diete € Dar ae” 


ale Wits OP Oe 


hear 
= 


nd parte 


brrr 
hea Hef 


CRE 
~~ 
PL RE EC an 


reno 
> ee re ete à 
on et ne CT = - - 


ur = 
tete er ST 
pensi 


= 
EEE 


RER, 


vini x 


EEE ee, 
DG vn 


pe fui 
TU A Vik 


Mio 


À 
DR} \ 

NON 

j 


BUN, 


i + aN) 


| we: Midget Ale WA) NUIT À | nie 
ES CANIN APR UN 
4 viel 4 N io di; i N 
nee TA) VALI | OA IN Nr Me 


i} * { 
NASA ae 

AN 

ae wl 


vara N] Un 


ut Sid 
Wa: lun 


TEN TO na 


et 
\ TARA 
Hi MAT) 


TIJDSCHRIET VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGINCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


P. C. T. SNELLEN 
TER DR En: J. Ge EVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG 
ACHT-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1895 


’SGRAVENHAGE 
; MARTINUS NIJHOFF 


atte 


N) L i 
Ae 
Aflevering I (pag. 1— 48) uitgegeven 1 Augustus 1895, 
» Il en III ( » 49—162) » 9 December 1895. 
» IV ( » 163—214) » 6 Maart 1896. 


DE ’S-GRAVENHAAGSCHE BOEK- EN HANDELSDRUKKERIJ 
VOORHEEN GEBR. GIUNTA D’ALBANI. 


NEKO: UD 


VAN HET 


ACHT-EN-DERBTIGSTE DEE. 


Bladz. 
Verslag der negenenveerstigste zomervergadering der Neder- 

landsche Entomologische vereeniging te Venlo 9 Juni 1894 (2) I 
Lijst der leden der Nederlandsche Entomologische Vereeniging 

Oppo Ut ES ee deo AR a ME AE LV 
Verslag der achtentwintigste wintervergadering der Neder- 

landsche Entomologische Vereeniging. te Leiden op 20 Ja- 

ARIAS er e hi MAREN A, olien Noe) 
T. J. M. HryLaeRTs, Description de chenilles de Psychides. LXII 
Dezelfde, Les Macrolépidoptères de Bréda et de ses environs. 

Liste supplémentaire n°. 10 . PEER LXVII 
A. A. van Pett LECHNER, Lepidoptera om en bij Zevenhuizen. 1 
G. DE Vries VAN DOESBURGH, Eine neue Cicindela-Varietät. 4 
J. R. H. NEERVooRT van DE Pott, New Rhopalocera from 

ne PONS SEE e Le 6 
P. C. T. SNELLEN, lets omtrent de eerste toestanden van 

Castnia Therapon Kollar. (Pl. 1, fig. 1.) 5 
Dezelfde, Aantcekening over Exotische Lepidoptera Rhopalo- 

Corato salmo SRO n le am ie 12 
Dezelfde, Boekaankondiging. A Handbook to the order Lepi- 

doptera by W. F. Kirby. Part. I Vol. I : 31 
F. M. van DER Wuzr. Fenige Javaansche Diptera. (PI. 2 en 3 35 
Dezelfde, Eene merkwaardige Javaansche Tachinine . 49 


(1) Daar de beide verslagen met cijfer I beginnen is het verslag der zomer- 


vergadering met (z), dat der wintervergadering met (w) aangeduid. 


P. C. T. SNELLEN. Notice sur une variété de la Zonosoma 
Orbicularia Hubn: (RLA He. 4) 0 re un 

Dezelfde. Aanteekening over een soort van het genus Perophora 
Harns PIRAAT. #0) VERDE ee ete 

Dezelfde. Bockaankondiging. The fauna of British India, 
including Ceylon and Birmah. Moths, Vol. IL, by G. F. 
HAMpso Be ventes NI RO 

Dr. J. C. H. ne Mewere. Ueber zusammengesetzte Stigmen 
bei Dipterenlarven, nebst einem Beitrag zur Metamorphose 
von Hydromyza livens. "sn. te 5 ve 

E. Pracer. Un nouveau parasite du Transvaal . 

P. C. T. SNELLEN. Aanteckeningen over Pyraliden. (PI. 5 en 6.) 

F. M. van per Wurr. Naschrift tot het stuk: Eene merk- 
waardige Javaansche Tachinine . . . . . . 

Dr. J. TH. Oupemans. Systematische beschrijving der in Neder- 
land voorkomende Thysanura 

P. C. T. SNELLEN. Aanteekeningen over de Aganaidina (Lepi- 
doptera Heterocera) „u... 2 =» e + eee 5 6 

D. 1ER HAAR, Gaasterland it een 

Mr. A. F. A. LeesBerG. Proeve eener analytische tabel voor 
het genus Cryptocephalus. Geoffroy . . . . + . . . 

Dezelfde. Iets over het kweeken van larven van Coleoptera . 

P. C. T. SNELLEN. Aanteekening over Ophideres Princeps 


Guenée en andere exotische Lepidoptera Heterocera . 


Bepisteren Col, SMS ee e EST NET 


53 


61 


65 
101 
103 
163 


164 


1119 
184 


196 
203 


204 


209 


MERSLAG 


VAN DE 
NEGEN-EN-VEERTIGSTE ZOMERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 
GEHOUDEN TE VENLO, 
op Zaterdag 9 Juni 1894, 


des morgens ten 11 ure. 


Eerevoorzitter de heer A. van den Brandt. 

Met hem zijn tegenwoordig de heeren Mr. A. Brants, M. Caland, 
Ihe Dr Sed. “Everts Mr, A: J. FI Pokker, ‘HO Wi Groll, 
F. J. M. Heylaerts, D, van der Hoop, K. J. W. Kempers, J. 
Kinker, H. J. H. Latiers, A. A. van Pelt Lechner, Mr. A. F. A. 
Leesberg, Dr. J. C. H de Meijere, A. A. Vorsterman van Oijen, 
Dr. J. Th. Oudemans, H. C. Redeke, Dr. A. J. van Rossum, P. 
J. M. Schuyt, P. C. T. Snellen, J. Versluys jr., Dr. H. J. Veth, 
H. A. de Vos tot Nederveen Cappel en F. M. van der Wulp. 

Van de heeren Dr. J. Ritzema Bos, G. de Vries van Doesburgh, 
D. ter Haar, Dr. A. W. M. van Hasselt, W. G. Huet, J. Jaspers jr. , 
Dr. F. W. O. Kallenbach, C. Ritsema Cz., W. Roelofs, K. Bis- 
schop van Tuinen Hz. en E. Wasmann, S. J., is bericht ingeko- 
men dat zij verhinderd zijn. 

De Eerevoorzitter houdt de volgende toespraak : 

«Mijne Heeren, 

«Ik open deze 49ste zomervergadering der Nederlandsche Ento- 
mologische Vereeniging. 

«In de vergadering te Arnhem ten vorigen jare werd met over- 
groote meerderheid Venlo aangewezen als de plaats voor de volgende 

Tijdschr. v. Entom. XXXVIII, 1 


ihr VERSLAG. 


bijeenkomst in 1894. Het deed mij goed te ontwaren, dat men 
zich zoo gaarne naar Limburg verplaatst ; want in een betrekkelijk 
kort tijdsbestek is het nu de derde maal, dat deze provincie daar- 
voor werd uitgekozen, niettegenstaande slechts zeer enkelen onzer 
leden aldaar gevestigd zijn. Als Limburger ben ik daar trotsch op; 
en toch, mijne vreugde hierover werd getemperd, toen bij de 
benoeming van een voorzitter voor die vergadering de keuze op mij 
viel. Hoe vereerend mij dit ook toescheen, ik voelde mij niet op- 
gewassen tegen de mij opgedragen taak. Vertrouwende evenwel op 
de bekende welwillendheid mijner medeleden en op den steun van 
het geacht Bestuur, aarzelde ik niet haar te aanvaarden. Mocht ik 
nu soms in de leiding van deze bijeenkomst in eenig opzicht te 
kort doen aan uwe verwachtingen, dan zullen voorzeker onze : 
waarde Bestuursleden geneigd zijn mij het rechte spoor aan te wijzen. 

QU allen, die aan de roepstem om in Venlo te vergaderen hebt 
gehoor gegeven, heet ik thans hartelijk welkom. Moge deze onze 
samenkomst rijke vruchten dragen voor onze geliefkoosde weten- 


schap en den bloei onzer Vereeniging helpen bevorderen ! » 


De President van het Bestuur, de heer P. C. T. Snellen, 
brengt het volgende jaarverslag uit : 

«Alvorens mijn verslag over ae lotgevallen onzer Vereeniging 
sedert de laatste zomervergadering aan te vangen, wenschte ik 
mijne, gewis door U allen gedeelde voldoening uit te drukken, 
dat wij weder eens in eene stad van Limburg mogen bijeenkomen. 
De leden toch, die het genootschap in die provincie bezit, ofschoon 
weinig in getal, hebben zich altijd bijzonder onderscheiden door 
toewijding aan de Vereeniging en door ijverige en practische na- 
streving van haar doel. Ten volle hebben zij dus aanspraak op de 
hooge waardeering hunner medeleden, en alleszins natuurlijk is 
het dat deze zich gaarne in hun gezelsch:p bevinden, vooral wan- 
neer, zooals nu, onze geachte vriend van den Brandt zich met de 
leiding der vergadering wil belasten. Hij rekene op onze medewerking ! 

«Zooals gewoonlijk, hebben er weder eenige veranderingen in 


het ledental plaats gehad. Wij ondergingen verliezen en kunnen 


VERSLAG. III 


ons in aanwinsten verheugen. Wat de eersten aangaat, zoo treft 
ons wel in het bijzonder het afsterven van onzen hooggeachten 
vriend J. W. Lodeesen, die tot de oudste leden der Vereeniging 
behoorde. Reeds bij hare eerste oprichting toegetreden , bleef hij haar 
tot zijnen dood getrouw, zoodat hij ruim 48 jaren deel van ons 
genootschap heeft uitgemaakt. Behoef ik u wel alles te herinneren 
wat ons bij het noemen van zijnen naam voor den geest komt ? 
Hij was een trouw bezoeker onzer vergaderingen, die hij door zijn 
vernuft opvrolijkte, een nauwgezet waarnemer van de geldelijke 
belangen onzer Vereeniging gedurende zijn veeljarig penningmees- 
terschap en buitendien een onvermoeid medewerker, waar het de 
nasporing onzer inlandsche insecten gold. De Lepidoptera bovenal 
waren het, welke hem aantrokken en onder degenen die, onder 
de leiding van Mr. H. W. de Graaf, met zooveel ijver en toewij- 
ding zich op de studie der Nederlandsche Lepidoptera toelegden , 
dat onze fauna op het gebied dezer orde tot de best bekende van 
Europa behoort, nam Lodeesen eene voorname plaats in. Eindelijk 
behoorde hij ook tot de medewerkers aan ons Tijdschrift en aan 
het werk van Sepp. Ik mag wel zeggen, dat de Vereeniging en 
hare belangen hem nooit uit de gedachten waren; eene uitgebreide 
briefwisseling tusschen hem en mij gedurende eene reeks van jaren 
kan het getuigen. Gewis moet het hem dus diep hebben gesmart, toen 
zijne wankelende gezondheid hem in de laatste jaren verbood onze 
bijeenkomsten te bezoeken en hem tot werkeloosheid doemde. Dat 
hij echter zijne entomologische vrienden niet uit het oog verloor, 
bewijst het legaat van 7 100.—, door hem aan de Vereeniging 
vermaakt. Gerustelijk mag ik Lodeesen in alle opzichten aan mijne 
medeleden tot voorbeeld stellen, en zal de herinnering aan hem 
onder ons blijven voortleven. 

« Voor het lidmaatschap hebben bedankt de heeren Prof. C. K. 
Hoffmann te Leiden en A. J. Weytlandt te Westzaan als gewone 
leden, zoomede Professor C. A. J. A, Oudemans te Amsterdam als 
begunstiger. Daarentegen traden tot ons toe de heer A. S. van 
Oldenborgh te Arnhem als begunstiger, en als gewone leden de 


heeren G. Annes te Amsterdam, H. J, W. Latiers te Roermond, 


IV VERSLAG, 


H. C. Redeke en J. ter Meulen Jrz., de beide laatsten mede te 
Amsterdam. Wij heeten hen van harte welkom in ons midden ; 
mogen ook zij de uitspraak van wijlen James Smith, den stichter 
der beroemde Linnean Society te Londen, bewaarheid vinden: dat 
de studie der natuurlijke historie een onfeilbaar middel is, om de 
beste menschen tot elkander te brengen. 

«Van de drie op de voorgaande zomervergadering benoemde 
Eereleden hebben de Heeren Mr. J. H. Albarda te Leeuwarden en 
F. Du Cane Godman te Londen een brief van dankbetuiging inge- 
zonden. De heer O. Salvin heeft nog niets van zich laten hooren; 
wij vermoeden dat hij voor geruimen tijd uitlandig is. 

«Onze Vereeniging telt thans 17 begunstigers, 10 eereleden, 9 
correspondeerende leden, 3 buitenlandsche en 96 gewone leden. 

«Ten opzichte onzer financiën maakt de heer Groll, onze Pen- 
ningmeester, dezelfde opmerking als in het voorgaande jaar be- 
treffende de vroegtijdig invallende zomervergadering. Toch was het 
hem mogelijk een duidelijk en volledig overzicht van den staat der 
geldmiddelen te geven. Daaruit blijkt, dat het saldo der algemeene 
kas is f 1246.01}, maar wij moeten niet uit het oog verliezen, 
dat ons nog altijd de herdruk van de catalogi der boekverzameling 
te wachten staat. Van het legaat van den heer Lodeesen is gebruik 
gemaakt tot geldbelegging , en het is het voornemen van het Bestuur, 
om daarmede op gepaste wijze voort te gaan. 

«Het saldo van de rekening der bibliotheek Hartogh Heys van 
de Lier bedraagt 100.441, maar zal in werkelijkheid minder zijn, 
daar eenige voor die bibliotheek aangekochte boeken nog moeten 
worden betaald. 

«De rekening van het fonds voor de uitgave van het Tijdschrift 
sluit met een nadeeling saldo van / 17.613, dat door de algemeene 
kas dient te worden vereffend. Ik merk hier op, dat het debiet 
van het Tijdschrift door tusschenkomst van den boekhandel toe- 
neemt , doch niet door inteekening van de leden. Wenschelijk ware 
het, dat ook het laatste vooruitgang vertoonde; in ieder geval is 
het een klaar bewijs, dat ons orgaan zijn goeden naam niet alleen 


weet te handhaven maar ook uit te breiden. 


VERSLAG. Vv 


«De slotsom van dit vluchtig overzicht onzer financiën is, dat 
zij in goeden staat verkeeren, en ik maak gaarne van deze gele- 
genheid gebruik, om onzen Penningmeester dank te zeggen voor 
zijne duidelijke voorstelling der geldzaken en voor zijne nauwlet- 
tende zorg, waardoor hij zich een waardig opvolger van wijlen 
onzen vriend Lodeesen betoont. 

«Wat de bibliotheken betreft, tot mijn leedwezen ben ik niet 
in staat U deswege een eenigszins volledig bericht te leveren , om- 
dat ik de daarvoor noodige gegevens te vergeefs heb gewacht van 
onzen Bibliothecaris, wiens voortdurende ongesteldheid door mij 
zeer wordt betreurd niet alleen, maar ook aanleiding geeft tot 
ernstige bezorgdheid voor de aan het Bestuur toevertrouwde be- 
langen. Dringende behoefte bestaat aan nieuwe catalogi der beide 
bibliotheken, daar de thans bestaande geheel zijn verouderd en 
bovendien de oplaag is uitgeput. Reeds sedert verscheidene jaren 
is de heer Ritsema bezig geweest met de samenstelling dezer 
nieuwe catalogen, maar zijne ziekte heeft hem tot dusver verhin- 
derd aan dien veelomvattenden arbeid de laatste hand te leggen. 
Wij willen hopen, dat zijne gezondheid weldra moge wederkeeren 
en het hem niet aan krachten zal ontbreken, om binnen een be- 
trekkelijk kort tijdsverloop dat werk tot een gewenscht einde te 
brengen. In den dagelijkschen dienst (het ter leen verstrekken van 
boeken en de daaruit voortvloeiende administratie) kan. gelukkig 
door hem nog behoorlijk worden voorzien, gelijk den leden, die 
daarvan gebruik maken, zal zijn gebleken. In het afgeloopen jaar 
zijn zoowel de bibliotheek der Vereeniging als de bibliotheek Har- 
togh Heys weder met eenige belangrijke boekwerken verrijkt, o. a. 
door den aankoop van het werk van W. Buckler, The Larvae of 
British Butterflies and Moths, 5 deelen, en de inteekening op de 
Novilates Zoologicae, het orgaan van het zoo belangrijke Zoologisch 
Museum te Tring in Engeland; en voorts door verschillende ge- 
schenken en door ruil met onderscheidene geleerde genootschappen. 

«In de uitgave van het Tijdschrift is nog altijd vertraging, daar 
het kleuren der platen zooveel tijd vordert. De eerste aflevering 


van deel 37 heeft dus nog niet het licht kunnen zien. De Redactie 


(Val: VERSLAG. 


hoopt haar echter weldra aan de inteekenaren te kunnen aanbie- 
den, terwijl dan ook spoedig de tweede zal kunnen volgen, De 
vermelde eerste aflevering zal bevatten, behalve de verslagen der 
zomervergadering van 1893 en der wintervergadering van Januari 
1894: Snellen, Aanteekeningen over Nederlandsche Microlepidoptera , 
met plaat, en de tweede: een stuk van Dr. K. M. Heller te Dres- 
den, Neue Zygopiden, Isorhynchiden und Zygopiden, mede met 
eene plaat (die echter ongekleurd blijft), alsmede Lepidopterologische 
aanteekeningen van mij zelven, met eene gekleurde plaat. Verder 
is echter niets meer in portefeuille. Eene dringende aanbeveling 
aan de leden, om de belangen van het Tijdschrift niet uit het oog 
te verliezen, daarin hunne waarnemingen te publiceeren en hunne 
bijdragen vooral tijdig in te zenden, geloof ik, dat hier niet mis- 
plaatst is. Op het laatste gedeelte mijner aanbeveling kom ik nog 
even terug. Ontvangt de Redactie de bijdragen der leden vroeg- 
tijdig, dan kan steeds geregeld ret drukken worden doorgegaan 
en ook het gereed maken der platen met zorg, zonder overhaas- 
ting, geschieden. 

«In het afgeloopen jaar is nieuwe ruil van ons Tijdschrift aan- 
gegaan met de Royal Asiatic Society of Bengal, met de Kansas 
Academy in Noord-Amerika en met de Kais. Leopoldinische-Caroli- 
nische Deutsche Academie der Naturforscher in Halle a/Saale. 

« Onder dagteekening van 5 December 1893 is door het Bestuur 
een adres ingediend aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal, 
ten gunste van het stichten van een nieuw gebouw voor ’s Rijks 
Museum van natuurlijke historie te Leiden, Behalve het nut van 
een geschikt gebouw voor de schatten, die ons land ook in dit 
opzicht bezit voor de beoefenaren der Zoologie in Nederland , mogen 
wij niet vergeten, dat het behoorlijk inrichten en onderhouden van 
dergelijke Musea van wetenschappen en kunsten tot die internati- 
onale verplichtingen gerekend moet worden, waaraan een beschaafd 
volk zich thans niet meer kan onttrekken, iets wat door bekrompen 
en onbevoegde beoordeslaars, die wij, helaas! daar vinden waar 
wij ze het minst zouden verwachten, dikwijls uit het oog wordt 


verloren. 


VERSLAG. VII 


«Zoo treden wij dan met moed en opgewektheid het 50ste 


. 


levensjaar onzer Vereeniging te gemoet. Moge het de kroon zetten 


or 
(>) 


op al de voorgaanden! » 


De Eerevoorzitter vraagt, of iemand ook iets heeft in ’t 
midden te brengen of nadere inlichting wenscht te bekomen om- 
trent de punten, in het jaarverslag behandeld. Daar niemand des- 
wege het woord verlangt, zegt hi, uit naam der Vergadering, 
den heer Snellen dank voor diens zaakrijke uiteenzetting van den 


toestand der Vereeniging. 
De Penningmeester, de heer Groll, brengt zijne rekening ter 
tafel over het jaar 1893/94 en geeft daarbij het volgend overzicht 


der daarin vervatte cijfers: 


Algemeene kas. 


Ontvang. Saldo van vorige rekening . . . . . ., 968.28 
Contributién van leden en begunstigers . . 840.50 
Legaat van wijlen den heer Lodeesen . . 100. — 
Ontvangen, rentens in. ARE PEL Lou a 73.093 
F1981.873 

Uitgaaf. Onkosten van vergaderingen . . f 14.— 


Aandeel in de lokaalhuur der bi- 

bhothesk: Steps] sigan: 1200 
Vergoeding aan den Bibliothecaris, 100.— 
Aankoop en inbinden van boeken. 52.10 
Belooning van den Concierge en 

kleine onkosten voor de biblio- 

GES 2 On enen 35.70 
Drukken van verslagen. . . . 139.90 
Bijdrage aan de Phytopathologische 


Vereeniging . … è... + D.— 


Transporleere . ./ 546.70 f 1981.87; 


VTE VERSLAG. 


Transport . . /546:70 1981.87: 


Premie van assurantie. . . . 18.15 
Verschotten van den Secretaris. . 36.803 
Verschotten van den Penning- 

MICESTER crt aan te te so Kaas 14.62 
Verschotten van den Bibliothecaris 9.40 
Belegging van kapitaal. . . . 96.57 


Voorziening in het te kort op de 


uitgave van het Tijdschrift. . 17-013 


Batig saldo. . . . 1246.01! 
Fonds voor de uitgave van het Tijdschrift. 
Ontvang. Subsidie van het Ryk. e, CON nr 300 

Geleverde exemplaren aan de leden . . . 249.25 
Verkochte exemplaren door den boekhandel. 208.64 
Bijdrage uit de algemeene kas, tot dekking | 
van: ‚het. te kontra ar Ra etn © 17.613 


f 975.501 
Ugg Edo ne B 406029 
Graveeren der platen . . . . 284.— 


Kleuren der platen. . . . . 147.60 


Kosten van innaaien o. 94.65 
» pc verzendingo nici. 38.67; 


Premie van assurantie (voor de op- 
lagen van vroegere jaargangen). 2,65 
' Zegel en leges op de Rijkssubsidie 


geheven. Diani pede halt 1.64 
975.504 


Fonds der bibliotheek Hartogh Heys van de Lier. 
Ontvang. Saldo van vorige rekening . . . . . .f 48.845 
Toelage van Mevrouw Hartogh Heys van de 


bier... tee mine en RN AVO 
MerkeechteCatalogen. a ee emacs 2.50 


Transporteere . . f 451.343 


VERSLAG. | IX 


alablransporti e Sue 454,342 


2 
Uitgaaf. Aankoop en inbinden van boeken # 251.20 
Aandeel in de lokaalhuur . . . 100.— 

=" 351.20 

Batig saldo. . . . f 100.141 


Voorts brengt de heer Groll ter tafel eene schets van begroo- 
ting der drie genoemde fondsen, voor het volgende boekjaar (1894/95). 
De Eerevoorzitter verzoekt de heeren Dr. J. G. H. de Meijere 
en H. GC. Redeke, de rekening te willen nazien en deswege rapport 
uit te brengen; deze stellen zich hiertoe beschikbaar en houden zich, 


staande de vergadering, met het onderzoek der rekening bezig. 


Aan de orde wordt gesteld de benoeming van een lid in het 
Bestuur. Aan de beurt van aftreding is dit jaar de heer van der 
Wulp, die echter heeft verzocht en “hans mondeling zijn verzoek 
herhaalt, om wegens zijn vergevorden leeftijd hem voor eene mo- 
gelijke herkiezing niet meer in aanmerking te brengen. 

Bij meerderheid van stemmen wordt alsnu de heer D. van der 
Hoop te Rotterdam als lid van het Bestuur gekozen. Deze zegt zich 
vereerd te gevoelen door het in hem gesteld vertrouwen en verklaart 
de benoeming te aanvaarden; hij wenscht niets liever dan in die be- 
trekking de voetstappen van zijnen voorganger te drukken en even 
als deze, met alle kracht de belangen der Vereeniging voor te staan. 

Vervolgens wordt overgegaan tot de benoeming van twee leden 
der redactie van het Tijdschrift. Ook ten aanzien van deze betrek- 
king heeft de heer van der Wulp, om dezelfde reden als boven, 
zijn stelligen wensch te kennen gegeven, om daarvan te worden 
ontheven, waarom door het Bestuur de beide volgende dubbeltallen 
worden voorgedragen : 

Eerste dubbeltal: Jhr. Ed. J. G. Everts en Dr. H. J. Veth. 

Tweede dubbeltal: Mr. A. F. A. Leesberg en J. R. H. Neervoort 
van de Poll. 


De uitslag der stemming is, dat met groote meerderheid de heer 


x VERSLAG. 


Everts wordt herkozen en de heer Leesberg met hem als lid 
der redactie wordt benoemd. Beiden verklaren zich de benoeming 
te laten welgevallen, ofschoon zij zich de moeielijkheid niet ont- 
veinzen, die er in gelegen is, nu de redactie door het aftreden van 
den heer van der Wulp van een harer beste krachten beroofd is. 

De heer Heylaerts vraagt en bekomt het woord. Hij betreurt 
het zeer, dat de heer van der Wulp gemeend heeft zijne dubbele 
betrekking, èn als Secretaris èn als lid der redactie van het Tijd- 
schrift, thans te moeten nederleggen. Door de uitnemende wijze, 
waarop ons geacht medelid gedurende eene reeks van jaren de vele 
daaraan verbonden werkzaamheden heeft volbracht, heeft deze zich 
hoogst verdienstelijk gemaakt jegens de Vereeniging; bovendien 
heeft hij zich als wetenschappelijk entomoloog een’ naam weten te 
verwerven, die met eere zelfs tot ver in het buitenland bekend 
is, Spreker stelt op deze gronden voor, den heer van der Wulp 
tot Eerelid der Nederl. Entomologische Vereeniging te benoemen. 

Dit voorstel wordt door de vergadering luide toegejuicht en bij 
acclamatie aangenomen. 

De heer van der Wulp zegt zeer verrast te zijn door dit 
onverwachte blijk van waardeering en betuigt daarvoor zijne harte- 
lijke erkentelijkheid aan de vergadering en in ’t bijzonder ook aan 
den heer Heylaerts, wiens meer dan welwillende woorden hem 


zeer getroffen hebben. 


Als de plaats voor de volgende zomervergadering wordt, met 
het oog op de herdenking van het vijftigjarig bestaan der Veree- 
niging, zonder eenige discussie ’s Gravenhage gekozen, en tot 
Eerevoorzitter van die vergadering de heer van der Wulp be- 
noemd. 

De heer van der Wulp, andermaal verrast door dit vernieuwd 
huldeblijk, verklaart zich bereid om zijne beste krachten aan te 
wenden, opdat bij gelegenheid van die vergadering het gouden feest 
van onze Vereeniging op waardige wijze moge worden gevierd. 


5 


Inmiddels zijn de heeren de Meijere en Redeke gereed ge- 


VERSLAG. XI 


komen met het nazien der rekening en verantwoording van den 
Penningmeester en brengen deswege rapport uit, waarvan de 
slotsom is, dat zij die rekening, ook bij vergelijking met de daarbij 
overgelegde bewijsstukken, in volkomen orde hebben bevonden. 
De Eerevoorzitter zegt de Commissie van opneming dank voor hare 
bemoeiingen in deze en brengt welverdiende hulde aan den Pen- 
ningmeester, voor diens nauwgezette behartiging van de geldelijke 
belangen der Vereeniging, eene hulde waarmede de vergadering 
luide instemt. 


De vergadering wordt alsnu voor eene korte wijle geschorst. 


Na deze pauze worden de werkzaamheden hervat. 

De Eerevoorzitter zegt, dat thans aan de orde moet worden 
gesteld het voorstel van het Bestuur tot herziening der wet. Daar 
evenwel al wat hiertoe betrekking heeft, rijpelijk is overwogen en 
het Bestuur, beter dan hij zelf, in staat zal zijn de voorgedragen 
veranderingen tegen mogelijke tegenwerpingen te verdedigen, zou 
hij gaarne zien, dat de feiding der beraadslagingen over dit ge- 
wichtige onderwerp door den President van het Bestuur van hem 
werd overgenomen. 

De heer Snellen, als President van het Bestuur, vindt hierin 
geen bezwaar en belast zich derhalve tijdelijk met de leiding der 
vergadering. Hij wijst er op, dat de leden, bij tijds in kennis ge- 
steld met het ontwerp der wijzigingen , vergezeld van uitvoerige 
toelichting, in de gelegenheid zijn geweest zich vooraf een oordeel 
te vormen over de wetsveranderingen, die noodig of wenschelijk 
worden geacht. Van bedenkingen tegen de voorstellen is hem tot 
dusver niets gebleken. Hij mag alzoo veronderstellen, dat de be- 
handeling der verschillende punten ook in deze vergadering niet 
tot langdurige discussiën aanleiding zullen geven. Hij veroorlooft 
zich niettemin den leden in overweging te geven, met het oog op 
den kostbaren tijd, zich zooveel mogelijk te willen beperken , vooral 
waar het zaken van meer ondergeschikt belang mocht betreffen, 
omdat hij gaarne deze vergadering ook nog dienstbaar wilde zien 


gemaakt aan te verwachten wetenschappelijke mededeelingen, 


XII 


VERSLAG. 


waarvoor anders wellicht geen tijd meer beschikbaar zou kunnen 


zijn. 


Alsnu wordt overgegaan tot de behandeling van de onderscheidene 


wijzigingen der wet, zooals die door het Bestuur zijn voorgedragen. 


Art, 2. Voorstel. — Dit artikel te doen luiden: 


«Onder de middelen, die haar daartoe ten dienste staan, 
rekent zij: 40 het houden van twee jaarlijksche vergade- 
ringen, eene des zomers en eene des winters; 2° het bij- 
eenbrengen en instandhouden eener bibliotheek ; © het 
uitgeven van een Tijdschrift voor Entomologie; en 4° het 
ondersteunen van werken betrekking hebbende op de ento- 
mologie, in de eerste plaats van Nederland en zijne over- 
zeesche bezittingen. 

Voor de ondersteuning, onder 4° bedoeld, wordt de toe- 
stemming vereischt van de meerderheid der op de zomer- 


vergadering aanwezige leden, » 


Toelichting. — Bij de hier voorgestelde nieuwe redactie van het 


artikel wordt reeds dadelijk eene zomer- en eene winter- 
vergadering aangeduid, hetgeen moet strekken tot verdui- 
delijking van sommige later in de wet voorkomeade bepa- 
lingen , waarbij van eene « jaarlijksche vergadering » (art. 11) 
of van «de zomervergadering» (art. 17, 26 en 27) wordt 
gesproken, terwijl eerst in art. 33 van het onderscheid 
dezer vergaderingen wordt gewaagd. 

Nu de Vereeniging reeds sinds lang in het bezit is van 
eene uitgebreide boekerij, kan niet wel sprake zijn enkel 
van het bijeenbrengen eener bibliotheek, maar dient 
daarbij te worden gevoegd «en instandhouden». 

Door inlassching onder 4° van de woorden «in de eerste 
plaats » en door de woorden «van Nederland en zijne over- 
zeesche bezittingen » wordt de gelegenheid geopend, om ook 
ondersteuning te verleenen , indien soms een der leden een be- 
langrijk werk over exotische insecten mocht willen uitgeven, 


iets wat naar de letter der wet tot hiertoe was uitgesloten. 


VERSLAG. XIII 


Thans is nergens bepaald, wie bevoegd is, om over het 

al of niet schenken van ondersteuning uitspraak te doen. 

Hierin wordt door de toevoeging der tweede alinea voorzien. 

Op voorstel van den heer Kinker wordt bepaald, dat in de 
eerste zinsnede, tusschen de woorden «het» en « ondersteunen » 
zullen worden ingevoegd de woorden : «geldelijk en wetenschappe- 
lijk», en in den eersten regel der tweede zinsnede tusschen de 
woorden «de» en «ondersteuning» het woord «geldelijke ». Ove- 
rigens wordt het artikel, zooals het door het Bestuur gewijzigd is 


voorgedragen , aangenomen 


Art. 3. Voorstel. — «Begunstigers» te noemen nà de « Corres- 
pondeerende leden ». 

Toelichting. — Hoe hoogen prijs wij ook stellen op het toetreden 
van begunstigers, komt het toch voor, dat deze in de laatste 
plaats moeten worden vermeld. De overige cathegorien 
bestaan uit entomologen en maken dus de kern uit der 
Vereeniging; de begunstigers steunen haar alleen door eene 
geldelijke bijdrage. 


Aangenomen. 


Art. 4. Voorstel. — Aan het slot bij te voegen: 

«Het Bestuur beslist over hunne aanneming. » 

« Gewone leden, die zich metterwoon naar het buiten- 
land begeven, kunnen niettemin hun lidmaatschap voort- 
zetten. » 

Toelichting. — Wat de eerste dezer bijvoegingen betreft , zoo is het 
wetsartikel steeds opgevat in den zin als nu wordt voor- 
gesteld. Het is echter beter dat zulks uitdrukkelijk is bepaald. 

Voor de zeldzame gevallen, dat een lid zich voor goed 
in het buitenland gaat vestigen, is de tweede bijvoeging 
wenschelijk. Het kan toch van een lid, die misschien jaren 
lang heeft gecontribueerd, niet worden gevergd, dat hij in 
zoodanig geval buitenlandsch lid wordt en daarvoor 
een entrée-geld van f 35.— betaalt. 


Aangenomen. 


XIV VERSLAG. 


ART. 5. Voorstel. — In plaats van 1 Augustus tot ult. Juli, te lezen : 
«4 Juli tot 30 Juni. » 

Toelichting. — Deze wijziging is van geen ingrijpenden aard en vor- 
dert ook geen overgangsbepalingen. Zij wordt alleen wen- 
schelijk geacht in verband met het geldelijk beheer. Bij 
de thans bestaande regeling leverde de afsluiting van het 
dienstjaar soms bezwaren op, indien de zomervergadering 
op een vroeg tijdstip gehouden werd. 


Aangenomen. 


ART. 6. Voorstel. — Aan het slot bij te voegen: 

«Leeden, die hebben verzuimd vóór het eind van het 
vereenigingsjaar de verschuldigde contributie te betalen, 
kunnen worden geacht van hun lidmaatschap te hebben 
afgezien. De beslissing wordt aan het Bestuur overgelaten. » 

Toelichting. — Kene dergelijke bepaling komt thans voor in art. 40, 
dat overigens, zooals hierna zal blijken, geheel kan ver- 
vallen; zij is echter hier beter op hare plaats. 

Het woord «kunnen» is gebruikt, om de bedreigende 
bepaling niet al te imperatief te doen luiden. Vertraging 
in de betaling kan toch veroorzaakt worden door onvoorziene 
omstandigheden, welke verdienen in aanmerking te worden 
genomen. De beoordeeling daarvan kan, naar het schijnt, 
veilig worden toevertrouwd aan het Bestuur, dat ook over 
de aanneming van nieuwe leden beslist. 


Aangenomen. 


ART. 7. Voorstel. — In te lasschen tusschen geene» en «contributie» 
het woord «jaarlyksche», en aan het slot bij te voegen: 
«Des verkiezende kan een nieuw toegetreden lid de 
betaling dezer contributie vervangen door eene bijdrage in 

eens van / 100.-- » 
Toelichting. — Deze wijze van afkoop der jaarlijksche contributie 
bestaat bij de meeste buitenlandsche entomologische genoot- 
schappen, waardoor een middel tot gewenschte kapitaal- 


vorming verkregen wordt, 


VERSLAG. KV 


Wellicht zal de som van ‚f 100.— hoog voorkomen, in 
verhouding tot buitenlandsche jeden, die slechts f 35.— 
hebben te betalen; doch men bedenke, dat gewone leden 
veel meer genot hebben van hun lidmaatschap; zij zijn 
immers in de gelegenheid de vergaderingen bij te wonen 
en daardoor invloed uit te oefenen op den gang der zaken, 
terwijl bovendien het gebruik van eene hoogst belangrijke 
bibliotheek ruimschoots voor hen openstaat. 

Met betrekking tot art. 7 stelt de heer Fokker voor, om de 
jaarlijksche contributie voor de gewone leden te stellen, in plaats 
van op # 6.—, op f 12 — , met dien verstande, dat dan ook 
allen daarvoor het Tijdschrift zouden ontvangen. Eene dergelijke 
regeling bestaat, volgens hem. bij andere entomologische genoot- 
schappen in het buitenland en schijnt aldaar goed te werken. Hij 
meent haar daarom ook voor de onze te mogen aanprijzen. 

De President zegt, dat van den eersten beginne af de contributie 
voor de leden altijd f 6 — is geweest, en toen men, nu 36 jaar 
geleden, is begonnen een Tijdschrift uit te geven, is het steeds 
aan de leden overgelaten, daarop al of niet in te teekenen; alleen 
werd hun eenige vermindering van den abonnements-prijs toe- 
gestaan. Men moet hoogst voorzichtig zijn met de geldelijke ver- 
plichtingen, aan het lidmaatschap verbonden, te verzwaren. Het 
denkbeeld van den heer Fokker is vroeger reeds bij meer dan eene 
gelegenheid en ook nu weder, bij deze wetsherziening, in het 
Bestuur ter sprake gebracht, maar steeds is men voor de toepassing 
daarvan leruggedeinsd door de overweging, dat alsdan sommige 
leden, die zich niet op het Tijdschrift hebben geäbonneerd en het 
dus blijkbaar niet verlangen te bezitten, bij verdubbeling der con- 
tributie, zich wellicht geheel zullen onttrekken, en voorts ook 
menigeen zich kon laten afschrikken om lid te worden, zoodat ten 
slotte de maatregel meer nadeel dan winst zou opleveren. 

In stemming gebracht, wordt het voorstel van den heer Fokker 
verworpen. 

De voorgedragen wijziging betreffende den facultatief gestelden 


afkoop der contributie vindt algemeen bijval; doch naar de meening 


XVI VERSLAG. 


van sommigen, zou, zooals zij door het Bestuur is geformuleerd, 
geheel noodeloos voor de thans bestaande leden de gelegenheid tot 
zoodanigen af koop zijn afgesneden; toch acht men het zeer denk- 
baar, dat er onder de jongere leden kunnen zijn, die gaarne van 
zoodanigen afkoop gebruik wenschten te maken. Dientengevolge 
wordt besloten de woorden « nieuw toegetreden » te laten vervallen, 


en wordt overigens het artikel, zooals het is voorgesteld , aangenomen. 


Arr. 8 bis. Voorstel. — «Personen, die zich door hunne 
entomologische werken buitengewoon hebben onderscheiden 
of zich jegens de Vereeniging bijzonder verdienstelijk hebben 
gemaakt, kunnen tot Eerelid worden benoemd.» 

Toelichting. — Im art. 10 der wet komt eene omschrijving voor, 
ter aanduiding wat onder Correspondeerende leden wordt 
verstaan; zoodanige omschrijving ontbreekt evenwel ten 
aanzien der Eereleden. Het thans voorgestelde artikel zal 


hierin voorzien. 


Aangenomen. 
ART. 9. Voorstel. — Wordt voorgesteld, dit artikel te verplaatsen 
achter art. 10. 
Toelichting. — Indien de wijziging van art. 3 wordt aangenomen, 


zal door deze verplaatsing de omschrijving van de rechten 
en verplichtingen der verschillende cathegorien in dezelfde 
volgorde voorkomen als de opnoeming dier cathegorien in 
genoemd artikel. 


Aangenomen. 


Art. 10. Voorstel. — In plaats van «hebben bezig gehouden » 
te lezen: «bezig houden.» 


Aangenomen. 


Art. 14. Voorstel, — Het artikel te doen aanvangen met de volgende 
nieuwe zinsnede: 
«Het getal der Eereleden bedraagt hoogstens tien, dat 


der Correspondeerende leden hoogstens twaalf.» 


VERSLAG. XVII 


en voorts tusschen het woord « met» en «3/4» in te 
; voegen het woord « minstens. » 

Toelichting. — De wenschelijkheid van zekere beperking in het 
aantal der Eere- en Correspondeerende leden is meermalen 
ter sprake gekomen. Zij kan niet anders dan de waarde 
van zoodanig lidmaatschap verhoogen en bestaat ook bij de 
meeste, zoo niet bij alle soortgelijke genootschappen in het 
buitenland. 

Op dit oogenblik zijn er 10 Eereleden (welk getal reeds 


hoog voorkomt) en 9 Correspondeerende leden. 


Door de benoeming daar straks van een elfde Eerelid, is reeds 
vóór de invoering van deze wetsherziening , feitelijk inbreuk gemaakt 
op de hier voorgestelde aanvulling. Ten gevolge hiervan wordt be- 
sloten, voor de Kereleden zoowel als voor de Correspondeerende 


leden het aantal op hoogstens twaalf te stellen. 


ART. 13. Voorstel. — Te doen vervallen de woorden : 
«of zoo noodig uit zes». 

Toelichting. — Nu er sinds de Vereeniging zich van hare insecten- 
verzameling heeft ontdaan, geen Conservator meer noodig 
is, kan het getal der Bestuursleden wel voor goed op vijf 
worden gesteld. Daardoor ook wordt staking van stemmen 
voorkomen. Mocht deze zich niettemin voordoen, bij afwe- 
zigheid van een der Bestuursleden, dan wordt daarin voor- 
zien door eene bijvoeging op art. 16. 


Aangenomen. 


ART. 14. Voorstel. — De tweede alinea van dit art. te doen verval- 
len en de eerste te doen luiden : 

«Van het Bestuur treden om de twee jaren twee leden, 
het zesde jaar één lid af, volgens een daarvan bestaanden 
rooster, met dien verstande, dat de aftredenden terstond 
herkiesbaar zijn.» 

Toelichting. — Deze wijziging is een gevolg van die van het voor- 
gaande artikel. 

Aangenomen. > 

Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. - 2 


XVIII VERSLAG. 


Art. 15. Voorstel. — Aan het slot bij te voegen : 

«behoudens evenwel de redactie van het Tijdschrift, die 
volgens art. 55 aan eene afzonderlijke commissie is opge- 
dragen. » 

Toelichting. — Dit voorbehoud is noodig, omdat de redactie van het 
Tijdschrift kan geacht worden evenzeer tot den wetenschap- 
pelijken werkkring der Vereeniging te behooren. 


Aangenomen. 


ART. 16. Voorstel. — Aan het slot bij te voegen: 

«In de bestuursvergaderingen heeft hij eene overwegende 
stem, indien het geval zich mocht voordoen dat de stemmen 
staken ». 

Toelichting. — Tot dusver is nergens in de wet eenige bepaling, 
wat er geschieden zal, indien in het Bestaur staking van 
stemmen plaats vindt. Het geval heeft zich bijna nimmer 
voorgedaan, maar het is toch van belang dat daarvoor een 
wettelijk voorschrift bestaat. 

Het gevolg van het staken van stemmen in eene alge- 
meene vergadering is geregeld bij art. 37, 


Aangenomen. 


ART. 17. Voorstel. — Hier aan het slot te laten volgen de woorden : 
«dat in zijn geheel in het gedrukt verslag der vergadering 
wordt opgenomen. » 

Toelichting. — Wat hier wordt voorgesteld , om in de wet te worden 
vermeld, heeft sinds vele jaren reeds plaats gehad. Het 
thans in art. 45 opgenomen voorschrift, dat de jaarverslagen 
van den President in het archief moeten worden bewaard, 
is daardoor overbodig. 


Aangenomen. 


Art. 17 bis. Voorstel. — Jaarlijks vóór de zomervergadering, 
en des goedvindende ook op andere tijdstippen, neemt hij 
bij den Penningmeester de kas op en houdt hij eene inspectie 


over de bibliotheek. 


VERSLAG. XIX 


«Hij kan zich in deze werkzaamheden doen bijstaan of 
zoo noodig doen vervangen door den Vice-president, den 
Secretaris of een der gewone leden, daartoe door hem aan 
te wijzen. 

«De reiskosten, hierdoor veroorzaakt, worden uit de kas 
vergoed. » 

Toelichting. — Deze bepaling is geheel nieuw. Naar het oordeel van 
het Bestuur, is het inderdaad als eene leemte in de bestaande 
wet te beschouwen, dat nergens sprake is van een con- 
trôleerend toezicht op de kas van den Penningmeester en 
op het beheer door den Bibliothecaris gevoerd. Het denkbeeld 
echter van eenig gebrek aan vertrouwen in de tegenwoordige 
titularissen blijft ten eenenmale vreemd aan het voorstel, 
om dergelijk toezicht voor het vervolg in ’t leven te roepen. 

De President van het Bestuur is, naar het schijnt, de 
aangewezen persoon , om met het uitoefenen van deze contrôle 
te worden belast; maar het laat zich aanzien, dat hij liefst 
niet alleen deze wel eenigszins lastige taak zal willen vol- 
brengen; ook kan het geval zich voordoen , dat hij verhinderd 
is. Van daar dat het facultatief is gesteld, om zich te doen 
bijstaan of vervangen. 

Het is evenwel noch van hem, noch van degenen die 
hem hierin behulpzaam mochten zijn, te vergen, dat zij, 
behalve hun tijd dien zij aan deze werkzaamheden besteden , 
bovendien persoonlijk de daaraan verbonden kosten dragen. 
Die kosten zullen voor de kas geen groot bezwaar zijn. 

Discussie. — De heer Kinker kan zich met deze nieuwe be- 
palingen niet vereenigen. Hij meent, dat in de praktijk hare 
onuitvoerbaarheid zal blijken, althans dat het beöogde doel niet 
zal worden bereikt. Ook bestaat er, volgens hem, in den tegen- 
woordigen toestand en bij het onbepaald vertrouwen, dat zoowel 
onze Penningmeester als onze Bibliothecaris bij allen genieten , geen 
de minste aanleiding om een dergelijk voorschrift in het leven te 
roepen. Wat de opneming der kas betreft, indien deze op een 


vooraf aangegeven tijdstip geschiedt, dan zal elke Penningmeester 


XX VERSLAG. 


wel zorgen, dat alles in orde kan worden bevonden, en zoo de 
opneming op een onverwacht oogenblik plaats heeft, dan loopt de 
Commissie gevaar den Penningmeester niet thuis of wellicht niet 
in de stad te vinden en kan zij onverrichter zake weder heengaan. 
Hetzelfde zou met den Bibliothecaris kunnen gebeuren, om niet te 
spreken van de ondoenlijkheid om eene bibliotheek , zoo uitgebreid 
als de onze, zoo maar in een kort tijdsbestek te verifieeren. 

Ook de heer Groll als Penningmeester heeft eenig bezwaar, 
daarin bestaande, dat hij in den regel noch de kas noch de daartoe 
behoorende geldswaardige papieren bij zich aan huis heeft, maar 
die, ter wille van meer veiligheid, elders in eene gesloten brandkast 
in bewaring geeft; bij een onverwacht bezoek der Commissie van 
opneming zou hij dus zeker niet in staat zijn, behoorlijk zijne kas 
te staven, ofschoon overigens daartoe ten allen tijde bereid. Hij 
heeft dit bezwaar ook reeds in den boezem van het Bestuur ge- 
opperd, doch de meerderheid van het Bestuur heeft gemeend toch 
de voorgestelde bepaling te moeten handhaven. Hij heeft dan ook 
geenszins het voornemen zijne stem daaraan te onthouden. 

De heer Kinker ziet zich, door hetgeen de heer Groll heeft 
aangevoerd, noch des te meer in zijn gevoelen bevestigd, dat kas- 
opneming niet uitvoerbaar en doelloos is. 

De President, de beide heeren beantwoordende, wijst er op dat 
het hier een teeder punt betreft. De goede trouw der tegenwoordige 
titularissen, — het zij nog eens gezegd, — is boven alle bedenking 
verheven; maar personen gaan heen en de zaken blijven. In ieder 
geval is het door het Bestuur als een gebrek in de bestaande wet 
beschouwd, dat zij nergens spreekt van een bepaald toezicht op de 
gelden en geldswaarden en op een zoo kostbaar eigendom als onze 
bibliotheek. In een niet te hopen, ook niet te verwachten, maar 
toch altijd zeer denkbaar geval, wellicht in de verre toekomst, 
kan het van groot nut zijn te weten, wie de bevoegdheid bezitten 
om alsdan handelend op te treden, en behoort zulk een optreden 
op de wet gegrond te zijn. Naar het oordeel van den President, — 
en de overige Bestuursleden, met uitzondering van den heer Groll, 


staan daarin aan zijne zijde, — zijn de geöpperde bezwaren niet 


BERSLAG  - XXI 


van zoo overwegenden aard, dat men daarom van alle toezicht zou 
moeten afzien; bovendien verwacht hij, dat zij in de praktijk zich 
niet zoo sterk zullen voordoen als nu gevreesd wordt. Voor zoover 
de Penningmeester de door hem beheerde geldswaarden niet onder 
eigen berusting heeft, zal hij toch wel de bewijzen in handen hebben 
van degenen, aan wie hij ze ter bewaring heeft toevertrouwd, en 
wat de bibliotheek betreft, al moge het bezwaarlijk zijn de geheele 
boekenschat op eens na te gaan, toch zal, door nu en dan daarin 
eene greep te doen, het toezicht zeer wel doel kunnen treffen. 

De vergadering stemt in met dit betoog van den President, doch 
meent, dat de bijstand en de vervanging, waarvan in het tweede 
lid van het artikel gesproken wordt, niet facultatief behoeft te 
worden gesteld, zoodat moet worden gelezen: «hij doet zich in 
deze werkzaamheden bijstaan of wordt daarvoor zoo noodig ver- 
vangen » enz. 

Behoudens deze wijziging, wordt het artikel aangenomen. Tegen 


stemt de heer Kinker. 


ART. 20. Voorstel. — Bij te voegen: 

« Een brievenboek, bevattende den inhoud der uitgaande 
stukken, wordt door hem aangehouden.» 

Toelichting. — Ofschoon reeds sedert de oprichting der Vereeniging 
zulk een brievenboek bestaat, kan het zijn nut hebben, 
dat het, als eene der verplichtingen van den Secretaris, 
in de wet wordt voorgeschreven. 


Aangenomen. 


ART. 23. Voorstel. — Dit artikel te doen luiden: 

«Behoudens het bepaalde in art. 25, bewaart de Secretaris 
het archief der Vereeniging en zorgt voor eenen inventaris 
daarvan, van welken een afschrift bij den President berust. » 

Toelichting. — Door deze redactie kan het tegenwoordige art. 46 der 
wet vervallen. Omtrent het hier bedoelde voorbehoud wordt 
verwezen naar de bijvoeging, op art. 25 voorgesteld, 


Aangenomen. 


XXII VERSLAG. 


Art. 25. Voorstel. — De tweede zinsnede van dit artikel: «Tot het 
doen van onvoorziene uitgaven behoeft hij machtiging van 
het Bestuur» hier te doen vervallen; daarentegen er aan 
toe te voegen: 

« Alle stukken betreffende het geldelijk beheer blijven 
onder zijne berusting. » 

Toelichting. — De bepaling omtrent de onvoorziene uitgaven is beter 
op hare plaats in art. 26 (zie aldaar). 

De bijvoeging is noodig, omdat ook de rekeningen en 
daarbij behoorende bescheiden tot het archief der Vereeniging 
moeten gerekend worden, doch uit den aard der zaak niet 
bij den Secretaris, maar bij den Penningmeester berusten. 


Aangenomen. 


Art. 25 bis. Voorstel. — «Hij zorgt voor de invordering der contri- 
butiën en der abonnements-gelden voor het Tijdschrift, 
voor zoover dit laatste rechtstreeks aan de leden wordt af- 
geleverd, » 

Toelichting. — Wat de invordering der contributiën betreft, strekt 
dit artikel ter vervanging van het tegenwoordige art. 40, 
waarvan de opheffing wordt voorgesteld. 

De hier genoemde abonnements-gelden worden tot dusver 
mede altijd door den Penningmeester geïnd, doch eene 
bepaling daaromtrent was niet in de wet opgenomen. 


Aangenomen. 


Art. 25 ter. Voorstel. — « Buitengewone ontvangsten , waaronder in 
de eerste plaats worden gerekend de bijdragen van buiten- 
landsche leden, de bedragen waarvoor in het vervolg nieuwe 
leden hunne jaarlijksche contributie kunnen afkoopen, en 
verder alle geldelijke geschenken of legaten, worden door 
hem, in overeenstemming met het Bestuur, op doelmatige 
en soliede wijze rentegevend belegd. » 

Toelichting. — Van tijd tot tijd vallen aan het Genootschap extra- 


baten ten deel, die geenszins onder de gewone ontvangsten 


VERSLAG. XXIII 


kunnen worden gerekend. Het ligt voor de hand, deze 

aan te wenden tot het vormen van eenig kapitaal. 
In verband met het gewijzigde art. 7 (zie hiervoren) komen de 
woorden «in het vervolg nieuwe» te vervallen, doch wordt ove- 


rigens het art. 25 {er aangenomen. 


Art. 26 en 27. Voorstel. — Deze beide artikels te doen luiden: 

ART. 26. «De Penningmeester doet zijne betalingen op een man- 
daat, geviseerd door den President en een der andere 
leden van het Bestuur. Tot het doen van onvoorziene 
uitgaven behoeft hij de machtiging van het Bestuur. » 

ART. 27. «Hij legt jaarlijks op de zomervergadering de rekening 
en verantwoording van zijn beheer, met de daarbij be- 
hoorende bewijsstukken, over, die door twee leden, door 
den Voorzitter der vergadering aan te wijzen, zal worden 
nagezien. 

«Te gelijker tijd legt hij eene schets over van begrooting 
der geldmiddelen voor het volgende jaar. » 

Toelichting. — Het betreft hier alleen eene verplaatsing van reeds 
nu in de wet voorkomende bepalingen , waardoor eene meer 
geleidelijke volgorde in de voorschriften omtrent het geldelijk 
beheer wordt verkregen. 


Aangenomen. 


Art. 32. Voorstel. — Dit artikel te doen luiden: 

«De Bibliothecaris is belast met de zorg over de bi- 
bliotheek. Indien deze zoodanige uitbreiding heeft gekregen, 
dat de bestaande catalogus, naar het oordeel des Bestuurs, 
onvoldoende moet worden geacht, is hij gehouden een 
nieuwen catalogus op te maken, die daarna gedrukt aan 
de leden en begunstigers wordt rondgezonden. 

«Jaarlijks, eene maand vóór de zomervergadering, legt 
hij aan den President een verslag over van den toestand 
der bibliotheek, alsmede eene opgave van de in het afge- 
loopen jaar bijgekomen boeken. Deze opgave wordt achter 


het verslag der zomervergadering gedrukt. » 


XXIV VERSLAG. 


Toelichting. — In het thans bestaande artikel zijn de verplichtingen 
van den Bibliothecaris niet duidelijk genoeg omschreven. 
Ook geeft het voorschrift, dat hij den catalogus der boeken 
moet bijhouden, geen waarborg, dat de leden voortdurend 
kennis dragen van hetgeen in de bibliotheek voorhanden 
is; toch dienen zij, die het recht hebben van de bibliotheek 
gebruik te maken, daarvan op de hoogte te zijn. 


Aangenomen. 


Art. 32 bis. Voorstel. — «Hij zal al de boeken der bibliotheek 
voorzien van eenen stempel, ten blijke dat zij het eigendom 
zijn der Vereeniging. » 

Toelichting. — Deze bepaling komt thans voor in art. 51 ; zij is hier 
beter op hare plaats, doch tevens in meer algemeenen zin 
gesteld: in het reglement op de bibliotheek (zie hierna bij 
art. 53) zal zij meer en detail kunnen worden uitgewerkt. 


Aangenomen. 


Art. 32 ter. Voorstel. — «Aan den Bibliothecaris kan voor 
zijne werkzaamheden als zoodanig, met goedvinden der ver- 
gadering, eene geldelijke tegemoetkoming worden toe- 
gelegd. » 

Toelichting. — Aan den Heer RirseMA is in 1880, voor zijne veel- 
vuldige en tijdroovende werkzaamheden als Bibliothecaris, 
eene schadeloosstelling van / 100.— ’sjaars toegekend. In 
de zomervergadering van 24 Juli 1880 te Zutphen werd 
dit door de Leden goedgekeurd (zie verslag, Tijdschr. v. 
Entomol. XXIV, blz. xm), Eene bepaling hieromtrent mag, 
naar het schijnt, in de wet niet ontbreken. 

De vergadering vereenigt zich met de strekking van dit artikel, 
doeh men wenscht de bepaling gebiedend te maken en het woord 
«tegemoetkoming » door «vergoeding» vervangen te zien, zoodat 
het zal luiden: 

«Aan den Bibliothecaris wordt voor zijne werkzaamheden 
als zoodanig eene vergoeding toegelegd, waarvan het bedrag 


door de vergadering wordt bepaald.» 


VERSLAG. XXV 


ART. 33. Voorstel. — Dit artikel te doen luiden: 

«De beide, volgens art. 2 te houden vergaderingen hebben 
ten doel, door persoonlijke kennismaking en toenadering 
der leden en door onderlinge mededeeling van waarnemingen, 
het wetenschappelijk verkeer onder de beoefenaars der en- 
tomologie te bevorderen. » 

Toelichting. — Nu reeds in art. 2 is aangegeven, dat er jaarlijks 
eene zomervergadering en eene wintervergadering worden 
gehouden, behoeft dit hier niet herhaald te worden. 


Aangenomen. 


ART. 38. Voorstel. — In den tweeden regel te doen vervallen de 
woorden «tijd en », en daarentegen aan het slot bij te voegen : 

«Het tijdstip wordt door het Bestuur vastgesteld. » 
Toelichting. — Sedert vele jaren is in de zomervergaderingen niet 
meer de tijd der volgende bepaald. Dit kan ook moeielijk, 
omdat daarbij soms rekening moet worden gehouden met 
bijzondere omstandigheden, welke meestal niet een jaar te 
voren kunnen worden voorzien. Het is daarom nuttig, de 

wet met de praktijk in overeenstemming te brengen. 


Aangenomen. 


ART. 38 bis. Voorstel. — «In de zomervergadering worden alle 
huishoudelijke zaken geregeld. » 

Toelichting. — Deze bepaling wordt wenschelijk geacht, in tegen- 
stelling van hetgeen vervolgens in art. 42 van de winter- 
vergadering wordt gezegd. 


Aangenomen. 


ART. 39. Voorstel. — Tusschen de woorden « wordt» en « opge- 
dragen » in te voegen: 
«onder den titel van Eerevoorzitter. » 
Toelichting. — De benaming « Eerevoorzitter » is dikwijls gebezigd , 
om daarmede den leider der zomervergaderingen aan te 


duiden, maar vond haren grond niet in de wet. Zij kan 


XXVI VERSLAG. 


ook strekken ter verduidelijking in de verslagen dier ver- 
gaderingen, waarin vaak afwisselend van den permanenten 
Voorzitter der Vereeniging en van den tijdelijken Voorzitter 


der vergadering moet worden gesproken. 


Aangenomen. 
Art. 40. Voorstel. — Dit artikel in zijn geheel te laten vervallen. 
Toelichting. — Het voorschrift, in de eerste zinsnede van het artikel 


vervat, is in de praktijk niet voor uitvoering vatbaar ge- 
bleken. Aan den Penningmeester kan het trouwens veilig 
worden overgelaten, op welke wijze hij de contributiën 
invordert. 

Het artikel wordt overigens ondervangen door de wijziging , 
nu op art. 6 voorgesteld, en door het nieuwe artikel 25 bis. 


Aangenomen. 


ART. 42. Op dit artikel, zooals het indertijd in de zomerverga- 
dering te Nijmegen op 29 Juni 1878 is vastgesteld (d. i. 
met vervallenverklaring van het tweede lid) is thans van 
wege het Bestuur geen verandering voorgesteld. 

De heer Leesberg evenwel acht het gebiedende voorschrift, 
om de wintervergaderingen uitsluitend te Leiden te houden, niet 
bepaald noodig en zou gaarne de gelegenheid geopend zien, om ook 
soms in eene andere, gemakkelijk te bereiken stad des winters 
bijeen te komen. Hij doet daarom het voorstel, om in het artikel 
de woorden «te Leiden» te doen wegvallen en de bepaling van 
plaats en tijd der wintervergadering aan het Bestuur over te laten. 


Het voorstel van den heer Leesberg wordt aangenomen. 


Ant. 43. Voorstel. — Te doen vervallen de woorden « vijf of». 

Toelichting. — Het wettelijk voorschrift wordt hierdoor meer stellig. 
Aangenomen. 

Art. 44. Voorstel. — De tweede zinsnede van dit artikel te doen 
luiden : 


«Behoudens het bepaalde bij art. 52, kunnen die eigen- 


VERSLAG. XXVII 


dommen niet worden vervreemd dan met goedkeuring van 
ten minste drie vierden der ter vergadering aanwezige leden. 
Hieronder is ook begrepen afschrijving van het kapitaal. » 
Toelichting. — Het voorbehoud is noodig, omdat in art. 52 verkoop 
van dubbele exemplaren uit de bibliotheek (die toch ook 
eigendom der Vereeniging zijn) aan het Bestuur is over- 
gelaten. 
Vermindering van kapitaal is te rekenen onder de onder- 
werpen, belangrijk genoeg om alleen door eene overgroote 
meerderheid in de vergadering te worden beslist. 


Aangenomen, 


Art. 45. Voorstel, — Dit artikel in zijn geheel te doen vervallen. 

Toelichting. — Dat alle officieele stukken in het archief moeten worden 
bewaard, is iets dat van zelf spreekt en dus niet in de 
wet behoeft te worden voorgeschreven. Waartoe zou anders 
een archief dienen, dat, volgens art. 23, bij den Secretaris 
berust ? 

Het is overigens onnoodig, in het archief ook de jaar- 
verslagen van den President op te nemen , daar deze geregeld 
in hun geheel in het verslag van elke zomervergadering 
worden afgedrukt. Ten overvloede is dit laatste door de 


voorgestelde bijvoeging op art. 17 verplichtend gemaakt. 


Aangenomen. 
Art. 46. Voorstel. — Het artikel te doen vervallen. 
Toelichting. — Ten gevolge van de voorgestelde nieuwe redactie van 


art. 23, wordt art. 46 overbodig. 

Ingeval de wegvalling van dit en het voorgaande artikel 
wordt aangenomen, komt ook de onderverdeeling van het 
hoofdstuk V in a. archief, b. insectenverzameling en c. 
bibliotheek, niet meer te pas. 


Aangenomen. 


Art. 49. Voorstel. — Het artikel te doen vervallen. 


XXVIII VERSLAG. 


Toeliehting. — In den loop der jaren heeft de bibliotheek zoodanige 
uitbreiding gekregen, dat van haar niet meer kan gezegd 
worden, dat de boeken, welke zij bevat, voornamelijk op 


de inlandsche Fauna betrekking hebben. 


Aangenomen. 
Art. 49 bis. Voorstel. — «De bibliotheek bevat zoowel de 


oorspronkelijke boekverzameling der Entomologische Ver- 
eeniging als die van wijlen den Heer HARTOGH HEYS vAN 
DE Lier, welke bij overeenkomst van 18 Juni 1870 door 
Mevrouw de Weduwe HarrocH HEYS VAN DE LIER, geb. 
SNOECK, aan de Vereeniging is geschonken. 

« Waar hier en elders in deze wet van de bibliotheek 
wordt gesproken, worden steeds de beide verzamelingen 
bedoeld. » 

Toelichting. — Tijdens de herziening der wet in de zomervergade- 
ring van 1869 was de Vereeniging nog niet in het bezit 
der zoo belangrijke bibliotheek HARTOGH HEYS VAN DE LIER 
en kon dus daarvan geen sprake zijn. Om allen twijfel 
weg te nemen, dat de voorschriften der wet ook voor deze 
kostbare boekverzameling gelden, wordt het noodig geacht 
daarvan opzettelijk melding te maken. 


Aangenomen. 


Art. 50. Voorstel. — In plaats van het eerste woord « zij » te lezen: 
«De bibliotheek der Vereeniging » 
en aan het slot te doen vervallen de woorden: 
«omtrent welker aankoop de leden op de zomervergadering 
besluiten moeten. » 

Toelichting. — Het artikel wordt op deze wijze alleen toepasselijk op 
de oorspronkelijke bibliotheek der Vereeniging, terwijl daar- 
aan tevens de bepaling wordt ontnomen, volgens welke 
tot aankoop van boeken de machtiging der leden op de 
zomervergadering vereischt wordt (zie omtrent dit laatste 
het nieuw voorgestelde art. 50 fer). 


Aangenomen. 


VERSLAG. XXIX 


ART. 50 bis. Voorstel. — «De bibliotheek HArToGH Heys van DE 
Lier bevat 49. al de werken, welke daarin tijdens hare 
overdracht aan de Vereeniging voorhanden waren; 2°. de 
sedert uitgekomen vervolgen op de daarin aanwezige tijd- 
schriften ; 3°. de boekwerken ten behoeve van deze bibliotheek 
aangekocht. » 

Toelichting. — Hier wordt de samenstelling der boekerij HARTOGH 
Heys op ongeveer dezelfde wijze omschreven, als in het 
voorgaande artikel voor de bibliotheek der Vereeniging 
geschiedt. 


Aangenomen. 


Anr. 50 fer. Voorstel. — « Omtrent den aankoop van werken voor 
de bibliotheek beslist het Bestuur. De Leden kunnen echter 
ten alle tijde daaromtrent voorstellen doen. Indien het 
Bestuur reden vindt om zich tegen zoodanig voorstel te 
verzetten, wordt de zaak in de eerstvolgende zomerverga- 
dering ter tafel gebracht en bij stemming uitgemaakt. » 

Toelichting. — Volgens het tegenwoordig bestaande art. 50 is voor 
het aankoopen van boeken de machtiging noodig van de 
Leden in de zomervergadering. Intusschen heeft het Bestuur 
reeds meermalen op eigen verantwoordelijkheid boekwerken 
aangekocht, zonder dat ooit door de Leden daarop aan- 
merking is gemaakt. Er bestaat zelfs alle reden, om de 
beslissing hierover, althans in den regel, aan het Bestuur 
over te laten. Door hetgeen er is bijgevoegd, wordt aan 
de Leden toch invloed verzekerd op de aanschaffing van 
boeken, waarin zij wellicht persoonlijk veel belang stellen, 
en bij onverhoopt verschil van gevoelen, kan de vergadering 


eene eindbeslissing nemen. 


Aangenomen. 
Art. 51. Voorstel. — Dit artikel te doen vervallen. 
Toelichting. — Het artikel behelst een voorschrift voor den Biblio- 


thecaris en behoorde daarom eigenlijk thuis in afd. III, 


XXX VERSLAG. 


onderafd. ‚f (Bibliothecaris). Voor zooveel betreft de stempeling 
der boeken, is het vervangen door art. 32 bis (zie hier- 
voren). Eene lijst der aanwezige boeken, die ook in afschrift 
bij den President berust, heeft geen reden van bestaan, 
sinds er een gedrukte catalogus is en aan den Bibliothecaris 
is opgedragen jaarlijks van de bijgekomen boeken eene 
opgave te doen, welke mede wordt gedrukt en ter kennis 
van de Leden gebracht. 
Het geheele artikel kan derhalve worden gemist. 


Aangenomen. 


ART. 52. Voorstel. — De woorden: 
«zal de Bibliothecaris in overeenstemming met het Be- 
stuur handelen» te vervangen door de woorden: 
« beslist het Bestuur. » 
Toelichting. — Dit brengt geenerlei verandering in den bestaanden 
toestand, maar is slechts eene wijziging van redactie. 
Het doel is, om aan het artikel het karakter van een 
voorschrift voor den Bibliothecaris te ontnemen, zoodat 
eene verplaatsing naar afd. III, onderafd. f (waar het 
anders zou thuis behooren) vermeden wordt. 


Aangenomen. 


Art. 53. Voorstel. — Dit artikel te doen luiden: 

« Het gebruik der bibliotheek , daaronder begrepen het ter 
leen ontvangen van boeken, staat open voor alle leden en 
begunstigers der Vereeniging, behoudens de beperkende 
bepaling bij de eerste alinea van art. 44, en overeenkomstig 
de voorschriften, daaromtrent door het Bestuur bij een af- 
zonderlijk reglement vastgesteld of nader vast te stellen. » 

Toelichting. — De hier voorgestelde, geheel gewijzigde redactie doet 
het recht der leden en begunstigers, om van de bibliotheek 
gebruik te maken, beter uitkomen. Wat de voorwaarden 
betreft, waaronder dit gebruik wordt toegestaan, kan ge- 


voegelijk naar het afzonderlijk reglement worden verwezen. 


VERSLAG. XXXI 


Bij de herziening der wet in 1869 bestond zulk een 
reglement nog niet; het werd eerst in de zomervergadering 
van 1 Juli 1871 te Breda vastgesteld. Het behoort echter 
zijn’ grond in de wet te vinden. Er zal wel geen bezwaar 
in gelegen zijn, de vaststelling van het reglement aan het 
Bestuur over te laten. 

Het tegenwoordig van kracht zijnde reglement op de 
bibliotheek bevat eenige bepalingen, die overbodig kunnen 
geacht worden, omdat zij bijna letterlijk overeenkomen met 
voorschriften, welke reeds in de wet zijn vervat. Het ligt 
daarom in de bedoeling om, na aanneming van de nu 
voorgestelde wetsveranderingen , ook het reglement te her- 
zien, zonder evenwel ingrijpende wijzigingen daarin op te 
nemen. 


Aangenomen. 


ART. 56. Voorstel. — Aan het slot bij te voegen: 
«De verslagen worden bovendien afzonderlijk afgedrukt 
en aan de leden en begunstigers rondgezonden. » 
Toelichting. — Wat hier verplichtend wordt gesteld, geschiedt reeds 
van den beginne af. De vermelding in de wet dient voor- 
namelijk, opdat de leden en begunstigers hun recht op een 
exemplaar der verslagen zouden zien gewaarborgd. 


Aangenomen. 


ART. 56 dis. Voorstel. — «Het Bestuur bepaalt, in overeen- 
stemming met de commissie van redactie, den abonnements- 
prijs, waarvoor het Tijdschrift aan de leden zal worden 
geleverd, en in overleg met den uitgever, den prijs waarvoor 
het in den boekhandel verkrijgbaar zal zijn.» 

Toelichting. — Ofschoon het gemis van eene bepaling, als hier wordt 
voorgesteld, nimmer eenig bezwaar heeft ontmoet, wordt 
het niettemin wenschelijk geacht, dat de wet aangeeft wie 
bevoegd is den prijs van het Tijdschrift te regelen. 


Ten overvloede wordt nog opgemerkt, dat er geen aan- 


XXXII VERSLAG. 


leiding bestaat, om in den prijs, die reeds van den beginne 

af steeds dezelfde is gebleven, eenige verandering te brengen. 

De vergadering acht het evenwel wenschelijk, dat in de wet 

zelve de prijs van het Tijdschrift wordt vastgesteld, zoodat het 
artikel zal worden geformuleerd als volgt: 

«De abonnements-prijs, waarvoor het Tijdschrift aan 

de leden wordt geleverd en die, waarvoor het in den boek- 

handel verkrijgbaar is gesteld, is respectievelijk op f 6.— 

en f 7.20 per jaargang bepaald. Verhooging van deze be- 

dragen kan niet geschieden dan met goedvinden der ver- 


gadering. » 


ART, 56 ter. Voorstel. — «Het Tijdschrift kan in ruil worden 
verstrekt tegen periodieke geschriften van andere genoot- 
schappen, die zich op het gebied van zoologie in 't algemeen 
of bijzonder van entomologie bewegen, en tegen belangrijke 
werken, welke op dat gebied worden uitgegeven. Het 
Bestuur beoordeelt, voor ieder geval op zich zelf, of er 
termen zijn om zoodanigen ruil aan te gaan. » 

Toelichting. — Wat hier wordt voorgesteld , geschiedt reeds zoo lang 
als het Tijdschrift bestaat en heeft niet weinig bijgedragen, 
om op onkostbare wijze de bibliotheek uit te breiden. De 
bevoegdheid evenwel van het Bestuur, om over dien ruil 
te beslissen, dient wel uitdrukkelijk in de wet te worden 
vermeld. 


Aangenomen. 


ART. 58 bis. Voorstel. — «De wet, zooals zij in de 49ste zomer- 
vergadering, op 9 Juni 1894 te Venlo gehouden, is herzien , 
treedt met die dagteekening in werking.» 


Aangenomen. 


Art. 59, 60 en 61. Voorstel. — Deze artikels en dus de geheele 
afdeeling VIII, Overgangsbepalingen, te doen vervallen. 


Toelichting. — De drie hiernevens genoemde artikels hebben alleen 


VERSLAG. XXXIIÎ 


betrekking op de invoering der wet, zooals deze in de 
zomervergadering van 1869 werd vastgesteld, en komen 
nu niet meer te pas. 


Aangenomen. 


De wetsherziening hiermede afgeloopen zijnde, zegt de President 
met veel genoegen te hebben ontwaard, dat de vergadering zich 
met de voorgestelde wijzigingen heeft kunnen vereenigen. Hij 
wenscht van harte, dat de Vereeniging onder de werking der 
wettelijke voorschriften, zooals zij thans van kracht zijn verklaard, 
zich in een voortdurenden en toenemenden bloei zal mogen ver- 
heugen. Gelijk reeds aan de leden is te kennen gegeven, bestaat 
het voornemen, om alsnu de verschillende artikelen naar volgorde 
opnieuw te nummeren, vervolgens de wet in haar geheel te doen 
drukken en, ter voldoening aan art. 57, aan al de leden en 
begunstigers een exemplaar te zenden. 

Hierna overhandigt de President den voorzittershamer weder 
aan den Eerevoorzitter, den heer van den Brandt, en wordt 


overgegaan tot de wetenschappelijke mededeelingen. 


De heer Everts vertoont eene flesch met fraaie praeparaten 
betreffende de levensgeschiedenis van Apis mellifica L., uitstekend 
geschikt om ter verduidelijking bij het onderwijs te worden gebruikt, 

Hij vestigt voorts de aandacht op het Handbuch der Zoologie 
van Dr, Gustav von Hayack en heeft daartoe medegebracht het 2de 
deel van dat werk, waarin de Arthropoden worden behandeld, 
Dit naar zijn inzien uitnemende handboek ontleent vooral zijne 
waarde aan den rijkdom van goede afbeeldingen, welke den tekst 


moeten ophelderen. 


De heer Leesberg herinnert aan een klein stukje, door hem 
in het Tijdschrift geplaatst over eene excursie in Zuid-Limburg. 
(Tijdschr. v. Entomol. XXXVI, blz. 69). Daarin wordt melding 
gemaakt van zeer harde zwammen, op wilgen gevonden en waaruit 


de zeldzame Dorcatoma chrysomelina St. te voorschijn kwam, eene 
Tijdschr. v. Entom, XXXVIII. 3 


XXXIV VERSLAG. 


soort nieuw voor onze fauna, doch die kort daarop ook door den 
heer Kempers bij den Haag werd aangetroffen. Een stuk zwam, 
door Spreker met veel moeite losgemaakt en medegenomen, werd 
door hem den geheelen winter en in dit voorjaar zonder eenig 
resultaat bewaard, totdat juist heden voor 8 dagen, bij een bezoek 
van Dr. Everts, het doosje werd geopend en een twaalftal Dorca- 
tomas bleken uitgekomen te zijn. Bij nader onderzoek behoorden 
deze echter tot eene andere soort en wel tot D. setosella Muls. — 
Het doosje, waarin zich de zwam en nog eenige levende exem- 
plaren van het kevertje bevinden, gaat ter bezichtiging rond, tege- 
lijk met eene fraaie afbeelding uit het werk van Calwer (3de druk). 
Van het genus Dorcatoma, tot kort geleden aiet als inlandsch 
bekend, bezitten wij alzoo reeds drie soorten: D. chrysomelina 
St., van Gronsveld en den Haag, setosella Muls. van Gronsveld en 
Jlavicornis F. van den Haag; daarentegen is D. dresdensis Hrbst., 
die in Duitschland het meest voorkomt, tot dusver nog niet in 


Nederland gevonden. 


De heer Fokker laat eenige zeldzame Hemiptera uit het genus 
Eurygaster zien, en wel #. maura L. en hottentotta H. S., beiden 
ook in ons land voorkomende, #. maroccana F., uit Zuid-Europa, 
dilaticornis Dohrn, uit Rusland, Turkije, Hongarije en Syrië, 
integriceps Osch., uit Griekenland, Rusland en Syrië, alsmede 
Fokkeri Puton, door hem in twee exemplaren gevonden bij Per- 
tisau aan de Achensee in Tyrol. Behalve deze, zijn nog van het 
geslacht Hurygaster bekend: LF. Schreiberi Mont. uit Hongarije en 
minor Mont. uit Zuid-Frankrijk. 

Toen hij onlangs (7%jdschr. v. Entom. XXXVI blz. 16) eene 
nieuwe soort van Podops onder den naam van Horvathi beschreef, 
was het hem niet bekend, dat er reeds eene Scotinophara Horvathi 
Distant uit Japan bestond, en daar Scotinophara een ondergeslacht 
van Podops is, kon de door hem gegeven naam niet blijven bestaan 
en is deze dan ook door Dr. Bergroth (Levue d’ Entomologie, XII 


p. 153) veranderd in Podops subalpina Bergr. 


De heer Veth vestigt de aandacht op eene mededeeling van 


VERSLAG. XXXV 


den heer L. Cuénot in deel CXVIII p. 875 van de Comptes rendus 
des séances de l’Académie des Sciences. De Schrijver toont daarin 
aan, dat het vocht, door Timareha, Adimonia, Coccinella, Meloë 
en verwanten bij aanraking afgegeven, geene klierafscheiding is, 
maar bloed, gelijk reeds in 1859 door Leydig was beweerd, doch 
door anderen werd tegengesproken. Guénot bewijst tevens, dat dit 
bloed niet door eene bepaalde opening naar buiten treedt, maar 
op eene willekeurige plaats door splijting van de huid. Spreker 


verwijst verder naar het aangehaalde artikel. 


De heer de Meijere stelt ter bezichtiging eenige Diptera 
uit zijne collectie, welke nog slechts zelden in ons vaderland 
gevonden werden, namelijk 
Ceratopogon venustus Meig. — Bodegraven, Juli, in verscheidene 
exemplaren. Tot dusver slechts van Utrecht en Over- 
veen bekend. 

Chironomus barbipes Staeg. — Nieuwediep, Augustus 18940 
aantal ’savonds tegen vensterruiten. 


Ctenophora festiva Meig. — Putten in Geld. , Juni (J. Th. Oudemans). 


Tipula flavolineata Meig. — Hilversum, Juni. 
Rhamphidia longirostris Meig. — Heilo, Juli; Bussum, Juli. 
Psilopus nervosus Lehm. — Bussum, Juli. Tot dusver slechts te 


Zutphen en te Oirschot gevonden, 

Dolichopus atratus Meig. — Kortenhoef, Mei. 

Microdon devius L. — Apeldoorn, Juni (J. Th. Oudemans). Alleen 
uit Maastricht vermeld. 

Cheilosia variabilis Panz. — Hilversum, Juli. 

Orthoneura elegans Meig. — Kortenhoef, Mei. Was slechts te Nuth 


in Limburg gevonden. 


Zodion notatum Meig. — Houthem, Juli (Oudemans). 
Gymnochaeta viridis Meig. — Linschoten, Mei 1890, in verschei- 


dene exemplaren. 
Nemoraea puparum Fall. — Bodegraven, Mei. 
Mintho praeceps Scop. — Amsterdam, Mei, 


Elgiva dorsalis Fabr, — Linschoten, Augustus, 


XXXVI VERSLAG. 


Sciomyza Schoenherri Fall. — Kortenhoef, Mei. Jaren geleden door 
den heer Six te Utrecht gevangen. 
Lonchaea palposa Zeit. — Bodegraven, Mei. Vroeger te Leiden 


door wijlen Snellen van Vollenhoven gevangen. 


Palloptera usta Meig. — Amsterdam, Juli (Oudemans). Slechts uit 
Middelburg vermeld. 

Ochthera mantis De G. — Diemen, Augustus. 

Ephydra micans Hal. — Amsterdam, Maart en Helder, Augustus. 


Voorts de volgende Diptera, welke nieuw zijn voor de Neder- 

landsche fauna: 

Cecidomyia Sisymbrii Schrank. — Bodegraven, Juli. 

Xiphandrium appendiculatum Lett. — Linschoten, Mei. 

Hygroceleuthus latipennis Fall. — Diemen, Juli. 

Hydrophorus liloreus Fall. — Ossendrecht, Augustus. 

Campsicnemus pectinulutus Löw. — Diemen, Juni. 

Xylota pigra Fabr. — Winterswijk, Augustus (J. Th. Oudemans). 

Lispe pilosa Löw. — Diemen, Juni. 

ITydromyza livens Fabr. — Bodegraven, Augustus; Nieuwkoopsche 
plassen, Juli. 

Lonchaea hirticeps Lett. — Groningen, Mei. 

Limosina coxata Stenh. — Oisterwijk, Juli. 

Van Ceratopogon venustus beschrijft Spreker de wijze van eier- 
leggen en vertoont hij de draadvormige eiersnoeren, terwijl hy 
verder een en ander mededeelt over de biologie van /Hydromyza 
[wens en eenige daarop betrekking hebbende praeparaten laat rond- 
gaan; hij is voornemens, over beide onderwerpen een meer uitvoerig 
opstel ter plaatsing in het Tijdschrift aan te bieden. 

Ten slotte maakt hij met dankbaarheid melding van den steun, 
door hem ondervonden vooral van den heer Dr. J. Th. Oudemans 
te Amsterdam en van zijnen broeder, Ds. J. L. F. de Meïere 
Joh.Cz. te Bodegraven, die beiden zijne collectie reeds met 
menig belangrijk exemplaar hebben verrijkt. Hij hoopt dat ook 
andere heeren entomologen zich aangespoord mogen gevoelen, 
hem van tijd tot tijd met de toezending van eenige Diptera te 


verblijden. 


VERSLAG. XXXVII 


De heer Heylaerts deelt in de eerste plaats mede, dat hij 
nà 1889, toen zijne laatste « Liste supplémentaire des Macrolépi- 
doptères de Bréda et de ses environs» het licht zag (zie Tijdschr. 
v. Entomol. XXXIII, blz. xxxv), nog verscheidene Macro- en 
Microlepidoptera, nieuw voor de Breda’sche fauna heeft gevonden. 
Eene opgave daarvan wordt als bijlage achter dit verslag afgedrukt. 
Van de daarin vermelde Acronycta Alni L. laat hij prachtige exem- 
plaren zien, door hem uit op elzen gevonden rupsen gekweekt. 
Van eenige reeds vroeger vermelde zeldzame soorten trof hij talrijke 
rupsen aan, o. a. van Lasiocampa tremulifolia Hbn. en ilicifolia 
L.; de daaruit verkregen imagines, vooral de wijfjes, zijn veel 
fraaier en scherper geteekend dan Duitsche exemplaren in zijne 
verzameling. Lasiocampa Pini L. werd weder in het Mastbosch 
door den zoon van den heer van Schermbeek aangetroffen. 

Spreker vermeldt verder, dat hij reeds verscheidene jaren achter- 
een, in October, uit berken, tegelijk met zakjes van Coleophora 
paripennella Z., ook die van C. /uscocuprella H.S. klopte, welke 
laatste soort nog niet bij ons als inlandsch bekend was. Beide 
soorten behooren tot die, welke als volwassen rups overwinteren 
en zijn daardoor moeielijk tot vlinder te kweeken. Het is hem dit 
jaar eindelijk gelukt één mannelijk exemplaar ervan te verkrijgen, 
dat in Juni uitkwam; de eigenaardige helmvormige zakjes worden 
door hem vertoond. 

Van Lugonia fuscantarta Hw. ving hij reeds sinds enkele jaren 
de imagines, meestal wijfjes, waarvan hij eieren bekwam. Het 
mocht hem evenwel nooit gelukken de rupsen tot vollen wasdom 
te brengen. De dieren, bijna volgroeid, kregen dunne ontlasting en 
stierven dan allen vrij spoedig. In de meening, dat die ziekte kon 
zijn ontstaan door het int water zetten der Frawinus-takjes (esch 
is het gewone voedsel der soort), voorzag hij dit jaar zijne kweeke- 
lingen dagelijks, soms tweemaal daags, van versch voeder, zonder 
de takjes in een fleschje met water te plaatsen, met het gewenscht 
gevolg, dat geen enkele der rupsen bezweek en vele vlinders door 
hem werden gekweekt. 


De heer Heylaerts uit voorts de maar al te gegronde klacht, 


XXXVIII VERSTAG. 


dat wij Hollanders, die zulke uitgebreide en prachtige koloniën 
bezitten, betrekkelijk zoo weinig doen om daarvan de fauna te 
leeren kennen. Telkens wordt ons dit door onze buitenlandsche 
correspondenten verweten. Welk een verschil met de Engelschen , 
Duitschers, Franschen, Italianen enz., die onze op zoologisch en 
rooral op entomologisch gebied zoo rijke koloniën bereizen ot be- 
wonen, en bijna beter dan wij zelven hare fauna leeren kennen. 
In tegenstelling met deze vreemdelingen, die aan de musea van 
hun land alles toezenden wat der wetenschap ten bate kan komen , 
gebeurt zulks door Nederlanders slechts hoogst zelden. Eer worden 
de wetenschappelijke onderzoekers door onze tropenbewoners op 
de domste wijze geparodieerd, Een voorbeeld daarvan leest Spreker 
voor uit een feuilleton van «de Indische tolk» van 5 Juni 1894, 
getiteld «Eene reis van Batavia naar Timor». Er is daarin sprake 
van het ontmoeten van Dr. Platen?) en zijne echtgenoote. 
Woordelijk staat er: «zij noemden zich natuuronderzoekers, doch 
waren eigenlijk kapellenvangers van professie», en een weinig 
verder: «zij hadden eenige inlandsche christenen in hun dienst, 
die de eigenlijke kapellenvangers waren. Elk argeloos vlindertje, 
dat zich aan boord durfde vertoonen, werd in de netjes dezer 
vliegenvangers», zooals men ze in Indië spottend noemt, verstrikt 
en gevangen » enz. — Commentariën zullen verder wel overbodig zijn. 

Eene andere klacht van den heer Heylaerts betreft de overdreven 
jacht op het maken van novae species, vooral uit tropische gewesten , 
waarmede tegenwoordig de entomologische en in ’t bijzonder de 
lepidopterologische litteratuur wordt overstelpt; terwijl daarentegen 
betrekkelijk weinig wordt gedaan, om de eerste standen der vlinders, 
d. i. de rups en pop te leeren kennen. Naar zijne meening toch, 
zou eene meer grondige kennis der biologie het aantal der als af- 
zonderlijke soorten beschreven Lepidoptera op geduchte wijze doen 
inkrimpen. Het is daarom zeer te betreuren , dat zoo menige schrijver , 
die door eigen onderzoek of door zijne correspondenten vrij ge- 
makkelijk tot die kennis zou kunnen geraken, dit nochtans geheel 
verzuimt. Zoo zijn van vele Psychiden de rupsen nog in ’t geheel 


niet of zeer slecht beschreven. Spreker was dit jaar gelukkig in 


VERSLAG, XXXIX 


de gelegenheid, om van een vijftal soorten dezer moeielijke familie 
de rupsen te bestudeeren. Hij had zulks te danken aan de goedheid 
van Dr. Püngeler, Ambtsrichter te Reijdt, een even kundig als 
onvermoeid entomoloog, die de rupsen op zijne reizen in de Alpen- 
streken aantrof of ze van zijnen broeder uit Palestina, het Balkan- 
gebergte, Griekenland enz. ontving en ze ten onderzoek aan Spreker 
teezond. Die rupsen behooren tot de volgende soorten : Amicta lutea 
Stgr., Oreopsyche pyrenaella H. S., O. plumistrella Abn., O. tenella 
Speyer en Psyche (Stenophanes) Bruandi Led. — Allen zijn vrij 
sterk geteekend en zullen door Spreker worden beschreven in 


eene bijlage achter dit verslag. 


De heer Brants komt terug op hetgeen hij in de jongste 
wintervergadering mededeelde omtrent een uitstolpbaar lichaam aan 
den hals der rups van Notodonta Ziczac L. 1). Zijn destijds geuit 
vermoeden, dat deze eigenaardigheid ook wel door anderen zou zijn 
waargenomen, heeft zich maar al te zeer bevestigd. Bijzonderen dank 
is hij te dien aanzien verschuldigd aan zijnen vriend Dr. J. Th. 
Oudemans, die zijne aandacht vestigde op het in 1893 uitgegeven, 
uitstekend werk van den Conservator van het zoologisch Museum 
te Berlijn, H. J. Kolbe: Lin/iihrung in die Kenntniss der Insekten , — 
waarin o. m. een aantal opstellen over gift- en stinkklieren bij rupsen 
worden aangehaald, — en die bovendien geene moeite heeft ontzien , 
om hem de voornaamste der door dien Schrijver aangegeven ver- 
handelingen te bezorgen. 

Reeds in 1817 maakte zekere Rengger te Tübingen gewag van 
«twee uitstolpbare spitsen», waaruit de rups van /larpyia Vinula L. 
haar in een klierzakje aan den hals verzameld gift zou uitspuiten. 
Later, omstreeks 1862, hebben de Oostenrijksche natuuronderzoekers, 
Fr. Brauer en A. Rogenhofer, een chiiutiger Fortsatz » waargenomen 
aan den hals van verschillende gedoornde rupsen van dagvlinders en bij 
de larven van onderscheidene Noetuiden. Noe later, tusschen 1882 en 


1890, werden in de eerste plaats door een jeugdig Duitsch entomoloog, 


1) Zie Verslag, Tijdschr. v. Entom. XXXVII, blz. LIV. 


XL VERSLAG. 


Dr. Klemensiewicz, en voorts door den Amerikaan Packard en den 
Duitscher GC. Schaeffer, in verschillende tijdschriften waarnemingen 
bekend gemaakt omtrent eene gift- of stinkklier en een daarmede 
in verband staand uitstolpbaar orgaan bij een aantal rupsen, zoo- 
wel van dagvlinders, spinners en uilen als van motten 

Zoover Spreker heeft kunnen nagaan, is laatstbedoeld orgaan 
echter nog door niemand waargenomen bij de rups van Notodonta 
Ziezac, hoewel het juist bij dat dier bijzonder ontwikkeld is en 
door kleur, vorm en grootte opvalt. Trouwens, de meer nauw- 
keurige waarnemingen, welke in deze tot dusver zijn bekend ge- 
maakt, bepalen zich tot enkele soorten en wel voornamelijk tot 
Harpyia Vinula; en er blijft in het algemeen nog zeer veel onop- 
gelost omtrent het wezen en de bestemming der bewuste lichaams- 
deelen , zoodat eene nadere beschouwing daarvan, opgehelderd door 
voldoende afbeeldingen , cok thans nog ver van overbodig is te achten. 
Hij blijft dan ook voornemens, een opstel daarover voor het Tijd- 
schrift in gereedheid te brengen, te meer omdat hij thans in de 
gelegenheid is verdere nasporingen te doen, nu hij een geheel 
broedsel jonge Ziezac-rupsen bezit, uit eieren welke ons medelid 
Schuyt de goedheid had voor hem uit Duitschland te doen komen. 

Overigens heeft Dr. J. Th. Oudemans, naar aanleiding van 
‘Sprekers mededeelingen in de wintervergadering, zijne rijke 
verzameling opgezette rupsen nagegaan en _ daarbij aanstonds 
bij tal van rupsensoorten een uitgestolpt orgaan aan den hals 
gevonden; in den regel echter eenvoudig kegel- of tepelvormig, 
zonder aanhangsels of spitsen, zooals bij N. Mezae. Wat deze soort 
aangaat, bevond de heer Oudemans bedoeld lichaamsdeel geheel 
zooals het door Spreker is geschetst, en verder bij de rupsen van 
enkele andere Notodontinen in hoofdzaak daarmede overeenkomende, 


doeh minder ontwikkeld, althans veel kleiner. Tot staving van 


een en ander gaan, — dank zij de welwillendheid van Dr. Oude- 
mans, — opgezette rupsen van Notodonta Ziezac, N. Camelina L 


en Harpyia Vinula vit diens collectie ter bezichtiging rond, waardoor 
de Vergadering in staat is het besproken uitstolpbaar lichaampje 


ook in natura te beschouwen en bovendien andermaal de vaardig- 


VERSLAG. XLI 


heid van den heer Oudemans in het prepareeren van rupsen te 
bewonderen. 

Verder laat de heer Brants enkele vlinders zien, waaronder een 
drietal fraaie uilen, door hem in September des vorigen jaars, te 
zamen met ons medelid Mr. Fokker, in den staat van rups, op 
de grenzen van Tyrol en Lombardije, nabij Cortina, bemachtigd. 
Twee dezer vlinders vormen een kloek gebouwd en scherp geteekend 
paartje van Lithocampa ramosa Esper. Deze vondst was aan Spreker 
dubbel welkom, omdat hij daardoor in de gelegenheid was gesteld 
tot vergelijkende opmerkingen omtrent genoemde soort en de 
daaraan nauw verwante Xylocampa lithoriza Borkh., — beiden 
eenigszins afgezonderd onder de Cleophaniden staande en tot de 
Xyliniden naderend, — van welk insect hij bezig is de levens- 
geschiedenis voor het werk van Sepp te bewerken. Het derde 
der vertoonde voorwerpen is een fraai vlindertje met licht- 
grijs, okergeel en zwart geteekende voorvleugels en koolzwarte 
achtervleugels. Het behoort tot de kleine groep der Anartiden , 
waarvan de soorten, — met uitzondering van de schier overal in 
Europa voorkomende Anarta Myrtilli L. en Heliaca tenebrata 
Scop., — uitsluitend het gebergte bewonen en, wat de levenswijs 
aangaat, nog niet of slechts gebrekkig zijn nagegaan, Na vergelijking 
met de overigens ver van uitgewerkte afbeeldingen, door Hübner, 
Meigen en Herrich-Schäffer geleverd van de tot deze groep behoorende 
vlinders, schijnt het bewuste voorwerp Spreker toe, tot Anarta melu- 
nopa Thunb. te beliooren. In Hübner’s werk is die soort herhaaldelijk 
afgebeeld en wel onder den naam van vidua, tristis en rupestris. 
Vooral de afbeelding dezer laatste en meer nog de beschrijving, 
door von Heinemann (Grosschmetterlinge, p. 546) van A. melanopa 
Thunb. en van de vermoedelijk als afwijking daartoe te brengen 
A. nigrita Led. gegeven, schijnen tot de bedoelde determinatie te 
mogen leiden. Wellicht behoort de vlinder tot eene zelfstandige varieteit 
van À. melanopa, te huis behoorende in het kalkgebergte van de 
Ampezzaner Alpen, maar wellicht ook moet hij tot eenige andere 
soort worden gebracht. Spreker hoopt, dat de heer Snellen hem be- 


hulpzaam zal willen zijn om dit uit te maken. 


XLII VERSLAG. 


Nadat de heer Snellen zich gaarne hiertoe bereid heeft verklaard , 
geeft de heer Brants de toezegging, om ten behoeve van het 
Tijdschrift eene afbeelding te vervaardigen van het vlindertje en 
de pop, en daarbij eene korte aanteekening te voegen omtrent het 
voorkomen der rups, van welke hij echter, tot zijn leedwezen, 


geen nauwkeurige beschrijving heeft kunnen nemen. 


De heer de Vos tot Nederveen Cappel vertoont, als 
nieuw voor de fauna van Nederland, twee mannelijke exemplaren 
van Agrotis Dahlii Hbn., door hem in Augustus 1893 onder A pel- 
doorn gevangen; voorts een exemplaar van Boarmia abietaria W.N., 
mede nieuw voor onze fauna en door hem in Juli 1893 in het 
Soerensche bosch bij Apeldoorn bemachtigd. Deze laatste vlinder 
heeft, bij oppervlakkige beschouwing, groote overeenkomst met 
B. rhomboidaria W. V., vooral met donkere voorwerpen van die 
soort, doch de bijna ongeteekende onderkant der voorvleugels doet 
haar alras herkennen. Verder laat Spreker nog zien een exemplaar 
van de gewone Taeniocampa incerta Hufn., waarbij de golflijn twee 
duidelijke W's vertoont, iets wat, naar het schijnt, als eene 
zeldzame afwijking te beschouwen is. Het exemplaar werd gekweekt 
uit eene rups, onder Bennekom gevonden. 

Nog vermeldt de heer de Vos een paar door hem gedane 
waarnemingen betreffende rupsen, die tegen het tijdstip dat zij 
zich zouden gaan inspinnen, gebruik maakten van een onder haar 
bereik staand vreemd spinsel, en zich zoodoende vrijstelden van 
zelve een cocon te vervaardigen. Eenige jaren geleden werd dit 
door hem gezien bij eene rups van Acronycta tridens W. V., die 
in het ledige spinsel van eene Plusia gamma L. kroop en zich 
daarin verpopte. Dit jaar zag hij eene rups van Diloba cacruleo- 
cephala L. het stevige spinsel van eene andere rups aan stuk bijten , 
zoodat de pop er eindelijk uit viel; het was als ’t ware in de 
lengte doorgesneden; de overweldiger kroop daarop naar binnen 
en maakte het opengereten gedeelte weder zoo netjes dicht, dat 
de naad nauwelijks zichtbaar was. 


Eindelijk laat dezelfde Spreker eenige voorwerpen zien van 


VERSLAG. XLIII 


Lucanus Cervus L., welke hem in het vorige najaar nog levend 
uit het Soerensche bosch waren aangebracht; oogenschijnlijk waren 
het 2 mannen en 2 wijfjes; de kaken waren bij allen weinig 
ontwikkeld en nog zacht en roodachtig. Spoedig stierf het grootste 
der mannen, maar bij de drie exemplaren, die gedurende den 
winter in het leven werden gehouden (een was zelfs nog tijdens 
de vergadering levend), namen de kaken allengs in grootte toe, 
zoo zelfs dat een der beide exemplaren, vroeger voor wijfjes ge- 
houden, zich later toch als een 4 deed kennen. Spreker hoopt 
later in de gelegenheid te zullen komen, omtrent dit verschijnsel 


nadere waarnemingen te doen. 


De heer van Rossum laat, onder dankbetuiging aan den 
schenker, ter bezichtiging rondgaan een mannelijk exemplaar 
van eene bladwesp, dat door den heer de Vos tot Nederveen 
Cappel in Mei te Apeldoorn tegen een beukestam gevonden en 
dezen morgen aan Spreker overhandigd werd. Hij had dus nog 
geene gelegenheid gehad het voorwerp te vergelijken met de be- 
schrijvingen, die Brischke en Zaddach van de mannelijke wesp 
der beukenlarve geven. Het valt echter reeds dadelijk op, dat het 
exemplaar door geringer grootte, dunnere heupen en dijen en door 
den ovalen vorm van het achterlijf meer aan den lichaamsbouw 
eener vrouwelijke wesp doet denken, juist zooals door Zaddach 
bij de beschrijving van een paar gekweekte exemplaren reeds aan- 
gegeven was. In dit opzicht verschilt de gevonden wesp dus van 
het forsche 4, dat door den heer Oudemans gekweekt, op de vorige 
zomervergadering te Arnhem ter bezichtiging werd gesteld en in 
zijn uiterlijk veel met Cimber saliceti Ladd. (syn. C. femorata L.) 
overeenkwam. 

De vleugels van het Apeldoornsche exemplaar vertoonen den 
fraaien blauwen gloed, welke ook bij mannelijke exemplaren van 
©. connata Schr. wordt waargenomen. Overigens is de wesp 
zwart; de uiteinden der sprieten zijn roodbruin , de schenen en tarsen 
meer bruingeel, Hoewel wij, ook wegens de vindplaats, hoogstwaar- 


schijnlijk eene wesp der beukenlarve (©. Fagi Zadd.) voor ons hebben , 


XLIV VERSLAG. 


zullen nadere kweekingen hieromtrent nog zekerheid dienen te geven. 

Spreker vermeldt verder, dat hij de vier nog overgebleven cocons 
der beukenlarven van 1891 onlangs geopend heeft, omdat er ver- 
moedelijk toch geen resultaat meer van te verwachten was. In 
twee der cocons waren de larven steenhard verdroogd; de vorm 
van den kop was nagenoeg onveranderd gebleven, doch overigens 
waren zij sterk ingekrompen. De inhoud der beide andere cocons 
was vochtig; de eene bevatte de pop eener sluipwesp in half ver- 
ganen toestand. Van de 14 cocons in ’Sprekers bezit waren dus 8 
exemplaren (57 procent!) door sluipwespen aangetast (zie Tijdschr. 
v. Entomol. XXXVII, verslag blz. tviz). 

Dank zij de welwillende belangstelling van den heer Caland, 
ontving Spreker in het begin van den zomer 1893 twee larven 
van bladwespen uit Hintham. De eerste, een exemplaar van Cimber 
saliceti Zadd., begon zich bij ontvangst reeds in te spinnen. Uit 
vrees dat zij, hierin gestoord, geen cocon zou vormen, zooals 
dikwijls bij bladwespen gebeurt, kon Spreker haar slechts aan eene 
oppervlakkige beschouwing onderwerpen en meende daarbij op te 
merken, dat er tusschen de larven van wilg en beuk meer over- 
eenkomst bestaat dan tusschen die van berk en beuk, o. a. ten 
opzichte van de rugstreep. De kleur der wilgenlarve was echter 
niet zoo helder groen, maar bleeker blauwgroen dan die der beuken- 
larve. Zij kroop weldra onder een stuk hout en vervaardigde daar- 
tegen een’ cocon, die geheel met stukjes aarde en kleine steentjes 
bedekt was. Bij de andere groote Cunber-larven heeft Spreker dit 
niet waargenomen: zij maakten onbedekte cocons. Den 9 Mei 1894 
kwam uit dezen cocon een Paniseus glaucopterus L.; het blijkt 
dat de bladwesplarven, die men in volwassen staat reeds vroeg in 
den zomer aantreft, vooral. door parasieten aangetast zijn. Brischke 
en Zaddach (Beobachtungen über die Arten der Blatt- und lHolz- 
wespen, S. 51) vermelden, dat volgens Bonnet deze wilgenlarven 
zich reeds tegen het eind van Juli inspinnen, «und in vielen 
Cocons fand er einen grossen Icheumon». Volgens waarnemingen 
van anderen worden de larven tot in September aangetroffen. 


De andere Noordbrabrantsche larve was een exemplaar van 


VERSLAG. XLV 


Cimbex Amerinae L. Hieruit kwam, na eenjarige overwintering, 
zooals gewoonlijk bij deze soort, reeds den 3 April 1894 eene 
betrekkelijk kleine vrouwelijke wesp te voorschijn. De geelachtige 
randen der abdominale segmenten waren smal, zoodat zij door de 
donkere kleur eenigszins meer aan een mannelijk exemplaar deed 
denken. De vrouwelijke wesp, door Snellen van Vollenhoven afge- 
beeld (Tijdschr. v. Entomol. II pl. 8), is iets bonter. De heer 
Oudemans kon er echter weinig verschil met de vrouwelijke wespen 
zijner verzameling in ontdekken. Het schijnt intusschen wel meer 
voor te komen, dat de vrouwelijke exemplaren veel op het d ge- 
lijken, want Brischke en Zaddach vermelden, dat Panzer bij de 
afbeelding van een ® «irrthümlich angiebt ein Männchen abgebildet 
zu haben.» 

De gaasachtig doorzichtige cocon dezer larve was eivormig , week 
en licht bruingeel getint, zooals dit bij kweeking dezer soort soms 
meer voorkomt. Een andere cocon, in het Arnhemsche Broek 
tusschen wilgebast gevonden, gaat ter vergelijking mede rond; 
ook deze is net-achtig doorzichtig, maar hard en donkerbruin, en 
heeft den vorm aangenomen van de ruimte, waarin de larve den 
eocon vervaardigd heeft, zoodat hij eenigszins platgedrukt is. 

Ten slotte vermeldt de heer van Rossum nog, dat hij in het 
warme voorjaar van 1894 reeds den 23 Maart exemplaren van 
Vanessa Antiopa L. heeft zien vliegen bij den Deelenschen weg 
en Valkenhuizen ten noorden van Arnhem ; voorts dat Carterocephalus 
Paniscus Sulz. thans ook in Mei door den heer van Dissel in de 


buurt van den Lonneker berg bij Enschede gevangen is. 


De heer J. Th. Oudemans laat, om te beginnen, twee zaken 
bezichtigen, die op de praktijk der entomologie betrekking hebben. 
Het eene voorwerp, het eigendom van den heer Schuyt en door 
dezen welwillend medegebracht, werd onder ’Sprekers toezicht en 
volgens zijne aanwijzing vervaardigd. Het bestaat uit eene groote 
houten schuifkist, waarin zich een zestal uitschuifbare planken 
bevinden. Hierop zijn zinken strooken op latjes bevestigd, die aldus 


eene soort rails vormen, waarin de blokjes, welke aan de zijden 


XLVI VERSLAG. 


van eene zaagsnede voorzien zijn, geschoven worden. Eene of 
meer dergelijke schuifkisten passen nauwsluitend in eene groote 
kist, die van binnen met eene dikke laag veerkrachtige stof bekleed 
is. Het doel der inrichting is, om op reis de gevangen vlinders 
versch te kunnen prepareeren. Dit is bij vele vlinders een groot 
voordeel , daar sommige het opweeken in het geheel niet verdragen. 
Reeds een drietal dezer toestellen is bij verschillende leden der 
Vereeniging in gebruik en wel tot hunne groote tevredenheid. 

Het andere voorwerp is een zeer klein injectie-spuitje met door- 
boorde naald. Het dient om niet te kleine vlinders, liefst in be- 
dwelmden toestand, te dooden zonder dat spierverstijving ontstaat. Het 
spuitje wordt gevuld met niet te sterke ammonia liquida ; steekt men nu 
de naald aan de borstzijde in den thorax en brengt men vervolgens, 
door op het gutta-percha balletje aan de andere zijde van den toestel 
te drukken, een of twee druppels ammonia in het lichaam, dan 
treedt de dood onmiddellijk in, terwijl de vleugels nimmer neiging 
vertoonen, om een minder gewenschten stand aan te nemen, Voor- 
schrift en voorwerp zijn afkomstig van de Internationale Entomo- 
logische Verein, gevestigd te Guben. Het eenige wat Spreker nog 
niet juist kan beoordeelen, is, of aldus gedoode vlinders later ge- 
makkelijk zijn op te weeken. 

Deze doodingswijze heeft overeenkomst met die, waarbij nicotine, 
chloorzink , arsenikzure kali, cyankalium (Heylaerts) en dergelijke 
stoffen in opgelosten toestand rechtstreeks in het bloed worden 
gebracht. Vele dezer oplossingen zijn echter zeer vergiftig en ver- 
scheidene tasten de spelden sterk aan. Dat deze allen intusschen een 
groot voordeel hebben boven die stoffen, waarbij de dood een 
gevolg is van de inademing van bepaalde gassen of dampen, is 
reeds lang bekend. De dan ontstaande spierverstijving vormt het 
groote bezwaar, dat alleen vermeden wordt wanneer de doodende 
damp uiterst verdund is en dus zeer langzaam inwerkt. De elders nog 
veel gebruikte cyankali-flesch heeft Spreker dan ook met de meesten 
zijner Nederlandsche collega’s al sinds jaren afgeschaft; groote vlin- 
ders worden door hem thans bedwelmd met chloroform en gedood 


met ammonia, kleine spanners en dergelijke bedwelmd met aether 


VERSLAG. XLVII 


en gedood door een’ prik eener naald, gedompeld in eene sterke 
oplossing van arsenikzure kali. Zooveel mogelijk wordt hierbij ge- 
zorgd, dat het glas, waarin de bedwelming geschiedt, reeds vol 
damp is, voordat het dier er in wordt gebracht. 

Hierna laat Spreker eene doos rondgaan, waarin zich eenige 
zeldzame of afwijkende Lepidoptera bevinden, als: 6 stuks Notodonta 
Chaonia W. V., waarvan er twee een bruin en vier een meer 
grijs achterlijf hebben; naar ’t schijnt liggen bij gave exemplaren 
over de bruine haren nog grijze heen; zij zijn gevangen te Bus- 
sum, des avonds vliegende rondom eene gaslantaarn. Voorts twee 
exemplaren van Calera pusaria L., bij het eene waarvan de beide 
eerste dwarslijnen zeer dicht bij elkander liggen, terwijl bij het 
andere de grondkleur roomgeel in plaats van wit is; beiden zijn 
uit de pop gekweekt, het eerste is van Apeldoorn, het tweede 
van Putten. Verder eene Zupithecia strobilata Bkh., gevangen te 
Naarden; Psyche plumifera Ochs., waarvan zes mannetjes werden 
buit gemaakt te Hilversum, op 8 April des morgens te ongeveer 
11 uren vliegend aangetroffen; Phasiane petraria Esp. van Bussum 
en van Oisterwijk (waar Spreker eene week lang in Mei met den heer 
Caland doorbracht). Voorts Numeria pulveraria L. (2 exempl.), Cidaria 
lignata Hbn. (een groot exemplaar), Zonosoma orbicularia Hbn. en 
Melana flammea Curt. (in 10 exemplaren), allen van Oisterwijk. Ten 
slotte eene rups van Amphipyra pyramidea L., waarbij de spits op den 
elfden ring niet rood, maar wit is, gelijk dit door Rösel wordtafgebeeld. 

De heer Brants bevestigt deze laatste waarneming eveneens 


uit zijne herinnering. 


De heer Snellen vertoont in de eerste plaats ook een wijfje van 
Meliana flammea Curtis. Deze Noctuine werd in Nederland steeds 


als vrij zeldzaam beschouwd; zij was tot dusver alleen bij Dordrecht 


en in Groningen gevangen, doch nu onlangs ook, — gelijk Dr. 
Oudemans ons zoo even vermeldde, — in aantal bij Oisterwijk in 


Noordbrabant. Spreker had sedert jaren te vergeefs naar haar bij 
Rotterdam gezocht, tot dat hij in het laatst van Maart 1894 bij Hille= 


gersberg in een rietstoppel eene pop vond , waaruit het hier vertoonde 


XLVIII VERSLAG. 


exemplaar zich reeds den 19 April ontwikkelde. Tegelijk werden 
ook ingesponnen rupsen van Leucania obsoleta Hbn. gevonden, die 
echter eerst tegen het eind van April in poppen veranderden. 
Spreker herinnert hier aan de juistere berichten over de eerste 
toestanden van Meliana flammea, die wij aan wijlen den heer 
Buckler te danken hebben en die hij in uittreksel heeft medege- 
deeld in het Zidschr. v. Entomol. XXXVI, blz. 211. 

Verder laat de heer Snellen ter bezichtiging rondgaan de beide 
sexen van Muploea Martini de Nicéville, eene fraaie, onlangs in 
het Journal of the Bombay Natural History Society, vol. VIII, n°. 4, 
p. 2, pl. x, fig. 3, 4 (1893) bekend gemaakte vlindersoort, die 
door hare koolzwarte, helderwit geteekende bovenzijde sterk her- 
innert aan de specifiek Javaansche Huploea Gamelia Hübner, maar 
tot eene geheel andere afdeeling van het soortenrijke genus Zuploea 
behoort, namelijk tot die, waarvan de heer Moore in zijne mono- 
graphie van dit geslacht (Proc. Zool. Soc., 1883) den naam van 
Narmada gaf. Deze onderscheidt zich (even als de op haar volgende 
afdeeling Stcteuploea), doordat de mannelijke voorvleugels in cel 
15 twee matglanzige langsstrepen hebben, terwijl de achtervleugels 
niet de viltvlek in de middencel vertoonen, welke Gamelia bezit, 
die daarentegen de matte strepen der voorvleugels geheel ontbeert. 
Tot de afdeeling Narmada rekende de heer Moore drie soorten: 
montana Feld. van Ceylon, Coreoides Moore van Zuid-Indié, en 
consimilis Feld., waarvan de vindplaats Java wordt opgegeven, 
doch die aldaar door Mr. Piepers nog niet is gevonden en in het 
Leidsch Museum ook niet aanwezig is. Naar de beschrijvingen te 
oordeelen, onderscheiden deze drie soorten zich allen dadelijk van 
Martinii door grauwbruine bovenzijde en onzuiverder witte teekening. 

Den 4 dezer nieuwe soort ontving de heer Piepers uit Deli (Oost- 
Sumatra) van Dr. L. Martin; het 9 werd door den heer H. B. 
van Rhijn (zie Zejdschr. v. Entom. XXXII, blz. 215) in eene 
tweede bezending van West-Sumatra (Padangsche bovenlanden) 
overgezonden. De ¢ heeft eene vlucht van ruim 80 mm., het @ 


van 90 mm, 


VERSLAG. XLIX 


Niemand verder het woord verlangende en alzoo aan het eind 
der wetenschappelijke mededeelingen gekomen, sluit de Eerevoor- 
zitter, onder dankbetuiging aan de verschillende Sprekers, deze 


vergadering. 
D ta) 


Na afloop der vergadering vereenigden zich de leden, naar veel- 
jarig gebruik, aan een gemeenschappelijken disch, waar, gelijk 
steeds, de meest gulle toon heerschte en menige dronk het bewijs 
leverde, hoe de Entomologische Vereeniging zich in hooge mate in 
de sympathie harer leden mag verheugen. In ’t bijzonder werden 
daarbij herdacht de hooggeachte oudste begunstigster der Vereeniging, 
Mevr. de weduwe Hartogh Heys van de Lier, aan wie zij het bezit 
en onderhoud eener kostbare entomologische bibliotheek te danken 
heeft, en haar waardige Vice-President, Generaal van Hasselt, die 
door treurige familie-omstandigheden, zeer tegen zijn wensch, ver- 
hinderd was herwaarts te komen. Een verblijdend verschijnsel mag 
het heeten, dat bij deze bijeenkomst, gelijk trouwens ook reeds bij 
eenige vorige, het jongere element onder de leden sterk vertegen- 
woordigd was, iets wat zeker voor den duurzamen bloei van het 
genootschap als een gunstig voorteeken mag worden aangemerkt. 

De volgende dag, Zondag 40 Juni 1894, was bestemd voor 
eene gezamenlijke excursie in de omstreken van Venlo. Reeds den 
voorafgaanden Vrijdag waren verscheidene leden, onder de leiding 
van den heer van den Brandt, bezig geweest de voor entomolo- 
gische oogmerken bij uitstek aanlokkelijke terreinen aldaar te door- 
wandelen, en zij mochten zich gelukkig rekenen dit gedaan te 
hebben, want de Zondag, waarop allen zich met dat doel naar 
buiten zouden begeven, — menigeen toch gevoelt zich juist door de 
excursie aangetrokken om de vergadering in eene ver afgelegen 
plaats bij te wonen, — leverde groote teleurstelling op. Reeds des 
morgens viel een gestadige regen uit den geheel bedekten hemel. 
Op enkele uitzonderingen na, liet men zich echter daardoor niet 
afschrikken en toog het gezelschap, in een daartoe afgehuurden 
tramwagen, naar buiten, altijd nog in de hoop, dat de regen later 
zou ophouden en wellicht een doorbrekend zonnestraaltje den grond 

Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 4 


L VERSLAG. 


en de planten spoedig zou doen opdrogen. Die hoop bleek evenwel 
ijdel te zijn: de regen bleef den ganschen dag aanhouden, en zóó 


alwaar 


druipnat kwam men eindelijk in het casino-gebouw, 
voor een behoorlijk déjeuner gezorgd was, — dat sommigen zich 
genoodzaakt zagen, hunne bovenkleederen bij een opzettelijk daartoe 
aangelegden kachel te drogen en zich inwendig trachtten te ver- 
kwikken door het gebruik van warm gemaakten kruidewijn, als 
ware het midden in den winter. Het behoeft niet gezegd, dat er 
onder deze omstandigheden geen sprake was van het vangen van 
insecten. Onder gezelligen kout werd de dag gesleten, en eerst 
tegen den avond, toen het gezelschap weder naar de stad was 
teruggekeerd, begon de regen eindelijk wat op te houden. De 
meeste leden vertrokken dien avond of des anderen daags vroeg 
weder naar hunne haardsteden. Enkelen slechts beproefden Maandag 
nog een dergelijken tocht, doch ook deze werd niet door het weder 
begunstigd. Wel was de regen niet zoo aanhoudend, maar tech 
ontbrak het niet aan telkens zich herhalende, soms zelfs hevige 
regenvlagen, zoodat ook toen de vangst zeer onbeduidend was. 

Hulde moet hier gebracht worden aan den heer van den 
Brandt, die gedurende het verblijf der leden te Venlo, ook vóór 
en na de vergadering, zich geheel en al aan hen toewijdde en 
hun overal, met zijne kennis van het terrein, tot een zeer te 
waardeeren gids strekte. 

Onder de merkwaardigste soorten, die gedurende deze dagen, 
ondanks de ongunstige weersgesteldheid, in de buurt van Venlo 


werden buit gemaakt, mogen worden genoemd: 


COLEOPTERA. 


Bembidium Mannerheimi Sahlb. 
Amara praetermissa Sahlb. 
Europhilus fuliginosus Panz. 
Helophorus pumilio Er. 
Stenusa rubra Er. 
Brachypterus cinereus Heer. 


Coninomus constrictus Hummel, uit dakstroo. 


VERSLAG. LI 


Cyrtotriplax bipustulata L. 

Coccinella 14-pustulata L. 

Harmonia quadripunctata Pont. (marginepunetata Schall.), Zaun. 
nov. sp., op dennen. 

Limonius aeneoniger de G. (Bructeri Panz.), Faun. nov. sp. 

Corymbites quercus Gyll. en var. ochropterus Steph. (testaceus 
Schilsky). 

Agriotes sobrinus Kiesw. 

Cantharis figurata Mannh. 

Ernobius nigrinus St., op dennen. 

Polydrosus tereticollis de G., op dennen. 

Metallites atomarius Ol., zeer gemeen op dennen, 
» marginatus Steph. 

Magdalis memnonia Fald., op dennen. 
» duplicata Germ., gemeen op dennen. 

Mononychus punctum-album Hrbst., gemeen op [ris pseudacoris. 

Leptura nigra L. 

Gynandrophthalma salicina Scop. 


Cryptocephalus marginatus F., d en 9. 


» parvulus Müll. 
» decemmaculatus L. 
» biguttatus Scop. 


Luperus pinicola Dfts., zeer gemeen op dennen. 
LEPIDOPTERA. 


Coenonympha Davus F. 
Psyche unicolor Hfn. 
Xylina Lamda F. 
Madopa salicalis W. V., Faun. nov. sp. 


Cidaria juniperata L. 
Hypochalcia Ahenella W. V. 


Lithocolletis Scopariella Zell., Yaun. nov. sp. 
DIPTERA. 


Tanypus carneus F. 


LII VERSLA A. 


Tanypus punctatus F. 
Culex ornatus Meig. 
Tipula fascipennis Meig. 
»  longicornis Schumm. 
Ula pilosa Schumm. 
Ephelia marmorata Meig. 
Hemerodromia oratoria Fall. 
Dioctria hyalinipennis Fabr. 
Psilopus nervosus Lehm. 
Neurigona quadrifasciata F. 
Dolichopus atratus Meig. 
Chrysotoxum octomaculatum Curt. 
Degeeria blanda Fall. 
Onesia cuprea Rob. Desv., laun. nov. sp. 
Coenosia fungorum de G. 
Helomyza affinis Meig. 
Leria flavifrons Zett., Faun. nov. sp. 
» serrata L. 
» fenestralis Fall. 


Tephritis ruralis Löw. 


Mr. A. F. A. Leesberg, niet ontmoedigd door het vervaarlijk 
weer te Venlo, waagde vervolgens nog, met een zijner vrienden, 
eene kleine excursie in Limburg en gaf later daarvan een bericht, 
dat hier in zijn geheel wordt opgenomen. 

«Ongeveer denzelfden weg bewandelend als voor een paar jaren, 
kwamen wij, zonder iets bijzonders te hebben gevonden, tegen 12 
uur te Rijkholt aan, waar voor déjeuner niet anders te krijgen 
was dan een paar sneden bruin brood, zoo hard dat wij de korst 
er van moesten afsnijden, en eieren, benevens het onafscheidelijk 
Limburgsch bier. Het weer was voor een Juni-dag bijzonder guur 
en ettelijke hagelbuien wezen op een noordwesten wind. De vang- 
parapluie (zwart van buiten en wit van binnen, fraai gezicht !) 
moest ons telkens beschutten; van slepen kon geen sprake zijn, 


ook wegens den regen van den vorigen dag. Wij vroegen den weg 


VERSLAG. LIII 


naar Gronsveld en hoopten op den terugtocht nog iets te vinden. 
Werkelijk ontdekte ik spoedig eene aardige zwam onder aan een 
ouden beuk; zij leverde mij 29 exemplaren der vrij zeldzame 
Omosiphora limbata Y., een op Epuraca gelijkend torretje, van 
welk genus deze eenige soort alleen zich onderscheidt door het 
kenmerk, dat de achter-coxae ver uiteen staan, terwijl zij bij 
Epuraea tegen elkaar gelegen zijn. Dicht daarbij kon ik mijn’ 
compagnon de voor hem nieuwe Nosodendron faseieulare Ol. doen 
vinden, eveneens in uitloopende sappen, maar in slechts weinig 
exemplaren, Wij vonden ook in de vroeger beschreven witte zwam 
Diaperis Boleti L. en Heledona agaricicola Hrbst. terug en daarbij, 
nieuw voor onze fauna, Tritoma (Mycetophagus) quadripustulata L. 
in twee exemplaren. Ik vermoed, dat de /ps, door mij vroeger 
vermeld, maar waarschijnlijk verloren gegaan, onze Tritoma was, 
te meer daar men zich, bij het vangen, door de vier roode vlekken 
gemakkelijk kan vergissen. Is dit zoo, dan was de soort reeds in 
4892 inlandsch. Ik ving nog een fraaien Quedius ochripennis Ménétr., 
maar noch Plinthus noch andere merkwaardige genera der vorige 
vangst waren op het appel. Ik nam pour acquit de conscience nog 
een paar steenharde zwammen mede, die talrijk op de wilgen 
woekeren en mij in dit voorjaar de nieuwe Dorcatoma setosella 
Muls. opleverden; maar het geheei viel tegen. Daags daarop ging 
ons gezelschap, thans tot drie aangegroeid, via St. Gerlach naar 
Valkenburg, alweder onder liefelijke buien. De heer Versluys wees 
mij een goed plekje in de Geul, waar de strooming niet te sterk 
was, en werkelijk ik mocht thans voor het eerst levend bemach- 
tigen Hydroporus latus Steph. en Sammarkii Sahlb. , Brychius elevatus 
Panz., Tuchyusa balteata Er. en Elmis Megerlei (var. van aenea 
Müll.). Overigens was de vangst zeer schraal en was ik nog ver- 
heugd een voor Mr. Fokker welkom Homopter in vijf exemplaren op 
Urtica te vangen, nl. Trieephora vulnerata Germ. Deze soort springt 
vrij sterk, zoodat men moet zorgen ze niet te lang in het sleepnet 
te laten. Ik ten minste ving ieder exemplaar afzonderlijk door een 
slag met het net. 


«Daar ik nog een halven dag vrij had, bezocht ik het schoone 


LIV VERSLAG. 


bosch van Canne, juist binnen de Nederlandsche grens gelegen, 
en cavalier seul, en mocht hier Stenostola ferrea Schr. en Phytaecia 
cylindrica L. buit maken. Ik moet echter herhalen, dat, even 


als te Venlo, de temperatuur te laag was, om met succes insecten 


te jagen. » 


LIJST VAN DE LEDEN 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


op 9 Juni 1894, 


MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER TOETREDING , ENZ. 


=O 


BEGUNSTIGERS. 


Mevrouw de Wed. Hartogh Heys van de Lier, geb. Snoeck, Alexander- 
straat 23, te ’s Gravenhage. 1868. 

Dr. F. J. L. Schmidt, te Rotterdam. 1869. 

Het Koninklijk Zoologisch Genootschap Natura Artis Magistra te 
Amsterdam. 1879. 

Mr. J. Jochems, Korte Vijverberg 4, te ’s Gravenhage. 1883. 

De Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem. 1884. 

Dr. J. G. M. Mastboom, Westeinde 140, te ’s Gravenhage. 1887. 

Mevrouw de Wed. Mr. J. Kneppelhout, geb. van Braam, Hemelsche 
Berg, te Oosterbeek. 1887. 

Mevrouw M. Neervoort van de Poll, geb. Zubli, Heerengracht 476, 
te Amsterdam. 1887. 

Mr. W. Albarda, Bismarchstrasse 24, te Cannstatt (Würtemberg). 1892. 

Mevrouw A. Weber, geb. van Bosse, Sarphatikade 3, te Amsterdam. 
1892. 

Mejuffrouw 8. C. M. Schober, Huize Schovenhorst te Pullen (Veluwe). 
1892. 

W.P.van Wickevoort Crommelin, Huize Wildhoef te Bloemendaal. 1892. 

Mevrouw J. M. C. Oudemans, geb. Schober, Plantage Middenlaan 78) 
te Amsterdam. 1892. 

M. J. W. ’sGravesande Guicherit, Huygensstraat 14, te ’s Gravenhage. 
1892. 

Mevrouw J. W. ter Haar, geb. Bergsma, te Warga. 1893. 

Mevrouw M. Ooster, geb. de Perrot, Vondelstraat 4, te Amsterdam. 1893, 

A S. van Oldenborgh, Velper plein 9, te Arnhem. 1893. 


LVI LIJST DER LEDEN ENZ. 


EERELEDEN. 


Dr. C. Felder, lid der Kais. L. C. Academie der Naturwissen- 
schaften en Burgemeester van Weenen, Operngasse 8, te Weenen. 1861. 

Jhr. Dr. J. L. C. Pompe van Meerdervoort, te Brussel. 1864 

Dr. Gustav L. Mayr, Professor aan de Hoogere Burgerschool te Weenen , 
III Hauptstrasse 75, te Weenen 1867. 

Dr. H. D. J. Wallengrèn, te Farhuli, bij Höganás in Zweden. 1871. 

R. Mac-Lachlan, F. R. S., Westview, Clarendon Road, Lewisham, 
S. E., te Londen. 1871. 

Dr. T. Thorell, voormalig Hoogleeraar in de Zoologie aan de Hoogeschool 
te Upsala in Zweden, thans wonende villa Henri, ancien chemin 
de Castelnau, à Monipellier (Frankrijk). 1872. 

E. Baron de Selys Longchamps, Boulevard de la Sauvenière 34, te 
Luik. 1874. 

Mr. J. Herman Albarda, te Leeuwarden. 1893. 

Frederic Du Cane Godman, F. R. S., LO Chandos-street, Cavendish-square , 
London W. 1893. 

Osbert Salvin, M. A., F. R. S., 10 Chandos-street, Cavendish-square, 
London W. 1893. 

F. M. van der Wulp, Trompstraat 154, te ’s Gravenhage. 1894, 


CORRESPONDEERENDE LEDEN. 


Frederie Moore, Claremont House, Avenue Road, Penge (Surrey). 1864. 

Jhr. J. W. May, Consul-Generaal der Nederlanden, Blanheim House, 
Parsons green Lane, Fulham 8. W., te Londen. 1865. 

Dr. W. Marshall, Professor aan de Universiteit te Leipzig. 1872. 

A. Fauvel, Rue d'Auge 16, te Caen. 1874. 

Dr. O. Taschenberg, te Halle a. S. 1883. 

A. W. Putman Cramer, 142 West, 87 street, te New-York. 1883. 

Dr. F. Plateau, Professor der Zoologie aan de Hoogeschool te tend. 1887. 

A. Preudhomme de Borre, Villa la Fauvelte, Petit Saconnex, te Genève. 
1887. 

S. H. Scudder, te Cambridge (Mass.) in Noord-Amerika. 1887. 


BUITENLANDSCHE LEDEN. 


Comte Henri de Bonvouloir, Avenue de [Alma 10, te Parijs. 
(1867—68). — Coleoptera. 

René Oberthür, Faubourg de Paris 44, te Rennes (Ille-et-Vilaine), 
Frankrijk. (4882-83). — Coleoptera, vooral Carabiciden. 

The Right Hon. Lord Th. Walsingham, M. A., F. R. S., Eaton 
House 66a, Ealon-square, London 8. W.(1892—93). — Lepidoptera. 


LIJST DER LEDEN ENZ. LVII 
GEWONE LEDEN. 


1245-18-46. 


Dr. M. C. VerLoren van Themaat, Huize Schothorst, te Hoogland 
bij Amersfoort. — Algemeene Entomologie. 
W. O. Kerkhoven, te Lochem. 


| 1847-48. 

Mr. H. W. de Graaf, Daendelstraat 37, te ’s Gravenhage. — Inl. 
Lepidoptera, bijzonder Microlepidoptera. 

G. M. de Graaf, Heerengracht 55, te Leiden. — Lepidoptera. 


1851-52. i 
P. C. T. Snellen, Wijnhaven (Noordzijde) 45, te Rotterdam. — 
Lepidoptera. 
Dr. M. Imans, te Utrecht. 
1252-53. 


G. A. Six, De Ruiterstraat 65, te ’s Gravenhage. — Hymenoptera. 


1855-56. 


A. A. van Bemmelen, Direeteur van de Diergaarde te Rotterdam. — 
Algemeene Entomologie. 
Mr. E. A. de Roo van Westmaas, Huize Daalhwizen, te Velp. — 
Lepidoptera. 
1856-57. 
Dr. A. W. M. van Hasselt, Amsterdamsche Veerkade 15, te ’s Graven 
hage. — Araneiden. 
. 1857-58. 
Dr. J. W. Schubärt, te Utrecht. 
W. K. Grothe, te Zeist. 
1358-59. 
J.C.J. de Joncheere, Voorstraat, D 368, te Dordrecht. — Lepidoptera. 


1860-61. 
J. Kinker, Keizersgracht CC 580, te Amsterdam. — Lepidoptera en 
Coleoptera indigena, 
Dr. E. Piaget, aux Bayards, Neuchatel (Zwitserland). — Diptera en 
Parasitica. 
1363-64. 
Mr. R. Th. Bijleveld, Voorhout 88, te ’s Gravenhage. — Algemeene 
Entomologie. 
D. J. R. Jordens, Sassenpoorterwal, F 3471, te Zwolle. — Lepidoptera. 


LVIII LIJST DER LEDEN ENZ. 


1864-65. 


Dr. H. J. Veth, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Stationsweg 20, 
te Rotterdam. — Algemeene Entomologie, vooral Coleoptera. 
H. W. Groll, Spaarne 20, te Haarlem. — Coleoptera. 


1865-66. 
Mr. A. Brants, Westervoortsche dijk 1, te Arnhem. — Lepidoptera. 
1866-67. 


F. J. M. Heylaerts, Haagdijk, B 377, te Breda. — Lepidoptera enz. 
Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit 


te Utrecht. — Algemeene Zoologie. 
A. van den Brandt, te Venlo. — Inlandsche insecten. 
1367-68. 


C. Ritsema Cz., Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Rapenburg 94, te Leiden. — Algemeene Entomologie. 

1368-69. 

Dr. J. G. de Man, te Yerseke. — Diptera en Crustacea. 

Dr. F. W. O. Kallenbach, te Rotterdam. — Lepidoptera. 

A. Cankrien, te Kralingen. — Lepidoptera. 
1369-70 

M. Nijhoff, Nobelstraat 18, te ’s Gravenhage. — Bibliographie. 
1870-71. 


Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, 


Stationsweg 79, te ’s Gravenhage. — Europeesche Coleoptera. 
Mr. M. C. Piepers, Oud-Vicepresident van het Hoog Gerechtshof van 
Ned. Indië, Groeumarkt 36, te ’sGravenhage. — Lepidoptera. 


Dr. P. J. Veth, Oud-Hoogleeraar, Villa Maria, Utrechtsche weg 22, 

te Arnhem. 
Near Et 

Dr. J. Ritzema Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Waye- 
ningen. — Oeconomische Entomologie. 

J. B. van Stolk, villa Jarpa, Hoogeweg te Scheveningen — Lepidoptera. 

Mr. A. F. A. Leesberg, Jan Hendrikstraat 9, te ’s Gravenhage. — 
Coleoptera. 

Dr. H. J. van Ankum, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te 
Groningen. — Algemeene Zoologie. 

M. M. Schepman, te Ihoon. — Neuroptera. 


1872-75. 


Dr. A. J. van Rossum, Eusebius-plein 25, te Arnhem. -- Cimbices enz. 


LIJST DER LEDEN ENZ. LIX 


1874-75. 


H. L. Gerth van Wijk, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te 


Middelburg. — Hymenoptera aculeata. 
J. van den Honert, Sarphati-straat 81, te Amsterdam. — Lepi- 
doptera. 
1875-76. 


H. Uijen, Priemstraat, te Nijmegen. — Lepidoptera. 
Vinc. Mar. Aghina, Saer. Ord. Praed., te Huissen (Geld.) — Alge- 


meene Entomologie. 
1876-77. 


Dr. P. H. J. J. Ras, Velper weg 56a, te Arnhem. 

Mr. A. J. F. Fokker, te Zierikzee. — Hemiptera. 

Emile Seipgens, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Zoeterwoudsche 
singel, te Leiden. — Coleoptera. 

A. M. J. Bolsius, Praktizeerend Geneesheer op Billiton. 

1877-78. 

Dr. C. Kerbert, Directeur van het Koninkl. Zoologisch Genootschap 
Natura Artis Magistra, Plantage Middenlaan, hoek Badlaan 70, 
te Amsterdam. 

Dr. G. A. F. Molengraaff, Buitengewoon Hoogleeraar aan de Univer- 
siteit, eerste Parkstruat 394, te Amsterdam. — Lepidoptera. 

1878-79. 

Dr. A. C. Oudemans Jsz., Directeur van den Zoologisch-Botanischen 
tuin, te ’s Gravenhage. — Acarina. 

Dr. Henri W. de Graaf, Vreewijk a. d. Vliet, bij Leiden. — Anatomie 
en Physiologie der Insecten. 

P. T. Sijthoff, Administrateur op de kina-plantage Kertamanahı , in de 
afdeeling Bandoeng, Preanger regentschappen, Java. — Coleoptera. 

Dr. F. A. Jentink, Directeur van ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Rembrandt-straat, te Leiden. 

1379-80. 

Dirk ter Haar, te Warga. — Lepidoptera en Orthoptera. 

K. Bisschop van Tuinen Hz., Leeraar aan de Hoogere Burgerschool 
en het Gymnasium te Zwolle. Lepidoptera. 


1880-81. 


Dr. J. Th. Oudemans, Privaatdocent aan de Universiteit, Plantage 
Middenlaan 78, te Amsterdam. — Macrolepidoptera , Hymenoptera, 
Thysanura en Collembola. 

J. Jaspers Jr., Plantage Lijnbaansgracht 11, te Amsterdam. — Inlandsche 
Insecten. 

1881-82. 

Dr. H. Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Wageningen. — 

Formiciden. 


LX LIJST DER LEDEN ENZ. 


1882-83. 
Dr. R. H. Saltet, Binnen-Amstel bij de Keizersgracht 244, te Amsterdam. 
D. van der Hoop, Zuidblaak 64, te Rotterdam. — Coleoptera. 
Dr. J. Bosscha Jz., te Sambas op Borneo. — Coleoptera. 
Dr. R. Horst, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie, Nieuwsteeg, te Leiden. 
1883-84. 
Johan P. Vink, te Nijmegen. — Lepidoptera. 
J. R. H. Neervoort van de Poll, Heerengracht 476, te Amsterdam. — 
Coleoptera. 
Otto Netscher, te Batavia. — Coleoptera. 
J. Büttikofer, Conservator bij ’sRijks Museum van natuurlijke 
historie, Breestraat, te Leiden. 
Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Conservator bij ’s Rijks Museum van 


natuurlijke historie, Boommarkt, te Leiden. — Anatomie der Insecten. 
1884-85. 

Joh. de Vries, P. C. Hooftstraat 82, te Amsterdam. — Lepidoptera. 
1886-87. 


Dr. Max C. W. Weber, Hoogleeraar aan de Universiteit, Sarphati- 
kade 3, te Amsterdam. 

Dr. J. C. ©. Loman, Leeraar aan het Gymnasium, Vondelkade 79, 
te Amsterdam. — Opilionidae. 

Dr. J. van der Hoeven, Witte-de-Wilhstraat 53, te Rotterdam. — 
Coleoptera. 

N. A. de Joncheere, te Dordrecht. — Lepidoptera. 


Erich Wasmann, S. J., te Æxaelen bij Roermond. — Coleoptera en 
Formiciden. 
1887-88. 
H. F. Hartogh Heys, tijdelijk te Brussel. 
W. Roelofs, Laan van Meerdervoort 194, te ’s Gravenhage. — Cureu- 
lioniden. 
L. W. Havelaar, Boulevard Omalius, te Namen (België). — Lepidoptera. 
1388-89. 


H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, te Apeldoorn. — Lepidoptera. 

Dr. T. Lycklama à Nyeholt, Westersingel 83, te Rotterdam. — 
Lepidoptera. 

Dr. J. C. H. de Meijere, Assistent aan het zoologisch Laboratorium , 


Spinhuissteeg 5, te Amsterdam. — Diptera. 
G. de Vries van Doesburgh, te Oosterhout. — Lepidoptera. 
1339-90. 


J. Z. Kannegieter, Assistent bij den heer Neervoort van de Poll, 
te Amsterdam. 

Dr. C. L. Reuvens, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke 
historie te Leiden. 


LIJST DER LEDEN ENZ. LXI 


1890-91. 


H. F. Nierstrasz, Phil. nat. stud., Lijnmarkt 44, te Utrecht. — Lepi- 
doptera. 
J. F. Heemskerk, Rijks Betaalmeester te Sas van Gent. 
P. J. M. Schuyt, van Vollenhovenstraat 60, te Rotterdam. — Lepidoptera. 
C. J. Dixon, Tandjong Poetoes Estate, Langkat, Sumatra. 
1891-92. 
W. G. Huet, Plantage 1, te Leiden. — Coleoptera. 
1892-93. 
A. A. Vorsterman van Oijen, te Oisterwijk. 
J. Versluys jr., Plantage Middenlaan 80, te Amsterdam. — Coleoptera 
en Macrolepidoptera. 
A. A. van Pelt Lechner, Burgemeester van Zevenhuizen. — Lepi- 
doptera. 
K. J. W. Kempers, Jan Pieterz. Koenstraat 11, te ’sGravenhage. — 
Coleoptera. 
M. Caland, Ingenieur van den Waterstaat, te ’s Hertoyenbosch. — Le- 
pidoptera. 
J. D. Kobus, te Soerabaya. 


1393-94. 


H. C. Redeke, Phil. nat. stud., Singel 46, te Amsterdam. — Orthoptera. 

H. J. H. Latiers, Leeraar in de wis- en natuurkunde aan het Bis- 
schoppelijk College, Jezuitenstraat te Roermond. — Coleoptera en 
Lepidoptera. 

G. Annes, 3de Helmersstraat C, te Amsterdam. 

J. ter Meulen Jrz., Keizersgracht 686, te Amsterdam. 


BESTUUR. 


President. P. C. T. Snellen. 

Vice-President. Dr. A. W. M. van Hasselt. 
Secretaris. D. van der Hoop. 
Bibliothecaris. C. Ritsema Cz. 
Penningmeester. H. W. Groll. 


COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR HET TIJDSCHRIFT. 


P. C. T. Snellen. 
Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. 
Mr. A. F. A. Leesberg. 


De Seek tl PT TON 


DE 


CHENILLES DE PSYCHIDES, 


PAR 


F. J. M HEYLAERTS. 


1. Acanthopsyche Heyl. (subgen. Amicta Heyl.) lutea Staud. 


La téte, la partie dorsale des trois premiers segments et les 
points verruqueux ordinaires sont d’un jaune de Naples clair et 
luisant. Le reste de abdomen est d’un jaune brunàtre comme tout 
le dessous du corps. 

La tête, qui est très large, a un dessin d’un noir brunâtre très 
compliqué. Vue de face on remarque une fourche, qui commence 
sur le milieu du front par deux gros points superposés, d’où par- 
tent les jambes très grèles en divergeant pour s'unir à deux stries 
épaisses et placées verticalement sur la lèvre supérieure. L'espace 
triangulaire formé ainsi porte deux gros points en haut et une 
ligne horizontale en bas. Les parties latérales sont divisées au 
milieu par une ligne, légèrement courbée, transversale composée de 
six points et terminée par une strie. En haut de cette ligne il y 
a, sur le vertex, quatre points et cinq stries convergeant vers le 
milieu, dont deux en forme d’un L. En dessous il y a quatre 
points et les ocelles. La lèvre supérieure est noire et bordée de 
jaune. Les mandibules sont noires, les antennes jaunàtres et quel- 
ques poils blonds assez longs sont implantés sur toute la surface 


capitale, 
La face dorsale du premier segment est marqée entièrement de 


DESCRIPTION DE CHENILLES DE PSYCHIDES. LXIII 


points plus ou moins grands: les plus gros se trouvent au bord 
antérieur et au milieu. Le second et le troisième segment ont un 
dessin commun mais très caractéristique en forme de lyre. Au milieu 
du troisième une large strie horizontale se prolonge des deux côtés en 
forme d’un $, très large aussi, et se termine sur le bord postérieur 
du premier segment. En dehors de ce dessin se trouvent sur le 
second segment deux lignes obliques et deux points; sur le troisième 
une large ligne horizontale cuspidée et deux points très petits. Le 
clapet anal est d’un jaune de cire luisant avec trois plaques d’un 
brun de poix. Les stigmates sont jaunätres, encerclés de noir sur 
les trois premiers segments. Les pattes écailleuses sont jaunàtres 
et luisantes, un peu enfumées sur les jointures et les onglets; les 
pattes membraneuses ont la couleur du dessous de l’abdomen. 

La chenille mesure environ 2 centim. en longueur et 4 mm. 
en largeur. 

Les fourreaux ressemblent à celui de lAmicta febretta Boy. de 
Fonscol., mais les tiges de graminées sont placées plus irrégulière- 
ment. Celui de la $ mesure 5 centim. de long et environ 2 centim. 
de large au milieu; les tiges en sont plus grosses que celles du 
fourreau de l’autre sexe, qui est beaucoup plus petit. — Pour se 
transformer la chenille fixe son fourreau perpendiculairement dans 
la terre. 

Le frère de Mr. Püngeler les trouva en quantité, par milliers 
dit-il, à Chan Hadrur, une halte entre Jericho et Jérusalem. Après 
un orage elles se mouvèrent assez rapidement soit sur la terre 


nue, soit sur les plantes basses. 
2. Psyche Bruandi Led. (groupe Stenophanes m.). 


La téte de la chenille est noire; la partie dorsale des trois pre- 
miers segments est d’un jaune de Naples assez clair, comme aussi 
les points verruqueux et les stigmates; le clapet anal est noiràtre, 
le reste du corps gris noiràtre. 

La tête, qui est relativement petite, a la fourche, à jambes très 


divergeantes entre lesquelles un T renversé, d’un jaune sale. Des 


LXIV DESCRIPTION DE 


deux côtés se trouvent en haut une ligne horizontale et en bas 
une virgule renversée de la couleur précitée. Les lèvres, les palpes 
et les antennes sont d’un jaune plus blanchätre. Les points ocu- 
laires, d'un brun noir luisant, sont placés sur l’extrémité d’une 
petite ligne horizontale jaunàtre. 

La face dorsale du premier segment a au milieu deux Y, chacun 
précédé d’un point noir; de chaque côté se trouvent deux lignes 
recourbées et parallèles, Le second segment porte six lignes trans- 
versales, dont celles du milieu les plus larges et précédées en haut 
de quelques points. Le troisième segment a le même dessin, mais 
les lignes sont plus courtes et, surtout l’avant-dernière, plus 
épaisses. Les pattes écailleuses sont d’un noir luisant à jointures 
plus claires. 

La longueur est de 13—14 mm. et la largeur est environ de 
2,9—3 mm. 

Les fourreaux ont été trouvés en 1892 par le frère de Mr. 
Püngeler en différents endroits de Palestine et de Syrie, et ordi- 
nairement peu rares. 

En Mars VPimago avait déjà quitté le fourreau, sauf quelques 
mâles, qui se développaient pendant le voyage. Il eut plusieurs 
jeunes chenilles, dont il fit l’éducation et qui hivernèrent. Les 


papillons se développaient déjà en Mai 1893. 
3. Oreopsyche pyrenaella H. S. (= tabanella Brd.). 


La tête de la chenille est noire comme aussi la face dorsale des 
trois premiers segments et le clapet anal. Les points ordinaires 
sont d’un brun sale. Le reste du corps, sauf les pattes écailleuses, 
qui sont d’un noir de poix plus clair aux onglets, est d’un gris 
un peu rougeätre, quelquefois jaunätre, moucheté de points bruns. 
Le dessin de la téte est très compliqué. La fourche consiste en 
deux lignes courbées, non unies en haut, convexes en dedans et 
concaves en dehors. Entre elles une ligne très mince et longitu- 
dinale, se divisant un peu plus bas en deux branches, qui touchent 


à droite et à gauche les jambes de la fourche. Immédiatement en 


CHENILLES DE PSYCHIDES. LXV 


dessous d’elles une grande tache, en forme de pagode Indienne, 
repose sur la lèvre supérieure, qui est, comme d’ailleurs tous les 
dessins de la tête et des trois premiers segments à leur face dorsale, 
dun jaune de Naples très clair. En dehors on trouve plusieurs 
petites lignes horizontales, deux lignes parallèles avec les jambes 
de la fourche et une grande plaque, marquée de noir en quelques 
endroits, qui touche la lèvre supérieure. Les mandibules sont 
noires; les palpes, blanc-jaunatres, ont leur dernier article d’un 
brun-rouge. Les antennes sont d’un blanc jaunâtre et les points 
oculaires d’un brun-noir et très luisants. 

La ligne dorsale des trois premiers segments est parfaite et 
blanche; sur le premier elle est flanquée des deux côtés de trois 
stries obliques, composées de plusieurs petites lignes irrégulières, 
mais sur le second et troisième seulement de deux stries simples, 
épaisses. 

Longueur 18 mm., largeur 2,5—4 mm. 

Mr. le Docteur Püngeler trouva les chenilles en quantité sur le 
Simplon. Il en ent les papillons en Juillet. Les quelques exemplaires, 


qu'il eut la bonté de m'envoyer, me donnaient l’imago en Août. 


4. Oreopsyche tenella Speyer. 

La tête de la chenille est noire. La fourche est très mince et 
d'un jaune blanchâtre. Les lèvres, les mandibules, les palpes et 
les antennes sont d’un blanc rougeàtre un peu nuancé de brun. 
Les points oculaires sont très luisants. 

La face dorsale des trois premiers segments est d'un noir de 
jais luisant et divisée seulement par une ligne dorsale blanc 
rougeätre. Le clapet anal comme les pattes écailleuses sont d’un 
noir de poix. Le reste du corps est d’un gris rougeàtre. 

Longueur 17,5, largeur 4—4,5 mm. 

Mr. Püngeler trouva les fourreaux en quantité sur le Simplon 
en Juillet. Quelques chenilles qu’il m’avait envoyées, me donnèrent 


un d en Août dernier. 


Qt 


Tijdschr..v. Entom. XXXVIII. 


LXVI DESCRIPTION DE CHENILLES DE PSYCHIDES. 


5. Oreopsyche plumistrella Hübn. 


La chenille ressemble un peu à la précédente. La téte est d’un 
noir luisant; la fourche presque imperceptible ; la partie buccale, 
les palpes et les antennes d’un brun de poix clair. La face dorsale 
de chacun des trois premiers segments est couverte de deux plaques 
noires et luisantes quadrangulaires, bordées partout d'un liseré 
jaunâtre. Le second et le troisième ont en outre un grand point 
noir au dessus des stigmates. L’avant-dernier segment porte sur 
la face dorsale une plaque luisante d’un brun un peu noirätre, Le 
clapet anal est plus foncé. Les pattes écailleuses sont d’un noir 
de poix. 

Longueur, comme la précédente, 

Les fourreaux ont été trouvés en Juillet par Mr. Püngeler sur 
le Simplon. Quelques spécimens, qui me furent gracieusement 
envoyés par lui, hiverneront et donneront probablement le papillon 
en Mai—Juin 1895. 


LES MACROLÉPIDOPTÈRES 


de Bréda et de ses environs. 


Liste supplémentaire n°. 10. 


(Captures de 1989-1894). 


PAR 


KF. J. M HEYLAERTS. 


626. Acronycta Alni. L. — De cette espèce, toujours et partout 
très rare, jai eu le bonheur de rencontrer quelques 
chenilles, parvenues à toute leur taille, dispersées 
sur quelques pieds @ Alnus glutinosa prés de Bréda. 
Le 20 Septembre, trois jours après leur capture, 
elles se métamorphosèrent. Une seule, piquée du 
reste, a été prèparée par moi. En Juin 1893 j'en 


ai eu deux mâles et une femelle. 


627. Dyschorista suspecta Hübn. — En chassant à la 
miellée, près du Speelhuis, je rencontrai un beau 
mâle, Le temps, le 10 Août 1893, était très chand 


et pluvieux. 


628. Epione paralellaria Schiff. (= vespertaria Stph.). — 
Une femelle, capturée par moi le 16 Juin 1892, 
pondait, à demi morte, quelques oeufs qui ne me 
procurérent les jeunes chenilles qu'en Août 1893. 
Done l’oeuf hiverne. La nourriture était, à l’exclusion 
de toute autre, Populus canadensis, feuilles et pousses. 
Un mâle et quatre femelles se développèrent le 10 

à 20 Juin. (Mr. Snellen dit que l’epèce donne en 
Juillet et Août). 

629. Synopsia sociaria Hübn. (? /agaria Thnb.). — Une 
paysanne, dont j'avais eu la chance de guérir le 


fils à l'hôpital civil de Bréda, m’apporta de temps 


LX VIII 


630, 


631. 


633. 


LES MACROLYPIDOPTERES DE BREDA. 


à temps quelques chenilles. Parmi elles (tout était 
toujours péle-méle dans une seule boîte) il y avait 
quelques. géomêtres près de se métamorphoser. Il y en 
avait une vinglaine, mais, traitées assez rudement 
par une main non exercée, je n’en ai eu que trois 
insectes parfaits, un beau couple et une femelle 


très fruste. 


Boarmia angularia Thnb. (=: viduata Bkh.). — De 
cette espèce j'ai trouvé deux mâles très passés et 
une femelle parfaitement conservée sur le tronc d’un 
chêne couvert de lichens, près du € Hondsdonk ». 
C'était le 20 Juin 1892. 

Scotosia badiata Hübn. — Quelques chenilles trouvées 
sur des rosiers sauvages le 29 Juin 1892 près du 
«Speelhuis» et le 10 Juillet dans le « Mastbosch », 


m'ont donné les insectes parfaits en Avril 1898. 


Eupithecia togata Hübn. — En Juin 1892 j'ai capturé 


un beau mâle dans le « Liesbosch ». 


Eupithecia trisignaria H. S. — Une femelle de cette 
espèce, prise le même jour que la précédente (2 Juin 
1892) pondit quelques oeufs. Les chenilles mangeaient 
avec avidité les fleurs et les jeunes pousses de 
V Heracleum sphondylium. Ven ai préparé un spéci- 
men, Les chrysalides moururent pendant l’hiver 
1892— 93. 


ERRATUM. 


Blz. vi, regel 7, staat: Neue Zygopiden, Isorhynchiden und 


Zygopiden. Lees: Neue Zygopiden, Isorhynchiden und Sympiezopiden. 


Gedrukt Mei 1895. 


VERSLAG 


VAN DE 


ACHT-EN-TWINTIGSTE WINTERVERGADERING 


DER 


NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, 
GEHOUDEN TE LEIDEN 


op Zondag 20 Januari 1895 


. 


des morgens ten 11 ure. 


Voorzitter de heer P. C. T. Snellen, 

Tegenwoordig de. leden: G. Annes, Mr. A. Brants, J. Bütti- 
kofer Ihr: Dr, Ed. J, G. Everts,. Mr. AJ (E. Fokker, . H.W, 
Groll, D. van der Hoop, W. G. Huet, J. Jaspers Jr., Dr. F. A. 
Jentink, Dr. F. W. O. Kallenbach, Mr. A. F. A. Leesberg, 
A. A. van Pelt Lechner, Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Dr. 
J. C. H. de Meyere, Dr. J. Th. Oudemans, Mr. M. C. Piepers, 
J. R. H. Neervoort van de Poll, C. Ritsema Czn., Dr. A. J. van 
Rossum, P. J. M. Schuyt, Emile Seipgens, D, L. Uyttenboogaart, 
J. Versluys Jr., Dr. H. J. Veth, Joh. de Vries en F. M. van der 
Wulp. 

Van de heeren Dr. H. Bos, G. de Vries van Doesburgh, D. ter 
Haar, Dr. A. W. M. van Hasselt, K. J. W. Kempers, P. J. Luk- 
wel Jr., A. A. Vorsterman van Oijen, H. C. Redeke, is bericht 
ingekomen, dat zij verhinderd zijn, de vergadering bij te wonen. 

Tijdschr, v. Entom. XXXVIII. 1 


11 VERSLAG. 


De Voorzitter opent de vergadering en heet de talrijk opgekomen 
leden hartelijk welkom, in het bijzonder Mr. M. CG. Piepers, die, 
na een langdurig verblijf in Indië, zich thans voor goed in Neder- 
land heeft gevestigd. Hij stelt voor, dezen het eerst het woord te 


verleenen, hetgeen algemeenen bijval ontmoet. 


De heer Piepers deelt mede, dat hij in het verslag van de 
laatste zomervergadering een klacht van ons medelid Heylaerts 
aantrof over het weinige, wat door Nederlanders op zoologisch en 
bepaaldelijk entomologisch gebied gedaan wordt met betrekking tot 
de studie der fauna onzer koloniën. Genoemd lid wees in die 
vergadering op den zooveel belangrijkeren arbeid door vreemdelingen 
daar verricht, die aan de musea van hun land zooveel teezenden, 
wat der wetenschap ten bate komt. 

Hij is daartegen van meening, dat ons medelid hier die vreem- 
delingen wel wat optimistisch beschouwt, daar toch hunne schen- 
kingen aan de vreemde musea ook niet zoo bijster groot zijn, 
maar, dat de musea, of beter de regeeringen der Staten, waar- 
aan zij behooren, de alzoo gemaakte verzamelingen tegen goede 
prijzen koopen en daarvoor meer fondsen schijnen beschikbaar te 
hebben dan ons land. Velen dier natuuronderzoekers of verzame- 
laars zijn bovendien, zooals dit b.v. ook met Dr. Platen het geval 
was, goed bezoldigde reizigers in dienst van groote naturaliën- 
handelaars, welke in Nederland niet bestaan. 

De heer Piepers meent tegenover deze klacht van den heer Heylaerts 
wel eens wat aan te kunnen voeren, waaruit blijken kan, dat er 
vok nog wel Hollanders zijn, die op dit gebied niet stilzitten, en 
zieh door den vreemdeling niet laten op zijde streven. 

Gedurende al den tijd toch, dien hij in Nederlandsch Indië, 
waarheen hij in October 1862 vertrok, doorbracht , heeft hij zich 
steeds met de studie der lepidoptera bezig gehouden; waarvan, 
zooals bekend is, vele uitkomsten, ook door tusschenkomst van 
den heer Snellen, in het Tijdschrift voor Entomologie zijn gepu- 
bliceerd. 


In de laatste 15 jaren nu, gedurende welke hij steeds op Java 


VERSLAG. III 


gevestigd was, heeft hij zoo eene collectie vlinders van dat eiland 
bijeengebracht, thans ten huize van den heer Snellen aanwezig, 
welke zeker nergens wordt geëvenaard. 

Bovendien. bezit hij ongeveer duizend, alle onder zijn toezicht 
naar het levende dier gemaakte afbeeldingen in waterverf van eerste 
toestanden en ongeveer acht duizend aanteekeningen over de 
metamorphosen en de verdere biologie van Javaansche Lepidoptera. 
Dit maakt te zamen eene verzameling waarnemingen, zooals er 
omtrent tropische lepidoptera zeker geene bestaat. 

Thans voor goed in het vaderland teruggekeerd, denkt hij met 
behulp van den heer Snellen deze grondstoffen te verwerken tot 
een groot werk over de Javaansche Lepidoptera. Dit werk zal, hij 
is er van overtuigd, ten volle het bewijs leveren, dat er ook nog 
Hollanders zijn, die, en dat wel geheel uit eigen middelen, zelfs 
met belangrijke geldelijke opofferingen, wat voor de zoologische 
kennis van bunne koloniën weten te doen. 

In het zelfde verslag las hij met verwondering eene mededeeling 
van Dr. J. Ph Oudemans, houdende, dat de elders tot het dooden 
van insecten nog veel gebruikte cyankalium-flesch door de meeste 
Nederlandsche entomologen al sinds jaren is afgeschaft. Sinds vele 
jaren wendde hij in Indië deze methode met de meeste voldoening 
aan; hij kan zich geen meer geschikte wijze voorstellen om vlin- 
ders ten minste, spoedig en zonder ze te beschadigen, te dooden. 
Zeker tast het cyankalium de spelden aan, maar men moet de 
vlinders onopgestoken in de flesch werpen en kan ze dan later 
aansteken. De spierverstijving treedt zeker spoedig in, maar duurt 
niet langer dan een twaalftal uren, waarna de vlinders tot elke 
behandeling geschikt zijn. 


De heer Oudemans merkt op naar aanleiding van de mede- 
deelingen van den heer Piepers omtrent het gebruik van cyankalium- 
flesschen, dat hij de voorkeur geeft aan het dooden van vlinders 
door middel van zwavelaether of chloroform. Bij het vangen op 
smeersel zou het toch te bezwarend zijn eene groote cyankalium- 


flesch medetedragen en zouden de daarin aanwezige dampen te 


IV VERSLAG. 


spoedig hunne kracht verliezen, door het veelvuldig afnemen van 
den stop der flesch, en zou het vergif dus te langzaam werken. 

Op de vraag van den heer Ritsema, of spreker nooit last heeft 
gehad van het verkleuren van geel in rood bij vlinders, gedood 
door eyankalium, antwoordt de heer Piepers, dat de door hem 
aldus gedoode vlinders hunne kleuren zeer mooi bewaard hebben , 
waarvan de voorwerpen in de collectie het sprekend bewijs kunnen 
geven. 

Tevens merkt de heer Oudemans op, dat bij hymenoptera door 
eyankalium gedood, de kleuren zeer verbleeken; maar dat hij dit 
nooit bij lepidoptera heeft waargenomen. 

Vervolgens deelt de heer Piepers eene waarneming mede, door 
hem betreffende mieren gedaan. 

In het Naturwissenschaftliche Wochenschrift van 21 October 
1894 n°. 42, worden de verschillende waarnemingen in den laatsten 
tijd betreffende mieren gedaan, uitvoerig besproken, in het bijzonder 
die van ons medelid E. Wassmann. 

Daaronder ook, dat Wassmann door eigene waarnemingen het 
feit bevestigd heeft, vroeger door Forel en Wroughton medededeeld , 
dat de mieren geluid weten voort te brengen. Met het oog hierop 
wenscht hij de volgende waarneming te publiceeren, door hem 
voor een paar jaren te Batavia gedaan. 

Op eene tafel, waaraan hij gezeten was, stond een vierkante 
inktkoker, daarnevens lag een potlood met het eene einde zeer 
dicht bij den inktkoker doch zonder dien te raken, toen aan 
beide zijden van dat potlood en door dat voorwerp ten eenenmale 
in de onmogelijkheid elkander te zien, eene mier kwam aanloopen , 
waarvan de eene (a) eene doode gevleugelde mier droeg blijkbaar 
met het doel, die naar hare woonplaats te brengen. De mier a liep 
recht op den nauwen doorgang tusschen het potlood en den inkt- 
koker toe en nu was spreker verlangend te zien, hoe zij het zou 
aanleggen om met haren last door die nauwe poort te komen. De 
mier è liep in eene tegenovergestelde richting. Plotseling hield 
mier a stil, liep daarop een eindje terug in de richting van het 


potlood en bereikte dit juist aan den anderen kant van de zijde, 


VERSLAG. V 


waarheen zich de mier 2 ook inmiddels begeven had, waarop beiden, 
elk van hare zijde het potlood beklommen, mier 4 vervolgens mede 
den last door mier a gedragen met de kaken aanvatte en zoo 
mier 4 hielp om dezen last over het potlood te brengen , waarop 
beiden zich te zamen in de richting, waarvan mier 4 gekomen 
was, verwijderden. Het was volkomen duidelijk, dat mier a oor- 
spronkelijk het plan had door de voormelde nauwe poort te gaan, 
maar plotseling van plan veranderde, toen mier J haar te hulp 
kwam om de doode gevleugelde mier over het potlood te brengen, 
wat mier a zeker alleen niet kon doen. Maar hoe kwam mier a 
tot die verandering; hoe kwam zij te weten, dat er eene andere 
mier in de buurt was, en hoe wisten beide mieren het zelfde 
punt van het potlood te bereiken, daar zij toch elkander niet kon- 
den zien? Het maakte geheel den indruk alsof mier & om hulp had 
geroepen en toen mier 4 daarop antwoordde, plotseling had stil 
gehouden en dat zij vervolgens door elkanders geluid geleid, elke 
van hare zijde op hetzelfde punt het potlood hadden bereikt, Nu 
spreker het feit bekend is geworden, dat mieren geluid kunnen 
voortbrengen, kan hij er in het geheel niet meer aan twijfelen, 
dat de zaak zich zoo heeft toegedragen, dat de mieren dus onder- 
ling door middel van eene soort van spraak overleggen. 

Ten laatste wenscht de heer Piepers nog eenige mededeelingen 
te doen omtrent de verbreiding van sommige Indische vlinders, 

1°. Wat betreft Pyrameis Cardui. Deze behalve in Zuid-Amerika 
bijna over de gansche wereld verbreide soort, is ook op Sumatra 
en Java gemeen, doch niet in het lage land, op Java niet onder 
de 500 meters hoogte; (in het verslag der laatste wintervergadering 
staat abusievelijk 1000 meters). Zij is echter op Celebes tot nog 
toe niet waargenomen, zoo min op het gebergte als in het lage land. 

2°. Omtrent Danais Erippus. Deze vlinder, die gezegd wordt, 
zich uit Amerika westwaarts te verbreiden, is in Ned. Oost-Indië 
thans waargenomen in de Molukken, op de Talaut- en Sangir- 
eilanden en op Noord-Celebes; van elders is hem nog niets bekend 
geworden. Zeker durft spreker zeggen, dat hij in 1874 nog niet in 


Zuid-Celebes voorkwam en op dit oogenblik Java nog niet heeft bereikt. 


NT VERSLAG. 


3°. Wat aangaat Pieris Coronea Gram. (Java Sparrm.). Van deze 
op Java zeer gewone soort trof spreker in de jaren 1870—74 in 
Zuid-Celebes slechts één exemplaar aan, en wel op het eiland 
Salaiara, zeer nabij de zee, 

4°, Omtrent Cathaemia Peribaea. Deze vlinder wordt door Snellen 
van Vollenhoven vermeld als gewoon te Soerabaya, in Oost-Java. 
In 1877, 78 en 79 vond hij dat ook zoo in Kediri, Bodjenogoro 
en Soerabaya; trof hem echter ook aan te Semarang in Midden- 
Java en in 1892 ook gemeen te Djokjokarta, mede in Midden-Java 
gelegen, Gedurende al den tijd, dat hij echter tot half 1894 toe West- 
Java doorzocht, of door zijne jagers deed doorzoeken, trof hij daar 
nimmer een exemplaar van dien vlinder aan, behalve, dat hij er 
een in 1892 van den berg Tjerimai in Cheribon ontving. Ook 
deelde de verzamelaar Fruhstorfer spreker mede, een exemplaar 
in de vallei van Bandoeng gevangen te hebben. Beide deze locali- 
teiten zijn in het oostelijk gedeelte gelegen, 

Zeer algemeen is daarentegen van West-Java alleen en elders 
nevens C. Peribaea, de aan deze soort zeer verwante C. /lyparete, 
welker rups ook op dezelfde plant leeft, Het heeft dus allen schijn 
alsof C. Peribaea oorspronkelijk de vorm van Oost- en C. Hyparete 
die van West-Java is, welks vormen zich echter langzamerhand 
de eerste naar het Westen, de andere naar het Oosten zijn gaan 
uitbreiden, wat ten opzichte van C. Hyparete thans al is afge- 
loopen, doch wat betreft ©. Peribaea nog niet. Latere waarne- 
mingen zullen nu moeten uitmaken, of C. Peribaea zich na 1894 
ook nog verder westwaarts is gaan uitbreiden. 

5°. Nopens Cathaemia Belisama. Tusschen 1864 en 1869 zag 
spreker dezen vlinder te Batavia nimmer en durft hij dus gerust 
zeggen, dat hij daar nog niet voorkwam. Deze groote langzaam 
om boomen vliegende en met zeer opvallende kleuren geteekende 
vlinder, zou hem toch op zijne veelvuldige jachten niet ontgaan 
zijn, te meer daar hij hem van Buitenzorg zeer goed bekend was, 
waar hij toen reeds zeer overvloedig voorkwam, gelijk ook verder 
in de bergstreken van West-Java. In de jaren 1877, 1878 en 


1879, te Bodjonegoro, Kediri, Berbek, Toeban en Soerabaya, 


VERSLAG. VII 


in Oost-Java zag hij hem ook nimmer, behalve eens in het Willis- 
gebergte. In Mei 1879 te Semarang in Midden-Java komende, 
vond spreker hem echter daar tot zijne verbazing in die zeer laag 
gelegen stad niet zeldzaam, gelijk ook te Djokjokarta, mede in het 
lage land gelegen. In het laatst van dat jaar kwam spreker weder 
te Batavia en was C. Belisama toen ook daar gewoon geworden, 
gelijk hij dat sedert gebleven is. In 1894 zag hij hem ook in 
Oost-Java zeer gewoon, zoowel in de gebergten der residentie 
Pasoeroean, als in het lage land tusschen Probolingo en Loemad- 
jang. Met zekerheid kan spreker dus constateeren, dat ©. Belisama 
zich eerst na 1869 uit het gebergte van West-Java in de lagere 
gedeelten aldaar heeft verspreid, terwijl het ook zeer waarschijnlijk 
is, dat dit in Midden- en Oost-Java toen eveneens is gebeurd. 
Het komt spreker belangrijk voor, de tegenwoordige verbreiding 
dezer soorten zoo nauwkeurig mogellik op te teekenen, opdat door 
latere waarnemingen het feit harer voortgaande verspreiding met 
zekerheid kunne worden geconstateerd. Wat Cathaemia Belisama 
betreft, meent hij die al met zekerheid te mogen aannemen. 
Naar aanleiding van het langzamerhand zich over eene grootere 
uitgestrektheid verbreiden van Lepidoptera, merkt de heer Snellen 
op, dat Plusia Moneta op weg is zich meer naar West-Europa te 
verbreiden. Deze soort werd reeds in ons land waargenomen , op ver- 


schillende plaatsen en is thans ook in Engeland en bij Parijs gevangen. 


De heer Everts vestigt de aandacht op een nieuw werk van 
den heer E‚ Wasmann S. J. «Kritisches Verzeichniss der Myrme- 
kophilen und Termitophilen Anthropoden», mit Angabe der Lebens- 
weise und mit Beschreibung neuer Arten. Berlin 1895. » 

Over dit belangrijk werk geeft spreker een referaat, ter spoedige 
opname in het Tijdschrift voor Entomologie, aan den secretaris. 

Spreker geeft eene mededeeling van ons medelid Wasmann betref- 
fende een groot aantal in ijs ingevroren of op het ijs kruipende 
coleoptera, bij oostenwind en vrij hevige koude, welk verschijnsel 
plotseling na dooiweder ingetreden was. (Febr 1886) en eenige 


dagen aanhield, vooral op een namiddag tusschen half 2 en 3 uur. 


VIII VERSLAG. 


Het waren 50 ex. Byrrhus pilula, 60 ex. Dyschirius globosus, 
20 ex. Anisodactylus binotatus, 6 ex. Anisodactylus nemorivagus , 
1 ex. Cicindela campestris, 6 ex. Cryptobium fracticorne, vele 
Amara- en Harpalus-soorten en enkele mieren. 

Op den 17 Januari 1888 trof de heer Wasmann binnen 10 
minuten 22 ex. van Donacia aquatica L. op een bevroren heide- 
plas aan, in den zonneschijn langzaam voortkruipende (geen enkel 
ex. vastgevroren of ingevroren). Bijna allen kropen van uit het 
N.0., waaruit een scherpe wind woei. Merkwaardigerwijs waren 
ze niet op de nabijzijnde plassen, ofschoon daarin dezelfde water- 
planten groeiden. 

Hierna deelt spreker een en ander mede over de Hlmini, eene 
tribus van de familie der Parnidae, van welke enkele soorten in 
Nederland aangetroffen zijn. Van eene tweede tribus der Parnini ko- 
men enkele meer bekende soorten , ook in de provincie Z.-Holland voor. 

De mini onderscheiden zich van de Parnini, doordat de 
achtercoxae klein zijn en niet tot dijplaten ontwikkeld. Sprieten 
draadvormig, dicht naast de oogen ingeplant, bij de Parnini 
daarentegen kort, onregelmatig en in den regel op het voorhoofd 
ingeplant. Lichaam meestal kort, ovaal, zelden langgestrekt 
(Stenelmis), (bij de Parnini gewoonlijk zeer lang gestrekt), en 
slechts gedeeltelijk met een dicht haarkleed bedekt, (bij de 
Parnini geheel dicht viltig bekleed en onder water in eene groote 
luchtbel gehuld.) Deze kevers leven meest in stroomend water, 
doeh zwemmen niet, maar kruipen langzaam op waterplanten, 
steenen, palen enz. en houden zich met hunne krachtige klauwen 
zoodanig vast, dat de strooming ze niet medevoert. Zij leggen zich 
met hunne lange klauwen als het ware voor anker. Zij schijnen 
zich te voeden met vergane plantenstoffen, waarin vele /nfusorien 
en andere Protozoën voorkomen. 

Binnen de Nederlandsche grenzen zijn van de #/mini reeds 5 genera 
bekend, met 8 soorten en nog 8 wellicht te ontdekken , namelijk : 

A. Limnius Mill. met de soort Dargelasi Latr. (= tuberculatus 

Müll.), verbreid, onder water aan de wortels van waterplanten 


en onder steenen in het water, zwermt tegen den avond, 


VERSLAG. IX 


2. Elmis Latr. (Latelmis Reit), met de soorten: 

a. Volkmari Panz. Langs de Geul in Limburg, meermalen 
onder steenen en zwermende, 

b. Mülleri Er. Langs de Maas bij Bunde (Versluys). 
Bovendien nog twee niet in Nederland gevonden soorten: 
Germari Er. en opacus Müll., beide in de Rijnprovincie 

langs de Ruhr. 

3. Esolus Muls. met de soort: 

angustatus Müll., in aantal onder steenen in de Geul (Ver- 
sluys). 

Bovendien nog twee niet in Nederland gevonden soorten : 
pygmaeus Müll, en parallelopipedus Müll., in de Rijnprovincie. 
4. Lareynia Duval., met de soorten: 

a. aenea Müll., bij Velp in beekjes (Kinker en Veth), en 
in de Geul. 

b. Megerlei Dfts., in de Geul (Versluys). 

Bovendien nog twee niet in Nederland gevonden soorten: 
obscura Müll. en Maugeti Latr., in West-Europa. 
5. Riolus Muls., met de soorten: 

a. nitens Müll. Valkenburg (v. Hagens). 

0. cupreus Müll., in de Geul (Versluys). 

c. Mulsanti Kuw., volgens de Bestimmungstabelle van Kuwert 


in Holland, maar waar ? 
Nog zouden kunnen worden ontdekt de genera: 


Macronychus, met de soort 4-tuberculatus Müll., in de Rijn- 
prov.; en 


Stenelmis, met de soort canaliculatus Gyll., bij Dortmund. 


De heer Neervoort van de Poll deelt mede, dat hij in het 
bezit is gekomen van een groote Carabicine, welke volgens de 
ingewonnen inlichtingen met zekerheid in termitenheuvels in den 
Oranje Vrijstaat schijnt voor te komen. 

Verder deelt spreker het een en ander mede over de fauna van 


het eiland Nias en in welke werken hierover geschreven is. Later 


x VERSLAG. 


hoopt hij hierover eene bijdrage in het Tijdschrift voor Entomologie 


te publiceeren. 


De heer Veth laat een doos rondgaan, bevattende eenige zeer 
mooie voorbeelden van mimicry, waaronder een exemplaar van 


Lithinus nigrocristatus op korstmos gelijkend. 


De heer Jaspers begint met een paar doozen ter bezichtiging 
te geven, waarvan de eerste een aantal buitenlandsche insecten 
bevat, die hem voorkomen, door gedaante en kleur wellicht bij 
enkele leden eenige belangstelling te kunnen gaande maken. De 
tweede, niet ongewone voorwerpen van biologischen aard bevattende, 
is door hem medesebracht, ten einde nog eens terug te kunnen 
komen, op hetgeen hij in de wintervergadering van 1893 heeft 
medegedeeld omtrent zijn streven: het aanwakkeren van de liefde 
voor de bezielde schepping. Hij spreekt als zijne ondervinding uit, 
dat er voor het gros der menschen eerst wat leven komt in de 
insectenladen, wanneer daarin de ontwikkeling en het bedrijf der 
diertjes in concreten vorm zijn neergelegd. Terwijl hij met 
erkentelijkheid gewaagt van de reeds van sommigen ontvangen 
bijdragen voor zijne biologische verzameling, blijft hij zich voor 
meerdere zendingen aanbevelen; te veel van denzelfden aard kan 
hem moeilijk verschaft worden, daar hij gewoon is, particulieren 
en scholen van zijn overvloed mee te deelen. 

Vervolgens laat spreker rondgaan eene doode rups (ter vergadering 
herkend als Agrotis pronuba), waaruit dicht bij den kop drie 
stromata van eene kernzwam zijn voor den dag gekomen. Het 
voorwerp is met eenige anderen dezen zomer te Nunspeet gevonden ; 
een daarvan, aan Prof. Oudemans te Amsterdam opgezonden , gaf 
dezen aanleiding, om de zwam te determineeren als Cordyceps 
militaris. Over deze parasietische planten en hare verwantschap 
tot die, welke de muscardine der zijwormen veroorzaakt, deelt 
spreker eenige bijzonderheden mede. 

Ten slotte wijst hij op eene leemte in onze litteratuur. Het 
werk van Snellen van Vollenhoven «De gelede dieren van Neder- 


land» is uitverkocht en wij zijn in onze taal geen ander werk 


VERSTAG. Kel 


rijk, dat den aankomenden entomoloog tot gids kan strekken. 
Het bevreemdt spr. dan ook niet, dat sommige zijner kennissen 
maar liever de vaatplanten tot voorwerp hunner studie maken , 
dan de gelede dieren; doch hij ziet daarin toch eene kleine winst- 
derving voor onze specialiteiten ; immers, minder verzamelaars, 
minder materiaal. Vooral echter betreurt hij het bestaan dezer 
leemte, omdat eene flink ontwikkelde Nederlandsche wetenschap 
en eene goede Nederlandsche litteratuur hem schijnen in innige 
betrekking. tot elkaar te staan. 

De beginner heeft behoefte aan een overzicht, en zulk een werk 
zou bij de meer en meer toenemende belangstelling stellig aftrek 
vinden. Gold het nu een herdruk van Snellen van Vollenhoven’s 
werk, dan was de taak eenvoudig genoeg, maar onze wetenschap 
is in de laatste dertig jaren alweer vooruitgegaan, zoodat waar- 
schijnlijk eene niet onbelangrijke herziening zal moeten plaats 
hebben. Op dit oogenblik ondernomen, zou deze intusschen zeer 
ongelijkmatig uitvallen, want terwijl de meeste groepen onder ons 
uitstekende bewerkers hebben, mogen andere naar waarheid ge- 
tuigen: «on nous ignore ici-bas». Zelf niet in de gelegenheid, 
om deze tijdelijke paria's onzer fauna naar behooren te bestudeeren, 
doet spr. in dezen een beroep op zijne medeleden. Hij legt er 
nadruk op, dat hij voorshands geen wetenschappelijke, grondige 
bewerking der bedoelde groepen wenscht uit te lokken , maar slechts 
zooveel bemoeiing vraagt, als noodig is tot het samenstellen 
van een op de hoogte van den tijd staand overzicht. Eene zaak 
van ondergeschikt belang is het verder, of het boek eene her- 
ziening van Snellen van Vollenhoven, dan wel een geheel nieuw 
werk zal zijn, — voorts, of elk der specialiteiten zelfstandig een 
gedeelte zal bewerken, dan wel of één, door de anderen voor- 
gelicht, het geheel voor zijne rekening zal nemen. 

Een en ander beveelt spr. in de welwillende overweging zijner 
medeleden aan, overtuigd, dat de ontwikkeling der wetenschap in 
niet geringe mate zal worden bevorderd door hare meer algemeene 
toegankelijkheid. 


De Voorzitter betuigt den heer Jaspers zijn dank voor het 


XII VERSLAG. 


geopperde denkbeeld en stelt zich gaarne bereid hiertoe mede 
te werken, hetgeen hij hoopt, dat door andere leden zal gevolgd 


worden. 


De heer van der Wulp wijst er op, dat eenige jaren geleden 
(in 1878) door Baron Osten Sacken een Catalogus ís uitgegeven 
van de Noord-Amerikaansche Diptera, waarin al de toen beschreven 
soorten worden opgenoemd. Zoodanige lijst is van groot nut, als 
men op een gegeven oogenblik de gewoonlijk zeer verspreide litte- 
ratuur van eene bepaalde groep wenscht na te gaan. 

Op het voetspoor van dezen catalogus heeft spreker, voor zijn 
eigen gebruik, een’ catalogus saamgesteld van de tot dusver bekend 
gemaakte Zuid-Aziatische Diptera, en had hij het voornemen op- 
gevat, om dien te eeniger tijd in druk te geven, ten einde ook 
anderen in de gelegenheid te stellen daarvan gebruik te maken. 
Intusschen werd nu onlangs een dergelijken arbeid van Bigot, 
gedeeltelijk nog na diens dood, gepubliceerd in dl. LX en LXI 
van het Journal of the Asiatie Society of Bengal, onder den titel 
van «Catalogue of the Diptera of the oriental region». Spreker 
meende aanvankelijk, dat zijn eigen werk nu wel achterwege 
kon blijven; maar bij een nauwkeuriger onderzoek van Bigot’s 
«Catalogue», — die hij ter inzage hier heeft medegebracht, — 
ontdekte hij daarin verbazend veel leemten en gebreken. Zonder 
nu in eene uitvoerige kritiek te treden, kan hij zich toch niet 
onthouden van eenige opmerkingen. 

Vooreerst heeft Bigot, op zeer enkele uitzonderingen na, een- 
voudig geen notitie genomen van de vele soorten, door Walker 
beschreven in dl. II en volgende der Proceedings of the Innnean 
Society at London, en evenmin van die, in de 2de en 3de bijdrage 
van Doleschall voorkomende. Ook een aantal soorten, door Osten 
Sacken beschreven in de Annali del Musco civico di Genova, en 
in het Berliner Entomologische Zeitschrift, alsmede door spreker in 
de Notes from the Leyden Museum en in ons Tijdschrift, zijn ver- 
geten op te nemen. Toch bezat Bigot overdrukken van de opstellen, 


waarin zij voorkomen. Zelfs is menige soort, door Bigot zelf in 


VERSLAG. XIII 


de Annales de la Société Entomologique de France gepubliceerd, 


in zijn Catalogus onvermeld gebleven. 


Hoe zorgeloos Bigot overigens te werk ging, blijkt ook daar- 


uit, dat hij dikwijls eene soort meer dan eens, en dan meestal 


in verschillende genera, heeft opgenoemd. Als voorbeeld hiervan 


moge dienen: 


Prt.) 1.2 pre 256. 
» pe adi. 
» p. 278. 
» p. 279. 

Privat 195, 
» p. 142. 
» p. 142. 
» p. 149. 
« p. 189. 
» D Æ90. 
» p. 190. 
» p 197. 


Tipula javensis Dol. afzonderlijk vermeld en 
eenige regels hooger als syn. van Pachyrhina 
Doleschalli Ost. Sack. 

Stratiomys viridana Wied. en nog eens (op 
dezelfde bladz.) in het g. Odontomyia. 
Lhaphiocera spinithorax Macq., reeds op p. 273 
als syn. bij Clitellaria bwittata Wied. op- 
gegeven. 

Sargus brevipennis Rond. in het g. Ptecticus 
en nogmaals (p. 280) in het g. Sargus. 
Dasypogon scatophagoides Wlk. in Dasypogon 
en op p. 138 nog eens in Cyrtopogon. 
Trupanea bifasciata Macq. in Promachus en op 
p. 143 andermaal in Trupanea. 

Asilus agnitus Wied. in Philodicus en op 
p. 144 nogmaals in 7rupanea. 

Acurana sexfasciata Walk., nadat zij reeds 
eene bladz. vroeger als syn. bij Lawenecera 
albibarbis was vermeld. 

Catapicephala splendens Macq. en ten tweeden 
male op p. 196. 

Morellia affiva Walk. en nog eens op p. 196. 
Hier wordt het genus Cynomyia vermeld met 
3 soorten, en op p. 196 komt hetzelfde ge- 
slacht andermaal voor, met 2 soorten, een 
van welke vroeger niet eens was genoemd. 
Duvaucelia bicineta Rob. D., nadat zij reeds 


op p. 179, ofschoon geheel ten onrechte, in 


het g. Gonia was opgenomen. 


AC VERSLAG, 


Prt. II. p. 193. Jdia fulvipes Big. in Rhinia en op p. 194 

nog eens in /dia. 

In de systematische rangschikking zijn mede zeer in ’t oog val- 
lende onnauwkeurigheden. 

Prt. I. p. 261. wordt het genus Mongoma vermeld, dat tot de 
Tipuliden behoort, met 3 soorten, die echter 
niet tot dit geslacht, maar allen tot het on- 
middellijk voorafgaande g. Libnotes behooren. 
Daarentegen is Mongoma pennipes Ost. Sack. op 
de volgende blz. gebracht in het g. Mycetophila, 
waarmede zij volstrekt niets te maken heeft. 
De 3 andere soorten van Mongoma zijn onver- 
meld gebleven. 

» II. p. 229. Hier wordt Coelopa orientalis Macq. in de groep 
der Sapromyzinen vermeld en later (p. 233) 
nog eens, nu in de groep der Chloropsinen; 
het genus Coelopa behoort echter volstrekt niet 
tot een dezer beide groepen, maar tot de Bor- 
borinen. 

» p. 232. Trineura (Phora) peregrina Wied. komt hier, 
mede geheel ten onrechte, onder de Droso- 
philinen voor, in plaats van in de fam. Pho- 
ridae, op p. 234. 

Het zou niet moeielijk vällen deze voorbeelden van verregaande 
onnauwkeurigheid nog met andere te vermeerderen, maar zij zijn 
voldoende om aan te toonen, met hoe weinig zorg Bigot den 
Catalogus heeft samengesteld. Het doel er van, om een Compen- 
dium te leveren voor de kennis der Oostersche soorten wordt er 
voorzeker niet dan zeer gebrekkig door bereikt. Spreker meent daar- 
om, dat de openbaarmaking van zijn eigen Catalogus nog geenszins 
overbodig kan worden geacht. Een gedeelte van het manuscript, 
ongeveer een vierde van het geheel, stelt hij ter inzage voor de 
aanwezigen. Naar zijne berekening zal het in al 11 à 12 bladen 
druks beslaan. Het blijft nu de vraag, op welke wijze de uitgave 


kan worden tot stand gebracht. Misschien zou het onbescheiden 


VERSLAG. XV 


zijn, voor een arbeid van dien omvang eene plaats in het Tijd- 
schrift te verzoeken, desnoods over twee jaargangen te verdeelen. 
Spreker hoopt bij gelegenheid het oordeel van de Leden der 
Redactie hierover te vernemen. 

De Redactie van het Tijdschrift, geeft al aanstonds, bij monde 
van haren voorzitter, aan den heer van der Wulp te kennen, 
dat zij gaarne zijnen Catalogus daarin zal opnemen en beveelt 


zich voor de inzending van het handschrift aan. 


De heer Schuyt laat twee exemplaren van Aporia Hippia 
Bremer rondgaan, welke hij indertijd van een buitenlandsch 
handelaar ontvangen heeft en bij welke de heer Snellen hem had 
gewezen op de interessante afwijkingen in het aderbeloop. Bij 
het 4 namelijk ontspringt ader 6 der voorvleugels uit de middencel 
in plaats van met ader 7 gesteeld te zijn. In de achtervleugels 
is ader 5 rechts gevorkt, links niet. Bij het ® zijn de voor- 
vleugels normaal en is in de achtervleugels daarentegen ader 5 
links en rechts gevorkt. 

Verder vertoont spreker een exemplaar van Trypanus cossus L. 4, 
door hem in den afgeloopen zomer in de Rotterdamsche diergaarde 
op een berkenstam gevangen, terwijl de ledige poppenhuls nog 
uit het hout stak. Merkwaardig is bij dit exemplaar de zeer lichte 
kleur en de scherpe teekening, welke het eene groote overeen- 
komst met berkenschors geven. Tot zijn leedwezen, stierf eene 
andere pop, die spr. gelijktijdig uit denzelfden stam haalde, kort 
daarna. In het werk van den heer Snellen komt de berk niet voor 
als woonplant van Zrypanus cossus en Ochsenheimer vermeldt deze 
ook niet. Echter vermeldt Ratzeburg wel degelijk berk en kers 
en is deze vlinder door den heer van Lidth de Jeude ook op esch 
waargenomen. 

Nog stelt spr. ter beschikking van de leden de ruillijsten van 
Nederlandsche Macrolepidoptera, waarbij hij een woord van dank 
richt tot den heer Snellen, die hem voor de samenstelling vele aan- 
wijzingen heeft gedaan. Het zal hem aangenaam zijn, wanneer door 


de lepidopterologen een druk gebruik dezer lijst zal gemaakt worden. 


Vol VERSLAG. 


De heer van Rossum deelt mede dat door hem den 2 Augustus 
van het vorige jaar een mannelijk exemplaar van eene bladwesp 
Cimbex saliceti Ladd. werd gevonden op waardenhout aan den 
Rijn, tegenover het Malburgsche veer bij Arnhem. Zooals bekend 
is, vertoonen deze wespen zich meestal vroeger, bijv. in het begin 
van Mei en in de magnd Juni; noch door Dr. Oudemans noch 
door spreker waren zoo laat in den zomer exemplaren der groote 
Cimbices waargenomen. Volgens de naamlijst der Nederlandsche 
Tenthredinidae van Dr, Oudemans (Tijdschrift voor Entomologie 
XXXVII, bladz; 94 en 95) schijnt dit echter meer in Augustus 
voorgekomen te zijn. Het gevonden exemplaar bood eene welkome 
gelegenheid ter vergelijking met de wesp, die 5 Mei 1894 door 
den heer de Vos tot Nederveen Cappel te Apeldoorn tegen een’ 
beukenstam aangetroffen was, en in de zomervergadering te Venlo 
reeds ter bezichtiging rondging (T. v. E. XXXVIII verslag XLIII). 
Spreker laat thans beide voorwerpen circuleeren. Terstond valt in 
het oog, dat bij het wilgen-exemplaar de vleugels den blauwen 
zijdeglans missen; ze zijn doorzichtig bijna kleurloos, hier en daar 
licht geelachtig bruin getint, en de punt is niet rookkleurig zooals 
bij de beuken-cimbex. De buitenrand der vleugels is bij de wilgen- 
wesp geelbruin, bij die van de beuk bruinzwart. 

Verder zijn bij C. saliceti de geheele sprieten geelrood; bij 
de beukenwesp zijn slechts de uiterste leden roodbruin. De kop 
is bruin gerand en om den thorax, die niet zoo glanzend is als 
bij het beuken-exemplaar loopt een bruinzwarte rand. 

Schenen en tarsen zijn bij C. saliceti bruinrood; deze waren 
bij de beukenwesp, toen spreker het voorwerp van den heer de 
Vos ontving, bruingeel, maar zijn nu donkerder en vooral de 
schenen reeds bijna zwart geworden. 

Bij ©. saliceti zijn abdomen en dijen paarszwart; de beukenwesp 
is over het geheel zuiverder zwart. Bij het levende wilgen-exemplaar 
was het abdomen ter zijde aan den onderkant op de plaats der 
inkervingen bruingeel; ook waren de bijoogen zwart. Deze oogen zijn 
bij de beukenwesp bruin; zij is iets meer behaard dan C. saliceti 


bijv. aan den kop. Over het algemeen vertoont de gevonden 


VERSLAG. XVII 


wilgenwesp groote overeenkomst met de afbeelding door Snellen 
van Vollenhoven van deze soort gegeven in het 7%jdschrift voor 
Entomologie, 2de Serie, deel V, pl. 3; alleen zijn de schenen daar 
zwart en niet bruinrood, zooals bij het rondgaande voorwerp; het 
zou mogelijk kunnen zijn, dat ook hier reeds verkleuring had plaats 
gehad, voor dat de wesp afgebeeld werd. 

De meening van Brischke, dat C. Saliceti Zadd. (syn. C. lutea L. 
in de naamlijst van Dr. Oudemans) en C. Yagi Zadd. niet specifiek 
onderscheiden zijn, kan alleen door nader onderzoek bevestigd 
worden. Wanneer men de wespen zoo naast elkander ziet, zou 
men allicht geneigd zijn, vooral wegens het verschil der vleugels, 
er twee verschillende soorten in te zien; maar overigens levert eene 
nauwkeurige beschouwing (bij de bekende veranderlijkheid in kleuren 
der Cimbices) nog geen genoegzamen grond op, om ze in twee 
soorten te splitsen. 

Voorts vermeldt spreker, dat hij zich den 25 Augustus 1894 op 
het slot Landsberg bij Meiningen bevond en dat hem aldaar af- 
geraden werd den uitzichtstoren van het aan den zoom van een 
bosch gelegen kasteel te bezoeken, omdat het er « wemelde van 
vliegen », «in ganz kolossaler Menge!» Spreker vond hierin eene 
reden te meer om den toren te beklimmen en bemerkte, dat zich 
op dien toren eene ontzaggelijke hoeveelheid vliegende mieren be- 
vond. Zij zetten zich in groot aantal op de kleeren, vooral op de 
hoeden der bezoekers, maar in het gelaat werd er geen last van 
ondervonden 

Duizenden dezer vliegende bezoekers waren op hunne huwelijks- 
reis reeds omgekomen, zoodat men op het plat van den toren tot 
aan de enkels door de doode mieren liep. Spreker schepte er een 
doosje vol van op, welke hij ter bezichtiging laat rondgaan. 

Ons medelid Dr. Bos had de welwillendheid de mieren te deter- 
mineeren en berichtte hem, dat het manlijke en vrouwelijke 
exemplaren van de soort Myrmica laevinodis Nyl, waren. Dr. Bos 
deelde hem tevens mede, dat men eenige jaren geleden meende, 
dat de dom te Straatsburg in brand stond; de gewaande rookwolken 


waren niets anders dan vluchten mieren. Ook werden te Sche- 
Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 2 


XVIII VERSLAG. 


veningeu door Dr. A. C. Oudemans Jzn. exemplaren van Zetramorium 
cespitum L. d en ® gevonden, die het strand aldaar over eene 
groote uitgestrektheid bedekten; waarschijnlijk een bruiloftszwerm , 
die in zee geslagen en later weer aangespoeld was. 

De portier van het kasteel Landsberg vertelde hem, dat dit reeds 
het derde jaar was, dat de mieren zich in zulke hoeveelheden op 
en om den toren vertoonden, en dat de verschijning gewoonlijk 
drie of vier dagen aanhield; volgens hem was het aantal thans op 
den derden dag reeds minder dan op de vorige dagen. 

Spreker deelt voorts nog mede, dat hem in het laatst van Juni 
door een tuinman een tiental rupsen van eene Agrotis-soort ge- 
bracht werden, welke toen in groot aantal in tuinen tusschen 
Arnhem en Velp, even als in het najaar van 1893, veel schade 
aan allerlei gewassen toebrachten. Zij hadden bij den tuinman 
vooral veel jonge andijvie en asterplanten vernield. De gladde pot- 
loodkleurige of bruingrijze, met lichte langslijnen geteekende rupsen, 
die spreker ontving, waren bijna volwassen. Zooals gewoonlijk, 
verborgen zij zich over dag in den grond, behalve een paar die 
ziekelijk schenen te zijn. 

Des nachts gebruikten zij hun voedsel en zoo mogelijk verrichtten 
zij dit, terwijl zij, halverwege uit den grond gekropen. de meest 
nabijliggende plantendeelen aantastten; eerst wanneer zij in de 
nabijheid van den grond geen voedsel meer vonden, kropen zij 
hooger op. Op deze wijze hadden zij de stengels van de asterplanten 
bij den tuinman ook meestal even boven den grond doorgebeten. 
Hoewel de rupsen eerst gretig vralen, werden zij na korten tijd 
bijna alle slap, nat en schimmelachtig; slechts een paar verpopten 
en uit deze kwamen vliegen te voorschijn. Spreker meent echter, 
dat de heer Brants in den afgeloopen zomer ook dergelijke rupsen 
ontving, waaruit zich een paar vlinders ontwikkelden. 

Naar aanleiding hiervan, deelt de heer Brants mede, dat bij 
verschillende tuiniers rondom Arnhem, de rups van eene Agrotis- 
soort, — die sedert is gebleken te zijn Agrotis Tritici L. — in 
grooten getale als zeer schadelijk voor de warmoezierderij is opge- 


treden, en dat dezelfde rupsensoort hem ook uit Ubbergen is toe- 


VERSLAG. XIX 


gezonden. Hier richtte deze soort ook groote vernielingen aan in de 
moestuinen, met name aan jonge planten van salade, andijvie enz, 

Van het aantal hem uit beide genoemde plaatsen ter hand ge- 
stelde rupsen, verkreeg hij intusschen niet meer dan twee vlinders, 
welke ter bezichtiging rondgaan. Alle overige dieren leverden 
vliegen op, of wel stierven voor de verpopping. 

Daar spreker nu in den nazomer van 1894 zoo goed als geen 
uiltjes van Agrotis Tritici heeft ontmoet, en ook sedert geenerlei 
klacht omtrent het voorkomen van een volgend broedsel rupsen tot 
hem kwam, vermoedt hij dat ook hier weder de natuur zelve de 
middelen heeft aan de hand gedaan, om het evenwicht ten spoe- 
digste te herstellen. Blijkt dit vermoeden juist te zijn, dan zoude 
ook elk ingrijpen van den mensch tot vernietiging der schadelijke 
gasten niet alleen overbodig zijn geweest, maar bovendien den 
warmoeziers, zonder noodzaak veel moeite en nadeel aan hun plant- 
soen hebben berokkend. 

Ten slotte vertoont de heer van Rossum eenige levende Halticiden , 
welke door den heer Brants en hem in het laatst van October in 
zeer groot aantal op jonge eiken bij Laagsoeren aangetroffen werden. 
Door Dr. Everts werd het groene kevertje herkend als Ha/tica 
quercetorum Foudr. (= erucae Ol). Zij zaten soms bij tientallen te 
gelijk op een blad en hadden een paar akkers, met jonge eiken 
beplant, in hooge mate beschadigd. Aangezien deze aardvlooien 
tusschen dor loof op den grond overwinteren, zou het wellicht 
aanbeveling verdienen de afgevallen bladeren te verwijderen, ten 
einde te verhinderen, dat hunne nakomelingen in het volgend 


voorjaar in nog grooter aantal hun vernielingswerk beginnen. 


De heer J. Th. Oudemans deelt mede, dat hij met de onlangs 
ingevoerde conservatie-vloeistof formalin proeven heeft genomen, 
o. a. ten opzichte van het al of niet verkleuren van rupsen, in 
oplossingen van verschillende sterkte bewaard. De uitkomsten waren 
slechts in enkele gevallen vrij gunstig, dikwijls daarentegen bepaald 
slecht. Er werden geen betere resultaten verkregen, indien de 


voorwerpen in het duister geplaatst werden. Spreker koestert dus 


Xx VERSLAG. 


geen groote verwachtingen van deze stof. Over eene andere nieuwe 
conservatie-vloeistof, van C. Wiese, te Hamburg, gaf onlangs 
Prof. A. B. Meijer, te Dresden, zijne ondervinding te kennen in 
den Zool. Anzeiger van 17 December 1894. Het oordeel is ongunstig. 
Wel behouden de dieren hun kleur, doch zij vallen na korter of 
langer tijd uiteen — de vloeistof conserveert dus niet. Over in- 
secten wordt niet gesproken, doch wel wordt vermeld, dat de 
fabrikant zelf mededeelde, dat de vloeistof niet geschikt was, om 
er Grustaceön in te bewaren. — Een conservatie-vloeistof, die de 
kleuren der dieren niet aantast, moet nog ontdekt worden. 

Hierna vertoont spreker eenige pasgeboren en daarna verdroogde 
rupsjes van Orgyia pudibunda L., om de aandacht te vestigen op 
de lange haren, waarmede deze diertjes bedekt zijn. 

Vervolgens deelt spreker het een en ander mede over de teelt 
van Orgyia Ericae Germ., waarvan de heer Caland in den vorigen 
winter een cocon vol met eieren te Vught had gevonden. De heer 
Caland en spreker kweekten uit deze eieren, die ongeveer half Mei 
uitkwamen, een vrij groot aantal rupsen, waarvan de meerderheid 
in de tweede helft van Juli en in het begin van Augustus vlin- 
ders leverde. Nu is Orgyia Ericae in Sepp., 2de Serie, Deel II, 
p. 202, PI. 44, behandeld, met biologische mededeelingen van den 
heer Heylaerts. Ook hij verkreeg de vlinders omstreeks den boven- 
genoemden tijd uit de poppen. De eieren van deze kwamen spoedig 
uit, doch de jonge rupsen stierven. Aannemende, dat Orgyia Ericae 
slechts ééne generatie per jaar levert, stemt dit niet overeen met 
het vinden van overwinterende eieren. Men moet dus aannemen, 
òf dat de rupsjes bij den heer Heylaerts abnormaal vroeg zijn uit- 
gekomen, òf dat Orgyia Ericae twee generatién per jaar kan hebben. 
Dit laatste vindt spreker niet zoo geheel onwaarschijnlijk, in 
verband met de zeer late tweede generatie van Orgyia antigua L.; 
in 1894 zag hij zeer vele mannetjes over dag vliegende in het 
midden van October en vond een pas uitgekomen 2 voor eenige 
jaren op 9 November. Wel verkreeg de heer Caland en spreker 
eieren, die tot nog toe niet uitkwamen, doch het is niet zeker of 


deze bevrucht zijn; is dit laatste het geval, dan heeft Orygia Ericae 


VERSLAG. XXI 


slechts ééne generatie, waarvan de eieren overwinteren. Voorts 
wijst spreker op eene eigenaardigheid, welke hij in Sepp. niet 
vermeld vindt, dat namelijk de vrouwelijke vlinders kop en pro- 
thorax niet van de pophuid ontdoen; zoowel de heer Caland als 
spreker maakten deze opmerking bij al hunne gekweekte wijfjes. 
Een exemplaar, in dezen toestand gedroogd, gaat ter bezichtiging 
rond. 

Te Oisterwijk vond de heer Caland gedurende zijn gemeenschap- 
pelijk verblijf met spreker een wijfje van de groene var. van 
Ellopia prosapiaria L. (var. prasinaria Hb.). De exemplaren uit de 
eieren hiervan gekweekt, leverden allen wederom de groene var., 
alhoewel beide heeren de rupsen met den (Pinus sylvestris) voederden. 
Dit levert dus het bewijs, dat deze var. constant is en niet, zooals 
dikwijls beweerd wordt, alleen ontstaat, wanneer spar. (Abies 
excelsa) het voedsel der rups geweest is. Het moederdier was 
bovendien in een dennebosch gevonden, met meer andere exem- 
plaren der var., met uitsluiting van den type, terwijl ook een rups 
gevonden tegen een dennestam en bezig zich aldaar tot verpopping 
te zetten, mede de groene var. leverde. 

Eene pop van Sfauropus Fagi L. gaat rond, om te wijzen op de 
zeer donkerbruine kleur daarvan en op het buitengewoon sterke 
glimmen, dat deze pop doet. Van Sarrothripa undulana Hb. laat 
spreker een viertal exemplaren zien, die eigenlijk tot geene der 
benoemde variëteiten !) kunnen gebracht worden. Deze zijn trou- 
wens allen door overgangen met elkaar verbonden, met uitzondering 
van de veel meer op zichzelf staande var. ramosana, gekenmerkt 
door eene lichtbruine grondkleur, met eene zwarte, takvormige 
figuur geteekend. Van deze figuur worden dikwijls geringe sporen 
bij andere variëteiten aangetroffen. Uit een vrij groot aantal rupsen , 
te Putten in September gevonden, ontwikkelde zich o. a. één ex., 


dat zeer merkwaardig is. Het is namelijk, wat de takvormige figuur 


1) Van variëteiten kan men bij deze soort moeilijk spreken, tenzij van de var. 
ramosana. Het is eigenlijk een zeer variabele soort, met een oneindig aantal 
individuëele afwijkingen. 


XXII VERSLAG. 


betreft, een sterk geteekend voorwerp van de var. ramosana, doch 
de grondkleur is vrij donkergrijs i. p. v. lichtbruin. Het vormt 
als ’t ware eene brug tusschen de var. ramosana en de andere 
afwijkingen. Een tweede dergelijk ex. doch lichtgrijs werd door den 
heer Caland in de omstreken van s’Hertogenbosch gevangen. Daar 
aan geen der aanwezigen dergelijke voorwerpen bekend zijn, zal 
spreker onderzoeken, of deze var. werkelijk nieuw is, in welk 
geval eene nadere beschrijving met afbeelding in het Tijdschrift 
volgen zal. 

Hierna circuleert een asymmetrisch geteekend vrouwelijk exemplaar 
van Fidonia clathrata L., te Gulpen in Limburg gevangen. De 
rechtervleugels zijn met weinig, de linker met veel zwart geteekend. 
Ook dit exemplaar zal worden afgebeeld, 

Te Oisterwijk nam spreker in Mei waar, dat er zich onder de 
daar op een weiland zeer talrijk voorkomende exemplaren van no 
Statices L. gedurende eene geheele week geen enkel wijfje bevond; 
zonder twijfel hadden deze zich toen nog niet ontwikkeld en had men 
hier dus met een zeer duidelijk geval van proterandrie te doen. 

Hierop vermeldt de heer Oudemans eenige zeldzame vangsten 
van Macrolepidoptera, in 1894 door hem gedaan, voor het mee- 
rendeel in vereeniging met de heeren Caland en J. de Vries. 

Melanargia Galathea L., eenige groote 99 te Gulpen, Juli. 

Liesperia Actacon Esp., verscheidene exx. te Gulpen, Juli. 

Sesia ichneumoniformis F., een 2 te Gulpen, einde Juli. 

Het exemplaar is volkomen gaaf en het tweede, dat 

in Nederland gevonden is; een d werd n.1. in 1881 
door den heer Ritsema te Valkenburg aangetroffen. 
Het ex. vormt een overgang tusschen den type en de 
var. megillaeformis Hb., bij welke ring 3 en 5 van 
het achterlijf niet geel gerand zijn; ring 3 is dit n.1. 
wel, ring © niet. 

Harpyia bifida Brahm., eenige rupsen te Vorden in Augustus 
op Populus Tremula. 

Dyschorista suspecta Hb., eenige exx. te Velsen, Juni. 


Orthosia macilenta Ab., Bussum, October. 


VERSLAG. XXIII 


Orrhodia spadicea Hb., Vught, in groot aantal, 10 November. 
Mamestra albicolon Hb., Vught, Juni. 

Tapinostola Helmanni Ev., Velsen, Juni. 

Agrotis sobrina Gn., Apeldoorn, 1 ex , Augustus. 

»  fimbria L., Gulpen, Apeldoorn, Vorden; Juli. Augustus. 
Amphipyra pyramidea L., Gulpen, in groot aantal, Juli. 
Mania Maura L., Gulpen, 5 exx., Juli. 

Catocala sponsa L., Apeldoorn, Augustus. 
Boletobia fuliginaria Cl., Gulpen, 3 exx., Juli, 
Cidaria bipunctaria Schiff., Gulpen, verscheidene exx., Juli. 

» certata Hb., Apeldoorn, een 2 in Augustus Tweede 

inlandsch ex. Uit de eieren zijn een aantal poppen 
gekweekt, die nu overwinteren. 

Naar Mamestra splendens Hb., werd op de vangplaats van 1892 
ook nu weer, evenals in 1893, te vergeefs gezocht. 

Op eene vraag omtrent het in 1894 weder algemeener voor- 
komen van Agrotis fimbria L. dan dit in verscheidene jaren het 
geval was, antwoordt de heer Snellen, dat in het voorjaar 1894 
weder de rups door hem werd gevonden, wat ook in eenige jaren 
niet had plaats gehad. 

Op eene andere vraag, ten opzichte van het de overhand krijgen 
der var. Doubledayaria Mill. op hare stamsoort Amphidasis betu- 
laria L., antwoordt de heer Snellen, in 1894 slechts één ex. dezer 
soort gekweekt te hebben, dat evenwel tot de zwarte var. behoorde, 
Daarentegen ving de heer van Pelt Lechner twee exemplaren van 
den type, waarbij echter bedacht moet worden, dat deze door zijne 
lichte kleur veel meer in het oog loopt dan de donkere variëteit, 

Eindelijk circuleert een exemplaar van eene zich met vliegen 
voedende graafwespsoort Mellinus arvensis L., met een twintigtal 
daardoor gedoode, gemutileerde vliegen, welke slechts een klein 
gedeelte vormen van de groote massa, die door dat eene exemplaar 
in enkele dagen aan de binnenzijde van een venster werden ge- 
vangen. 

Ten slotte roept spreker de hulp in van de leden der Vereeniging, 


om hem te steunen in zijne pogingen, om langzamerhand de 


XXIV VERSLAG, 


Nederlandsche Hymenoptera aan eene herziening te onderwerpen. 
Nu eene naamlijst der blad- en houtwespen verschenen is, komen 
vooreerst de bijen aan de beurt. Daar is het terrein reeds geëffend, 
aangezien eene uitstekende naamlijst met twee supplementen in 
DI. XXII, XXIII en XXIV van het Tijdschrift (1879 —1881) 
reeds vroeger door ons medelid Ritsema is samengesteld, evenals 
van de Diploptera, Dl. XXII. Dan zullen de graafwespen en daarna 
ook de andere afdeelingen aan een onderzoek worden onderworpen. 
In de allereerste plaats verzoekt spreker dus, hem zooveel mogelijk 
van bijen en graafwespen te voorzien, terwijl hij zich later voor 
de toezending van de andere Hymenoptera houdt aanbevolen. Men 
gelieve ook vooral de bladwespen niet te vergeten, waarvan reeds 


weder een paar nieuwe soorten in ons land gevonden werden. 


De heer van Pelt Lechner laat eenige vlinders rondgaan, 
waarbij hij de volgende opmerkingen maakt: 

1°. een vrouwelijk exemplaar van Bombyr quercus L., eene 
vlucht hebbende van 83 mm. ; 

2°. een op 17 November van het vorig jaar gevangen exemplaar 
van Calamia Lutosa Hb.; 

3°. een exemplaar van Scopelosoma satellitia L., dat aan den 
buik twee gele pluimpjes vertoont; a 

4°, een exemplaar van Acidalia emarginata L., waarbij de staart- 
kleppen bijzonder in ’t oog vallend zijn; 

5°. een exemplaar van Crambus myellus Hb., in begin Juli van 
het vorige jaar gevangen op de Westerbouwing bij Oosterbeek. 
Deze soort is jaren geleden voor het eerst door den heer Snellen 


in Zuid-Limburg gevangen. 


De heer Snellen laat in de eerste plaats ter bezichtiging rond- 
gaan, een zeer fraai en uitstekend geprepareerd exemplaar van 
eene Braziliaansche vlindersoort, Custuia Therapon Kollar., dat op 
den 28 Augustus 1894 te Apeldoorn is gevonden door den heer 
H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, in de warme kast van een 


zijner buren, den heer Rambonnet, zittende tegen eene Orchidea, 


VERSLAG. XXV 


Oncidium crispum, wit Zuid-Brazilië, naast eene uit den wortel 
stekende pop en dus blijkbaar als rups in de plant geleefd heb- 
bende. In aanmerking genomen, hoe weinig wij van de eerste 
toestanden der Castniina weten, mag deze waarneming van den 
heer de Vos belangrijk heeten. 

Eene zorgvuldig uitgevoerde afbeelding van den vlinder, door 
den heer de Vos vervaardigd, gaat mede ter bezichtiging rond. Het 
origineel was de heer de Vos zoo goed aan spreker ten geschenke 
te geven. Spreker stelt zich voor de waarneming van den heer de 
Vos nog iets uitvoeriger in het Tijdschrift mede te deelen, en 
daarbij eene afbeelding naar de gemaakte teekening te voegen. 

Verder vertoont de heer Snellen eene merkwaardige afwijking 
van Zonosoma orbicularia Hübn. 9, in het laatst van Maart 1894 
gevangen bij Namen, in België, door den heer J. Lambillion en 
door den vinder aan spreker ten geschenke gegeven. 

Vervolgens gaat ook nog ter bezichtiging rond, een exemplaar 
eener voor de Nederlandsche Fauna nieuwe Pterophoride, die tevens 
een voor de Fauna nieuw genus vertegenwoordigt, te weten Ag- 
distis Bennetii Curtis. Dit exemplaar is door Mr. A, J. F. Fokker 
in Augustus 1892 bij Zierikzee gevangen. 

Belangrijk is de ontdekking der genoemde soort in meer dan 
een opzicht, ook, omdat zij tot dusverre alleen in Engeland was 
waargenomen. Het door Mr. Fokker gevonden exemplaar, door hem 
aan spreker geschonken, verschilt in niets van twee Engelsche in 
zijne collectie en vertoont geen overgang op de na verwante Agd. 
Tamaricis Zell., uit Zuid-Duitschland en Zwitserland, waarvan de 
rups op Myricaria Germanica \eeft. Die van Bennetii is op Statice 
Limonium gevonden, eene plant die ook op onze schorren groeit. 

Eindelijk vertoont spreker nog twee fraaie exemplaren eener 
zeldzame Papilio, te weten Pap. Forbes: Grose-Smith, van Sumatra, 


die Mr. Piepers van Dr. Martin ontving. 


De heer Brants heeft geene bepaalde mededeelingen te doen 
«en daarom afgewacht, of de beschikbare tijd hem al dan niet zoude 


toelaten, voor eenige oogenblikken het woord te voeren. 


XXVI VERSLAG: 


Nu de Voorzitter zoo welwillend is hem daartoe in de gelegen- 
heid te stellen, wenscht hij vooreerst enkele opmerkingen vast te 
knoopen aan hetgeen door sommige sprekers is medegedeeld en 
verder, naar aanleiding daarvan, enkele inlichtingen aan de leden 
te vragen. 

Zoo geeft ’s Voorzitters merkwaardige mededeeling, dat Plusia 
Moneta F. thans ook in Engeland is aangetroffen, spreker aanlei- 
ding te wijzen op het feit, dat deze fraaie vlindersoort zich nog 
niet voor goed ten onzent gevestigd schijnt te hebben, althans 
in het Oosten van Nederland weder schaarscher begint te worden. 

Terwijl toch in den zomer van 1893 nog verschillende rupsen 
dezer Plusia in zijne handen mochten komen, gelukte het hem in 
het afgeloopen jaar slechts één enkel rupsje te bemachtigen, ’twelk 
een tenger gebouwd uiltje opleverde. 

Spreker zelf vond dit dier, nog zeer jong zijnde , binnen Arnhem, 
doch al zijne pogingen om in 1894 aldaar, alsook in Warnsveld , meer 
voorwerpen te verzamelen, bleven vruchteloos, terwijl Dr, H. Bos, 
te Wageningen, insgelijks te vergeefs naar deze soort zocht. 

Overigens schijnt het der vermelding waard, dat de rups — wier 
natuurlijk voedsel stellig uitsluitend bestaat in Aconitum soorten — 
zich, naar sprekers ervaring, gaandeweg is gaan verwijderen van 
genoemde plantensoort, althans meermalen gaan vertoonen op sommige 
andere gewassen. Enkele jaren geleden namelijk, trof hij herhaal- 
delijk jonge rupsjes aan, niet alleen op planten van zekere soort 
Delphinium, maar ook op sommige Malvaceén en Geraniaceën, die 
niet de minste verwantschap bezitten met de Monnikskappen. 

Daar dit inmiddels uitsluitend het geval was met planten, die, 
hetzij in groeiwijze, hetzij wat den vorm der bladeren betreft, 
zekere overeenkomst met Aconieten vertoonen, acht spreker het 
niet on waarschijnlijk dat de moedervlinder , door den schijn bedrogen, 
er toe is gebracht de eieren af te zetten op het zoo ongewone voedsel 
en daarmede zijn nakomelingschap gedwongen heeft zich te voegen 
in voor de soort nieuwe en wellicht minder gunstige toestanden. 

Het is niet onmogelijk dat hierin mede eene der oorzaken van 


het verdwijnen van Plusia Moneta is te zoeken. 


VERSLAG. XXVII 


En thans nog eene vraag, waartoe meergenoemde vlindersoort 
spreker aanleiding geeft. 

Wellicht herinneren de leden zich dat hij, meer dan eens reeds, 
het vermoeden heeft te kennen gegeven, dat het door de rups 
van Pl. Moneta vervaardigde spinsel ten behoeve der zijde-industrie 
wordt aangewend? 

In den afgeloopen nazomer nu, heeft hij nogmaals getracht te 
dien aanzien nadere gegevens te verkrijgen , 0. a. op eene nijverheids- 
tentoonstelling te Zürich, en ten slotte bij den directeur der Seiden- 
webschule aldaar, zekeren heer H. Meyer-Sauter. 

Tot zijn leedwezen echter, wist ook deze zeer voorkomende 
persoon hem hoegenaamd geene inlichtingen te verstrekken. In- 
tegendeel, het was spreker, die genoemden directeur moest bekend 
maken met het zijdevoortbrengend vermogen van onze P/usta soort. 

Toen ook verschillende, met den heer Meyer Sauter geraad- 
pleegde boekwerken, gewijd aan de kennis der zijde leverende 
insecten, geenerlei licht gaven, verwees deze spreker ten slotte, 
naar zekeren heer Natalis Rondot, indien hij zich niet bedroog, 
thans hoogleeraar aan eene der voornaamste Fransche universiteiten 
en indertijd door de Kamer van Koophandel te Lyon afgevaardigd 
naar de tentoonstelling te Chicago. 

Deze zoude, volgens den heer Sauter, beter dan iemand in 
staat zijn alle mogelijke inlichtingen te geven omtrent de ten be- 
hoeve der zijde-industrie verwerkt wordende grondstoffen, met 
name ook, of het spinsel van Plusia Moneta tot die grondstoffen 
behoort of daaronder ware op te nemen. 

Spreker is dan ook voornemens te beproeven zich ter zake in 
verbinding te stellen met bedoelden heer N. Rondot, doch te dien 
einde behoeft hij eenige nadere aanduidingen en gegevens. Hij 
wenscht derhalve de vraag te stellen, of één der aanwezigen wel- 
licht instaat is hem iets naders mede te deelen omtrent den be- 
wusten heer Natalis Rondot, of althans diens tegenwoordige 
verblijfplaats of betrekking weet op te geven ? 

Voor het overige houdt spreker zich bijzonder aanbevolen , tegen 


den aanstaanden zomer, voor de toezending van rupsen en spinsels 


XXVIII VERSLAG. 


van Plusia Moneta, daar hij rechtgaarne den heer Meyer Sauter 
voornoemd — volgens belofte — in de gelegenheid zoude stellen 
tot een zelfstandig onderzoek naar gehalte en bruikbaarheid van 


de zijde, door dit dier voortgebracht. 


Nu de heer Brants toch aan het woord is, acht hij het niet 
onaardig zijne medeleden gelegenheid te geven een oog te slaan in 
een vermoedelijk aan de meesten onder hen niet bekend geschrift. 
Spreker bedoelt de niet meer dan zestien bladzijden druks beslaande, 
doeh door een achttal duidelijke gekleurde figuren toegelichte ver- 
handeling, waarbij J. A. Milhauser te Dresden, in 1763 de eerste be- 
schrijving en afbeelding gaf van de verschillende levenstoestanden der 
zeldzame Notodontide, die sedert door Hübner is bekend gemaakt 
onder den naam van Bombyx Terrifica, maar bereids door Fabricius 
naar den eersten beschrijver was gedoopt en dan ook sedert alge- 


meen bekend staat als //ybocampa Milhauseri F. 


Deze verhandeling toch — die is uitgegeven geheel in den vorm 
van eene bijdrage in Rösel’s Insekten Belustigungen — werd reeds 


in 1810, door Ochsenheimer, in deel III (pag. 41) van zijn sedert 
op zoo uitnemende wijze, door Fr. Treitschke voortgezet werk: 
«Die Schmetterlinge von Europa», vermeld als zeer zeldzaam en 
eene uitvoerige omschrijving waardig geacht. 

Zoowel uit een bibliographisch oogpunt als met betrekking tot 
de kennis der gedaanteverwisseling van het daarin behandelde 
insect, zal het sommige leden dan ook allicht welkom zijn inzage 


te nemen van het boekje, ’t welk te dien einde wordt rondgegeven. 


Naar aanleiding van de mededeelingen van den heer Oude- 
mans, welke met belangstelling door spreker zijn aangehoord, 
veroorlooft deze zich vooreerst Dr. Oudemans ten zeerste aan te 
sporen eene afbeelding te vervaardigen en in het «Tijdschrift » 
te doen opnemen van de door hem gekweekte en heden vertoonde 
varieteit van Sarothripus Revayana W. V. Dat dier toch, komt 
wel is waar wat betreft de teekening overeen met de opvallende 


afwijking, door Hübner: Mamosana genoemd, doch het vertoont 


VERSLAG. XXIX 


toch ook menig punt van verschil met deze varieteit, o, a. eene 
geheel andere grondkleur, en vormt als het ware een overgang 
tusschen enkele der meer nabij elkander staande andere afwij- 
kingen en de bepaaldelijk vrij afgezonderde varieteit Ramosana Hübn. 
van genoemde soort. 

Indien spreker zich niet bedriegt, is dergelijke tusschenvorm 
tot dusver nog niet waargenomen en afgebeeld; althans niet door 
Mr. de Roo van Westmaas, hoewel deze, in de 2de serie van 
Sepp’s werk (deel I, plaat 33 en 34) de soort uitvoerig behandeld 
en niet minder dan een negental afwijkingen afgebeeld heeft. 

Het schijnt derhalve voor eene volledige kennis van het dier, 
niet van belang ontbloot, bedoelden nieuwen vorm van S. £evayana 
W. V. in breeder kring bekend te maken. 


Verder kan de heer Brants de mededeeling van Dr. Oudemans 
omtrent de buitengewoon lange beharing der jonge rupsen van 
Orgyia Pudibunda L. volkomen bevestigen. 

Bij gelegenheid van de (grootendeels verregende) excursie, in 
den afgeloopen zomer nabij Venlo gehouden, vond hij in gezelschap 
van het nieuwe lid, den heer Latiers, een broedsel eieren tegen 
een dennenstam. 

Deze eitjes, die veel geleken op die van 0. Antiqua L. (behoudens 
dat ze veel grooter waren dan deze), werden door spreker aan- 
vankelijk aangezien voor die van 0. Pudibunda L., maar hij liet 
die opvatting varen, bij raadpleging van Sepp’s vlinderwerk, in 
welks Ile deel deze soort, bij uitstek fraai en uitvoerig, (op de 
platen 17 en 18) is behandeld. Volgens de vergrootte afbeelding 
van Sepp toch, zoude het ei kogelrond, ongeteekend, dof en 
donkergroen van kleur zijn. 

De uit Venlo medegebrachte eieren nl., vertoonden bitter weinig 
overeenkomst hiermede; zij waren wel rond, maar vrij sterk afge- 
plat en daarbij tamelijk glanzig en bruinachtig wit gekleurd met 
een scherp, donker bruin of grauwachtig stipje op het midden. 

Eerst na een drietal weken te hebben gerust, verschenen de 


rupsjes uit deze eieren en het voorkomen dezer diertjes vermocht 


XXX VERSLAG. 


geene zekerheid te geven omtrent de soort waartoe zij behoorden. 

De jonge rupsen waren namelijk eenkleurig bleekgeel, met 
honigbruine kopjes en droegen op elke geleding een krans van 
zwartachtige of donkerbruine wratjes, uit elk waarvan een donker 
gekleurd haar te voorschijn kwam, dat bijzonder in het oog viel 
door zijne lengte en, met name op de twee rijen grootere rug- 
wratten, eene afmeting van ruim driemaal de lengte van het ge- 
heele diertje bereikte ! 

Reeds na de eerste vervelling intusschen, nam de lengte dezer 
haren aanmerkelijk af. Hun aantal daarentegen werd veel aanzien- 
lijker, zoodat zij reeds na de volgende huidsverandering eene 
tamelijk dichte beharing vormden. 

Na de derde vervelling vertoonde zich reeds een aanduiding der 
zoo eigenaardige borstels welke het volwassen dier versieren, ter- 
wijl de lengte der beharing toen geenszins opvallend meer was. 

Bij toenemenden wasdom der rupsen, verdween dan ook spoedig 
de laatste twijfel en het werd spreker duidelijk, dat hij inderdaad 
slechts te doen had met een broedsel van Orgyia Pudibunda L. 

Zijne eerste opvatting bleek derhalve de juiste te zijn geweest, 
doch hij moest tevens ervaren, dat de door Sepp t. a. pl. geleverde 
afbeelding van het ei van de hierbedoelden vlindersoort verre van 
getrouw is te noemen en eene meer juiste voorstelling daarvan 


geenszins overbodig zoude zijn. 


Na afloop der wetenschappelijke mededeelingen deelde de heer 
Jentink het een en ander mede betreffende het dit jaar in de 
maand September te Leiden te houden Derde Internationale zoölo- 
gisch Congres. Zooals de leden weten, werd het eerste te Parijs 
en het tweede drie jaren geleden te Moscou gehouden. Spreker 
was aanwezig en acht zich gelukkig te kunnen berichten, dat aan 
het dit jaar te houden congres eene sectie voor Entomologie zal 
verbonden worden. Reeds aan vele buitenlandsche entomologen is 
het verzoek gericht de uitnoodigingen daartoe mede te onderteekenen 
en laat hij een uitnoodigingscirculaire daarvoor rondgaan. 


Hij. kan thans mededeelen, dat de heer Everts mede heeft 


VERSLAG xxxi 


aangenomen, als organisateur van deze sectie optetreden en spreekt 
den wensch uit, dat vele Nederlandsche entomologen hunnen steun 
daaraan zullen schenken. 

Naar aanleiding hiervan voegt de voorzitter nog een woord toe 
tot opwekking van deelname aan dit congres, dat naar hij hoopt 
door vele leden zal worden bijgewoond. 

Niemand verder het woord verlangende, sluit de voorzitter deze 
vergadering, de verschillende sprekers voor hunne mededeelingen 


dankzeggende. 


ev. 
+: O 
(D 


Ari: en alto : 


Bis FE ant 


vand qu nal, a fù. sh Ba dut à ils 

phe A ideal aol dat Hohen: nat uu 
gol Mucio ii kul „ah abe Seront diet sober besagt. = 
aggolttaboBnai. PAT ciao: swage Mbits af egaviohuyiay 
Tor u 20) MELITA ruf bros 


Gedrukt Juli 1895. 1 


Bea RE a 


OM EN BIJ 


ZEVENHUIZEN (Z. H.) 
DOOR 


A. A. VAN PELT LECHNER. 


Nagaande welke onzer Lepidoptera in den omtrek mijner woon- 
plaats (Zevenhuizen) voorkomen, zoo verzocht ik aan de Redactie 
van dit Tijdschrift cen plaatsje om een opgave der waargenomen 
soorten geleidelijk te publiceeren. 

Zevenhuizen ligt ongeveer in het midden der provincie Zuid- 
Holland. De helft van het ongebouwde gedeelte is successieveli)k 
in 1731, 1760 en 1873, de andere helft in 1840 drooggemaakt. 
De landen van hooge en middelmatig hooge ligging zijn meest 
zavelgronden (zand met klei), terwijl de lagere gronden veenachtig 
van aard zijn. De hoeveelheden bouw- en weiland staan tamelijk 
wel gelijk. 

De gewassen, die verbouwd worden, zijn: tarwe, rogge, gerst, 
haver, boonen, erwten, aardappelen, vlas, beetwortelen, koolzaad, 
karwei, kanariezaad, klaver, mosterdzaad en papaverzaad. 

Tot nu toe nam ik elf soorten van Dagvlinders waar: Pieris 
brassicae L., P. rapae L., Anthocharis cardamines L. (niet gemeen), 
Polyommatus phlaeas L., Lycaena Icarus v. Rott., Vanessa urticae L., 
V. atalanta L., Argynnis Lathonia L., Pararge megaera L., Epinephele 
janira L. en Coenonympha pamphilus L. 

Van de Sphinges kwamen mij onder oogen: Sphinx ligustri L., 

Tijdsehr. v. Entom. XXXVIII. 1 


2 LEPIDOPTERA OM EN BIJ ZEVENHUIZEN. 


Deilephila elpenor L., Smerinthus tiliae L., S. ocellata L., S. po- 
puli L. en Macroglossa stellatarum L. 

Van de Bombyces zag ik: drctia caja L., Spilosoma lubricipeda 
Esp., S. menthastri Esp., Cossus cossus L., Orgyia antigua L., 
Dasychira pudibunda L. (zéér gemeen), Porthesia similis Fuessl., 
Ocneria dispar L., Bombyx neustria L., B. quercus L., Harpyia 
vinula L. en Phalera bucephala L. 

Bombyx neustria L. komt hier in beide vormen voor: okergeel 
en bruin. 

Voorts kan ik 21 Noctuinen vermelden: Diloba caeruleo- 
cephala L., Acronycta tridens W. N., Agrotis pronuba L. (met de 
varieteit tuba Tr.) A. C nigrum L., A. rubi Viev.; deze laatste 
was in 1894 overvloedig, waaronder de exemplaren der tweede 
generatie aanmerkelijk kleiner waren dan die der eerste; (zie pag. 214 
van Deel XXXVI van dit Tijdschr.). A. plecta L., A. exclamationis 
L., Neuronia popularıs Esp., Mamestra brassicae L., M. persicariae 
L., Hadena monoglypha Hufn., H. bicoloria Vill., Brotolomia me- 
ticulosa L., Calamia lutosa Hb., waarvan ik den 17den November 
van dit jaar een gaven d ving; de dd onder mijne vangsten van 
deze soort behoorden tot den overgangsvorm II en de varieteit III, 
de 99 tot den overgangsvorm V, zooals die vermeld staan in Sepp, 
2de serie, 4de deel, pag. 4; Caradrina morpheus Hufn., Orthosia 
circellaris Hufn., Scoliopterya libatrix L., Plusia gamma L., P. 
chrysitis L., Catocala nupta L. en Zanclognatha tarsipennalis Tr. 

Volgen van de Geometriden: Geometra papilionaria L., Acidalia 
dimidiata Hufn., A. virgularia Hb., À. aversata L. (éénmaal var. II, 
Snellen I, pag. 562), A..emarginata L. , A. immutata L., Timandra 
amata L., Abraxas grossulariata L., A. marginata L., Cabera pu- 
saria L., O. exanthemaria Sc., Eugonia autumnaria Wrn., Hybernia 
defoliaria Cl, Anisopterya aescularia W. V., Phigalia pedaria T., 
Biston hirtarius Cl, Amphidasis betularia L. (var. Doubledayaria 
of overgangsvormen nog niet waargenomen) , Oheimatobia brumata L., 
Triphosa dubitata L., Lygris prunata L., L. associata Bkh., Cidaria 
viridaria F., C. fluctuata L., C. montanata Bkh., ©. ferrugata CL; 


van C. fluctuata L. en O. ferrugata Cl. worden de typen zoowel 


LEPIDOPTERA OM EN BIJ ZEVENHUIZEN. 3 


als de meest voorkomende varieteiten gevonden; ©. vittata Bkh., 
is hier niet zeldzaam; C. dilutata Bkh., C. sociata Bkh., C. alche- 
millata L., C. albulata W. V., C. comitata L., Eupithecia oblon- 
gata Thbg , waarvan ik medio Augustus van dit jaar een pas uit 
de pop gekomen exemplaar ving; de ontwikkeling van deze soort is 
dus blijkbaar ook hier zéér onregelmatig. (Zie Snellen II, pag. 1185); 
E. rectangulata L. en E. minutata Gn. 

In een vervolg hoop ik de vermelding van Macro’s te kunnen 
voortzetten en die van de alsdan tot op dat tijdstip door mij waar- 


genomen Microlepidoptera aan te vangen, 


Zevenhuizen (Z.-H.), 
December 1894. 


Al Gedrukt Juli 1895. 


EINE NEUE CICINDELA-VARIETAT 
VON 


G. DE VRIES VAN DOESBURGH. 


Vor einiger Zeit erhielt ich von einem Freunde, einige Cicin- 
delen aus Karnak (Aegypten), und unter mehreren interessanten 
Arten, befanden sich dabei einige Exemplare einer noch unbe- 
schriebenen Varietät der Cicindela trisignata Dejean. 

Cicindela trisignata Dejean war überhaupt aus Aegypten noch 
nicht bekannt; Dr. Horn sagt in seiner Monographie der paläark- 
tischen Cicindelen: «Diese art ist über ganz Süd-Europa ver- 
« breitet, ausserdem findet sie sich in Klein-Asien, Algier und 
« Tripolis. » 

Ist also das Vorkommen von Cicindela trisignata Dejean in 
Aegypten, für sich schon interessant, die neue Varietät ist es 
nicht weniger. 

Wie Herr Dr. W. Horn sagt, bildet diese Varietät den Ueber- 
gang zwischen C. Zrisignata Dejean und seine Varietät Siciliensis. 

Die Färbung ist ganz messingerzfarben und die grösste Breite 
liegt, wie bei Seibiensis, in der mitte der Flügeldecken; die 
Mittelbinde ist jedoch am Rande, nicht mit der Humeral-lunula 
verbunden, und diese letzte endet mit einem deutlichen Knopf. 

Der obere Theil des Apikalmakels ist sehr lang und nach aussen 
gekrümmt, fast vereinigt er sich mit dem Rande; vollständig 
vereint ist er bei keinem meiner Exemplaren ; ich vermuthe jedoch 
dass dies vorkommen kann, eben so, wie bei der Varietät Sice- 


liensis; — der untere Theil entfernt sich nur wenig von der 


Naht. 


EINE NEUE CICINDELA-VARIETAT. 5 


Um ihre grosse Aehnlichkeit mit Siciliensis und weil man sie 
beim ersten Anblick nur schwer davon unterscheiden kann, 
urtheilte ich, es sei gut, diese Varietät durch einen Namen zu 
bezeichnen und nenne sie: var. thebana. 

Der Käfer wurde gefangen am Ufer des Nils, in 9 Exemplaren ; 


Er lief Schnell auf dem Sande herum im hellen Sonnenschein. 


È 


C. trisignata Dej. v. Siciliensis W. H. v. thebana m. 


Gedrukt Juli 1895. 


Sì 


New Rhopalocera from the island of Nias 


BY 


J. R. H. NEERVOORT VAN DE POLL. 


Not being able to publish already now on the Nias insect- 
fauna a more elaborate study, accompanied by colored figures, 
I wish to give meanwhile short preliminary descriptions of some 


of the more striking novelties. 


Buthalia Saidja, v. d. Poll. 

A most conspicuous local-race of £. Dunya D. & H., which I 
consider the more interesting as hitherto Dunya might have been 
looked on as a pretty constant species; specimens from Java, 
Borneo and Malacca, I had an opportunity of examining, do not 
differ to any extent and according to Dr. Staudinger !) specimens 
from Palawan also agree with the typical form. 

E. Saidja is rather of a darker groun-dcolour suffused with 
purplish, chiefly towards the outermargin of the anterior wings, 
which have the apex much paler, opalescing, and the costal 
as well as the extreme border of the outermargin greenish. The 
white-centred spots placed exactly as in Dunya but those of pri- 
meries considerably larger, with the exception of the cellular one, 
which is so much reduced as to be hardly perceptible ; their colour 
is of a purer white neither greyish nor yellowish but rather with 
a somewhat pearly luster. Between these spots and the row of 
indistinct blackish submarginal markings, the anterior wings are 


crossed by a broad creamy-white belt; moreover there is close to 


1) Iris II (1889) p. 73. 


NEW RHOPALOCERA FROM THE ISLAND OF NIAS. 7 


tho above mentioned submarginal markings an additional row of 
whitish spots decreasing in size towards the apex, whilst the upper 
portion of the cell is sprinkled with white atoms. The white belt 
and submarginal spots are continued on the posterior wings, the 
former however very indistinct, the pale tint forming but ill-defined 
markings, passing gradually into the ground-colour towards the base. 

Wings beneath similar to those of Dunya, but the anterior ones 
showing a broad whitish streak as above, moreover all the fuscous 
markings much darker. 

As yet only a single female specimen of this splendid insect has 
come under my notice. 


Exp. 102 mm. 


Symphaedra Elna, v. d. Poll. 

Coloration and arrangement of spots not unlike those of Canescens 
Butl. 2, the principal differences being as follows: In $. Hina all 
the markings, excepting the white spots on the anterior wing, 
are much reduced so as to be for the greater part quite indistinct. 
The discal white markings are more strongly developed forming 
almost a similar belt as in S. perda Butl. 2; the submarginal 
spots are much more distant from the outermargin and as the 
spots towards the external angle are very large, they come in 
close connection with the discal belt thus forming together with 
the latter a broad angular band across primeries, 

On the posterior wing the inner row of discal lunules (which 
become more and more obsolete towards the anal angle) has a pale 
violaciouscolour sprinkled here and there with some tawny atoms 
and the outer row is situated at a much greater distance from 
the margin. 

Below the coloration is rather darker, more brownish towards 
the margins and all the markings, although partly obsolete on the 
upper-surface, are represented by well-defined spots. 

Except its being somewhat larger and of a paler ground-tint, 
the female of S. Elna is exactly like the male sex, 


Exp. 4 63—70 mm., 2 77 mm. 


8 NEW RHOPALOCERA FROM THE ISLAND OF NIAS. 


Symphaedra perdix Butl. d. 

Extremely close to 8. dirtea &, hut seems to differ by some 
constant though slight peculiarities. The whitish subapical spot on 
the anterior wing is always absent; the spots in and around cell 
are darker and less distinct, whilst the two spots placed one on 
each side of the upper discoidal nervule are generally emitting to- 
wards tbe apex streaks of sprinkled golden bronzy atoms; the 
innermargin of the bluish marginal fascia is less dentate and not 
quite so broad at external angle. 

Below the wings are more concolorous, the pale spots being 
almost of the same tint as the ground-colour and therefore very 
obsolete, except in the cells where they are black-contoured, more- 
over the anterior wings have the following clear blue markings: 
viz, on the disk a narrow stripe between 3rd and 2nd and a 
wedge-shaped spot between 2ud and 4st median nervule; a sub- 
marginal blotch between 4st median nervule and submedian ner- 
vure and a small point near apex; the posterior wings with a 
distinct row of strigiform blackish submarginal spots. 

The discovery of the male sex of S. perdix shows that Honraths 
suggestion !), S. perdix should be a varietal form of 8. Pardalina 


Staud., is quite erroneous. 


1) Conf. Sitzungsberichte Berl. Ent. Ver. für d. Jahr 1889, Bd. XXXIII, 
p. (14). 


Gedrukt Juli 1895. 9 


Iets omtrent de eerste toestanden 


VAN 


CPAS PN PAP EME A PONFRol law 


DOOR 


P. C. T. SNELLEN. 


(PI. 1, fig. 1.) 


In het najaar van 1894 schreef de heer H. A. de Vos tot Neder- 
veen Cappel, te Apeldoorn, mij, dat hij in de warme kas van 
een zijner buren, den heer Rambonnet, den 28 Augustus, op 
eene Orchidee, Oncidium Crispum , uit Zuid-Brazilié afkomstig, een 
vlinder had vinden zitten die, blijkens de naast het voorwerp uit 
de plant stekende ledige pop, daarin als rups had geleefd. De heer 
de Vos had niet alleen de welwillendheid mij vlinder en pop ten 
geschenke aan te bieden, waarvoor ik hem ook hier dank zeg, 
maar had zich mede de moeite gegeven eene zeer uitvoerige en 
fraaije afbeelding van den vlinder te vervaardigen, die hij mij bij 
het voorwerp ter bezigtiging toezond. Ik herkende zonder moeite 
Castnia Therapon Kollar, Annalen des Wiener Museums Il, p. 218, 
pl. 13, fig. 3 (1839), ook uit Brazilië en, in aanmerking ge- 
nomen het weinige, dat over de eerste toestanden der Castniina 
bekend is, stelde ik den heer de Vos voor een klein berigt over 
zijne waarneming in dit Tijdschrift te publiceeren, daarbij van 
zijne afbeelding gebruik makende, hetgeen hij gaarne toestond. 

Voor zoover ik weet is Dr. Philippi, een Entomoloog, in Chili 


wonende, de eerste die een vrij volledig berigt heeft gegeven 


10 DE EERSTE TOESTANDEN VAN CASTNIA THERAPON. 


over de eerste toestanden eener Castnia en wel van C. Kudesmia 
Gray, in de Stett. Entom. Zeitung 1863, p. 337 enz., met af- 
beeldingen op pl. 3. De rups dezer soort, die hij in den stam van 
Pourretia Coarctata, eene Bromeliacee, vond, gelijkt op die eener 
Cosside. Ter verandering maakt zij in den stam een stevig spinsel 
en de pop gelijkt ook op die van eene Cosside; zij is bruin, heeft 
zijne haakjes op den rug der achterlijfsringen en een stomp uit- 
einde. 

Boisduval bevestigt in zijne beschrijving der Castniina (Spé. 
Gén., Hétérocères I, p. 494) door zijne opgaven over de eerste toe- 
standen de beristen van Philippi, die hij echter niet schijnt te 
hebben gekend. Slechts bij 4 der ongeveer 66 soorten der familie, 
die door hem worden beschreven (zijne Orthia Augias en Neva 
zijn geene Castniden) zegt hij verder iets van de rupsen of poppen, 
namelijk bij Daedalus Cram., waarvan de poppen door Bar, in 
Cayenne, in een bananenstam waren ontdekt; hetzelfde vermeldt 
hij van ©. Pylades Cram. Van C. Zeus zegt hij, dat de rupsen 
in Orchideën-knollen leven en van Orthia Acracoides, dat de rups 
in Bromeliaeën huist. Van 7%erapon berigt hij echter niets, maar 
Westwood, die na Boisduval de Castniina in de Trans. Linn. Soc. 
of London, 2e ser., Zool. I, 4 (1877) monographisch heeft be- 
werkt, haar echter evenmin zuiver opvattende als zijn voorganger , 
ofschoon hij de familie goed gekarakteriseerd had kunnen vinden 
bij Herrich-Schiffer, Aussereurop. Schmett. (1850--58), zegt dat 
Prof. Klug eens een voorwerp verkreeg uit de knol van eene Ca- 
tasetum-soort, uit Centraal-Amerika overgezonden. Westwood geeft 
overigens nog eene eigene afbeelding der pop van ©. Mudesmia, 
naar een exemplaar in de Hopeaansche collectie te Oxford bewaard, 
welke afbeelding met die van Philippi overeenstemt en ook met 
de door den heer de Vos gevonden pop van Therapon, die ik voor 
mij heb. 

Men wordt door deze inderdaad herinnerd aan de poppen van 
Trypanus Cossus en van Trochilia Apiformis, zooals men die wel 
uit de stammen der wilgen en populieren vindt steken, De plant, 


waarin de pop der Castnia stak, was, zooals de heer de Vos mij 


DE EERSTE TOESTANDEN VAN CASTNIA THERARON. ha 


nader schreef, door den heer Rambonnet in September 1892 over 
Engeland ontvangen. Zij was toen, zooals zij gewoonlijk ver- 
zonden worden, uitgedroogd en werd dadelijk geplant zonder dat 
men er iets bijzonders aan opmerkte. 

Wat den vlinder betreft, waarvan de heer de Vos nog mede- 
deelde, dat hij in rust met tegen het lijf gesloten vleugels zat, zoo 
is hij wel is waar reeds tweemaal afgebeeld, maar door den be- 
noemer der soort, Kollar, slechts met sprietstompen , overigens vrij 
goed; terwijl Herrich-Schäffer, die de tweede afbeelding levert in 
zijne Aussereuropäische Schmetterlinge, I, fig. 16, 17 (Heterocera), 
aan den vlinder den naam van Orthia Paradoxa geeft, Kollar niet 
vermeldende, Het kwam mij dus dienstig voor, ook, om allen 
twijfel omtrent de determinatie te voorkomen, mij de door den 
heer de Vos vervaardigde fraaije afbeelding ten nutte te maken. 
Zij verschilt van die van Kollar door de aanwezigheid van drie 
witte stippen der voorvleugelpunt. Kollar’s beschrijving vermeldt 
echter op die plaats twee zwartbruine, die op de afbeelding ver 
geten zijn. Herrich-Schäffer’s afbeelding vertoont twee witte stippen 
in de voorvleugelpunt en het achterlijf is bijzonder kort, verge- 
leken met het voor mij staande exemplaar en Kollar’s afbeelding. 
Daarbij is het bruingeel gekleurd, in plaats van helder steenrood 
en was misschien niet echt. Herrich-Schäffer beeldt ook de onder- 
zijde af. Zij verschilt van die van ons exemplaar door de zeer sterk 
uitgedrukte tweetandige bruine voorrandsvlek der voorvleugels en 
door dat hunne punt geene witte stippen vertoont, die bij het 
origineel der hier bijgaande afbeelding onder even duidelijk zijn 
als boven. 

Merkwaardig is, dat Boisduval den naam wijzigt in Therapion , 
zoodat deze naar het schijnt zeldzame soort (B. ontving in 30 jaren 
slechts drie exemplaren), nu reeds drie namen heeft gekregen. 
Westwood heeft echter in zijne bovenvermelde Monographie, op 


p- 176, Kollar’s naam hersteld. 


12 Gedrukt Juli 1895, 


AANTEEKENINGEN 


OVER 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA 


DOOR 
P. C. T. SNELLEN. 


(PL 1, fig. 2, 3). 


Van tijd tot tijd het een en ander over generieke en specifieke 
kenmerken van Exotische dagvlinders genoteerd hebbende, kwam 
het mij dienstig voor, mijne aanteekeningen in het licht te geven. 
Welligt is er iets van belang onder dat anders gevaar zou loopen, 
verloren te gaan. Verder voeg ik ter illustratie, er de beschrijving 


en afbeelding van een paar variëteiten bij. 
Heliconia Metalilis Butl. 


Afgaande op de verkeerd gebleken spelling in Kirby’s Catalogus 
schreef ik, den naam van dezen vlinder, Tijds. v. Ent. 30 p. 
15 pl. 1 fig. 2: Metabilis. Het is mi echter na herhaalde verge- 
lijking, thans duidelijk geworden dat ik Metalilis niet als specifiek 
verschillend mag aanzien van Mel. Wucoma Hübn., Zutr. fig. 577, 
278 die van Venezuela, waartegenover Curacao ligt, werd afge- 
beeld en beschreven. De verkeerde spelling van den naam heeft 


dus gelukkig weinig te beduiden. 


AANTEEKENINGEN ENZ. 13 
Acraea Admatha Hew. 


Tot deze soort behoort als eene variëteit van het wijfje, Acraea 
Leeucographa Ribbe, Iris II (1889) p. 181 pl. 4 f. 1. Zij onder- 
scheidt zich alleen door de witte vlek aan den binnenrand der 
achtervleugels waarvan zich zelfs reeds bij sommige mannen sporen 
vertoonen. De soorten van het genus Acraea variëeren meer dan 
men schijnt te vermoeden. 

Ik merk nog op dat de naam van Hewitson’s soort inden Cata- 


logus van Kirby verkeerdelijk Adnatha is gespeld. 
Debis Goalpara Moore. 


Door eene verkeerde determinatie misleid, zeide ik in dit Tijd- 
schrift, deel 35 p. 3, dat Satyrus Hyrania Kollar, dezelfde soort 
is als Goalpara, welke naam dus zou moeten vervallen. Dit is 
niet zoo en Goalpara is stellig eene andere Debis. Ik haast mij dus 
mijne dwaling te herstellen. Alleen wil ik nog opmerken dat ik de 
grondkleur der onderzijde bij Goa/para niet licht olijfbruin zou 
noemen , maar wel leemgeel. Het onmisbare van goede af beeldin- 
gen bij beschrijvingen van nieuwe soorten treedt opnieuw aan 
het licht. 


Elymnia Malelas Hew. 


Bij deze soort behoort als een gewoon synonym: Klymn 
Saueri Distant, Rhop. Mal. p., 65, pl, IX, fig, 3, d. Ik merk 
echter op dat de dwaling van den heer Distant begrijpelijk is. 
Door Hewitson zijn de achtervleugels verkeerd afgebeeld, met on- 
gebogen, bijna effenen achterrand terwijl zij inderdaad eenen 
gegolfden, op ader 4 sterker getanden rand bezitten, welke tand 
echter op Distant’s afbeelding wel weder te sterk uitkomt. De 
laatst gepubliceerde afbeelding van #/. Malelas, door den heer Moore 
in de Lep. Indica, Part. 19 pl , 140 fig. 1, 1a, 1b, is veel beter 
wat den vleugelvorm aangaat. 

De heer Moore neemt in zijn hier vermeld werk, £. Saueri nog 


als eene afzonderlijke, van Walelas verschillende soort aan maar 


14 AANTEEKENINGEN OVER 


bepaalt er zich bij, eene copie van Distant’s af beelding en beschrij- 
ving te geven. Naar de eerste zoude men inderdaad eenige ver- 
schillen met Malelas Hew, Moore in de teekening der voorvleugels 
kunnen opmerken maar zij is in strijd met Distant’s beschrijving 
en dus blijkbaar onjuist. Verder merk ik op dat Distant’s af beel- 
ding niet goed is gecopiëerd in de Lepidoptera Indica; het blaauw 
is te smal, de plaatsing der blaauwwitte stippen anders dan bij 


de oorspronkelijke figuur. 
Elymnias Cumaea Feld. 


Deze soort, door Felder van Halmaheira (Gilolo) beschreven en 
door Mr. Piepers ook op Celebes en Saleyer waargenomen, (zie 
Tijds. v. Ent. 21 (1878) p. 8) varieert. Bij eene serie in onze collectie 
van de beide laatstgenoemde eilanden afkomstig, merk ik op 
dat de licht grijsblaauwe bestuiving langs den buitenrand der vleu- 
gels min of meer scherp is uitgedrukt en evenzoo de lichte stippen 
langs den binnenzoom van die bestuiving. Soms ziet men er alleen 
drie of vier, zeer kleine, op de achtervleugels en zijn zij licht- 
blaauw; bij andere vermeerdert haar getal, worden zij grooter en 
witter terwijl zij bij de wijfjes ook op de voorvleugels verschijnen 
waar zij zelfs tegen de punt in witte langsvegen overgaan. Deze 
verschillen nu gaan geleidelijk in elkander over en het is dus 
duidelijk dat Mlymuias Bornemanni Ribbe, Iris IL (1889) p., 183 
pl, 3 fig. 1, 2 (4 9) zich niet specifiek van Cumaea onderscheidt. 
Nog grootere exemplaren dan de afgebeelde bezitten wij van Celebes. 

Ribbe’s exemplaren waren zooals hij zegt, van het eiland » Bang- 
gaja”” oostelijk van Celebes gelegen. Hiermede zal wel bedoeld 
worden eene der eilanden van de Bangaay groep. Semper noemt 
het in de Schmetterlinge der Philippijnen: »Bankei.” Zulke schrijf 
wijzen »op eigen houtje’ zijn niet geschikt om de zaken duidelijker 


te maken. 


Limenitis Nefte Cram. 


Door kweeking uit de rups heeft Mr. Piepers uitgemaakt wat 


reeds door eenigen werd vermoed, dat Limenitis (Athyma) Subrata 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA. 15 


Moore, Proc. Zool, Soc. of Lond. 1858 p. 43 pl., 50 fig., 6, 
eene variëteit van het 9 van Nefte is, waarbij de okergele kleur 
van de lichte teekening door bruinachtig grijswit wordt vervangen. 
Gandara Feld., Novara p. 429 wordt wel teregt als eene, alleen 
een weinig in vleugelvorm afwijkende, kleine variëteit van Subrata 


beschouwd. 


Genus Charaxes Ochs. 


lets opmerkelijks bij dit, ook door het aderstelsel der voor- 
vleugels vrij geïsoleerd staande genus, is de fijn getande voorrand 
der voorvleugels. Dit kenmerk bezitten zoowel de wijfjes als de 
mannen. Het is meer of min sterk uitgedrukt maar bij de soorten 
die ik kon onderzoeken (ongeveer 25) duidelijk zigtbaar en ook 
goed te voelen. Bij geen der schrijvers die ik raadpleegde wordt 
hiervan melding gemaakt, ook niet door Semper, in de Schmet- 
terlinge der Philippinen, noch in het van zooveel studie getuigende 
van Schatz, die Familien und Gattungen der Tagfalter. In ieder 


geval schijnt het volstrekt niet algemeen bekend te zijn. 


Genus Chersonesia Distant. 


Tot dit door Distant in zijne Rhopalocera Malayana gevormde , 
zeer goede genus behoort ook Cyrestis Risa Doubl., van Indië 
maar niet de schijnbaar zeer na verwante C. Thyonneus Cram. die 
ook, in kleinere en helderder gekleurde exemplaren, op Java en 
en Sumatra vliegt. Een zeer belangrijk kenmerk tot onderscheid 
van Chersonesia en Cyrestis, door Distant niet opgegeven en door 
Semper en Schatz (die het genus Chersonea noemt) wel opgemerkt 
maar niet in bet licht gesteld, bestaat ook in een verschil van de 
plaats waar de praecostaalader der achtervleugels ontspringt, namelijk 
ver voorbij de plaats waar de subcostaal en bovenste middenader 
zich van elkander afscheiden. Bij Cyrestis ontspringt de praecostaal- 
ader vrij wel tegenover de plaats van afscheiding der beide genoemde 
aderen, evenals bij het naverwante genus Megalura Blanchard. 


De derde bekende soort van Chersonesia, de kleine Peraka Dist. , 


16 AANTEEKENINGEN OVER 


vliegt ook over geheel Java en verschilt van de beide andere door- 
dat ader 11 der voorvleugels door ader 12 wordt gesneden terwijl 
zij bij Asa en Rahria vrij in den voorrand uitloopt. Chersonesia 
Cyanee de Nicév., Bomb. Journ. of Nat. Hist. 8, 1 p. 13 pl., L. 


fig. 6, 7 3 9, verschilt m. i. niet specifiek van Rahrio. 


Zeuxidia Dohrni Fruhst. 


Bi] het lezen der beschrijving van deze soort door den heer 
Fruhstorfer, in de Entom. Nachrichte 19 (1893) p. 257, kreeg 
ik den indruk, slechts met eene variëteit vau Zwxerii (niet Luxeri) 
Hübner te doen te hebben, want tot onderscheid van deze en 
Dohrni zijn geene andere dan onbeteekenende verschillen in kleur 
en teekening opgegeven, zoowat in den trant van het fransche 
«Un peu plus et un peu moins». Mr. Piepers verkreeg echter beide 
seksen van Dokrni van den auteur zelf en na het uitzetten der vlin- 
ders kwamen de werkelijke verschilpunten , waarvan de beschrijver 
geene melding maakt, duidelijk aan den dag. De & van Zuxerii 
heeft in de middencel der achtervleugels, op de bovenzijde, juist 
op het middenderde en even ver van den vöor- en binnenrand 
der cel, eene ovale, gladde plek die niet geheel bedekt wordt door 
een glad gestreken zwartbruin haarbosje, en daaronder, maar 
nog vóór den binnenrand der cel, eene lange, graauwbruine, 
manenachtige beharing. Deze kenmerken zijn op Hübner’s afbeel- 
ding reeds voldoende aangeduid. Bij Dohrni & daarentegen, ligt de 
ovale gladde plek juist in het midden der bovenhelft van de mid- 
dencel en bijna tegen haren voorrand; zij is een derde korter en 
met graauwbruine haren bedekt. Eene manenachtige beharing 
daaronder ontbreekt. De wijfjes kan ik alleen maar toch wel vol- 
doende, door de kleur van de lichte teekening der voorvleugels — 
geelwit bij Lwuweri, paarswit bij Dohrni -- onderscheiden. Ook 
heeft de laatste eene lichte vlek minder in cel 2. 

Ligt het dus buiten kijf dat Laver en Dohrni specifiek ver- 
schillen, eene andere vraag is of de laatste al niet reeds vroeger 


werd bekend gemaakt: men zoude kunnen meenen dat zij dezelfde 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA. 107 


was als Zeux. Horsfieldu Felder, Lep. der Novara-reis want in de 
beschrijving vermeldt Felder tot onderscheiding van Zuwerú (die 
hij Luxerrei noemt): «Durch die wellig gezähnten Flügel, den 
minder spitzen Scheitel der Vorderflügel und kürzeren Anallappen 
der Hinterflügel kenntlich », altemaal nietigheden die bewijzen dat hij 
het merkwaardige verschil in de mannelijke sexueele van kenmerken 
Horsfieldii niet gezieu heeft, Bij de laatste soort onderscheidt de d 
zich namelijk van /wwerii door de ligging der bovenste onbeschub - 
de plek der achtervleugels; zij wordt op dezelfde plek gevonden 
als bij Dohrni. Men ziet echter eene bij de beide verwanten ont- 
brekende tweede dergelijke plek, ook met een bruin pluimpje maar 
geene manenachtige beharing bij den binnenrand der cel. Verder 
is de blaauwe dwarsband der voorvleugels sterk gebogen en beslaat 
de blaauwe band der achtervleugels den geheelen achterrand, tegen 
den staarthoek breeder wordende. Het 2 gelijkt in teekening op 
dat van Luxérii maar de kleur is paarswit. Van Dohrni 9 verschilt 
het door drie lichte vlekken in cel 2 der voorvleugels. 

Dr. Staudinger, die door de welwillendheid van Baron von 
Rothschild, de tegenwoordige eigenaar van Felder’s collectie, het 
orgineel van Horsfieldii vergelijken kon, zond mij een paar van 
die soort en deelde mij tevens mede dat Felder’s orgineel van 
Borneo, niet van Java kwam. Een vierde soort van Zeuwidia, na- 
melijk Amethystus. Butler komt met Horsfieldii in de mannelijke 
kenmerken overeen maar verschilt door andere blauwe teekening. 
Eindelijk heb ik nog bevonden dat de d van Zwaeri in eene 
dikke, grovere beschubbing op het midden van den achterlijfsrug 
een kenmerk bezit dat de mannen der drie andore, hier besproken 


soorten missen. 


Genus Argynnis Fabr. 


Bij dit genus wensch ik op eene bijzonderheid opmerkzaam te 
maken, die bij de mannen van een aantal soorten voorkomt en 
goede soortkenmerken kan opleveren. Het is eene lange, manen- 
vormige, bruingele beharing, die op de bovenzijde der achtervleugels 
in cel 7 voorkomt. Zij wordt bij de volgende mij in natura bekende 

Tijdschr, v. Entom. XXXVIII, 2 


18 AANTEEKENINGEN OVER 


soorten gevonden: 4°. onder die der Palaearktische Fauna: bij 
Anadyomene Feld., Laodice Pall. (zwak), Aglaja L., Adippe W. V., 
Elisa Godt., Alexandra Mén., Niobe L. 2°. onder die der Neoark- 
tische Fauna: bij /dalia Fabr., Cybele Cram., Aphrodite Fabr. 
en Atlantis Edw. 3°. onder die der Indo-Australische Fauna: bij 
Childreni Gray, Jainadeva Moore en Clara Blanch. Niet gevonden 
wordt zij bij: Sagana Dbd., Pandora W. V., Paphia L., La- 
thonia L., Daphne W. V., Ino v. Rott., Hecate W.N., Niphe L., 
Kamala Moore en ook niet bij de Europeesche, Amerikaansche en 
Indische soorten van Brenthis, voor zoover ik die kan onderzoeken 
(7 Europesche en 5 exotische). 

Ook in de wijze van beharing van de bovenzijde der middencel 
op de achtervleugels valt verschil waar te nemen, doch dit is niet 
zoo scherp aan te duiden. 

Het is mij niet bekend, dat eenig schrijver over Lepidoptera 
bovenvermeld kenmerk reeds in het licht heeft gesteld. De vrou- 


welijke exemplaren bezitten het niet in waarneembare mate. 


Cethosia Penthesilea Cram. var. 


PL 4, fig. 2. 


De hierbij afgebeelde, zeer merkwaardige variëteit van Penthesilea 
werd door Mr. Piepers in één exemplaar overgezonden. Het voor- 
werp is op West-Java, in de Preanger-gebergten gevangen. Het 
voorwerp heeft eene vlugt van 57 mm. en is dus kleiner dan de 
meeste Javaansche exemplaren der soort. Op de bovenzijde verschilt 
het door het bijna geheel ontbreken der zwarte stippen; vooral de 
achtervleugels hebben daardoor een zeer effen aanzien gekregen. 
Van de zwarte veeg aan den wortel van cel 5 ziet men slechts 
een flaauw, donkerder kaneelbruin dan de grondkleur getint spoor, 
van de zwarte stippen langs den achterrand zijn slechts 4 fijne in 
de cellen 2—5 overgebleven en de staarthoek heeft slechts één wit 
lijntje. Het tweede, of binnenste, is trouwens wel meer onduide- 
lijk. Van de witte dwarsstreep der zwarte voorvleugelpunt zijn 


slechts sporen overgebleven, 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA. 19 


Grooter is het verschil op de onderzijde. Aldaar zijn op de 
achtervleugels van de drie witte, zwartgeteekende dwarsbanden van 
den type slechts twee ovale, binnenwaarts zwart afgezette vlekjes 
aan den wortel der cellen 14 en 15 overgebleven. Op de voor- 
vleugels is de witte teekening der tweede helft ook bijna geheel 
verdwenen en de overblijfselen der zwarte zijn onduidelijk, vervloeid, 

Voor een mihizuchtige zoude dit exemplaar een heerlijk voor- 
wendsel tot het «scheppen» eener nieuwe soort kunnen opleveren. 
Aan specifiek verschil van Penthesilea valt echter niet te denken, 
de tinten van de kleuren zijn op de bovenzijde gelijk bij de typische 
voorwerpen en van cel 7 der achtervleugels is de geheele tweede 
helft zwart, zich bij den eveneens gekleurden achterrand aanslui- 
tende. Eenen naam wensch ik aan deze, waarschijnlijk toevallige 


afwijking (aberratie) ook niet te geven. 


Pseudargynnis (Jaera) Duodecimpunetata Snell. 


Als vervolg op mijne aanteekening over deze soort in dit Tijd- 
schrift, deel 35 (1892), pag. 4, deel ik nog mede, dat Dr. Karsch 
haar thans, in de Entom. Nachrichte 1892, N. 18, p. 173, c. fig., 
definitief generiek heeft afgescheiden onder den bovenvermelden 
naam Pseudargynnis s. Dit nieuwe genus aannemende, waardoor 
in ieder geval de karakteristiek der verwante genera scherper 
wordt, moet ik in antwoord op eene opmerking van Dr. Karsch, 
dat ik wel dadelijk tot generieke afscheiding had kunnen overgaan, 
antwoorden, dat ik mij bij de beschrijving der soort hiertoe niet 
bevoegd rekende en dus beter vond, zoo iets niet ligtvaardig te 
wagen. Er zou later toch wel iemand komen, die het op aanne- 
melijke gronden deed, zooals ook nu gebleken is en de wereld 


heeft bij het uitstel niets verloren. 


Genus Adolias Boisd. 


Het genus Adolias, zoo als het door Herrich-Schäffer in zijnen 
Prodromus Syst. Lep. Corr. Blatt des Zool. Min. Vereins zu Regens- 
burg 1864 p. 123 enz.) vooral naar Felder (Neues Lepid. 1861) 


werd gekarakteriseerd, kan geenszins homogeen heeten, Reeds 


AANTEEKENINGEN OVER 20 


Butler scheidde (Proc. Zool. Soc. 1868) teregt de genera Tanaecia, 
Stibochiona, en Dichorrhagia af maar zuiver was het overblijfsel 
nog niet. Semper heeft in de Schmetterlinge der Philippinen I, 3 
p. 88 (1888) op goede gronden gronden ook de aan Japis Godart 
en Lepidea Felder verwante soorten, waartoe ook de op Java voor- 
komende £/umei Snell. v. Voll. behoort, verwijderd en daarvoor 
een nieuw genus gevormd. Daaraan geeft hij den naam Felderia 
maar deze is reeds door Lord Walsingham vroeger gebezigd voor 
een genus der Tineina, in de Trans. Ent. Soc. of London 1887 
en was dus niet meer beschikbaar. Ik sla derhalve den naam 
Cynitia voor die, naar het mij voorkomt, nog vacant is. 

Ik merk nog op, dat ook Dunya Dbd. en Teuta Dbd. (Bellata 
Druce, Cenespolis Hew, Teutoïdes Moore, Goodrichi Dist. en Pira- 
tica Semper!), niet in Adolias kunnen blijven want de middencel 
der voorvleugels is gesloten. Ik vereenig deze soorten met Dirtea 
in het genus Lexias. 

Evelina Stoll (Derma Koll., Sikandi Moore (9), Hva en Soma 
Feld. , Annamita Moore, Pyxidata Weymer, Dermoides Rothschild!) 
is ook teregt uit Adolias verwijderd als genus Dophla (Lep. of 
Ceylon I, p. 33). 

Adolias werd overigens door Boisduval alleen benoemd, niet 


beschreven, wat door latere schrijvers werd gedaan (Westwood, 


© 


enz. zie Catalogus Kirby p. 252). Hij kan dus strikt genomen niet 


als auteur gelden. 


Adolias Agnis Snell. v. Voll. 


Van deze soort is door Dr. Snellen van Vollenhoven in dit Tijd- 
schrift, deel V, p. 202, pl. 12, fig. 2, het wijfje beschreven en 
kenbaar afgebeeld. Vleugelvorm, kleur en teekening zijn zeer goed. 
Lang duurde het evenwel eer ook de andere sekse bekend werd; 
dit gebeurde eerst in 1892, door Mr. M. C. Piepers. Indien ik 
haar hier beschrijf, dan is het om duidelijk te doen uitkomen wie 
de ontdekker is geweest, want later is de man ook door twee of 


drie anderen gevangen. 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA. Da 


De man van Ad. Agnis is kleiner dan het wijfje. De exemplaren 
van het laatste, die ik voor mij heb, meten 54—57 mm. Verder 
is het achterlijf iets dunner en spitser en de staarthoek der achter- 
vleugels merkbaar puntiger, terwijl tevens hun achterrand vlakker 
is. De bovenzijde is wel in denzelfden tint gekleurd als die van het 
wijfje, maar merkbaar donkerder. Evenzoo is ook de aanleg der 
teekening dezelfde, doch de vlekken der kenmerkende, schuin 
buitenwaarts gerigte dwarsrij op de voorvleugels, hebben slechts 
een vierde der grootte van die van het wijfje en wat vooral een 
afwijkend aanzien veroorzaakt, is de lichte voorrandsbestuiving nabij 
de punt der achtervleugels. Zij is lichtpaars en vervangt de vrij 
duidelijke, onzuiver witte vlekken, op dezelfde plaats, van het 
wijfje. De onderzijde, welke bij het wijfje vaal licht geelgraanw 
is, heeft bij den man eene helder licht paarsgrijze grondkleur. Zij 
is door den auteur wel beschreven, maar niet afgebeeld en ver- 
schilt ook inderdaad niet zooveel in teekening van de bovenzijde 
dat eene voorstelling strikt noodzakelijk ware. 

De vliegplaats van Agnis is in de hoogere bergstreken van Java 
gelegen, op ongeveer 5000 voet (16—1700 meter). Elders is de 
soort nog niet waargenomen. 

Voor eene goede afbeelding van den man en ook van de onder- 


zijde der beide seksen, hopen wij later te zorgen. 


Adolias Octogesima Snell. v. Voll. 


Tıds+ ve Ent: Vein. 193): 
) > I 


Deze soort moet geheel vervallen; de 4 is Alpheda Godart en 
het 9 is dat van Sa/ia Moore. Snellen van Vollenhoven’s afbeel- 


ding schijnt naar een verbleekt exemplaar gemaakt te zijn. 


Tanaecia Coerulescens Grose Smith. 
(Ann. en Mag. of Nat. Hist , Ser. 6, III, p. 315 (1899). 


Is Clathrata Snell. v. Voll., Tijds. v. Ent, V, p. 205, pl. 12, 
fig. 5 (1863) en moet vervallen. 


424 AANTEEKENINGEN OVER 
Mynes Mulderi Snell. v. Voll. 


Deze soort behoort niet tot Mynes, maar tot het genus Prothoe 
Hübn., Herr-Sch. dat zeer van Mynes verschilt. Ader 8 der voor- 
vleugels ontspringt, bij Prothoe, evenals bij Charazes, ver voorbij 
het midden van den steel van 7—9. Dit verschil en nog meer ander , 
is door Schatz, in zijne Familién und Gattungen der Tagfalter, zeer 
duidelijk in het licht gesteld. Herrich-Schäffer plaatste in zijnen 
Prodromus Syst. Lep. de beide genera naast elkander, zonder op- 
gave van verschilpunten, maar zij gelijken slechts zeer oppervlakkig 


op elkaar. 
Apatura Panchaea Feld. 


Deze soort is het wijfje van Ap. Osteria Doubld. en behoort dus 
tot het genus Eulaceura Butler, dat zich zoo wel van Apatura 
als van Rohana Moore, door de behaarde oogen onderscheidt. Felder 
en Herrich-Schäffer kenden aan het behaard of onbehaard zijn der 
oogen bij de Nymphalina weinig waarde toe. Het levert echter in 
die familie der Rhopalocera althans scherpe kenmerken op, nog 
betere dan sommige aan het aderstelsel ontleende. Het is waar dat 
men bij het laatste beter tegen de vervalschingen is gewaarborgd 
maar dit is geene rede om de kenmerken aan de oogen ontleend 


geheel te verwaarloozen. 


Dodona Aponata Semp. 


Deze door den heer Georg Semper, in de Schmett. der Philipp. 
Inseln I, 4 p. 156 beschreven en in eene bijgevoegde houtsnede 
naar een aan de achtervleugels beschadigd wijfje afgebeelde soort, 
is ook op Java ontdekt en door Fruhstorfer, in de Entom. Nach- 
richte, deel XX N. 2 p. 22 (1894) mede naar wijfie, weder als 
nieuw gepubliceerd onder den naam van Dodona Windu. Ook Mr. 
Piepers heeft haar op Java ontdekt en niet slechts het aan boven- 
genoemde Entomologen alleen bekende wijfje, maar ook den man. 
Deze wijkt nog al van de andere sekse af. Hij is iets kleiner (vlugt: 


30—31 mm, 2: 35—36 mm.) Verder is de grondkleur der bo- 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA, 23 


venzijde niet wit, maar roodgeel, bijna goudglanzig, ongeveer 
zooals bij Polyommatus Thersamon %, de vleugelwortels zijn, naar 
achteren iets dunner, vooral tegen den binnenrand, olijf kleurig 
graauwbruin bestoven en in eene zwartbruine voorrandstreep in 
het midden van den voorvleugel, die tot in cel 14 reikt, heeft het 
aderbeloop de kleur van den vleugelgrond. De achterrand der 
voorvleugels is niet zoo doorgaande zwartbruin gekleurd als bij 
het wijfje maar wordt door eene breede en eene korte, smalle, bij 
één exemplaar echter ontbrekende, streep der grondkleur gedeeld. 
Achtervleugels met flauwe sporen van donkerder dwarsstrepen, in 
den tint der grondkleur, die zich echter onder ader 2 in eene 
langere beharing van cel de, die meer ontwikkeld dan bij de andere 
sekse, verliezen. Langs den achterrand loopt, van ader 5 tot 1e, 
eene op de aderen min of meer afgebroken zwarte streep. De 
staarthoek is gelobd, stomp gepunt, zwart, met fijn witte franje- 
lijn en zwarte franje; een staartje, de helft langer dan de lob, 
juist boven ader 1c, is eveneens gekleurd en geteekend. Bij het 
wijfje ziet men aan den staarthoek voor de eveneens gevormde en 
gekleurde lob en staartje, eenige roodgele beschubbing. 

Op de onderzijde is de grondkleur der voorvleugels bleekgeel , don- 
kerder tegen den binnenrand onder de middencel en ader 2; op 
de achtervleugels is bijna wit, in het midden en langs den achter- 
rand donkerder, zoo als op de binnenrrndshelft der voorvleugels. 
De bruine dwarsstrepen zijn zooals bij het wijfje, iets lichter maar 
breeder en langer. Op de binnenrandshelft der voorvleugels, waar 
zij echter ook niet tot den vleugelrand doorloopen maar zich in 
vlekken oplossen, worden zij eveneens zwartbruin. Aan den staart- 
hoek der achtervleugels, alwaar de bruine strepen der beide sekse 
te zamen loopen, zijn de lob en het staartje als boven en grond- 
daarvoor geelwit (bij het wijfje wit), zwart en bruin gevlekt. 

Ik merk op dat de donkere strepen bij geen der voor mij staande 
exemplaren geheel gelijk zijn noch ten volle met die van Semper’s 
afbeelding overeenkomen en geloof dus dat het overbodig is om 
de Javaansche exemplaren als eene lokale varieteit: Windu Fruhst 


aftezonderen. 


24 AANTEEKENINGEN OVER 


De exemplaren door Mr. Piepers overgezonden zijn ook , evenals 
dat van Fruhstorfer. uit het westelijk gedeelte van het eiland en 
in het gebergte gevangen. 

Naar de kennelijk wat ruwe afbeelding te oordeelen, is Deodata 
Hewitson, New. Ind. Lep. I p. 2 pl. I fig. 1 de naast verwante 
soort, mede wat den vorm van de lob en het staartje der achter- 


vleugels betreft. 


Pieris Panda Godart var. 


PG hie tis: 


Deze merkwaardige variéteit is van het eiland Nias afkomstig en 
door Mr. Piepers overgezonden, wel is waar slechts in één exem- 
plaar, zoodat het onzeker blijft of wij hier met eene toevallige 
afwijking (aberratie), dan wel met eene lokale varieteit (ras) te 
doen hebben. In de geschriften van de heeren Kheil, Weymer en 
Butler wordt zij niet vermeld en andere Niasser-exemplaren van 
Pieris Panda ken ik niet. 

Van den door Godart, Boisduval en Snellen van Vollenhoven 
van Java beschreven type, die eene zwavelgele grondkleur heeft, 
verschilt mijne variëteit door denkerder gele grondkleur der boven- 
en onderzijde, die aan den tint van kunstmatig gekleurde boter 
herinnert. Op eerstgenoemde gaat het geel tegen de punt der voor- 
vleugels langzamerhand in wit over, wat men ook bij typische 
voorwerpen opmerkt. Verder is de vleugelwortel, ook die der 
achtervleugels, vrij sterk zwart bestoven, zoo mede de voorrand 
der voorvleugels en wel veel breeder dan bij den type. Vooral 
loopt het laatste in het oog aan het derde vierde van dien rand 
en des te meer, omdat het zwart aan den aanvang het laatste 
vierde weder plotseling smaller wordt en niet breeder is dan bij 
den type. Ook langs den achterrand des voorvleugels is het zwart 
iets breeder en wortelwaarts minder scherp begrensd. De onderzijde 
is geheel eenkleurig botergeel, alleen langs den voorrand der voor- 
vleugels dun donker bestoven. 


Ik verwijs overigens voor deze soort naar mijne aanteekening 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA. 25 


in dit Tijdschrift, deel 33, p. 302 en stip nog aan, dat Mr. Piepers 
op Java ook voorwerpen vond, die tot de varieteit Nathalia Feld. 
naderen, zooals zij in de Sumatra-reis en door Distant en Semper 
is afgebeeld in de Rhopalocera Malayana en de Schmetterlinge der 
Philippinen en wel met zeer zachte en volkomen overgangen op 


den type. 


Pieris Oberthuri. 


Onder dezen naam zijn in den laatsten tijd twee soorten van 
Pieris beschreven, eene door den heer Leech, in The Entomologist 
23 (1890) p. 46 uit China en eene iets later, door den heer 
Röber, in dit Tijdschrift, deel 34 (1891) p. 277, 35 (1892) pl. 
5 fig. 2, 3, van Flores. De laatste behoeft echter niet te worden 
verdoopt want zij is wel synonym met Pieris Naomi Wallace die 
op hare beurt (zie Tijds. v. Ent. 34 p. 245) slechts eene kleine 
variéteit is van Lea Dbd., evenals Amalia Sn. v. V. Ik wijs er 
nog op, dat de heer Röber vermoedt, dat zijne Oberthur eene 
lokale variëteit van Pieris Aspasia Stoll kon zijn. Ik denk er even- 
zoo over en verwacht de ontdekking van tnsschenvormen. Reeds 
bij een mannelijk exemplaar der varieteit Naomi van Flores in 
onze collectie is de middencel der achtervleugels bijna geheel oranje 
beschubd. Nog een weinig meer oranje en er blijft van het onder- 
scheid tusschen Aspasia en Lea niets meer over! 

Opmerkelijk is, dat op Java van de groep van dspasta geene 
soort of variëteit voorkomt maar wel de vrij geïsoleerde Pieris 
Judith Fabr. die slechts in Pieris Selma Weymer eene verwante 
bezit. De heer Weymer is geneigd in Selma eene lokale variëteit 
van Judith te zien maar zoo dit vermoeden — dat ik niet bestrijd — 
rigtig is; dan begint zelfs Judith op hare grondslagen te wankelen 
want Selma herinnert op eene bedenkelijke wijze aan Lea, waarvan 
ik een typisch exemplaar van Tavoy (Tenasserim) voor mij heb. 
Denkt men namelijk de chromaatgele grondkleur der achtervleugels 
van Selma & gedeeltelijk weg, dan vraag ik wat er voor wezenlijks 


overblijft tot onderscheid van Lea? 


26 AANTEEKENINGEN OVER 


Thyca (Pieris) Chrysorrhoea Snell. v. Voll. 


Monog. des Pier. p. 6, pl. 2, fig. 4. 


Eenigen tiid geleden gaf ik aan den heer Ritsema voor het Leidsch 
Museum, uit eene derde collectie Lepidoptera van Sumatra, door 
den heer H. B. van Rhijn ontvangen (zie over twee voorgaande 
Tijds. voor Ent. 32, p. 215) o. a. ook eene Pieride, die ik voor 
eene kleine lokale varieteit van /. Belladonna Fabr. moest houden. 
De heer Ritsema deelde mij later mede, dat mijn exemplaar tot 
Pieris Chrysosrhoea Snell. v. Voll. behoorde. Ik bevond, bij ver- 
gelijking met het origineel der beschrijving, deze opmerking juist, 
maar ook, dat ten gevolge der gebrekkige wijze van uitzetten 
van dit voorwerp, die reeds uit de afbeelding blijkt, de anders 
zoo in het oogloopende gele voorrandsvlek bij den wortel der 
achtervleugels; bedekt was gebleven. Dr. Snellen van Vollenhoven 
heeft die vlek niet gezien en haar bestaan niet vermoed, anders 
was hem de naauwe verwantschap met Belladonna (Horsfieldu 
Gray., /thiela Butl.) niet ontgaan, terwijl hij haar nu met soorten 
vergelijkt, waarvan zij eigenlijk nog al verwijderd is. 

Pieris Chrysorrhoea, die dus uit de rij der soorten moet ver- 
dwijnen, is inderdaad niets anders dan het Sumatraansche ras van 
Belladonna; het onderscheidt zich door kleinere gestalte en vooral 
door tegen den binnenrand sterk verbreede witte vlekken der 
achtervleugels. De citroengele vlek aan hunnen staarthoek komt 
ook bij vastelandsexemplaren even sterk ontwikkeld voor als bij 
de variëteit CArysorrhoea. 

De vraag is verder bij mij opgekomen, waarom men aan het 
genus, waartoe Belladonna en ook Chrysorrhoea behooren , — eene 
echte Pieris is de laatste niet — den naam Thyca Wallengrèn niet 
geeft? Deze naam, op eene behoorlijke beschrijving berustende en 
ook door Wallace aangenomen, is van 1858. Cathaemia Herrich- 
Schäffer, die eene der namen van Hübner’s Verzeichniss adop- 
teerde (waarin ik hem volgde) eerst van 1866, Ik neig er thans 


zeer toe, om aan Wallengrén’s naam de voorkeur te geven, 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA. 27 


Delias Bromo Fruhst. 
Entom. Nachrichte 14 (1893) p. 335. 


Mr. Piepers verkreeg op zijne laatste reis naar Oost-Java, in 
1894, ook een zeer fraai mannelijk exemplaar dezer door Fruh- 
torfer beschreven soort. Na het uitzetten bleek bij vergelijking 
dat Bromo eene lokale variëteit is van Thyea (Delias) Crithoe 
Boisd. die aan Oost-Java eigen schijnt te zijn. De exemplaren onzer 
collectie uit West-Java komen namelijk met Boisduval’s beschrij ving 
overeen maar vertoonen toch ten deele, in meerderen of minderen 
graad, reeds al de kenmerken van Bromo, zelfs het zoo opmer- 
kelijke roode vlekje aan den wortel der achtervleugels wordt bij 
een uit de pop gekweekt West-Javaansch mannetje door talrijke 
roode schubben aangeduid, De « quelques atomes d’un blanc bleuätre, 
pres du bord interne» (der voorvleugels), zie Boisduval’s beschrij- 
ving, zijn bij een ander mannetje tot groote bleek blaauwe vlekken 
aangegroeid welke aan die van Bromo niets toegeven. De diep 
ingesneden drielobbige zwarte vlek bij den voorrand der achter- 
vleugels die Fruhstorfer bij Bromo vermeldt, is niets bijzonders 
maar ontstaat alleen door de naar alle zijden en naar boven met 
drie punten meer uitgebreide witte beschubbing van het midden 
der achtervleugels. Wat de onderzijde betreft , zoo bestaat er behalve 
de wat rijkelijker, maar volkomen eveneens aangelegde witte teeke- 
ning der voorvleugels, volstrekt geen verschil met typische exem- 
plaren van Crithoe en moet het kenmerkende verschil der variëteit 


Bromo op de bovenzijde worden gezocht. 


Thyca (Delias) Dorylaea var. Altivaga Fruhst. 
Entom. Nachr. 1893 p. 333. 


Pieris Dorylaea Kelder, Nov. IL p. 182 is dezelfde soort als 
Pieris Gabia Boisd., Voy. de PAstrolabe p. 49 en Spec. Gen. I p. 
478. De beschrijving van den franschen Entomoloog schijnt mij 
toe wat vlugtig te zijn. Zij vermeldt o.a. den geel getinten bin- 


nenrand ven de onderzijde der achtervleugels niet en dit is mis- 


28 AANTEEKENINGEN OVER 


schien de reden waarom Felder de soort een nieuwen naam gaf. 
De Javaansche voorwerpen verschillen overigens niet van den type 
zooals die o. a. op Nieuw-Guinea vliegt en vormen dus geene, 


nieuw te benoemen lokale variëteit. 


Thyca (Delias) Hageni Rogenh. 
Verhandl. Zool. Bot. Ges. 1892 p. 572. 


Deze, ook door den heer von Mitis, in de Iris VI p. 113 en 
15d sap: 3 


verschilt eigenlijk te naauwernood van Momea Boisd., Spec. Gen. I 


, fig. 5 van Sumatra beschreven en afgebeelde soort 


p. 477, want het midden van de onderzijde der achtervleugels is 
ook wel bij Javaansche voorwerpen geheel zonder lichte witte 
bestuiving die daarentegen soms bij Sumatraansche stukken voor- 
komt maar dan bleekgeel is; verder stemt alles overeen. Waar- 
schijnlijk heeft de heer Rogenhofer geene Javaansche exemplaren 
van Momea ter vergelijking gehad en stellig te veel gewigt gehecht 
aan het kleine bovenvermelde, niet eens constante verschil , zoodat 
hij wat al te vlug de gevolgtrekking heeft gemaakt dat zijne 
Sumatraansche exemplaren noodzakelijk specifiek van de Javaansche 
Momea moesten verschillen. Delias Datames de Nicev., Bomb. Journ. 
of Nat! Hist: 84 pd phi Le" fig. Sed 1893) behoort ook 
bij Momea. 

Daarentegen kan Pieris Fruhstorferi Honrath, Berl. Ent. Zeits. 36, 
p. 434, pl. 15, fig. 4, 4a 3 2 (1892), later door den auteur 
als eene Thyca (Delias) herkend, voor eene goede, lokale variëteit 
van Momea gelden, met minder zwart en meer uitgebreid wit. 
Merkwaardig is het in dit geval, dat de voorwerpen van Sumatra 
minder van de West-Javaansche verschillen dan de Oost-Javaansche, 

Na verwant is ook Tyca Momea aan de Australische Nysa Fabr. 
Vleugelvorm , grootte, kleuren en aanleg van teekening zijn eigenlijk 
dezelfde. Boisduval heeft in zijne goede beschrijving (Spec. Gén. I, 
p. 476) juist doen uitkomen dat de, bij Nysa licht oranjegeel 
gekleurde stippen langs den achterrand van de onderzijde der 


achtervleugels verder van den vleugelrand verwijderd zijn dan bij 


EXOTISCHE LEPIDOPTERA RHOPALOCERA. 29 


Momea, waar hunne kleur citroengeel is. Bij laatstgenoemde staan 
zij op drie vierden der tweede vleugelhelft, bij Nysa op twee derden. 
Dit is het hoofdverschil, want overigens komt alles neer op eene 
min of meer overvloedige witte beschubbing en daardoor veroorzaakt 
al of niet terugtreden der zwarte. 

Ik wil nog in het licht stellen, dat bij de Oost-Javaansche 
varieteit /yu/storferi reeds een dergelijk overhand nemen der witte 
beschubbing op te merken valt als bij Nysa, de bovenzijde van 
den d (zie Berl. Ent. 36, pl. XV, fig. 1), is feitelijk reeds die 
van Nysa, maar de onderzijde der achtervleugels verschilt door den 
breeden witten middenband en de bleekgele, grootere randvlekjes, 
die geplaatst zijn als bij Momea. 

Ik verwacht echter wel, dat op de eilanden tusschen Java en 
Nieuw-Holland overgangen tusschen Momea en Nysa zullen worden 


gevonden en de eerste zal afdalen tot den rang eener lokale variëteit. 


Papilio VandePolli Snell. 
Tijds. v. Ent. 33 (1889) p. 22. 


Mijne verwachting dat deze soort ook op Sumatra zou worden 
gevonden, is bewaarheid. Zij is in de Battak-landen , westwaarts 
van Deli, door Dr. Martin ontdekt en wel in exemplaren die zich 
door geheel, zoowel onder en boven, zwart achterlijf van de Ja- 
vaansche onderscheiden. Overigens merk ik bij naauwkeurige ver- 
gelijking van een Sumatraansch paartje dat Mr. Piepers van 
Dr. Martin verkreeg, volstrekt geen verschil op met de Javaansche 
exemplaren onzer collectie, alleen zou Ik zeggen dat het achterlijf 
van het wijfje sterker behaard is. 

Naar een enkel door hem verkregen wijfje, heeft Dr. Martin in 
de Berl. Ent. Zeitung 1892 p. 492, onzen Papilio als eene nieuwe 
soort bekend gemaakt onder den naam van Oruithoptera Honra- 
thiana, Het was hem onbekend dat de soort reeds in het Tijd- 
schrift voor Entomologie was beschreven, anders zou hij er stellig 
niet anders dan eene kleine lokale variëteit van Wan de Poll in 


hebben gezien. 


30 AANTEEKENINGEN ENZ. 


Papilo Auriger Butl. 
Ent. Monthly Mag. 13, p. 57. 


Ik ben niet geheel zeker of de gelijknamige Papilio, afgebeeld 
en beschreven door den heer Aurivillius, Entom. Tidskr. 12 (1891) 
p. 223, pl. 2, fig. 1, dezelfde is als de soort van den heer But- 
ler, die zeer kort beschreven is, zonder opgave van sekse. Wat 
mij echter waarschijnlijk voorkomt, is dat Auriger Auriv, zoomede 
Ucalegon Hewitson (Exot. Butt., Papilio pl. VII, fig. 19 en tekst 
de man is van Papilio Zenobia Fabr. (Messalina Stoll), evenzoo 


goed als Pap. Adamastor Boisd., Spéc. Gen. I, p. 371. 


Gedrukt Juli 1895. bl 


BOEKAANKONDIGING 
DOOR 


P. C. T. SNELLEN. 


A HANDBOOK TO THE ORDER 
BDO Bse 


BY 
W.F. KIRBY, F.L.S., F.E. S. 


Part LI — Butterflies, — Vol 1. 


London, W.H. Allen & Co. 


Onder bovengenoemden titel is door den heer W. F. Kirby, de 
welbekende auteur van een aantal werken over Entomologie, 
waarvan ik alleen behoef te vermelden zijn zoo nuttige « Syno- 
nymie Catalogue of Diurnal Lepidoptera» en den Catalogue of Le- 
pidoptera Heterocera, Vol. I, 1892», het eerste deel geschreven 
van eene Inleiding tot de studie der Lepidoptera, Deze behoort tot 
eene nieuwe uitgave, herzien en op de hoogte van den tegenwoor- 
digen tijd gebragt, van: The Naturalist’s Library, een werk, dat 
omstreeks 1835—1841 verscheen en waarin de Lepidoptera door 
James Duncan waren bewerkt, in twee deelen, de Britsche en 
Exotische Lepidoptera afzonderlijk behandelende. De nieuwe en om- 
gewerkte uitgave is door den heer R. Bowdler Sharpe ondernomen. 

Het was eene goede gedachte van den heer Sharpe, bij de nieuwe 
uitgave de Britsche Lepidoptera en de Exotische ditmaal niet te 
scheiden. Te weinig beoefenaars — en waarlijk niet alleen in Groot- 


Brittanje — vinden de laatsten, al mag het niet ontkend worden 


où BOEKAANKONDIGING. 


dat de Lepidopterologen van het vasteland van Europa zich in den 
regel niet z66 uitsluitend met de vlinders van hun eigen land bezig- 
houden als de Engelsche. Op de schaduwzijde van zulk eene be- 
perking der studie, behoef ik nauwelijks te wijzen; men verkrijgt 
geene grondige kennis van eene insectenorde, wanneer men slechts 
acht slaat op de soorten die tot de Fauna van één land worden 
gevonden. Dit is reeds zoo dikwijls en door meer bevoegden be- 
toogd, dat ik bij het onderwerp niet langer behoef stil te staan. 

Welberekend kan ook de heer Kirby voor zijne taak heeten. 
Door zijne uiterst grondige bekendheid met de litteratuur over de 
Lepidoptera, gebleken uit de bovenvermelde Catalogi — buitendien 
heeft hij ook gedurende verscheidene jaren de afdeeling Lepidoptera 
van het Record of Zoological Litterature geredigeerd — was de 
schrijver goed te huis in de nieuwste werken over Systematiek der 
te bewerken orde. 

Het werk wordt geopend met eene algemeene uiteenzetting van 
de kenmerken der Lepidoptera in hunne verschillende toestanden , 
eijeren, rupsen, poppen en leefwijze, de laatste zoowel van de rup- 
sen als van de volkomen insecten. Wat deze aangaat, zoo treffen 
wij daarbij op nieuw eene vertaling aan van de belangwekkende 
mededeelingen van Mr. M. C. Piepers, over de leefwijze der Oost- 
Indische Lepidoptera, door hem gedaan in deel 19 van het Tijd- 
schrift voor Entomologie, die teregt de algemeene aandacht hebben 
getrokken. Vervolgens komt een overzigt van de systemen der 
voornaamste Lepidopterologen tot Classificatie van de soorten der 
orde, waarbij ik, als curiosum, aanstip eene suggestie van den 
welbekenden Amerikaanschen verzamelaar Doherty, die meent dat 
het misschien wel mogelijk zou zijn, eene Classificatie der Lepi- 
doptera te gronden op de eijeren (zie p. XIX der Inleiding). Teregt 
laat de heer Doherty het echter bij die suggestie, men zon zoo 
wel eene rangschikking van vlinder-eijeren verkrijgen maar niet 
eene der volkomen insecten. Het is trouwens evenzoo met stelsels 
gebouwd op de rupsen; deze kunnen en moeten in verband gebragt 
worden met die der geheel ontwikkelde dieren maar zijn en blijven 


aan de eerste altijd ondergeschikt, niet omgekeerd. Merkwaardig 


BOEKAANKONDIGING. 33 


is eene vergelijking van het aantal soorten van dagvlinders aan 
Linnaeus bekend bij de tiende uitgave van zijn systema Naturae 
(1758), met dat van Kirby's Catalogus (1871), zijnde 7695 species. 
Sedert is — en teregt merkt de schrijver op dat zijn Catalogus de 
studie zeer heeft bevorderd, — nog een groot aantal soorten be- 
schreven zoodat het getal der thans bekende Rhopalocera stellig 
ruim 12000 species bedraagt. Dit zou, het zij ter loops aangemerkt, 
op een getal van thans levende vlindersoorten wijzen van ongeveer 
200,000, indien de verhoudingen bij de Palaearctische Fauna ook 
elders gelden, wat ik niet voor onwaarschijnlijk houd, 

Op deze inleiding volgt een zeer uitvoerig overzigt der Rhopa- 
locera, met korte beschrijving en aanduiding der voornaamste citaten 
van een groot aantal soorten, alles opgeluisterd door vele gekleurde 
en zwarte afbeeldingen. Voor de gekleurde is gebruik gemaakt van 
de oude platen der eerste uitgave van het werk, die waarlijk niet 
slecht zijn en voor de ongekleurde van houtsneden van de voor 
Newman’s werk over de Britsche dagvlinders gebezigde. Ook eenige 
nieuwe gekleurde platen zijn vervaardigd ter illustratie van later 
ontdekte soorten, waarbij zelfs van den nieuwsten tijd, hetgeen 
mede aan het werk eene plaats verzekert onder de zelfstandige 
wetenschappelijke geschriften. 

Bij de beschrijving van Melitaea Cinzia, op p. 77 wordt mede- 
gedeeld dat deze soort in Engeland onder de verzamelaars den naam 
draagt van «The Glanville Fritillary» als eene herinnering aan 
eene dame, Lady Glanville, die onder de regeering van Karel 
de Ide leefde. Na haren dood werd beproefd om haar uitersten 
wil nietig te doen verklaren, op grond van krankzinnigheid, ge- 
bleken, volgens de bestrijders van het testament, uit hare zucht 
om vlinders te verzamelen. Zouden er nog zulke bekrompen men- 
schen zijn als die bestrijders van voorheen ? 

Op pag. 93 zegt de heer Kirby, bij Vanessa Antiopa, dat de 
engelsche exemplaren opmerkelijk zijn uithoofde van den witten 
achterrand der vleugels die bij de overige Europesche exemplaren 
geel is (op de bovenzijde). Dit is eene vergissing, de witte kleur van 


dien rand komt ook elders voor en is een gevolg der overwintering. 
Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 3 


34 BOEKAANKONDIGING. 


Merkwaardig, en zeker niet algemeen bekend, is de mededeeling, 
op p. 131 eener waarneming van Dr. W. Müller, dat de pop van 
Ageronia, een Zuid-Amerikaansch genus der Nymphalina, overdag 
met het voorste gedeelte eene horizontale houding aanneemt maar 
in het donker met den kop naar beneden hangt, evenals bij de 
andere genera der familie plaats heeft. 

Op pagina 220 wordt opgemerkt, bij het genus Coenomympha, 
dat eene Amerikaansche soort, © Californica Westwood, zeer 
bleek gekleurd en witachtig is. Dit is ook het geval bij €. Sunbecca 
Eversm., uit Midden-Azië. Coenonympha Tiphon v. Rott. (p. 220 
cum. fig.) en C. Polydama Haw., (p. 223 c. fig.) zijn stellig ééne 
soort en de laatste dezelfde als de varieteit Mothliebiú Staud. , zooals 
die ook in Nederland vliegt, waar de type niet voorkomt, 

Tot aanbeveling van het werk kunnen verder het handig formaat , 
de nette druk en het goede papier strekken, De beide laatste ver- 
eischten toch ontbreken tegenwoordig dikwijls bij nieuwe boeken. 

Moge het velen opwekken tot eene wetenschappelijke studie der 


Lepidoptera en het tweede gedeelte spoedig verschijnen. 


Gedrukt Juli 1895. 35 


EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA 


DOOR 
F. M. VAN DER WULP. 


(PI 27 en 3): 


Bij zijn’ terugkeer voor goed van Java naar het moederland, 
heeft de heer Mr. M. C. Piepers weder verscheidene Diptera mede- 
gebracht, welke hij zoo goed is geweest aan mij ter hand te stellen, 
en die ik met groote erkentelijkheid van hem heb overgenomen. 
De aard dezer voorwerpen bewijst, dat hij met een geoefend oog 
de zeldzame en meer bijzondere vormen, ook in deze insecten-orde, 
wist te onderscheiden, maar pleit tevens voor den grooten rijkdom 
van onze Oost-Indische bezittingen ook aan T weevleugelige insecten , 
een rijkdom, die eerst duidelijk aan het licht zal komen, indien 
wellicht te eeniger tijd een Dipteroloog aldaar zich eens uitsluitend 
op het verzamelen van deze diertjes ging toeleggen. 

Hoewel het aantal der medegebrachte exemplaren niet groot is, 
heb ik daaronder al aanstonds soorten aangetroffen, die mij nog 
nimmer onder de oogen waren gekomen en sommigen, die tot 
dusver geheel onbekend waren. Indien ik dergelijke voorwerpen 
maar eenvoudig bewaarde, tot dat later een of ander monographist 
zich daarover ontfermde, dan ware het te vreezen, dat velen er 
van zich niet meer in genoegzaam gaven staat zouden bevinden, 
om ook minutieuse kenmerken behoorlijk tot hun recht te, laten 
komen, — er zijn toch vele kleinere vormen bij —; maar boven- 
dien zou ik meenen te kort te doen aan de welwillendheid van 
den schenker, zoo ik niet reeds nu uil den geschonken voorraad 
enkele merkwaardigheden bekend maakte, die mijne aandacht bij- 


zonder hebben getroffen. 


36 EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 


Dicranoptycha signaticollis n. sp. d. 
PI. 2, fig. 1. 


Pallide ochracea; rostro, palpis et in thorace vitta maculisque 
duabus nigris; abdomine vitta dorsali lata subfusca; alis hyalinis; 
cellula radiali cellulisque posterioribus prima et secunda elongatis 
et arcuatis. 

Long. 7 mm. 

Kop aschgrauw; sprieten geelachtig, dubbel zoo lang als de kop; 
zuiger en palpen zwart. Hals langgerekt, zwart. Thorax bleek 
okergeel, een weinig glanzig; op den rug eene zwarte langsstreep 
van den hals naar den dwarsnaad; achter den naad, naast de 
inwrichting der vleugels, een paar langwerpige zwarte vlekjes; 
achterrug met een donker langsstreepje. Achterlijf eenigszins plat- 
gedrukt, met een breeden, bruinachtigen, aan de insnijdingen 
afgebroken langsband; tangarmen bruin, kegelvormig. Pooten geel- 
achtig, zoo goed als naakt; dijen aan de spits bruin; ook de tarsen 
iets verdonkerd. Kolfjes bleekgeel, de knop van boven een weinig 
bruinachtig. Vleugels (fig. 2) glasachtig, de voorrand met geel- 
achtige tint; eene flauwe randvlek is aanwezig en ook de uiterste 
spits een weinig verduisterd; hulpader op twee derden der vleugel- 
lengte in den voorrand uitloopende, kort voor häar einde door een 
dwarsadertje met de subcostaal-ader verbonden; deze laatste op vier 
vijfden in den voorrand uitmondende; radiaal-ader ongevorkt, 
ongeveer ter halve vleugellengte uit de subcostaal-ader ontsprui- 
tende, sterk gebogen en kort voor het eind der subcostaal-ader 
door een dwarsadertje met deze verbonden; schijfcel vijfhoekig, 
drie aderen naar den vleugelrand uitzendende; vijf achtercellen ; 
de radiaal-cel en de bovenste achtercellen lang, sterk gebogen en 
aan de vleugelspits iets vernauwd; achterdwarsader onder het midden 
der schijfcel; posticaal-ader voorbij de achterdwarsader schuin naar 
den achterrand gericht; axillaar-ader en anaal-ader van gewone 
lengte en aan het eind naar beneden omgebogen. 

Een 4, van Java (Piepers). 


Ik geloof deze soort, zonder eenigen dwang, te mogen rang- 


EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA, oh 


schikken in het genus Dieranoptycha, waarvan een paar Europeesche 
en een viertal Noord-Amerikaansche, maar tot dusver nog geene 


tropische soorten bekend zijn. 


GONIODINEURA nov. gen, 


(yomıadns , hoekvormig ; rewvgor, ader). 


Corpus elongatum. Caput rotundatum, parvum, postice in collare 
brevi productum; rostrum exsertum; palpi breves, quadriarticu- 
lati, articulis subaequalibus. Antennae porrectae, capite duplo 
longiores, 14-articulatae; articulis duobus primis crassis, cylin- 
dricis, nudis; articulo secundo exserto, reliquis parvis, ovatis, 
pilosulis. Thorax ovatus, ante medium sutura transversa; scutellum 
parvum; metathorax subconvexus. Abdomen cylindricum, octo- 
annulatum, Pedes elongati, graciles, tibiis inermis, unguibus par- 
vulis; pulvillis nullis. Alae lanceolatae, basi angustae, apice 
rotundatae; nervus radialis simplex, bis angulatim flexus; nervus 
eubitalis quasi prolongatio nervi radialis formans; cellula discoidalis 
subpentagona, nervi tres longitudinales versus alarum marginem 
emittens; cellula subcostalis magna; cellula cubitalis et cellula 
posteriora prima elongatae et apice curvatae; nervi transversi pone 
alarum medium linea transversa angulata formantes; nervi axillaris 
et analis longitudine ordinaris et subarcuati. 

Kop (pl. 2, fig. 4) klein; aangezicht lang en smal; zuiger voor- 
uitstekend, zoo lang als de kop; palpen naar het einde iets ver- 
dikt, het laatste lid niet langer dan de voorgaande leden. Sprieten 
veertienledig, bijna dubbel zoo lang als de kop; de beide wortel- 
leden groot, het tweede vooruitstekend; de geessel niet uit het eind , 
maar uit het bovengedeelte van het tweede lid voortkomende , z00- 
dat dit naar buiten uitpuilt; de geesselleden ovaal, met vrij lange 
uitstaande borstelhaartjes. Hals cylindrisch, Thorax eivormig, met 
duidelijken dwarsnaad; schildje niet scherp afgescheiden ; achterrug 
goed ontwikkeld. Achterlijf cylindrisch ; de eierlegger (alleen het 2 
is bekend) spits toeloopend, aan het eind iets opgebogen. Pooten 


lang en dun, naakt; de schenen zonder eindsporen; voetklauwen 


38 EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 


klein; voetballen niet aanwezig. Vleugels (fig. 5) matig lang; de 
uitmonding der hulpader in den ‘voorrand is niet duidelijk te zien, 
maar schijnt een eind voorbij de halve vleugellengte en merkelijk 
voorbij den oorsprong der radiaal-ader te zijn; de subcostaal-ader 
loopt niet verder dan tot drie vierden der vleugellengte; door de 
aldaar voorkomende randvlek is hare uitmonding in den voorrand 
niet goed zichtbaar en evenmin de dwarsader, die haar met de 
radiaal-ader verbindt; de radiaal-ader is ongevorkt, zij ontspringt, 
vóór de halve vleugellengte, rechthoekig uit de subcostaal-ader, 
buigt zich kort daarna plotseling om en verheft zich vervolgens 
weder hoekig naar boven, ter plaatse waar de eubitaal-ader uit haar 
ontspruit; de cubitaal-ader doet zich op die wijze voor als ware zij 
het vervolg der radiaal-ader; de subcostaal-cel en de eerste achtercel 
zijn bijzonder. lang, aan het eind naar beneden gebogen, waardoor 
zij juist in de vleugelspits eindigen; de vijf hoekige, langwerpige 
schijfcel zendt drie langsaderen naar den vleugelrand uit; de pos- 
ticaal-ader is daar waar zij met de achterdwarsader verbonden is, 
schuin naar beneden gericht; de tweede hoekige ombuiging der 
radiaal-ader vormt met de middendwarsader, den binnenkant der 
schijfeel, de achterdwarsader en het eind der posticaal-ader, eene 
ziezac-achige dwarslijn voorbij het midden der vleugels; de axillaar- 
ader en de anaal-ader zijn van gewone lengte en flauw gebogen. 

Ofschoon dit nieuwe geslacht slechts op een enkel en nog wel 
een vrouwelijk exemplaar is gegrond, meen ik toch tot de oprich- 
ting ervan te mogen overgaan, wegens het bijzondere aderbeloop 
der vleugels en wegens den afwijkenden vorm van het tweede lid 
der sprieten. Wijl de radiaal-ader niet gevorkt is, de sprieten niet 
meer dan veertien leden hebben en de schenen zonder eindsporen 
zijn, moet het worden gerangschikt in de groep der Limnobiinen, . 


zooals deze door Osten Sacken begrensd is. 


Goniodineura nigriceps n. sp. 2. 
Pl. 2, fig. 3. 


Laete ochracea; capite (cum rostro, palpis et antennarum articulis 
duobus basalibus), collare vittaque thoracica nigris; pedibus fuscis; 


EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 39 


alis hyalinis, maculis costalibus tribus, linea angulata transversa 
et apice fuscis. 

Long. 7 mm. 

In habitus op onze inlandsche soorten van Dieranomyia gelijkende, 
Kop zwart, ook de vooruitstekende zuiger, de korte palpen en de 
beide wortelleden der sprieten; die wortelleden (zie fig. 4) zijn 
groot en steken recht vooruit; de verdere sprietleden zijn geel- 
achtig, alleen de laatste 4 of 5 eenigszins verdonkerd. De hals 
zwart, ongeveer half zoo lang als de kop. Thorax, schildje, achter- 
rug en achterlijf zacht okergeel; vöör op den prothorax een zwart, 
naar achteren spits toeloopend langsstreepje; op het midden van 
den achterrug een niet scherp begrensd, bruinachtig vlekje; de 
insnijdingen van het achterlijf en de spitsen van den eierlegger 
bruinachtig. Pooten donkerbruin, de heupen en wortel der dijen 
geel; de tarsen allen korter dan de schenen. Kolfjes bleekgeel, de 
knop aan het einde iets verdonkerd. Vleugels (fig. 5) glasachiig ; 
een zwartachtig vlekje onder de worteldwarsader; een tweede, iets 
grooter en langwerpiger, aan het begin der radiaal-ader; en een 
derde (de gewone randvlek) aan het uiteinde der subcostaal-ader 5 
het hoekig opgebogen gedeelte der radiaal-ader, de middeldwars- 
ader, de binnenkant der schijfcel, de achterdwarsader en het om- 
gebogen eind der posticaal-ader donker bezoomd, waardoor eene 
zwartachtige ziczac-streep ontstaat; ook de uiteinden der langs- 
aderen aan de vleugelspits zijn donker gezoomd. 


Een 9 van Java (Piepers). 


Eriocera verticalis Wied. 


Wiedemann, Aussereur. Zweifl. 1. 56, 3 (Megistocera). — ? Syn. 
Megistocera atra Doleschall, Natuurk. Tijdschr. voor 
Ned.-Indië, XVI. 80, 6. 


Naar aanleiding van een mannelijk exemplaar, van den heer 
Piepers ontvangen, kan ik aan Wiedemann’s beschrijving het vol- 


gende toevoegen : 


40 EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 


Het lichaam is forsch gebouwd en eentoonig bruin gekleurd, 
Voorhoofd en schedel verheffen zich ver boven de betrekkelijk 
kleine oogen en ook het achterhoofd is vrij sterk ontwikkeld, het- 
geen ook in verband met het bijzonder groote wortellid der sprieten, 
aan den kop, van terzijde gezien, een vreemd voorkomen geeft 
(zie fig. 7). Op het voorhoofd en den schedel is eene dichte, wit- 
achtige beharing. De sprieten zijn ruim driemaal zoo lang als het 
lichaam; het eerste lid is bruinachtig geel, zeer dik en groot, 
eenigszins cylindrisch, met witachtige beharing; het tweede lid van 
dezelfde kleur, veel kleiner en knopvormig; de verdere leden sterk 
verlengd en uiterst dun, als een fijn haar, naar het schijnt ten getale 
van vier, doch niet duidelijk te onderscheiden leden. Palpen zwart, 
zeer klein. De thorax merkelijk breeder dan kop en achterlijf, met 
dichte en lange, bleekgele beharing; het achterlijf is niet langer 
dan de thorax met inbegrip van den sterk ontwikkelden achterrug ; 
het heeft in de zijden bleeke haren; de mannelijke genitaliën zijn 
klein en naar het gedroogde voorwerp niet nader te beschrijven. 
Pooten lang en dun; de dijen bruingeel met donkere spits, de 
schenen en tarsen donkerbruin; de achterschenen hebben aan de 
spitshelft eene fijne, weinig in ’t oogvallende beharing, die zich ook 
over het eerste tarsenlid uitstrekt. Kolfjes bruin, met gelen dunnen 
steel. Vleugels groot, veel langer dan het achterlijf, bruinachtig; 
de iets donkere, min of meer vierkante randvlek bevindt zich aan 
de binnenzijde van het dwarsadertje, dat de subcostaal-ader met de 
radiaal-ader verbindt; het aderbeloop zal, naar ik vertrouw , genoeg- 
zaam in de afbeelding worden voorgesteld, 

Wiedemann had de soort uit het Leidsch Museum; zij is daar 
nog in vier oude exemplaren aanwezig, wier toestand echter veel 
te wenschen overlaat. Volgens Wiedemann zou de thorax vier 
bruine strepen op een lichteren grond vertoonen en zou het achter- 
lijf meer geelachtig zijn. Bij mijn exemplaar zijn thorax en achterlijf 
geheel eenkleurig en vrij donker; aan de gebrekkige voorwerpen 
in het Museum kan ik evenmin eenige teekening of kleurverschil 
zien. Er bestaat evenwel geen de minste twijfel omtrent de iden- 


titeit der soort. Dat Wiedemann har in het genus Megistocera 


EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 41 


plaatste, is alleen toe te schrijven aan de buitengewoon lange 
sprieten; het aderbeloop toch der vleugels is geheel verschillend van 
dat van Megistocera fuscana en kenmerkt de soort duidelijk als 
eene Eriocera, waarvan verscheidene soorten in & zulke langge- 
rekte haarvormige sprieten hebben. Dit is echter geen generiek 
kenmerk, — gelijk trouwens reeds door Osten Sacken is aange- 
toond (Berl. Ent. Zeitschr. XXX. p. 159), — daar zoowel in het 
eene als in het andere geslacht ook soorten voorkomen, welker 
sprieten in beide sexen kort zijn. 

Met eenigen twijfel reken ik Megistocera atra Dol. als synoniem 
tot deze soort. Doleschall’s beschrijving is, als gewoonlijk, zeer 
oppervlakkig. Zijne diagnose luidt: «nigra, fronte antennarumque 
articulis duobus primis rufis; alis nigricantibus.» Eene oorspron- 
kelijke afbeelding van zijne hand stelt eene Zriocera d voor, met 
zeer lange sprieten, de kleur van het lichaam is echter donkerder 
en eenigszins glanzig; de thorax is smaller en het achterlijf langer ; 
ook is zijn exemplaar kleiner; hij geeft 3 lijnen aan, Wiedemann 


43; het mijne is 10 mm. lang. 


Rhyphus maculipennis v. d. Wulp. 


Notes from the Leyden Museum, VIN, 14; Tijdschr. v. Entomol. 
MOVIN 87, pl. Ay fio. 9! 


Deze soort werd vroeger door mij beschreven naar een enkel en 


nog wel een gebrekkig mannelijk exemplaar in het Leidsche 
Museum, Van den heer Piepers ontving ik sedert een zeer gaaf 
voorwerp, mede een d. Ik ben daardoor in staat, het ontbrekende 
in mijne vroegere beschrijving aan te vullen. Beide voorwerpen 
zijn van Java. 

Bij het nu verkregen exemplaar is het voorhoofd geel en het 
aangezicht beenwit (dat ik beiden vroeger aschgrauw noemde, is 
wellicht toe te schrijven aan stof, waarmede die deelen bedekt 
waren). De sprieten (die in het vorig exemplaar ten deele afge- 
broken waren) zijn bleekgeel, de eerste acht geesselleden ieder 
met eene bruine, min of meer duidelijke vlek; daarna komen drie 


geheel witte leden, en de drie laatste, iets meer langwerpige leden 


42 EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 


zijn geheel zwart; aan de spits bevindt zich een klein sneeuwwit 
stijltje (zie de afbeelding van den spriet pl. 2, fig. 8). De drie 
banden op den thorax zijn donkerbruin, met zwarte omzooming ; 
de thorax heeft eene vrij dichte, opstaande, bleekgele beharing. Het 
achterlijf, ongeveer dubbel zoo lang als de thorax, is bruingeel; 
de eerste vier of vijf ringen hebben een zwartachtigen achterzoom , 
die zich in de zijden tot driehoekige vlekken wtbreidt; in het 
midden is bovendien een vlekkige, donkerbruine rugband; de laatste 
ringen zijn geheel verdonkerd en eenigszins glanzig; het achterlijf 
heeft eene bleekgele beharing, die op de voorste ringen opstaande 
en naar achteren meer platliggend is. Aan de tarsen is het eerste 
lid langer dan de vier overigen, het tweede zoo lang als de drie 
laatste leden te zamen; de achtertarsen zijn donker en alleen aan 
den wortel van het eerste en tweede lid geelachtig. De kolfjes zijn 


eenkleurig geel. 


Psilopus nemocerus n. sp. d 8. 
DIS tiga de 


Cyaneo-viridis; antennis rufis; antennarum seta apicali nigra 
criniformi, in ¢ corporis longitudine, versus apicem quasi articu- 
lata et albo-annulata, in 2 dimidio corporis longitudine, simplici; 
pedibus flavis, tarsis posticis nigris; alis griseo-hyalinis, immacu- 
latis; nervo transverso apicali arcuato, postico subcurvato. 

Long. 6 mm. (3), 5 mm. (2). 

Voorhoofd en aangezicht zoo breed als de doorsnede der oogen; 
het voorhoofd blauwgroen, het aangezicht groen, van onderen met 
witte bestuiving; de schedel tusschen de oogen vrij sterk inge- 
drukt; op den ocellenknobbel een paar stevige, naar buiten ge- 
bogen borstels en ter wederzijde van het voorhoofd een inwaarts 
gebogen orbitaal-borstel (fig. 2). Zuiger en palpen geel; kinbaard 
wit. Sprieten roodgeel; het tweede lid van boven met een klein 
borsteltje; het derde korter dan de beide wortelleden te zamen, 
peervormig, met apicalen borstel, die ongeveer zoo lang is als het 
geheele lichaam; tot op twee derden van zijne lengte is deze zwart 


en haarvormig, aan het begin slechts weinig dikker; daarna krijgt 


EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 43 


bij het aanzien, alsof hij uit een aantal kleine, ovale, gesteelde 
leedjes bestaat, waarvan er eerst twee geheel wit zijn, eenige 
volgenden wit met een zwart vlekje, vervolgens een vijftal geheel 
zwart, en ten laatste het eindlid, dat iets grooter is doch van 
denzelfden vorm, aan de wortelhelft wit, aan de spitshelft zwart. 
Het laatste derde gedeelte van den sprietborstel doet zich op die 
wijze, door eene goede loupe bezien, als wit en zwart geringd 
voor (zie fig. 3). 

De thorax en het schildje zijn prachtig metallisch blauwgroen ; 
een paar plekken, geheel van voren op den thorax, alsmede de 
borstzijden en de borst, zijn zilverwit bestoven. Achterrug en 
achterlijf smaragdgroen, de eerste met witte bestuiving; het achterlijf 
slank, de ringen met zwarten voorzoom, die echter aan de laatste 
ringen minder duidetijk wordt. .De thorax is met lange macrochaeten 
bezet; dergelijke bevinden zich ook vóór het einde van elken achter- 
lijfsring, zoowel op den rug als in de zijden. Hypopygium (fig. 4) 
zwartachtig, vrij groot, in eene stompe, geelachtige spits geëindigd, 
aan den onderkant met twee paar korte, draadvormige, geel- 
achtige lamellen, de achterste naar onderen-, de voorste naar boven 
omgebogen; het stylet-vormige midden-orgaan zwart, naar het 
einde iets verdikt. 

Pooten geel; de midden- en achterheupen zwartachtig; de laatste 
leden der voor- en middentarsen verdonkerd; de achtertarsen ge 
heel zwart; onder de voordijen eene rij van witte borsteltjes; de 
schenen met eenige verspreide, korte, zwarte borsteltjes; de voor- 
tarsen zijn zoo lang als de schenen; aan de vier achterste pooten 
zijn de tarsen korter dan de schenen. Kolfjes geel; de uiterst 
kleine vleugelschubjes met geelachtige beharing. Vleugels langs den 
voorrand met geelachtige, overigens met flauwe grijze tint, sterk 
iriseerend; de spitsdwarsader (boventak der discoidaal-ader) een 
weinig boogvormig; de schijfdwarsader (achterdwarsader) is iets 
buikig uitgebogen. 

Het wijfje komt met het & overeen. Het voorhoofd en het aan- 
gezicht zijn iets smaller; de borstel van het tweede sprietenlid is 


langer; het derde sprietenlid naar evenredigheid grooter; de eind- 


44 BENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 


borstel slechts half zoo lang als het lichaam , eenvoudig haarvormig 
en geheel zwart. Aan de voordijen ontbreken de witte borsteltjes; 
de zwarte borstels aan de schenen zijn daarentegen iets krachtiger. 


Een paartje, van Java (Piepers). 


Psilopus subpatellatus n. sp. d. 
PINS fig? 5. 


Virido-aeneus nitidus; antennis pedibusque flavis; antennarum 
seta apicali corporis longitudine, criniformi, nigra, apice patella 
minutissima albescente instructa; abdominis incisuris pallidis , nigro- 
limbatis; alis subhyalinis. immaculatis; nervo transverso apicali 
profunde incurvato, discoidali recto. 

Long. 5 mm. 

Voorhoofd en aangezicht merkelijk breeder dan de oogen, metal 
li-ch groen; schedel diep tusschen de oogen ingezonken; ocellen- 
knop matig verheven; ocellaar-borstels zwak (fig. 6); het aangezicht 
plat, van onderen nog iets korter dan de oogen , grootendeels wit 
bestoven; zuiger en palpen geel, Sprieten helder roodgeel; het 
tweede lid van onderen met een zwakken borstel; het derde zoo 
lang als de beide wortelleden te zamen, peervormig, met een 
zwarten haarvormigen eindborstel, die aan het begin iets dikker, 
aan het einde ragfijn is en aan de spits in een zeer klein, witachtig 
knopje uitloopt. Thorax, schildje, achterrug en achterlijf helder 
elanzig metaalgroen ; de achterrug, alsmede de borstzijden met 
eenige witte bestuiving; het schildje in sommige richtingen meer 
blauwgroen. Achterlijf zeer slank, met duidelijk afgezette ringen, 
de insnijdingen geelachtig en met zwarte bezooming. Macrochaeten 
van den thorax en het achterlijf vrij zwak. Hypopygium (fig. 7) 
uit twee leden bestaande, waarvan het eerste zwart en het tweede 
geelachtig is; dit laatste heeft van boven een paar witte borstels 
en eindigt van onderen in een paar lange, spitse, dicht bijeen- 
staande, gebogen zwarte uitsteeksels, waarboven zich twee paar 
korte, draadvormige, zwarte lamellen bevinden; het stylet-vormige 


midden-orgaan is mede zwart, aan het einde weinig verdikt. Pooten 


EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 45 


roodgeel; aan de beide achterste paren is het eerste lid der heupen 
aan de buitenzijde groen met witte bestuiving: de midden- en 
achterdijen hebben van onderen, dicht aan den wortel, ieder een 
zwart stipje; de pooten zijn zoo goed als naakt, alleen de achter- 
schenen hebben enkele, nauwelijks merkbare borsteltjes; de voor- 
tarsen zijn langer-, de midden- en achtertarsen korter dan de 
schenen. Kolfjes bruingeel, met dunnen, lichten steel. Vleugels 
met flauwe, grauwachtige tint, iriseerend; de radiaal- en de cu- 
bitaal-ader zijn kort vóór haar einde een weinig gebogen; de spits- 
dwarsader ontspringt met bijna scherpen hoek uit de discoidaal-ader 
en is sterk ingebogen; de schijfdwarsader recht. 

Een d, van Java (Piepers). 

De beide hierboven beschreven nieuwe soorten van Psilopus 
onderscheiden zich door een versierden sprietborstel in de mannelijke 
sexe. Zooals dit lichaamsdeel zich voordoet in Ps. nemocerus, is 
deze, naar ’t schijnt, daarvan het eerste voorbeeld. Een aan het 
eind geknopte sprietborstel in d, gelijk bij Ps. subpatellatus, is 
daarentegen bij de Dolichopoden geen onbekende zaak. Het genus 
Haltericerus Rond. bij voorbeeld, met een drietal Zuid-Europeesche 
soorten, ontleent zelfs hieraan zijn naam; maar wijl het met Psi- 
lopus niets te maken heeft, behoeft het hier niet te worden be- 
sproken. Onder de Psilopus soorten echter zijn er eenige bekend, 
waarvan de mannetjes een geknopten sprietborstel hebben. Bigot 
heeft daaruit aanleiding genomen, om deze generiek af te zonderen 
onder den naam van Spathipsilopus (Ann. Soc. Ent. d. France, 1890, 
p. 268). Een dergelijk sexueel kenmerk kan evenwel niet gelden 
voor eene generieke afscheiding, al is het ook zeer geschikt om de 
soort te bepalen. 

Zoover ik heb kunnen nagaan, zijn er zes soorten van Psilopus 
beschreven, met een geknopten sprietborstel in d. Bij allen is de 
sprietborstel, even als bij mijn Ps. subpatellatus, apicaal, dat is 
aan het spitse eind van het derde sprietenlid ingewricht. Het zijn 
Ps. globifer Wied. (Aussereur. Zweifl. II, 224, 16) van China; 
Ps. tuberculicornis Macq. (Dipt. exot. supp. 4, 84, 31, pl. 4, f. 13) 
van de Markiezen-eilanden; Ps. eaelestis Walk. (List Dipt. Brit, 


46 EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 


Mus. IN, 642) van Oost-Indië; Ps. patellifer Thoms. (Dipt. Eugen. 
Resa, 507, 106) van het eiland Guam; Ps. patellatus v.d. Wulp 
(Dipt. Sum. exped. 27, 2) van Sumatra; en Ps. papuasinus Big. 
(Ann. Soc. Ent. d. France, A890, p. 283) van Nieuw Guinea. 
Geen dezer soorten intusschen kan met bovenstaande Ps. subla- 
mellatus worden geïdentifieerd. Met uitzondering van Ps. caelestis, 
hebben allen zwarte sprieten en althans ten deele donkere pooten, 
maar ook caelestis kan niet in aanmerking komen wegens den don- 
keren voorrand en de lichte middenveeg der vleugels. 

Van de Braziliaansche Ps. bituberculatus Macq. (Dipt. ezot. IL, 
2, 120, pl. 20, fig. 2) kan hier geen sprake zijn, omdat bij die 
soort, — daargelaten nog de donkere teekening der vleugels, — de 
sprietborstel niet apicaal is en door Macquart bij dien van Sybistroma 


nodicornis wordt vergeleken. 


Psilopus albopilosus n. sp. 4 9. 
PI. 3, fig. 8. 


Syn.? Ps. proliciens Walk. Proc. Linn. Soc. I. 120, 85 (9). 


Cyaneo-viridis; antennis pedibusque nigris; antennarum seta 
apicali criniformi, dimidio corporis longitudine; abdomine nigro- 
annulato; in 4 abdomine femoribusque albopilosis; in 9 femoribus 
anticis subtus setulis pallidis; alis griseo-hyalinis, macula costali 
elongata obscura. 

Long. 5,5 mm. (8), 4,5 mm. (2). 

Voorhoofd en aangezicht breeder dan de oogen, de schedel diep 
tusschen de oogen ingedrukt (fig. 9); het voorhoofd staalblauw, 
met witachtige opstaande beharing; ocellen-knop verheven, met 
een paar stevige, naar buiten gebogen, zwarte borstels. Aangezicht 
een weinig gewelfd, nog iets onder de oogen verlengd, van onderen 
met eene dwarsgroef, metaalachtig blauwgroen, doch voor het 
grootste gedeelte met witte bestuiving bedekt. Zuiger en palpen 
zwart; kinbaard uit lange witte haren bestaande. Sprieten zwart; 
het tweede lid van boven met 4 en van onderen met 2 zwarte 


borstels, de laatsten bijzonder lang; het derde sprietenlid ongeveer 


EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA. 47 


zoo lang als de beide wortelleden te zamen, zeer spits toeloopend, 
met apicalen, haarvormigen sprietborstel, die ongeveer half zoo 
lang is als het lichaam, aan het eersie begin een weinig is verdikt 
en ragfijn eindigt. Thorax, schildje en achterlijf metaalachtig blauw- 
groen; op den thorax eene purperachtig zwarte langsstreep, die 
van voren spits toeloopt en den voorrand niet geheel bereikt; in 
de zijden tot dicht hij den vleugelwortel eene koperkleurigestreep ; 
macrochaeten van den thorax stevig en in rijen geplaatst; borst- 
zijden lichtgroen, met witte bestuiving, die zich ook op den achter- 
rug bevindt. Achterlijf slank, naar achteren verdund; de ringen 
met zwarte bezooming; het achterlijf heeft zoowel van boven als 
van onderen eene dichte en lange beharing, die op de voorste 
ringen wit is, maar naar het einde donker wordt; verder lange 
zwarte macrochaeten, zoowel op den rug als in de zijden , kort voor 
den achterrand der ringen geplaatst. Mannelijke genitaliën (fig. 10) 
zwart; hypopygium lang, duidelijk uit twee leden samengesteld, 
aan het eind van onderen met een paar kleine driehoekige, naar 
achteren gerichte uitsteeksels; bovenste lamellen korter dan de 
onderste, allen zwart, draadvormig. naar het einde iets verdikt; 
midden-orgaan mede zwart, kolfachtig, zoo lang als het tweede 
lid van het hypopygium. — Pooten zwart, ook de heupen; voor- 
tarsen bijna zoo lang als de schenen ; middentarsen langer-, achter- 
tarsen korter dan de schenen; de voorheupen aan den voorkant 
en de onderzijde van al de dijen met witte, vrij lange en dichte 
beharing; de schenen allen met eenige verspreide, lange, zwarte 
borstels; de achterschenen bovendien met dichte, korte, donkere 
beharing; het eerste lid der voortarsen aan de buitenzijde met een 
paar lange zwarte borstels, De kleine vleugelschubben met witte, 
uitstaande beharing. Vleugels grijsachtig; eene donkere, streep- 
vormige, niet scherp begrensde vlek voorbij het midden tegen den 
voorrand; eene dergelijke, doch minder duidelijk, over de discoidaal- 
ader, ter plaatse waar de schijfdwarsader aan haar is gehecht; de 
voorrand zeer kort maar dicht, franjeachtig, zwart gewimperd; de 
radiaal- en de cubitaal-ader even vóór hare uitmonding gebogen ; 


de bovenarm der discoidaal-ader (spitsdwarsader) rechthoekig ont- 


48 EENIGE JAVAANSCHE DIPTERA, 


spruitende en boogvormig; het laatste gedeelte der discoidaal-ader 
zelve flauw en althans niet den vleugelrand bereikende; dit laatste 
is ook het geval met het eind der posticaal-ader ; de schijfdwarsader 
is vrij duidelijk geslingerd. 

Bij het ® zijn het voorhoofd en aangezicht naar evenredigheid 
iets minder breed; de witte beharing op het voorhoofd ontbreekt ; de 
sprietborstel is een weinig korter; de metaalkleur van thorax en 
achterlijf valt minder in het blauwe , maar is zuiverder groen ; het ach- 
terlijf is breeder en korter; de beharing van het achterlijf is veel korter 
en valt daardoor weinig in het oog; alleen aan den buik is zij 
witachtig, doch overigens zwart; ook de macrochaeten zijn korter 
en zwakker. De witte beharing onder aan de dijen is ook bij het 
wijfje aanwezig; aan de voordijen is zij echter meer in den vorm 
van eene rij stijve borsteltjes, waarvan die aan de basis bijzonder 
lang zijn; de beharing aan de midden- en achterdijen is korter; 
de zwarte borstels aan de schenen en de voortarsen komen met 
die van het mannetje overeen. De donkere teekening op de vleugels 
is flauwer en de bewimpering aan den voorrand ontbreekt. 

Een paartje, van Java (Piepers). 

Het wijfje schijnt veel overeenkomst te hebben met Ps. pro- 
liciens Walk., van Borneo; Walker’s beschrijving is althans vol- 
komen van toepassing. 

Ps. albopilosus behoort tot de verwantschap van Ps. pülosulus 
v.d. Wulp (Tijdschr. v. Entom. XXVII, 226, 10), die echter van 
haar onderscheiden is door de zwarte, meer borstelige beharing 


van achterlijf en pooten en door geheel ongeteekende vleugels. 


49 


Eene merkwaardige Javaansche Tachinine, 
DOOR 


F. M. VAN DER WULP. 


Sinds men in de laatste jaren is begonnen meer aandacht te 
schenken aan de groote familie der Musciden en bijzonder aan de 
exotische Tachininen, komt het al meer en meer aan het licht, 
welk een ontzaglijke rijkdom aan vormen, bij al de schijnbare 
gelijkenis, daarin gevonden wordt, en doen zich somwijlen afwij- 
kingen voor, waarvan men vroeger zich zelfs geen flauw denkbeeld 
heeft kunnen maken, 

In de Entomologia Americana, vol. III p. 151, heeft Prof. S. 
W. Williston eene Braziliaansche Tachinine beschreven onder den 
naam van Talacocera Smithii, waarbij de vreemde vorm der sprieten 
in het d geheel eenig is in de groep der Tachininen niet alleen, 
maar zelfs in de geheele orde der Diptera. Het derde sprietenlid is 
namelijk in twee takken gesplitst, waarvan de bovenste en kortste 
rechtstandig vooruitsteekt, en de onderste op de gewone wijze 
naar beneden is gericht en tot aan den mondrand afdaalt; beide 
takken hebben ter wederzijde kleine gekromde uitsteeksels, de 
bovenste vier paar, de onderste acht paar; de sprietborstel is drie- 
ledig en ingewricht ter plaatse, waar de spriet zich in tweeën deelt. 
Behoudens deze bijzondere structuur der sprieten, heeft de soort, 
volgens Williston, het uiterlijk van het genus /wrinea, waarmede 
ook de (eenvoudige) sprieten van het 2 en het aderbeloop der 
vleugels zouden overeenstemmen. 

Het is jammer, dat Williston zijne uitvoerige beschrijving niet 
door een paar afbeeldingen heeft toegelicht. Die beschrijving zal 
wel voldoende zijn om de soort, als men haar voor zich kreeg, te 
herkennen, maar zij is ongenoegzaam, om aan het nieuwe genus 
de juiste plaats in het systeem aan te wijzen. Brauer en von 
Bergenstamm zijn niettemin dadelijk gereed geweest, het g. Tala- 


cocera (door hen ten onrechte Zulacrocera genoemd) in hunne 
Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 


50 EENE MERKWAARDIGE 


groepeering der Musciden op te nemen. Zij brengen het (Denkschr. 
K. akad. Wiss. Wien, LVII p. 383), ofschoon met twijfel, tot 
hunne groep der Tachinoidae, waartoe zij hun geslacht Tachinodes 
(= Nemochaeta v. d. W.), benevens Mystriomyia Portsch. en Wikia 
Kow. rekenen; terwijl zij het (1 c. p. 409) weder tot de groep 
der Tachinidae (Zchinomyia auct.) stellen. 

Eene andere, wegens de buitengewoon gevormde sprieten in d, 
niet minder merkwaardige Tachinine, mede uit Zuid-Amerika, werd 
zeer onlangs door Williston bekend gemaakt in de Mwtomological 
News van Januari 1895, p. 29—32, onder den naam van Dichocera 
lyrata. Hier is evenzeer het derde sprietenlid aan den wortel in 
twee takken gesplitst, welke echter beiden naar beneden hangen 
en die geene uitsteeksels hebben zooals in Talacocera ; de binnenste 
tak reikt tot den mondrand en is aan het eind iets naar buiten 
gebogen; de buitenste tak is slechts weinig korter; de duidelijk 
drieledige sprietborstel ontspruit aan de basis van den binnensten 
tak. Eene bij de beschrijving gevoegde, vergroote afbeelding van 
den kop in profiel en eene van de sprieten, zooals zij zich van 
voren gezien vertoonen, kan eenig denkbeeld geven van dezen 
hoogst bijzonderen vorm. 

Williston rekent Dichocera tot de verwantschap van Wemoraea, 
waarschijnlijk wegens het breede, gewelfde achterlijf en de be- 
haarde oogen. 

Nog vóór het laatstgenoemde opstel van Williston mij in handen 
was gekomen, had ik van Mr. M. C. Piepers eene Javaansche 
Tachine ontvangen, welke door hem bij het kweeken van Lepi- 
doptera was verkregen, en die wegens den zonderlingen vorm der 
sprieten in hooge mate mijne aandacht trok. Aanvankelijk meende 
ik aan eene monstruosteit te moeten denken, maar na kennis- 
neming van de beide bovengemelde geslachten en vooral van 
Dichocera, kom ik tot de overtuiging, dat wij hier met een derde 
voorbeeld van een zoo geheel afwijkenden sprietenvorm te doen 
hebben. In de Javaansche soort komen de sprieten grootendeels met 
die van Dichocera overeen; maar overigens behoort zij, door haar 


geheele uiterlijk en hare verdere kenmerken, — o. a. door het 


JAVAANSCHE TACHININE. 51 


aderbeloop der vleugels, — in eene gansch andere verwantschap 
dan een der beide hierboven besproken Zuid-Amerikaansche 
geslachten. 

Ofschoon mij slechts een enkel mannelijk exemplaar ten dienste 
staat, aarzel ik niet daarop een nieuw genus te gronden, daar het 
wellicht nog lang kan duren, alvorens meer exemplaren, en daar- 


onder ook het 2, worden ontdekt. 


DIGLOSSOCERA nov. gen. 
(Ötylwaooos, tweetongig; xéoæs, spriet). 
(PI. 4, A, fig. 1—3). 


Corpus oblongo-ovatum. Frons modice lata; epistoma rectum, 
subdeclive; genae nudae, angustae. Vibrissae duae ad ipsam oris 
aperturam. Oculi nudi, altitudinis capitis trientes duos occupantes. 
Antennae incumbentes, elongatae; articulis basalibus parvulis; 
articulo tertio multo longiori, in brachiis duobus fisso, fere 
ad oram descendente, basi seta dorsali nuda, indistincte articulata. 
Abdomen ovatum subconvexum, segmentis secundo et tertio macro- 
chaetis apicalibus. Pedes mediocres; tarsi tibiis breviores; tibiae 
setis dispersae. Squamae magnae, Alae lanceolatae; spinula costalis 
nulla; nervus discoidalis arcuatim flexus; cellula apicalis anguste 
aperta, fere in alarum apicem excurrens; nervus transversus apicalis 
alarum margine parallelis et propinquus. 

Voorhoofd breeder dan de oogen, weinig gewelfd en niet voor- 
uitstekend; voorhoofdsborstels ter wederzijde in eene gebogen ri) 
tot iets beneden het tweede sprietenlid afdalende; geen orbitaal- 
borstels (4). Aangezicht recht, naar onderen iets teruggetrokken ; 
gezichtslijsten scherp, naar onderen niet convergeerend; mondrand 
breed, niet vooruitstekend; wangen vrij smal, naakt; de beide 
mondborstels juist aan den mondrand en daarboven geen verdere 
borstels. Oogen naakt, ovaal, ongeveer twee derden van de kop- 
hoogte innemende. Sprieten ver boven de middellijn der oogen 
ingewricht; de beide wortelleden kort; het derde lid daarentegen 
zeer lang, aan de basis in tweeën gespleten , de beide armen nagenoeg 


gelijk; sprietborstel aan het begin van den buitensten arm inge- 


52 EENE MERKWAARDIGE JAVAANSCHE TACHININE. 


wricht, aan de basis onduidelijk geleed, gebogen en tot dicht bij 
het einde verdikt. Zuiger met groote eindlippen; palpen klein. 
Thorax vierkant; schildje halfrond. Achterlijf eivormig ; macrochaeten 
alleen aan den achterrand der ringen. Pooten kort en vrij stevig; 
achterschenen behaard en smet verspreide borstels; voethaken en 
voetballen (in 4) kort. Vleugels langer dan het achterlijf; subcostaal- 
ader voorbij de halve vleugellengte in den voorrand uitmondende; 
ombuiging der discoidaal-ader afgerond; spitscel bijna in de vleugel - 
spits smal geopend; spitsdwarsader dicht bij den achterrand en 
daarmede evenwijdig; middeldwarsader even voorbij de uitmonding 
der hulpader en nagenoeg op het midden der schijfeel; achter- 


dwarsader recht. 


Diglossocera bifida nov. sp. d. (PI. 4, A fig. 1.) 


Nigricans; antennis, rostro, palpis, scutello pedibusque rufis; 
thorace lineis duabus nigris; squamis et alarum basi ochraceis. 

Long. 6 mm. 

Voorhoofd grauwachtig ; voorhoofdsband zwart, iets smaller dan 
de zijden; aangezicht en wangen wit; achterhoofd grauw. Sprieten, 
zuiger en palpen geelrood, ook de sprietborstel, althans aan het 
verdikte gedeelte, van die kleur. Thorax grauw, aan den voorrand 
en in de zijden witachtig; vóór den dwarsnaad een paar zwarte 
langslijnen; daarnevens en ook achter den naad onduidelijk zwart 
gevlekt. Schildje roodachtig. Achterlijf grauwzwart, met fijne lichte 
insnijdingen; aan den achterrand van den tweeden ring een paar 
zwakke macrochaeten, aan dien van den derden ring eene rij van 
ongeveer 8 macrochaeten. Pooten geelrood; achterschenen flauw 
gebogen; dijen van onderen met borstelige beharing; schenen met 
verspreide borstels, de achterschenen bovendien met eenige beharing ; 
klauwen en voetballen kort. Vleugelschubben okergeel. Vleugels 
grauwachtig, aan den wortel en ook eenigszins langs den voorrand 
geel; ook de langsaderen geel, de voorrandsader echter zwart. 

Een d, van Java, door Mr. Piepers gekweekt uit eene pop van 


Athyma Pravara Moore. 


53 


NOVEL CG H 
sur une variété de la ZONOSOMA ORBICULARIA Hübn. 


PAR 


P. C. T. SNELLEN. 


(Pl. 4 B fig. 4.) 


En 1894, me trouvant à Namur, Monsieur J. Lambillion, ento- 
mologiste habitant cette ville, eut la bonté de me montrer la 
collection de Lepidoptères qu’il est occupé à former. Elle n’était pas 
encore considérable mais, comme c’est si souvent le cas, il n’est 
presque pas de collection, quelque petite qu'elle soit, qui ne renferme 
quelques objets remarquables. Ainsi, je vis d’abord chez Mr. Lam- 
billion un très-bel exemplaire de la Zeucania Albivena de Graslin, 
Ann. Soc. Ent. de France 1852 p. 409 pl. 81, fig. 2, espèce fort 
rare, qui n’a été trouvée jusqu’ ici que dans l’ouest de la France 
et en Belgique et que je n'ai jamais vu figurer dans les prix- 
courants des marchands-naturalistes. L’exemplaire avait été capturé 
près de Namur. Mais ce qui me frappa encore plus, ce fut une 
petite Géomètre que je ne pus d’abord identifier du tout avec une 
autre espéce, Voyant mon étonnement, Mr. Lambillion eut immé- 
diatement l’idée bienveillante de m’offrir l’exemplaire ; une offre 
que je déclinai d’abord, parceque j'ai le principe de ne pas tacher 
d’écrémer les collections et surtout jamais quand je vois que leur 
propriétaire, comme c’est le cas avec Mr. Lambillion, prend au 
sérieux la tâche qu’il s’est imposée. A la fin, ma résistance fut 
vaincue, je cédai et j’acceptais l'offre gracieuse que mon collègue 


voulut bien me faire, mais en me promettant bien de ne pas enfouir 


54 NOTICE SUR UNE VARIÉTÉ 


l’objet remarquable dans ma collection. Je proposai donc de décrire 
la variété et de la faire figurer. Non seulement Mr. Lambillion 
accéda à ma proposition mais il s’engagea même à faire exécuter 
la figure réquise par un de ses amis, ce qu’il fit et donc je le 
remercie bien fortement. 

On voit sur la planche ci-jointe, une réproduction de cette figure, 
à grandeur naturelle. Jobserve qu’à la première vue, il n’est nul- 
lement évident que le papillon appartienne comme variété à la 
Zonosoma Orlicularia. Ce n’est qu’en examinant les caractères 
génériques de l’insecte, que je dus conclure que j'avais affaire à 
une Zonosoma, mais arrivé à ce point et n’ayant nulle raison de 
croire à une espèce inédite, je hésitais entre Pendularia et Orbicularia, 
les autres espèces du genre étant exclues par le ton de la couleur 
generale, dénuée de toute nuance jaunâtre. A la fin, je me décidai 
pour l’Orbicularia à cause de la forme des ailes postérieures, qui 
sont distinctement anguleuses sur la nervure 4, de la forme de 
la seconde ligne claire des ailes antérieures qui, comme la rangée 
de points noirs du type, forme deux petites dents sur les nervures 4 
et 6; enfin, le ton de la teinte rouge-brique foncé qui s’étend 
entre les deux lignes claires des première ailes, rappelle bien mieux 
ce qui se voit chez l’Orbicularia que l’ombre médiane relativement 
étroite de la Pendularia. Mais, ce qui acheva de me convaincre, 
fut un renseignement sur les premiers états, fourni après coup par 
Mr. Lambillion. Il avait retrouvé une note, statuant qu’il avait 
trouvé la chenille sur une espèce de saule, croissant sur les hauteurs 
dans les environs de Namur. Cette chenille était d’un blanc sale 
avec trois lignes foncées. Or, il n’y a que L’Orbicularia dont la 
chenille vit sur le saule, celle de la Pendularıa ne se nourrit que 
des feuilles du bouleau. J’observe que la chenille de Z’Orbieularia 
parait varier autant que celle de l'autre espèce, 

La description du papillon est bientôt faite; la tête et le thorax 
montrent le gris clair du type, mais l’abdomen et la couleur du 
fond des ailes sont d’un gris d’ardoise trés-foncé, les ailes anté- 
rieures ont deux lignes distinctes d’un blanc grisàtre entre les- 


quelles on voit, s’étendant de la cellule discoïdale au bord interne, 


DE LA ZONOSOMA ORBICULARIA HÜBN. 55 


une teinte d’un rouge brique foncé, envahissant tout l’espace entre 
les deux lignes et se montrant méme avant la première ligne vers 
la base, mais s’avancant très-peu et encore seulement en bas, au 
délà de la seconde ligne. Contre la seconde ligne, on voit des 
traces de la rangée de points noirs du type. Les ailes postérieures 
n’ont qu’une ligne, un peu avant le troisième quart, justement 
à l’endroit de la rangée de points noirs du type. Quant aux points 
cellulaires ocellés du milieu des ailes, qu’on voit chez les individus 
normaux, leur bord rougeätre s’est perdu dans la couleur foncée 
du fond et il n’en est resté que le centre clair qui se détache 
distinetement du fond sombre. La frange est d’un blanc grisàtre 
presque uniforme à moitié basale un peu plus foncée, Le dessous 
est aussi d’une couleur d’ardoise, la première ligne des ailes anté- 
rieures fait défaut mais les autres dessins sont comme en haut, 


r 


seulement moins bien arrêtés. 


56 


AANTEEKENING 


OVER EENE SOORT VAN HET GENUS 


PRHROPEOR verte 


DOOR 
P. C. T. SNELLEN. 


(PI. 4 C, fig. 5, 6.) 


Eenigen tijd geleden zond ons medelid Pater Erich Wasmann, 
S. J., te Exaten bij Roermond, die zich zoo zeer onderscheidt door 
zijne studiën over mierengasten, mij eenige voorwerpen , betrekking 
hebbende op eene soort van het Saturninen-genus Perophora Harris 
(Mimallo Hübn., Verz.; Berg), door hem ontvangen van zijnen te 
Porto Alegre (Zuid-Brazilie) vertoevenden collega Pater A. Schupp, 
S. J. Deze bezending ontving ik met dankbaarheid en groot ge= 
noegen, nog nooit had ik namelijk eene soort van het genoemde 
genus kunnen onderzoeken en bovendien bevatte zij, behalve een 
paar vlinders, nog andere zaken die haar des te belangrijker maakte. 
Daarbij had P. Wasmann ook de goedheid mij een afdruk te zenden 
van eene mededeeling over de vermelde Perophora , door P. Schupp 
gepubliceerd in deel 41, pag. 16—19, van het Tijdschrift: Natur 
und Offenbarung, welke belangwekkende bijzonderheden bevat. In 
dat stuk geeft de schrijver eene schets van de eerste toestanden 
waaruit blijkt, dat de rupsen der door hem waargenomen soort, 
na in hare jeugd gezellig tusschen de bijeengesponnen bladeren 
eener Schinus-soort te hebben geleefd, zich later verstrooijen , 


waarbij dan iedere rups voor zich zelve eenige bladeren bijeen spint, 


RANTEEKENING ENZ. 57 


en van deze eenen, aan beide einden openen, in het midden 
wijderen zak vormt. Zij kan zich in dien zak , welken zij met eenige 
draden aan een boomtak vasthecht, omkeeren en naar believen 
uit eene der beide openingen te voorschijn komen. Dit alles komt 
vrij wel overeen met de mededeelingen en afbeeldingen betreffende 
eene andere soort van hetzelfde genus, Per. Curtisea Weyenbereh , 
in het Tijdschrift voor Entomologie, deel 17 (1874) p. 222—224, 
pl. 13, fig. 1—11 gepubliceerd. 

Wat echter, naar het schijnt, geheel nieuw is, dat is de mede- 
deeling over de eieren door P. Schupp. Ik kan, dunkt mij, niet 
beter doen dan zijne woorden hier aan te halen. De schrijver zegt , 
l. c. «Es mögen jetzt 16—17 Jahre sein, da wurde mir ein ganz 
eigenthümliches Gebilde gebracht. Es bestand aus einer Reihe 
weissglasiger Fäden von je 2—4 centim. Länge, welche alle dicht 
neben einander auf einem kleinen Zweiglein als ihrer gemeinschaft- 
lichen Basis angeheftet sassen. Jeder dieser Fäden bestand, wie 
man bei näherer Betrachtung leicht unterscheiden konnte, aus 
perlschnurähnlich an einander gereihten, ovalen Körperchen, von 
etwas mehr als 1 mm. Länge und etwa 3 mm. Breite. Mit wahr- 
haft staunenswerter Regelmässigkeit waren dieselben so an einander 
gefügt, das keines gegen das andere vorstand, sondern alle zusammen 
obiges, überal gleich dicke, fadenähnliche Gebilde hervorbrachten. 

Ich konnte mir damals nicht recht klar werden, was ich vor 
mir hatte. Am ehesten schienen es mir an einander gereihte 
Insekteneier zu sein. Aber von welchem Insekt? — Die Frage 
interessierte mich und ich suchte auf den Grund zu kommen. Dazu 
bedurfte es eines zweiten Exemplares. — Trotz allen Suchens aber 


gelang es mir nicht, ein solches aufzutreiben, bis ich erst vor 


wenigen Jahren, ganz zufällig, an einer Schinus-Art — in der 
Nähe von Porto Alegre — eines entdeckte. Es war jenem ersten in 


allem ähnlich, nur dass es diesmal wenigstens teilweise schwarz 
war. Nun war es mir klar, dass es Insekteneier sein müssten, von 
denen ein Teil schon leer, die anderen noch gefüllt waren. 

Ich nahm das seltsame Object mit und brachte es unter gutem 


Verschluss. Nach einigen Tagen sah ich nach und fand das Kästchen , 


58 AANTEEKENING OVER EENE S@ORT VAN 


in dem ich es untergebracht, voll von winzig kleinen Lebewesen , 
die ich unter der Lupe als Wespen erkannte. Darnach schien es 
also, dass ich es nicht mit irgendwelchen Insekten-eiern, sondern 
mit Wespenpuppen zu thun hatte. Aber wie sollten sich dieselben 
in so rätselhaft regelmässiger Ordnung aneinander gereiht haben? 
Noch blieb mir diese Schwierigkeit, die ich zu lòsen wünschte. 

Abermals gelang es mir, ein neues Exemplar zu erhalten. Ich 
beobachtete wieder und sah nun, statt der Wespen, kleine Räupchen 
zum Vorschein kommen. Es waren also doch Eier und zwar eines 
Schmetterlings und die kleinen Wespen offenbar Schmarotzer , 
wohl aus der Gattung Teleas. 

Zu bemerken ist, dass die Räupchen weisse, die Wespen schwarze 
Eischalen zurückliessen, ein Umstand, der auch nach dem Aus- 
kriechen noch erkennen lässt, ob die Eier von Schmarotzern be- 
wohnt waren oder nicht.» 

De door P. Schupp verkregen rupsjes stierven, doch na het 
nogmaals vinden van eene hoeveelheid eijeren, slaagde hij er in, 
de rupsen tot vollen wasdom te brengen en daaruit de vlinders 
te verkrijgen. 

Bij de voorwerpen, die ik aan de welwillendheid van P. Was- 
mann te danken had, was ook een takje met de beschreven 
eierreeksen, die volkomen met de bovenstaande schildering overeen- 
komen en mij zoo merkwaardig toeschijnen, dat ik den heer F. 
M. van der Wulp verzocht, zoo goed te zijn, daarvan eene afbeel- 
ding te maken, wat hij met zijne welbekende bereidwilligheid en 
spoed deed en waarvoor ik hem hier op nieuw dank zeg. De 
eijerreeksen zijn op bijgaande plaat in natuurlijke grootte afgebeeld, 
een gedeelte eener reeks, met drie door sluipwespen bewoond geweest 
zijnde eijeren, vergroot. 

De naam der soort, waartoe de eijeren en een paar uit de rups 
gekweekte vlinders behooren, geeft P. Schupp op te zijn: Perophora 
Batesw Newman, Trans. Ent. Soc. of London, 2d Ser. III, p.5, 
pl. I, naar eene determinatie door Dr. C. Berg, doch niet met 
volkomen zekerheid. Ik zoude wel gewenscht hebben hier ook 


eene afbeelding der ontvangen vlinders te kunnen leveren, maar 


HET GENUS PEROPHORA HARRIS. 59 


de voorwerpen zijn daartoe niet bijzonder geschikt. De vlinders zijn 
van middelbare grootte, ongeveer zooals de bekende Oeneria 
Monacha L.en dus is de aanzienlijke grootte der eijeren zeer opmer- 
kelijk, vooral wanneer men aanneemt, dat het geheele afgebeelde 
schooltje wel door éénen vlinder zal gelegd zijn; het bevat ruim 
400 stuks en daar de ontvangen vlinders van ongeveer dezelfde 
grootte zijn als de overige bekende soorten van het genus, is er 
geen grond om aantenemen dat zij, ten gevolge der kweeking, 
hunne volle grootte niet bereikt zouden hebben. 

De zwarte kleur der eijeren waaruit wespen zijn gekomen is wel 
het gevolg van de achtergelaten cocons der parasieten. 

Uitvoerige aanteekeningen over het genus Perophora Harris, 
(Report on the Insects of Massachusetts p. 290, (1841) ,) heeft 
Dr. C. Berg gepubliceerd in de Horae Soc. Ent. Ross. XII (1876), 
met vervolgen in de Anales de la Soc. Gient. Argentina X, XII 
en XIV. De heer Berg heeft aan den naam Mimallo Hübn. Verz. 
p.190, voor het genus de voorkeur gegeven boven Perophora Harris, 
hoewel de geheele Hübner’sche beschrijving niet anders luidt dan: 
«Die Schwingen zähnig, die Senken zackig; beiderleij ähnlich ge- 
zeichnet und gefärbt» en eene der drie opgenoemde soorten (Aegina 
Cram, 384 D,E), stellig niet bij de andere behoort, misschien ook 
niet eens de eerste (Verago Cram.). Niettegenstaande het afwijkende 
in dé eerste toestanden gelegen, is het duidelijk, dat Perophora 
(Mimallo) niet anders dan tot de Saturnina kan worden gerekend, 
waarover ook zie: Herrich-Schäffer, Corr. Blatt. des Zool,-Mineral. 
Vereins zu Regensburg 1866, p. 132. 

Ten slotte merk ik nog op dat volgens Dr. Berg, Anal. Soc. 
Cient. X (1880) p. 35, Weyenbergh’s Mamillo Curtisea dezelfde 
zou zijn als Despecta Walk, Berg, Horae 12, p. 166, pl. 4, 
fig. 1—7, waarbij hij ook citeert Sanguinolenta Felder, Novara 
pl. 92, fig. 4. Een enkele blik op de beide afbeeldingen doet zien 
dat deze zamenvoeging zeer bedenkelijk mag heeten. De schrijfwijze 
« Mamillo » voor den generieken naam is overigens niet van Dr. 
Weyenbergh afkomstig, maar van Dr. Snellen van Vollenhoven, 


die den naam Mimallo niet begrijpende, zich geregtigd achtte hem 


60 AANTEEKENING ENZ. 


eigendunkelijk te veranderen, hoewel Mimallo toch een zeer geschikt 
woord is. De lijfwachten van Jupiter heetten namelijk Mimallones. 

Op de 50e Zomervergadering der Ned. Ent. Vereeniging, den 
6 Juli 1895 te ’s Gravenhage gehouden, heeft de heer Heijlaerts 
ook nog iets omtrent de rups der Perophora-soorten medegedeelt, 


wat in het Verslag te vinden is. 


61 


BOEKAANKONDIGING, 


DOOR 


P. C. T. SNELLEN. 


THE FAUNA oF BRITISH INDIA, INCLUDING 
CEYLON AND BiRMAH. Published under the 
authority of the Secretary of State for India 
in Council. Edited by W. T. BLANDFORD. 
Moths, Vol. II, by G. F. HAMPSON. — London, 
Taylor and Francis, 1895. 


Verrassend spoedig is op de uitgave van het tweede deel van 
bovengenoemd werk, door mij op p. 76 van deel 37 van dit 
Tijdschrift besproken, die van het derde deel gevolgd, waarmede 
dan tevens de bewerking der eigenlijk gezegde Macrolepidoptera is 
afgeloopen. Wij mogen in de eerste plaats den auteur wel met de 
voltooijing van zijn belangrijk werk, in zoo korten tijd geschied 
(deel I werd in 1892 uitgegeven), geluk wenschen. Vervolgens kan 
ik niet nalaten, mijne voldoening er over uit te spreken, dat wij 
nu een volledig systematisch, waarlijk wetenschappelijk werk be- 
zitten over een afgerond gedeelte der Lepidoptera van Zuid-Azie, zich 
op waardige wijze aansluitende, aan hetgeen op dezelfde wijze over de 
vlinders der Palae- en Neo-Arctische Faunae, zoomede over die van 
Australie door den heer Meyrick, is gepubliceerd. Het werk van 
den heer Hampson is ongetwijfeld een klassiek- ot standaardwerk, 
en ieder die in het vervolg de Heterocera, en niet alleen die der 
Indo-Maleische Fauna bestudeert, is, in zijn eigen belang, ge- 
houden het nauwkeurig te leeren kennen. 


In dit derde deel is vooreerst het overige der Noctuinen afge- 


62 BOEKAANKONDIGING. 


handeld, waarbij de verbazende menigvuldigheid der aan Hypena en 
Herminia verwante genera ons treft. Vervolgens komen de familién die 
de heer Hampson Epicopiidae, Uraniidae, Epiplemidae en Geometridae 
noemt, opmerkende, dat de drie eersten welligt als bijeenbehoo- 
rende kunnen worden beschouwd. Dit is ook mijn gevoelen maar 
de genoemde drie vertoonen ons eene verzameling van z66 heterogene 
vormen, dat het mij niet verwonderen zou indien later nog betere 
kenmerken — al zouden zij ook niet zeer in het oogloopend 
zijn — werden ontdekt, die de scheiding bleven wettigen. Ik moet 
intusschen toch constateeren dat de gronden, waarop de scheiding 
der Epiplemidae Hamps. en der Geometridae Hamps. berust, niet 
proefhoudend zijn. Het aderstelsel van het europesche Geometriden- 
genus Mesotype Led. is in hoofdzaak hetzelfde als dat van genera 
die de heer Hampson tot de Epiplemidae rekent, alleen heeft 
Mesotype geene aanhangcel, wat misschien een beslissend kenmerk 
oplevert. De wetenschappelijke studie der Heterocera van Zuid-Azie 
is echter nog van zoo jongen datum, dat ik hierover met den 
auteur niet in het krijt wil treden. 

Pseudomicronia Coelata Moore, New Ind. Lep. (coll. Atkinson) 
p. 957 (1888). — Hampson p. 116, is dezelfde als mijne Mieronia 
Oppositata, Tijds. v. Ent. 24 (1880 - 81) p. 84, pl. 9, fig. 6, 
Ga en laatstgenoemde de oudste naam. 

Voor de Geometridae, zegt de heer Hampson in de voorrede, is 
de verdeeling in subfamilién van den heer Meyrick aangenomen en 
daar het systeem van dezen in hoofdzaak berust op dat van Lederer 
en Herrich-Schäffer, — veel meer dan eenige verschikkingen en 
verdoopingen van genera, benevens de m. i. verkeerde opheffing 
der familie Brephina geeft het eigenlijk niet — kunnen daartegen 
geene andere bezwaren worden ontwikkeld dan die, welke men 
vindt voorgedragen in Rebel’s critiek van Meyrick’s Systeem, zie 
Stett. Ent. Zeitung 53 (1892) p. 247. Alleen wil ik nog aanstippen 
dat de heer Meyrick ook met geen woord melding maakt van 
Herrich-Schäffer’s opstel «Die Gattungen der Geometrinen » in 
deel VI zijner Syst. Bearb. der Schmett. von Europa en in zijne 


Aussereuropäische Schmetterlinge p. 24—52. Aangezien in dit 


BOEKAANKONDIGING. 63 


belangrijk opstel ook de exotische Geometrinen (uit alle wereld- 
deelen) in aanmerking zijn genomen, zoude het wel kunnen zijn, 
dat eenige Indische Spanner-genera verdoopt zullen moeten 
worden. 

De heer Meyrick heeft in zijne Spanner-classificatie voor het 
genus Zonosoma Led. den naam Leucophthalmia uit Hübner’s Ver- 
zeichniss opgedolven. Om meer door mij vermelde redenen is het 
onnoodig hierover te discuteeren, alleen merk ik op dat de gene- 
rieke naam Cosymbia Hübn. dan in allen gevalle nog ouder zou 
zijn, maar wanneer Hübners namen niet in aanmerking komen, 
is de naam Ephyra Duponchel ook verwerpelijk, zijnde lang te 
voren elders gebezigd (zie Lederer, Verh. Zool. Bot. Vereins 
1853 p. 194). 

Daarentegen is Stegania Dup. teregt gehandhaafd in plaats van 
Terpnomicta Led., want het vermelde Dipteren-genus heet Stegana , 
niet Stegania, en dus is de verandering onnoodig. Lederer spreekt 
trouwens ook alleen van Stegana, maar Herrich-Schäffer gaat 
verder en maakt er Stegania van (Aussereur. p. 48). Dr. Staudinger 
heeft de fout in zijnen Catalogus (Ed. 1871) reeds hersteld. 

Verder wil ik, ten behoeve van Lepidopterologen die zich alleen 
aan de studie der vlinders van de Palaearktische Fauna wijden , 
nog eens wijzen op het kenmerk, door den heer Meyrick, meen 
ik, het eerst vermeld voor het genus Orthostixis Hübn., Led., 
namelijk het aanwezig zijn van een dwarsadertje tusschen het 
wortelgedeelte van ader 8 der achtervleugels en den voorrand der 
middencel. Het is bij Crebraria Hübn. duidelijk, maar volstrekt 
niet bij Caleularia Led. Ader 5 der achtervleugels is bij Ortho 
stixis wel duidelijk, maar toch niet «fully developed», doch 
merkbaar dunner dan 3—4 en 6—-7. 

Bambara Ochreicostalis Hamps., p. 326, fig. 160; id. ; Illustr, 
Ix, p. 150, pl. 169, fig. 21 2, is Arrhostia Lumenaria Hübn., 
Zute. fe. Tor, 798;, Guen., IL, p. 488; Snell, Tijds, v. Ent. 
35 (1890) p. 20; Zanclopteryx Zincaria, Guen. II, p. 16. De 
soort moet dus Lumenaria heeten. Het genus Rambara Moore voor 


Lumenaria en verwanten is overigens wel gemotiveerd, 


64 BOEKAANKONDIGING. 


De behandeling der Microlepidoptera wordt tot later uitgesteld 
en wel teregt, want al mogen misschien de Indische Pyralidina 
vrij goed bekend heeten, van de Tortricinen en Tineinen moet 
zeker de meerderheid nog ontdekt worden. 

Ten slotte kan ik niet nalaten de fraaije afbeeldingen in hout- 


snede te prijzen. Zij zijn in alle drie de deelen uitmuntend. 


65 


Ueber zusammengesetzte Stigmen bei Dipteren- 
larven, nebst einem Beitrag zur Metamorphose 
von Hydromyza livens, 


VON 


Dr. J. €. H. DE MEIJERE, 


Assistent am Zoologischen Laboratorium zu Amsterdam. 


Als ich vor einiger Zeit in der Lage war, Larven von [ydro- 
myza livens zu untersuchen, ergab sich mir, dass ihr vorderes 
Stigma der Art complicirt gebildet sei, dass man stärkere Vergrös- 
serung nöthig hat, um seine Bildung genau zu verstehen, was 
wohl die Ursache sein mag, dass GERCKE, der ebenfalls die Meta- 
morphose dieser Fliege beobachtete 1), über diesen Punkt nur 
sehr wenig berichtet hat. Der genannte Autor spricht nämlich nur 
von «grossen, flachen Kopfstigmen, von blassgelber, undeutlicher 
Zeichnung, nierenförmig gerundet mit hellem Centrum ». 

Dieser Befund veranlasste mich, auch andere Eumyiden und 
Dipterenlarven überhaupt in Betracht zu ziehen, und soweit 
möglich, die verschiedenen, bisher beobachteten Stigmenformen 
unter einander vergleichend zu untersuchen; wurde doch in dieser 
Richtung bis jetzt nur sehr wenig gearbeitet. Es sei mir erlaubt 
hier Herrn Prof, Braver aus Wien bestens zu danken für die 
Bereitwilligkeit, mit welcher er mir einige sehr werthvolle Larven 


zur Verfüsung stellte. 


1) Ueber die Vetamorphose der Hydromyza livens Fall. Verhandl. des Vereins f. 
naturw. Unterhaltung. Hamburg IV Bd. S. 229. 
Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 5 


66 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


Während viele der niedrigst stehenden Dipterenlarven, wozu die 
eucephalen Mückenlarven gehören, an beiden Seiten des Leibes 
eine Reihe Stigmata in der Form von sehr feinen, einfachen 
Oeffnungen besitzen (also peripneustisch sind) ist es eine längst be- 
kannte Thatsache, dass bei den meisten Larven der echten Mus- 
ciden, welche nur zwei Paar Stigmata zeigen (also amphipneus- 
tisch sind), diese Stigmata complieirter gebildet sind, nämlich die 
hinteren im Allgemeinen « dreitheilig», die vorderen 5—9-fingrig. 

Dieser so zu sagen typische Bau bei den Eumyidenlarven !) 


findet sich im nebenstehenden Schema. Derartiges ist schon von 


Fig. 1. Homalomyia. Vorderstigma. a. Knospe, d. Filzkammer. 


älteren Autoren wahrgenommen, so macht z. B. schon Boucxé ?) 
viele Angaben bezüglich der Anzahl Finger am Vorderstigma von 
verschiedenen Arten. In anderen Fällen bezeichnet er letzteres als 
muschelförmig oder sagt, dass es eine am Rande gezähnelte Schuppe 
bildet; offenbar war in diesen Fällen eine gewöhnliche Loupe nicht 
ausreichend um Genaueres zu beobachten, woran wohl grössere 
Complication der Stigmen Schuld war. 

Ausser den einfachsten Stigmenformen sind fast nur noch die der 
Oestridenlarven eingehender untersucht worden, namentlich von 


SCHEIBER, BRAUER und KRANCHER; doch blieb auch hier noch 


1) Zu den Eumyiden bringt BRAUER alle Cyclorrhaphen, ausgenommen die 
Syrphiden, Pipunculiden, Phoriden, Platypeziden und Pupiparen. 


2) Naturgeschichte der Insecten. Berlin 1834. 


BEI DIPTERENLARVEN. 67 


manches unerklärt und wurde überhaupt auf ihren Zusammenhang 
mit einfacheren Bildungen weniger geachtet. 
Nach dieser kurzen Einleitung sei es mir erlaubt, die Haupt- 
formen der von mir beobachteten Stigmen näher zu beschreiben. 
Betrachten wir zunächst noch einmal die typischen Formen. 
(Fig. 1 und 2.) In Fig. 1 ist das Vorderstigma einer jungen 
Homalomyia-lavve dargestellt. Die Trachee geht dicht unter dem 
Niveau der Haut über in einen Abschnitt, dessen Wand statt mit 
einem farblosen Spiralfaden, mit einem aus sehr feinen Chitin- 
drähtehen gebildeten braunen Filze bekleidet ist; weshalb dieser 
Theil den Namen «Filzkammer» tragen kann. Am anderen 
Ende theilt sich diese Filzkammer in 6 Aeste, welche gleichfalls 
mit Filz bekleidet sind, während ihr Ende einigermassen knospen- 
artig erweitert ist. Ob nun jeder solcher Knospe eine wirkliche 
Oeffnung zukommt, das ist noch immer zweifelhaft. WEISMANN !) 
hat ihre Existenz unentschieden gelassen; MEINERT *) behauptet, 
die Knospen seien immer geschlossen; SCHEIBER 3) fand die Hin- 
terstigmen von Gastrophilus ebenfalls geschlossen , während KRAN- 
CHER #) hier und in anderen Fällen wirkliche Spalten annimmt. 
Jedenfalls ist die Oeffnung, wenn vorhanden, äusserts fein (« mit 
625-facher Vergrösserung erscheint sie als kaum erkennbar » 
sagt KRANCHER in der Beschreibung vom Vorderstigma von Musca 
vomitoria) und scheint mir ihre Anwesenheit mehr in physiologi- 
scher, als in morphologischer Hinsicht von Interesse zu sein. 
Beim Hinterstigma (Fig. 2) sind dieselben Theile zu unterscheiden , 
nur treten sie in relatiev anderer Entwicklung auf. Die Filzkammer 
ist kurz und geräumig, die Aeste sind sehr kurz, sodass die 


Knospen der Kammer fast unmittelbar aufsitzen; sie sind breit 


1) Die Entwicklung der Dipteren. Zeitschr. f. wiss. Zoologie Bd. XIV. 


2) Ugimyia- Larven og dens Leie in Silkeormen. Entom. Medd. II. Bd. 4H 
1890 p. 180 und Philornis molesta, en paa Fugle snyltende Tachinarie, Vidensk, 
Meddel. fra den naturh. Foren 1889 p. 309. 


3) Vergleich. Anatomie und Physiologie der Oestridenlarven. Sitzungsber, 
Akad. d. Wissensch. Wien. Math. naturw. cl. 45 Bd. 1862. p. 13. 


4) Der Bau der Stigmen bei den Insecten. Zeitschr. f. wiss. Zoologie. Bd. XXXV. 


68 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


ausgezogen. Auch hier ist die Anwesenheit wirklicher Spalten 


Fig. 2. Lipara lucens. Hinterstigma. a. Knospe, 4. äussere, c. innere 
Stigmennarbe, 4. Filzkammer. 


ebenfalls sehr fraglich. Sehr oft sieht man neben den drie Knospen 
eine auffallende Stelle, welche BRAUER als « falsche Stigmenöffnung » 
bezeichnet, weil sie ja von älteren Autoren (z. B. auch bei 
Gastrophilus von SCHEIBER) als die eigentliche Oeffnung des Stigmas 
betrachtet wurde. Dieses Gebilde ist durch einen Strang mit dem 
inneren Ende der Filzkammer verbunden, durch welchen, wie 
weiter unter näher ausgeführt werden soll, bei der zuletzt ge- 
schehenen Häutung die alten Tracheen entfernt wurden. Es ist 
also wirklich eine Narbe; ich schlage darum den kürzeren Namen 
Stigmennarbe vor. Das innere Ende des Stranges lässt sich 
dann als innere Stigmennarbe, das äussere als äussere Stigmen- 
narbe bezeichnen. 

Diese dreitheiligen Hinterstigmen können noch sehr verschieden- 


artig aussehen, wie Vergleichung der Fige. 2 und 3 lehrt. In der 
g ’ 9 5 gs 


Fig. 3. Hydromyza livens. Hinterstigma. a. äussere Stigmennarbe. 


BEI DIPTERENLARVEN. 69 


Fig. 3 ist die Filzkammer länglich oval und trägt die Knospen an 
verschiedenen Seiten, während in der anderen Figur die Knospen 
neben einander dem abgestutzten distalen Ende der Kammer auf- 
sitzen, Dann liegt meistens auch die Stigmennarbe in derselben 
Ebene, und sind Knospen und Narbe zusammen durch einen starken 
chitinösen Ring zu einer echten Stigmenplatte vereinigt. Bei 
letzterer, sehr allgemein auftretender Form können die spaltenför- 
migen Knospen entweder radial um die Narbe herum angeordnet 
sein (z. B. Calliphora), oder sie liegen concentrisch um dieses 
Gebilde; ausserdem sind sie oft geschlängelt, wie z. B. bei Musca 
domestica und bei Ugimyia sericaria *). Ferner kann sich jede 
Knospe in einige Stücke theilen *). Derartige dreitheilige Hinterstigmen 
giebt BRAUER %) an von Anthomyzinen, Muscinen, Sarcophaginen , 
Dexinen, Tachininen, Sepsinen, Chloropinen, Ulidinen, Helomy- 
ziden, Borborinen, Scatophagiden, Trypetinen, Sapromyzinen, 
Cordylurinen ; unter den Oestriden sind sie bei Dermatobia vertreten. 

Ein eigenthümlicher Zustand desselben Schemas wird dann erreicht, 
wenn die Knospen nicht ungestielt sind, sondern am Ende 
lingerer Aeste silzen, wie dies den Vorderstigmen meistens eigen- 
thümlich ist. Das kommt z. B. weniger ausgesprochen bei Anthomyva 
canicularis vor; mehr aber noch bei Ochthiphilinen, wo, wie 
Braver 4) berichtet, die Knospen je an den Enden der dreiarmigen 
Spitze des Trägers gelegen sind. 

Auch die Vorderstigmen erleiden noch verschiedenartige Modifi- 
cationen. Ueherhaupt ist die Zahl der Finger eine sehr wechselnde, 
ebenso wie ihre Länge. Als Beispiel einer kurzfingerigen Form, 
mit ziemlich vielen (43) nicht mehr in einer Ebene gelegenen 
Knospen, bilde ich das Vorderstigma von Lipara lucens ab (Fig. 4). 


Da bei der Häutung auch diese Stigmen erneuert werden , lässt 


1) Meinert. Ugimyialarven. Entom. Meddel. 2 B. 1890. Tab. III fig. 4 und 5. 

2) id. fig. 7. 

3) Denkschriften der math. naturw. cl. der K. K. Akad. der Wiss. Wien. 
Bd. XoVM. 

4) espe Al 


70 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


sich auch hier eine Stigmennarbe erwarten und wurde auch wirklich 


mehrmals von mir aufgefunden. Doch ist dann meistens die innere 


Fig. 4. Lipara lucens. Vorderstigma. 


Stismennarbe deutlicher als die aüssere, während bei den Hinter- 
stigmen die Sache sich meistens umgekehrt verhält. — Langfingerig 


dagegen sind z. B. die Vorderstigmen vieler Drosophiliden (Fig. 5). 


Fig. 5. Drosophila flaveola. Vorderstigma, 


BRAUER vermeldet Vorderstigmen dieser Art (5—15 fingrig) bei 
Anthomyzinen, Muscinen, Tachininen, Helomyziden und Dro- 


sophiliden. 


BEI DIPTERENLARVEN. ze! 


Einfachere Stigmen, als die oben geschilderten, dürften bei 
Eumyidenlarven selten sein. Wohl treten zuweilen, z. B. bei 
mehreren Ephydrinen- und Drosophilinenlarven, die Hinterstigmen 
als mehr oder weniger verlängerte Röhre vor, aber auch dann 
fand ich, wenigstens bei Drosophila flava, am Ende nicht eine 
einfache Oeffnung, sondern besfimmt die drei normalen Knospen 


zurück, nur relatiev wenig entwickelt (Fig. 6). 


Fig. 6. Drosophila flaveola. Hinterstigma. 


Dagegen können bei jüngeren Larvenstadien Stigmen nicht allein 
durchaus fehlen (z. B. die Vorderstigmen bei neugeborenen Calli- 
phora-larven, sondern auch einfacheres Verhalten zeigen. Nach 
Weısmann '), und BRAUER ?) soll letztgenannte Larve im jüngsten 
Stadium einfache, d. h. mit einer Oeffnung endende Hinterstigmen 
besitzen. Dieses kann ich jedoch nicht bestätigen. Die Mittheilung 
Leuckarr’s *), dass diesen Larven im ersten Stadium « hinten jeder- 
seits zwei dicht neben einander stehende, spaltförmige Luftlöcher » 
zukommen, entspricht bestimmt besser dem wahren Verhalten. 


Genauere Beobachtung zeigte mir doch, dass die vermeintliche 


1) Ztschr. f. wiss. Zool. Bd. XIV. p. 202. 
2) Die Zweiflügler des Kais. Mus. zu Wien III. p. 34. 
3) Archiv. f. Naturg. I. 1861. p. 60, 


2 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


nierenförmige Oeffnung gebildet wird durch zwei dicht neben ein- 
ander liegende ungestielte Endknospen, welche mir ganz geschlossen 


zu sein scheinen (Fig. 7); ebensolche Stigmen kommen auch den 


Fig. 7. Calliphora erythrocephala, neugeboren. Hinterstigma. 


Jungen Hydromyza-larven zu. In dem darauffolgenden Larvenstadium 
können sich zunächts nur 2, statt 3, Knospen jederseits finden !), 

Dagegen fand ich, dass vielen Larven verwickeltere Stigmen eigen 
sind. Zum Theil mag dies dadurch veranlasst sein , dass ihrer Lebens- 
weise zufolge nur ein Stigmenpaar mit Erfolg functioniren konnte 
und sich ausbildete, während das andere verkümmerte (z. B. 
Hypoderma, Gastrophilus), anderen Theils war auch das umgebende 
Medium von Einfluss. Jedenfalls steht fest, dass es in gewissen 
Fällen für die Thiere vortheilhaft war eine grössere Oberfläche 
dem sauerstoffhaltigen Medium darzubieten. Dafür standen, 
indem von den typischen, oben beschriebenen Formen ausge- 
sangen wurde, verschiedene Wege offen. Erstens konnte z. B. 
die Grösse der Knospen bedeutend zunehmen, wie dies z. B. bei 
Gastrophilus geschah. Die spaltenartigen Knospen sind hier äus- 
serst gross, S-förmig gebogen und werden von einem verwickelten 
Gerüste kleiner Chitinbälkchen u. s. w. gestützt, deren genaueres 
Verhalten uns hier weniger interessirt. 

Noch weiter in dieser Richtung mag wohl die Oestridenlarve ?) 
aus dem Magen des sumatranischen Nashorns fortgeschritten sein, 
die sich durch die labyrinthartig gewundenen Arcaden der hinteren 


Stigmenplatte auszeichnen soll. 


1) Z. B. MEINERT. Ugimyia-larven. Tab. III. fig. 2 und 3. 
2) cfr. Wiener Entomol. Zeitung III. p. 192. 


BEI DIPTERENLARVEN. 18) 


Andererseits wurde das Ziel erreicht, nicht durch Zunahme der 
Grösse, sondern der Anzahl der Knospen. Einen einfachen Fall 
hiervon fand ich bei einigen Trypetinenlarven. Die Vorderstigmen 


sind hier im Allgemeinen gebildet wie in Fig. 8; der distale 


Fig. 8. Acidia heraclei. Vorderstigma. a. innere Stigmennarbe. 


Abschnitt der Filzkammer ist hier C-formig und trägt an seinem 
concaven Rande eine Reihe von in einer Ebene gelegenen, fast 
ungestielten Knospen. Ebenso gebildet sind auch die Vorderstigmen 
mehrerer Agromyzinen; die Knospenreihe zeigt hier aber meistens 
eine C- oder S-förmige Krümmung. Ueberdiess sind diese Stigmen 
relatiev viel kleiner als bei den Trypetinen. 

In anderen Fällen war die Anordnung der Knospen eine andere > 
indem die Luftkammer kurz geblieben, die Aeste dagegen verlän- 
gert sind und mehr oder weniger radial um das distale Ende der 
Filzkammer herum stehen. Als Beispiel möge das Verhalten von Antho- 
myia nigritarsis, welche in Rumexblättern minirt, dienen (Fig. 9). Hier 
sind etwa 23 Finger vorhanden und das ganze Stigma bildet eine Art 
Schuppe, wie es BoucHé bei mehreren Anthomyzinenlarven wahr- 
genommen hat ohne ihren genauen Bau zu begreifen. In dieselbe 
Gruppe gehören auch die Hinterstigmen von vielen Agromyzinen 
(alle untersuchten Phytomyza-Arten, während ich in der Gattung 
Agromyza nur bei A. amoena mehrtheilige Stigmen fand), wie aus 
Fig 10 ersichtlich ist. Bei der Phytomyza milii, welche in Grasblättern 
minirt, war der eine Schenkel besonders verlängert und trat 


röhrenartig hervor. 1) 


1) Eigenthümlich soll, nach LEon Durour (Annales Soc. Ent. de France, 


74 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


g 


Fig. 10. Phytomyza milii. a. Hinterstigma. d. Larve, schematisch. 


Bei Mydromyza livens (Fig. 11) ist die Sache aber noch um 
vieles verwickelter. Jeder Ast hat hier nicht nur am Ende eine 
Knospe, sondern trägt solche zu beiden Seiten seiner ganzen 


Länge nach und überdies am Ende, sodass die ganze Knospen- 


Ile Serie T. IV 1846), das Vorderstigma der Aulacigaster-larve gebaut sein. 
Es findet sich daselbst S. 457 folgende Beschreibung: „On peut y constater des 
rameaux simples, allongés, insérés à droite et à gauche d'un axe commun. . .. 
Ces rameaux, au nombre de six à sept paires, sont des ostioles comparables 
aux digitations des stigmates en eventail si communs dans les larves des Muscides 
Calyptérées.” Man vergleiche auch seine fig. I. 4 auf Pl. 11. Ein derartiges 
Stigma ist mir nirgends vorgekommen. 


BEI DIPTERENLARVEN. 15 


zahl eines Vorderstigmas etwa 200 beträgt. Das Stigma hat dement- 


Fig. 11. Hydromyza livens. Vorderstigma. Die Knospen sind nur in der 
oberen Hälfte der Figur vollständig eingezeichnet worden. 
a. innere, J. äussere Stigmennarbe. 


sprechend eine bedeutende Grösse, während bei dieser Art die 
normal gebauten, dreitheiligen Hinterstigmen ziemlich unscheinbar 
sind In diesem Falle war auch die Stigmennarbe deutlich nach- 
weisbar. Wichtig scheint es mir nun, dass wir fast denselben 
Bau wieder zurückfinden bei den Vorderstigmen von Gastrophilus. 
Es ergab sich nämlich, dass diese nicht, wie KRANCHER !) mittheilt , 
einfach sind und «an ihrer Aussenseite mit zahlreichen, wirr 
durch einander liegenden Oeffnungen versehen », sondern ganz wie 
bei Hydromyza einer mit Aesten versehenen Filzkammer entsprechen. 


Jeder dieser Aeste trägt viele Knospen. Man vergleiche Figg. 12 


1) Le. p. 539. 


76 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


und 45. Nur sind hier die Aeste relatiev breiter und kürzer und 


Fig. 12. Gastrophilus equi. Vorderstigma von hinten. 


Fig. 13. Gastrophilus equi. Vorderstigma von vorn. 


BEI DIPTERENLARVEN. at 


überdiess der Art um die Filzkammer gebogen, dass die Knospen 
in einer rundgebogenen Fläche zu liegen kommen. Ich kann 
KRANCHER nicht beistimmen, dass auch Hypoderma bovis dergleiche 
Vorderstigmen besitzt; sowohl bei erwachsenen als bei halber- 
wachsenen Larven dieser Art fand ich sie ganz rudimentär , genau 
so gebildet wie SCHEIBER !) sie beschrieben und abgebildet hat: 
die Trachee endet blind mit einem soliden Strange. Angesichts 
dieses Verhaltens ist nicht zu vergessen, dass auch bei Gastrophilus 
die Vorderstigmen eigentlich nicht mehr functioniren, da sie ja am 
Boden einer stets mit Schleim angefüllten Hautgrube gelegen 
sind; ihr complicirter Bau muss also herrühren aus einer Zeit, 
als die Thiere noch eine andere Lebensweise hatten. Grössere 


Vorderstigmen (vordere Stigmenplatten) finden sich nach SCHEIBER *) 


Fig. 14. Hypoderma bovis. Schema eines Hinterstigmas. a. äussere, 2. innere 
Stigmennarbe , e. Filzkammer. d. Knospen. 


1) Le. Taf. II. Fig. 46. 2) Le. p. 32. 


78 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


jetzt noch bei Cephenomyia- und Cephalomyia-larven. Diese und 
auch die Hinterstigmen derselben Larven scheinen mir nach seiner 
Beschreibung etwa wie die Vorderstigmen von Gastrophilus 
gebaut. Als Beispiel solcher Oestridenlarven, deren Hinterstigmen 
nach BRAUER von porösen Platten überdeckt sind, habe ich //ypo- 
derma bovis genauer untersucht. Zuhilfenahme von Längs-und 
Querschnitten zeigte mir, dass im Ganzen hier wieder dasselbe 
Prinzip vorwaltet wie bei der Aydromyza. Bei Hypoderma finden 
wir auch eine Filzkammer mit Aesten und Knospen, aber die Aeste 
stellen hier nicht hohle Röhren, sondern hohle Platten dar, welche 
senkrecht zur Filzkammer gestellt und an der distalen Kante mit 
zahlreichen Knospen besetzt sind. Alle diese Knospen kommen in 
einer halbkreisrunden Platte zu liegen worin auch , nahe am inneren 
Rande, die äussere Stigmennarbe liegt. Ganz schematisch ist 
dieses Verhalten in Fig. 14 angegeben. 

In Wahrheit ist die Sache complicirter dadurch, dass 1° mehr 
als vier hohle Platten der Filzkammer aufsitzen, 2° sind diese 
Platten nicht einfach viereckig, sodass ihre Berührungslinie mit 


der Filzkammer eine gerade ist, sondern diese Linien sind gebogen 


Fig. 15. Hypoderma bovis. Die äussere Hälfte ist durch einen Schnitt, welcher 
der äusseren Stigmenplatte parallel geführt wurde, entfernt worden. 
a. Filzkammer, 4. Stigmennarbe, e. die hohlen Platten. 


BEI DIPTERENLARVEN. 79 


und verzweigt, und dementsprechend auch die Platten, sodass 
die wirkliche obere Fläche der Filzkammer aussieht wie in Fig. 15. 
Ich bin hierbei wieder in Widerspruch mit KRANCHER, wenn er 
sagt, die Platten «öffnen sich nach innen zu direct in die Trachee 
und bilden in dieser drei von einander getrennte Abtheilungen , 
die von dunkelbraunen Chitinringen umschlossen werden. Wir 
sehen somit auch hier das Stigma in drei Einzelstigmen zerfallen. » 
Weder bei erwachsenen, noch bei halberwachsenen Larven habe ich 
hiervon etwas beobachten können; immer schloss sich, wie in 
Fig. 15 eine grössere Anzahl Platten an die Luftkammer an. Ebenso- 
wenig als bei den Hinterstigmen vieler Agromyzinen ist hier also 
noch eine Spur von der typischen Dreitheiligheit übrig geblieben, 
Die Hypodermenstigmen wurden auch von SCHEIBER !) und 
KRANCHER beschrieben; doch hat ersterer die Bedeutung der 
«Platten» nicht verstanden, auch schien mir die räthselhafte 
Beschreibung KRANCHER’s eine erneuerte Untersuchung wünschens- 
werth zu machen. 

Bei anderen Hypodermen scheinen allerhand Modificationen ein- 
treten zu können; so schreibt wenigstens SCHEIBER ?): « Bei Larven 
von Hypoderma Actacon Br. werden .die Fortsätze (das entspricht 
unseren «Platten» bei /. bowis) von konischen Stäbchen gebildet , 
deren Oberfläche dicht mit feinen senkrecht abgehenden Nadeln 
besetzt ist. Eigenthümlich sind auch die Fortsätze an der innern 
Fläche der Stigmenplatte der Larven von Hypoderma Diana Br. 
gebaut., Hier ist der tubulöse Typus vertreten, um die Goncen- 
trirung einer möglichst grossen Quantität von Luft in einem kleinen 
Raume zu vermitteln. Es geht nämlich ein jedes Löchelchen der 
äussern harten Schichte der Stigmenplatte in eine feine Hauptröhre 
über, die nach innen trichterförmig endigt und von deren Wan- 
dungen eine grosse Anzahl von kleinen zartwandigen Röhrchen als 
eben so viele Aestchen abgehen, die an ihrem freien Ende eben- 
falls trichterförmig endigen ». Wir haben hier offenbar mit Anpas- 


sungsverhältnissen recenten Datums zu thun. 


1). 1 ens. 29, Drie Sale 


80 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


Aus dem bis jetzt Mitgetheilten erhellt zur Genüge, dass die 


complicirten Oestridenstigmen nicht linger als vereinzelt stehende 


A 


jj 


Fig. 16. Hypoderma bovis. Hinterstigma , senkrecat zur Stigmenplatte 
durchschnitten. a. Filzkammer, 4. Knospen, ce. die hohlen Platten. 
Bildungen zu betrachten sind, sondern durch eine Reihe von 
Zwischenstufen mit den einfacheren Stigmen verbunden sind. Daraus 
geht zunächst die Unhaltbarkeit der Ansicht PALMÉN’s !) hervor, 
es sei das dreitheilige Stigma der Muscidenlarven entstanden durch 
Verschmelzung von drei Stigmen, welche ursprünglich je ihren 
eigenen Segmenten angehörten, aber rückwärts gegen einander 
gedrängt seien; finden sich doch oft mehr Knospen , als je Segmente 
vorhanden waren. 
Zweitens will es mir scheinen, dass gerade die Stigmenbildung 
für gewisse Gruppen wichtige Kennzeichen darbieten wird. Zum 
Generalisiren fehlen bis jetzt noch die nöthigen Thatsachen , 


dafür ist die Zahl der untersuchten Arten noch viel zu beschränkt, 


1) Zur Morphologie des Tracheensystems. p. 84. 


BEI DIPTERENLARVEN. 81 


was bei diesem wenig gesammelten und daher schwer zu erlan- 
senden Materiale nicht Wunder nehmen kann. Doch möchte ich 
jetzt schon hervorheben, dass viele der von mir untersuchten 
Agromyzinen sofort kennbar waren an den mehrtheiligen Hinter- 
stigmen; dass bei Trypetinen ebenso charakteristische halbmond- 
förmige Vorderstigmen vorkommen, worunter sowohl Blattminirer 
als Bewohner von Compositenblüthen vorkommen, während Ange- 
hörige anderer Familien (Agromyzinen, Anthomyzinen), welche in 
ganz derselben Weise Blätter bewohnen, andere Stigmenbildungen 
zeigen. Gewiss werden bei ausgedehnteren Untersuchungen noch 
mehr dergleichen Regeln zu Tage treten, wenn nicht für ganze 


Familien, dann wenigstens für Genera. Auch für die Speciesunter- 


N 


Fig. 17. Anthomyia nigritarsis gerade vor der Häutung. a. das alte, 2. das neue 
Vorderstigma, d. die alte, e. die neue Stigmennarbe. 


Tijdschr. v. Entom. XXXVIII 6 


82 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


scheidung scheinen mir hier wichtige Merkmale vorzuliegen; war 
doch schon bei den Agromyzinen z. B. die Zahl der Knospen nach 
den Species verschieden. 

Es möge sich mancher Forscher, dem Dipterenlarven zur Ver- 
fügung stehen, veranlasst sehen mitzuhelfen, damit wir bald ge- 
nauere Kenntnisse bezüglich dieser Punkte erlangen mögen. So 
dürfte z. B., nach den Angaben BRAUER’S zu urtheilen, nament- 
lich auch die Untersuchung von Larven der Conopiden, Tetanoce- 
rinen, Scatophagiden, Sarcophagiden und der verschiedenen Oe- 
striden von Interesse sein. 

Ein glücklicher Zufall stellte mich in die Lage, bezüglich des 
Verhaltens dieser complicirten Stigmen bei der Häutung (Genaueres 
zu erfahren. Ich fand nämlich einige Larven von Anthomyia nigri- 


larsis, welche gerade eine ihrer letzten Häutungen durchmachten. 


: SI 
|] pa = 
= 

1 = 


IM 


DT 
REN. 
| 


KK 
| 


W 
\ 


Fig. 18. Anthomyia nigritarsis, gerade vor der Häutung. a. das alte, 4. das 
neue Hinderstigma, c. die neue, d. die alte innere Stigmennarbe. 


BEI DIPTERENLARVEN. 83 


Sie zeigten alle doppelte Stigmen (Fig. 17 und 18): alte und neue 
waren gleichzeitig vorhanden. Das neue Stigma fand sich median- 
wärts vom alten und war selbstverständlich bedeutend grösser als 
letzteres. Die alte Trachee verlief innerhalb des weiteren neugebil- 
deten, bis zum inneren Ende der neuen Filzkammer; dort bog 
sie sich seitlich aus dieser heraus, verlief selbständig zur Hautober- 
fläche, wo sie durch das alte Stigma abgeschlossen wurde. Werden 
nun die alten Tracheen entfernt, dann bleibt die letztgenannte 
Verbindung zwischen dem inneren Ende der Filzkammer und dem 
Hautniveau als eine Narbe erhalten, und stellt die Stigmennarbe 
dar. An den Enden dieses Stranges liegen dann die Stellen , welche 
ich respective als äussere und innere Stigmennarbe bezeichnet habe. 
Beim Abwerfen des alten Tracheensystems wird auch die alte Filz- 
kammer und mit ihr die alte Stigmennarbe entfernt. Hieraus folgt: 
dass bei jeder Häutung eine neue Narbe entstehen wird und diese 
also nicht, wie wohl angenommen wurde, ein Rest aus dem aller- 
ersten Jugendstadium repräsentirt, sondern nur ein Rest ist von 
dem System, das im nächstvorigen Larvenstadium functionirte. 

Larven, welche der Häutung noch ferner standen, wiesen an 
der Stelle, wo später das neue Stigma auftritt, nur erst eine 
Wucherung des Peritonealepithels auf, wie sie auch WEISMANN !) 
bei jungen Muscidenlarven beschrieben hat. 

Ich will hier noch einmal auf den Bau der Knospen zurück- 
kommen. Wie gesagt, sind die Forscher noch uneinig, ob hier 
wirkliche Oeffnungen vorkommen oder nicht. Mir scheint sich die 
Sache so zu verhalten: bestimmt findet sich in mehreren Fällen 


an jeder Knospe eine bei starker Vergrösserung deutlich auffallende 


Fig. 19. Vier Knospen vom Vorderstigma von Hydromyza livens. 
; a. Knospe. 2. fragliche Oeffnung. 


84 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


Stelle (vgl. Fig. 19), wo allerdings der Filz fehlt und entweder 
eine Oeffnung oder eine äusserst dünne Chitinmembran vorhanden 
ist. Dazwischen zu entscheiden hält sehr schwer, zumal diese 
Stellen einen äusserst kleinen Umfang haben, z. B. in dem in 
Fig. 19 afgebildeten Falle, wo ihr Durchmesser nur 0,006 mm. 
beträgt, also noch geringer ist als derjenige eines rothen Blutkör- 
perchens. Doch meine ich an den entsprechenden Stellen bei //ypo- 
derma bovis, welche verhältnissmässig gross sind (0,012—0,016 
mm. Durchmesser), eine solche Membran mit Bestimmtheit wahr- 
genommen zu haben und möchte sie auch bei anderen voraussetzen. 

Der Filz der Filzkammer besteht aus feinen Chitinfädchen , welche 
von der Wand nach innen zu ausstrahlen. Ihre Länge ist sehr 
verschieden; kurz sind sie z. B. in der Filzkammer von //ypoderma 
bovis, länger in den damit zusammenhängenden Platten, deren 
Höhlung sie fast ganz ausfüllen. Von « Tilstedevaerelsen af fine 
Hinder, som forbinde Chitintraadene », was MEINERT !) von Gastro- 
philus meldet, habe ich in den von mir untersuchten Fällen nichts 
gefunden. 

Es ist nun die Frage, ob dergleichen Stigmenbildungen auch 
bei Dipteren, welche nicht zu den Eumyiden gehören, vorkommen. 
Da kommen zunächts die übrigen Cyclorrhaphen in Betracht. 

Was die Syrphiden betrifft, so kann ich die Wahrnemung 
Bovcnr’s, dass diesen dreitheilige Hinterstigmen zukommen können , 


durchaus bestätigen. Ich fand sie bei Syrphus und Volncella und 


Fig. 20. Syrphus, Vorderstigma. a. innere, d. äussere Stigmennarbe. 


1) MEINERT. Philornis molesta. Meddel. fra den naturh. Foren, 1889. p. 311. 


BEI DIPTERENLARVEN. 85 


ihr Bau weicht in Nichts ab von denen der typischen Eumyi- 
den. By Syrphus sind drei längliche Knospen und eine gut ent- 
wickelte Stigmennarbe vorhanden, während bei Volucella die Knospen 
zu geschlängelten spaltenartig aussehenden Gebilden geworden sind, 
wie sie auch bei Mwsca domestica vorkommen. 

An den Vorderstigmen von Syrphus (Fig. 20) war bemerkens- 
werth, dass auch hier die Narbe, die innere sowie die äussere , 


deutlich war. Das eigentliche Stigma besteht hier nur aus einer 


Knospe. So ist auch das Verhalten bei Hristalis (Fig. 21). Doch ist hier 


Fig. 21. Eristalis tenax, Vorderstigma. 
die einzige Knospe beträchtlich grösser und dementsprechend von 
mehreren starken, innerlich liegenden Haargebilden gestützt. Eine 
wirkliche Oeffnung nehme ich auch für diese Fälle nicht an. 
Bei Orthorrhaphen habe ich bis jetzt nur geringe Spuren von 
durch Verzweigung complicirten Stigmen aufgefunden, So vorerst 
bei Mycetophila (Fig. 22). Bei dieser peripneustischen Larve sind 


die vordersten Stigmen bedeutend grüsser als die übrigen und 


86 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


zeigen 5—7 ungestielte Knospen und eine deutliche Stigmennarbe. 


Fig. 22. Mycetophila punctata. Stigma. a. Narbe. 
Ein starker Chitinring umgiebt das ganze Stigma. Die Vorder- 


stigmen der #Ayphus-larve (Fig. 23) gehören wohl auch hierher. 


Fig. 23. Rhyphus fenestralis. Vorderstigma. 
Sie haben drei Knospen, doch konnte ich von einer Narbe nichts 
beobachten. 

Auch bei Thereva vermuthete ich verzweigte Stigmen zu finden. 
Meldet ja schon BoucHé von den Vorderstigmen: «Sie bilden 
braungelbe, muschelförmige, hornartige Flecke. Diese Träger sind 
mit gedreiten Luftlòchern, wie die hintern bei Musca, versehen ; » 
dagegen von den Hinterstigmen (diese liegen hier am siebenten 
Hinterleibsabschnitte) » sie haben vorn eine schwarzbraune Spal- 
tenöffnung und nach hinten herum acht längliche braune Er- 
höhungen. » Doch hat genauere Untersuchung mich gelehrt, dass 
hier ganz Anderes vorlag. Fig. 24 stellt sehr schematisch das 
Vorderstigma dar. Zunächst fällt rechts die Stigmennarbe auf, 
welche Deutlichkeitshalber länger gezeichnet ist als sie wirklich ist; 
links davon liegt die Filzkammer, welche mit einer ovalen Platte 
am Hautniveau endet; von Verzweigung ist keine Spur; dagegen 
wird die Kammer von verschiedenartigen Chitingebilden gestützt. 
So liegen in der ovalen Deckplatte links 3 verdickte Stellen, 


welche Boucné für die Luftlöcher ansah; links liegen deren zwei 


BEI DIPTERENLARVEN. 87 


I 


Fig. 24. Thereva nobilitata. Vorderstigma. a. Narbe, 5. dickere, 
c. feinere Chitinstàbchen. 


kleinere, woran sich nach unten hin 2 Bälkchen anschliessen, 
welche also die Filzkammer durchsetzen. Darunter befindet sich 
eine ganze Serie feinerer Balken, von welchen ich nur 2 habe 
angegeben, da es hier auf diese Details nicht ankommt. Wir 
können dieses Stigma vergleichen mit dem Vorderstigma von 
Syrphus und Eristalis, wo auch nur eine Knospe vorhanden war, 
welche bei Tfereva auch ziemlich gross ist und von Chitingebilden 
gestützt wird. 

Das hintere Stigma von Z%ereva ist nach demselben Schema ge- 
bildet; man findet hier aber links 9 dergleichen verdickte stellen , 
rechts 8 und also auch 8 stärkere Balken. Auch die feineren Bälk- 
chen sind in grösserer Zahl vertreten. Ich glaube nicht, dass hier 
irgendwo eine wirkliche Oeffnung vorhanden ist. 


Es lag nahe auch die merkwürdigen Hinterstigmen der echten 


88 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


Tipuliden in Betracht zu ziehen. Da zeigte sich, dass hier wieder- 
um ein anderes Verhalten vorlag, Am leichtesten wird dies aus 
Fig. 25 zu ersehen sein. Die geräumige Filzkammer ist hier an 
der Wand mit in Gruppen beisammen stehenden, längeren und 


baumförmig verzweigten (Fig. 25a) Chitinfäden bekleidet. In 


Fig. 25. Ctenophora. Hinterstigma. a. feinste Chitinfäden, 6. Stigmennarbe, 
e. Chitinbalken. Rechts oben ein Theil dieses Balkennetzes stärker 
vergrüssert: 1. äussere Schicht, 2. Bälkchen, welche 
letztere mit 3, der inneren Schicht, verbinden. 


Schnitten zeigt sich dieser Filz öfters als eine durchlöcherte Platte, 
welches Bild wohl WEIJENBERGH !) veranlasste zu schreiben, dass 
an der inneren Fläche der Stigmata eine fein fibrilläre Bindegewebs- 
platte vorkomme, welche durchlöchert ist. Offenbar haben wir hier 
durchaus nicht mit «Bindegewebe» zu thun. Den äusseren Ver- 
schluss der Filzkammer bildet die «Siebplatte» (WENENBERGH). 
Wie Fig. 25b zeigt, kommt in der Mitte davon eine undurchbohrte 
Stelle vor, welche hart, schwarz und brüchig ist und worin wir, 
obwohl ich keine Häutungsstadien wahrnemen konnte, die Stigmen- 
narbe vermuthen können. Dies wird auch durch das weiter unten 
zu beschreibende Stigma von Bibio bestätigt. 


Ringsum liegt der eigentliche Siebtheil; wie ersichtlich, besteht 


1) Die hemicephalen Mückenlarven p. 35. 


BEI DIPTERENLARVEN. 89 


dieser aus zwei Schichten, welche durch Bälkchen verbunden sind. 
Genaueres lehrt Fig, 25c. Die untere Schicht wird gebildet aus 
radienartig um die Narbe angeordneten, nach der Peripherie hin 
zuweilen verzweigten Balken, welche an der oberen Kante eine 
Reihe schiefgestellter Fortsätze tragen. Auch die obere Schicht besteht 
aus Radien, welche aber wechselnd links und rechts stumpfe Zähne 
tragen, wodurch je zwei neben einander liegende Radien verbunden 
sind, sodass nur reihenförmig gestellte ovale Oeffnungen übrig bleiben. 
Doch werden andere Arten in den Details wohl von der von mir 
untersuchten Ctexophora abweichen, Vergleicht man dieses Stigma 
mit den bisher beschriebenen, dann zeigt sich die grosse Differenz , 
dass hier die Narbe innerhalb des Stigmas liegt; dass also das 
alte Tracheensystem durch das neue Stigma den Körper verlässt. 
Das ist aber auch bei den einfachsten offenen Insectenstigmen der 


Fall. Es bildet also dieses einen extremen Fall derjenigen Stigmen , 


Fig. 26. Bibio. Stigma. a. van oben, 4. Durchschnitt. 1. Stigmennarbe, 
2. Balkensystem. 


90 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


bei denen durch Auftreten von Haaren, Balken etc. die Oeffnung 
mehr oder weniger verschlossen wird. Wir haben hier dasselbe 
Schema wie bei Larven von Lamellicorniern (vgl. Boas 1); da 
liegt aber die Narbe excentrisch und tritt die Gitterung (Bildung 
von Chitinfortsitzen) nur einseitig auf. 

Zum Schlusse habe ich noch einige Worte der Bibio-larve zu 
widmen. Boucut’s Mittheilung 7}: «die Stigmata sind kreisrund, 
dunkelbraun, mit gelbbrauner Einfassung, durch eine gelbbraune 
Mittellinie sind sie in zwei Hälften getheilt», machte mir ihre 
Untersuchung wünschenswerth. Da ergab sich zunächst, dass die 
Theilung in zwei Hälften nur dem vordersten, überdies auch 
grösseren, Paare zukam. Was die übrigen anbelangt, so zeigen 
sie in Bau gewisse Ähnlichkeit mit denen von Ctenophora (Man 
vergleiche Fig. 26). 

Ebenso wie dort findet sich in der Mitte des Stigmas die Stigmen- 
narbe, welche hier aber eine bedeutende Länge erreicht. Zweitens 
trifit man hier auch ein Balkensystem, deren Glieder sich einer- 
seits an der lateralen Wand der Filzkammer (welche hier aber des 
Filzes entbehrt), andererseits entweder an der Narbe oder an einer 
das obere Ende der Narbe umgebenden undurchbohrten Platte 
festsetzen, wie aus der Figur ersichtlich. Rings um jene Platte, 
also an der Peripherie des eigentlichen Stigmas liegt eine Reihe 
von Pfeilern, welche, wie es mir scheint, wirkliche Oeffnungen 
zwischen sich lassen. 

Besonders eigenthümlich sind die vorderen Stigmen (Fig. 27). 
Zeigen sie sich doch im Besitz zweier Stigmennarben, was wir 
bis jetzt nirgends trafen. Im übrigen ist der Bau ohne Mühe von 
dem der eben beschriebenen kleineren Stigmen herzuleiten. Wie 
der Längsschnitt lehrt, haben wir es hier, auch was die zugehörigen 
Tracheen betrifft, mit einem Doppelstigma zu thun. 

Es wäre sehr wichtig, die Häutung dieses Gebildes zu beobachten ; 


doch lässt es sich denken, wie dann am Ende von jedem der zwei 


1) Ueber die Stigmen der Melolontha-larve. Zool. Anzeiger. XVI Nr431 p. 389 
Zale Comp: 43. 


BEI DIPTERENLARVEN, 91 


Tracheenstämme eine Hälfte des neuen Stigmas gebildet wird; es 
mag dies an der Stelle stattfinden, wo in Fig. 27 die Kreuzchen 


angegeben sind. 


Fig. 27. Bibio, vorderes Stigma. a. van oben, 4. Durchschnitt. 
1. Stigmennarbe, 2. Balkensystem. 


Nach den obenstehenden Mittheilungen können wir also folgende 
Stigmenarten unterscheiden: 

I. Offene Stigmen: 

a. Der Rand der Oeffnung ist bald glatt, bald mit mehr oder 
weniger ausgebildeten, bezw. verzweigten Haaren versehen. Die 
alte Trachee wird durch diese Oeffnung entfernt, ohne eine Narbe 
zu hinterlassen. 

6. Das Haar- oder Balkensystem wird sehr complicirt, sodass 
über der Oeffnung eine Siebplatte liegt. In deren Mitte findet sich 
nun meist als Rest des nächstvorigen Tracheensystems eine Stigmen- 
narbe (Tipuliden; Bibio, alle Stigmen, ausgenommen das vordere 
Paar). 


c. Verdoppelung eines solchen Stigmas, indem zwei neben 


92 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


einander liegende Tracheenstàmme je eine Hälfte liefern. Dement- 
spechend auch zwei Stigmennarben (.bibio, das vordere Paar). 

II. Geschlossene Stigmen. Das neue Stigma wird aus einer 
einseitigen Wucherung des Peritonealepithels gebildet. Die Narbe, 
als Rest des nächstvorigon Systems, liegt ausserhalb des Stigmas. 

a. Die Filzkammer ist unverzweigt, mehr oder weniger von 
Baiken gestützt (Syrphus, Hristalis Vorderstigmen; Thereva Vorder- 
und Hinterstigmen). 

b. Filzkammer verzweigt, also mehrere Aeste und Knospen 
vorhanden. Eventuelle feine Oeflnungen an den Knospen wären als 
secundäre anzusehen. 

a. Knospen klein, aber bisweilen sehr zahlreich (Myeetophila, 
das vordere Paar; ÆAyphus Vorderstigmen; Vorderstigmen der 
meisten Eumyiden; Hinterstigmen mehrerer Eumyiden (z. B. 
Agromyziden, Hypoderma). 

3. Knospen nicht zahlreich, aber gross und durch ein Balken- 
system gestützt (Hinterstigmen vieler Syrphiden und Eumyiden ; 


am meisten complicirt sind die von Gastrus). 


Speziellere Angaben bezüglich den von mir untersuchten Larven. 
Mycetophila punctata Meig. 

Larve in Pilzen. Bloemendaal, Aug. 1894. 

Vorderes Stigmenpaar (Fig. 22). Die Zahl der Knospen wechselt 
zwischen 5 und 7, Länge des ganzen Stigmas 0,09—0,1 mm. ; 
Breite 0,058—0,064 mm. Die Länge der Knospen beträgt ca. 
0,02 mm. ; ihre Breite ist desto grösser (bis 0,012 mm.), je geringer 
ihre Anzahl ist, 

Bibio. 

Bei einer ca. 9 mm. langen Larve zeigten die Stigmen des 
vorderen Paares (vgl. Fig. 26.) folgende Maasse: 0,142 X 0,192 mm. ; 
die kleinen der folgenden Paare: 0,08 * 0,08 mm. 

Ctenophora. 
Vel. Fig. 25. — In vermodertem Weidenholze. 


Rhyphus fenestralis Scop. 
Fig. 23. Maasse des Stigmas 0,032 X 0,016 mm. 


BEI DIPTERENLARVEN. 93 


Thereva nobilitata Fabr. Fig. 24. 
Maasse des Vorderstigmas: 0,08 X 0,092 mm. ; des Hinterstigmas 
0,08 X 0,104 mm. 


Syrphus Sp. 
Vorderstigmen mit nur einer Knospe. Die Filzkammer ist 0,4 mm. 
lang und 0,032 mm. breit. Hinterstigmen mit drei länglichen Knospen 


und deutlicher Narbe. 


Volucella pellucens L. 

Hinterstigmen mit drei langen, geschlängelten Knospen. Die 

beiden Hinterstigmen sind zu einer Platte verschmolzen. 
Anthomyia nigritarsis Zett.; minirt in umex-blättern. 
Bodegrave, Juli "94. Fig. 9. 

Larven von ca. 4 mm., gerade vor der Häutung, sodass alte 
und neue Stigmen gleichzeitig vorhanden waren (Fig. 17 und 18). 
Beide hatten 23 Knospen. Maasse des neuen Stigmas: 0,2 x 0,088 
mm., seine Knospen 0,012 mm. breit; dagegen das alte Stigma 
0,088 x 0,036 mm., seine Knospen 0,0052 mm. breit. An den 
Knospen ist eine sehr kleine durchsichtigere Stelle sichtbar. An den 
Hinterstigmen sind die neuen Knospen 0,028 mm. lang, die alten 


0,012 mm. 


Anthomyia lactucae Bouché. 

Vorderstigmen mit 11 Fingern, welche 0,012 mm. breit sind, 
das ganze Stigma hat einen grössten Durchmesser von etwa 0,15 mm. 
Hinterstigmen dreitheilig mit deutlicher Narbe; Knospen 0,02 —0,028 
mm, breit, und 0,04—0,056 mm. lang. 

Calliphora erythrocephala Meig. 

Neugeborene Larve (Fig. 7). Breite der Knospen 0,012 mm. 

Erwachsene Larven. Vorderstigmen mit 9 à 10 Knospen, welche 
0,014 mm. breit sind. 

An den Hinterstigmen sieht man ausser den 3 Knospen noch 
4 kleine runde Stellen, welche verzweigte Haare tragen. 

Hypoderma bovis L. 

Halberwachsene Larve. 


Das kreisrunde Ende jeder Knospe hat im Centrum eine mit einer 


94 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


sehr dünnen Membran verschlossene Stelle von 0,012—0,016 mm. 
Durchmesser. Ringsum liegt ein verdickter Rand von etwa 0,004 mm. 


Bei der erwachsenen Larve zeigten die Knospen dasselbe Mass. 


Gastrophilus equi Fabr, 
Vorderstigmen (Fig. 12 und 13.) 0,16 x 0,12 mm. Die ein- 
zelnen Knospen 0,032 X 0,02 mm. 


Lipara lucens Meig. 
Vorderstigma mit 13 Knospen (Fig. 4.) 0,148 mm. breit; die 
Knospen 0,012 mm. An den Knospen ist deutlich eine dünnere 


Stelle nachweisbar. 


Ensinma.sonchiL. 
Hinterstigmen dreitheilig mit deutlicher Narbe. Vorderstigmen 


mit nur 9 Aesten. 


Acidia heraclei L. 
Schema der Vorderstigmen Fig. 8. 14—16 Knospen, von 0,012 
mm. Breite. Oberes und unteres Horn gleichgross. Länge des 
ganzen Stigmas 0,25 mm. Auch die Narbe ist sichtbar. Hinter- 


stigmen dreitheilig; Knospen länglich, 0,036 mm. lang. 


Spilographa artemisiae Fab. 
Vorderstigmen wie in Fig. 8, mit 20 Knospen. Länge des 
ganzen Stigmas 0,32 mm.; die Knospen sind 0,008 mm. breit. 
Hinterstigmen dreitheilig, mit undeutlicher Stigmennarbe ; Knospen 


lang und schmal, 0,027 mm. lang. 
Drosophila flaveola Meig. Fig. 5 und 6. 

Minirt in Tropaeolum maius. Haag. August ’94. Die Larve ist 
etwa 3,5 mm. lang, Vorderstigmen mit 5 langen Fingern von 
0,008 mm. Breite. 

Hinterstigmen rührenartig vorspringend; ihre Filzkammer ist 
0,08 mm. lang und 0,012 mm. breit. Die 3 blattförmigen Knospen 


waren 0,016 mm. lang und 0,004 mm. breit. 


Agromyza xanthocephala Löw. 
Minirt in Saponaria officinalis. Bloemendaal, August 794. 


Vorderstigmen mit zwei gleichen Hörnern und mit 8 Knospen 


BEI DIPTERENLARVEN. 95 


von 0,004 mm. Länge des ganzes Stigmas 0,04 mm. Hinter- 


stigmen mit 3 Knospen. 


Agromyza Sp. 
Minirt in Cynoglossum. Bloemendaal, August 794. 
Vorderstigmen mit 9 oder 10 Knospen. Hinterstigmen dreitheilig , 


mit 3 vorspringenden Knospen. 


Agromyza flava Meig. 

Minirt in Symphytum officinale. Diemen, Sept. 1894. Die Larve 
ist etwa 5 mm. lang. Vorderstigmen 0,04 mm. lang, mit 11 
Knospen. Filzkammer 0,08 mm. lang. Knospen 0,006 mm. breit. 
Hinterstigmen dreitheilig, mit ovalen, 0,016 mm. langen Knospen. 
Filzkammer 0,08 mm. lang, am inneren Ende breiter (0,028 mm.) 
als am äusseren (0,012 mm.). An der Grenze zwischen beiden 


Theilen findet sich die wenig deutliche äussere Stigmennarbe. 


Agromyza amoena Meig. 
Minirt in Sambucus nigra. Amsterdam. 
Vorderstigmen 0,056 mm. lang, mit 10 Knospen von 0, 004 mm. 
Hinterstigmen 0,08 mm. lang mit kleinem Vorderhorn, welchem 


3 der 8—9 Knospen zugehören. Breite der Knospen 0,008 mm. 


Fig. 28. Agromyza amoena. Hinterstigma. 


Phytomyza heraclei KItb. 
Minirt in Heracleum sphondylium. Diemen. Juli. Larve 2 mm. 
lang. Vorderstigmen 0,078 mm. lang, mit 44 Knospen von 0,004 mm. 
Hinterstigmen 0,1 mm. lang und 0,028 mm. breit, beide Hörner 


nach innen umgebogen. Mit 20 Knospen. 


96 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


Phytomyza (geniculata ?). 
Minirt in Lappablättern. Valkeveen. 
Larve 2 mm. lang. 
Vorderstigmen 0,056 mm. lang mit 14 Knospen , welche 0,004 mm. 
breit sind. Vorderhorn etwas grösser als das Hinterhorn, beide 
sind gebogen. Hinterstigmen 0,1 mm. lang, mit 24 Knospen von 


0,004 mm. Breite. 


Phytomyza milii KItb. 

Minirt in Grasblättern. Amsterdam. August ’94. Vorderstigmen 
mit zwei gleichen Hörnern; ihre grösste Länge 0,072 mm. Es 
sind 1% Knospen da. Die Vorderstigmen springen stark vor, da 
sie am Ende 0,056 mm. langer Stiele sitzen; ihre Filzkammer ist 
0,102 mm. lang. 

Die Hinterstigmen erreichen eine Länge von 0,132 mm., und 


haben etwa 22 Knospen von 0,004 mm. Breite. 


Phytomyza Spec. In Blättern von Lonicera periclymenum. 
Bussum. Nach den Gängen wohl identisch mit Ph. lonicerae 
Brischke. 

Larve 2 mm. lang. Vorderstigmen 0,028 mm. breit und 0,06 
mm. lang, mit 14 Knospen. 

Hinterstigmen 0,06 mm. breit, 0,08 mm. lang, mit 18—21 
Knospen; die zwei Hörner umgebogen, bis sie einander fast 
berühren , sodass eine ovale Stigmenplatte entsteht, wie ich sie sonst 


bei den Phytomyzen noch nicht fand. 


Nr 


Q 


Fi 


g. 29. Phytomyza (lonicerae?). Hinterstigma. 


BII DIPTERENLARVEN. 97 


Phytomyza (obscurella Fall.?) Figg. 30 und 31. 

Minirt in Aegopodium podagraria. Bodegrave, Juli ‘94. Larve 
2 mm. lang. 

Vorderstigmen mit zwei gleichen Hörnern, grösste Länge 0,092 
mm. Zahl der Knospen 14, ihre Breite 0,004 mm. 

Auch an den Hinterstigmen sind die beiden Hörner gleichgross. 
Länge des Stigmas 0,12 mm. Knospen circa 24, 0,005 mm. breit, 
Dicht unter der Haut verläuft überall ein fein verzweistes Tra- 


cheennetz. 


LA 


Fig. 30. Phytomyza (obscurella?). Fig. 31. Phytomyza (obscurella ?). 
Vorderstigma. Hinterstigma. 


Phytomyza sp.; nach BriscHKE's Beschreibung !) der Blatt- 
minen wahrscheinlich Ph. praecox Meig. 
Minirt in Ranunculusblittern. Larve 13 mm. lang. 
Vorderstigmen mit zwei umgebogenen Hörnern, grösste Länge 
des Stigmas 0,056 mm. Es sind 16 Knospen da, von 0,004 mm. 
Breite. 
Hinterstigmen mit etwa 24 Knospen, von welchen 7 dem kür- 
zeren Vorderhorn zugehören. Grösste Länge des Stigmas 0,108 mm. 
Hydromyza livens. Fabr. 
Den Mittheilungen Gercke's habe ich Folgendes hinzuzufügen. 


Ich fand diese Fliege in Anzahl in der Nihe von Bodegrave 


1) Die Blattminirer in Danzig’s Umgebung. Schriften der naturf. Gesellschaft, 
Danzig. N. F. Bd. 5. 


Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 


a] 


95 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN 


(Provinz Zuid-Holland). Sie ist dort auch auf den Nupharblättern 
in kleineren Wassergruben nicht gerade selten, findet sich auch 
in den ein Paar Stunden davon entfernten Nieuwkoop’schen 
Siimpfen. Später beobachte ich dort auch die Minirgänge der Larven 
in denselben Blättern. 

Die Eier werden auf der Blattunterseite gelegt , wofür die weibliche 
Fliege wohl unter Wasser tauchen muss, in einiger Entfernung 
vom Blattrande. Die jungen Larven fressen sich ihre Gänge zu- 
nächst nach der Peripherie des Blattes hin; bald aber biegen sich 
. die Gänge um, und nähern sich mehr und mehr dem Blatthauptnerv , 
um zuletzt darin über zu gehen. Aeltere Larven findet man nur im 
Blattstiele. Die neugeborenen Larven sind 2 mm. lang. Vorderstigmen 


fehlen bei ihnen noch; die Hinterstigmen (Fig. 32) zeigen zwei 


Fig. 32. Hydromyza livens, neugeborene Larve, Hinterstigma. 
ungestielte Knospen von 0,004 mm. Breite am Ende der langge- 
streckten (0,1 mm. langen und 0,012 mm. breiten) Filzkammer , 
gerade so wie bei jungen Calliphora-larven. In den späteren 
Stadien findet man die eigenthümlichen Vorderstigmen (Fig. 11). 
Bei Larven von ca. 7 mm. waren sie 0,26 mm. lang und 0,117 
mm. breit, mit etwa 140 Knospen von 0,006 X 0,008 mm. Die 


0,1 mm. langen Hinterstigmen sind dreitheilig. Die erwachsenen 


BEI DIPTERENLARVEN. 99 


Larven besitzen Vorderstigmen von 0,52 X 0,2 mm., von bräun- 
licher Farbe, mit etwa 200 Knospen von 0,012 X 0,012 mm. 
An den letzteren befindet sich eine auffallende, wohl mit dünner 
Membran verschlossene Stelle von 0,006 mm. Durchmesser. Die 
Hinterstigmen sind auch hier dreitheilig (Fig. 3). Die Tracheen- 
längsstämme sind sehr weit und alle Seitenäste, namentlich die 
vorderen, verlaufen in schräger Richtung nach hinten zu, woraus 
ersichtlich, dass die Vorderstigmen bei dem Athmungsact die 
Hauptrolle spielen, 

Ueberdies kommt unmittelbar unter der ganzen Haut ein sehr 
fein verzweigtes Tracheennetz vor, wodurch der Gasaustausch 
ebensehr stattfinden kann. Die Larvenhaut ist mit kleinen Chitin- 
zähnchen besetzt, von denen meistens je 5—7 in einer Reihe 
angeordnet sind. Sie kommen vor am fühlertragenden Abschnitt, 
dann am 3%, 4", 5% und 6° Ringe an der ganzen Unter- 
und Seitenfläche. Dorsal sind die Zähnchen spärlich vertreten, 
finden sich noch am meisten am Vorderrande des 4° und 5° 


Leibessegmentes. 


Tr 


rr 


/ 


Fig. 33. Hydromyza livens. Schlundgerüst. 


Das Schlundgerüst (Fig. 31) sieht compact aus und besteht aus 
dem Gestell und den zwei starken Haken, welche keine secundäre 
Zihnchen aufweisen. Ueberdies fällt besonders bei den jungen Larven 
jederseits ein bogenförmiges Stück auf. Die Fühler haben ein 


warzenartiges, gelbliches Grundstück , worauf zwei braune kegel- 


100 UEBER ZUSAMMENGESETZTE STIGMEN BEI DIPTERENLARVEN. 


förmige Gebilde aufsitzen. Eins dieser trägt an der abgestutzten 

Oberfläche wieder kleinere Fortsätze. Schematisch gleichen diese 

Fühler also den von SCHEIBER !) bei Gastrophilus gefundenen. 
Die Tonne hat eine eigenthümliche Form. Sie ist ventral stark 


convex, dorsal fast gerade, 


1) Sitzungsber. Ak. Wiss. Wien. Math. naturw. Classe. 41 Bd. 1860 S. 439 etc. 


101 


UN NOUVEAU PARASITE DU TRANSVAAL, 


PAR 


E. PIAGET. 


Physostomum Longetarsatum. 


La téte un peu plus large que longue se rétrécit en avant de 
la cavité antennale; les tempes déjetées, angulaires et soyeuses; 
l’occiput rentrant et droit avec une forte bande transverse; les 
bandes occipitales effilées et noiràtres rejoignent les antennales qu? 
se prolongent élargies, jusqu'au bord antérieur de la téte; les man- 
dibules fortes, en avant desquelles se voit la bande transversale 
qui limite la cavité buccale et dont la partie médiane forme un 
arc presque parallèle au bord antérieur de la tête; les antennes 
et les palpes ont la forme ordinaire au genre. A la face inférieure 
on distingue une bande noirdtre en ménisque, limitant en arrière 
la grande cavité buccale. 

Le thorax composé de deux articles: un prothorax soyeux, an- 
gulaire latéralement , avec une forte bande médiane en fer de cheval 
et deux bandes latérales en avant; un métathorax en cloche, droit 
sur l’abdomen avec deux fortes bandes latérales. 

A la face sternale deux taches *subrectangulaires, isolées l’une 
de l’autre: celle du prothorax terminée par une bande noiràtre, 
ondulée, s’avançant obliquement jusqu'aux bords latéraux, celle du 
métath, accompagnée d’une petite bande de chaque côté. 

Les pattes robustes; le fémur plus long que le tibia, bordé 
d’une bande noiràtre à l’extérieur et à l’intérieur; le tibia recourbé 
à la base, claviforme, avec de longues et fines soies à l'extrémité ; 


les palettes larges et triangulaires; le second tarse plus long que 


102 UN NOUVEAU PARASITE DU TRANSVAAL. 


dans les autres espèces du genre, recourbé et portant deux forts 
onglets crochus. 

L’abdomen continue exactement le métath., subelliptique, le 
plus large au Ge segment, nu sauf aux angles des segments, avec 
une forte bande latérale; le 9e segment largement arrondi, avec 
de courtes soies; la vulve tenant toute la largeur du segment, 
concave au milieu, bordée de courts poils, précédée de deux taches 
larges, peu prononcées et terminées en avant en pointe très aiguë. 

Dimensions: longueur totale 7 mm. 

longueur tête 0.00135 largeur 0,00140 
» thorax 160  » 185 
» abd. 40 » 190 
3e femur 126 
se tibia 085 
2e tarse 020 
Je ne connais pas le mâle; le parasite provient vraisemblable- 


ment d’un Lamprotornis. 


Provient du Transvaal (Mr. ScHUINT). 


103 


AANTEEKENINGEN 


OVER 


dM B ORT RD EN 


MET BESCHRIJVING VAN NIEUWE GENERA EN SOORTEN. 
DOOR 


P. €. T. SNELLEN. 


(PI. 5 en 6.) 


Een aantal beschrijvingen van nieuwe genera en soorten der 
Pyraliden, met aanteekeningen over reeds bekende species, ten 
deele over niet tot mijne collectie behoorende voorwerpen verzameld 
hebbende, wensch ik die thans te publiceeren. Althans bij sommige 
soorten ben ik in staat mijne beschrijvingen vergezeld te doen gaan 
van goede afbeeldingen, meest door Dr. Henri W. de Graaf, te 
Leiden, maar ook door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel 
te Apeldoorn, voor mij gemaakt. Gaarne had ik van al de nieuwe 
soorten goede gekleurde afbeeldingen het licht doen zien, maar het 
getal platen zoude dan te groot geworden zijn. 

Een gedeelte der nieuwe soorten ben ik verschuldigd aan de 
welwillendheid van Dr. A. C. Oudemans Jzn., vroeger te ’s Gra- 
venhage, thans te Sneek. Zij zijn door den heer G. J. Oudemans 
op Java gevangen. Andere ontving ik van wijlen Mr. Th. F. Lu- 
cassen en ik geloof inderdaad verpligt te zijn, het door deze beide 


heeren verzamelde ten meesten nutte der wetenschap te bewerken, 


104 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 
Waar bij de genera geene nadere citaten zijn gegeven, raad- 
plege men: Guenée, Deltoides en Pyralites, Paris, 1854 en Lederer, 


Beitrag zur Kenntniss der Pyraliden, (Wien. Ent. Monatschrift 
VII (1863). 


Ziehier eene lijst der behandelde soorten: 
1. Chrysauge Bifasciata Led. 
2. Homalochroa Aestivalis Led. 
. Coenodomus Hockingii Wals. 
. Genus Oryba Walk. (Orybina Snell.). 


. Goossensia Darabitalis Snell. nov. spec. 


. Genus Cecidipta Berg. 


3 
4 
5 
6. Stemmatovhora Fracticornalis Snell. nov. spec. 
7 
8. Asopia Hampsonialis Snell. nov. spec. 

9 


»  subregalis Snell. id. 
40. »  Divagalis Snell. id. 
41. Endotricha Eoidalis Snell. id. 
12. »  Suavalis Snell. id. 


43. _ >» Approximalis Snell. id, 

14, Eudorina Aurantiacalis Snell. nov. gen. et spec. 
15. »  Brunnealis Snell. nov. spec. 

16. »  Incrustalis Snell. id. 

47. Botys Ictericalis Snell. id. 

48 »  Fuscocilialis Snell. id. 

49. »  Fuscinervalis Snell. id. 

20. Dolichosticha Subvenilialis Snell. nov. spec. 

21. Stenophyes Histricalis Walk., Moore. 

22. Filodes Costivitralis Guen. 

23. » (Tyspanodes) Flavolimbalis Snell. nov. spec. 


24. Conogethes Semistrigalis Snell, nov. spec. 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


. Margaronia Tritonalis Snell. 


»  Amphitritalis Guen. 


»  Angustalis Snell, 


. Pitama Nigricollis Snell. 
. Phakellura Abruptalis Snell. 
. Glyphodes Pandectalis Snell. 


» Jaculalis Snell. 


>»  Naralis Feld. en Rog. (an nov. spec.? Sub- 


naralis Snell.). 


»  Spectandalis Snell. nov. spec. 


» Dilectalis Snell. 


» Advenalis Snell. 


nov. gen.). 


. Agathodes Caliginosalis Snell. 
. Stenia Tenellalis Snell. 


. Ercta Dixialis Snell. 


» Pedicialis Snell. 


. Coptobasis Möllingeri Snell. 
. Nesarcha Bilunalis Snell. 


. Hydriris Angustalis Snell. 


» Exsolvalis Snell. 


id. 


id. 


id. 


id. 


. Cliniodes Paucilinealis Snell. nov. spec. 


id. 


id. 
id 
id. 


id. 


. Plectrona Dohrni Snell., nov. gen. et spec. 


. Analtes Crinipes Feld. en Rog. (Euthalantha Snell., 


. Heterocnephes Venosa Butl, (Peribona Snell. nov, gen.). 
. Psara Selenialis Snell., nov. spec. 


id. 


+ Hydrocampa Phlegetonalis Snell., nov. spec. 


» Coenosalis Snell.; nov. spec. 


. Oligostigma Adjunctalis Snell. 


. Musotima Incrustalis Snell. 


1d. 


1d. 


106 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


RARA LI DINAR 


A. CHRYSAUGIDAE Led. 


Genus Chrysauge Hibn., Led. 


(Ragonot, Ann, Soc. Ent. de Fr. 1891, p. 468.) 


1. Bifasciata Led., Beitrag p. 41, pl. 6, fig. 1. 

Bij het exemplaar mijner collectie (Brazilie, Nieuw-Freiburg), 
loopt nog eene gegolfde, zwarte, naar boven verdikte lijn vóór den 
zwarten achterrand der achtervleugels, die ook smaller is dan op 
Lederer’s afbeelding. Ander verschil zie ik niet en kan het opge- 


geven niet voor specifiek houden. 


BSHONATOCHROTDBAE Wied: 


Genus Homalochroa Led. 
(Ragonot, Ann. Soc. Ent. de Fr. 1891, p. 203.) 


2. Aestivalis Led., Beitrag p. 42, pl. 6, fig. 3 (1863). 

Hierbij behoort als een synonym; Pyralopsis Divisa Boisd. , Cons. 
sur les Lép. du Guatemala p. 94 (1870), die als eene Lithoside 
werd beschreven. Verder volgens Druce, (Biol. Amer. cent. Lep. 
Het. I, p. 127), ook Mapeta Xanthomelas Walk., Cat. 27, p. 17. 

De beide andere soorten die Boisduval, |. c. van zijn genus 
Pyralopsis opnoemt, (/lomalochroa Feld. en Guatemalteca Feld.) 
ken ik niet in natura, doch daar bij het beschouwen der afbeel- 
dingen in de Lepidoptera der Novara-reis al dadelijk in het oog 
loopt, hoeveel korter de palpen zijn dan bij Aestivalis, denk ik, 
dat zij niets met laatstgenoemde soort te maken hebben en tot 
geheel andere familiën behooren. 

Baron von Nolcken bragt van zijne tweede reis naar Columbie, 
welker resultaten wel grootendeels te loor zijn gegaan, een man 


van Aestivalis mede, die zich in mijne collectie bevindt. 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 107 


Cl PYRATADID AE Led. 


Genus Coenodomus Wals. 
(Trans, Linn. Soc. Ser. II, Vol. V, part. 2, pag. 49 (1888). 
3. Hockingii Wals., 1. c. pag. 50, pl. V. 


Een synonym dezer soort, die ook op Java voorkomt, is: dlippa 
Anomala Auriv., Ent. Tidskr. 1894, p. 176, fig, 9%. Zij is echter 
geene Cochliopodine, maar eene echte Pyralidine, wat reeds uit 
de goede afbeelding van den heer Aurivillius duidelijk blijkt. 

Eene tweede soort van Coenodomus werd door den heer Hampson. 
gepubliceerd, Iust. VIII, p. 127, pl. 154, fig. 16 (1891) onder 
den naam van Rotundinidus, Ik betwijfel het specifiek verschil van 
Hockingu. 

De plaats van het genus Coenodomus is wel tusschen Exarcha 
Led. en Stericta Led. 


4. Genus Oryba Walk. 


Walker geeft dezen naam in zijnen Catalogus, deel 27, p. 10, 
aan een Pyraliden-genus, waarover ook: zie Snellen, Trans. Ent. 
Soc. of London 1890, p. 562 en Ragonot, Ann. Soc. Ent. de 
France 1891, p. 95. Maar het is Walker overkomen dat hij vergat, 
reeds in deel 8 van dien Catalogus, op p. 167 denzelfden naam 
voor een Sphingiden-genus te hebben aangewend. Daar het laatste 
ook wel regt van bestaan schijnt te hebben, dient het Pyraliden- 
genus te worden verdoopt en sla ik daarvoor den naam Orybina 
voor. Het is namelijk niet zeker, of Orybia Rag. (Ann. Soc. Ent. 
de France 1891, p. 35) wel hetzelfde genus is, als Oryba Walk., 
Snell., Trans. Ent. Soc. of London 1890, p. 562. 


Genus Goossensia Rag. 
(Ann. Soc. Ent. de France 1890, p. 195). 


5. Darabitails m. nov. spec. 
Een d van 31 mm. vlugt. 


Bij de twee, door mij in den voorgaanden jaargang van dit Tijd- 


108 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


schrift, op p. 73, beschreven soorten, kan ik thans eene derde 
voegen, waardoor het getal der tot dit genus behoorende op vier 
stijgt. Zij onderscheidt zich van de drie andere door niet groen, 
maar half geel en bruin gekleurde voorvleugels, terwijl de achter- 
vleugels bruingrijs zijn, 

Palpen, naar het schijnt (zij zijn niet goed geconserveerd), 
gevormd zooals bij Cinnamomealis m., bijpalpen zie ik niet. Kop 
weinig uitstekend; bijoogen duidelijk. Sprieten dun, naakt. Thorax, 
even als bij de andere soorten, kort, weinig gewelfd. Hij is, gelijk 
de overige tot hiertoe beschreven deelen, schorsbruin gekleurd. 

Voorvleugels ongeveer gevormd als bij Cirzamomealis en Lu- 
tealis, maar de voorrand veel vlakker en voorbij de helft dikker 
beschubd, alsof er een omslag aanwezig ware, wat echter niet het 
geval is. De wortelhelft van den vleugel is leemkleurig okergeel , 
aan den wortel en langs den voorrand licht schorsbruin. Tweede 
helft van den vleugel licht schorsbruin, hare dikkere beschubbing 
aan den voorrand iets paarsachtig; zij is overigens geteekend met 
eene leemgele niervlek op de dwarsader die onderaan naauwelijks 
van de lichtere wortelhelft is gescheiden en met eene gebogen gele 
dwarsstreep, die door twee een weinig donkerder en iets getande 
lijnen begrensd wordt. Franjelijn fijn donker, bovenaan wortel- 
waarts fijn licht afgezet. Franje schorsbruin. Achtervleugels bruin- 
grijs, tegen den achterrand, die even als de franje iets roodachtig is, 
met eene flaauwe dikke donkere booglijn. Achterlijf graauwbruin. 

Onderzijde graauwachtig schorsbruin, de wortelhelft der voor- 
vleugels lichter, geelachtig, het derde vierde iets donkerder, als een 
breede dwarsband; de achtervleugels met eene booglijn als boven. 

De aderen 3—5 der achtervleugels komen ongeveer uit één punt. 

Pooten als bij de beide bovenvermelde soorten. 

Oost-Java, Res. Besoeki, Djember, 1300— 2500 voet (Möllinger). 


Collectie van den heer J. H. R. Neervoort van de Poll. 
Genus Stemmatophora Guen., Led. 


6. Fracticornalis m. nov, spec. 


Een gave en een afgevlogene 4; 16 en 17 mm. 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 109 


Deze soort bezit de hoofdkenmerken van het genus volgens 
Lederer en onderscheidt zich van Combustalis en Vibicalis door 
een weinig smallere palpen maar vooral door dat de mannelijke 
sprieten in het midden iets verdikt en geknakt zijn, terwijl die 
verdikking aan de binnenzijde een paar stompe tandjes heeft en 
de sprietwortel ongewoon lang is. Het wijfje is mij onbekend ; zeer 
waarschijnlijk zullen daar de sprieten geheel normaal van vorm zijn. 

Kop, palpen, de fijn en lang bewimperde sprieten, de thorax 
en het achterlijf benevens de bovenzijde der vleugels zijn zeer 
donker, vrij dof aardachtig grijsbruin gekleurd. De teekening der 
bovenzijde bestaat uit twee iets geslingerde, evenwijdige, fijne lichte 
dwarslijnen die beiden aan den voorvleugelvoorraad breeder en vrij 
helderwit beginnen, doch verder vuilwit en naauwelijks zigtbaar 
zouden zijn, zoo zij niet eenigszins donkerder beschaduwd waren. 
Zij staan op de achtervleugels de helft nader bijeen. Tusschen deze 
lijnen is de grond donkerder en aan den voorrand der voorvleugels 
fijn wit gestippeld. Franjelijn zeer fijn vuilwit. Over den wortel der 
donkergrijze franje loopt eene bijna zwarte lijn. 

De onderzijde is iets lichter en grijzer dan de bovenzijde. Zij 
vertoont slechts de buitenste der beide lichte dwarslijnen, die op 
de voorvleugels, onder het witte voorrandsstreepje zeer onduide- 
lijk is. Ader 7—9 der voorvleugels zijn gesteeld; 3—5 der achter- 
vleugels ontspringen digt bijeen. Achterpooten geelachtig ; de anderen 
grijsbruin. 

De punt der voorvleugels is stomper dan bij /ibicalis en Combustalis. 

Java (Ardjoeno), Dr. Heckmeijer. Leidsch Museum en mijne 
collectie. 


7. Genus Cecidipta Berg. 


(Stettiner Entom. Zeitung 1878, p. 230, pl. I, fig. 2 en 2 a—). 


Volgens Prof. Berg. behoort dit genus tot de Phyciden wat m.i. 
niet juist is, Uit de afbeelding der vleugeladeren ziet men namelijk 
dat 1°. ader 7 der voorvleugels aanwezig is en in den achterrand 
uitloopt. Het hoofdkenmerk van de genoemde subfamilie ontbreekt 


dus. Buitendien is ader 4 der voorvleugels wortelwaarts gevorkt 


110 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


en hunne ader 2 veel langer dan 3—5. Ik geloof dus dat de plaats 
van Cecidipta onder de Pyralidae of Botydae moet worden gezocht, 
maar de juiste kan ik niet aanduiden daar Prof. Berg ader 8 der 
achtervleugels niet nader beschrijft (de afbeelding laat op dit punt 
te wenschen over) en ook niet zegt of ader 10 dan wel 11 der 
voorvleugels ontbreekt. Welligt is Cecidipta verwant aan Deuterollyta. 
Vreemd komt het mij ook voor dat bij de beide seksen van Cee. 
Exeoecariae de palpen verschillend zouden gevormd zijn en ook het 2 


gekamde sprieten bezit. Zouden hier twee soorten vermengd worden ? 


Genus Asopia Tr., Led. 


S. Hampsonialis m. 

Herculia Igniflualis Hamps., Must. IX, p. 160, pl. 172, fig. 10 
(1893), nec Moore, Lep. of Ceylon en Walker. 

Deze door den heer Hampson zeer duidelijk afgebeelde soort is 
niet de /gniflualis van Moore en ook niet die van Walker, hoewel 
diens beschrijving alweder eenige aanleiding geeft tot de verwarring. 
Moore's en Walker’s soort, door den laatstgenoemden naar een 2 
beschreven, moet aan den voorrand der voorvleugels twee gele 
vlekken en daar tusschen gele stippen hebben; die kenmerken 
bezit ook mijn Indisch, in Engeland door mij naar het Britsch 
Museum of naar de collectie van den heer Moore bestemd wijfje, 
maar niet de door den heer Hampson afgebeelde soort, waarvan 
ik ook een Javaanschen man heb. Deze heeft daarentegen langs de 
tweede helft van dien voorrand een geel veegje, maar geene gele 
stippen en de tweede der beide donkere dwarslijnen staat ongewoon 
nabij den achterrand, op eene aan Endotricha herinnerende wijze. 

Waarschijnlijk heeft de onduidelijke bestempeling van de grond- 
kleur der bovenzijde (cervinus, fawn-colour), die zoo min op de 
eene als op de andere soort past, tot de dwaling aanleiding ge- 
geven. Igniflualis is donker paarsachtig graauwbruin, Hampsonialis 
kaneelbruin, naar het roode trekkende. Ook Hampsonialis behoort 
tot Dolichomia Ragonot, een der genera waarin deze Asopia Led. 


verdeelt en die ik wel verwacht dat aangenomen zullen worden, 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 111 


Het bedoelde Javaansche exemplaar werd door den heer G. J. Oude- 
mans op Buitenzorg gevangen. 

Tot hetzelfde genus Dolichomia Ragonot behoort ook Herculia 
Bractealis Hamps. I. IX, p. 160, pl. 172, fig. 2. Deze soort is 
na aan Mampsonialis verwant, maar grooter, slanker, nog rooder 
(donker steenrood) met helderwitte, niet goudgele buitenhelft der 
franje en langer bewimperde mannelijke sprieten. Zij komt ook op 


Java voor. 


9. Subregalis m. nov. spec. 

Een & en twee 99 van 25—28 mm. 

Deze soort die evenals Regalis W. V. tot het door den heer 
Ragonot van Asopia afgescheiden genus Hypsopygia behoort, is aan 
deze na verwant, maar zij is grooter dan mijne exemplaren die 
slechts eene vlugt van 16—18 mm. hebben. Dit is echter van geen 
overwegend belang maar wel, dat de tweede dwarslijn der voor- 
vleugels schuin loopt en in den staarthoek eindigt. Bij Regalis is 
die lijn regtstandig, loopt ongeveer evenwijdig met den achter- 
rand en eindigt in den binnenrand, duidelijk vóór den staarthoek. 
Op de achtervleugels loopt de dwarslijn ook niet ongeveer met den 
achterrand evenwijdig zooals bij de Europesche soort maar zij maakt 
in het midden eene groote bogt waardoor zij aldaar den achterrand 
zeer nabij komt, waarvan ook haar laatste derde veel minder ver- 
wijderd is dan bij Regalis. Ook heeft het bovengedeelte dezer lijn 
aan hare binnenzijde eene roestbruine, bij Hegalis ontbrekende 
afzetting. Het lichtpaarse derde veld der achtervleugels verkrijgt 
door het genoemde verschil in het beloop der tweede dwarslijn 
bij Swbregalis een anderen vorm. Eindelijk is het zilverwitte begin 
der beide dwarslijnen aan den voorrand der voorvleugels bij Subre- 
galis de helft smaller. Overigens is alles zooals bij Regalis, de 
voorvleugels zijn glad beschubd, paarsachtig bruingrijs, langs den 
achterrand lichter en rooder, tusschen de zilverwitte voorrands- 
streepjes oranje, met witte stipjes op de snede van den vleugel, 

Java, Fruhstorfer, Ook door Mr. Piepers in de Preanger gebergten, 


op eene hoogte van 5000 voet gevangen. 


112 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


10. Divagalis m. nov. spec. 

Zes mannen van 20—22 mm. 

Deze soort is volgens Lederer eene Asopia; naar de nadere 
verdeeling daarvan door den heer Ragonot (Ann. Soc. Ent. de France 
1891) behoort zij tot dat genus waaraan hij den naam van Pyralis 
Linn. geeft. Zij is aldaar door hare kleur en teekening zeer kenbaar. 

Sprieten draadvormig, vrij lang bewimperd. Palpen gebogen, 
glad beschubd, het eindlid spits, opgerigt, korter dan de helft van 
lid 2. Zij zijn licht roodbruin. Thorax licht paarsgrijs, evenzoo de 
voorvleugels, die op een en twee derden met twee schuin buiten- 
waarts gerigte dwarslijnen zijn geteekend. Die lijnen zijn iets lichter 
dan de grond, aan de afgewende zijden lichtbruin afgezet, de 
eerste is op de helft kort hoekig gebroken, de tweede loopt in 
den staarthoek uit en is bijna geheel regt, hare lichtbruine af- 
zetting is aan den voorrand een weinig vlekkig verbreed en wor- 
telwaarts heeft zij ook in het midden eene zwartbruine. Dwarsader 
met eene fijne donkerbruine stip, de voorrand van het middenveld 
geelbruin mel fijne witte stippen. Achtervleugels vuilwit met twee 
onduidelijke, sterk geslingerde donkere dwarslijnen. 

De wortelhelft der franje is vuilwit, onregelmatig met zwarte 
stippen geteekend, de tweede helft roodgrijs. Achterlyf geelbruin. 
Onderzijde der voorvleugels donkergrijs, tegen den binnenrand 
witachtig, de achtervleugels ongeveer als boven, 

West-Java, Fruhstorfer. 


Genus Endotricha Zell., Led. 


41. Eoidalis m. nov. spec. 

Drie dd van 16—17 mm. vlugt en een 9 van 16 mm. 

De exemplaren dezer nieuwe soort zijn, behalve een der man- 
nen, zeer frisch en gaaf. Zij onderscheidt zich van de mij bekende 
soorten door de levendig paarsroodbruine kleur en verschilt van de 
gemeene Europesche //ammealis, waaraan zij herinnert, buitendien 
op het eerste gezigt door iets forscheren lichaamsbouw en smallere 


vleugels. De generieke kenmerken zijn allen aanwezig en behalve 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 113 


deze, neemt men bij den 4 op de bovenzijde van den sprietwortel, 
een langen dunnen regtopstaanden tand waar die niet bij //am- 
mealis wordt gevonden. 

Palpen roodbruin, op de snede witachtig. Sprieten bruin, op 
den rug met witte stippen, ook de tand van het wortellid aan de 
binnenzijde wit. Kop roodachtig. Thorax met de lange schouder- 
deksels en de eerste helft van den achterlijfsrug purperbruin, de 
tweede helft als de buik bruingeel; pooten en borst bfuingeel, 
rood bestoven. De vorm der vleugels is geheel als bij #lammealıs, 
alleen zijn zij iets smaller. Wortelveld der voorvleugels tot twee 
vijfden reikende, levendig paarsroodbruin, aan den voorrand wit- 
gestippeld en met steilen, iets gegolfden achterrand die eerst wit 
is afgezet, welke kleur daarna overgaat in okergeel. Dit okergeel 
is van een tot twee millimeters breed en wordt dan verderop ver- 
vangen door paarsrood, behalve langs den voorrand die okergeel 
blijft. Tweede dwarslijn ruim een halve millim. van den achter- 
rand verwijderd, bovenaan smal wit, verder zeer fijn donker. 
Achter die lijn is de achterrand lichtpaars, de franjelijn paarsbruin, 
in de cellen dikker, iets gegolfd. Franje bleekgeel, aan de vleu- 
gelpunt, in het midden en boven den staarthoek op de wortelhelft 
paarsrood, Dwarsader met een roodbruin streepje. Op de achter- 
vleugels is het wortelveld ook paarsroodbruin en wordt door eene 
gebogen en gegolfde witte lijn begrensd. Daarna is de grond tegen den 
voorrand witachtig, tegen den binnenrand en verder tot de franjelijn 
paarsrood, als op de voorvleugels, met eene flaauwe witachtige 
gegolfde lijn over het midden van den vleugel. Franjelijn roodbruin; 
franje bleekgeel met eene roodachtige, donker gevlekte wortelhelft. 

Onderzijde wit, paarsrood bestoven, met twee gegolfde witte, 
roodbruin afgezette dwarslijnen; de voorrand der voorvleugels tegen 
de punt okergeel. Het 9 is gekleurd en geteekend als de d maar 
lichter en eentooniger. 


West-Java, Buitenzorg, G. J. Oudemans. 


12. Suavalis m. nov. spec. 


Een zeer gave en frissche d van 22 mm. vlugt. 
Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 8 


114 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


Hoewel een weinig vreemd van uitzigt, behoort deze soort toch 
ongetwijfeld tot het genus Endotricha. De eenige afwijking bestaat 
in eene verdikking door haren, in den vorm van een stompen tand, 
aan de buitenzijde van het wortellid der sprieten, wier schaft 
draadvormig, vrij lang gewimperd is. Ook is de vlinder een weinig 
forscher van bouw dan Flammealis. Ik zeg dit niet, omdat ik deze 
soort als de type van Endotricha beschouw, want het typenstelsel 
verwerp ik geheel, maar omdat zij de meest verbreide soort van 
het genus is en zich daarom het beste tot eene vergelijking 
leent. 

Palpen ongeveer ter halve lengte van het stompe eindlid boven 
den schedel uitstekende. Sprieten vrij lang, fijn bewimperd, de 
wortel met een stompen schubbentand, glad beschubd en al deze 
deelen, zoomede de halskraag en de voorhelft van den thorax, 
houtgeel, bruin gemengd. Schouderdeksels grootendeels zwartbruin, 
alleen aan de binnenzijde bruingeel gemengd. Zij hebben aan het 
eind eene dikke, zwartbruine pluim, die bijna tot de helft van 
den binnenrand der achtervleugels reikt en waaruit eene dunne, 
valere komt, die tot den staarthoek van deze komt. Voorvleugels 
aardbruin, een weinig glanzig; de wortel, voorrandsstippen van een 
derde tot de tweede dwarslijn en een steile, ongebogen, aan de 
buitenzijde vlak uitgesneden dwarsband op twee vijfden, twee 
millimeters breed, zijn lichthoutgeel; een voorrandsvlekje aan de 
binnenzijde der zeer onduidelijke, meest in stippen opgeloste tweede 
dwarslijn en deze zelf zijn donker houtgeel. Eerste dwarslijn niet 
aanwezig. Achter de tweede lijn wordt de vleugelgrond iets lichter 
en paarser. Achtervleugels aan den wortel aardbruin; in het midden 
ziet men een licht houtgelen dwarsband, die bovenaan, waar hij 
dubbel zoo breed is als die der voorvleugels, vervloeit maar naar 
onderen, waar hij in den staarthoek uitloopt, smaller en scherper 
begrensd is. Laatste derde der achtervleugels bleeker en paarser 
dan het wortelderde. Franjelijn met donkerbruine streepjes. Franje 
bruingeel, met eene donkere lijn en stippen op de wortelhelft, 
behalve op de voorvleugels boven ader 5. Achterlijf bruin- 


geel, 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 115 


De onderzijde is gekleurd en geteekend als boven, maar alles 
bleeker en minder scherp. Binnenrand der achtervleugels lichtgrijs. 
Pooten bruin. 


Java; Fruhstorfer, 


43. Approximalis m. nov. spec. 

Beide seksen in gave exemplaren. 16—19 mm. 

Deze soort is zeer na verwant aan mijne Sondaicalis, Tijds. v. 
Ent. 23 p. 200 (1879—80); 26 p. 123 pl. 6 fig. 6 (afbeelding 
zeer ruw!) maar over het geheel iets grooter, bleeker van kleur 
en met smaller, zemelkleurig geel, niet bleek purperrood, aan 
beide zijden duidelijk begrensd lichter middelveld der achtervleugels. 
Bij de breedvleugeliger, overigens verwante Flavofascialis Bremer 
die buitendien ook geheel licht purperrood is, is het middenveld 
der achtervleugels en het grootste gedeelte van dat der voorvleu- 
gels veel levendiger en helderder geel gekleurd. De vlinder is 
overigens eene echte Endotricha, gebouwd als Flammealis, met iets 
kloeker lijf, eene bij den 4 wat dikkere staartpluim en iets langer 
bewimperde sprieten; wortel van deze zonder tand. Ik merk op, 
dat het bij Endotricha niet gemakkelijk valt, uit te maken of de 
aderen 4 en 5 der voorvleugels werkelijk gesteeld zijn dan wel 
aanvankelijk zeer nabij elkander loopen. De achtervoeten zijn, 
evenals bij Mlammealis, korter dan de scheenen. 

Palpen, kop en thorax hebben een’ lichten, iets bruinachtig 
zemelkleurig gelen grond, ook de bovenzijde der vleugels. Op de 
voorvleugels is het wortelveld door eene schuine, eerst onder de 
middencel duidelijke, fijne, maar niet helder-witte dwarslijn begrensd 
en zeer bleek purperrood getint. Middenpunt donkergrijs, lang- 
werpig, voorrand zeer onduidelijk grijswit en donkergrijs gestippeld 
Tweede dwarslijn weinig meer dan 4 millimeter van den achter- 
rand, zeer fijn, grijs, de grond achter haar bleek purperrood. Op 
de achtervleugels is het wortelveld bleek purperrood, het midden- 
veld beslaat minder dan een derde, wordt door twee onzuiver 
witte fijne, bijna ongetande dwarslijnen afgezet en is bijna eenkleurig 


licht zemelgeel. Achter de tweede dwarslijn, die iets boven den 


116 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDER. 


staarthoek eindigt, ziet men het derde veld van den vleugel dat 
grootendeels twee vijfden der breedte beslaat maar onderaan veel 
minder, Het is er dus veel smaller dan bij #/ammealis en Flavo- 
J'ascialis maar even breed als bij Sondaicalis en overigens bleek 
purperrood gekleurd Franjeljn zeer fijn, donkergrijs, het gegolfde 
wortelderde der franje bleek purperrood, het overige geheel wit. 

Onderzijde bleek graanwgeel, purperrood bestoven, de teekening 
ongeveer als boven aangelegd doch de tweede dwarslijn der voor- 
vleugels in het midden gebroken, sterk van den achterrand afwij- 
kende. 


Java: Tegal, Kemanglen (Lucassen). In mijne collectie. 


Genus Eudorina Snell. 


(Nov. gen.) 


Dit genus, dat verwant schijnt aan Scoparia (Eudorea Zell), 
komt in Lederer’s Analytische tabel der Pyralidinen-genera, in 
afdeeling 116, waar het zich zoowel van Psamotis als van Cindaphia 
dadelijk onderscheidt, ten eerste door de groote, driekante bij- 
palpen en ten tweede door het duidelijke, lange, gladbeschubde 
rolronde eindlid der lipvoelers. Ook zijn de voor- en achtervleugels 
eenigszins langwerpig en de achterrand der eersten weinig langer 
dan de helft van den voorrand. Psamotis en Cindaphia hebben meer 
den vorm van Botys. 

Sprieten naauwelijks langer dan de helft van den voorrand der 
voorvleugels, draadvormig, bij de mannen naakt, vrij dik, zonder 
uitmonsteringen. Lipvoelers ongeveer tweemaal zoo lang als de kop, 
regtuitstekend, lid 2 plat beschubd, met eene punt aan de voor- 
zijde; lid 3 zeer duidelijk, iets korter dan lid 2, rolrond, stomp, 
glad beschubd. Bijpalpen zeer groot, driekant, nog grooter dan bij 
Scoparia. Kop afgerond, Zuiger opgerold. Bijoogen klein, Thorax 
dikker dan bij Scoparia, ook het achterlijf, dat niet of slechts 
weinig langer is dan de achtervleugels. 

Vleugelvorm als bij Scoparia, de voorvleugelpunt misschien iets 


duidelijker, de achterrand weinig of niet gebogen, niet zeer schuin. 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 117 


Achtervleugels weinig breeder, onder de punt is de achterrand iets 
ingetrokken. De voorvleugels zijn bruin, soms met een weinig grijs 
gemengd, met lichte vlekken of dwarsstrepen; over het geheel 
weinig geteekend. Achtervleugels iets lichter en graauwer, onge- 
teekend. 

Voorvleugels met 12 aderen; 3—5 ongesteeld, 6 en 7 uit de 
dwarsader, 8—10 gesteeld, 11 evenals bij Scoparia, uit 7/, van 
den voorrand der middencel, maar schuiner. In de achtervleugels 
3-5 ongesteeld, 6 uit de spits der middencel, 7 en 8 duidelijk 
verbonden. Binnenrand van de middencel der achtervleugels op de 
bovenzijde onbehaard. 

De pooten zijn gewoon gevormd en gespoord, stevig gebouwd. 

Zooals ik boven zeide, schijnt Eudorina verwant aan Scoparia , 
de lipvoelers zijn echter anders, ook het aderbeloop der voorvleu- 
gels. Ik ken er drie onbeschreven soorten van die zich als volgt 
onderscheiden : 

I. Voorvleugels met twee schuine witte dwars- 

strepen; nabij de tweede nog eene halve aan 
den voorrand. 
A. Voorvleugels licht oranjebruin, grijs en 
schorsbruin gemengd; de eerste dwarsstreep 
bovenaan niet breeder . . . . . . ‘1. Aurantiacalis. 
B. Voorvleugels schorsbruin; de eerste dwars- 
streep bovenaan breeder . . - - + 2. Brunnealis. 
II. Voorvleugels bruin, met eenige helderwitte , 


scherp begrensde vlekken . … … + + : 3. Incrustalis. 


14. Aurantiacalis m. nov. sp. 

Een d en twee 22. 18—21 mm. 

Palpen geheel onderaan wit, overigens donkerbruin. Sprieten, 
kop en thorax graauwbruin, de laatste oranjebruin gemengd. Voor- 
vleugels met iets duidelijker punt en wat meer gezwaaiden achter- 
rand dan bij de andere soorten, Hunne grondkleur is eigenlijk 
schorsbruin , maar twee langstrepen (onder den voorrand en door 


cel 15, tot twee derden), zoo mede eene smalle beschubbing aan de 


118 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


wortelzijle der halve witte dwarsstreep en breedere langs den achter- 
rand zijn licht oranjebruin; eene breede beschubbing aan de wortel- 
zijde der tweede geheele witte dwarsstreep is parelgrijs. De witte 
dwarsstrepen zijn smal, duidelijk, schuin; de eerste, op een derde, 
bereikt de vleugelranden niet en snijdt de oranjebruine langstreep 
door cel 14; de halve is franjewaarts fijn donker afgezet; de derde 
begint iets voor de vleugelpunt, is ongebogen en bereikt bijna den 
binnenrand, bij drie vierden. Franjelijn fijn wit, op de aderen 
dikker; franje bruingrijs. Achtervleugels bleek grijsbruin, iets 
glanzig. Onderzijde met lichteren grond dan boven , voor den achter- 
rand eene flaauwe donkere streep, op drie vierden der vleugels. 
Voorborst wit. 

West-Java, Pengalengan, 4000 voet (Fruhstorfer). (coll. Hering). 


15. Brunnealis m. nov. spec. 

1895 mm. 89. 

Palpen en voorborst als bij de voorgaande soort. Kop en thorax 
schorsbruin, als de grond der voorvleugels die eene duidelijke punt 
en iets gezwaaiden achterrand bezitten. Uit den wortel komt eene 
korte, onduidelijke i onzuiver witte langsstreep die tegen den voor- 
rand smal donkerbruin is afgezet, en ook de middencel is donker- 
bruin maar deze kleur wordt in vlekken verdeeld door de eerste 
witte dwarsstreep die bij ader 1 begint en kort gevorkt, onder 
den voorrand eindigt. Halve dwarsstreep breed, niet scherp, buiten- 
waarts vervloeid. De tweede geheele dwarsstreep begint even voor 
de vleugelpunt, is tweemaal flaauw geslingerd en eindigt bijna in 
den binnenrand, op drie vierden. Hare kleur is, evenals die der 
halve streep, iets paarsachtig. Franjelijn fijn wit; op de aderen 
dikker; franje als de vleugel, onduidelijk donker gedeeld. 

Bij sommige exemplaren ziet men nabij den wortel der mid- 
dencel eene witte stip en de eerste witte dwarsstreep is in het 
midden afgebroken zoodat zij in eene korte, wijd geopende V 
in de middencel en een kort wit streepje op ader 1 wordt ver- 
deeld. 


Achtervleugels als bij de voorgaande soort, lichter en iets glan- 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 119 


ziger dan bij de volgende. Onderzijde schorsbruin , iets roodachtig, 
ongeteekend. 
West-Java, Pengalengan; 4000 voet. (Fruhstorfer). Coll. Hering. 


16 Incrustalis m. nov. spec. 

20--25 mm. d 9. 

Ook bij deze soort zijn de voorborst en de basis der lipvoelers 
wit, het overige der laatsten zeer donkerbruin, de bijpalpen don- 
kerbruin met geelwitten bovenrand; voorhoofd bruin, bruinwit 
gerand. Sprieten bruin, met een bruinwit lijntje over den wortel 
en het begin van den schaft. Schedel en thorax donkerbruin, als 
de grond der voorvleugels. Voorvleugels iets stomper en met meer 
gelijkmatig, ofschoon zeer flaauw gebogen achterrand dan bij de 
andere hier beschreven soorten. Hunne grondkleur is leverbruin , 
donker, de beschubbing glad. Eene stip en twee langwerpige vlekjes 
aan den wortel, in het midden, achter elkander, van verander- 
lijke grootte, eene liggende, boonvormige middenvlek met eene of 
drie fijne stippen op een langsrijtje daarboven zoomede eene stip 
in de vleugelpunt zijn zeer scherp, helderwit. Verder ziet men 
nog eene flaauwe dwarsrij bruine stippen op drie vierden die 
wortelwaarts een weinig grijswit zijn afgezel en een bruinwit of 
wit, grooter of kleiner voorrandsvlekje iets voorbij twee derden. 
Franjelijn wit, op de aderen veel sterker verdikt dan bij de andere 
soorten. Franje als de vleugel. 

Achtervleugels met franje graauwbruin, minder glad beschubd 
dan bij de andere soorten. 

Onderzijde der vleugels bleek paarsbruin met verstrooide bruin- 
witte, bruin gerande vlekken, in het midden; op de voorvleugels 
ook aan den voorrand en de punt. 

Celebes. Komt ook op Java voor waar Mr. Piepers eenige exem- 
plaren uit de Preangergebergten (5000 voet hoog), verkreeg. 

Genus Botys Led. 
A. 
dy 0 
17. Ictericalis m. nov. spec. 
Beide seksen. 23—25 mm. 


120 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


Deze soort is door kleur en teekening het naast verwant aan 
Artificalis Led. en Togalis Led., ook herinnert zij sterk aan B. 
Fatualis Led. en Adipalis Led. Zij verschilt echter van allen door 
den eigenaardigen mat geelkoperkleurigen grond der bovenzijde, 
van Togalis bovendien door het gemis van alle glanzig potlood- 
kleurig grijze beschubbing der gewone vlekken, van de overige drie 
door het ontbreken van een donker ringetje op de dwarsader der 
achtervleugels. Sprieten draadvormig, naakt, de leden iets gekarteld. 
Palpen anderhalf maal zoo lang als de kop; zij zijn iets minder 
snuitvormig en stomper dan bij Togalis maar toch minder gebogen 
dan bij #atualis, het eindlid is even onduidelijk als bij deze beide 
soorten. Verder zijn zij tweekleurig, zwartgrijs en wit. Kop en 
thorax geel, gemengd met graauwbruin, zooals ook de kleur der 
vleugelteekening is. Deze bestaat uit drie dwarslijnen en een mid- 
denteeken der voor- en twee dwarslijnen der achtervleugels, terwijl 
buitendien het geheele achterrandsderde die kleur heeft, op de 
achtervleugels wat bleeker zijnde. De eerste dwarslijn der voor- 
vleugels, bij den wortel, is vlekkig vervloeid, de tweede op een 
vijfde, franjewaarts als uitgestreken, evenals een donker streepje 
op de dwarsader. Tweede dwarslijn bovenaan getand, in het midden 
zeer bogtig en langs ader 2 bijna horizontaal, het donkere midden- 
streepje rakende. De bovenhelft van het middenveld is tweemaal 
zoo breed als de onderhelft. Donkere dwarslijnen der achtervleugels 
op een derde en drie vijfden, iets convergeerend, de eerste iets 
voor, de tweede iets voorbij den staarthoek uitloopende, daar, 
waar de donkere achterrand eindigt. Deze heeft boven den staart- 
hoek der voorvleugels een geel vlekje en is ook juist achter de 
tweede dwarslijn der achtervleugels een weinig geel gemengd. 
Franjelijn scherp donker, de franje bont, geel en graauw- 
bruin. 

Onderzijde bijna als boven gekleurd en geteekend. Achterlijf op 
den rug graauwbruin, de buik grijsgeel. 

Men zal opmerken dat ik het genus waartoe deze soort behoort, 
Botys Led, noem, zonder vermelding van vroegere auteurs die 


denzelfden naam hebben gebruikt. Ik geloof dat dit beter is, daar 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 121 


de karakteristiek der laatsten niets beduidt , terwijl die welke Lederer 
geeft, zeer volledig is. 

De heer Meyrick heeft in zijne bewerking der Europesche Pyra- 
iden den naam Botys voor dit genus afgeschaft en door dien van 
Pyrausta Schrank vervangen wat ik zeer goed zoude vinden indien 
de beschrijving door den auteur der Fauna Boica beter ware dan 
die van Lederer, Hoe onbeduidend zij echter is, kan de lezer zelf 
beoordeelen. Zij luidt als volgt: 

Fauna Boica II p. 163. Kleinbartzünsler. Pyrausta. 

Fühlhörner: Borstenförmig. 

Schnauzen: Two; einfach, kürzer als der Brustrücken. 

Zunge: Eingerollt. 

Körper : Schmächtig. 

Hieher gehören: 

1°. Pyralis Cingulalis, meiner Fauna N°. 1723. 

ORs »  Lemnalis, » » SATAN 

Deze karakteristiek is hoogst vlugtig, ten deele nog verkeerd en 
twee zeer heterogene bestanddeelen worden vereenigd. Ik geloof 
volstrekt niet dat het geoorloofd is om Botys Lederer te verwerpen 
en het verwondert mi zeer dat er Lepidopterologen zijn en nog 
wel zeer goede, die Meyrick’s voorbeeld zoo maar dadelijk hebben 
nagevolgd. Men kan, wat de prioriteit der benamingen aangaat, 
hij de genera volstrekt niet op dezelfde wijze handelen als bij de 
soorten. De eerste zijn, en althans wat die uit de werken der oudere 
Lepidopterologen aangaat, niet anders te beschouwen dan als anti- 
quiteiten en zoo hunne namen nog gebruikt en de auteurs geciteerd 
worden, is dit alleen uit piëteit en niet bij wijze van een verkort 
citaat, Niemand zal, wanneer hi de kenmerken wil bestudeeren 
van het genus Papilio, te rade gaan met de werken van Linnaeus 
roch voor Agrotis die van Schrank of Treitschke nalezen. De op- 
lossing van Botys Led. in kleinere genera, door Meyrick beproefd 
komt mij ook buitendien voor, niet geslaagd te zijn, Men kan bij 
de talrijke soorten van dat genus wel verschil waarnemen in den 
vorm, de bekleeding en de kleur der lipvoelers, in de dikte der 


middenscheenen en de plaatsing der sporen maar al deze verschillen 


122 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


gaan zeer geleidelijk in elkander over en zijn naauwelijks te 
gebruiken voor onderafdeelingen Het is mogelijk dat er betere 
t 


gevonden. 


bestaan, maar zij zijn nog niet g 
Ietericalis is gevangen op Java, Pengalengan , 4000 voet hoogte, 


door Fruhstorfer. Collectie van den heer Hering, te Stettin. 


18. Fuscocilialis m., nov. spec. 

fen gaaf paar van 19 en 20 mm. vlugt. 

Deze soort is het naast verwant aan Botys Hypatialis Moore 
(Lep. of Ceylon II, pag. 349) en /errugalis Fabr.; met beiden 
heeft zij de donkergrijze franje der bruingeel gekleurde voorvleugels 
gemeen, zoo ook de getande dwarslijnen en de donker gevulde, 
duidelijk uitgedrukte ronde en niervlek. Zij onderscheidt zich echter 
van de iets grootere en spitsvleugeliger /errugalis, door helderder 
gekleurde voor- en geelwitte achtervleugels en van de mede grootere 
Hypatialis, door dat de achterrand der voorvleugels achter de 
tweede dwarslijn niet graauwbruin , maar bruingeel als het overige 
van den vleugel is. 

Sprieten draadvormig, ook bij den 4 genoegzaam naakt. Palpen 
snuitvormig, tweemaal zoo lang als de kop, graauwbruin, alleen 
geheel onderaan smal wit. Thorax leembruin. Voorvleugels bruin- 
geel, lichter en helderder dan bij de twee genoemde soorten , van 
den wortel af bij een der exemplaren dun bruingrijs bestoven, het 
verst langs den voorrand, maar toch niet tot aan de vleugelpunt 
en langs den binnenrand niet, noemenswaardig. Aderbeloop iets 
donkerder, maar zeer fijn. Dwarslijnen fijn, donkergrijs; de eerste 
steil, met drie boogjes, waarvan dat in cel 15 het meest uitsteekt; 
de tweede niet zeer bogtig, evenmin als bij de twee vermelde 
soorten; aan den voorrand is zij iets dikker, het middengedeelte 
kort getand, het onderste derde zeer flaauw. Geene golflijn, de 
grond achter de tweede dwarslijn bruingeel. Ronde en niervlek 
groot, duidelijk, donkergrijs gevuld, de ronde in het midden bruin - 
geel. Franjelijn met fijn zwarte stippen; franje donkergrijs, iets 
slanzig, met eene donkerder deelingslijn. 


Achtervleugels geelwit; een middenpunt, eenige bestuiving tegen 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 123 


de punt, zeer flaauwe sporen eener fijne donkere booglijn en 
eene zwart gestippelde franjelijn bruingrijs. Franje geelwit met 
eene of twee soms zeer flaauwe donkere deelingslijnen. 

Onderzijde der vleugels geelwit, met eenige bruingrijze bestui- 
ving, het meest op de voorvleugels en vooral langs den voorrand 
tot twee derden; deze verder tegen de punt met drie donkere 
streepjes. Middenteeken der voorvleugels vlekkig, bruingrijs, de 
achtervleugels boven en onderaan de dwarsader met eene donkere 
stip en alle vleugels met het begin eener donkere booglijn tegen 
den voorrand. Franje der voorvleugels donkergrijs, die der achter- 
vleugels onzuiver wit. 

Pooten vuilwit, maar de middenscheenen, die breeder en iets plat 
zijn, buitenwaarts zilverwit. 

Achterlijf licht bruingrijs, bij den 4 met eene geelachtige staart- 
pluim. 

West-Java: Pengalengan, 4000 voet (Fruhstorfer). Collectie van 


den heer Hering te Stettin. 
À, b, ût. 


19. Fuscinervalis m. nov. spec. 

Twee mannen en drie wijfjes. 30—32 mm. vlugt. 

Hoewel bij deze soort de bijpalpen klein zijn, ontbreken zij toch 
niet en, gevoegd bij het overeenstemmende der verdere kenmerken , 
wettigt dit de plaatsing in afdeeli@g A, b, van het genus Botys 
Lederer, waar zij duidelijk het naast verwant is aan Slriginervalis 
Guen. De kop en het voorste gedeelte van den thorax zijn echter 
grijs en niet geel en de franjelijn der voorvleugels, zoo mede de 
bovenhelft van die der achtervleugels, is met goed afgezonderde, 
min of meer langwerpige, donkergrijze stippen geteekend. 

Palpen opgerigt en gebogen, met witte onder- en donkergrijze 
bovenhelft. Kop grijs. Sprieten vrij lang (*/, der voorvleugels), bij 
beide seksen draadvormig, naakt, graauwbruin, de tweede helft 
onduidelijk licht geringd. Thorax vuilwit met grijze voorhelft. Voor- 


vleugels met duidelijke punt en schuinen achterrand, de achter- 


124 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


vleugels iets breeder en de vleugelvorm over het geheel vrij wel 
met dien van Wargaronia Unionalis overeenkomende. Bovenzijde 
glanzig wit, dun beschubd, met paarsen weerschijn; de voorrand 
der voorvleugels boven de middencel en ader 8 grijs. Even zoo zijn 
ook de aderen 3—7 grijs beschubd, vooral in het midden, maar 
niet ten volle tot den achterrand. Dwarsader mede grijs. Achter- 
vleugels zonder merkbare donkere beschubbing van het aderbeloop. 
Randstippen als boven beschreven. Franje als de vleugel. Onderzijde 
als boven, de franjelijn iets glanzig. Pooten vrij lang en dun, bruin- 
grijs; de tarsen wit geringd, Achterlijf onzuiver wit. 

Sumatra (Deli), Coll. Dohrn. — West-Java (Pengalengan, 4000 


voet, Fruhstorfer), Coll. Hering. 


Genus Dolichosticha Meyr. 


(Trans. Ent. Soc. of London 1884, p. 304). 


20. Subvenilialis m. nov. spee. 

d 2 19—21 mm. 

Deze soort behoort tot het genus Dolichosticha, zooals het door 
den heer Meyrick l.c. is gekarakteriseerd. De aderen 8 en 9 der 
voorvleugels zijn gesteeld, 10 en 11 komen uit den voorrand der 
middencel — evenals bij Ventlialis Meyrick, Moore en ook, gelijk 
de heer Meyrick teregt opmerkt (Trans, Ent. Soc, of Londen 1886 
p. 237) bij mijne Onaphal. Bifurcalis die hij mede tot Dolicho- 
sticha rekent. Van Difurcalis an Perinephes Meyrick onderscheidt 
Subvenilialis — evenals Venilialis — zich dadelijk door de breede, 
in het midden buitenwaarts gebogen achtervleugels en door den 
scherp begrensden donkeren achterrand, ook der voorvleugels. 
Voorts is de voorrand der voorvleugels niet fijn zwart gestippeld , 
zooals bij de kleinere Vexilialis, is de geheele binnenrand der voor- 
vleugels donker gekleurd en het middengedeelte der tweede donkere 
dwarslijn uitgewischt , wat beiden niet bij Veutlialis het geval is. 

Palpen graauwbruin, onderaan wit. Kop en thorax donker muis- 
graauw, glanzig, als de beschubbing der vleugels. Voorvleugels 


onzuiver wit, maar bijna geheel bedekt door donker muisgraauw , 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 125 


zoodat de grondkleur slechts even boven komt, vóór de eerste 
dwarslijn en, duidelijker, langs den breed muissgraauwen achter- 
rand als eene in het midden breedere, gebogen streep die echter 
den voorrand niet bereikt maar daaronder spits eindigt. Dwars- 
lijnen fijn donker graauwbruin, de eerste steil, weinig gebogen, 
de tweede met het bij Botijs gewone verloop maar niet zoo hoekig 
als bij Venilialis Zij is tusschen de aderen 2—4 bijna of geheel 
uitgewischt. Dwarsader met een streepje, even donker als de 
dwarslijnen. Achtervleugels tot twee derden onzuiver wit, de 
dwarsader met een donker streepje, daarachter eene tweemaal 
geslingerde donkere’ booglijn die ook in het midden flaauwer is. 
Achterrand donker muisgraauw, aan den voorrand iets, doch 
weinig breeder, aan den staarthoek niet puntig toeloopende. Franje 
grijswit met eene donker grijze lijn over den wortel. Achterlijf 
witgrijs. Onderzijde bijna als boven, het grijs lichter, de teekening 
minder scherp. Borst, buik en pooten wit, grijs gemengd. 
West-Java; Pengalengan , 4000 voet (Fruhstorfer ; coll. Hering) — 


Tegal: Mr. Lucassen: in mijne collectie, 
Genus Stenophyes Led. 


21. Histricalis Walker. — Moore, Lep. of Ceylon III, p. 275. 

De heer Moore heeft Botys Histricalis Walker, Catal 18, p. 655, 
in de Lepid. of Ceylon in zijn genus Cotachena geplaatst. Dit genus 
is door den heer Ragonot, in det Ann. Soc. Ent. de France 1891, 
p. 619, nader gekarakteriseerd en wel zeer uitvoerig. Toch merk 
ik in die beschrijving twee fouten op. Ferstens zijn niet de aderen 
7—9 der voorvleugels gesteeld, maar alleen 8, 9, terwijl 7 uit de 
dwarsader komt, en dan zijn ook de aderen 4 en 5 niet gesteeld, 
ofschoon zij aan den wortel zeer nabij elkander loopen. De plaats 
van het genus is dus niet in de nabijheid van Endotricha, gelijk 
men zou kunnen denken, maar inderdaad bij Stenophyes Led., 
waarin ik Mustricalis voorloopig huisvestte. 

Van Stenophyes Serinalis, die ik thans ook bezit, verschilt 


Histricalis door ongesteelde ader 10 der voorvleugels, door de zeer 


126 AANTEEKENINGEN OVER FYRALIDEN. 


nabij ader 3 ontspringende ader 2 der voorvleugels, door hunne 


aan de basis opeengedrongen aderen 3—5, door den veel meer 
normalen, Botys-achtigen vleugelvorm, door de groote schubbenkam 
die de 4 bij de onderzijde van den binnenrand der middencel van 
de voorvleugels heeft en door het ontbreken van het blaasvormige in- 
druksel aan de basis der bovenste middenader van de achtervleugels. 

Samea Gratiosalis Walker plaatste ik (Trans. Ent. Soc. of London 
1890, p. 600) mede — voorloopig — in Stenophyes. Meyrick 
bragt haar (Trans. Ent. Soc. of London 1887, p. 232) tot zijn 
genus Isocentris. Dit is mede aan Stenophyes verwant, maar mist 
in de mannelijke sekse zoowel het schubbenkammetje van Mistri- 
calis, als het indruksel van Serinalis. Aderstelsel als Stenophyes, 
vleugelvorm minder afwijkend Palpen bij alle drie genera ongeveer 


gelijk. Sprieten ook bij mijn d van Serinalis niet volledig, zoodat 


8; 
de lengte onzeker blijft, 

Voor Gratiosalis Walker vormt de heer Warren overigens een 
nieuw genus Rhectothyris (Ann. and Mag. of Nat. Hist., Ser. 6, 
vol. VI, p. 474 (1890), echter zonder de plaatsing der soort in 


Isocentris Meyr. te bespreken. 
Genus Filodes Guen., Led. 


22. Costivitralis Guen, Réun. p. 65. 

Lederer” zegt (Pyraliden p. 100) in eene noot van deze hem 
in natura onbekende soort «Diese Art hat nach Guenée auf den 
Vorderflügeln unten an Rippe 5 blasige Eindrücke und eigen- 
thümliche Behaaring derselben , gehört also nicht zu Filodes». Ik 
heb een 4, uit de collectie van den heer Hering, ook van Mau- 
ritius, voor mij en daarnaar kan ik mededeelen dat Lederer’s meening 
wel eenigen grond heeft. De vlinder herinnert zooals ook reeds 
Guenée opmerkt, door kleur en teekening zeer aan Fu/vidorsalis 
Hübn. en Sexpunctalis Snell. (Trans. Ent. Soc. of Londen 1890 
p. 603, pl. 20, fig. 6, 64) maar vertoont toch verschillende 
afwijkingen. Vooreerst moet ik opmerken, dat het niet de 


voorvleugels zijn die de bijzondere kenmerken bezitten waarvan 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 1217 


Lederer spreekt maar, gelijk Guenée zegt, de achtervleugels. Deze 
hebben tusschen de aderen 5 en 6 een onbeschubd , doorschijnend, 
langwerpig indruksel en vóór de dwarsader, in de middencel, een 
kleiner. Verder is daardoor eel 5 zeer breed geworden, de aderen 
2-5 zijn aan den wortel zeer opeengedrongen geraakt en aldaar 
bogtig geworden. De aderen 6—8 zijn ook verschoven en boven 
het indruksel gebogen De voorvleugels vertoonen mede afwijkingen 
in de nervuur. In plaats dat, zooals bij Fulvidorsalis de aderen 
2—5 zeer regelmatig zijn, 2 vóór en 3—5 nabij elkander doch 
gescheiden uit den staarthoek der middencel ontspringende, zijn bij 
Costwitralis 3 en 4 kort gesteeld en 2 is voorbij haren oorsprong 
zóó gebogen dat zij ader 2 bijna raakt. De voortarsen hebben bij 
bet voor mij staande exemplaar geene beharing, doch kunnen die 
ook verloren hebben, maar de achtervleugels bezitten op de boven- 
zijde van het binnenrandsderde eene bij de andere soorten ontbre- 
kende lange beharing. 

Het komt mij intusschen voor dat deze afwijkingen nog niet 


volstrekt de vorming van een nieuw genus vereischen. 


23. Flavolimbalis m. nov. spec. 

Een paar, de 3 30, het 9 32 mm. vlugt. 

Deze soort is na verwant aan Sériata Butl., Nigrolinealis Moore 
en Fascialis Moore Zij behoort dus duidelijk tot het genus Tyspa- 
nodes Moore, Warr. dat wel van Filodes zal moeten worden ge- 
scheiden (verg. Elwes en Snellen, Trans. Ent. Soc. of Lond. 1890 
p. 603, bij Nigrolinealis Moore). 

Palpen geel, bij het 2 op de buitenzijde van lid 2 met eene 
grijze veeg. Kop, thorax en achterlijf okergeel, de schouderdeksels 
ieder met eene zwarte stip aan den wortel, de staartpluim van 
den 4 grijsachtig, de buik bij het 2 met twee rijen zwartgrijze 
vlekken. De vorm der vleugels is bijna dezelfde als hij de boven- 
genoemde soorten, zie de afbeelding van Sériata door Butler. 
Must pls 59 fie: 40 (waar de sprieten te kort zijn). Over 
het geheel zijn zij iets smaller. Grondkleur der voorvleugels bleek- 


geel, stippen aan den wortel, eene tegen het eind door een dwars- 


128 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


streepje der grondkleur gedeelde langsstreep in de middencel en 
andere in de cellen zwart, die in cel 14 gedeeld door het bleek- 
geel gekleurde aderrudiment onder den wortel van ader 1. Franje- 
lijn bleekgeel, de franje donkergrijs. 

Achtervleugels zwartgrijs, de binnenrand tot ader 14 okergeel, 
de franje donkergrijs. 

Op de onderzijde is de grondkleur donkergrijs, de voorvleugels 
zijn in cel 14 smal vuilwit, de gele binnenrand der achtervleugels 
als boven, 

Bij Nigrolinealis en Fascialis zijn de geheele achtervleugels en 
het lif zwartgrijs, de grondkleur der voorvleugels roodgeel. Strata 
Butl. heeft een geel, grijs geringd achterlijf en gele achtervleugels 
met binnenwaarts stralig zwarten achterrand 

Sumatra, Deli d (Dr. Dohrn en in zijne collectie), Java, Djember 
Res. Besocki, 1300-2300 vt (Möllinger, Coll, van de Poll (9). 


Genus Conogethes Meyrick. 
(Trans. Ent. Soc, of London 1884, p. 314). 


(Botys A, b Lederer, pars). 


24. Semistrigalis m. nov. spec. 

Twee mannen van 24 en 27 mm. vlugt. 

Deze soort komt zoo nabij Punctiferalis Guen. (Ævaxalis Moore), 
dat het voldoende zal zijn de verschilpunten op te geven, De grootte 
is dezelfde, Palpen bleekgeel, niet geheel, maar de bovenhelft van 
lid 2 buitenwaarts zwart — bij Pwuctiferalis zijn zij buitenwaarts 
geheel okergeel, hoogstens met smal zwarten achterrand. Grond- 
kleur van lijf en vleugels op de bovenzijde donkerder, even helder, 
maar de tint meer ledergeel, Aanleg der teekening eveneens als bij 
Punctiferalis, de vijf zwarte stippen aan den wortel der voor- 
vleugels als daar, maar het overige fijner en meer streepvormig. 
Zoo worden de drie stippen voorbij de vijf aan den wortel door 
een aan den voorrand en in het midden dikker lijntje vervangen 
en de beide rijen stippen op twee derden door twee bijna zamen- 


hangende fijne getande donkere lijnen. Stippen langs den achterrand 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 129 


als bij Punetiferalis, maar fijner. Ook op de achtervleugels is de 
zwarte teekening fijner, maar de booglijn evenmin zamenhangend 
als bij Guenée’s soort. Een voornaam verschil is echter gelegen in 
de donkere teekening boven den staarthoek. Zooals Guenée juist zegt, 
ziet men bij Punctiferalis aldaar «trois points contigus et recouverts 
de poils, formant une bandelette oblique», maar bij Semistrigalis 
vindt men op dezelfde plaats eene bijna ronde, behaarde, zwarte, 
in het midden loodkleurig glanzige vlek. De franje der voor- en 
achtervleugels is geel, buitenwaarts glanzig grijs, vooral op de 
voorvleugels. Zij is ook zoo bij Punctiferalis, niet « concolore » , 
zoo als Guende zegt. Ook op de onderzijde ziet men tegen den 
staarthoek der achtervleugels eene zwarte vlek , geen streepje, zooals 
bij de voor mij staande gave Javaansche exemplaren van Puneli- 
Jeralis type. Bij de variëteit A van Guenée, waar de zwarte tee- 
kening dikker is, loopt het laatstvermelde verschil minder in het 
oog. Er is echter op de bovenzijde niets van glanzig loodkleurige 
schubben te zien. De onderzijde der vleugels is overigens, evenals 
bij Punctiferalis, bleeker, met sterk vervloeide, zwarte teekening. 

Pooten als bij Punetiferalis, de staartpluim met minder zwarte 
haren (verg. Snellen, Tijds. v. Ent. 24, p. 131). Vroeger heb ik 
deze nieuwe soort ook wel met Punctiferalis verward. 

Sumatra, Padangsche bovenlanden: Snelleman — Java, Buiten- 


zorg: Oudemans. — In mijne collectie. 


Genus Cliniodes Guen., Led. 


Van dit, reeds door Guenée vrij goed beschreven, door Lederer 
nader gekarakteriseerde genus, werd behalve Guenée’s twee soorten 
eerstens nog eene derde, stellig hier behoorende, beschreven onder 
den naam van Zuphrosinalis, door Möschler, van Jamaica (Abhand 
Senckenb. naturf. Ges. 1886 p. 80) en van Portorico (id. 1890 
p. 298) en dan brengen Felder en Rogenhofer met twijfel eene 
vierde tot dit genus (Clin? Nattereri, Novara II, 2 pl. 136 fig. 29). 
Ik ken haar niet in natura maar het is zoo duidelijk dat zij geene Cli- 

Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. I 


130 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


niodes kan zijn, dat het niet eens noodig is, dit verder te be- 
toogen. 

Daarentegen behoort zeer duidelijk tot Cliniodes eene onbeschre- 
ven species, waarvan ik een d in mijne collectie bezit, uit Columbie, 
Zuid-Amerika, afkomstig van de eerste reis van Baron von Nolcken. 
Ik ontving het exemplaar echter te laat om het destijds te kunnen 


beschrijven, wat ik nu wil doen. 


25. Paucilinealis m. nov. spec. 

Een d van 30 mm. 

Van de beide mij in natura bekende soorten (Huphrosinalis ken 
ik alleen’ uit de beschrijving) wijkt de nieuwe alleen af, wat de 
generieke kenmerken aangaat, door eene lange, fijne beharing aan 
de binnenzijde der voordijen. Overigens verschilt zij van de andere 
soorten, eerstens door de geheel ongeteekende, eenkleurig glanzig 
paarswitte achtervleugels, van Saburralis Guen. en Opalalis Guen 
ook nog door de witte voorvleugels. 

Palpen, kop en sprieten bruingrijs. Thoraxrug licht stofgrijs. 
Achterlijf onzuiver wit, op den rug grijsachtig, de staartpluim 
bruingeel. Voorvleugels wit, iets glanzig, maar minder zuiver van 
tint dan de achtervleugels. Hun voorrand is tot drie vijfden smal 
(niet tot aan de middencel) lichtbruin, twee dwarslijnen, op een 
derde en drie vierden, beginnen lichtbruin, zijn op het midden 
van den vleugel zeer fijn en flaauw en eindigen aan den binnen- 
rand, in eene stofgrijze bestuiving van cel 1a, met donkergrijze 
vlekken. De tweede dwarslijn heeft eene bogt bovenaan; zij treedt 
echter langs ader 3, op de bij vele Pyraliden gebruikelijke wijze, 
niet naar binnen maar loopt van af die ader eenvoudig schuin 
naar den binnenrand. Op de dwarsader ziet men eene fijne donkere 
stip. Achterrand een weinig donker bestoven, tegen de vleugel- 
punt geel, tegen den staarthoek sterker en grijs. Franje grijswit. 
Onderzijde glanzig paarswit, ongeteekend, alleen de voorrand der 
voorvleugels smal geelachtig. Pooten wit, de iets breede en platte, 


lange middenscheenen buitenwaarts stofgrijs, de voorpooten donker- 


grijs. 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 131 
Genus Margaronia Hibn. 


(Margarodes Guen., Led.) 


26. Tritonalis m. nov. spec. 

Twee mannen en een wijfje van 22—25 mm. vlugt. 

Deze tot de kleinere behoorende, zeer regelmatige soort van 
Margaronia, onderscheidt zich door de iets matte, blaauwachtig 
zeegroene kleur der bovenzijde die met vier, fijne zwarte, op de 
voorvleugels een weinig licht roestgeel gezoomde middenpunten is 
geteekend, zeer van de overige. Amphitritalis Guenée, die echter 
grooter en toch nog glanziger is, schijnt mij toe, het naast ver- 
want te zijn. Sprieten groenwit. Palpen met wit onderderde, 
overigens helder okerbruin. Voorhoofd groenwit, okerbruin ge- 
zoomd. Schedel groenwit. Thorax aan de voorzijde okerbruin ge- 
zoomd; de halskraag, schouderdeksels en het midden van den rug 
groenwit. Voorvleugels met zeer smallen donker okergelen voor- 
rand, ook de dwarsader fijn oker- of roestgeel en de zwarte stip 
op haar midden grooter dan die der achtervleugels. De franjelijn 
vertoont fijne, flaauwe, roestgele randstippen; op de achtervleugels 
is zij iets donkerder. Franje groenwit. De onderzijde is een klein 
weinig groener en glanziger dan boven; men ziet alleen donkere 
middenpunten. 

De pooten zijn gewoon gevormd en gespoord, groenwit, de 
tweede helft der voordijen, de voorscheenen en de buitenzijde van 
de eerste helft der middenscheenen zijn helder okerbruin. 

Achterlijf groenwit, als de vleugels; twee streepjes op den rug 
der beide laatste leden en de mannelijke staartpluim zijn bleek 
okerbruin, de laatste eenigszins met graauw gemengd. 

Zuid-oost Afrika. Delagoa-baai. Coll. Ragonot (4); Coll. Hering 
(8); de mijne (een 9). 


27. Amphitritalis Guen., Delt. et Pyr. p. 307. 
Guenée beschrijft van deze soort alleen het 9 en wel zeer goed, 
waarna Lederer haar in zijn genus Pachyarches plaatst, met de op- 


merking: «Ich habe 4» — Daaruit zou men dus moeten opmaken 


132 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


dat 1°. De voorrand der mannelijke voorvleugels een omslag be- 
zit en 20, dat de sprietwortel in diezelfde sekse « knotig verdickt» 
is, op de wijze zooals Lederer dit, Beitrag pl. 3 fig 5 en pl. 5 
fig. 6 afbeeldt. Ik heb echter nog nooit mannelijke exemplaren 
van een’ vlinder gezien die in grootte, in kleur en teekening der 
vleugels en in de palpen en pooten geheel met het, zooals ik 
reeds opmerkte, door Guenée zeer goed beschreven wijfje van 
Amphitritalis overeenkwam en daarbij de kenmerken van het 
genus Pachyarches Led. bezaten; daarentegen wel mannen die in 
alles met zulke wijfjes overeenstemden en zich alleen onderscheid- 
den door eene korte, zwarte bijeen gestreken staartpluim; het 
uiteinde van het vrouwelijke achterlijf namelijk licht bruin zijnde. 
Verder hadden zulke voorwerpen geen omslag en bezaten zij ge- 
woon gevormde sprieten. De voorpooten hebben okerbruine knieën, 
half witte en graauwbruine scheenen en witte tarsen. 

Ik maak hieruit op dat Amphitritalis Guen. eene Margaronia 
is en de gelijknamige Pachyarches van Lederer daarvan zoowel 
specifiek als generiek verschilt. 


Van Java zag ik verscheidene voorwerpen der Guenéesche soort. 


28. Angustalis m. nov. spec. 

Een man van 27 mm. vlugt. 

Deze soort is het naast verwant aan de grootere Marg. Falla- 
cialis Snell. Trans. Ent. Soc. of London 1890 p. 609 van Sikkim 
en aan de kleinere Marg. Minor Pagenst., Jahrb, d. Nass. Ver- 
eins f. Naturk. 37 (1884) p. 125, van Amboina. De bovenzijde 
der vleugels is namelijk ook appelgroen doch de voorvleugels zijn 
smaller en de achtervleugels hebben geen gelijkmatig gebogen 
achterrand maar zijn aan den staarthoek eenigszins verlengd. 
Verder ziet men duidelijke donkere middenpunten die bij de ge- 
noemde soorten ontbreken. 

Sprieten dun, draadvormig, op den rug aanvankelijk groen, 
overigens onzuiver wit. Lipvoelers bijna tweemaal zoo lang als de 


kop, snuitvormig, lid 4 wit, 2 groen met bruingraauwen voor- 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 133 


rand, 3 graauwbruin. Bijpalpen, kop, halskraag en thoraxrug 
appelgroen als de bovenzijde des vleugels. 

Voorvleugels smal; de voorrand is tot nabij de punt, die duide- 
lijk is, ongebogen, de achterrand schuin, half zoolang als de 
voorrand. Achtervleugels breeder, de achterrand onder het midden 
iets ingetrokken, de staarthoek verlengd, doch stomp. Grondkleur 
der bovenzijde appelgroen, de voorrand der voorvleugels fijn bruin, 
de achtervleugels tegen den binnenrand groenwit gemengd, Twee 
middenpunten der voor- en een der achtervleugels graauwbruin , 
ook de franjelijn en de iets glanzige franje. Onderzijde der vleu- 
gels groenwit, iets glanzig, onzuiver van tint, de buitenranden 
donkergrijs; de dwarsaders ieder met een donkergrijs middenpunt, 

Achterlijf op den rug groen, als de thorax , tegen het eind op zijde 
graauwbruin, evenals de staartpluim, Borst en buik groenwit, ook 
de pooten. Aan deze zijn de knieën der voorpooten en de tweede helft 
der voorscheenen graauwbruin, de eerste helft is bruinwit. Eerste 
helft der middenscheenen buitenwaarts donkergrijs bestoven. 


West-Borneo. In mijne collectie. 


Genus Pitama Moore. 


(New. Ind. Lep. of the Atkinson Coll. III, p. 217 (1886). 


29. Nigricollis m. nov. spec. 

Een paar. 24 en 25 mm. vlugt. 

Dit genus, door den heer Moore op eene Indische soort (Pit. 
Lativitta Moore, 1. c. pl. VII, fig. 21) gevestigd, komt, wat de 
hoofdkenmerken aangaat, nabij Margaronia. De vlinders hebben 
echter breeder vleugels en zijn meer gedrongen van bouw; het 
achterlijf is naauwelijks iets langer dan de achtervleugels. Kleur 
en teekening herinneren aan Phakellura, waarvan het overigens, 
reeds door het ontbreken van de eigenaardige staartpluim, gemak- 
kelijk onderscheiden kan worden. 

De hier beschreven en afgebeelde nieuwe soort heeft alleen aan 
de voorvleugels een’ breed donkeren achterrand, op de achtervleugels 


is niet meer dan de punt donker. Verder is de voorrand der voor- 


134 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


vleugels alleen een weinig bruin beschubd, maar de middenvlekken 
der vleugels breeder dan bij Zativilla, hoewel niet zeer donker 
gekleurd en dus niet sterk uitkomende. 

Sprieten zwart; zij zijn zoo lang als drie vierden der voorvleu- 
gels, dun, naakt, bij beide seksen tegen de punt iets gekarteld. 
Palpen gebogen, iets smaller dan de oogen, zoo lang als de kop, 
met kort, stomp eindlid, overigens plat, glad beschubd, brons- 
bruin als de bijpalpen en de kop. Halskraag zwart, met staal- 
blaauwen gloed. Thorax wit, ook het achterlijf, dit op den rug 
bij den wortel met bleekbruinen dwarsband, aan de spits een weinig 
graauwbruin, Bovenzijde der vleugels wit, iets glanzig, de voor- 
vleugels tot twee vijfden, verder zijn zij roetzwart, met bruinen 
gloed; de achtervleugels zijn alleen aan de punt donker graauw- 
bruin. Voorrand der voorvleugels iets bruinachtig, ongeveer boven 
de middencel en deze met eene ronde en niervlek, die iets ver- 
heven beschubd zijn; kleur der vlekken bruinachtig, iets glanzig. 
Achtervleugels met eene langwerpige, bleek bruingrijze middenvlek. 
Franje der voorvleugels donkergrijs. die der achtervleugels wit, 
met eenige bleekbruine streepjes langs de franjelijn. 

Onderzijde der vleugels bijna gelijk aan de bovenzijde. Borst en 
buik grootendeels wit, de voorborst staalblaauw, drie ringen van 
den buik en de spits der staartpluim graauwbruin. Pooten wit, de 
beide eerste paren buitenwaarts ten deele bruingraauw bestoven. 


West-Java, Buitenzorg: Oudemans. 


Genus Phakellura Landsd.-Guild. 


(Phacellura Guen., Led.) 


30. Abruptalis m. nov. sp. 

Vier mannen van 39—38 mm. vlugt. 

Door de oliegele kleur der lichte gedeelten van de voor- en 
achtervleugels is deze soort eene verwante van Sulauralis H.S., 
Nitidalis Cram. en Olealis Feld. en Rog. (zie Snell, Tijds. v. Ent. 


48 p. 225) bij welke soorten later nog de kleine Zerminalis Maassen, 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 135 


Lepid. van Columbien, is gekomen. Zij vertoont echter geen spoor 
eener ronde of niervlek (Swbawralis) en heeft de grootte van 
Nitidalis en Olealis van welke zij zich dadelijk onderscheidt door 
den wortelwaarts regt afgesneden, niet rondgebogen, donkeren 
achterrand der achtervleugels. Wellicht wordt Abruptalis dikwijls 
met Nitidalis verward. Sprieten bruingraauw , naakt. Palpen onder- 
aan helderwit, overigens bruin als de kop, de halskraag en de 
thorax. Voorvleugels bruin, als bij Nitidalis en Olealis, namelijk 
glanzig, met een paarsen weerschijn. Binnenrand zeer smal geel 
tot de helft, waar men eene oliegele vlek ziet die evenals bij Nitidalis 
schuinsch staat, even groot is en bijna denzelfden vorm heeft. Zij 
is echter wortelwaarts afgerond en ook is de, in de cellen 2—4 
iets gegolfde achterrand onder ader 2 niet zoo bogtig als daar. 
lets meer dan de wortelhelft der achtervleugels is oliegeel, met 
eene donkere stip op de dwarsader; het wortelwaarts regt afge- 
sneden en scherp begrensde buitengedeelte is bruin met paarsen 
gloed, als de grondkleur der voorvleugels. Franje graauwbruin. 

Onderzijde der vleugels iets matter dan boven, het lichte minder 
geel, bijna wit, met paarsen weerschijn. 

Achterlyf op den rug licht bruingraauw, de laatste ring met 
iets lichteren achterrand. Staartpluim graauwbruin, in het midden 
het donkerst, Onderzijde van het lijf bij den kop helderwit, van 
daar af meer en meer vuilwit wordende. Pooten vuilwit, gewoon 
gespoord. 

Zuid-Amerika: Columbia, twee mannen door Baron van Nolcken 
van zijne tweede reis medegebragt. Peru: Chanchamayo, een 4, 
Dr. Staudinger. Een d, uit Zuid-Amerika bevindt zich ook in de 


collectie van den heer Hering te Stettin. 
Genus Glyphodes Guen., Led. 


31. Pandectalis m. nov. spec. 
3 exemplaren, 2 dd en 1 2; 27—30 mm. 
Deze soort is het naast verwant aan Glyph. Consocialis Led. , 


Beitrag en Glyph. Prothymalis Swinhoe, Trans. Ent, Soc, of London 


156 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


1891, p. 19, pl. 1, fig. 15. Van de eerstgenoemde onderscheidt 
zij zich door veel slankeren bouw, den smallen donkeren achter- 
rand der achtervleugels, de naar onderen niet in kleine stippen 
opgeloste witte streep langs den achterrand der voorvleugels en de 
roodachtige, niet blaauwachtige tint van het wit. Prothymalıs is, 
naar de afbeelding te oordeelen, ongeveer eveneens gebouwd als 
Pandectalis en heeft een weinig breederen zwarten achterrand der 
achtervleugels, die echter naar onderen niet smaller wordt; verder 
is de derde witte vlek der voorvleugels driekant, geheel anders dan 
bij de nieuwe soort. 

Palpen breed, stomp, de helft langer dan de kop, graauwbruin , 
onderaan en van voren op de snede wit. Sprieten graauwbruin. 
Schedel ook, met witte zijranden. Thorax graauwbruin; twee 
vlekjes van den halskraag en de binnenhelft der schouderdeksels 
sneeuwwit. Grondkleur der voorvleugels graauwbruin, met smal 
witten binnenrand. Een klein streepje aan den wortel, eene wortel- 
waarts regt afgesneden, naar achteren verbreede vlek op twee 
vijfden, een half maantje op de dwarsader, eene schuine, lang- 
werpige, ongeveer vierkante vlek op twee derden en eene bovenaan 
vrij breede, naar onderen dun uitloopende lijn langs den achterrand 
zijn wit, met roodachtigen glans. Achtervleugels roodachtig wit, 
glanzig, iets doorschijnend, met aan de vleugelpunt 2 mm. breeden , 
naar onderen tot minder dan de helft versmalden, scherp be- 
grensden graauwbruinen achterrand. Franje wit, met donkere lijn 
over den wortel. 

De onderzijde der vleugels is bijna als boven, maar het wit 
zuiverder en de eerste witte vlek der voorvleugels strekt zich tot 
den wortel uit. 

Achterlijf op den rug graauwbruin; de zijden en buik wit als 
de pooten, 

Sumatra: Painan, een d. (Dr. Dohrn; in zijne collectie). 


Padansche Bovenlanden, een afgevlogen ? (Snelleman). 


32. Jaculalis Snell., Tijds. v. Ent. 37 p. 177. 


Bij de beschrijving dezer in den voorgaanden jaargang van dit 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 137 


Tijdschrift gepubliceerde soort heb ik verder niets te voegen. Alleen 
wilde ik nog opmerken dat de grieksche VY in het midden van 
cel 40 der voorvleugels waarvan t.a.p. sprake is, gevormd wordt door 
eene verlenging van een licht lijntje achter de eerste witte voor- 
randsstreep, die zich onderaan ombuigt en dan aansluit bij het 
fijne paarse lijntje op de dwarsader. 

Eene afbeelding van Jaculalis houd ik voor zeer noodig, want 
behalve Piepersialis en Itysalis, is er nog eene derde verwante 
soort: Zxcelsalis Meyrick, Trans. Ent. Soc. of Londen 1884 p. 298, 
waarvan ik onlangs een exemplaar zag en die zich, bij veel over- 
eenstemmends met de genoemde drie soorten , o.a. onderscheidt door 
eene korte breede, onderaan tegen den achterrand gepunte tweede 


voorrandsstreep der voorvleugels. Zij komt in Australië voor. 


33. Naralis Feld en Rog., Novara-Reise, Lepid. pl. 136, fig. 38. 

Deze soort is naar een vrouwelijk exemplaar van Borneo, vrij 
goed afgebeeld. De beide West-Javaansche 99 onzer collectie stem- 
men met die afbeelding wel overeen, alleen zijn de lichtgekleurde 
partijen der vleugels geler van tint. Een mannelijk exemplaar uit 
de collectie van den heer Hering te Stettin, dat ik voorloopig ook 
meen voor ÂVaralis te moeten houden, verschilt daarvan door 
geheel goudbruinen, in plaats van helder okergelen achterrand 
der voor- en achtervleugels. Verder is de groote, driekante, boven 
den binnenrand spits toeloopende okergele vlek der tweede voor- 
vleugelhelft aan den voorrand 5 mm. breed in plaats van 3, zooals 
bij de wijfjes. De tint van het geel is ook nog iets donkerder. 
Aangezien het overige bij de drie voorwerpen overeenstemt, is 
het mogelijk dat men hier alleen aan sexueel verschil denken moet. 
Mogt het evenwel blijken, wat mij ook niet geheel onmogelijk 
voorkomt, dat de aangeduide punten van onderscheid specifieke 
zouden zijn — de ontdekking van meer gelijke exemplaren en van 
die van een overeenstemmend wijfje kan het aantoonen, dan sla 
ik voor de verwante soort den naam Subnaralis voor. 

Het bedoelde mannetje is van West-Java, Pengalengan, 4000 


voet en door Fruhstorfer gevangen. 


138 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


Nog teeken ik aan dat bij een voorwerp van Naralis, in de 
collectie van Dr. Staudinger, de spits der bovenvermelde driekante 
gele vlek verder verwijderd blijft van den binnenrand dan bij de 


Javaansche exemplaren waar zij dien tot op één millimeter nadert, 


34. Spectandalis m. nov. spec. 

Twee paren; 27—28 mm. , 

De heer Meyrick heeft in de Trans. Ent, Soc. of London 1889, 
p. 511, eene Glyphodes Luciferalis van Nieuw-Guinea beschreven, 
volgens hem dezelfde soort als de gelijknamige van Walker’s Sup- 
plement p. 1412, wat ik op de verzekering van den geleerden 
schrijver wel geneigd ben om aan te nemen. In ieder geval heeft 
de vermelde naam door de naauwkeurige en uitvoerige beschrij ving 
van den heer Meyrick thans een vasten grondslag verkregen. 

Met die beschrijving stemt zeer goed overeen een exemplaar van 
Sumatra in mijne collectie, Daarentegen verschillen andere, van 
Java, door Mr. Lucassen in Tegal gevangen, door verschillende 
kenteekenen, zoodat ik het er voor houd, dat zij tot eene andere 
soort behooren. Ik ken geene beschrijving van eenige verwante 
soort — ook niet onder de door Walker gepubliceerde — die er 
juist genoeg op past en daarom benoem ik haar liever nieuw en 
maak tevens gebruik van eene uitnemend naauwkeurige afbeelding 
door Dr. Henri W. de Graaf voor mij vervaardigd. Kleur en tee- 
kening zijn bij beide soorten zeer overeenstemmende; ik zal mij 
dus, onder verwijzing naar de vermelde afbeelding, tot eene opgave 
der verschilpunten bepalen. 

De eenigszins hartvormige, zilverwitte vlek, op twee vijfden der 
voorvleugels, die bij al de voor mij staande exemplaren van Spec- 
tandalis denzelfden vorm heeft, is bij Luciferalis ongeveer ovaal, 
bovenaan niet ingesneden, onderaan spits gepunt; het ronde, 
donker gekernde vlekje daarachter, juist op ader 2, is bij Zuci- 
feralis wit, zonder donkeren kern, de groote witte vlek op drie 
vijfden van den vleugel is bij Spectandalis wortelwaarts inge- 
sneden, bij Zweiferalis niet; van de rij witte vlekjes daarachter 


heeft het bovenste bij Spectandalis eene boonvormige, buitenwaarts 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 139 


ingesneden gedaante, bij de andere soort is het ongeveer driekant. 
Op de achtervleugels is de groote witte middenvlek bij Zueiferalis 
een derde smaller, naar onderen nog in breedte verminderende , 
de buitenzijde heeft op ader 6 een tandje, onderaan eene ronde 
bogt. Hoe zij bij Spectandalis is, blijkt uit de afbeelding. 

Ik vertrouw dat deze verschillen, waarbij nog komt, dat de 
mannelijke sprieten bij Zuciferalis wel de helft langer bewimperd 
zijn dan bij Spectandalis, bij beiden overigens gelijkmatig toerei- 
kende zullen worden bevonden om de twee vormen uiteen te houden. 

Eindelijk wil ik nog, naar aanleiding van eene opmerking van 
den heer Meyrick, aan het slot zijner beschrijving, opmerken, dat 
de mannen der beide vermelde vlinders, die ik in zeer gave en 
frissche exemplaren voor mij heb, geen kenmerken bezitten, welke 


de opname in het genus Glyphodes Lederer zouden verbieden. 


35. Dilectalis m. nov. spec. 

Een exemplaar van 27 mm. vlugt, 

In deel 23 (1879—80) van dit Tijdschrift, op p. 223, heb ik 
eene Glyphodes Lomaspilalis beschreven die mij later is gebleken de 
soort te zijn, door den heer Moore als Oligostigma Sexpunctalis gepu- 
bliceerd in de Proe. Zool. Soc. of London 1877 p. 616 pl. 60, fig. 12. 
Zij is dan ook in deel 26 (1883) van ons Tijdschrift, onder den 
ouderen, geldigen naam afgebeeld (ruw, maar kenbaar) met de op- 
merking, op p. 144, dat zij wel niets met Oligostigma te maken heeft. 
Dit is later door den heer Moore ook ingezien en hij heeft voor 
onze soort in de Lepid of Ceylon, part X, p. 300, het genus Talanga 
gevormd. Ik kan het echter tot dusverre nog niet wel van Glyphodes 
afscheiden, maar wil het toch hier « pro memoria» vermelden. 

Twee zeer aan Sexpunctalis herinnerende onbeschreven soorten 
heb ik onlangs leeren kennen; zij zijn beiden van Java. Daar ik 
van de eene, die ik Dileetalis noem, den man niet ken, zal ik 
het genus nu niet stellig bepalen en merk alleen op, dat de lip- 
voelers smaller en aan de voorzijde gladder beschubd zijn dan bij 
Sexpunctalis en bij de gewone soorten van Glyphodes, (ook hebben 


zij een langer en duidelijker eindlid. De sprieten zijn draadvormig, 


140 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


naakt, de schouderdeksels als hij de gewone Glyphodes, plat, lang, 
spits toeloopende. Palpen, kop en sprieten lichtbruin. Grondkleur 
van thorax en vleugels wit, de laatsten iets glanzig, met flaauw 
paarsen gloed en eenigszins doorschijnend. Voorvleugels op de helft 
en bij de punt met twee lichtbruine strepen welke convergeeren 
zonder echter ineen te loopen en ongeveer bij ader 2 ophouden. 
De eerste, breedere is met twee groen- of blaauw glanzige (naar 
dat het licht valt) stippen versierd; aan haar ondereinde, op ader 1, 
ziet men een vervloeid, bleek okergeel vlekje. Langs den achter- 
rand loopen nog twee, okergele, ten deele fijn donker gezoomde, 
naar onderen iets verbreede en uiteenwijkende strepen. Franjelijn 
zeer fijn donker, de wortelhelft der franje okergeel, dof, de tweede 
blaauw zilverglanzig. Achtervleugels, ongeveer op dezelfde wijze 
als bij Sexpurctalis, aan den achterrand, van ader 2—5 met eene 
ongeveer vierkante, zeer bleek okergele, doffe vlek die tegen de 
franjelijn met zwarte en geel zilverglanzige schubben is versierd. 
Zij is wortelwaarts door een dubbel, okergeel en blaauw zilver- 
lijntje afgezet. Franje van de vleugelpunt tot ader 2 als die der 
voorvleugels, verder wit. Onderzijde der vleugels paarsglanzig wit, 
met eene schets van de teekening der bovenzijde. 

Pooten wit. het voorste paar buitenwaarts licht bruin, van het 
middenpaar de eerste helft aldus bruin bestoven. Achterlijf onzuiver 
wit Aderstelsel geheel dat van @lyphodes. 


Java: Kemanglen, Tegal, Mr. Th. F. Lucassen. In mijne collectie. 


36. Advenalis m. nov. spec. 

Een man van 30 mm. 

Gemakkelijker dan bij de voorgaande soort zou het vallen ten 
opzigte van deze, mede aan Sexpunctalis Moore herinnerende, 
verschilpunten met het genus Glyphodes aan te wijzen. De sprieten 
zijn merkbaar korter dan zij zijn moesten, iets plat, vrij dik, 
draadvormig en aan beide zijden van den laatsten achterlijfsring , 
zoo mede aan den wortel der achterscheenen ziet men dunne haar- 
bosjes, terwijl verder de voorrand der voorvleugels aan den wortel 


eene langere beharing heeft. Daar het voorwerp echter aan de 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 141 


monddeelen beschadigd is, kan ik de palpen niet goed beschrijven 
en laat daarom de vorming van een nieuw genus nu achterwege, 
mij vleijende, dat de fraaije af beelding, door Dr. Henri W. de Graaf, 
de soort toch ligtelijk herkenbaar zal maken. 

Kop, sprieten, thorax en achterlijf zijn leemgeel, de grondkleur 
der voorvleugels is wit, iets doorschijnend , met groenachtigen of 
blaauwen glans, maar zij wordt bijna bedekt door de vrij dikke, 
dof okergele of leembruine teekening. Deze bestaat uit eene 
harige, donkergerande, in cel 15 spits uitstekende vlek aan den 
wortel, eene spitse, driekante, tot ader 2 reikende dwarsvlek aan 
den voorrand, op de helft, die in het midden de grondkleur laat 
doorschijnen en uit drie dwarsstrepen van het laatste vleugelderde, 
de eerste vrij sterk gebogen en geheel leembruin, de tweede is 
minder gebogen, meer okergeel, donker gerand, de derde is ook 
okergeel maar lichter en ligt tegen den achterrand, diens beloop 
volgende. Onderaan loopen deze strepen uit in eene okergele be- 
schubbing van den binnenrand. Franjelijn fijn en scherp zwart, 
de franje leemgeel, aan den wortel helderder. 

De achtervleugels zijn meer geelwit en doffer dan de voorvleugels, 
behalve in het midden, dat iets paarsglanzig en doorschijnend is. 
Vleugelpunt met eene okergele veeg. Achterrand in het midden, 
van ader 2—5, met eene ongeveer vierkante okerbruine vlek waar- 
langs, aan de wortelzijde, nog een okerbruin streepje loopt, terwijl 
de buitenzijde, achter eene eenigszins zilverglanzige beschubbing , 
tegen de franjelijn met drie langwerpige koolzwarte vlekjes is getee- 
kend, tegenover drie dergelijke, maar teder met eene witte stip 
versierde, der overigens geelachtige franje. Franjelijn fijn okergeel. 

Onderzijde wit, iets glanzig, met eene flaauwe schets van de 
teekening der bovenzijde. Aderstelsel normaal. 

Oost-Java: Djember, residentie Besoeki. (Möllinger). Collectie 


van den heer J. H. R. Neervoort van de Poll. 


Genus Plectrona Snell. 


(Nov. gen.) 


Deze aan Lederer onbekend gebleven aanzienlijke Pyralide onder- 


142 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN 


scheidt zich door twee kenmerken. Eerstens vertoont het binnenrands- 
derde der achtervleugels eene lange, fijne en wollige beharing en ten 
tweede is de binnenste middenspoor der achterscheenen in een aan- 
hangsel veranderd, dat op een korten, gebaarden vlinderspriet 
gelijkt. Of ook het 2 deze beide kenmerken bezit, is mij onbekend , 
vermoedelijk niet, doch ik gis, dat het in kleur en teekening wel 
op den d zal gelijken en dus de herkenning der andere sekse niet 
moeijelijk zal zijn. 

De palpen zijn niet langer dan de kop, gebogen en opgerigt, 
de bijpalpen klein, dun; de zuiger en bijoogen aanwezig; de 
sprieten draadvormig, naakt, bijna drie vierden zoo lang als de 
voorvleugels. Thorax iets plat, achterlijf gewoon, stomp gepunt, 
een derde langer dan de achtervleugels. Voorvleugels langwerpig ; 
achtervleugels vrij breed, iets driekant, met duidelijke punt, vrij 
vlakken achterrand en stompen staarthoek. In de voorvleugels zijn 
alleen de aderen 8 en 9 gesteeld, 2—5, 6—7 en 10—11 niet. 
Ader 8 der achtervleugels is een eind ver met 7 verbonden, 3—5 
zijn ongesteeld. Het aderstelsel komt dus vrij wel met dat van 
Botys Lederer overeen. 

Pooten lang, glad beschubd, de voordijen met eene dikkere be- 
haring aan de binnenzijde, de achterschenen met een knopje aan 
de basis. Buitensporen aan alle scheenen hoogstens half zoo lang 


als de binnensporen. 


37. Dohrni Petersen in litt, 

42-47 mm. vlugt (8). 

Palpen okergeel, de tegen den kop liggende achterrand en het 
boveneind zwartgrijs. Sprieten okergeel, ook de kop, het voorhoofd 
in het midden met een donkergrijs vlekje. Halskraag okergeel, het 
lijf meer leemgeel, op de onderzijde bleeker. Grondkleur der vleu- 
gels okergeel, tegen de wortels donkerder en dof, overigens iets 
glanzig en dun beschubd. De beharing van het binnenrandsderde 
der achtervleugels is ook donkerder geel, doffer, zijdeachtig. Verder 
zijn de voorrand der voorvleugels, eene dunne dwarslijn op een 


vierde, een stip tegen den wortel der middencel (niet altijd duidelijk) 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 143 


eene vierkante vlek op hunne dwarsader en hun geheele achter- 
rand, achter eene van dezen naauwelijks te onderscheiden, zeer 
bogtige tweede dwarslijn, graauwbruin met paarsen glans. De vlek 
op de dwarsader vloeit onderaan met den donkeren vleugelrand 
ineen. Ook de teekening der achtervleugels, uit een streepje op de 
dwarsader, eene hoekige dwarslijn en een aan de vleugelpunt bree- 
deren, naar onderen versmalden, tegen den staarthoek verdwijnenden 
achterrand bestaande, heeft die kleur, met meer bruinen gloed dan 
de achterrand der voorvleugels. Deze teekening, die reeds op de 
bovenzijde niet scherp kan heeten, is op de onderzijde nog 
meer vervloeid. 

Pooten onzuiver wit, de basis der voorpooten, de beharing aan 
de binnenzijde hunner dijen, de knieën en de tweede helft hunner 
scheenen zwartgrijs. 

Deze soort is medegebragt van de tweede reis van Baron van 
Noleken naar Columbie (Zuid-Amerika) en door den heer Petersen 
verzonden onder den naam P/ectroctena Dohrni. Daar de generieke 
naam echter reeds bij de Hymenoptera (Mieren) is gebezigd, heb 
ik hem veranderd. De soort komt ook in Ecuador en Peru voor. In 


mijne collectie. 


Genus Analtes Led. 


38. Crinipes. Feld., Nov. II 2 pl. 134, fig. 43. 

Teregt heeft Felder, bij de afbeelding en benoeming van deze 
soort, in de Lepid. der Novara-Reise, l.c., het genus met een 
vraagteeken aangeduid, want de vlinder heeft slechts eene zeer 
oppervlakkige overeenkomst met Analtes (niet Analthes 1). Semi- 
tritalis Led., Beitrag p. 116, pl. 14, fig. 14 (Nosophora Quadri- 
- signata Moore, Lep. of Ceylon, Analthes Obliqualis Hamps., Il. 
IX, p. 170, pl. 173, fig. 5). Hij verschilt er overigens veel van, 


1) In de analytische tabel en op plaat 14 aldus gespeld, niet bij de beschrijving. 


144 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


zooals ik bij onderzoek van een door Fruhstorfer op West-Java 
gevangen mannelijk exemplaar zie. De palpen, die bij Analtes 
eenen zeer bijzonderen vorm hebben (zie de af beelding bij Lederer, 
Le. pl 4, fig. 26) vertoonen bij Crinipes niets bijzonders en 
komen vrijwel overeen met die van Pycnarmon (Led. pl. 4, fig. 31) 
bij welk genus de bijpalpen evenwel niet ontbreken maar evenals 
bij Crinipes dun en kort zijn. De kop is afgerond , gewoon gevormd, 


de sprieten zijn dun, drie vijfden zoo lang als de voorrand der 


voorvleugels, fijn bewimperd. De schouderdeksels zijn — evenals 
bij gave exemplaren van Semitritalis & — Janger dan gewoonlijk 


maar de achtervleugels hebben eene lang uitstekende punt en bijna 
vlakken achterrand, hunne onderzijde eene dikkere beschubbing 
op twee plaatsen, namelijk nabij den voorrand, tegen den wortel 
van cel-7, en aan den achterrand, in cel 1. Eene dikkere be- 
schubbing, maar van weinig omvang, bezit ook de onderzijde van 
de middencel der voorvleugels en eindelijk vertoonen de midden- 
en achterscheenen eene lange, grove beharing terwijl de achter- 
tarsen abnormaal dun en kort zijn, in den trant van sommige 
mannelijke Acidalién. Het aderstelsel is — evenals bij Semitritalis — 
dat van Botys en de bijoogen zijn aanwezig. Achterlijf dun, twee- 
maal zoo lang als de achtervleugels. De vermelde verschillen geven 
m.i., teregt aanleiding tot eene generieke afzondering, al is zij 
dan ook, zooals dikwijls bij de Pyraliden, op uitsluitend manne- 
lijke kenmerken gegrond die bij het mij nog onbekende wijfje 
wel zullen ontbreken, evenals de kenmerken van Semitritalis & bij 
het 2 worden gemist. Dit heeft gewoon gevormde, gebogen lip- 
voelers met opgerigt, dun, vrij lang en spits eindlid en een gewoon 
gevormden kop. 

Het nieuw genus, waarvoor ik den naam Euthalantha voorsla, 
komt in Lederer’s Analytische tabel der Pyraliden-genera onder 
N°. 85 en is van het genus Enchocnemidia al dadelijk door de 
aldaar snuitvormige palpen onderscheiden. Ik plaats het overigens 
naast Analtes. 

Felder’s afbeelding van den vlinder, ofschoon kennelijk, is wat 


grof en wel te donker, Zijn exemplaar was van Amboina. 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 145 
Genus Heterocnephes Led. 


39. Venosa Butl., Illustr. VIII, p. 98, pl. 135, fig. 10. 

Deze soort is door den heer Butler als eene Heterocnephes Led, 
beschreven; zij wijkt echter wel wat te zeer van dat genus af, 
om daarin te worden geplaatst. De sprieten — bij Het. Scapulalis 
Led., de eenige soort van het genus — zoo lang als drie vijfden 
van den voorrand der voorvleugels, reiken bij Venosa tot de vleugel- 
spits, zij zijn bij Scapulalis 3 en 2 geheel normaal gevormd, maar 
bezitten bij den d van Venosa een groot, kegelvormig wortellid, 
met een schubbentandje onderaan den schaft. In den vorm der 
lipvoelers is weinig verschil; zij zijn bij beide soorten breed, plat, 
lid 2 is bovenaan regt afgesneden, het eindlid zeer onduidelijk. 
Bijoogen en bij- of onderkaaks-palpen bij beide soorten aan- 
wezig. 

De vorm der vleugels verschilt ook, maar het aderstelsel niet; 
zooals Lederer zegt, is het bij Heterocnephes evenals bij Glyphodes 
«normal», regelmatig, gelijk aan dat van Botys Led. De achter- 
pooten zijn bij Venosa d op de bovenzijde der scheenen lang be- 
haard, bij Scapulalis glad. 

Hoewel nu de verschilpunten niet zeer sprekend mogen heeten, 
is het onderscheid in de sprieten vooral, m. i. te belangrijk, om 
over het hoofd te worden gezien en sla ik voor het nieuwe genus, 
dat ik voor Venosa wensch te vormen, den naam Peribona voor, 
te plaatsen naast Ulopeza Zell., Led. 

In Lederer’s Analytische tabel der Pyraliden-genera komt Peribona 
in afdeeling 67, waar het zich door den geheel verschillenden bouw 
onmiddelijk van Antigastra en Filodes onderscheidf. Bij het ® van 
Venosa zijn de sprieten even lang als bij den d, maar het schubben- 
tandje zeer kort en het wortellid kleiner. Voorvleugels iets stomper. 
Peribona Venosa herinnert door kleur en teekening ook aan Ulopeza 
Conigeralis Zeller, maar sprieten en palpen zijn aldaar geheel an- 
ders (zie Lederer). Ik merk hier op, dat de bijpalpen bij Ulopeza 
wel degelijk aanwezig zijn. Zij zijn echter dun en niet goed 


zigtbaar. 
Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 10 


146 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 
Genus Psara Snell. 


(Tijds. v. Ent. 48 (4875), p. 239). 


40. Selenialis m. nov. spec. 

Idd 33, 34, 1 2 23mm. 

Ik heb, |. e., bovenvermeld nieuw genus beschreven met eene 
mede nieuwe soort uit Columbie, die op pl. 13, fig. 13, 14, 
kenbaar is afgebeeld, Daarbij wensch ik thans eene tweede nieuwe 
te voegen; zij is uit Oost-Indië en herinnert dadelijk zeer aan mijne 
Psara Pallicaudalis, alleen zijn de mannen wat grooter, het 9 is 
kleiner en gedrongener van bouw dan de d der Amerikaansche 
soort, waarvan ik de andere sekse nog niet ken. Welligt is die 
ook diklijviger met breeder en stomper vleugels. 

Vleugelvorm van Selenialis vrij wel gelijk aan dien van Palli- 
caudalis, de achtervleugels slechts iets smaller en korter, de lip- 
voelers even lang, mede niet sterk gebogen, de bijpalpen draad- 
vormig, de kop afgerond, de sprieten niet langer, maar draadvormig, 
met eenigszins gekartelde leden, naakt. Thorax mede eenigszins 
kogelvormig, de schouderdeksels ook vrij lang. Achterlijf ruim 
tweemaal zoo lang als de achtervleugels, slank , ook met eene lange 
staartpluim, maar de twee pluimen (aan beide zijden één) korter. 
Bij het 2 is het veel dikkere achterlijf naauwelijks anderhalfmaal 
zoo lang als de achtervleugels. Aderstelsel normaal, als bij Botys; 
de pooten even lang als bij Pallieaudalis maar dunner, ook ge- 
woon gevormd en gespoord, glad beschubd. 

Palpen met vuilwitte onder- en zwarte bovenhelft. Sprieten 
graauwbruin, op den rug donker gestippeld. Kop, thorax en boven- 
zijde der voorvleugels roetzwart, de laatste met flaauw paarsen 
weerschijn. Men ziet tegen den binnenrand der voorvleugels sporen 
van iets donkerder dwarslijnen en der schaduwlijn , in de middencel 
eene zwartere ronde stip en eene grootere zwarte vlek tegen de 
dwarsader, aan welker buitenzijde een halvemaanvormige geelwitte 
vlek is geplaatst. Achtervleugels met zeer flaauwe donkerder -midden- 


vlek en booglijn. Franje als de vleugels. Staartpluim van den d grijs; 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 147 


de pluimen op zijde vuilwit. Onderzijde ongeveer als boven, de 
grondkleur der vleugels tegen het lijf iets lichter en iets koper- 
kleurig. 

Pooten, borst en buik bij den d graauwbruin, bij het 2 lichter, 
berookt wit. 

West-Java, Pengalangan, 4600—5000 voet. Fruhstorfer. 


Genus Agathodes Guen. 


(Stenurges Led.). 


44. Caliginosalis m. nov. spec. 

Eenige exemplaren van 42--43 mm. (4) en 39 mm. (9). 

Op deze soort past de beschrijving van Modicalis Guenée vrij 
wel wat betreft de voorvleugels, die trouwens bij al de mij bekende 
soorten zeer overeenstemmend gekleurd en geteekend zijn, doch 
de achtervleugels zijn bij Caliginosalis donkergrijs met paarsen 
gloed en donkerder aderbeloop, terwijl Guenée die bij Modicalis 
«Jaune paille sale avec une bordure noirätre» noemt. (Ik zou 
zeggen: zeer bleef: stroogeel met donkergrijze punt). Door de 
donker gekleurde achtervleugels onderscheidt de nieuwe soort zich 
ook van de overige beschrevene. 

Palpen, kop, thorax en voorvleugels hebben eene vuil olijfgroene 
grondkleur die bij den & donkerder en met purperbruin is ge- 
mengd; bij het 2 is zij eenkleuriger, bleeker, bij beide seksen 
eene fijne lijn langs den binnenrand der oogen en de spits der 
bijpalpen wit. Op het midden van den binnenrand der voorvleugels 
ziet men den aan al de soorten eigenen, schuinen halven dwars- 
band; hij is hier purperbruin, door donkerder, glanzig lichtpaars 
gezoomde lijnen afgezet, buitenwaarts, waar ook de bruine lijn 
bovenaan is gebogen, breeder. Van een derde van den voorrand 
loopt eene flaauwe donkerder, grijsbruine lijn naar de spits der 
wortelzijde van den band. Dwarsader met een flaauw licht half 
maantje; vleugelpunt met eene driekante, bleek olijfgroene, fijn 
donker gerande vlek, uit welker onderzijde een kort, gegolfd, 


donkerbruin lijntje komt. Aderbeloop der achtervleugels en eene 


148 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


aan de vleugelpunt breedere bestuiving langs hunnen achterrand 
nog donkerder dan de grondkleur. Franjelijn fijn licht. Franje 
olijf bruin, bij den 4 purperbruin gemengd. 

Achterlijf bij het wijfje weinig, bij den man bijna de helft 


langer dan de achtervleugels en bij hem ring 1 boven met witten 


achterrand, ring 2 roodbruin, 3—7 grijsbruin, 5 bleeker, de punt 
donkergrijsbruin, op zijde en van onderen met grijsgele pluimen 
die de spits niet bereiken. Bij het wijfje is het achterlijf minder 
bont gekleurd. 

Op de onderzijde zijn borst en pooten vuilwit, de vleugels grijs- 
bruin, langs den binnenrand der voor- en tegen den staarthoek 
der achtervleugels witachtig, de buik bleek bruingrijs. 

Java: verscheidene exemplaren zijn door Dr. Ludeking overge- 
zonden en berusten op het Leidsch Museum; een paar in mijne 


collectie. 
Genus Stenia Guen. Led. 


42, Tenellalis m. nov. spec. 

Een man en twee wijfjes. 15, 16 mm. 

Deze soort, die zeer op Stenia Dissipatalis Christoph, Bull. de 
Moscou 1881, p. 81, gelijkt, wijkt mede eenigszins in vleugelvorm 
van brugmeralis Dup. en Punctalis W. V. af, haast nog meer dan 
Christoph’s soort, die ook in China voorkomt. De voorvleugels zijn 
namelijk breeder dan bij de twee genoemde Europesche en hebben 
zelfs bij Tenellalis eene vrij scherpe, regthoekige punt. De overige 
kenmerken zijn echter zoo als Lederer die beschrijft. In het voor- 
bijgaan merk ik hier op, dat de, aan Lederer onbekende, Steria 
Hemialis Guen. dezelfde is als Pyralis Vittata Fabr. (zie von Hede- 
mann, Stett. Ent. Zeit. 1894, p. 292 (Tipulalis Led., Snell., 
Torquillalis Möschl.) en dus in het genus Ereta Walk., Led. be- 
hoort. Stenia Sibirialis Oberthur is ook geene Stenia, maar behoort 
in het genus Semioceros Meyrick en moet Fenestralis Christ. heeten. 

Tenellalis heeft eene bruinachtige maar heldere okergele kleur, 


met ten deele sneeuwwitte franje en een wit vlekje aan de vleugel- 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 149 


punt. Hierdoor, zoo mede door de vrij dikke zwarte stippen langs 
de zwarte franjelijn der voorvleugels, is de vlinder, die een ten- 
geren bouw heeft, goed kenbaar. Lipvoelers breed, regtuitstekend, 
half wit en zwart. Aangezigt geelwit. Sprieten bleekgeel, de tegen 
de punt gekartelde leden fijn bruin geringd. Lijf als de vleugels 
gekleurd, het achterlijf tweemaal zoo lang als de achtervleugels. De 
bovenzijde der vleugels is tegen den achterrand smal donkerder, bruin- 
achtig. Voorrand der voorvleugels met eenige fijne bruine streepjes; 
de eerste dwarslijn, twee lichtgevulde middenvlekken, een ringetje 
onder deze in cel 15 en een vierkantje op een derde der achter- 
vleugels zijn nog onduidelijker dan bij Dissipatalis, zeer fijn, oker- 
bruin, de vlekken ten deele bleeker gevuld. Tweede dwarslijn der 
voorvleugels, nader bij den achterrand dan bij Dessipatalis, zeer 
fijn, okerbruin, van even onder den voorrand tot ader 2 zonder 
bogt, dan kort gebroken. Booglijn der achtervleugels fijn. Franjelijn 
zwart; voor haar, als boven gezegd, op de voorvleugels een wit 
voorrandsvlekje en dan dikke zwarte stippen, op de achtervleugels 
eene okerbruine lijn. Franje der voorvleugels van even onder de 
vleugelpunt tot ader 4 wit, overigens donkergrijs, op de achter- 
vleugels geheel wit, Onderzijde bleeker dan boven, de vleugels 
eveneens geteekend. 

West-Java: Buitenzorg, een d (Oudemans). — Java: twee 22, 


zonder nadere vangplaats (Fruhstorfer; coll. Hering). 
Genus Ercta Walk. Led. 


43. Dixialis m. nov. spec. 

Twee mannen van 20 en 22 mm. vlugt. 

Door den geheelen bouw ziet men dadelijk dat deze soort ver- 
want is aan Mreta Vittata Fabr. — v. Hedem, Stett. Ent. Zeit. 
1894 p. 292 (Hemialis Guen., Tipulalis Led., Torquillalis Möschl.) 
Evenals bij Vittata, ontbreken verder de bijpalpen; de lipvoelers 
zijn juist eveneens gevormd, opgerigt en gebogen , met klein, drie- 
kant eindlid, de vleugels lang en smal, het dunne achterlijf is 
veel langer dan de achtervleugels. Verschillen doet Dixialis door 


de iets kortere, bovendien kort bewimperde, dus niet geheel naakte, 


150 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


mannelijke sprieten, de stompere voorvlengelpunt, het vlakkere, bij 
Vittata een weinig rond uitpuilende voorhoofd en de uit den 
voorrand der middencel ontspringende ader 10 der voorvleugels. 
Ik geloof echter niet dat ook zelfs het laatstvermelde verschilpunt, 
bij den tegenwoordigen toestand van de classificatie der Pyraliden 
de vorming van een nieuw genus vereischt, vooral daar overigens 
het aderstelsel niet afwijkt. 

Sprieten, palpen, kop en thorax aardbruin. Grondkleur der 
voorvleugels bruinwit, licht en donker aardbruin bestoven en 
gemengd, met twee zwartbruine dwarslijnen en drie vrij duidelijke 
donkerbruin gerande licht gevulde vlekken in het middenveld 
geteekend, dus geheel anders dan bij Vittata. Vleugelwortel 
middelmatig donker aardbruin gemengd, eerste dwarslijn iets 
voorbij een vierde, een weinig schuin, in het midden dunner en 
aldaar flaauw hoekig. Tweede lijn op drie vierden, aan den voor- 
rand dikker, verder flaauw gegolfd, in cel 5 een weinig wortel- 
waarts gebogen, dan langs ader 2 sterk wortelwaarts gerigt, op 
ader 4 hoekig gebroken, bij twee derden van den binnenrand 
eindigende. Ronde vlek langwerpig, onder haar eene dergelijke, 
door donkere bestuiving minder duidelijke, tegen de eerste dwars- 
lijn; niervlek boonvormig. Achter de tweede dwarslijn eene breede 
gebogene donker aardbruine streep langs de bovenhelft van den 
achterrand en eene even donkere vlek in den staarthoek. Franje- 
lijn gegolfd, aardbruin. Franje als de vleugel, een weinig donkerder 
gestreept en met eene donkere lijn over den wortel. 

Achtervleugels iets witter dan de voorvleugels, even dun donker 
bestoven, maar minder, alleen langs de bovenhelft van den achter- 
rand donker gewolkt. Op de dwarsader een donkere ring; booglijn 
donker, gegolfd, op ader 2 afgebroken; franjelijn dikker en sterker 
gegolfd dan die der voorvleugels, franje wel met eene donkere lijn 
over den wortel maar niet overdwars donker gestreept. Onderzijde 
der vleugels ongeveer als boven, de achtervleugels met twee donkere 
middenringen. Achterlijf aardbruin met bruinwitten wortel, ringen 
en buik, de staartpluim zwartbruin. 


West-Java: Sindanglaya. Mr. Piepers, 


AANTBEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 151 


44. Pedicialis m. nov. spec. 

Twee dd van 18 en 20 mm., een 2 van 16 mm. vlugt. 

Deze soort is, even als de voorgaande, door ligchaamsbouw en 
vleugelvorm verwant aan Mreta Vittata Fabr. (Tipulalis Led.), 
alleen zijn de achtervleugels bij den d, niet bij het 2, aan den 
staarthoek eenigszins verlengd. Ook de nadere kenmerken stemmen 
goed overeen, zelfs nog beter dan bij Vittata, de sprieten zijn 
namelijk, ook bij den 4, zoo goed als naakt en ader 10 der voor- 
vleugels is gesteeld met 8 en 9; het voorhoofd is echter ook geheel 
vlak. Het 2 verschilt van den d door onverbreede, duidelijker 
voorvleugelpunt, door gelijkmatig (bovenaan niet sterker) gebogen 
achterrand der voorvleugels, door mede gelijkmatig gebogen ach- 
terrand der achtervleugels, wier staarthoek zoo min als de franje 
aldaar verlengd is en door veel dikker en korter achterlijf. Dit is 
namelijk slechts weinig langer dan de achtervleugels, 

Palpen en aangezigt donker graauwbruin, de schedel en sprieten 
lichter, de thorax weder donkerder, Bovenzijde der vleugels mede 
graauwbruin, naar achteren iets oplichtende, vooral tegen den staart- 
hoek der achtervleugels, Voorrand der voorvleugels houtgeel, maar 
binnenwaarts niet scherp begrensd. De teekening is zwartgrijs; zij 
bestaat op de voorvleugels uit eene, den voorrand niet bereikende, 
eerste dwarslijn, uit eene onduidelijk van de eerste lijn gescheiden 
ringvormige ronde en tapvlek, uit eene dergelijke, langwer- 
pige, boven opene niervlek, uit eene juist aan den houtgelen 
voorrand dikkere, geslingerde, langs ader 2 geheel of bijna geheel 
uitgewischte tweede dwarslijn en uit stippen en streepjes langs de 
franjelijn, waarvoor de vleugelgrond ook zeer smal geel is. Franje 
met eene donkere lijn over den wortel. 

Achtervleugels met een donker ringetje op de dwarsader en eene 
lijn daaruit, naar twee derden van den binnenrand, welke eigenlijk 
het ondereind der langs ader 2 geheel uitgewischte donkere booglijn 
is. Streepjes langs de franjelijn en de wortellijn der franje hier 
sterker uitgedrukt. De franje is iets grijzer dan de vleugelgrond, 
aan den staarthoek der achtervleugels bij den d tot het dubbele 
verlengd. 


152 AANTEERENINGEN OVER PYRALIDEN, 


Onderzijde der vleugels ongeveer gelijk aan hunne bovenzijde, 
de voorvleugels echter vrij sterk donker gewolkt. Achterlijfsrug 
graauwbruin, de buik vuilwit. Pooten grijs. 


Java: Tegal, Kemanglen, Mr. Th. J. Lucassen. In mijne collectie, 
Genus Coptobasis Led. 


45. Mollingeri m. nov. spec. 

Een man van 37 mm. vlugt. 

Hoewel door den bouw der sprieten en de smallere en spitsere 
voorvleugels een weinig van de normale soorten van Coptobasis 
afwijkende, zijn die verschillen toch niet zóó belangrijk, dat eene 
opname in dit genus gedwongen zou kunnen heeten; ook ken ik 
geen ander, waarin Möllingeri beter geplaatst ware. 

De wortel der sprieten, die zoo lang zijn als drie vijfden der 
voorvleugels, is verdikt en heeft een fijn, vrij lang, iets gekromd 
tandje aan de voorzijde. De schaft schijnt in het midden verdikt, 
maar bij nadere beschouwing ziet men, dat hij bezet is met korte, 
stompe tanden, als die van een kamrad, welke eerst op een vijfde 
van den schaft beginnen, tot het midden gelijkmatig in grootte 
toenemen, dan weder verminderen en tegen het laatste vijfde op- 
houden. Verder neemt men nog eene korte bewimpering waar. 
Palpen dun, opgerigt en gebogen, niet geheel tot den schedel 
reikende en stomp. Bijpalpen zeer dun. Aangezigt vlak. Ligchaam 
iets slanker gebouwd en het achterlijf wat langer dan bij de meeste 
soorten; de staartpluim is bijeengestreken en vuilwit, maar overigens 
is de grondkleur der beschreven ligchaamsdeelen en die der vleugels 
roetachtig zwartbruin. Laatstgenoemde zijn ongeteekend en de iets 
glanzige voorvleugels hebben een paarsblaauwen weerschijn, de 
doffere achtervleugels eenen bruinen gloed. De achterrand der voor- 
vleugels is schuiner en hun staarthoek stomper dan bij de andere 
soorten (Textalis, Luminalis, Opisalis Led.), meer zooals bij de op 
dezelfde plaats sterk vergroot afgebeelde Piletocera Ramentalis Led. 


Onderzijde der vleugels roetbruin, ongeteekend, de borst vooraan 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 153 


helderwit, overigens meer graauwbruin, evenzoo de aan de binnen- 
zijde lichtere pooten. Buik vuil geelwit. 
Oost-Java, Residentie Besoeki, Djember, 1300—2500 voet. Möl- 


linger. Collectie van den heer J. H. R. Neervoort van de Poll, 


Geuus Nesarcha Meyrick. 


(Trans. Ent. Soc. of Lond. 1884, p. 330). 


46. Bilunalis m. nov. spec. 

Twee dd en een 2; 19—22 mm. 

Het is eigenlijk om het toch al zoo groote getal der Pyraliden- 
genera niet nog weder te vermeerderen dat ik deze, ligt kenbare 
soort voorloopig in het genus Nesarcha Meyr huisvest want zi) 
verschilt, bij vrij wel overeenkomenden vleugelvorm, door veel 
kloeker gebouwd lijf, de helft kortere en minder spitse palpen en 
door iets, ofschoon weinig uitstekend voorhoofd. Ook is de achter- 
rand der voorvleugels op ader 4 rond gebogen , die der achtervleugels 
bijna vlak. 

Palpen snuitvormig, iets stomp, anderhalfmaal zoo lang als de 
kop, geheel onderaan wit, verder geelbruin als de kop en sprieten. 
Deze zijn drie vijfden zoolang als de voorrand der voorvleugels, 
bij den 4 fijn bewimperd. Bovenzijde van lijf en vleugels aard- 
bruin, dof, alleen aan de punt en langs den achterrand (op de 
achtervleugels smaller) iets paarsachtig en flaauw glanzig. Voorrand 
der voorvleugels smal bruingeel, een liggend half maantje in hunne 
middencel en een streepje langs de binnenzijde van het bovenste 
derde eener zeer flaauwe lichte, met den achterrand evenwijdige 
dwarslijn, helderwit, iets glanzig, fijn donker gezoomd. Achter- 
vleugels met eene dergelijke flaauwe lichte dwarslijn als de voor- 
vleugels, die ook ongegolfd is. De franje is van de omgebogen, 
vrij scherpe spits der voorvleugels tot ader 5 helderwit, verder 
tot den staarthoek der achtervleugels bruingeel, met eene fijne 
donkere lijn over den wortel. 

Onderzijde geelbruin, zwartbruin gemengd, vooral op de achter- 


vleugels, eene dikke dwarslijn mede zwartbruin, de witte streepjes 


154 AANTEEKENINGEN OVRR PYRALIDEN. 


als boven, ook de franje. Borst, buik en de gewoon gevormde 
pooten bruingeel. 
Aderstelsel als bij Botys, 10 en 11 nader bijeen dan bij Nesarcha 
Hybreadalis Meyr., schuiner en bovenaan iets gebogen. 
West-Java, Buitenzorg (Oudemans) Java (Fruhstorfer, coll. Hering) 
Deze soort herinnert aan mijne Gonocausta? Invertalis (Tijds. v. 


Ent. 20, p. 78, pl. 6, fig, 4), die ik thans niet kan onderzoeken. 


Genus Hydriris Meyrick. 


(Trans. Ent. Soc. of London 1890, p. 463). 
(Spanista Led.). 


47. Angustalis m. nov. spec. 

Twee paren, 13- 17 mm. 

Van dit genus, dat verdoopt moest worden, zijnde de naam 
Spanista volgens den heer Meyrick bij de Hymenoptera verbruikt , 
waren tot dusverre twee soorten bekend, namelijk de Europesche 
Ornatalis Dup. die ook in Afrika, Oost-Indië en op Nieuw-Guinea 
voorkomt en Pretiosalis Snell, Tijds. v. Ent. 23, p. 239; 27 p. 
AT pl. 4 fig. 9, 9a, van Celebes; de laatste met eene zeer middel- 
matige afbeelding. Eene derde heb ik onlangs leeren kennen. Zij 
is na aan de welbekende Ornatalis verwant, zoodat het voldoende 
zal zijn, de verschilpunten op te geven. Vooreerst is de vlinder 
kleiner (Ornatalis 19—22 mm.) en smalvleugeliger, zijnde de 
achterrand der achtervleugels slechts zeer weinig gebogen en het 
achterlijf, bij de wijfjes ruim tweemaal, bij de mannen wel twee 
en een halfmaal zoo lang als hun binnenrand, Grondkleur der 
bovenzijde lichtvuil zemelgeel, niet zooals bij Ornatalıs op de voor- 
vleugels tot de tweede dwarslijn langs den voorrand breed licht 
schorsbruin en overigens, op de achtervleugels tot de booglijn, 
wit, iets onzuiver De tweede dwarslijn loopt schuin en op de 
achtervleugels maakt de booglijn in het midden naauwelijks eene 


bogt, Overigens is de teekening aangelegd als bij Ornatalis. 


AANTELKENINGEN OVEE PYRALIDEN. 155 


In de generieke kenmerken, zooals die door Lederer beschreven 
zijn, merk ik geene afwijking op. 


Java, Tegal: Lucassen. In mijne collectie, 


Genus Hydrocampa Guen., Led. 


48. Phlegetonalis m., nov. spec. 

Fenige exemplaren van beide seksen ; 17—21 mm. 

Deze soort, welke tot afdeeling A van Hydrocampa Led. behoort, 
heb ik in twee variëteiten voor mij. Bij de eerste, waarvan de 
exemplaren allen mannelijk zijn, is het lijf bleek bruingrijs, met 
zwartgrijs gevlekten thorax en fijn wit geringde achterlijfsringen. 
Het wortelderde der voor- en achtervleugels vormt een afgerond 
zwart veld, door eene witte dwarslijn gedeeld en afgezet, waarin 
soms ook de aderen vervloeijend wit beschubd zijn. Op de voor- 
vleugels is het nu volgende tweede vierde, als een onder en boven 
even breede band en op de achtervleugels ruimschoots het midden- 
derde, zuiver wit, zonder andere teekening dam een zwart midden- 
punt op de dwarsader der laatsten. Tweede helft der voorvleugels 
zwart, roetbruin gemengd, met eene fijne witte dwarslijn, wortel- 
waarts van welke de grond tegen den voorrand min of meer met 
fijne witte langslijntjes is geteekend. Achter de dwarslijn ziet men, 
op ruim 3 mm. van de zwarte, fijn wit afgezette franjelijn en 
evenwijdig daarmede loopende, eene reeks witte stippen van zeer 
ongelijke grootte. Op de achtervleugels is de grond voorbij het 
witte middenveld, achter eene alleen tegen den voor-en binnenrand . 
duidelijke, in het midden uitgewischte witte, fijn donker afgezette 
booglijn, aan het puntderde zwart met een paar witte vlekjes, 
verder bruinachtig, sterk wit gemengd, 

Bij de tweede variëteit, waartoe, naar het schijnt, de wijfjes 
behooren, zijn de voorvleugels geheel roetzwart, met drie zeer fijne 
witte dwarslijnen en de witte stippen voor den achterrand als bij 
den man, maar kleiner en ten deele ontbrekende, Achtervleugels 


als bij den man. 


156 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


Onderzijde met eene donkergrijze schets van de teekening der 
bovenzijde. Franje zwart, min of meer wit gestreept , op de achter- 
vleugels onder de zwarte puntvlek wit. De lipvoelers zijn op zijde 
zwart, met witten voorrand, overigens als bij Stagnata gevormd. 
gevormd. Sprieten bleekbruin, draadvormig, bij de wijfjes veel 
dunner. 


West-Java, Buitenzorg. Leidsch Museum. 


49, Exsolvalis Snell, Lep. in Reize in Midd, Sumatra p. 76. 
(1880) — id, Trans Ent. Soc. of London 1890, p. 638. 

Cymoriza Inextricata Moore, Descr. Indian Lep. p. 240, pl. VII 
fig. 7 d (1888). 

Cym. Rivularis Moore, l.c.p. 210 pl. VII, fig. 8 2. 

Sedert 1890 heb ik ook gelegenheid gehad een Javaanschen 
man dezer soort te onderzoeken. Behalve de op ader 4 eenigszins 
hoekige achterrand der voor- en achtervleugels vind ik echter geene 
afwijking van Hydrocampa Led. en dus komt het mij onnoodig 
voor om, ter wille van dit verschil, het groote getal der Pyraliden- 
genera nog te vermeerderen. Eene Cymoriza Guen. (nec. Led.) is 
Exsolvalis volstrekt niet. Ook geene Paracymoriza Warr. (Cymoriza 
Led., nec. Guen.) De man heeft aan de basis der achterpooten 
twee zwarte pluimpjes. Zij ontbreken bij het wijfje. 

Het eindlid der palpen is stomp, als geknot, doch dit komt bij 
meer soorten van Hydrocampa voor. Verder zijn de bijpalpen boven- 
aan verdikt, eenigszins penseelvormig, zooals trouwens bij, alle mij 
bekende soorten van het genus. De bijpalpen van Hydrocampa 
zijn door Lederer, Beitrag pl. 4, fig. 33 niet goed afgebeeld; 
ook zijn zij hooger aan den kop ingeplant dan aldaar is voor- 
gesteld. 

Ader 10 der voorvleugels komt uit den voorrand der middencel. 

Ik geef hierbij eene nieuwe afbeelding der soort door den heer 
A. J. Wendel, daar de beide door Moore geleverde niet uitmun- 
tend mogen heeten, en merk daarbij op dat de tand van de tweede 
dwarslijn der achtervleugels zeer verschilt, soms is hij nog flaauwer 


dan bij het afgebeelde voorwerp doch ook wel veel duidelijker. 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. tot 


Brsolvalis is mij tot heden bekend van Indie (Sikkim) , Sumatra 


en Java. 


50. Coenosalis m. nov. spec. 

Een d van 20 mm. vlugt. 

Mede eene tot afdeeling A van Lederer’s genus Hydrocampa 
behoorende soort; zij is nog iets slanker gebouwd en smalvleu- 
geliger dan Stagnata Don. en onder de mij bekende door hare 
slijk- of stofgrijze kleur en de fijne, eenvoudige grijswitte teeke- 
ning zeer kenbaar. 

Palpen grijs, kort beschubd, ongeveer als bij Stagnata, het 
eindlid iets korter. Sprieten draadvormig, bruingrijs; kop en thorax 
donker stofgrijs, het aangezigt op zijde en de halskraag lichtgerand. 

De bovenzijde der vleugels heeft de vermelde slijk- of stofgrijze 
kleur en is zonder glans doch fijn beschubd. Middenveld der voor- 
vleugels iets lichter, door twee grijswitte, aan de toegewende zijden 
fijn donker afgezette dwarslijnen gezoomd, de eerste onder den 
voorrand kort gebroken, verder ongebogen, de tweede, aan den 
voorrand op drie vierden beginnende, is onafgebroken; zij maakt 
eerst eene groote, iets vlakke bogt, wendt zich dan binnenwaarts 
en loopt eindelijk, in cel 14 scherp gebroken, in den binnenrand 
uit. Het middenveld is met eene groote, slecht begrensde, zwart- 
grijze middenvlek geteekend. Derde veld der voorvleugels met eene 
grijswitte lijn op eenigen afstand van de mede grijswitten fijne 
franjelijn. 

Op de achtervleugels is het middenveld eenkleurig met de beide 
andere velden en begrensd door twee, tegen den binnenrand 
iets convergeerende grijswitte booglijnen. Franjelijn grijsgeel; ook 
hier voor haar sporen van eene fijne grijswitte lijn. Franje grijs 
met eene donkere lijn over den wortel. 

Onderzijde der vleugels grijs; de voorvleugels langs den achter- 
rand en de geheele achtervleugels witachtig; eene dikke booglijn , 
de achterrand smal en eene middenvlek der achtervleugels donker- 
grijs. Franjelijn fijn grijsgeel. 


Zuid-Celebes, Bantimorong. C. Ribbe. In mijne collectie, 


158 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 
Genus Oligostigma Guen. 


(Snellen, Tijds. v. Ent. 19 (1875—76), p. 186—209). 


51. Adjunctalis m. nov. spec. 

3 mannen van 22—26 mm. vlugt. 

Deze soort heeft, bij oppervlakkige beschouwing, veel overeen- 
komst met Olig. Crassicornalis Guen. Delt. et Pyr. p. 261 (3) Snell., 
Le.p. 189, 203, pl. 9, fig. 8, a—e; (Javanalis Guen., p 262 (9). 
Zij mag er welligt dikwijls mede verward worden, doch twee ken- 
merken onderscheiden althans de mannen (het 2 van Adjunctalis 
ken ik niet) onmiddelijk. In de eerste plaats de palpen (lipvoelers). 
Deze zijn bij Crassicornalis weinig langer dan de kop, het tweede 
lid is iets korter dan lid 1, langer dan lid 3 maar in dikte ge- 
evenredigd aan beiden, ofschoon niet zoo lang behaard als het eerste, 
Bij Adjunctalis daarentegen, zijn zij bijna anderhalf maal zoo lang als 
de kop, lid 2 is dunner dan lid 1 en3, bijna doorschijnend , lichter ge- 
kleurd dan lid 3. Vervolgens is de omslag aan den voorrand der manne- 
lijke voorvleugels anders; bij Crassicornalis beslaat hij het tweede en 
derde vijfde van den voorrand (dit is op de afbeelding in deel 
19 niet geheel juist) bij Adjunetalis strekt hij zich van een vijfde 
tot vier vijfden uit en is alleen aanvankelijk grijs gekleurd, als 
de voorrandswortel, later echter okergeel. Deze zijn de voor- 
naamste verschilpunten; bovendien is de winkelhaakvormige streep 
van het laatste derde der voorvleugels grootendeels bruinachtig 
okergeel, niet graauwbruin en de punt der voorvleugels spitser 
dan bij Crassicornalis. Overigens is er veel overeenkomstigs, ook 
in grootte; mijn grootste 4 van Crassicornalis heeft mede eene 
vlugt van 26 mm. De teekening der achtervleugels is dezelfde, 
evenzoo het aderstelsel, de pooten de sprieten. Deze zijn slechts 
weinig dunner. 

Lid 4 der palpen lang behaard, bleekgeel, 2 bijna wit, 3 don- 
kerder geel dan 2. Sprieten bleekgeel, ook de kop. Halskraag 
okergeel. Schouderdeksels met eene donkergrijze stip aan den 


wortel, vervolgens wit, de tweede helft okergeel als die van 


; 


AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 159 


den thoraxrug welke ongeveer wit is. Achterlijf onzuiver wit, 
bruingeel bestoven, de staartpluim grijs. 

Voorrand der voorvleugels aan den wortel en aan het begin van 
den verderop okergelen omslag grijs bestoven. Winkelhaak bruin- 
achtig okergeel, hier en daar een weinig grijs bestoven Binnen 
den haak geen donker streepje. De fijn zwart gezoomde streep op 
den achterrand en de binnenrand zijn levendig okergeel. Franje 
grijs, glanzig. De middenstreep der achtervleugels is van den 
binnenrand tot ader 2 even breed als de streep op den achter- 
rand, okergeel als deze, met grijzen buitenrand en smaller, geheel 
grijs, omgebogen boveneind. Achterrandstreep fijn zwart afgezet, 
onder de uitsnijding graauwachtig okerbruin gekleurd en aldaar 
met twee zwart afgezette witte stippen. Boven de uitsnijding wordt 
de gele streep zeer onduidelijk. Franje lichter grijs dan die der 
voorvleugels. 

Onderzijde wit, met eene, grootendeels grijze, schets van de 
teekening der bovenzijde. 

Java: Tegal, Kemanglen. Mr. Th. F. Lucassen. Exemplaren van 
West-Java, door Fruhstorfer gevangen, bevinden zich ook in de 


collectie van den heer Hering, te Stettin. 


Genus Musotima Meyr. 


(Trans. Ent. Soc. of London 1884, p. 289). 


52. Inerustalis m. nov. spec. 

Twee mannen van Î4 en 17 mm. 

Bij deze soort ontspringen de aderen 7 en 8 der achtervleu- 
gels uit den voorrand der middencel, vóór haar einde, het voor- 
hoofd is vlak en de bijoogen zijn aanwezig. Zij behoort dus tot 
het genus Musotima Meyrick maar verschilt in vleugelvorm wel 
niet veel, maar toch eenigszins van de drie, mij in natura bekende 
soorten (Ochropteralis Guen., Timaralis Feld. en Rog. en Aduncalis 
Meyr.) want de achterrand der voorvleugels is, ofschoon een weinig 
gegolfd, bijna regelmatig gebogen en die der achtervleugels onder 


de punt, die vrij duidelijk is, uitgesneden, meer dan bij de ge- 


Y 


160 AANTEEKENINGEN OVER PYRALIDEN. 


noemde species. Verder moet ik als eene bijzonderheid aanteekenen 
dat op de onderzijde der voorvleugels, tusschen ader 10 (die uit 
één punt met 8 ontspringt (9 ontbreekt) en de korte, steile, op 
ader 12 stuitende ader 11 een ovaal, kaal indruksel aanwezig is. 
Eindelijk zijn de aderen 4—5 en 6—7 der voorvleugels gesteeld. 
Deze kenteekenen verwacht ik dat bij het ® ten deele zullen 
ontbreken. 

Palpen dun, glad beschubd, sikkelvormig gebogen; het eindlid 
spits, korter dan de helft van 2. Sprieten zoo lang als drie vijfden 
der voorvleugels, de leden tegen de punt duidelijk afgescheiden, 
de schaft vrij lang bewimperd. Grondkleur van thorax en voor- 
vleugels okergeel, bij het grootere exemplaar, tusschen de teeke- 
ning, die uit fijn donkerbruin gerande, bijna zilverwitte vlekken 
bestaat, vrij sterk roestbruin bestoven, vooral op de achtervleugels 
en bij beiden hier en daar met bleekere plekken. Aan den binnen- 
rand der voorvleugels ziet men drie witte vlekken, twee bij den 
wortel, eene stomp driekante, iets schuine op drie vierden. Voor- 
rand met eene witte vlek, ongeveer op een derde, daarachter 
een grijs vlekje, midden van den vleugel met een onduidelijk wit 
vlekje; op drie vierden een wortelwaarts ingesneden , vooral buiten- 
waarts duidelijk bruingerand streepje en voor den achterrand eene 
driekante witte vlek boven de helft en eene halfronde in den 
staarthoek. Achtervleugels met twee in het midden afgebroken 
witte, bruin gerande dwarsstrepen en eene reeks witte vlekken 
vóór den achterrand. Franje onregelmatig wit, bruin en geel ge- 
vlekt. Onderzijde der vleugels als boven gekleurd en geteekend 
maar zeer veel bleeker en onduidelijker. 

Achterlijf okergeel, wit gevlekt. De pooten zijn vuilwit, met 
even lange sporen als bij Aduncalıs. 

West-Java: Pengalengan, 4000 voet: Fruhstorfer. (coll. Hering 


te Stettin); Buitenzorg: J. G. Oudemans. 


161 


VERKLARING DER AFBEELDINGEN. 


Me,’ A, 
3: 
4,5. 
GOT 

8. 
9. 
10. 
alle 
12. 

ion. À. 

23. 
4. 

5. 
09078 
910} 

44: 

42. 
13.12, 
15,16 


Plaat 5. 


Goossensia Darabitalis, Snell. 
Endotricha Koidalıs , Snell. 

— Suavalis, Snell. 
Conogethes Semistrigalis, Snell. 
Margaronia Angustalis, Snell. 
Pitama Nigricollis, Snell. 
Glyphodes laculalis, Snell. 
Phakellura Abruptalis, Snell. 
Coptobasis Möllingeri, Snell. 


Plaat 6. 


Glyphodes Spectandalis, Snell. 
— (Talanga) Dilectalis, Snell. 
_ ( — ) Advenalis, Snell. 
Psara Selenialis, Snell. 
Plectrona Dohrni, Snell. 
Hydrocampa Phlegetonalis, Snell. 
Kreta Pedicialis, Snell. 
— Dizialis, Snell. 
Hydrocampa Exsolvalis, Snell. 
Oligostigma Crassicornalis, Guen. 


— Adjunctalis, Snell. 


EUR dk | 1, | NI Ak ch) (PO 
RTE 

je Ki ly a a: dai; dg DIE 

Pa + tee ul AE oe a 


ide Momence tg nati unito. 
Kl AN Rn Nhat hyn a 
“Maat ISTINTI bt, ua OET ied 
Aen Aret Af ROW! wy Di 
Du Ro MANN Sie ER ne. 
f lang ale. AMO RI: EEE 
‘ela HER Porte): n DENN Rn ak il erh, ou | 
Mita LAMA ath AY À Hi. du a 
[2 PAT Ar iit, Whi SES 2 u 


en, 1: ap 


Rae > Rt 


=. 


A | ARE fs i 


ie 


JL 
et Vu > N STA 


u té du T'ON AT Vi fa: ALE or 
gen : Pelli ur (TER: 


dou vi DEI VA of Su ie wi 
ict di Vito j ry rps CH (ts usi Mali de Ze 
ke ee na janie AI Goat ddr 


| RES ni lunes NS Hy NAN et i) a 
n! yuan ‘gent yi nt AN OI Mu O (Do | Bic ei 
MEDA, RS, itll ti sh Su 
M % si lite RENE sa ar bi 
MIDI RAT) A "ai At oe 
7 gek RN ARA NAO VI de 
th a es nae Ly 


pip I CU CT TEE 


AS 


\ " 
hy «iR 
A 


A ae 


1 


DO | 
I pe afer os 
La LI » 


163 


Ny Ao eet ET 


TOT HET STUK 


«EENE MERKWAARDIGE JAVAANSCHE TACHININE » 


(Hiervoren blz. 49). 


Bij het schrijven van bovengemeld stuk, heb ik een paar on- 
vergeeflijke fouten begaan, die ik hier wensch te herstellen. 

Vooreerst heb ik mij daarbij, zelfs meer dan eens, bezondigd 
door het genus Talarocera Will. ten onrechte Zulatocera te noe- 
men, hetgeen te minder verschoonlijk was, omdat ik ook anderen 
er op wees, dat zij dien naam onjuist hadden gespeld. 

In de tweede plaats heb ik de ontdekking van Tachininen met 
een in tweeën gespleten derde sprietenlid als iets geheel nieuws 
voorgesteld , ofschoon het mij niet onbekend was, — maar op dat 
oogenblik aan mijne aandacht ontsnapte, — dat reeds vóór vele 
jaren (in 1830) door Wiedemann (Aussereur. Zweiflügler, IL, p. 286, 
n°. 9) eene Tachina nigripennis was beschreven, met sprieten, 
welker derde lid «an der Spitze in einen vorderen kürzeren und 
hinten längeren Theil gespalten oder ausgeschnitten ist». 

Blijkens de aanteekening , door Wiedemann onder zijne beschrij- 
ving gesteld, meende ook hij aanvankelijk aan eene toevallige 
afwijking (of monstruositeit) te moeten denken, en eerst toen hij 
zag dat beide sprieten volkomen gelijk waren, kwam hij tot de 
overtuiging, dat de geheel abnormale vorm werkelijk als een 
kenmerk der soort moest gelden. 

Als men de beschrijvingen van Tachina nigripennis Wied, en 
Talarocera Smithii Will. vergelijkt, dan komt het mij voor, dat beiden 
wel dezelfde soort zullen zijn, gelijk trouwens reeds door Brauer 
en von Bergenstamm werd vermoed (zie Denkschr. K. Academie der 
Wissenschi in: Wien; LX, pi 193, noot 75). Ook de herkomst 
(Brazilië) was van beiden dezelfde. 

VIDI VV 
Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 11 


164 


SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING 


DER IN 


NEDERLAND VOORKOMENDE 


Al SETS A rada 


DOOR 


Dr. J. Th. QUDEMANS. 


De orde der Thysanura kan, gezamenlijk met die der Collembola, 
als Apterygogenea tegenover of naast het geheel van alle overige 
insectenorden geplaatst worden, die dan den naam Pterygogenea 
dragen; dit geschiedt op voorbeeld van Fr, Brauer en vindt algemeen 
navolging. De grond, waarop deze hoofdverdeeling berust, is deze, 
dat bij alle insekten aan de imagines vleugels worden aangetroffen , 
of het bewijs geleverd kan worden, dat zij deze gehad, doch ver- 
loren hebben — behalve bij de 7%ysazura en Collembola, waar 
geen spoor van vleugels te vinden is en niets er op wijst, dat zij 
ze ooit bezeten hebben. Deze zijn dus van oorsprong uit on- 
gevleugeld, gene van oorsprong uit gevleugeld. En daar 
men nu veilig mag aannemen, dat de vleugels van monophyleti- 
schen oorsprong zijn, worden de Thysanura en Collembola beschouwd 
als takken van den stamboom der insekten uit een tijdperk, toen 
de vleugels nog niet waren ontstaan. Hun in alle opzichten oor- 
spronkelijke bouw stemt met deze zienswijze geheel overeen. 

Bij vergelijking met elkander blijkt het, dat de Coliembola zich 
in den loop der tijden zonder twijfel veel meer gewijzigd hebben 
dan de Thysanura. De onderdrukking van lichaamssegmenten, de 


ontwikkeling van een zoo eigenaardig orgaan als de springvork en 


SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING DER IN NEDERLAND ENZ. 165 


meer andere kenmerken zijn daar, om dit te bewijzen. Het is dus 
volstrekt niet overdreven, om te beweren, dat wij in de 7%ysanura 
de vormen aantreffen, welke het minst zijn afgeweken van de 
voorouders der insekten. 

Thysanura worden stellig over de geheele aarde aangetroffen , 
doch onze kennis is te dezen opzichte nog in hare kindsheid, Vol- 
gens hetgeen wij thans weten, kan men zeggen, dat nergens een 
groot aantal soorten voorkomt en slechts in enkele gevallen wordt 
gewag gemaakt van het bijeenvinden van een groot aantal indi- 
viduën, wat juist bij de Collembola zoo vaak geschiedt. Volgens 
den onlangs verschenen catalogus van von Dalla Torre 1) zijn er 
thans 97 soorten van Thysanura bekend en bovendien één fossiele 
soort, eene Lepisma, uit Amerika. Zij worden in het genoemde 
werk verdeeld over 9 genera; aangezien de schrijver echter het 
genus Tihermobia Bergr. (Thermophila Rov.), inlijft bij Zepisma, 
waarmede ik mij niet kan vereenigen, neem ik het getal 10 aan. 
Van de vermelde 97 soorten zijn er gevonden: in Europa 46, in 
Azië 10, in Afrika 28, in Amerika 22, in Australië 0, gevende 
een totaal van 106, waarbij blijkt, dat er 9 soorten in twee 
werelddeelen zijn aangetroffen. Hiervan komen er 7 in Zuid-Europa 
zoowel als in Noord-Afrika voor, in het faunistisch bijeenbehoorend 
gebied, dat de Middellandsche zee insluit, terwijl.de twee overige, 
bewoners der menschelijke woningen, in Europa en Amerika te 
huis behooren. 

De tien genera, welke tot vier familiën gebracht worden, vindt 
men hieronder vermeld. 

Orde THYSANURA. Insekten zonder gedaanteverwisseling 
en dus zonder vleugels, met bijtende monddeelen, draadvor- 
mige, veelledige antennen, een achterlijf van tien segmenten, 
waarvan het laatste twee of drie draadvormige, gelede aanhang- 


selen draagt (behalve bij Anisosphaera, waar zij ontbreken, en bij 


1) K. W. von Dalla Torre, Die Gattungen und Arten der Apterygogenea. Se- 
parat-Abdruck aus dem 46. Programm des K. K. Staats-Gymnasiums in Innsbruck. 
Innsbruck, 1895. 


166 SYSTEMATISCHE BRSCHRIJVING DER IN 


Japyx, waar zij ongeleed zijn en te zamen een tang vormen gelijk 
bij de oorwormen) en met een paar beweegbare, ongelede stiften 
aan een grooter of kleiner aantal der buikschilden. 
Fam. I. Campodeidae Lubbock. 
1. Campodea Westwood, 6 soorten; Europa, Noord-Amerika. 
2. Lepidocampa Oudemans, 1 soort; Azië (Indische Ar- 
chipel). 
3. Nicoletia Gervais, 3 soorten; Midden- en Zuid-Europa. 
Fam. II. Japygidae Lubbock. 
4. Japyx Haliday, 14 soorten; Midden- en Zuid-Europa, 
Azié, Afrika, Amerika. 
Fam. III. Anisosphaeridae Tömösväry. 
5. Anisosphaera Tömösväry, 1 soort; Europa (Hongarije). 
Fam. IV. Lepismatidae Lubbock. 
6. Lepisma L., 38 soorten; Europa, Azië, Afrika, Amerika. 
7. Thermobia Bergroth, 4 soort !); Europa, Amerika. 
Lepismina Gervais, 8 soorten; Midden- en Zuid-Europa, 
Noord-Afrika, 
9. Machilis Latreille, 24 soorten; Europa, Azië (1 soort, 
Syrië), Afrika, Amerika. 
10. Troglodromieus Joseph, 1 soort, Europa (grot in Krain). 
In ons land’ zijn aangetroffen: Machilis met drie soorten, Le- 
pisma met één, Thermobia met één en Campodea met één. Hoewel 
het totaal slechts het lage cijfer zes aanwijst, is dit evenwel niet 
kleiner dan in andere Noord- en Noordwest-Europeesche landen. 
Zoo vermeldt Lubbock ?) voor Groot-Brittanje slechts vier soorten, 
waarbij er later nog twee ontdekt zijn 3), 4). Voor Boheme, als 


1) Het is de vraag, of er onder de talrijke Lepisma’s geen soorten schuilen, 


die de kenmerken van Tkermobia bezitten. 

2) J. Lubbock, Monograph of the Collembola am Thysanura. Ray Society, 
London 1873. Vermeld worden: Campodea staphylinus Westw., Lepisma saccha- 
rina L., Machilis polypoda L. en maritima Leach. 

3) H. N. Ridley, A new species of Machilis. Ent. Monthly Mag. XVII, p. 2, 
London 1880. (M. brevicornis Ridley, later verdoopt tot Machilis Ridleyi Dalla Torre). 

4) R. Me. Lachlan, Thermobia furnorum Rov., Ent. Monthly, Mag. XXX, 
p. 52, London 1894. (Thermobia furnorum Rov., later verdoopt tot T#ermobia 
domestica Pack.). 


NEDERLAND VOORKOMENDE THYSANURA. 167 


voorbeeld van Centraal-Europa, geeft Uzel 1) maar vier soorten 
op. Zoodra men evenwel meer zuidelijk gaat, neemt het aantal 
aanmerkelijk toe; het gebied rondom de Middellandsche zee is 
zelfs zeer rijk aan soorten. Voor Italié zijn, vooral door de onder- 
zoekingen van Parona, een dertigtal soorten bekend. 

Wat nu betreft de kans, dat bij ons nog andere soorten zullen 
ontdekt worden, zoo geloof ik, dat deze wel bestaat, doch slechts voor 
een paar vormen. Zoo zou het mij niet verwonderen, indien te 
eeniger tijd het genus Nico/etia bij ons werd aangetroffen, en wel op 
dergelijke plaatsen, als waar het Wyriapoden-geslacht Scolopendrella ?) 
in Nederland voorkomt, te weten, in broeikassen tusschen de run 
of onder de bloempotten, die ingegraven staan. Van Nzcoletia 
phytophila Gerv. schrijft Nicolet: *) «Dans les serres chaudes du 
muséum, sous les pots de fleurs et dans la tannée qui sert à les 
placer». Wat het genus Lepismina Gerv. aangaat, had ik lang 
gehoopt, dat Lepismina polypoda Grassi, een mierengast, ook wel 
bij ons zou ontdekt worden, daar eenige soorten van het genus 
Lasius, bij welke zij mede wordt aangetroffen, bij ons inheemsch 
zijn; nu ik evenwel lees, dat onze beroemde onderzoeker op dit 
gebied, E. Wasmann *), slechts van Praag, Neuhutt en Weenen 
spreekt, en niets van Limburg zegt, waar hij ook vele mieren- 
nesten onderzocht, moet ik deze hoop wel laten varen. 

De bij ons voorkomende genera zijn de volgende, welke zich 
aldus laten onderscheiden: 

1. Lichaam ongeschubd, geelwit, met twee draadvormige aan- 
hangsels aan het einde van het achterlijf; geen oogen. Campodea. 

Lichaam geschubd; de kleur, door de schubben veroorzaakt, 
donker of licht en donker gemengd; drie draadvormige aanhang- 


sels aan het achterlijf; oogen aanwezig. 2. 


1) H. Uzel, Thysanura Bohemiae, Prag 1890. 

2) Ed. Everts, Naamlijst van in Nederland voorkomende Myriapoden. Tijdschr. 
v. Ent. XXXII, p. xLIII. 

3) H Nicolet, Essai sur une classification des ins. aptères de l’ordre des 
Thysanures. Ann. d. 1. Soc. Ent. de France, 2me Sér. T. V. p. 353, Paris 1847. 

4) E. Wasmann S. J., Kritisches Verzeichniss der myrmecophilen und ter- 
mitophilen Arthropoden, p. 191. Berlin 1894. 


168 SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING DER IN 


2. Oogen zeer groot, boven op den kop staande en aldaar el- 
kander rakend; het aantal facetten is aanzienlijk (400 à 500) en 
deze hebben den gewonen zeshoekigen vorm; drie bijoogen op het 
voorhoofd. Machilis. 

Oogen klein, zijdelings aan den kop geplaatst, van boven af 


slechts even zichtbaar; het aantal facetten bedraagt 12; deze raken 


elkaar, doch zijn rond, 3. 
3. Tasters der maxillen met vijf leden. Lepisma. 
Tasters der maxillen met zes leden. Thermobia. 


Wat de overige genera betreft, onderscheiden Lepidocampa en 
Nicoletia (tot de Campodeidae behoorend) zich van Campodea, de 
eerste door het bezit van schubben, de laatste door hare drie 
draadvormige aanhangsels. Beide zijn geelwit. Verder staat Japyx 
geheel op zich zelf door zijne tang aan het einde van het abdomen 
— Anisosphaera door het geheel ontbreken van aanhangsels ter 
zelfder plaatse. Van dezen laatsten toestand is nog geen tweede 
voorbeeld onder de PZysanura bekend. Van de beide tot de fam. 
der Lepismatidae behoorende genera Lepismina en Troglodromicus , 
heeft Zepismina de gedaante van eene korte, ineengedrongen Le- 
pisma, met veel korter achterlijfsaanhangsels dan bij dit genus 


gevonden worden, terwijl Troglodromieus blind is. 
Campodea Westwood. 


Lichaam gestrekt, ongeveer rolrond, ongeschubd; kleur geel- 
achtig wit. Antennen vrij lang, uit vele leden samengesteld. Oogen 
ontbreken. Tasters zeer klein, eenledig. Tarsen eenledig, met een 
eindklauwtje, waaraan twee zeer kromme nagels, Van de abdo- 
minale sternieten draagt het eerste een paar papillen, het tweede 
tot en met het zevende elk een paar beweegbare, pootachtige, 
ongelede stiften; aan dezelfde sternieten vindt men tusschen deze 
stiften een paar uitstulpbare blaasjes. Twee lange, gelede aan- 
hangsels (cerci) aan het tiende segment van het achterlijf. Geen 


ver uitstekende uitwendige geslachtsorganen (legboor, penis). 


NEDERLAND VOORKOMENDE THYSANURA. 169 


Campodea staphylinus Westwood. 


Campodea staphylinus, Westwood, Trans. Ent. Soc. London 1842. 
Campodea staphylinus, Lubbock !). Monograph of the Collembola 
and Thysanura, Ray. Soc. London 1873, p. 212, pl. 50. 


De kenmerken van het genus zijn voldoende, om onze eenige 
inlandsche soort te herkennen. Verder moge nog vermeld worden, 
dat de grootste exemplaren, die ik van deze soort aantrof, eene 
lengte hadden van 6 mM.; van die afmeting zag ik ze evenwel be- 
trekkelijk zelden. Van de rugzijde gezien zijn de drie borstringen 
verschillend van grootte; de mesothorax is het langst, de metathorax 
iets korter, de prothorax ongeveer half zoo lang als de mesothorax. 
De antennen hebben 20 à 27 leden, de cerci hoogstens 16. 

Campodea staphylinus is bij ons een 
algemeen voorkomend insekt, overal waar 
men vochtigen, zwarten grond vindt, In 
stadstuinen te Amsterdam is de soort 
gewoon. Op zandgronden vond ik haar 
slechts op plaatsen, waar zich humus had 
gevormd, o. a. in mierennesten (/ormica 
rufa L.). Het teêre diertje leeft even onder 
de oppervlakte van den grond of onder 
steenen en aardkluiten; het is zeer licht- 
schuw, wat bij blinde dieren regel is, 
en kan slechts in eene vochtige omgeving 
leven ; blootgesteld aan de vrije lucht op een 


drogen ondergrond, sterft het binnen enkele 


minuten. Deze soort is van West- en Zuid- 
Europa bekend en bewoont waarschijnlijk 


een nog veel uitgestrekter gebied. Haar 


Fig. 1. Campodea 


voedsel bestaat stellig uit half-vergane orga- aphylinus Westw. vergroot. 
© SIDE QUE Naar Lubbock. 


nische stoffen. 


1) Behalve het werk van den auteur, die de soort voor het eerst voldoende 
beschreven heeft, geef ik hier geene opgave van titels , tenzij deze òf eene afbeel- 
ding bevatten, die ik gezien heb en die mij voldoende voorkomt, òf voor de 
wordingsgeschiedenis van den naam van gewicht zijn. 


170 SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING DER IN 


Lepisma L. 


Lichaam gestrekt, dorsoventraal afgeplat, geschubd; kleur van de 
schubben afhankelijk. Van de drie thoracale rugschilden is dat van 
den prothorax, het pronotum, het grootst. Antennen lang !), met 
vele in onderafdeelingen verdeelde leden. Oogen aanwezig, doch 
klein; zij staan aan de zijden van den kop, zeer ver uiteen. Twaalf 
ronde cornea-lenzen (facetten) in elk oog. Geen bijoogen. Tasters 
der maxillen uit 5, die van de onderlip uit 4 leden bestaande. 
Tarsen 3-ledig, eindklauwtje met twee nagels en een tusschen- 
nagel, Van de abdominale sternieten (buikschilden) dragen het 
achtste en negende een paar beweegbare, pootachtige, ongelede 
stiften ?). Dergelijke stiften komen niet op de coxae der pooten 
voor. Springbewegingen worden niet gemaakt, stellig wegens het 
geringe getal der zooeven vermelde stiften. Geen uitstulpbare blaasjes 
aan de sternieten van het achterlijf. Drie lange, gelede staarten aan 
het laatste lichaamssegment. Het wijfje met eene middelmatig lange 


lesboor, het mannetje met een uitwendig zichtbaren penis. 
Lepisma saccharina L. 


Lepisma saccharina, Linnaeus, Syst. Nat. Ed. X, p. 608, 1758. 

Lepisma saccharina, Lubbock, Monograph of the Collembola and 
Thysanura. Ray Soc. London 1873, p. 218, 
pl. 52 2): 

Onze eenige soort, de welbekende suikergast, ook schietmot en 
zilvervischje genoemd. De kleur is van boven glanzig loodgrauw , 
van onderen wit. Lengte hoogstens 10 mM. Antennen, evenals de 
staarten, korter dan het lichaam. De staarten onderling weinig in 
afmeting verschillend. 


De suikergast komt bij ons algemeen voor in of in de onmid- 


1) Verondersteld wordt, zoowel hier als later, dat deze organen zoowel als 
de staarten ongeschonden zijn, wat evenwel lang niet altijd het geval is. Daar alle 
Apterygogenea bovendien van tijd tot tijd vervellen, ook de volwassen dieren, 
en bij de eerstvolgende vervelling de wond van een afgebroken antenne of staart 
geheeld is, is ’t dikwijls moeilijk te beslissen, of deze organen gaaf zijn of niet. 

2) Of bij alle soorten van het genus dit getal hetzelfde is, is nog de vraag. 

3) In deze afbeelding vertoont het achterlijf verkeerdelijk elf segmenten, 


NEDERLAND VOORKOMENDE THYSANURA. 171 


delijke nabijheid van de menschelijke woningen. Iedereen kent dit 
vlugge diertje, dat zich overdag schuil houdt onder allerlei voor- 
werpen, vooral op plaatsen, waar het niet bijzonder droog is. Des 
nachts zoekt het zijn voedsel, bestaande uit alle mogelijke stoffen 
van plantaardigen of dierlijken oorsprong. Er zijn gevallen bekend, 
dat zij schadelijk waren in bibliotheken, De volwassen dieren 
overwinteren, doch laten zich in het koude jaargetijde weinig of 
niet zien. In verband met hare leefwijze komt Lepisma saccharina 


in het grootste gedeelte van Europa en ook in Amerika voor, 


Fig. 2. Lepisma saccharina L. vergroot. Naar Lubbock, verbeterd. 


Thermobia Bergroth. 


Dit genus is zeer nauw verwant aan het vorige en onderscheidt 
zich daarvan slechts in eenige weinige opzichten; de antennen en 


staarten zijn namelijk bijzonder lang, de tasters der maxillen hebben 


© 2 


il 724 SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING DER IN 


zes leden, die der onderlip drie; eindelijk heeft de eenige soort 
van dit genus in den volwassen toestand drie paar stiften aan de 
abdominale sternieten en wel aan het zevende tot negende. Verder 
gelijk Lepisma. De naam Thermobia is door Bergroth !) voor den 
ouderen Thermophila Rovelli (1884) terecht in de plaats gesteld, 


daar deze reeds elders gebruikt was. 
Thermobia domestica Pack. 


Lepisma domestica, Packard, Synopsis of the Thysanura ot Essex 
County. Fifth ann. Rep. of the Peabody Academy of Science, 
p. 48, 1873. 

Lepisma furnorum, Rovelli, Una nuova specie di Lepismide. Como 
1884. 

Termophila furnorum (Rovelli), Grassi, I progenitori dei Mi- 
riapodi e degli Insetti. Altre ricerche sui Zisanuri, Bull. della Soc. 
EntTtal XIX, ma 1474887. i 

Thermophila furnorum, Oudemans, Tijdschrift v. Ent. DI. 32, 
p. 425, pl. 12, 1889. 

Ik ben het geheel eens met Bergroth, dat de door Packard 
beschreven Lepisma domestica identisch is met de door Rovelli in 
Europa ontdekte soort. Zeer waarschijnlijk is het, dat zij uit Amerika 
tot ons is gekomen en zich allengs meer verbreid heeft. 

Daar ik aan dit dier voor eenige jaren een artikel in ditzelfde 
tijdschrift gewijd heb, kan ik, onder verwijzing daarnaar, thans 
kort zijn. De kenmerken der soort zijn bij het genus vermeld; de 
kleur is aan de bovenzijde zacht lichtgeel, met groote, zwarte 
vlekken, die o. a. een groot deel van den kop, den thorax en 
den eersten, tweeden, vijfden en achtsten achterlijfsring innemen. 
De onderzijde is zilverwit. Grootste lengte van het mannetje 11 
mM., van het wijfje 13 mM. 

Hoewel er nog niet veel van bekend is, twijfel ik er niet aan, 


dat deze soort een zeer groot gebied bewoont. Na eerst in Amerika 


1) E. Bergroth, Note on Zepisma domestica Pack., Entomol. Americ. VI, 
p. 233, 1890. 


NEDERLAND VOORKOMENDE THYSANURA. 173 


gevonden te zijn, werd zij aangetroffen in Italië, toen in Neder- 


Fig. 3. Thermobia domestica Pack. Vergroot. Orig. 


land en thans ook in Engeland !). Bij ons te lande vond ik haar 
alleen te Amsterdam, doch heb er elders ook nog niet naar ge- 


zocht. De vlugge diertjes leven in de bakkerijen , in de nabijheid van 


1) R. Me. Lachlan, T’hermobia furnorum Rov. A heat-loving Thysanuran in 
London Bakehouses. The Entom. Monthly Mag. Vol. XXX, p. 52, 1894. 


174 SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING DER IN 


en op de ovens; zij kunnen een hoogen warmtegraad verdragen. 
Zij hebben zich hieraan zelfs zoo aangepast, dat zij bij eene 
gemiddelde temperatuur, b. v. 60° C., spoedig sterven. De bakkers , 
die hen zeer goed kennen, geven hun de namen «snijders» en 
covenvogeltjes » ; het zijn oude bekenden van hen, sommigen be- 
weren zelfs «dat ze er altijd geweest zijn.» Hun voedsel bestaat 
uit meel, brood, enz. Zonder twijfel hebben zij zich hieraan 
gewend en is hunne levenswijze oorspronkelijk gelijk geweest aan 


die van onzen gewonen suikergast. 
Machilis Latreille !). 


Lichaam gestrekt, rolrond, geschubd; kleur van de schubben 
afhankelijk. Van de drie thoracale rugschilden is dat van den 
mesothorax, het mesonotum, het grootst. Antennen lang, met 
vele in onderafdeelingen verdeelde leden. Oogen groot, boven op 
den kop, elkander rakend, met zeer vele (400 à 500) facetten; 
deze zeshoekig. Drie bijoogen op het voorhoofd. Tasters der maxillen 
7-ledig, die der onderlip 3-ledig. Tarsen 2-ledig; aan de basis van 
het eerste lid een schubvormig aanhangsel; eindklauwtje met twee 
gelijke nagels. Van de abdominale sternieten dragen het tweede tot 
en met het negende een paar beweegbare, pootachtige, ongelede 
stiften; deze doen als voortbewegingsorganen dienst, vooral bij het 
springen. Dergelijke stiften bevinden zich ook aan de coxae der 
meso- en metathoracale pooten. Aan de meeste abdominale ster- 
nieten zijn uitstulpbare blaasjes voorhanden, Drie lange, gelede aan- 
hangselen, staarten, aan het tiende segment van het achterlijf. Het 
wijfje met eene lange legboor, het mannetje met een uitwendig 
zichtbaren penis. Voedsel half-vergane plantaardige stoffen, mis- 
schien ook wel lagere planten (eencellige al 


en enz.). 


2 
1. Antennen en staarten kort, de antennen niet langer dan */, van 
de lichaamslengte; de middelste staart zoo lang als het lichaam , 


de andere twee veel korter. M. polypoda L. 


1) Deze beschrijving is gebaseerd op hetgeen er van eenige beter onderzochte 
soorten bekend geworden is; van vele andere is onze kennis totaal onvolledig 
en bestaat soms slechts uit eene beschrijving van een of twee regels druks, 


NEDERLAND VOORKOMENDE THYSANURA. 179 


Antennen en staarten lang; de eerstgenoemde en de middelste 


staart langer dan het lichaam. 2. 


2. De middelste staart hoogstens een vierde langer dan het 
lichaam. M maritima Leach. 
De middelste staart ongeveer dubbel zoo lang als het 


lichaam. M. cylindrica Geoflr. 
Machilis maritima Leach. 


Petrobius maritimus, Leach, Edinburgh Encycl. IX, p. 57, 1815 

Machilis maritima, Lubbock, Monograph op the Collembola and 
Thysanura, p. 237, pl. 54, Ray Soc., London 1873. 

Grootste lengte voor het wijfje 14 mM., voor het mannetje 11 
mM. Gemiddeld 10 en 8,5 mM. Als soortskenmerken tegenover 
de andere inlandsche soorten gelden, behalve de reeds in de tabel 
vermelde, de hier meer glanzig bruinzwarte kleur en de daardoor 
iets minder sprekende donkere vlekken. Deze vindt men als diep- 
zwarte vierhoekjes op den tweeden, derden, zesden, zevenden en 
negenden achterlijfsring ; elders nog eenige minder in het oog vallende. 
Lichte plekken, die bij pas-vervelde dieren zilverachtig schitteren , 
komen voor op den vierden, vijfden en achtsten ring. Bij minder 
gave voorwerpen zijn de vlekken alle onduidelijk , de glans verdwijnt 
en alles wordt meer effen leigrauw, De middelste staart heeft 
flauwe, lichtere ringen aan zijn wortelgedeelte, 

Deze soort komt uitsluitend aan de zeekust voor en wel alleen 
daar, waar deze uit rotsen of steenen bestaat. Zij heeft een uit- 
gestrekt verspreidingsgebied en is aangetroffen: algemeen in Groot- 
Brittanje en Frankrijk, zeldzamer in Italië en waarschijnlijk ook 
op de Canarische eilanden. Bij ons vindt men haar algemeen op 
de zeedijken, op en onder de steenen. De heer Maitland ontdekte 
haar nabij Domburg, ik nam haar waar te Delfzijl en op den 
Zuiderzee-dijk, even buiten Amsterdam. Op deze laatste plaats 
is zij zeer algemeen, doch niet altijd even gemakkelijk te van- 
gen; toen ik eenige jaren geleden veel exemplaren voor een 
onderzoek noodig had, was het mij zeer welkom te bespeuren, 


dat honderden individuën zich bij koud winterweêr verstopten 


176 SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING DER IN 


tusschen de reten van eene toen daar ter plaatse staande houten 


/ 


Fig. 4. Machilis maritima Leach, vergroot. Naar Lubbock, verbeterd. 
schutting; de dieren waren wel wat loom, doch zochten, zoo men 
trachtte hen te vangen, toch een goed heenkomen. Ik liet toen 
aan de eene zijde van de schutting een glazen bak vasthouden en 
blies van de andere zijde rook in de reten, waarop de dieren bi 
massa’s wegsprongen en in den bak terecht kwamen. Dat de koude 
hun weinig deert, is niets bijzonders; zij heeft op de Thysanura 
zoowel als op de Collembola geene andere uitwerking, dan dat 


hunne bewegingen wat langzamer worden. 


Machilis cylindrica Geoffr. 


Forbicina cylindrica, Geoffroy, Hist. abr. des Ins. qui se trouvent 


aux environs de Paris. Paris 1762. 


NEDERLAND VOORKOMENDE THYSANURA. ded 


Grootste lengte volgens Grassi !), die van deze soort eene uit- 
voerige beschrijving geeft, 11 mM. Van onze beide andere inlandsche 
soorten onderscheiden door den zeer langen middelstaart, die bij 
gave exemplaren de dubbele lengte van het lichaam heeft. De 
kleur van het dier is bronsbruin , met sterken metaalglans. Donkere, 
bijna zwarte vlekken ziet men op meso- en metanotum en op het 
derde, zesde en negende abdominale tergiet. 

Verspreid over Midden- en Zuid-Europa; in Groot-Brittanje nog 
niet waargenomen, doch waarschijnlijk wel daar voorkomend. Bij 
ons heb ik de soort tot nog toe alleen waargenomen in het Geuldal, 
tusschen Valkenburg en Meerssen, op aan de zonnestralen bloot- 
gestelde zandsteenblokken; zij is daar niet zeldzaam. Verder vond 
ik in 1886 op den Zuiderzee-dijk buiten Amsterdam drie exem- 
plaren dezer soort, op dezelfde plaats waar M. maritima veel 


voorkwam. 


Machilis polypoda L. 


Lepisma polypoda, Linnaeus, Syst. Nat. Ed. XII. p. 1012. 1768. 

Deze soort heeft veel overeenkomst met de vorige, doch onder- 
scheidt zich door de korte antennen en staarten. 

Zij heeft een groot verspreidingsgebied en werd in geheel Midden - 
en Zuid-Europa, ook in Groot-Brittanje, waargenomen. In tegen- 
stelling met onze beide andere soorten, schijnt deze de schaduw 
te verkiezen en werd vooral gevonden tegen het benedengedeelte 
van den stam van oude boomen, aan welker voet veel mos groeide. 
Op zulke plaatsen vond ik de soort ook in Luxemburg, trof haar 
evenwel hier te lande nog niet aan. Zij wordt echter als inlandsch 
uit de buurt van Nijmegen vermeld ?) en daar mij dit niet on- 
waarschijnlijk voorkomt, aarzel ik niet, deze soort voorloopig 


onder de inlandsche optenemen. 


1) B. Grassi, I progenitori dei Miriapodi e degli Insetti, Memoria VI. Il 
sistema dei Tisanuri. Estratto dal Naturalista Siciliano, 1889-1390, p. 18, 
Palermo 1890. 

2) Snellen van Vollenhoven, Gelede dieren, p. 125. 


178 SYSTEMATISCHE BESCHRIJVING DER IN NEDERLAND ENZ. 


Eene uitvoerige beschrijving vindt men ook van deze species in 
het bovengenoemde werk van Grassi, p. 18, die als grootste 


maat 10 mM. opgeeft. 


Volledigheidshalve geef ik van de genera Nicoletia en Japya eene 
afbeelding. Misschien wordt daardoor de lust tot zoeken en aldus 
de kans op. het vinden vergroot. De plaats, waar Nicoletia zou 
kunnen voorkomen, werd boven besproken; Japyx solifugus Hal. 


werd door Bertkau reeds nabij Bingen *) aangetroffen. 


N 
Sean sl alakaı a 
DI 33 
A 


Hh 
fg be 
ls 
# A \ 
F à À 
À 
i 
7) 
Fig. 5. Nieoletia phytophila Gerv. Fig. 6. Japyx solifugus Hal. 
Vergr. Naar Grassi. Vergr. Naar Lubbock. 


1) F. Leydig, Ueber Verbreitung d. Thiere im Rhüngebirge und Mainthal 
mit Hinblick auf Eifel und Rheinthal. Verh. d. Nat. Hist. Ver. d. Pr. Rheinl 
u. Westfalen. Jhrg. 38, p. 134, Bonn 1881. 


179 


AANTEEKENINGEN 


OVER DE 


AG A Na DIDI NE 


(Lepidoptera Heterocera) 
DOOR 


P. Cc. T. SNELLEN. 


Van deze vlinderfamilie moet, volgens de nadere definitie door 
Hampson, Fauna of British India etc., Moths Vol. I p. 495 (waar 
zij den naam Hypsidae draagt), worden afgescheiden het genus 
Panglima Moore, Snell., Tijds. v. Ent. 31 (1887- 8) p. 114, 119 
(Eligma Hamps. 1. c. IL p. 43); iets waarmede ik mij geheel vereenig. 

Daarentegen komt het mij voor, dat zeer zeker tot de Aganaidina 
(Hypsidae) behoort, het genus Aletis Hübn., Verz. p. 179 — 
Butler, Proc. Zool. Soc. 1878 p. 385, want de hoofdkenmerken 
stemmen geheel met Hampson’s karakteristiek overeen, in het bij- 
zonder wat de palpen en den toestand van ader 8 der achter- 
vleugels. aangaat. Evenals bij Agape Feld., Snell., Tijds. L c. p. 
414, 116 ontbreekt echter de blaasvormige verhevenheid in cel 
44 der voorvleugels, 

Met Agape heeft Aletis overigens vele kenmerken gemeen, zoo 
dat ik voorloopig de beide genera nog maar alleen door den bouw 
der sprieten (bij beide seksen van Agape draadvormig, bij Aletis 4 
(het 2 ken ik niet) gebaard) zoo mede door de puntiger voor- 
vleugels kan onderscheiden. 

Aletis is een geheel Afrikaansch genus; de soorten zijn in Kirby's 


Catalogue of Lepid. Heterocera, Vol. I p. 417 opgenoemd. 
Tijdschr, v. Entom. XXXVIII, 12 


180 AANTEEKENINGEN OVER DE 


Genus 5 NEOCHERA Hibn. Verz. 
(Snellen. Tijds. v. Ent. 31 p. 114, 120). 


Tortuosa (Neochera) Moore, Proc. Zool. Soc. of London 1872 
p- 570 pl. 33 fig. 2. — Hampson. Moths of India I p. 501. 
(Hypsa T.) 

De man dezer soort is afgebeeld en beschreven als//ypsa Contorta 
door Aurivillius, #ntom. Tidskrift p. 174 f. 4. Hij verschilt van 
het wijfje door gebaarde sprieten. Over het veranderlijke van de 
witte teekening der voorvleugels zie men Hampson. Verder merk 
ik op, dat bij Zortwosa de middencel der achtervleugels, evenals 
bij de genera Philona en Neochera, langer is dan de helft dier 
vleugels terwijl zij bij Aganais korter is. Van Philona verschilt 
Tortuosa verder door het eindlid der palpen, dat even lang is als 
bij Aganais en bij Philona zeer kort; van Neochera door den oor- 
sprong der aderen 6 en 7 der voorvleugels die niet zooals daar, 
uit drie vierden der dwarsader en even boven het midden van den 
achterrand der aanhangcel ontspringen, maar zooals bij Philona en 
Aganais, uit de spits der midden- en aanhangcel. Voor het geval 
dat deze verschilpunten gewigtig genoeg geacht mogten worden 
tot de vorming van een nieuw genus, zou ik hiervoor den naam 
Antichera voorslaan. Als eene Aganais (Hypsa) kan Tortuosa echter 
wel niet worden beschouwd; dan nog eer als eene Neochera, in 


welk genus de heer Moore haar plaatste. 


Genus 6. AGANAIS Boisd. 
(Faune Ent. de Madagascar, Bourbon et Maurice p. 96.) 
(Hypsa Hübn., Verz. p. 172 — Snell. Tijds, v. Ent. 31 p. 122). 


In de eerste plaats wilde ik opmerken, dat het mij, bij nader 
bedenken, na al hetgeen ik over de onvoldoende beschrijving van 
Hypsa, door Hübner, in het Tijdschrift 1. c. heb gezegd, toch 


beter voorkomt, om het genus Aganais Boisduval te noemen. 


AGANAIDINA. 181 


Orbona Snell. v. Voll., Tijds. v. Ent. 6 (1863) p. 137 pl. 9 
fig. 4 — Snell. idem 31. p. 133. 

Ik heb eenigen tijd geleden iets opgemerkt, dat wel pleit voor 
het specifiek verschil van Orbona en Kyens. De plaatsing der zwarte 
stippen aan den wortel der voorvleugels is namelijk bij beide 
soorten geheel verschillend; zie de afbeeldingen van Orbona in 
deel 6 van het Tijdschrift en van Zgens, in de Illust. of typ. 
spec. V pl. 87 fig. 8 en in het Tijdschrift, deel 22 pl. 7 fig. 4. 
Dit heb ik constant bevonden. Ook heb ik, onder de vele exem- 
plaren van #gens die ik zag, er nooit een aangetroffen waar de 
ronde gele vlekken der voorvleugels duidelijk bruin gerand zijn, 
zooals bij Orbona. 

Op de onderzijde bezitten de voor- en achtervleugels bij Lyens 
verscheidene duidelijke vaalzwarte middenvlekken. Bij Orbona ziet 
men op de onderzijde aan iederen vleugel slechts ééne zwarte 
voorrandsvlek. De grijze bestuiving der onderzijde is bij de beide 
soorten zeer veranderlijk en legt geen gewigt in de schaal als 
soorts-kenmerk. 


Orbona komt ook op de Key-eilanden voor. 


Semipars, nov. sp. Twee mannen, van 55,56 mm. 

Deze soort behoort tot afdeeling F, 2, van mijn genus Hypsa 
(Tijdschr. 31 p. 130, 133); zij is het naast verwant aan Zyens 
Butl. en Orbona Snell. van Voll., over welke laatste men de voor- 
gaande aanmerking raadplege. De overeenkomst is zelfs zeer groot, 
de voor- en achtervleugels zoo mede het lijf hebben namelijk ook 
eene oranje-okergele grondkleur en de voorvleugels eenige zwarte 
stippen aan den wortel. Eerstens verschillen echter de palpen. Zij 
hebben bij Agens en Orbona een geel eerste en tweede lid, met 
eene zwarte stip aan de buitenzijde van lid À en een zwart boven- 
randje van lid 2 terwijl bij Semipars de buitenzijde van lid 1 en 2 
eene zwarte binnen- en eene gele buitenhelft heeft. Het eindlid is 
verder bij de twee eerstgenoemde soorten slank , even lang als lid 2, 
buitenwaarts zwart, aan de binnenzijde grijs (Hens) ot geel (Orbona) 


terwijl het bij Semspars dik, korter dan lid 2 en geheel zwart is. 


182 AANTEEKENINGEN OVER DE 


De sprieten zijn bij Sexipars dikker, en langer bewimperd. Kop en 
thorax als bij de beide verwante soorten met eene zwarte stip op 
iedere helft van den halskraag. 

De vleugelvorm is dezelfde. Aan den wortel der voorvleugels 
staan bij Semipars in cel 12 twee stippen, op een derde der 
middencel ééne, met een fijn, schuin, zwart lijntje er boven, in 
cel 15, tegen de middencel, 2. Deze stippen hebben echter meer 
dan de dubbele grootte van die van Mgeus en Orbona. Tegen 
de punt zijn de voorvleugels wat grijsachtig getint, ook de 
achtervleugels zijn een weinig grijs gemengd, overigens onge- 
teekend. 

Op de onderzijde zijn de voorvleugels bijna geheel bruingrijs, alleen 
de binnenrand in cel 4a, het grootste deel van cel 44 en aan den 
wortel der middencei is geel, bleeker dan boven. De voorvleugels 
hebben geene zwarte middenvlekken. Achtervleugels bleekgeel, langs 
den voorrand en om de punt bruingrijs gemengd en met eene 
ronde bruingrijze middenvlek. 

Pooten lichtgrijs, buitenwaarts donkerder bestoven, vooral de 
beide eerste paren die aldaar bruingrijs zijn. 

Achterlijf geel, eene rij kleine stippen op het midden van den 
rug en twee rijen grootere aan de buitenzijden zwart. 

Over de onderzijde der vleugels van Zgens en Orbona zie men 
bij de voorgaande soort. 

Fulvia Donovan, Ins. of New Holland (Costata Boisd., Voy. de 
l’Astrolabe, schijnt ook eene verwante soort, maar volgens Boisduval 
heeft zij op de voorvleugels twee zwarte stippen aan den wortel 
en bruin aderbeloop. 

Halmaheira. In 1895 ontvangen; ik zag ook een 4 van hetzelfde 


eiland, van Dr. Pagenstecher te Wiesbaden. 


Leuconota Snell,, Tijds. v. Ent. 31, p. 135 pl. 2 fig. 2, 2a. 
In het Tijdschrift Iris, deel VIII p. 139 (1895) heb ik eene 
variëteit dezer soort, van Sumatra, beschreven waar het ligchaam 
levendiger en donkerder geel gekleurd is en de achterlijfsrug 


slechts zeer weinig zwart geteekend. De achtervleugels hebben 


AGANAIDINA. 183 


eene zwartgrijs gevlekte wortelhelft en eene groote zwarte mid- 
denvlek. 


Voorloopig kan ik hierin slechts eene variëteit van Leuconota zien. 


Vitessoides Snell., Tijds. v. Ent. 22, p. 78, pl. 7 fig. 1. - 
id., Tijds. 31 p. 140. 

Exemplaren van de Key-eilanden, die ik voorloopig slechts voor 
eene variéteit kan houden, verschillen van het typische voorwerp 
van Celebes, door grijsgekleurden wortel en binnenrand der achter- 
vleugels en door het ontbreken der donkere middenvlek van deze. 
Verder hebben twee voorwerpen eene, bij de beide andere ont- 
brekende witte vlek op de voorvleugels, die zich aan beide zijden 
van den binnerrand der middencel, tusschen de aderen 2 en 3 


bevindt. 


Albifera Felder, Novara pl. 106 fig, 3 (1868) — Snell., 
Tijds. v. Ent. 31, p. 144; id. 34, p. 252. 

Bij de exemplaren dezer soort van Nias ziet men op de achter- 
vleugels de donkere vlekjes bij den staarthoek van Felder’s afbeelding 
en buitendien nog eene donkere vlek tusschen de middenvlek en 
den achterrand. De witte vlek onder den voorrand der voorvleugels 
is van het groote witte middenveld gescheiden. Zij komen dus 
ongeveer met de afbeelding overeen die de heer Butler, in de 
Illust. of typical spec. V pl. 87 fig. 9 onder den naam van //ypsa 
Lacteata geeft. 


184 


GAASTERLAND 


DOOR 


D. TER HAAR. 


°t Is haast «met permissie» dat ik eenige regelen wijd aan 
eene gemeente van Friesland, waar ik een gedeelte van den 
zomer doorbracht. 

De afgezonderde ligging is oorzaak, dat men, nu ja, wel weet, 
dat dit hoekje prachtige bosschen heeft (het « Zeelaantje » heeft 
zelfs eene vermaardheid, die naar mijne bescheiden meening, sterk 
overdreven is) maar om van Holland uit zelf eens een bezoek te 
brengen aan dit bekoorlijk stukje van ons vaderland , daartoe komt 
men niet gemakkelijk. Trouwens de reisgelegenheid is al zeer 
gebrekkig. Met den trein tot Koudum of beter nog tot Workum 
moet een rijtuig de reis voltooien. In Koudum is dit te krijgen 
bij Quarré, maar in Workum is het beter en netter in het hôtel 
«de Wijnberg.» 

Misschien is het wel gelukkig dat de reisgelegenheid naar Gaaster- 
land niet beter is. Zoodra een stoomtram zijne drommen reizigers 
over eene streek uitstort, zoodra de betere reisgelegenheid iemands 
particulier eigendom tot domein van het alles bedervend of schen- 
dend publiek maakt, moet de vrijgevigheid der landheeren wel 
inkrimpen. En waar men van vrijgevigheid van landeigenaren 
spreekt, mag de naam van het lid der Eerste Kamer, Jhr. Mr. J. 
H. F. K. van Swinderen, stellig in de eerste plaats genoemd 
worden. Nergens ziet men het hinderlijke bordje met: «Verboden 
toegang» ! Behalve in de naaste omgeving van het huis heeft men 
overal de meest mogelijke vrijheid van beweging op het keurig 


aangelegd en onderhouden landgoed « Rijs». 


GAASTERLAND. 185 


Vóór het landgoed langs loopt eene prachtige lindenlaan van 
statige boomen. Deze laan zou, indien zij niet door een open vak 
vóór het huis ware afgebroken, een waardige tegenhanger zijn van 
de beroemde Middachter allée bij Arnhem. 

Het terrein van het landgoed is zacht golvend en geheel met 
bosschen beplant. Grootendeels bestaan deze uit akkermaalshout, 
waartusschen zich zulk eene massa kamperfoelie naar boven slingert 
en wringt en met haar zoete geuren de lucht bezwangert als men 
zelden aantreft. Oude dennen steken met hunne roode stammen 
schilderachtig tegen de donkere sparren en de eikenboomen af, 
Als zuilen gaan de stammen 20, 30 meter de lucht is. Waar 
men de zee nadert, buigen de reuzen hun rug om aan den wind 
weêrstand te kunnen bieden. Sierlijke berken laten hunne pluimen 
wuiven in de zomerlucht. Donkere boschpartijen en lichte kreupel- 
boschjes wisselen elkaar af. De grootst mogelijke verscheidenheid 
van kreupelhout wordt gevonden. Campanula’s overdekken den 
grond en in één’ hoek van het bosch groeit Vaccinium Vitis Idaca 
(L.) — die hier echter den naam heeft van vergiftig te zijn. 

Het landgoed strekt zich uit tot ongeveer twee minuten gaans 
van de Zuiderzee. Op den heuveltop het naast aan het water heeft 
de eigenaar een gezichtstoren laten bouwen, van waar men een’ 
heerlijken rondblik heeft over de zee met de Noord-Hollandsche 
kusten en Urk in het verschiet, zoo mede een’ over de bosschen van 
Gaasterland met het vlakke land van Friesland en zijne meren 
daarachter. Het « Zeelaantje» voert u naar de zee, maar uit schoon- 
heids-oogpunt of als verrassing heeft dit door den « Eifteltoren » 
zijn beteekenis verloren. Een eigenlijk strand vindt men hier niet. 
De palen die voor zeewering dienen, rijzen recht uit het water 
op en het weiland loopt tot aan hunnen achterkant. Op ééne plaats 
bestaat de bodem wel uit zuiver duinzand, maar dit is door de 
menschelijke vlijt in bouwland herschapen. Van de zoogenaamde 
zeeflora werden slechts zeer enkele vertegenwoordigers door mij 
ontdekt. Alleen Aster Tripolium begon toen ik wegging te bloeien. 
Slechts één vertegenwoordiger van de zeefauna en nog geen be- 


paalde werd door mij gevangen. (Luperina Literosa Haw.) 


186 GAASTERLAND, i 


Sa 


Ruige heidevelden treft men niet aan. Alleen bieden de open 
ruimten voor de snippenvangst, die met heide begroeid zijn en 
waar Epilobium welig tiert, vaak schoone gelegenheden voor 
vangen aan. 

Verlaat men het eigenlijke landgoed, dan strekken de bosschen, 
hier en daar met bouw- en weiland er tusschen, zich nog ver 
uit. «Kippenburg» (eene geliefkoosde uitspanning) en Oude Mirdum 
liggen beide in of liever aan de bosschen, 

Aan den anderen kant, naar Bakhuizen en Hemelum, strekken 

bouwlanden zich uit over heuvelruggen, van waar men menigmaal 
een heerlijk vergezicht over het voorgelegen land en de glinsterende 
zee heeft. Hemelum is merkwaardig om de massa Petasites Offici- 
nalis die de kerk als een krans omsluit. 
Naast het eigenlijke « Huis Rijs», staat het logement van dien 
naam, Aan het uiterlijk zou men niet zeggen, dat men daar lo- 
geeren kon. Eene gewone Friesche dorpsherberg! De inrichting is 
dan ook werkelijk op een punt, dat zóó gezocht is en voor het 
publiek, dat daar veel komt, te primitief. De hulpvaardigheid van 
den hospes en de goede hoedanigheid van hetgeen den gasten voor- 
gezet wordt, vergoedt echter veel van hetgeen aan «comfort» te 
kort komt. 

Met het oog op het weing bekende van de streek, besloot ik, 
in overleg met den heer Snellen, om eene volledige lijst van de 
door mij waargenomen vlindersoorten openbaar te maken. Er komen 
soorten op voor, die het vermoeden wettigen , dat meerdere bezoeken , 
daar gebracht, kans hebben nog meer goede vruchten op te leveren. 

Ik heb in Gaasterland zeer veel «gesmeerd» en wel met het 
grootste succes. 

Als merkwaardigheid wil ik daarbij vermelden, dat ik Agrotis 
Fimbria L. in 4 ex. op verschillende avonden «A la lanterne » 
(Lodeesen) ving. Voor zoover mij bekend, was dit in Nederland 
nog niet voorgekomen. Te meer trok deze vangst mijne aandacht 
omdat een vriend van mij uit Schotland mij vroeger verteld had 
dat men daar het dier wel op smeer ving, zoodat mijne opmerk- 


zaamheid reeds sedert jaren op dit punt gevestigd was, 


GAASTERLAND. 187 


Er was nog iets dat mij in Gaasterland opviel en wel de over- 
groote menigte Lithosidae die mij voorkwamen. 

Lithosia Griseola (H.) was gemeen, maar ook L. Muscerda (Hin). 
In massa’s werden zij met Z. Complana (L.) uit het hout geklopt. 
Ook waren zij trouwe gasten op de honingmalen. 

Uit andere insectenorden ving ik niets bijzonders; toch geloof 
ik dat hier o. a. voor de Coleopterologen nog heel wat te doen 
valt. Waar de lijst der Lepidoptera zeldzame zaken vermeldt, kan 
men ook wel verwachten dat er zeldzame kevers te vinden zullen zijn. 

Eene excursie van de Entomologische Vereeniging naar deze 
landstreek zou wel gemotiveerd wezen. 

De waargenomen Lepidoptera (204 soorten), die naar Snellen’s 


Vlinders van Nederland gerangschikt werden zijn de volgende: 


MACROLEPIDOPTERA. 

Areynnis kathonia ls —. 2 use ee «Snell. p. 30 
WanessatAtalanta Inge 9s n ea I 36 
» O RM ioni » » 36 

» [DIS i CYS Dass, ta cla BD 37 

» Polychlorosy Le UN. Fon. » » 38 
Satynus semele, Bn: Tr. el. tan Me Da ud 45 
Epinephele Tithonius L. —# . . . ... Dal à 48 
» SEU De nd: D 49 

» Eiyperanthus linee Dian ed 50 
Coenonympha PamphilusL.— . . . . . DIN) 52 
Wiesen, Arsiolusy Li ala ve, usb. DAD 58 
» MEATS ivaiRottbi ili ie Dr 21093110 

» Medon kim, di Le Lys ER) 59 
Polyommatus Dorilis Hfn. — . . . . . Duta 63 
» Phlaeasgl ata taie DA 64 
Dheclaullierss spies fe wel » » 67 
OR OTO AUTRE » » 67 
Biens Brassica ela Anse (Tan ney à Dw 72 
eect 2 So er ih, 1D 73 


Bihodoeera Ram En iii Dish LID 79 


188 GAASTERLAND. 


Hesperia Sylvanus Fabr. — . . . . . . Snell. p. 86 
» Thaumas. Hin. ee „u. ar ls! pii 87 
Deilephila Elpenor L. (rups) —. . . . . pre 95 
Trypanus'Gossus LP eerie) MR DINO 113 
Limacodes Testudo W. V. — . . . . . Dic» 120 
Ino-Staltices LH se Ve e à ND > ARR 125 
Zygaena Filipendulae L. — , . . . . . » » 126 
Halias!(Prasinana sh.) = nA Ae I DAN» 132 
Chloeophora Bicolorana Fuessly — . . . . » » 134 
Calligenia Miniata Forster (in aantal) — . . D > 144 
Selina Mesomella Li. — 2 Wi % 3 dk. DD 146 
EathosiaGriseola AL SS 24.5 ET Et Ee, PD 148 
» » Var. flava Wood. 


De variëteit schijnt dus, zie Snellen, Microlep. p. 1140, 


vrij wel over het geheele land verbreid te zijn. 


ErthosiasGomplana Ls — wm teer Snell p- 150 

pee Musterda ER 4 ce Pali a par > 152 

In aantal. 

Orovias Antiqua sl. Sao Are Gee Rly ET MAME) 170 
Ocnerra Monachas br — Set. en. DE 174 
Porthesia Auriflua W. V.— . . . . . » » 477 
Piatypteryx Cultraria Fabr. — . . . . . DD 201 
Harpyia Vinula (rps). Wen ee. MEE DA 205 
Notodonta Ziezae Be A. » » 213 


Twee rupsen, die ik echter niet kon bewegen, haar door den 
heer Brants (zie Tijds. v. Ent. 37, p. 196 enz.) ontdekte 


verdedigingswerktuig uit te steken. 


Lophopteryx Camelina L. — . . . . . Snell. p. 221 
Tbhyatira: Batte MONS OT SRE NT: > 2» 229 
Cymatophora Duplaris L. — . . . . . DU > 231 
» Or WAM Es Ie » » 232 
DemasCoryli Bran SN En ii pento 253 
Acronycta Leporina L. var. Bradyporina Tr. — Did 255 
» Auricoma WV 0 Vee net DI LD 259 


» Rumies ib. vani e we pelo 259 


GAASTERLAND. 189 


Acronycta Megacephala W. V. — . . . . » » 260 
Calymnia Trapemnat Lynn i DENIS 272 

» Anis ee: Bin 273 
Dyschorista Suspecta H. — . . . . . . DD 277 


In grooten getale. Ik nam 32 exemplaren in de meest mogelijke 


verscheidenheden mede. Elders is deze soort nog slechts weinig 


waargenomen. 
Dyschorista Fissipuncta Haw. — . . . . Snell. p. 277 
Panolis Piniperda Esp. (rups). — . . . . pile 282 
Hadena Suasa W. V. var. I. — . . . . » » 338 
De eGucubalin We MEER AT aa DI nd 344 
DTA dgiena WEN: JAM ENT ee EM! » » 349 
Darus/Ochroleuea Wi Nu) Aden, mr a A) 358 
Charaeas Graminis L. — . . . . . . . DUO, 359 
Luperina Lateritia Hfn. — at ee A » » 366 
»  Abjecta H. var. I (Fribolus Boisd) — DD 366 
Di = MonoglypharHin. tee la DINO) 367 
Dew vemussa Hae — nu COS el se puh 373 
Du Dido Spr ea. RE ES | 374 
In alle mogelijke variéteiten. 
Luperina Literosa Haw. — . . . . . . DANS TAL 
ESS Livar UB e .| pi kp wd SS 
Helotropha Leucostigma H. — Sl UE 382 
Vier exemplaren der var. Fibrosa H. 
Leucania. Lithargyria Esp. — . . . . . DIU D) 404 
Asrotis Subsequa Esp. — . 2... … vo. ply 412 
Vier exemplaren tot den type behoorende. 
Mores Pronubal. — . 2. ..% | » » 413 
Biennale LUE © nn DO) 444 


Twee exemplaren van den type en twee van de var. Solani 

F.; 20, 27 en 31 Juli en 1 Augustus op smeer. Het vraag- 

teeken achter de maand Augustus in Snellen, Vlinders van Neder- 
land kan dus vervallen. 

Agrotis Janthma W. V. — . . . . . . Snell. p, 415 


Een ex. 27 Juli en op 3 Augustus drie stuks, 


190 GAASTERLAND. 


Idem var. Rufa Tutt. — 
De grondkleur der voorvleugels is zuiver roodbruin 1), 
Agrotis Xanthographa W. V. — . . . . Snell. p. 416 
per Rubio new. „—. er... eel DAE 418 
»  Dahlii Hbn. Snell. Tijds. v. Ent, 37 p. 242. 
Een gave d, den 3 Augustus. Tot dusverre alleen in Gelder- 


land, bij Apelloorn, gevangen. 


Nenotis WestivalsW. MV. VF hmSnel"p. 419 
In aantal; ook de var. Subrufa Haw. 

Agrotis iBrunnea WMS ao on Kar D: cad 420 
D'MBa AV Mir u ee SR LE D: [UD 421 


In groot aantal. Ook een kleine 3, weinig grooter dan 
forsche exemplaren der eerste generatie van Agr. Rubi. De 


ongedoornde voorscheenen stellen de determinatie echter buiten 


twijfel. 
Agrotis GasNienum. Ls 28 weni 2) tue HSnellnp: 423 
D Ditrapeziam. Borkh.. Strati Did 42% 
De AMICALE RL ET A DIO 428 
DA ©Pribice die <=) AO o », . id 433 
> Mpsilon fn = te MECS Did 436 
»uleVestigials Hin. ft. Plone Dt 1D 444 
Caradrina Taraxaci Hi —  .. ne 12) wus. De 446 
» Alsmes;Brahm.,—. à e .- .i} ve » » 446 
Zie over deze beide soorten: Snellen, Tijds. v. Ent. 36 p. 218 
Lampetia Arcuosa Haw. — . . . . . . PAL PE 449 
RüsinahTenebro A = ee tere UE DeWine 450 


Kleine exemplaren der wijfjes. 


1) De door den heer ter Haar gevangen variëteit is inderdaad de var. 
Rufa Tutt, British Noctuae II. p. 92. Tutt beschrijft haar aldus: „This differs 
from the type in having the purplish-red ground-colour of the anterior wings 
replaced by bright red. Intermediate forms between this and the type are not 
at all rare”. 

Uit Nederland kende ik deze variëteit nog niet en ook von Heinemann en 
Guenée spreken er niet van. Op alle exemplaren die ik tot dusverre zag, past, 
wat de voorvleugels betreft, de beschrijving: paarsbruin, soms iets groenachtig 
getint en eenigszins grijs bestoven. (Snellen), 


GAASTERLAND. 191 


Amphipyra Tragopogonis Clerck. — . . . Snell. p. 451 
» Pyramidea nonne i se BAR 452 
Naeniasdypica LM OP: u DD 454 
Scoliopteryx Eibatrie u, = 2 2 2.2 ©: DM 456 
Buplexia Buciparaala u... en DIAM a 460 
Plus Gamma, ere) E EU 464 
yee Chysitis be (type) =. a a 14 DD 465 
Herminia Derivalis H. — : : . . . . Dielen 465 
Zanclognatha Nemoralis Fabr. — . . . . DD 502 
Rimas Sericealis W. Ver ENG ON, e | Pal xd 504 
Ellopia Prosapiania L. (type) UN .t. DO 518 
Selenia Bilunaria Esp. Var. Juliaria Haw. — au» 530 
Urapteryx Sambucaria L. —. . . . . . DID 533 
Macarıa Notata Ts. etn ae m er de DUI 539 
Nemoria Strigata Müll. —. . . . . . . PED 543 
Geometra Papilionaria L. — . . . . . . DIRI 947 
Acidalia Emarginata L. — . . . . . . PUBL 993 
De #Bisetata EES = ont ee RD Soe pen) 999 
Een ex. met een donker bestoven midden- en franjeveld. 
Be lmeanara He 2. cts mel EU RUNS Dell, pi 556 
Dow Aversdital Bela ES, Segno: AIME VAN NT » » 562 
Pimandra”“Amataria: Lt ge. oe 7 MAN: Da. LY 568 
Zonosoma Pendularia LL — . . . . . . » » 970 
» Punciarig ES ME IO DU 571 
Boarmia Lichenaria Hfn. — . . . . . . » » 989 
» Consortaria.! Fabre = un UM N) 592 
» Crepuscularia W. V. — . . . . DD 594 
Bupala Briana. = 5 os Min » » 602 
bidens Atomaria I — ... el e Ei » » 604 
Abraxas Sylvata Scop. — . . . . . . . ao 614 
De SGrossulariata B. 2... a EU) 612 
MAM arca EE) n SAME 612 
Eyihra BupwaraL) =... ed DD 616 
Gidaria Undulata is ade pAn 637 


» Linidaioe climes CUT 4 ee TA DE) 644 


192 GAASTERLAND. 


Cidaria Chenopodiata L. — . ...,. . .. Snell. p. 

» Testata: Lie CR ee Din D 

» Bicolorata, Hina: en. ET, De) 

» Bilineata Li et. MT. » 1 > 

» Obliterata Hfn. . . . D: 

Eupithecia Succenturiata L. Var. IT. Den es Do 

» Minutata He Sue Died 

» Gastigata, Hi . ER » » 
MICROLEPIDOPTERA. 

ASlossa Pinguinalis Letten alter ane ee Dea 

Scoparia Truncicolella Stt. — 5 Dad 

» Frequentella, St. mn DETTO 

Pers Resimea. Haw. =="... a. nk Dad 

Botys Gespitalis W- V. — ital ¢ PD 

De We runalist WE eee ET STE NE) 

DE UGA SOCOps. EN en UE DD 

Nomophila Noctuella W. V. — sila Dia» 

Hydrocampa Nymphaeata L. LE dey Drs 
Met de variëteit Obscuralis Selys. — L. 

Hydrocampa Stagnata Don. — . . . . . Dey (Dd 

Cataclysta Lemnata L. —. . . . . . . Dag D 

Crambus Inquinatellus W. V. — . . . . DTD 

» Perlellus Scop. — . . . . . . Did 


645 
652 
662 
675 
676 
689 
698 
701 


De meeste exemplaren tusschen den type en de variéteit Warring- 


tonellus in. 


Cryptoblabes Bistriga Haw. — . . . . . Snell. p. 
Nephopteryx Palumbella W. V. —. . . . NT: 
Myelois Consociella Hübn. —. . . . . . Dvd 
Teras Quereinana Zell. —. Mec. Là Dn 
Bontrix Rosana Li <= apt Ne LO DID 

» +Corylama.Fabr. —. eee Pan » » 

Du wWligeflineianan lL; bean ae DED 


»  ‘Gnomana Clerck — 7. . 5 . à » 


125 
132 
141 
185 
200 
202 
213 
221 


GAASTERLAND. 193 


Penthina Dimidiana Sod. — . . . . . . Snell p. 272 
Grapholitha Lacunana W. V. — . . . . Pr, D 290° 
» Usticant Hub. sa. 0: BD 291 
» StManaNNN Ne ore. nt » » 295 
» Uddmanniana =: aren » » 299 
» Penkleriana W. V. — . . . . RIO) 317 
In zeer variéerende exemplaren. 
Grapholitha Incarnana Haw. — . . . . . Bd 323 
Var. I (Alnetana Guen). 
Grapholitha Adustana Hübn. — . . . . . » » 336 
» Nanana Ereits =" 9, 17.0 DAP 345 
» Splendana Hübn. —. . . . . Du 3 373 
Phoxopteryx Apicella W. V. —. . . . . DU - Ss 391 
Dichrorampha Petiverella L. — . . . . . » » 401 
» Alpinana Treits. — 4: ih Le DoD 402 
» Simpliciana Haw. —: « : » » 405 
Tinea-Gorticella Curt... ia ve » » 464 


Deze soort was tot dusverre alleen nog maar uit de omstreken 


van ’s Gravenhage, in Zuid-Holland, vermeld. 


Tinea Semifulvella Haw. — . . . . . . Snell. p. 469 
Hyponomeuta Evonymellus Scop. — . . . DD 510 
Argyresthia Goedartella L, — . . . . . » » 932 

» Brockeella Hubn.— pes. DD 533 


Onder de gevangen exemplaren zijn er ook met geheel goud- 

kleurige voorvleugels. 
Cerostoma Radiatella Don, — . . . . . Snell. p. 554 
In variëteiten. Daarbij zijn ook exemplaren met bijna geheel 


ongeteekende, vuilwitte voorvleugels. 


Depressaria Laterella W. V. —. . . © . Snell. p. 582 
» Subpropinquella Staint. — . . Dad 583 
» Nervosa Haw. —. . . . . . » » 601 
Cancun N Ouercana®Fabr. — … > ut rears Dead 609 
Gelechia, Heerella: Hübn. — … . . lu. Did 643 
» Proximella Hoban. — . . 4 air Paid 662 


» Tripavelau Zels. … 2 eins DD 666 


194 GAASTERLAND. 


Lampros Fuscescens Haw. —. . 1... Snell up. 725 
Gracilaria Alchimiella Scop. — . . . . . DD 766 
» Blongellauk. nee Me » » 770 
» Syringella Fabr. — . . . . + DD 772 
Coleophora Lutipennella Zell. —. . . . . AD 814 
Batrachedra Pinicolella Dup. — . . . . . » » 862 
Elachista Nigrella Treits. — . . , . . . » » 885 
Tischeria Complanella Hübn. — . . . . . PD 896 
Lithocolletis Cramerella Fabr. —. . . … . De 910 
» Quercifoliella Zell. — . . . . » » 942 
Platyptilia Ochrodactyla Hübn. — . . . . » » 1016 
Pterophorus Serotinus Zell — . . . . . DD 1038 
Naschrift: 


Na mijn vertrek uit Rijs ontving ik van daar een rups van: 
OreyiayPudibunda Il E EN Snellop. ld 
Den 6den October 1895 ben ik per rijwiel nogmaals daarheen 


gegaan om te smeren. Ik ving dien avond: 


Orthosia: Melo Ey tt. Ne MR NN Swell pi 10294 
In aantal. 
Orthosia Macilenta H. = … tn De EE) 
» Gircellaris Hin, = vd Moe VOC 
Orrhodia Vaccinii L. — . . . . . Di 1 de BOL 
In aantal. Meest tot den type en de variéteit I behoorende. 
Scopelosoma Satellitia L. — . . . . Snell. p. 305 
Var. I. 
Dichonia Aprilina LL. — . . . . . » » 307 
In aantal. 
Miselia Oxyacanthae L. —. . . . . » > 92310 
Xylina Semibrunnea Haw. — . . . pi i, 7 ote 
Twee ex. 
Calocampa Vetusta H. — . . . +. . » » 315 
» Exoleta tte o, EURE pi pr 316 
Agrotist Pronubay bo Y= NS pp As 


Ken zeer slecht exemplaar. 


GAASTERLAND. 195 


Kerotis®\pslons Hines. 2 |: re Snell. vpi. 436 
In aantal. 
Den volgenden dag werd mij nagezonden eene halfwassen rups van 
Acherontia Atropos L. — . . . . Snell. p. 100 
Warga, 19 October 1895. 


D. TER HAAR. 


Tijdschr. v. Entom. XXXVIII. 13 


196 


Proeve eener analytische tahel 


VOOR HET GENUS 


CR APE OCE PHA EV SAG eo tet 


xountos verborgen, xegaà? kop. 
DOOR 


Mr. A. F. A. LEESBERG. 


Dit scherp begrensde genus (alleen het genus Pachybrachys Chevr. 
onder de Europeesche gelijkt is eenigszins op, maar is dadelijk door 
het bijna vierkante halsschild van het bolvormige naar voren sterk ver- 
smalde halsschild van Cryptocephalus te onderscheiden) levert voor 
eene analytische tabel voor al de Europeesche soorten zeer groote 
moeielijkheden op; zoodat zelfs Weise, in zijn voortreffelijk werk 
over de Europeesche Chrysomelinen (Ærichson's Ins. Deuts., Band 
VI), heeft gemeend geen tabel te kunnen maken, maar de 
soorten in groepen volgens verschillende typen heeft verdeeld. Red- 
tenbacher in zijn Fauna Austriaca heeft wel een tabel gegeven, 
maar deze is verre van compleet, wat de Europeesche soorten betreft. 
Bach, in zijn Adfer Rhein-Preussens, brengt ook 4 à 6 soorten 
gewoonlijk in een rubriek; dus ook een soort van typen-systeem. 
Fauconnet heeft voor de Coleopteres de France ook een tabel ont- 
worpen (Tableau analytique), maar ik moet eerlijk bekennen de 
onderscheidings-kenmerken niet altijd te kunnen vinden. Zie (Noot) 
pag. 201. 

Nu heeft het typen-systeem dit tegen, vooral voor den aanvanger, 
dat men er alleen mede werken kan, zoo men goed gedetermincerde 
typen bezit; zonder dat is het vrijwel een zoeken in den blinde. 


Wat helpt het bijvoorbeeld, als men een C. parvulus of O, coryli 


PROEVE EENER ANALYTISCHE TABEL ENZ. 197 


moet determineeren, dat beide typen zijn. Men weet eenvoudig niet 
wat men voor zich heeft en moet deshalve alle beschrijvingen lezen ; 
dit is temeer moeielijk, daar van de typen zelf geen analytische tabel 
werd gegeven. 

Ik meen daarom, dat onderstaande tabel den Nederlandschen be- 
oefenaren der Coleoptera niet van ondienst zal zijn (de ver- 
moedelijk inlandsche zijn er in opgenomen en met cursieve letters 
gedrukt), al moet ik ronduit bekennen, dat bijv. het onderscheid 
tusschen sericeus en aureolus of bij de verwante van pygmaeus 
met al de variëteiten, niet dadelijk in het oog springt en alleen bij 


voldoend materiaal, deze soorten met zekerheid te bestemmen zijn. 


WAY Bowel. 


1. Dekschilden met regelmatige stippel- 


ho 


rijen 
» geheel of gedeeltelijk verward 
hestippeld: ioni blesse ver RO, 
2. Dekschilden eenkleurig helder blauw . 3. 
» donker zwart blauw; niet een- 
kleurig of geheel geel. . . . . 7. 
3. Halsschild voorzien van een indruk ter 


weerszijde van en boven het 


Schlemmer A parvulus-Mull 
» zonder indrukken . . . . 4. 
4. Halsschild met gelen voorrand . . 5. 
» eenkleurig blauw. . . . . 6. 
5. Voor- en middenpooten geel . . . B. punctiger Payk. 
>» » » blauw. . . C. janthinus 3 Germ. 
6. Halsschild zeer fijn bestippeld. . . D. coerulescens Sahlb. 
» = >) grof » . . . C. janthinus 9 Germ. 


7. Dekschilden zwart blauw (type), soms 
met gele apicaal-vlek (var.) . . E. marginatus d F. 
Dekschilden zwart met of zonder gele 
VERRONT ee 4 te re 


198 PROEVE EENER ANALYTISCHE TABEL 


Dekschilden geel of rood met zwarte 
teekening, (soms overwegend zwart 
met gele of roode apicaal-vlek) . 12. 
8. Dekschilden met verschillende gele 
vlekken: oft strepeng UE vie go) 
Dekschilden geheel zwart, hoogstens 
het uiteinde en de zijrand geel . 10. 
9. Dekschilden met apicaal-vlek en zijrand 
smal: geel ee eee Siri pesaGosze: 
(gracilis F.) 
Dekschilden alleen met gele apicaal- 
vlek 29.7 us e LE Gary sopue Gael 
Hiibneri F. 
Dekschilden met gele apicaal-vlek en 
zijvand breed geel of geelwit . . H. moraei L. 
10. Halsschild geel met twee zwarte langs- 
handen. thee etn nl frenatuss ache 
Halsschild zwart (zie ook decemma- 
CUI Svante a de 
11. Kop met twee gele voorhoofdvlekken K. ocellatus Drap. 


(geminus Gyll.) 


» zonder » L. labiatus L: 
19 Pooten? zwart Pen ER IS: 
» Deals EP ee II 


13. Dekschilden zwart met groote ronde 
gele apicaal-vlek . . . . . . M. biguttatus Scop. 
(bipustulatus F.) 

Dekschilden roodgeel met minstens 

twee zwarte vlekken of twee zwarte 
langsbanden . . . . ... . N. bipunctatus L. 

Dekschilden lichtgeel met breeden 

blauwen naad i. DA. EE marsmatus 9. 

Dekschilden geel met zwarten naad 


en lanesband..» . 2.000.720 wittatus;, 


44. 


45. 


16. 


ie 


18. 


49. 


21. 


VOOR HET GENUS CRYPTOCEPHALUS. 199 


Halsschild geheel zwart of slechts de 
zijrand” geel WE „in. ... do. 
Halsschild geheel geel met of zonder 
zwarte vlekken . . . „407 
Halsschild duidelijk ger aad en be- 
stippeld . . . . . . P. bilineatus L. 
» onbestippeld . . . . Q. pygmaeus F. 
Halsschild met zwarte vlekken (soms 
geheel zwart met gele middenvlek, 
dekschilden zwart var.) . . . . R.10-maculatus L.(type). 
Halsschild geel |... : . SAT, 
Dekschilden met stippelrijen tot ia 
hetremieh cou feno: 
» met stippelrijen tot even 
over het midden . . . S. pusillus F. 
Voorschenen recht, roodgeel; onderkant 
zwart, punten in de stippelrijen zwart T. fulvus Goeze. 
(minutus F.) 
Voorschenen recht, bleekgeel ; sprieten 
geel; onderkant des lichaams gee/. U. ochroleucus Fairm, 
Voorschenen gebogen, bleekgeel; uit- 
einde sprieten zwart; onderkant 
zwart; punten in de stippelrijen 
niet zwart. ~. « Wie ee Ne, populi Suff. 
Dekschilden rood of geel met of zonder 
zwarte vlekken of punten . . . 20. 
Dekschilden zwart, violet, blauw, 
koperkleurig, eenkleurig of met 
gele vlekken . . . . . . . 25. 


. Dijen geheel zwart; thorax en dek- 


schilden rood 2, thorax zwart & , W. coryli L. 
Dijen met witte vlek voor het uit- 

einde ot geheel geel . . . . . 21. 
Schenen en tarsen geel. . . . . X. cordiger L. 


» » marte 0. , 0.199, 


200 PROEVE EENER ANALYTISHE TABEL 


Pooten geheel geel . . . . . © Y. pini L. 
22. Dekschilden matig sterk bestippeld, 


gewoonlijk met 4 zwarte vlekken 
op ieder dekschild; Aste sprietenlid 
SWAN EE Ne AR AL PB DUNE ts SCOPE 


(variabilis Schneid.) 


Dekschilden zeer sterk bestippeld, ge- 
woonlijk met 3 zwarte vlekken op 
ieder dekschild; eerste sprietenlid 


geel a a J yee eee m AVA OP UNE tas 
23. Halsschild duidelijk bestippeld . . 24. 


» zeer fijn bestippeld of glad. 26. 


24. Halsschild gewoon gevormd zonder 


indrukken . . . . + . . . BB. violaceus Laich. 
Halsschild met duidelijke indrukken 
voor hetsschildje =. 22. Sansen 203 


25. Zijrand van het halsschild tot voorbij 
het midden gezwaaid (geschwungen 
Bach); het halsschild tamelijk jgrof 
en dicht bestippeld (6—7 mill) . GG. sericeus L. 


Zijrand van het halsschild voor de 
achterhoeken iets gezwaaid; hals- 


schild iets fijner en niet dicht be- 


stippeld. (6—7.5 mill) . . . . DD. aureolus Suff. 
—— weinig gezwaaid; veel kleiner 
soort (4—5.5 mill) . . . . . EE. Aypochaeridis L. 
26. Dekschilden blauw of groen . . . 27. 


Dekschilden zwart met geel witten 


zijrand (type) of effen zwart (var.) FF. flavipes F. 


27. Blauw; voorhoofd zonder groote gele 
vlek; dekschilden fijn bestippeld . GG. nitidus L. 
(nitens L.) 


VOOR HET GENUS CRYPTOCEPHALUS. 201 


Groen-blauw; voorhoofd met kruis- 
vormige gele vlek; dekschilden grof 
Desilppelde Fa sees.) . ... HH. modal B. 


Voor de beschrijvingen der soorten en variëteiten verwijs ik 
naar Weise’s aangehaald standaardwerk. Ik wil hier alleen nog 
doen volgen de plantensoorten, waarop onze Cryptocephalus plegen 
voor te komen. Men vindt ze het meest in de maanden Mei, 
Juni en Juli door afkloppen van struiken en lage boomen, zelden 
o. a. sericeus op bloemen. Parvulus, punetiger , janthinus, coerulescens 
en marginatus leven op beuken en eiken, gracilis en Hübneri 
op populieren, Moraci, op Hypericum en Spartium; frenatus, geminus 
en labiatus op wilgen, elzen, eiken en hazelaars; bipustulatus en 
bipunctatus op wilgen, eiken enz.; pygmaeus op Thymus serpyllum ; 
10-maculatus (in alle variëteiten) op wilgen; vittatus op Chrysan- 
themum Leucanthemum en Spartium; pusillus, minutus, populi 
op hazelaars, populier en eik; ohroleueus op eik; coryli, cordiger 
op hazelaars, elzen en wilgen; 8-punclatus, 6-punctatus op eiken en 
wilgen; peur op dennen (Pinus silvestris en Abies excelsa); violaceus 
op elzen en Crataegus; sericeus, aureolus en hypochaeridis op Com- 
positae o. a. de eerste in de duinen op paardebloemen ; flavipes, nitens 
en xitidulus op hazelaars, beuken, elzen, populieren en wilgen ; 


eindelijk bilineatus op Statice armeria. 1) 


i) Even voor het afdrukken van dit opstel ontvang ik A. Acloque, Faune de 
France. Coleoptères, 1052 figures. Paris J. B. Baillière et fils, waarin ook een 
tabel van Cryptocephalus voorkomt, in hoofdzaak gelijkende op die van Fauconnet, 
doeh met aanhaling der vindplaats: 


202 


IETS OVER HET KWEEKEN 


VAN 


LARVEN VAN COLBOPTE RA. 


DOOR 


Mr. A. F. A. LEESBER 6. 


In den afgeloopen zomer is het mij gelukt eenige poppen en larven 
van Coleoptera te kweeken; zij het ook niet zonder moeite. 

In Juni vond ik bij Bergen-op-Zoom onder de schors van een 
dooden Canada-populier larven en poppen van een Sco/ytus. Ik 
deed wat boommolm en schors in een doosje met genoemde larven 
en poppen en had het genoegen, na ze dagelijks met wat koud 
water besprenkeld te hebben, een gaaf en een werkrüppeltes exem- 
plaar van Scolytus destructor L. in het doosje te zien rondloopen. 
De poppen waren even als de pas uitgekomen kevers melkwit en 
eerst na drie dagen mocht ik een der ex. volkomen uitgekleurd 
vinden. 

Gelijke ondervinding deed ik op in Juni; te Valkenburg zijnde, 
vond ik daar onder schors van een dooden esch een volkomen gaaf 
exemplaar van den zeldzamen Aulonium trisulcum Foucr., nieuw 
voor onze fauna en een witte pop, die na drie weken in vochtig 
hout bewaard te zijn, met mij de reis naar den Haag mede- 
maakte en een fraai exemplaar van genoemden Aw/onium leverde. 

In September bij Maarsbergen met Dr, Everts een najaars- 
excursie makende, vonden wij onder schors van een jongen 
dooden den talrijke larven, die mij toeschenen Elateriden-larven te 


zijn; wij dachten beiden aan Campylus linearis. Maar zie, ik 


IETS OVER HET KWEEKEN V. LARVEN V. COLEOPTERA. 203 


nam er een tiental mede en na twee dagen was een der larven 
verpopt en leverde na + acht dagen een klein exemplaar van 
Pytho depressus L., dat zeer fraai uitkleurde. Deze soort werd 
eerst onlangs als inlandsch ontdekt. Ik heb thans nog drie larven 
in leven en hoop ze, altijd in vochtig molm, te doen overwin- 


teren en uitkomen. 


204 


AANTEEKENING 
OVER 


OPHIDERES PRINCEPS Guenée (nee Boisduval) 
EN ANDERE 
EXOTISCHE LEPIDOPTERA HETEROCERA 
Door 


P. €. T. SNELLEN. 


In de Annals and Magazine of Natural History, 6 Ser., vol. IX, 
p. 375 (1892), brengt de heer Butler eene merkwaardige dwaling 
aan den dag, begaan door Guenée, ten opzigte eener door Boisduval 
beschreven Noctuine, Ophideres Princeps Boisd., Voy. de l’Astro- 
labe, p. 245. Uit de mededeeling van den heer Butler blijkt, dat 
Guenée onder denzelfden naam, Noctuélites III, p. 116, N. 1481, 
pl. 16, fig. 3 2, eene geheel andere Ophideres beschrijft en af- 
beeldt dan Boisduval en dat zij ook niet van Nieuw-Guinea is, 
maar van Oud-Guinea, West-Afrika. Opmerkelijk is, dat de Gue- 
néesche Ophideres, wat kleur en vleugelteekening betreft, vooral 
der achtervleugels, naar de beschrijving al zeer weinig overeen- 
komst heeft met de soort van Boisduval, zoodat Guenée stellig de 
laatste in het geheel niet met de zijne heeft vergeleken. 

Walker is, in zijnen Catalogus, volgens den heer Butler, Guenée 
blindelings gevolgd; ook Moore, in zijne Monographie der (Indische) 
Ophiderinae, Trans. Zool. Soc. of London, vol, XI, p. 3 (1881), 
wat echter niet geheel en al juist is. O. Princeps Boisd. wordt door 
den heer Moore nog verder «driven from home» en naar Brazilié 
verlegd; zachtjes aan begint dus deze soort haar waar vaderland weder 


te naderen. In het voorbijgaan merk ik op, dat het jammer is, dat de 


AANTEEKENING OVER OPHIDERES PRINCEPS. 205 


heer Moore in zijne Monographie ook niet de Afrikaansche, Ameri- 
kaansche en Australische soorten van Ophideres heeft besproken. 
Walker en Saalmüller beschreven toch ook nog nieuwe species, 
tot het genus van Boisduval en Guenée behoorende, waaromtrent 
eenige opheldering en vergelijking met de oudere soorten om meer- 
vermelde redenen zeer gewenscht blijven. 

Volgens den heer Butler zoude nu de O. Princeps van Guenée , 
Walker en Moore, eenen anderen naam moeten hebben. Hij slaat 
dus daarvoor den naam //alastus Intricatus voor, Halastus als den 
naam van een nieuw genus, dat echter niet gekarakteriseerd wordt 
en /ntricatus als soortsnaam. Ik moet echter opmerken dat ik het 
er voor houd, dat de Guenéesche soort reeds eenen, ja zelfs al 
twee namen heeft. Zij is door Plötz, in de Stett. Entom. Zeitung 
1880, p. 298, beschreven als 0. Banakus, ook van West-Afrika. 
Wel is waar stemt Plötz’ beschrijving niet geheel en al met de 
schildering door Guenée overeen (diens beschrijving en afbeelding 
sluiten trouwens ook niet zuiver), maar ik geloof toch daarom 
niet aan specifiek verschil. Dit is ook het gevoelen van Möschler, 
Abh. der Senckenb. naturforsch. Ges. 1887, p, 83, die op grond 
der vergelijking van twee mannen en een wijfje met Guenée’s en 
Plötz’ beschrijvingen, Princeps Guen. en Banakus Plötz, stellig 
voor eene en dezelfde soort houdt. 

Möschler meent verder, dat ook Ophideres Divitiosa Walker, 
Proc. of the Natural History Society of Glasgow, vol. 1, p. 356, 
pl. 7, fig. 11 (1869), dezelfde soort zoude zijn als Banakus Plötz. 
Dit gaf mij aanleiding om het genoemde Tijdschrift te raadplegen 
en, hoewel Walker zijn origineel voor een wijfje verklaart, zoo 
ben ik zeer geneigd om met Möschler aan te nemen, (zie zijne 
uiteenzetting ter aang. pl.) dat de Engelsche schrijver zich ten 
opzigte der sekse heeft vergist, even als Plötz en dat dus Divitiosa 
Walker (Banakus Plötz) de man en Princeps Guen, het wijfje van 
ééne soort aanduidt. Dat deze dan den naam van Divitiosa Walker 
moet dragen, is ontwijfelbaar. Wij hebben hier met eene behoor- 
lijke, door eene afbeelding toegelichte beschrijving van Walker te 


doen, die volle aanspraak op waardeering heeft. 


206 AANTEEKENING OVER 


Merkwaardig is weder, dat Plötz en Möschler beiden van Princeps 
Guende spreken, hoewel laatstgenoemde toch duidelijk en volledig 
Boisduval als auteur der soort citeert. Zij ook hebben dus Guenée’s 
beschrijving niet goed gelezen en de Voyage de l’Astrolabe geheel 
over het hoofd gezien. 

De heer Butler, die de geschriften van Plötz en Möschler wel 
niet heeft gekend, meent, dat Princeps Boisd. eene variëteit van 
Fulloniea L. konde zijn. Ik zou haar eer voor een synonym van 
Cajeta Cramer houden, maar zekerheid zal te dezen opzigte, bij 
de vlugtigheid der Boisduval’sche beschrijving, die al even weinig 
waard is als zijne overige in de Voyage de l’Astrolabe, wel moeijelijk 
te verkrijgen zijn. Merkwaardig is de meening van Boisduval, dat 
beschrijvingen van het allooi als de zijne, toch nog meer gezag 
zouden bezitten dan afbeeldingen, b. vy. van Cramer of Drury. Die 
meening is meermalen gebleken door het achterstellen van namen 
der beide genoemde schrijvers, voor de zoo slechte beschrijvingen 
van Fabricius. 

O. Caesar Feld., Sitz. Ber. der Wiener Akademie 43, I, p. 44 
(1861) van Amboina, en 0. Kühni Pagenstecher, Jahrb. des 
Nassauischen Vereins 39 (1886), p. 137, pl. 10, fig. 6, van 
Nieuw-Guinea, zijn soorten, die van Princeps Boisd. stellig zeer 
verschillen, daar de achtervleugels, naar de beschrijvingen en af- 
beelding (Felder beeldt Caesar niet af), geene groote zwarte vlek 
op het midden bezitten. Zij zijn meer verwant aan Divitiosa, maar 
ik vind toch geene aanleiding om te vermoeden, dat zij met de 
Afrikaansche soort identiek konden zijn. 

Wat de generieke kwestie aangaat, zoo neemt Hampson, in 
Moths of India, vol. II, de door Moore, in zijne Monographie, 
gevormde genera niet aan, zoodat het genus //alustus Butler ook 
voorloopig nog niet in aanmerking komt, al ware het beschreven 
en niet alleen genoemd. Is het buitendien ook nies bedenkelijk, 
om eene soort, die niet eens met zekerheid geïdentifiëerd kan 
worden (Princeps Boisd.) zooals de heer Moore doet, voor den type 
van het genus Ophideres te verklaren, en waarom moet nu voor 


Divitiosa Walk. (Princeps Guen.) weder een nieuw genus worden 


OPHIDERES PRINCEPS. 207 


gevormd ? Boisduval’s generieke beschrijving, in vier regels vervat , 
heeft naauwelijks iets te beteekenen, doch het eenige wezenlijke 
kenmerk, dat hij vermeldt «le dernier article des palpes, dans 
les Ophideres, est toujours long et dilaté en cuiller à son ex: 
trémité» moet volgens Guenés’s uitdrukkelijke vermelding , juist 
bij zijne Princeps aanwezig zijn. want hij zegt: Palpes comme 
chez la Fullonica ». Bij die soort is, hoewel minder duidelijk bij 
den man dan bij het wijfje, het derde lid der palpen inderdaad 


spatelvormig. 


Paidia Strigipennis Herr.-Sch. 


Een synoniem dezer door Herrich-Schaeffer in zijne Aussereurop 
Schmett. I, fig. 437, afgebeelde soort (Miltochrista Strigipennis H.-S. 
Hampson, Moths of India II, p. 141), is Zyclene Fruhstorferi 
Aurivillius. Entom. Tidskr. 1894, p. 272, fig. 9. Zij is op Java 


niet zeldzaam. 


Gonitis Virida Heylaerts. 


Deze in de Comptes rendus des séances de la Société entomo- 
logique Belge, 1890 (Mars), p. 5, gepubliceerde soort, is dezelfde 
als Gonitis Distincta Leech, Proc. Zool. Soc. of London 1889, 
p. 506, pl. 52, fig. 7 en Clethrophora Distincta Hampson, Moths 
of India II, p. 416, fig. 233 (1894). Welke specifieke naam de 
oudste is, die van den heer Heylaerts of de andere, kan ik echter 
niet beslissen. Dit hangt af van den werkelijken datum van pu- 
blicatie der beide genoemde beschrijvingen. 

Generiek is Virida (Distincta), echter door den heer Hampson 
teregt -van Gonitis afgescheiden. Bij dit genus bezitten de voor- 
vleugels eene aanhangcel (nevencel), waaruit ader 6, de steel 
van 8 + 9 en dan ader 10 ontspringen, terwijl bij Clethrophora 
de aderen 7—10 der voorvleugels gesteeld zijn en de aanhangcel 
ontbreekt. Overigens is er veel overeenstemmends. 

De heer Hampson beschouwt Gouilis (niet Cosmophila) Sabu- 
lifera Guen., op grond van een klein verschil in den vorm der 


beide eerste dwarslijnen der voorvleugels, nog als verschillend van 


208 AANTEEKENING OVER OPHIDERES PRINCEPS. 


Rusicada Mesogona Moore. Naar eene geheele reeks gave en frissche 
exemplaren van beide seksen, die ik voor mij heb, kan ik ver- 
klaren, dat de verschilpunten onstandvastig zijn en in elkander 
overgaan. Beide namen zijn overigens synonymen van Gonitis 
Editrix Guen., eene soort die over Midden- en Zuid-Amerika, 
tropisch Afrika, Madagascar en de Indo-Maleische fauna, minstens 


tot China en Celebes toe, wijd verbreid is. 


Acidalia Amoenaria Snell. 


(Tijds. v. Ent. 33, p. 222 (1890). 


Hierbij behooren als synonymen en variëteiten: //yria Auwri- 
cincta Hamps., Illustr. IX, p. 149, pl. 170, fig. 1 (1893) en 
Pseudasthena Permutans id., Wlustr. VIII, p. 123, pl. 153, fig. 
18—21 94 (1891). Zij blijkt eene zeer veranderlijke soort te 
zijn. In Hampson’s Moths of India, vol. II, p. 441 (1895, is 


zij teregt in Acidalia geplaatst, 
Zanclopteryx (Rambara) Lumenaria Hübn. 


Bij deze soort, waarover zie Snellen, Tijds. v. Ent. 35 (1892), 
p. 20, behooren nog verder als synonymen: Xambara Ochreicos- 
talis Hampson’, INustr+DG, vp. 150, pl: 146095) fg: 2159 en" ide; 
Moths of India, vol. II, p. 326, fig. 160. Zij komt ook op 


Sumatra, Java, Gelebes en de Aroe-eilanden voor, 


209 


REGISTER. 


COLEOPTERA. 


Adimonia (z) p. xXxv. 

Agriotes sobrinus Kiesw. (z) p. LI. 
Amara praetermissa Sahlb. (z) p. 1. 
Anisodactylus binotatus (w) p. vi. 

5 nemorivagus (W) p. VII. 
Aulonium trisuleum Fourc. p: 202. 
Bembidium Mannerheimi Sahlb. (z) p. 1. 
Brachypterus cinereus Heer (z) p. 1. 
Brychius elevatus Panz. (z) p. um. 
Byrrhus pilula (w) p. vu. 

Cantharis figurata Mannerh. (z) p. LI. 
Carabicine in termitenheuvels (w) p. Ix. 
Cicindela campestris (w) p. vin. 

3 trisignata Dei. 

v. Siciliensis W. H. p. 4. 
v. thebana de Vr. v. D. p. 5. 
Coccinella (z) p. xxxv. 

A 14-pustulata L. (z) p. LI. 
Coninomus constrictus Hummel (z) p. 1. 
Corymbites quercus Gyll. (z) p. LI. 

5 var. ochropterus Steph (tes- 

taceus Schilsky) (z) p. LI. 
Cryptobium fracticorne (w) p. vur 
Cryptocephalus aureolus Suffr. p. 197, 

200, 201. 
= biguttatus Scop. (z) p. LI, 198, 
201: 


bilineatus L. p. 199, 201. 

È bipunctatus L. p. 198, 201. 

È bipustulatus 198, 201. 

chrysopus Gmell. (Hiibneri F.) 
p. 198, 201. 

coerulescens Sahlb. p. 197, 201. 

È cordiger L. p. 199, 201. 


5 coryli L. p. 196, 199, 201. 
5 decemmaculatus L.(z)p. 11, 199, 
201. 


È flavipes F. p. 200, 201. 

5 frenatus Laich. p. 198, 201. 
si fulvus Goeze p. 199, 201. 

a hypochaeridis L. p. 200, 201. 


2 janthinus Germ. p. 197, 201. 

5 labiatus L. p. 198, 201. 

J marginatus F. (z) p. m, 197, 
198, 201. 


5 moraei L. p. 198, 201. 
5 nitens, 200, 201. 

E nitidus L. p. 200, 201. 
= nitidulus F. p. 201. 


Cryptocephalus ocellatus Drap. p. 198, 
201. 
NN ochroleucus Fairm. p. 199, 201. 
so octopunctatus Scop. p.200, 201. 
ca parvulus Müll. (z) p. LI, 196, 
19201 
3 pini L. p. 200, 201. 
5) populi Suffr. p. 199, 201. 
23 punctiger Payk. p. 197, 201. 
È, pusillus F. p. 199, 201. 
A pygmaeus F. p. 197, 199, 201. 
5 rufipes Goeze p. 198, 201. 
È sexpunctatus L. p. 200, 201. 
= sericeus L. p. 197, 200, 201. 
és variabilis p. 200, 201. 
È violaceus Laich. p. 200, 
vittatus F. p. 198. 
Cyrtotriplax bipustulata L. (z) p. ur, 
Diaperis Boleti L. (z) p. Lu. 
Donacia aquatica (w) p. vin. 
Dorcatoma chrysomelina St.(z) p. xxx. 


201. 


s dresdensis Hrbst. (z) p. xxxıv. 

È flavicornis F. (z) p. xxxIv. 

n setosella Muls. (z) p. xxxIv, 
en p. Lill. 


Dyschirius globosus (w) p. vit. 
Elmis Germari Er. (w) p. 1x. 
so Megerlei (z) p. Ltr. 
A Mülleri Er. (w) p. ıx. 
opacus Müll. (w) p. ıx. 
= Volkmari Panz. (w) p. 1x. 
Epuraea Lu. 
Ernobius nigrinus St. (z) p. LI. 
Esolus angustatus Müll. (w) p. ıx. 
5 parallelopipedus Müll.(w)p.1x. 
pygmaeus Müll. (w) p. ıx. 
Europhilus fuliginosus Panz. (z) p 
Gynandrophthalma salicina Scop. Bn LI 
Haltica quercetorum Foudr. (erucae Ol.) 
(w) p. xIx. 
Harmonia quadripunctata Pont. (mar- 
ginepunctata Schall) (z) p. rr. 
Harpalus (w) p. vi. 
Heledona agarieicola Hrbst. (z) p. un. 
Helophorus pumilio Er. (z) p. 1. 
Hydroporus latus Steph. (z) p. um. 
à Sanmarkii Sahlb. (z) p. wir. 
Lareynia aenea Müll. (w) p. 1x. 
N Maugeti Latr. (w) p. ıx 
A Megerlei Dfts. (w) p. 1x. 
obscura Müll. (w) p. 1x, 


210 Re RG 


Leptura nigra L. (z) p. LI. 
Limnius Dargelasi Latr (tuberculatus 
Müll) (w) p. van. 
Limonius aeneoniger de G. (Bructeri 
Panz.) (z) p 11. 
Lithinus nigrocristatus (w) p. x. 
Lucanus Cervus L. (z) p. xzur. 
Luperus pinicola Dfts. (z) p. LI. 
Macronychus 4-tuberculatus Miill. (w) 
ee 
Magdalis duplicata Germ. (z) p. 4 
memnonia Fald. (z) p. LI. 
Meloë (Z) per 
Metallites atomarius Ol. (z) p. LI. 

> marginatus Steph. (z) p. LI. 

Mononychus punctum-album Hrbst. (z) 
PDT 

Nosodendron fasciculare Ol. (z) Pire 

Omosiphora limbata F. (z) p. um. 

Phytoecia cylindrica L. (z) p. Liv. 

Plinthus (z) p. LOI. 

Polydrosus tereticollis de G. (z) p. LI. 

Pytho depressus L. p. 203. 

Quedius ochripennis Ménétr. (z) p. zur. 

Riolus cupreus Müll. (w) p. 1x. 

; Mulsanti Kuw. (w) p. 1x. 

A nitens Müll. (w) p. 1x. 
Scolytus destructor L. p. 202. 
Stenelmis canaliculatus Gyll. (w) p. Ix. 
Stenostola ferrea Schr. (z) p. Liv. 
Stenusa rubra Er. (z) p. L 
Tachyusa balteata Er. (z) p. zur. 
Timarcha (2) p. XXXIIL. 

Tritoma (Mycetophagus) quadripustu- 
lata L. (z) p. um. 


HEMIPTERA. 
Eurygaster dilaticornis Dohrn (z) 
p. XXXIV. 

5 Fokkeri Puton id. 

5 hottentotta H. S. id. 

= integriceps Osch. id. 

5, maroccana F. id. 

ES maura L. id. 

à minor Mont. id. 
Schreiberi Mont. id. 

Podops subalpina Bergr. id. 


Scotinophara Horvathi Distant. id. 
Triecphora vulnerata Germ. (z) p.LuI. 


HYMENOPTERA. 


Apis mellifica L. (z) p. xxxıu. 
Cimbex Amerinae L. (z) p. XLV. 
connata Schrk. (z) p. XLII. 
Fagi Zadd.(z) p.xLII,(W)p. XVII. 
lutea L. (w) p. XVIL 
saliceti Zadd. (z) p. xLIM en 
(W) p. XVI. 
Mellinus arvensis L. (w) p. XX. 


” 


” 


IS TER: 


Myrmica laevinodis Nyl. (w) p. xvi. 
Paniscus glaucopterus L. (2) p. xxıv. 
Tetramorium cespitum L. (w) p. xvi. 


LEPIDOPTERA. 


Acidalia Amoenaria Snell. p. 208. 
Emarginata L. a JD LNE 
Acraea Admatha Hew. 13. 

n Leucographa Ribbe. p. 13. 
Acronycta Alni L. (z) p. XXXvII, LXVII. 

” dens WE Ven TD MET 
Adolias Agnis Sn. v. V. p. 20. 

È Clathrata Sn. v. V. p. 20. 

n  Octogesima Sn. v. V. p. 20. 

Aganais Albifera Feld. p. 183. 
Leuconvta Snell. p. 182. 
Orbona Sn. v. V. p. 181. 
Semipars Snell. p. 181. 
Vitessoïdes Snell. p. 183. 
Agathodes Caliginosalis Snell. p. 147. 
Agdistis Bennetii Curt. (w) p. xxv. 
Agrotis Baja W. V. p. 190. 
Dahlii Hbn. (z) p. xLI, 190. 
Fimbria L. (w) p. XXur, p. 189. 
Janthina W. V. var. Rufa 
Tutt p: 190. 

sa Pronuba L. (w) p. x. 

2 Rubi View p. 2. 

4 Sobrina Guen. (w) p. XXIII. 

Tritici L. (w) p. XVII. 
Amicta Lutea Staud. (z) p. XXXIX, LXIL 
Amphidasys Betularia L (w) p. XXIII, 2. 
Amphipyra Pyramidea L. (z) p. XLVII, 

(W) p. XXIII. 

Araltes Crinipes Feld. en Rog. p. 143. 
Anarta Melanopa Thunb. (z) p. xLI. 
Myrtilli L. (z) p. XLI. 
Nigrita Boisd. (z) p. XLI. 
Rupestris Hbn. (z) p. XLI. 
Tristis Hbn. (z) p. XL1. 

» Vidua Hbn. (z) p. XLI. 
Apatura Panchaea Feld. p. 22. 

Aporia Hippia Brem. (w) p. Xv. 
Argynnis Fabr. p. 17. 

Argyresthia Brockeella Hbn. p. 193. 
Asopia Divagalis Snell. p. 112. 

» Hampsonialis Snell. p. 110. 

»  Subregalis Snell. p. 111. 
Boarmia Abietaria W. V. (z) p. xLII. 

4 Angularia Thb. (z) p. LXVIII. 
Boletobia Fuliginaria Cl. (w) p. XXur. 
Bombyx Neustria L. p. 2. 

È Quercus L. (w) p. XXIV. 
Botys Fuscinervalis Snell. p. 123. 
Botys Fuscocilialis Snell. p. 122 

»  Ictericalis Snell. p. 119. 
Cabera Pusaria L (z) p. XLVII. 
Calamia Lutosa Hbn.(w) p. XXIV en p. 2. 
Carterocephalus Paniscus Sulz (z)p XLV. 
Castnia Therapon Koll. (w) p.xxIv, 9. 


n 


BEREGHT SUCH R, 11 


Cathaemia Belisama Cr. (w) p. VI. 

5 Hyparete L (w) p. vI. 

fo Peribaea Godt (w) p. vi. 
Catocala Sponsa L (w) p. XXIIL 
Cecidipta Berg p. 109. 

Cerostoma Radiatella Don. p. 193. 
Cethosia Penthesilea Cr. var. p. 18. 
Charaxes Ochs. p. 15. 

Chersonesia Peraka Dist. p. 16. 

= Cyanee de Nic. p. 16. 
Chrysauge Bifasciata Led. p. 106. 
Cidaria Bipunctaria W. V. (w) p. XXII. 

n  Certata Hbn. (w) p. xxi. 

»  Ferrugata L. p. 2, 

» Eluctuata L. p. 2. 

»  Iuniperata L. (z) p. LI. 

n Lignata Hbn. (z) p. xLvI. 
Cliniodes Paucilinealis Snell. p. 129. 
Coenodomus Hockingii Wals. p. 107. 
Coenonympha Californica Westw. p. 34. 

A Davus Fabr. (z) p. LI. 

5 Typhon v. Rott. p. 34. 
Coleophora Fuscocuprella Hb. (z) 

p- XXXVII. 

n Paripennella Zell. (z) p.xxxvir. 
Conogethes Semistrigalis Snell. p. 128. 
Coptobasis Möllingeri Snell. p. 152. 
Crambus Myellus Hbn. (w) p. xxıv. 

= Perlellus Scop. p. 192. 
Cynitia Snell. p. 20. 

Cyrestis Risa Dbd. p. 15. 
È Thyonneus Cr. p. 15. 
Danais Erippus Cram (w) p. v. 
Debis Goalpara Moore p. 13. 
Delias Bromo Fruhst. p. 27. 
Diloba Coeruleocephala L. (z) p. x1 1. 
Dodona Aponata Semp. p. 22. 

n  Deodata Hew p. 24. 

»  Windu Fruhst. p. 22. 
Dolichosticha Subvenilialis Snell. p. 124. 
Dyschorista Suspecta Hbn. (z) p. Lxvir, 

(Ww) p. xxII, p. 189. 
Ellopia Prosapiaria L. (w) p. xxı. 
Elymnias Bornemanni Ribbe p. 14. 

4 Cumaea Feld. p. 14. 
Elymnias Malelas Hew. p. 13. 

= Saueri Dist. p. 13. 
Endotricha Approximalis Snell. p. 115. 

5 Eoidalis Snell. p. 112. 

= Suavalis Snell. p. 113. 
Epione Parallelaria W. V.(z) p. rxvir. 
Ercta Dixialis Snell. p. 149. 

» Pedicialis Snell. p. 151. 
Eudorina Aurantiacalis Snell. p. 117. 
. Brunnealis Snell. p. 118. 

6 Incrustalis Snell. p. 119. 
Eugonia Fuscantaria Haw. (z) p. xxxvul. 
Eulacera Osteria Dbd. p. 22. 
Eupithecia Oblongata Thb. p. 3. 

A Strobilata Bkh. (z) p. xvi. 

ho Togata Hbn. p. Lxvur 


Tijdschr, v. Entom. XXXVIII. 


Eupithecia Trisignaria H.S. Lxvur. 
Euploea Martinii de Nic. p. xzvur. 
Euthalantha Snell. p. 144. 
Euthalia Saidja v. d. Poll. p. 6. 
Felderia Semp. p. 19. 

Fidonia Clathrata L. (w) p. xxır. 
Filodes Costivitralis Guen. p. 126. 

A Flavolimbalis Snell. p. 127. 
Glyphodes Advenalis Snell. p 140. 

È Dilectalis Snell. p 139. 

n Jaculalis Snell. p. 136. 

5 Naralis Feld. en Rog. p. 137. 

5 Pandectalis Snell. p. 135. 

= Spectancalis Snell. p. 138. 

5 Subnaralis Snell. p. 137. 
Gonitis Virida Heylaerts p. 207. 
Goossensia Darabitalis Snell. p. 107. 
Harpyia Bifida Brahm (w) p. xx. 

= Vinula L. (z) p. xxxıx. 
Heliaca Tenebrata Scop. (z) p. xur. 
Heliconia Metalilis Butl. p. 12. 
Hesperia Actaeon Esp. (w) p. xxıt. 
Heterocnephes Venosa Butl. p. 145. 
Homalochroa Aestivalis Led. p. 106. 
Hybocampa Milhauseri Fabr.(w)p xxvut. 
Hydriris Angustalis Snell. p. 154. 
Hydrocampa Coenosalis Snell. p. 157. 

ä Exsolvalis Snell. p. 156. 

> Phlegetonalis Snell. p. 155. 
Hypochalcia Ahenella W. V. (z) ur. 
Ino Statices L. (w) p. xx. 
Lasiocampa Ilicifolia L. (z) p. xxxvI. 

À PAZ) ps xxx vine 

5 Tremulifolia Hbn. (z) p.xxxvir. 
Leucania Obsoleta Hbn. (z) p. xuvur. 
Limenitis Gandara Feld. p. 15. 

5 Nefte Cr. p. 14. 

E Subrata Moore p. 14. 
Lithocampa Ramosa Esp. (z) p. xt. 
Lithocolletis Scopariella Zell. (z) p. 11. 
Lithosia Griseola Hbn. var. Flava Wood. 

p. 188. 
Madopa Salicalis W. V. (z) p. LI. 
Mamestra Albicolon Hbn. (w) p. xxur. 

A Splendens Hbn. (w) p. Xx. 
Mamillo Curtisea Weyenb. p. 59. 
Mania Maura L. (w) p. xxıı. 
Margaronia Amphitritalis Guen. p. 131. 

È Angustalis Snell. p. 132. 

; Tritonalis Snell. p. 131. 
Meliana Flammea Curt. (2) p. xLvIt. 
Micronia Oppositata Snell. p. 62. 
Musotima Inervstalis Snell. p 159. 
Mynes Mulderi Sn. v. V. p. 22. 
Neochera Tortuosa Moore p. 180. 
Nesarcha Bilunalis Snell. p. 153. 
Notodonta Camelina L. (z) p. xu. 

> Chaonia W. V. (2) p. xLvu. 

5 Ziczac L. (z) p. xxxıx. 
Numeria Pulveraria L. (z) p. xvi. 
Oligostigma Adjunctalis Snell. p. 158. 


14 


212 


Ophideres Divitiosa Walk. p. 205. 
A Princeps Guen. p. 205. 
Oreopsyche Plumistrella Hbn. (z) p. ıxvı. 
"i Pyrenaeella H.S. (z) p. LxIv. 


4 Tenella Speyer (z) p. Lxv. 
Orgyia Ericae Germ. (w) p. xx. 
5 Pudibunda L. (w) p. xx, xxıx. 


Ornithoptera Honrathiana Mart. p. 29. 
Orrhodia Spadicea Hbn. (w) p. xxi. 
Oryba Walk. p. 107. 

Orybina Snell. p. 107. 

Paidia Strigipennis H. S. p. 207. 
Papilio Auriger Butl. p. 30. 

A Forbesi Grose-Sm. (w) p. xxv. 
Peribona Snell. p. 145. 

Perophora Batesii Newm. p. 56. 
Phakellura Abruptalis Snell. p. 134. 
Phasiane Petraria Esp. (4) p. xLvir. 
Pieris Amalia Sn. v. V. p. 25. 

» Aspasia Stoll. p. 25. 

» Chrysorrhoca Sn v. V. p. 26. 

„ Coronea Cr. (w) p. vi. 

» Fruhstorferi Honr. p. 28. 

» Judith Fabr. p. 25. 

ea DD d p.20; 

„ Naomi Wall. p. 25. 

„ Oberthuri Röber p. 25. 

» Panda Godt, var. p. 24. 

„ Selma Weym. p. 23. 
Pitama Nigricollis Snell. p. 133. 
Plectrona Dohrni Snell. p. 142. 
Plusia Moneta Fabr. (w) p. xxvi. 
Psara Selenialis Snell. p. 146. 
Pseudargynnis Duodecimpunctata Snell. 
D. 19. 
Pseudomicronia Coelata Moore à 62. 
Psyche Bruandi Led (z) p. xxxıx, Lx. 

x Plumifera Ochs. (z) XLVII. 

5 Unicolor Hfn. (z) p. LI. 
Pyrameis Cardui L. (w) p. v. 
Rambara Ochreicostalis Hamps. p. 63. 
Sarrothripa Revayana Hbn. (w) p. xxI, 

XXVIII. 
Satyrus Hyrania Koll. p. 13. 
Scopelosoma Satellitia L. (w) p. xxIv. 
Scotosia Badiata Hbn. (2) p. LXvuI. 
Sesia Ichneumoniformis Hbn. (w) p. XXII. 
Stemmatophora Fracticornalis Snell. 

p. 108. 
Stenia Tenellalis Snell. p. 148. 
Stenophanes Bruandi Led. (z) p. xxxIx, 

LXIII. 

Stenophyes Histricalis Moore p. 125. 
Stauropus Fagi L. (w) p. xxt. 
Symphaedra Elna v. d. Poll. p. 7. 

5 Perdix Butl. p. 8. 

Synopsia Sociaria Hbn (z) p. LXVIL. 

Taeniocampa Incerta Hfn. (z) p. XLII. 
Tanaecia Coerulescens Gr.-Sm. p. 20. 
Tapinostola Helmanni Ev.(w) p. xxıı. 
Thyca Dorylaea Feld.v.Altivaga Fr.p. 27. 


| 


RE GIS CT TE RG 


Thyca Gabia Boisd. p. 27. 

n Hageni Rog. p. 28. 
Tinea Corticella Curt. p. 193. 
Trypanus Cossus L. (w) p. xv. 
Tyspanodes Flavolimbalis Snell. p. 127. 
Vanessa Antiopa L. (z) p xLv, p. 33. 
Xylina Lamda Fabr. (z) p. ur. 
Xylocampa Lithoriza Bkh. (z) p. xu. 
Zanclopteryx Lumenaria Hbn. p. 208. 

= Zincaria Guen. p. 63. 
Zeuxidia Amethystus Butl. p. 16. 

5 Dohrni Fruhst. p. 16. 

5 Horsfieldii Feld. p. 16. 


a Luxerii Hbn. p. 16. 
Zonosoma Orbicularia Hbn. (z) p. xLVII. 
" à var. p. 53. 
DIPTERA. 


Acidia heraclei p. 73, 94. 
Acurana sexfasciata Walk. (w) p. xi. 
Agromyza amoena Meig. p. 95. 
7 flava Meig. p. 95. 
xanthocephala Low p. 94. 
A sp. p. 95. 
Anthomyia canicularis p. 69. 
3 lactucae Bouché p. 93. 
A nigritarsis Zett. p. 73, 74, 81, 
20093: 
Asilus agnitus Wied. (w) p. XIII. 
Bibio p. 89, 91, 92. 
Calliphora erythrocephala p. 72, 93. 
Campsicnemus pectinulatus Löw. (2) 
p. XXXVI. 
Catapicephala splendens Macq.(w) p. XII. 
Cecidomyia sisymbrii Schrank. (z) 
Pp. XXXVI. 
Cephalomyia p. 78. 
Cephenomyia p. 78. 
Ceratopogon venustus Meig. (z) p. xxxv. 
Cheilosia variabilis Panz. (z) p. xxxv. 
Chironomus barbipes Staeg. (z) p. XXXV. 
Chrysotoxum octomaculatum Curt. (2) 
p. Lu. 
Clitellaria bivittata Wied. (w) p. x. 
Coelopa orientalis Macq. (w) p. xv. 
Coenosia fungorum de G. (z) p. Lu. 
Ctenophora festiva Meig. (z) p. XXXV. 
n p. 88, 92. 
Culex ornatus Meig. (z) p. LIL 
Cynomia (w) p. XIII. 
Cyrtopogon (w) p. XII. 
Dasypogon scatophogoides WIk. (w) 
p- XII. 
Degeeria blanda Fall. (z) p. LIL. 
Dermatobia p. 69. 
Dichocera. 
Diglossocera bifida v, d. W. p. 52. 
Dioctria hyalinipennis F. (z) p. LIL 
Dolichopus atratus Meig. (z) p. xxxv 
en LII. 


BEGISTER. 213 


Dricranoptycha signaticollis v. d. W. 36. 
Drosophila flava p. 71. 

5 flaveola p. 70, 71, 94. 
Duvaucelia bicincta Rob D. (w) p. xu. 
Elgiva dorsalis F. (z) p. xxxv. 
Ensina sonchi L. p. 94. 

Ephelia marmorata Meig. (z) p. Lu. 
Ephydra micans Hal. (2) p. xxxvı. 
Eriocera verticalis Wied. p. 39. 
Eristalis tenax p. 85. È 
Gastrophilus equi p. 76, 94. 
Gonia (w) p. XII. 
Goniodineura nigriceps v. d. W. p. 38. 
Gymnochaeta viridis Meig. (z) p. xxxv. 
Haltericerus Rand. p. 45. 
Helomyza affinis Meig. (z) p. Lu. 
Hemorodromia oratoria Fall. (z) p. zur. 
Homalomyia p. 66. 
Hydromyza livens Fab. (2) p. xxxvi, 

68, 75, 97, 83. 
Hydrophorus litoreus Fall. (z) p. xxxvr. 
Hygroceleuthus latipennis Fall. (z) 

p. XXXVI. 

Hypoderma Actaeon Br. p. 79. 

5 bovis p. 77, 78, 80, 93. 

A Diana Br. 79. 

Idia fulvipes Big. (w) p. xIv. 
Laxenecera albibarbis (w) p. xm. 

> fenestralis Fall. (z) p. Lu. 
Leria flavifrons Zett. (z) p. Lu. 

5 serata L. (z) p. um. 
Limosina coxata Stenh. (z) p. xxxvi. 
Lipara lucens p. 68, 94. 

Lispe pilosa Löw (z) p. xxxvr. 
Lonchaea hirticeps Zett. (z) p. xxxvr. 


< palposa Zett. (z) p. xxxvı. 
Megistocera atra Dolesch p. 39. 
ci fuscana p. 41. 


Microdon devius L. (z) p. xxxv. 
Mintho praeceps Scop. (z) p. xxxv. 
Mongoma pennipes Ost. Sack. (w) p. xv. 
Morellia affixa Walk. (w) p. xm. 
Musca domestica p. 69. 

P vomitoria p. 67. 

Mycetophila p. xıv. 

à punctata p. 86, 92. 
Nemoraea puparum Fall. (2) p. xxxv. 
Neurigona quadrifasciata F. (z) p. LI. 
Ochthera mantis de G. (2) p. xxxvi. 
Ondotomyia (w) p. xm. 

Onesia cuprea Rob. Dev. (z) p. Lu. 

Orthoneura elegans Meig. (z) p. xxxv. 

Pachyrhina Doleschalli Ost. Sack. (w) 
. XII. 

Palloptera usta Meig. (z) p. er 

Philodicus (w) p. xm. 

Phytomyza (geniculata?) p. 96. 


5 heraclei Kltb. p. 95. 
A lonicerae ?) p. 96. 
2 milii Kltb. p. 73, 74, 96. 


2 (obscurella Fall?) p. 97. 


Phytomyza sp. p. 97. 
Promachus (w) p. XIII. 
Psilopus albopilosus v. d. W. p. 46. 

n bitubereulatus Macq. p. 46. 

= caelestis Walk. p. 45. 

n globifer Wied. p. 45. 
nemocerus v. d. W. p. 42. 
nervosus Lehm (z) p. xxxv 

en LIL. 

5 papuasinus Bigot. p. 46 

È patellatus v. d. W. p. 46. 

5 patellifer Thoms. p. 46. 

ñ pilosulus v. d. W. p. 48. 

= proliciens Walk. p. 46. 

7 sublamellatus p. 46. 

+ subpatellatus vy. d. W. p. 44. 

7 tuberculicornis Macq. 
Ptecticus (z) p. xml. 

Rhamphidia longirostris Meig. (4) 
Dr xxxY: 

Rhaphiocera spinithorax Macq. (w) 
p. XIIL 


3 3 


Rhina (w) p. xıv. 
Rhyphus maculipennis v. d. W. p. 41. 

= fenestralis p. 86, 92. 

Sargus brevipennis Rond. (w) p. xm. 
Sciomyza Schoenherri Fall. (z) p. xxxvI. 
Spathipsilopus Bigot p. 45. 
Spilographa artemisiae Fab. 
Stratiomys viridana Wied. (w) p. x. 
Sybistroma nodicornis p. 46. 

Syrphus p. 84, 93. 

Tachina nigripennis Wied. p. 163. 
Talarocera Smithii Will. p. 49, 163. 
Tanypus carneus F. (z) p. LI. 

5 punctatus F. (z) p. LI. 
Tephritis ruralis Löw. (z) p. Lu. 
Thereva nobilitata p. 87, 93. 

Tipula fascipennis Meig. (z) p. Lu. 


5 flavolineata Meig. (2) p. xxxv. 

- javensis Dol. (w) p. xm. 
’ longicornis Schumm. (z) p. Lit. 
Trineura (Phora) peregrina Wied. (w) 
p. XIV. 


Trupanea bifasciata Macq. (w) p. xu. 

Ugimyia sericaria p. 69. 

Ula pilosa Schumm. (z) p. Lil. 

Volucella p. 85. 

5 pellucens L. p. 93. 

Xiplandrium appendiculatum Zett. (2) 
p. XXXVI. 

Xylota pigra F. (z) p. Xxxvi. 

Zodion notatum Meig. (z) p. xxxv. 


PARASITICA. 


Physostomum longetarsatum Piaget. 


p. 101. 


214 REGISTER 


THYSANURA en COLLEMBOLA. 


Anisosphaera Tömösväry p. 166. 


Campodea staphylinus Westw. p. 169. 


Japyx solifugus Hal. p. 178. 
Lepisma saccharina L. p. 170. 
Lepismina polypoda Grassi p. 167. 
Lepidocampa Oudemans p. 166. 
Machilis brevicornis Ridley p. 166. 
eylindrica Geoff. p. 176. 


n 


Machilis maritima Leach. p. 175. 
polypoda L. p. 177. 

È Ridleyi Dalla Torre p. 166. 
Nicoletia phytophila Gerv. p. 178. 
Thermobia domestica Pack. p. 172. 

to furnorum Rov. p. 166. 
Troglodromicus p. 168. 


MYRIAPODA. 


” 


Scolopendrella p. 166. 


Tv E. XXXVII EI 


HAtle VtNederv. Cap.&JJ.Coster Pc. PWN. imp. AJW.lith 


Exotische Lepidoptera. 


AJW lth. 


EWMT imp 


x d.W del 


Javaansche Diptera. 


Tv.E. XXXVII. 


x AD. 


AJW hth 


PWMIT imp 


vd W del 


Javaansche Diptera. 


Tv. BK. XXXVI. 


Diglossocera bifida, + d Wulp 


Zonosoma orbicularia, Hibn var 


PWMT 


Impr 
de 


Perophora Bate sii, Newn. 


PIA. 
A. 


v.d.W del 


le), 


TvE XXXVII. El 


Fig 140 HW.d Gr & hg 1 HAAVINC del PWM Timp 5 AJW liek 
Exotische Pyraliden. 


Tv E XXXVII. ety. 


Fig [411812 HWd Gr Fig SHAAVNC8Fig9 813 AJ W del PWMTimp AJW.lith 


Exotische Pyraliden. 


| | x 
Ul = u sr B 


Li = 


9 » na PO 3 Li 
: a0 : an 
FE Led a BL 
fau, Ova NY a 


Ki) 


af : 
el Pur =e my 
| IBL à . ae ©“ 


ehh. 2 a 
mn MR nm 


dg 


Bij MARTINUS NIJHOFF te ’s Gravenhage heeft het licht gezien: 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE, uitgegeven door de Neder- 
landsche Entomologische Vereeniging, onder redactie van P. C. 
T. SneLLen, F. M. van DER Wurp en Jhr. Dr. Ep. J. G. 
Everts, 36° deel. Met 7 meerendeels gekleurde platen f 7.20 


REPERTORIUM betreffende deel I—-VIII (1° serie) van het Tijd- 


schrift voor ne bewerkt door Mr. E. A. pe Roo van 
WESTMAAS. . . a. CAL TO: 60 


REPERTORIUM bebroffende tai IX XVI (2° serie) van het 
Tijdschrift voor a bewerkt door F. M. van DER 
WULEN ar: ba Pe Mae ar AO GO 

REPERTORIUM Dane XVII XXIV (3° serie) van het 
Tijdschrift voor De ae bewerkt door F. M. van DER 
WULP: =. % IO 0:90 

HANDLEIDING voor het Bien nada en verzenden van 
uitlandsche insecten, uitgegeven door de Nederlandsche Entomolo- 
gische Vereeniging. . ee! 60.50 

Aan de Leden der Nederlandsche ‘Entomologische Vereeniging 
wordt het bovengenoemde Tijdschrift afgeleverd tegen den prijs 
van f 6 per jaargang, het Repertorium op deel I VIII voor 
f 0.50, de beide anderen ieder voor f 0.75, de Handleiding 
voor f 0.40. Aanvragen daartoe te richten tot den Bibliothe- 
caris, den Heer C. RırsemA Cz., Rapenburg 94, te Leiden. 


Voor zooveel de voorraad strekt, kunnen de Leden der ge- 
noemde Vereeniging de beide eerste reeksen van het Tijdschrift 
(deel I—XVI) bekomen tegen den prijs van / 3 per deel met 
gekleurde en van f 1.50 per deel met ongekleurde platen. Zij 
gelieven zich daartoe te wenden tot den Bibliothecaris, den Heer 
C. Rirsema Cz. voornoemd. 


Door tusschenkomst van den boekhandel worden de beide 
genoemde reeksen van het Tijdschrift afgeleverd voor den prijs van 
f 4.80 per deel met gekleurde en van / 2.40 met ongekleurde platen. 

Onder dit alles is niet begrepen deel VII, waarvan een herdruk 
is gereed gemaakt en verkrijgbaar gesteld voor de Leden tegen 
f 6 — met gekleurde en f 3.— met ongekleurde platen (in den 
boekhandel voor / 7.20 en f 3.60). 


Op de HANDELINGEN DER NEDERLANDSCHE ENTOMO- 
LOGISCHE VEREENIGING, bevattende de Verslagen der 
jaarlijksche Vergaperingen van "1846—1858, is een REPERTO- 
RIUM vervaardigd. Het is voor de Leden der Vereeniging 
verkrijkbaar tegen den prijs van f 0.25, op franco aanvrage aan 
den Bibliothecaris voornoemd, bij wien tevens exemplaren der 
» HANDELINGEN” met het REPERTORIUM, tot een beperkt 
aantal, voor de Leden verkrijgbaar zijn tegen den prijs van f 1.25. 


Voorts is nog door MARTINUS NIJHOFF te ’s Gravenhage uit- 
gegeven: 


ESSAI D'UNE FAUNE ENTOMOLOGIQUE DE L’ARCHIPEL INDO- 
NEERLANDAIS, par S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN. 


1° Monographie: Famille des Scutellérides. a 4to. Met 


4 gekl. platen. . . f 6.— 

2e NR Famille des Piérides. gr. . Ato. Met 7 
platen, waarvan 6 gekleurd . . : „= B50 

3e Monographie : Famille des Pentatomides. le partie. 
gr. 4to. Met 4 gekl. platen . . re Fa OS 


DE VLINDERS VAN NEDERLAND. Merle ae systematisch 
beschreven door P.C. T. SweLLEN. Imp. 8vo. Met 4 platen. 19:20 


DIPTERA NEERLANDICA. De Tweevleugelige Insecten van Neder- 
land, door F. M. van per Wuze. Ie deel, met 14 gekl. platen. 
Imp. ’ 8vo CRE os A LO 


HEMIPTERA HE TEROPTERA NEERLANDICA. De inlandsche ware 
Hemipteren (Land- en Waterwantsen), door Dr. S. C. SNELLEN 
VAN VOLLENHOVEN. Roy. 8vo. Met 22 pl. . . . . f 10.— 


SCHETSEN TEN GEBRUIKE BIJ DE STUDIE DER HYMENO- 
PTERA, door Dr. S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN. 

I. Ichneumoniden. Met 3 platen. gr. 4to. oblong. . f 1.50 

II. Braconiden. Met 3 platen. gr. 4to oblong . . . - 1.50 

III. Pteromalinen. Met 4 platen. gr. 4to oblong . . - 2.— 

IV. Proctotrupiden. Met 4 platen. gr. 4to oblong. . - 2.— 


PINACOGRAPHIA. Afbeeldingen van meer dan 1000 soorten van 
Noordwest-Europeesche Sluipwespen (Ichneumones sensu Linnae- 
ano), door Dr. S C. SNELLEN van VOLLENHOVEN. gr. 4to. 
Met 45 gekleurde platen. . . Risale SOU 


SEPP'S NEDERLANDSCHE INSEOTEN. 1762—1862. 8 din. gr. 
4to. Met 400 gekl. platen. Geheel uitverkocht, zeldzaam. f 200. — 


SEPP’S NEDERLANDSCHE INSECTEN. Tweede serie, bijeenge- 
bracht door Dr. S. C. SNELLEN VAN VOLLENHOVEN. Br 
Met 150 gekleurde platen. er. Ato. [Prijs per deelne neos 

Van deel IV is verschenen Aflevering 1—42. Prijs den Me 
levering war f 1.— 

De uitgave van ‘dit werk wordt, na het ‘overlijden van Dr. 
SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, voortgezet door de Heeren Mr, A. 
Brants en P. C. T. SNELLEN. 


CATALOGUS ARANEARUM hucusque in Hollandiâ inventarum, 
auct. A.W, M. van Hassezr. Roy. 8vo. cum Supplem. Let II. f 2.50 
LIJST VAN PLANTEN waarop de in Nederland voorkomende 
MICROLEPIDOPTERA te vinden a door Dirk TER Haar. 
RO. VO) „nies: Dale MR TES 0 


BEITRAGE zur Lebensweise der Mo Atemeles und Lomechusa, 
von E. Wasmann, 8. J. Roy. 8vo. Mit Holzschnitten. f 1.50 
EEN NIEUWE VIJAND ONZER ZEEWERINGEN, door Mr. A. J. 
F. Fokker. Roy. 8vo. Met gekl. plaat. . . . . =. f 0.60 
VERGLEICHENDE STUDIEN über Ameisengäste und Termitengäste, 
von E. Wasmann, S. J. Roy. 8vo. Mit 1 Tafel . = flO 


Bij MARTINUS NIJHOFF te ’s Gravenhage zijn, onder meer anderen, 
voorhanden de volgende, meerendeels ENTOMOLOGISCHE 
WERKEN, die voor de daarbijstaande prijzen worden afgeleverd: 


ANNALES de la Société Entomologique Belge. Brux. 1857—86. 
Tome I—XXX et table. Avec plusieurs planches noires et 
COIUnICES SVOD n e nds UM ee haa eet Gp TOOLS 


ARCHIVES NEERLANDAISES des sciences exactes et naturelles, 
publiées par la Société des sciences à Harlem, rédigées par E. 
H. von Baumiraver. La er 1866—92. Tome I--XXVII. Met 
pl. 8vo. In aflev. : « PMR RS EE 


BERLINER ENTOMOLOGISCHE ZEITSCHRIFT. Herausg. von 
dem Entom. Vereine in Berl. Red. G. Kraatz. Berlin, 1857—80. 
Bd. I—XXIV (DI. I-XII in 6 h. Id. banden, de rest in afl.). 
Met gedeelt. gekl. pl. (Mark 270.-) . . rk et — 


BERLINER ENTOMOLOGISCHE ZEITSCHRIFT. Red. H. Dewirz. 
Berlin, 1881— 87.7 din. met platen. In afl. (Mark 158.—) f 45.- 


DEUTSCHE ENTOMOLOGISCHE ZEITSCHRIFT. Herausg. v. d. 
Deutschen Entom. Gesellschaft. Red. G. Kraarz. Berlin, 1881—87. 
din. met, platen. In afl, (Mark, 127.) cect. mat uf 35: 


D. DRURY, Illustrations of exotic entomology, containing upwards 
of 650 figures and descriptions of foreign insects, interspersed 
with remarks on their nature and properties. New edition, with 
systematic characters of each species, synonyms, indexes by 
J. 0. Wesrwoop. RO 1837, 3 vols. Met 150 gekl. pl. 
Atos h-sled-Mbdn ar. zenne Rat a ee PE CT AO 


Ep Je &ZESPER.: Die STO CA Vollendet von 
T. von CHARPENTIER. Met de Suppl. 6 din. in 8 bnd. — 
—— Ausländische Schmetterlinge. Erlangen u. Leipzig, 1830— 32. 
Met 506 gekl. pl. — Tez. 16 din. 4to, gekart. . . f 80.- 


CHRISTIAAN HUYGENS, Oeuvres complètes. Publiées par la 
Société Hollandaise des Sciences. Tome I-—VI. Correspondance 
1638—1669. La Haye, 1888—95. 4to. Met portr. en facs. Prijs 
per deel” . 40. ANT LES EN 

Deze uitgave wordt bez orgd door Dr. Dì Bossona, Prof D: 
BIERENS DE Haan, Prof. H. G. van DE Saxon BAKHUYZEN, 
Eros DE Konrewne: Dr. W. N. pu Rrev. 


P. LYONET, Traité anatomique de la chenille qui ronge le bois 
de saule. La Haye 1762. Met 18 pl. 4to. ld. bd. . f 10.— 


—— Recherches sur l’anatomie et les métamorphoses de diffe- 
rentes espèces d’insectes. Publ. a W. pe Haan. Paris, 1854. 
Mer 54 pl er.Ato: .-. : RR N 7 RU De 


F. A. W. MIQUEL, Flora van ende Indie. Amsterdam , 
1855—60. 3 din., benevens Supplement (Sune 1862. Met 
pl. Te zamen 4 din. in halfled. bdn. . +. . f 25— 


F. O. MORRIS, History of British butterflies. sth. ed. London, 
1880. Met 72 gekl. pl. gr. 8vo. linn. bd. (fl. 13.50). . f 6.50 


—— Natural history of British moths. 3d. ed. London, 1880. 4 din. 
Met 132 gekl. platen. 8vo. linn. bd. (fl. 75.). . . . f 40.— 


NEDERLANDSCH TIJDSCHRIFT VOOR DIERKUNDE. Uitgegeven 
door P. BLEEKER, H. ScureaeL en G. F. Westerman. Amsterdam, 
1863—74. 3 din. Met gekl. pl. gr. 8vo. In half mar. bdn. f 10.— 


A. J. ROESEL, Natuurlijke historie der insecten. Met aanmerkingen 
en supplement van C. F. C. Kreemann. Uit het Hoogduitsch. 
Haarlem, 1765--1800. 5 din. Met gekl. Di In 9 halfled. bdn. 
AEON AD cei Me ln, Ce LS i „ef 22 


IE SCHEUCHZER, ohne sacrée ou itato naturelle de la 
Bible. Amsterdam, 1732. 8 din. Met 750 pl. fol. led. bdn. f 40.— 


H. SCHLEGEL, Les Oiseaux des Indes-Neerlandaises décrits et figurés. 
Haarlem, 1863—66. 3 din. Met 50 gekl. pl. 4to. Linnen bd. / 20. — 


I. Pitta, met 6 platen; II. Martins pêcheurs, met 16 platen; 
III. Accipitres, met 28 platen. 


A. SEBA, Locupletiss. rerum naturalium Thesauri accurata descriptio 
(Latijnsche en Hollandsche tekst). Amst. 1734—65. 4 din. Met 
450 gekleurde pl.-gr. ‘fol. In led. bdn n. deo 


C. STOLL, Représentation des spectres ou phasmes, des mantes, 
des sauterelles, des grillons, des criquets et des blattes qui se 
trouvent dans les quatre parties du monde. Amst., Sepp, 1813. 
4to. Met 2 front. en 70 gekl. pl. h. ldr. bd. . . . f 40. 


—— Représentation des punaises qui se trouvent dans les quatre 
parties du monde. Amst., 1788. 4to. Met front. en 41 gekl. 
pl.h. Aldr hd N. ste Pa 00 


—— Représentation des ciglia qui se trouvent dans les quatre 
parties du monde. Amst., 1788. 4to. Met front. en 29 gekl. 
ph whi idr bd ea ‘ uses felD= 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE aen van VAN DER 
Hoeven, VERLOREN, SNELLEN VAN VOLLENHOVEN, VAN DER 
WULP e. a. ’s Gravenhage, 1858— 91. DI. I-XXXV. Met gekl. pl., 
waarvan dl. I- XIX in halfled. bdn. . . re “F150 — 

Met dl. VII in de zeldzame oorspronkelijke uitgave. 


F. M. VAN DER WULP, Amerikaansche Diptera, 3 stukken met 
supplement. ’s Gravenhage, 1881—84. Met 5 pl. 8vo. f 2.50 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. Ge- 
schiedkundig Overzicht 1845 —1895 door F. M. van DER WuLP. 
Met portret . . . ; sE 125 


Een Catalogus van Natuurhistorische, meerendeels Entomologische 
werken, bij Martinus Nisnorr voorhanden, wordt door hem, op 
franco aanvrage, verzonden. 


X n° | 
TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


= 


P. C. T. SNELLEN ( Pats 
Jun. Dr. Ep. J. G. EVERTS N 
EN 


Mr. A: F. A. LEESBERG 


ACH T-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1894—95 


PO ees 


Berste Aflevering 


°’SGRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1895 


TIIDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


P. C. T. SNELLEN 
JHR. Dr. Ep. J. G. EVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG 


+ ACHT-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1894—95 


Vis 
Tweede en Derde Aflevering — 
met 3 platen 


(9 December 1895). 


’SGRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1895 


\P 


| 
= 


TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


\ 
UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING 


ONDER REDACTIE VAN 


Pr GTZ SNEGLEN 
Jur: Dr. Ep. JG. :EVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG 


ACHT-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1895 


Vierde Aflevering CC 
(6 Maart 1896) 


’SGRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1896 


TUDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE 


UITGEGEVEN DOOR 


DE NEDERLANDSCHE EXTOMOLOGISCHE VERBENI 


ONDER REDACTIE VAN 


P. C. T. SNELLEN 
JERI DR En: Je CLEVERTS 
EN 


Mr. A. F. A. LEESBERG 


ACHT-EN-DERTIGSTE DEEL 


JAARGANG 1895 


°*S GRAVENHAGE 
MARTINUS NIJHOFF 
1896 


Er e 


A Lr To 


> NO È 0 Le 
DE 5 in TA zer = Do 


Maret Oo 
; esa cratere SN 


pins N 
NOR 3 
3 =. San à 
SE " + = 
pr) ; 
prete fr tee at - 
peru nan" anes be nee 


ne