\ vy Veran ls LA dea LE LT ES Heath hy fey vith Aa à Det HNL, Paths he Vk LO] Rs in 4 1 ni atte À N Ri arte stri NR n } LA i. \ ini Ha He Nr ita È as A » LI u E... n avai ANN MERA o De LEE n w UTI Hi CANE HU \ | | 1 tf Maingate i SWC ene ‘ida Sl ; wt an Ay x qu i n ii VERE a ty Let TRA tt: beng N Q i Aye, : N TON Dia - } Hh NA: ( Mi We mr SAUCE DNS dein 4 $ ve 43 Bae RINO Ù SONT stat tes RQ TEE Pid ere gi A te venga RE KT CADRES EEE EPA LATE OUD Etat SOC NUS " LA Haa Mt Nana „rat, Sty vn MIS tasks ong CIONI Uday ae ad dI de NN] yh mi what mn ú A 4" "RIDI [A NE ! N en "1 vag À 4 An toer à RARES da it binges hee rn RENTE RUN Hd mao ARE A an) sn iv BAR Hi N RHINITE Mattman ternet ays debts Ie Rips JAN SU Rte wi A { CRON PETALI.) Lu) » AE AAN BLM N ate D APTE Vs EN IR ae Y à | Û [HE tt 4 RATES N Marta Ms nde EER on ns nt ro qui SE sn VA eng EU peers TAN ti a ee bt VN oeh B As etn anna" EIN) Hay eds een wi oe gas COMUNI hed NOE on ORTEN AL Wied Paysage st perme ts SETTORE + (D Ne pi \ VISA RUNDEN 5 xi AGLA dI cabina e ta) Di tah PREV SONG Ae et NEN uam yah BEREA vaert Aak e ì SHAT MAN, MI SOGNI an: {ri (NN nier it" N sate as ‘ en BREN apri PORTI USI tore: BET Shams rye ng ie sy Pgh DIEET alih ls Ee PRA (HE MU CO at RON Wee EEE ALTEN f FAUL TIRE bie th ths OR ta TOR SCI PET TEE) } Urach a PRI PI VIBO VIETA RSA US 6 MARITTOE RANG TER UT RER ms titres STRENG Maye ad bla, ANS Hd HAVE 9 Ney per gM hey r ISLE TED puit 6 IL PER TIER ya) ua WIN: i 4h et Paid er len (LAN PH EEE À QUES A TEA Xo sah SH ee we MT Te MR, A bk ee Poe Ae Ye . LOU RITI MM faded 5 rise she IR LEN TE PASS war tas vi: Bro anda ged ATTEINTE artiest baat ae tense r Ba pyri DEET KEN AEN PL RENNES) a; (IUS ATI Yh PS Say dey Mae: NE a PEUR n) if Ni pio ee A NEON ñ NU AE re ad, „4de dois) £ N) 4 heal: PEN OUEN LEN AOL PIE he DIEPPE EE RICCI EN RE hard at EN iv derden MII J ee atta sotcret AH UE £ de „il ii say ot) Set À REN 94 IRE A i has A Ree Ste Part ASILI cactus 4.14 WAHL I nine UE MELLE a ware PARTIE ES | LA ete afde 2 Abe RATE CASI ware erste N \daga pd 004418, 3 rt art per en HELT bet bia Ba yuu DES (ie eet, ! by 15 rif WISH, eine AY Unt de HA è dos kades oade En EK LEE HER! LA LA HU HR PRETI SPAN HS LE fi A PA 4": vati wd obi att urn EL EUER IT e (#4) Be ed dd a Ay TA raat en Ch Be bd SAB ET iad tales! vege bina à vun) aeg DUCA pris x it hare Bus vld heerden 1: SII SPORT DE tree podi PAPA TE FOUT ION OF N seated EC Hebi TRES era + A ie Wait ord MU Had ede RARA VIOLI af iep” ‘aut tk 4 PEEN A i) ae den if 2 ie sled sta ne 4 tip LA vw dd battue } pipi, ult DO LEE hie driest) TARE TZ] ded be QUE jas RATE preziose 4 wech Eure ETES RATA ji CHEN d à 1 vi eb atria VOEREN es Oe die fe i wor, sis a Abe PIN DU NUL LE NS L19178 08 e TUIR are wig djensen u, van Fait bre emer bate BEE è ai DET 4 wwe À. beheben RAA de ole seis x Hi he mn DATE un wind?) if 40 RI, tp ‘ DI ul nu nat LR TOC PA US usted Ni Es sas je à bn è AE if sind, Mi viltje ii be AM Ae fie ae we irate an) ie LER ey pile lifes f zende quasi TUBI] yy A dark wurde MIMO ged: {A vlees a DATE wetted a DONI 4 isd eet yp ag if N) D \ re Va i di: CAL fu at Bia EIN { ji ait a Bi i ie 0 ae ee < 2 h a £ > EE = x à È - PRETI BLITZ IE EE DETTARE Se, PMI PI VIA EE ea ZIP OME LOOT me pe ar us IE eee e bijt i CA Dal! KL a vid LR) Py ai) N N AN, i, ee DI \ L RAR (I inh N re | ye n 4 TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE UITGEGEVEN DOOR NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING ONDER REDACTIE VAN P. C. T. SNELLEN (voor afl. I), Dr. J. Tu. OUDEMANS (voor afl. II—IV), Jar. Dr. Ep. J. G. EVERTS EN MR. A. F. A. LEESBERG. ZES-EN-VEERTIGSTE DEEL JAARGANG 1903 ’SGRAVENHAGE MARTINUS NIJHOFF 1904. Voor den inhoud van de in dit Tijdschrift geplaatste stukken, zijn de schrijvers alleen verantwoordelijk. De Redactie is dit in geenen deele. Aflevering I (bladz. 4—78) uitgegeven 28 Juli 1903. Da UM ( » 79—136) » 9 Januari 1904. » Ien IV ( » 137— 276) » 4 Mei 1904. DE ’SGRAVENHAAGSCHE BOEK- EN HANDELSDRUKKERIJ VOORHEEN GEBR. GIUNTA D’ALBANI. INHOUD VAN HET ZES-EN-VEERTIGSTE DEEL. Verslag van de 36ste Wintervergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging, te Amsterdam, op 25 Januari RISE Ace Ro eRe en a ER RS Verslag van de 58ste Zomervergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging, te Roermond, op 6 Juni 1903. Lijst van de Leden der Nederlandsche Entomologische Ver- eeniging op 1 Full 1903, 2 “u. we « Dr. A.C OuprMans, Notes on Acari, Sixth Series (Plaat 1—3). P. C. T. SNELLEN, Beschrijvingen van nieuwe exotische Tortricinen, Tineinen en Pterophorinen, benevens aan- teekeningen over reeds bekend gemaakte soorten (Plaat AMD) FOR RCE . K. BisscHop van TuINEN, De Zaagwerktuigen der Cimbi- cini (Plaat 6—8) . a ae M. CALAND, Eenige mededeelingen betreffende Bombyx Opi leer oa e re: ic Pa ee et oel ae Mr. A. F. A. LEESBERG, In Memoriam (Dr. A. W. M. van HAS) Met portret oee en ete W. van DEVENTER, Over de ontwikkelingstoestanden van eenige Microlepidoptera van Java (Plaat 9 en 10). . . P. C. T. SNELLEN, Agrotis smithii Snell. Eene rectificatie . Dr, A. C. OUDEMANS, Notes on Acari, Eleventh Series, (Classification, Parasitidae, Ixodidae, Thrombidiidae, La- bidostomidae, Acaridae) (Plaat 11—13). . . … « « Dr, Ep. Everts, Eerste lijst van soorten en variëteiten nieuw voor de Nederlandsche fauna, sedert de uitgave der « Gole- optera Neerlandica» bekend geworden Bladz SZ D) 25 58 65 14 79 91 93 435 Bladz. Mr, A. Brants, Een en ander omtrent de eerste toestanden en leefwijs van Lycaena alcon Fo. = ee a 2 = dol Dr. J. C H. pe MENERE, Beiträge zur Kenntniss der Bio- logie und der Systematischen Verwandtschaft der Cono- piden (Plaat: 14-42): Letti cei Lat in eh pie AE P. C. T. SNELLEN, Aanteekeningen over Nederlandsche kepidopleragilvervolg).r oe on 2 en eo Register deren tar Ne an ER n O VERS LAG VAN DE ZES-EN-DERTIGSTE WINTERVERGADERING DER NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGINCHE VEREENIGING, GEHOUDEN TE AMSTERDAM op Zondas, 25 Januari 1903, des morgens ten 11 ure, Voorzitter de heer Jhr, Dr. Ed. J. G. Everts, Tegenwoordig de heeren: P, J. van den Bergh Lzn., Dr. J. Rut- zema Bos, J. B. Corporaal, D. van der Hoop, J. Jaspers Jr., A. A. van Pelt Lechner, Mr. A. F. A. Leesberg, J. Lindemans, Dr. D. Mac Gillavry, Dr. J. CG. H. de Meijere, A. Mos, Dr. A. C. Oudemans, Dr. J. Th. Oudemans, Mr. M. C. Piepers, R. A. Polak, Dr. C. L. Reuvens, G. van Roon, Dr. A. J. van Rossum, Mr. D. L. Uyttenboogaart, Dr. H. J. Veth, Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel en H. W. van der Weele. De heeren K. Bisschop van Tuinen Hz., Mr. A. Brants, M. Caland, D. ter Haar, F. J. Hendrichs, S.J., F. J. M. Hey- laerts, K. J. W. Kempers, Dr. CG. Kerbert, CG, Ritsema Czn., Joh. Ruys, P. C.T. Snellen, H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, W. Warnsinck en Erich Wasmann, S. J., hadden bericht gezonden, dat zij verhinderd waren de vergadering bij te wonen. Tijdschr. v. Entom. XLVI. 1 2 VERSLAG. De Vice-Voorzitter opent de vergadering en deelt mede, dat de heer Snellen door ongesteldheid, hoewel niet van ernstigen aard, verhinderd is de vergadering bij te wonen. Krachtens de wet der Vereeniging neemt Spreker dus de leiding dezer vergadering op zich en begint met den wensch uit te spreken, dat de ongesteldheid van den heer Snellen niet van langen duur zal zijn en deze van den zomer weder zijne functie van voorzitter zal kunnen vervullen. Door applaus betuigt de vergadering hare instemming met het gesprokene. Alsnu geeft de Vice-Voorzitter het woord aan den heer Mos. Deze laat ter bezichtiging rondgaan een exemplaar van Papilio Idaeoides Hewitson van de Philippijnsche eilanden. eene soort, die nog in geene verzameling in Nederland aanwezig is en, hoewel generiek verschillend, veel in habitus overeenkomt met Hestia- soorten, waarvan Spr. Mestia Lynceus Drury en Hestia d’Urvillei Boisd, ter vergelijking er bij gevoegd heeft. Verder vertoont Spr. eenige nog in den laatsten tijd door hem verkregen zeldzame soorten, namelijk; Agrotis valesiaca Boisd. en grisescens Tr., Hadena gemmea Tr., Dianthoecia albimacula Bkh., Cimelia Margarita Hbn., welke laatste slechts in een zeer beperkt gebied voorkomt; en de door lage temperatuur verkregen ab. Merrifieldi Standf. en Olymena Standf. van Vanessa Atalanta L. De heer Ritzema Bos doet mededeeling van belangrijke schade, in den laatsten tijd door insecten te weeg gebracht, In de eerste plaats bespreekt hij de schade veroorzaakt door de larven van Silpha atrata L. aan spurrie, voorgekomen onder Radewijk (Ov). In den tijd van een paar dagen werd een akker, groot 20 aren en beplant met dit gewas, geheel kaalgevreten, terwijl slechts enkele boekweitplanten, die tusschen de spurrieplanten stonden, gespaard waren geworden. Reeds vroeger werd veel schade aan suikerbieten door dit insect veroorzaakt. In de IJpolders werd in 1877 schade door de volwassen kevers aan koolzaad en andere gewassen veroorzaakt. Maar hier . VERSLAG, 5 hier was het de soort Silpha opaca L. Het optreden van de aas- kevers werd hier toegeschreven aan de overstroomingen , die te voren hadden plaats gehad, en aan de hierdoor veelvuldig op het veld ge- vonden krengen, die zeer bevorderliik voor de voeding der larven van deze kevers waren. Verder vertoont Spr. een exemplaar van Agrilus sinuatus Oliv. ; tot dusver als zeer zeldzaam hier te lande bekend. Den laatsten tijd werd dit insect veel aangetroffen bij vruchtenkweekers in Brabant en op de Zuidhollandsche eilanden, maar ook elders in ons land, zooals te Baambrugge, te Naarden en te Enkhuizen. Reeds in 1870 werd de schade, door dezen kever te Karlsruhe veroorzaakt, vermeld en in 1890 werd deze ook in Hessen en in de Taunus geconslateerd, Volgens een kweeker te Naarden had deze kever reeds sinds 15 jaar belangrijke schade aldaar veroorzaakt. De larve tast jongere en oudere pereboomen aan en maakt zigzagvormige gangen, die soms geheel om den stam of om den tak heen loopen; daarom noemt men deze larve «ringworm». De kever verschijnt in Juni en Juli, De eieren worden gelegd in reten en tusschen de schubben van de schors, meestal aan de Z. of Z. W.kant der stammen. De larve boort zich in; later is het boorgat te herkennen aan een’ droppel vocht, die er uitvloeit. De gangen zijn eerst smal, in het tweede jaar worden zij wijder. Uitwendig ontstaan barsten en reten (als bij zonnebrand !). Het omgevende hout word ook bruin gekleurd, Tegen het einde van het 2de jaar is de larve volwassen, zij boort een gang, die 2— 3 m.M. diep in het hout gaat, evenwijdig aan de bast. Het omgevende hout word dan groengrijs. De ringworm is niet alleen schadelijk door de vreterij , maar ook door afscheiding van eene giftige stof, die in een paar jaren tijd den dood van den aangetasten boom veroorzaakt. Vooral langzaam groeiende pereboomen gaan hierdoor dood , terwijl snelgroeiende soorten de kwaal te boven komen en de wond overwallen. Men heeft de z. g. Leinewebersche compositie, waarmede de stammen omgeven worden, aangewend en reeds is bekend, dat deze toepassing te Rijsoord doel heeft getroffen. De stammen worden met eene laag omgeven, die de kevers verhindert, zich naar buiten 4 VERSLAG. te boren, en aan den anderen kant dengenen, die toch naar buiteri gekomen zijn, belet, zich weer in te boren. Verder vertoont Spr. een kokertje van Lyda inanita de Vill., te Apeldoorn gevonden. De bastaardrups maakt uit rozenbladeren een kokertje tot 10 c.M. lengte, waarin zij woont en zich bij veront- rusting terug trekt. Om te vreten komt zij halverwege het kokertje uit. Nog vertoont Spr. Diaspis fallax Horwath, aangetroffen op winter- calvillen te Baambrugge. Deze leeft hoofdzakelijk op de twijgen, maar gaat ook over op appels, waarbij rondom iedere schildluis op den appel een roode vlek ontstaat. Naar aanleiding van het medegedeelde vraagt de heer Everts aan Spr. of hem ook bekend is, dat de St/pha atrata L. als kever schadelijk is, daar Ganglbauer in zijn bekend werk vermeldt, dat slechts de larven plantendeelen vreten, terwijl de kevers zich voornamelijk met slakken voeden. Het is den heer Ritzema Bos daarentegen bekend, dat ook de kevers wel degelijk bladeren vreten, bepaaldelijk van suikerbieten. De heer Polak stelt eenige «entomologische anachronismen » ter bezichtiging: 1, Vanessa atalanta L., uit een rups gekweekt den 20sten No- vember 1901. In de laatste week van November van genoemd jaar was Spr. nog in ’t bezit van eenige levende poppen van deze soort , waarvan de imagines geheel ontwikkeld binnen de pophuid stierven. 2. Van. io L., uit een rups gekweekt den 2den October 1901. Deze soort, die door Spr. herhaaldelijk in het insectarium van Natura Artis Magistra gekweekt is, heeft hier te lande slechts zelden twee generaties per jaar. De vlinders, welke in Juli uit de pop komen, betrekken dikwijls reeds in ’t midden van den zomer hun winterkwartieren, evenals Van. polychloros L. en Van. antiopa L. Het ter bezichtiging gestelde exemplaar vertoont een opmerkelijke kleurafwijking; het roodbruin is een kaneelkleur geworden, Deze aberatie vertoonden ongeveer 30 pct. der uit een kolonie rupsen gekweekte vlinders. De rest was normaal van kleur. Geen enkele der October-vlinders, welke waarschijnlijk tot eene tweede generatie VERSTAG. 5 behoorden, kon in het insectarium tot den winter in leven worden gehouden, terwijl de Julivlinders daar jaarlijks overwinteren. 3. Van. urticue L. uit een rups gekweekt den 15den November 1901. Waarschijnlijk een vierde generatie. 4. Smerinthus populi L. uit het ei gekweekt den 11den Augustus 1901, zonder dat de pop heeft overwinterd. In het insectarium zijn van deze soort herhaaldelijk twee generaties per jaar gekweekt, 5. Cerura furcula Cl, uit het ei gekweekt den 8den Juli 1902. De moedervlinder was in April van hetzelfde jaar gevangen. 6. Porthesia similis Fuessl. uit een pop gekweekt den 19den October 1897, 7. Iymantria dispar L. gevangen in het Vondelpark te Amster- dam den 5den October 1902, terwijl het dier bezig was zijn eieren af te zetten. 8. Ourapterys sambucaria L. den 25sten September 1901 uit het ei van hetzelfde jaar gekweekt. Het gebeurt bijna ieder jaar, dat van ongeveer veertig rupsen in het insectarium één sneller groeit dan de overige en nog in het najaar imago wordt. Spreker heeft ook herfstvlinders van deze soort in de natuur waargenomen, 9. Arctia caja L. den 18den October 1902 uit het ei van hetzelfde jaar gekweekt. De heer van Rossum doet de volgende mededeelingen omtrent zijne voortgezette onderzoekingen over parthenogenesis bij bladwespen. 1. Cimbex connata Schrk. Uit de weinige eitjes in derde parthenogenetische generatie (Tijd- schr. v. Entom, XLV Versl. p. 70) verschenen 7 larfjes in het begin van Juni. Zij groeiden langzaam, werden 5 Aug. van de elzestruik naar een glas met aarde overgebracht, waarin zij na nog een paar dagen gevreten te hebben, omstreeks 9 Aug. alle ver- dwenen. Hoewel het alle groote, oogenschijnlijk flink ontwikkelde larven geworden waren, bleken twee slechts een cocon vervaardigd te hebben; de overige zijn voor of bij het inspinnen bezweken, 2. Cimber femorata L. Ofschoon reeds vroeger door mij manlijke parthenogenetische wespen 6 VERSLAG, dezer soort gekweekt werden (Tijdschr. v. Entom. LXIII Versl. p 51) achtte ik het wenschelijk de proef, zoo mogelijk met grooter aantal te herhalen. Daartoe werden 2 en 4 Juni twee maagdelijke wespen op berk ingebonden, de eene var. si/varum F. was afkomstig uit Schwerinsche, de andere var. Grifiini Leach uit bij Arnhem ge- vonden larven. Zij leefden tot 16 en 20 Juni; ook deze wespen hebben weinig gelegd; de hooge temperatuur der eerste Junidagen werd weldra door langdurig guur weder vervangen. Kerst 4 Juli werden zes larfjes waargenomen, welke zich zeer langzaam ont- wikkelden ; toen zij 24 Juli naar binnen verhuisd werden was er zelfs eene zeer kleine bij, welke de ruggestreep nog niet bezat. Zij zijn van 3—20 Augustus achtereenvolgens in den grond. ge- kropen; door vier larven werden cocons gemaakt. 3. Cimber fagi Zdd. Eene wesp, 21 Mei op beuk ingebonden, heeft hierop tot 10 Juni geleefd doch niet gelegd, 4. Cumbea lutea L. Bij eene vorige kweek op gladbladerige wilg werden reeds 21 manlijke wespen uit 24 cocons van parthenogenetische larven ver- kregen. (Tijdschr. v. Entom. LXII, Versl. p. 7.) Ik besloot thans nog eens de proef op wolwilg te herhalen, welke tot nog toe niet gelukt was. (Idem p. 11). Een wilgenwijfje dat na éénjarige overwintering, 28 Juni uit Arnhemsche larven verschenen was, werd 2 Juli op een Salix caprea ingebonden, doch was reeds 4 Juli overleden. Op nieuw werd toen 8 Juli eene wesp ingebonden, welke na tweejarige overwintering, 3 Juli, te voorschijn gekomen was uit een cocon te Groesen in wilgenmolm gevonden. Zij begon weldra te leggen, o. a. op een groot blad zelfs 16 eitjes, alle in een kring langs den rand van het blad verspreid ; op sommige bladeren bevond er zich slechts een ; in het geheel telde ik er omstreeks 14 Juli 57, De wesp leefde tot 17 Juli, toen de eerste larfjes (ne negen dagen) begonnen te verschijnen. Alle 57 larven zijn uitgekomen en volwassen geworden ; van 2—25 Sept. begaven zij zich in den grond, en zullen vermoedelijk bijua alle cocons gemaakt hebben. Gedeeltelijk zal de gunstige uitslag van deze kweek VERSLAG. 7 aan warmer weder te danken zijn; ook was deze wespenmaagd iets langer en overvloediger met suikerwater gevoed dan andere ; zij kan hierdoor krachtiger en geschikter voor hare taak geworden zijn. Bij de 57 larven op wolwilg gekweekt heb ik evenmin als vroeger de roode varieteit waargenomen : over het algemeen waren de larven lichter en doffer van kleur dan die der gladbladerige wilgen, en hadden sommige hier en daar een paarsachtig schijntje, zooals de larve afgebeeld door Snellen van Vollenhoven op plaat 3 van het Tijdschr. voor Entom. Deel XIII. De dof blauwe ruggestreep begon gewoonlijk vlak achter den kop en liep door tot het derde segment van achteren, begrensd door iets kortere lichtgroengele of geelwitte langslijnen, welke meer òf geheel met de grijsgroenige tint van het lichaam ineenvloeien wanneer de larve tegen haar laatste stadium in den grond gaat kruipen. Bij de wilgenlarven is de huid boven de pooten veel minder wratachtig dan bij de elzen- larven. 5. Clavellaria Amerinae L. Ook deze kweek had een gunstig verloop ; van de vele larven in derde parthenogenetische generatie verschenen, begin Juni, hadden zich omstreeks half Juli 70 larven ter coconvorming tusschen hout begeven. De moederwespen dezer larven waren eerst na driejarige overwintering uit de cocons der tweede parthenogenesis verschenen. (Tijdschr. voor Entom. XLV, Versl. p. 71.) 7. Trichiocampus ulmi L. 1). In het laatst van April waren wespen op iep ingebonden, (Tijdschr. v. Entom. XLV Versl. p. 72). De larven begonnen uit de eitjes omstreeks 14 Mei te voorschijn te komen; 27 Juni waren er 46 ingesponnen tegen het met katoen bekleede boven- en ondergedeelte van den gazen zak en tegen bladeren of takjes. Van 30 Juni tot 16 Juli verschenen hieruit 29 uitsluitend manlijke wespen, dus 63 pct. 7. Allantus scrophulariae L. Uit 100 parthenogenetische larven van 1901 (Tijdschr, v. Entom. 1) Als Cladius uncinatus Kl. door Snellen van Vollenhoven beschreven en afgebeeld , (Tijdschr. v, Entom, IV p. 84). 8 VERSLAG. XLV Versl. p.27.) verschenen van 18 Mei—8 Juli 32 d en 3 8. De wijfjes verschenen eerst na 18 Juni, De vraag doet zich hier voor of dit een geval van gemengde parthenogenetische nakomelingschap is, zooals door v. Siebold en Cameron bij Pteronus ribesiw Scop., door Fletcher bij Pteronus cur- tispinus Thms., en door mij bij Clavellaria Amerinae L. waarge- nomen is. Het zou mogelijk kunnen zijn dat er met het voedsel voor de larven wellicht blaadjes ingebracht waren, waarop zich bevruchte eitjes bevonden. Door het groot aantal larven toch was de plant, waarop zij uitgekomen waren vrij spoedig kaal gevreten ; zij moesten toen verder grootgebracht worden op atgesneden helm- kruid-takjes uit den Hortus of uit de omstreken van Arnhem. Zorgvuldig werd ieder blad met de loupe nagezocht, om te zien of er misschien eitjes of pas uitgekomen larfjes op de bladeren aan- wezig waren; wanneer dit het geval was werden die takjes niet tot voedsel gegeven. Hoewel het onderzoek met groote nauwkeu- righeid geschiedde, zon het kunnen zijn, dat een drietal pas gelegde eitjes, welke dan zeer moeilijk waar te nemen zijn, niet opgemerkt werden, en dat zich hieruit, bij de 32 parthenogenetische mannetjes, de 3 vrouwelijke wespen ontwikkeld hebben. Bij eene kweek uit bevruchte eieren, was de verhouding tus- schen vrouwelijke en manlijke imagines, wat het aantal betreft, geheel anders. Hierbij toch verschenen uit 40 larven van 1 Juni— 6 Juli 13 9 en slechts 4 d, in het geheel dus 17 wespen = 42,5 pet. , zoodat bij de bevruchte eieren het aantal der uitgekomen wespen ook iets grooter is dan bij de parthenogenetische , waar het 35 pet. bedraagt. Het zal wenschelijk zijn de proef met parthenogenetische eitjes te herhalen, om uit te maken of de nakomelingschap al of niet gemengd is. Vermeldingswaard vindt Spreker het dat hij in het begin van October, twee Scrophulariae-larven ontving van Mr. A. Brants, door dezen in Opper-Italié gevonden. Terwijl de Noord-Europeesche larven bij de laatste vervelling een leemkleurige tint aannemen, alvorens zij in den grond kruipen, werden de beide Italianen eerst VERSLAG. 9 heldergroen, en begon deze kleur eerst later in geelachtig bruin over te gaan. 8. Poecilosoma luteola Klg. Nadat van 16—28 Mei vijf uitsluitend vrouwelijke wespen ver- schenen waren uit larven in Augustus en October 1902 op wederik gevonden. (Tijdschr. v. Entom. XLV Versl. p. 26) werden deze achtereenvolgens ingebonden op eene plant van Primula officinalis in pot. Zij hebben hier zeer weinig op gelegd en uit de eieren is niets terecht gekomen. Van 8—22 Juni werden daarop weder 19 larven op de Lysi- machia plant in den Hortus gevonden. Zij waren 4 Juli alle in de aarde van het kweekglas verdwenen. Den Ssten Juli begonnen de imagines te verschijnen, weder alleen vrouwelijke; later ook sluip- wespen. Vier Poecilosoma-wespen werden nu ingebonden op eene wederikplant , Lysimachia vulgaris in pot. Zij legden hier weldra op, en na 11 à 12 dagen (20 Juli) werden de eerste partheno- genetische lichtgroene larfjes met bruingelen kop waargenomen ; 23 Juli waren er reeds een paar verveld, nu grijs bepoederd en van onderen lichter geworden. Bij verderen groei verloren zij de blauwgrijze bepoedering, en zijn dan groenachtig of bruingrijs met drie donkerder blauwgroene langs-strepen en witachtig onderlijf ; de bruingeelachtige kop heeft op den schedel een zwarte of zwart- bruine vlek. Wanneer zij na de laatste vervelling naar beneden kruipen, zijn zij geheel groen geworden. Een twintigtal had zich tegen 11 Augustus in den grond begeven; uit deze larven verscheen 24 Augustus eene parthenogenetische wesp 9. De overige over- winteren in een los spinsel zonder cocon en zullen vermoedelijk in het aanstaande vooriaar ook vrouwelijke wespen leveren ; mannetjes worden hoogst zelden gevonden. In het begin van September werden op nieuw larven gevonden thans echter niet op wederik ; deze plant in den Hortus had door het vreten der vorige generaties veel blad verloren, De wespen hadden nu eitjes gelegd niet op Primula welke er naast groeide, maar op Cyclamen-plantjes, welke in de bloemisterij grenzende aan den Hortus in een broeibak gekweekt werden. Voor zoo ver mij 10 VERSLAG. bekend, zijn de larven hier vroeger nog niet op aangetroffen; zij vraten groote gaten midden in het blad. 9. Pteronus miliaris Panz. Jonge larven werden 19 Juni op Sali vitellina gevonden, Nadat zij tegen 30 Juni in aarde gekropen waren, verschenen hieruit 20 en 24 Juli zeven vrouwelijke, geen manlijke wespen. Vier hiervan werden na voeding met suikerwater ingebonden op wilg in tuin, aan de drie overige werden binnenshuis in water geplaatste takjes verstrekt. Zij gingen terstond leggen niet in het blad maar in de opperhuid der bladstelen en jonge takjes De bruinachtig getinte, eenigszins onregelmatig gevormde bultjes liggen hierop in een lange rij achter elkander; iedere wesp legde ongeveer 45 à 50 eieren. Na elf dagen kwamen de parthenogenetische larfjes, bin- nenshuis te voorschijn; buiten een dag later. De pas verschenen larfjes zijn vuilwit of geelachtig wit met grooten zwarten kop; en worden licht bruingroenig, zoodra zij iets voedsel genomen hebben. Zij zitten gekromd in het gaatje, dat zij uit het blad vreten, en nemen bij verontrusting reeds dadelijk de S-vormige houding aan. Den volgenden dag waren zij donker grijsgroen of groenzwart geworden, ook de pooten. Na de eerste vervelling zijn zij bruinzwarter, aan eerste en laatste segmenten geelachtig, en boven de pooten met vele zwarte stippeltjes; kop zwart. De vol- wassen larve is door Snellen van Vollenhoven afgebeeld als Nematus trimaculatus, Tijdschr. v. Entom. V. pl. 4. De tint van mijne larven was toen groengrijzer en iets donkerder; de kleur der eerste segmenten meer oranje. Na de laatste vervelling is het laatste segment boven de zwarte achtervlak ook oranje zooals van Vollenhoven dit afbeeldt; in een vorig stadium is de kleur boven die vlek groenachtig. Brischke geeft aan, dat de tint dezer larven lichter is bij exemplaren, die op wolwilg leven. In zijne afbeel- ding is de kleur der 3 voorste en 3 laatste segmenten karmijn- achtig in plaats van oranjerood. Zie: Schrift, phys. ökon. Ges. Königsberg XXIII n°. 38; Zaddach beschrijft de wesp hier als Nem. eroceus Thms. syn. Nem. fulvus Htg. Uit de binnenshuis gelegde eitjes, kwam wegens verdroging der VERSLAG. zul takjes weinig terecht. De kweek buiten had een zeer gunstigen uitslag; 19 Aug, werden 182 larven naar binnen verhuisd. Na verdere voedering met wilgenloof hadden 29 Augustus bijna alle larven 179 zich in den grond begeven; slechts 3 zijn bezweken. 10, Pteronus dilutus Brischke, Van de geheele parthenogenetische kweek der 40 larven uit 1904 is niets terecht gekomen. (Tijdschr. v. Entom. XLIV Versl. p. 59). Ruim 30 larven hadden cocons vervaardigd; zij bevatten vochtige of verdroogde doode larfjes. Zijn het wellicht reeds larven in 2de of 3de parthenogenetische generatie geweest ? Uit vier op wolwilg in tuin gevonden larven kwamen thans evenmin wespen, 11. Lygaeonematus compressicornis K. Op Italiaanschen populier werd 23 Juli eene larve gevonden, waaruit 10 Augustus eene wesp 2 verscheen, welke 11 Augustus ingebonden tot 16 Augustus leefde en niettegenstaande bijzonder ongunstig weer aan beide kanten van eene bladsteel gelegd heeft. In het laatst van Augustus werden zeer lichtgroene parthenogenetische larfjes waargenomen, de kop is iets donkerder. Na de eerste ver- velling is de larve groen met lichtbruinen kop; zij begonnen toen de merkwaardige «schuimpalissaden » te vervaardigen. Door Snellen van Vollenhoven zijn deze en de volwassen larve, welke hij Nematus vallator noemde, afgebeeld in Tijdschr. v. Entom. I pl. 12. Den 4den September werden 16 larven naar binnen verhuisd, 48 September waren zij in den grond of onder blad ingesponnen. Cameron heeft uit parthenogenetische eieren der wespen geen imagines verkregen. (Monogr. Brit. Phytoph Hymen. II p. 218). De heer van Rossum deelt verder mede: I. dat het hem na veeljarige teleurstellingen in den afgeloopen zomer gelukt is, larven uit bevruchte eieren van Cimber fagi Zdd. te kweeken, zoodat de beschrijving der geheele ontwikkeling dezer wesp uit ei tot imago, dank zij de hooggewaardeerde hulp van Mr. Brants met afbeeldingen voorzien, eindelijk in het Tijdschrift zal kunnen verschijnen. Nadat uit beukenlarven gekweekte fagi-wespen d en 2 naar 12 VERSLAG. Teschendorf gezonden waren mocht Spreker thans van pastor Konow vernemen . .... «Es ist das die Art die ich als capreae beschrieben habe!» (Zie Tijdschr. v. Entom. XLV Versl, p. 19.) en hij zegt verder: « Was ich als ©. ‚fagi beschrieben habe, ist eine kleinere Art, die nur mit femorata L. verglichen werden kann.» Aan een verzoek tot Konow gericht om toezending van een capreae Kon. g ten einde een foto der zaag te maken, kon niet voldaan worden, omdat hij slechts éen dergelijk exemplaar meer bezat. Konow voegt hierbij: «Aber da Ihre C. fagi mit meiner capreae identisch, wird Herr B, van Tuinen hiesiger Exemplare nicht bedürfen.» Het komt Spreker voor dat de kwestie nu opgelost en capreae dus niet meer als bijzondere soort beschouwd kan worden. Konow stelde echter nog de vraag: «Ist capreae vielleicht auch polyphag und kommt bei Ihnen auf fagus vor?» Naar aanleiding hiervan werden beukenlarven naar Teschendorf gezonden welke geheel met de beschrijving der fagi-larven in Konow’s analytische tabel overeenkomen, benevens de mededeeling dat het Spreker nooit gelukt is fagi-larven wilg te doen vreten. Larven der Cimbices van els, berk en beuk werden in zomer en najaar van 1902 weder bij Arnhem gevonden ; de wilgenlarve C. lutea echter in het geheel niet, zij kwam vroeger geregeld voor, en dikwijls in groot aantal, op waardenhout langs den Rijn. Bij cene kweek van femorata-larven op berk was het aan mieren gelukt door eene zeer kleine opening het gaas binnen te dringen. Gelukkig werd de aanval spoedig ontdekt; drie larven waren echter reeds slachtoffers der moordenaars geworden, en bezweken door hunne felle beten. Kruisingsproeven tusschen C. femorata 3 en C. connata 2 hadden geen resultaat; de mannetjes gedroegen zich onverschillig. Voor het eerst werd opgemerkt dat femorata-larven een gat beten in het gaas tot afsluiting van het kweekglas, en zich daardoor verwijderden, II. In 1901 werden Triehiosoma-larven gevoed met ander loof dan waarop zij in de natuur voorkomen. (Tijdschr. v. Entom. XLV, Versl. p. 22). Uit cocons van meidoorn-larven (Tr. tibialis Steph). BIT: IV. VERSLAG. 13 met berk gevoed, verscheen in het begin van April 1902 een 4 en 15 April twee 2; bij een der wijfjes was de beharing gedeel- telijk lichtgeler, overigens gewone type. Nog geen wespen verschenen uit /ucorum-larven der berk welke met wolwilg òf meidoorn gevoed waren !). Twee larfjes werden 13 Juni op wilg gevonden, overeenkomende met de beschrijving van Pteronus curtispinis G. C. Thoms. in Konow’s «Analytische Uebersicht der Chalastogastra-larven ». Na de laatste vervelling zijn zij matgroen met fijne witte lijn door de stigmata; zij kruipen dan spoedig in den grond, hetwelk hier 17 en 21 Juni plaats had. Hieruit verschenen nog geene imagines, Den 10den September werden weder 3 larven op wilg gevonden (Salix vitellina), twee hiervan hadden 15 Sept. cocons gemaakt op den grond onder afgevallen blad. Vermoe- dende dat deze cocons overwinteren zouden, verbaasde het Spr. 30 September twee doode wijfjes in het glas te vinden, welke nog fraai groen waren en dus nog niet lang overleden konden zijn. Het komt hem voor dat het deze soort is welke door Snellen van Vollenhoven als Nematus virescens Htg. is beschreven in Tijdschr. v. Entom. X pag. 168 en dat Cameron 2) de wit- gestreepte larve als curtispinis, de rozerood gestreepte varieteit als Bergmanni beschreef, De larve van Pier. Bergmanni Dahlh. syn. dispar Zdd. toch is geheel anders geteekend en leeft op berk, (Zie Tijdschr. v. Entom XLV Versl. p. 22—25.) In de tweede uitgave van zijn analytisch overzicht noemt Konow ook een Pter. virescens Htg. der berk ; zou deze « einfarbig grasgrùne » larve, niet de Bergmanni-larve na hare laatste vervelling kunnen zijn? In September werd de bekende populier-bewonende larve van Trichiocampus viminalis Fall. in vrij groot aantal op berk aan- getroffen ; dat zij ook hier op leeft vond Spr. nergens vermeld. 1) Zie ook mededeelingen van Bisschop van Tuinen, Tijdschr. v, Entom. XLV p. 68, Verslag. 2) Mon. Brit. Phytoph. Hym. IT n°. 50 en 52. Als Nem. viridescens beschrijft hij in n°, 51 eene zelden op berk voorkomende wesp, doch vermeldt niets omtrent de larve, 14 VERSLAG. V. In Juni werd een groen en wit geteekend rupsje waargenoinen vretend aan Scrophularia nodosa, waarvan een takje naast af- gesneden stengels van ganzebloem en Hieracium in water stond. Nadat de rups eenige dagen uitsluitend helmkruid bij Spreker gevreten had, heeft Mr. Brants haar verder grootgebracht met heliotroop. In het najaar verscheen uit de pop de hier te lande zeldzame Aylina socia Hufn. welke ter bezichtiging rondgaat. Ten slotte vermeldt de heer van Rossum dat een sluipwesp, Amblyteles spec. , 6 Februari in een vermolmden boomstam gevonden, tot 19 Maart, dus 41 dagen door hem in leven gehouden kon worden. De heer Uyttenboogaart laat ter bezichtiging rondgaan : 1°, Bijzonder groote exemplaren van Calandra oryzae L., = 43 m.M. lang, terwijl de normale exemplaren slechts + 2 m.M. groot zijn. Deze groote exemplaren werden door Spr. aangetroffen in korrels van la Plata mais, welke eveneens worden vertoond. 2°, Een exemplaar van Mippodamia 13 punctata L. var. borealis Weise, welke variëteit met geheel zwarte dekschilden nieuw voor onze fauna is. Het werd dezen winter uit aanspoelsel van de rivier de Waal te Tiel gezeefd, Ter vergelijking gaat mede rond een exemplaar van de type. 3°, Een abnormaal exemplaar van Cetonia aurata L. slechts 14 m.M. groot en afkomstig uit het Scharzwald. 4°, Een stuk vermolmd iepenhout met gangen van Codzosoma spadix Herbst., welk insect te Amsterdam in de laatste jaren veel schade aan de oude iepenboomen langs de grachten berokkent. De heer de Meyere deelt vooreerst mede, dat hij in de laatste jaren op een met varens begroeide plek nabij Hilversum aan de bladstelen van het wijfjesvaren (Athyrium jfilix femina) vrij veel- vuldig klompjes schuim waarnam. Deze bleken niet door het schuimbeestje, maar door een Hymenopterenlarve te worden ver- oorzaakt. Zij bewoont daar een holte, die slechts weinig grooter is dan het dier zelf, mineert dus niet en moet zich voeden met VERSLAG. 15 den van nature toevloeienden sapstroom. Nabij het achtereinde van de larve heeft de gang een opening, waardoor de vloeibare excre- menten , met lucht, waarschijnlijk uit de achterste stigmata afkomstig, vermengd, in den vorm van een wit schuim naar buiten vloeien, De larve is vuilgroen, het achtereind eenigszins schildvormig, van pooten zijn alleen de thorakale aanwezig. Onder eenige op dezelfde plek gevangen bladwespen, van welke het dier nog het eerst een larve zou kunnen zijn, en welke Dr. J, Th. Oudemans zoo wel- willend was te determineeren, werd ook aangetroffen Blasticotoma filiceti KI., een nog slechts in Duitschland en Zweden gevonden dier, hetgeen verder ook uiterst merkwaardig is, omdat het een overgang vormt tusschen de Tenthrediniden en de Siriciden, Het is de eenige representant der Blasticotomimae. Van de biologie is nog niets bekend, naar alle waarschijnlijkheid behoort de boven- genoemde larve wel bij deze soort. Daarna wordt vertoond de larve eener Tipulide, Liogma glabrata Meig., welke op Hypnum leeft en met het mos door kleur en ten gevolge van talrijke bladvormige aanhangsels groote gelijkenis vertoont. Ter illustratie van de wijze, waarop mijten zich verspreiden, wordt ter tafel gebracht een vlieg (Aydrotaea dentipes F.) die zich uit doode rupsen van Malacosoma neustria L. had ontwikkeld. Deze en andere uit deze massa gekweekte vliegen waren dicht bezet met mijten, die blijkbaar de vliegen, zoodra ze uit de pupariën voor den dag kwamen, hadden gevonden en ze als transportdieren gebruikten, want parasieten waren het wel niet. Zij zaten in dichte rijen ook aan de dorsaalzijde der vliegen. Hetzelfde verschijnsel nam Spr. ook waar bij een Syrphidensoort (Humerus lunulatus Meig.) | die zich uit een eveneens talrijke mijten bevattenden , half verganen aardappel hadden ontwikkeld. Eindelijk doet Spr. nog eenige mededeelingen over de biologie der Conopiden. Uit de op de vorige wintervergadering ter sprake gebrachte pupariën kwam voor het meerendeel Physocephala rufipes ¥. uit, maar tevens een paar PA. vittata F. Het puparium van deze laatste is door zijn ruwere oppervlakte en meer ovalen vorm der achterste stigmata van dat van PA, rufipes te onderscheiden. De 16 VERSLAG. afgeloopen zomer was voor verdere waarnemingen niet gunstig. Toch gelukte het ook van de tot dusverre nog niet gekweekte soort, welker larven door het bezit van voorste stigmata geken- merkt zijn, eenige pupariën te verkrijgen. Ook bleek, dat van deze soort althans meermalen meerdere larven, b. v. 2 of 3, in een zelfden hommel aanwezig waren. Ook het jongste stadium werd gevonden, het heeft reeds zwarte monddeelen, evenals de volwas- senen. Eindelijk werd in een der hommels nog een vierde soort van Conopiden-larve ontdekt ; door de groote, langgestrekte anaal- aanhangsels is deze onmiddellijk van de vorigen te onderscheiden en ook de stigmata zijn anders gebouwd. Vermeldenswaard is verder nog, dat uit een pop van Physoce- phala vittata 4 Chalcididen verkregen werden. Zelfs hier komt dus nog secundair parasitisme voor. Het kweeken der Conopiden leverde ook eenige gegevens voor de systematische verwantschap. Zooals ook reeds door anderen werd opgemerkt, zijn deze dieren veel nader aan de Humyidae verwant dan aan de Syrphidae, De kopblaas is zeer goed ontwikkeld ; hun puparium springt als dat van de Eumyidae open. Doorbrekende horentjes zijn niet ontwikkeld. Daarentegen word door Spr. bij pas uitgekomen Volucella pellucens L. geen spoor van voorhoofds- blaas waargenomen ; het aangezicht was zelfs iets ingedrukt, geheel zooals Becher het voor Zristalis enz. opgeett. De reeds meer be- twijfelde, maar door gebrek aan materiaal nooit bepaald tegenge- sproken opgaven van Künckel d’ Herculais, dat ’o/ucella een kopblaas bezit als de Musciden, moet dus wel op verkeerde waarneming berusten. De heer van den Bergh vertoont een exemplaar van Oczeria dispar L., waarbij de verdikte sprieten aan de bovenzijde wit zijn, terwijl normale exemplaren geheel zwarte sprieten hebben en vraagt of een der aanwezige leden dusdanige afwijkingen bekend zijn. Naar aanleiding van de mededeeling van den heer van den Bergh merkt de heer J. Th. Oudemans op, dat men hier wellicht met VERSLAG. ri een gynandromorph voorwerp te doen heeft; dit zou nl. het geval zijn, indien nader onderzoek, waartoe hij zich gaarne beschik- baar stelt, aan het licht brengt, dat de zaagtanden aan de sprieten inderdaad een manlijk karakter dragen. Spreker betreurt het, dat een anatomisch onderzoek aan een dergelijk, gedroogd voorwerp niet meer te verrichten is en spoort een ieder, die gynandromorphe, dus gedeeltelijk op een manlijk, gedeeltelijk op een vrouwelijk voorwerp gelijkende dieren ontmoet, aan, die dadelijk levend aan hem toe te zenden, of ze anders in alcohol van ongeveer 60 °/, te bewaren. De hoofdzaak is namelijk, wat nog niet genoeg begrepen wordt, dat bij zulke voorwerpen de toestand der geslachtsklieren onderzocht wordt — en dat is aan sterk gedroogde voorwerpen niet meer uitvoerbaar. Een onderzoek naar den staat der chitineuse copulatieorganen kan aan droge voorwerpen heel goed geschieden, doch is ter bepaling der sekse bij zulke gynandromorphe voorwerpen ten eenenmale on- voldoende. De heer J. Th. Oudemans laat een exemplaar rondgaan der door hem en den heer J. A. Snijder onlangs uitgegeven « Naamlijst van Nederlandsche Macrolepidoptera ». Hij stelt in het licht, waarom hij tot de samenstelling dezer naamlijst is overgegaan. Onlangs verscheen nl. eene nieuwe uitgave van den bekenden « Catalog der Lepidopteren des Europaeischen Faunengebietes», in 1871 door Staudinger en Wocke bewerkt, thans onder den titel « Catalog der Lepidopteren des Palaearctischen Faunengebietes », door Staudinger en Rebel. Waar ieder, die den toestand kan overzien, er niet aan zal twijfelen, dat deze Catalogus nu wel weder gedurende een paar tientallen van jaren in het grootste gedeelte van, zoo niet in geheel Europa, algemeen gevolgd zal worden, meende Spreker, dat het een nuttig werk zou zijn, zoo spoedig mogelijk van onze inlandsche Macrolepidoptera eene naamlijst samen te stellen, waarin de syste- matische volgorde en de nomenclatuur dezelfde zouden zijn als in den bovengenoemden Catalogus. Zonder twijfel zullen er velen zijn, die het op allerlei gebied met dien Catalogus oneens zijn, en allicht Tijdschr. voor Entom. XLVI. 2 18 VERSLAG. hebben dezen menigmaal gelijk; uit de voorrede blijkt trouwens reeds, hoe de meer conservatieve Staudinger dikwijls met den meer vooruitstrevenden Rebel aanmerkelijk van meening verschilde. Van een practisch standpunt echter is er veel voor te zeggen, den Catalogus nu voorloopig maar aan te nemen, zooals die voor ons ligt.... totdat onder diegenen, die bezwaren hebben, er een opstaat, die een beter werk van dezelfde strekking tot stand brengt, De inrichting van de Nederlandsche Naamlijst is geheel en al met practische bedoelingen geschied. Achter vele namen staan ge- bruikelijke synoniemen tusschen haakjes aangegeven. Elke bladzijde is in twee kolommen gedrukt, terwijl de ondergrond in vierkante vakjes verdeeld is, waarvan er drie rijen voor elke soort beschik- baar zijn. Zoowel voor het catalogiseeren eener verzameling, als om allerlei notities te houden, is de lyst geschikt, maar vooral is zij bedoeld als ruillijst. Wenscht men haar daartoe te gebrui- ken, dan vermeldt men met getallen of streepjes in de vakjes, wat men bezit, waarbij men zooveel men wil kan specialiseeren , b. v. in typische en afwijkende vormen, in manlijke en vrouwelijke exemplaren enz., terwijl verder poppen, spinsels, rupsen, eieren, voorbeelden van beschadiging door de soort enz. enz. vermeld kunnen worden. In één woord, men kan van zijne geheele verzameling gemakkelijk een beeld ontwerpen. Eene aldus ingevulde lijst, aan anderen toegezonden, stelt dezen in staat, onmiddellijk na te gaan , waarmede men den samensteller van dienst kan zijn, terwijl tevens kan blijken, over welke duplicaten deze zelf weder beschikt. De lijst, in quarto formaat uitgegeven, telt 33 bladzijden ; zij is niet in den handel, doch tegen vergoeding der drukkosten verkrijgbaar bij de samenstellers, wier adressen zijn: Dr. J. Th. Oudemans, Paulus Potterstraat 12, Amsterdam, en: den heer J. A. Snijder, Oosterpark 39, Amsterdam. De prijs is / 0.40 per exemplaar , f2.— per zes exemplaren ; franco per post 0.45, resp. f 2.15. Vervolgens toont dezelfde Spreker twee in Nederland zeldzame vlinders ; vooreerst een voorwerp van Nonagria cannae O., dat te Amsterdam zijne woning kwam binnenvliegen en vervolgens het te Arnhem uit de aldaar gevonden rups gekweekte exemplaar van VERSLAG. 19 Xylina socia Rott., waarover de heer van Rossum juist het een en ander mededeelde. Daarna vertoont Spreker 32 afbeeldingen van in kleur of teekening van het normale afwijkende vlinderexemplaren, alle inlandsch en in zijne verzameling aanwezig. Deze, met nog vele andere meer, zullen eerlang beschreven en de verhandeling aan het Tijdschr. v. Entomologie aangeboden worden. Om die reden behoeft er thans niet verder over te worden uitgeweid. Enkele der voorwerpen, waarnaar de afbeeldingen werden vervaardigd, gaan mede ter bezichtiging rond. Dan wordt ter bezichtiging gesteld het vreemdsoortige paartje van Zygaena filipendulae L., onlangs in de « Entomologische Be- richten» ter sprake gebracht en bestaande uit een normaal mannetje en een wijfje, dat, op het achterlijf na, geheel in de pophuid be- sloten bleef. De dieren werden door den heer Jac. P. Thijsse op Texel gevonden in den zomer van 1902. Eindelijk vestigt Spreker er de aandacht op, dat, terwijl zoo vaak geklaagd wordt, dat goede vangterreinen, inzonderheid in de nabijheid der zich sterk uitbreidende steden, steeds schaarscher worden, zoo nu en dan, vooral daar, waar grond van elders wordt aangevoerd, enkele verrassende uitkomsten vallen op te merken, Zoo is hem gebleken, dat te Amsterdam, op verscheidene plaatsen, waar veel zand van elders is opgehoopt, verschillende Graafwesp- soorten zich gevestigd hebben, soms geheele koloniën aanleggend. Daaronder komen er voor, die in den plaatselijken veenbodem nooit nestelen, allereerst, omdat die zich slecht tot graven leent. Als voorbeeld van ’t gesprokene moge dienen, dat door een Amster- damsch entomoloog, den heer van Beek, eene broedplaats van Bembex rostrata L. werd ontdekt op de handelskade, Vooral ook de hooge spoordijken, waarop zelfs hier en daar in de onmiddellijke nabijheid der stad heide groeit, zijn gebleken aan een aantal graafwesp- en graafbijsoorten huisvesting te verleenen. De heer van der Weele laat ter bezichtiging rondgaan eenige soorten van Ascalaphidae, welke veel minder bekend zijn dan de 20 YERSLAG. Coleoptera en Lepidoptera, en waarvan slechts ongeveer 150 soorten zijn beschreven. De europeesche en palaearctische soorten zijn veel levendiger gekleurd dan de exotische, die even als libellen hyaline vleugels hebben. Door Scopoli zijn zelfs soorten van europeesche Ascalaphidae als Papilio’s beschreven, zonder dus op de overige kenmerken te letten. Zij worden aangetroffen van 40 - 50 graden N. B. tot 30—40 graden Z.B., terwijl de meeste in de tropen voorkomen. De verwantschap met de mierenleeuw wijst wel op verwantschap in levenswijze. Zoo heeft Brauer gevonden, dat Ascalaphus maca- ronius Scopoli overdag vliegt in den zonneschijn, bij kalm weer zelfs heel hoog in de lucht. Het vliegen gelijkt wel op dat van een Zygaena, maar is krachtiger. Bij koud weer en bewolkte lucht zitten zij op grashalmen en hebben dan de vleugels dakvormig opgevouwen ; maar ondanks hunne kleuren zijn zij moeilijk te zien, want zij draaien om de grashalmen heen, zoodat men ze steeds van de onderzijde ziet. De vliegtijd is van Juni tot half Augustus en de paring heeft in de lucht plaats, doordat het d het 9 met de tangen van het achterlijf grijpt. In copulatie gaan zij op gras- stengels zitten en de houding is dezelfde als die van de Noctuiden. De eieren worden een paar dagen later gelegd in 2 rijen van ongeveer 40 à 50 stuks aan stengels. De imagines voeden zich met Lepidoptera en andere kleine insecten. De jonge larven zijn eerst dicht bij de geboorteplek en overwinteren dan ook. Zij jagen op Aphidae. In de lente groeien zij snel en gaan grootere dieren vreten. In Juni maken zij cocons tusschen gras en verpoppen. De larven zijn steeds te herkennen aan de uitsteeksels aan de abdominaal en thoracaal segmenten, wat bij de Myrmeleonidae niet wordt aangetroffen. Ook maken zij nooit trechters. Spr. vertoont Ascalaphus coccajus Schiffm met de witte var. /eu- cocelius Costa en A. Ramburi Mac Lachlan & van Jokohama, De heer Jaspers laat ter bezichtiging rondgaan een stuk esschen- stam, met larvengangen van Mylesinus fraxini Panz., gevonden bij Wyler, bij Nijmegen in Juni jl. Verder een eiketak, waaraan VERSLAG. 21 zich bevinden de groote wintereieren der eikenbladluis en die ge- vonden werd te Soestdijk in December jl. Ook stelt Spr. ter bezichtiging meerdere photographieën van verschillende entomologische voorwerpen zwak vergroot en welke op glas overgebracht voor het scyopticon geschikt zijn. Op zink overgebracht kunnen zij dienen voor afbeeldingen in boeken of tijdschriften Verder een aantal zincographische afdrukken, grooten- deels met de oorspronkelijke teekeningen der insecten er bij. De heer A. A. van Pelt Lechner doet de navolgende mede- deelingen : 4. Op 24 April 1902 is door hem in den Botanischen Tuin der Rijks-Landbouwschool te Wageningen waargenomen, dat een Bombus-individu (vermoedelijk B. Zapidarius L.) werd achtervolgd door een zwerm bijen (Apis mellifera L.); de hommel werd eindelijk door een bij gegrepen en viel op den grond; de bij trachtte hem een steek toe te brengen aan de onderzijde van den thorax. Spr. was tot zijn spijt niet in de gelegenheid den hommel te bemach- tigen, die, enkele oogenblikken nadat de bij zieh verwijderd had, van den grond opvloog. 2. Onder de gewone beukenmot (Chimabache fagella F.) treedt in de laatste jaren de donkere varieteit Dormoyella Dup. sterk op den voorgrond; Spr. vestigt hierop de aandacht en vraagt of dit ook elders is waargenomen ? 3. Naar aanleiding van de vraag door Dr, J. Th, Oudemans in de laatste zomerververgadering te Zutphen gedaan by diens mededeeling der ontdekking door Prof, Beyerinck van de sexueele generatie (Andrieus eirculans Mayr.) van Cynips Kollar Hart. op Turksche eik (Quercus cerris) deelt Spr. mede, dat hem van be- trouwbare zijde de verzekering is gegeven dat die boomsoort in den omtrek van Breda o.a., reeds in 1829 voorkwam. 4, In den nazomer van het vorige jaar is door Spr. het zeer zonderlinge feit waargenomen van een poging tot paring bij Leptis scolopacea L. 3 met Phryganea striata L. 9, bij een paar insecten alzoo, die tot verschillende orden, Diptera en Trichoptera behooren. DO VERSLAG. De heer Reuvens bespreekt met een enkel woord het legaat van Dr. van Hasselt, waardoor de bibliotheek een belangrijke collectie boeken rijker geworden is. Vooral op Araneologisch gebied zijn er hoogst belangrijke werken onder, waarbij verscheidene van den laatsten tijd, zooals: Simon, Histoire natureile des Araignées, 2de editie. Workman, Malaysian spiders. Chyzer et Kulezynski, Araneae Hungariae. Herman, Ungarns Spinnenfauna. Wagner, Industrie des Araneina. Becker, Arachnides de Belgique. Verder vele verhandelingen van Thorell, Emerton, Walckenaer, Pocock, Hahn Westring, Keyserling, Cambridge, Simon en anderen. Onder de niet-araneologische werken vindt men o.a.: Max Weber, Zoologische Ergebnisse, Oudemans, Sea-Serpent. Büttikofer, Reise in Liberia, Natuurlijke historie van Nederland, e. a. Spreker stelt verder ter beschikking der leden drie stukken gom copal, waarin eenige insecten. De heer L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel vestigt de aandacht op een artikel, aangetroffen in eene der laatste afleve- ringen van het Duitsche tijdschrift Moderne Kunst, waarin wordt melding gemaakt van een kleine kever, niet grooter dan een rijst- korrel, die de palen, waarop de huizen te Amsterdam zijn gebouwd, verwoest. Het heet hierin, dat dit insect bij millioenen uit over- zeesche landen overkomt en reeds veel verwoest heeft, waarvan eenige fabelachtige voorbeelden worden opgesomd en als bewijs wordt gegeven eene photographische afbeelding van een gebouw, waarvan de gevel zoodanig overhelt, dat deze niet zou kunnen blijven staan. Het blijkt echter, dat deze photo is overgenomen uit een ander tijdschrift, en verkregen werd door verkeerde stelling van de lens. De heer Jaspers vermoedt, dat met het bedoelde insect, de Pharaomier bedoeld wordt, die in sommige gedeelten van Amsterdam VERSLAG. 23 zeer hinderlijk blijft zijn, en waarvan het voorkomen in een huis de aanleiding was tot ontbinding van het huurcontract daarvan. De heer Leesberg laat ter bezichtiging rondgaan een doos met verschillende varieteiten van Carabus monilis F., voor korten tijd door Spr. ontvangen door bemiddeling van Dr, Büttikofer van den heer Paul Born te Herzogenbuchsee (Zwitserland), Deze bezit eene collectie van + 35000 exemplaren van Carabus en Calosoma-soorten in alle varieteiten, wat sculptuur en kleur betreft. Opvallend is de zeer heldere tint, zoowel die der metaalkleurige als der donkere varieteiten, als men deze vergelijkt met de doffe kleur onzer inlandsche exemplaren. Vooral vestigt Spr. de opmerkzaamheid op de volgende : 1. het ras uit de hoogvlakte der Jura, bijna altijd metaalkleurig , zeldzaam blauw; 2. het ras uit de hooger gelegen streken, bijna nooit metaal- kleurig, 3. Carabus monilis F. var. Schartowi Heer, o. a. uit Dole in meest blauw, zeer zelden met een smaragdgroenen rand ; vele varieteiten ; en 4, Carabus monilis F. var. varicolor Joërin, uit Passwang, eene prachtige localrasse. De heer Everts wijst op eene anomalie bij eenige Carabicinen , als: bij verscheidene Platynus-soorten, bij Pterostichus nigrita F., anthracinus Ml. en diligens St., Oodes helopioides F. en ook bij Carabus auratus L , bestaande in het om het schildje ingedrukt zijn der dekschilden, met tevens meer of minder sterk opgeblazen zijn aan de schouders Dr. Flach uit Aschaffenburg nam waar, dat deze afwijking veelal voorkomt bij individuen, die in moerassen leven en beschouwt het als een aan den bodem gebonden ontwikkelings- proces. Spr. vertoont dit duidelijk aan exemplaren van Platynus viduus Panz. var. moestus Dfts., welke als emarginatus Gylh. be- schreven werden. Verder laat Spr. zien eene merkwaardige afwijking van Ptero- stichus vulgaris L, uit West-Pruisen, bij welke het achterlijf met de 24 VERSLAG. dekschilden zoozeer verkort zijn, dat men aan een geheel ander dier zou denken, Eene andere bijzonderheid is het bij uitzondering gevleugeld zijn van individuen bij soorten, die als regel ongevleugeld zijn, of het omgekeerde. Bekend is het eerste geval bij de zeer algemeene Pterostichus vulgaris L., welke vorm pennatus Dej. ook enkele malen in Ne- derland werd aangetroffen. Hetzelfde is ook bij Calathus fuscus F. het geval, waar ook individuen met vleugels of met rudimenten daarvan voorkomen. Ook is Calathus melanocephalus L. zelden ge- vleugeld. Nog zouden van Calathus erratus Sahlb. gevleugelde in- dividuen bekend zijn. Van den uz den regel gevleugelden Calathus mollis Mrsh. komen daarentegen bij uitzondering ongevleugelde individuen voor. Volgens Verhoeff zouden Calathus fuscus en erratus hier en daar bastaardvormen voortbrengen, die ongevleugeld zijn. Vooral zijn het kust-eilanden (o.a. voor Norderney waargenomen), waar ongevleugelde individuen van verschillende gevleugelde soorten leven. Het gevaar, om in zee terecht te komen, waaraan ge- vleugelde soorten op die eilanden bloot staan, is van invloed geweest op de reductie der vleugels. De nakomelingen van gevleugelde individuen, die eenmaal op de van het vaste land afgescheurde eilanden waren, of daar gekomen zijn op de eene of andere wijze, hebben het vliegen moeten afleeren, dus het vliegvermogen allengs verloren, waardoor ten slotte de vleugels rudimentair werden of geheel verdwenen. Het ongevleugeld zijn is, zooals bekend, bij tal van Curabiciden eene karakteristieke eigenschap geworden, een gevolg van het meer op den voorgrond treden van de ontwikkeling der pooten voor het loopen ; concentreert zich nagenoeg alles bij de beweging tot het snelle loopen, dan lijdt het vliegvermogen er onder. Wij kunnen zeggen dat bij de Coleoptera in ’t algemeen het belang der vleugels, als organen voor de beweging, meer van secundairen aard is, daar- entegen de pooten veel meer het leeuwenaandeel krijgen voor de beweging; dus geheel anders dan bij Hymenoptera, Lepidoptera en VERSLAG. 25 Diptera, De vraag is dus of ook de nervatuur in de vleugels der Coleoptera die groote beteekenis voor de systematiek heeft, welke men zoozeer waardeert bij de zooeven genoemde bij nilstek vliegende insecten. De kevers gedragen zich geruimen tijd achtereen , alsof ze geen vleugels hadden; het weinig gebruik dat zij er van maken is dus zeker niet de manier om het vliegvermogen te bevorderen of te volmaken. Onwillekeurig denken wij hierbij aan de vogels, waar de hoenderachtige vogels met hun doorgaans minder ont wikkeld vliegvermogen en de loopvogels zonder vliegvermogen in dezelfde verhouding staan tot de groote massa goed vliegende vogels ; prachtige contrasten zijn b.v, in dit opzicht een hoen en een duif, Het loopen en vliegen bij Cicindela’s geeft een geschikt voorbeeld hoe van beider wijzen van bewegen, zoowel loopen als vliegen, als ’t ware evenveel ontwikkeld is, nl. goed, maar met snel opeen- volgende rustpauzen, dus niet met lang aanhouden van een der twee wijzen van bewegen. Het meest volmaakte, snelle /oopen treft men aan bij de ongevleugelde Caraben , waarvan toch enkele individuen nog vleugels of vleugel-rudimenten kunnen behouden hebben, o. a. C. clathratus L. en granulatus L.; Calosoma daarentegen, welk genus aan Carabus naverwant is, bezit goed ontwikkelde vleugels ; zij maakt dan ook niet haar «fort» zoozeer van snel en lang achtereen te loopen, maar vliegt gemakkelijk naar boomen om de processie-rupsen te vervolgen; alleen soorten uit Azië en Noord-Amerika, behoorende tot het sub-gen, Callisthenes Fischer zijn ongevleugeld. Behalve vele op kusteilanden voorkomende Carabicinen, zijn eveneens ongevleugeld tal van Carabicinen die in het hooggebergte, o. a, nabij de gletschers leven; zoo o. a. alle Pterostichus-soorten. In den strijd om het bestaan en om zich naar omstandigheden aan te passen hebben vele Coleoptera het voor de insecten zoo karakteristieke vliegvermogen geheel verloren, maar daarvoor in de plaats gekregen eene betere ontwikkeling der pooten, dus herkregen wat meer oorspronkelijke Arthropoden (Myriapoden) badden en steeds behouden hebben, zonder tot stand gekomen vliegvermogen. Het snelle loopen der Carabieiden bevordert de kans om zich een prooi 26 VERSTAG. machtig te maken en doet ze tevens gemakkelijk aan gevaar ont- komen. Zijn dus Coleoptera met vleugels, zoowel vliegende als loopende, aan allerlei gevaren blootgesteld, de snelloopende Caraben zijn reeds goed «beslagen » uit den strijd om het bestaan te voor- schijn gekomen, nl. als vlugge, behendige, krachtige carnivoren, die zich gemakkelijk bergen onder steenen, rotsblokken, in aard- spleten enz.; ook onder de plantenetende en allesetende (afval, schimmelende, organische resten enz.) Coleoptera komen veel onge- vleugelde soorten voor, o.a. de meeste Tenebrioniden, eenige Ceram- hyciden (Dorcadion e. a.) en enkele Curculioniden en Chrysomeliden ; deze dieren zijn voor het meerendeel plomp gebouwd en houden zich tusschen en onder steenen verborgen; hier vormt hun hard chitine- skelet, waaraan ook de dekschilden hebben deelgenomen, een be- schermend pantser. Een aantal Tenebrioniden : als Helenophorus, Akis , Blans, Tentyrea e.a, hebben iets Carabus-achtigs in hun voorkomen, en kunnen door snel loopen gemakkelijk aan het gevaar ontsnappen. Deze grondbewoners leven o. a. in groot aantal in de kustlanden der Middellandsche zee, en wie wel eens eene entomologische excursie gemaakt heeft in Zuid-Italië zal verbaasd geweest zijn over de vele zwarte Pimelia-, Blaps-, Scaurus-, Akis- en andere soorten van Tenebrioniden , die tusschen steenen en rotsblokken leven, waar legio hagedissen eveneens hun schuilplaats zoeken ; tegen die ge- vaarlijke insekten-verslindende reptielen zijn onze ongevleugelde, harde grondkevers zeker wel het best beschut 1), terwijl allerlei goed vliegende insecten, die de zonnige rots- en muurwanden bedekken, door die fraaie «snelloopers» onder de « kruipende dieren » met groote behendigheid gesnapt worden, een wedstrijd in snelheid dus 1) In het kortelings verschenen {ste Heft, Jahrg. XXII van de Wien. Ent. Zeit. 1903, blz. 30, bericht Edm. Reitter dat door een zekeren heer R. Böhm in Cairo het navolgende werd waargenomen. Hen paar hagedissen die met eenige exemplaren van Pimelia grandis in eene ruimte opgesloten waren, werden door genoemde kevers levend verslonden. Zij begonnen aan de oogen zich in het lichaam in te vreten, er bleven slechts eenige skeletdeelen en de klauwen over. Een 5-tal bijgevoegde snuitkevers (Asemus albomarginatus) doodden daarop de Pimelia’s, die diepe gaten in de dekschilden vertoonden. Genoemde waarnemer zag hoe de Pimelia’s onrustig heen en weder liepen; deze hadden op den rug een Asemus, die zich aan de dekschilden ingevreten had. Vi Ey SIT ANG 27 tusschen vliegende en loopende dieren. De phlegmatieke pad echter, die tusschen steenen en rotsen doorschuift, zal ongetwijfeld menige ongevleugelde kever, zonder veel beweging te maken, verslinden. Het is bekend dat men bij het openen van de maag van een pad, in den morgenstond, eene nog goed geconserveerde collectie harde kevers, de slachtoffers dus in den strijd om het bestaan, kan vinden. Van onze gewone, welbekende pad (Bufo vulgaris) leeft in Zuid- Italië een vorm, die reusachtig van afmeting is en dus ook van zijn standpunt in den strijd om het bestaan getraind is, om zich te kunnen vergasten op zooveel goeds in de keverwereld. Zoo zien wij alweder uit de enkele hier opgenoemde feiten, hoe uit de noodzakelijkheid tot lijfsbehoud, toestanden zich gewijzigd moeten hebben en hoe evenzeer in dien strijd om het bestaan, diezelfde dieren op hun beurt op de meest geschikte wijze in hun eigen onderhoud kunnen voorzien. Beider beeld, nl. het dier dat verslindt en het dier dat verslonden wordt, geeft evenzeer belangwekkende momenten in het mechanisme der levende natuur te zien, of om dit op grooter schaal voor te stellen, het beeld van de hinde die niet door den tijger gegrepen wordt en tot haar geluk ontsnappen kan, of dat van den tijger die het geluk heeft om de hinde wel te grijpen en te dooden en daardoor in het leven te blijven. Ziedaar twee grootsche tafereelen in den strijd om het bestaan. De Voorzitter brengt hierop een woord van dank aan de ver- schillende sprekers voor het door hen ter vergadering medegedeelde en verzoekt den heer de Meyere den dank der Vergadering over te brengen aan het Bestuur van het Kon. Zool. Genootschap Natura Artis Magistra, voor de bereidwilligheid, waarmede het zijne lokalen voor het houden dezer vergadering heeft opengesteld. Hij sluit hierop de vergadering. ui : à sé 7, an | es ni ie | ta A | Ki ho Hi N he TRI In NUD a ar mi il 8 i anit N) Ma + y RIO » f , fe wa hi PA nf à! reden, Ini Dk NI JA an i au a N \ MI ‘eae a PAS HULL LG ad ma VE RI gg PANNE, MINT CREA UN, ‚© i ARI qu oath, Ji) ni BET An MOT AREA RN. UP By eat et eG o Er) | HT, VIII eo MAT as let iy Du) HOY! vi mare Ti ay ole Sie i h i) i À FN ae Lie | i ñ DRE Ù Sara vi tt. (IR Ah, ALT RP LRU GES mA By Ke Jie EN wage es i LP id, Hu i HN iin M EEL LION Ik er it Dh tipi ] FP ul IL Wil id } lew if [FOLIE iN ret mm een 11 whl narl Ya LI yet IL IPA ie MILO un MEN O0 Hufter RETTA, Ee Tie MER Sat AAN NE posted a Ne alt) Aleen et TGR AMD Toy yaa i: nh A ‘alia A | SEN AT MR LI il h LA ANTI vs CONTE NT be: 4 ‘ at tf 4 CNE tt i AT SAL piv} Kr (A PT à HEN, bs I um Ri et ‘ ic re was, Filed Agr) tei ina ey RTE Ein am Ibn FD wi Fan er hh su, REN! a nt MT ui i FUI dite REMOTI RA MRO NEN N IT RE À vi vi EAN ely ad Lists iy OTL id TEILEN Al Dil PEUT {fu I att ate di N PRIOR TIEF al eerdere hr ih ‘iy hele Bre i Ja res TC GORT AS Kis 110 vali DAI gia yen } WT? AE A ADULTE CIO AVIO Y 8 al LI by fr dE Usi AK ba eN av at anal! LA AA AE “tou nb DINGE ike tà di „an ‘ee M iù » : AM ren. © J CNT PA UM GUN ON Me REIN Boned: Male LI QE IE fu Sil) Vr) und! board ay pity wo] qu ale A ‘we a: mi e; MINE EI ER MERDE A 4: 1 ar A van En) AS QUE HR ay M du Ai aot: ostia m; Hl tn Vy braun wait ole on iss all mit | dut ac DALE ea H HAE pe hit AB i. Ab Bie CE CO cè fonte. x ae le + genoa L'ANPE Ì ee ad BL v0 ae RN ro De a Pa iù PMR are: ; > Aa alr -. 29 VERE VAN DE ACHT- EN VIJFTIGSTE ZOMERVERGADERING DER NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VERLENGING, GEHOUDEN TE ROERMOND Opr Aa terdas, 6 .Kunı 1903: des morgens ten 11 ure. Eere-Voorzitter de heer Mr. A. F. A. Leesberg. Met hem zijn tegenwoordig de heeren: P. J. van den Bergh Lzn., K. Bisschop van Tuinen, A. van den Brandt, Jhr Dr. Ed. J. G. Everts, D. ter Haar, D. van der Hoop, K. J. W. Kempers, H. J. H. Latiers, Dr. J. C. H. de Meijere, Dr. A. C. Oudemans, Dr. J. Th. Oudemans, Mr. M. C. Piepers, Dr. C. L. Reuvens, Dr. A. J. van Rossum, P. G. T. Snellen, Mr. D. L. Uyttenboogaart, Dr. H. J. Veth en Mr L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel. De heeren P. Caland, J. Jaspers Jr., A. A. van Pelt Lechner, J. Lindemans, R. A. Polak, Joh. Ruys, P. J. M. Schuyt, W. Warnsinck en Erich Wasmann S. J., zonden bericht dat zij tot hun leedwezen verhinderd waren, de vergadering bij te wonen. De Eere-Voorzitter opent ten 14 uur de vergadering met de volgende toespraak : Tijdschr. v. Entom. XLVI. 30 VERSLAG. Mijne Heeren ! Het vorig jaar op de Zomer-Vergadering te Zutphen werd ik door uw vertrouwen geroepen in 1903 te Roermond als Eere- Voorzitter uwe bijeenkomst te leiden, Welnu, wij zijn thans te Roermond bijeen en ik roep u allen welkom toe in de oude Bisschopsstad, niet het minst hun, die voor het eerst onze vergadering bijwonen. Mogen deze juniores tot eigen voldoening, tot verhooging der gezelligheid en tot nut onzer geliefde wetenschap nog vele jaren ons door hunne tegenwoordigheid verheugen. Het is mij meermalen opgevallen, waar ook de vergadering gehouden wordt, hetzij in de centra, als Utrecht, Amsterdam, ’s-Gravenhage of in de excentrische streken, als Groningen, Winterswijk, Maas- tricht, Middelburg en nu ook weer hier, dat behoudens enkele rariora steeds dezelfde leden aan de roepstem van onzen secretaris gevolg geven en op het appel zijn. De reden moet m. i. daarin liggen, nu de reis- en verblijfge- legenheden zoo voor ieders beurs bereikbaar zijn, dat een zekere schroom van niet geleerd genoeg te zijn, van niets bijzonders te vertellen te hebben, een zeker opzien tegen de kennistuaking met de veterani, velen terughoudt. IJdele vrees kan ik gerust zeggen en ik zou niet weten in welke vereeniging een hartelijker toon heerscht dan in de onze, waar de pulli zorgzaam worden opgekweekt en vriendelijk ontvangen, waar ieder zich zoo beijvert, hen als broeders in de wetenschap te be- handelen. Spoort dus allen, hier tegenwoordig, die van die schuchtere leden kent, hen dringend aan eens een kijkje op onze vergadering en excursie te komen nemen en dan, ik ben overtuigd, komen zij trouwer op. Ofschoon zoo dadelijk uw geachte president de fata der Neder- landsche Entomologische Vereeniging van het afgeloopen jaar zal vermelden, zij het mij vergund een eerbiedige hulde te brengen aan de nagedachtenis van onzen oud-president, den braven Generaal van Hasselt, die ons in het afgeloopen jaar ontviel. | 4 4 VERSLAG. 31 Met hem is een der beste vrienden onzer Vereeniging ten grave gedaald. Moge de herinnering zijner deugden, zijner toewijding, zijner kostbare geschenken aan onze Bibliotheek nem een «monu- mentum aere perennius» in uw aller harten bewaren. Ook nog een woord van warme hulde zij mij vergund te brengen aan mijn waarden vriend Dr. Everts, die dit jaar het geluk mocht beleven zijn dertigjarigen arbeid bekroond te zien door het. ver- schijnen van het laatste deel van zijn geesteskind, waarmede het magnum opus, de beschrijving der Nederlandsche coleoptera, vol- tooid is, | En nu, mine Heeren, heb ik reeds te veel van uw geduld ge- vergd. Iterum salve! Ik heet u nogmaals welkom en verklaar de vergadering geopend. De President brengt hierop het Verslag over het afgeloopen ver- eenigingsjaar uit, dat als volet luidt: Mijne Heeren ! Mijn Verslag uitbrengende over de lotgevallen van ons genootschap gedurende het bijna afgeloopen vereenigingsjaar, wenschte ik in de eerste plaats dank te betuigen aan ons medelid, den heer H.J.H. Latiers voor zijne goede zorgen, in vereeniging met onzen eere- president van heden, voor alles wat de regeling onzer vergadering betreft. Wisselingen in ons ledental zijn alweder niet uitgebleven, In de eerste plaats moet ik tot mijn leedwezen vermelden, dat de dood ons vier zeer gewaardeerde collega’s ontroofde namelijk de correspondeerende leden de heeren: Jhr. J. W. May te Londen en Dr. A. G. Vorderman te Batavia. De eerste, sedert 1865 aan de Vereeniging verbonden, heeft haar menigen dienst bewezen en toonde ons bij iedere gelegenheid zijne hartelijke belangstelling. Wat Dr. Vorderman betreft, eerst sedert kort tot ons behoorende 32 VERSLAG. en die den 45den Juli 1901 te Batavia overleed, zoo verwijs ik naar de woorden van waardeering, door Mr. Piepers uitgesproken op de Zomervergadering te Oosterbeek gehouden, op 22 Juli 1899, toen het bestuur zijne candidatuur voordroeg. Met die woorden stem ik ten volle in. Zelf uitstekend ornitholoog, verzuimde Dr. Vorderman nooit de gelegenheid tevens de belangen der entomo- logie, speciaal wat de kennis der Lepidoptera van Nederl. Oost- Indié betrof, met ijver te bevorderen. Nog beter dan aan mij, is dit bekend aan Mr. Piepers, met wien hij sedert jaren in betrekking stond en het smart ons dan ook zeer, dat hij op den betrekkelijk jeugdigen leeftijd van 57 jaar zeer onverwacht aan de wetenschap werd ontrukt. De gewone leden wier afsterven wij betreuren, zijn de heeren: Dr. A. W. M. van Hasselt te ’s Gravenhage en Mr. E. A. de Roo van Westmaas te Velp. Vooral de dood van den eersten, op 16 September 1902 in den ouderdom van 88 jaar overleden, was een waar verlies voor de Vereeniging. Wat al herinneringen rijzen bij de oudere leden op bij het noemen van zijnen naam! Zeer getrouw bezoeker onzer Vergaderingen , ook der Haagsche bijeenkomsten , — vooral sedert zijne pensioneering als inspecteur bij den geneeskundigen dienst van het nederlandsche leger met den rang van generaal-majoor, sloeg hij er tot 1896 nauwelijks ééne over. Gedurende verscheidene jaren lid van het bestuur en onze president van 1880 tot 1889, ging van hem door zijn voorbeeld en zijne toespraken gedurende de werkzaamheden en aan den disch eene bezielende kracht uit, die steeds onze bijeenkomsten in hooge mate verlevendigde. Met hart en ziel aan ons genootschap ver- bonden, verzuimde hij nooit de gelegenheid om, waar hij kon, de belangen der vereeniging te bevorderen en zeker was het eene groote en smartelijke opoffering voor hem toen het klimmen zijner jaren en daarmede gepaard gaande toenemende doofheid hem dwongen zich de deelname aan onze vergaderingen te ontzeggen. Ik ben dan ook stellig overtuigd dat, wanneer zij gehouden werden, van Hasselt met zijn geest in ons midden was. Nog in 1898, op de Winter- VRS DAG. 33 vergadering te ’s Gravenhage, den 23sten Januari nam hij de gelegen- heid waar, om gedurende eenige oogenblikken, als plechtig af- scheidsbezoek , in ons midden te vertoeven. Behalve zijne verdiensten in de door hem bekleede ambtelijke betrekkingen, door meer bevoegde personen dan ik naar den eisch in het licht gesteld — men zie het Tijdschrift voor Geneeskunde van verleden najaar — was van Hasselt een uitstekend Araneoloog. Daarvan leggen zijne talrijke bijdragen in ons Tijdschrift een schitterende getuigenis af. Gedurende vele jaren kan men nauwe- lijks een deel opslaan of het bevat een of meer stukken van zijne hand. Zijne laatste bijdrage was van 1900, in deel 43 p. 200 --222. «De beteekenis der spinnen». Dr. van Hasselt beoefende met uit- muntend gevolg de studie der exotische spinnen, maar was vooral een uitstekend kenner onzer inlandsche Araneiden, waarvan hij eene systematische lijst, in het latijn, publiceerde in deel 28 (1884—85) van het Tijdschrift voor Entomologie p. 113-188, en in deel 29 (1885—86) p. 51—110, met vervolgen in de deelen 33 (1889—90) en 41 (1898). Hier kan ik niet nalaten te betreuren dat Dr, van Hasselt ons geene systematische beschrijving der Nederlandsche Araneiden heeft geschonken, Voorzeker was hij uitstekend in staat die zamen te stellen, maar ik geloof dat de reden waarom hij dit niet deed, vooral gelegen was in zijn groote, ja overgroote bescheidenheid, De vrees, niet genoeg oorspronkelijks te kunnen leveren en voor een compilator te worden gehouden, heeft hem zeker weerhouden, Zeker ten onrechte; hij stelde zijne kundigheden te laag en ik bejammer het, dat een schat van kennis met hem is verloren gegaan. Thans rest mij alleen de hoop dat een ander de taak moge opvatten, steunende op de bovenvermelde lijsten en zijne collectie, die hij aan ’s Rijks Museum schonk. Van van Hasselt’s belangstelling in onze Vereeniging legden nog zijne laatste daden getuigenis af. Volgens zijn uitgesproken wensch ontvingen wij van zijne erven eene gift van f 300.— voor de kas en al zijne boeken en brochures over entomologie voor de bibliotheek, Indien ooit van een onzer afgestorven leden gezegd kan worden 34 VERSLAG, dat zijn naam in eere zal blijven, dan is het van onzen vriend Dr. A. W. M. van Hasselt, en het strekt mij dan ook tot eene levendige voldoening, dat ik u mag mededeelen dat onze eere- president van heden, zoo goed is geweest een stuk ter zijner her- denking voor het Tijdschrift te schrijven, Het zal in de eerste aflevering van deel 46 het licht zien. Onder de leden van beteekenis voor onze Vereeniging mocht evenzoo Mr. E. A. de Roo van Westmaas, die den 24sten November 1902 te Velp bij Arnhem overleed, worden gerekend. IJverig medearbeider aan het werk van Sepp, legde hij zich ook, op aansporing van Mr. H. W. de Graaf, niet minder vooral toe op het verzamelen en de studie onzer Microlepidoptera. Met welk gevolg hij dit deed, daarvan geven de lijsten in de Bouwstoffen voor eene Fauna van Nederland en in ons Tijdschrift getuigenis. Wat dit laatste betreft, zoo publiceerde de Roo van Westmaas vooral in de eerste 12 deelen bijdragen en stelde ook een Reper- torium zamen over den inhoud der 8 eerste jaargangen. Bijzondere vermelding onder de bijdragen van zijne hand ver- dienen die in deel V (met den heer N. H. de Graaf) en deel VII over de cultuur van Saturnia Cynthia en Antheraea Yama-Mai. Voor hun lidmaatschap bedankten, als begunstiger, de heeren: Mr. L. E. van Petersom Ramring te Schagen, J. C. A. Sepp te Enschede en F. J. Frowein te Arnhem, zoomede als lid: H. J. D. Moele Bergveld te Oosterbeek, E. D. van Dissel te Utrecht, Dr. H. F. Nierstrasz te Utrecht en L. J. van Rhijn te Bergen op Zoom. terwijl overleed onze begunstigster, Mevrouw M. Ooster, geb. de Perrot, te Amsterdam. Daartegenover traden toe, als begunstiger, de heer: J. V. M. van Toulon van der Koog, Burgemeester van Renkum, te Oosterbeek, en als leden de heeren: VERSLAG. 35 J. J. de Vos tot Nederveen Cappel te Medan (Sumatra), A. H. J. Thie te ’s Gravenhage, J. F. Klijnstra » en B. H. Klijnstra » Zoodat onze Vereeniging thans telt: 18 Begunstigers , 7 Fereleden, 9 Correspondeerende leden, 4 Buitenlandsche leden en 108 Gewone leden. Tot de publicatién onzer Vereeniging overgaande, zoo kan ik vermelden, dat deze sedert mijn laatste verslag geregeld werden voortgezet. Van het Tijdschrift verscheen deel 45 geheel terwijl van deel 46 aflevering 4 op de pers is. Van de Entomologische Berichten zagen de nummers 6—11 het licht en N°. 12 is in bewerking. Het is mij hoogst aangenaam thans te kunnen overgaan tot de vermelding, dat in dit voorjaar ook het tweede gedeelte der Coleoptera Neerlandica van Dr. Everts is verschenen. Hiermede is dit belang- rijke werk, waaraan de schrijver onverdroten de beste jaren zijns levens heeft gewijd, met opoffering niet alleen van tijd en krachten, voltooid en ik geloof, de tolk te zijn van uw aller gevoelens, wanneer ik hem niet alleen onze hartelijke gelukwenschen toebreng , maar ook onzen dank betuig voor de kostbare verrijking onzer entomologische literatuur, die wij van hem ontvingen. De Coleoptera Neerlandica is een standaardwerk, dat ook door buitenlandsche coleopterologen met waardeering werd ontvangen en besproken, Ik ben overtuigd dat wie er zich inwerkt, den grond- slag legt voor eene degelijke kennis, niet alleen van onze inlandsche kevers, maar ook voor die der geheele wereld. Met genoegen wijs ik mede op de keurige uitvoering van het werk door de firma Marts. Nijhoff te ’s Gravenhage. Hopende dat een onzer Coleopterologen ook dit tweede deel van Dr. Everts werk in het Tijdschrift zal bespreken, eindig ik hier met den wensch dat, nu de Nederlandsche Lepidoptera en Coleo- 36 VERSLAG. ptera bewerkt zijn, ook de overige orden bearbeiders zullen vinden, Ik geloof hier mede het onlangs verschenen werk van Mr. Piepers, Mimiery, Selektion, Darwinismus—Leiden, E. J. Brill 1903 als eene belangrijke en uitvoerige behandeling der drie genoemde theo- riön wel te mogen vermelden, | Wat den toestand onzer finantién en biblotheek betreft, zoo ben ik zoc vrij dienaangaande naar de verslagen van onzen Penning- meester en onzen Bibliothekaris te verwijzen. Zij zullen u een getrouw beeld van den stand van zaken geven. In het bijzonder wenschte ik nog aan Dr. Reuvens den dank te zeggen voor zijn Overzicht der Entomologische Literatuur, verleden jaar samen ge- steld, dat hij op zijne kosten liet drukken. Aan het eind van mijn jaarverslag gekomen, moet ik dit besluiten met woorden van leedwezen en van erkentelijkheid. Van leedwezen, omdat de minder gunstige staat mijner gezondheid mij noodzaakt om, voor mijn tijd van aftreden, het Bestuur te verlaten; van erkentelijkheid voor de hulp en medewerking, die ik mocht onder- vinden zoowel van mijne medebestuursleden als van de overige leden der Vereeniging en die mij daardoor de vervulling mijner plichten inderdaad zoo gemakkelijk hebben gemaakt. Met mine hartelijke wenschen voor den voortdurenden bloei der Nederlandsche Entomologische Vereenigidg, besluit ik het laatste Verslag dat ik de eer mag hebben uittebrengen. De Eere-Voorzitter bedankt met eenige welgekozen woorden den President voor het uitbrengen van dit, zijn laatste jaarverslag, en spreekt tevens namens de vergadering haar leedwezen uit, dat de heer Snellen besloten heeft uit het Bestuur te treden wegens den toestand zijner gezondheid. Geen der leden eenige vragen betreffende het jaarverslag te doen hebbende, verzoekt hij den Penningmeester de rekening en ver- antwoording der finantién uit te brengen. Deze luidt als volgt: Ook dit jaar kan de toestand der verschillende rekeningen gunstig genoemd worden, zoodat het kapitaal der vereeniging, dank zij VERSLAG. ot o. a. het legaat van Dr. A. W. M. van Hasselt. weder met f 1000.— zal kunnen vermeerderd worden, Het groote voor- deelige saldo van het Fonds voor de uitgaaf van het Tijdschrift beteekent echter niets, daar van de platen van het thans voltooide deel nog niets, van het drukwerk slechts de helft betaald is. Ik vrees dat deze rekeningen zelfs niet uit het saldo zullen kunnen worden bestreden. Het te kort op het Fonds der Bibliotheek Hartogh Heys van de Lier zal waarschijnlijk om de twee jaren telkens . terugkeeren, totdat het groote en kostbare werk van Moore vol- tooid is. Algemeene Kas. Ontvangsten, Muondeclis: saldo: vorig jaar. Mes, Sei. te vant ae SF 470.37 Benteavenselleefene 270i kis eisai: 0 219069 » II SERIE I er nn N | Woniributie von Tieden > + . 2s te » 684— » Dee Begunstigers i o e. 2 à pe LTO Seche bia = oto verte Oe OD 3.— fieskochiesseschrfteni mcs kde ee re GED 8.10 Besaat Drs A, Wo M. vans Hassell 2. . … °°. d 300.— Bijdrage N. N. tot aankoop van boeken-. . . . » 50.— Nerkoop van dubbele boeken . . ... . . : . » £398.95 f 1925.01 5 Uitgaven. Bewarwe fonds, Tijdschrift, zoe a aa nt ver veter fl DD Assuranme der Bibliotheek A. (oN) «bet 2 10.90 Jaarlijksche bijdrage aan de Phytopathologische Ver- SON UU EER Cee ee à) 5.— menor van boeken. =. = … … + ‘Lula 0. 01 294,23 banders Vath Hoeken 0. … … ,. . were 61.60 brulken:-vamiverslagen. … gl. . = uns. » 153,785 transporteeren f 580.515 38 VERSLAG. transport f 580.545 Drukken van de entomologische berichten. » » de supplementen op de catalogi. Circulaires, kwitantién enz. . Lokaalhuur enz. voor de Bibliotheken . Verschotten der leden van het Bestuur. Verzending boeken Dr. van Hasselt. . De ontvangsten bedroegen . De uitgaven. dus batig saldo Fonds voor de wilgaaf van het Tydschrift. Ontvangsten. Voordeelig saldo vorig jaar. Rijkssubsidie Verkochte ex. aan den Boekhandel . » » >» de leden Bijdragen van begunstigers. Uitgaven. Platenrekening Deel 44. Drukloon Deel 44 afl, 3 en 4 en Deel 45 afl. 1 en 2 Rekening Bal en Zonen. Verschotten waaronder kosten van verzending. Assurantie van het fonds Tijdschrift. Zegel en leges op de rijkssubsidie De ontvangsten bedroegen De uitgaven . dus batig saldo. » 55.05 » 17.90 » 23.50 » 60.— » 11.435 » 6.50 f 820.90 » 1925.015 » 820.90 1.110441 f 437.75 » 500.— » 361.65 » 330.— » a f 1704.40 f 431.50 » 406.225 » 4,50 » 54.95 » 3.— » 1.70 fi 901372 » 1704.40 » 901.875 f 802.525 VERSLAG. 39 Fonds der bibliotheek Hartogh Heys van de Lier. Ontvangsten. Voordeelig saldo vorige rekening . «© . . . . . f 23.98 Rente inschrijving Grootboek . . . . . . . . » 302.54 f 325.87 Uitgaven. Kabinden van boeken A sers is! Vel secre al 2 tf 948 Aankoop » » EN di none SLA NSS UELI TRES ER ee ed 9.— f 353.09 De uitgaven bedroegen . . » 353.09 De ontvangsten. . … … DM JADO dusrte korbs ar fier, 2022 De Eere-Voorzitter, den dank der Vereeniging uitbrengende aan den Penningmeester voor het door hem gehouden beheer, ver- zoekt den heeren Latiers en Kempers diens rekening na te zien en na de pauze hunne bevinding mede te deelen. Daarna verzoekt spr. den Bibliothecaris zijn verslag over den toestand der bibliotheken wit te brengen. Deze voldoet aan dit verzoek in de volgende bewoordingen : M. H. Uw bibliothecaris verheugt zich in ’t bewustzijn, dat het verslag over 1902—1993, door hem uittebrengen, gunstig mag worden genoemd, Immers de bibliotheek werd dit jaar zoo door een hoogst belangrijk legaat van wijlen Generaal van Hasselt, als door veel geschenken en meerdere aankoopen niet gering uitgebreid. Het supplement VI op onze Catalogi heeft dan ook een behoor- lijken omvang dit jaar, gelijk u zich zult kunnen overtuigen als het u, naar ik heop, spoedig bereiken zal. Een druk gebruik werd er door de leden dit jaar van de boekerij gemaakt ; toch kon het nog veel grooter zijn. 40 VERSLAG. Ik geloof dat nog niet allen zoo doordrongen zijn van den rijk- dom, niet alleen op zuiver entomologisch, maar ook op ander gebied onzer Bibliotheek. Vele leden bestudeeren, geloof ik, onze Catalogus te weinig; de vaak tot mij komende vraag «is dat boek ook in ons bezit» bevestigt mij daarin, en juist bij het doorbladeren van een boekenlijst ontmoet men zoo dikwijls een titel, die lokt tot kennismaking, wat dan weder tot verder nasnuffelen aanleiding geeft. Met het literatuur-overzicht zal over het afgeloopen jaar een tweede proef genomen worden; ook dat zal u binnen niet te langen tijd bereiken. Geschenken ontvingen wij van Mej. M. L. Reuvens en van de heeren: C. Aurivillius, P. Bachmetjew, N. Banks, S. Bengtsson, A. Busck, R. V. Chamberlin, D. W. Coquillet, W. v. Deventer, H. G. Dyar, E. Everts, A. Eyssell, L. Ganglbauer, E. A. Goeldi, C. J. E. Haglund, W. E. Hinds, D. v. d. Hoop, Z. Kamerling, N. Leon, J. G, C. Loman, J, G. de Man, J. G. Needham, A. G Oudemans, M. C. Piepers, R. A. Polak, F. Plateau, E. Reitter, C. L. Reuvens, A. J. v. Rossum, E. D. Sanderson, H. Schouteden, A. Sjöstedt, J. B. Smith, T, Thorell, L. Trägärdh, E. Turati, A. Ulke, E. Wahl- gren, E. Wasmann, L. Zehntner, en van: het Ministerie van Water- staat enz., Proefstation O. Java, Rijkslandbouwschool. Legaten kregen wij van wijlen Dr. A. W. M. van Hasselt en wijlen H. W. Groll (eenige vervolg-deelen). Gebouw en kasten bleven voor schade bewaard, boeken voor schimmels en schadelijke insekten of knaagdieren. De Eere-Voorzitter stelt thans voor, de punten 4 en 5 der agenda tot na de pauze uit te stellen en nu over te gaan tot de benoeming van de twee leden, die met den President de Commissie van Redactie van het Tijdschrift voor Entomologie vormen. Bij de daarop gehouden stemming blijkt, dat de aftredende leden, de heeren Everts en Leesberg, met algemeene stemmen herkozen zijn. Deze verklaren zich bereid, hunne functien te blijven vervullen. Het voorstel van het Bestuur, tot benoeming van een Buiten- gewoon Eerelid, wordt daarop in behandeling genomen. VERSLAG. 41 De President stelt namens het Bestuur voor, het Buitengewoon Eerelidmaatschap aan Z. K. H. den Prins der Nederlanden, Hertog van Mecklenburg, aan te bieden, welk voorstel, met toejuiching door de vergadering ontvangen, bij acclamatie wordt aangenomen Eveneens vindt het voorstel tot benoemiug van de heeren Prof. Dr. €. Aurivillius, te Stockholm en L. Ganglbauer, te Weenen tot Eereleden der Vereeniging een gunstig onthaal, nadat door den heer Snellen gewezen is op de verdiensten als lepidopteroloog van den eerste en door den heer Everts op de belangrijke werken, die de laatste het licht heeft doen zien op het gebied der coleopterologie. De vergadering benoemt genoemde heeren daarop met algemeene stemmen tot eerelid. Bij de vaststelling van de plaats, waar de volgende zomerver- gadering zal gehouden worden, wordt door den heer Reuvens het Gooi; door den heer Veth Zierikzee; door den heer van Rossum Enschede; en door den heer J, Th. Oudemans Winterswijk voor- gesteld. Bij de daarop gehouden stemming, blijkt Winterswijk ge- kozen te zijn. De heer Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel wordt tot Eere-Voorzitter voor die vergadering gekozen en verklaart zich bereid, deze benoeming aan te nemen. Voordat tot de gebruikelijke pauze wordt overgegaan, verzoekt de heer A. C. Oudemans het Bestuur eens na te gaan of het mogelijk is, dat in het vervolg den auteurs 40 overdrukken gratis worden verstrekt, in plaats van 25, van hunne bijdragen in het Tijdschrift voor Entomologie, in navolging van den Zoologischer Anzeiger, van de Abhandlungen, herausgegeben vom naturwissen- schaftlichen Verein zu Bremen, van het Tijdschrift der Neder- landsche Dierkundige Vereeniging en zoo vele andere tijdschriften. Verder vestigt hij de aandacht van de Commissie van Redactie van het Tijdschrift op de Drukkerij van den heer Mulder, te Leiden, waaraan de lithograaf Bijtel werkzaam is. Hij zag daarvan zeer fraaie platen van Fungi. Misschien is hij te gebruiken voor goed- koope platen. De President zegt, dat tegen het verzoek van den heer Oudemans 42 VERSLAG. noch bij het Bestuur, noch bij de Commissie van Redactie van het Tijdschrift eenig bezwaar bestaat, daar voor de overdrukken boven de thans gebruikelijke 25 slechts de drukkosten en het papier der meerdere exemplaren wordt in rekening gebracht, terwijl de platen bij de verlangde afdrukken gratis door de Vereeniging worden afgestaan. De uitgaven voor de vereenigingskas zullen dus hierdoor weinig vermeerderd worden. Na de pauze brengt de heer Kempers, ook namens den heer Latiers, verslag uit over de rekening en verantwoording van den Pen- ningmeester. Zij hebben de boeken met de hun overgelegde bescheiden vergeleken en alles in de beste orde bevonden, en kunnen dus aan de vergadering voorstellen, den Penningmeester te dechargeeren, onder dankbetuiging voor het door hem gehouden beheer. Alsnu stelt de Eere-Voorzitter punt 4 der agenda aan de orde en geeft het woord allereerst aan den heer Piepers om de door dezen voorgestelde wetswijzigingen nader toe te lichten. De heer Piepers verwijst naar de schriftelijke toelichting, die hij aan de aanwezige leden heeft gezonden en waaraan hij niets meer toe te voegen heeft. Deze toelichting luidt als volgt: VOORSTELLEN tot Wetsverandering aan het Bestuur der N. E. Vereeniging aangeboden en ter herinnering wan de leden rondgezonden door den ondergeteekende. Het het oog op de hem bekende omstandigheid dat eerstdaags eene presidents-vacature in de N. E. Vereeniging zal ontstaan en dus de gelegenheid zich voordoet om zulke verbeteringen in de thans vastgestelde wijze van presidentsverkiezing aan te brengen als anders door het daaraan verbonden gevaar lichtelijk de persoon- liike gevoelicheid van den dignitaris te krenken veel bezwaar in D D © VERSLAG. 43 kunnen hebben, wenscht de ondergeteekende op het volgende de aandacht te vestigen. Het Bestuur der Vereeniging bestaat thans volgens art. 14 der wet uit 5 leden, die onder elkander de in dat artikel genoemde betrekkingen verdeelen en waarvan om de 2 jaren twee, en het zesde jaar 1, aftreden, allen dadelijk herkiesbaar zijnde. Deze rege- ling wordt nu betwijfeld het belang der Vereeniging te bevorderen. In de eerste plaats komt het voor dat de vraag aan welk der bestuursleden elke der door hen te vervullen functiéa moet worden opgedragen, wel van te veel belang is om die door het bestuur alleen te laten beslissen en het dus wel verkieslijk zou wezen dat elk dier functionarissen door de stemming der leden zelven werde aangewezen. Inderdaad wordt feitelijk toch wel reeds met eene dergelijke bedoeling voor bestuursleden gestemd; het is echter zuiverder indien dan ook die bedoeling verzekerd zij zoo tot haar recht te komen. Wijders schijnt aan de bestaande regeling wel het gebrek te kleven het bestuur al te zeer tot een vast, immer uit dezelfde personen aangesteld, college te maken, bepaaldelijk ook het presi- dentschap te lange jaren door denzelfden persoon te doen vervullen. Minstens twee en soms zes jaren blijft toch reeds van zelf elk lid van het bestuur in zijn functie en — iedereen weet het — wan- neer dan zulk een lid aftreed bestaat er een zoo sterke moreele drang om hem te herkiezen dat het feitelijk nagenoeg immer zal moeten plaats vinden. Immers, het valt niet te ontkennen dat de — trouwens zelfgekozene — determinatie //omo sapiens deze dier- soort niet belet zich door eene niet geringe geestelijke zwakheid op vele punten te onderscheiden, en dat deze haar b. v. ook zeer geneigd maakt zich, ingeval zij in het bedoelde geval niet her- kozen wordt, zeer gekrenkt en zelfs gekwest te gevoelen, daarin dan een miskenning doet zien zoowel van hare verdiensten in het algemeen als van hare diensten als bestuurslid bewezen, ook al is dit in werkelijkheid geenszins het geval maar het welbegrepen be- lang der gemeenschap om ook eens nieuw bloed in het bestuur te brengen de eenige reden. De voorbeelden hiervan liggen in alle 44 VERSLAG. dergelijke vereenigingen voor het grijpen. Niet gaarne wil men hier- toe aanleiding geven, vooral niet tegenover veelal toch werkelijk verdienstelijke leden, met wie men ook dikwijls particulier bevriend is, en die daarenboven dan niet zelden enveloppés de leur colere de vergaderingen niet meer zullen gaan bijwonen, zooal niet zelfs voor hun lidmaatschap bedanken; in beide gevallen de Vereeniging van hare beste krachten berovende. Neen, dan maar liever her- kiezen, denkt men, en — terecht. Maar met dat al ontslaat zoo een toestand, naar vermeend wordt, geenszins in het belang der Vereeniging. Wat tenminste het presidentschap betreft, is het met het oog op den grooten invloed, door den president uit den aard der zaak uitgeoefend en die zich ook tot het wetenschappelijk orgaan der Vereeniging en dus tot hare wetenschappelijke beteekenis uitstrekt, zeker zeer wenschelijk dat dit niet lang door den zelfden persoon worde bekleed. Want ook in onze Vereeniging kunnen en zullen zich toch dikwijls verschillende richtingen en zienswijze voordoen, welke elke hare waarde en recht van bestaan hebben en daarom best op hare beurt eens aan het woord komen. Op die wijze kan alleen een frisch wetenschappelijk leven worden onderhouden, alles, wat te lang onveranderd blijft, toont eene neiging om te gaan verharden. Ook wat de vice-president betreft geldt dit zelfde, zij het dan ook in mindere mate; hetgeen deze beschouwing nog versterkt is het feit dat de drie andere fonctio- narissen, om hunne speciale bekwaamheden veelal dezelfde per- sonen moetende blijven daardoor op de opvattingen van het be- stuur toch uit den aard der zaak reeds een zeer conservatieven invloed zullen uitoefenen. Het ware dus, meent men, wel zeer verkieslijk dat de wet hier tusschenbeide kwame. Werd toch ten deze bepaald dat de president en de vicepresident na twee jaren lid van het bestuur te zijn geweest moeten aftreden en dan gedurende drie jaren niet voor bestuurslid verkiesbaar zijn dan zou dit euvel komen te verdwijnen zonder dat iemand zich indien hij niet weder verkozen werd, daardoor gekrenkt zou kunnen gevoelen. En tevens zou op die wijze nog voor eene andere, dergelijke, menschelijke gevoeligheid VERSLAG. 45 veel aanleiding worden weggenomen. Altijd zullen er toch leden voorkomen, die, hetzij op grond hunner wetenschappelijke ver- richtingen, hetzij om den langen duur van hun lidmaatschap, het- zij om andere redenen, ook niet zonder medewerking der mensche- lijke ijdelheid, van oordeel zijn er aanspraak op te mogen maken eens in het bestuur zitting te nemen, en het onbillijk achtende wanneer dit niet gebeurt, zich ook gekrenkt gaan gevoelen met hetzelfde boven reeds aangegeven gevolg, het verwaarloozen der vergaderingen en zelfs het opzeggen van het lidmaatschap; aldus goede en soms zelfs uitstekende krachten aan de vereeniging ont- trekkende. Ook aan deze gevoeligheid zou wat meer mutatie in de bestuursleden wat te gemoet komen; het verdient ook daarom aanbeveling, het bestuur nog met een zesde, geene bepaalde functie vervullend lid, evenals de president aftredende, aan te vullen. Het bekende genootschap «the Entomological Society of London» heeft om aan hetzelfde euvel te ontkomen een groot aantal be- stuursleden. De talrijkheid van zijne leden, grootendeels daaren- boven te Londen woonachtig, maakt dit daar mogelijk. In Neder- land heeft men daartoe een anderen weg in te slaan, maar behoort daarom toch het feit zelf niet over het hoofd te zien. Om deze redenen meent nu de ondergeteekende dat het aan- beveling zoude verdienen art. 14 der wet aldus te lezen: «Het bestuur der Vereeniging bestaat uit den president, den vice-president, den secretaris, den penningmeester, den bibliothecaris en nog een zesde lid zonder bepaalde functién, Zij worden telkens voor twee jaren als zoodanig door de leden benoemd; de president, de vice-president en het zesde lid zijn na twee jaren te hebben gefungeerd, in de eerst volgende drie jaren niet weder voor bestuurslid verkiesbaar,» Hieraan zou dan nog de volgende nieuwe lezing van art, 15 behooren te worden toegevoegd : «Indien tusschentijds een vacature ontstaat, wordt daarin doot een tijdelijken vervanger voorzien, door het bestuur voor den tijd dat de betrekking anders onvervuld zou blijven benoemd,» Hoewel het bovenstaande alleen den ondergeteekende van vol- Tijdschr. v. Entom, XLVI, 4 46 VERSLAG. doende belang voorkomt om tot eene wetsherziening over te gaan, bestaan er toch ook nog andere voorschriften der wet, die wel eenige verbetering noodig hebben; indien dus tot de boven voor- gestelde wijziging der wet wierde overgegaan zou het wel wen- schelijk wezen daarin dan tevens te voorzien. Als zoodanig meent de ondergeteekende op de volgende te mogen wijzen: Avid. De uitdrukking «maatschappelijk jaar» is zeker onjuist en behoort door «gezelschaps, — of «vereenigingsjaar» te worden vervangen. Er bestaat maar één maatschappelijk jaar, dat wat maatschappelijk is aangenomen, beginnende op 1 Januari. Art. LOL Waarom aan eereleden geen stemmingsrecht toegekend? Hunne ondervinding — men denke b. v. aan wijlen Jan der Wulp, kan aan hunne stem veel waarde geven en bovendien behoort een eerelid, eershalve alle rechten te bezitten. Art. 18. Een begunstiger verschilt van een gewoon lid alleen hierin dat hij meer tot stijving der kas bijdraagt. Is dit nu eene voldoende reden om hem geen stemrecht toe te kennen? Wel wat al te antikapitalistisch ! Art. 216. Vooral ook wanneer het bestuur met een lid wordt uitgebreid, maar ook reeds thans met het oog op het feit dat niet allen in het centrum des lands wonen, schijnt het wel verkieslijk aan dit artikel toe te voegen dat tot het wettig houden eener bestuurs- vergadering de aanwezigheid van vier leden voldoende is. Art. 53. Met het oog op de uitgave der Æntomologisehe Berichten schijnt het noodig aan het slot van dit artikel toe te voegen de woorden: «en verdere al zulke geschriften tot welker uitgave op eene alge- meene vergadering wordt besloten.» TERSLAG. AG Art. 60. Aan dit artikel zal indien eenige wetsverandering tot stand mocht komen moeten worden toegevoegd: «Dezelfde regel geldt voor alle in deze wet aan te brengen veranderingen.» (w. 9.) Mr. M. G. Prepers. De heer J. Th. Oudemans vergeleek de reglementen van circa 10 andere wetenschappelijke vereenigingen en vond in geen van deze eenige bepalingen, waardoor de leden van het bestuur niet dadelijk herkiesbaar waren. Hij acht het dan ook niet wenschelijk, dat men door het reglement gebonden wordt, bestuursleden bij hun aftreden niet te herkiezen. De heer Piepers bestrijdt dit door er op te wijzen, dat volgens zijn voorstel het aftredende bestuurslid na drie jaren weder gekozen kan worden. De heer J, Th. Oudemans vestigt ook de aandacht er op, dat de President niet alleen leider der vergadering enz., maar ook volgens de wet Lid der Commissie van Redactie van het Tijdschrift voor Entomologie is, waaruit hij dus zou moeten treden, na twee jaren in genoemde commissie zitting gehad te hebben, wat, hiervan is hij verzekerd, groote storing in den geregelden gang van zaken in deze commissie zal teweeg brengen en tevens de geregelde uit- gave van het orgaan onzer vereeniging niet zal bevorderen. De heer A. C. Oudemans stelt voor, de leden van het Bestuur voor 5 jaren te benoemen, waarmede de heer Piepers zich vereenigt. De heer ter Haar juicht het voorstel van den heer Piepers tot verkiezing van President, Vice-president enz, als zoodanig, zeer toe, daar hij het wenschelijk vindt, dat de verdeeling der functién niet alleen bij het Bestuur berust, waarop de heer Snellen in het licht stelt, dat toch steeds bij eene vacature in het Bestuur aan de leden bekend is, welke functie het te benoemen bestuurslid zal te vervullen hebben en de keuze dus met het oog op diens ge- schiktheid als zoodanig geschiedt. In dit opzicht acht hij dus wets- wijziging geheel overbodig, 48 VERSLAG. De Eere-Voorzitter stelt voor, de stemming over het gewij- zigde art. 14 in onderdeelen te doen plaats hebben en de daarop gehouden stemming maakt uit, dat in het vervolg, evenals tot nog toe geschiedde, zullen gekozen worden «Leden van het Bestuur», welke vervolgens hunne functién onderling verdeelen. Over het voorstel tot toevoeging aan het Bestuur van een zesde lid, zonder bepaalde functie, ontstaat ook een levendig debat, waarna de stemming uitmaakt, dat tot deze uitbreiding van het Bestuur wordt besloten. Bij de nu volgende stemming over het aantal jaren, waarvoor de Bestuursleden verkozen worden, wordt het voorstel van den heer Leesberg, om deze voor zes jaren te verkiezen, aangenomen. Hierop wordt in stemming gebracht, of de leden van het Bestuur dadelijk zullen herkiesbaar zijn, of niet. Aangenomen wordt, dat deze zullen zijn dadelijk herkiesbaar, De heer Piepers verzocht hierna den eere-voorzitter, zijne ver- dere voorstellen tot wetswijziging niet in behandeling te nemen, waarmede zich de meerderheid der vergadering niet kan vereenigen, aangezien verschillende leden de verdere voorstellen gaarne zullen ondersteunen. De heer Veth meent, dat het ’t doeltreffendst zal zijn, wanneer het Bestuur verzocht wordt, op de volgende zomervergadering eene geheel nieuwe wet voor te stellen, Daarin kunnen dan de thans aangenomen wetswijzigingen worden opgenomen en zoodoende een beter geheel verkregen worden, dan door het thans wijzigen van de bestaande wet, De vergadering gaat met dit voorstel mede, en de secretaris zal aan alle leden per circulaire verzoeken, de door hen eventueel voor te stellen wijzigingen of nieuwe artikels in de wet vóór 4 September aan zijn adres in te zenden. De Eere-Voorzitter stelt daarna voor, tot de verkiezing van een bestuurslid, in plaats van den heer P, C. T. Snellen, over VERSLAG. 49 te gaan en daarna tot verkiezing van een zesde bestuurslid. Bij meerderheid van stemmen worden de heeren BJ Ph: Oudemans en Dr. A. J. van Rossum verkozen, Beiden verklaren zich bereid deze benoeming aan te nemen. De Eere-Voorzitter schorst de vergadering, om het Bestuur in de gelegenheid te stellen, de functién onderling te verdeelen. Het Bestuur verwijdert zich daarop voor enkele oogenblikken, waarna de heer Everts mededeelt, dat het Bestuur den heer Dr. J. Th. Oudemans tot President heeft gekozen en dat de overige bestuursleden hunne functién zullen blijven waarnemen. Hierop wordt tot de wetenschappelijke mededeelingen overgegaan. De heer Leesberg laat ter bezichtiging rondgaan een vijftiental exemplaren van Hydrothassa aucta ¥., van waterplanten gesleept bij ’sGravenhage door Dr. Bolten. Terwijl bij de type van deze soort de blauwe dekschilden aan de buitenzijde geel gerand zijn, zijn al deze exemplaren geheel eflen blauw en behooren tot de var. glabra Herbst, die tot nu toe nog niet in ons land is waar- genomen, doch in Zuid-Europa voorkomt. De literatuur over deze soort naziende, vond spr., dat Seidlitz in zijn Fauna Transsylvanica de effen blauwe soort als type van Prasocuris glabra aangeeft, terwijl hij de soort met gele banden vermeldt als var. aucta en er bijvoegt «selten». Redtenbacher geeft aucta als type en zegt er bijcselten einfärbig», terwijl hij bij Bach en Gutfleisch vond eveneens «selten». Het schijnt alzoo aan te nemen, dat de oudste vorm de type met gele randen is, dat die kleur in het Zuiden reeds is verloren en nu ook langzamerhand in het Noorden de gele kleur verdwijnt. Weise schrijft: «Bei glabra geht der Seitensaum allmählich von hell gelbroth in metallisch dunkelroth bis peckschwarz, mit starkem grünen Schimmer über», Hij schijnt de «einfärbig grüne» niet te kennen. Spreker verzocht de coleopterologen hunne aandacht hier op te vestigen. 50 VERSLAG. De heer Snellen deelt het volgende mede: In de Vlinders van Nederland, deel I p. 548 heb ik bij Pseudo- terpna Pruinata Hfn. geen variëteiten beschreven. Wel merk ik op in eene noot: Exemplaren die wat lang gevlogen hebben worden geheel grijs. Dat zij ook zoo uit de pop komen, zou ik met zekerheid niet kunnen zeggen», Van dergelijke grijze exemplaren had ik namelijk toenmaals nog niet anders dan blijkbaar afgevlogen stukken gezien. Sedert heb ik geene aanleiding gevonden om op de zaak terug te komen. Wel vond ik een paar maal rupsen van Pruinata, maar de voorwerpen die ik daaruit kweekte, waren frisch blauwgroen, zooals Rösel die afbeeldt, zonder grijs. Onlangs kwam echter Dr. T. Lycklama à Nijeholt bij mij met eenige exemplaren eener Pseudoterpna, mij vragende, of hij die voor eene variëteit van Pruinata moest houden. Deze stukken nu (vier in getal, drie mannen en een wijfje), zijn geheel grijs, zonder groen, de aanleg van teekening is als bij gewone Pruirata, maar de dwarslijnen der voorvleugels zijn zwartgrijs, scherp, terwijl zij bij den type donkergroen (iets grauwachtig) zijn. Hij had die vlinders in Juli 1898, met gewone typische Pruimata, in Gelderland gevangen en zij zijn frisch en gaaf. Ware mij de vindplaats niet opgegeven, dan had ik de voorwerpen stellig voor Psewd. Coronillaria Hübn. gehouden, doch deze wordt alleen vermeld uit West-Frankrijk en Zuid-Europa en hare ontdekking in ons land zou dus, daar zij ook niet uit Engeland of Duitschland vermeld wordt, wel merk- waardig mogen heeten. Intusschen zijn voor mij de soortsrechten van Coronillaria altijd wat twijfelachtig geweest. Guenée zegt namelijk van haar, Uranides et Phalénites I p. 338» la Corondllaria ne différe réellement de la Cytisaria (=Pruimata) que par la couleur, les lunules terminales plus marquées et les lignes médianes peut- étre un peu plus écartées et plus dentées». Dit is waar; zoo min in den bouw der sprieten, als in dien der palpen of pooten is eenig onderscheid te zien en dat in de teekening is niet geheel constant. Van de exemplaren van Dr, Lycklama is er één dat randmanen heeft, hoewel zij niet zoo scherp zijn als bij de twee mannen uit VERSLAG. 51 Noord-Spanje door mij als Coronillaria ontvangen die hier ter be- zichtiging rondgaan. De dwarslijnen der voorvleugels zijn wel vrij scherp zwartgrijs doch staan niet verder uiteen dan de, gewoonlijk donkergroene, maar toch ook wel eens ten deele zwart beschubde van Pruinata. Het komt mij dus niet onwaarschijnlijk voor dat (Coronillaria Hübner slechts eene variëteit van Pruinata is die vooral in Zuid- west- en Zuid-Europa optreedt en nu iets dergelijks ook in ons land is gevonden, beveel ik de Lepidopterologen aan om, zoo zij eens een wijfje van de boven besproken grijze variéteit vangen, te trachten dit eieren te laten leggen, de rupsen te kweeken, deze met de afbeeldingen in Sepp en Rösel te vergelijken en te letten op de vlinders die zij mochten uitkrijgen teneinde zoo mogelijk de kwestie te beslissen. De heers Latiers vertoont in de eerste plaats een reusachtige kakkerlak, tegen een boomstam te Maastricht gevangen en welke vermoedelijk uit Zuid-Amerika zal ingevoerd zijn. Vervolgens vermeldt hij de vangst van Melasis buprestoides L. in aantal bij Kerkrade aangetroffen. Deze paarden dadelijk, doch volgende dagen werden ze niet meer gezien. Zij werden tegelijk gevangen met Zropideres albirostris Herbst en niveirostris F. Spreker beveelt ook nog als practische vangmethode voor kevers het gebruik aan der bekende glazen vliegenvangers. Deze graaft men met de onderzijde naar boven gekeerd in den grond na er eenig afval als aas in gedaan te hebben, waarna men er een steen op legt, die de opening niet geheel mag bedekken, De kevers, die op het aas afkomen, kunnen tegen de gladde glaswanden niet op- klimmen en worden dus gemakkelijk gevangen. De heer van den Brandt vermeldt eenige vangsten van Macro- lepidoptera, die in de lijsten in 1866—1869 door den heer A, H, Maurissen opgemaakt, van de in Limburg waargenomen Macrolepi- doptera en door spr. tot 1896 aangevuld, nog niet voorkwamen en dus nieuw voor Limburg en bepaaldelijk voor Venlo zijn. 52 VERSLAG: Argynnis Dia L. werd in 1901 van 15 tot 20 Juni en in 1902 van 20 tot 25 Juni in verscheidene exemplaren gevangen in het zoogenaamde Bulteven, eene veenstreek, begroeid met moerasgrassen, Vaccinium uliginosum, Myrica gale en enkele wilgenstruiken, en drie kwartier ten N. 0. van Venlo aan de Duitsche grenzen gelegen. Plusia jota L., vroeger reeds te Maastricht waargenomen, werd 5 Juli 1901 door Pater Reginald bij Venlo aan den Houtmolen gevangen. Acidalia corrivalaria Kretschm., werd in 1897 door den heer P. G. T. Snellen aan den S' Jansberg bij den Plasmolen gevangen. Acidalia laevigata Hb. = laevigaria Tr., nieuw voor de Fauna van Nederland werd 15 Mei 1902 door Spr. te Venlo gevangen in één exemplaar, dat zich thans in de verzameling van Dr. 4. Th. Oudemans bevindt. Abraxas sylvata Scop. = ulmaria Fabr., vroeger reeds door Maurissen bij Vaals en Simpelveld gevangen, werd 2 Juli 1901 door Pater Reginald aan den Houtmolen bij Venlo gevonden, Eupilhecia satyratà Ub., werd 19 Juni 1902 door Spr. bij Venlo gevangen. Zoodat het aantal der in Limburg waargenomen Macrolepido- ptera, in 1897 bedragende 638 soorten en 27 variéteiten, weder 4 soorten is vermeerderd en thans 642 soorten bedraagt. met De heer Piepers deelt het volgende mede: In mijn onlangs verschenen werk «Mimicry, Selektion, Darwinis- mus», maakte ik o, a. melding van eenige gevallen van beweerde symbiose tusschen planten en mieren, waarbij de eerste hetzij knollen met groote gaten voorzien zouden gevormd hebben, waarin de laatste eene geschikte woonplaats vinden, of wel zoogenaamde mierenbroodjes, welke: aan deze insekten tot voedsel strekken, en dat wel opzettelijk, of ten minste als eene wederzijdsche, door het daaraan verbonden nut tot stand gekomen, aanpassing, ten einde zoo de mieren aan te lokken, die dan als wederdienst die planten tegen den aanval van andere op bladeren azende mierensoorten zouden beschermen, Ik sprak daarbij toen als mijn gevoelen uit VERSLAG. 53 dat het beweren alsof het voortbrengen dier knollen of mieren- broodjes door de planten met dit doel zou geschieden, wel weder niet dan een der vele Darwinistische fabelen op ‘dit gebied zou wezen, en een ernstig deskundig onderzoek hier, evenzeer als dit mij in zoovele gevallen van beweerde mimicry gelukt is, de wordingsgeschiedenis daarvan wel op eene geheel andere wijze zou weten te verklaren, met de mieren in geen verband staande, waarvan die insekten slechts later toen het eenmaal bestond gebruik zijn gaan maken en daardoor nu toevallig aan de planten den vermelden dienst bewijzen. Zoekt, riep ik toen den Botanici toe en gij zult vinden! Weinig dacht ik, dit schrijvende, dat dit vermoeden, ten deele ten minste, inderdaad al bevestiging had gevonden, en ik vind het thans wel de moeite waard dit eens hier mede te deelen. In het onlangs verschenen Bulletin van het koloniaal museum te Haarlem n° 28 trof ik namelijk eene voordracht aan door Dr. J. P. Lotsy op 19 Dec. 1902 gehouden waarin deze botanicus, hoewel overi- gens ook geheel in de Darwinistische dwalingen denkende, toch vermeldt dat de bedoelde knollen van Myrmecodia blijkens onder- zoekingen van Dr. M. Treub, typische organen zijn van epiphy- tisch levende planten, welke tot het bewaren van water dienen en wier eigenaardige vorm alzoo niets met mieren heeft uit te staan, waarin zich echter luchtgangen vormen, die gaarne door de mieren als schuilplaats worden benut. Zoo is dus ook te dezen mijn ver- moeden wel juist geweest; zou het nu wat de mierenbroodjes be- treft ook niet zoo wezen, al moet dan ook daarmede dit liefelijke Darwinistische romannetje mede weder uit de wetenschap ver- dwijnen? Ik denk het wel en blijf ook hier den botanici nog toeroepen : Zoekt en gij zult vinden ! De heer Piepers laat vervolgens afbeeldingen zien van de rups van Papilio Memnon L. en van eenige Oruithoptera-rupsen, ter adstructie van het door hem in de noot op bl. 137 van zijn bovengenoemd werk gezegde omtrent de genetische verklaring der op de eerstgenoemde rups voorkomende kleurteekening. 54 VERSLAG. De Heer Everts deelt mede, dat sedert de uitgave van zijn werk nog als wieww voor onze fauna zijn te vermelden: Stenolophus teutonus Schrank, ab. c. hirticornis Kryn., bij Arnhem (de blauw-zwarte, iriseerende vlek op de dekschilden reikt tot nabij de basis) en ab. c. abdominalis Gene, bij den Haag en Arnhem (het achterlijf is roodgeel, bij het type zwart). Haliplus lineatocollis Marsh., ab. ec. witidicollis Jos. Müll., bi Arnhem (zonder donkere langsvlek op het halsschild). Coelambus impressopunctatus Schall., glanzige wijfjes algemeen, doffe wijfjes zeer zeldzaam, Hydroporus neglectus Schaum, bij Maarsbergen, Mei. Aleochara erythroptera Gravenh,, een geheel onuitgekleurd ex. bij Meerssen, April. Bryocharis analis K., ab. c. merdarius Gyll., bij Hilversum, Juli, (geheel geelrood). Cerophytum elateroides Latr., bij Houthem. Hydrothassa aucta F. ab. c. glabra Herbst, verscheidene exem- plaren bij den Haag (dekschilden zonder rooden randzoom). De heer Kempers wenschte in deze vergadering eens ter sprake te brengen de Mutatie-theorie van Prof. Hugo de Vries, omdat hij meent, dat de Entomologie op dit punt geroepen zou kunnen zijn om het noodige licht te verspreiden. Voor proeven ter bevestiging of bestrijding dezer theorie moet men kunnen beschikken over veel materiaal. Dierkundigen in het algemeen hebben daarover niet de beschikking, maar de Entomologen en in het bijzonder de Lepi- dopterologen zeer zeker. Hoewel hij mag aannemen, dat wel ieder der hier tegenwoordigen kennis genomen heeft van de bedoelde theorie, zoo wenschte hij toch even het volgende aan te stippen. Prof. de Vries is van meening, dat de soorten plotseling ontstaan naast de moedersoort, zooals hij meent ontdekt te hebben bij Oeno- thera. Door selectie kunnen volgens dezen geleerde geen blijvende soorten verkregen worden; de door selectie gekweekte wijzigingen moeten door onafgebroken voortgezette selectie in stand gehouden VERSLAG. 55 worden. Daarom is de kunstmatige teeltkeus — zooals bij land- en tuinbouw gevolgd wordt -- niet te vergelijken met den gang van zaken waardoor in de vrije natuur nieuwe soorten ontstaan. Bij de boom- en bloemcultuur wordt een andere wijze gevolgd. Telkens komen daar variëteiten voor met blijvende sourtkenmerken. Zij ontstaan plotseling, onafhankelijk van de opzettelijke bemoeiingen van de menschen. De bloemkweeker kan alleen door de cultuur- voorwaarden te verbeteren en door zaden van dezelfde plantensoort over zoo groot mogelijke vlakte uit te zaaien de kans grooter maken, dat er hier of daar iets nieuws te voorschijn zal komen. Wanneer de kweeker eenmaal een variëteit ontdekt heeft is deze ook terstond standvastig. Uit haar komen weder planten met de- zelfde gewijzigde kenmerken voor den dag. Men behoeft alleen maar daarvoor zorg te dragen, dat de nieuwe vorm gescheiden wordt van haar aanverwante en gedurende eenige generatiën zonder kruising wordt gekweekt om voldoende hoeveelheid zaad daarvan in den handel te brengen. Volgens Prof. de Vries zijn de variëteiten scherp van den moeder- vorm te onderscheiden, overgangsvormen zijn er bijna nooit en dan nog maar van twijfelachtigen aard. Bij terugkeer der gevarieerde tot de oorspronkelijke vormen is bijna altijd bastaardeering in het spel. Men wordt gedwongen tot de voorstelling, dat variëteiten zoowel als soorten in het wild, sprongswijs ontstaan. Die sprongen zijn wel is waar klein, maar van voldoende beteekenis om er soort- kenmerken in te zien, met hetzelfde recht, waarop men in de systematiek de onderscheiding tusschen reeds bestaande, nauw met elkander verwante soorten grondt. ledere dergelijke sprong is een sport aan de ladder van het evolutieproces, Wij onderscheiden ze als mutatiën van de varia- tiën, welke de keusteelt als kunstmatig veredelde rassen voortbrengt, + Om nu op de entomologie terug te komen. Op bladzijde 83 van Oudemans Nederlandsche Insecten» wordt gehandeld over Mela- nisme en Albinisme. Zouden we hier niet te doen hebben met een mutatie in den zin van prof, de Vries? Het komt hem zoo 56 VERSLAG. voor, dat hetgeen daar wordt geschreven over Amphidasis betularia L. kan dienen tot bevestiging van de bedoelde theorie. Wij lezen ter a, p. dat ongeveer 40 jaar geleden eflen zwarte exemplaren in Engeland gevangen werden, die later onder den naam van var, doubledayaria beschreven werden. In de laatste jaren is deze varië- teit meer en meer algemeen geworden over een groot deel van Midden-Europa en komt ook sedert 1867 in ons land voor, in de laatste tien jaren zelfs algemeen. In de noot op bladz. 85 teekent Oudemans aan, «Uiterst merkwaardig is, dat wij hier niet te doen hebben met een langzamerhand toegenomen afwijking, doch met eene, die in eens haar toppunt bereikt schijnt te hebben, een sprongvariatie, die eerst later door overgangen met den type — en m. i. zal dit door bastaardeering moeten ontstaan zijn — verbonden is geworden». Eindelijk meent Spreker zich te herinneren, dat op onze ver- gaderingen meermalen door de lepidopterologen is medegedeeld, dat talrijke variëteiten gekweekt zijn uit de eieren van eenzelfden vlinder. Met het oog op de mutatie-theorie, zou Spr. gaarne van de aanwezigen vernemen, met welken vlinder dit het geval is geweest en komt het hem zeer wenschelijk voor, dat de insectenkweekers proeven op dit gebied doen met zeer sterk variëerende soorten. Op het gebied der Coleopterologie is Spr. niets van dien aard bekend. Toch zou misschien het algemeen voorkomen op Texel van de var. rufofemoratus Letan, van Carabus granulatus L. op die manier te verklaren zijn. De heer van Rossum zegt in antwoord op de vraag van den heer Kempers, dat bladwespen voor de door hem bedoelde proef- nemingen zeer zeker in aanmerking komen. Niet alleen vertoonen zij veel neiging tot veranderlijkheid in kleuren, maar ook vorm- veranderingen worden bij eenige soorten waargenomen, o. a. bij Poecilosoma luteola Klg. Bij deze wespen vindt men dikwijls af- wijkingen in het aantal leden der sprieten en in het aderbeloop der voor- en achtervleugels. Eene kweeking in het groot zou be- langrijke resultaten kunnen leveren. VERSLAG. 57 De heer J. Th. Oudemans deelt vooreerst mede, dat het hem al dikwijls gebeurd is, dat hij, des avonds in den zomer bij licht buiten zittend, sluipwespen op dat licht zag afkomen. Daar nu Hymenoptera over het algemeen ontegenzeggelijk dagdieren zijn, is deze uitzondering wel de moeite waard, om er de aandacht op te vestigen. Wat vooral opvallend was, is, dat de waargenomen soorten steeds tot de Ophioninae behoorden; Spreker zag tot nog toe ten minste geene andere. Ter bezichtiging gaan rond verscheidene der exemplaren, in de Pinksterdagen te Putten tusschen 10 en 12 uur des avonds op kunstlicht afgekomen, De vraag doet zich voor, of men hier niet wellicht te doen heeft met soorten, die azen op rupsen, welke zich overdag schuilhouden en dan niet voor deze parasieten te bereiken zijn. Vervolgens vermeldt Spreker, dat hij, eveneens te Putten, on- langs op een weinig beganen zandweg verscheidene kleine voor- werpen rechtop uit den bodem zag steken. Het bleken de ledige pophuiden eener Mepialus-soort te zijn, naar de grootte te oor- deelen waarschijnlijk van Mepialus sylvina L. Hij vestigt de op- merkzaamheid op de talrijke haakjes en stekels, waarmede deze pop is uitgerust en welke haar uitstekend te stade komen bij het zich verplaatsen in hare onderaardsche gang en bij het zich hal- verlijve uit den grond werken, Zulke speciale uitrustingen geven, wat betreft de wijze, waarop zij ontstaan zijn, steeds veel te denken met betrekking tot de vraag naar de aanpassing der soorten aan bijzondere levensomstandigheden. Ten slotte laat Spreker een aantal levende en doode exemplaren zien van Melophagus ovinus Latr., met zijne pupariën, voor een paar dagen door hem in massa op een jong lam aangetroffen, De heer Bisschop van Tuinen deelt het volgende mede: Toen hij zijne vergelijkende onderzoekingen van de zaagwerk- tuigen der 2 wespen, de geslachten Cimbex en Trichiosoma be- treffende, zooveel mogelijk had volbracht — hij hoopt nog eens een 2 exemplaar van 7rickiosoma sorbi Htg. te ontvangen, de eenige soort die hem nog ontbreekt — heeft hij het plan opgevat 58 VERSTLAG. ook de zaagwerktuigen der andere geslachten van bladwespen te onderzoeken en te vergelijken, Wanneer men nu bedenkt, dat er van de Argini 13 en van de Zophyrini 9 inlandsche soorten be- kend zijn en dat het aantal soorten behoorende tot de Teuthredinini zeer talrijk is '), dan volgt daaruit, dat het voor hem uiterst moeielijk zal zijn, hiervan een genoegzaam aantal soorten machtig te worden om zijn plan te kunnen volbrengen, te meer daar hij, omdat hem de tijd ontbreekt ze zelf te gaan vangen of op te kweeken, over geene andere 9 exemplaren kan beschikken dan over die, welke hij door de welwillendheid zijner medeleden ter nader onderzoek ontvangt. Verleden najaar ontving hij van dr. J. Th. Oudemans een doos met 17 opgezette soorten en dr. A. J, van Rossum zond hem van tijd tot tijd de door hem gekweekte exemplaren, te zamen 16 soorten. Hiervoor betuigt hij genoemde heeren zijn hartelijken dank, want hij heeft nu een begin kunnen maken met zijn plan. Van slechts 3 der hem door dr. Oudemans gezonden soorten heeft hij geen bruikbare preparaten kunnen verkrijgen. De preparaten der overige 14 benevens die der 16 van dr. van Rossum ontvangen soorten, konden voor zijn doel dienen en daar hem is gebleken, dat vooral de zaagtanden van het grootste belang zijn bij het onderzoek, heeft hij van elke soort, behalve van de zaagwerktuigen en zagen, die 20, 50, 85 en 120 maal vergroot zijn, ook daarvan een 220-malige vergrooting gemaakt ?). De op deze wijze verkregen 59 foto's heeft hij soort bij soort op 27 cartons samengevoegd, die hij laat circuleeren, Om tevens het vergelijken der zaagtanden gemakkelijk te maken, heeft hij daarvan 28 afzonderlijke foto's gemaakt en op één carton ver- eenigd, dat hij ook laat rondgaan. De 14 van dr. Oudemans ontvangen soorten zijn de volgende: Holcocneme coeruleocarpa Htg., Taxonus glabratus Fall. , Rhogogas- tera picta Kl, À. viridis L., Pachyprotasis rapae L., Macrophya 1) Zie Oudemans „de Nederlandsche Insecten” bl. 741—745. 2) Alleen de zaagtanden van Eriocampoides annulipes zijn 320 maal vergroot. VERSLAG, 59 rustica L., M. albieineta Schrk., M. 12-punetata L., Allantus vespa Retz., Tenthredo rufiventris F., T. atra L., T. livida L. var. maura F., T. mesomelaena L. en T. flava Se; van Tenthredo rufi- ventris en T. atra waren de zagen gebroken, zoodat hij daarvan alleen preparaten met het oog op de zaagtanden kon maken. De 16 van dr, van Rossum ontvangen soorten zijn: Pteronis miliaris Pz., P. curtispinis Thm., P. oligospilus Först., P. dispar Zdd., P. spiraeae Zdd., P. melanaspis Htg., Poecilosoma luteola Kl, Lophyrus pini L., Eriocampoides annulipes Kl., Allantus scrophulariae L., Trichiocampus ulmi L., Holcocneme crassa Fall., Rhogogastera viridis L., Lygaeonematus compressicornis Thm., Croe- sus septentrionalis L., en Clavellaria Amerinae L. De cartons, die hij laat circuleeren, zijn voorloopig met potlood genummerd, om de nummers, naarmate de collectie zich uitbreidt, gemakkelijk te kunnen veranderen. Bij het rondgeven maakt hij de volgende opmerkingen. Van n°, 1, Olavellaria Amerinae L., heeft hij vroeger reeds her- haalde malen praeparaten gemaakt, doch steeds krulde de rand der zaag naar binnen om, of waren de zaagtanden onzuiver. Eindelijk is het hem gelukt, om uit een, onlangs van dr. van Rossum ont- vangen versch exemplaar, een volkomen zuiver praeparaat te ver- vaardigen. De zaagtanden van n°, 2, Eriocampoides annulipes Kl., hebben een zeer merkwaardigen vorm, daar ze aan die der Cimbicini doen denken. Zelfs de kussentjes tusschen de zaagtanden ontbreken niet. Ook n°. 3, Tenthredo flava Sc., heeft zaagtanden, die iets op die der Cimbicini gelijken. N°. 7, Tenthredo mesomelaena L., is merkwaardig door het zeer smalle zaagwerktuig. Van n°. 10, Macrophya albicineta Schrk., kon spreker alleen een foto van de zaag maken. Het rugstuk is helaas onder het praepareeren verloren geraakt. N°. 12 en 13, Allantus vespa Retz. en A. scrophulariae L., ver- toonen, niettegenstaande zij tot hetzelfde genus behooren, een merk- waardig verschil in de zaagtanden, terwijl daarentegen die van 60 VERSLAG. n°. 45 en 16, Holeoeneme coeruleocarpa Htg. en H. crassa Fall. zeer veel overeenkomst hebben. Bij n°, 18 en 19, Rhogogastera picta Kl. en À. viridis L., be- hoorende tot hetzelfde genus, is het verschil in de zaagtanden ook zeer groot. De zaagtanden van n°. 20, Arge rosae L., hebben niet alleen een merkwaardigen vorm, maar ook de zaag zelf heeft, door de vele, lange, smalle aanhangsels, een vreemd voorkomen. Het exemplaar, waaraan spreker de zaag ontnam, is door hem uit de larve gekweekt. De zaagtanden van n°. 24, Trichiocampus ulmi L., hebben ook een eigenaardigen vorm, Spreker hoopt later nog eens een exem- plaar van 7. viminalis Fall. te kunnen onderzoeken, om de zagen van deze beide soorten met elkander te kunnen vergelijken. Verleden jaar ontving hij er een van dr. van Rossum, doch het daaruit genomen zaagwerktuig heeft geen fraai praeparaat opgeleverd. Bij n°. 22, Pteronus melanaspis Htg., laat spreker een foto der zaag van P. spiraeae Zdd. rondgaan. De overeenkomst in vorm van de zagen en zaagtanden der beide soorten is zeer duidelijk. Hetzelfde is het geval met n°. 23, 24 en 25, Pleronus dispar Zdd., P. oligospilus Först. en P. curtispinus Thms., die zeer veel op elkander gelijken. N°. 26, Pteronus miliaris Pz., wijkt door haar zaagtanden geheel af van de andere Pteronus-soorten. Bij n°, 27, Croesus septentrionalis L., ontdekte spreker eene zeer merkwaardige afwijking bij de tanden van een der beide zagen, welke afwijking op de foto’s duidelijk zichtbaar is. Niettegenstaande hij reeds eenige honderden zaagwerktuigen heeft onderzocht, heeft hij steeds beide zaaghelften van hetzelfde exem- plaar gelijk gevonden. N°. 28 is evenals n°, 20 merkwaardig om den eigenaardigen vorm der zaag en der zaagtanden. Van n@. 29, Lophyrus pini L., heeft spreker geen sterk vergroote afbeelding der zaagtanden kunnen maken. Zelfs de 70-maal ver- groote afbeelding van het zaagwerktuig is onscherp. De zaagtanden zijn te ongelijk van dikte, VERSLAG. 61 Misschien zal het hem gelukken een betere foto te verkrijgen door het preparaat eerst, zoo weinig mogelijk vergroot, te fotogra- feeren en dan de aldus verkregen foto weer te vergrooten. Spreker hoopt, dat zijne mededeelingen aanleiding zullen geven tot het vangen door onze medeleden van een legio bladwespen en hare larven in alle deelen van ons land, Gaat men er toch op uit om iets te vangen, dan kan men deze allicht meenemen. Wanneer de larven worden gezonden aan Dr. van Rossum, dan zal deze wel zoo welwillend zijn ze verder op te kweeken. Wat de wespen betreft, is Dr. J. Th. Oudemans steeds gaarne bereid, ze te deter- mineeren en ze hem daarna toe te zenden. Op deze wijze kan spreker langzamerhand zooveel bouwstoffen verzamelen, dat hij weer een of meer geslachten tot het onderwerp van zijne studie kan maken. De Eere-Voorzitter bedankt Spreker voor zijne belangrijke mede- deelingen en voor het ter bezichtiging stellen der prachtig geslaagde foto’s, waaraan zeer veel tijd en moeite is besteed. Hij onder- steunt met warmte het verzoek tot toezending van bladwespen en larven en hoopt, dat deze den heer Bisschop van Tuinen in staat zullen stellen, zijne onderzoekingen voort te zetten. De heer van Rossum sluit zich aan bij de waardeerende woorden van den Eere-Voorzitter over het fraaie werk, dat weder door den heer Bisschop van Tuinen verricht is. Bij vergelijking van deze vergrootingen der zaagtanden van bladwespen zouden velerlei be- schouwingen over de verschillende vormen te houden zijn. Wegens het vergevorderde uur wil Spreker slechts wijzen op groote over- eenkomst dezer organen bij Pieronus curtispinis G. C. Thoms, Pter. dispar Zdd. en Pter. oligospilus Forst., terwijl de zaag van Pier, miliaris Panz. geheel anders getand is. De eerstgenoemde wespen leggen dan ook hare eieren in de bladeren van wilg, berk of els; miliaris zaagt echter in de bladstelen of jonge takjes der wilg. Een verder onderzoek van de zaagtanden der Croesus-soorten acht spreker zeer gewenscht. In het najaar van 1902 werden door Tijdschr. v. Entom. XLVI. 5 62 VERSLAG: hem op berk de bekende groene zwartgevlekte larven van Croesus septentrionalis L. gevonden en op een anderen tak van denzelfden boom drie bruin-zwarte larven van Cr. latipes de Vill. De wespen welke uit beide larven voortkomen gelijken zeer veel op elkander; als onderscheidingsteeken geldt het verschil in kleur der achterdijen, van een gedeelte der vleugels en van het einde van het abdomen. Ter verduidelijking gaan hierbij rond de af beeldingen van Snellen van Vol- lenhoven in Tijdschr. v. Entom. IL, pl. 5 en X pl. 8, waaruit blijkt dat het einde van het achterlijf bij /atipes «geheel rood of ten minste bruin- rood is.» Ook Cameron geeft aan cthe apex of the abdomen entirely brownish red» (Monogr. Brit. Phytoph. Hymen. II p. 41), terwijl Zaddach daarentegen omtrent /atipes vermeldt «der 7 und 8 Ring sind ganz schwarz.» (Schrift. phys. ökon. Ges. Königsberg XVI n°. 6.) In het laatst van Maart verschenen uit de zes septentrionalis- larven 1 d en 2 9; uit de /atipes-larven slechts een mannetje met zwart uiteinde van het abdomen, en hierin overeenkomende met het septentrionalis-mannetje. De beide wijfjes kwamen overeen met de afbeelding van Snellen van Vollenhoven; omtrent eene latere kweek van septentrionalis-larven zegt deze echter in Tijdschr, v. Entom, XIII p. 74. «Het merkwaardige van deze opkweeking was, dat alle mannetjes volkomen overeenkwamen met de beschrij ving bij Hartig, doch dat de wijfjes allen afweken, en wel voornamelijk door de kleur der midden- en achterdijen». Na dit uitvoerig aan- gegeven te hebben besluit hij terecht, «In allen geval blijkt hieruit dat het kenmerk der kleur onstandvastig is». Bij Spreker rijst de vraag of men bij deze veranderlijkheid in kleuren van de Croesus-Wespen der berk wellicht slechts met ééne soort te doen heeft ? Wel bestaat er groot verschil in de kleur der larven, maar bij rupsen zijn dergelijke kleur-afwijkingen toch ook waarge- nomen, bijv. bij Papilio Machaon L. De bruinzwarte Croesus- larven worden veel minder aangetroffen dan de groene en alleen op berk; de gewone septeztrionalis-larven komen ook voor op els, lijsterbes en hazelnoot. Tot zijn leedwezen heeft Spreker uit de donkere larven geen VERSLAG. 65 wijfje verkregen; een onderzoek der zaag zou ook hier misschien opheldering kunnen geven. De heer van Rossum doet daarop de volgende mededeelingen : 4°, Parthenogenesis bij Cimbices. Uit cocons van parthenogenetische larven (Tijdschr. v. Entom. XLV Versl. p. 6) van Cimb. femorata L., verschenen na éénjarige overwintering 29 Mei 1903, een flink manlijk exemplaar, type silvarum en uit cocons van Cimb. lutea L., op wolwilg gekweekt, na éénjarige overwintering, 22 en 28 Mei, drie mannetjes, welke betrekkelijk klein zijn. Bij herhaling der proeven, in vorige jaren genomen, werd dus voorloopig weder hetzelfde resultaat verkregen. Vermoedelijk zullen, wanneer het jaargetijde warmer wordt, wel meer imagines verschijnen; uit cocons van parthenogenetische larven ontwikkelen zij zich dikwijls reeds na éénjarige overwintering. 2°, Parthenogenetische larven van Clavellaria Amerinae L. in vierde generatie. Uit 7 cocons der parthenogenetische kweek in derde generatie van 1900 kwamen van 22—27 Maart 1903, dus na driejarige overwintering, nog 7 groote manlijke wespen, makende met de vroeger in 1901 en 1902 verschenen exemplaren een totaal van 24 uitsluitend manlijke imagines. In het vorige jaar (1902) had Spreker buitendien 70 partheno- genetische larven in derde generatie gekweekt (Tijdschr. v. Entom. XLVI Versl. p. 7) en vermoedde dat zich hieruit weder, evenals bij vorige proeven, alleen mannetjes zouden ontwikkelen ; tot zijne ver- wondering zag hij thans ook wijfjes verschijnen, hetgeen vroeger wel door hem waargenomen was, bij parthenogenesis in eerste of tweede generatie, maar nog niet bij kweekingen in derde parthenogenesis. De wespen begonnen zich vroeg, reeds in de warme dagen van Maart, te vertoonen; van 24-29 Maart zijn, na éénjarige over- wintering, 7 ¢ en 3 2 verschenen; na dien datum, vermoedelijk wegens de verandering in temperatuur, geene exemplaren meer, Daar Spreker door de onverwachte komst dezer wijfjes verrast werd, zijn er twee eenigen tijd in gezelschap van mannen geweest, 64 VERSTLAG. en hoewel geen copulatie bespeurd werd, konden zi), bij gebrek aan zekerheid omtrent de maagdelijkheid, voor verdere proefnemingen niet in aanmerking komen. Zij werden naar Zwolle gezonden en leverden den heer Bisschop van Tuinen welkom materiaal voor zijne zaagonderzoekingen. Gelukkig bevond zich het derde wijfje in een ander glas, waarin geen man aanwezig was, Zij werd nog 24 Maart ingebonden op Salix vitellina en ging terstond op de zeer jeugdige blaadjes leggen; na eenige dagen werden + 13 eierzakjes geteld, in elk waarvan gewoonlijk drie eitjes voorkomen. Niettegenstaande het bijzonder gure Aprilweder met vele sneeuw- en hagelbuien, heeft deze wesp tot 27 April geleefd! De meeste teere blaadjes waarop zij gelegd had, leden intusschen veel van de koude, en waren verschrompeld of afgevallen. Toch werden 15 Mei, toen de gazen zak ter nader onderzoek geopend was, nog eenige blaadjes gevonden, waarop eieren aanwezig waren, en 20 Mei werden de eerste larfjes waargenomen. De ontwikkeling uit de eieren heeft hier bijzonder lang geduurd; onder gunstige om- standigheden komen de eitjes zelfs binnen 14 dagen uit. In de laatste periode van haar bestaan zat de wesp onder aanhoudende regenbuien boven tegen het katoenen uiteinde van den zak; zij zal toen weinig of niet meer gelegd hebben. Er zullen dus ver- moedelijk eitjes bij geweest zijn, die minstens vier weken in het blad gelegen hebben alvorens de larven te voorschijn kwamen, en indien er van de eerst gelegde eitjes (24 Maart) nog eenige in het jonge blad, dat niet afviel, behouden werden, heeft bij deze het ontwikkelingstijdperk acht weken geduurd. In het geheel zijn er nu 19 larven in vierde parthenogenetische generatie, waarvan er twee ter bezichtiging rondgaan. Vijf jaren lang heeft Spreker zich thans reeds bezig gehouden met onderzoekingen omtrent de parthenogenesis van Clavellaria Amerinae, alle exemplaren zijn afstammelingen van eene maagde- lijke wesp als larve in 1897 bij Arnhem gevonden. Wanneer het onderzoek ten einde gebracht is, hoopt hij in het Tijdschrift een algemeen overzicht van alle kweekingen te geven. In Enge- land werden door Osborne, bij onderzoek naar parthenogenesis van VERSLAG. 65 Abia fasciata L., dergelijke uitkomsten als bij Clavellaria verkregen ; ook hij vond daar «a striking increase in the proportion of males in the second generation.» Mededeelingen hierover zijn te vinden in deel XIX, XX en XXI van The entomologist’s monthly Magazine. 3°. Manlijke wespen van Pteronus miliaris Panz. 1) Uit cocons der 179 parthenogenetische larven van 1902 (Tijdschr. v. Entom. XLVI Verslag p. 6) verschenen van 25 Maart tot 15 Juni 137 mannetjes, dus ruim 76 percent. De in de laatste dagen te voorschijn gekomen imagines zijn iets kleiner; de meeste heb- ben echter de gewone lengte van ongeveer 63 millimeter. Door Zaddach is de wesp als Nematus croceus Thoms. beschreven in Beobachtungen über die Arten der Blatt- und Holzwespen N. 38, p. 293. Hij zegt daar: «auf dem Rücken des Männchens liegt stets eine zickzackförmige Längsstrieme» ; Cameron daaren- tegen noemt «the upper part of the body entirely black » (Mon. Brit, Phytoph. Hym. II. p. 145.) Het blijkt dat beide beschri- vingen juist zijn en dat in de kleuren van het abdomen bij het mannelje veel verschil heerscht. Spreker nam daarbij de volgende verscheidenheden waar: I. Abdomen geheel zwart, soms nog met geel uiteinde , sprieten zeer donker, bijna zwart. II. Abdomen zwart met smalle, oranjeachtig-gele dwarsbandjes tusschen de segmenten; apex geel; sprieten donker roodbruin. INT. Abdomen geel met zwarte dwarsbanden, in het midder puntig verloopend, en dus over de lengte van den rug eene zig zaglijn vormend; apex geel, sprieten geelbruin. In den vorm der dwarsbanden is verschil op te merken; somtijds zijn zij in het midden halvemaansgewijze afgerond. i IV. Abdomen grootendeels geel, met kleine zwarte blokjes naast het midden op vijf segmenten, Sprieten bruingeel of geel. Bij 100 pas verschenen exemplaren is het kleurenverschil na- gegaan; tot de eerste verscheidenheid behoorden 43 wespen, tot de tweede 23 » 1) Cameron verkreeg ook uitsluitend mannetjes uit parthenogenetische larven van Pier, cadderensis Cam., welke Konow voor synoniem met mi/iaris Panz houdt, 66 VERSLAG. tot de derde 24 wespen, en tot de vierde 40 » In een doosje gaan ter bezichtiging rond 16 wespen (waaronder de vier verscheidenheden aanwezig zijn) benevens een afbeelding van Mej. Fischer naar var. III welke grootendeels met de be- schrijving van Zaddach overeenkomt; de sprieten worden door hem echter als roodbruin aangegeven. A. Manlijke wespen van Zygaeonematus compressicornis F. Uit de cocons van 16 parthenogenetische larven van September 1902 (Tijdschr. v. Entom. XLVI Versl, p. 11) zijn van 25 Maart tot 21 Mei 12 4 verschenen, juist 75 percent. De wespen leefden gemiddeld 13 dagen. 5. Vrouwelijke wespen van Poecilosoma luteola Kl. Nadat uit parthenogenetische larven, welke zich omstreeks 14 Aug. 1902 in den grond begeven hadden, reeds 24 Aug. eene 2 wesp verschenen was !), duurde het thans tot 24 Mei, alvorens er zich weder eene vertoonde, welke in het begin van Juni door twee 9 gevolgd werd; in het geheel tot nog toe uit een twintig- tal larven vier wespen, slechts 20 percent uitmakend. Uit 19 larven op Lysimachia in den Hortus gevonden kwamen geene imagines ; zes larven, welke daar echter op Cyclamen aangetroffen waren, leverden zes vrouwelijke wespen. Heeft het nieuwe voedsel dat zij gekozen hadden haar nieuwe levenskracht verleend ? Vermoede- lijk zijn al de door mij in 1901 en 1902 in den Hortus gevonden larven ook parthenogenetisch; nooit kweekte ik er een mannetje uit. 6. Kruisings-proeven met Cimbex-wespen; Cimber fagi Zdd. d x Cimbex connata Schr. 2. Den 29sten April verscheen na éenjarige overwintering een Cl. connata ® wit Enschedesche larve; zij werd nog dienzelfden dag te samen gebracht met een krachtigen beukenman, welke 15 April ook na éenjarige overwintering uit den cocon was gekomen. Onder hevig protest van het wijfje heeft er tot tweemalen toe copulatie plaats gehad; zij verlor hierbij de uiteinden der sprieten. Op els 1) Tijdschrift v. Entom. XLVI. Versl. p. 9, VERS TAG: 67 ingebonden heeft zij tot 9 Mei geleefd maar zeer weinig gelegd. Eerst in het begin van Juni werden een paar pas uitgekomen larfjes waargenomen. Indien er bevruchting heeft plaats gehad en dit dus geene parthenogenetische telgen maar werkelijk bastaarden !) zijn, zal zulks in dit geval wellicht reeds aan de larven na ver- velling te bespeuren zijn; de connata-larven onderscheiden zich o. a. van de fagi-larven door blauwzwarte vlekjes boven de luchtgaten. Spreker laat ter bezichtiging rondgaan de gekleurde afbeeldingen door Mr. A. Brants gemaakt van het ei en de verschillende larven- toestanden van Cimb. fagi; de nauwkeurige en fraaie uitvoering dezer teekeningen wordt zeer bewonderd, Uit de larven van Pleronus spiraeae Zdd. in Sept. j.l. door den heer Brants in Warnsveld gevonden, verschenen in Maart weder uitsluitend vrouwelijke wespen. (Zie Tijdschr. v. Entom. XLV p. 256.) Ten slotte deelt de heer van Rossum namens den heer Brants mede, dat deze onlangs in de omstreken van Velp vlinders van Ortholitha coarctata K. 2 gevonden heeft, welke eieren gelegd heb- ben. Wanneer de rupsen verschijnen hoopt hij in de gelegenheid te zijn de gedaanteverwisseling dezer zeldzame soort onder de Neder- landsche vlinders te beschrijven en af te beelden. De heer de Meijere deelt mede, dat hij zich den laatsten tijd bezig gehouden heeft met de determinatie van Zuid-Aziatische Diptera, deels toebehoorende aan Natura Artis Magistra, deels uit zijn eigene collectie en laat een doos met een aantal nog onbe- schreven soorten uit dit gebied rondgaan, Vooral wordt de aandacht gevestigd op de geslachten Rhingia en Occemyia, beide tot dusverre uit Zuid-Azië nog niet bekend, maar waarvan nu gebleken is, dat zij op Java door een zeer veel op de Europeesche gelijkende soort zijn vertegenwoordigd; verder op Maematobia evigua n. sp., die volgens de onderzoekingen van den heer P. Schat, gouvernements- veearts te Pasoeroean, bij het overbrengen der Surra-ziekte een 1) Zie: Tijdschr. v. Entom. XL. Versl. p. 45. 68 VERSLAG. voorname rol speelt, tezamen met de ook op Java algemeene Stomoxys calcitrans. Daarna vermeldt Spreker, dat in een hem door den heer La Fontijn gezonden partij Diptera uit de omgeving van Bergen-op- Zoom de volgende voor de fauna nieuwe soorten aanwezig waren: Stratiomyia potamida Meig., Chrysotoxum sylvarum Meig., Heringia flavitarsis Meig., Platycephala umbraculata Meig., Æurina lurida Meig. en Limosina ‚ferruginata Stenh. Ten slotte worden de verschillende ontwikkelingsstadia der Tabanide Hexatoma pellucens F. vertoond, van welke bij ons zeldzame soort, spreker de larven vond in vetten tuingrond te Hilversum, De heer Ter Haar deelt het volgende mede: Verleden jaar ving ik te Lochem een Mania maura L. 2 op smeer. Aangezien het dier iets of wat afgevlogen was, besloot ik te trachten eieren te bekomen. De Heer Brants schreef mij in die dagen, dat dit hem van platlijvige noctuinen nooit gelukt was en dat hij ook meermalen de proef genomen had met de door mij gevangen soort. Dit prikkelde natuurlijk mijn ambitie en gedurende 3 weken hield ik den vlinder met suiker- en honig- water in ’t leven... zonder goed gevolg echter. Bij de lijk- opening bleek mij, dat de eieren van goede grootte in ruime mate aanwezig waren. Alleen het voorste echter was lichtbruin van kleur, de andere alle wit en doorschijnend. Zou naar aan- leiding van dit geval misschien de volgende hypothese te gewaagd zijn? ’t Is bekend dat de vlinders een zekere lichaamstemperatuur bezitten, die zelfs bij enkele soorten door of onder het vliegen vrij sterk verhoogd wordt, men zie b. v. Oudemans pag. 123 en 124. Nu is het, dunkt me, niet onmogelijk, dat die door vliegen opgewekte lichaamswarmte noodig is om de eieren tot rijpheid te brengen, en is het in gevangenschap in een beperkte ruimte daarom van sommige soorten onmogelijk eieren te verkrijgen, Vervolgens vestig ik de aandacht mijner mede-lepidopterologen op een eerst betrekkelijk kort geleden ontdekte vlindersoort en wel Lphyra Dup. (vroeger Zonosoma Led.) quercimontaria Bastelberger. ORT TR VERSLAG. 69 De Heer Bastelberger beschreef de vlindersoort in de Stettiner Entomologische Zeitung van 1897, Van de firma STAUDINGER EN BanG Haas heb ik een uit Oostenrijk af komstig paartje bekomen, dat ik hierbij laat rondgaan. De gelijkenis met £. punctaria L. is treffend en nauwkeurig toe- zien is noodig om ’t verschil te kunnen ontdekken, Het meest in ’t oog vallende verschilpunt is de schaduwlijn die bij de nieuwe soort scharlakenrood bestoven is, terwijl de grondkleur bij voor- en achtervleugels dezelfde is. Bij Z. punctaria is de schaduw- lijn wollig rood bestoven of zonder bestuiving en de achtervleugels zijn lichter van grondkleur dan de voorvleugels. Ten slotte is door sprekers vrouw dezen winter op een blaadje van den bekenden sierheester Zonicera nepalense een pophuls van Liminitis Sibilla L. gevonden. Wel een bewijs dat de vlinder den vorigen zomer te Kollum, dus in Friesland gevlogen heeft. In deze provincie was de soort nog niet waargenomen. Verder vertoont spr. albinistische exemplaren van: 1°. Epinephele Tithonus L. 20, Adopaea Thaumas Hufn. De eerste heeft een grijsachtigen linkerachtervleugel, waarin de bruine middenvlek duidelijk afsteekt. Dit © werd den A0den Augustus 1901 bij Groningen door den heer Kooi aldaar gevangen. Het tweede heeft een witte voorvleugelpunt, maar achter een plaats midden in den voorrand, waar de aderen blijkbaar in de pop reeds waren doorgesneden. De heer A. C. Oudemans verzoekt namens den heer Hans Vorers, Oslebshausen bij Bremen, of Gronerthorstrasse 181, Göt- tingen, dezen soorten van het genus Zonabris ter bewerking toe te zenden. Hij is bezig met eene monografie over dit genus. Verder vestigt hij de aandacht der leden op de gelegenheid buisjes met suberietproppen te bestellen bij den heer G.B. Sam, Magazijn van wetenschappelijke instrumenten, Reguliersbreestraat 31, Amsterdam, aan welke inrichting een kundig glasblazer verbonden is. De prijzen zijn hooger dan die in het buitenland, doch billijk. 70 VER Sb Ase Ten slotte laat Spreker penteekeningen rondgaan van Parasitus mustelarum, P. popper, P. crinitus, P. burchanensis, P. tricuspidatus, Hypoaspts incisus, H. fuscicolens, H. necorniger, H. subglabra, Uropoda bosi, U. ritzemai, Cheletes ferox Berlese et Trouessart, Ch. malaccensis, Ch. vorax, Ch. rapar, Ch. intrepidus en Erythraeus germanicus, allen novae species, die in het kort beschreven zullen worden in de Zntomologische Berichten van 1 Juli 1903, en uit- gebreid in verschillende tijdschriften. De Eere-Voorzitter bedankt de verschillende leden voor hunne mededeelingen, die zeker deze vergadering tot een der vele zullen maken, die later nog dikwijls door de aanwezige leden zullen worden in herinnering gebracht. Hij geeft hierop het woord aan den heer Everts, Vice-President, die in eenige welgekozen woorden zijn leedwezen uitspreekt, dat deze vergadering de laatste is, waarin de heer Snellen als President het jaarverslag heeft uitgebracht. De heer Snellen is een der oudste leden onzer Vereeniging, is 30 jaren lid van het Bestuur en de laatste 14 jaren President er van geweest en kan terugzien op een tijdperk van grooten bloei van onze vereeniging, waartoe hij zeker niet weinig heeft bijgedragen. Als lid der Commissie van Redactie voor het Tijdschrift voor En- tomologie heeft hij ook daaraan zijne beste krachten gegeven. Spr. eindigt met den wensch te uiten, dat het den heer Snellen moge gegeven zijn, zich nog vele jaren aan de Lepidopterologie te wijden en dat zijn naam op nog menige presentielijst onzer vergadering zal voorkomen, De heer Snellen brengt zijn dank aan den heer Everts voor de tot hem gerichte woorden en spreekt de hoop uit, dat onze verce- niging onder leiding van haar nieuwbenoemden voorzitter zal blijven beantwoorden aan het doel, waarvoor zij is opgericht. De Eere-Voorzitter sluit hierop de vergadering. Zondag 7 Juni werd een excursie naar Vlodrop en Melick gemaakt, waaraan bijna al de ter vergadering aanwezige leden deelnamen. VERSLAG. 71 Voor bijzonderheden, op deze excursie waargenomen, wordt ver- wezen naar de Entomologische Berichten. Voor de leden der Nederlandsche Entomologische Vereeniging zijn verkrijgbaar bij den Secretaris, D. van der Hoop, Scheeps- Lal timmermanslaan 7 te Rotterdam, voor zooverre de voorraad strekt : Tijdschrift voor Entomologie; per deel: met gekleurde met zwarte platen, platen, Dee VIE Vil Vi. lees DEN inf 3E f 1.50 DE NIE, DEVIECXXOGVIIE er rt Oi » 3.— Da KRONE anta Handelingen der Nederlandsche Entomologische Vereeniging, bevat- tende de Verslagen der jaarlijksche Vergaderingen van 1846—1858, TEED USS DE SUB ma ne aa Se fa Pinacographia. Afbeeldingen van meer dan 1000 soorten van Noordwest-Europeesche sluipwespen (Ichneumones sensu Linnaeano), door Dr. S. C. Snellen van Vollenhoven, RE toe platen a e sora P. C. T. Snellen, De Vlinders van Nederland. Macro- ; » 7.60 lepidoptera, met 4 platen, Sy MEL ye LE the described F, M. van der Wulp, Catalogue of Diptera om Soush-Asıa. de u... on ee eh 19.40 F. M. van der Wulp en Dr. J. C. de Meyere, Nieuwe naamlijst van Nederlandsche Diptera . . . . .» 2.10 Handleiding voor het verzamelen, bewaren en verzenden wamoitlandsche msecten "2 24 vun ten 040 Repertorium betreffende deel I—VII van het Tijdschrift voor Entomologie, bewerkt door Mr. E. A. de Roo van IE EL LT 54070150 Repertorium betreffende deel IX —X VI van het Tijdschrift voor Entomologie, bewerkt door F. M. van der Wulp .» 0.75 Repertorium betreffende deel XVII— XXIV, bewerkt ieri Manden Wulp. u COS mad 075 LWST VAN DEZLEDEN DER NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VERBENIGINE. op + Juli 1903s, MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER TOETREDING, EN. (De leden, die het Tijdschrift voor Entomologie Deel XLVI ontvangen, zijn met een * aangeduid.) DOD BUITENGEWOON EERELID. * Z. K. H. de Prins der Nederlanden, Hertog van Mecklenburg. 1903. EERELEDEN. * Dr. Gustav L. Mayr, Professor aan de Hoogere Burgerschool te Weenen, III Hauptstrasse 75, te Weenen 1867. # R. Mac-Lachlan, F. R. S., Westview, Clarendon Road, Lewisham, te Londen, S. E. 1871. * Frederic Du Cane Godman, F. R. S., 10,Chandos-street, Cavendish- square, London W. 1893. * A. S. Packard, Hoogleeraar in de Zoölogie aan de Brown University te Providence, in Noord-Amerika. 1900. * Dr. Fr. M. Brauer, Hoogleeraar in de Zoölogie aan de Universiteit te Weenen. 1900. * Edmund Reitter, te Paskau, Moravié. 1900. * Erich Wasmann, 8. J., Bellevue te Luxemburg. 1901. * Dr. Chr. Aurivillius, Hoogleeraar in de Zoölogie aan de Univer- siteit te Stockholm. 1903. L. Ganglbauer, te Weenen. 1903. * BEGUNSTIGERS. Dr. F. J. L. Schmidt, te Rotterdam. 1869. Het Koninklijk Zoölogisch Genootschap „Natura Artis Magistra” te Amsterdam. 1879. De Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, 1884. LIJST DER LEDEN ENZ. 75 Mevrouw de Wed. Mr. J. Kneppelhout, geb. van Braam, Hemelsche Berg, te Oosterbeek. 1887. Mevrouw M. Neervoort van de Poll, geb. Zubli, te MRijsenburg, (prov. Utrecht). 1887. Mevrouw A. Weber, geb. van Bosse, te Eerbeek. 1892. Mejuffrouw S. C. M. Schober, Maliebaan 19, te Utrecht. 1892. Mevrouw J. M. C. Oudemans, geb. Schober, Paulus Potterstraat 12, te Amsterdam. 1892. Mevr. de Vries, geb. de Vries, te Bloemendaal. 1895. Mevrouw J. P. Veth, geb. van Vlaanderen, Sweelinckplein 83, te ’s Gravenhage. 1899. Mevrouw C. W. Reuvens, geb. van Bemmelen, te Oosterbeek. 1899. J. W. Frowein, Eusebius buitensingel 55, te Arnhem. 1899. Dr. C. ©. Sepp, Leidsche gracht 3, te Amsterdam. 1900, Mej. C. E. Sepp, Stadhouderskade, te Amsterdam. 1900. W. Jochems, Korte Vijverberg 4, te ’s Gravenhage. 1901. Dr. J. L. Herten, te Roermond. 1902. Mej. M. L. Reuvens, Breestraat 27, te Leiden. 1902. J. V. M. van Toulon van der Koog, te Oosterbeek. 1903. CORRESPONDEERENDE LEDEN. * Frederie Moore, Maple road, 17, Penge (Surrey). 1864. Dr. W. Marshall, Professor aan de Universiteit te Leipzig. 1872. A. Fauvel, Rue d’Auge 16, te Caen. 1874. Dr. O. Taschenberg, te Halle a. S. 1883. A. W. Putman Cramer, 142 West-street 87, te New-York. 1883. Dr. F. Plateau, Professor der Zoölogie aan de Hoogeschool te Gent. 1887. A. Preudhomme de Borre, Villa la Fauvette, Petit Saconnex, te Geneve. 1887. S. H. Scudder, te Cambridge (Mass.) in Noord-Amerika. 1887. * Dr. L. Zehntner, te Salatiga (Java). 1897. BUITENLANDSCHE LEDEN. Comte Henri de Bonvouloir, Avenue de Alma 10, te Parijs. (1867—68). — Coleoptera. * René Oberthiir, Faubourg de Paris 44, te Rennes (Ille-et-Vilaine). Frankrijk. (1882—83). — Coleoptera, vooral Carabiciden. The Right Hon. Lord Th. Walsingham, M. A., F. R. S., Eaton House 66a, Eaton-square, London 8. W. (1892—93). — Lepidoptera. * Julius Weiss, te Deidesheim (Rheinpfalz). (1896—97). 74 LIJSY DER LEDEN ENZ. GEWONE LEDEN. Vinc. Mar. Aghina, Sacr. Ord. Praed., te Huissen (Geld.) — Alge- meene Entomologie. (1875— 76). Dr. H. J. van Ankum, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te Groningen. — Algemeene Zoölogie. (1871—72). G. Annes, 3de Helmersstraat 6, te Amsterdam. (1893—94). Dr. J. F. van Bemmelen, Groothertoginnelaan 142, te ’s Gravenhage. (1894—95). * P. J. van den Bergh Lzn., Spoorlaan, te Tilburg. (1901 —1902). E. M. Beukers, Emmastraat, te Schiedam — Lepidoptera. (1898—99), * K. Bisschop van Tuinen, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool en het Gymnasium te Zwolle. — Lepidoptera, Anatomie der Ten- thredinidae. (1879 —80). P. A. M. Boele van Hensbroek, te ’s Gravenhage. — Bibliographie. (1894—95). Dr. A. M. J. Bolsius, te Garoel, Java. (1876—77). Dr. H. Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Wageningen. — Formiciden. (1881—82). Dr. J. Ritzema Bos, Buitengewoon hoogleeraar aan de Universiteit, Roemer Visscherstraat 3, te Amsterdam. — Oeconomische Ento- mologie. (1871—72). Dr. J. Bosscha Jz., te Bandang, Java. — Coleoptera. (1882—83). A. van den Brandt, te Venlo. — Inlandsche insecten. (1866—67). * Mr. A. Brants, Verl. Rijnkade 119, te Arnhem. — Lepidoptera. (1865—66). L. P. de Bussy, Phil. nat. stud., P. C. Hooftstraat 118, te Amsterdam. (1898—99). * Dr. J. Büttikofer, Directeur van de Diergaarde te Rotterdam. (1883— 84). Mr. R. Th. Bijleveld, Sophia-laan 11, te ’s Gravenhage. — Algemeene Entomologie. (1863—64). * M. Caland, Ingenieur van den Waterstaat, te Zulphen. — Le- pidoptera. (1892 —93). * P, Caland, Bergstraat, te Wageningen. (1899—1900). # A. Cankrien, » Colenso”, te Soestdijk. — Lepidoptera. (1868—69). J. B. Corporaal, Pieter Bothstraat 39, te ’s Gravenhage, -— Euro- peesche Coleoptera. (1899 —1900). P. J. S. Cramer, Phil. nat. cand., van Baerlestraat 14, te Amster- dam. (1901— 1902). * W. van Deventer, Proefstation voor suikerriet in West-Java »Kagok, te Pekalongan, (Java). (1901—1902). C. J. Dixon, Tandjong Poetoes Estate, Langkat, Sumatra. (1890—91). * Jhr Dr. Ed. J. G. Everts, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, LISST DER LEDEN ENZ. 75 Stationsweg 79, te ’s Gravenhage. — Europeesche Coleoptera, (1870—71). Jhr. J. B. Humalda van Eysinga, Waldeck- Pyrmontkade 151, te ’s Gra- venhage. (1896—97). * Mr. A. J. F. Fokker, te Zierikzee. — Hemiptera. (1876— 77). N. H. la Fontijn, te Bergen op Zoom. — Hymenoptera aculeata. (1894—95). * Dr. Henri W. de Graaf, Vreewijkkade 4, te Leiden. — Anatomie en Physiologie der Insecten. (1878—79). Mr. H. W. de Graaf, Daendelsstraat 37, te ’s Gravenhage. — Il. Lepidoptera, bijzonder Microlepidoptera. (1847 —48). * Dirk ter Haar, te Kollum. — Lepidoptera en Orthoptera. (1879—80). L. W. Havelaar, Zijlsingel 2, te Haarlem. — Lepidoptera. (1887 -- 88). * P. Haverhorst, Schiedamsche Singel 20, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1901 - -1902). J. B. Heinemann, te Groningen. — Lepidoptera. (1900—1901). # F. J. Hendrichs, 8. J., te Oudenbosch. (1898—99). * BF, J. M. Heylaerts, Haagdijk, B 377, te Breda. — Lepidoptera enz. (1866—67). * Dr. J. van der Hoeven, Mauritsweg 62, te Rotterdam. — Coleoptera. (1886— 87). J. van den Honert, Stadhouderskade 126, te Amsterdam. — Lepi- doptera. (1874—75). D. van der Hoop, Scheepstimmermanslaan 7, te Rotterdam. — Coleoptera. (1882—83). J. Jaspers Jr., Plantage Lijnbaansgracht 11, te Amsterdam. — Inlandsche Insecten. (1880—81). Dr. F. A. Jentink, Directeur van ’s Rijks Museum van natuurlijke historie, Rembrandt-straat, te Leiden. (1878— 79). * J.C.J. de Joncheere, Voorstraat, D 368, te Dordrecht. — Lepi- doptera. (1858—59). N. A. de Joncheere, te Dordrecht. — Lepidoptera. (1886—87). D. J. R. Jordens, Sassenpoorterwal, F 3471, te Zwolle, — Lepidoptera. (1863— 64). * Dr. F. W. O. Kallenbach, Wilhelminapark, te Apeldoorn. — Lepi- doptera. (1868 -69). * K.J. W. Kempers, te Meerssen (Limburg). — Coleoptera. (1892—93). Dr. C. Kerbert, Directeur van het Koninkl. Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra, Plantage Middenlaan 39, te Amsterdam. (1877 — 78). B. H. Klijnstra, Galileistraat 2, te ’s Gravenhage. (1902—1903). * J. F. Klijnstra, Galileistraat 2, te ’s Gravenhage. (1902— 1903). * M. Knappert, Controleur Binnenl. Bestuur, te Manna, Benkoelen, Java. (1901—1902), * 76 LIJST DER LEDEN ENZ. J. D. Kobus, te Pasoeroean (Java). (1892—93). * Dr. J. C. Koningsberger, Landbouw Zoöloog aan ’s Lands Planten- tuin, te Buitenzorg. (1895—96) H. J. H. Latiers, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te Relduc, Kerkrade. — Coleoptera en Lepidoptera. (1893—94). * A. A. van Pelt Lechner, Bibliothecaris der Rijks-Landbouwschool , Bowlespark 327, te Wageningen. — Algemeene Entomologie. (1892—93). * Mr. A. F. A. Leesberg, Jan Hendrikstraat 9, te ’s Gravenhage. — Coleoptera. (1871-—72). Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke historie, Boommarkt, te Leiden. — Anatomie der Insecten. (1883—84). # J. Lindemans, Haagsche Veer 1, te Rotterdam. (1901—1902). Dr. J. C. C. Loman, Leeraar aan het Gymnasium, Vondelkade 79, te Amsterdam. — Opilionidae. (1886— 87). * Mr. H. A. Lorentz, Drift 14, te Utrecht. — Lepidoptera. (1900—1901). * Dr. T. Lycklama à Nyeholt, Westersingel 83, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1888--89). Dr. H. J. Lycklama à Nyeholt, te Nijmegen. (1896— 97). * Dr. D. Mac Gillavry, P. C. Hooftstraat 171, te Amsterdam. — Im- landsche Coleoptera en Lepidoptera. (1898—99). * Dr. J. G. de Man, te Yerseke. — Diptera en Crustacea. (1868—69). J. ter Meulen Jrz., Keizersgracht 686, te Amsterdam. (1893—94). . Dr. J. C. H. de Meijere, Conservator der entomologische en ethno- graphische Musea van het Kon. Zoöl. Genootschap «Natura Artis Magistra” Villa Ido, Waldecklaan te Hilversum. — Diptera. (1888— 89). Dr. G. A. F. Molengraaff, te Pretoria. (1877-—78). A. Mos, Utrechtsche straat, te Arnhem. (1900 —1901). Dr. A. C. Oudemans, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Boule- vard 85, te Arnhem — Acarina. (1878—79). * Dr. J. Th. Oudemans, Paulus Potterstraat 12, te Amsterdam. — Macrolepidoptera, Hymenoptera, Thysanura en Collembola. (1880—81). * J. D. Pasteur, Inspecteur der Telegrafie, te Batavia, Java. (1894—95). * Dr. E. Piaget, aux Bayards, Neuchâtel (Zwitserland). — Diptera en Parasitica. (1860—61). * Mr. M. C. Piepers, Oud-Vicepresident van het Hoog Gerechtshof van Ned. Indié, Noordeinde 10a, te’s Gravenhage. — Lepidoptera. (1870—71). R. A. Polak, Plantage Muidergracht 59, te Amsterdam. (1898—99). LIJST DER LEDEN ENZ. 17 * J. R. H. Neervoort van de Poll, Huize Beukenstein, te Rijsenburg (prov. Utrecht). — Coleoptera. (1885 —84). * Dr. P. H. J. J. Ras, Velperweg 56a, te Arnhem (1876—77). Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Oud-hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te Utrecht. — Algemeene Zoölogie. (1866—67). A. Reclaire, (tijdelijk) Lotzestrasse 13, te Göllingen. (1901— 1902). Dr. H. C. Redeke, Assistent van den Wetenschappelijken Adviseur ‘in Visscherij-zaken, Zoölogisch Station, te Helder. — Cecidién. (1893—94). * Dr. C. L. Reuvens, te Oosterbeek. (1889—90). C. Ritsema Cz., Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke historie, Rapenburg 94, te Leiden. — Algemeene Entomologie, (1867— 68). * G. van Roon, 2e Pijnackerstraat 18, te Rotterdam. — Coleoptera. (1895— 96). * Dr. A. J. van Rossum, Eusebius-plein 25, te Arnhem. -— Tenthredi- nidae. (1872—73). * Mr. C. P. L. Rutgers, Rijks-archivaris in Overijssel, te Zwolle. — Lepidoptera. (1900—1901). Joh. Ruys, te Bussum. (1900—1901). Dr. R. H. Saltet, Hoogleeraar aan de Universiteit, Oosteinde, te Amsterdam. (1882— 83). M. M. Schepman, te Rhoon. — Neukopter; (1871—72). Dr. J. A. Schutter, te Groningen. — Lepidoptera. (1900—1901). REHM: So Eendrachtsweg 62, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1890— 91). Dr. C. Ph. Sluiter, Hoogleeraar aan de Universiteit, Oosterpark 50, te Amsterdam. (1899-—1900). * P. C. T. Snellen Wijnhaven (Noordzijde) 45, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1851—52). J. B. van Stolk, villa Jarpa, Hoogeweg te Scheveningen — Lepidoptera. (1871—72). * P. F. Sijthoff Jzn., Administrateur op de kina-plantage Aerlamanah, in de afdeeling Bandoeng, Preanger regentschappen, Java. — Coleo- ptera. (1878— 79). J. J. Tesch, Phil. nat. stud., Jan van Nassaustraat 77, te ’s Gravenhage. (1898—99). A. H. J. Thie, Laan van Meerdervoort 163, te ’s Gravenhage. (1902— 1903). * P. Timmer, te Goendih (Resid. Semarang, Java). (1901—1902). * Mr. D. L. Uyttenboogaart, Achterburgwal 177, te Amsterdam. — Coleoptera. (1894—95). * H. Verploegh, Med. Stud., Oudkerkhof 45, te Utrecht. — Lepi- doptera. (1900—1901). 78 LIJST DER LEDEN ENZ. Dr. J. Versluys jr., Assistent aan het Zoölogisch Laboratorium, Plantage Middenlaan 80, te Amsterdam. — Coleoptera en Macrolepidoptera. (1892—93). * Dr. H. J. Veth, Sweelinckplein 83, te ’s Gravenhage. — Algemeene Entomologie, vooral Coleoptera. (1864—-65). Johan P. Vink, te Nijmegen. — Lepidoptera. (1883—84). * H.A. de Vos tot Nederveen Cappel, te Apeldoorn. — Lepidoptera. (1888—89). J. J. de Vos tot Nederveen Cappel, te Medan, Sumatra. (1902--1908). * Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel, te Velp. (1899—1900). W. Warnsinck, Rijnkade 92, te Arnhem. (1898— 99). # J. A. J. M. van Waterschoot van der Gracht, Heerengracht 280, te Amsterdam. — Lepidoptera en Coleoptera. (1898 —99). Dr. Max C. W. Weber, Buitengewoon Hoogleeraar aan de Univer- siteit van Amsterdam, te Eerbeek. (1886 —87). * H. W. van der Weele, Statenlaan 4, te Scheveningen. — Neuroptera. (1899— 1900). il. L. Gerth van Wijk, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te Middelburg. — Hymenoptera aculeata. (1874—75). BESTUUR. President. Dr. J. Th. Oudemans. Vice-President. Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. Secretaris. D. van der Hoop. Bibliothecaris. Dr. C. L. Reuvens. Penningmeester. Dr. H. J. Veth. Dr. A. J. van Rossum. COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR HET TIJDSCHRIFT. Dr. J. Th. Oudemans. Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. Mr. A. F. A. Leesberg. ——TUDSCHRIFT VOOR ENTONOLOGIR DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING ONDER REDACTIE VAN PZE: TT. SNELLEN Jur. Dr. En. J. G. EVERTS EN ‚Mr. A. F. A. LEESBERG LES-EN-VEERTIGSTE DEEL JAARGANG 1903 “un Kerste Aflevering met 8 platen (28 Juli 1903) ww ’SGRAVENHAGE MARTINUS NIJHOFF 1903. NOMBRE ON AsO ALRT Sixth Series. 2) BY | Dre Ara GS OUDEMANS (With Plates I, IL, III.) 1. Caenonychus nov. gen. (xneves, singular , ovvi, claw). (With Plate I, fig. 1—8). This genus belongs to the Eupodinae. The creature is a very Singular one, as it has only one claw, a phenomenon which, amongst the Thrombidiidae , occurs only in certain species of the genus Myobia, which, however, belongs to the Cheyletinae. Further under each lip of the genital aperture there are 3 Suckers, whereas in the Eupodinae hitherto the number was 2 me 2. Key to the genera of Eupodinae. Body black, sometimes with red spots; legs and rostrum red. 2 1. ‘Body brown, yellow, rose or white; legs rose or flesh- colougede. e TS _—— 1) The Ist Series app. 15, I, 1897 in the Tijds. v. Ent. v. 39, p. 175—137. The IId Series app. 5, IX, 1900 in the Tijds. v. Ent. v. 43, p. 109—128. The IIId Series app. 30, XI, 1901 in the Tijds. der Ned. Dierk. Ver. ser. 2, v. 7, p. 50—88. The IVth Series app. 18, VII, 1902 in the Tijds. der Ned. Dierk. Ver. ser. 2 v. 7, p. 276— 311. The Vth Series will app. in the Tijds. v. Ent. v. 45, p. 123-150. The VIIth Series app. 31, X, 1902 in the Tijds. d. Ned. Dierk, Ver, ser. 2 v. 8,p. 17—34. The Series are independent from one another, Tijdschr. v. Entom. XLVI. 1 ? 2 (DR. A. 6. OUDEMANS). NOTES ON ACARI Vi. Anus ventral. . +. . . . Penthalodes Murray. 2. 4 Anus terminal . . . . . Halotydeus Berlese. Anus dorsal ~ «oe >. Penthaléus °C. Le Koch, Legs 1 at least twice longer than holly A fr. Aat earl de afk we LinopodessG I -Kochi Legs 1 scarcely longer than body, or sshorterss5 HA KE VE Femur 4 very thick. . . . Eupodes C. L. Koch. Kemur 4 not-thickr. 2 22 82.55 Mandibles chelate. . . . . Poecilophysis Cambr. Mandibles not chelate; movable oe finger falcate; fixed short, comical ka ons oss SO READ in genital suckers. . , . + Caenonychus Oudms. 6. )4 genital suckers. . . . . Ereynetes Berl. È genital suckers. . . . . Tydeus CG. L. Koch, 3. Caenonychus fallax Oudms., nov. sp. (With Plate 1, fig. 1—8). Colour unknown. The specimen, preserved in spirits, was white. The colour may have been rose, or yellowish, or white. Length 275 w. Skin provided with very fine wrinkles, except a space between the eyes, bearing 12 hairs. The wrinkles of the dorsum generallv run transversally; those of the ventral face generally longitudinally ; those of the legs longitudinally ! Dorsal face (Fig. 1). On the cephalothorax there is a dorsal shield, a space, the contours of which are not distinct, but which is not wrinkled, whilst the whole body and legs moreover are wrinkled, This space bears 12 hairs: 4 long sensorial ones, of which the anterior are directed forward, the posterior hindward. Two eyes flank this shield. On the shoulder there is a distinct hair. A central portion and the posterior third part of the abdomen bear short stiff hairs, Ventral face (Fig. 2). Epimera 1 and 2 free; epimera 3 and 4 contiguous, On coxa 3 a feathered hair, The genital and the 2 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI Vi. 3 anal apertures are surrounded by minute hairs, The genital aperture is shut by two lips, under each of which 3 suckers are visible, Legs. Tydeus-like, with short hairs, a sucker and one claw, Fig. 3 shows one of the sensorial hairs on the cephalothorax. Fig. 4 one of the stiff abdominal hairs. Fig. 5 a palp. Fig. 6 represents the tongue. Fig. 7 shows us the distal end of a tarsus with the praetarsus provided with a sucker and one claw. Fig. 8 is the praetarsus with sucker and claw, seen with 2500 linear magnifying powers. No trace of a pulvillum | Habitat; in moss. Patria: Netherlands. 4. Thrombidium novum Oudms., nov. sp. (With Plate 1, fie. 9—19.) This larva was found by Mr. H. P, Kuyper in numerous spe- cimens on various kinds of Diptera, swarming over Urtica dioica. Larva. Length of newly born larva 200 u. without, and 280 u. with head. The body shows a distinct segmentation as well on its back (figs. 9 and 10) as on the belly (fig. 11); seven segments are discernable. The jist segment bears the first pair of legs, the eyes, the pseudostigmata and the dorsal plate or shield. The second segment 4 hairs and the second pair of legs. The third segment four hairs and the third pair of legs. The fourth segment four hairs and the place where the fourth pair of legs will appear. The fifth segment four hairs and the anus. The siwth and seventh segment four hairs each. The demarcation between the segments is affected by folds in the skin. These folds follow exactly the very fine wrinkles of the skin. The most remarkable segment in the first. Here we observe on the dorsal side the four eyes, of which the foremost pair is perfectly black, and the second pair brownish black, They are covered by a high convex cornea, Further the dorsal plate or shield, 4 (DR, A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI Vl. which in this species is triangular, with top turned forward. The top of this triangle (fig. 12) reaches almost the level of the pseudo- stigimata. The shield itself is wrinkled, not smooth, and its wrinkles are still finer and less observable than those of the other skin. The shield bears two minute hairs and a fifth eye, with brownish- purple pigment and a distinct cornea. I consider these three kinds of eyes useful to the animal to discern three kinds of light or warmth. The pseudostigmata are best seen in very young larvae, in which they are placed so, that we look zz the cup. The pseudostigma is oval, slightly concave, in very young larvae turned upward (fig. 10), in older larvae turned backward, so that in this instance it is very difficult to discern their oval and concave structure. The pseudostigmatic organ is long, shaped like a hair. The maxillar pa/p has four free joints. The third joint ends in a bifid claw (Fig. 13); the fourth, which is planted on the inner side of the third joint, ends in a broom of at least five claw-like hairs. The bifid claws and the claw-like hairs are ürick-red. The mandibles end in claw-like organs which are brick-red -too. The hypopharynx or lingua, which was only visible in one of the more than fifty specimens I saw, does not show (fig. 10) any joints as in Zhromb. fuliginosum. The «urtrachee» is large, situated between the first and second pairs of legs (fig. 11). The sack is on its base surrounded by a chitinous ring (fig. 14). This ring may become oblong (fig. 15), enclosing exactly the oblong-compressed bladder. With low powers it seems that the animal is monodactyl. It is however tridactyl. Fig. 16 and 17. represent the distal end of tarsus 1; fig. 18 of tarsus 2, and fig. 19 of tarsus 3, drawn under 2800 linear magnifying powers. The middle claw is at least 15 or 20 times stronger than the almost invisible lateral ones. The lateral claws of the 2d pair (fig. 18) are a third smaller than the midle one. Habitat: on Diptera. Patria: Netherlands. (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 5 5. Key to the species of Thrombidium F. Larvae. (Two dorsal shields . . . . Thr. holosericeum (L.) ue (One dorsal shield. . . . .2 È ( Dors, shield. subquadrangular . 3 = (Dors. shield triangular. . . Thr, novum Oudms, (On each side one eye . . . Thr. russicum Oudms. = (On each side two Se al ‘Psdst. org. filiform . . . . Thr. gymnopterorum (L.) 4. hee org. clavate (Berl. Tromb. Dali eV NE Ihr. Derlesei Qudms: 6. Tarsonemus soricicola Oudms., nov. sp. (With Plate 4, fig. 20 and 21). Of this species only the male is known to me, I found it among other parasites collected in Febr. 1898 by Mr. S. A. Poppe on a Sorex vulgaris at Vegesack. As to the male (Fig. 20 and 21), Tarsonemus soricicola is closely related to 7. floricola G. et F. and 7. brevipes Sicher et Leonardi, Length 150 u. The following characteristics may be mentioned. The shape of the body is elongate, like that of 7. brevipes. The abdomen, however, is widest posteriosly, behind the implantations of the hind-legs, whilst the known species are widest before these legs, nay even quite behind the shoulders. The fore-legs are short and slender, and their tibiae bear quite distally a short thick, clavate olfactoric hair. The epimera of legs 1 form an Y. Those of legs 2 first bend inward and then obliquely backward and inward; they do not reach each other and do not meet the Y. The hind-legs are implanted far more forward than in any known species, so that the abdomen projects a good deal above them. The epimera of legs 3 and 4 join anteriorly. The legs 3 are long and slender, but their ambulacra do not extend beyond the claw 6 (DR. A. U. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. of legs 4. Legs 4, of which I have drawn the left one apart, is provided with a hyalin blade on its inner side, but this is situated on the distal end of the 2nd joint and resembles a cat’s claw, forming pincers with the third joint. It is situated somewhat dorsally, so that when the creature is viewed on its ventral side, and when the 3d joint is bent inward (the usual position), this crooked hyalin blade is not observable, The 3d joint bears a tactile hair , as long as the whole leg. Habitat: Sorex vulgaris. Patria: Germany. 7. Eremaeus novus Oudms., nov. sp. (With Plate 2, fig. 22.) This species is closely related to #. clavipectinata Michael, sub- trigona Oudms., pectinata Michael, and subpectinata Oudms. It differs from #. elavipectinata in having lamellae; from subtrigona in having no pectinated membrane on the pseudostigmatic organ ; and from the two other #. in having a fusiform pseudostigmatic organ. Colour light brown. Length about 300 u. The cephalothoraw is nearly triangular, with convex sides, and a rounded top. — Pseudostigma round, with semilunar inner covering, as in /. clavipectinata Michael, large, distinct. — Pseudo- stigmatic organ with smooth peduncle and fusiform head; the organ is directed upward and forward; the peduncle is proximally bent three times to and fro; the fusiform head ends in a hair and is provided on its outside with 7 pectinations. The real /amellae run from the pseudostigmata inward toward the lamellar hair, but already halfway they are truncated abruptly. Further there are two interlamellar chitinous bars, running from the anterior edge of the abdomen toward the lamellar hairs but not reaching them , and being provided on their outside with a chitinous hook, running round the interlamellar hair. Rostral, lamellar and interlamellar hairs very thin. (DR. A, C. OUDEMANS), NOTES ON ACARI VI. 7 The abdomen is suboval, somewhat truncated anteriorly, pointed posteriorly, — The dorsum is provided with 5 pair of very thin hairs; the posterior margin with 3 pair of such hairs, crooked upward. The anterior margin of the abdomen is dark brown coloured; from this band two dark chitinous bars run hindward , not farther than the thickness of a femur. The /egs are rather slender but with swollen femurs, tibiae and tarsi. When the hind legs are stretched they scarcely reach the posterior end of the abdomen. The tibiae 1 and 4 are provided with a tactile hair; the tarsi 2 with a pectinated hair. Claws mo- nodactyle. — On the sides of the cephalotorax the coxae 1 are visible for a small part. — The tectopedia 1 are very distinct. — Underside. Nothing particular, The apodemata reach the median line; the genital and anal openings are subquadrangular; the latter much larger than the former. Habitat: in moss. Patria: Netherlands. 8. Emendation of the key to the species of Eremaeus. (Das Tierreich, Oribatidae, p. 44.) { Psstg. org. clavate or fusiform, 21. | with a smooth peduncle . . 21.a. Psste#ore#'slender (i... 2A se. We (No lam. nor transl.. . . . E. clavipectinatus Mich. 2% | Lam. present ME N 2A Psstg. org. without pectinated 9b membranes ..2 2. "2°: UNE. novus. Oudms. Psstg. org. with pectinated mem- rane), US IEA ef Ee subtrigonus”Oudins: pectinations upon the slightly thickened middle. . . . . E. pectinatus Mich. Psstg. org. long, not thickened, | à org. very long, with a few ec with 3 or 4 pectinations quite distally. . . . , . +. ..E. subpectinatus Oudms, 8 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 9. Nanacarus Oudms., nov. gen. (With Plate 2, fig. 23—28). Under the name of Hypopus minutus, nov. sp., I described a nympha in the Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeni- ging, ser. 2, v. 7, p. 85. Two specimens were under my observation ; one was caught by Prof. Dr. K. Knuth on Xylocopa (Koptorthosoma) tenwiscapa Westw., the other by Mr, S. A. Poppe on Vesperugo serotinus (Schreb.) In a tube with parasites, collected by Mr.S. A. Poppe on Sorex vulgaris L. at Vegesack near Bremen, I found a male and two females of the same species. Thier characteristics induce me to place the animal in a new genus, related to Herieia Can. It differs from this genus specially in the presence of a demarcation between thorax and abdomen. I have called the new genus Nanacarus referring to the extreme minuteness of the species. 10. Glycyborus Oudms., nov gen. For the species Glycyphagus plumiger C. L. Koch, palmifer Fum. et Rob., canestrinii Arman.; and pterophorus Berl., which are distinguished from G/. intermedius Can., peregrinans Berl., ornatus Kram., spinipes C. L. Koch and domesticus de Geer, by having a distinct demarcation between cephalothorax and abdomen and lat feather-like hairs, whilst the others lack these characters, I propose to create a new genus: Glycyborus; B6gos = payos = eater. I take Gl. plumiger C. L. Koch as the type of the genus. 11. Genus Nodipalpus Karpelles. Wenn we read attentively what Karpelles (Math. u. Naturw. Bericht. aus Ungarn, XI, 129) tells us of his Genus Nodipalpus and of his Nodipalpus ulmi nov. sp., and when we compare care- fully his drawing of this species with those which Michael presents us of the species of Histiostoma (= Anoetus Duj.), we must un- voluntarily come to the conclusion that Nodipalpus = Anoetus , and that we must adopt the species Anoetus ulmi Karpelles. be co 2. (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 12. Key to the tribus and genera of Tyroglyphinae. Claws of the legs normal (i. e. LE) RE E of the first two pair of legs born on long peduncles Mandibles normal (i. e. chelate) Mandibles saw-like or knife-like, both in form and action . Only oneyimbus®; > e. = Tyroglyphae. Female without copulation-tube Female with projecting copula- tion tube and Abd. No demarcation between Cephth. | | da ek, between Cephth, | AAE en Nice veh nee L (¢ without anal suckers. t4 with anal suckers. (2 without genital suckers . le with genital suckers . No sternum With ambulacral suckers . Without ambulacral suckers Only one genus Only one genus 2 3 Tyroglyphae. Histiostomae. Lentungulae. o) 15 C2 11 Del ato . Nanacarus Oudms. . Saproglyphus Berl. . Mealia Trt. ei present . © Posterior margin of Abd, normal 7 d posterior margin of Abd, with a projecting blade. 16 | Legs 1 normal 6 Legs 1 much thicker than the ~ other legs; femur 1 spurred 9 . Tyroglyphus Latr. . Hypopus Dujard. . Aleurobius Can. . Histiogaster Berl. 10 (DR. A. C, OUDEMANS), NOTES ON ACARI VI. Mouth organs distinctly visible from the dorsal aspect . .12 Mouth organs hidden by a dorsal Di | ROGERS CE EEE e lied d Epimera 2 not joined to the sternum. . ....\-.% | atenotansus (Gan, a Epimera 1 and 2 joined to the sternum and to each other, forming a continuous O lide i pile RE 5) o genital suckers in either sex Hericia Can. 13. 4 Genital suckers present in both sexes; i sul. M 9. Carpoglyphus “Robin. Ie genital aperture between BAR 3 and 4. . . . Fusacarus Michael. d genital aperture in front of epimera 1. . . . . . Chortoglyphus Berl. Demarcation between Cephth. | and Abd E O 0 No demarcation between Cephth. ( dad giogo Ret HAT Demarcation on the usual n place; hairs on notogaster J feathery or leaf-like . . . Glycyborus Oudms. Demarcation far forward ; Gepth. ke very small; hairs on noto- “ gaster spinous. . . . . Labidophorus Kram. @ Epimera 1 joined together; | copulation-tube conspicuous, 17. 2 „marginal. ste . .. ¢Glyeyphagus Henne: 2 Epimera 1separate; copulation tube inconspicuous, dorsal . Dermacarus Haller. Histiostomae. Only one,genus. oo. se SE PAnNDCIUS Dur Ce Lentungulae. Only one genus. . . . + . . Lentungula Michael. (DK. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 11 13. Key to the species of Hypopus Duj. As flypopus minutus proves to be the nympha of Nanacarus minutus Oudms. (vide above p. 8), I present here an emendated key to the species of Hypopus. My previous key, printed in the Tijdschr. d. Ned. Dierk. Vereen., ser. 2, vol. 7, p. 86, herewith is annuled. Legs 1 and 2 without strong ie spines’ Ses eh erassipess (Haller): Pe 1 and 2 with strong spines 2 Heterom. ¢ with 2 little spines | on tarsi. 2 © 20.0 . . H. trovessarti (Berl.) =: ) Heterom. d with strong spines | on all the joints of the legs H. spinitarsus (Herm.) x 14. Nanacarus minutus (Oudms. ). (With Plate 2, fig. 23—28.). Nymph. See Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging, Bet. 2; Naf, per SO,, tab,; JIL ‘fig. ,99,2:36. Female. Length 246 u. with head, 221 u. without head. Shape Acarus- or Hypopus-like. — Colour white or pale. Fig. 23 shows us the dorsal aspect of the animal. The head is triangular, the thorax nearly trapezoidal, with straight front and base, and with sides which are three times sinuated outward. There are two vertical hairs and two pairs on the hinder part of the thorax, of which the inner pair is small, and the outer pair almost as long as the length of the thorax. This outer pair is directed outward and a little forward. The abdomen is twice longer than the thorax, has parallel sides and a perfectly rounded posterior margin. It bears four rows of rather small hairs: two marginal rows of four hairs each, and two dorsal rows of four hairs each. The skin is smooth. One of the females contained an egg, the outlines of which I have drawn by a dotted line. — Fig. 24 represents the ventral side ol the creature. The distance between legs 2 and 3 and between legs 3 and 4 is rather large, so that the 4th pair of legs is inserted 12 . (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. far more backward than in most other species of Tyroglyphinae. The genital aperture is situated between the coxae 4. It is shut by two genital covers, pointed anteriorly, rounded posteriorly, each provided with one small hair. There are #0 genital suckers. The epimera 1 form a V. All the other epimera are free. On each side of the anus there are two hairs, a small one and a long one, the length of wich equals the length of the abdomen. The mandibles are chelate. The waxillae (Fig. 25) are blunt and have a L-shaped incision distally. The maxillar palps are bi-articulate; their first joint has a hair; their 2d joint is hairless and rounded distally. The legs are short (Fig. 23), The fore-legs are a little thicker than the hind-legs, The tarsi 1 and 2 are provided with a spool- shaped olfactory hair (Fig. 26). The tarsus 4 has a tactile hair as long as the leg 4, (Fig. 23). Male. The male resembles the female, but it is smaller. Its length is 192 &. with head, 172 &. without head. The genital aperture (Fig. 27) is, hke in the female, situated between the coxae 4; the genital cover is a nearly triangular one with its top directed forward. The penis is a very little ball, with a little rod forward. There are zo genital suckers and zo anal suckers. The legs 3 and 4 are stronger than in the female (Fig. 28) and end in a strong claw. Habitat: Xylocopa (Koptorthosoma) tenuiscapa Westw., Vesperugo serotinus (Schreb.), Sorea vulgaris L. Patria: Java, Germany. 15. Cerophagus Oudms., nov. gen. (This n0. 45 is written 15 June 1902). In may 1901 I found a hypopus on Bombus. This hypopus having rounded edges, both of the cephalotorax and abdomen, and 70% being a hypopus of Trichotarsus Can., La- bidophorus Kram., or Dermacarus Haller; the hypopi of Glycyphagus being at that time unknown; I considered my hypopus as one of a species of G/ycyphagus. (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 13 On the Ist of November 1901 these my Notes VI Series were written and the species described as Glycyphagus bomborum. In Januari 1902 I received from my friend Mr. MICHAEL of London a copy of his british Tyroglyphidae, vol. 1, in which 2 rudimentary hypopi of Glycyphagus are described and delineated. These hypopi having rounded edges too, I was strenghtened in my opinion, and shortly described my new finding in the (Dutch) Entomologische Berichten, p. 20. (A March 1902), again under the name of (slycyphagus bomborum. But a fortnight ago I received a bottle with many thousands of hypopi of a very Glyeyphagus which I will describe afterwards. (Notes, XI or XII); all were sharpedged. And therefore I don’t believe that my creature is a hypopus of a species of G/ycyphagus, but I consider it as one of a species of an unknown genus, which I will call Cerophagus (wax-eater). 16. Key io the genera of Tyroglyphinae. Hypopi. bo Abdomen without sharp edges Abdomen with sharp edges; the lateral margins can be sufflexed NEMEC yy ae RE suckers or claspers: degenerated Lo hypopi of Glycyphagus,never free. Ventral side with suckers or clas- pers; animals free living, . Behind the anus a sucker-plate . I | mt side without any trace of A mE W Behind the anus two claspers All the legs equal in armature and in hairs of tarsi. . . . Cerophagus Oudms. Legs 4 quite otherwise . . . Trichotarsus Can. Under the claspers no sucker . Labidophorus Kram. 5. pe each clasper a peduncu- lated sucker . . . . + . Dermacarus Haller, 14 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI Vi. Ventral side without any suckers 6. | at all SON EE MASSA catyledoni ‘Oudms; Behind tbe anus a sucker plate, 7 (Wo eyes. NN ES 1 UT wo YES ENI Ei OPUS ANNES All the legs equal in length, short and thick; legs 3 and 4 usually turned backward.) fi (20 „9 x All the legs slender ; legs 3 and 4 shorter than 1 and 2, usually kurnedtorward as eers os nl Four pair of suckers after one another, cs. 12 22. ps Aleurdbius’ Can: ‚Sucker-plate with 8 suckers ar- ranged 2, 42%. ceca gi LO Anterior top of Cephth. hairless Tyroglyphus Latr. e 10. ‘Top of Gephth. with 2 minute | baie. sie eta ca en neren peal Epimera 1 very short, joined to the sternum; epimera > and 4 joined with a large bow to one me another . . . . . Hypopus Duges. [ee s1 without epimera; sternum free; epimera 3 and 4 free. . Glycyphagus Hering. 42. Onlyonegenus. . . . . . Anoetus Duj: 13. Onlyone genus. . . . . . Histiogaster Berl. 47. -Cerophagus bomborum Oudms., nov. sp. (With Plate 2, fig. 29 and 30). Nympha hypopialis. Length varying from 196 to 217 u. Colour white. Shape remembering that of Labedophorus talpae Kram. Dorsal face. (Fig. 29). The animal is nearly pentagonal in shape, one of the angles of the pentagon directed forward, There is a distinct separation of cephalothorax and abdomen; the former is triangular; the latter nearly quadangular. Both are protected by a shield with a beautiful marking. This consists in oval spots sur- (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI vi. 15 rounded by numerous punctulations. The posterior quadrangle has rounded hind-corners, a rounded hind-margin and a median incision , which continues itself for a small part on the animal’s back. — The anterior margin of the posterior dorsal shield has no markings and lies over the anterior dorsal shield. — The only and exceedingly minute hairs of this side are: one just in the middle of the anterior margins of the cephalothorax, and one on each shoulder. Ventral side. This is quite smooth, polished, having no shields, but only 6 pair of very minute hairs (see my fig. 30). The sense- organ, comparable with the mentum of the Parasitidae, is present, but small, and confused for the greater part with the ventral surface of the head. It bears two hairs wich reach beyond the tip of the rostrum. This is provided with two small rostral hairs. The epimera 1 are fused to form a Y. From the outer and posterior corner of the coxa 2 a chitinous bar runs toward the epimeron 3, which ends in a Y. There are two anal suckers before the sucker- plate. This bears 6 suckers, of which two are large, each with two central little circles. Two smaller ones stand behind, and two other smaller ones to the sides and a little backward of the large ones, Before and outward of the large ones there is an indication of a fourth pair of suckers. Behind the sucker-plate the incision and the posterior margin of the body are dark brown coloured. Legs. The legs are nearly equal in size, being half as long as the animal’s greatest breadth. The two fore pairs are slightly thicker than the two hinder pairs. Except one or two hairs, the legs — except the tarsi — are hairless. All the tarsi have one strong claw and four beautifully curved lanceolate hairs. In fig. 29 you may further observe that the tibiae 1 and 2 and the tarsi 3 and 4 bear a tactil hair as long as the leg, Habitat: Bombus terrestris. Patria: Netherlands. 18. Glycyphagus fuscus Oudms. (With Plate 2, fig. 31—32, and 3, fig. 33—37). Male. Length 280 u. — Colour brown, therefore immediately 16 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI Vi recognizable between the white-coloured other meal-acari. — Dorsal side (Fig. 31) smooth, polished; two rostral hairs, two ver- tical hairs; two hairs on each shoulder; two hairs on each side between the vertical- and shoulder-hairs; five marginal hairs on each side; two dorsal longitudinal rows of five hairs each, of which the third and fourth pair are more remote from each other than the first, second and fifth pair. Posteriorly the abdomen has a distinct superanal impression in which two hairs are planted. The whole dorsal face is well chitinized. Ventral side (Fig. 32). The space between the legs is stronger chitinized than the venter, darker than the latter, remembers strongly of the same space in Oribatidae, and bears 8 minute hairs. On the venter the genital opening is situated behind the fourth pair of legs, oval in circumference, shut by an oval valvule, and flanked by a minute hair. Behind the genital opening the longitudinal anal slit is visible between two week anal valvules. Just before and behind the anal sht two minute hairs. — Fig. 33 is an enlarged figure ot the genital opening. On sinking the tube of the microscope the penis and the genital suckers become visible. These are small; the penis is directed backward, and more or less poniard-shaped, the blade being flanked by two pins. Legs. The legs 1 and 2 are planted at the edge of the body. They are of the same type. The femur bears a pectinated hair distally and inward; the genu one proximally and outward; the tibia in the middle and outward, and one long tactile hair. The 3d and Ath legs are planted near the edge, so that their implantation is not visible when the animal is viewed on its dorsal face. The 3d leg is thinner than the 1st and 2nd. Its tarsus bears (fig. 32) ventrally, proximally and inward a pectinated hair. The 4th leg is thicker than the others, serves probably to clasp the female in copulation. Its tibia bears ventrally, distally and inward a pectinated hair. Female. Length about 400 u. Colour like that of the male. Dorsal side (Fig. 34) like that of the male. The small copulation tube is distinctly visible in the abdominal impression. — Ventral side (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 17 (Fig. 35). The epimera 1 form a V. Curious is the genital opening, shut by two valvules, resembling strongly those in Ori- batidae. On each genital cover a lunular chitinization posteriorly is visible, the signification of which is not clear to me. In fig. 36 I have drawn the genital covers; when sinking the tube of the microscope, two genital suckers are scarcely visible outside of the lunular chitinizations; they seem to be very small, rudimentary. Fig. 37 gives us a side view of the animal. — Legs. The legs of the female, especially those of the 3d and 4th pair are much more Glycyphagus-like than those of the male. Curious is the cup-shape of the trochanter, femur, genu and tibia of the fore-legs. The femur 4 bears distally a pectinated hair (fig, 35); the genu 4 two (fig. 34) and the tibia 1 one (fig. 35). The femur 2 one (fig. 34) and the tibia 2 one (fig. 34). Th legs 3 and 4 are slender and of the type of G/. domesticus. Habitat: in meal. Patria: Netherlands, France. Remarks. A. Hereabove I have already mentioned a few features which remember us of Oribatidue. There are more; viz.: the cup- shaped articles of the legs in the female, and a forming of so-called tectopedia in the female (see fig. 35). 2. Kramer has first described a bifid feathered hair between the coxae 1 and 2 in his Glycyphagus ornatus (1884, in Z. f. d. ges, Naturw. v. 54, p. 435), Then Michael delineated the same of Gl. platygaster (1886, in J. Linn. Soc. v. 19. p. 275, t. 34). I have observed this hair in more species of Tyroglyphidae. Kramer thought it protecting a longitudinal slit or stigma. I think Kramer is partly wrong; the hair itself, or the thin skin covering the slit may breath, but there is no hole. The above described species (see fig. 35) has a hair between the head and the coxae 1 and between coxae 1 and 2, and this hair is bent ventrally and backward. 3. This is the «acarien (fig. 28 et 30), qui n'appartient à aucun des genres précédents» of Troupeau (Bulletin de la Soc. d'Angers v, 6, 7, 1876— 77, fasc. 2, paru 1878, p. 115). | Tijdschr, voor Entom. XLVI. 2 18 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 19. Key to the species of Glycyphagus Hering. g with a hyalin blade above da the copulation-tube . . . G peregrinans Berl. ¢ without such a blade . . 2 8 Body dark brown . . . . G. fuscus Oudms, © (Body white or pale. . . .3 d legs 4 and:2 with a comb on tibia.) seen „ir ethos onG.onnatus Kramer; “ | 4 tibia 4 and 2 without such con, eA ni (Farsi villous . . . . . . G. spinipes C. L. Koch. (fDarsignotivillous eo Tibia 4 and 2 with one long setiform and two shorter 5. } hairy hairs. . . . . . G. domesticus de Geer. Tibia 1 and 2 without the two shorter hairs . . . . . G. intermedius Can. 20. Tyroglyphus fucorum Oudms. nov. sp. (With Plate 3, fig. 38 to 40), Hypopus. Length varying from 210 to 290 u; breadth varying con- siderably in the same individual, as it is able to bend downward and inward its sides, Generally it has the form delineated in fig. 38 and 39, but when even slightly pressed by the covering-glass it becomes very broad (fig. 40). Colour brown. Shape oval, with the top directed backward, but with a triangular slip on the arterior base. Dorsal side (Fig. 38). Cephalothorax small, about one fifth of the animal’s total length. Line of demarcation between cephalo- thorax and abdomen convex forward, The skin is quite polished, no trace of punctulations, etc, On the cephalothorax I could discern 3 pair and on the abdomen 9 pair of minute hairs. [ am convinced that with the position of these hairs, how minute they may be, it is possible to determine the species, There is a shoulder-hair and backward a marginal hair behind coxa 3 and behind coxa 4. There are two longitudinal rows of six hairs each, On the cephalothorax ee (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 19 two hairs are implanted in the middle, and two pairs of hairs are placed more marginal, but before the level of the middle-hairs. Ventral side (Fig. 39). This is partly protected by two shields; both are punctulate. The anterior consist of the fusion of the so called epimera of the four fore-legs, between which the narrow real epimera are visible. The posterior shield lies between the coxae 3 and 4. The demarcation between these two shields is distinct, On its level there are two marginal hairs. There are two suckers before the sucker-plate, This bears 8 suckers, two of which are large and provided with two central little circles each; the six others are small. One pair of these stand before and inward, one pair before and outward, and one pair before and backward of the large suckers, — The tactil organ behind the head, or the mentum, is lozency and provided with 6 hairs, of which the two foremost extend beyond the anterior margin of the cephalothorax. Two small rostral hairs do not reach it. Legs. The 8 legs are equal in size and shape, The fore legs (fig. 38) bear a tactil hair on their tibia and four leaf-like hairs on their tarsus, The tactil hair of leg 1 is longer than that of leg 2, equaling the leg in length. The distal and outward leaf- like hair of legs 1 and 2 ends in an almost circular piece; all the other leaf-like hairs, also those of legs 3 and 4 end in a lanceolate blade. Genu and tibia bear a little hair or spine on each side. On the ventral side (Fig. 39) the coxa and femur 4 and 2 have a long tactil hair. The farsi 3 and 4 bear a long tactil hair; that of the tarsus is scarcely longer than leg 8; that of tarsus 4 equals the animal’s breadth. Habitat: On Bombus terrestris. Probably the adult lives in the nests of Bombus. Patria: Netherlands. 21. Key to the species of Tyroglyphus. Hypopi. ‚With two aliform appendages 1. ! at corners of cephalothorax . T. krameri Berl. ( Withowk such. mL; 111 0 30 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI Vi. ‚On the anterior Abd. a marking 2. | like a trapezium. . . . . T. queenslandiae Can. No such marking. mek Stee A minute sucker near coxae 2 3. 4 tand 5 ran (es Vi ai | se „EI. AmyCophagus, Mega: No suckers there. . . . . T. fucorum Oudms. According to Berlese T. agilis Can. has hypopi similar to those of T. mycophagus Megn. This is very doubtful. 22. Anoetus spiniferus Michael. (With Plate 3, fig. 41 and 42.) I found this hypopus among other parasites, picked up by Mr. S. A. Poppe at Vegesack, in 1898, on a Sorex vulgaris. As MICHAEL could not describe it in details, these follow here. It is a beautiful creature. Its length is about 260 wu. Its shape s elongate, even when the lateral margins are extended, the more when they are sufflexed ventralward, which is usually the case, when the creatures are preserved in spirits. The dorsal side (Fig. 41) of the abdomen is polished, punctulated, and provided with almost invisible minute hairs which are arranged in four longitudinal rows. The marginal rows have 5 hairs, the dorsal ones 4 hairs each, of which the 4th pair may be reckoned in the marginal rows too. The cephalothorax is polished, without any punctulation, and provided with 2 pair of minute anterior marginal hairs. The tactile organ, comparable to the mentum of Parasitidae (Gamasidae) is long and projets a good deal beyond the anterior margin of the cephalothorax. The ventral side (Fig. 42) shows the following particulars: The epimera of legs 1 form an Y, of which the trunk extends far backward till the line behind the coxae 3. The epimera 2 join the epimera 5, and these meet in the median line with the sternum. The epimera 4 meet too in the median line with the above men- tioned trunk. The proximal ends of the epimera 4 are united by a chitinous bar which touches the anterior border of the genital aperture, Here again a short chitinous bar projects forward. There (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 21 are 4 distinct, minute genital suckers. Behind the coxae 4 there is a pair of minute suckers; so too there is a pair of minute suckers before the juntion of epimera 4 in the median line. Behind the genital aperture and a little to the sides of it there are two small suckers. The sucker-plate is heart-shaped and provided with 8 suckers of which the foremost pair is large and perfectly round. Before this pair of suckers there is a minute chitinous spot. Behind the pair of suckers the anus is visible. Then follow the 3 pair of other suckers wich are oval in shape, and which form together a long hexagon, lying transversally; the long axes of the oval suckers lie perpendicular on the transverse diameter of the hexagon. The legs are remarkable by their having only a very few hairs and zo pedunculated spoon-shaped suckers. The olfactory hairs at the distal end of the tibiae is rather large and rod-like, Leg 4 has an almost invisible claw. Habitat: Sorex vulgaris. Patria: Germany, England. 23. Anoetus neglectus Oudms. nov. sp. (With Plate 3, fig. 43 and 44.) IHypopus. Length about 290 u. — Colour white. — Shape re- sembling Anoetus julorum (G. L. Koch), however, it is distinguished from it by its abdomen being less oval and wider, and by its legs being shorter. Dorsal side (Fig. 43). The demarcation between cephalothorax and abdomen is very distinct. The former is visible as a band of equal width troughout, bearing 4 small hairs; the latter is shield-shaped, but has sufflexed sides (see fig. 44). There are only a few minute hairs on the dorsum, viz.: 14 along the margin, and three pair of dorsal hairs. Moreover the dorsum is polished. Ventral side. (Fig. 44). The epimera 1 form an Y. The epimera 2 are connected by a transversal bar, which at the same time joins the epimera 3. From this medial transversal part a median longi- tudinal bar projects backward and passes the coalesced epimera 4. 22 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. The sucker-plate is large and provided with 8 suckers in 3 trans- verse rows. The first row consists of two great ones before the anus. The second row has two greal ones flanked by two small ones behind the anus. The ¢hzrd row shows two smaller ones. — Moreover there are six other ventral suchers, viz. one pair before the proximal end of epimeron 2; one pair before the middle of epimeron 4, and one pair to the sides of the genital aperture. When the tube of the microscope is lowered, we observe moreover the 4 small genital suckers. Legs. The remarkable features are: The tarsi 1 and 2 bear on their proximal end a tactil hair and a long olfactoric hair, and at their distal end a sucker with long peduncle, and a small claw- The tarsus 3 ends in a sable shaped hair and three spines. The tarsus 4 ends in three spines and a long hair, which is 14 as long as the leg 4 itself. Habitat: Necrophorus humator. Patria: Germany. (Bremen, S. A. Poppe). 24. Key to the species of Anoetus Duj. Hypopt. Before the Cphth. a rounded A, | epistome … . (2 an «0A, pulehrum (ramo) [No EDISOME 2 CRE ‚Gephth. excavated ant.; dors. haus lonnen . A. phyllotrichus (Berl.) 9) “ \Cephth. rounded ant.; dors. AIT SUSHOLL, ae Nr ano (Sucker-plate with 4 suckers . A. muscarum (L.) (Sucker-plate with 8 suckers . 4 Tarsus 1 without pedunculated | sicker, +59 . "47.500 7A. spiniferum'(Michaet.) = ee 1 with pedunculated suckerk dit. Visto Maurer Ol (Tarsus 2 with pedunculated 5. | sucker. 2 . . . . + « A. neglectus Oudms. ‘Tarsus 2 without such. , . 6 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI VI. 23 Last pair of suckers flanked by alspmer ll) tou SNA. Platyptilia \ Aciptilia Hybisci. Similella. Pubescentella. Elegans, Luteella. Sythoffi. Nivea. 57 DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICIN. DOOR K. BISSCHOP VAN TUINEN. È CIME B dekt (Met PI. 6—8) In de wintervergadering der Ned. Ent. Vereeniging van 26 Ja- nuari 1898 werd door Dr. A. J. van Rossum gewezen op het groote verschil in zienswijze, thans heerschende omtrent de soorten van het genus Cimbex. Konow neemt er zes aan, nl: Cimber 4-maculata Müll., -lutea L., -connata Schr., -femorata L., -fagi Zdd. en -capreae Knw. Dr. J. Th. Oudemans vermeldt in zijn standaardwerk «de Nederl. Insecten» de vijf eerstgenoemde als inlandsch. In het werk van Judeich en Nitsche « Lehrbuch der Mitteleuropäischen Forstinsektenkunde » deel I bl. 632 leest men daarentegen : «Nach unserer Auffassung nur eine, sehr veränderliche europäische Art,» en verder op bl. 662 bij de uitvoeriger beschrijving van Cimbex variabilis Klug: «wir fassen, da nach der übereinstim- menden Aussage aller neueren Autoren weder die Kennzeichen der Wespen, noch diejenigen ihrer Larven eine feste Unterscheidung (K. BISSCHOP VAN TUINEN.) DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICINI. 59 gestalten, und vielfach nur die Frasspflanzen der Larven bei der Bildung von «Arten» beobachtet wurden, unter diesem Name alle Formen, die überhaupt in Europa zu der Untergattung Cimbex im engeren Sinne gehören, zusammen, und bemerken nur, das Klug, dem sich Th. Hartig anschliest, zwei Arten annimt C. variabilis und C. axillaris; Zaddach dagegen fünf, nämlich C. betulae, C. fagi, C. saliceti, C. connata und C. humeralis Fourc, welche letztere mit der Klug’schen ©. awillaris synonym ist !), während André drei Arten abzugrenzen versucht, nämlich ausser der C. humeralis Fourc.. noch ©. femorata L. und C. connata Schrk. Am über- einstimmendsten ist aber die Annahme, dass ©. humeralis Foure. = axillaris Panz. eine eigene bessere Art ist, was wohl daher kommen mag, dass sie am weinigsten verbreitet und am seltensten beob- achtet ist. » Ofschoon door Judeich en Nitsche wel verschillende larven worden beschreven, maken zij geene bijzondere vermelding van de larve van ©. humeralis, welke zooveel in kleur van de andere afwijkt, en halen de volgende woorden van Zaddach aan: «Constante Formunterschiede kommen aber auch bei den aus verschiedenen Raupen erzogenen Thieren nicht vor.» Dr. van Rossum kon zich toen in vele opzichten met de ziens- wijze van Judeich en Nitsche vereenigen en het kwam hem voor, dat Zaddach terecht zegt: « Wenn man nur wenige Exemplare mit ein ander vergleicht, glaubt man in diesen oder jenen Theilen Formunterschiede zu erkennen ; sobald aber mehrere Stücke zur Vergleichung vorliegen, sieht man, dass alle diese Theile variabel sind.» Zaddach wijst er verder op, dat er dikwijls verschil is in den vorm der antennen, van het schildje, van dikte en lengte der dijen en van het aderbeloop der vleugels, doch, dat geen dezer verschillen bestendig en kenmerkend zijn. Ten slotte zegt Dr. van Rossum: «Wanneer men nu met Judeich en Nitsche zou willen aannemen, dat er slechts ééne 1) Is ook synonym met C. 4-maculata Müll. 60 (K. BISSCHOP VAN TUINEN.) Cimbex variabilis bestaat, dan zal men natuurlijk niet meer van kruisingen der verschillende Cimbices kunnen spreken. Het zal dan des te gemakkelijker moeten gelukken de wespen uit larven van berk, beuk, wilg, els en meidoorn, onderling te doen paren. » Toen ik bovenstaande mededeelingen 1) las, welke met toe- stemming van Dr. van Rossum hier nog eens worden herhaald, verwonderde het mij, dat er in ’t geheel geen melding werd gemaakt van eenig verschil of overeenkomst in de zaagwerktuigen der 2 exemplaren en vatte toen, na eene bespreking over dit onderwerp met Dr. van Rossum het plan op, om deze eens aan een nader onderzoek te onderwerpen. Dr. van Rossum, onze kundige en onvermoeide kweeker van bladwespen uit hare larven, beloofde mij zooveel mogelijk van 2 exemplaren te zullen voorzien. Hij heeft dan ook in alle opzichten aan zijne belofte voldaan en alleen het 2 exemplaar van ©. humeralis, dat voor mijn onderzoek noodig was, heb ik aan de welwillendheid van Dr. J. Th. Oudemans te danken. Van de meeste soorten heb ik verscheidene exemplaren onder- zocht en ook de variëteiten daarvan, en ik ben tot het resultaat gekomen, dat de zaagwerktuigen, evenals de larven, vaste onveranderlijke kenmerken vertoonen en dat men dus wel degelijk recht heeft verschillende soorten aan te nemen. Zoo trof ik exemplaren van C. Zutea aan met vele kleine en met minder doch grooter zaagtanden ; de vorm was echter gelijk. Hetzelfde was het geval met de drie door mij onderzochte variëteiten van C. femorata (Griffini, varians en silvarum). Bij alle was er hoe- genaamd geen verschil in den vorm der zaagtanden en tusschen- liggende deelen te bespeuren. Ik zag steeds duidelijk aan de zaag- tanden, enz. tot welke soort de wesp behoorde. Men zou naar den bouw van het geheele zaagwerktuig en den vorm der zaagtanden, enz. vier typen kunnen aannemen en wel als volgt: 1) Zie het verslag van de 31ste wintervergadering op 23 Januari 1898. Tijd- schrift v. Entomologie XLI, bl. 8—10. DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICINI. 61 I. Middelste gedeelte van het rugstuk !) met smalle, dicht bij elkander liggende ribben; zaagtanden kort en aan den top afgeknot. IL. » » met smalle, dicht bij elkander liggende ribben, doch de zaagtanden langwerpig met spitsen top. BRL » » met smalle, tamelijk ver van elkander liggende ribben; zaagtanden breed met afge- ronden top. IM. » » met zeer breede, tamelijk ver van elkander liggende ribben; zaaglanden klein, driehoekig en ver van elkander liggend. Tot type I behooren dan C. lutea en C. connata. » >» II behoort » C. fag. DTL » » €. femorata, en DARE DI Via, » C. humeralis. Bij C. lutea zijn de zaagtanden zeer klein; veel kleiner dan bij C. connata, terwijl bovendien de ruimten tusschen de tanden bij C. lutea veel grooter, en bij C. connata iets kleiner zijn, dan de breedte dezer tanden. C. humeralis wijkt zeer veel van de andere soorten af. Zoowel de ribben van het rugstuk als de zaagtanden, doen veeleer denken aan eene Trichiosoma, doch de karakteristieke inham onder den top van het rugstuk is eene aanwijzing, dat zij tot het genus Cimbex behoort. Wenschelijk zou het echter, mijns inziens, zijn, dat men haar, ook om de kleur harer larve, die zooveel afwijkt van die der larven van de andere Cimbex-soorten een anderen generieken naam gaf. Ter opheldering van het bovenstaande voeg ik hierbij vijftien door microfotografie verkregen afbeeldingen, verdeeld over drie 1) Een der beide helften van de legscheede, 62 (K. BISSCHOP VAN TUINEN.) platen, Plaat 6 geeft de afbeeldingen van het geheele zaagwerktuig van ieder der 5 bovengenoemde soorten, 15maal vergroot; plaat 7, id. van het bovenste gedeelte, 40 à 50maal vergroot en plaat 8, die van de zaagtanden hij eene 220malige vergrooting. Ofschoon ik dus meen, dat de zaagwerktuigen der bladwespen bij het bepalen der soorten een der beste onderscheidingskenmerken opleveren en het blijkt, dat ik in deze mijne opininie niet alleen sta, daar Lyonet in der tid reeds op het verschil der zaagwerk- tuigen van Cimbex connata en lutea heeft gewezen en Cameron in zijn bekend werk, «A Monograph of the British Phytophagous Hy- menoptera » ook een 150tal afbeeldingen van zagen geeft, zal waar- schijnlijk een nauwkeurig onderzoek van de overige vrouwelijke en ook van die der mannelijke genitalién nog vele verrassende ken- merken kunnen opleveren, welk onderzoek vooral daarom zoo belangrijk kan zijn, omdat, zooals reeds is vermeld, door de onder- zoekingen van Zaddach is gebleken, dat er aan de uitwendige kenmerken der sprieten, van het schildje, van de pooten en van het aderbeloop der vleugels, door hunne groote verschillen bij dezelfde soort, geene absolute waarde kan worden toegekend. In een volgend stuk hoop ik mijne onderzoekingen omtrent de zaagwerktuigen van het genus Trichiosoma mede te deelen, Zwolle, Juli 1902. DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICINI. 63 NIE RASE ENIGE DER PEA ENE) PLAAT 6, Fig. 1. Zaagwerktuigen van Cimber lutea L. Dan » » » connata Schr. a » » » fag dd. » 4 » » >» femorata L. var. Griffin Leach, Db. » » » humeralis Geofr. Aan de linkerzijde van ieder figuur bevindt zich het rugstuk, dat geribd is; aan de rechterzijde ligt de zaag. Bij fig. 1 is de zaag iets uitgeschoven en bij fig. 2 een weinig ingetrokken. By de overige figuren ligt zij op de plaats, die zij in rustenden toe- stand steeds inneemt. Het geheele instrument bestaat uit twee zaagwerktuigen, die naast elkander liggen en daar de rugstukken niet vlak, maar een weinig gewelfd zijn, vormen ze samen de legscheede, waaruit, wanneer de zagen teruggetrokken worden, de eieren te voorschijn komen. *) De zaagwerktuigen zijn p. m. 15 maal vergroot. De zaag van fig. 5 is helaas bij het prepareeren gedeeltelijk uit het rugstuk gesprongen. De wesp was oud en uitgedroogd en het was mij niet mogelijk een versch exemplaar machtig te worden. 1) Alle afbeeldingen zijn gereproduceerd naar de door mij gemaakte microfoto- grafieén. Voor het maken dezer foto’s hebben de preparaten gediend, welke ik van de zaagwerktuigen heb vervaardigd. Ik betuig hierbij aan Dr. J. Th. Oudemans, die welwillend het toezicht op de reproductie der foto’s in heliogravure op zich heeft genomen, daarvoor mijn hartelijke dank. 2) Vergelijk de beschrijving der zaagwerktuigen in „Dr. J, Th, Oudemans, De Nederlandsche insecten” p. 728. 64 (K. BISSCHOP VAN TUINEN.) DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICINÌ. PLAAT 7: Fig. 1. Bovenste gedeelte der zaagwerktuigen van Cimbex lutea L. DD » » » » » » connala Schr. Do: » » » » » » fagi Z.dd. Die » » » » » » ‚femorata L. var. Griffini Leach. ye 9: » » » » van Cimbex humeralis Geofr. Bij deze afbeeldingen wordt verwezen naar de verklaring van Plaat 6. De zaagwerktuigen zijn p. m. 40 maal vergroot, uitgezon- derd fig. 3, welke bij eene 50 malige vergrooting is genomen. PLAAT 8. Fig. 1. Een gedeelte der zaag met de zaagtanden van Cimbex lutea L. DID) » DIO » » » » » connata Schr. DR D » DD » » » » » fagi Zdd. Da » DD nio » » » femorata L. var. Griffini Leach. > 9.» » » » » >» » van Cimbex humeralis Geofr. Deze afbeeldingen, genomen bij eene 220-malige vergrooting, toonen duidelijk het verschil aan tusschen de vijf bovengenoemde soorten. Het valt dadelijk op, dat de zaag van C. humeralis een geheel ander uiterlijk heeft, dan die der andere soorten. Dat het rugstuk ook een geheel anderen vorm heeft bewijzen de af beel- dingen daarvan op de Platen 6 en 7. EENIGE MEDEDEELINGEN BETREFFENDE Bombs populiı L. DOOR MC AEB AND. In November 1901 vond ik te Laag Soeren overdag, tegen een raamkozijn slapende, een wijfje van Bombyx populi L. De vlinder werd levend door mij in een doosje medegenomen, Bij de thuis- komst bleek het dier zich geheel te hebben afgevlogen, doch in- tusschen een veertigtal eieren te hebben gelegd. Dit gaf mij aan- leiding tot een kweek, die zeer voorspoedig bleek te zijn, en wellicht is het niet zonder belang daaromtrent in dit tijdschritt het volgende mede te deelen. De vlinder laat zich gemakkelijk uit het ei opkweeken. Niet één rups of pop is bij mij gestorven. Ongetwijfeld is dus Bombyx populi een zeer krachtig soort. Zooals bekend is, zijn de betrekkelijk groote eieren ovaal, plat, witgrijs met donker grijze besprenkeling en met een zwart punt aan het eene einde. Zij doen aan kievitseieren in miniatuur denken. De jonge rupsjes kwamen, nagenoeg allen gelijktijdig, uit het ei in April 1902. Daar bij het toen zeer gure voorjaar de boomen nog niet in blad waren, liet ik hen voorloopig in de koude. Ik voorzag hen aanvankelijk van eenige takjes met bladknoppen van meidoorn, met welk voedsel ik hen ook verder groot bracht. De rupsen groeiden snel, zoodat zij eind Mei reeds allen volwassen en ingesponnen waren. Nadat ik er eenigen zich in glazen aan Tijdschr, v. Entom. XLVI. d 66 (M. CALAND.) EENIGE MEDEDEELINGEN takjes had laten inspinnen om ze daarbij te kunnen waarnemen, deed ik de overigen in de door Standfuss aanbevolen peperhuisjes , met bijvoeging natuurlijk van een weinig aarde. Het was interessant om te zien hoe, als de rupsen « spinnreif» waren geworden, zij van de haar alsdan geboden aarde met zulzigheid aten, onafgebroken door, totdat de vereischte hoeveelheid door haar was ingenomen. Zeer spoedig daarna begon dan het spinnen van den betrekkelijk kleinen cocon. Zoodra daarvan de, alsdan nog doorzichtige buiten- omtrek gereed was, werd de opgegeten aarde, nu met vocht vermengd en daardoor eenigszins vloeibaar, gaandeweg uitgespuwd en met de kaken netjes en gelijkmatig tegen het spinsel uitgespreid en daar doorheen gedrukt. Na uitdroging vormt dan die aarde den buiten- wand van den vrij brozen cocon. De eerste vlinder, een d, verscheen op 29 October 1902, de laatste, eveneens een mannelijke, op 24 November d. a. v., terwijl nog één levende pop in mijn bezit is, die dus schijnt te zullen overwinteren, niettegenstaande ik haar nog geruimen tijd in de warmgestookte kamer hield. Alle vlinders kwamen tegen de sche- mering of in den vooravond uit. De mannetjes begonnen zonder onderscheid binnen 2 à 3 uren na het uitkomen te vliegen. De wijfjes bleven bijna allen rustig den nacht over zitten met uitge- stoken geslachtsdeelen. Bij het uitkomen deed zich toevallig nog een verschijnsel voor, dat vermelding verdient. Van mijn poppen lagen nl. twee den zomer over zonder haar cocon, die gebroken was toen ik dien had afgenomen van de takjes, waaraan hij was vastgesponnen. Deze twee poppen; beiden mannelijke, kwamen het eerst uit. Toen het daarop vrij lang duurde voordat een derde vlinder verscheen, wilde ik mij overtuigen hoe het met de overigen stond en ontdeed ik een derde pop van haar cocon. Niet gering was mijn verbazing toen ik op den avond van diezelfden dag zag dat ook deze pop, en deze alléén uitgekomen was, te grooter nog omdat het een vrouwelijke was, terwijl zooals bekend is de vrouwelijke poppen over het algemeen later dan de mannelijke uitkomen. Ik heb ver- volgens met verscheidene andere poppen nog dezelfde proef genomen BETREFFENDE BOMBYX POPULI LI. 67 en bijna zonder uitzondering met gelijke uitkomst, zoodat ik het als het ware in de hand had een willekeurig aantal vlinders te doen verschijnen, naarmate mij dat op een bepaalden dag min of meer gelegen kwam. Alle op deze wijze behandelde poppen gaven, evenals de overigen, volkomen normaal ontwikkelde vlinders. Dat trouwens het uitkomen uit de pop een willekeurige daad is, zal wel door niemand betwijfeld worden die dat dikwijls heeft waargenomen. Daaraan moet dan ook wel toegeschreven worden het feit dat er zoovele soorten zijn, die op een bepaalden tijd van den dag de pop uitkruipen. Men moet daaruit wel besluiten, dat de vlinder, wanneer hij gereed in de poppenhuid ligt, niet geheel verstoken is van een middel tot waarneming van hetgeen in de buitenwereld voorvalt, en zoo gevoelden zich wellicht mijn vlinders niet meer veilig nadat ik hen op de medegedeelde wijze in hun rust had gestoord. Ik herinner mij nog van vroeger dat ik op zekeren dag in mijn poppenhouder een getik of zacht gekraak hoorde van af de plaats waar ik in de overigens stille kamer zat te werken Naderbij gekomen hield dit geluid op, doch als ik mij verwijderde ving het weder aan; en zoo ging het verschillende malen; eindelijk bemerkte ik dat het geluid werd voortgebracht door een Smerinthus tiliae L. die bezig was de harde poppenhuid te verbreken Het dier was door mijn nadering verontrust en had telkens met het voortzetten van zijn moeilijken arbeid gewacht totdat hij het terrein weder veilig waande. Uit Arwipen uit de pop is het ware woord. Het is een geheel overeenkomstige handeling en geschiedt met behulp van dezelfde wormachtige bewegingen van het geringde lif, die bij het uit- kruipen uit de rupsenhuid worden aangewend, zoowel bij het vervellen als bij het verpoppen. Vooral bij groote vlinders kan men dat zeer duidelijk waarnemen. In het geheel was het resultaat van de beschreven opkweeking een aantal van 23 dd en 17 99. De vlinders vertoonen, ook onderling, weinig afwijking. Alleen is de tint, zoowel van de voor- vleugels als van het lijf, nu eens donkerder, dan eens lichter. Bij de donkerder exemplaren zijn de dwarslijnen op de voorvleugels 68 (M. CALAND.) BENIGN MEDEDEELINGEN meestal onderbroken. Bij één mijner lichtgekleurde 44 zijn de schouderdeksels grijs. Vooral de 44 vertoonen eenige bestuiving met witte, lange, gevederde schubben op de voorvleugels tegen den achterrand; bij één 4 is die bestuiving vrij sterk, zoodat de achterrandshelft van het franjeveld, achter de tweede dwarslijn , bijna geheel grijswit is. De 8% meten van 32 tot 35, de 29 van 40 tot 45 millimeters. Het zijn dus over het algemeen groote exemplaren. Ik laat thans volgen mijn aanteekeningen behelzende de beschrij- ving der rups in haar verschillende stadiën. Vóór de Aste vervelling : flaweelzwart met grauwe, ijle beharing; aan weêrszijden van den rug op elken ring een oranjegeel vlekje, dat op enkele voorste, middelste en achterste ringen grooter is. Vóór de Yde vervelling : de oranjegele vlekjes tot een smalle oranjegele lijn langs elke zijde van den rug vereenigd, op ring 5 onderbroken door een wit vlekje; de kleur lichter of donkerder grijs met lichtere kriebeltjes gemarmerd; beharing grijs. Voor de Sde vervelling : nog ongeveer hetzelfde ; de rupsen zitten plat tegen de takjes, waarop zij weinig uitkomen, met den kop benedenwaarts. Vóór de Ade, laatste vervelling : thans zijn er lichtere, tot witte dwarsstreepjes bijgekomen, die de orangele langslijnen onderbreken aan het eind van elken ring, waardoor de vroegere teekening minder duidelijk wordt ; achter den kop een donker oranje dwars- streep ; de witte vlekjes op ring 5 nog altijd duidelijk ; kop thans licht, met grijze puntjes geteekend. Na de Ade vervelling : nog grauwer en daardoor nog minder opvallend geteekend; de oranjegele lijnen zijn zeer onduidelijk geworden, de witte vlekjes op ring 5 springen het meest in het oog en staan op een verhevenheid. Beschrijving der volwassen rups. Effen geelgrauw tot zwartgrauw ; eigenlijk is de grond wil, met witgeel gemengd, en geteekend met vale grijze tot zwarte punten en kriebeltjes. Kop mede licht, donker geteekend. De rug is door twee onduidelijke geelachtige zijlijnen begrensd. Achter den kop op den eersten ring een roode BETREFFENDE BOMBYX POPULI L. 69 dwarslijn; op ring 5 tusschen de twee langslijnen twee witachtige vlekken. Op elken ring vier verhevenheden die door iets donkerder begrenzing een figuur vormen. Beharing ijl, grijs, op den rug kort en steil, in de zijden langer. Buik licht met donkere vlekken. De rupsen, over de geheele lengte nagenoeg even breed, zitten in rust plat tegen de takjes. Zoodra mijn rupsen «spinnreif» werden, veranderde, zooals dikwijls het geval is in die omstandigheden , het uiterlijk sterk. De vier verhevenheden op elken ring, alsook de langslijnen en eenige vlekjes in de zijden op elken ring, werden dan nl. donker rood, en de rug groenzwart, scherp begrensd door de thans roode langslijnen. Ook de vorm der rups veranderde dan: zij werd van langgerekt en plat, gedrongen en rond. Deze veranderingen hadden reeds plaats vóór dat de rups aarde had gegeten. Uit de afbeeldingen die van de rups bestaan blijkt dat zij in verscheidene, onderling min of meer verschillende variëteiten voor- komt. Toch zijn zeker alle afbeeldingen niet onberispelijk. De afbeelding bij Sepp b. v. doet, zoowel wat den vorm als de kleur betreft, sterk denken aan de stadie waarin de rups gereed tot in- spinnen is, en zou dus op een dwaalspoor kunnen brengen; in zijn beschrijving vermeldt Sepp trouwens dat de rups doet denken aan die der «Weeskinderenvlinders», waarmede zijn afbeelding al zeer weinig overeenkomt. De beide afbeeldingen bij Hofmann, die Raupen der Schmetterlinge Europas, zijn niet oorspronkelijk. De lichtgekleurde rups is overgenomen uit het werk van Hübner, Geschichte Europäischer Schmetterlinge, 1806—1841, de rups met roode vlekken uit het bekende werk van Rösel. De beste afbeeldingen schijnen mij te zijn die van Buckler, the Larvae of the British Butterflies, vol. III, pl. 48 en 49. De door mij ge- kweekte rupsen komen vrij wel overeen met de afbeelding op pl. 48, fig. 2e, hoewel aldaar de roode dwarslijn achter den kop en de geelachtige zijlijnen op den rug ontbreken. Fig. 2 op plaat 48 van Buckler doet weder sterk denken aan de rups in de stadie van verpoppen. Volgens de afbeeldingen kunnen twee hoofdvariéteiten worden 70 (M. CALAND.) EENIGE MEDEDEELINGEN ENZ. onderscheiden, al of niet met donkerder (roode) vlekken of wratten op den rug. In elk geval wijs ik er op dat het aanwezig zijn dier roode vlekken op den rug geen regel is, zooals de meeste beschrij- vingen, die men omtrent de rups vindt, zouden doen denken. Ten slotte vermeld ik nog dat van een donkere lijn over het midden van den rug, die op meerdere der voorhanden afbeeldingen te zien mijne rupsen geen spoor vertoonden. is, Zutphen, Februari 1903. 71 IN MEMORIAM. DOOR Mr. A. F. A. LEESBERG. Dr. Alexander Willem Machiel van Hasselt werd geboren te Amsterdam 9 Augustus 1814. ’ Op betrekkelijk jeugdigen leeftijd verloor hij zijn beide ouders. Hij studeerde aan het gymnasium te Winterswijk en ging van daar naar de Akademie van Utrecht, waar hij in 1837 tot Officier van Gezondheid werd benoemd, spoedig Medecinae Doctor werd en bovendien in de Chirurgie promoveerde, Van 1861—1868 was hij leeraar in de toxicologie, later ook in de chirurgie aan de Rijkskweekschool voor Militaire geneeskundigen. Het past mij niet van zijne verdiensten als arts en toxicoloog te gewagen, maar de Duitsche vertalingen zijner werken over toxicologie en bovenal de waardeerende levensbeschrijvingen van den geleerde, door mannen als Dr. Fles, Utrecht 1880, en idem Eigen Haard 1888, en het «in Memoriam» door Dr. J. Binnendijk September 1902 (Ned Tijds. voor Geneeskunde, Deel II N°. 12), bewijzen, hoezeer hij gezien was en gewaardeerd werd. Vele geleerde genootschappen, o. a. de Koninklijke Academie van Wetenschappen te Amsterdam, rekenden het zich tot eer hem tot lid of correspondeerend lid te hebben, en twee Nederlandsche orden versierden zijne borst. Maar ik acht het meer mijn taak hem, als Entomoloog te her- denken en ten slotte als vriend te schetsen. 72 (MR. A. F. A. LEESBERG). Reeds spoedig na de oprichting der Nederlandsche Ent. Vereeniging trad van Hasselt als lid toe, en bij de verdeeling van den arbeid koos hij de Araneologie tot zijn speciale studie. Liefhebber der buitenlucht en bewonderaar der natuur, verzuimde hij nooit in zijn vrijen tijd de studie dier dikwijls gevreesde en vaak geminachte pygmeeén uit de dierenwereld. IJverig beoefenaar der oude literatuur, was hij ook weldra in correspondentie met de levende Araneologen, zooals Thorell, Gam- bridge, Becker, Simon enz., en van heinde en ver stroomden hem de brochures toe in alle talen over zijn geliefkoosde studie. Niet alleen de Nederlandsche en Europeesche, maar ook de zoo- genaamde exotische spinnen trokken zijn aandacht en vele, veel te veel om op te noemen , zijn zijne determinatiën en beschrijvingen. In 1856 werd Dr. van Hasselt lid der Ent. Vereeniging en reeds 4 Juli 1857 deed hij op de Zomervergadering te Utrecht zijn eerste mededeeling (Tijds, v. Ent. DI. I pag. 40). In de vergadering van 30 Juli 1864 werd hij gekozen tot lid der Redactie van het Tijd- schrift ter vervanging van Dr. J. A. Herklots. Hij bleef lid der Redactie tot 7 Juni 1873. In de Zomervergadering van 26 Juli 1880 tot lid van het Bestuur gekozen , werd hij in de Bestuursvergadering van 24 Augustus 1880 tot Voorzitter benoemd Als zoodanig was hij ook lid der Redactie en „leef daarbij werkzaam tot Juli 1889, toen hij wegens ouderdom verzocht, zijn functie van Voorzitter met die van Vice-Voorzitter te verwisselen. Vice-Voorzitter bleef hij van 13 Juli 1889 tot 20 Juni 1896, toen hij bedankte als lid van het Bestuur. Zeer talrijk zijn de bijdragen, die hij voor het Tijdschrift leverde. Zijn voornaamste pennevrucht is wel de Catalogus Ara- nearum in Neerlandia inventarum. Hagae comitis 1886. Zijn laatste bijdrage verscheen in Tijdschrift Deel XLII p.173. Ik leerde den achtenswaardigen man voor het eerst kennen in 1871, toen ik lid werd der Ned, Ent. Vereeniging, en sedert dien tijd, ofschoon een groot verschil van leeftijd ons scheidde, is de hechte vriendschapsband gesloten, die alleen de dood vermocht te slaken. Was men eerst geïmponeerd door het waardige voorkomen van IN MEMORIAM. 13 «onzen generaal», zooals we hem plachten te noemen, de groote mate van vriendelijkheid en vertrouwen, waarmede hij ons jongeren te gemoet kwam, verbrak al spoedig alle stijfheid en gedwongenheid in onze verhouding en deed een warme genegenheid ontkiemen voor den hartelijken geleerde, die elke poging van ons, onbedreven beoefenaars der Entomologie, met erkenning en waardeering te gemoet kwam, ook al betrof het afdeelingen der wetenschap, die buiten zijne specialiteit vielen. Als Voorzitter en als lid, was hij het middelpunt onzer verga- deringen, en al waren er niet veel, die de spinnenliefhebberij van den generaal deelden, als hij sprak met de hem eigen bonhommie en zijn voordracht dikwijls met militaire uitdrukkingen kruidde, was iedereen vol belangstelling en oplettendheid. Vooral op onze intieme Haagsche bijeenkomsten, die telkens aan huis bij medeleden plaats vonden, was hij vol vuur, en kwam steeds, met een tas vol fleschjes met spinnen en een school-microscoop gewapend, martiaal de vergader- kamer binnen, Dan werd de lange pijp aangestoken (voor welker tegenwoor: digheid ieder lid had te zorgen) en de generaal pakte zijn schatten uit, Was de vergadering bij hem aan huis, dan verscheen hij nog in een oude uniformjas en zette een fraaie muts met pluim op, om de gasten te ontvangen. Werd er dan wat bizonders ter tafel gebracht, bijv, eenige kleurige exotische vlinders (volgens hem het cheval de parade der Entomologie), dan was zijn grootste pret het doosje even mede te nemen naar zijn huiskamer, waar zijn echtgenoote en dochters zijn bewondering moesten deelen. Onze laatste vergadering werd in het voorjaar gewoonlijk gevolgd door eene excursie in de omstreken van den Haag, en het was een eigenaardig genot den grijzen generaal zijn eenvoudige me- thode, om de begeerde spinnen te verschalken, te zien toepassen. Gewapend met tal van grootere en kleinere pillendoosjes , zocht hij tusschen mos en gevallen bladeren recht uit op den grond liggende de dieren op en ving ze een voor een in een doosje. Bij 74 (MR. A. F. A. LEESBERG). het koffiedrinken werd dan de voorraad bezichtigd en onmiddellijk in spiritus gedood; om daarna op nieuw te beginnen. Eigenaardig was zijn tenaciteit om het eenmaal voorgenomene te bereiken. Fens toen wij op een zeer warmen voorjaarsdag met ons drieén: de generaal, Dr. Everts en ik naar Loosduinen gingen, had onze generaal het er op gezet de waterspin te bemachtigen ten einde hare levenswijze, vooral het vervaardigen harer cocon onder water te bestudeeren, Al brandde de zon nog zoo fel, hij liet niet los in de sloten met een hark te visschen naar de Argyroneta aquatica. Werkelijk mocht hi er een drietal van bemachtigen, maar toen was hij op. «Jongens», zeide hij, (zoo sprak hij ons altijd aan) toen wij aan ’t koffiedrinken waren, «ik geloof dat ik een zonnesteek heb, laat mij maar stil zitten, bestel een rijtuig, ik zal zoo met een wel flauw vallen, rijdt dan maar zachtjes naar huis en draag mij naar bed». Gelukkig kwam zijn medische profetie niet uit en mochten wij hem wel vermoeid, maar bij volle kennis aan het bekende huis Amsterdamsche Veerkade afleveren. Van reizen was hij geen liefhebber, ik geloof dan ook, dat hy het niet verder dan Keulen of Brussel buiten ’s lands gebracht heeft, maar op onze zomervergaderingen, die bijna altijd buiten den Haag plaats vonden, was hij een trouwe comparant. Ik herinner mij nog levendig zijn schrik, toen wij na een aller- genoegelijkste vergadering te Enschedé des anderen daags naar Gronau wandelden en hij juist op de grens een Pruissisch gendarme met geweer zag staan: « Lees, hij schiet toch niet, hè?» waarop ik hem omtrent de plannen van den rustbewaarder gerust stelde, Eens heb ik den goeden generaal boos gezien, het was na een vergadering te Winterswijk, alwaar hij een zeer zeldzame spin (zonder spintepels uit het Museum van Kopenhagen had vertoond.) Gemakshalve had hy zijn koffertje aan den trein medegegeven , niet vermoedende dat de Maatschappij der lijn Winterswijk-Zutphen (Holl. Spoor) het koffertje langs haar lijn Amsterdam—den Haag zoude vervoeren, terwijl wij billetten Staatsspoor hadden. Ongelukkig liepen wij te Zutphen den trein mis, moesten in Arnhem over- nachten en in den Haag komende, vond de generaal geen koffer IN MEMORIAM. 75 (waarin de bewuste spin). Nu werd hij werkelijk kwaad en de stationchef moest aan station Holl. spoor telegrapheeren , waarna gelukkig het verloren schaap terecht kwam. Door zijn weinige routine van reizen had onze brave generaal er niet op gelet, dat het bagagebillet hem te Winterswijk gegeven, luidde: via Zutphen- Amsterdam. Van vroeg naar bed gaan hield de generaal niet, en het was zijn gewoonte zich lezende in slaap te brengen. Ik herinner mij nog een vergadering te Breda, toen ik wegens groote drukte in’t Hotel met den generaal één slaapkamer had. ’s Avonds ten elf ure thuis komende, en naar bed willende gaan , vond ik onzen generaal te bed liggende, een lange pijp rookend en voor zich een kop thee met een broodje met kaas. Hij was nog lang niet van plan te gaan slapen en moest eerst zijn pijp uitrooken. Wegens zijn aanzienlijke lengte, hij had een echt martiaal figuur, vereerde een onzer hem, bij zijn benoeming tot generaal-majoor van den geneeskundigen dienst met het volgende leuke vers: « Een man met lange beenen, Een groot Arachnoloog , Van Hasselt onzen Gene- raal achten w’ allen hoog, » De studie der spinnen, zijn lievelingsstudie, hoe heeft hij geheel zijn leven daaraan gewijd en wat schat van biologische, anatomische , systematische kennis was in dat hoofd vergaderd, Zijn hoofdwerk: Catalogus enz. legt een schitterend bewijs af van zijn nauwkeurige studie en niet het minste van zijn bekwaamheid zich in het klassieke Latijn uit te drukken. Hoewel met de grootste Arachnologen Thorel, Simon, Becker etc. in aanhoudende correspondentie, bleef hij de eenvoudige systematiek der ouderen aankleven en kon zich maar niet voorstellen, dat voor de studie, vooral van beginnenden analytische tabellen der soorten en genera onmisbaar zijn. Zelfs voor de inlandsche familiën en genera der Araneiden wilde hij geene analytische tabel maken «ik herken ze immers dadelijk » was zijn antwoord, als ik hem daarnaar vroeg, maar hij vergat, dat 76 (MR. A. F. A. LEESBERG). er in ons land geen tweede was, die de spinnen zoo kende en met zijn dood de leemte in deze wetenschap niet spoedig zou worden aangevuld, Ook de exotische spinnenwereld trok zijn aandacht en talloos zijn de determinatién en beschrijvingen door hem van de gebrachte of gezonden vangsten bewerkt. Ik herinner aan de beschrijving der spinnen bij de Sumatra-expeditie en in Suriname buit gemaakt. Anatomie en biologie bekoorden hem nog meer dan de systematiek, getuige zijn grondige studie over de generatie-organen der spinnen vooral der mares; ook over hun nestbouw en levenswijze. Als medicus en gewezen leeraar vertrouwd met de leer der vergiften, interesseerde hem de studie over de zoogenaamde ver- giftige spinnen, waarover hi in het Tijdschrift voor Entomologie belangrijke studiën schreef. Levendig herinner ik mij de aangename samenwerking, toen ik door eenige kennis der Spaansche taal onzen generaal kon helpen in de vertaling van een stuk uit de weten- schappelijke analen van Chili «Un caso lethal por la mordedura de una arafia », waarin het ziekteproces en overlijden van een jongentje van 7 jaar ten gevolge van den steek eener spin (Latrodectes for- midabilis) werd beschreven. Ook andere orden trokken zijn belangstelling, bijv. het stridulatie- orgaan bij de Cicaden, waarover hij ook in ons Tijdschrift schreef. Gelijk aan alle menschen , bleef ook hem het leed niet bespaard, en op den hoogsten trap der hierarchische ladder gekomen, verloor hij binnen veertien daag tijds twee zijner volwassen kinderen, waaronder zijn eenge teergeliefde zoon Theodor, zijn oogappel, dien hij als O.-L Ambtenaar naar Insulinde zag vertrekken om nimmer terug te keeren. Toen was zijn levenslust gesloopt en zeide hij mij dikwijls : « niets boezemt mij meer belang in dan de Entomologie en het visschen». (Dit laatste was ook voor hem een hartstochtelijke liefhebberij). Gelukkig bleven hem nog twee kinderen bespaard, terwijt hij zich op zijn ouden dag, hij werd bijna 87 jaar, mocht verheugen in een tweetal lieftallige kleinkinderen. Had men eenmaal zijn vriendschap gewonnen, dan was hij IN MEMORIAM. TATA buitengewoon hartelijk. Zoo herinner ik mij bij een hevige ziekte mijner echtgenoote, die gedurende veertien dagen op den rand des grafs zweefde, dat hij, de tachtigjarige, dagelijks door weer en wind de zieke kwam bezoeken. Hij, als medicus, was altijd welkom en meermalen drukte hij mij warm de hand, zeggende «uw vrouw is zwak , zeer zwak maar taai» en sedert haar herstel noemde hij haar steeds « la ressuscitée ». Hoe hi de Entomologische Vereeniging lief had, heeft hij zijn geheele leven getoond en schitterend bewezen door het legaat van zijn geheelen boekenschat op Entomologisch gebied aan onze bibliotheek, Bij al zijn vrienden en bekenden zal zijn nagedachtenis in eere blijven als van een braaf, oprecht godsdienstig, begaafd man, die gedurende zijn lang leven gewoekerd heeft met de talenten , hem geschonken. Zijne assche ruste in vrede! + ie ii 2 di NEE . © rd al TIIDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE UITGEGEVEN DOOR DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGINCHE VEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr. J. Tn. OUDEMANS, Jur. Dr. Ep. J. G. EVERTS EN Mr. A. F. A. LEESBERG. ZES-EN-VEERTIGSTE DEEL = GNGRESS N, Vi a ARGA NO. 1 I Ca ; x ? Ye ¥ fi E n VIS A. SP OO AN” U N 49 PT: 4 { a , 4 \ ) BI Pr AN : 0" # RN Crs, eet. Ms = N sini THES 24 TTT 19 sò nr. ~~ S ro em Tweede Aflevering met 5 platen — (9 Januari 1904) ’SGRAVENHAGE MARTINUS NIJHOFF 1904. + Ba LE MOT ty ES 79 Over de ontwikkelingstoestanden van eenige Microlepidoptera van Java. DOOR W. VAN DEVENTER. (Plaat 9 en 10). 1. Asopia Manihotalis Guenée, Delt. et Pyr. p. 121 (1854). — Hampson, Moths of India IV, p. 151, fig. 87 (1896). (') Pyralis Gerontesalis Moore, Lep. of Ceylon III, p. 263, pl. 78, fig. 6 2 (1885— 87). Ei. Lang 0.44 mm, breed 0,32—0.36 mm, Onregelmatig eivormig: het gedeelte dat op het substraat ligt is afgeplat. Op de weeke schaal ziet men bij sterkere vergrooting een vrij regelmatige facetten-teekening, veroorzaakt door ribbetjes op het oppervlak. De kleur is vuilwit. De eieren worden afzonderlijk of bij kleine groepjes dicht bij of op het voedsel gelegd. Pea pis Pl. 9, fis. da: Lengte der 99 + 15 mm., der dd + 12 mm. Kop glanzend roodbruin; halsschild geelbruin. Grondkleur van het lichaam vuil- wit; bij jonge exx. geheel van deze kleur, en alleen de inhoud der ingewanden donker grauw doorschemerend, bij de volwassen rupsen de voorste leden grauw, naar achteren toe lichter. De anaalklep is chitineus en licht geelbruin, even als een lang- werpig plekje op den 11den ring. Deze ring zelf is bij volwassen exemplaren grauw. Het lichaam is overal ongeveer even breed; bij (1) De determinatie van alle besproken soorten heb ik te danken aan de welwillendheid van den heer P. C. T. Snellen. Tijdschr. v. Entom. XLVI. 6 80 (w. VAN DEVENTER.) OVER DE ONTWIKKELINGSTOESTANDEN de halfvolwassen rupsen zijn de laatste leden zelfs breeder dan de eerste. Tusschen de geledingen slechts zwak ingesnoerd. Kop en lichaam zijn verspreid behaard, de haren zijn wat korter dan de breedte van het lichaam en licht gekleurd. Buikpooten 10; de twee pooten van elk paar staan dicht bijeen. Ik vond de rups in een meststof, bestaande uit gemalen doppen van het een of ander zaad; zij leeft echter ook in vele andere plantendeelen, zaden enz Tusschen haar voedsel spint zij vrij stevige gangen, door de verschillende deeltjes daarvan aaneen te hechten. Van binnen zijn deze gangen glad besponnen en soms zijn zij vertakt, De rups verlaat vaak haar gang om een nieuwe te maken. De verpopping heeft niet plaats in den gang doch in een afzon- derlijk daarvoor vervaardigd spinsel, eveneens van voedseldeeltjes en van binnen wit besponnen. Props. EI Oise eur De 9 pop is + 84 mm. en 23 mm. breed, de d + 6 mm. lang en 13 mm. breed, Zij is tamelijk plomp gebouwd, geheel roodbruin van kleur en met weinige korte haartjes bezet. De achterlijfspunt is donkerbruin, Na 12 dagen komt de vlinder te voorschijn. 2. Ephestia Cahiritella Zeller, Stett. Ent. Zeit. 1867, p. 384. — South, Entomologist 23, p. 304, pl. 4, fig. 12 (1890). Eph. Passulella Barrett. Entom, Monthly Mag. XI, p. 271 (1875). Pe gel otic. 2a: Lengte 0.36 mm., breedte 0.28 mm. Ovaal van vorm en voorzien van kleine langwerpige verhevenheden, terwijl het geheele oppervlak gegolfde ondiepe groeven vertoont. Het is ongekleurd. De vrouwe- lijke vlinder legt de eieren verspreid op of naast het voedsel, zonder ze daarop vast te kleven. R ups. Pl 9, fig. 20. Lengte 6 à 7 mm. Kop bruin, een weinig ruw; om de mond- deelen donkerder. Het halsschild donkerbruin met een lichten naad over het midden; eveneens ruw van oppervlak. Het lichaam is in de voorste helft paarsrood en het donkerst tusschen de geledingen VAN EENIGE MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 81 3 en 9, Verder naar achteren wordt de kleur meer geelachtig. Het draagt vele donkergekleurde wratten van verschillende grootte ; op het 2de en 11de lid staan er twee welke zwart-omrand zijn. Van de overige staan de grootste op 8 overlangsche rijen; hiervan loopen er 2 over den rug, 2 aan iedere zijde en een aan elken kant even boven de pooten. Elke lichaamsring draagt er 10, De wratten dragen vrij lange ongekleurde haren. De huid van het lichaam is verder ruw door een groot aantal fijne puntjes. De laatste geleding vertoont behalve de bruine anaalklep nog drie bruine vlekjes. De rups vond ik in chocolade-tabletten, waar zij onder het bladtin in de chocolade onregelmatige, ondiepe gaten vrat. Verder komt zij voor in de op Java voorkomende gist, raygı genaamd, welke als plat-ronde koekjes in den handel is, Ook hierin vreet de rups gangen. De verpopping geschiedt in een zeer los spinsel in den een of anderen nabijzijnden schuilhoek. Pio:pasPl.49; fien 20. Lengte + 5 mm., breedte + 1.25 mm.; lichtbruin van kleur, buikzijde lichter dan de rug. Oogen donker. Het voorlaatste achter- lijfssegment versmalt zich naar achteren sterk, terwijl het laatste daar weer breed aangezet is, zoodat het achterlijf op deze plaats ingesnoerd is. 3. Setomorpha Tineoides Walsingham, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1886, p. 465, pl. 41, fig. 8. — Pagenstecher, Lep. d. Bism. Arch. II, p. 232 (1890). Tineola? Nubeculella Snell., i. litt. Bugs. Plx9, fig, 30. Lengte 5—6 mm. Kop glimmend donkerbruin met lichte vorklijn. Het halsschild en de chitine-schilden op het 2de en 3de segment zijn eveneens bruin, de laatste echter het lichtst van kleur. Alle drie worden zij in het midden door eene lichte lijn gedeeld; deze is op het halsschild smal, op de beide volgende ringen breed. In de zijden van elk der voorste drie geledingen staan eveneens kleine chitine-plaatjes, 82 (W. VAN DEVENTER.) OVER DE ONTWIKKELINGSTOESTANDEN De grondkleur van het lichaam is vuilwit terwijl de inhoud der ingewanden en het rugvat donker doorschemereu. De anaalklep is geelbruin. Beharing ijl; op de eerste drie leden iets langer dan op het verdere deel van het lichaam. | Ware pooten bruin, goed ontwikkeld; de buikpooten minder, hetgeen te verklaren is uit de levenswijze. Het lichaam is naar achteren toe iets breeder en eindigt zeer stomp. De rups leeft in een zak van 6—8 mm. lengte en + 2 mm. breedte. (Pl. 9, fig. 35). Deze is in het midden het breedst en daar een weinig plat. Naar de uiteinden toe eerst versmald en daarna weer een weinig verbreed. Hij is vervaardigd van vast aaneen gesponnen zandkorrels en voedseldeeltjes en van binnen lichtgrijs besponnen, Ook grovere deeltjes worden op de buitenzijde vast- gehecht. Beide uiteinden zijn open en tijdens het leven van de rups worden ook hieraan vaak grootere voedselstukjes, echter slechts tijdelijk en losjes, aangesponnen; tegen de verpopping zijn zij niet meer aanwezig. De rups kan aan beide uiteinden van den zak te voorschijn komen. Uit dezen genomen kan zij nog tamelijk vooruit komen ; nochtans verlaat zij haren zak nooit vrijwillig. Vóór de verpopping wordt de zak met een uiteinde opgehangen aan nabijzijnde voorwerpen; het spinseldraadje is evenwel lang genoeg (1 à 2 mm.) om den vlinder, die altijd aan dit einde uitkomt, hier langs te doen passeeren. De pop hangt dus met den kop naar boven en niet zooals bij de Psychiden, naar beneden. Pop. Pl. 9, fig. 3¢ De mannelijke pop is ruim 3 mm. lang, de vrouwelijke ruim 4. De laatste is vrij plomp van vorm. De kleur is bleek geelbruin, terwijl de oogen spoedig donkerbruin worden. De sprietscheeden steken voorbij het achterlijf uit, en wel bij den 4 verder dan bij het 9. In het aangezicht staan aan weerszijden van den bovenlip twee haren, op den halskraag staan er vier vrij lange, kromme. Verder op den thorax nog eenige en ten slotte verscheidene korte, rechte op het achterlijf. Tegen het uitkomen schuift de pop zich een weinig uit den zak, VAN EENIGE MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 83 4. Opogona Fumiceps Felder, Novara, Lepid. II, pl. 139, fig. 8 4 (1875). — Moore Lep. of Ceylon III, p. 526 (1885—87). — Pagenstecher, Lep. d. Bism. Arch. II, p. 237 (1900). Bawps Pl 40, fig. La: Lengte 15—17 mm. en bijna 1.5 mm. breed. Kop en eerste lichaamsring glimmend donkerbruin. De laatste breeder dan de kop en de overige segmenten. Het verdere deel van het lichaam is dof grauwzwart van kleur en vertoont vele plooien, Naar achteren toe worden de leden smaller en de kleur iets lichter. Op het 2de en 3de segment zijn de plooien gelijk gevormd (zie de teekening) en deze leden vertoonen elk twee ronde eenigszins glimmende plekken. Op de geledingen 4 tot 11 loopen de plooien in dwarsche richting over het lichaam en zijn overal vrijwel even breed. Elk dezer leden draagt vier wratten, ieder met een haar. Gezamenlijk vormen deze wratten twee rijen in lengte richting over het lichaam verloopende. In de achterste helft van het lichaam is een iets donkerder ruglijn waar te nemen. Het laatste lid is donkerbruin evenals de naschuivers. De pooten zijn alle goed ontwikkeld. Het lichaam en ook de kop zijn matig sterk behaard. De rups heeft van jongs af het boven beschreven uiterlijk. Tusschen doode, nog niet ontplooide bladeren van den kokospalm leeft de rups bij voorkeur, naast verscheiden soorten van een aan Erechthias verwant geslacht. Ook op vele andere droge bladeren en andere plantendeelen zal zij wel te vinden zijn. De bladeren waartusschen zij leeft, worden losjes aaneen gesponnen en als voedsel de oppervlakte der bladeren afgeschaafd. Zij kan zich snel voor- en achteruit bewegen De verpopping geschiedt tusschen de bladeren in een lang, spoel- vormig spinsel, vervaardigd van evenwijdig tegen elkaar gesponnen bladnerven : het geheel wordt van binnen wit besponnen. Voor het uitkomen schuift de pop zich uit het spinsel en soms nog een weinig tusschen de bladeren uit, zoodat zij voor meer dan de helft vrij komt. Pop. Pl. 105 te. 10. Lengte + 54 mm. Vrij plomp van bouw. Kop zwart, naar achteren lichter wordende. Voorhoofd overdwars scherpkantig; de 84 (W. VAN DEVENTER.) OVER DE ONTWIKKELINGSTOESTA NDEN scherpe kant wordt naar de zijden voortgezet door het wortellid der sprieten, hetwelk over de oogen ligt. De schedel is geheel vlak. De scheeden der sprieten zijn iets korter, die der achterpooten iets langer dan de vleugelscheeden. Deze laatste reiken tot aan het begin van het laatste achterlijfssegment. De laatste zes leden van het achterlijf dragen een dwarsche rij stekeltjes, het laatste lid aan den punt een paar langere, welke naar de rugzijde zijn omgebogen. In de zijden van het achterlijf bevindt zich een rij stijve, donkerbruine haren, en verspreid over het lichaam een aantal dunne ongekleurde. Na ongeveer 11 dagen komt de vlinder te voorschijn. 5. Gracilaria Cramerella Snellen i. 1, nov. sp. (1) (De cacao mot). Ei. Lengte 0.45—0.50 mm. en breedte 0.25—0.30 mm. De eieren zijn sterk afgeplat; zij hebben een (soms onregel- matigen) ellipsvormigen omtrek en hun schaal is in overlangsche en dwarsche richting van ribbetjes voorzien. Kleur roodachtig-oranje. Zij worden één voor één, bij uitzondering twee aan twee op de vruchtschil der cacaokolven gelegd en wel bij voorkeur tusschen de overlangsche ribben in. (Zehntner, Bulletin n°. 4 van het proef- station voor Cacao te Salatiga). up Pl) MON 502; Volgens Zehntner is de rups 12 mm. lang. Ik heb echter nooit exemplaren gevonden langer dan 9 mm. Dit verschil kan toe te schrijven zijn aan de verschillende voedsterplanten Cacao en Ram- boetan, doch mogelijk ook aan het verschil in klimaat. Misschien blijven de rupsen in de laagvlakte kleiner dan in de koelere hoogere streken, (1) Gr. Cramerella Snell., 11 exemplaren van beide seksen; 11-14 mm, Sprieten een vijfde langer dan de voorvleugels, deze tot vier vijfden zwart met fijne, grijswitte dwarslijuen, waarvan twee, op het midden, eene omgekeerde V voorstellen; laatste vijfde okergeel met afwisselend zwarte en witte voorrands- teekening, een potloodkleurig dwarslijntje en eene zwarte stip in de vleugelpunt. Franje grijs met drie uitwijkende zwarte langsstreepjes bovenaan en eene zwarte deelingslijn naar beneden tot onder het vermelde potloodklenrig dwarslijntje. Schedel zwartgrijs, aangezicht wit, ook het zwartgeteekende eindlid der palpen. Deze soort heb ik ook van Dr. Zehntner ontvangen. VAN EENIGE MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 85 De kop der rups is glanzend zeer lichtbruin, de monddeelen en de gevorkte lijn zijn donkerbruin. Het lichaam is wit of bleek- geel, het rugvat schemert iets donkerder door. Om de anaal- opening is de kleur weer donkerbruin. Het 2de en 3de lid dragen aan de rugzijde elk twee zachte puistvormige uitwassen, welke ingetrokken kunnen worden, Het laatste lid loopt kegelvormig toe. De ware pooten zijn klein doch staan op vrij groote verheven- heden. De huikpooten, waarvan slechts 3 paar voorhanden zijn, zijn gewoon gevormd, de naschuivers staan dicht naast eldaar. De rups leeft in de vruchten van den Ramboetanboom (Nephe- lium lappaceum L.) en in de cacao-kolven. Ik zelf nam ze alleen in de eerste waar. Hier heeft de ontwikkeling aldus plaats: De vrouwelijke vlinder legt haar ei op de vruchtschil, de jonge rups boort zich door de schil tot op het vruchtvleesch en vreet deze beide aan. Zij doet aldaar een onregelmatig begrensde holte ontstaan van + 1 cm. grootte en enkele inm, diepte. Is de rups volwassen dan boort zij zich naar buiten en verpopt zich. (Gewoonlijk onder tegen de bladeren in een deuk daarvan). Volgens Zehntner (!) verschilt de beschadiging al naar het de variéteiten Ramboetan Atjeh en R. Djawa betreft. Bij de eerste geschiedt het als boven beschreven, bij de laatste zou de rups niet tusschen vruchtwand en vleesch blijven doch door boren tot: op de pit, en direct onder de zaadhuid een gang vreten, onregelmatig over de pit verloopende en dicht bij de vruchtsteel eindigende, waar de rups zich uit de vrucht boort. Deze wijze van beschadiging heb ik zelf meermalen waargenomen doch tot nu toe nooit de rups kunnen vinden die ze veroorzaakte. Zooals boven reeds vermeld werd verlaat de volwassen rups de vrucht en vervaardigt zich, soms op een tak, meestal echter onder tegen de bladeren, een vliezig spinseltje. Dit is 12 —15 mm. lang en 5—7 mm. breed, ongeveer ovaal, doorzichtig en donker-oranje van kleur. Daar als plaats om te verpoppen een kleine holte in (1) Zie „De Nieuwe Gids” Tijdschrift voor bergcultures 3de jaargang blz. 1014. 86 (WwW. VAN DEVENTER.) OVER DE ONTWIKKELINGSTOESTANDEN den tak of een indeuking in het blad opgezocht wordt, bestaat dit spinsel alleen uit een slechts weinig gebogen vliesje, dat de open zijde van de holte afsluit. Langs den omtrek, op + 4 mm. afstand daarvan naar binnen toe, wordt een loodrecht daarop staand wandje gesponnen. De pop wordt door enkele draadjes op haar plaats gehouden. Het vervaardigen van het spinsel en het verpoppen duren elk een etmaal. Pop. Orne. 20: Lengte 7—8 mm., breedte + 1 mm. Slank van vorm, bleek- bruin gekleurd. De oogen worden na enkele dagen donkerbruin. Op het voorhoofd staat een naar voren gebogen donkerbruin doornvormig uitsteeksel, dat blijkbaar moet dienen om het perka- mentachtige spinsel te doorboren. Tusschen de oogen staan een paar haren; de sprietscheeden steken 4 tot 4 van de lichaams- lengte achter het achterlijf uit. De scheeden der achterpooten vallen zamen met die der sprieten doch reiken slechts tot aan de achter- lijfspunt. De leden van het achterlijf dragen ieder 6 vrij stijve naar achteren gerichte haren. De poptoestand duurt in de laagvlakte zes dagen. De pop schuift zich halverwege uit het spinsel. 6. Lyonetia Simplella Snellen i. 1. nov. sp. (!) Raw pis. (Pl, 105 fies 3a: Lengte + 34 mm., breedte ruim 1 mm. (Op de afbeelding is de rups te kort in vergelijking tot de breedte.) Kop lichtbruin, glimmend; monddeelen vooruitstekend. Voor- hoofdsdriehoek en achterhoofd het donkerst. Eerste lichaamsring met twee grauwe vlekken. Lichaam vrijwel kleurloos; inhoud der ingewanden lichtbruin doorschemerend. Lid 2 en 3 aan de rugzijde links en rechts met twee paren stijve donkergekleurde haartjes (te zamen dus 8 op elk segment), Lid 4 en 5 dragen er aan weers- (1) Lyon. Simplella Snell. Vier exemplaren van 4—6 mm. Kop, met schedelkuif, sprieten en thorax, zoomede de voorvleugels glanzig zilvergrijs, iets bruinachtig, als bij mijne variëteit II, van L. Clerckella. Teekening kan ik op de voorvleugels niet onderscheiden; de achtervleugels zijn lichtgrijs. VAN EENIGE MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 87 zijden drie, welke in één rij staan, de verdere leden aan elken kant twee. In de zijden van het lichaam staan nog gewone korte dunne haren. Anaalschild grauw gekleurd, De ware pooten zijn lang; vooral het laatste lid, dat zeer dun en spits eindigt. Aan de einden der beide eerste leden staan eenige haartjes ingeplant. De buikpooten 8 in getal, zijn spits, kegelvormig, de naschuivers dikker en stomper. De rups leeft in platte, doorzichtige gangen van spinsel op vuile stoffige planken etc., waar zij zich waarschijnlijk met dit vuil en met schimmel voedt. Zij kan onder schokkende bewegingen snel voor- en achterwaarts loopen. Kop en voorpooten zijn bijna voort- durend in trillende beweging. Op dezelfde plaats waar de rups leeft, wordt ook het spinsel gemaakt. Daartoe wordt eerst een ovaal dun vliesje gesponnen en daaronder de eigenlijke cocon gemaakt, welke 6—7 mm. lang en 11 à 2 mm, breed is. Deze is zuiver wit van kleur, een weinig doorschijnend. Pop. ‚21.10, fic. 30: Lengte 23—3 mm., vuilwit van kleur met een dik, stomp, driehoekig uitsteeksel voor aan den kop. De oogen worden spoedig zwart, zij zijn bedekt door de verbreede wortelleden der sprieten — (oogdeksels). Op het uitsteeksel aan den kop staan twee schuin naar buiten gerichte dunne haren. De leden van het achterlij dragen ieder aan weerszijden twee witte haren. De laatste vijt -achterlijfsegmenten zijn los van de vleugelscheeden etc. In 8 à 9 dagen ontpopt de vlinder. 7. Phyllocnistis minutella Snellen i. 1. nov. sp. 1). Ei. Lengte 0.28 mm,; breedte 0.20 mm. Ovaal van vorm, sterk afgeplat ; de bovenzijde is een weinig gewelfd; ongeteekend glad en sterk glimmend, zoodat niettegenstaande de geringe af- 1) Phyllocnistis Minutella Snell. 10 ex. 34—4 mm. Kop, thorax en voor- vleugels tot twee derden glanzig porceleinwit, de laatsten met twee fijne zwartgrijze langslijnen uit den wortel en zulk een schuin voorrandslijntje, nabij eene bijna regte zwartgrijze dwarslijn die het laatste vleugelderde begrenst. Dit met eene groote zwarte stip in de vleugelpunt; in het midden soms iets geelachtig en met fijne zwartgrijze lijntjes in de franje. 88 (W. VAN DEVENTER.) OVER DE ONTWIKKELINGSTOESTANDEN metingen en het ongekleurd zijn der eieren, deze na eenige oefening met het bloote oog gemakkelyk op de bladeren te vinden zijn. Zij worden afzonderlijk, uitsluitend op de jonge, nog weeke bladeren gelegd en wel aan den boven- en onderkant beide. Gewoonlijk liggen zij in een plaatselijk dieper gedeelte van het blad, bij voor- beeld aan de onderzijde naast een nerf en aan de bovenzijde, waar de nerf zich als een ondiepe gleuf vertoont, in deze gleuf. Zoodra het jonge rupsje uitkomt boort het zich onder de opperhuid van het blad en begint daar zijn gang of mijn. Het is ongekleurd met vrij breeden kop. Rups. Pl. 10 fig. 4a. Lengte 33 4 4 mm. De kop is eenigszins liervormig, zeer plat en op doorsnede in lengte richting van het lichaam wigvormig nl. bij de monddeelen het platst. De kleur is licht geelbruin, naar de monddeelen toe wat donkerder bruin. Het lichaam is plat, tusschen de geledingen sterk ingesnoerd en heeft aan elken kant van ieder segment een deuk. Evenals de kop is het bruingeel ge- kleurd, terwijl de inhoud der ingewanden groen doorschemert. De huid is sterk glimmend ; pooten zijn geheel afwezig. Het laatste lid van het lichaam loopt spits toe en draagt aan de boven- buitenzijde twee tepelvormige uitsteeksels, De rups is uiterst week en teêr; uit den mijn genomen sterft zij spoedig. De zich verpoppende rups echter is zeer levendig; zij heeft een gebogen, rolronden vorm en wentelt zich uit haar spinsel genomen in kringen snel over papier etc. De mijn PL, 10 fig. 4c is aanvankelijk zeer smal en weing gekronkeld; later werd zij 1 à 2 mm. breed en sterk geslingerd, Zij heeft onregelmatige gekartelde randen. De uitwerpselen, die in een haast onafgebroken lijn in het midden van den gang liggen, zijn ge- woonlijk zuiver wit; plaatselijk variëert de kleur echter tot zwart toe, De mijn eindigt bijna steeds in den bladrand, die aldaar over een afstand van 5—6 mm. omgekruld wordt. Maakt de rups het spinsel niet in den bladrand, dan geschiedt dit ergens midden in het blad, dat dan op die plaats gleufvormig bijeen gehaald wordt. VAN EENIGE MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 89 Het spinsel is oranjekleurig tot vuurrood, lang ovaal. Pop. PI. 10, fig. 40. Lengte + 2 mm,; vrij slank, geheel lichtbruin van kleur, uit- gezonderd een schildje met gebogen haakje voor aan den kop, welke beide donkerbruin tot zwart zijn. Iedere ring van de achter- lijfsscheede draagt aan elken kant een tepelvormig uittreksel met een vrij lang, wit haar. Aan de rugzijde komen op de laatste zes segmenten eenige fijne donkerbruine, naar achteren gerichte stekels voor, zooals dit bij de poppen van boorrupsen het geval is. Het laatste lid draagt twee tepelvormige uitwasjes even als bij de rups het geval was. De rupsen mineeren de bladeren van verschillende citrus-soorten (citroenen, oranjeappels, pompelmoezen etc.) en wel vlak onder de opperhuid, die in zijn geheel kleurloos overblijft; zij tasten uitsluitend de jonge bladeren aan, vaak ook de jongste weeke twijgen en een enkele maal de vruchtschil. Op beide laatsten zag ik ze echter nooit tot ontwikkeling komen. De rupsjes zijn soms zeer talrjk en kunnen dan schadelijk worden. Door het aantasten ook der allerjongste blaadjes kunnen zij deze vaak dooden en doen afvallen. Zij worden aangetast door een sluipwespje dat 1 tot 4 eieren in de rups legt en welks rood- bruine coconnetjes in het spinsel der rups gevonden worden. Pekalongan, Maart 1903. 90 (W. VAN DEVENTER.) OVER DE ONTWIKKELINGSTOESTANDEN ENZ. VERRLARING DER PLATTEN ; Pop . Ei 26. Rups . Pop . Rups Zak Pop . Rups Pop . Rups . Pop . Rups Pop . Rups i Pop . Rups van Asopia Manihotalıs, » » » » Ephestia Cahiritella, » » » » » » » Setomorpha Tineoides, » » » » » » » Opogona Fumiceps, » D » » Gracilaria Cramerella, » » » » Lyonetia Simplella, » » » » Phylloenistis Minutella, » » » . Blad met mijn van id. zie pag. DEN DANK ppt» » » De EKD DAD DTD DURA» DI, DD Dy yy pelo » » » 19 80 80 80 81 81 82 82 83 83 84 86 86 87 88 89 88 91 Agrotis Smithii Snell. EENE RECTIFICATIE DOOR B GC SNELLEN. In deel 39 (1896) van het Tijdschrift voor Entomologie, heb ik op pag. 157 in eene noot eene dgrotis Smith nov. sp. beschreven die zich, bij overigens volslagen overeenkomst met Agrotis Baja W. V., onderscheidde door een verschil in den vorm en de bedoorning der voorscheenen. Terwijl de laatsten namelijk bij baja breed en zonder zigtbare doornen zijn (zie l. c. pl. 7 fig. 30), bevond ik ze bij twee Noord-Amerikaansche exemplaren, als Agr. Baja van wijlen Dr. Speyer ontvangen, smal en aan de binnenzijde van eene dui- delijke rij doornen voorzien. Dit verschil, structureel zijnde, kwam mij zóó gewigtig voor, dat ik het als specifiek beschouwde en daarop mijne nieuwe soort grondde Intusschen ben ik, na de lezing van het zeer belangrijke stuk van den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, in deel 42 p. 101—114 pl. 6—8 van het Tijds. v. Entomologie, getiteld : Over de stekels aan de voorscheenen bij het genus Agrotis, welke schrijver aan de voorscheenen van 4. Baja wel doornen of stekels vond (zie l. c. p. 120) aan de juistheid mijner opvatting gaan twijfelen en nam dan ook gretig de gelegenheid waar om eenige afgevlogen exemplaren van Baja, door Dr. Lijcklama à Nijeholt bij Laren in Gelderland gevangen, te onderzoeken. Ik bevond toen dat bij deze voorwerpen, door het afvliegen, de breede beharing 92 (P. C. T. SNELLEN) AGROTIS SMITHII. der voorscheenen verloren was gegaan en eene rij doornen aan de binnenzijde zeer duidelijk zigtbaar geworden was, kortom, dat de voorscheenen zich geheel vertoonden zooals bij mijne voorwerpen van Agrotis Smithw die ook blijkbaar gevlogen hadden. Nu was de kwestie opgelost. Het geval bij Baja is zoo: Versche, onafgevlogen voorwerpen hebben voorscheenen met breede beharing welke de, bij die soort trouwens kortere doornen dan b. v. bij Agr. Xanthographa en A. Triangulum, die ook breede voorscheenen hebben, geheel verbergt. Bij het afvliegen gaat echter de breede beharing verloren en de doornen worden duidelijk zigtbaar. Agrotis Smithii komt derhalve als een synoniem bij Baja W. V. die aldus blijkt zoowel in het gebied der Palaearktische fauna als in Noord- Amerika en Zuid-Amerika (zie Berg, An. Mus. Nac. Buen.-Ayres VI p. 383, 1899) voor te komen. Welligt hebben ook de overige door mij vermelde soorten van Agrotis II, A doornen aan de binnenzijde der voorscheenen, Tijd en gelegenheid tot onderzoek dezer kwestie ontbreken mij nu, daarom wilde ik er mij voorshands toe bepalen, het door mij in de wereld gebragte synonym zelf te doen verdwijnen. Rotterdam , 8 Junij 1903. nn mm 93 NOTES ON ACARI Eleventh Series !) (Classification, Parasitidae, Ixodidae, Thrombidiidae, Labidostomidae, Acaridae) BY wor AC. OLDE MANS: (With Plates 14—13.) 1. Remarks on the relative ancienty and mutual relation of the Families of Acari. Though several classifications have been proposed by several authors, in none of them the author has attached importance to the probable relative ancienty of the groups. In most instances one single character was enough to divide the Acari — or a group of them — in two smaller groups, e. g. the being provided with 1) Series I app. 15, I, 1897 in Tijdschr. v. Entom., v. 39. n Ws GG IO) 5 5 È n 43. A Tie. (50; xi 1901) , n) Ned. Dierk. Ver. ser. 2, v. 7. 5 INC AE NA EO a È 5 7 Then VRT È Vy 4a nv, 1903, , v. Entom., v. 45. LA WAL PRL WAN SEE — 5 È 5 = 46. = Wil, 31; X, 1902) „ 5 Ned. Dierk. Ver. ser. 2, v. 8. LEE N do ; E Powe Oe 5 IX » Abh. Nat. Ver. Bremen. (?) Do X » Mém. Soc. Zool. France, The Series are independant from one another, 94 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. tracheae or not, without, however, weighing this character as to the relative ancienty of the two smaller groups. My considerations about the Classification of the Acari have already been laid down in the 7#dschrift voor Entomologie, vol. 45, Verslagen, p. 55—64. The following is a mere translation of these pages. In classifying we have to direct our attention on several facts. Acari with tracheae are certainly older than those without repiration- organs. Acari with a heart are older than those without circulatory organs. Free living Acari with quick motions and predatory qualities are older than free living slow vegetarians; they are also older than Acari which live parasitic on animals; and free living vege- tarians are older than Acari which live parasitic on plants. Acari with chelate mandibles are older than those with claw-shaped or even stylet-like mandibles. And so on. Further we must pay attention : to the relation of the smaller groups and unite them to higher groups. Undoubtedly the Parasitidae (Gamasidae), [vodidae and Spelaeo- rhynchidae are related. They form the group of Mesostigmata; their stigmata are situated behind the 4th pair of legs, or they are moved a little more forward, but they remain always behind the 2d pair of legs; a few Parasitidae and [xodidae have a heart; in one species of Parasitidae (Rhodacarus) and in the Spelaeorhynchidae the vulva lies behind the 4th pair of legs, like in the spiders. According to these primitive characters I consider the Mesostigmata as a primitive group. Undoubtedly the Zhrombidiidae, Hydrarachnidae, Tarsonemidae and Halacaridae are related. Their two stigmata are situated on the dorsal side of the middle of the capitulum. (In the Yarsonemidae the males have no respi- ratory organs). They form together the group of Prostigmata. I consider the Prostigmata younger than the Mesostigmata, because they have no heart; because the pair of stigmata has moved far forward, even has passed the first pair of legs, and even has got a dorsal situation; because only a few membres of this group (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 95 are still. provided with chelate mandibles. Yet a few primitive char- acters have persisted, e. g. the situatien of the genital openings behind the 4th pair of legs; an indication of segmentation in a few members; etc. BERLESE has proposed a third group, that of the Crypstostigmata. This group must fall. The three families of Oribatidae, Nicoletiellidae and Acaridae, as to me, are not to be united. Their mutual relation and that with other already mentioned families is far from being settled; that of Oribatidae with Acaridae at least problematic. The Oribatidue oftenest have tracheae, and even 4 pair of them, with 4 pair of stigmata, which, however, are invisible, being situated in the thin connective membrane between the body and the first free joint of the legs. But these tracheae are extremely thin tubes, without any indication of a spiral chiti- nous thread. Probably they have originated undependently from the primitive tracheal system of the Arachnoidea, as a necessary consequence of the enormous chitinous cuirass of the Orzbatidae, (It is obvious that weak Oribatidae miss the tracheae, and these I consider as the oldest forms; see below.). The Nieoletiellidae (2) and Acaridae are destitute of tracheae and stigmata; therefore one should be inclined to place them in KRAMER’S group of Atracheata, or in BERLESES Astigmata. But I positively reject these groups, because they are no natural ones; because they do not contain two families, which are related. The absence of stigmata or tracheae does not prove any relation; it is a result of convergency; the Halacaridae, Demodicidae, Eriophyidae, a few Hydrarachnidae, the 4 of the Tarsonemidae and a few Oribatidae too miss the tracheae ! BERLESE’S Astigmata contains the Demodicidae and Eriophyidae. Now Demodieidae are parasites in the glandulae sebaceae of mammals, and therefore probably descended from Sarcoptidae; whilst the 4-legged Eriophyidae inhabit galls, or are free living creat- ures on the under-side of leaves, so that they probably have plant-inhabiting Acari (e. g. Tetronyehus e tutti quanti) as proge- nitores. Summa summarum I admit the following classification: Tijdschr. v. Entom. XLVI. 7 96 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Parasitidae, I. Mesostigmata. | Ixodidae. | Spelaeorhynchidae. 1. 2. a. 4, Thrombidiidae. 5. Tarsonemidae. | eur 6. Hydrarachnidae. Acari. | 7. Halacaridae. Bee os fa ie: 8. Nicoletiellidae | ele Patch À 9, Oribatidae. NS PR tana ARE 10. Acaridae. VA PET ADP vig Maa 11. Demodicidae. NL gee. oot igen see 12, Eriophyidae. I consider superfluous the giving names to the groups IIT— VII. This is only necessary as soon as two families are united. Classification of the Parasitidae. Relying upon the facts, which led me in classifying the Acari, I projected a table of the sub- families of the Parasitidae in the Tijdschrift voor Entomologie, v. 45, p. 50, which unites possibly the related subfamilies, and puts foremost the possibly most ancient snbfamilies, whilst the younger ones follow. I project here a new table, which contains also the exotic subfamilies. The table is at the same timea «key». genital opening before the sternalashield Tes en esn 4 I d 3 genital opening in the sternal shield . 2 genital shield single. . . . 3 2 2 genital shield double, a left er 4 2d leg unequal to that of 9. l. Parasitinae. d 24 leg equal to that of 2 . 4 The adults live free and are well Chakimizeuls. „1.8 2 Me, See: II. Zaelaptinae. 4 The adults are parasites of Ver- tebratesand are less chitinized, | andrarwıchtone,, CCR NO even ‘often SO 5 10. ile 12. m mn, ul nn r —) N ——— (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 97 With mentum . Without mentum . Only one subfamily d genital aperture close to the ant.-edge of the sternal shield d genital aperture between coxae 2 sternal shield single g sternal shield double, a left and a right one. Only one family ‘ Stigma above coxa 3; palps distally thickened Stigma between coxa 3 and 2; palps usual III. Dermanyssinae. IV. Spinturnicinae. V. Caelenopsinae. VI. Rhodocarinae. 3 and 4. 8 2 genital opening behind the ster- nal shield. 129 g genital opening in the sternal shield . 40 3 and g chelae without appendage 10 Sand? chelae with appendage 11 VII. Zpieriinae. VIII. Heterozerconinae. IX. Antennophorinae. X. Holothyrinae. XI. Uropodinae. Classification of ihe Ixodidae. I cannot agree with that given by Mr. G. Neumann. (Mem, Soc. Zool. Fr. 1901, p 323), in so far as this author does not seem to rely upon the probable relative ancienty of the subfamilies As to me, the Argasinae must be called first, as they are the less modified descendants from their probable progenitors. Their palps are usual, cylindric. Then follow the lwodinae with sheathshaped palps (except the d of Æschatocephalus). The tribus of the /vodinae are called /xodue and Zrhipieephalae. The former are apparently older, including Zschatocephalus, the d of which have usual palps; whilst the latter with their marvellous ‘ difformed palps are of younger date. Classification of the Spelaeorhynchidae. Contains one species. 98 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Classification of the Thrombidiidae. The Coeculinae, Eupodinae and Bdellinae are in danger to be separated from the remaining T4rom- bidiidae. 1 will say here some words in favour of their being re- united in the named family. Coeculinae are tolerably hard, well chitinized creatures, provided with a number of dorsal shields; further their 4 fore-legs are armed with enormous thorns directed inward (medianward). A prey thus is perforated. These characters were important enough to a few authors to separate the Coeculinae from the Thrombidiidae and to bring them closer to the Opilionidae. — It is true that these formidable weapens are found too in some Opilionidae, and that Opilionidae are well chitinized, so that the Coecu/inae bear a certain resemblance to certain Opilionidae,; we nevertheless consider these facts only as mere convergencies, results of the life amoung stones in mountains, Further the same thorns on the fore-legs we find in Coeculosoma, a genus of the thrombidiid Zrythraeinae; one or more dorsal shields are found repeatedly in 7%rombidiidae, especially in larves, which proves that the presence of shields is a primitive one. The whole organisation of the Coeculus is typical Thrombi- diidue-like. To remove Coeculus from the Türombidudae should be the result of shortsithedness, So too a few authors will separate the Hupodinae and Bdellinae from the Thrombidiidae simply because the palps of these animals are not so configurated as those of the remaining TArombidiidae; their 5th free joint, viz., is not hung on the ventral side of the 4th Joint, but it is implanted on the distal end of it — indeed a primitive arrangement — or there are only 4 joints, Even the 4th joint may be absent. But these facts are also found in members of other families or subfamilies, e. g. in parasitic forms. If the shape of the palp should be a reason to remove these subfamilies from the other, in how many families we shouid be obliged to break up the Hydrarachnidae with their at least 7 shapes of palps? I present here a table of the subfamilies, which may be at the same time a «key». (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 99 Body hard, brown, with many, well chitinized, black dorsal shields . I Cocculinae. 19 1. Body weak, with very weak shields, | or without such. Larves free living, resembling the Di dolio 0 ua een de 3 Larves parasitic, very anomalous. 10 & with pemish nen ea a 4 i | Ö without penis ci cele e a . i (A | Mandibles external . . . . . 5 Mandibles internal . . . . . 6 5, | Mandibles uncinate . . . . . II Anystinae. Mandibles stylate. . . . . . I Rhaphignathinae. 6. | Mandibles chelate. . . . . . IV Cryptognathinae. Mandibles stylate. . . . . + V Cheletinae. 7. | Mandibles chelate. . . . . . 8 Mandibles otherwise. . . . - 9 Mandibles short, stout, with large | Chelae o tn TU A WD Poscilophystnae 8. | Mandibles short, with small chelae. VIL Pachygnathinae. | Mandibles long, or very long, with minute chelae; palps distally unarmed VIII Bdellinae. Mandibles short, with one falciform 9. | and one membranous finger. . XI Zupodinae. Mandibles long, uncinate; palps dis- | tally, -with-claw- . «e» X Cunawinae. 10. Mandibles external, uncinate . . XI Zhrombidünae. Mandibles internal, stylate.. . . XIL Zrythraeinae. Classification of Tarsonemidae. This family contains only a few genera, which are not united in subfamilies, Classification of Hydrarachnidae. In the most recent systematic work, viz. that of Dr. R. Prerste, Das Tierreich, 13e Lief., this family is not broken up or divided in subfamilies, though, as to me, the 55 fresh-water-genera may be arranged in well limited natural 100 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. groups. Not long ago Pıersıc (Zoologica, 1898) admitted a few subfamilies. Why then has he abandoned them in a rigorously systematic standardwork ? Why has he separated the two salt- water-genera from the fresh-water-ones, and has he not placed them in the neighbourhood of the related fresh-water-genera ? The apparently oldest Mydrarachnidae are the not swimming Limnocharinae (Pirrsic’s genus 1), which moreover are provided with the crista of the thrombidiid progenitors, and which therefore are considered as Z%romldudae by Trovurssart, unjustly in my opinion. Then follow the related Hu/aimae (Piersic’s genus 2), in which the crista is shortened so, that it has less length than breath. Then follow the remaining //ydrarachnidae, in which the crista has disappeared without leaving any trace. Of this natural group Piersic’s genera 4—16 are provided with palps, of which the 4th free joint dorsally and distally is lengthened claw-like, so that the 5th joint hangs on the ventral side of the 4th joint; indeed a primitive N°. 6—16 of these genera have mandibles of two joints, a primitiv character ; character, typical that of 7rombediidae, their ancestors. of these two joints the second one is claw-like too. N°. 6—16 of Prersic’s genera are called the //ydryphantinae. They are followed in my opinion by PIERSIGS genera 4 and 5, which possess mandibles of one joint, and this is stylet-shaped. Both these characters are secundary. This little group is called Hydrarachninae. Now we are proceeded to the genera 3 and 17—55 of PIERSIG, They have palps, of which the 4th joint is not lengthened dor” sally and distally claw-like, which consequently have lost this throm- bidiid character. As to the genera 17—55, they form a natural group: Hygrobatinae. As to genus 3, Piersigia, PIERSIG himself places it next to the Eulainae. In my opinion unjusfly. It has abnormal palps, some- what resembling those of Limnocharinae, a consequence of conver- gency (cf. /zodinac). I should like to erect for this genus a subfamily apart: Piersigiinae, at the end of the Zydrarachnidue. (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 101 Genera 17—55, the Hygrobatinae, may be divided in three tribus: Hygrobatae (sensu novo), with the genera 32—55; Frontipodae with the genera 19—31 ; and Arrhenurae with the genera 17 and 18, Here follows a table, at the same time a «key» of the sub- families and tribes of the Hydrarachnidae. Eyes near together, joined by a 1. SEREN re Oe a a 2 Eyes far remote, no crista more. 3 5 Crista long, longitudinal . . . I Zimnocharinae. Crista short, transversal . . . II Zulainae. | Penultimate joint of palps dorsally | and distally lengthened tooth-, 3. poniard-, or hook-like (claw-like) 4 | Penultimate joint of palps not lengthened dorsally . . . . Ò Mandibles of 2 joints; last joint claw-like . . . III Hydryphantinae. Mandibles of 1 joint, stylet-like. IV Hydrarachninae. Last joint of palps free . . . V Hygrobatinae. 5. | Last Joint of palps partly sunk in a | distal pit of penultimate joint. VI Piersigiinae. Groups of subfamily V //ygrobatinae : VENTE ED EN 2% ce 0.0.80, 2 | Fifth joint ending in a claw, ! which forms pincers with the distally lenthened flexible side Gf the Ach. post en. oto, 3 Coxae of 2 in 4 groups; in d | often close together, rarely joined 2 8 media ny 1 NERO ares kds A Hygrobatae. | Coxae of ¢ and £ forming one platen Br a art B Frontipodae. oe Onlysone tribe. ae sede: Lats C Arrhenurae. Classification of Halaciridae. The genera are not united in sub- families, Classification of Nicoletiellidae, Ditto, 102 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Classification of Oribatidae. There are two well separated immed- iately recognizable natural groups. The first larger group con- tains animals, which are not capable to roll up themselves; a primitive character The animals of the second smaller group may roll up themselves, as their cephalothorax is movably articulated to the abdomen, and is capable of being folded downward, so that its ventral surface then rests against the ventral surface of the abdomen; a secundary character. Therefore this smaller, secundary group, the VII PAthdracarinae, undoubtedly is of younger date, and must be placed at the end of the Oribatidue. The primitive larger group of Oribatidae, which are incapable of rolling up themselves, is again divided in two well separated natural groups; the membres of the smaller, second group are provided with movable leg-protecting wings; a secundary character; therefore they are of younger date and must be placed behind the remaining Oribatidae, and before the above mentioned PAthiracarinae. Their name is VI Notaspidinae. The primitive, larger group is again broken up in two other natural groups; the smaller of these groups contains membres with one-jointed distally saw-like mandibles, thus these V Serrarimae bear secundary characters, therefore they are of younger date than the remaining with chelate mandibles, and consequently they must be placed at the end, but before the above mentioned Notaspidinae. The remaining are divided in two zroups, of which the younger one, the IV Zetorchestinae, have jumping Ath pair of legs. Of the remaining the younger ones, the III Zremaeinae are provided with chitinous blades, or bars, or ridges on the cephalo- thorax, known as lamellae. Of the finally remaining Oribatidae the I Camisiinae are un- doubtedly the oldest more primitive animals, the II Oribatinae of younger date, Therefore the following table: - The animals are incapable of rolling ale up theniselves: re weg Er snes: 2 They may roll up themselves . . 44 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 103 Abdomen without wings. . . . 3 | Abdomen with wings. . . . + 10 3, | Mandibles chelate. . . - =. » 4 | Mandibles one-jointed distally serrate 9 ‘ All the legs crawling organs, near | lonéthers SCARICO SO 5 = Ath pair of legs far backwards, jum- PepiNe-organss LI. OENE «+! 8 5, | Ceph. without lamellae . . . . 6 Ceph. with lamellae. . . . . 7 6. | Legs short and thiek. vn 2% I Camisiinae. Legs long and slender . . . + Il Oribatinae. Ja COnessubiamilyotio patata III Zremaeinae. SF) One, subfamily) nitie per ata IV Zetorchestinae. Oia) FOn&subamiyns ai) persona te V Serrarunae. 1024 Onersubfanaly va Dos. ian) eu Gl VI Notaspidinae. 44. One subfamily. . . . . . . VII Phéhiracarinae. Classification ef Acaridae (Sarcoptidae). The Tyroglyphinae are the older, as they are free living; the remaining are parasites, thus of younger date. Of these parasites those which live free on the body of their hosts are older than the others which have burrowed themselves in the body of their hosts and therefore are still more dege- nerated. Of the parasites living ox their hosts the Canestrünae, which parasite on Insects, are older than the /zstrophorinae, who parasite on Mammals, and these older than the dvalgesinae, who live on Birds. And finally of those who mine the tissues of their hosts, the Sarcoptinae with transversal vulva and chelate mandibles are more primitive than the Cyfoditinae. Therefore the following table: Free living; skin without parallel fine | EE nt A eh, Oe I Tyroglyphinae. ° ) Parasites; skin finely striated par- Pe oe 2 104 (DR. A. C. OUDEMANS), NOTES ON ACARI. 9, Living on their hosts. . . . . 3 Mining the tissues of the hosts. . 5 On Insects; genital suckers of and 9 well developped >. li. . sian. II Canestriinae. 3. / On Mammals and Birds, genital suckers absent, or rudimentary int, ANI ENO 4 | On the hairs of Mammals . . . III Listrophorinae. | On the feathers of Birds. . . . IV Analgesinae. Vulva transversal; mandibles chelate. V Acarinae. 5. | Vulva longitudinal; mandibles and maxillae transformed in sucking tube VI Cytodytinae. Classification of Demodicidae. One genus. Classification of Eriophyidae, proposed by NALEPA is correct, based on the probable relative ancienty of the subfamilies. The Hriophyidae have got their ringed, cylindrical body and the absence of hind-legs by their manner of living in galls. It is difficult to comprehend why free-living Acari should have such a shape; therefore we must admit that the at present free living PAyllocoptinae are descended from the gall-inhabiting Æriophyinae; therefore their body has again bocome more broad and flat. | Number of dorsal and ventral half- rings about equal; they live oftenest in CANIS. yee ween RAR I Eriophyinae. Number of dorsal Pr much smaller than that of ventral half-rings thy oftenest live free. . . . . IT Phyllocoptinae. 2. Acari of France. Dr. F. Herm, of Paris, has sent me 1902, Mrch. 1, the following Acari for determination. Dermacentor reticulatus (Fabr.) on Homo sapiens L., in the Monts d’Estinel (Var). 4 d, 4 2. Glyeyphagus destruetor (Schrank). They were abundant in a house at Angers (Maine et Loire). (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 105 3. Acari of Brasil. From Mr. S. A. Poppe at Bremen I received some Acari to determinate them, They were caught on a Musca domestica at San Paulo, Brazil, by Prof. H. von JHERING. The species proved to be nothing but our wel known Macrocheles badius (C. L. Koch), which seems to be a cosmopolitan. 4. Parasitus coleoptratorum (L.) ¢ I have only to add the following observations about the so-called deutonympha masculina. The peritrema reaches the anterior margin of the body. The anus is almost terminal, so that the postanal hair and the enormus cribrum are dorsal! The horns of the hypostoma in my specimen are short, at least twice shorter and wider than BERLESE draws them, and bifid, the two parts lying in a sagittal plan, so that with a ventral view the ventral part almost hides the dorsal one. My specimen measures about 900 # in length. 5. Parasitus crassipes (L.) (With Plate 11, fig. 1—4). As the protonympha and the deutonympha are not yet accurately described and figured I will try to do this here. Protonympha (fig. 1). — Length varying from 300—620 u. — Colour pale. — Shape like that of Parasitus coleoptratorum (L.) — Texture. The shields are largely-scaly, but the scales are scarcely visible; the unprotected skin finely wrinkled. — Dorsal side (fig. 1) protected by two shields, the anterior being twice longer than the posterior one, The anterior shield has only about 12 pair of hairs; the posterior shield has the same number, but as it is smaller, the hairs stand nearer one to snother, and it appears as if this shield has more hairs, which is in fact the case in the well-known tritonympha. The two small shoulder-hairs are directe outward and gently bent forward. 106 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI Ventral side (fig. 2). Here we have a sternal shield of the usual shape, provided with 3 pair of hairs, and an anal shield, almost circular, with the usual 3 hairs and the cribrum. Between these two shields 4 pair of hairs. On each side of the anal shield a hair. Peritrema (fig. 2). The stigma lies behind the coxa 4! The peritrema is very short, extending scarcely the middle of coxa 4, Mandibles chelate, multidentate, resembling those of the trito- nympha feminina. Maxillae, The hypostoma (fig. 4) resembles that of the trito- nympha fenimina, The palps are slender (fig. 1), Legs. The legs are slender; leg 1 much longer than the body, from 600—950 u.; leg 4 smaller, leg 2 and 3 almost equal in length and as long as the body. Epistoma (fig. 3) quite different from that of the tritonympha and adult, viz. almost trapezoidal with denticulated free edges. The front-edge with 3 large cusps: one median and two lateral ones. The intermediate denticulations may however grow some- times larger so that the front-edge is liable to many variations. Deutonympha. Length from 600—900 u. — Colour pale. — Shape more resembling that of the tritonympha. — Texture. The shields scaly; scales more distinct than in the protonympha; un- protected skin finely wrinkled. — Dorsal side. There are two shields. The anterior about two times longer than the posterior one. Both the shields with about 20 pair of hairs; the unprotected margin is hairy too, but the hairs a little smaller and all directed backward and bent inward; in this respect strongly remembering of the tritonympha. The two small shoulder-hairs as usual directed outward and gently bent forward. Ventral side. Sternal and anal shields like in the protonympha. Between these shields a row of 5 pair of hairs; moreover the belly with 13—18 pair of hairs. Peritrema. The stigma lies a little before the level of the middle of coxae 4. The peritrema reaches the anterior edge of the body, beyond coxae 1. (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 107 Epistoma very variable; the variations lying between the usual types of the protonympha and of the tritonympha. Mandibles chelate, multidentate, resembling those of the trito- nympha feminina. Maxillae. Hypostoma and palps resembling those of the trito- nympha feminina. Legs slender; no particulars. 6. Macrocheles longispinosus (Kram. ) In the Tijdschrift voor Entomologie, v. 45, p. 42 and 43, (10 Sept. 1902) I described and delineated (pl. 5, fig. 97—100) a protonympha of Macrocheles longispinosus (Kram.) under the name of Macrocheles tridentinus (G. et R. Can.). After careful examin- ation I even observe now, that I have delineated and described the epistoma quite wrongly. It ends only in a long spine, not in a bifurcate hairy appendage! 7. Macrocheles tridentinus (G. et R. Can.) In the same Tijdschrift, v. 45, p. 43, I described and delineated (pl. 5, fig. 101—103) a protonympha of Macrocheles tridentinus (G. et R. Can.) under the name of deutonympha! This was a severe mistake of mine, as a deutonympha must be provided with a long peritrema, not with a very short handle-shaped peritrema, as are only known in protonymphae! 8. Pachylaelaps furcifer Oudms. nov. sp. (With Plate 11 fig. 5—9.) Nympha generans feminina. Length 880 u — Colour egg- yellow. — Shape resembling that of the creature called P. strigifer var. siculus by BERLESE (Ac. Myr. Scorp. Ital. 64. 5.) but relat- ively wider and still more shouldered, — Texture. Chitinized parts with large scales; unprotected parts finely wrinkled. 108 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACART. Dorsal side (fig. 5) with one dorsal shield, covering the whole dorsal side, with about six longitudinal irregular rows of hairs, and two quite marginal rows (one on each side). Ventral side (fig. 6). Peritrematic and sternal shields fused, with demarcations between the coxae though. Peritrematic or lateral shields very wide and with wide metapodial prolongations. Sternal shield wide, wider behind coxae 2, provided with 4 pair of hairs, and a little excavated posteriorly. — Genital and ventral shields fused, almost pentagonal; the posterior edge almost parallel to the anterior edge of the anal shield; the two posterior-lateral ones free and in the same curved line with the free edges of the peri- trematic and metapodial shields; and the two anterior-lateral edges partly parallel to the inner egdes of the metapodial shields, partly lying over the sternal shield. Anal shield wider than long, with the usual 3 hairs and eribrum. To the sides of the ventral and anal shields and behind them about 40 pair of hairs. Peritrema (fig. 6) in the middle of the lateral shields, with curve directed inward between coxae 2and 3, extending beyond coxae 1. Epistoma (fig. 7) differing from that of all the known Pachy- laelaps in being deeply incised at its top, in this way still more resembling that of Macrocheles. The inner sides of the top deeply denticulate, or pectinate, but irregularly, some of the teeth being split, or better said: some of the teeth basally united. Lateral edges finely denticulate. Dorsal side with some markings, better understand by a figure than by a long description. Mandibles (fig. 8). Upper jaw with a blunt molar, a wide canine tooth, directed slightly backward, and two incisors close together, a smaller one behind the larger top-tooth. A distinct sense-organ. Lower jaw with a wide canine tooth directed shightly backward, behind that of the upper jaw, and a small incisor between this canine tooth and the top-tooth. Mawillae (fig. 9). Hypostome simple; the inner malae simple, finely hairy, fused in their proximal half, as long as the outer malae; outer malae or horns simple, wide. Tongue twice longer than the inner malae, (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 109 Mentum as usual. Legs. Tarsus 2 has a thick, blunt thorn or spur distally and outward (fig. 5). Habitat. Decaying leaves. Patria, Netherlands, Remarks. 1. This creature differs from P. strigifer var, siculus in the following features: its body is wider; the line formed by the lateral sides of the lateral, metapodial, ventral and anal shields is more convex outward; the sternal and ventral shields are wider; the genital shield lies anteriorly over the sternal shield (most pro- bably not discerned by BERLESE in his P. strigifer var. siculus) ; behind the anal shield there is a cribrum (most probably not dis- cerned by BERLESE in his species); the epistoma is deeply exca- vated or incised. 2. The mandible, however, resembles so exactly that of P. str. var. sic., that I at first supposed my P. furcifer to be nothing else but Berrese'’s /. strigifer var. siculus; and that BERLESE’S drawings were wrong (he does not give any description and in stead of the sense-organ of the mandible the italian acarologist has drawn a tooth!) 9. Pachylaelaps ensifer Oudms., nov. sp. (With Plate 14, fig. 10--15). Male. Length A340 u. — Colour gold-gellow. — Shape differing from that of the known species in its anterior part being rapidly falling off between the vertex and the shoulders, which are far forward. — Texture: large-scaly. — Dorsal side (fig, 10) wholly protected by one dorsal shield. Hairs as usual. — Ventral side (fig. 11). All the shields have fused. There are, however, demar- cations between the coxae. The shield is long-triangular, with its top backward. The sternal and the ventral parts have three pair of hairs each. Around the anus the usual three hairs, and behind the anus the cribrum. Peritrema (fig. 14) extending beyond coxae 1. Epistoma (fig. 12) almost triangular, with the comb. in top; the 110 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. peduncle of this comb is not longer than its teeth. The markings are widely varying from those op P. sicu/us (Berl.); there is no question of granulation; it is striated. Four parts, resembling scales, are striated transversely, and the striaton is concave anteriorly. A median feather-like marking before the 4 scales. Mandibles (fig. 13). The immovable finger with an incisor and a dog-tooth; the latter directed backward, Between these teeth a distinct sense-organ. The movable finger almost equal in length and shape to the immovable one; its copulation organ exactly three times longer, sabre: like. Maxillae. Horns of the hypostome (fig. 14) on short peduncles (so-called bi-articulate), long, slender, with shorter, slenderer, inner branch, provided with a hyalin, irregular membrane, slightly longer than the real horn, and forming apparently pincers with this. Inner malae fused on their proximal half, free on their distal one, finely hairy, as usual. Lingula one and a half time longer than horns, hairy as usual. — Palps (fig. 12). The trochanter (first free joint) is convex ventrally and unarmed, The femur is convex dorsally, has short thin peduncle, and inward a short chitinous appendage and a short bristle on its inner proximal half. The genu has inward and distally a short, chitinous, sharp thorn anda short bristle. The tibia on its middle, outward and downward a short chitinous appendage, provided with a still shorter knob and a short bristle. Mentum (fig. 14), like in P. siculus, with short base and long flagellae, reaching almost the middle of the horns of the hypostume. Legs. All the legs shorter than the body. — The coxae of the first leg crooked like, which is already visible on a ventral view. The femur 2 (fig. 15) is provided with a large blade-like, ventral, almost square appendage (fig 15 is an inner aspect of the /ef leg 2). Moreover it has on its inner side and proximally two short bristles which are planted in a shallow excavation. Most probably this is a sense-organ: I have found it on P, siculus (Berl.) too. The genu 2 and the tibia 2 both with a central knob. Habitat, Decaying leaves, (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 111 Patria. Netherlands (Nijkerk). Found by Mr. K. J. W. Kempers. Remark. P. pectinifer Can. measures from 700 to 800 u. — G. and. R. Canesteinı, describing P. peetinifer Can. in Att. Real Istit. Venet. Se. Lett. ed Art. ser. 5, v.7, p.6, say: «Un nostro esemplare gigante supera le misure esposte più sopra, perchè è lungo mill. 4,28 e largo mill. 0,80». Most problably this «giant» was not a P. pectinifer Can. but another species, e. g. my P. © ensifer. 10. Liponyssus pipistrelli Oudms. Liponyssus museuli (CG. L. Koch) deutonympha Oudms., in Tijdschr. EEN Dierk: Kereen., ser. 2, v.8, p. 18,19. Pl 1, fig: 1, 2 31 October 1902. In the Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging, ser. 2, v. 8, p.17 and 18, I described a protonympha of Liponissus as the deutonympha of Ziponissus musculi (GC. L. Koch). This was an ugly fault of mine. A deutonympha would have been provided with a long peritrema; the creature described and delineated by me (Pl. I, fig. 1 and 2), however, has a very short peritrema, as is only known in protonymphae. Therefore it is a protonympha of a hitherto unknown species, for which I chose the name of Liponyssus pipistrelli Oudms. It was caught by Mr. S. A. Poppe, on Vespertilio pipistrellus. 11. On the larva of Spinturnix. In July 1902 my Notes, Fourth Series, issued from the press (Tijdschry d. Ned. Dierk. Vereen., ser. 2, v. 7). Here, p. 299, I showed that an embryo, which I had dissected from the mother’s uterus, was provided with 8 legs, of which «legs 1, 2 and 3 have already their difinitive position, i. e. quite close together, whilst legs 4 are still remote a considerable distance; the legs 4 are not so far developed as legs 1, 2 and 3, being still wrinkled. This is a proof that the embryo passes through a /arval stage with 3 pairs of legs, after which stage it gets its »ymphal pair Tijdschr. voor Entom. XLVI. 8 112 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. of legs. The stigma is ventral; between coxae 2 and 3 the top of the peritrema and a hole, the opening of the excretory gland, are discernable, » I could have added: a further proof that the newly-born young of Spinturnix is a nymph and not a larva, lies in the fact that the creature is provided with tracheae, whereas it is well-known, that larvae of Acari miss them. Now-a-days, April 1903, my attention was arrested on a paper of Nirzscu, entitled Ueber die Fortpflanzung des Pteroptus vesper- tilionis Durour (Arch. f. Naturg. v. 3, 1837, I, p. 327—330), where he tells us, p. 329: «Wirklich fand ich in jedem dieser Individuen (trachtige Weib- chen) zwei bis drei, ein Mal sogar vier als solche leicht erkenn- bare Foetus, und zwar theils wureife sechsfüssige von verschiedener Grösse, theils meist ausserdem noch einen ausgetragenen, zur Ge- burt reifen, mit acht Füssen, . .. » «Die sechsfüssigen Embryonen sind weich , milchweiss und durchaus ohne Haare. Ihre eingekrümmten, an die Brust ange- legten Füsse sind ungegliedert, konisch und am Ende abgestumpft, indem sie des Haftapparats noch gänzlich ermangeln Die von oben wie von unten gut sichtbaren Palpen ebenfalls gliederlos, dick, kurz. Der hintere Theil des Rumpfs ragt fusslos und frei gleich einem Abdomen noch hinten hervor und endet mit geringer Ab- nahme der ziemlich gleichen Breite, bei jüngern und kleinern mehr abgerundet, bei den grössern wie queer abgeschnitten, mit einer stumpfen, den Hinterrand begrenzenden Seitenecke». The paper is illustrated with two drawings of such larvae. Thus, my supposition that the embryo of Spinturnıw passes the stage of six-legged larva was quite right. 12. Neoseius Oudms. Neoseius Oudms., in Entom, Bericht p. 101; 2, XI, 1903. In the Tijdschrift voor Entomologie, v. 45, p. 47, tab. 6, fig. 112—114, 10, IX, 1902, I described and delineated a creature under the name of Uroseius novus, Tam now convinced of the fact, (DR. A, C. OUDEMANS). NOTES ON ACART. 113 that we have before us a creature which is characteristic enough to be placed in a new genus, closely related to Uroseius Berl. For this new genus I chose the name of Neoseius. The differences between these two genera are mentioned in the 7dschrift, v. 45, p. 48. The species therefore is named Neoserus novus Oudms. 13. Uropoda ritzemai Oudms. (With Plate 11, fig. 16—19). Uropoda ritzemai Oudms., nov. sp., in Entomologische Berichten, p. 838; 17, Vill, 1903. Deutonympha. — Length: 376 u. — Colour: light brown. — Shape nearly that of Ur. wagneri Oudms. — Texture polished. Dorsal side. (Fig. 16). Body oval, with top forward; somewhat hexagonal. Dorsal and marginal shields perfectly fused. Two median rows of minute pores. To the sides of these two rows of pores there are about 3 or 4 longitudinal rows of minute hairs, of which one row is marginal. Ventral side. (Fig. 17). Sterni-genital shield long, provided with 4 pair of minute hairs and two rows of light spots beginning and converging behind coxae 2, ending and diverging behind coxae 4. Ventri-anal shield semicircular, with anterior edge convex; without any hairs, Pits of legs 3 and 4 distinct. Metapodial shields distinct, posteriorly rounded. Stigma at a level just behind coxae 2, Peritrema complicate: pehind the stigma a small part directed backward; before it first directed outward and forward, then two sinuations, then deeply inward and suddenly forward, nearly straight, till it reaches the edge of the body to the sides of the coxae 1, far forward. Hypostome (Fig. 18) narrow, with the usual 6 hairs, which are small and smooth. Horns minute, sinuated outward; inner malae bifid; their lobes are minute, transparent, blunt, rounded anteriorly. Legs small, without striking characters. Femurs 1, 2, 3, 4 with two blades (Fig. 19). Coxa I with a small outer blade, Trochanter 1 with a distal blade too. 114 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACART. Habitat: most probably humus or decaying leaves, for the deuto- nymph- was attached to an Onescus asellus. Patria: Netherlands (Leiden). Found by Prof. Dr. Ritzema Bos of Amsterdam. 14, Uropoda bosi Oudms. (With Plate 12, fig. 20—22), Uropoda bosi Oudms,, nov. sp., in Entomologische Berichten , Pascoe 17.) 3.1012:903. Deutonympha. — Length 496 vw, — Colour light brown. — Shape like that of Ur. javensis Oudms. — Texture perfectly polished. Dorsal side (Fig. 20). Dorsal and marginal shields wholly fused. Many minute hairs arranged in almost concentrical rows, following the oval contour of the body. Ventral side (Fi 8 pair of minute hairs. Ventri-anal shield nearly semicircular, with g. 21). Sterni-genital shield long, narrow, with 3 pair of minute hairs, and two bristles flanking the anal aperture. Pits of the legs 4 bowed inward. Metapodial shields fused with ventral, at least there is no demarcation of them. Margin of body provided with minute hairs. Stigma at a level just before leg 3. Peritrema very complicate: a small portion bihind the stigma is convex inward and directed hindward, the remaining is directed first forward, then outward, then forward, then inward, then bowed forward and outward, then bowed forward and deeply inward, then almost straight forward to reach the margin far before the implant- ation of leg 1. Legs. Coxa 4 with small lateral blade. Trochanter 1 with strong horizontal blade distally. Femur 1, 2, 3,4 with ventral longitudinal blade. Tarsus 1 with claw on a long peduncle and with a long tactile hair. Tarsus 2, 3, 4, with 3 short, thick spines outward. ? Mawillae. (Fig. 22), Hypostome very elongate, with the usual 6 hairs, which are hairy; horns long, minute; inner malae bifid, long, hairy; lingua long, hairy; so that between the horns 5 long (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 115 hairy cusps are visible, Tarsus of palp dorsally and distally with 2 long tactile hairs, ventrally with 3long tactile hairs and an inner knife-shaped hair, Habitat most probally in humus, or in decaying leaves, for the deutonymphae were attached to an Oniscus asellus. Patria: Netherlands (Leiden). Found by Prof. Dr, J. Ritzema Bos, of Amsterdam. Type in collection Oudemans. 15. Caligonus humilis (C. L. Koch). (With Plate 12, fig. 23—33). 1838. Stigmaeus humilis Koch, Deu. Cr. Myr. Ar. 17.3. 1842. —— Koch, Ueb. Ar. Syst. v. 3, p. 54. 1885. Caligonus humilis Berl. Ac. Myr. Scorp. Ital. 22.5. 1886. —— Berl. Ac. Myr. Scorp. Ital. 30.5 fig. 1, 5, 10. 1890. —— R. Can. in G. Can. Prosp. Acarof. Ital. v. 4, p. 464. 1903, Nov. 1. Acheles mirabilis Oudms. in Ent. Bericht. p, 101. I have found many specimens, but always dead. being drowned in the ring of glycerine around the covering glass of unmounted microscopical preparations. According to the length and slenderness of the legs, we may admit that these animals run as quickly as Anystis baccarum (L.). If you will draw your attention for a moment to my figures 27 and 30 which show the rostrum seen from above and from below, you may imagine how I at first was deceived and interpreted the mandibles wrongly, viz. they being stylet-shaped and internal. The consequence of this having wrongly interpreted the mandibles was that I took the creatures as belonging to the Cheletinae, to a new genus, which I called Acheles, and to a new species named Acheles mirabilis. Accidentally I got under my eyes BERLESE’S representations of the 2 Caligonus humilis and I was struck by the close resem- blance of his drawings of the rostrum seen from above and from below, and of the palps. Finally I was convinced of the fact that my Acheles mirabilis is nothing but Caligonus humilis of C. L 116 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Kocu. But the drawings and descriptions of KocH, BERLESE and R. CANESTRINI are so wrong in all particulars, that I am compelled to publish the mine, Larva (fig. 23). Length 220 u. — Colour carmine, — Shape oval; top forward. — Texture of dorsal shield and coxal shields smooth, of unprotected skin finely wrinkled. — Dorsal side; rostrum triangular, sharp; body divided by a transverse line in a cephalo- thorax and abdomen Cephalothorax short, wider than rostrum; abdomen slightly longer than wide, wider than cephalothorax, almost pentangular, with one of the angles backward. On the base of the rostrum the two stigmata so close together, that they seem to coalesce in one hole. Peritrema tubular, not areolate, shaped like an accolade (——). Over cephalothorax and abdomen lies a dorsal shield; this is elongate, truncate anteriorly, convex at the sides, pointed posteriorly, and bears 3 pair of hairs. On the abdomen, on the shoulders, a pair of eyes directed forward and outward. Moreover 9 pair of hairs, arranged as shown in the figure. Aus terminal, large, partly dorsal. Ventral side (fig. 24) hairless; before the anus a pair of distinct folds. Mandibles external with thick base and styliform ends, (Fig. 27.) Maxillae. The corae (fig. 24) fused, to form the underside of the head, and the base of the palps. Trochanter (fig. 27) short but distinct. Femur nearly as long as the remaining 3 joints together, cylindrical, somewhat swollen; genu slightly longer than wide; tia slightly longer than wide, almost oval, with distal inside rod-like somewhat crooked (fig. 23) hair or claw. Tarsus fixed on ventral distal end of tibia, sometimes directed downward, as if hanging on the tibia. (Fig. 23). Legs (Fig. 23) slender, cylindrical, diminishing in thickness distal- ward, Cowae (fig. 24) 1 and 2 contiguous, coxa 3 close to coxae 2. Coxa 1 with 2, coxa 3 with 1 hair, coxa 2 bare. Zarsi dorsally (fig. 28, 29), with an ellipsoidal olfactory hair on their proximal half. Claws didactyle, between the claws two extremely thin (fig. 28) nodded hairs ending in a little comb ventralward. Male (fig. 25). Length 330—340 u. — Colour carmine.. — (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 17 Shape long oval, top backward; yet the rostrum is pointed, and the sides, from the shoulders to the rostrum run almost straight. Texture like in the larva. — Cephalothorax for the greater part ‘covered by the anterior top of the abdomen. — Dorsal side protected bij 2 dorsal shöelds. Anterior shield about 4, posterior one about 3 of body length. Anterior shield concave posteriorly ; posterior shield concave anteriorly; so that between the shields there is a horizontal spoolshaped unprotected part, which forms a pit, at the bottom of it is attached the anterior bifid top of the penis apparatus, — Anterior shield anteriorly with 2 fine hairs (fig. 27). A little before the shoulders the eyes between two hairs. Moreover 3 pair of hairs arranged as shown in the figure. Posterior dorsal shield with 6 pair of hairs or bristles, arranged like in the figure, and posteriorly pierced by the longitudinal genital opening (fig. 25 and 31). By transparency the whole penis apparatus is visible. Anus terminal. — Stigma and peritremata like in the larva, discernable by transparency through the anterior part of the abdomen. Penis apparatus (fig. 34). The penis itself has a distinct gland and is proximally trifurcate. In its distal half it is attached on a quadrangular chitinous frame, which in its turn is attached to the basal piece. The distal half of this piece is oval; the proximal half bifurcate and attached at the dorsal skin in the bottom of the dorsal pit between the two dorsal shields, Ventral side (fig. 26). Between coxae 1 one pair of hairs; between coxae 3 one pair; between coxae 4 and the anus 4 pair; a littie before the anus a pair. of minute rings with a point in the centre. Mandibles (fig. 27, 30) like in the larva. Maxilae (fig. 26, 27, 30) like in the larva, Legs. Coxae (fig. 26) 1 and 2 contiguous; coxae 3 and 4 con- tiguous, close to coxae 2. Coxae 1, 2, 3 with 2, coxae 4 with 1 hair, Tarsi with a thick rod-like olfactoric hair in their proximal half (fig. 28, 29). This hair is situated more proximally the more ‘ you advances from leg 1 (fig. 28) to leg 4 (fig. 29). | Female (fig. 32). Length 360—520 u. — Colour carmine. — 118 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Shape oval, top forward, rounded tops, straight flanks. Texture like that of the larva. — Dorsal side. There are five dorsal shields, The anterior shield is elongate, truncate anteriorly, convex laterally , rounded posteriorly, and bears 3 pair of fine hairs, The 2 shoulder- shields are elongate, a little shorter and narrower than the anterior shield, each with an eye anteriorly, a hole porteriorly and 3 hairs, The posterior shield sub-trapezoidal, shorter than wide, wider anteriorly than posteriorly, with a hole in each anterior angle, 4 pair of bristles and with a deep posterior median excavation. The supra-anal shield small with one pair of bristles, Between the 3 fore-shields and the 2 hinder shields 3 pair of hairs and one pair of holes. Ventral side (fig. 33). Between coxae 1 one pair of fine hairs ; between coxae 3 one pair of ditto; quite terminal the auus ; before this opening the genital split; before this aperture one pair of fine hairs; genital and anal apertures flanked by 5 pair of bristles. Mandibles like in the larva. Maxillae like in the larva. Legs like in the male. Olfactoric hair of tarsi much smaller. Habitat: in dust, in houses; in moss. Patria. Netherlands, Germany, Italy. 16. Cheletes eruditus (Schrank). (With Plate 12, fig. 34—38, and Plate 13, fig. 39—46). 1697. Mijt van een gansch ander maaksel van gepelde garst. Leeuwenhoek, Brieven, 102e missive, p. 276. 1781. Acarus eruditus Schrank, En. Ins. Austr, n°. 1058, Tab. 2, f. I. 1790. — — Gmel, Syst. Nat. n°. 62. 1792. — — Oliv. Encycl. Méth, v. 7, p. 696. 1796. Cheyletus eruditus Latr. Préc. caract. génériques Ins., p. 179. 1802. Acarus eruditus Turton, Syst. Nat., p. 707. 1804. Cheyletus eruditus Latr., Hist. Nat. Crust. Ins,, v. 8, p. 54, 1806. — — Latr, Gen. Crust. Ins., p. 153. 1817. — _ Latr., in Cuv. Regn. Anim., v. 3, p. 119. 1826. Cheyletus capulatus Von Heyden, in Oken’s Isis, p. 609. 1829. 1836. 1836. 1836. 1839. 1839. 1842. 1842. 1842. 1842. 1843. 1843. 1843. 1844. 1844. 1844. 1844. 1847. 1847. 1849. 1852. 1853. 1859. 1860. 1863. 1866. 1867 1869, (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus Cheyletus 119 eruditus Latr., in Cuv. Regn. Anim., Ed. 2, p. 285. Latr., in Cuv Regn. Anim.. Ed. 3, p. 303. 20: 24. 20. DE. 45. hirundinis Koch, Deu Cr. Myr. Ar., fasc. 1, n°. marginatus Koch, Deu. Cr. Myr. Ar., fasc. 1, n°. eruditus Koch, Deu. Cr. Myr. Ar., fasc. 23, n°. casalis Koch, Deu. Cr. Myr. Ar., fasc. 23, n°. eruditus Koch, Ueb. Ar. Syst., p. 80, t. 9, f casalis hirundinis | marginatus Koch, Ueb. Ar. Syst.,..p. 80: eruditus Contarini, Cat. uee. et ins., p. 16. Contarini, Venez. lagun., v. 2, p. 162. marginatus Guér. Mén., Icon. Regn. Anim. v. 3, p.14, mene fees Cheylétus Dujardin, in Ann. Sc. Nat. ser. 3, v. 3, Zool. p.13, 14, Dujardin, in Compt. Rend. Séances Acad. Sc., v. 19, p. 1160. Cheyletus eruditus ET a ea Hist. Nat. Apt, v..3,5p. 165: Acarus eruditus | À Cheyletus eruditus | Van Leeuwen, Verh. Schurft, p. 10. Dug. et Miln, Edw. in Cuv. Regn, An., p. 96. Eutarsus cancriformis Hessling, in Ill. med. Ztg. München. Förster, Man, Anat. path. Cheyletus eruditus Grube, in Arch. Nat. Liv.-, Ehst.-, Kurl., ser, 2, v. 2, p. 465. van der Hoeven in 77/dschr. v. Entom. v. 3, pi 158, 1. 125 fs 1-3. Anders., in Oefv, K. Vet. Ak. Forh., p. 185. (sine nomine) Beck, in Trans. Mier. Soc. p. 30. Cheylete à deux tubérosités, etc., Fun. et Rob., in Journ, Anat. Physiol., n°, 5, p. 14 et 25 (sép.). Cheyletus eruditus Johnston, in Trans, Berw. Nat. Fld, Club, VOS ts PES 120 1875. 1876. 1876. 1877. 1877: 1877. 1817, chews 1880. 1880. 1880. 1880. 1881. 1882. 1882. 1886. 1886. 1886. 1887. 1890. 1893. 1897. (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Cheyletus robertsoni Brady in Proc. Zool. Soc. p. 302, 308, t. 44, t. 1—4. Cheyletus eruditus Van Beneden, Schmar. Thierr. p. 144, f, 25, — — Kram., in Arch. f. Nat., v. 42, tom. 4, PAOLI RS. — — Can. et Fanz., in Att. R. Ist. Ven. Sc. Bett. Art, sen. Div sdi. pr Zie — — Murr., Econ. Entom. Apt., p. 286, fig. Cheyletus casalis Cheyletus hirundinis > Murr. Econ. Entom. Apt. p. 289. Cheyletus marginatus Cheyletus eruditus Haller, Milb. Par, Wirbell. p. 40. — — Haller in Ann. d. Oenol., p. 6. Eutarsus cancriformis Megn. Paras. Mal. Par. 147. Cheyletus ernditus Mégn. Paras. Mal. Par. p. 244, f. 55. — — Kram., in Zeit. ges. Nat. v. 54 p. 54:3, f. 2—7, — — Berl, in Att R, Ist. Ven. Sc. Lett. Art, Ser, VOL po 2 =. _ — Haller in Jahresb. Ver. vaterl. Naturk. Württ., p. 312. — — Berl., Ac, Myr. Scorp., Ital., fasc, 28, n°. 4. — — muscicolus Berl., Ac. Myr. Scorp. Ital, fasc. Seno 4 a _ G. Can., Prosp. Acarof. It v. 2; p. 179; 1. 120.3: _ — Groult, Ac. Crust. Myr. Fr., p. 49, t. 4, fed: — — Mon., Ac. Observ. Fr., p. 9. — — Berl., Prostigmata, p. 74. _ — Oudms., in 7%dschr. v. Entom., v. 40, p: 120. The oldest mention of a Cheletes is made by VAN LEEUWENHOEK, 1697. His description is even more correct than that of ScHRANK. (See Tijdschr, v. Entom. v. 40, p. 124 and 125). (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 121 4781. Then follows the Acarus eruditus of SCHRANK, whose description and figure are bad. He considers the palps as legs, and yet he describes and figures 8 legs in stead op 10 (including the palps). So we should have reason to admit that ScHRANK has only observed larvae, if he did not assert, that he saw larvae coming out of the eges, which were laid by the mother, under his eyes! Further he asserts that these larvae resembled the mother, «etiam pedum numero» (sic!). SCHRANK especially draws our attention on the two long setae at the distal end of tarsi and on two lateral hairs standing perpendicularly to the animal’s axis, and situated between legs 2 and 3. 4796. LATREILLE is the first who proposed a genus for this species. He spells the name Chey/etus, Orthographically we must write Cheletes. He most probably did not observe the creature himself, else he would have given a better description, though he has well interpreted the palps, and has placed his Cheletes among the Acari with 8 legs. Type Acarus eruditus Schrank. 1826. Von HEYDEN quoting the genus Cheyletus Latr. says only: «Type Cheyletus capulatus nob. (=? Cheyl. eruditus Latr.).” He is right in doing this query. It is possible that his species was the same as SCHRANK'S. 1836. In Heft 1, n°. 20, Koch describes and figures a Cheyletus hirundinis, found in a nest of Apus apus L. The species may have been the same as ScHRANK's. It is known that Cheleti often frequent nests of birds and mammals. The beautiful colours depend from food-particules in the intestinal track and from concrements in the extretory organs. Most probably it is a 2. 1836. His Cheyletus marginatus (Heft 1, n°. 21) is found in moss, is larger than the foregoing species. Yet is is possible that it is the same, specimens of which vary in length and breadth according to their being young or old (after having left the nymphal skin), more or less fed, or more or less pregnant. Most probably it is a g. The difference in the possession of 6 posterior hairs in stead of 4, and of a lateral smaller hair behind the long one, are of little value. How often are we mistaken in the number 122 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. and situation of hairs, when we contemplate such small creatures under low magnifying powers. 1839. His Cheyletus eruditus (Heft 23, n°. 20) found by him in great quantities in dust of corn, of pulse, of hemp-seed, etc., possibly is the same species as SCHRANK’S, and certainly that of which I present to my readers new drawings and description. 1839. Cheyletus casalis Koch (Heft 23, n°. 21) is found accom- panying Ch. eruditus, bot not often. Possibly it is Ch. eruditus itself, and a 2. 1843. I have not been in the opportunity to consult CoNTARINI’S works. 1843. GUERIN’S figure is a copy of that of Kocn. 1844, DusARDIN is the first who describes the styliform man- dibles and the pectiniform hairs on the palpal tarsus (Ann. Se. Nat.), and who discovered tracheae (Compt. Rend.) 1852. Hutarsus cancriformis is the name, given by a physician, HessLING, to a creature found by him on the head of men, visited by plica polonica (cirragra, Weichzelzopf, Wichtelzopf, Judenzopf), together with other mites. We have possibly to do with Cheletes eruditus . 1860. van DER HOEVEN ; not anything new to science. 1866. Breck is the discoverer of parthenogenetic reproduction of «an Acarus», which positively is Cheletes eruditus. His drawing is the best [ever saw (Compare his drawing with mine, fig. 44). He never was able to detect a d, which is strange, as g are not so rare as is usually believed. He has bred only one nympha, which is still stranger, for there are two!! 1867. Fumouze and RoBIN are the first wo give an ample des- cription (and tolerably good figures) of a species of Cheletes, which I consider different from Ch. eruditus Schrank. Yet they mention a species with two knobs at the inner side of the base of the claw of the palp, and with a spine only (not accompanyed by a tactile hair) ox the middle of the dorsal side of tarsus 1, characters of that animal which I consider as Ch. eruditus SCHRANK. 1869. Jounston’s paper was inaccessible to me. (DR. A. ©. OVDEMANS). NOTES ON ACARI. 125 1875. Brapy’s Cheyletus robertsoni apparently is our friend, though it «was dredged off Hawthorn, on the Durham coast, ina depth of 27 fathoms,» where it may have arrived after a fatal fall off from any water fowl; or it floated on the surface and sticked to the dredge when it erose from the unknown depths; or it was accidentally in the conservation- tube. 1876. VAN BENEDEN, without giving any description, presents us a new drawing, possibly representing our Ch. eruditus. 1876. KRAMER treats the mouth parts, possibly of the same species. 1877. CANESTRINI and FANZAGO give a description too short to recognize the species. Possibly it was Ch. eruditus 1877. Murray tells us only what Koch, Fumouze, Rosin and Beck observed of the animal’s habits. 1880. M&cnın, without any description presents us a new drawing, possibly representiug Ch eruditus. 1881. Kramer publishes the results of his examinations on the development of a Cheletes, probably Ch. eruditus Schrank. 1886. Cheyletus eruditus of BERLESE seems to me to be the same species, but the situations and the number of the hairs, and the shape of the posterior shield are wrongly represented. 1886. CANESTRINIS drawing of a real eruditus misses thedorsal shields and hairs. 1893. BERLESE tell us: «in mari rima genitalis omnino in medio dorso aperitur» which is only the case in some Chelitidae, not in the genus Cheletes, however. Protonympha. Length. (fig. 34). 400—480 u, — Colour pale. Shape well known. Texture smooth in the shields, finely wrinkled in the unprotected parts. — Dorsal side protected by an anterior shield, which is trapezoidal, wider posteriorly, slightly longer than wide, and provided with 5 pair of hairs. In the posterior half of the dorsum there are 5 pairs of hairs, first a row of 4, and then three pairs one after another. The Aairs are very narrow feathers (fig 36). Ventral side (fig. 35) coxae 1 and 3 with 2 hairs each, coxae 2 with 1 hair, coxae 4 bare. Between coxae 2 one pair; in the 124 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. centre op the body one pair; behind coxae 4 one pair. All these hairs are fine and smooth, Anus flanked by a pair of feathers. Lateral hair (fig. 37) proximally hairy. Maxillae. Trochanter of palp (Fig. 34 and 35) very short; femur well developed; genu and tibia short; tarsus well known as the appendiculum. Femur dorsa//y with 1 hair almost in the middle; genu with 1 hair proximally; tibia with 1 hair close to the tarsus and, quite distally, the «claw» with 2 basal inner tubercles; tarsus with 2 combs. Coxae ventrally with 1 hair close to the trochanter ; femur with 4 hair in its proximal half; genu bare; tibia with 2 hairs one inner and one outer; tarsus with 2 long crooked claw-like hairs. Legs (fig. 34), The two fore-pairs slenderer than the two hind pairs. Femur 1, 2, 3, 4 and genu 1 2, 3 with a feather-like hair each. Tibia 4 with 4, and tibia 3 and 4 with 2 tactile hairs each. All the tarsi distally with 2 tactile hairs each. Other sense (olfactoric?) airs: genu 1 distally with a minute rodlike hair; tibia 1 distally with a ditto; tarsus 1 in the middle with a long rod or sausage-like hair, æccompanied by a long tactile hair. Deutonympha (fig. 38). Length 480—560 u. Colour pale. — Shape known. — Texture smooth in the shields, finely wrinkled in the unprotected parts. Dorsal side. There is but one (anterior) shield, this is almost trapezoidal, wider than long, wider posteriorly, with 3 hairs in each corner. On the unprotected part 4 transverse rows of 4 hairs each, giving together 28 hairs on the dorsum, The Aairs are feathers (fig. 36). Ventral side (fig. 39). On coxae 1, 3 and 4 two hairs each; on coxae 2 one hair. Between coxae 1 one pair; in the space between coxae 2 and 3 one pair; between coxae 4 two pair; before the anus 2 pair of fine smooth hairs. Aside of the anus one pair of feathers. Lateral hair hairy. Maaillae, (Fig. 38 avd 39) The palps are distinctly 5-jointed; the trochanter being very short; the femur wel developed; the genu very short, better discernable on the ventral side; the tibia short but distinct; the tarsus is known as the «appendiculum». (DR. A. 0. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 125. The coxae are fused to form the underside of the capitulum, and provided each with 1 hair, Femur dorsally with 4, ventrally with 2 hairs. Genu ventrally proximally and outward with 4 hair. Tibia dorsally distally and inward 1 hair, ventrally and inward 1 hair and at its top the known enormous claw with 2 basal inner tubercles. Tarsus dorsally with the known 2 combs, and ventrally with the known 2 curved claw-like hairs. Legs. (Fig. 38). The two fore-pairs slenderer than the two hindpairs. Feather-like hairs on femur 1, genu I, genu 2, tibia 2, trochanter 3, femur 3, genu 3, trochanter 4, femur 4, genu 4. Other sense (olfactoric?) hairs: genu 1 distally with a minute rod-like hair; tibia 4 distally with 1 ditto; tarsus 1 in the middle with a long rod- or sauvage- like hair, accompanied by a long tactile hair. Male (fig. 40). Length. 424 u. Colour pale but darker than in ‚the female, with a brownish hue. Shape slenderer than that of the 2; especially the rostrum is narrower. Texture finely wrinkled in the unprotected parts, — Dorsal side (fig. 40) with 2 shields, both subtrapezoidal; anterior shield wider than posterior one. Anterior shield slightly wider than long, wider posteriorly; in the fore-corners 3 hairs each, in de hind-corners 4 hairs each, Laterally, between the shields a hair. Posterior shield one and a half time longer than wide; wider anteriorly; with rounded angles and sides; anteriorly with 4 pair; laterally with 3 pair of hairs; and more inward and central 1 pair. All these Aars are feathers but when viewed from a side they resemble hairy hairs! So there are 13 pairs, or 26 feathers on the dorsum. Moreover, quite posteriorly, but 22 the dorsal shield is the minute gexital aperture, surrounded by 3 pair of crooked minute pins. Ventral side (fig. 41). Sternal shield short, contignous to the capitulum, surrounding it laterally, without any hair. There is also a ventral shield which is almost round, with 4 pair of hairs posteriorly. Between coxae 2 one pair; between coxae 4 one pair; before the ventral shield one pair; behind it one pair of fine smooth hairs. On coxae 1 and 3 #wo, on coxae 2 and 4 one hair each. All these hairs are fine and smooth. Lateral hair (fig. 42) smooth (!), 126 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACART. even observed with immersion, Ars flanked by a pair of feather- like hairs. Penis visible by transparency of dorsal shield, somewhat crooked (fig. 40); sometimes straight (fig. 43) according to its situation in the body. Maxillae. Coxae forming the underside of the capitulum, with a rounded lobe anteriorly, lying somewhat over the trochanter, or base of palp. At the base of this lobe is planted a hairy hair, reaching the top of the «claw.» Palps 5-jointed. Trochanter short, dorsally by a fold apparently two-jointed. Femur well-developed. Genu and tibia short. Tarsus known as the appendelicum. Dorsally the femur with 4 hair almost centrally; the genu proximally and outward; the tibia close to the tarsus, and quite distally the so called «claw», which has basally and inward 2 tubercles; tarsus with only one comb, which comparatively is smaller than the larger” one of the 3. Ventrally the femur with 2 long hairs in its proximal half, one more in-, the other more outward; genu bare; tibia with 2 hairs, one close to the tarsus, the other outward; tarsus with the known 2 claw-like hairs. Peritrema not forming a fold forward like in the nymphae and females, but gently bowed backward, so that it forms with its congener an arched line (fig. 40.) Legs (fig. 40), The two fore-pairs slenderer than the two hind- ones. Femur 1, 2, 3, 4, genu 1, 2, 3, 4, and trochanter 3 with a feather each. Tarsus 1 with a tolerably long «olfactoric» hair in the middle of it dorsal side. Other sense-organs: on genu 4, tibia 4, 2, 3, 4, distally and dorsally there is a more or less short, sausage-like hair; this is almost egg shaped on genu 4. Female (fig. 44). Length 560—800 u. — Colour pale yellow, with a longitudinal white stripe over the dorsum (light refracting contents of intestinal track; this stripe is dark, almost black under the microscope.) Shape well known. — Texture smooth in the shields, finely wrinkled in the unprotected parts. — Dorsal side (fig 44) protected by two shields. Ax/erior shield trapezoidal, wider than long, wider posteriorly, with 3 hairs in each anterior and 1 hair (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 127 in each posterior corner. Between the shields, laterally, a hair. Posterior shield trapezoidal, with rounded angles and rounded pos- terior edge, longer than wide, wider anteriorly, much narrower than the anterior shield; with one hair in each anterior, and 2 in each posterior corner. Behind this shield 2 pair of hairs. So that there are 20 hairs on the dorsal side. These hairs are narrow feathers. Ventral side (fig. 45). Coxae 1, 3 and 4 with 2, coxae 2 with 4 hair each, Between coxae 1 one pair of hairs; behind coxae 2 one pair; between coxae 4 one pair; behind coxae 4 one pair. All these hairs are fine and smooth. Genital aperture long, sur- rounded by 4 pair of small bristles, Anal aperture on its usual protuberance, surrounded by 3 pair of crooked pins, and flanked by a pair of feather-shaped hairs, The lateral hair hairy. Mawillae. Dorsally (fig. 44) the very short trochanter is visible; the stout femur with one almost central hair; the short genu with one hair proximally; the short tibia with one hair close to the tarsus, and distally with the claw which has 2 basal and inner tubercles; the tarsus with 2 combs. Ventrally (fig. 45) the coxae with 1 hair close to the trochanter; the very short trochanter bare; the femur with 2 hairs in the proximal half, one inner and one outer one; the genu with one outer hair; the tibia with one inner an one outer hair; the tarsus with 2 crooked claw-like hairs, Legs (fig. 44). Femur 1, 2, 3, 4, genu 1, 2, 3, 4, and tro- chanter 3 with a feather-shaped hair, Tibia 1, 2, 3, 4, and tarsi 1, 2, 3, 4, with 2 tactile hairs each. Sense organs: genu 1 dis- tally with a small, tibia 4 distally with a larger, tarsus 1 in the middle with a still larger rod- or sausage-shaped sense-hair; this last not accompanied by a long tactile hair Monstrous female (fig. 46). I hesitate to call this female a heteromorphous one. I only found oge specimen, which I have delineated. It is possible that other investigators after me will meet with such an animal; then they will carefully examine if there are more specimes present, if it is a distinct species, etc. The only characters that distinguish it from the other females are lijdschr. v. Entom. XLVI. 9 128 (DR. A. C OUDEMANS) NOTES ON ACART. so far as I could observe: dorsally: in the posterior half of the anterior shield 4 hairs that characterize a deutonympha ; the foremost pair of these hairs is developed normally, the posterior pair is minute. The posterior shield is ill developed, not taking in its circumference the posterior 4 hairs; ventrally: the two hairs on the femur of the palp are closer together and more approaching, the median line of the femur. 17. Cheletes schneideri Oudms. 1867. Cheyletus eruditus Fumouze et Robin, in Journ. Anat. Physiol. p. 1—31 (sép.), t. 22. 1867. — — Fum. Catharide offic., p. 54, t. 5. 1876. — — Troupeau, in Bull. Soc. Angers, p. 107— 110.1. 3. f. 20—26. 1902. Cheyletus schneideri Oudms., in Tijdschr. d Ned. Dierk. Ver., VC Dee VE 1903. Cheletes schneideri Oudms., in Mém. Soc. Zool. Fr., v. 16, Dt. 2) fe or Fumouze and Rosin are the first who present to their readers ser. 2 an ample description and tolerably good drawings of a species of Cheletes, which they call Cheyletus eruditus, and which I do dot consider as such. They delineate the tracheae (discovered by Du- JARDIN, 1844), the inner basal knobs of the palpal claw, and the hexapod larva. They describe the two dorsal shields and the octopod nympha. — They are wrong in delineating the tergum and venter smooth, the coxal shields 3 and 4 wrinkled, the palps 3-articulate, the dorsum with 8 pair of hairs; they are wrong in the denomin- ation -of the joints of the legs, in their considering the anus as « appendice conoide terminal» and the female genital aperture as the anus, and in their attributing 3 stigmata (better said 4) in stead of 2. — They do not say anything about, nor do they de- lineate, the number, shape and position of the dorsal hairs, neither about sexes. — They further mention that there are two forms, one with 3 inner basal knobs on the palpal claw, with a tactile hair accompainyig the spine on the dorsal side of the tarsi 4, and (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 129 with a short spine before the anus (read female genital aperture), and another with 2 basal knobs on the claw, without that tactile hair, and without the short spine. As I already pointed out above (p. 122). 1 consider the other form .as the real Cheletes eruditus (Schrank), whilst the first, on which is based the whole paper of Fumouze and Rosin is a quite different species. After scrupulous comparison of this species with my preparation of Cheletes schneideri 1 do not hesitate more a moment to declare them identic, notwithstanding the numerous inaccuracies of Ropin’s drawing, even in the number and situation of the hairs of the ventral side. (N. B. The so-called minute pin before the anal aperture is nothing but the semicircular chitinous beginning of the genital split, distinctly observable in every 2 Cheletes!). And what to say of Zroupeau’s mite? I think I have well done to remove it from the real eruditus and to consider it a schneidert, on account of his mite is provided with 3 inner protuberances on the hase of the palpal claw, and with a long tactile hair in the middle of the dorsal side of the tarsus 1; admitting that the trans- parent «olfactoric» hair is not observed by TROUPEAU. 18. Cheletes trouessarti Oudms. (With Plate 13, fig, 47—51). Cheyletus trouessarti Oudms., nov. sp., Tijdschr. der Ned Dierk. Neneen ser. 2) veo ps EMI A DE 4902: Male. Length 464 u. — Colour pale. — Shape like that of Ch. eruditus (SCHRANK), but with formidable maxillar palps. — Texture smooth in the shields, finely wrinkled in the unprotected parts. Dorsal side (fig. 47) protected by two large and two smaller shields. Anterior dorsal shield very wide, occupying the whole width of the body and more than the half of its length, almost quadran- gular, with rounded anterior angles and rounded edges. The posterior shield much smaller, almost triangular, with rounded anterior angles. Two minute lateral shields, On the anterior shield 5 pair of feather-like hairs (four on the lateral smargin and one 130 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. posteriorly), On the posterior shield 4 pair of feather-like hairs (one on the anterior, and 3 on the lateral margin), On each of the minute lateral shields 4 feather-like hair. So there are 10 pair of feather-like hairs on the dorsum. On the posterior dorsal shield, quite posteriorly, the minute genital aperture is flanked by 3 pair of minute crooked pins. The penis, which is visible by the trans- parency of the shield, projects its top through the genital aperture, Fig. 49 represents a feather-like hair of the dorsum under high amplifications. Before the body we observe the capitulum, which is very wide by the enormous development of the maxillar palps. A square, horizontal, median portion of it is distinct from the lateral sloping parts. If we follow the two lines of demarcation between these three parts forward, we meet with two short claw-like prominences. In front of the median horizontal part we observe a circle of tubercles resembling a crown. If we bring the posterior (most dorsal) part of the crown in the focus of the microscope with a high amplification, we do not observe the stigmata, nor the lower part of the crown. If we lower the microscope, we observe first the stigmata, and finally the lower part of the crown. We may safely conclude therefore, that the stigmata are situated at the bottom of a cup with a crownlike margin. Behind the crown the peritremata are visible, of the usual type. Before the crown the rostrum is provided with many lower tubercles, two lateral square apophyses, and a median flat portion, flankled by two bristles. The utmost tip of the rostrum itself is flanked by two extremely minute organs (tactile ?). — Ventral side (fig. 48). The ventral side is finely winkled, except the sternal shield, the parts occupied by the coxae of the legs (the so-called epimera), the underside of the head, and the anal covers, In the space between the 8 coxae 2 pair of little hairs ; behind the coxae 4 pair of little hairs. The anal covers project a little beyond the hind-margin of the abdomen. Between coxae 3 and 4, quite laterally a featherlike hair. Maxillar palps. Dorsal side (Fig. 47). Second (first free) joint (DR. A. C, OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 131 or trochanter very short, scarcely visible. Third joint or femur enormously developed, with a hairy hair, which reaches the tip of the tibial claw. Fourth joint or genu very short. Fifth joint or tibia with a hair and the usual claw with one inner basal tubercle. Sixth joint or tarsus as usual with the two nearly straight combs. Ventral side (Fig. 48). The first joint or coxa, with one hair, is fused with that of the other side to form the under side of the head and a tube around the stylet-shaped mandibles. The second joint or trochanter short but distinct. The third joint or femur with two hairs. The fourth joint or genu short but distinct. The fifth joint or tibia with the formidable claw. The sixth joint or tarsus with the usual two claw-like hairs. Legs. The coxae (fig. 48) 1, 3 and 4 with two fine hairs each ; coxae 2, as far a I could discern, with one hair, All the femurs (fig. 47) and trochanter 4 with a feather-like hair. The proximal third part of tarsus 1 wider than the distal two thirds of it, and provided with a small hair and a thorn-like sense hair. Female. Length 584 u. — Colour, shape and texture like in the male. — Dorsal side (Fig. 50) protected by two dorsal shields. The anterior shield trapezoidal, wider than long; the posterior shield trapezoidal, longer than wide. On the lateral margin of the anterior shield 4 feather-like hairs; between the two shields, quite laterally 4 ditto; on the lateral margin of the posterior shield 3 ditto; behind the posterior shield 2 ditto; so that on the dorsal side we observe two somewhat wavy longitudinal rows of 10 feather-like hairs each. N. B. The last pair sometimes may be placed on the ventral side! Ventral side (Fig. 51). The skin is finely wrinkled, except the spaces occupied by the underside of the head, by the 8 coxae (generally called epimera), and by the genital and anal covers. In the space between the 8 coxae 2 pair of little hairs. Behind coxae 4. one pair of ditto. Before the genital covers 2 pair of smaller hairs; the genital covers with 2 small hairs each; the anal aperture flanked by three small feather-like hairs. Laterally of coxae 2 a large feather-like hair. Mandibles as usual, stylet-shaped; internal, 132 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Maxillar palps. Dorsal side (Fig. 50). Second (first free) joint or trochanter very short, scarcely visible. Third joint or femur with two hairs. Fourth joint or genu very short. Fifth joint or tibia with the usual claw provided with %/ree inner basal tubercles. Sixth joint or tarsus as usual, with the two usual combs. Ventral side (Fig. 54) The first joint or coxa fused with that of the other side to form the underside of the head and a tube around the mandibles, with one hair. The second joint or trochanter very short, scarcely visible. The third joint or femur with 3 hairs; the fourth joint or genu short; the fifth joint or tibia with the claw; and the sixth joint or tarsus with the usual claw-like hairs. Legs. Coxae 1, 3 and 4 (Fig. 54) with 2 hairs; coxae 2 with one hair. Femur 1, 2, 3, 4 (Fig. 50) and genu 3 and 4 with a feather-like hair Tarsus 1 like in the male, but proportionally smaller, Habitat. Amoung meal-shop articles. Patria: Netherlands Found by me. Type in collection Oudemans. 19. Labidostoma denticulatum (Schrank). Fam. Labidostomidae. In 1776 Scurank described an Acarus under the name of Acarus corpore antice dentibus quatuor (SCHRANK, Beiträge zur Naturgeschichte, p. 125, tab. VI, fig. 8). The creature is larger than the well known Parasitus crassipes (L.); it is brown; it has no eyes; the anterior edge of the undivided body is quite straight, as if cut off trans- versally, so that to the sides of this straight line the body has a rectangular distinct angle; between the second and third legs the body has on its sides a distinct protuberance. Hence the definition « dentibus quatuor». The two mandibles, attached under the body are projecting forward. Palps are absent or at least invisible when the animal is viewed from the dorsal side. — According to SCHRANK «the legs end in a two-pieced sole, between which is a minute (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 133° claw. — He found it under a flowerpot, apparently in his garden, consequently in moist vegetable earth. — In 1781 ScHRANK gave it the name of Acarus dentieulatus (SCHRANK, Enumeratio Insectorum Austriae indigenorum, p. 520, n°. 1070). In 1826 Von HEYDEN (Isis, p. 608) gives a systematic division of the Acari, We will follow him verbally: Legion I, with 8 legs; Phalanx 2, without eyes; Section 2, the mouth parts on the under- side of the body; Division 6, head, thorax and abdomen have fused ; Subdivion 2, without visible palps; 2, all the legs with a bifid claw: 54th genus: Panoplia, type Acarus denticulatus SCHRANK. — We observe that Von HEYDEN has changed Scurank’s discription of the ends of the legs: «a two-pieced sole» into «a bifid claw.» We may safely admit that Von HEYDEN has not had the creature under examination. — At all events the generic name Panoplia must be abandoned, as it is preoccupied by HüBner, 1816, for Lepidoptera. In 1877 CANESTRINI and Fanzaco described and delineated an Acarus under the name of Nicoletia cornuta (Att. R. Ist. Ven. Se. Lett. ed Art, ser 5, v. IV, p. 52, tab. 3, fig. 2). When we carefully compare their drawing and description with those of SGHRANK, we are obliged to admit the identity of the two creatures. There may be one objection: SCHRANK describes the legs ending in «a two-pieced sole», whilst CANESTRINI and FANZAGO do not describe these parts, but delineate all the legs ending in two claws. We may safely admit that the instruments of SCHRANK were so imperfect, that he has not well interpreted what he saw. I say we may safely do this, because latter examinators of this. singular Acarus unanimously describe the fore-legs ending in two claws, and the other six legs in three claws, so that even CANESTRINI and FANZAGO are mistaken in this respect! — At all events the generic name of Nicoletia must be abandoned, as it is preoccupied by Gervais, 18 . ., for Thysauura. In 1879 Kramer (Arch. f. Naturg., v. 45, p. 13, tab. 2, fig. 4a—1i) described and delineated an Acarus under the name of Labidostomma luteum. The first leg end in two claws, whilst the 134 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACART. other six legs end in free claws. It is proved that this animal belongs to the same genus as the Acarus denticulatus SCHRANK = Nicoletia corunta Can. et Fanz. — The name Labidostomma is wrongly spelled; orthographically we must write Labidostoma. — Here we have a generic name, which is not preoccupied and therefore must be adopted. In 1882 G. and R. CANESTRINI proposed the generic name Nicoletiella to substitute Nicoletia, which was preoccupied. This was quite superfluous. Thus we have the genus Zabidostoma KRAMER, 1879; synonyms: Panoplia Von HEYDEN, 1826 (non Panoplia HùBNER, 1816); Nico- letia CAN. et Fanz., 1877 (non Nicoletia Gervais, 18..); Nico- letiella G. et R. Can., 1882. The two species, belonging to this genus are: 1. Labidostoma dentieulatum (SCHRANK). Synonyms: Acarus dentieulatus SCHRANK, 1781; Panoplia denticulata (Von HEYDEN), 1826; Nicoletia cornuta Can. et Fanz., 1877. 2. Labidostoma luteum Kram. 1879. The family therefore must be called Labidostomidae. Arnhem, 5 Mei 1903. 135 EERSTE LIJST van soorten en varieteiten nieuw voor de Nederlandsche fauna, sedert de uitgave der «Coleoptera Neer- landica» bekend geworden. Cicindela trisignata Latr..'). Deze, langs de kusten der Middel- landsche- en Atlantische 2) zeeën voorkomende, soort werd door den heer D. van der Hoop, in gezelschap van C. mari- tima Latr. vliegende aangetroffen bij Oustvoorne, 13 en 30 Augustus. Een 5tal typische exemplaren werd gevangen. 1) tabel 3 + 5 (2) Op blz. 27 der „Coleoptera Neerlandica”, Iste deel, zou de achter 3 aldus gewijzigd moeten worden: Kaaktasters geheel metaalkleurig. Kop weinig breeder dan het hals- AIA SE Ge Kaak- en liptasters, behalve het eindlid, witgeel. Kop, met de zeer sterk uitpuilende oogen, veel breeder dan het halsschild. De zijden van het halsschild en de borst vrij lang, de coxae en de dijen dicht wit behaard. Dekschilden met gewone, niet korrelige bestippeling. Bovenzijde in kleur met C. maritima overeenkomende en even veranderlijk in tint, de stippels der dekschilden op den bodem blauwachtig. Dekschilden met geheel witte epipleuren en 3 smalle, witachtige banden of vlekken, nl. eene halvemaanvormige schoudervlek, welke zich met haar achtersten tak tot iets over het midden der dekschilden naar binnen buigt, aan het uiteinde iets verbreed en slechts weinig haakvormig gekromd is, een naar buiten sterk gebogen middenband, welke naar binnen tot aan het midden der dekschilden reikt en dan plotseling ver naar achteren haakvormig uitgezakt is, terwijl het uiteinde nabij den naad zich meer of minder verbreed, en eindelijk eene bandvormige topvlek, welke eene, naar voren gerichte haakvormige, voortzetting uitzendt, die nagenoeg in hetzelfde niveau gelegen is als het uiteinde van den middenband; de middenband verbindt zich met een witachtigen randzoom, die meer of minder volkomen tot aan de schouder- en de topvlek doorloopt. Bij eene bij ons niet waargenomen ab. c. *subsuturalis Souverb. verbreedt zich de witachtige band- teekening zoo sterk dat in het uiterste geval de grondkleur alleen om het schildje overblijft. Lengte 9—11 mm. . . 3bis. trisignata Latr. (3) Liptasters geheel metaalkleurig enz. . . . 1.c ampestris L. Voorlaatste lid der liptasters in den regel niet metaalkleurig enz. . 5(4) (4) Het afhellend voorste gedeelte van het voorhoofd enz. 2. hybrida L. Het afhellend voorste gedeelte van het voorhoofd enz. 3. maritima Latr. Volgens A. Fauvel: Manche, Carteret!, baie d’Avranches! Cancale !Quiberon! Ile d'Oléron! Gironde, Landes, Biarritz. 136 Abax ovalis Dfts., Gronsveld, Juni. Ophonus signaticornis Dfts., Bunde, Juni, Stenolophus teutonus Schrk., ab. c. abdominalis Gene, Arnhem en den Haag; ab. c. hirticornis Kryn , Arnhem. Haliplus lineatocollis Mrsh., ab. c. nitidieollis Jos. Müll., Arnhem. Coelambus impressopunctatus Schall., glanzige wijfjes algemeen, doffe wijfjes zeer zeldzaam. Hydroporus neglectus Schaum, Maarsbergen , Mei. Aleochara erythroptera Grav., een onuitgekleurd exemplaar bij Meerssen , April. Atheta currax Kr., Tiel, Januari. Bryocharis analis F., ab. ce. merdarius Gylh., Hilversum, Juli. Mycetoporus nanus Er., ab.c. piceolus Rey., den Haag, Maart. Lathrobium elongatum L., ab. c. fraudulentum Ganglb., Loos- duinen, Mei en bij Breda, Dec. en Januari, in aanspoelsel van de Mark. Astenus filiformis Latr., ab. c. humeralis Gredl., Arnhem en Warnsveld. Stenus incanus Er., Bunde, Juni. » palposus Zett., Ommen, Augustus. Bledius femoralis Gylh., Velp, Mei. Oxytelus fulvipes Er,, Nykerk, Mei. Anthophagus praeustus Müll., Vlodrop, Juni. Lesteva longelytrata Goeze, var. maura Er., Bunde en Roer- mond, Juni. Coccinella obliterata L.. ab. c. fenestrata Weise, Plasmolen, April. Cerophytum elateroides Latr., een 9 bij Meerssen, Juni. Helodes marginata F., Bunde, Juni. Ptinus coarcticollis St., Amsterdam, Mei. Hydrothassa aucta F., ab. c. glabra Herbst, den Haag. Phyllobius pyri L., var. artemisiae Desbr., een aantal exemplaren bij Meerssen, Juli. (deze melanistische vorm is nagenoeg geheel zwart, ook de pooten). Cleonus trisulcatus Herbst., Valkenberg (Limburg), Juni. DEU ) TT = Lo y= 2 NA Y Lis dre . 3 Di by 2 y a al A | i 150 2 AC Oudemans del, ni & Acari. - Fig. 1—8 Caenonychus fallax Oudms.; 9—19 Thrombidium novum Oudms,; 20, 21 Tarsonemus soricicola Oudms. PWM Trap impr Acari. Fig. 22 Eremeaus novus Oudms ; 23—28 Nanacarus minutus Oudms.; 29, 30 Cerophagus bomborum Oudms.; 31, 32 Glycyphagus fuscus Oudms, pre. TWR, u [Al XLVI. A.C.Ondemans del, 260 LL. à (Lot À M Fig. 33—37 Glycyphagus fuscus Oudms.; 38—40 Tyroglyphus fucorum » Oudms.; 41, 42 Anoetus spiniferus Michael; 43, 44 Anoetus neglectus Oudms. ¥ ose O0 T.v.E. XLVI. P1.4. Dr d Gr. del B.W.M Trap impr. AJ Wendel hth Nieuwe exotische Tortricina. T.v.E. XLVI. Ur d.Gr. del F PWM Trap impr. Nieuwe exotische Tortricina. ’ LATE + ee Ria. Dai se “2 va 4 LA: 4 > e 3 PCy er tee its Pe LI: > mer nn a al A; TvE.XLVI ftir Means sebaad si 224 \\ By) y A PE TPP CP Pn) IDK thee f1f#}) 4 \ : LIL éz DD SN ii è AMM DJ} NN | ZA OLE i È [up] nS Ta togravure R.Henv 1 AC P ble ies un Sy ay it SER Tw. XLVI Pl. gi - È ( P} 2 J VLOT fot & B Ve Photogravure R. Hen van S Microf KE Wat PE NE, da Shas, IE ra NONA N, MER ID, ou ¥ hat 19 Tv. XLVI. . Aut. del 29 40 1b. Eines TxE XLVI. P1.10. È i Ue 4 7 % FT the ha et. = Yad » 57e, n > a = a a ay Po do El > 9 > n ossi ‘4 _AC.Oudemans del. PM Trap inge, — fi At Acari. ci Fig. 1-4. Parasitus crassipes (L.). 5—9. Pachylaelaps furcifer Oudms. _ 10—15. Pachylaelaps ensifer Oudms. 16—19. Uropoda ritzemai Oudms. RI Fo td a i tr x zi À La ce) > ~~ ea ‘ Ul +7, FTP Be De ae g + ii ate è Le « Pee TE. XLVI. 480-560 Le EWMTrap impr. Fig. 20—22. Uropoda bosi ar, 23—33. Caligonus humilis (C. L. Koch), «(08 3438. Cheletes eruditus (Schrank), _ È Z ® e & | WER n >= Sed A os È = fe EREN PR CS, e e MTrap impr. PM. cari. Fig. 39—46. Cheletes eruditus (Schrank). 47—51. Cheletes trouessarti Oudms. RES XD AC Oudemans del. 137 Hen en ander OMTRENT DE EERSTE TOESTANDEN EN LEEFWIJS VAN LYCAENA ALCON, F. DOOR Mr. A. BRANTS, Reeds sedert een aantal jaren achtereen zijn door mij vele pogingen aangewend om de eerste toestanden van den aan het hoofd dezer regelen genoemden Dagvlinder te leeren kennen, zonder dat ik het evenwel ooit verder mocht brengen dan tot het verkrijgen van een, veelal beperkt, getal bevruchte eieren, door de moeder- vlinders — blijkbaar zonder eenige voorkeur — gehecht aan de stengels der zich in hun verblijf bevindende, van de vliegplaats medegenomen, planten (in den regel Lotus, Wikke e. a, Vlinderbloe- migen, Klokjes-gentiaan, Rietgrassen enz.) of ook wel tegen de glazen wanden van dat verblijf zelf. Rupsjes hebben deze eieren mij echter nooit opgeleverd, doch bij opening der eierschaal in het volgend voorjaar, vond ik deze diertjes dan telkens geheel ingedroogd daarin besloten, terwijl een enkele maal kleine, in de dikke schaal geknaagde, openingen blijk gaven, dat ze vruchteloos getracht hadden het eitje langs die zijde te verlaten. Met meer dan gewone belangstelling nam ik dan ook kennis van de mededeelingen aangaande voedsel, ei en jonge rups van genoemde Zycaenide, door M. Gillmer, te Côthen, gedaan in de nummers 12 en 13 (van 15 September en 1 October 1902) van Tidiohr) i Eaton. XLVI, à ©! 10 138 (MR. A. BRANTS.) EEN EN ANDER OMTRENT DE EERSTE het tijdschrift Societas entomologica. welk opstel mijn aandacht trok, dank zij het uittreksel daaruit, door den Heer van Rossum gegeven in nummer 10 der Entomologische Berichten. | De waarnemingen, welke ik in het afgeloopen najaar, geleid door deze mededeelingen heb mogen doen, hebben mij niet alleen opge- helderd, waardm het mij nooit heefl kunnen gelukken de rupsjes het ei te zien verlaten, maar tevens geleerd, dat hetgeen de Heer Gillmer — daartoe in staat gesteld door de nasporingen van den Heer J. Breit, te Düsseldorf — heeft bekend gemaakt, althans in hoofdzaak, juist mag worden genoemd. En, hoewel ik de eerste ben om te verklaren, dat er ook thans nog heel wat ontbreekt aan de volledige kennis der Jevensgeschiedenis van Alcon, zoo meen ik toch goed te doen door het volgende openbaar te maken, daar het al licht iets kan bijdragen ten einde weldra tot die kennis te komen, Instemmende met de door Gillmer aangehaalde woorden van Breit: «Es sind nun keine Einsperrungen von Alcon-Damen mehr «nötig», heb ik niet langer binnenshuis, doch in de vrije natuur opheldering gezocht nopens het onderwerp van dit opstel — en dat wel niet geheel zonder vrucht. Naar het voorbeeld van voornoemden heer Breit namelijk, zijn door mij, in het midden van de maand Augustus dezes jaars, te Laag-Soeren, honderden bloemen van de welbekende Gentiana Pneumonanthe afgezocht. En hoewel mijn zoeken zoo goed als vruchteloos bleef zoolang ik mij hield aan het open veld, zoo keerden de kansen op eenmaal ten mijnen gunste, toen ik op een ruigbegroeid, nabij houtgewas gelegen uithoekje van een grasrijk, veenachtig heideveldje (alwaar ik meergenoemde Lycaenide Jarenlang geleden herhaaldelijk gevang2n had) in een klein bestek tal van bloeiende planten «Klokjes-Gentiaan» aantrof. Met verbazing toch zag ik, dat hier nagenoeg elk plantje Gentiaan bezet was met een aantal van de mij, reeds zoo lang be- kende, in vorm op Goudsche kazen gelijkende, witte Lycaenideneitjes, Het was geen zeldzaamheid, op een enkele bloem 4, 7, ja 10 eitjes aan te treffen; eens zelfs telde ik 15 eieren op eene bloem! TOESTANDEN EN LEEFWIJS VAN LYCAENA ALCON. 139 En aan hetgeen ik toen waarnam sluit zich tamelijk wel de ervaring aan, welke in de eerste dagen van September d. a. v. door mij werd opgedaan in de buurt van ’s Hertogenbosch, want ook daar vond ik, ijverig geholpen door den Heer V. G. A. Bosch, op diens landgoed Seldensate onder Middelrode — op een veenachtige plek tusschen jong dennenhout — een aantal planten van voornoemde Gentiaansoort, wier bloemen rijkelijk bezet waren met de bewuste eitjes. Door het inzamelen van cen grooten voorraad met eieren be- zette bloemtrossen op beide, zoo ver van elkander gelegen terreinen, kreeg ik de beschikking over een zeer aanzienlijk materiaal, ter- wijl mijne waarnemingen nog bevorderd werden door de eigenaardig- heid van de Klokjes-Gentiaan, dat haar bloemaren, schoon van de moederplant gescheiden, mits goed nat gehouden, wekenlang frisch bljven en zich zelfs verder ontwikkelen. Door een en ander in de gelegenheid een nauwkeurig en her- haald onderzoek in te stellen, trokken twee punten meer in ’t bijzonder mijn aandacht, en wel: 4°. dat de eieren uitsluitend voorkwamen aan de Öuitenzijde der bloemen — voor het meerendeel op de destijds reeds schitterend blauwe bloemkroon, in enkele gevallen ook op de kelk — doch dat ik geen enkel eitje op den bloemstengel of de bladen der plant aantrof, en 2°, dat alle eitjes — uitwendig althans — volkomen gaaf schenen en geenerlei spoor droegen van reeds verlaten te zijn door het rupsje, dat zich daarbinnen roest hebben ontwikkeld, hoewel het toch stellig niet bestemd was voor een langdurig verblijf binnen de eierschaal. Zoowel het een als het ander helderde zich intusschen aanstonds op, toen ik eenige met eitjes bezette bloemen geopend had en de binnenzijde der bloemkroon derhalve kon beschouwen, terwijl ik daarbij tevens de oplossing vond van de boven medegedeelde om- standigheid, dat bij mij de rupsen nooit in staat zijn geweest, de in gevangen staat door Alconvlinders zoo menigmaal afgezette eieren te verlaten. Juist op de plaats namelijk, waar aan de buitenzijde der bloem 140 (MR. A. BRANTS.) FEN EN ANDER OMTRENT DE EERSTE een eitje bevestigd was, ontdekte ik aan haar binnenkant een rond gaatje. Hetgeen ik aanvankelijk voor een gevuld eitje had aangezien, bleek dan ook, bij verder onderzoek, niet anders te zijn dan een looze dop, die inmiddels de plaats, waar het jonge rupsje zich in de bloem had ingevreten, tegelijkertijd deugdelijk verborg en afsloot, en alzoo, ook nà door dit te zijn verlaten, bevorderlijk moest zijn aan de bescherming van het dier en dus aan de instandhouding der soort. | Zoude — zoo vraag ik mij af — in deze voortgezette bestemming der eierschaal geene verklaring zijn te zoeken van ’t geen mij reeds bij de eerste kennismaking met het ei van Alcon heeft getroffen, dat namelijk die schaal zooveel steviger en dikker is dan bij eenig ander mij bekend ycaeniden-ei, wegens het buitengewoon dicht, en saamgedrongen netwerk, waarmede geheel de aan de buitenlucht blootgestelde oppervlakte van het ei voorzien is? Heeft nu de jonge rups, bij het verlaten van den eidop, een opening in den vlakken, dunnen bodem gebeten en tegelijker tijd het gedeelte der bloemkroon, waartegen het ei is bevestigd weg- gevreten, zoo bevindt zij zich terstond binnen in de, veelal nog niet ontloken, Gentiaanbloem. Naar ik mij voorstel, zoekt het diertje daarop terstond het reeds in wording zijnde zaadbeginsel op en knaagt een opening in het nog weeke omhulsel der zaaddoos, om zich verder uitsluitend daar- binnen op te houden en met de onrijpe zaadjes te voeden. Ook bij die bloemen toch, waarbij ik de zaaddoos geheel leeg- gevreten en verlaten vond, bleken mij de meeldraden en helm- knopjes onaangeroerd te zijn gebleven. En in dit opzicht onderscheidt het jeugdige Alcon-rupsje zich zoowel van de jonge rupsjes van zekere, door mij nog niet tot ontwikkeling gebrachte Nemotois-soort (vermoedelijk Vio/ellus S. V.) als van de rups van Zupithecia Satyrata H., e. a., waarvan ik, vooral eerstgenoemde diertjes, in grooten getale hinnen de Gentiaanklokjes aantrof en waarnam, dat zij alle inwendige deelen der bloem aantasten en vernielen. Hoewel het pasgeboren rupsje van Alcon niet door mij is gezien, kan ik goed aannemen dat de uitvoerige en duidelijke beschrij ving, TOESTANDEN EN LEEFWIJS VAN LYCAENA ATCON. 141 door Gillmer daarvan in bovenaangehaald opstel gegeven, even juist is als die van het ei, welke daarin voorkomt. De vele afge- stroopte rupsenhuidjes, telkens in door de rups verlaten zaaddoozen aangetroffen, geven mij daartoe allen grond. Diezelfde huidjes bewezen mij intusschen, dat het dier tweemaal van huid verwisselt, alvorens de bloemen te verlaten om een passend winterverblijf te zoeken, daar ik in den regel voor ééne bewoonde bloem nagenoeg dubbel zooveel huidjes als verlaten eidoppen waarnam en daarbij vond, dat daaronder ongeveer evenveel grootere als zeer kleine huidjes voorkwamen, waarvan de eerste aanmerkelijk sterker behaard waren dan de laatste, en glimmend pikzwarte kophulsjes droegen, die wel de dubbele grootte hadden van die der kleinere huidjes. Voor zoover ik vermocht na te gaan, blijft het rupsje, zoolang het zich binnen de zaaddoozen ophoudt, dus ook nà de eerste ver- velling, bleek groenachtig grijs van kleur; in de geledingen en aan den rug evenwel sterk grauwachtig getint, van wege het groot aantal fijne zwarte haartjes en de tallooze donkere wratjes, die de geheele bovenzijde van het lichaam bedekken. Fenige teekening zag ik aan de diertjes niet, maar het betrekkelijk kleine kopje, een ruitvormig rugschildje achter aan den eersten ring en de hoornachtige randen en geledingen der tamelijk groote borstpooten bleken bij al de door mij nagegane voorwerpen onveranderlijk pikzwart en zeer glanzig te zijn. De luchtgaten waren uiterst klein en slechts flauw donker gerand. Het paar uitsteekbare hoorntjes, achter aan segment 11, dat bij alle andere mij bekende Lycaena- rupsen aanwezig is, was bij deze nog niet te onderscheiden; de langwerpig ronde klier of wrat, aan den rug van ring 10, daaren- tegen groot en goed waar te nemen, Buikpooten en naschuivers zeer klein en kort, van de lichaamskleur. Terstond na de tweede wisseling van huid — in het laatst van Augustus tot het midden van September — schijnt de rups de bloemen te verlaten. Haar voorkomen ondergaat daarbij eene groote verandering, in zoover namelijk dat de grondkeur van het geheele lichaam dan op eenmaal dofrood wordt, met uitzondering altijd van 142 (MR. A. BRANTS.) EEN EN ANDER OMTRENT DE EERSTE de boven als glimmend pikzwart aangegeven lichaamsdeelen, die geen verandering in tint ondergaan. Gillmer noemt de kleur van het dier in dit tijdperk «purpur- farbig», doch deze benaming komt mij niet zeer duidelijk voor. De algemeene tint is het best te vergelijken met die van een òver- rijpe framboos, of wel van een halfrijpe braambes, namelijk nu eens donker steenrood, dan weer meer bruinrood; altijd echter dof en fluweelachtig, tengevolge van de menigte fijne grauwe haartjes, die de geheele bovenzijde overdekken. In vorm is het rupsje, dat alsdan eene lengte van 3 tot hoogstens 4 Mm. heeft bereikt, in hoofdzaak gelijk aan dat van andere Lycaeniden. Het is echter veel gedrongener dan de rups van Aegon L. en platter dan die van Icarus, Rott, of Argiolus, L. De meeste overeenkomst schijnt het mij te bezitten, wat den vorm aangaat, met het rupsje van Semiargus, Rott, op gelijken leeftijd, daar ook hier de segmenten 2 en 3 het breedst zijn en het lichaam naar achteren gaandeweg smaller wordt. Vanaf 20 Augustus zag ik de rupsjes geleidelijk de Gentiaan- bloemen verlaten. In den regel lieten zij zich daarbij van de stippen der bloemkroon eenvoudig op den grond vallen; en dit herhaalden ze telkens, wanneer ik hen voorzichtig binnen een versche bloem gebracht had. Zij kropen dan aanstonds weer naar buiten, om met langzaam voortglijdende beweging, langs den grond eenig takje of ander opgaand voorwerp op te zoeken en op die wijs een geschikt winter- verblijf te bereiken. Of het mij gelukt is eenige rupsen hierin te doen slagen, durf ik niet beslissen en zal het volgend voorjaar dienen uit te wijzen. Veel verwachting heb ik daaromtrent echter niet, want tot diep in de maand October zag ik nog voortdurend rupsen rondkruipen, om dan telkens weder te moeten bemerken dat ze ten slotte, verdroogd of wel beschimmeld, gedrukt zaten tegen de wanden van het ruime glas, waarin ik ze geplaatst had — natuurlijk in een’ omgeving, die zoo veel mogelijk overeenkwam met de gesteldheid van de ge- boorteplaats. TOESTANDEN EN LEEFWIJS VAN LYCAENA ALCON. 143 Uit den drang der voor de tweede maal vervelde rupsjes om steeds weer naar boven te kruipen, maak ik op, dat de overwin- tering niet aan den grond plaats vindt. Waar en hoe dat gewoonlijk gebeurt, heb ik, tot mijn spijt, echter voorshands niet kunnen ontdekken. Moge de eerstvolgende Meimaand mij de voldoening geven, hier- omtrent op de vindplaats zelve uitsluitsel te verkrijgen; wellicht blijkt dan tevens, dat ik mij — een flink twintigtal jaren geleden — niet heb vergist, toen ik, in de maand Juni te Laag Soeren eene mij onbekende Lycaenidenrups uit een struik Rhammus Frangula kloppende, aanstonds meende de rups van Alcon F. vóór mij te zien. Eenige zekerheid te dien aanzien mocht ik destijds namelijk niet verkrijgen, daar dit eenkleurig, bleek groenachtig-steenrood rupsje met glimmend zwart kopje, dat weldra veranderde in een licht bruinachtig groen popje, geen vlinder opleverde, doch spoedig bleek een parasiet te hebben geherbergd. December 1903. 144 Beitrage zur Kenntniss DER BIOLOGIE UND DER SYSTEMATISCHEN VERWANDTSCHAFT CONOPIDEN VON Dr. J. C. H DE MEIJERE, in Hilversum. Hierzu Taf. 14—17. In verschiedenen Hinsichten bilden die Conopiden eine äusserst interessante Familie der Dipteren. Die Imagines fallen oft schon durch ihren eigenthümlichen, meistens an Hymenopteren erinnernden Habitus auf, bieten jedoch überdies auch bei eingehenderer Betrach- tung manches Interessante, sodass man auch über ihre verwandt- schaftlichen Beziehungen lange im Unklaren blieb. Dazu kommt noch die höchst merkwürdige Biologie der Larven Schon seit längerer Zeit ist bekannt, dass dieselben hauptsächlich in Hymenopteren parasitiren: wurden doch mehrere aus den Imagines letzterer gezogen. Die Merkmale dieser Larven sind bis jetzt aber noch höchst unge- nügend bekannt, namentlich auch, wie sich die der verschiedenen Arten unterscheiden lassen. In den letzten Jahren war ich bestrebt, unsere betreffenden Kenntnisse möglichst zu erweitern. Wie meistens bei Untersuchungen über Parasiten, wurden die Resultate stückweise erhalten, weil das Material sich relativ schwer sammeln lässt. Dazu ist die Entwicklung eine langsame, indem meistens nur eine Generation jährlich vorzu- kommen scheint. Weil mir aber jetzt doch von einigen Arten die ganze Metamorphose, also auch die verschiedenen Larvenstadien, (DR. J. C.H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS U.S. w. 145 bekannt wurde, so entschloss ich mich das jetzt Erreichte bereits der Oeffentlichkeit zu übergeben, in der Hoffnung, meine Unter- suchungen später auch über andere Arten ausdehnen zu können. Auf die historische Einleitung, welche namentlich auf die Biologie Bezug hat, folgt ein Bericht über den Verlauf meiner Untersu- chungen. Dann werden die von mir beobachteten Entwicklungs- stadien ausführlicher beschrieben. Der zweile Theil der Arbeit enthält Angaben über den Bau der Imagines, in Zusammenhang mit ihrer Stellung im System. Historischer Überblick über die Biologie. Die sehr zerstreuten Mittheilungen über die Biologie der Cono- piden sind auch schon von früheren Autoren, so von Gerstäcker und Saunders zusammengefasst. Beide Autoren haben aber mehrere Mittheilungen bei Seite gelassen, und die anderen sind auch nur sehr kurz erwähnt. In Brauer’s Abhandlung über die Dipteren- Larsen finden sich nur die Titel der betreffenden Arbeiten. Es schien mir also nicht überflüssig die verschiedenen Mittheilungen noch einmal zusammenzustellen, damit die Lücken in unserer Kenntniss um so besser hervorträten. Der erste, welcher beobachtet hat, dass Conopiden im Larven- stadium eine parasitische Lebensweise führen, war Baumhauer. Es erwähnt nämlich Macquart !) nachdrücklich, dass dieser entdeckt hat, dass die Larven von Conops (diese Gattung hier in weiterem Sinne genommen, sodass sie auch die PAysocephala-Arten umfasst) «in den Nestern von Hummeln leben». Ob Baumhauer selbst hierüber Näheres publicirt hat, ist mir nicht bekannt. Jedenfalls machte er seine Beobachtung vor 1809, wahrscheinlich nur kurze Zeit früher, denn in diesem Jahre theilt Latreille ?) mit, dass er zweimal einen eben aus einem Hummel-Abdomen aus- geschlüpften Conops rufipes F. beobachtet hat. Später erwähnt er dieselbe Art aus Dombus terrestris L. 1) Macquart. Suites a Buffon. Diptères II. 1835. p. 23. ©) Latreille. Genera crustaceorum et insectorum. IV. 1809. p. 336. 146 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS In 1819 erschien eine Abhandlung von Lachal und Audouin !) über die Anatomie ‘einer von ihnen im Hinterleibe eines Bombus lapidarius L. aufgefundenen Larve. Sie betrachten dieselbe als die von Conops (Physocephala) rufipes F., was mir nach ihren Abbildungen auch wohl richtig zu sein scheint. Bis da waren eben- solche Larven in Hummeln als Eingeweidewürmer betrachtet wor- den; dass es Dipteren-Larven waren, wurde durch ihre genauen Untersuchungen sichergestellt. Es bildet diese Abhandlung gerade auch die Erstlingsarbeit Audouin’s, welcher nach Duponchel (Ann. Soc. Ent. France, 1842 p. 113) damals erst 21 Jahre alt war. Es folgt hierauf eine Mittheilung von Lepeletier de Saint- Fargeau, aus dem Jahre 1825 ?), von folgendem Inhalt: «Nous mémes avons vu des Conops s'introduire dans le nid de certaines especes du genre Guépe (Vespa) et nous pensons que les larves de ces Conops peuvent vivre aux dépens de celles de ces Hyméno- pteres ... M. Robineau-Desvoidy nous a assuré qu’une larve qui avait vécu dans l’intérieur d’une chenille lui avait donné une Myope.’’ Während erstere Angabe durch spätere Befunde be- stätigt wurde, ist das Vorkommen von Conopiden-Larven in Raupen nur mit grossem Vorbehalte zu betrachten, indem hierüber keine weitere Beobachtung vorliegt. Derselbe Lepeletier de Saint Fargeau, der bekannte Bearbeiter der Hymenopteren in den «Suites à Buffon», erzählt in diesem Werke, Bd. Ip. 456 (1836), dass ein junger Naturforscher, Namens Carcel, aus aufbewahrten Hummeln im folgenden Früh- jahr einige Conops erhielt. Er konnte nicht beobachten, aus welchen | sie hervorgegangen waren, nach den Puparien hat er offenbar nicht gesucht. Lepeletier de Saint Fargeau fügt hinzu: «Jai vu des especes de Conops s’introduire dans les nids de la Guèpe ordinaire. (Vespa vulgaris auct.) Les Myopes s’introduisent aussi dans les nids des Bombus et des Vespa, et probablement 1) Lachat und Audouin. Bull. Scienc. Soc. Philom. 1819. p. 49—50; Mem. Soc. d’hist. nat. de Paris I. 1823. p. 329—339. 2) Lepeletier de Saint Fargeau in: Encyclopédie methodique X. 1825. p. 819. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 147 avec les mémes intentions d’y déposer leur postérité, qui y vivra aux dépens de ces differens Hyménoptères.» Auf p. 503 desselben Werkes findet sich noch folgende Mittheilung: «Jai vu des Conops chercher et parvenir a s’introduire dans le nid des Guépes sou- terraines, et y réussir sans obstacle de la part des habitants qui sortaient en méme temps qu’elles entraient, sans les repousser. Elles paraissent remplir les mémes fonctions, au détriment des Guëpes souterraines, que les Volucelles à l’egard des Frelons (d. h. Vespa crabro). Je soupçonne que les Myopes ont la même destination.» Der Autor meint also, dass sie die Larven angreifen. In den «Comptes rendus» der französischen Akademie der Wis- senschaften desselben Jahres 1836 (C. R. Séance 5 Dec. p. 688) findet sich von Seiten de Blainville’s und Duméril’s eine Beurtheilung einer von Robineau Desvoidy eingesandten Abhandlung. In letzterer wird u. A. auch das Betragen einer von einem Conops «auripes» angefallenen Hummel in folgenden Worten beschrie- ben: «Le bourdon entrait en colére, frémissait des ailes, augmentait son bruissement, comme s’il eut voulu inspirer de la terreur, mais lui-même se trouvait sous l’influence d’un sentiment, qu’il ne pouvait maitriser. Au lieu de se jeter sur son adversaire, beaucoup plus petit que lui, au lieu de s’enfuir a la hate, il demeurait obstinément sur la place oü il était venu d’abord pour recueillir du miel, il tournoyait comme sans idée fixe ou sans but entre les rameaux de la sauge, tantöt il restait accroché à la tige et aussitöt le Conops de s’élancer sur son dos et de s’enfuir au plus vite. Cette manoeuvre fut exécutée sept a huit fois sous mes yeux.» Leider gelang es nicht die Hummel zu erhaschen und zu erforschen ob Eier an dieselbe abgelegt waren. Dass aber bei jedem Angriff ein Ei abgelegt werde, ist nach meinen Befunden wohl sehr unwahrscheinlich. Demnächst folgt eine Mittheilung Du fo u r’saus dem Jahre 1837. 1) Dieselbe bezieht sich auf einige von diesem Autor bei seinen ana- tomischen Untersuchungen von Insekten aufgefundene parasitische 1) Leon Dufour. Recherches sur quelques entozoaires et larves parasites des Insectes Orthoptères et Hymenoptères. Ann. Siene. Natur. (2) VII. 1837. p. 14 -18. 148 (DR. J. C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Larven. Namentlich nach den Abbildungen dürften dies zum Theil Conopiden-Larven sein, insbesondere scheinen mir hierzu diejenigen Larven zu gehören, welche aufgefunden wurden in Bombus terrestris (nach den schwarzen Hinterstigmen wahrscheinlich mit meiner Larve van Sicus ferrugineus identisch) in Dasypoda plumipes Pz. 3 (August); in Andrena (= Anthrena) thoracica F. (April), in Andrena aterrima (= Anthrenu carbonaria L.; vielleicht eine sehr junge Conopiden- Larve) und in Vespa vulgaris L. An gleicher Stelle werden auch 2 Larven, resp, aus Oedipoda migratoria (= Pachytylus migratorius L.) und Oedipoda coerulans (= Sphingonotus coerulans L.) erwähnt; erstere ist auch abge- bildet und dürfte ebenfalle einer Conopide angehören, was wegen des später zu erwähnenden Befundes Boheman’s gar nicht un- möglich erscheint. Irrthümlicher Weise hält Dufour immer das hintere Ende seiner Larven für das vordere und auch die Ansicht, dass bei der Larve in Andrena aterrima die Tracheen der Biene in den Körper des Parasiten eindringen, ist offenbar unrichtig, der Fehler ist aber durch die feste Verbindung der kleinen Hinterstigmen letzterer mit der Tracheenblase der Biene leicht erklärbar. Von Interesse ist ferner noch folgende Bemerkung an derselben Stelle (p. 15): »J’ai moi-méme souvent été témoin de l’ardeur avec laquelle ce Conops (d. h. Conops rufipes) poursuit les Bombus, pour insérer ses oeufs dans ses entrailles, et je possède, dans ma col- lection, un B. terrestris, à la région anale duquel pend un Conops rufipes dont le bout renflé de l’abdomen est resté engagé dans la cavité du ventre de l’Hyménoptère . . . . Mais quelle est la larve qui produit ce Conops? On ne nous l’a point encore appris.» Westwood führt in «Introduction to the modern classification of Insects» II, 1840 mehrere der älteren Beobachtungenan, Selbst kann er nur hinzufügen (p. 561), dass er oft Wyopa atra (= Occemyia atra F ) hat fliegen sehen bei den «sandbanks, in which were the burrows of various bees.) Dass nach von Heyden (1842) Myopa aus Euceren hervor- gehen kann, finde ich u. A. bei Bremi erwähnt, die betreffende Mittheilung habe ich nicht nachsehen können. Letzterer Autor hat DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 149 in Oken’s Isis von 1846 p. 172 einige bezüglichen Fälle von Parasitismus zusammengestellt, unter welchen als neu hinzu kommt, dass Conops quadrifasciatus Deg. als Larve bei Bombus lapidarius lebt. Dann erwähnt Zetterstedt !) ein schwedisches Exemplar von Conops macrocephalus F. (= Physocephala nigra Deg.). welches aus einem braunen Puparium im Abdomen von Bombus muscorum F. hervorging. | Eine Zusammenstellung von Scholtz: «Ueber den Aufenthalt der Dipteren während ihrer ersten Stände» ?) enthält keine neuen Thatsachen. Ueberraschend ist die Angabe Boheman’s 3) aus dem Jahre 4850, dass er einen schon abgestorbenen Conops vittatus in einer Schachtel fand, welche eine Anzahl gespiesster, in Gotland gesam- melter Oedipoda cyanoptera Charp. (=Sphingonotus cyanopterns Charp.) enthielt. Es waren auch einige Orthopteren aus Tunis in derselben Schachtel, sodass die Herkunft des Conops einigermaassen zweifelhaft bleibt. Es ist sehr Schade, dass Boheman nicht durch Aufsuchen des Pupariums sicherzustellen versucht hat, dass der Conops wirklich aus einer Heuschrecke hervorging, was jedoch auch in Hinbetracht der früher erwähnten Befunde Dufour’s nicht so fremd erscheint. Kirschbaum *) theilt mit (1853), wie er in Juli eine männliche Bembea tarsata Latr. (= B. integra Panz.)fing, und in der dieselbe enthaltenden Schachtel im Juli des folgenden Jahres einen lebenden Conops chrysorrhoeus Meig. g vorfand. Auch das Puparium wurde von ihm im Hinterleib des Bombus nachgewiesen; die Fliege war zwischen dem An und 2n Segment desselben ausgekrochen. Die hellen Zeichnungen am Abdomen der Biene waren sehr schmutzig gelb geworden; sonst liess sich äusserlich nichts besonderes an demselben erkennen. In der Zusammenkunft des Londoner entomologischen Vereins von 1) Zetterstedt. Diptera Scandinaviae. III. 1844. p. 926. 2) Scholtz. Zeitschr. f. Entomol. Breslau II 4es Quart. 1848. p. 5. 3) Boheman. Jakttagelser rörande nägro Insekt-arters Metamorfos. Oefv Kgl Vet. Akad. Förhandl. VII 1850 p. 211—215. 4) Kirschbaum. Entomologische Miscellen. Jahrb: Verein. Naturk. Nassau: IX. 1853 2e Abth. p. 44. 150 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS December 1855 spricht Curtis !) über die Biologie der Cono- piden. Er erwähnt, dass Conops flavipes L. aus einer Osmia hervor- ging, welche ein Nest in einem Rubus-Stengel angefertigt hatte, ferner, dass von Conops «auripes» vermuthet wird, dass derselbe seine Eier am Leibe oder zwischen den Hinterleibssegmenten von Bombus hortensis ablegt. Sichel ?) fand (1856) in einer Schachtel mit Andrena (du groupe de / Andrena pilipes = Anthrena carbonaria L.) eine gut ausgebildete Myopa, und in einer zweiten «contenant principalement le Vespa vulgaris élevé de nids» eine verkrüppelte, aber doch noch genügend erkennbare Fliege derselben Gattung. Er erinnert daran, dass dies das erste Mal ist, dass Conopiden aus Wespen gezüchtet wurden. Ausführlicher als die vorhergehenden Autoren berichtet Saun- ders über Conops-Larven, welche an der Küste von Epirus in Pompilus audax Smith (=Salius rubellus Er.) parasitiren ?). Man findet leztere Anfang August angestochen und in Folge dessen schwer- fällig in ihren Bewegungen. Die Larven werden kurz beschrieben, namentlich wird das schnauzenartig vorstreckbare Vorderende richtig erwähnt. Die Puppe liegt mit der Ventralseite gegen der Dorsalwand des Hummel-Abdomens und ist tief pechbraun. Ferner wird erwähnt, dass das Larvenstadium der Conopide offenbar nur eine sehr kurze Dauer hat, etwa 10—15 Tage, und dass jün- gere und ältere Stadien gleichzeitig aufgefunden werden; nie aber wurde mehr als eine Larve in einem Pompilus gefunden. Alles dies deckt zich ganz mit meinen Befunden über Conops ( Physocephala) rufipes. Er zweifelt kaum, dass der Pompilus im Imago-Stadium befallen wird. Ob Conops ovo- oder vivipar ist, lässt er unentschieden. Derselbe Autor fand noch eine ebensolche Conopiden-Larve in Sphea flavipennis Lepel., ebenfalls von Epirus, während ihm ein klei- nerer Conops aus einem Odynerus (Div. Ancistrocerus v. Wesmael), 1) Curtis. Transact. Entom. Soc. London. 1855, Proc. Dec. 3 p. 116. 2) Sichel. Ann. Soc. Entomol. France. 3. IV. 1856. Bull. p. LXIII. 3) Saunders. Observations on the Habits of the Dipterous Genus Conops Transact. Entom. Soc. London. N. S. Vol. IV. 1858. p. 285—291. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 151 welcher den Winter über in einer Pillenschachtel aufbewahrt war, hervorging. Wie der vorige Autor, so hat auch Gerstaecker !) (1860) zunächst Einiges des bisher über die Conopiden-Biologie Bekannten zusammengestellt. Seine eigene Beobachtung bezieht sich auf einen Conops vittatus F, welcher sich im Frühjahr (jedenfalls vor Mitte Mai) aus einer im Juli des vorigen Jahres erbeuteten Kucera antennata Il. (= E. malvae Rossi) entwickelt hatte. Die Biene zeigte einen etwas verlängerten Hinterleib, welcher zwischen der letzten Rücken- und Bauchschiene ziemlich weit -klaffte. Die Fliege war durch die Verbindungshaut zwischen dem fen und 2en Ringe ausgeschlüpft. Weil das Exemplar klein war, das Puparium aber doch das ganze Abdomen der Biene ausfüllte, so meint Gerstaecker, dass Kucera wohl nicht der normale Wirth für diese Art sein kann. Eine zweite Mittheilung von Sichel ?) bezieht sich zunächst auf einen Conops (Physocephala) dimidiatipennis Sich., welcher aus einem Bombus thoracieus Sich. von Montevideo hervorgegangen war. Dann erwähnt er eine in April in Algier gefangene Chaleicodoma (= Megachile) sicula Rossi, aus /welcher in August ein Conops vittatus hervorging; die Fliege hatte wieder das Abdomen der Biene an der Basis geöffnet. Ferner theilt er mit, dass Cartereau ihm erzählte, einen Conops gesehen zu haben «engagé dans le flanc d'un Bombus lapidarius, entre le 2me et le 3me segment abdominal et mort avant d’avoir pu eflectuer son éclosion ». Endlich kam ihm noch ein Conops vittatus F.? im Mai aus einem Bombus lapidarius d hervor, welcher im vorangehenden Sommer bei Turin erbeutet war, und (séance 9 Juli) dieselbe Art aus Halictus spec. In Bates’ bekanntem Werke « The naturalist in the Amazons», 1863, findet sich die Mittheilung, dass Stylogaster mit seiner Legeröhre Termiten verfolgt. 1) Gerstaecker. Mittheilungen über Conops. Stettin. Entomol. Zeit. XXI, 1860. p. 252. 2) Sichel. Observations hyménoptérologiques II. Sur les Conopiens para- sites d'Hyménoptères. Ann. Soc. Entom. (4) II. 1862. p. 121. 152 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Weyenbergh giebt an, dass er im August einen Conops Haviceps L. (es ist wohl flavipes gemeint) «aus einem Neste von Bombus lapidarius L.» züchtete. Das Puparium soll sehr regelmässig cylindrisch sein. (Tijdschr, v. Entom. XVII. 1874. p. 155). Die jetzt folgende Mittheilung Ritsema’s !) ist in so fern inte- ressant, als hierin zum ersten Male von der Biologie von Zodion die Rede ist. Derselbe fand den 8 Juni 1873 in der Nähe von Breda einen Halictus rubicundus Chr. welcher ihm im oder schon vor November ein Zodion cinereum F. lieferte; im November lag das Thier jedenfalls todt in der Schachtel; der Hinterleib der Biene war an der rechten Seite zwischen dem fen und 2en Segmente geöffnet; er war von dem Puparium ganz ausgefüllt. Derselbe Autor erwähnt ferner, dass er ganz in der Nähe eines Nestes von Bombus lapidarius in einem Garten bei Haarlem von Mitte August bis Anfang September öfters todte Hummeln fand, welche ein Puparium im Abdomen enthielten; im folgenden Juni züchtete er hieraus eine verkrüppelte Physocephala, welche nach van der Wulp wahrscheinlich ?%. pusilla Meig. war. Diese Art ist aber sonst bei uns noch nicht aufgefunden worden ; es möchte sich hier also doch um eine andere Art gehandelt haben; verkrüppelte Exemplare sind auch nach meinem Befund nicht leicht zu determiniren, indem sie auch am Körper noch nicht ihre definitive Farbe erhalten haben. Ritsema schliesst aus dem Befund bei diesem Neste, dass die Conopiden-Weibchen in die Nester dringen und meint, dass sie wohl ihre Eier auf die Larven ablegen. Er stützt sich dabei auch beson- ders auf die Angabe Sichel’s, dass derselbe Conopiden erhielt aus von dem Neste gezüchteten Wespen: wie oben mitgetheilt, waren es aber «principalement» gezüchtete Wespen, sodass es unsicher bleibt, ob gerade daraus die Conopiden hervorgegangen sind. Doch hat Sichel selbst in so fern an Ritsema’s Auffassung Schuld, als er in einer späteren Mittheilung das beschränkende «principalement» fort gelassen hat. Es leuchtet ein, dass die Fliegen in dem oben 1) Ritsema. Tijdschr. v. Entomol. XVII. 1874. Verslag p. LXVIII. — Petites Nouvelles Entomol. Paris VI. 1874. p. 367. Daselbst wird die Biene als Hylaeus quadristrigatus Latr. aufgeführt. DER BINLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 153 erwähnten Neste von Bombus, von welchem Ritsema spricht, ebenso gut ihre Eier auf die Hummeln als auf die Larven abgesetzt haben können. Im folgenden Jahre (1875) erwähnt Saunders !) eine Conopiden- larve, welche er aus dem Abdomen einer stylopisirten weiblichen Andrena (= Anthrena) trimmerana Kby. hervorholte. Er weist besonders auf die Zähigkeit der Biene hin, «having the greater portion of the abdo- men preoccupied by another invader, and thriving in spite of thisand of the Conops larva subsequently lodged at the base.» Dass die Larve wirklich letzterer Gattung s. str. angehörte, ist nicht gerade sicher. Zwei Seiten weiter macht derselbe Autor einige Angaben über Parasiten von Osmia, zum Theil nach Angaben von Dufour und Perris: es wird hierbei auch Conops flavipes erwiihnt. Dass «the Conops deposited its egg on the body of the bee itself after its maturity», dürfte sich aus dem bisher Bekannten noch nicht an- standslos erschliessen lassen. In seiner bekannten schénen Arbeit tiber die Larven der Dipteren (1883) hat Brauer, p. 38, resp. p. 83, auch über die uns beschäftigende Gruppe mehrere Angaben gemacht, Zunächst hat er die bezügliche Literatur zusammengestellt; dann hat er auch selbst Conopiden-Larven im August bei Bombus terrestris angetroffen. Nach seinen Mittheilungen über die Vorderstigmen derselben dürfte er es mit Sicus-Larven zu thun gehabt haben. Seine Diagnose ist also für andere, z. B Physocephala-Larven nicht ganz zutreffend. Dann findet sich in einer Arbeit Williston’s «über die nord-amerikanischen Conopiden ?) Folgendes: »From my own observations I had come to the conclusion that the eggs uf the parent were laid directly upon the body of the insect during flight, and I afterwards learned that Robineau Desvoidy had long before observed, as I had done in Conops tibialis Say, a species of Conops following a Bombus and repeatedly flying against it.» 1) Saunders. Transact. Entom. Soc. London. 1875. Proc. p. XVII. 2) Williston, Transact. Connect. Acad. New-Haven IV. 1882. p. ‘89. Tijdschr. v. Entom. XLVI. 11 154 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS In den letzten Jahrzehnten scheint über die Metamorphose der Conopiden nur ganz wenig berichtet zu sein. Es ist mir nur noch eine höchst interessante Angabe von Tyler Townsend!) über die Biologie der Gattung Stylogaster bekannt. Der Hauptsache nach enthält sie Folgendes: «Fifty one specimens of this interesting genus were taken hovering over the front ranks of a moving army of ants (Zciton Foreli Mayer) in a cafetal at Poso de Telaja (Vera Cruz) during the last hour or two of daylight on March 29. In company with them were numerous specimens of Hyalomyia and some other small Tachinids . . . . The column of ants was about 15 feet wide and 25 feet long. . . . The specimens of Stylogaster hovered continually over the ants, now and again darting at them, without doubt for the purpose of ovipositing in their bodies. During the whole three months of my collecting in this locality, I saw nota single specimen of Stylogaster at any other time; but on this occasion, during the short time that I had before dark overtook me, I succeeded in capturing fifty-one specimens, by sweeping closely with the net over the front ranks of the ants.» Die Stylogaster gehörten zu 3 verschiedenen Arten, welche dazu noch alle neu waren, nämlich St. stylosa (8 9, 6 8); St. ethiops 20 9, 0 3); St. minuta (7 2, 10 #); auch die Männchen flogen also über dem A meisenheere, Wie relativ zahlreich die obenerwähnten Mittheilungen auch sind, so ergeben sie jedoch noch keine sicheren Resultate bezüglich der biologischen Verhältnisse. Es geht aus denselben hervor, dass namentlich sehr verschiedene Apiden und Vespiden befallen werden ; mehrere weisen darauf hin, dass die Eier an die [magines abgelegt werden; nach einigen sollen die Fliegen auch in die Nester eindringen. Ganz sicher beobachtet ist die Eiablage aber noch nie. Sehr dürftig sind die Angaben über die Larven selbst; sie finden sich besonders in den Arbeiten von Lachat und Audouin, Saunders und Brauer. 1) Tyler Townsend Contributions from the New Mexico Biological Station. No 2. On a Collection of Diptera from the Lowlands of the Rio Nautla, in the State of Vera Cruz. Ann. Nat. Hist. (6) XIX. 1897. p. 23. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 155 Bericht über den Verlauf meiner Untersuchungen. Meine erste Ausbeute an Conopiden-Larven resp. Puppen machte ich am 11en September 1900. Weil ich im Sommer dieses Jahres am «Zwaluwenberg» in der Nähe von Hilversum mehrere Exemplare van Conops flavipes L, sowie auch einige wenige von Conops quadri- fasciatus Deg., Conops (Physocephala) rufipes F. und Sieus ferrugineus L. aufgefunden hatte, wurde bei mir der Wunsch rege, auch die ersten Stände einer dieser Arten kennen zu lernen. - Zufällig wurde mir damals die Lage eines Nestes von Bombus terrestris bekannt; dasselbe wurde auf gutes Glück hin am Mittag des erwähnten Tages ausgegraben. Das Wetter war regnerisch, sodass wohl nur wenige Hummeln ausgeflogen waren. Die ganze Anzahl der im Neste befindlichen Thiere betrug 116 Stück. Davon waren 42 Männchen, die übrigen 74 Weibchen und Arbeiter, welche im Nachsommer nicht schart von einander verschieden sind. Von letzteren zeigten mir 6 eine mehr als halbwüchsige oder sogar fast erwachsene Conopiden-Larve im Hinterleibe; überdies herbergten 19 ein bezügliches Tönnchen, wodurch der Hinterleib ganz ausgefüllt wurde. | Diejenigen Hummeln, welche im Abdomen ein Puparium führten, waren offenbar schon seit längerer Zeit todt; ihr Körper war meistens schon sehr spröde, sodass sich die verschiedenen Körpertheile sehr leicht lösten. Dagegen waren die Hummeln, in deren Hinterleib sich eine Larve befand, noch lebendig und liessen sich äusserlich nicht von den nicht infektirten unterscheiden. Die Larven fand ich alle mit dem Vorderende der Basis des Hummel-Abdomens zugekehrt. In den folgenden Tagen wurde noch einige Male die Stelle des Nestes besucht; da wurden aber nur sehr wenige Hummeln in der Nähe desselben angetroffen, was auch wohl dafür spricht, das bei weitem der grösste Theil derselben gefangen worden war. Keine derselben zeigte im Innern etwas von einer Conops-Larve. Dagegen traf ich in einem in derselben Zeit, weiter vom Neste entfernt, erbeuteten Arbeiter von Bombus terrestris eine noch nicht 156 (DR. 35.0. H. DE MEIJERE.) BEITRABGE ZUR KENNTNISS halbwiichsige Larve, welche quer in der Basis des Abdomens des- selben lag. Es liess sich natürlich nicht entscheiden, ob diese Hummel demselben Neste angehörte, doch zeigte mir die genauere Untersuchung dieser Larve, dass dieselbe einer anderen Conopide angehörte, als die im Neste angetroffenen; spätere Forschungen ergaben, dass es Sicus ferrugineus war. Unter den Männchen bin ich, wenn ich nicht irre, auch einem Fall von Infection begegnet. Die grosse Zahl der angesteckten Hummeln — im Ganzen 25 von den 74 Weibchen + Arbeiter. also ca. 1 derselben — scheint mir darauf hinzuweisen, dass wohl in der Regel die von dem relativ sehr grossen Parasiten stark belästigten Thiere zuletzt nicht mehr das Nest verlassen und daselbst den Tod finden, sodass an derselben Stelle auch die Conopiden-Puparien den Winter über liegen bleiben. Eines der Puparien wurde im November geöffnet und zeigte eine gut ausgebildete Puppe, an welcher der lange Rüssel schon ganz gut erkennbar war. Die Puppe war ganz weich und gelblich weiss. Eine zweite, welche im Januar untersucht wurde, zeigte äusserlich noch keinen merkbaren Fortschritt. Ich möchte noch darauf hinweisen, dass das betreffende Nest mitten in einem Kiefernwald gelegen war, an einer Stelle, wo sich keine von Conops geliebten und auch überhaupt keine Blüthen in der Nähe fanden. | h ‘Aus den überwinterten Puppen schlüpfte am 15en Mai die erste Fliege aus. Zu meiner Ueberraschung war es gar nicht eine der gemeineren Conops-Arten, sondern ein weibliches Exemplar von Conops (Physocephala) rufipes, eine Art, welche bei uns doch immerhin selten ist. Diesem ersten Exemplare folgten allmählich nach Zwischen- zeiten von je mehreren Tagen die Insassen fast aller meiner übrigen Puparien. Versuche, die Thiere zur Paarung zu veranlassen und die Eierablage zu beobachten, misslangen. Dagegen konnte ich über das Verhalten des Kopfes während des Auskriechens und über die Ausbildung der Farben genaue Beobachtungen anstellen. Die erfreulichen Resultate, welche ich im Sommer von 1900 DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 157 errungen hatte, regten mich sehr an, im folgenden Jahre die Biologie der Conopiden wieder als Untersuchungsobjekt zu wählen. Es war am -29en Juli, als ich auf der Haide in der Nähe von Hilversum wieder Hummeln sammelte, um dieselben auf Parasiten zu unter- suchen. Schon gleich zeigte sich die Mühe nicht vergebens; doch ergab sich mir gleichzeitig, dass ich schon früher hätte anfangen sollen. Drei angesteckte Hummeln wurden an diesem Nachmittag erbeutet. Eine derselben, ein Arbeiter von Bombus terrestris, lag todt auf der Erde und wurde gerade deshalb mitgenommen. Sie herbergte eine erwachsene Conopiden-Larve, aber auch diese war abgestorben, wie aus ihrer, der Verwesung zufolge dunklen Farbe sofort hervorging. Ob also dieser Parasit den Tod der Hummel veranlasst hatte, blieb hier zweifelhaft. Vielleicht war die Larve beim Liegen in der heissen Sonne zuviel ausgetrocknet und in Folge dessen gestorben. Die zwei anderen, lebend gefangenen Hummeln waren ein Arbeiter von Bombus terrestris mit einer kleineren parasitischen Larve im Hinterleib und ein ebensolcher von Bombus lapidarius, mit einer erwachsenen Larve. Der Hinterleib letzterer Hummel wurde auf feuchter Erde aufbewahrt mit dem Erfolg, dass der Parasit sich ein Paar Tage später verpuppte. Während des Suchens hatten wir das Glück an derselben Stelle auch ein Nest von Bombus lapidarius zu entdecken. Es war mir sehr erwünscht, zu wissen ob auch die Thiere dieses Nestes die Parasiten führten und es wurde darum gleich am -fol- genden Mittag wieder nach der Stelle hingezogen. Da fanden wir ganz in der Nähe des Nestes einen todten Arbeiter, welcher bestimmt am vorigen Tage daselbst noch nicht anwesend war, und auch dieser hatte das Abdomen von einer erwachsenen Conopiden-Larve ausge- füllt, welche aber, obgleich noch weiss, doch kein Lebenszeichen mehr gab. Vielleicht war auch diese der Sonne zuviel ausgesetzt gewesen. Weil sich also zeigte, dass auch Hummeln ‘dieses Nestes von schon erwachsenen Parasiten befallen waren, beschloss ich die nähere Untersuchung desselben nicht länger zu verschieben und holte dasselbe am {fen August aus. Die Ernte war nicht so ergiebig, als ich es gewünscht hatte. Unter den 8 Männchen und 234 8 + 2 (es waren nur wenige 158 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS grosse unzweideutige Weibchen darunter) fand ich nur 3 Arbeiter angesteckt. Zwei derselben waren todt und beherbergten eine grös- sere Larve; der dritte war sehr lebendig und hatte eine kleine Larve im Abdomen. Um ausgedehnteres Material zu bekommen, wurden von dem Tage an an verschiedenen Stellen in der Umgebung Hilversum’s Hummeln gesammelt und untersucht, mit dem Erfolg, dass ınir im September etwa 50 Larven, in Alcohol aufbewahrt, und überdiess 23 lebende Puppen zur Verfügung standen. Letztere stammten theils von erwachsenen Larven, welche ich zur Verpuppung hatte bringen können, die Mehrzahl aber traf ich in einem zweiten Neste, welches am 2en September durchforscht wurde. Es war dies ein fast verlassenes Nest von Bombus agrorum, welches sich in einem zu Boden liegenden, von Spechten ausgehöhlten Stamme befand. Ausser 7 noch lebenden, nicht von Parasiten besetzten Arbeitern, enthielt es 16 todte ebensolche, zum Theil nur noch als losge- trennte Hinterleibe vorhanden, welche je eine Fliegenpuppe führten. Schon am 3en Oktober, bei warmem Wetter, kam aus einer der- selben die Fliege zum Vorschein; es war wieder eine Physocephala rufipes 2. Die übrigen Larven, welcheausim Freien gefangenen Hummeln von sehr verschiedenen Arten (B. lapidarius L., agrorum F., terrestris L., hortorum L.) und wohl meistens aus Arbeitern, bisweilen aber auch aus Männchen oder Weibchen erbeutet wurden, zeigten sich mir bei näherer Untersuchung zunächst als wenigstens zwei verschiedenen Conopiden-Arten angehörig, welche besonders dadurch verschieden waren, dass die eine Sorte Vorderstigmen besass und schwarze Mundtheile hatte, während bei der anderen erstere fehlten und das Schlundgerüst mit den Mundhaken von hell brauner Farbe war. Jede Sorte war in mehreren Stadien, den Häutungen gemäss, an- wesend; von der die Vorderstigmen besitzenden Art traf ich zwei Stadien, von der zweiten Art drei. \Durch das Auffinden von gerade in der Häutung begriffenen Thieren oder von der seit Kurzem abgeworfenen, der Larve noch anhaftenden Haut liess sich die DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 159 Aufeinanderfolge der Stadien mit Sicherheit feststellen. Weil bei den Muscidenlarven im Allgemeinen drei Larvenstadien beobachtet wurden, hatte ich also von der einen Art die ganze Entwicklungsreihe gesammelt, während mir von der anderen Art noch das jüngste Stadium fehlte. Besonders erfreute mich das erste Auf- finden dieses jüngsten Stadiums. Dasselbe ereignete sich am 4n August. Da traf ich unter einer Anzahl Arbeiter von Bombus lapi- darius deren vier, welche eine solche ganz kleine, durchsichtig weisse Larve im Abdomen hatten, Dieselbe lag im Anfangstheile des Abdomens in der Nähe des Chylusmagens. Drei am demselben Tage und an derselben Stelle erbeutete Hummeln dieser Art beher- bergten das zweite Stadium und eine sogar eine Larve des dritten Stadiums, was wohl auf ein schnelles Wachsthum und baldige Aufeinanderfolge der verschiedenen Stadien hinweist. Jede der beiden Arten wurde bei Bombus terrestris, lapıdarvus und agrorum angetroffen; ein Exemplar von Bombus hortorum hatte die in allen Stadien erbeutete Art im Hinterleibe.. Niemals fand sich mehr als je eine Larve in einem Hummel-Abdomen. In neun Fällen wurden in männlichen Hummeln die Parasiten beobachtet; auch diese gehörten verschiedenen Artenan (B. agrorum, terrestris, lapidarius). Es scheint mir noch von Interesse zu erwähnen, dass öfters Hummeln noch an Blüthen angetroffen wurden, welche mit einer fast erwachsenen Larve belastet waren. Es schien dies die- selben beim Fluge nur wenig zu hindern, trotzdem ihr Hinter- leib fast ganz von dem grossen Parasiten eingenommen wurde, Diese grössten Larven lagen mit dem Kopfe nach vorn gerichtet und mit den Hinterstigmen in der Nähe des Hummel-Afters; die jüngeren Larven lagen mehr oder weniger quer, meistens im Anfangs- theile des Abdomens, neben dem Chylusmagen; die des ersten Stadiums waren mit den Hinterstigmen an einer grossen Trachee, die des zweiten und die jüngeren des dritten Stadiums an den Tracheenblasen der Hummel festgehaftet. Aus den überwinterten Puparien kamen mir im Juni des folgenden Jahres die Fliegen aus. Es waren beinahe alle wieder Exemplare von Physocephala rufipes, dazu aber auch ein Paar PAysocephala vittata, 160 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Die beiden aus dem am Aten August ausgeholten Neste von Bombus lapidarius stammenden Puparien lieferten mir letztere Art, während 2 in Alcohol aufbewahrte Larven aus demselben Nest sich als PA, rufipes ergaben; dann gehörten auch von den im Neste von Bombus agrorum, welches den 2ten September erbeutet wurde, gefundenen Puparien 2 Exemplare Ph. vittata an, die übrigen 11 waren Phy- socephala rufipes. Es kommen also auch zwei verschiedene Cono- piden bei Hummeln desselben Nestes vor, was auch von vorn- herein nicht unwahrscheinlich erschien. Nachdem ich die beiden Typen gezüchtet hatte, gelang es mir auch bald an den Puparien beider einige Unterschiede zu entdecken. Unter den überwinterten Puparien befand sich leider kein einziges, welches von einer mit Vorderstigmen versehenen Larve herrührte. Da erschien es zunächst erwünscht, von dieser Art noch mehr Ma- terial zu sammeln. Der etwas regnerische und kalte Sommer des Jahres 1902 war aber für diese Untersuchungen nicht günstig, Hummeln gab es bedeutend weniger als im vorigen Jahre; erst Mitte August besserte sich die Sache etwas und gelang es mir mehrere parasitenhaltige Hummeln zu erbeuten. Um die Thiere nicht zu frühzeitig zu öffnen, hielt ich alle gefangene Hummeln, welche namentlich auf der Haide an Thymus serpyllum erbeutet wurden und meistentheils dem männlichen Geschlechte angehörten, so lange wie möglich mit Zuckerwasser und Honig am Leben, mit dem Erfolge, dass ich zuletzt unter den abgestorbenen auch wirklich einige wenige traf, welche im Abdomen ein Puparium dieser Art enthielten. Diese Puparien sind sofort dadurch kenntlich, dass sie bedeutend kleiner sind als die von Physocephala , namentlich von Ph. rufipes, und dass sie gerade umgekehrt im Abdomen liegen, d.h. mit den hinteren Stigmen der Basis des Hummel-Abdomens zugewendet. Einige, hin und wieder auf Parasiten untersuchte Hummeln setzten mich noch in Stand, auch in anderen Hinsichten meine Kenntnisse bezüglich dieser Art auszudehnen. So fand ich z. B. auch das Ate Stadium dieser Larve, zunächst als Exuvium zwischen den Eingeweiden einer Hummel, welche ein lebendes Exemplar DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 161 im 2ten Stadium beherbergte. Diese Exuvien müssen ja in der Leibeshöhle wohl immer unverändert liegen bleiben, sind aber doch meistens schwer aufzufinden. Ferner beobachtete ich auch, das wenigstens diese Art in der Mehrzahl in einem Hummel-Abdomen vorhanden sein kann. Einmal fand ich ein 1tes und 2tes Stadium zusammen; ersteres war aber offenbar seit kurzem abgestorben. Ein anderes Mal traf ich (in einem Abdomen von Bombus ter- restris J, 3 Sept. ’02) eine Larve im 4ten Stadium, 2 im 2ten, und auch 2, wohl letzteren zugehörige Exuvien des 4ten Stadiums, also im Ganzen wenigstens 3 Larven. Davon war aber nur eine des 2ten Stadiums noch lebendig, sodass auch bei dieser Art doch gewöhnlich nur eine einzige Larve ihr vollständiges Wachsthum zu erreichen scheint. Auch Physocephala-Larven wurden noch einige Male angetroffen, ferner auch am 48ten August in einem Männchen von Bombus terrestris eine Larve, welche von allen bisher beobachteten ver- schieden war und also eine vierte Conopiden-Art darstellt, welche bei Hummeln parasitirt. Die Larve war besonders durch die beiden grossen, schmalen, aus dem After hervortretenden Läppchen charak- terisirt. Glücklicher Weise war es ein Häutungsstadium, sodass ich hier die Stigmen des Stadiums 2 und 3 beide beobachten konnte. Wahrscheinlich war es eine Larve von Zodion. Von den über- winterten Puparien, welche sämmtlich in Bombus terrestris-Männchen parasitirenden und Ende August verpuppten Larven entstammten, gehörte eines Physocephala vittata an. Aus demselben krochen den 44ten Juni nicht weniger als 35 Chalcididen (subtribus Pteromalinen) hervor. Die 3 übrigen lieferten Mitte Juli die Fliegen: Sicus ferrugineus ; es war dies also die Art, welche im Larven-Stadium Vorderstigmen besitzt und schwarze Mundtheile zeigt. Merkwürdiger Weise ergaben sich mir auch die scheinbar so gut geschützten Conopidenlarven als nicht vor Parasiten gesichert. Aus einem Puparium von Conops vittatus, welches ich im September 4902 als solches in einem todten Bombus agrorum aufgefunden hatte, gingen mir im folgenden Juni 4 Exemplare einer Chalcidide 162 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAKGE ZUR KENNTNISS (subtribus Pteromalinae) hervor. Sie hatten sich an verschiedenen Stellen durch die Pupariumwand und auch durch die darüber liegende Haut des Hummel-Abdomens hindurch gebohrt. Die Pupariumwand zeigte dafür 3 runde Löcher an unbestimmten Stellen. Dass sich im Juni 1903 eine noch grössere Anzahl aus einem Conops derselben Art entwickelte, wurde oben schon mitgetheilt. Hier fand sich jedoch nur ein rundes Loch am Puparium, etwa in der Mitte, | Es war dieselbe Art wie im vorigen Fall. Die Thierchen sind 25—3 mm. lang, dunkel metallgrün, der Kopf und Thorax wenig glänzend, sehr fein gekörnelt, der Hinterleib an der Basis nur ganz wenig verschmälert, stark glänzend, an der Wurzel grün, weiter kupferfarben Fühler bräunlich. Beine braungelb, die Schenkel in der Mitte verdunkelt. Flügel glashell. Es hat sich ergeben, dass die Bestimmung des Thieres auch für berufene Bearbeiter der parasitischen Hymenopteren sehr schwierig ist, sodass ich leider einstweilen den Namen des Thieres nicht angeben kann und mich auf obige Beschreibung beschranke, welche dasselbe doch einigermaassen kenntlich macht. Dass auch Phora-Larven den Conopiden bisweilen verhangnissvoll werden können, habe ich zu meinem Schaden beobachtet. Es hatte offenbar ein Weibchen von Phora rufipes Meig. seine Eier auf eine in meinem Insectarium abgestorbene Hummel abgelegt. Die bald daraus zum Vorschein gekommenen Larven frassen zunächst die Eingeweide der Hummel, bohrten sich zuletzt auch in eine gerade verpuppungs- fähige Conopiden-Larve ein, welche sich in derselben befand, sodass nur die leere, schon braun und hart gewordene Larvenhaut übrig blieb. Einmal hatten sie sich gerade durch die Kopfpartie eingefressen, ein anderes Mal durch ein Loch an der Seite eines Pupariums. Leider gelang es mir nicht über die Ablage der Eier eigne Beobachtungen zu machen. Von mehreren Weibchen habe ich Eier untersucht. nie fand ich in denselben einen Anfang der Bildung von Embryonen. Larvipar sind die Conopiden also wohl nicht. Einige Beobachtungen älterer Autoren machen es höchst wahrscheinlich, dass die Eier unmittelbar an die Imagines der Hymenopteren abgelegt DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 163 werden. Unter den vielen untersuchten Hummeln habe ich aber nie eine Spur eines daran haftenden Eies aufgefunden, ebensowenig wie eine leere Fischale, auch wenn ich innen eine ganz junge Larve vorfand. Allerdings findet sich das jüngste Stadium schon in den Hummel-Imagines. Ob die Conopiden in die Nester ein- dringen, darüber bin ich auch nicht ganz sicher, obwohl der Umstand, dass bisweilen ein so grosser Theil der Hummeln eines und desselben Nestes angesteckt ist, doch wohl dafür spricht. Vielleicht findet dies nur bisweilen statt, werden andere Hummeln aber ausser- halb des Nestes mit je einem Ei belegt. Weil auch im sehr regnerischen Sommer von 1903 die Umstände für bezügliche Nachforschungen wieder sehr ungünstig waren, und dabei auch, was die Eiablage anlangt, soviel von einem günstigen Zufall abhängt, so bin ich zum Schluss gekommen, das mir jetzt Bekannte einstweilen den Fachgenossen zu übergeben. Inzwischen werde ich das Thema nicht aus dem Auge verlieren und halte mich auch für Mittheilung diesbezüglicher Beobachtungen bestens empfohlen. Eine mir schon jetzt zugegangene Mittheilung des Herrn Thysse, welcher einen Colletes von einer Myopa verfolgen sah, spricht auch für Infection der Imagines, obgleich in solchen Fällen doch immer zweifelhaft bleibt, ob die Thiere sich nicht einfach zum Neste führen lassen, und nur die Beobachtung der abgelegten Eier durchschlaggebend ist. Dann war auch Herr G. Ritsema Czn. zu Leiden, so freundlich, mir das ihm zu Gebote stehende, betreffende Material des Reichs- museums zur Untersuchung zu übersenden, wofür ich ihm bestens Dank sage. Es bestand dies aus folgenden Objecten: 4°. Halictus rubieundus Chr. 9, «Ulvenhoutsche bosch» in der Nähe von Breda, 8 Juni 1873, mit dem daraus gezüchteten Zodion cinereum. 2°. Megachile maritima Kirby 3, Dünen in der Nähe von Koudekerk, Zeeland, 1879, mit dem daraus erhaltenen Conops (Physocephala) vittatus. 30, Odynerus (Epipona) reniformis Gmel. £ Uddelermeer, 23Juli 164 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS 1880, mit einem Puparium im Hinterleib, wie mir scheint, von Zodion. 4°, Xylocopa olivacea F. 9, aus Liberia, mit einem daraus während der Uebersendung nach Europa hervorgekommenen, verkrüppelten, nicht näher bestimmbaren Conops (Physocephala). Gerade unlängst fand ich selbst noch in einer Apis von Celebes ein Puparium, welches am meisten mit dem von Conops (Phys.) vittatus übereinstimmte, Beschreibung der von mir untersuchten Conopiden-Larven. 1. Conops (Physocephala) rufipes F. Fig. 1—20. In den von mir untersuchten Hummeln ist mir keine Art so haüfig begegnet als C. rufipes, so dass auch diese mir zuerst in ihren verschiedenen Stadien bekannt wurde. Erstes Stadium (Fig. 1—4). Die von mir untersuchten Larven dieses Stadiums waren etwa 23 mm. lang und 1 mm. breit, der Körper langgestreckt, nur wenig abgeflacht, nach vorn allmählich verschmälert, die Segmente deutlich erkennbar. Die Farbe ist durchsichtig weisslich. Von den Mundtheilen fällt zunächst ein relativ sehr starker, schwarzer, medianer Zahn auf (Fig. 1 — 3), welcher wohl als labrum zu deuten ist. Derselbe ist an der Spitze etwas nach unten umgebogen. Neben der Basis desselben liegen die breit dreieckigen, bräunlichen Mundhaken; ihre Spitze ist stark nach unten umgebogen, und an der Unterseite findet sich ein zahnartiger Vorsprung von bedeutender Grösse, wie es bei dieser Art auch in den späteren Stadien der Fall ist. Im Uebrigen ist das Schlundgerüst nur wenig entwickelt und zeichnet sich fast nicht durch dunklere Färbung aus. Dem Pharynx scheint nur ein sehr winziges Lumen zuzukommen, wenig- stens besitzt dasselbe nur eine sehr geringe Höhe. Nahe dem Hinterende des Thieres finden sich an der Dorsal- seite die beiden hinteren Stigmen, ca. 130 u von einander entfernt. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 165 (Fig. 4). Dieselben ragen als nach vorn gerichtete, scharfspitzige Haken hervor. Ihr Stiel ist 30 « lang, die umgebogene Endpartie 45 u.. Dieselbe wird fast ganz von der einzigen Knospe, — dem Ende der Trachee — ausgefüllt. An der Stelle, wo das haken- förmige Stigma dem Körpef aufsitzt, findet sich an letzterem ein länglicher, brauner Flecken, welche sich wohl als Chitinverdickung deuten lässt. Derselbe liegt der nach vorn schauenden Endpartie des Stigmas parallel. Unterhalb der Stigmen findet sich am Körper ein in der Mitte unterbrochenes (Juerband von braunen Wärzchen mit feiner Spitze, sonst ist die ganze Körperhaut glatt. Zweites Stadium. (Fig. 5—9). Körperlänge 3!—5 mm. mit ganz ausgestrecktem Vorderende bisweilen 6 mm. Der Körper breit, abgeflacht, die Thorakalringe bedeutend schmäler als die übrigen und dadurch im ganz vorgestreckten Zustand einen schnauzenartigen Anhang bildend. Der Metathorax ist hinten be- deutend erweitert und bildet den Uebergang zu dem breiteren Hinterkòrper, Die Mundtheile sind von gelbbrauner Farbe, das Schlundgerüst wieder von geringer Entwicklung, schwarz gefärbt. Die Mundhaken ziemlich dick und kurz, unten mit einem grossen Zahn, Zwischen den Mundhaken ragt ein dreieckiges Plättchen vor, mit ziemlich scharfer Spitze und von gleicher Farbe wie erstere. Indem es die ‚obere Begrenzung der Mundöffnung bildet, möchte ich dasselbe als Oberlippe betrachten. Der oberhalb des Mundes liegende Kopftheil ist zweilappig; an jedem Lappen lässt sich ein sehr winziger Fühler und unterhalb desselben ein wohl den Maxillartaster repräsentirendes Sinnesorgan beobachten. Die zwei Hinterstigmen (Fig. 8, 9) sind eiförmig, mit scharfer Spitze, welche nach aussen und vorn gerichtet ist. Ich fand die- selben etwa 200—240 u lang, 130—150 u breit, Die wegen des Filzbeleges als Filzkammer zu deutende Endpartie der Trachee ver- zweigt sich am Ende baumartig, wie das bei vielen Dipteren-Larven der Fall ist, Jedes Zweigchen trägt am Ende eine runde Knospe von 166 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS 42—15 # Durchmesser, Im Ganzen besteht jedes Stigma aus ca. 425 solchen Knospen. An der Innenseite des Stigmas liegt die grosse Stigmennarbe. Das Filz in der kurzen und breiten Filz- kammer ist 15 u lang. Hinter den Stigmen, also zwischen denselben und der als Längs- spalte auftretenden Analöffnung findet sich eine breite, in der Mitte unterbrochene Querzone sehr feiner Stachelchen von schwarzer Farbe. Im Uebrigen ist die Körperhaut glatt. Drittes Stadium (Fig. 10—17). Die Larven des dritten Stadiums haben einen breiten, etwas abgellachten Körper. Die Kopf- und Thorakalringe sind eylindrisch und sehr viel schmäler, sodass sie dem übrigen Körper gegenüber sich als eine vorstreckbare Schnauze darstellen. Der Metathorax verbreitert sich hinten ziemlich plötzlich und bildet daselbst den Anfang des breiten, hinteren Körperabschnittes. Ganz ausgestreckt ist die erwachsene Larve etwa 11 mm. lang; hiervon kommen 4 mm. auf den vorderen, schmalen, 7 mm, auf den hinteren, breiten Körpertheil. Die Breite des letzteren beträgt 4,5 mm. Die Farbe ist gelblich-weiss. Zu beiden Seiten des Mundes fin- den sich auf einem kurzen, breiten Zapfen die wenig entwickelten Fühler und Maxillartaster. Die Mundhaken sind ziemlich plump, einfach gebogen, ca. 120 u lang; an der Unterseite findet sich wieder ein Zahn. Auch hier lässt sich ein dreieckiger, medianer Zahn (Oberlippe) beobachten. Der Pharynx zeigt kaum die gewöhn- lichen Chitinforsätze, sondern derselbe ist von einer wenig gefärbten, dünnen Chitinschicht bekleidet, an welcher sich eine sehr feine und dichte Querstreifung erkennen lässt. Noch am deutlichsten gebräunt sind 2 sich von der Oberlippe nach hinten erstreckende Streifen, welche ich als die lateralen Chitingräten (parastomal sclerites, Lown e) betrachten möchte. Meistens sind bei den cyclorrhaphen Larven wohl diese Chitingräten, nicht aber mehr ein medianer Zahn vorhanden; nach Lowne |) wird derselbe auch bei Oalliphora als «pseudolabrum» beibehalten. 1) Lowne. Anatomy of the Blowfly. I. pag. 43. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 167 Während von Prothorakalstigmen wieder keine Spur zu finden ist, fallen die hinteren Stigmen (Fig. 13, 14) durch besonders starke Entwicklung auf. Dieselben sind fast rund, an der medianen Seite abgestutzt, uhrglasartig vorragend, von etwa 585 x 650 u bis 715 x 975 u gross, anfangs rothbraun, später sehr dunkelbraun. Sie zeigen einen sehr zusammengesetzten Bau. Zunächst ver- zweigt sich die Filzkammer am Ende baumartig, wie im vorhergehen - den Stadium. Anstatt dass jedoch jeder Zweig mit einer kugelartigen Erweiterung — einer Knospe — endet, theilen dieselben sich nochmals gerade vor ihrem Ende, sodass jedem Zweige etwa 5—10 sehr kurz gestielte Knospen aufsitzen. Die Knospen, welche hier ca. 15 „ Durchmesser haben, sind also gruppenweise angeordnet (Fig. 15, 16). Im Ganzen lassen sich bei grossen Exemplaren ca. 70 Gruppen, mit einer Gesammt- zahl von mehr als 400 Knospen, an jedem Stigma beobachten, In der Mitte der Stigmen, etwas mehr nach der medianen Seite, liegt die grosse, ovale Stigmennarbe als lichter gefärbter Flecken. Der längste Durchmesser desselben, welcher der Längsaxe des Körpers parallel verläuft, ist bei den grössten Stigmen ca. 156 u lang; der kleinere Durchmesser 90 «. Ganz am Vorderrande der Stigmen liegt eine dunkelgefärbte, mit stärkeren hakenförmigen Wärzchen besetzte Stelle. (Fig. 17). Bei in der Entwicklung begriffenen Stigmen liegt die Stelle meistens noch etwas vom Stigma entfernt. Ausserdem habe ich an den Stigmen je zwei sehr feine, weisse Punkte beobachtet. Dieselben liegen lateralwärts von der Stigmen- narbe. In einem Falle beobachtete ich in einem derselben 3 in einem Dreieck angeordnete sehr feine Kreischen. Was die Bedeutung dieser Punkte ist, habe ich nicht. genau ausmachen können. Vielleicht sind sie mit den «Papillen» anderer Dipterenlarven zu vergleichen. Fast der ganze Körper ist dicht mit äusserst feinen spitzen Wärzchen übersäet. Nur an den vorderen Ringen finden sich dieselben bloss an der vorderen Hälfte der Segmente. In der Nähe der Hinter- stigmen zeigen dieselben grössere Entwicklung, Die Wärzchen stehen oft, namentlich vorn in kleinen, quer zur Längsaxe der Larve 168 (pr. 5.0. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS liegenden, reihenförmigen Gruppen. Mehr nach hinten zu stehen sie meistens einzeln; an der Ventralseite sind sie etwas weni- ger zahlreich und sind auch meistens stumpfer, was in so fern von Interesse ist, als hier von etwaiger besonderer Abnutzung an dieser Körperseite nicht die Rede sein kann. Die Puparien (Fig. 18) haben die Form des von ihnen ganz ausgefüllten Hummel-Abdomens. Die der Dorsalwand des letzteren anliegende, etwas mehr gewölbte Seite ist die Bauchseite des Pupa- riums. Dasselbe ist 8 mm. lang, die grösste Breite beträgt 5 mm., die Höhe 4,5 mm. Die Farbe ist anfangs rothbraun, später sehr dunkel kastanienbraun. Die beiden hinteren Stigmen stehen zapfen- artig vor. Zwischen denselben, etwas mehr nach unten, zeigt sich als kleiner, länglicher Längsspalt der After. Die Segmentgrenzen sind am Puparium sehr undeutlich, sowie auch die vertikale Trennungsnaht am Vorderende. Dagegen ist die horizontale Naht daselbst als erhabene Leiste sehr auffallend. Sie erstreckt sich bis an den Anfang des 1ten Abdominalringes, also bis an dieselbe Stelle wie bei den Musciden. Das ist auch mit der Vertikalnaht der Fall, denn etwa an der Grenze zwischen Metathorax und dem Aten Abdominalsegmente findet die Trennung statt. Die zwei Deckel correspondiren also ganz mit denen der Musciden, während nach meinen Befunden bei den Syrphiden ganz anderes Verhalten vorherrscht. Die innere, hyaline und sehr glänzende, irisirende Schicht der Pupariumwand löst sich besonders leicht von der dicken, äusseren, dunkelbraunen Schicht ab, so dass sie sich leicht in grösseren Stücken davon abtrennen lässt. Darunter zeigt sich dann die Wand nur sehr wenig glänzend, fast matt. Ich habe beobachtet, dass auch die Puparien der Musciden (z. B. Cyrtoneura stabulans) innen von einer solchen Schicht ausgekleidet sind, welche sich hier aber meistens nur schwer und dann nur in ganz kleinen Stückchen von denselben lösen lässt. Die Puppe (Fig 19) zeigt durch die Länge des Rüssels schon sofort ihre Conopiden-Natur. Dagegen ist der Hinterleib noch ver- DER BIOLOGIE U D SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 169 hältnissmässig breit und plump, also viel mehr dem gewöhnlichen Museiden-Typus ähnlich als bei der Imago. Die Prothorakalstigmen (Fig. 20) finden sich nicht auf zapten- oder hornartigen Trägern, sondern liegen dem betreffenden Körperab- schnitt unmittelbar auf. Das ganze Stigma ist 195 X 275 u gross, also von ovaler Gestalt und wird von einem gelblichen Saume umgeben. Die Tüpfel sind zahlreich; ich zählte deren 115; sie sind in aus je zwei Längsreihen bestehenden Radien angeordnet. Ihr längerer Durchmesser beträgt 9 u. Noch im Januar fand ich die Puppen ganz gelblich-weiss. Später, im Mai, liessen sich am Thoraxrücken vier dunkle, je aus vielen kleinen Fleckchen gebildete Längsstriemen beobachten, von welchen die zwei seitlichen die breitesten, vorne aber die kürzesten sind; dagegen erstrecken sie sich weiter nach hinten als die mitt- leren. Letztere laufen am Thorax bis ganz nach vorn. Auch die Augen waren verdunkelt. Noch später, im Juni, waren die Augen kas- tanienbraun; gerade oberhalb der Fühlerwurzel fand sich eine schwärzliche, halbmondförmige, nach unten concave Figur, so wie auch am Untergesicht eine feine Mittellinie von dieser Farbe, Die Beine waren gelblich-braun, die Wurzel der Schenkel aber dunkler. Weil die Puparien immer mit den Hinsterstigmen nahe dem After des Hummels liegen, so findet sich der Kopf der Fliege dem Thorax derselben zugewendet. Beim Ausschlüpfen wird der erste Ring des Hummel-Abdomens abgestossen. Es genügt, wenn der dorsale Deckel des Pupariums abgeworfen wird; der untere, der die Mundtheile der Larve enthält und der Dorsalwand des Hummel- Abdomens anliegt, bleibt öfters mit dem Puparium verbunden. Die Mehrzahl der Exemplare fand ich am Morgen aus der Puppen- haut ausgeschlüpft. Die Flügel waren dann noch kurz und zusammen- gefaltet, sie erstrecken sich etwa bis halbwegs des 2ten Abdominal- ringes oder noch etwas weiter. Die Körperfarbe ist zunächst hell rothbraun, auf der Mitte des Thorax schwärzlich, mit gelben Hinter- rändern der Abdominalsegmente, die Stirne weisslich mit rothbrauner Mittelstrieme. Die Kölbchen sind gelblich; der Hinterleib ist gestreckt. Tijdschr, v. Entom. XLVI. 12 170 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Die zurückgezogene Stirnblase trat hervor, sobald die Thiere mit den-Fingern festgehalten wurden; dabei traten auch die mannich- fachsten Formänderungen des Kopfes auf. Die Stirne wurde bald mehr convex, bald abgeflacht. Obgleich überdies auch die Wangen und Backen sich einigermaassen ausdehnbar zeigten, sodass letztere etwa den halben Augendurchmesser erreichen konnten, so war doch offenbar die grosse Stirnblase für das Oeffnen des Pupariums weitaus am wichtigsten. Die Farbe der Blase ist schwarzlich, die Mittelstrieme der Stirne setzt sich nicht auf dieselbe fort. Der schmale Clypeus zeigte bei dem Spiele des Kopfes fast gar keine Grössenänderung, die am oberen Theile angehefteten Fühler lagen demselben nahe angelagert, Hin und wieder zog sich die ganze Blase in den Kopf zurück und lies nur eine schmale Stirnspalte übrig. Andererseits übertrifft der Kopf mit ausgestreckter Blase den Thorax bedeutend an Grösse, An den Backen fiel ein unter den Augen liegender Längsstreifen durch braune Färbung auf. Die ausgeschlüpften Fliegen suchten sich alsbald, am liebsten an einer vertikalen Wand, eine Stelle wo das Entfalten der Flügel ruhig von statten gehen konnte. Dennoch dauerte es oft mehrere (2—3) Stunden, bevor sich an denselben etwaige Aende- rung beobachten lies. Wenn sich aber einmal der Anfang des Prozesses zeigte, dann war der ganze Flügel auch innerhalb weniger Minuten bis zur normalen Grösse herangewachsen, Inzwischen zeigten sich am Kopfe, namentlich an der Stirne, noch mancherlei kleine Verschiebungen des Integumentes, und öfters kam auch die Stirnblase noch theilweise wieder zum Vorschein. Der Rüssel ist anfangs gerade nach hinten gerichtet, wie bei der Puppe, und erstreckt sich dann etwas über die Wurzel des letzten Beinpaares. Die Kölbchen fand ich fortwährend in lebhaft zitternder Bewegung, was auch noch später der, Fall war, als die Thiere schon vollständig ausgefärbt waren. Larven von dieser Art fand ich in Hilversum bei Bombus terrestris, lapidarius, agrorum und hortorum. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 171 Einige des iten Stadiums traf ich am 4ten August 1901 in Bombus lapidarius 3; das 2te Stadium etwa vom Aten bis 20ten August, das 3te Stadium vom 4ten Aug. bis Mitte Sept. Die meisten der in der Umgebung Hilversum’s erbeuteten Conopidenlarven ge- hörten dieser Art an. Auch ein bei Bodegraven (4 Sept. 1902) gefangener Arbeiter von Bombus terrestris zeigte im Abdomen das 2te Larven-Stadium dieser Art. 2. Conops (Physocephala) vittatus F. Fig. 21—23. Diese Art ähnelt in ihren Entwicklungstadien sehr der vorigen. Wie bei letzterer fehlen den Larven die vorderen Stigmen, im Bau der hinteren Stigmen habe ich aber einige Verschiedenheit aufgefunden. Das Hinterstigma des 2ten Stadiums (Fig. 21) ist im ganzen wie das von Ph. rufipes gebildet; die Zahl der Knospen ist aber ge- ringer; ich zählte deren etwa 75; sie sind gross, rund oder etwas oval, ca. 15 w breit. Das ganze Stigma ist 300 x 195 u gross und wenig gefärbt. Eine scharfe Spitze am vorderen Ende, wie bei Ph. rufipes habe ich an demselben nicht beobachtet. Dagegen findet sich hier, vielleicht als Ersatz, eine kurze Strecke vor diesem Stigma ein dunkelbraunes Höckerchen mit einigen dicken, starken Dörnchen (Fig. 22). Beim 3ten Stadium zeigen die Hinterstigmen (Fig. 23) grup- penweise angeordnete Tüpfel, ganz wie bei PA, rufipes. Die Stigmen selbst sind aber zunächts viel länger gestreckt, mehr als 1,5 mal so lang wie breit (ca. 500 x 850 «). Hart am Vorderrande liegt wieder, etwas lateral, ein kleines, bestacheltes Fleckchen. Dann sind auch die Gruppen aus zahlreicheren Tüpfeln zusammengesetzt. Es sind fast immer mehr als 10 da, oft 12, und bisweilen sogar bis 47, ohne dass dann von 2 halb verschmolzenen benachbarten Gruppen die Rede ist, wie solche auch bei P4. rufipes öfters beob- achtet werden. Ich zählte etwa 40 ebensolche Gruppen, also ca, 500 Knospen an einem Stigma. 172 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Die Mundtheile sind braungelb, wie bei PA. rufipes gebildet; der Zahn unten am Haken schien mir diinner und mehr gebogen. Dass obige Stadien zusammengehören, dafür bürgt eine den 25 August 1902 in einem männlichen Bombus terrestris aufgefundene Larve, welche gerade das 3te Stadium erreicht hatte, aber gleich- zeitig am hinteren Ende noch die Haut des 2ten behalten hatte. Das Puparium von PA. vittata lässt sich zunächst an den schmäleren Hinterstigmen erkennen. Dieselben sind hier je in der Mitte etwas gekielt; der Kiel verläuft von oben nach unten; sie sind sehr dunkel braun, glänzend; das ganze Puparium ist von derselben Farbe, aber matt. Die Oberfläche ist durch feine, netzartig verlaufende erhabene Linien etwas runzelig, während dieselbe bei Ph. rufipes fast ganz glatt ist. Auch ist die Form des Pupariums etwas verschieden, die grösste Breite liegt in der Mitte, während das von Ph. rufipes meistens nahe dem Vorderende am breitesten ist. Die von letzterer Art sind auch grösser; das grösste, welches mir von PA. vittata vorliegt, ist 7 mm lang. Das Prothorakalstigma der Puppe ähnelt dem von PA. rufipes. Es ist ca. 135 X 165 w gross, gelblich mit einem ca, 45 u breiten Saume von derselben Farbe; ich beobachtete etwa 7 Tüpfel- strahlen, zusammen mit etwa 72 Tüpfeln. Die Filzkammer ist 140 u breit und 300 « lang. Die Puparien liegen im Abdomen wie die von PA. rufipes, also mit den Hinterstigmen ganz am Ende des Hummelabdomens. Die eben ausgeschlüpften Fliegen sind ganz rothbraun, auch die Füsse, nur das äusserste Ende des Abdomens ist dunkler; der Kopf ist weisslich, die Fühler und Augen aber dunkel. Es dauert bisweilen lange, ehe die Flügel sich entfalten ; bei einem am Morgen ausgeschlüpften Exemplar fand dies erst am Abend des folgenden Tages statt, aber erst nach reichlicher Befeuchtung. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 173 Larven von dieser Art fand ich in folgenden Hummeln, alle zu Hilversum: Bombus lapidarius L.8. d. 30 Juli 1901, in der Nähe des Nestes todt gefunden; mit erwachsener aber todter Larve. » » » d. 1 Aug. 1901, vor dem Neste todt ge- i funden; mit erwachsener Larve, welche sich bald verpuppte und im folgenden Juni die Fliege lieferte. Bombus lapidarius L. 3. d. 1 Aug. 1901 im Neste aufgefunden, mit Larve im Sen Stadium; ebenfalls gezüchtet. » » pd. 20 Aug. 1904 auf Distelblüthen ge- funden; die Larve verpuppte sich am 25 Aug., war aber im folgenden Sommer ab- gestorben. » agrorum F. 2 Puparien im Neste gefunden dem 2 Sept. ’01. Das eine lieferte im folgenden Juni die Fliege, das andere 4 parasitische Chalcididen. » terrestris L. 3. d. 25 August 1902 auf Blüthen gefunden mit gerade ins 3e Stadium übergegangener Larve. » terrestris L. 3. im Aug. 1902 auf Blüthen gefunden: lieferte im Juni 1903 35 Chalididen. An der mir von Herrn Ritsema zur Untersuchung überlassenen Megachile maritima Kirby d, welche im Inneren des Abdomens noch das Puparium beherbergte, war ersteres nur etwas in die Länge gezogen. An der Oberseite war zwischen dem Jen und dem 2en Ringe ein Spalt, durch welchen sich offenbar der Conops hindurch gezwungen hatte. Hinten waren die Hinterstigmen des Pupariums nicht sichtbar. Das Puparium lag wieder mit dem Vorderende nach vorn, und die Ventralseite nach oben gekehrt; es zeigte die Merkmale der von mir aus Bombus gezogenen. 174 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS 3. Conops (Physocephala) spec. Auch von dem Puparium im Inneren der Xylocopa olivacea F. aus Liberia, welche ich ebenfalls von Herrn Ritsema zur Untersuchung erhielt, war äusserlich nichts zu beobachten; auch war der Hinter- leib der Biene nicht einmal länger als gewöhnlich. Das Puparium sieht dem von Pd. rufipes sehr ähnlich, es ist dunkel purpurbraun, oben und unten glatt, etwas glänzend, an den Seiten mit netzartigen Linien, welche aber weniger dicht gelagert sind als bei PA. vittata. Es ist ziemlich stark abgeflacht, wie es auch mit dem Hinterleib der Biene der Fall ist, 7 mm. breit. und 5 mm. hoch. Letzterer war hinten etwas klaffend. Die daselbst befindlichen, aber von aussen her nicht erkennbaren Hinterstigmen des Pupariums sehen denen von Ph. rufipes sehr ähnlich; sie sind etwas höher als breit, mit sehr zahlreichen Höckerchen. Das Puparium liegt wieder mit der Ventralseite dorsalwärts, Ein wenig auffallender Spalt, an der Ventralseite zwischen dem 1ten und 2ten Segmente des Abdomens der Biene, zeigte die Stelle, wo die Fliege ausgeschlüpft war. 4. Conops (Physocephala) spec. in Apis spec. von Celebes. Das Puparium sieht dem von C. vst- tatus ähnlich, ist jedoch etwas weniger runzelig und hinten stärker verschmälert. Die glänzenden Hinterstigmen ragen stark vor; sie sind seitlich zusammengedrückt; die Tüpfel finden sich in Gruppen von 10—12. 5. Sicus ferrugineus L. Fig. 24—38. Erstes Stadium (Fig. 24, 25). Die Larven sind im ersten Sta- dium ca. 1,5 mm. lang, weisslich, langgestreckt, nach vorn allmählich verjüngt und das hintere Ende abgerundet. Am meisten auffallend sind das Schlundgerùst mit den Mundtheilen und die hinteren Stigmen. Ersteres zeichnet sich durch seine schwarze Farbe von dem von Physocephala aus, auch die oberen und die zusammen eine DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 175 Rinne bildenden unteren Fortsätze sind noch theilweise von dieser Farbe. Die Mundhaken sind lang, vorn mit je 2 fast gleichgrossen Spitzen; zwischen den beiden Haken findet sich eine median gestellte. scharfe Spitze, welche nach oben schaut; dieselbe ragt aber nicht weiter nach vorn vor als die Haken, Die ganze Länge des schwarzen Schlundgerüstes beträgt 290 w. Die hinteren Stigmen (Fig. 25) sind wie bei der neugeborenen Phy- socephala-Larve gebildet und zeigen also je einen Tüpfel am 24 u langen, hakenartig nach vorn vorspringenden Stigma. Der sich an der Basis dieses Stigmas nach vorn anschliessende Bezirk ist wieder dunkelbraun gefärbt. Die beiden Stigmen stehen in 60 « Entfernung von einander; gleich hinter denselben findet sich auch hier ein Querband von nicht dicht gelagerten, schwarzen, spitzen Wärzchen. Ich beobachtete von diesem Stadium zunächst Exuvien, ferner auch vollständige Exemplare. Sie fanden sich an der Basis des Hummel- Abdomens; Ende August traf ich das Exuvium bei einem das zweite Stadium beherbergenden Bombus terrestris; ein anderes Exemplar die- ser Art zeigte mir zur selben Zeit ein todtes erstes Stadium, gleichzeitig mit einem noch lebenden 2ten Stadium, ein drittes hatte 2 leere Exuvien und ein todtes Exemplar des iten Stadiums, nebst 2 des 2ten Stadiums, den Exuvien entsprechend, im Abdomen. Von den 2 letzteren lebte aber nur noch das eine; die Hummel war jedoch schon abgestorben, sodass auch daszweite wohl bald zu Grunde gegangen sein würde. Man kann nicht gerade annehmen, dass die kleineren Larven wegen Futtermangels gestorben sind, sodass das Vermuthen nahe liegt, dass sie von der grössten Larven ermordet wurden, wie Pantel dasselbe in ähnlichem Fall bei Meigenia floralis Meig. beobachtet hat '). Zweites Stadium. Fig. 26—29. Körperlänge 2—4 mm. Gestalt länglich, nach vorn allmählich verschmälert. 1) Pantel. Sur la biologie du Meigenia floralis Mg. Bull. Soc. Ent. France 1902 p. 59. 176 (DR. J.C. H. DE MEIJERE ) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Die Kopflappen, welche je einen sehr wenig entwickelten Fühler und Maxillartaster tragen, sind kurz und stumpf. Die Mundtheile und das Schlundgerüst sind schwarz gefärbt. Es giebt wieder eine dreieckige Oberlippe, mit schwarzer Spitze. Die Mundhaken sind ziemlich lang und stark, am Ende etwas aufge- gebogen, unten ohne Zahn. Sie liegen bald vertical, bald sind sie stark seitwärts ausgespreizt und dann mehr oder weniger hori- zontal. Das Schlundgerüst ist massiv und lässt die oberen und unteren Fortsätze in gewöhnlicher Weise erkennen. Namentlich ist der untere Fortsatz sehr hoch, in der Mitte mit einem hellgefärbten, ovalen Fleck. Die untere Begrenzung der Mundhöhle bildet ein ovales, schwarz- gerändetes, convexes Chitinplattchen, welches am Rand in die Kopfhaut übergeht. Die Vorderstigmen (Fig. 27) sind in diesem Stadium sehr un- scheinbar. Sie stellen sich als schwarze Punkte dar, welche bei starker Vergrösserung noch eine Zusammensetzung aus etwa 12 sehr kleinen, runden, fast sitzenden Knöspchen erkennen lassen. Das ganze Stigma ist ca. 15—30 u lang und 12 u breit. Der End- theil der zugehörigen Trachee ist aber zu einem soliden «Stigmafaden» zusammengefallen, so dass wir es hier mit einer rudimentären Bildung zu thun haben. Dies ist also der erstbekannte Fall eines Stigmafadens, welcher am Ende noch ein rudimentäres Tüpfelstigma aufweist. Ich fand dieses Stigma etwa 140 u hinter dem Ende des Schlund- gerüstes: dieser Abstand ist aber natürlich etwas verschieden, je nachdem sich der Kopf mehr oder weniger in ausgestrecktem Zustande befindet. k Die Hinterstigmen (Fig. 29) liegen an der Rückenseite; sie sind länglich eiförmig, vorn in eine Spitze ausgezogen, etwa 110— 135 u lang und sehr dunkel gefärbt. Sie bestehen aus meistens 6—8 sitzenden, bald runden, bald ovalen Knospen von wechselnder Grösse, welche in einem Bogen angeordnet sind; ausnahmsweise findet sich eine gesondert in der Mitte des Stigmas gelagert. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 177 Bisweilen kommen deren auch noch mehr, z. B. 10-11 vor; ein Exemplar zeigte deren an der einen Seite 8, an der anderen 11. Unterhalb dieser Stigmen liegt ein Querband von schwarzen, spitzen Wärzchen, welches bei dieser Art in der Mitte keine Unter- brechung zeigt. Weiterhin ist die Körperhaut glatt. Aus der Analöffnung können zwei neben einander liegende, nach aussen schauende, ovale Läppchen ausgestülpt werden, welche den von mir hei der Zonchoptera-Larve beschriebenen sehr ähnlich sehen. Pantel !) erwähnt ebensolche Gebilde bei mehreren Tachi- niden und bezeichnet sie als «branchies sanguines». Drittes Stadium. Fig. 30—37, Der mit ausgestrecktem Vorderende je nach dem Alter von 4—7 mm. lange Körper ist breit, etwas abgeflacht, nach vorn meistens allmählich verschmälert. Die Körperform kann im Uebrigen sich sehr stark ändern, wie aus den einem und demselben Exemplare ent- nommenen Abbildungen (Fig. 31) hervorgeht. Die die Fühler tragenden Läppchen sind wie im vorigen Stadium gebildet, sie sind sowie die ganze Kopfpartie ganz zurückziehbar innerhalb des mit feinen Häkchen besetzten Vorderrandes des Prothorax. Mundtheile und Schlundgerüst sind wieder schwarz und sehen denen des vorigen Stadiums ähnlich. In Fig. 33 habe ich dieselben gezeichnet, wie sie sich ganz im Anfang des Stadiums zeigen. Die verschiedenen Theile sind dann noch ganz von einander gesondert, während später fast alles verwachsen erscheint. Es lassen sich hier sehr schön die verschiedenen Sclerite erkennen, welche Lowne in seinem Handbuch ?) für die erwachsene Larve von Musca domestica angiebt. Auf den Mundhaken folgt zunächst sein «hypostomal Sclerite», dann der Cephalopharynx, an wel- chem hinten die oberen und unteren «cephalopharyngeal pro- cesses» erkennbar sind. Der oberhalb des Vorderendes des Cepha- 1) Pantel. Sur quelques details de l’appareil respiratoire et de ses annexes dans les larves des Muscides. Bull. Soc. Entom. France 1901, p. 59. 2) Lowne. The anatomy, physiology, morphology and development of the Blowfly. London 1890/92. I p. 45. 178 (pr. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS lopharynx liegende Stab ist das «parastomal sclerite», welches hier also eine bedeutende Länge erreicht. Die vorderen Stigmen (Fig. 34) finden sich am Hinterende dec Prothorax; nur wenn der Vorderkörper ganz ausgestreckt ist, liegen sie an der Oberfläche, etwas hinter dem Schlundgerüst, meistens aber ist der betreffende Abschnitt mehr oder weniger in den Mesothorax zurückgezogen. Sie stellen ein in die Breite gezogenes, ovales Tüpfel- stigma dar mit einem längsten Durchmesser von ca. 130 u. Die 12—15 wu grossen, runden oder ovalen Knospen sind an der Oberfläche desselben gleichmässig zerstreut. Im Ganzen besteht jedes Stigma aus etwa 35 Knospen. Wegen der dichten Anordnung dieser Knospen ist die baumartige Verzweigung der Filzkammer bei äusserer Ansicht schwer wahrnehmbar. Die Hinterstigmen (Fig. 36) ragen am Ende der Dorsalseite uhrglasartig vor. Sie sind fast halbkugelig, mit einem längsten Durchmesser von 450—520 u, und aus sehr zahlreichen, ca. 400 Knospen zusammengesetzt. Dieselben sind meistens einfach oval oder rund, von 12-15 u Durchmesser, nur wenige sind am Ende zweitheilig (Fig. 37). Diese Stigmen sind also viel einfacher gebildet als die von PAhysocephala , indem die secundäre Gruppen- bildung hier fehlt. Vorne grenzt an diese Stigmen je ein bräun- liches, mit dunkelgefärbten Zähnchen besetztes Chitinstückchen. Hinter den Stigmen findet sich schon an eben in dieses Stadium eingetretenen Larven ein Querband von schwarzbraunen, spitzen Wärzchen. Dasselbe ist in der Mitte nicht unterbrochen. Bei älteren zeigt sich fast der ganze Körper mit ebensolchen Wärzchen besetzt; nur an den vorderen Ringen (Pro- und Mesothorax) finden sie sich bloss an der vorderen Hälfte. Diese Wärzchen waren am Anfang des Stadiums natürlich auch schon da, fallen dann aber durch ihre Farblosigkeit gar nicht auf. !) Am Vorderkörper bilden 1) Dasselbe Verhalten erwähnt Brauer auch für Aypoderma-Larven. Heisst es doch in der Monographie der Oestriden p. 116 über das 3e Stadium von H. Diana: „Gleich nach der Häutung ist die Larve nicht zur Bestimmung geeignet, indem ihre Dornen reinweiss und dadurch schwer zu sehen sind”. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 179 sie sehr unregelmässige Querreihen, weiter nach hinten stehen sie ganz zerstreut. Aus der Analöffnung können zwei ebensolche Läppchen hervorge- streckt werden, wie ich sie beim vorigen Stadium beschrieben habe Die Larven dieser Art wurden von mir bei Bombus terrestris, lapidarius, und agrorum angetroffen, bei B. lapidarius aber nur sehr selten. Das 2e stadium kam von Anfang August bis Anfang September vor, das 3e von Ende Juli bis Anfang September. Wie schon p. 61 erwähnt wurde, fand ich von dieser Art bisweilen mehr als eine Larve in derselben Hummel, Im Gegensatz zum Verhalten bei den PAysocephala- Arten sind bei den in den Hummel-Abdomina befindlichen Puparien dieser Art die Hinterstigmen dem Thorax der Hummel zugewendet; sie finden sich also an der Basis dieses Abdomens. Dennoch findet man auch hier kurz vor der Verpupping die Larve mit dem Kopf nach vorn gewendet. Die Ventralseite des Pupariums liegt wieder der Dorsalseite des Hummel-Abdomens an. Diese Puparien sind von sehr dunkler, fast schwärzlicher Farbe, überall äusserst fein gekörnelt und in der Mitte am breitesten; sie sind ca. 6 mm. lang und 4 mm. breit. Die Segmentgrenzen sind kaum angedeutet, am vorderen Ende sind sie noch ‚am besten erkennbar. Daselbst finden sich auch als zwei glänzend schwarze Knöpfchen die beiden vorderen Stigmen; am hinteren Ende, etwas an der Rückenseite, die beiden viel grösseren, ebenfalls glänzend schwar- zen, runden, uhrglasförmig hervorragenden hinteren Stigmen, Das Puppenstigma zeigt dasselbe Verhalten wie bei den vorigen Arten; es ist 150 x 225 u gross und enthält etwa 130 Knospen, welche in etwa 9 Strahlen angeordnet sind. Die Farbe ist gelb- braun. Die Filzkamner ist fast so breit wie das Stigma (ca. 200 u) und doppelt so lang (ca. 400 «). 6. Zodion cinereum F. Fig. 39, 40. Die Freundlichkeit des Herrn Ritsema setzte mich in die Lage, auch über das Puparium von Zodion etwas mittheilen zu können. 180 (DR J. 0. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Es lag mir ein von demselben bei Haliztus rubicundus Chr. beob- achteter Fall vor. Das leere Puparium, woraus die Fliege hervor- gekrochen, findet sich noch im Abdomen der Biene, das Vorderende war nach vorn gerichtet, die Ventralseite nach oben, also wie es bei Conops rufipes und vittatus der Fall ist. Das Puparium ist 4 mm. lang, 2 mm, breit, cylindrisch, nur sehr wenig abgeflacht, dorsal etwas flacher, unten gewölbt, die Segmentgrenzen sind nicht wahrnehmbar. Die Wand ist viel dünner als die der Conops-Arten, überhaupt zart, von hellerer Farbe, röthlich bis braungelb, etwas glänzend, glatt. Nur bei stärkerer Vergrösserung zeigen sich überall’ rôthliche, zerstreute, dreieckige dunklere Wärzchen; hin und wieder finden sich, den Segmenten in Anzahl entsprechend, nackte Querbänder. Das Vorderende ist ziemlich zugespitzt, das hintere gerundet. Vorderstigmen habe ich nicht beobachtet; das Schlundgerüst ist nicht gut erkennbar, aber doch sicher viel mehr dem Verhalten von Conops, als von Sicus ähnlich. Der Pharynx zeigt jedenfalls keine oberen und unteren Fort- sätze, sondern ist ganz blass, wie bei ersterem. Die hinteren Stigmen ragen ziemlich stark vor, sie sind glän- zend schwarz, je mit mehreren Höckern, welch je 4—5 Knospen aufweisen. Diese Stigmen sind ca. 250 u breit und 300 wu lang. Das Puparium öffnet sich am vorderen Ende mit 2 Klappen, ganz in der Weise der Musciden. Im vorliegenden Fall hatte sich die untere Klappe nicht gelöst. Das Vorderstigma der Puppe ist blassgelb, sehr zart; die Tüpfel sind äusserst klein, von länglicher Gestalt; sie liegen in Radien angeordnet wie bei den oben beschriebenen Conopiden, Die Filz- kammer ist 180 u lang und 90 u breit, das Stigma ist wenig breiter. Bei dem von Herrn Ritsema erhaltenen Odynerus (Epipona) reniformis Gmel. 2 (p. 63) fand sich im Abdomen ein dem oben beschriebenen sehr ähnliches Puparium, wahrscheinlich also auch von einer unserer Zodion-Arten. Es zeigte auch dieselbe Lage. An der Oberseite waren der 5te und 6te Ring des Abdomens der Wespe stark auseinander gezogen; .daselbst befanden sich die Hinter- DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 181 stigmen des Pupariums, nur von der straff gespannten Zwischen- membran dieser Segmente überdeckt. Ein den 18 August zu Hilversum gefangenes Männchen von Bombus terrestris enthielt im vorderen Theile des Abdomens eine Larve, welche mir von allen bis jetzt beobachteten verschieden erschien (Fig. 41, 42). Das Thier war ca. 4 mm lang, breiter als hoch, nach vorn hin stark, aber allmählich verschmälert. Das Schlund- gerüst, die Hinterstigmen und besonders die grossen Analblätter liessen es sogleich als eine abweichende Art erkennen. Die Larve war im zweiten Stadium, aber gerade stand die Häutung bevor, sodass sich auch die Organe des 3ten Stadiums zum Theil schon ganz deutlich beobachten liessen. Dem zweiten Stadium gehört wohl zunächst das Schlundgerüst an. Dasselbe zeichnete sich dadurch aus, dass die Haken schwarz, der übrige Theil des Gerüstes aber fast gar nicht verdunkelt war. Erstere sind gross, mit langer, fast gerader Spitze und unten mit einem Zahn. Am Schlundgerüste sind die unteren Fortsätze wegen ihres verdunkelten Unterendes noch wohl erkennbar, die obere Wand ist aber nicht merkbar gefärbt, und es ähnelt dieses Gerüst also mehr dem von Physocephala als von Kicus. Vorderstigmen fehlen diesem Stadium. Die hinteren sind von hellbrauner Farbe, der ovale 60 x 90 u grosse Endtheil trägt mehrere (ca. ein Dutzend) ebenfalls ovale, ziemlich grosse Tüpfel von 12 x 20 u. Gleich vor dem Stigma findet sich ein am Rande gezähneltes Chitinplättchen von tiefschwarzer Farbe. An der Dorsalseite findet sich gleich vor und gleich hinter diesen Stigmen ein breites Band von schwarzen Häkchen ; die beiden Bänder berühren einander am Seitenrande des Körpers fast und können sich auch in der Mitte einander nähern, sodass die Stigmen mehr oder weniger von denselben überdeckt werden. Das vordere Band is breiter als das hintere; bei ersterem schauen die Wärzchen nach vorn, bei letzterem nach hinten, diese sind auch mehr zugespitzt. Ferner findet sich auch noch an einem der vorderen Körperringe, 182 (DR. J. C. H. DE MEIJERE). BEITRAEGE ZUR KENNTNISS gleich hinter dem schnauzenartig verjüngten Vorderende ein schmales Querband von Wärzchen, welche aber nicht sehr dunkel gefärbt sind, und auch am folgenden Ringe kommen noch einige ebensolche vor. An der Ventralseite dagegen finden sich solche an den meisten Ringen, besonders am hinteren Theile des Körpers, aber auch hier sind sie im Ganzen weniger zahlreich als an den um die Hinterstigmen stehenden Bändern. Diese Wärzchen sind am Ende stumpf. Aus dem After können zwei relativ grosse, länglich eiförmige Blätter hervorgestreckt werden, in welchen sich ein Paar Tracheen verzwelgen. An dem dritten Stadium sind besonders die Hinterstigmen be- merkenswerth (Fig. 42). Dieselben sind nach dem Schema von Physocephala gebildet, aber im Ganzen ist die Zahl der Tüpfel be- deutend geringer, Die Filzkammer zeigt bis 16 Ausstülpungen, welchen je 2—6 kurzgestielte, runde Knospen von 15 « Diameter aufsitzen. Im Ganzen enthält jedes Stigma deren 60—70; die Stigmen selbst sind ca. 260 Xx 320 u gross, sie sind etwas länger als breit. Vor dem Stigma steht wieder ein gezahntes Chitinplättchen, welches dem des 2ten Stadiums an Grösse überlegen ist. Die vor- deren Stigmen waren eben in der Anlage begriffen. Es zeigten sich schon einige wenige sitzende Knospen; doch liess sich ihre Zahl nicht genau ermitteln und es dürften diese Stigmen wohl über- haupt von winziger Grösse bleiben. Auch Wärzchen waren an beiden Körperseiten eben angelegt und noch farblos, sie sahen wie spitze, dreieckige Blättchen aus; sie fanden sich an allen Körpersegmenten, an dem kleineren hinteren Theil derselben aber spärlicher. . Im Allgemeinen findet zich zwischen dieser Larve und dem oben be- schriebenen Puparium von Zodion einereum F. eine bedentende Ueber- einstimmung, besonders auch in den Hinterstigmen, sodass ich es als sehr wahrscheinlich betrachte, dass ich es hier ebenfalls mit einer Zodion-Larve zu thun hatte. So lange wir aber die Larven von mehreren Conops-Arten und von den Myopa-Arten nicht kennen, lasst sich dies nicht sicher entscheiden. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 183 Anatomisches über die Conopiden-Larven. Ueber die Anatomie der Conopidenlarven lagen bis jetzt fast nur die Angaben von Lachat und Audouin aus dem Anfang des vorigen Jahrhunderts vor. Dieselben beziehen sich auf eine Larve, welche am 7ten Juli 1818 im Hinterleibe eines Bombus lapidarius aufge- funden wurde. Die Autoren erkannten zunächst die Aehnlichkeit des betreffenden Thieres mit dem von Bosc als Dipodium apiarium beschriebenen und als ein Wurm betrachteten Parasiten, hegten aber die Ansicht, dass es sich hier gar nicht um einen Wurm, sondern um eine Dipterenlarve handle und, nach der kurz bevor von Baumhauer und Latreille aufgefundenen Entwicklung von Physocephala rufipes aus Hummelnestern, wohl um eine Larve letzterer Art, eine Ansicht, welche in der von ihnen gegebenen Abbildung des hinteren Stigmas eine wichtige Stütze findet. Die in Gruppen angeordneten Tüpfel, wie auch ich sie bei dieser Art fand, sind nämlich in dieser Figur ganz gut erkennbar. Es handelt sich also wohl um diese oder eine sehr verwandte Art. Auch die gelb- braunen, unten mit einem Zahn versehenen Mundhaken stimmen gut mit meinem Befunde überein. Die Abhandlung erschien zunächst im Bulletin des Sciences, par la Societe Philomatique de Paris, 1819, wurde bald darauf nach dem inzwischen erfolgten Absterben Lachat’s von Audouin erweitert und mit mehreren Abbildungen in den Mémoires de la Société d’histoire naturelle de Paris ') publicirt. Aus seinen Angaben geht ganz richtig hervor, dass im Darm- tractus die Coecalanhänge fehlen und dass der Proventriculus fast nicht vom folgenden Abschnitt gesondert erscheint, Auch die 4 Malpighischen Gefässe, von welchen 2 an der Wurzel verbunden sind, wurden richtig beobachtet. Wenn angegeben wird, dass die Oberlippe gerundet, die Unterlippe dreickig ist, so hat wohl eine Verwechslung beider statt gefunden Die «poches sphériques placées sur le trajet de l’oesophage» sind wohl das obere Schlundganglion. 1) I, 1823. p. 329—339, 184 (DR. J. C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Auch die Haupteigenthümlichkeiten der Hinterstigmen wurden, obgleich nur mit schwacher Vergrösserung, richtig wahrgenommen. Ein eigenthümliches Gebilde wird noch aus der Gegend des Magens erwähnt. Mit dem hinteren Ende desselben findet sich verbunden «une petite sphere, un peu déprimée, argentée et bril- lante; elle a deux faces séparées par une aréte où s’attache l’en- veloppe générale intérieure; elle n’est pas difficile à briser et ressemble au dedans à un morceau d’amidon mouillé ne conservant qu’une légère humidité. On a cru voir autour d'elle quelques restes de vaisseaux gréles, blanchätres, entremélés ensemble (1. c. Fig. 12 t. i.)” Ein ebensolches Gebilde habe ich bei den von mir untersuchten Larven nicht auffinden kénnen, sodass ich über die Bedeutung desselben nichts sagen kann. Im Uebrigen habe ich die Anatomie dieser Larven nur insofern berücksichtigt, als mir für einen Vergleich mit anderen verwandten Dipteren-Larven von Wichtigkeit erschien. Eigenthümliches zeigt sich dabei nur wenig. Die Speicheldrüsen sind einfache, langgestreckie Säcke, welche bei einer erwachsenen Larve von Physocephala rufipes etwa 2.5 mm. Länge erreichen; vorn sind sie etwas schmäler als hinten. Ein Saugmagen fehlt. Der Proventriculus ist rund oder etwas birnförmig und von gewöhnlicher Bildung; der Chylusmagen in seiner ganzen Länge gleich weit, ebenso wie der Enddarm. Bei der erwähnten Larve war der Oesophagus 130 u, der Chylusmagen 700 «, der Enddarm 400 u breit. Letzterer war 9 mm. lang, der Chylusmagen 28 mm. Die Malpighi’schen Gefässe entspringen zu je 2 mit einem ge- meinsamen, ca. 800 u langen Grundstück gerade vor dem Anfangs- theile des Enddarms; sie sind von gelblicher Farbe, mit Ausnahme dieser gemeinsamen Endtheile, welche ganz farblos sind. Besondere Erweiterungen lassen sich an diesen Gefässen nicht beobachten; nach dem blinden Ende hin werden sie nur sehr allmählich etwas weiter. In den Zellen derselben finden sich sehr kleine ungefärbte Körnchen. Der Fettkörper is weisslich. Sonst fallen von den inneren Organen besonders die oft sehr weiten Längstracheen auf; den grossen Hinterstigmen entsprechend zeigen sie besonders in der DER BIOLOGIE U.D.SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 185 hinteren Körperhälfte ein sehr grosses Volumen, namentlich bei der Sieus-Larve. Sonst aber zeigen auch die Tracheen, wie es mir scheint, die gewöhnliche Anordnung und es fehlen hier irgend welche pinselförmige Anhäufungen von tracheole, wie sie z. B. von Oestriden-Larven und Tipuliden-Larven bekannt sind und von mir auch bei der Larve von Dilophus beobachtet wurden. Die verschiedenen Arten von Conopiden-Larven zeigten mir im Ganzen alle denselben anatomischen Bau. Das centrale Nervensystem zeigt das für die cyclorrhaphen Larven charakteristische Verhalten. Das obere Schlundganglion liest im Metathorax gerade am Ende der schauzenartig vorstreckbaren, dünneren vorderen Körperpartie; der Bauchstrang ist sehr kurz und gedrungen. - Der Bau der Imagines. Ueber die Bildung des Kopfes der Conopiden wurden schon manchmal Angaben gemacht. Hauptmerkmale sind: Die Stirne ist in beiden Geschlechtern breit, die Periorbiten sind sehr klein oder gar nicht entwickelt, das Cerebrale dagegen meistens gross, der Scheiteldreieck von bedeutender Grosse (Myopa), mittelmässig (Sicus, Zodion) oder ganz fehlend (Conops, Physocephala). Die Stirnspalte ist kurz, namentlich bei Myopinen, bei Conopinen erstreckt sie sich bis zur halben Höhe der Augen, bleibt aber weit von denselben entfernt, so dass Wangen und Backen in breiter Verbindung stehen. Die Lunula ist meistens nicht sichtbar. Die Backen sind gross, oft sehr stark entwickelt, wie bei Myopa. Vibrissen fehlen, sowie eine Vibrissenecke. Namentlich das Verhalten der Periorbiten ist hier noch von In- teresse. Noch am besten entwickelt sind sie bei Myopinen. Bei Steus z. B. ragen sie neben den Augen als keilförmige Theile vor, etwas weiter als das hier nur kurze Scheiteldreieck. Sie führen noch einige Härchen, welche sich als wenig entwickelte Fronto-orbitalbörstchen deuten liessen. Das Cerebrale ist hier vorn dreispitzig, der mittlere Tijdschr. voor Entom. XLVI, 13 186 (DR. J. C. H. DE MEIJERE.) BEITRARGE ZUR KENNTNISS Theil stellt das Scheiteldreieck dar. Gleiches Verhalten findet sich bei Myopa, Occemyia und Dulmannia; bei Myopa ist der Stirn- dreieck aber von beträchtlicher Grösse und vorn spitz. Besonders breit ist das Cerebrale bei Zodion; die beiden äusseren Zacken desselben verlaufen ganz neben den sehr schmalen Periorbiten und sind noch etwas breiter als letztere. Als Beispiel der Conopinen kann die Untergattung Physocephala dienen: das Cerebrale ist hier sehr breit, vorn abgerundet und in der Mitte etwas vertieft: es fehlen hier ein Scheiteldreieck, sowie auch die Ocellen ganz, was wohl schwerlich als primitiver Zu- stand zu deuten ist. Indem das Cerebrale hier fast die Augen berührt, enden die Hinterhauptsorbiten noch vor denselben und fehlen also Periorbiten ganz. Dasselbe Verhalten findet sich auch bei den echten Conops-Arten wieder (Fig. 47). Wenn wir das Verhalten der Conopiden mit dem anderer Holo- metopen, z. B. der Tetanocerinen vergleichen, so schliessen sich Formen wie Jlyopa, Sicus u. s, w. noch am meisten diesen an (Fig. 45, 46). Doch sind auch bei Tetanocerinen die Periorbiten schon etwas besser entwickelt, indem die Hinterhauptsorbiten oben sich breiter auf die Stirn ausdehnen. Doch ist der Unterschied nur sehr gering, und es dürften jedenfalls den Conopiden nicht die Peri- orbiten ganz abzusprechen sein, wie es Hendel behauptet hat !). Für die Conopiden trifft dies jedenfalls zu, aber indem diese sich auch in mancher anderen Hinsicht als die phylogenetisch jün- geren, am meisten in spezielle Richtungen entwickelten Formen erweisen, so möchte ich auch das Fehlen der Periorbiten, sowie des Scheiteldreiecks als späteres Ereigniss betrachten. Indem nach Hendel auch die Fortsetzung des Scheiteldreiecks in der Form einer Strieme, welche sich bis nahe der Fühlerbasis erstreckt, als primitives Merkmal zu deuten ist, und dieses sich wohl bei einigen Sciomyziden z. B, nicht aber bei den Conopiden erhalten hat, so sind auch in dieser Hinsicht letztere nicht ohne weiteres als die niedrigsten Holometopen zu betrachten. 1) Hendel. Revision der palaearktischen Sciomyziden. Abhandl. k. k. zool. bot. Ges. Wien II. p. 3. SSS SSE DER BIOLOGIN U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 187 Ueber die Stirnblase habe ich aber schon einige Angaben ge- macht. Fig. 47 zeigt dieselbe von Physocephala in ausgestülptem Zustande, in Fig. 43 und 44 findet sich dieselbe eingezogen abgebildet. Ueber die Mundtheile der Conopiden finden sich bemerkens- werthe Mittheilungen in der Arbeit Becher’s «Zur Kenntniss der Mundtheile der Dipteren.» Ich möchte hier das Verhalten mit seinen eigenen Worten angeben: «Die Familie Conopidae zeichnet sich durch einen weit vorgestreckten Rüssel aus, der nur durch Verlängerung der Unterlippe zu stande kommt, und entweder ge- rade oder knieförmig gebogen ist. Nur die Unterlippe ist wohl entwickelt, während die anderen Theile mehr minder zurücktreten, Die Oberlippe ist stets kurz, ihre Länge beträgt nur ein Drittel der Länge der Unterlippe oder ihres oberen Schenkels. Sie be- steht, wie sonst, aus 2 Lamellen und deckt nur den Anfang der Unterlippenrinne, deren Ränder sich, wie bei dsi/us im weiteren Verlauf berühren und so das Saugrohr schliessen.. In diesem liegt die schwache und dünne Stechborste, die entweder der Oberlippe an Länge gleicht (Sicus Scop.) oder sie mehr als zweimal über- trifft (Conops L., Myopa F., Occemyia R. D.). Unterkiefer sind stets vorhanden, und kann man an ihnen, wie bei anderen Holo metopa, Basis und Lade unterscheiden; doch ist leztere fast rudi- mentär, indem sie ein kleines, abgerundeten Plätichen darstellt, an das sich die Basis als Chitinstab anschliesst, der zu Seiten des Schlundgerüstes liegt. Zwischen Basis und Lade sitzen die Taster auf, die sich bei Conops auf ein kugliges, beborstetes Knöpfchen beschränken, während sie bei den anderen Gattun- gen kurz und ungegliedert, doch deutlich vorhanden sind. Die Unterlippe von Conops, dessen Rüssel nicht gekniet ist, zeigt die gewöhnlichen Theile, doch nicht sehr scharf gesondert. Die End- lippen sind kurz und breit, mit Pseudotracheen. Bei Sicus, Myopa und Orcemyia ist der Rüssel gekniet und gleicht dem von Siphona ; das Mentum ist schwach chitinisirt, dagegen die obere Platte der Unterlippe sehr stark”. Wie aus dem Obenstehenden hervorgeht, fasst Becher die 188 (pr. J. C. H. DE MEIJERE.) BEITRARGE ZUR KENNTNISS Conopiden als Unterabtheilung der Holometopa auf, womit sie auch, was die Bildung der Mundtheile, von der abnormalen Verlänge- rung einiger Theile abgesehen, gut übereinstimmen. Ein durchgrei- fender Unterschied findet sich hierin aber zwischen Schizo- und Holometopen nicht. Wohl zeichnen sich mehrere Holometopen durch stärker entwickelte Unterkieferladen aus, während diese bei Schizo- metopa entweder nicht auffindbar oder nur sehr rudimentär vorhanden sind (Mesembrina, Dasyphora, Graphomyia, Myospila). Auch sind die Unterkiefertaster bei den Schizometopa meist cylin- drisch oder keulenförmig, während ihre Form bei den Holometopa sehr wechselnd ist. Zusammenhang mit dem Unterkiefer lässt sich bei den Schizometopa keiner erkennen, während er bei den Holo- metopa oft sehr deutlich ist. Deutliche, wenn auch meist kurze Unterkieferladen sollen sich bei folgenden Gattungen der Holome- topen finden: Leria, Sciomyza, Tetanocera, Limnia, Ortalis, Myodina, Sapromyza, Urophora, Tephritis. Sepsis, Nemopoda, Themira, Piophila, Mieropeza, Psila, Mosillus; sie sind also sehr verbreitet. Bei 7ry- peta und Platyparea sind die Laden sehr klein; bei allen übrigen untersuchten Gattungen fehlen sie vollkommen. Im Allgemeinen lässt sich das Verhalten der Mundtheile bei den Holometopen also als etwas primitiver wie das der Schizometopen betrachten. Bei Cono- piden sind die Unterkieferladen aber sehr klein, wie bei den oben er- wähnten Muscinengattungen, und wie Becher es auch für ein Paar Trypetinen angiebt. Was die Schizometopen mit verlängertem Rüssel anlangt, so weicht Stomoxys durch die stark verhornte Unterlippe mit der Pseudotracheen entbehrenden Endlippen ab; Prosena durch die sehr kurze Oberlippe und Stechborste und von mehreren Conopiden auch durch die sehr kleinen Taster; Siphona durch die der Laden entbehrenden Unterkiefer und die verlängerten Endlippen. Letzteres st auch bei einigen Holometopen mit geknietem Rüssel (Myopites, Ensina, Tephritis) der Fall. Wenngleich sich also, nach den obigen, von Becher entlehnten Angaben, eine Entscheidung zwischen näherer Verwandtschaft mit Holo- oder Schizometopen nicht mit Bestimmtheit ziehen lässt, so DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 189 weichen die Conopiden dagegen von den Syrphiden in dem Bau der Mundtheile entschieden ab, indem hier die Oberlippe und besonders die Unterkiefer stärkere Entwicklung zeigen. Letztere sind hier mehrfach gekrümmte Chitinklingen, die an ihrem vor- deren Ende spitz zulaufen und deutlich in Basis und Kaustück getrennt sind. Es sind diese, welche Latreille veranlassten, die Syrphiden als im Besitz eines Rüssels mit vier inneren Chitinstücken (also die Unterkiefer, Oberlippe und Hypopharynx) den übrigen Athericeren (= Cyclorrhaphen, mit Ausnahme der Pupiparen) gegen- über zu stellen. Auch ist die Oberlippe bei den Syrphiden an der Spitze eigenthümlich gelappt und die Kiefertaster sind nur bei Xanthogramma kurz. - Was die Unterkiefer betrifft, so verhalten sich aber auch nicht die «Aschiza» alle gleich. Bei Pipunculiden sind dieselben relativ gross, bei Platypeziden und Phoriden aber fehlen sie vollständig und sind nur deren Taster vorhanden. Der Hinterleib ist in so fern von besonderer Bedeutung als derselbe besonders für die Unterscheidung der Sexen in Betracht kommt, indem die sonst bei den Cyclorrhaphen üblichen Unter- scheidungsmerkmale — Breite der Stirne, Länge der Krallen und Pulvillen hier entweder ganz im Stiche lassen oder doch keinen besonders sicheren Entschluss ermöglichen. Glücklicherweise sind die Eigenthümlichkeiten des Abdomens bei den Sexen sehr auffällig verschieden. Das wusste man schon seit langer Zeit, was aber die eine, was die andere Sexe war, darüber sind die Forscher nicht bald einig geworden. Man hatte beobachtet, dass ein Theil der Exemplare am Bauche einen schuppenartig hervortretenden Anhang besitzt, und dass das Abdomen mit einem hornartigen Endstück endet, während bei anderen beide Anhänge fehlen. Mehrere Autoren hielten erstere für die Männchen, so z. B. noch Zet- terstedt, der ausserdem den älteren Autoren, unter ihnen schon Linné, den Vorwurf macht, dass sie die Sexen verkehrt auffassten. Von Rondani wurde später vermittels scharfsinniger Zusammen- stellung der Befunde der wahre Sachverhalt dargestellt. Er behauptete zunächst, dass das hornartige Endstück und der schuppenartige 190 (DR. J. C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Fortsatz immer bei Exemplaren derselben Sexe auftreten, indem sie daselbst öfters beide vorhanden sind. Dann fand er, dass bei diesen Exemplaren öfters die Krallen kürzer waren als bei anderen derselben Art und schloss daraus, das erstere die Weibchen waren, was auch mit dem Verhalten bei Dalmannia und dem amerikanischen Stylogaster gut stimmte, wo auch die eine Sexe längere Anhänge am Hinterleibe aufweist, und wo namentlich bei Sty/ogaster von allen Autoren diese als Weibchen angesehen wurden. Auch stützt er seine Ansicht auf einige von ihm beobachtete Copulationen, bei welchen die mit Anhängen versehenen Thiere unten zu sitzen pflegen, und diese Stelle nehmen auch sonst bei den Dipteren gewöhnlich die Weibchen ein. Obgleich das Oeffnen eines Hinterleibes und das Auffinden der Eier ihm leichter zum Ziel geführt haben würde, kommt Rondani durch diese ziemlich verwickelten Betrachtungen doch zu einer richtigen Auffassung der Sexen und führt als Endergebniss an, dass die Weibchen gekennzeichnet sind: «O per la minore esten- sione de’ pulvilli ed uncini de’ tarsi: o per la presenza di un pezzo corneo più o meno sviluppato e variamente conformato posto all’ apice dell’ addome: o per una capsula valviforme ventrale prodotta della dilatazione di un segmento dell’ addome: o finalmente per la strettezza rimarcabile del quinto annello addominale in paragone di quella fra il quali è collocato». Im Allgemeinen ist der Hinterleib bei den Männchen kürzer, am Ende meistens kolbenartig. Aeusserlich sind 8 gut ausgebildete Ringe sichtbar, der 9te ist nur ein ganz kleiner Höcker, auf welchem der Enddarm ausmiindet; der 6te und 7te sind weniger deutlich ge- getrennt als die übrigen, der 7te bei Conops z. B. viel kleiner als der 6te. Die Tergite begrenzen die Oberseite und die Seite des Abdomens, und biegen sich auch noch etwas über die Unterseite hin. In der Mitte lassen sie hier aber einen ziemlich breiten Zwischenraum, in welchem die Sternite als eine Reihe kleiner Plättchen sichtbar sind. Von Girschner !) wurde darauf hingewiesen, dass bei den 1) Girschner. Allgem. Zeitschr. f. Entom. I. p. 15. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 191 Calyptraten die Sternite sehr verschieden ausgebildet sind und oft durch eine breite, membranöse Partie von den Tergiten getrennt sind. Die Conopiden hat er nur beiläufig untersucht und schreibt denselben eine nur sehr schmale Bauchmembran zu. Dem kann ich aber nicht beistimmen. Ich habe dieselbe öfters von bedeutender Entwicklung gefunden, während die Sternite selbst sehr rückgebildet sein können, Das Sternit des Aten Ringes ist meistens breit schuppenartig und schliesst seitlich an das bezügliche Tergit un- mittelbar an. Die Sternite des 2ten, 3ten und 4ten Ringes sind schmäler und jederseits von einer mehr oder weniger breiten Bauchmembran begrenzt. Das 5te Sternit dagegen ist wieder breit und es fehlt hier die Membran. Wenigstens bei Sicus zeigt auch das 6e Segment vorn noch ein, wenngleich sehr kurzes, aber breites Sternit. Relativ stark entwickelt sind die Sternite noch bei Conops s. str. So werden bei Conops quadrifasciatus (Fig. 48) und flavipes die Sternite des 2ten—6ten Ringes allmählich schmäler, das erste ist läng- lich dreieckig, bei den übrigen sind die Seitenränder fast parallel. Die Bauchmembran ist hier mässig breit. Viel mehr zurückgegangen sind die.Sternite bei den PAysocephala- Männchen (Fig. 51). Hier findet sich an der Basis des 2ten Seg- mentes ein ganz kleines, dreieckiges Chitinplättchen, welches in eine feine Spitze ausläuft. In den Segmenten 3 und 4 ist kaum noch etwas von Sterniten zu erblicken, es findet sich hier nur ein sehr schmaler, nach hinten etwas erweiterter, glänzender Streifen, sonst wird alles von der matten Bauchmembran in Anspruch ge- nommen. Das Sternit den 5ten Ringes ist dagegen wieder vollständig entwickelt. Fast dasselbe Verhalten zeigt Physoeephala vittata. Das fein- spitzige Sternitchen des 2ten Ringes beschränkt sich auf die proximale Hälfte desselben, und an den Ringen 3 und 4 konnte ich hier gar nichts von Sterniten beobachten. Der 5te Ring ist unten wieder ganz stark chitinisirt. Unter den Myopinen sind bei Myopa die Verhältnisse fast wie bei Conops s. str., nur sind die Sternite dem kürzeren Abdomen ent- 192 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS sprechend relativ breiter und kürzer, die des 2ten und 3ten Ringes bisweilen etwas breiter als lang. Doch ist auch die Bauchmembran noch ziemlich breit. Bei Occemyia atra is das Sternit des 2ten Ringes langgestreckt, dreieckig und erreicht fast das Ende dieses Ringes; die Sternite der Segmente 3 und 4 schliessen sich demselben an und sind kurze, rechteckige Plättchen, etwas breiter als die des vorangehenden Segmentes. Dagegen zeigt Sicus ferrugineus wieder starke Reduction. Es findet sich hier fast das Verhalten von Physocephala wieder: das Sternit des 2ten Ringes ist in der distalen Hälfte sehr schmal und an den Ringen 3 und 4 lässt sich nur ein feiner Längsstreifen beobachten, welcher kurze Härchen trägt und das Sternit dar- stellt. Der 5te Ring hat ein gut entwickeltes Sternit, dasjenige des 6ten ist äusserst kurz und liegt proximal vor dem Copulations- apparat. Sehr kurz dreieckig ist auch das Sternit des 2ten Ringes bei Zodion cinereum; es erreicht noch nicht das Ende des bezüg- lichen Segnientes, und an den Segmenten 3 und 4 ist die ganze Bauchseite membranös. Am Hinterleib der Weibchen lassen sich meistens 6 Ringe und ein aus 2 deutlichen Ringen zusammengesetzter Endkolben unterscheiden. Schon Rondani hat richtig bemerkt, dass der 5e öfters viel kürzer ist als die übrigen; auch, dass dieser unten den schuppenartigen An- hang trägt und nicht der 4e, wie man früher gemeint hat. Die letzten Ringe bilden den oft durch stärkeren Glanz auffallenden hornigen Anhang, welcher auch oft unten vorragt. Wie bei den Männchen sind die Tergite gross, die Sternite aber sind auch hier von ver- schiedener Entwicklung. So fand ich bei Conops vesicularis 9 das Sternit des 1ten Segmentes breit und dem Tergit anliegend, das des 2ten etwas schmäler, besonders hinten, und von einer schmalen Membran begrenzt. In viel grösserem Maasse ist das aber mit dem 3ten Sternit der Fall. Dasselbe endet hinten ziemlich spitz und wird jederseits von einer breiten Membran umgeben. Die kurze Unterseites des Aten Ringes schien mir ganz membranös. Gleiches Verhalten zeigt Conops flavipes (Fig. 49). Bei Physocephala rufipes DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 193 (Fig. 52, 53) aber sind nur äusserst geringe Spuren von Sterniten, je an der Basis der Segmente 2 und 3 übrig geblieben, während Segment 4 unten wieder ganz weich ist. Unter den Myopinen schliesst sich Occemyia wieder nahe an Conops an, indem das ite Sternit gross ist, sich hinten allmählich etwas verschmälert; auch die beiden darauf folgenden Ringe zeigen hier noch ein deutliches Chitinplättchen. Auch bei Myopa finden sich, wie bei den Männchen, noch ziemlich gut entwickelte Sternite, auch an den Segmenten 3 und 4, welche jedoch an den Seiten von einer breiten Bauchmembran begrenzt sind. Bei Zodion sind die Segmente 3 und 4 unten ganz membranös und das Sternit des 2ten Segmentes bildet ein an der Basis be- findliches, dreieckiges Plättchen, welches bei weitem das distale Ende dieses Segmentes nicht erreicht. Bei Sicus ferrugineus 2 (Fig. 55, 56) fand viel stärkere Re- duction statt. Das Sternit des 2ten Segmentes ist noch gut ent- wickelt, nach hinten allmählich verschmälert. Am 3en und 4en findet sich aber nur je an der Basis ein ovales Chitinplättchen, welches sich in eine sehr feine Linie fortsetzt. Auch an dem breiten Hinterleibe von Dalmannia sind die Ster- nite sehr stark reducirt. Das des 2ten Ringes bildet ein noch ziemlich starkes, dreieckiges Plättchen, welches sich, wenigstens bei D. punctata, wegen seiner schwarzen Farbe scharf von der sonst mattgelben, ganz menbranösen Bauchwand abhebt. So verhält es sich bei den Männchen. Die Weibchen zeigen auch am dritten Ringe noch ein sehr kleines, schwarzes Chitinplättchen, welches nur bisweilen in der Form eines schmalen, schwarzen Streifchens sich über die halbe Länge des Ringes erstreckt, meistens aber noch viel mehr reducirt ist. Auch das Plättchen des 2en Segmentes erreicht nicht immer den Hinterrand desselben. Die hervorragende Bedeutung für die Systematik, welche in letzterer Zeit die Anordnung der Macrochaeten erlangt hat, hat mich angeregt, auch daraufhin die Conopiden näher zu unter- suchen. Bis jetzt waren dieselben in dieser Familie noch wenig 194 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS beachtet. In seiner grundlegenden Arbeit über die Chaetotaxie theilt Osten Sacken darüber nur ganz kurz Folgendes mit : «Macrochaetae almost undeveloped, hardly distinguishable from hairs or minor bristles; undistinguishable in Coxops; in Stylogaster a pair of conspicuous vertical bristles, and distinct fronto-orbital ones». Auch ich fand, dass die Macrochaeten im Allgemeinen einer- seits wegen starker Behaarung wenig erkennbar waren, anderer- seits bei mehreren auch fast ganz fehlen Am leichtesten zu heob- achten erschienen sie mir bei den Zodion-Arten und ich werde deshalb dieselben zunächst bei diesen eingehender beschreiben. Am Hinterkopfe finden sich zunächst 2 Postvertikalborsten ; am Ocellenfleck 2 nach vorn gerichtete Ocellarborsten, Vertikal- borsten nicht deutlich genug erkennbar. Auch an der Stelle der Fronto-orbitalborsten finden sich nur feinere Börstchen. Auch am Thorax sind die Macrochaeten im Ganzen zart, mehrere aber doch noch gut erkennbar. Es finden sich einige kurze, feine Humeralborsten, und gleich hinter dem Humeralcallus 2 eben- solche Posthumeralborsten. Dorsocentralborsten lassen sich bis 7 vor, und ca 4 hinter der Quernaht beobachten, von welchen namentlich letztere gut ausgebildet sind. Die inneren Dorsocentralborsten (Acrostichalborsten auct.) sind fein und kurz; vor der Quernaht beobachtete ich deren etwa 3. Stärker ist die Praesuturalborste. In der Nähe desselben, weiter ventralwärts liegt eine Notopleuralborste. Die an der Stelle der Intraalarborsten vorkommenden Härchen sind so fein, dass sie einen sicheren Schluss über ihre Natur nicht zulassen. Supraalarborsten sind gar nicht zu erkennen; Postalarborsten sind jederseits 2 vorhanden. Das Schildchen trägt 6 Borsten, welche nach der Terminologie Girschner’s !) als apicale, subapicale und basale zu deuten sind. An den Brustseiten fallen zunächst die 3 Sternopleuralborsten auf. 1) Girschner. Ueber eine neue Tachinide und die Scutellarbeborstung der Musciden. Wien. Ent. Ztg. XX. 1901. p. 69. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 195 Dieselben sind in fast gleicher Entfernung mehr oder weniger in ein Dreieck angeordnet, sodass sich nicht entscheiden lasst, ob 2 vorn oder 2 hinten gelagert sind. Bisweilen sind deren 4 vorhanden, 3 in einer oberen Reihe und eine mehr nach unten, in anderen Fallen fand ich deren nur 2. Oberhalb der Vorderhiiften kommen jederseits 2 Prothorakalborsten vor. Am Hinterleibe kann von Macrochaeten fast nicht die Rede sein. Es findet sich hier nur am 2ten bis 5ten Segmente je vor dem Hinterrand eine Querreihe von Borsten, welche durch etwas gréssere Starke sich von der sonstigen Behaarung des Ilinterleibes unterscheiden Auch sind sie auf grössere schwarze Punkte eingepflanzt wie die anderen und ähneln darin z. B den Scutellarborsten. Ich glaube wohl, dass sie Marginalmacrochaeten reprasentiren; doch lässt sie ihre geringe Entwicklung nicht mit Sicherheit als solche deuten. Was die übrigen Genera der Conopiden anlangt, so habe ich bei denselben meistens die Macrochaeten noch weniger entwickelt ge- funden, als bei Zodion. Nur in einem Falle beobachtete ich Borsten an einer Stelle, wo sie bei letzterem fehlen, nämlich an den Ptero- pleuren, namentlich von Conops (Physocephala) vittatus. Es finden sich daselbst 3 oder 4 über einander stehende Borsten. Bei C. chrysorrhoeus sind sie meistens viel kürzer; die nahe verwandte C. rufipes zeigt von denselben keine Spur. Im Uebrigen sind gerade in dieser Untergattung die Macrochaeten bis auf geringe Rudimente verloren gegangen Namentlich bei Conops rufipes kann man sagen, dass dieselben ganz felılen. Bei C. vittatus kommen oben an den Sternopleuren noch einige sehr wenig entwickelte Börstchen vor, während am Thoraxrücken und am Schildchen die Bérstchen sich zwischen den sonstigen Härchen nicht genügend unterscheiden lassen. Bei den anderen Conops-Arten sind die Macrochaeten meistens etwas besser vertreten. Am Kopfe fehlen dieselben auch hier. Zwei Prothorakalborsten über einander beobachtete ich bei C. quadrifasci- atus. Dieselbe Art hat an den Sternopleuren zwei längere Borsten, und überdies noch einige kürzere. An der Schwiele zwischen Flügel- wurzel und Schildchen stehen auch 2 lange Borsten (Postalarborsten), 196 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS bei C. flavipes daselbst 4. Am Seitenrande des Thorax kommen auch ein Paar Macrochaeten vor, welche bei C. quadrifasciatus länger sind als bei C. flavipes und wohl als Notopleuralborsten zu deuten sind. Das Schildchen trägt meistens 2 Borsten, gerade vor der Spitze (C. quadrifasciatus, strigatus, vitellinus, vesicularis; bei letzterer Art sind dieselben sehr kurz). Dagegen hat C. seutellatus deren 4, während ich bei C. flavipes gar keine auffinden konnte. Bei Sicus ferrugineus lassen sich die Borsten wegen der längeren Behaarung schwer beobachten, zumal dieselben überhaupt schwach entwickelt sind. Zu beiden Seiten der Stirne stehen neben den Augen je ca 4 feinere Fronto-orbital-bòrstchen. Am Thorax finden sich an denselben Stellen, wie bei Conops, einige längere Haare, welche wohl die Macrochaeten darstellen; wegen ihrer geringen Verschiedenheit von den sonstigen Haaren lässt sich aber ihre Zahl nicht genau angeben. Prothorakalborsten finden sich 2—3, Sternopleuralborsten mehrere am oberen Ende dieses Thoraxab- schnittes. Das Schildchen trägt 6 längere Borsten. Auch Myopa fasciata Meig. hat daselbst deren 6. Am Thorax- rande finden sich 2 Notopleuralborsten und ca. 3 Postalarborsten, Zwei vor dem Schildchen stehende Borsten sind wegen ihrer Ent- fernung von einander wohl als die hintersten Dorsocentralborsten zu deuten. Von Sternopleuralborsten kommen 2 oben an den Sterno- pleuren vor. Dann besitzt diese Art noch jederseits 2 ziemlich kurze Prothorakalborsten und am Kopfe 2 Postvertikal-, 2 Ocellar- und einige Frontoorbitalbörstchen, alle aber von geringer Entwicklung, Länger sind die Postvertikalborsten bei Myopa testacea. Bei Myopa variegata kommen überdies, den Augen mehr genähert, oben am Hinterkopfe je 2 lange Borsten vor (Vertikalborsten). Schwächer entwickelt sehe ich diese auch bei M. fasciata. Auch bei Occemyia atra sind die Macrochaeten klein und in der sonstigen Behaarung versteckt. Sternopleuralborsten sind in der Mehrzahl vorhanden; ferner auch 2 Prothorakalborsten. Ueber Glossigona kann ich nur mittheilen, dass die Macrochaeten DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 197 sehr wenig entwickelt sind. Oben an der Sternopleuren finden sich einige Börstchen. Ee finden sich also unter den Conopiden, was die Macrochaeten anlangt, verschiedenartige Zustände der Reduction. Ich zweifle nicht, dass diese Familie von in der Beborstung hochstehenden Dipteren abzuleiten ist. Ueber das Nervensystem hat uns namentlich wieder Brauer mit Benutzung der Angaben von Brandt und Künckel, unter- richtet. Nach seinen Angaben finden sich bei Myopa und Conops am Bauchstrang 1 Ganglion im Kopfe, 2 einander nahe anliegende im Thorax und 1 im Abdomen. Das im Kopfe befindliche ist aus 2 hinter einander liegenden durch Verschmelzung entstanden, und in gleicher Weise sind die anderen als Complexe aufzufassen. Von denen des Thorax umfasst das erste die drei eigentlichen Thorakalganglien, während das zweite als die verschmolzenen 4—6 ersten Abdoninalganglien aufzufassen ist, welche hier, wie bei den meisten höheren Dipteren, in den Thorax gerückt sind. Die übrigen Abdominalganglien, also das 5te—8te, resp. 6te—8te oder 7te—8te bilden zusammen das einzige im Abdomen liegende Ganglion. Merkwürdiger Weise findet sich nun letzteres nach der Sexe an verschiedener Stelle, wie es auch schon von L. Dufour und Brandt beobachtet und, wenigstens für Myopa, von Brauer bestätigt wird. Bei Myopa & sind die fünf ersten Abdominalganglien in den Thorax gerückt und liegt das durch Verschmelzung vom 6ten, 7ten und 8ten gebildete Ganglion im 3en Ringe des Abdomens ; dagegen hat das ¢ die 6 ersten Abdominalganglien im Thorax, während das verschmolzene 7te und 8te im vorletzten Abdominal- ringe liegt. Bei Conops soll entweder das 1te—4te oder das 1te—5te im Thorax liegen, und also das 5te—8te, resp. das 6te— Ste das im Abdomen befindliche Ganglion bilden. Aus der Tabelle bei Brauer geht hervor, dass das Verhalten des Myopa-Weibchens ganz stimmt mit dem der Acalypteren (mit Ausnahme von Scatophaga und Psila). In welchem Ringe daselbst 198 (DR. J.C. It. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS das verschmolzene 7te—8te Abdominalganglion liegt, wird aber nicht angegeben. Dagegen sind bei Psila und Scatophaga, ganz wie bei den Calypteren, alle Abdominalganglien verschmolzen und in den Thorax gerückt, sodass das Abdomen nur periphere Nerven enthält. Bei Syrphus findet sich im Thorax ein mit dem bei Conops ganz übereinstimmendes Verhalten, indem die 4 ersten Abdominalganglien im Thorax liegen. Von den übrigen ist das Ste ganz frei, das 6te— Ste aber sind verschmolzen, sodass hier das Abdomen an zwei Stellen ein Ganglion aufweist. Ebensolche 2 Ganglienknoten sind nach Brandt den Syrphiden im Allgemeinen eigenthümlich, sodass sich diese Gruppe hierin durchgreifend von den Conopiden unter- scheidet. An den weiblichen Geslechtsorganen sind namentlich die receptacula seminis interessant. Es finden sich sowohl bei Conops flavipes als bei Sicus ferrugineus (Fig. 57), Zodion notatum und Myopa testacea 4 von diesen Gebilden und ihre Ausführungsgänge vereinigen sich paarweise sehr bald zu einem gemeinsamen Gang. Wie gewöhnlich bei Dipteren, sind diese receptacula an ihrer schwarz- braunen inneren Wand leicht kennbar; sie sind von runder Gestalt. Von den beiden Forschern, welche sich besonders mit diesen Organen bei Dipteren beschäftigt haben, von Siebold !) und Löw ?, erwähnt keiner von beiden speziell dieses eigenthümliche Verhalten der Conopiden. Ersterer sagt wohl: «In manchen Mus- ciden sind vier runde Samenkapseln paarweise verbunden, welche 2 Ausführungsgänge nach der Scheide schicken», welche diese Mus- ciden sind, führt er aber leider nicht an; doch möchte sich diese Angabe auf Conopiden beziehen. Löw blieben ebensolche Fälle ganz unbekannt. Den genannten Fällen gegenüber erscheint es sehr interessant, dass bei Dalmannia punctata die Verdoppelung der receptacula noch nicht stattgefunden hat. Hier finden sich deren 2 einfache, runde, 1) Von Siebold. Miiller’s Archiv. 1837 p. 416. 2) Löw. Germar’s Zeitschr. f. d. Entomol. III. 1841 p. 386. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 199 ebenfalls mit sehr dunkelbrauner innerer Chitinschicht, welche sich mit dieser Farbe nur ganz wenig in den langen Ausführungsgang fortsetzt. Die beiden Ovarien zeigen das gewöhnliche Verhalten. Bei Co- nops (Physocephala) rufipes enthält jedes Ovarium etwa 17 Eiröhren, welche je etwa 7 Eier in verschiedener Entwicklung erhalten, umso weiter fortgeschritten, je näher sie dem Oviduct liegen. Bei Szcus ferrugineus enthält jedes Ovarium ca. 12 Eiröhre. Wenn die Ansicht Portchinsky’s richtig ist !), dass näm- lich nur je das dem Oviducte zunächst liegende Ei seine vollständige Entwicklung erreicht und die anderen zu Grunde zu gehen pflegen, dann wäre also Conops rufipes im Stande 34 Larven, und Sicus ferrugineus deren 24 zu liefern. Vielleicht kommen aber bei län- gerer Lebensdauer noch mehr Eier zur Entwicklung. Alle mir bekannt gewordenen Conopiden-Eier sind von länglicher Gestalt, an dem einen Ende zugespitzt, an dem anderen mit einem ver- schiedenarlig gebildeten Anhang versehen, welcher als Micropyle fungirt. In dem sich bildenden Ei schaut letzterer Pol nach innen. Bei Conops flavipes (Fig. 66) sind die aus dem Abdomen heraus praeparirten Eier 990 u lang und 260 u breit, der Anhang ist etwas C.-formig gebogen, 130 u lang, das Ende ist trichterförmig erweitert und der Rand dieses Trichters ist in zahlreiche Fäden zerfetzt. Gleiches Verhalten findet sich bei Conops (Physocephala) rufipes (Fig. 67,68) und vittatus (Fig 69). Bei ersterer sind die Eier ebenfalls langgestreckt, bis 1,4 mm. lang, die Fäden sind 3 u breit; bei letzterer 940 « lang, 195 wu breit, der Anhang 33 u lang. Die Fäden am Rande des Trichters sind 6 u dick, Sicus ferrugineus (Fig. 70) hat Eier von 1,3 mm. Länge und 260 w Breite; der Anhang ist 50 u lang, also relativ kurz und läuft am Ende ın 4 umgebogene Zipfel aus, welche am Rande noch wieder gezähnelt sind. Bei Zodion notatum sind die Eier etwa 580 u lang, 90 u breit, 1) Osten Sacken. On Mr. Portchinski’s publications on the larvae of Muscidae. Berlin. Entom. Zeitschr. Bd. XXXI. 1887. p. 19. 200 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITEAEGE ZUR KENNTNISS der Anhang ziemlich lang (30 „), am Ende mit Fäden ausgerüstet, wie bei Physocephala, dieselben sind aber weniger zahlreich. Auch bei Dalmannia punctata (Fig. 71, 72) zeigen sie wieder die gewöhnliche langgestreckte Form, der untere Theil ist jedoch all- mählich verjüngt, das Ende ziemlich spitz. Der obere Fortsatz ist kurz, mit 2 Wirteln von Anhängen besetzt, das Ende ohne Fäden. Diese Eier sind ca. 700 u lang und 130 wu breit. Auch die Copulation habe ich einige Male beobachtet. An einer sonnigen, windstillen Stelle sah ich im Monat Juli mehrere Male an einem und demselben Morgen, einmal auch nachmittags, Paare von Sicus ferrugineus und von Conops flavipes. Die Copulation fand in der Blume statt, welche gerade von einem der Exemplare, wohl dem Weibchen, besucht wurde. Die Thiere zeigten sich daselbst sehr scheu, sodass es nicht gelang, Näheres zu beobachten. Ich zweifle aber nicht, dass die eigenthümliche Einrichtung des weiblichen Hinterleibes gerade für diesen Prozess von Bedeutung ist. Das Männchen zeigt an seinem Hinterleibsende gar keine Greif- zangen oder sonstige Organe, wie sie sonst bei den männlichen Dipteren oft in so starker Entwicklung vorhanden sind; sein kolbenartiges Hinterleibsende passt aber genau in der Höhle, welche sich daselbst bei dem Weibchen befindet, und welche vorn von dem Anhang des Sen Segmentes, hinten von dem hornartigen Hinterleibs - ende begrenzt wird, Dieses eigenthümliche schuppenförmige Organ findet sich bekanntlich bei den Weibchen der verschiedenen Arten sehr verschieden gross. Stark entwickelt zeigt es sich nach Schiner bei Conops capitatus Löw, diadematus Rond., vesicularis, quadrı fasciatus , flavipes, Physocephala rufipes, truncatus, vittatus, bei Occemyia, Zodion u. s w.; dagegen ist es nur klein bei Conops signatus, ceriaeformis, strigatus, Physocephala variegata, Sieus und Myopa; es finden sich also auch bedeutende Unterschiede innerhalb derselben Gattung. Die Hinterseite dieses Gebildes zeigt sich fast ganz matt, was dadurch veranlasst wird, dass die Haut hier mit dicht gelagerten, bei Conops flavipes in Gruppen von je etwa 1—12 dicht neben einander stehenden, kurzen, dicken Dörnchen besetzt ist (Fig. 50). DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 201 Die gleiche Structur zeigt auch der mittlere Theil des 6en Ster- nits, und die dadurch erreichte rauhe Beschaffenheit ist für das Festhalten des daselbst eingeklammerten Abdomen -Endes des Männ- chens wohl sehr förderlich (Fig 73). Das bezügliche Organ der Weibchen von Sicus ferrugineus und von Myopa testacea zeigt ebensolche kurze, dicke Dörnchen von tiefschwarzer Farbe, dieselben sind hier aber weniger in Gruppen angeordnet, sondern bilden lange Querreihen. Es steht wohl mit der Ausbildung dieser eigen- thümlichen Organe in Verbindung, dass sonstige äussere Copulations- organe fast ganz fehlen. Bei den Männchen von Conops flavipes konnte ich überhaupt keine Anhänge beobachten; bei Sicus ferru- gineus (Fig. 58, 59) finden sich am 8en Hinterleibsringe noch 2 sehr kleine Parameren in der Gestalt kurzer, unbehaarter, stab- förmiger Vorsprünge von gelbbrauner Farbe, welche aussen an der erweiterten Basis mehrere starke, schwarze Dörnchen tragen. Auch am sehr kleinen Yen Segmente, dem Analsegmente (Fig. 60), findet sich kaum irgendwelche lamina basalis angedeutet. Dasselbe zeigt bei letzterer Art unter dem After nur eine durch eine Längs- furche tief zweitheilig erscheinende Schuppe, welche mehrere län- gere Borsten trägt. Der nahe vor den Parameren nach aussen tretende Penis zeigt am Ende einen langen, lappenförmigen, längsgefalteten Anhang, welche mit kurzen, dreieckigen, schwärzlichen Wärzchen dicht besetzt ist. Derselbe ist bei Conops flavipes relativ kürzer als bei Sicus. Auch die Paraphalli des Penis sind besonders bei letzterer Art noch erkennbar. Die Apodemen in der Nähe des Penis verhalten sich innerhalb der Familie verschiedenartig. Bei Sieus ferrugineus (Fig. 58, 59) zeigen sich an denselben vorn 2 Fortsätze, bei Conops flavipes (Fig. 61) nur einer, während Dalmannia daselbst gar keinen aufweist. Bei dem Weibchen besteht der hornartige Kolben (Fig 56) am Hinterleibsende aus 2 deutlichen Segmenten (dem Jen und 8en). Letzteres zeigt unten an der distalen Ecke des Tergites einen schwarzen, starken Haken (Conops rufipes, Sicus ferrugineus). Dagegen sind die Anhänge zu beiden Seiten des an der Hinterleibsspitze Tijdschr. v. Entom. XLVI, 14 202 (DR. J.C H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS liegenden Anus hier wieder sehr kurz, schuppenförmig. Dorsal liegt zwischen denselben das kleine 9e Tergit. Die äusseren Genitalien der Gattung Dalmannia zeigen ein von dem oben Beschriebenen abweichendes Verhalten. Bei den Männchen (Fig. 62) trägt der Penis hier statt des Lappens einen langen, fadenförmigen Anhang, welcher nach vorn gekrümmt ist; es finden sich also nicht 2 Fäden, wie von mehreren Autoren angegeben wurde. Wie ich an einem Exemplare beson- ders deutlich beobachten konnte, bildet dieser Faden ein 90 u breites Band, welches an der dem Körper zugewandten Seite nackt, an der anderen Seite ziemlich lang behaart ist. Im Leben liegen die Ränder dieses Bandes gegen einander, sodass dasselbe eine aussen behaarte Röhre bildet, durch welche wohl das Sperma in die Vagina eingeführt wird. Ueber die Zahl der Körperringe kam ich nicht ganz ins Klare. An dem sehr kurzen Analsegmente geht ein gut ausgebildeter Ring voran, welcher wohl mit dem 8ten von Sicus homolog ist, nach Zählung sich aber als der 7te ergiebt. Der vorangehende 6e, ist, wenigstens bei D. puuctata, ebenfalls schwarz, aber sehr kurz. Viel- leicht sind hier irgend welche zwei Ringe ganz verschmolzen. Von Parameren lässt sich nichts beobachten. In Fig. 63 zeigt sich an der Unterseite des vorletzten Ringes eine in der Mitte tief eingeschnittene Platte, welche ich als ein Sternit eines der vorangehenden Segmente betrachte. Bei dem stark vorgezogenen Zustande des Penis ist dasselbe weiter als sonst nach hinten ver- schoben. Am Aftersegment fehlt eine lamina basalis; ebensowenig finden sich an demselben besondere Borsten. Unter dem Anus findet sich ein breites, wenig vorragendes, in der Mitte seicht ein- gebuchtetes Plattchen. Bei den Weibcben (Fig. 64, 65) sind die beiden letzten Seg- mente (das 7te und 8te) in eine säbelartige Legeröhre von glänzend schwarzer Farbe umgewandelt, welche taschenmesserartig gegen die Bauchseite des Abdomens umgeklappt liegt. Am Ende derselben zeigt sich oben als eine von Härchen umgebene, ovale Stelle das Analsegment mit dem After. Am Oberrande des 7ten Tergits ist DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 203 ein feiner Längsstreifen durch Nähte abgetrennt; das 7te Sternit verjüngt sich nach hinten zu allmählich. Das 8te Tergit endet jederseits in eine feine schwarze Spitze, das Sternit dieses Segmentes zeigt am abgestutzien Ende 2 Gruppen schwarzer Borsten, nebst 2 Reihen kürzerer ebensolcher an der Unterseite. Neben demselben liegt jederseits ein sehr kurzes behaartes Läppchen. Leider habe ich die eigenthümliche Gattung Sty/ogaster nicht untersuchen können. Dieselbe zeichnet sich bekanntlich durch die sehr lange Legeröhre der Weibchen aus. Während nach Williston bei S¢. neglecta Will. z. B. — und das wird auch der Hauptsache nach auch wohl für die anderen Arten zutreffen — das 6te Seg- ment sehr kurz ist, setzt sich das 7te in eine dünne, schwarze Legeröhre fort, welche die Länge des vorangehenden Theiles des Abdomens erreicht. Am Ende derselben finden sich einige kleine Anhänge. (Man vergleiche seine Fig. 8, Taf. XLI !). Von dieser Legeröhre giebt Tyler Townsend?) bei St. stylosa Folgendes an: The ovipositor hardly as long as abdomen, composed of two segments (also Segment 7 und 8). First segment usually longer than second including the appendages of latter..... The appendages of ovipositor are as follows: The underside of second segment at its tip is extended into a long, narrow, sheath-like point, considerably shorter than segment itself; an elongate, spa- tulate, but subequilateral, palpus-like organ, clothed with black hairs, proceeds from tip of second segment and lies along upper surface of this sheath, being about equal in length with the latter; at base of spatulate organ, and apparently springing from second segment, are two short palpiform organs also clothed with black hairs. » Das Abdomen des Männchens zeigt 6 sichtbare Ringe und ist am Ende etwas erweitert, es scheint wenig besonderes darzubieten. Obgleich der Bau des Ovipositors an denjenigen von Dalmannia erinnert, so fehlen doch in letzterer Gattung die Anhänge am Ende des 1) Williston. Transact. Connect. Ac. VI. 1884. p. 92. 2) Tyler Townsend. Ann. Nat. Hist. (6) XIX. 1897. p. 25, 204 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS zweiten Segmentes ganz. Auch sonst, so durch die Dornen am Ende der Schienen, weicht Siylogaster bedeutend ab, sodass auch schon Williston für diese Gattung eine besondere Unterabtheilung: Stylogastrinae, gebildet hat. Dem ist immerhin beizustimmen, aber dann meine ich doch, dass auch Dalmannia für sich eine be- sondere Abgrenzung beansprucht. Es weicht diese Gattung jeden- falls viel mehr von Myopa und anderen Myopinen ab, als diese von den Conopinen. Ist Dalmannia, und etwaige damit in den Copu- lations- und inneren Genitalorganen übereinstimmende Gattung einmal abgetrennt, dann ist eine Trennung der übrigen Gattungen in Conopinen und Myopinen, nach dem Verhalten der Antennen und der Ocellen, wohl beizubehalten, obgleich diese Abgrenzung durch den Bau der Larven nicht unterstützt wird, nachdem wir jetzt wissen, dass die Larve von Zodion mehr der von Conops, als derjenigen van Sicus ähnelt. Biologisches über die Imagines. Die Conopiden sind an den verschiedensten Blumen zu treffen. Ich traf sie besonders an Achillea, Disteln, Hieracium, Rubus, Umbelliferen, Thymus serpyllum. Strobl’) gibt für Conops quadrifasciatus an: Besonders gern auf Cirsium palustre, aber auch auf Blüten von Berberis, Mentha, Thymus, Origanum, Eupatorium, Salvia, Epilobium angustifolium etc.; für C. strigatus: Waldminzen, Knautia arvensis, Dolden. Wenn man die Thiere mit der Hand anfasst, so geben sie bald aus dem Ende des Abdomens einen Tropfen einer aromatisch riechen- den Flüssigkeit von sich. Dabei krümmen sie den Hinterleib gegen den Finger, gerade alsob sie stecken wollten. Dieses Benehmen, welches man mit der angeblichen «Mimicry » dieser Thiere in Verbindung zu bringen geneigt sein könnte, wird vielleicht nur durch die schmale Gestalt ihres biegsamen Hinterleibes hervorgebracht. 1) Strobl. Die Dipteren von Steiermark. Mitth. naturw. Verein. Steiermark. 1893. p. 12. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 205 Fossile Conopiden. Ueber fossile Conopiden ist nur erst sehr wenig bekannt geworden. Loew verzeichnet eine Myopa aus dem Bernstein (also aus der Tertiärzeit), welche einen Conops-ähnlichen Habitus zeigte. Später hat Meunier !), wieder aus dem Bernstein, eine Conopide bekannt gemacht, welche einen kurzen Rüssel und beträchtlich entwickelte Macrochaeten am Scheitel und Thorax zeigte, sowie auch am Schildchen, während das Geäder sich der Gattung Conops näherte Meunier hat für dieses Exemplar die Gattung Palaeo- myopa errichtet. Durch das Verhalten des Rüssels und der Macro- chaeten entspricht es auch wirklich einem zu erwartenden älteren Stadium. Die Stellung im System. Was die systematische Verwandschaft der Conopiden anlangt, so sind sehr verschiedene Ansichten gehegt worden und wurde auch bis jetzt noch keine Einstimmigkeit erworben. Indem ich manche dieser verschiedenen Meinungen übergehe, möchte ich hier doch einige der älteren, des historischen Interesses wegen, sodann einige neuere kurz anführen. Schon Linné fiel der eigenthümliche Habitus der Conopiden sosehr auf, dass er für sie ein besonderes Genus « Conops » errichtete. Daneben standen Oestrus und Musea, unter welchem letzteren Name er sehr verschiedene Dipteren, so ausser den echten Musciden auch z. B. die Syrphiden zusammenfasste. Ihm schien also der Unterschied zwischen einem Conops und einer Musca oder Syrphus bedeutender als der zwischen den beiden letztgenannten zu sein. — Meigen (1824) stellt die Conopsariae zwischen die Scenopinii und die Stomoxydae, dann folgen die Oestracides und darauf die Muscides. Macquart reiht sie unter den ersten Tribus seiner Athéri- 1) Meunier. Sur les Conopaires de l’ambre tertiaire. Bull. Soc. Ent. Fr. 1899, NO. 8. p. 145. 206 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS céres ein, zwischen die Platypeziden und Oestriden. Besonders das Flügelgeäder veranlasste ihn zu dieser Anordnung. Mit den Syr- phiden bringt er sie also nicht in besonders nahe Beziehung, eben so wenig wie Meigen. Zetterstedt stellt sie zwischen die Platypeziden und die Pipunculiden. Schiner stellt sie zwischen Syrphiden und Oestriden, wäh- rend auch Brauer in seiner «Monographie der Oestriden» auf die Aehnlichkeiten zwischen Myopa und mehreren Oestriden (besonders Gastrophilus) hinweist. In der einige Jahre später erschienenen kurzen Charakteristik der Dipteren-Larven desselben Autors findet man sie mit den Musciden, Pipunculiden und Platypeziden zusammen als Eumyidae den «Pseudoneura» (= Syrphidae) gegenüber gestellt. Von letzteren heisst es daselbst: «Larven amphipneustisch, die Hinterstigmen in eine kurze hörnige oder lange häutige Athemröhre verwandelt, deren Ende einfach, d. h. nie auffallend gabelspaltig ist. Leib zu- weilen mit Bauchfüssen, 2, 4 oder gar keine Mundhaken, Schlund- darm mit fächerartigen Saugspalten», während für die Eumyiden Folgendes gelten soll: «Larven meta- oder amphipneustisch, Hin- terstigmen in Form von 2 Chitinplatten von verschiedenem Bau oder von jederseits zu einer Platte verbundenen Arkaden mit Spaltöffnungen, oder in eine hinten stets gabelig getheilte Athem- röhre verwandelt. 2, 3, 4 oder keine Mundhaken (Fliegen stets mit Stirnblase)». Besonders letztere Angabe erscheint hier von Gewicht, obgleich dies sich für die Pipunculiden und Platypeziden, der herrschenden Ansicht nach, nicht als zutreffend erwiesen hat. Ob die Sache hier aber mit geniigender Genauigkeit untersucht wurde, scheint mir noch nicht ganz sicher. Im Uebrigen enthalten die beiden Larvendiagnosen wohl kaum ein bedeutendes Trennungsmerkmal Das verschiedene Verhalten der Athemröhre möge zur Bestimmung einer Larve von Nutzen sein können, als eingreifende Verschiedenheit des Baues lässt sich dasselbe doch wohl nicht betrachten. A DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 207 Von besonderer Wichtigheit sind dann die «Bemerkungen zur Systematik der Dipteren», wieder von Brauer, indem hier für’s erste Mal die Conopiden unter die holometopen Eumyiden untergebracht werden und die damit ausgesprochene Ansicht bezüglich ihrer systematischen Verwandtschaft besonders durch Hinweis auf die Bildung ihres Kopfes vertheidigt wird. Zunächst wird von den Holometopa folgende Charakteristik ge- geben: «Stirne in beiden Geschlechtern gleich breit, oder wenn bei dem Weibchen breiter, dieses nur durch Erweiterung der Mittel- strieme, nie durch breitere Wangenplatten — ganz aus der mittleren oberen Partie der Schizometopen fast allein gebildet, die Wangenscheitelplatten meist sehr schmal, an den Augenrand ge- drängt, oder von einander getrennt, theils am Hinterkopf neben dem Ocellenhòcker, theils gegen das Untergesicht gerückt und besonders beborstete Felder bildend. Lunula vorhanden, oft deutlich, oft verborgen unter dem Stirnrande. Zuweilen die Stirne über den Fühlern ganz fest chitinisirt und höchstens eine feine Mittelnaht zeigend, die vom Ocellenhécker zur Lunula zieht. Diese Naht ist aber kein Rest der Spalte der Schizometopen, da nebst derselben noch Wangenplatten am Augenrande verläufen können«. Von dieser Gruppe der Holometopa werden dann 4 Unterabthei- lungen angeführt. Die erste derselben hat folgende Merkmale: «Stirne vorgezogen mit einer, oft nur hinten gegen die Ocellen zu vor- handenen Mittellängsnaht oder Leiste und zuweilen neben dieser mit zwei nach vorn convergirenden Längsfalten, oder die Stirne oben ganz, ohne Mittelnaht», und soll folgende Dipteren umfassen: Conopidae, Doryceridae p p., Tetanocerinae, Sciomyzinae p.p., Sep- sinae. die Gattungen Platystyla, Nerius, Cardiacephala, Mieropeza, Chloropinae p.p. und von den Agromyzinen die Gattung Desmo- metopa. In dieser Ausdehnung bildet sie aber wohl nie eine natürliche Gruppe, ebensowenig wie die anderen von Brauer daselbst gebildeten Unterabtheilungen, welche mir überhaupt nicht scharf gegen einander charakterisirt zu sein scheinen, Von den Syrphiden werden aber die Conopiden also ganz ge- trennt, indem bei jenen die Kopfbildung eine ganz andere ist. 208 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Sie haben «die Stirnblasennaht nur um die Fühlerbasis oben her- umlaufend, die Lunula eng umschliessend, die Blasenspalte daher eng, die Blase vorhanden oder rudimentär. Backen von den darüberliegenden Wangen nicht getrennt.» Dagegen ist bei allen Eumyiden die «Stirnblasennaht halbkreisförmig, über der Lunula einen deutlich abgegrenzten senkrechten Bogen bildend und meist tief herab über die Mitte des Untergesichtes laufend, meist getheilt und seitlich Wangen und Backen deutlich trennend. Stirnblase immer sehr gross.» Dem eigenthümlichen Geäder der Conopiden wird hier also kein besonderes Gewicht beigelegt, und auch später, in der «Charakteristik der mit Scenopinus verwandten Dipteren- Familien und Gattungen», führt er die Conopiden als Beispiel von Holometopen mit aufgebogenem vorderen Aste der vierten Längsader an, betrachtet diese Eigenthümlichkeit also nur als Convergenz- Erscheinung. In der folgenden Arbeit Brauer’s «Systematische Studien auf Grundlage der Dipteren-Larven» wird dieselbe Anordnung beibehal- ten, und werden also die Acalyptraten und Conopiden als Holometopa zusammengefasst. Ich kann diese Abhandlung hier übergehen, da die darin befindlichen Angaben über die Larven von mir schon an anderer Stelle berücksichtigt sind. Dagegen habe ich aus den «Vorarbeiten zu einer Monographie der Muscaria Schizometopa» !) folgenden Satz zu citiren: «Die Conopiden trennen sich von den Tachiniden, Musciden und An- thomyiden durch den Mangel der Vibrissen und auch das Schwin- den der Vibrissenecke, indem die Backenränder in die Vibrissen- leisten entweder fast unmerklich, nur mit einer kleinen Beugung (Myopa dorsalis F.) unter der Gesichtsmitte oder am Unterrand des Kopfes (Myopa picta) — in die, im ersten Falle kürzeren, im letzteren Falle längeren Ränder der Fühlergrube übergehen oder (Conops) bis ganz oben unter den Fühleransatzhügel hinaufreichen und den Gesichtskiel begrenzen, während eine Fühlergrube fehlt.» Auch die darauf folgenden Sätze scheinen mir hier noch von Be- 1) Brauer. Die Zweiflüger d. k. Mus. zu Wien. IV. Denkschr. math. nat. Cl, k, Akad, Wiss. Wien, LVI. 1899. p. 3[71]. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 209 deutung: «Aehnlich ist es bei Oestriden, wo die Vibrissenecke hoch über dem Mundrande die Fiihlergrube unten beiderseits abschliesst und bei einem flachen oder schneidigen Gesichtskiel sich dieser zwischen den Backenrändern oft als breiter Clypeus fortsetzt { ypo- derma). Bei Acalypteren bildet den Rand der Fühlergrube unten der Clypeus und die Ecke fehlt (Dichromyia). Cordyluriden, Scato- phagiden, Helomyziden und Sepsiden haben neben dem Munde die Vibrissenecke und eine Vibrisse. Kopf ähnlich Macquartia.» Nach dem Vorangehenden muss es einen befremdenden Eindruck machen, dass derselbe Autor in einem kurzen Aufsatz '). «Ueber die Verbindungsglieder zwischen den orthorrhaphen und cyclor- rhaphen Dipteren und solche zwischen Syrphiden und Muscarien» die Conopiden wieder etwa als Zwischenglied erscheinen lasst und gerade auch wieder auf Ceria als denselben nahestehendes Genus hinweist. Weil «die Spalte der Stirnblase sehr kurz ist und gerade nur die Fiihlerwurzel umzieht,» dann auch «wegen der mit den Syrphiden gemeinsamen vena spuria» sollen sich die Conopiden letzteren nähern. Auch wenn diese Angaben über die Stirnblase und die vena spuria ganz zutreffend wären, liesse sich diese letztere Ansicht Brauer’s nur dann mit seinen früheren Anordnungen in Einklang bringen, wenn man die Holometopen und darunter dann wieder die Conopiden als die niedrigsten Schizophoren ansieht. Meiner Ansicht nach giebt es unter den Holometopen wohl sehr primitive Formen, von welchen sich einerseits die übrigen Holometopen, andererseits die Schizometopen abgetrennt haben, aber es lassen sich wohl nicht die dafür zu viel specialisirten Conopiden als eine solche primitive Gruppe deuten. Auch scheint mir die habituelle Aehnlichkeit zwischen Cerza und Conops als Verwandtschaftsmerkmal überhaupt werthlos und ich möchte als Ausgangspunkt für die höheren Dipteren nie eine auch sehr einseitig entwickelte Form wie Ceria annehmen. Dann ist doch auch die Fühlerform von Ceria noch bedeutend von derjenigen von Conops verschieden. 1) Brauer, Verhandl. zool. bot. Ges, Wien. XL 1890. p. 273. 210 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Wenn ich jetzt noch hinzufüge, dass Brauer im 2ten Theile der «Vorarbeiten» die früher von ihm behauptete Verwandtschaft zwischen Oestriden und Conopiden mit folgenden Worten zurück- weist: ') «Wir haben seinerzeit die Aehnlichkeit von Gastrophilus mit Myopa hervorgehoben, was uns heute nur noch wegen des Kopfes von einiger Beachtung scheint, aber kaum auf eine Ver- wandtschaft hindeutet», so glaube ich den Brauer’schen Stand- punkt genügend dargethan und seine hauptsächlichsten Aussprachen über die Stellung der Conopiden im System angeführt zu haben. Allgemeiner Anerkennung haben sich dieselben nicht erfreuen können. Namentlich Mik hat sich mit der ganzen Ausschliessung dieser Gruppe von den Syrphiden nicht zufrieden geben können, wie er es in seinem Referat über die Brauer’sche Arbeit über die Dipteren-Larven hervorhebt. Die habituelle Aenlichkeit mit Ceria, der an Syrphiden erinnernde Aderverlauf und die Bildung der Fihler bei einem Theil der Conopidae haben ihn und auch andere immer wieder veranlasst, die Conopiden in der Nähe der Syrphiden zu stellen. Daselbst findet man sie in den neueren Katalogen meistens eingereiht, so dass sich wohl sagen lässt, dass die Frage bis jetzt eine bestimmte Erledigung nicht gefunden hat. Noch sehr unlingst hat Coquillett ?) die Conopiden mit Platypeziden, Pipunculiden und Syrphiden zusammen als Syrphoidea den «Muscoidea» gegenùber gestellt. Hendel hat daran, was erstere anlangt, keinen Anstand genommen, wie aus seiner in einem Referat in der Wiener Ent. Ztg. *) niedergelegten diesbezüglichen Aeusserung hervorgeht: «Wenn man schon die Brauer’sche Eintheilung der Eumyiden in Schizometopa und Holometopa wegen der zu letzterer Gruppe gestellten Conopiden nicht annehmen will u, 8. w.». In einer späteren Arbeit 4) betrachtet jedoch auch dieser Autor 1) Brauer. Vorarbeiten zu einer Monographie der Muscaria Schizometopa. II. Denkschr. k. Ak. Wiss. Wien. Math. Naturw. Cl. LVIII. 1891. p. 92[396]. 2) Coquillett. A systematic arrangement of the Families of Diptera. Proc. U. S. Nat. Mus. XXIII p. 655. 3 Hendel. Wien. Entom. Zeitg. XX. 1901 p. 155. 4) Hendel. Revision der paläarktischen Sciomyziden. Abhandl. k. k. zool. bot. Ges. Wien II. p. 3. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 211 die Conopiden als Holometopa; es sollen nach ihm gerade die niedersten sein. Auch Sharp !) reiht die Conopidae bei den Aschiza unter, während Verrall ?) Ceria und Verwandte als die hòchststehenden Syrphiden betrachtet, welche zu Conops hinüberführen, Aus dem Obenstehenden geht hervor, dass die Conopiden von den meisten Autoren unter den Anfangsfamilien der Cyclorrhaphen, von einigen speziell in der Nähe der Syrphiden, einen Platz fanden, während nur wenige sie den Eumyiden zurechneten. Ich brauche kaum mehr zu sagen, dass ich mich letzte. er Ansicht anschliesse ; die Kopfbildung lässt hierüber kaum einigen Zweifel. Gerade in dieser Hinsicht stimmen die Conopiden sehr mit einander überein, während die an Syrphiden erinnerenden Merkmale nur bei einem Theile derselben vorhanden sind. Zunächst ist besonders zu erörtern, welche Merkmale denn als primitiv zu betrachten sind. Dazu gehören m. Er. der Besitz von Ocellen, eine wenngleich mässige Entwicklung von Macrochaeten, relativ stark entwickelte Sterniten am Hinterleibe, eine wenig ent- wickelte Bauchschuppe bei den Weibchen. Durch alle diese Merk- male stehen die Myopinen an niedrigerer Stelle als die Conopinen, und diirften also primitiver sein. Von anderen Merkmalen, welche beide Gruppen von einander trennen, leuchtet es nicht sofort ein, ob es primitive ober secundär erworbene sind, so z. B. von den langen Antennen mit ihrem «Endgriffel», von der langen Analzelle, von den fast gar nicht auf die Stirn übertretenden Periorbiten u. s. w. Was erstere anlangt, so glaube ich es hier bestimmt mit secundärer Entwicklung zu thun zu haben, wie es z. B. auch schon bei den ebensolche Fühler aufweisenden Syrphiden (Ceria) der Fall ist. Sind doch auch schon die höhern Gruppen der Orthorrhaphen mit entweder terminal oder dorsal liegender Borste versehen, so dass wir ebensolche auch ganz gut für die primitivsten Syrphiden beanspruchen dürfen. Die gewisse Ueberein- 1) Sharp. Cambridge Natural History. Insects. I. p. 454. 2) Verrall. British Flies. VIII. 1901 p. 131. 212 (DR. J.C. I. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS stimmung im Fühlerbau zwischen Cerza und Conops würde demnach nur auf parelleler Entwicklung (Homoeogenesis) beruhen. Sonst, so im Kopfbau, sind beide Gattungen weit verschieden, sodass sich ihre Aehnlichkeit nur auf eine sehr äusserliche in Farbe und Habitus beschränkt, und Ceria niemals als etwaiges Verbindungsglied angesehen werden kann, wie sie dereinst auch Brauer zu be- trachten geneigt war. Das Fehlen von Periorbiten bildet nach Hendel ein primitives Merkmal; jedenfalls stehen in der Entwicklung derselben die Co- nopiden weit hinter den Schizometopen zurück. Doch darf nicht vergessen werden, dass auch innerhalb der Holometopen die Perior- biten sehr verschiedenartig entwickelt sind und vielfach, so bei vielen Scatomyzinen, nur dadurch von dem der Schizometopen abweichen, dass sie relativ schmal sind; in anderen Fällen drängt, wie Brauer es bezeichnet, der mittlere, gewöhnlich weichere Theil die härteren Chitintheile, welche von der Wange bis zum Scheitel verlaufen, an den Augenrand oder ganz gegen das Hinterhaupt zurück, wo deren Reste besondere, Borsten tragende Felder bilden. “Ich bin der Ansicht, dass in diesen Worten auch der phylogenetische Verlauf des Prozesses richtig dargestellt ist. Wie ich schon oben nachgewiesen habe, sind die Periorbiten gar nicht bei allen Conopiden verschwunden, sodass die Angabe Hendel’s nicht für alle zutrifft. Gerade hier lässt sich die Rückbildung derselben bei der höher stehenden Gattung Conops beobachten. Auch das Stirndreieck mit den Ocellen ist in dieser Gattung ganz zurückgetreten. Deswegen, und auch wegen anderer Merkmale, betrachte ich diejenigen Conopiden, bei welchen die Periorbiten am wenigsten entwickelt sind, als die phylogenetisch jüngeren. Der Unterschied zwischen Schizo- und Holometopen ist überhaupt nicht von fundamentaler Bedeutung. Die relative Breite der Peri- orbiten, der Mittelstrieme gegenüber, steht nicht mit etwaiger anatomischer Verschiedenheit in Verbindung, und auch die ver- schiedene Breite der Stirne nach den Geschlechtern ist nur von relativem Werth. Ueberhaupt weichen auch Periorbiten und Mit- telstrieme nur durch die Dicke der Chitinschicht und die letzterer DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 213 fehlenden Borsten von einander ab. An der Innenseite sind ihre Grenzen nicht durch besondere Beschaffenheit erkennbar. Auch die lange Analzelle ist oft als primitives Merkmal aufge- fasst worden; eine ziemlich kurze findet sich aber bei mehreren Myopinen, z. B. bei Zodion, welche Gattung auch sonst eine niedere Stelle einnimmt. Bekanntlich ist die Analzelle besonders bei Dalmannia und Stylogaster sehr verkürzt. Es liesse sich fragen, ob das eine secundäre Erwerbung ist. Diese Gattungen stehen auch sonst ziemlich vereinzelt da, auch durch die Genitalien und bilden wohl je einen besonderen Zweig der Conopiden. Dass wir es bei den Conopiden in mehreren Fällen mit secundärer Verlängerung der Analzelle zu thun haben, scheint mir aber sehr gut möglich; auch die lange Analzelle von einigen Tanypezinen, von Ckloria, und die zipfelartig ausgezogene vieler Trypetinen dürfte von secundärer Natur sein Brauer hat in einer seiner Abhandlungen nachdrücklich betont, dass die Conopiden mit den Syrphiden die vena spuria gemeinsam haben. Dieselbe ist bisweilen, so bei Conops flavipes, jedenfalls ziemlich deutlich, ist aber, wie auch bei den Syrphiden, keine eigentliche Ader, sondern eine dunkel pigmentirte, bei mehreren Syrphiden, z. B. Ahingia, auch schon ungefärbte Convexfalte. Bei mehreren, Chrysogaster, Graptomyza u. s. w. ist dieselbe kaum oder nicht wahr- nehmbar. Brauer selbst hat überdies nachgewiesen, dass dieselbe auch bei den Eumyiden öfters vorhanden ist, bald mehr, bald weniger deutlich, sodass von derselben doch kein Argument für nähere Verwandtschaft mit den Syrphiden zu entlehnen ist, Im Uebrigen möchte ich hier gleich hinzufügen, dass mir das Geäder der Syrphiden überhaupt weniger von dem der Eumyiden verschieden zu sein scheint, als Brauer es betont. Bei ersteren sind die Wurzelzellen und die Analzelle relativ grösser, die Discoi- dalzelle relativ kleiner als bei letzteren: die proximale Begrenzung dieser Zellen scheint mir aber ganz dieselbe, obgleich bei den Eumyiden das Verhalten, gerade wegen der winzigen Grösse der Basalzellen, etwas verwischt ist und die zwischen der unteren Wurzelzelle und der Analzelle verlaufende Ader sich fast gerade bis zum Flügelrande fortsetzt. 214 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Nach Brauer !) soll nun die Discoidalzelle in diesen beiden Grup- pen nicht von denselben Adern gebildet werden, indem sie bei den Syrphiden allein von der vierten Längsader gebildet wird, bei den Eumyiden dagegen von der vierten und fünften Längsader, «indem der Gabelast der vierten Ader ganz an der Flügelwurzel sich mit der fünften Längsader vereinigt und dadurch die hintere Basalzelle abschliesst, sodass dieselbe nicht hinter die Discoidalzelle vorge- schoben sein kann, sondern einfach an deren innerem Ende gelegen ist.» An anderer Stelle giebt er noch Folgendes an: «Durch die Gabelung der Discoidalader bei Orthorrhaphen und Syrphiden wird nämlich die hintere Querader gleichsam in zwei Stücke gerissen und das äussere Ende der hinteren Basalzelle liegt etwas hinter dem Grunde der Discoidalzelle, während die hintere Basalzelle bei Cyclorhaphen, exclusive Syrphidae und theilweise Conopidae, eigent- lich nur das, durch eine Querader abgeschiedene, innere Ende der Discoidalzelle bildet» ?). Ich kann mich in dieser gezwungenen Auffassung nicht zurecht finden und glaube gar nicht an eine so grosse Differenz. Meines Erachtens findet sich hier gar kein qualitativer Unterschied, sondern nur eine starke Verkürzung bestimmter Aderstücke bei den Eumyiden. Wenn man Brauer’s eigne Fliigelabbildungen von Chloria und Criorrhina *) mit einander vergleicht, so hält es nicht schwer alle dieselben Aderstücke in beiden Figuren aufzufinden ; in beiden zeigt sich die hintere Basalzelle am Ende durch eine geknickte Querader abgetrennt, deren 2 Theile aber bei Criorrhina bedeutend länger sind und eine viel schärfere Ecke bilden. Auch bei Trypetinen ist das Verhalten noch sehr deutlich. Allerdings ist dasselbe bei manchen Eumyiden dadurch verwischt, dass der untere Theil dieser «Querader» ganz unscheinbar wird, die untere Begren- 1) Brauer. Bemerkungen zur Systematik der Dipteren. Die Zweiflügler d. k. Museums zu Wien. I. Denkschr. Ak. Wiss. Wien. Matth. Naturw. Classe XLIT 1880 p. 116. 2) MB eee part: 3) Brauer. Vergleichende Untersuchungen des Flügelgeäders der Dipteren nach Adolph’s Theorie. Die Zweiflügl. des k. Museum zu Wien. II. Denkschr. k. Ak, Wiss. Wien. Math. Naturw. Classe XLIV 1882. Taf. I und II. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 215 zung der Discoidalzelle sich also fast als ein gerade Ader bis zur Flügelwurzel verfolgen lässt, wie z. B. in Brauer’s Figur von Tachina ‘); meine Auffassung der Homologien wird dadurch aber nicht beeinträchtigt. Die die Analzelle distalwarts abgrenzende Ader ist auch, ob diese Zelie lang oder kurz, immer dieselbe. Gerade der Conopidenstamm ist in dieser Hinsicht lehrreich. Es hat schon Brauer darauf hingewiesen, dass die Myopinen noch etwa das Verhalten der Syrphiden zeigen; die Conopinen stimmen schon mehr mit dem Zachina-Schema überein und bei Dalmannia und Séylogaster ist letzteres wegen der kurzen Analzelle noch viel mehr der Fall. Nach meiner Ansicht wird in allen diesen Fällen die Discoidal- zelle unten durch eine obere Zinke der Postikalader begrenzt, zu welcher auch die untere Hälfte der geknickten «(Juerader» gehört, welche die hintere Basalzelle vorn abgrenzt, während die Analzelle distalwärts durch die untere Zinke der Postikalader abgegrenzt wird, eine verschiedenartige Bildung für beide Gruppen muss ich jedoch zurückweisen. Dass, nach Comstock, in der vorderen Zinke noch eine davor gelegene Längsader mit einbegriffen ist (nach seiner Numerirung V, + VII,) ist hierbei gleichgültig. Dass die bei den Syrphiden etwa oberhalb der Mitte der Discoidal- zelle befindliche Querader nicht mit der kleinen Querader der Eumyiden homolog ist und letztere der Flügelwurzel etwas näher nur noch in Spuren vorhanden ist, dem kann ich nicht bei- stimmen. Brauer stützt seine Ansicht u. A. auf das Verhal- ten bei Microdon und Graptomyza, wo nach ihm die wirk- liche kleine Querader noch gut ausgebildet sein soll. Auch hier betrachte ich die weit vor der Mitte der Discoidalzelle liegende Querader als derjenigen homolog, welche sich überall bei den Syrphiden, oft aber viel weiter distalwärts gerückt, findet. Die der Flügelspitze näher liegende Querader bei Microdon, welche dazu nicht vollständig ist, indem sie die nach unten hin auf sie folgende 1), Brauer LE ce Tat II, 216 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Längsader nicht erreicht, ist eine ganz secundäre Erscheinung, wie sie sich in derselben Weise auch bei Ceria findet. Adolph hat schon darauf hingewiesen, dass diese Aderzweige sich an derselben Stelle befinden, wo noch die Einbuchtung über der Discoidalzelle bei Mristalis, Helophilus, Chrysotoxum, wohl als letzte Andeutung derselben, übrig geblieben ist, wie sich denn auch bei Ceria conop- soides dieser Aderanhang gerade unten an der gleichzeitig vorhandenen Einbuchtung befindet. Ich möchte noch hinzufügen, dass auch bei den mit Zristalis verwandten Gattungen Megaspis und Platy- nochactus sich derselbe Fall vorfindet und dass andererseits Ceria javana Wied. und eine mir vorliegende, neue Ceria aus Britisch Indien wohl die Einbuchtung, aber keinen Aderanhang daselbst zeigen. Nach meiner Auffassung liegt also die kleine Querader sowohl bei Syrphiden als Eumyiden oberhalb der Discoidalzelle und nicht bei ersteren vor derselben, wie es bei der vermeintlichen kleinen Querader Brauer’s der Fall ist. In Brauer’s Figur von Criorrhina asilica findet sich dieselbe allerdings nahe der Basis der Discoi- dalzelle angegeben; ein mir vorliegendes Stück dieser Art zeigt sie aber auch hier vor der Discoidalzelle, wie es noch deutlicher bei Criorrhina ruficauda zu beobachten ist. Auch bei Mristalis intricarius liegt sie vor der Discoidalzelle, nicht gerade am Anfang derselben, wie es nach einer Figur Adolph’s der Fall zi sein schiene. Diese Querader ist überhaupt höchstens nur ein dunkelpigmentirter Querstrich und nicht mit Sicherheit als Rudiment einer Ader zu betrachten. Viele Syrphiden, so auch Microdon, zeigen von derselben keine Spur, Ich möchte also die kleine Querader von Syrphiden und Eumyiden als homolog betrachten; damit ist aber noch nicht gesagt, dass diese nun auch mit derjenigen der Orthorrhaphen homolog ist. Doch ist dies wahrscheinlich wohl der Fall. Bekanntlich ist bei den Conopiden die Spitzenquerader fast vom Ende der Discoidalader an nach oben aufgebuchtet, ein Verhalten, welches sich auch bei mehreren Eumyiden (z. B. Glossina, Ilypo- derma, einigen Ulidinen, Ochthera) wiederfindet. Bei der grossen DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 217 Mehrzahl findet sich diese Beugung aber erst näher dem Flügelrande, bei den «Anthomyiden» Girschner’s als Abbeugung, bei seinen «Tachiniden» als Aufbeugung oder Gabelung, mit scharfer Ecke. Die Gattungen, welche in dieser Hinsicht mit den Conopiden übereinstimmen, zeigen sonst keine besonders nahe Verwandtschaft mit denselben. Eine gestielte Hinterrandzelle, wie sie vielen Cono- piden eigenthümlich ist, findet sich bei denselben auch nicht, eben- solche sind nur von mehreren, «Tachiniden» im Girschner’schen Sinne bekannt. Durch die wenig entwickelten Flügelschüppchen stimmen die Conopiden im allgemeinen mehr mit den Acalypteren überein. Doch sind dieselben bisweilen, so z. B. bei Myopa doch nicht so ganz rudimentär. Sie sind hier überall kurz behaart; ihr Rand- saum zeigt Querreihen längerer, Haare; bei weitem die längsten derselben stehen gerade am Aussenrande. Andererseits sind sie, wie schon Girschner bemerkt hat, auch bei den Acalypteren bisweilen relativ gross (Platystoma, Lonchaea uldliesiW.) Auch die nur an den Seiten sichtbare, in der Mitte unterbrochene Quernaht des Thorax stimmt mit derjenigen der meisten Acalypteren. Die Scatomyziden zeigen dieselbe schon viel deutlicher, dagegen fehlt dieselbe den Calyptraten nur Ausnahmsweise (Siphona) 1). Auch die grosse Zahl der sichtbaren Hinterleibssegmente deutet auf die Acalypteren hin. Was die Beborstung anlangt, so habe ich oben schon darauf hingewiesen, dass dieselbe bei den Conopiden als eine rudimentäre zu betrachten ist. Nach Girschner liegt der Hauptcharakter der Calyptraten darin, dass sie Posthumeral- und Intraalarborsten besitzen, wobei zu beachten ist, dass auch mehrere Cordylurinen diese Borsten aufweisen und denn auch von ihm zu dieser Hauptgruppe gebracht werden, was jedoch nach Becker, dem berufenen Kenner dieser Familie, zu einer ganz unnatürlichen Gruppirung der Arten führt. 1) Hendel. Verhandl. zool. bot. Ges. Wien. 1900. p. 325. Anmerkung 3. Tijdschr, v. Entom. XLVI. 15 218 (DR. J.0. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Bei Zodion, welche noch am deutlichsten die Beborstung zeigt, glaube ich einige Borsten als die erwähnten betrachten zu müssen, dieselben sind aber so fein und relativ kurz, dass sich immerhin darüber streiten liesse ob hier vielleicht gewöhnliche Haare vor- liegen. Hypopleuralborsten fehlen jedenfalls, sodass die Conopiden höchstens Girschner’s Anthomyinen angehören könnten. Ueber die Anordung 1: 2 oder 2: 1 der Sternopleuralborsten lässt sich hier wieder nicht genügend entscheiden, indem die 3 Sternopleural- borsten von Zodion oft fast in einer geraden Linie und gleichweit von einander entfernt liegen. Nach Girschner’s Tabelle der Calyp- traten wären die Conopiden noch am nächsten mit seinen Coeno- siinen verwandt, wozu er auch die oben erwähnten Cordylurinen rechnet. Auch durch die 6 Borsten des Schildchens stehen sie den Acalypteren ferner, indem diese deren nur 2 Paar (die basalen und subapicalen nach Girschner) zu zeigen pflegen; bei den Conopiden ist noch ein drittes, wohl das apicale, hinzugekommen. Die Pteropleuralborsten von einigen PAysocephala-Arten haben für die Verwandtschaft wenig Bedeutung, indem ebensolche sowohl bei Calypteren (z. B. Lucilia, Echinomyia), als Acalypteren (z. B. Trypeta) vorhanden sein können. Was die früheren Stände anlangt, so spricht die Weise, in welcher sich das Puparium öffnet, auch entschieden gegen eine nahe Verwandschaft mit den Syrphiden. In einer früheren Arbeit 1) habe ich erwiesen, dass die Nähte bei letzteren an ganz anderer Stelle liegen, wie bei den Eumyiden; die Conopiden verhalten sich aber wieder ganz wie letztere, wie es schon auf p. 68 näher erörtert wurde. Ich möchte hier noch bemerken, dass es mir vor kurzer Zeit gelungen ist, Folucella pellucens zu züchten. Ich habe mich überzeugen können, dass bei der Sprengung ihrer Puparien überhaupt keine Stirnblasse betheiligt ist, indem dieselbe ganz fehlt. 1) De Meijere. Ueber die Larve von Zonchopfera. Zool Jahrb. Abth. f. Syst. XIV. 1900. p. 122. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 219 Das Untergesicht ist bei eben ausgeschlüpften Thieren schmäler und flacher als bei älteren Exemplaren und sogar etwas eingefallen. Lebhafte, sich von hinten nach vorn fortsetzende Contractionen der Körperringe rufen an dem Kopfe fast keine Formänderungen hervor, sodass das Puparium wohl zumeist durch den dadurch veranlassten Druck des fast nur aus den Augen bestehenden Kopfes gesprengt wird. Die bekannte Behauptung von Künckel d’Herculais, dass Volucella eine Stirnblase wie die Musciden besitzt, muss wohl auf fehlerhafter Beobachtung beruhen. Ich fand jedenfalls das Verhalten, wie Becher es für andere Syrphiden (Zristalis u s w.) angegeben hat. Weniger bestimmt lässt sich die Puppe für die verwandtschaft- lichen Beziehungen verwerthen: durchbrechende Hörner fehlen, und es findet sich nur ein ziemlich complicirtes inneres Stigma, wie es sowohl bei mehreren Syrphiden als bei mehreren Eumyiden vorhanden ist, wie aus meinen Untersuchungen über die Prothorakalstigmen der Dipterenpuppen !) hervorgeht. Bei Syrphiden lässt es sich dann als ein nicht mehr durchbrechendes Hornstigma, bei Eumyiden als secundär entstandenes Innenstigma betrachten, während in letzterem Falle dann das Aussenstigma ganz verloren gegangen sein kann. Obgleich das innere Stigma also in beiden Fällen phylogenetisch verschieden ist, so ähneln sich doch die definitiven Bildungen so sehr, dass mir kein prinzipieller Unterschied im Bau bekannt ist, wie es z. B. aus den Figuren 47 von Syrphus, und 59 von Homa- lomyia in der citirten Arbeit hervorgeht. Das beziigliche Stigma der Conopiden sieht beiden Figuren sehr ähnlich, Von den Larven sind die von Sicus wohl unzweifelhaft von primitiverer Bildung als die von Conops und Zodion. Das geht schon aus dem Bau der Stigmen hervor. Haben doch erstere noch die Vorderstigmen beibehalten und sind auch die Hinterstigmen von einfacherer Bildung. Auch das Schlundgerüst ähnelt dem gewöhnlichen Verhalten der Eumyiden-Larven ganz. Doch sind auch die Hinterstigmen bei Sicus schon weit complicirter als die vieler Tachininen, Muscinen, Anthomyinen u. s. w., indem 1) De Meijere. Zool. Jahrbiich, Abth. f. Anat. u. Ontog. XV. 1902. p. 623—692, 220 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUB KENNTNISS sie eine grosse Anzahl von Tüpfeln aufweisen. Parallele Fälle sind auch von Oestriden, Tachininen und Agromyzinen bekannt. Dermaassen complieirt, wie die der Conopinen, dürften sie aber bei Tachinen kaum vorhanden sein; eine ebensolche Bildung von secundären Gruppen bei den Tüpfeln findet sich bisweilen angedeutet, wie z. B. nach Pantel bei T#rixion. ') Doch scheint mir der Bau dieser Stigmen für die Beurtheilung der systematischen Verwandtschaft nur von geringerer Bedeutung, indem derselbe offenbar mit der parasitischen Lebensweise nahe zusammenhängt und wir es hier also ganz gut mit Convergenz- bildungen zu thun haben können. Die Thatsache, dass wir die complicirtesten Stigmen bei den Conopinen finden, stimmt auch ganz gut mit meiner oben erörterten Ansicht, dass letztere überhaupt jünger sind als die Myopinen. Larven und Imagines haben sich hier also beide allmählich vom ursprüng- lichen Verhalten entfernt. Nothwendig war diese Übereinstimmung aber offenbar nicht. Indem beide Entwicklungsstadien bei den metabolen Insekten ihren eigenen Entwicklungsgang haben, so können sehr gut die Imagines weit fortgeschritten sein, während die be- züglichen Larven ihr ursprüngliches Verhalten beibehielten, und es hätten sich die Larven der niedrigeren Myopinen sehr gut, nach Ab- trennung des Conopinen-Stammes, allmählich über die der Conopinen erheben können. Die auf Larvenstadien basirten Systeme brauchen sich also nicht mit denen der Imagines zu decken, obgleich in der Regel wohl eine gewisse Parallelität vorhanden sein wird, Nach Erwägung aller oben erwähnten Thatsachen möchte ich mich Brauer’s Auffassung anschliessen, dass die Conopiden den niedrigen Holometopen am nächsten stehen. Als solche betrachte ich etwa die Scatomyzinen, Helomyzinen, Tetanocerinen. Die Cono- piden möchten wohl einen besonderen Zweig sehr primitiver Sca- tomyzinen bilden. Sie von einer bestimmten Familie recenter Dipteren herzuleiten scheint mir aber zur Zeit nicht möglich. Aus nahe ver- wandtem Zweige gingen die Coenosien und aus diesen die höheren 1) Man vergl. meine p. 119 citirte Abhandlung p. 644. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN 221 Schizometopen hervor. Für sich entwickelte Seitenzweige in anderer Richtung bildeten die Ephydrinen, Drosophilinen, Borborinen, Agro- myzinen u. s. w. Primitiv sind letztere Gruppen m, Er. ebenso- wenig wie die Cecidomyiden unter den Nemoceren. Zwischen den niedrigsten Holometopen und den Aschizen findet sich jetzt noch eine zweite Kluft, doch bedürfen hier speziell noch die Platypeziden und Phoriden genauerer Untersuchung. Nach der Kopfbildung zeigen allerdings die Conopiden grosse Aehnlichkeit mit den Dorycerinen, Sciomyzinen u. s. w., wie es schon von Brauer hervorgehoben wurde. Die 4 Gruppen,!) welche er nach diesem Merkmal bei den Holometopen unterscheidet, scheinen mir aber keine natürlichen Gruppen zu bilden, und als solche hat der Autor sie wahrscheinlich auch nicht betrachtet haben wollen. Es liegen hier offenbar zum Theil Fälle von paralleler Entwicklung bei verschiedenen Familien vor. Zur Zeit lässt sich also über die näheren verwandtschaftlichen Beziehungen noch relativ wenig sagen. Das Material ist aber auch bei weitem noch nicht erschöpfend bearbeitet. Zunächst wäre es erwünscht die ersten Stände von Dalmannia und Stylogaster kennen zu lernen, dann wird auch die allseitige vergleichende Anatomie der Imagines, verglichen mit derjenigen der zuerst in Betracht kommenden Familien der Holometopen, wohl zu noch mehr gesicherten Resul- taten führen. 1) Brauer. Bemerkungen zur Systematik der Dipteren. Die Zweiflügler des k. Museums zu Wien. I. Denkschr. Ak. Wiss. Wien. Math. naturw. Cl. XLII. 1880. p. 117. 222 (DR. J.C. H. DE MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Taf, 14 » 14 » 14 » 44 DIC » 14 po TAFELERKLARUNG. Fig. 1—19, Taf. 15 Fig. 20 Conops (Physocephala) » » » 1-4, rufipes F. Ites Larvenstadium ; Fig. 1 Die Larve von oben; Fig. 2 vorderer Körpertheil von der Seite; Fig. 3 derselbe, bei unterer Ansicht; Fig. 4 Hinterstigmen, Zr. Trachee der Hummel. 5—9. IItes Stadium; Fig. 5, 6, 7 Schlundgerüst resp. bei oberer, seitlicher und unterer Ansicht, sp. Ausführungsgang der Speichel- drüsen; Fig. 8 Hinterstigmen bei oberer Ansicht; Fig. 9 Dieselben, von der Seite. 10—17. Illtes Stadium; Fig. 10 Larve, von oben, O. Oberschlundganglion; Fig. 11 vorderer Körpertheil derselben; Fig. 12 relative Grösse der Hinterstigmen des Iten und IIten Stadiums, x. Stigmennarbe; Fig. 13, 14 Hinterstigmen resp. bei oberer und seit- licher Ansicht; Fig. 15 Gruppe von Knos- pen eines neugebildeten Hinterstigmas; Fig. 16 Eine solche eines fertigen Stigmas, mit einem Theil der Filzkammer, F. Filz; Fig. 17 Bestachelter, dunklerer Flecken neben dem Hinterstigma. Puparium, a. von oben; b. von der Seite; c. von vorne. Puppe. Prothorakalstigma der Puppe. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 223 Taf. 15 » » 15 15 15 15 15 15 15 15 16 16 16 16 16 16 16 16 ig. 21—23. Conops (Physocephala) vittatus F. 21. Hinterstigmen des Ilten Larvenstadiums; Fig. 22 bestachelter dunklerer Flecken neben denselben. 23. Hinterstigmen des IIlten Stadiums. 24—38. Sieus ferrugineus L. 24—25. Ites Larvenstadium; Fig. 24; Schlund- gerüst; Fig. 25 Hinterstigmen. 26—29. Iltes Stadium; Fig. 26 Schlundgerüst; Fig. 27 Vorderstigma; Fig. 28 Hinterer Körpertheil, St. /, Stigma des Iten Stadiums; Fig. 29 Hinterstigmen, N. Stigmennarbe, 30—37, Illtes Stadium. 30. Larve von der Seite; Fig. 31 Dieselbe in verschiedener Haltung; Fig. 32 Vorderer Körpertheil; Fig. 33 neugebildetes Schlund- gerüst; Fig. 34 Vorderstigma; Fig. 35 Relative Grösse der Hinterstigmen vom IIten und Illten Stadium; Fig. 36 Hinterstigma N. Narbe; Fig. 37 Doppelknospe desselben; 38. Puparium. 39—40. Zodion cinereum F. 39. Puparium, a. bei oberer, 4. bei seitlicher Ansicht; Fig. 40 Hinterstigma desselben. 44. Larve von Zodion? Illtes Stadium. 42. Hinterstigmen des IIten und Illten Stadiums der Larve von Fig. 41; II Theile des IIten; III ebensolche des IIIten Stadiums. 43. Kopf von Conops flavipes L. im Längsschnitt, @. Gehirn. 44. Stirnblase desselben. 45. Kopf von Sieus ferrugineus F., bei seitlicher _ Ansicht. 46. Derselbe bei oberer Ansicht. 224 (DR. J.C. H. DE Taf. 16 » 16 » 16 » 16 » 16 yo » 16 » 15 DI 16 » 16 DECIO » 16 » 47 > ae Lf » 17 34347 plat]. DIST dy LI » 44 » 47 » A7 Fig. 47. 48. 49. 50, 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. MEIJERE.) BEITRAEGE ZUR KENNTNISS Kopf von Conops (Physocephala) rufipes F. bei oberer Ansicht, mit ausgestülpter Stirnblase. | Hinterleib von Conops quadrifasciatus Deg. 8, | von unten. | Derselbe von Conops flavipes L. 9. | Dörnchengruppen am schuppenförmigen An- hang desselben. a. Hinterleib von Conops (Physocephala) rufipes F. d; 6. Sternite des 2ten und 3ten Ringes. Derselbe vom 8. Derselbe, von der Seite. Hinterleib von Picus ferrugineus L. 3. Derselbe vom Weibchen. Das Ende desselben; a. Anus. Receptaculum seminis von Sicus ferrugineus. Sicus ferrugineus, männliches Copulations- organ; ap Lappenförmiger Anhang des Penis a Apodemen; p Parameren. Penis desselben; ap Anhang des Penis, a Apodemen, p. ph. Paraphalli. Analsegment desselben. Conops flavipes, Apodemen in der Nähe des Penis. Dalmannia punetata, männliches Copula- tionsorgan, von der Seite; az Anus, p Penis mit fadenförmigem Anhang; 4. Apodemen. Dasselbe von unten. Dalmannia punctata, Legeròhre von der Seite; an Anus. Dieselbe, von unten. Ei von Conops flavipes L. Ei von Conops (Physocephala) rufipes F.; Micropyle. Einer der am Rande letzterer befindlichen Fäden. DER BIOLOGIE U. D. SYSTEM. VERWANDTSCHAFT DER CONOPIDEN. 225 Tat 47 » 17 ay eal Dd Do 17 Fig. » 69. 70. nile 72, 73. Ei von Conops (Physocephala) vittatus F., a. oberes, b. unteres Ende. Ei von Stcus ferrugineus L., Micropyle. Ei von Dalmannia punctata F. Micropyle desselben. Vermuthliche Haltung von Conops bei der Copulation. ND ho D AANTEEKENINGEN OVER NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA, DOOR P. C. T. SNELLEN. (vervolg.) Het is wel een bewijs dat de studie der inlandsche Lepidoptera — althans der Macrolepidoptera — in Nederland zich mag verheugen in eene voortdurende belangstelling, dat ik nu reeds weder aan- leiding vind tot het bekend maken van een nieuw vervolg op mijne aanteekeningen '). Niet minder dan 14 voor onze fauna nieuwe soorten werden ontdekt en wel de volgende ?): I. Macrolepidoptera. Satyrus Hermione L. Lycaena Euphemus Hiibn. * Laria L-Nigrum Müll. * Leucodonta Bicoloria W. V. * Odontosia Carmelita Esp. Lophopteryx Cucullina W. V. Catocala Electa View. Eupithecia. Impurata Hübn. 5 Coronata Hiibn. Ii. Microlepidoptera. Retinia Sylvestrana Curt. Penthina Klugiana Freyer. Grapholitha Artemisiana Zell. Lithocolletis Geniculella Rag. Aciptilia Galactodactyla Hiibn. 1) Men zie voor het voorgaande Vervolg: Tijds. v. Ent. 40 p. 278 enz. 2) De met een * gemerkte soorten vertegenwoordigen tevens voor onze fauna nieuwe genera. (P.C. T. SNELLEN.) AANTEEKENINGEN OVER NED. LEPIDOPTERA. 227 Hierdoor is nu het getal onzer Macrolepidoptera gestegen tot 773 soorten en dat der Microlepidoptera op 953, te zamen dus 1726. Als afzonderlijke opstellen over de Nederlandsche Lepidoptera zijn sedert mijn voorgaande stuk, nog verschenen de volgende: Tijds. v. Ent, 40 (1897) p. 152 enz. pl. 7. A. A. van Pelt Lechner, Lepidoptera om en bij Zevenhuizen (Zuid-Holland), 40 (1897) p. 229 enz. pl. 9, 10. H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, Ueber die Artberechti- gung von Lycaena Argus und Lyc. Aegon. 40 (1897) p. 368 enz. Dr. J. Th. Oudemans, Eenige faunistische en biologische aanteekeningen enz. 44 (1898) p. 77 enz. H. A. de Vos tot Neder- veen Cappel. Over de Macrolepidoptera onder Apeldoorn waargenomen. Pp. 93 enz. pl. 2 fig. 1—3 A. A. van Pelt Lechner. Een en ander of Calamia Lutosa Hbn. p. 104 enz Dez. Iets over Leucania impura Hbn. p- 169 enz. pl. 6 en 7. Dez., Verborgenheden uit het Nonagria-leven. p. 224 enz. Dr. J. Th. Oudemans. Bijdrage tot de kennis van den Doodshoofd-vlinder. (Acherontia Atropos L.). 42 (1899) p. 1 enz. pl. 1. A. A. van Pelt Lechner. De voorhoofds-uitsteeksels bij de europesche soorten van het genus Nonagria, p. 37 enz. pl, 2. H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Aanteekeningen over eenige Macrolepidoptera. 42 p.97 enz. pl. 5A. D. ter Haar. Craniophora Ligustri Fabr. var. Olivacea Tutt. 43 (1900) p. 235 enz. pl. 14 fig. 1—4. Dez. Twee variéteiten van Polyommatus Dorilis Hfn. p. 239 enz. pl. 14 fig. 4-11. Dez. Eenige merkwaardige aberratién en eene nieuwe variéteit. 228 (P. C. T. SNELLEN.) AANTEEKENINGEN OVER Tijds. v. Ent. 44 (1901) p. 46 enz. M. Caland. Macrolepidoptera waargenomen in de omstreken van ’s Hertogen- bosch en Alkmaar, — p. 54 enz. P. C.T. Snellen. Lycaena Euphemus Abn. p. 115. Dr. F. W. O. Kallenbach. lets over Sphinx Convolvuli. — 45 (1902) p. 100 D. ter Haar. Derups van Xysto- phora Palustrella Doug). en, in Dr. J. Th. Oudemans, de Nederlandsche Insecten, pag. 352—518, het Hoofdstuk over: Lepidoptera, onmisbaar voor ieder die prijs stelt op eene wetenschappelijke inleiding tot de studie onzer vlinders. Voorts komen in de Verslagen van deel 40 op pag. 16 en 41, van deel 41, op p. 24 en 35, van deel 42 op p. 18, 20, 49, 52, 67, 73, van deel 43 op p. 24, 26, 66, 68, van deel 44 op p.8, 17, 22, 55, 67, 71, 73 en van deel 45 op p. 8, 14, 14 en 33, zoomede ook in de Entomologische Berichten door onze Vereeniging uitgegeven, kleinere mededeelingen voor van verschillende Lepidoptero- logen waarnaar, voor zoover noodig, in de volgende aanteekeningen nader zal worden verwezen. Men gelieve die mededeelingen vooral voor nieuwe vindplaatsen van verschillende soorten te raadplegen. I. MACROLEPIDOPTERA. A. Rhopalocera. Melitaea Aurinia v. Rottb. — Snellen, I p. 24; II p. 1122. — Tijds. 30 p. 202; 36 p. 191. De in het Tijds. 36 beschreven aberratie is door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel afgebeeld in het Tijds. 42 ples fis. 2: Melitaea Athalia Esp. — Snellen, I p. 26. — Tijds. 36 p. 192. De door den heer de Vos tot Nederveen Cappel gevangen variéteit Navarina de Selys is, met een overgangsexemplaar, door hem af- gebeeld Tijds. 42 pl. 2 fig. 3,4. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 229 Argynnis Aglaja L. — Snellen, [ p, 32. De heer D. ter Haar beschrijft en beeldt af eene aberratie dezer soort met grooteen ver- vloeide zilvervlekken van de onderzijde der achtervleugels (Tijds. 43 p. 245 pl. 14 fig. 10,11). Zij werd bij Groningen gevangen. Aglaja werd door den heer H. W. van der Weele ook op Texel aangetroffen. In Sepp, 2e Serie, deel IV p. 313 pl. 50 fig 1—3 geeft Mr. A. Brants eene beschrijving en afbeelding van het ei en de jonge rups. Argynnis Paphia L. — Snellen, I p.33; IL p.1122. — Tijds. 3€ p. 193. | De variëteit Valesina Esper is nog verder gevangen bij ’s Gravenhage door den heer H. W. van der Weele en in Limburg bij den Plasmolen door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Argynnis Selene W. V. — Snellen, I p. 29; II p. 1122. In het Tijds, 43 p. 242 pl. 14 fig. 8,9 wordt door den heer D. ter Haar eene aberratie dezer soort beschreven en afgebeeld, die merkwaardig is niet om de sterk zwart bestoven bovenzijde — melanistische exemplaren van allerlei Argynnis-soorten zijn al zoo dikwijls beschreven en afgebeeld dat dit eigenlijk voortaan niet meer noodig is — als wel om de zeer afwijkende onderzijde der achter- vleugels. Bij Groningen gevangen. Vanessa Urticae L. — Snellen, I p. 37; II p. 1122. Dr. J. Th. Oudemans beschrijft, Tijds. 40 p. 369 en Verslag p. 17 een paar interessante afwijkingen dezer soort. Vanessa Levana L. — Snellen, I p. 40. — Tijds. 36 p. 194; 40 p. 281. De heer F. J. M. Heijlaerts ving deze soort den 11 July 1904 in Noord-Brabant bij Groot-Zundert. Zij is en blijtt echter zeldzaam in Nederland. Apatura Iris L. — Snellen, I p. 43; — Tijds. 30 p. 203; 36 p. 194. De heer G. J. Klokman te Voorschoten deelde mij mede dat hij Ap. Iris een paar malen in de omstreken van Doetinchem had gevangen. 230 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Genus SATYRUS F. Eene interessante tot dit genus behoorende voor onze fauna nieuwe soort is Sat. Hermione L., waarvan Dr. J. Th. Oudemans op de Wintervergadering van 19 Januarij 1902 een inlandsch exemplaar vertoonde. Zij wordt in de Analylische tabel der soorten van het genus, zie Vlind v. Ned. I p. 45 aldus ingevoegd: Ia. Voorpooten vrij groot. Bovenzijde donker bruingraauw met witten, op de voorvleugels naar boven donker bestoven, wortelwaarts vrij regelmatig gegolfden, in cel 2 niet in- SpringendenSwittensdwarsbande NE . 4a. Hermione De vlinder is grooter dan Semele en wordt het best aan het hoofd der inlandsche soorten geplaatst. 4a. Satyrus Hermione L., Mus. Lud. Ulr. p. 281 N. 199— Hübn., Pap. fig. 122—24 d9 p. 22 N°. 4. — O. en Tr. I, 1 p. 173713 9.208 x py an: Pap. Hermione major Esper Schmett. I p. 116 Tab. 8 fig. 32. 65—68 mm. De witte dwarsband der tot dezen vrij eenkleurig bruingraauwe bovenzijde is smaller dan de gele bij Semele, maar wortelwaarts, ook op de achtervleugels, regelmatig begrensd, niet inspringende en op laatstgenoemde iets breeder dan op de voorvleugels waar hij met twee kleine oogjes in de cellen 2 en 5 is geteekend, min of meer donker is bestoven en ook donker geaderd. Op de achter- vleugels houdt hij bij ader 2 afgerond op. Buitenwaarts is hy niet scherp begrensd en reikt niet tot eene afgebroken donkere lijn voor den achterrand, Tusschen den witten band en de vermelde donkere lijn ziet men op de achtervleugels een wit gekernd oogje in cel 2, Op de onderzijde zijn de voorvleugels ongeveer als boven met eene zwarte, 3-vormige figuur in de middencel en daarboven zwart gestreepten voorrand. De achtervleugels zija tot de helft bruingrijs, donker gesprenkeld, iets grijswit gemengd, met twee dikke. onregel- matige zwarte dwarslijnen. Tweede helft ongeveer als boven, ge- sprenkeld en gemengd als de wortelhelft. Van de rups is mij niets met zekerheid bekend. Het bovenvermelde exemplaar werd door den heer van Niekerken Mike - NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 231 gevangen in het Kerstendal, bij Nijmegen. — Zie Dr. Oudemans, ta. ip: en -Entom: Ber. IE p. 13. Epinephele Ianira L. — Snellen, I p. 49; II p. 1193. Een gedeeltelijke albino dezer soort, te Laag Soeren in Gelder- land door Mr. A. Brants gevangen, werd door mij vermeld Tijds. 42, Verslag p. 2. Coenonympha Hero L. — Snellen I p. 53. Van deze soort, tot dusverre alleen in Limburg bij Maastricht waar- genomen, werd door Mr. A.F. A. Leesberg den 7den Juni 1900 een exemplaar bij Winterswijk gevangen. De heeren Dr. J. Th. Oudemans en H. A. de Vos tot Nederveen Cappel bezochten in het volgende jaar de vangplaats op nieuw en troffen Mero weder in verscheidene exemplaren aan, zie Tijds. 44, Verslag p. 68. Genus LYCAENA F. Lycaena Euphemus Hibn. Ik geloof dat ik, wat deze Lycaena betreft, volstaan kan met te verwijzen naar mijne uitvoerige bespreking in het Tijds. v. Ent. 44 p. 54 enz., daar mij sedert niets naders bekend is geworden be- treffende hare soortsregten. In de Analytische tabel der soorten van het genus Lycaena kan zij in afdeeling B (zie Vlind. v. Ned. II p. 1123) intusschen aldus worden ingevoegd. bb. Onderzijde grijs. ce. Onderzijde met randvlekken, de grond licht bruinachtig grijs. d. Onderzijde met groenblaauwe bestuiving aan de vleugelwortels; de man op de bovenzijde met zwarte vlekken . - . la Arion dd. Onderzijde zonder groenblaauwe wortelbe- stuiving. e. De man met zwarte vlekken op de bo- venzijde; op de onderzijde der voor- vleugels de vlek der boogrij in cel 2 naauwelijks inspringende . . . . . 46 Euphemus ee. De man zonder zwarte vlekken op de bovenzijde; op de onderzijde der voor- vleugels de vlek der boogrij in cel 2 sterk inspringende . . . . . . . 2 Alcon 232 (P. ©. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVEB Men vergelijke voor Huphemus verder: 4). Lycaena Euphemus Hübn., Pap. fig. 257—59. — O. en Tr., I, 2 p. 9; IV p. 25. — Snellen, Tijds. 44 p. 54. De dwarsader der voorvleugels is bij deze soort zwart beschubd. De vlinder is door den heer P.J. van den Bergh ook bij Tilburg in Noord-Brabant gevangen. Lycaeua Alcon W. V. — Snellen, I p. 57. — Tijds. 40 p. 284. Dr. A. J. van Rossum vestigt in de Entom, Berichten N. 10 p. 66 onze aandacht op de mededeeling van een Zwitsersch Ento- moloog, in de Ns. 12 en 13 van Societas Entomologica, die het wijfje dezer soort eijeren zag leggen op de bloemen van Genziana Pneumonanthe en die het ei en de jonge rups beschrijft Het ei is wit, de jonge rups na de eerste vervelling purperkleurig getint, met vele zwarte haren; kop geelbruin met zwartgerande driehoekige vlek op het voorhoofd. Lycaena Argus L. L. Aegon W. V. — Snellen, I p. 60. — Tijds. 30 p. 204; 36 p. 195; 40 p. 285. Men vergelijke nog voor deze soort het stuk van den heer H. A de Vos tot Nederveen Cappel, Tijds. 40 p. 229 en de aantee- kening Tijds. 44 p. 37. Polyommatus Dorilis Hfn. — Snellen, I p. 63; II p. 4126. — Tijds. 30 p. 205. In het Tijds. 43 p, 235 enz. pl. 14 fig. 1—4 geeft de heer D. ter Haar de beschrijving en afbeelding van de volgende variéteiten dezer soort, hier te lande voorgekomen: p. 237 pl. 14 fig. 2. var. Brantsi. — Met blaauwe stippen vóór de roode randvlekken op de bovenzijde der achter- vleugels. = Circe var., Brants in Sepp. 2e Serie II p. 101 pl. 25. p. 237 pl. 14 fig. 3 var. Uyeni. — Grond der voorvleugels en afzelting van de randvlekken der achtervleugels geel- achtig wit. Analoog aan de variëteit Schmidtü van Phlaeas. Een overgangsexemplaar van var. Uyeni op den type is afgebeeld NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 233 bij fig. 4 en de variéteit Subalpina Speyer (Montana Meijer-Dür, Snellen) bij fig. 1. Ken op de bovenzijde wit gemengd exemplaar werd ook door den heer H. W van der Weele bij ’s-Gravenhage gevangen. Polyommatus Hippothoé L., Faun. Suec. II p. 274 N. 1046 d — Esper, I, Tab. 22 fig. 3 p. 292 d — Knoch, Beitr. II St. p. 88 Tab, VI fig. 3 2 — Wallengrén, Ent. Monthl, Mag. 22 p. 90. Euridice v. Rottb. — Snellen, I p. 63; IL p 1126 — Tijds. 36 p. 196. Men zie over deze soort de mededeeling van den heer D. ter Haar Tijds. 43 p. 240 pl. 14. Zij is niet zoo zeldzaam in de streek ten zuiden van Groningen als elders in ons land. Inderdaad blijkt zij de Pap. Hippothoë van Linnaeus te zijn en van den type is de man door Esper, het wijfje door Knoch afgebeeld. Dit laatste is op de bovenzijde minder donker bestoven, vooral op de voor- vleugels, dan ter Haar’s fig. 5, de goudkleur heeft op de laatsten de overhand en de zwarte stippen zijn duidelijk, zoodat men aan Pol. Phlaeas herinnerd wordt. Zulke exemplaren echter zijn zeld- zaam en de donkere wijfjes komen het meest voor, maar ik zag toch een bij Groningen gevangen exemplaar, zoodat het typische 2 dus ook inlandsch is. Wat de beschrijving van den man bij Linnaeus aangaat, zoo merk ik op dat hij niet spreekt van den blaauwen weerschijn der bovenzijde en deze ongevlekt noemt, zoodat zij bijna meer op de variëteit Murybia Ochs. past. Exemplaren van het wijfje met blaauwe stippen voor de roodgele streep op de bovenzijde der achtervleugels werden reeds door Ochsenheimer vermeld. Thecla Quereus L. — Snellen, I. p. 67. Ook bij Rotterdam gevonden als rups en als vlinder door den heer P. Haverhorst en door mij. Thecla W. Album Knoch. — Snellen, II, p. 1127. Ook in Zeeland gevangen door den heer H,. A. de Vos tot Nederveen-Cappel, zie Tijds. 42 p.38 en door hem aldaar afgebeeld BR fier, at): Tijdschr. v. Entom. XLVI. 16 234 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Papilio Machaon L. — Snellen, I p. 69. De pop is niet alleen geelgroen maar ook grijs, donker geteekend. Dr. van Rossum vermeldt, Tijds. 43 Verslag p. 47, een exemplaar bij hetwelk het zwarte streepje op de dwarsader der achter- vleugels in het midden geel is. Ik heb er zoo onder mijne 12 inlandsche en verder europesche exemplaren geen maar wel twee uit Sikkim. Hesperia Sylvanus F. — Snellen, I p. 86. Men zie voor deze soort Sepp, 2 serie IV p. 315. Aldaar zijn door Mr. A. Brants het ei zoomede de jonge rups beschreven en is het eerste pl. 50 fig. 4 afgebeeld. Hesperia Thaumas Hfn. — Snellen, I p. 87. Dr. J. Th. Oudemans beschrijft, Tijds. 40 p.371, eene afwijking dezer soort. B. Heterocera, Macroglossa Bombyliformis Ochs. — Snellen, I p. 94. Dat de donkere lijn, welke bij deze soort de middencel der voorvleugels overlangs deelt, geene ader is, heeft reeds Zeller mede- gedeeld, Stett. Ent. Zeit. 1877 p. 316. W. R. Jeffrey zegt, Entom. Monthly Mag. 36 p. 10, dat de juist uit het ei gekomen rups dezer soort behaard is. Deilephila Euphorbiae L. — Snellen, I p. 96; IL p. 1130. Tijds. 36 p. 168. Mijn vermoeden, dat deze soort ook wel in Holland zoude voor- komen, is bevestigd. In 1901 werden bij Rotterdam, in het Over- maassche, eenige rupsen gevonden en de vlinders daaruit gekweekt. Twee exemplaren daarvan bevinden zich in de verzameling van den heer P. Haverhorst. Trouwens, twee soorten van Euphorbium werden door mij bij Rotterdam aangetroffen en nog eene derde in de duinen, zoodat het voorkomen in Holland van Ded. Huphorbiae niets vreemds heeft. Sphinx Convolvuli L. — Snellen, I p. 98. Twee uitvoerige mededeelingen over deze soort komen voor in Tijds. 44 p. 115 en idem Verslag p. 11. In de tweede NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 295 brengt dr. J. Th. Oudemans de ligging van den zuiger in de pop ter sprake en in de eerste behandelt dr. F. W. O. Kallenbach de vraag of de meerderheid der in het najaar uitkomende vlinders van beide seksen al dan niet onvruchthaar is. Sphinx Ligustri L. — Snellen, I p 99; IL p. 1130. In de Entom. Berichten N°. 7 p. 42 vermeldt de heer D, ter Haar het waarnemen van een piepend geluid door den vlinder voortgebragt en in N°. 8 p. 50 bespreekt Dr. J. Th. Oudemans de houding van den zittenden vlinder. Acherontia Atropos L. — Snellen, I p.100: II p. 1130. — Tijds. 36 p. 198, Men zie over deze soort de mededeelingen van dr. J. Th. Oude- mans. Tijds. 40 p. 372, 41 p.224 en 45 Verslag p. 14 Zeuzera Pyrina L. — Snellen, I p. 114. Als aanvulling zijner vroegere mededeelingen over deze soort geeft mr. A. Brants nog een opstel in Sepp, 2 serie IV p. 307 enz. pl. 49 fig. 1—16. Phragmatoecia Castaneae Hibn. — Snellen, I, p. 114. Deze tot dusverre alleen in Holland gevonden soort werd door Pater F.J, Hendrichs bij Oudenbosch in Noord-Brabant waargenomen. Hepialus Humuli L. — Snellen, I p. 117; IL p, 1133. De variëteit die van Dr, Staudinger in 1871 den naam van Hethlandiea had ontvangen, was reeds vroeger (in 1865) door Crotch beschreven als variëteit Tulensis (Entomologist II p. 176). Psyche Unicolor Hfn. — Snellen, [ p. 122; Il p. 1135. Zie over deze soort: Dr. J. Th. Oudemans, Tijds, 44, Ver- slag p. 12. Ino Pruni WV. — Snellen, I p. 112; IL p. 1136. — Tijds, 40 p. 288. Weder in de duinen bij ’s Gravenhage gevangen door den heer H. W. van der Weele. Ino Statices L. — Snellen, I p. 125. — Tijds. 40 p. 288. De vangst van exemplaren die ontwijfelbaar tot de variéteit Geryon Hbn, (in den Catalogus van Staudinger en Rebel geheel ten onregte als eene afzonderlijke soort opgenomen), moeten worden 236 (Pe C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER gerekend, bij Groningen, vermeldt de heer D. ter Haar, Tijds. 44 p. 18. Zygaena Filipendulae L. — Snellen, I p. 126. — Tijds. 30 p. 207. Zie Dr. J. Th. Oudemans, Entom. Ber. 9 p. 62 «Eene merk- waardige copulatie». Sarrothripa Revayana W.V. — Snellen, I p. 136; II p. 4137. — Tijds. 40 p. 288. Eene nadere aanteekening van Dr. J, Th. Oudemans komt voor Tijds. 40 Verslag p. 21. Calligenia Miniata Forster. — Snellen, I p. 144; II p, 1139. — Tijds. 30 p. 207. Van de variëteit Flava de Graaf, in Staudinger en Rebel’s Cata- logus niet vermeld, werden op de Vereenigings-excursie van 14 Juli 1901 door de heeren H. J. Lycklama à Nyeholt en P. J. M. Schuyt bij Paterswolde in Drenthe drie exemplaren gevaugen. Bignault beschrijft deze variëteit Flava als Call. Miniata ab. Crocea in de Ann, de la Soc. Ent. de France 1880, Bulletin p. GV en zij is de ab. «Crogea» van Hampson. Cat. Lep. Phal. Brit. Mus. Il p. 472 (1900). Lithosia Muscerda Hfn. — Snellen, I p. 152; U p. 1140. — Tijds. 40 p. 289. De door mi in deel 40 van dit Tijdschrift beschreven en afge- beelde variéteit zonder zwarte stippen op de voorvleugels, heeft van Dr. J. Th. Oudemans, zie Tijds. 42 Verslag p. 19, den naam ont- vangen van var. /mmaculata. Zij is ook bij Apeldoorn door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel gevangen (zie Tijds. 42 Versl. p. 19). Phragmatobia Fuliginosa L. — Snellen, I. 166. Zie voor deze soort: Mr. A Brants, in Sepp. 2e Serie IV p. 316 pl. 50 fig. 5—7. LIPARIDAE. Door de ontdekking van Laria L. Nigrum Müll., die tot een nog niet hier te lande waargenomen genus behoort, wordt de Ana- lytische tabel der Lipariden-genera op p. 168 van deel I als volgt: NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 237 I. Ader 10 der voorvleugels uit den voorrand der middencel ontspringende. B. Zonder verbinding tusschen ader 10 en den steel van 7, 8,9. In de'achtervleugels de aderen 5—5 ver uiteen. 1 Achterscheenen met 2 sporen. Voorvleugels zonder aan- hangcel, hunne ader 3 bijna even ver van 4 als van 2.[[4 Leucoma. 2 Achterscheenen met 4 sporen. Voorvleugels met aan- hangcel, hunne ader 3 duidelijk, nader bij 4 dan bij 2.110 Laria. Genus, II 5 LARIA Schrank. De beschrijving van dit zeer na aan het voorgaande verwante genus (Leucoma) is, behoudens de hierboven vermelde verschil- punten, bijna gehvel die van het genoemde. Volgens den nieuwen Catalogus van Staudiger en Rebel p. 147 zou de naam Laria Schrank, Fauna Boica II, 2 p. 150 (4802) reeds vroeger zijn gebruikt en het genus dus Arctornis Germar moeten heeten, Laria L. Nigrum Müller, Fauna Ins. Fridr. p. 40 N. 360. Nivosa Hübn., Bomb. p. 120, fig. 170 2 en Larv. Lep. V-Nigrum Fabr., Mant. Ins. 143—0. en Tr. III p. 200; x 4,9. 475: Vau-Nigra Wood, fig. 62a 4. 42—50 mm. Sprietschaft wit, op den rug van af iets voor de helft zwart ge- stippeld en met lichtbruine, bij den man langere baarden. Palpen wit, tegen het eind zwart. Kop, lijf en de niet digt beschubde vleugels zijn helderwit, de laatste iets glanzig, de voorvleugels op de dwars- ader met een min of meer gebogen, fijn zwart streepje geteekend, Pooten wit, met zwarte vlekjes. Junij. Eene generatie. De rups, die overwintert, is, volgens de aangehaalde schrijvers in Mei volwassen en leeft op eiken, linden, beuken en ypen. Zij is op den rug zwart, in de zijden roestkleurig geel, voor en achter lang behaard; op den rug staan acht haarbosjes waarvan de drie middensten roodgeel, de anderen wit zijn, Pop blaauwgroen, met drie gele rugliinen en zwart geteekende vleugelscheden. L. Nigrum werd bijna gelijktijdig door de heeren F. J. M. Heylaerts en Mr. A. Brants ontdekt; de eerste vond haar in 238 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Noord-Brabant bij Breda, de tweede in Limburg bij Gennep, aan den Plasmolen. Zie Tijds. 45, Verslag p. 3 en 4 Orgyia Pudibunda L. — Snellen, Ip. 372. — Tijds. 40 p. 289. Zie voor deze soort: Mr. A. Brants, in Sepp, 2e serie IV p. 318 pl. 50 fig. 8, ei. Ocneria Monacha L. — Snellen, I p.172; IIp. 1142. Zie over deze soort; Dr. J. Th. Oudemans. Tijds. 40, Verslag p. 18. Bombyx Pruni L. — Snellen, I p.182. — Tijds. 40 p. 290. Eene aanteekening van deze soort, met afbeelding van het ei, door Mr. A. Brants, bevindt zich in Sepp, 2e serie IV p. 319, pl. 50 fig. 9. Bombyx Quereus L. — Snellen, I p. 185. Vergelijk voor B. Quercus de mededeeling van dr. J. Th. Oude- mans. Tijds. v. Ent. 40 p. 377. Bombyx Populi L. — Snellen, I p. 187. Eene mededeeling over deze soort publiceert de heer M. Caland. Tijds. 46 p. 65 (1903). Gastropacha Dumeti L. — Snellen, I p. 191. Weder in Noord-Brabant gevonden bij Oudenbosch, door den heer F. J. Hendrichs. Genus PLATYPTERYX Lasp. Zie een opstel over de inlandsche soorten van dit genus, door Dr. J. Th. Oudemans. Tijds. 44, Verslag p. 8, voor de nadere preciseering der soortskenmerken van belang. NOTODONTIDAE '), Drie voor de Nederlandsche fauna nieuwe soorten dezer familie zijn sedert 1897 ontdekt, t. w. Zophopteryx Cucullina W. V., Odontosia Carmelita Esp. en Leucodonta Bicoloria W. V. Daarvan 1) Ik wil ook hier de aandacht vestigen op het stuk van Dr. F. W. O. Kal- lenbach, Tijds. 40 p. 36 enz.: Welk doel hoeft het uitstolpbare werktuig aan den hals van vele rupsen. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 239 behooren de beide laatsten ook tot nieuwe genera, zoodat de Ana- lytische tabel van deze, Vl. v. Ned. I p. 203, waar zij in afdeeling II, B, a komen, nu als volgt wordt: II. Achterscheenen met vier sporen. B. Voorvleugels met aanhangcel. a. Binnenrand der voorvleugels met schubbentand. b. b. Palpen naauwelijks zoo lang als de doorsnede der oogen, c. Thorax tusschen de schouderdeksels met voor- over gebogen verhevenheid, uit schubben bestaande, de aderen 6 en 7 derachtervleugels kort gesteeld . Sp - Vila Lophopteryx. c.c. Thorax zouder verhevenheid, wollig bee haard; de aderen 6 en 7 der achtervleugels lang gesteeld. d. De aderen 3 en 4 der achtervleugels ver van elkander; achterrand der vleugels and en. NI Odontusia. d.d. de aderen 3 en 4 der achtervleugels digt bijeen; achterrand der vleugels ongeland 1 dia CI ere Vile Leweodonta: Harpyia Bifida Brahm. — Snellen, I p. 206; II p. 1144. Zie Dr. J. Th. Oudemans, Tijds. 40 p. 378. Hybocampa Milhauseri F. — Snellen, I p. 210. — Tijds. 40 p. 290. Mr. Brants geeft in Sepp, 2e serie IV p. 320 pl. 50 fig. 10—14 aanvullende mededeelingen en afbeeldingen betreffende de eerste toestanden dezer soort. Notodonta Tremula Clerck. — Snellen, I p. 211. De rups leeft volgens eene waarneming van den heer P. Haver- horst ook op wilg en bezit ook het halsorgaan dat bij Not. Ziczac en Loph. Camelina aanwezig is. Zie Dr. J. Th. Oudemans, Tijds. 40 p. 379. Notodonta Tritophus W. V. — Snellen, I p. 243. Gelderland: Apeldoorn (H. A. de Vos tot Nederveen-Cappel). Notodonta Dodonaea W. V. — Snellen, I p. 216. Een exemplaar kwam eerst twee jaren na de verpopping uit. (Dr. A. J. van Rossum, Tijds. 43, Verslag p. 61). De variéteit I is weder gekweekt uit eene in Gelderland gevon- den rups. (P. Haverhorst). 240 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKUNINGEN OVER Lophopteryx Cucullina W. V., Fam. R. Nachtr. p. 344 N°. 8. — Hübn., Bomb. f. 202 p. 107 N°. 15 en Larv. Lep. Il f. 24, 3a. — 0. & Tr. II 55, IV 48. — Snellen, I p. 221. Noct. Cuculla Wood fig. 30a. 36—42 mm. Deze voor onze fauna nieuwe soort was reeds t. a. p. door mij voldoende gekenmerkt, alleen moet ik opmerken dat de lichte kleur aan den achterrand der voorvleugels beter grijswit dan wit heet, De voorvleugelpunt is stomper dan bij Camelina. Vliegtijd als Camelia. Rups volgens de aangehaalde schrijvers iets op die van Dromedarius gelijkende en op verschillende soorten van loofhout levende. Door den heer F. J. M. Heylaerts bij Breda ontdekt (zie Tijds, 45, Verslag p. 4). Genus VIId ODONTOSIA Dup, Vlinders van 35—50 mm. vlugt. Sprieten korter dan de helft van den voorrand der voorvleugels, bij den man kort getand, bewimperd, bij het wijfje fijn gekerfd. Palpen zeer kort en on- duidelijk. Vleugels met duidelijk getanden achterrand ; voorvleugel- punt en staarthoek der achtervleugels ook duidelijk. Achterlijf langer dan de achtervleugels, bij beide seksen stomp met korte staartpluim. Odontosia Carmelita. Esper, III pl. 94, Cont. 12 fig. 4 p. 65. — Hübn., Bomb. f. 21 & p. 107 en Larv. Lep. — 0. & Tr. II 61, IV 48, X 1, 153. — Wood. f. 31a. — Snellen, I p. 221 Noot. 39-45 mm, Deze, door mij t. a. p. als eene Lophopteryx kort gekenmerkte soort die echter beter generiek wordt afgescheiden, is zeer kenbaar, De franjelijn der vleugels is bijna zwartbruin, de franje onzuiver wit en zwartbruin, het achterlijf bruiner en lichter dan de voorrand der voorvleugels. Achtervleugels grijs, iets paarsachtig, met eene flaauwe lichte booglijn en eene zwartgrijze vlek in den staarthoek. April, Mei. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 241 Rups volgens Hübner en Treitschke groen, met groene of gele rugstreep en eene smalle gele in de zijden waarin de zwarte luchtgaten op menieroode vlekjes staan. Zij leeft op berken. Bi] Velp in Gelderland in het voorjaar van 1901 het eerst waargenomen door den heer W. Kruitbosch, die drie exemplaren van den vlinder ving. Medegedeeld door Dr. J. Th. Oudemans, die tevens een der voorwerpen vertoonde, op de Wintervergadering der Ned. Ent. Ver. te Utrecht den 19 January 1902 (zie Verslag p. 16 en ook Entom. Ber. N. 5 p. 28. Genus VIle LEUCODONTA Staud. Eene europesche soort van 35—40 mm. vlugt. Sprieten korter dan de helft van den voorrand der voorvleugels, bij den man met korte bewimperde kamtanden, bij het wijfje genoegzaam draadvormig. Palpen duidelijk. Vleugels met stompe hoeken, de achterrand geheel effen, gelijkmatig gebogen. Achterlijf weinig of niet langer dan de binnenrand der achtervleugels, met zeer korte staartpluim, 1. Leucodonta Bicoloria W. V. p. 49 Fam. A N, 3. — Esper SLI pl Ar fo op 217. Bicolora Hubn., Bomb. fig. 18 p. 106 en Larv. Lep. — O. en Dr 117°73, IV 29, X 1454. Sprieten wit, bij den man de tanden bleekgeel. Palpen zwart. Kop, lijf, pooten en vleugels onder en boven helder wit, de voor- vleugels met twee afgebroken zwarte dwarslijnen (vooral van de tweede zijn dikwijls slechts flaauwe sporen overig); vlekken aan de buitenzijde der eerste, eene streep door cel 14 en een vlekje in den staarthoek oranjegeel. Enkele zwarte schubben ziet men ook op en boven den schubbentand. Bij eene variëteit (Albida Boisd., Ind. Meth. p. 55), zijn de voorvleugels geheel of bijna geheel wit. Junij. Rups volgens Ochsenheimer in Juli en Augustus op berken, grasgroen, op den rug witachtig en met eenige gele langs- en dwarsstrepen. 242 (P. C. T. SNELLEN), AANTEEKENINGEN OVER De heer E. Berends te Arnhem ving op 24 Junij 1900 een exemplaar van den vlinder bij Velp. Zie Entom. Berichten 3 p. 16 en 4 p. 29 en op 7 Junij 1903 werd op de excursie der Ned. Ent. Vereeniging bij Roermond een tweede voorwerp gevangen door Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel. Het bevindt zich in de collectie van den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel te Apeldoorn. Acronycta Leporina L. — Snellen, I p. 255. De type dezer soort komt hier te lande zoo zeldzaam voor, en dan nog alleen in het oosten, dat het vinden van een exemplaar, door den heer H. J. H. Latiers bij Kerkrade in Limburg, nog wel eens in het licht gesteld mag worden. Vermeld door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, Tijds. 43 Verslag p. 66. Acronycta Megacephala W. V. — Snellen, I p. 260. Zie over het ei: Mr. A. Brants, in Sepp, 2e Serie IV p. 327, Acronycta Aceris L. — Snellen, I p. 261. — Tijds. 30 p. 210; 36 p. 202. Aanvullende mededeelingen en afbeeldingen betreffende de eerste toestanden dezer Acronycta geeft Mr. A. Brants in Sepp. 2e Serie IV p. 324 pl. 50 fig. 15—17. Craniophora Ligustri W. V. — Snellen, I p. 263. Eene opmerkelijke variëteit dezer soort is var. Olwacea Tutt, British Noctuae and their variëties I p. 12, IV p. 89 (1891—92). Zij is door den heer D. ter Haar waargenomen bij Noordbroek in Groningen, door hem beschreven en afgebeeld, Tijds. 42 p. 97 pl. 5a fig. 1 en onderscheidt zich van den type door het ontbreken van alle witte beschubbing op thorax en voorvleugels. Volgens den nieuwen Catalogus van Staudinger en Rebel is deze variëteit reeds vroeger door Tampa beschreven, Entom. Tidskrift 1885 p. 50 onder den naam van var. Surdevalli en is zij even verbreid als de type. Maar dan toch wel zeer zeldzaam ? Cirroedia Xerampelina Hübn. — Snellen, II p. 1148 — Tijds. 45 Verslag p. 2. Men zie over het waarnemen dezer soort bij Dordrecht, door den heer N. A. de Joncheere, mijne mededeeling in deel 45 van dit Tijdschrift. Sedert is ook een exemplaar, dat de heer P. Haver- NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA 243 horst mij vertoonde, bij Rotterdam gevangen, den 4 September 1902. Anchocelis Lunosa Haw. — Snellen, II p. 1148. Tweemaal is de vlinder gevangen in Gelderland, bij Apeldoorn, op 13 en 21 September, door den heer H. A. de Vos tot Neder- veen Cappel. Spudaea Ruticilla Esp. — Snellen, I p. 290. Bij Rotterdam gevangen door Dr. T. Lycklama 4 Nijeholt. De heer Heylaerts, die de rups uit eijeren kweekte, deelt mij mede dat zij niet alleen thijm eet maar ook eik, beuk, framboos, linde, zuring en nog andere gewassen. Miselia Oxyacanthae L. — Snellen, I p. 310. Mr. A. E. de Roo van Westmaas geeft in Sepp, 2 serie IV p. 327 pl. 50 fig. 18 eene beschrijving en afbeelding eener fraaije variéteit der rups Xylina Fureifera Hfn.. — Snellen, I p. 313 — Tijds. 40 p. 297. Bij Apeldoorn gevangen door Dr. F. W. O. Kallenbach. Xylocampa Lithorhiza Bkh. — Snellen, I p. 318; II p. 4152. — Tijds. 36 p. 207, 40 p. 297. In alle toestanden beschreven en afgebeeld door Mr. A. Brants, in Sepp, 2 Serie IV p. 285 pl. 47 fig. 1—19. Hyppa Rectilinea Esp. — Snellen, II p. 1152. Gelderland: bij Apeldoorn door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel gevangen, zie Dr. J. Th. Oudemans, Tijds. 40 p. 382. Tot dusverre alleen in Noord-Brabant bij Breda waargenomen Hadena Serena W. V. — Snellen, I p. 348. Was tot dusverre nog niet in Holland waargenomen. Van Mr. H. W. de Graaf ontving ik een exemplaar van den vlinder dat bij Loosduinen was gevangen. Dr. T. Lycklama a Nyeholt vond er een bij Rotterdam en Dr. J. Th. Oudemans ver- meldt het voorkomen der soort bij Velzen en Beverwijk. Aplecta Occulta L. — Snellen, I p. 352; II p. 1154. — Tijds. 30 p. 213. Friesland: Kollum, D. ter Haar. Is dus genoegzaam over het geheele land verbreid. 244 (P. ©. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Luperina Ophiogramma Esp. — Snellen, I p. 375. — Tijds. 36 p 250; 40 p. 301. De door mij beschreven en afgebeelde variéteit dezer soort heeft in den nieuwen Catalogus van Staudinger en Rebel den naam van var. Maerens ontvangen en zij wordt daar ook uit Noord-Duitsch- jand vermeld. Genus NONAGRIA Ochs. en Tr. Men zie over de verschillende inlandsche soorten van het genus, de ook door afbeeldingen toegelichte stukken van den heer A. A. van Pelt Lechner, Tijds. 40 p. 152 enz., 41 p.169 enz pl. 6 en 7 en 42 p. enz. pl. 1. Nonagria Arundinis Hübn. — Snellen, I p. 388; II p. 1156; — Tijds. 40 p. 301. Gelderland: Apeldoorn, H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Tapinostola Fluxa Hubn. — Snellen, I p. 392; II p 1156. De variëteit Yuva Hübn. bij Apeldoorn (H. A. de Vos tot Neder- veen Cappel). Tapinostola Helmanni W. — Snellen, I p. 392; II p. 1157. Noord-Holland: Zandvoort, 26 Julij 1901: Dr. H. J. Lijcklama a Nyeholt. Tapinostola Phragmitidis Hübn. — Snellen, I p. 393, 711; Hp 14157: Men zie over deze soort de mededeeling van den heer A. A. van Pelt Lechner, Tijds. 40 p. 154 en de aanteekening van Dr. J. Th. Oudemans, 1. c. p. 386. Calamia Lutosa Hübn. — Snellen I p. 394; II p. 1157. Zie de mededeeling van den heer A. A. van Pelt Lechner, Tijds. 41 p. 93 pl. 2 fig 1 —3. ui Senta Maritima Tauscher. — Snellen, Ip. 395. — Tijds, 40 p. 301. Noord-Brabant: Oudenbosch, den 20 Junij door Pater F. J. Hendrichs gevangen. Meliana Flammea Curt. — Snellen, II p. 1157. — Tijds. 36 p. 211, 40 p. 302. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 245 Friesland: Warga, den 1 Mei 1902 een man uit de pop: D. ter Haar. Leucania Impura Hübn. — Snellen, I p. 399. Zie over deze soort: A. A. van Pelt Lechner, Tijds. 41, p. 104. De vlinder is ook op Schiermonnikoog gevangen door Dr. H. J. Lycklama à Nyeholt. Leucania Turca L. — Snellen, I p. 406; II p. 1159. — Tijds. 30 p. 216; 36 p. 212. Zuid-Holland: Oostvoorne, 25 Julij 1903: P. J. M. Schujjt. Uit Zuid-Holland mij nog niet bekend. Genus AGROTIS Ochs. en Tr. Men zie over de bedoorning der pooten bij de inlandsche soorten van dit genus het stuk van den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, Tijds. 42 p. 115 enz, pl. 6, 7, 8, Agrotis Pronuba L. — Snellen. I p. 413. Het ei is afgebeeld en beschreven door Mr. E. A. de Roo van Westmaas in Sepp, 2e Serie IV p. 329 pl. 50 fig. 19. Agrotis Interjeeta Hübn. — Snellen, I p. 415, II p. 1159. — Tijds. 30 p. 216. Noord-Brabant: Vught, 31 July 1894 (M. Caland). — Gelder- land: Apeldoorn, (H. A. de Vos tot Nederveen Cappel). Agrotis Dahlii Hübn. — Snellen. Tijds. 36 p. 212; 40 p. 303. Men vergelijke over deze soort de aanteekeningen van de heeren D. ter Haar, Dr. J. Th, Oudemans en M. Caland in het Tijds. 44, Verslag p. 19, p. 67 en p. 73. De heer ter Haar had «le vriendelijkheid ook aan mij eenige eijeren van Dahlii te zenden. Deze kwamen uit op 17, 18 Sep- tember 1900. Op 10 October hadden de rupsjes eene lengte van ruim 4 millimeter en waren groen, met zwarten kop, het lijf met fijne haartjes bezet. Op 10 November waren zij 6—7 millimeter lang en vuilgrijs, met iets onregelmatige donkere lijnen geteekend en op 15 December 8—9 mm., bruin van kleur met zwarte stippen en lichte ruglijn. Hoe dikwijls zij gedurende het tijdperk na het uitkomen tot half December vervelden, heh ik niet goed kunnen 246 (P. ©. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER waarnemen maar vermoed, dat het driemalen zal zijn geweest. Op 8 en 23 April 1901 hadden weder twee vervellingen plaats, den 4den Mei waren de rupsen bijna volwassen, op 31 Mei vond ik de poppen en de vlinders, drie in getal, kwamen uit: 14, 18 en 49 Juni. Zij zijn groot van stuk. Gedurende de kweeking heb ik mijne rupsen steeds in een on- verwarmd vertrek gehouden en voedde ze, eerst met elzen en bramen, later met doove netel en waterzuring, in het midden van den winter met Geum Urbanum, in het voorjaar weder met doove netel en waterzuring. Wat kleur en teekening aangaat, zoo merkte ik geen verschil op met de door mij naar de aangehaalde auteurs gegeven beschrijving Uit de medegedeelde vindplaatsen blijkt, dat de soort in Neder- land is waargenomen in Gelderland, Friesland en Noord-Holland. Agrotis Lidia Cram. — Snellen, Tijds. 30 p. 217; 36 p. 217. Weder in Noord-Brabant, bij Oudenbosch, gevangen door Pater F. J. Hendrichs. Zou Lidia ten slotte niet eene zeer scherp (wit) geteekende variëteit kunnen zijn van Agrotis Tritico L.? Het is vooral een door Pater Hendrichs gevangen voorwerp dat mij tot deze vraag aanleiding geeft. Scoliopteryx Libatrix L. — Snellen, I p. 456. — Tijds. 40 p. 304. De heer P. Haverhorst te Rotterdam verkreeg eene pop dezer soort die niet zwart werd maar grasgroen bleef. Plusia Festucae L. — Snellen, I p. 466. De variéteit Contewta Grote, zich onderscheidende doordat de twee zilveren middenvlekken der voorvleugels verbonden zijn, is ook in Nederland waargenomen, bij Rotterdam door mij (zie Tijds. 43, verslag p. 46) en bij ’s Hertogenbosch, door den heer M. Caland zie Tijds. 44, p. 50 en Verslag p. 73). Hydrelia Uncula Clerck, — Snellen, I p. 477; II p. 1164. Op het eiland Texel gevangen door den heer H. W. van der Weele. Prothymia Viridaria Clerck. — Snellen, I p. 479. — Tijds. 30 p. 219. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 247 De heer H. W. van der Weele ving in de duinen bij Wasse- naar eene variéteit bij welke op de voorvleugels het purperrood ontbreekt en de achtervleugels zeer zwart zijn. Ik zag haar nog niet van elders in ons land. Zij is de variéteit Modesta Caradja, Iris IX p. 50 en blijkt naar den nieuwen Catalogus van Staudinger en Rebel p. 232, met den type, ook in andere landen voor te komen. Genus CATOCALA Ochs en Tr. Van dit genus is eene nieuwe inlandsche soort ontdekt, Æecta Vieweg. Zij komt in de Analytische tabel der soorten aldus in af- deeling II, A, a: Achtervleugels rood met zwarten middenband en breed zwarten achterrand. — Middenband in cel de en 5 niet gebroken, de zwarte rand in cel 5 niet uitgesneden. — Midden- band sterk gebogen, breed, in cel 5 smaller, naast Nupta aldus: b. Voorvleugels vuil bruingrijs, graauwbruin gesprenkeld, de teekening flaauw, bruin afgezet. Rood der achtervleugels onzuiver vermiljoenkleurig …— . =. - . 2... . 2a Nupta. b. b. Voorvleugels heldergrijs, de dwarslijnen weinig che maar op de voorrandshelft scherp zwartbruin afgezet, boven breeder. Rood der achtervleugels bleek, helder karmozijn- EEE A ENEN A VAI I 20SElcela: 24 Catocala Electa Vieweg, Tabell. Verzeichn. 2 Heft p. 33 N. 45. — Hübn., fig. 331. — O. en Tr. V, 3 p. 355. Pacta, Esper IV p. 123 Tab, 98 fig. 1—5. — Rösel. I p. 97 Tab. XV fig. 1—5. De vlinder is even groot als Nupta, maar onderscheidt zich van deze soort door de heldergrijze kleur van kop, thorax en voor- vleugels, en de scherp donkere, tegen den voorrand breedere afzet- ting der dwarslijnen, die echter weinig lichter dan de vleugelgrond zijn. Deze laatste is voor de niervlek niet lichter, zooals bij Nupta, de eerste dwarslijn is in cel 15 Lweemaal getand — bij Nupta, bijna regt — en de tweede heeft achter de niervlek twee zeer lange, zwarte tanden en daarachter twee zwarte langslijntjes, die bij Nupta ontbreken. Verder is het rood der achtervleugels bleek, maar helder van tint. De onderzijde verschilt niet belangrijk. Achterlijfsrug grijs. 248 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Eene variëteit (Pacta Esper, niet die van Linnaeus), heeft een rood getinten achterlijfsrug. Buitendien behoort Z/ecta tot die groep van Catocala, bij welke de midden- en achterscheenen bedoornd zijn (zie Tijds. 28 p. 108 (1884—85)). Viiegtijd als Nupta. In mijn exemplaar van Rösel (Hollandsche vertaling) is het grijs der voorvleugels te blaauwachtig. Als voedsel der rups worden door Treitschke opgegeven wilgen en populieren, terwijl Rösel de rups op haagdoorn afbeeldt. Vol- gens deze beide schrijvers is zij lichter of donkerder bruinachtig aschgraauw, met oranjegele wratjes op den rug en witachtigen, zwartgevlekten buik. Twee exemplaren van den vlinder werden gevangen, beiden door den heer J. Lindemans te Rotterdam, op smeer, bij Renkum en Dordrecht, het laatste den 24 Augustus 1900, Zanclognatha Tarsierinalis. Knoch. — Tijds. 40 p. 306. Gelderland: Laag-Soeren, in Junij 1897 (Dr. J. Th. Oudemans). Brephos Parthenias L. — Snellen, I p. 506, 711; II p. 1166. Zuid-Holland: bij ’s Gravenhage, in de duinen, 13 Maart 1890, een exemplaar gevonden door den heer H. A. van der Weele, zie Entom. Ber. 11 p. 73. Odontopera Bidentata L. — Snellen, I p. 521. Het ei is afgebeeld en beschreven door Mr. E. A. de Roo van Westmaas, in Sepp, 2de serie IV p. 330 pl. 50 fig. 20. Pseudoterpna Pruinata Hufn. — Snellen, I p. 548. Eene grijze variëteit dezer soort, bij Laren in Gelderland door Dr. T. Lycklama à Nyeholt in vier exemplaren gevangen, is door mij besproken op de Zomervergadering der Ned. Ent. Vereeniging te Roermond, zie Verslag p. 50. Kortheidshalve verwijs ik daarnaar. Deze variëteit maakt het zeer waarschijnlijk dat Pseud, Coronil- laria Hübn. in den Catalogus van Staudinger en Rebel sub N°, 2867 zonder den minsten twijfel nog als eene zelfstandige soort vermeld, doch zich eigenlijk ook slechts van Prwinata door grijze in plaats van groene kleur onderscheidende, niet specifiek van deze NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 249 verschilt en alleen in het zuidwesten en zuiden van Europa de overhand op den type heeft. Acidalia Promutata Guen. — Snellen, I p. 557, II p. 1169. Den 28 Juli 1899 bij ’s Gravezande door Mr. H, W. de Graaf gevangen. Acidalia Laevigata Scop — Snellen, Tijds. 30 p. 222. Weder in Zuid-Limburg, bij Heerlen, gevonden door den heer F. J. M. Heylaerts. Acidalia Ochrata Scop. — Snellen, I p. 561. Op Texel gevangen, de variëteit Perochraria Stept., in vrij donkere, iets grijsachtige exemplaren, door den heer H. W. van der Weele. Acidalia Emutaria Hübn. — Snellen, Tijds. 40 p. 312 Deze soort is afgebeeld door haren ontdekker hier te lande, den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel, in het Tijds. 42 p. 39 pl. 2 fig. 7, a, 6. Deze afbeelding maakt Zwutaria goed kenbaar. Zonosoma Trilinearia Borkh. — Snellen, I p. 572, 711; II p. 1171. Tijds. 40 p. 314. Eene interessante aanteekening over deze soort, met hare variëteit Strabonaria, is nog door Dr, J. Th. Oudemans gepubliceerd Tijds. 40, Verslag p. 20. Numeria Pulveraria L. Snellen, [ p. 573. — Tijds. 40 p. 315. Zie de verdere mededeeling over dezen vlinder door J, Th. Oudemans, Tijds. 40, Verslag p. 20. Anisopteryx Aceraria W.V.— Snellen, I p. 580; II p. 1172. Noord-Holland: Hilversum, Joh. de Vries, Nyssia Zonaria W.V. — Snellen, II p. 1172. — Tijds. 30 p. 224; 36 p. 221. In de Entom. Ber. p.1. vermeldt de heer D. ter Haar het vinden van een wijfje, dat eijeren legde, in Groningen, bij Harendermolen. Amphidasis Betularia. L. — Snellen, I p. 585; II p. 1173. — Tijds. 30 p. 224, 36 p. 221, 40 p. 315 De zwarte variëteit Doubledayaria blijft nog steeds voorkomen en overgangsexemplaren zijn altijd zeldzaam. Paringen tusschen typische voorwerpen en geprononceerde der variëteit worden intus- schen aanhoudend waargenomen. Tijdschr, v. Entom, XLVI. 17 250 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Van deze soort moet nog worden aangeteekend dat Lederer later ontdekte dat de oogen behaard zijn. Inderdaad, voor zoover mij bekend, is Betularia de eenige inlandsche Geometride waar dit het geval is, Sterk uitgedrukt is het kenmerk niet, want ik vind de haartjes alleen op de benedenhelft van het oog, maar het is toch zigthaar, Scodiona Belgiaria Hübn. — Snellen, I p. 601; II p. 1175. Zie nog over deze soort: de Roo van Westmaas, in Sepp, 2° Serie IV p. 331 pl. 50 fig. 21 (ei). Volgens eene waarneming van den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel vliegt de vlinder soms reeds in Mei (Tijds. 43 Verslag p- 67). Cabera Pusaria L. — Snellen, I p. 608. — Tijds. 40 p. 316. Een exemplaar der in Nederland nog niet gevonden variéteit Heyeraria Herr.-Sch., Syst. Bearb. III p. 85 fig. 258, 252, — Pusaria var. A. Guen, Geom. IT p. 53, zich onderscheidende doordat de bovenzijde donker blaauwgrijs is, behalve aan de vleugelwortels, werd door Dr. H. J, Lycklama 4 Nyeholt den 9 Augustus 1904 by Rotterdam gevangen. Behalve in Duitschland, is deze variéteit ook waargenomen in Engeland, zie Barrett, Entomogist V, p. 215 (1870—71). Aspilates Ochrearia Rossi. — Snellen, Tijds. 40 p. 317. Van deze soort werden op nieuw twee exemplaren, die de heer P. Haverhorst te Rotterdam mij toonde, aan den hoek van Holland gevangen, in Junij 1902, namelijk een afgevlogen man en een vrij goed wijfje. Zij komen in voorkomen overeen met het vroeger door mij gevangen voorwerp en hebben eene vlugt van 25 en 26 mm. Door deze vangst wordt dunkt mij, wel bewezen dat het voor- komen van het eerstgevonden exemplaar niet iets toevalligs was maar Ochrearia inderdaad op de genoemde plaats woont. Waar- schijnlijk zal zij later ook nog wel in andere streken der Zuid- Hollandsche en Zeeuwsche eilanden worden aangetroffen. Cidaria Certata Hübn. — Tijds. 36 p. 225. Zie de aanteekening van Dr. J. Th. Oudemans, Tijds. 40, Ver- slag p. 19, NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 251 Cidaria Fluviata Hibn. — Snellen, II p. 1180 — Tijds. 30 p. 225. Een man werd op 23 Mei 1899 door den heer L. A. Polak gevangen bij Schoonoord, in Drenthe. De soort is dus, hoewel zeer zeldzaam, in Nederland verbreid (Venlo—’s Gravenhage—-Drenthe). Cidaria Elutata Hübn. — Snellen, I p. 655. De heer D. ter Haar ving een man, op 31 Juli 1897 bij Warga in Friesland. Cidaria Bifasciata Haw. — Snellen, II p. 1184. — Tijds. 30 p. 226; 36 p. 227. Bij Breda, in het Ulvenhoutsche bosch gevangen door Dr. F. W. O. Kallenbach. Genus EUPITHECIA Curtis. Van dit genus zijn twee nieuwe inlandsche soorten bekend ge- worden, te weten Fup. Impurata Hübn. en E. Coronata Hübn. Wat de eerste betreft, eene zeer kenbare en, naar het mij voor- komt, vrij wel op zich zelf staande soort, zoo zou zij in de Ana- lytische tabel van het genus, zie Vlinders van Nederland I p. 682, nog het best in afdeeling I, A, J kunnen worden ingevoegd, voor Pusillata, als sectie II en wel aldus: If. Vleugels grijswit, aan den wortel al of niet geelachtig ge- mengd, de teekening helder blaauwgrijs, duidelijk, het middenpunt der voorvleugels weinig uitkomende. ........ 25a Impurata. De oude sectie II, met Pusillata, Strobilata en Togata, wordt dan sectie III. E. Coronata werd in de Analytische tabel op p. 682 in eene noot reeds kortelijk gekenmerkt. Zij komt in afdeeling I, B, bij Rectangulata en Debiliata van welke zij zich ligtelyk onderscheidt, vooreerst door de geelgroene kleur der voorvleugels op welke de lichte band wortelwaarts slechts op de voorrandshelft door eene tweemaal getande zwartgrijze streep is begrensd en dan door de bijna ongeteekende grijze, dus niet met de voorvleugels eenkleurige achtervlengels. Zij wordt 28 c in de rij der soorten. In Nederland zijn nu 39 soorten van Eupithecia waargenomen. Eupithecia Exiguata Hübn. — Snellen, II p. 1186, 252 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Limburg, Tegelen, 20 July 1900: H. J. H. Latiers. Eupithecia Innotata Hübn, — Snellen, I p. 695; II p. 1187. — Tijds. 36 p. 227. Ook in Limburg door den heer Latiers gevangen, bij Kerkrade, op 23 Mei 1899. Eupithecia Helveticaria Boisd. — Snellen, II p. 1189. Weder in Gelderland aangetroffen, bij Apeldoorn, op 29 Junij en 3 July, door Dr. F. W. O. Kallenbach. Eupithecia Laquearia Herr.-Sch. Snellen, Tijds. 40 p. 325. De vlinder is afgebeeld door den heer H. A. de Vos tot Neder- veen Cappel, Tijds. 42 pl. 2 fig. 8, a, 0. 25a. Eupithecia Impurata Hubn., Geom, fig. 347. — Dietze, Stett. Ent. Zeitung 1868 p. 246, id., 1875 p. 72 pl. 1 fig. 9—14 — Zeller, id. 1877 p. 473. Modicata Hibn., Geom. fig. 364. 21—22 mm. Deze Eupithecia, die tot de grootere soorten van het genus be- hoort, komt in twee vormen voor. Bij den type, door Hübner fig. 347 afgebeeld, zijn de vleugels aan den wortel tot over de helft geelachtig gemengd, bij de variéteit Modicata niet. Palpen zoo lang als de doorsnede der oogen, witgrijs, aan de buiten- zijde blaauwgrijs bestoven. Kop witgrijs, thorax en achterlijf licht- blaauwgrijs, Vleugelgrond witgrijs, de teekening blaauwgrijs, vrij volledig, het wortelveld der voorvleugels door de grondkleur gedeeld, de eerste lichte streep door eene fijne grijze lijn. Middenveld twee- kleurig, de wortelhelft blaauwgrijs, begrensd door eene twee bogten makende lichte lijn die iets witter dan de grondkleur is, het weinig duidelijke middenpunt in de bovenste bogt der lijn. Tweede helft van het middenveld lichter met fijne, gegolfde blaauwgrijze lijnen die de grondkleur niet geheel bedekken. Lichte tand wortel- waarts met korte tanden en door eene grijze lijn gedeeld. Achter- rand even donker blaauwzrijs als de wortelhelft van het middenveld, de golflijn grijswit, getand maar zeer onduidelijk, Achtervleugels met blaauwgrijzen wortel en achterrand, daar tusschen met fijn gegolfde grijze lijnen en een donker middenpunt. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 253 Franjeliin met zwarte streepjes, de franje grijs met donkerder vlekken op de wortelhelft. Onderzijde grijswit met eene flaauwere herhaling van de teekening der bovenzijde. Zeller teekent aan dat Hübner’s afbeeldingen slecht zijn. Dit komt mij ook voor !). Junij, Julij. Dietze beschrijft de rups uitvoerig en beeldt haar ook af. Volgens hem is zij 20 mm. lang, slank, vrij gelijkmatig van dikte, geel, op den rug met ruitvormige donkere teekening en bruinen kop. In Augustus, begin September op Campanula Rotundifolia. De pop overwintert. Een vrij gaaf exemplaar der variéteit Modicata werd door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel den 16 Julij 1903 bij Houthem in Limburg gevangen. 28c Eupitheeia Coronata Hübn., Geom. fig. 372, 373. — Freijer, Neu. Beitr. IV p.30 pl. 306 fig. 2. — Wood fig. 655, — Guen., Uran. et Phal. II. p. 353 N. 1475. — Crewe, Ent. Ann. 1861 p. 145. — Snellen, Tijds. 9 p. 102 en VI. v. Ned. Ip. 682, noot. Lar. kectangulata var. Coronata O. en Tr. VI, 2 p. 97, 14-46 mm. Over de kenmerken van den vlinder is boven gesproken. Coronata is inderdaad eene der ligtst kenbare soorten van het genus, Naar de aangehaalde schrijvers (Freyer, Guenée en Crewe), is de rups kort, plat, geelgroen, appeleroen of roodachtig, met bruin- achtige teekeningen op den rug en wordt zij in September gevonden op Clematis Vitalba, Eupatorium Cannabinum en Solidago. De vlinder komt in het volgende jaar uit en heeft wel twee generatiën daar Guenée als vliegtijd April opgeeft en de heer H. J. H. Latiers een exemplaar op 10 Augustus 1900 ving, bij Tegelen, in Limburg. 1) Eup. Modicata v. Hein, Schm. Deutschl. und der Schweiz I p. 805 citeer ik met opzet niet hier. Het komt mij voor dat deze auteur niet de beschreven variëteit van Zmpurata schildert, maar eene grijze variëteit van de nog niet in Nederland waargenomen Pimpinellata Hübn. In den catalogus van Staudinger en Rebel is Modicata Hein. ook niet geciteerd. 254 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Lio’ MICROLCEPIDOEBERA: Scoparia Phaeoleuca Zell. — Snellen, Tijds. 40 p. 327 pl. 12 fio en. Een wijfje dezer zeldzame soort werd door den heer P. J. M. Schuijt den 34 Julij 1903 bij Oost-Voorne (Zuid-Holland) gevangen. Dit is het derde, mij bekende inlandsche exemplaar. De man is mij nog steeds onbekend. Botys Nigrata Scop. — Snellen, II p. 42. — Tijds. 32 p. 33. Overijssel: Frieswijk bij Deventer den 21 Mei 1897, H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Botys Silacealis Hübn. — Snellen II p. 49. — Tijds. 32 p. 34; 40 p. 329. Men zie over deze soort, die Nubilalis zal moeten heeten, daar de afbeelding onder dezen naam, bij Hübner, Pyr. fig. 94, hoewel slechts een zeldzaam voorkomenden donkeren vorm voorstellende, ouder is dan Si/lacealis fig. 118, de aanteekeningen, Tijds. 44, Verslag p. 2 en p. 18 door mij en den heer D. ter Haar. Orobena Praetextalis Hübn, — Snellen, II p. 69. Deze alleen door Mr. A. H. Maurissen bij Bunde in Limburg aangetroffen soort, werd op nieuw in dezelfde provincie, bij Gulpen, in Julij 1902 gevangen door den heer P. J. M. Schuijt. Calamotropha Paludella Hübn. — Snellen, II p. 89. — Tijds. 40 p. 330. Noord-Holland: Nichtevecht 26 Julij 1895. Joh. de Vries. Crambus Uliginosellus Zeller. — Snellen, II p. 97. — Tijds. 32 p. 35. In Gelderland gevangen bij Apeldoorn, den 14 July 1895 door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel en bij Doetinchem den 24 Julij 1899 door mij. Crambus Ericellus Hübn. — Snellen, II p. 99. Van deze tot dusverre slechts op ééne plaats in Friesland waar- genomen soort, werd in Gelderland, bij Apeldoorn, den 18 Julij 1898 een voorwerp gevangen door den heer P. J. M. Schujjt en bij Lochem, den 14 Augustus 1902 een tweede, door den heer NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 239 D. ter Haar. Laatstvermeld exemplaar had de heer ter Haar de vriendelijkheid mij te schenken. Crambus Fascelinellus Hübn. — Snellen, II p. 107. Noord-Brabant: Ossendiecht, 18 Julij 1897: P. J. M. Schuijt. Crambus Contaminellus Hübn. — Snellen, II p. 110. — Tijds. 32 p. 36; 37 p. 3. In Noord-Brabant, bij Bergen op Zoom, den 6 July 1897, zijn verscheidene exemplaren door den heer D. ter Haar gevangen op eene plaats, niet ver van de Schelde, doch niet juist op door het zoute water geregeld bevochtigde gronden. Sommige stukken doen min of meer denken aan Cr. Salinellus Tutt (zie Tijds. 37 t. a. p.), die ik intusschen hoe langer hoe meer voor eene variéteit van Contaminellus houd, alleen verschillende door minder scherpe tee- kening. Crambus Perlellus Scop. — Snellen, SI p. 113. — Tijds. 37 p. 4. Van deze soort, waarvan reeds twee variéteiten in ons land zijn gevonden, werd eene derde waargenomen door den heer D. ter Haar, namelijk /toste//us Laharpe, Faune Suisse Pyral. p. 55 fig. 6 (1855). — Perlellus var., Zeller, Stett. Ent. Zeit. 39 p. 95 (1878), Zij onderscheidt zich door glanzig graauwe voorvleugels met naau- welijks donkerder aderbeloop en witte franje. De heer ter Haar ving een voorwerp den 12 Juli] 1898 bij Warga in Friesland, dat ik zag en dat volkomen overeenstemt met exemplaren van den door Zeller besproken Zostellus, die ik van dezen ontving. Rostellus is dus geene uitsluitende bergvariéteit van Perlellus en zal ook wel elders in Noord-Europa voorkomen. Nephopteryx Formosa Haw. — Snellen, II p. 130. — Tijds. 40 p. 334. Gelderland, Apeldoorn: H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. — Limburg, Valkenberg, 22 Mei 1895: P. J. M. Schujjt. Pempelia Ornatella W. V. — Snellen, II p. 154. — Tijds. 32 p. 40. Limburg, Gulpen, Julij 1902: P. J. M. Schuijt. Teras Variegana W. V. — Snellen, II p. 175. — Tijds. 37 p. 5. Behalve de door mij vermelde variëteit Nyctemerana Hibn., 256 (P. C. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER ontving ik van Mr. W. de Graaf nog een exemplaar eener tweede, door hem uit eene bij ’s Gravenhage gevonden rups gekweekt. Bij deze, waarvan ik geene afbeelding of beschrijving ken, is de wor- telhelft der voorvleugels vuil grijsachtig, weinig lichter dan de tweede h.lft. Men zou haar variëteit Sordidana kunnen noemen. Teras Literana L. — Snellen, II p. 176. Zuid-Holland, Rotterdam: P. Haverhorst. Tortrix Decretana Fr. — Snellen, IL p, 1076. -— Tijds. 32 p. 46, 37 p. 6, 40 p. 333. lets eigenaardigs bij deze soort, dat ik mij niet kan herinneren reeds vermeld te hebben gevonden, is eene ondiepe uitsnijding aan de tweede helft van den voorrand der achtervleugels. Zij wordt door eene kleine verdikking door schubben voorafgegaan. Bij de verwante Podana komt deze bijzonderheid niet voor en zij kan dus als een kenmerk van Deeretana gelden. Ik ving den vlinder ook in Julij 1899 bij Doetinchem. Tortrix Sorbiana L. — Snellen, IL p. 201. In Sepp behandeld door Mr, de Roo van Westmaas, 2e serie IV p. 301 pl. 48. Genus RETINIA Guen., Led. Een zeer uitvoerig en lezenswaardig opstel over het genus Retinia en de schade door de rupsen in jonge dennenbosschen aangerigt, met behartieingswaardige opmerkingen over de boschkultuur en met afbeeldingen, komt voor in het Tijdschrift voor plantenziekten van 1897, afl. 4. Het is geschreven door Prof. J. Ritzema Bos en den heer H. J. Lovink. Retinia Turionana blijkt, volgens dit stuk, veel gemeener te zijn geworden dan zij vroeger was. Als vijand der rupsen en poppen wordt ook genoemd de eekhoorn, iets, wat ik zelf opmerkte. Het getal der inlandsche soorten is verder ver- meerderd met eene, Zet. Sylvestrana Curtis, door mij reeds kort gekarakteriseerd, Vlind. v. Ned. IL p. 256, Noot 1. Zij onderscheidt zich van de andere soorten met grijze, tegen den achterrand rood- achtige voorvleugels, door den grijzen kop en wordt tusschen Turionana en Pinivorana geplaatst. | ì | | NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 257 Retinia Sylvestrana Curtis, Ann, and Mag. of Nat. Hist. 2 ser. V p. 111 (1850). — Stainton, Ent. Annual for 1855 p. 53; id., Manual p. 248. — Wood. fig. 1808 (slecht). 42—15 mm. Achterrand der voorvleugels vrij steil, flaauw gebogen. Palpen niet langer dan de kop, grijs, buitenwaarts tegen de punt donkerder. De grijze voorvleugelgrond is met vrij regtstandige, fijne, weinig gegolfde donkere dwarslijnen geteekend en komt vooral achter eene wortelwaarts grijsbruin beschaduwde lijn der tweede vleugelhelft smal bandvormig boven, terwijl het wortelderde ook grijsbruin gemengd Is; over den wortel der grijze franje loopt eene scherpe donkere lijn. Achtervleugels met franje grijs. Junij, Julij. De ontdekker dezer soort in Nederland is een belgisch Lepi- dopteroloog, Baron de Crombrugghe de Picquendaele, te Ixelles bij Brussel, die haar bij Putten in Noord-Brabant waarnam en mij een paar exemplaren schonk die met Engelsche en een uit Bretagne in Frankrijk overeenkomen, Hij vond ook de rups einde Mei in de mannelijke bloemen van Pinus Maritima; zij is paarsgrijs met bruinen kop. Genus PENTHINA Fr. Dit genus is met eene nieuwe inlandsche soort verrijkt, name- lijk met Alugiana Freijer. Lederer plaatst haar in een afzonderlijk genus, Pelatea (ruenée, volgens hem, om de kortheid der sprieten en een indruksel op het puntvierde der voorvleugels. Maar ik vind de sprieten naauwelijks korter dan bij de andere soorten van Pen- thina en het vermelde indruksel is al zeer flaauw. Daar nu de thorax aan het eind ook een, hoewel niet sterken, schubbendot heeft, de aderen der achtervleugels als bij Penthina en de voor- vleugels tweekleurig zijn, komt het mij beter voor A/ugiana in dit genus te plaatsen, als afzonderlijke sectie Pelatea, ook, en wel voornamelijk, om de eigenaardige kleurverdeeling der voorvleugels wier wortelhelft groengeel en de tweede helft lichtbruin is, wat de soort zeer kenbaar maakt. Voorvleugeladeren als bij Penthina be- schreven, 258 (P. © T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER B. PELATEA Guen, Led. 46. Penthina Klugiana Freijer, Neuere Beitr. II p. 83 pl. 444. — Tr. % 9 p. 71. ER Abb. p. 34) 20 ang. 2. — Hein., Wickler p. 140. 49—21 mm. Palpen weinig gebogen, lid 2 naar boven verbreed, het eind- lid kort en stomp, hunne kleur zwartbruin als die van de kop, de sprieten en den thorax. Voorvleugels naar achteren verbreed, bij den man zonder omslag, aan den wortel en voorrand een weinig zwartbruin, met donkerbruine vlekken tegen den wortelrand der tweede helft en twee kleinere, roodbruine tegen de punt. De geheele voorvleugel is verder met dwarsrijen van ronde loodkleurige iets glanzige vlekjes geteekend. Achtervleugels grijs. Franje bruin- geel, Onderzijde grijs, de voorvleugels donkerder. Junij. Rups, volgens de aangehaalde schrijvers in het voorjaar in de bladknoppen en tusschen de bladeren van Paeonia Rosea, vol- wassen groen, met zwarten kop, halsschild en voorpooten. Door den heer F. J, M. Heylaerts in Zuid-Limburg gevangen. Genus GRAPHOLITHA Treits. Op p. 280 der Vlinders van Nederland, Microlepidoptera, heb ik in eene noot kortelijk gekarakteriseerd Artemisiana Zell., tot mijne afdeeling Chrosis van het genus behoorende en aan Fuligana verwant. Deze Artemisiana is thans in Nederland ontdekt en volgt op luligana. 25. Grapholitha Artemisiana Zell, Isis 1847 p. 27 — id., Stett. Ent. Zeit. 1847 p 282. — Martini, Bericht des Thür. Tauschvereins 1848 p. 13. — Hein., Wickl. p, 136. — Trifas- ciana H.-S, S. B. IV p. 217 Tort. fig. 184. 41—12 mm. Deze vlinder die, zoo als ik opgeef, van Fuligana Haw. (Arte- misiana Snell., in Sepp. — Bst.) verschilt door de roomkleurig witte lichte strepen der voorvleugels en hun franjewaarts scherp NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 259 begrensden donkeren middenband, is goed herkenbaar. De lichte strepen der voorvleugels zijn in het midden volstrekt niet lood- kleurig en hun puntvierde heeft tegen den vleugelwortel slechts eene flaauwe donkere vlek. Toch zijn vleugelvorm en aanleg van van teekening geheel als bij /uligana en komt het mij dus niet onmogelijk voor dat Artemisiana ten slotte zal blijken slechts de midden-europesche vorm van Fu/igana Haw. te zijn, evenals Bi- cinctana Dup. de zuid-europesche. Overgangen zag ik echter nog niet. De achtervleugels en onderzijde als Pwligyana. Vleugeladeren evenzoo. Van de rups wordt opgegeven dat zij op Anchusa Officinalis leeft, Ik kan hare beschrijving nu niet raadplegen. De heer F. J. M. Heylaerts verkreeg den 6den Juni een exem- plaar uit eene, bij Heerlen in Limburg gevonden, niet nader be- schreven rups. Het is zeer typisch en komt geheel met een paartje overeen dat ik van Prof. Zeller ontving. Grapholitha Palustrana Zell. — Snellen, if p. 286. De rups is ontdekt en beschreven, in de Stett, Ent. Zeitung 58 (1897) p. 299 door den heer Schütze. Zij leeft in mos en is in Mei en Junij volwassen. Grapholitha Hereyniana Tr. — Snellen, II p. 293. In Gelderland, bij Lochem, den 21 Junij 1896 door mij gevangen. Grapholitha Ustomaculana Curt. — Snellen, II p. 335. In Friesland bij Oldeterp door den heer D. ter Haar gevangen, op 21 Julij 1898. Grapholitha Diseretana Wocke. — Snellen, II p. 365. Toen ik den vlinder beschreef, was de rups nog onbekend. Schütze heeft haar ontdekt en beschreven, Stett. Ent. Zeitung 57 (1896) p. 44. Zij leeft in het najaar in de stengels van wilde Hop. Grapholitha Compositella F, — Snellen, II p. 368. Disqué vond de rups van begin Augustus tusschen de spitsbla- deren van Medicago Sativa en beschrijft haar als witachtig met geelachtigen kop en smal bruin halsschild. De eerste vlinder kwam op den 24sten der genoemde maand uit. Grapholitha Regiana Zell. — Snellen, II p. 378. 260 (P. C T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Bi Rotterdam gevangen door Dr. T. Lijcklama 4 Nijeholt en den heer P. J. M. Schuyt. Het achterlijf is bij den man weinig of niet dunner dan bij het wijfje, maar hij onderscheidt zich, behalve door het aderstelsel der achtervleugels ook door eene langwerpig driekante, wortelwaarts stomp gepunte zwarte vlek op de franjehelft van de bovenzijde dier vleugels, in de tweede helft der cellen Ic en 4d die echter op den donkeren vleugelgrond weinig uitkomt. De achtervleugels zijn ook spitser dan bij het wijfje. Grapholitha Gallicolana Zell — Snellen, II p. 353. Limburg: bij Venlo door den heer A. van den Brandt en den 12 Junij 1898 door mij gevangen, ook aldaar. Bij sommige exemplaren is de witte binnenrandsvlek der voor- vleugels door eene vrij duidelijke donkere lijn gedeeld. Dichrorampha Quaestionana Snell, {I p. 402. South houdt, Trans. Ent. Soc. of Lond. 1898 Proc. p. 28. Dichr. Flavidorsana Knaggs, Entomologist 1898 (31) p. 201 c, fig. voor deze soort. Volgens mij stellig Petiverella. Xysmatodoma Melanella Haw. — Snellen, II p. 450. Als generieke naam voor deze soort zal hoogstwaarschijnlijk moeten gelden: Narycia Steph., Illustr. VI p. 154. Stephens zag haar voor een Trichopteron aan. Men zie over deze kwestie: M’Lachlan, Entom. Monthly Mag. 34 p. 186 (1898) Lypusa Maurella W. V. — Snellen, II p. 451. Laag Soeren bij Dieren, den 8 Junij 1900, een d: D. ter Haar. Scardia Boleti F. — Snellen, II p. 452. — Tijds. 37 p. 14. Venlo: 10 Junij 1898: P.J. M. Schujt. — Kerkrade, 22 Mei 1899: B. J. H. Latiers. Blabophanes Ferruginella Hübn. — Snellen, II p. 456. Toen ik deze soort beschreef, was de rups nog onbekend. Zij is sedert ontdekt door den heer Hering en beschreven, Stett. Ent, Zeitung 55 p. 88 (1894) — Ook vermeldt Baron de Crombrugghe de Picquendaele haar in de Revue Mensuelle de la Soc. Ent. Na- muroise 1902 Sep. p. 2. Hij vond de rups in den winter in stukken van kurken, in zwartbruine zakjes van 8—9 mm. lang. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 261 Tinea Arcella F. — Snellen, II p. 468. Schütze beschrijft, Stett. Ent. Zeit. 60 (1899) p. 163 de rups en hare leefwijze. Zij is 6—7 mm. lang, dun, geelwit met bruinen kop, in Mei, Junij volwassen en werd gevonden in doode elzen- stammen waarin zij gangen half invreet. Voedsel niet dood hout, maar eene zwamsoort (//ypoxylon Fuscum), die op het hout groeide. Incurvaria Capitella Cl, — Snellen, II p. 481. Zie mijne aanteekening over deze soort: Tijdschrift 42 p- 209. Nemophora Metaxella Hibn. — Snellen, I p. 488. lets over de eerste toestanden dezer soort vermeldt Chrétien, Ann, Soc. Ent. de France 1894, Bulletin p. 128. Adela Cuprella W. V. — Snellen, I p. 496. Op de bij de voorgaande soort vermelde plaats vermeldt de ge- noemde schrijver ook iets over de eerste toestanden van Cuprella. Prays Simplicella H. S. — Snellen, II p. 519. Eene mededeeling over deze soort door Schütze bevindt zich in de Stett. Ent. Zeit. 60 (1899) p. 169. Hij beschrijft de rups, die hij in esschenknoppen vond als geelgroen, roodachtig geteekend, dus ongeveer als die van Curtisel/a, heeft echter geen acht geslagen op andere dan duitsche mededeelingen zoodat de zijne de kwestie over het specifiek verschil der beide genoemde niet oplost. De soortsregten van Simplicella worden er echter niet door versterkt. Argyresthia Conjugella Zell. — Snellen, II p. 529. Een exemplaar der door Mr. H. W. de Graaf afgebeelde variëteit vond Dr. J, Th. Oudemans den 7 Junij 1897 te Laag Soeren bij Dieren. Acrolepia Arnicella von Heyd, — Snellen, Tijds. 40 p. 342. Drenthe: Paterswolde, Julij 1901: D. ter Haar. Men zie verder over deze soort de aanteekeningen van den heer ter Haar, Tijds. 43 Verslag p. 68 en 44, Verslag p. 19. Orthotaelia Sparganella Thb. — Snellen, II p. 559. De heer D. ter Haar deelde mij mede dat hij in Friesland de rups meermalen in Carex had gevonden. Depressaria Propinquella Tr. — Snellen, II p. 581 262 (P. ©. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Groningen, Noordbroek in Augustus: D. ter Haar. Depressaria Albipunctella Hübn. — Snellen, II p. 598. Noord-Brabant, Oisterwijk, 18 July 1895: H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Psecadia Funerella F. — Snellen, II p. 605, — Tijds. 40 p. 349. Overijssel. Deventer 30 Junij 1897: H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Gelechia Turpella W.V. — Snellen, II p. 629. — Tijds. 40 p. 390. Zeeland, Vlissingen: P. Haverhorst. Gelechia Sororculella Hübn. — Snellen, p. 630. Gelderland, Lochem 11 Augustus 1902: D. ter Haar. Deze vliegtijd is laat. Gelechia Fumatella Dougl. — Snellen, IL p. 632. De vlinder is den 8 Augustus 1902 door den heer D. ter Haar bij Lochem gevangen. Gelechia Interruptella Hübn. — Snellen, II p. 637. In de Stettiner Ent. Zeitung, Jaarg. 60 (1899) p. 178 beschrijft Schütze de rups die hy in Augustus op brem vond, tusschen bijeengesponnen blaadjes. Volgens hem is zij volwassen 12 mm. lang, op den rug donkergroen met driè flaauwe roodachtige langs- lijnen, op den buik helderder groen. Kop en halsschild zwart. Deze beschrijving verschilt nog al van de door mij gegeven schildering der rups van Gel. Mulinella Zell. (zie Vlind. v. Ned.” II p. 637) en pleit voor het specifiek verschil der laatste, door mij t. a. p. betwijfeld. Gelechia Peliella Tr. — Snellen, II p. 638. — Tijds. 37 p. 24. Gevangen aan den Plasmolen bij Gennep door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Gelechia Electella Zell. — Snellen, Tijds. 40 p. 353. Friesland, Oldeterp 31 Julij: D. ter Haar. Acanthophila Alacella Zell. — Snellen, II p. 676. Gelderland, Apeldoorn 18 Junij 1895; H. A. de Vos tot Neder- veen Cappel. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 263 Poecilia Lepidella Zell. — Snellen, II p. 680. Friesland, Kollum 4 Augustus: D. ter Haar. Xystophora Palustrella Dougl. — Snellen, II p. 686. Tijds. 40 p. 355. Door den heer D. ter Haar is de tot dusverre nog onbekende rusps ontdekt en beschreven. Hij vond haar in Friesland, in Junij volwassen, in de bladeren van /ris Pseudacorus. De volgroeide rups is lichtgeel met hier en daar vlekkig verbreede karmijnroode langs- lijnen en met bruinen kop en schilden. Verpopping buiten de mijn. Zie Tijds. 45 p. 108. Xystophora Lucidella Steph. — Snellen, II p. 687. Lord Walsingham beschrijft de rups in deel 34 (1898) van het Entom. Monthly Mag. p. 205. Zij leeft in den voorzomer in den stengel van Scirpus Lacustris en is volwassen groengrijs met lichteren buik, zwarten kop en bruingrijze schilden. Verpopping in den stengel, Lampros Similella Hübn. — Snellen, II p. 719 — Tijds. 37 p. 27. Limburg: Venlo 10 Junij 1898, vele exemplaren in dennenbosch door mij gevangen. Disqué zegt, Stettiner Entom. Zeitung 1895 p. 243, iets van de rups dat von Heinemann’s berigten bevestigt. Hij vond in October «In Tannenabschnitte mit grindigem Auswuchs, sogenannte Weiss- tannenkrebse, die stets die Raupe der Coniferana beherbergen», graauwe rupsen welke hij voor die van Bractella hield maar waaruit in Junij van het volgende jaar eenige exemplaren van Sumilella kwamen. Lampros Cinnamomea Zell. — Snellen, II p. 720. — Tijds. 37 p. 28. Apeldoorn: 26 Junij 1994: H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Lampros Procerella W.V. — Snellen, II p. 721. Drenthe, bij Paterswolde den 14 Julij 1901 door mij gevangen. Lampros Lambdella Don. — Snellen, II p. 722. Limburg, Gulpen Junij 1902 eenige exemplaren: P.J. M Schuijt. — Gelderland, Lochem, 3 Aug. 1902: D. ter Haar. Butalis Chenopodiella Hübn. — Snellen, II p. 746, 264 (P. C. T. SNELLEN). AANTREKENINGEN OVER Gelderland, Ellecom: Dr. T. Lycklama à Nyeholt. Tinagma Perdicella Zell. — Snellen II p. 756. Mijn vermoeden, dat de rups op aardbezién zou Jeven, wordt bevestigd door eene mededeeling van Chrétien, in de Ann. de la Soc. Ent. de France 1894, Bulletin p. 129. Hij vond de rups in den stengel der genoemde plant, van den zomer tot in het voorjaar. Gracilaria Roscipennella Hübn. — Snellen, II p. 769. Zuid-Holland, bij Rotterdam door mij gevangen. Coleophora Fabriciella de V. — Snellen II p. 803. Door den heer D. ter Haar, in Friesland, den 20 July 1900 bij Kollum gevangen. Heinemannia Festivella W. V. — Snellen, II p, 851. Gelderland, Doetinchem, een vrouwelijk exemplaar op 16 Juli) 1899 door den heer P. J. M. Schuijt gevangen. By het onderzoeken van dit, zeer gave, voorwerp zag ik dat lid 2 der palpen bovenaan een weinig behaard is. Het komt overigens geheel met mijne beschrijving overeen. Limnaecia Phragmitella Sttn. — Snellen, Tijds. 40 p. 359. Men zie over deze soort de mededeelingen van den heer D. ter Haar, Tijds. 41, Verslag p. 81 en deel 42, Verslag p. 17. Daaruit blijkt vooral dat de rups heel wat later in het jaar inspint dan ik, naar Stainton, opgaf. Laverna Aurifrontella Hübn. — Snellen, IL p. 859. — Tijds. 32 p. 67. Gelderland: Apeldoorn, 26 Mei, een wijfje: H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Elachista Nobilella Zell. — Snellen, II p. 893. Gelderland, Oosterbeek, 7 Junij 1900: D. ter Haar. Genus LITHOCOLLETIS Hübn,, Zell. Ook dit genus is weder met eene nieuwe soort verrijkt, name- lijk met Lith. Geniculella Ragonot. Het getal der bekende in- landsche stijgt hierdoor tot 43. Zij is zeer na verwant aan Sylvella Haw., vroeger, ook door mij, voor eene variëteit daarvoor gehouden NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 265 en komt naast haar in afdeeling c, 2, aa, b van de Analytische tabel der soorten die dus als volgt wordt gewijzigd: b. Voorvleugels helderwit, met goudbruine, scherp zwart gerande dwarsbanden; zwarte deelingslijn der franje tot onderaan zeer scherp; aan den vleugelwortel eenige zwarte stippen. c. Eerste dwarsband der voorvleugels stomp gebroken, hare bovenhelft niet puntig ver- lengd tot de tweede, . . « . . . » 38a Sylvella. cc. Ook de eerste van de dwarsbanden der voorvleugels scherp gebroken, hare boven- helft puntig verlengd tot de tweede . . 385. Geniculella. Lithocolletis Amyotella Dup. — Snellen, II p. 909. Deze soort is door mij bij Rotterdam, in het Stadspark gevon- den. Zij komt aldaar tweemalen in het jaar voor, in Mei en in de laatste dagen van Julij en de eerste van Augustus, tegen eiken. Lithocolletis Salicicolella Sirc. — Snellen, II p. 916. Door Mr, E. A. de Roo van Westmaas in Sepp behandeld, 2e Serie IV p. 272 pl. 45. Lithocolletis Corylifoliella Hübn. — Snellen, II p. 928. Ook door Mr. de Roo van Westmaas in Sepp behandeld, zie 2e Serie IV p. 281 pl. 46. Lithocolletis Emberizaepennella Bouché. — Snellen, II p. 932. Eveneens door Mr. de Roo van Westmaas behandeld. Zie Sepp, 2e Serie IV p. 267 pl. 45. Lithocolletis Nicellii Sttn. — Snellen, II p. 935. Deze is de vierde der door Mr. de Roo van Westmaas behan- delde soorten. Zie Sepp, 2e Serie IV p. 277 pl. 46. Lithocolletis Klemannella F. — Snellen, II p. 936. Zuid-Holland, bij Rotterdam, de vlinder in Mei en Augustus door mij gevangen en ook gekweekt, uit elzenbladeren. Lithocolletis Geniculella Ragonot, Petit. Nouv. Entom. 1873 N. 86 p. 346 — id., Ann. Soc. Ent. de France 1874 p. 601 pl. 41 fig. 9; Bull p. 173 — id., 1876 p. 443 pl. 6 fig. 8. Acerifoliella var. C, Zeller, Linn. Ent. I p. 239 pl. 1 fig. 33. 7—8 mm. Tijdschr. v. Entom. XLVI. 1 266 (P. ©. T. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER Evenals Sylvella, herinnert ook deze soort aan Lith. Hortella maar wordt door dezelfde kenmerken daarvan onderscheiden. De beschrijving is bijna geheel die van Sylvella, kop en thorax, zijn ook wit, met eenige grijze haren en schubben, evenzoo is de grond der voorvleugels wit en zijn de goudbruine dwarsbanden zwart gerand. De zwarte stippen aan den wortel der voorvleugels zijn echter grooter, meer vlekkig, op haar volgt geene gebroken, soms afgebroken zwarte dwarslijn, zij ontbreekt en de dan volgende eerste, goudbruine dwarsband is niet stomp gebroken maar even scherp als de tweede terwijl hare bovenhelft, als eene lijn verlengd, zich uitstrekt tot in den tweeden dwarsband die bij Sylvella en Geniculella ongeveer eveneens is gevormd. Ondanks het niet zeer belangrijke verschil van Sylvella geloof ik toch thans dat Ragonot gelijk heeft en wij Geniculella als eene afzonderlijke soort moeten beschouwen die als rups op Acer Pseu- doplatanus (onderzijde der bladeren) leeft terwijl Sylvella alleen op Acer Campestre huist. Waarschijnlijk is Pseudoplataniella Rag., 1. c. p. 600 pl. 11 fig. 8 — id, 1876 pl. 6 fig. 9 nog eene derde verwante soort bij welke de donkere vlekjes aan den voorvleugelwortel bandvormig zijn geworden, de onderhelft van den eersten goudbruinen dwars- band ontbreekt en de bovenhelft eene schuinere rigting heeft ter- wijl hare lijnvormige verlenging gemist wordt. Sedert de uitgave van het tweede gedeelte mijner Vlinders van Nederland zijn mij vele exemplaren van Sylvella door de handen gegaan maar nooit heb ik overgangen op de beide andere mij toenmaals in natura nog onbekende soorten gezien. Van Geniculella ving ik twee zeer gave exemplaren tegen Acer Pseudoplatanus, den 16 Mei 1901 bij Loosduinen in Zuid-Holland. Nepticula Aceris Frey, — Snellen, II p. 986. Groningen, 13 Julij 1904, de vlinder in den Hortus Botanicus, tegen Acer Pseudoplatanus. Pterophorus Microdactylus Hübn. — Snellen, II p. 1050. Bij Doetinchem door mij gevangen, den 24 Julij 1899. NEDERLANDSCHE LEPIDOPTERA. 267 Genus ACIPTILIA Hübn., Wocke. Van dit genus is, zooals in dit Tijdschrift deel 42, Verslag p. 49 werd vermeld, ook eene nieuwe inlandsche soort waargenomen- namelijk Galactodactyla Hübn. Zij is door mij reeds kortelijk geka- rakteriseerd, Vlinders van Nederland II p. 1053, vormt afdeeling A van het genus en komt dus nog voor Spelodactyla Curt. A. 1a Aciptilia Galactodactyla Hübn., Aluc. fig. 2. — Treits, IX p- 250. — Wocke in Hein., Motten p. 806. — (us) wood, fig. 1628. — Zeller, Isis 1841 p. 557 pl. 4 fig. 35; id., Linn. Ent. 6 p. 390 — Schreiber, Stett. Ent. Zeitt. 1849 p. 301. — H.S., S. B. V p. 384. — de Graaf, Tijds. 2 (1859) p. 53 — Staint., Man. 2 p. 444. Galodactyla Freyer, Neuere Beitr. VII p. 175 pl. 660 fig. 1. Bij mijne beschrijving t. a. pl. moet nog worden gevoegd dat de eerste veder aan den voorrand een grijs vlekje in de franje heeft, juist boven het, meestal in twee stippen gedeelde grijze streepje tegen de spleet en eene zwarte stip tegen de punt. De achtervleugels zijn grijs met bijna witte franje en een zwart stipje of streepje in de spits der vederen. Achterlijf en pooten wit. Van deze soort vond ik in Mei 1899 bij den Haag verscheidene rupsen op de onderzijde der bladeren van klitten, Arctium Lappa. Zi) waren groen,wit en donker geteekend, behaard. Nene naauwkeurige beschrijving der eerste toestanden geeft Schreiber. De vlinders kwamen allen uit van 12 tot 17 Junij. Sedert de uitgave van het tweede gedeelle der Vlinders van Nederland, 1882, E. J. Brill, zijn de na te melden vervolgen op mijn werk gepubliceerd !): 1) Toen dit stuk voltooid was, ontving ik berigt der ontdekking (of weder- ontdekking) van Argynnes Pales W.V. var. Arsilache Esp. in Groningen, door den heer H. Kooi (zie ook ter Haar, Ent. Ber. N°. 14 p. 96). Vroegere berigten over het voorkomen dezer soort onbesproken latende, is het nu buiten twijfel dat zij inlandsch is en op 16 Julij 1903 in verscheidene exemplaren bij de Punt, ten zuiden van Groningen werd gevangen. De heer Kooi had de vriendelijkheid mij 268 (c. P. 1. SNELLEN). AANTEEKENINGEN OVER NED LEPIDOPTERA. Tijdschrift voor Entomologie deel 30 p. 199—226 (1886—87). id., id. 32 po 29-72) (4888-80). id, id. 36 p. 189—229 (1892—93). id. id. 37 p. 1—39 pl. 1 (189495). id., id. 40 p. 278—367 pl.12 (1897). een exemplaar te schenken. Het komt geheel met Noordduitsche van Arsilache in mijne collectie overeen. In de Vlinders van Nederland I p. 28 gaf ik reeds in eene noot eene korte beschrijving dezer soort, waarbij ik alleen nog te voegen heb dat de variëteit Arsilache zich ook van den type Pales onderscheidt door op de onderzijde zwart gevlekte voorvleugels. In de rij der soorten volgt Pales var. Arsilache op Dia als 36. Door deze ontdekking wordt het getal onzer Macrolepidoptera gebragt op 954 en dat van alle inlandsche Lepidoptera op 1727 *). De rups leeft op Viola en is in Junij volwassen, zwart, geel geteekend en gedoornd. Zie voor citaten: Pap. Pales W.V. p. 177. — Hiibn., Pap. f. 34, 35. — 0. en Fr. I, 1 p. 63; IV p. 110; X. 1 p. 11.— Freyer, Neu. Beitr. VII p. 118 pl. 666 fig. 1. P. Arsilache Esp., I p 35 pl. 56 fig. 4, 5. — Hiibn., fig. 36, 37. — Freyer, Beitr. III pl. 115 fig. 2. #) Dr. J. Th. Oudemans meldt mij nog dat Arsilache ook bij Venlo is gevangen door den heer A. van den Brandt; deze hield haar voor Argynnis Dia. REGISTER.’ ACARINA. Acarus eruditus Schrank 121. 5 denticulatus Schrank 133. Acheles mirabilis Oudms. 115. Acotyledon Oudms. 14. Aleurobius Can. 9, 14. Anoetus Duj. 10, 14, 22, 23. À berghi Jensen 23. a dugesi Clap. 23. 3 feroniarum Duf. 23, 24 pe fimetarius Can. et Berl. 23, 24. A julorum C. L. Koch 23. 5 muscarum L. 22, 23. 5 neglectus Oudms. 21, 22. Po phyllotrichus Berl. 22, ca pulchrum Kram. 22. spiniferus Mich. 20, 22. Caenonychus Oudms. 1, 2. fallax Oudms. 2. Caligonus humilis ©. L. Koch 115. Carpoglyphus Robin 10. Cerophagus Oudms. 12, 13. bomborum Oudms. 14. Cheletes 121. 5 eruditus Schrank 118, 122,123. = ferox Berl. et Trouess. V. 70. 5 intrepidus Oudms. V. 70. 5 malaccensis Oudms. V. 70. A rapax Oudms. V. 70. ni schneideri Oudms. 128. ñ trouessarti Oudms. 129. 5 vorax Oudms. V. 70. Cheyletus 121. 5 capulatus v. Heyd. 121. > casalis Koch 112. 5 eruditus Koch 122, Berl. 123. 5 hirundinis Koch 121. a marginatus Koch 121. robertsoni Brady 123. Chortoglyphus Berl. 10. Coeculosoma 98. Coeculus 98. Dermacarus Haller 10, 13. Dermacentor reticulatus Fabr. Eremaeus 7. à clavipectinatus Mich. 7. È novus Oudms. 6, 7. en pectinatus Mich. 7 subpectinatus Oudms. 7. à subtrigonus Oudms. 7. 104, Ereynetes Berl. 2. Erythraeus germanicus Oudms. V. 70. Eschatocephalus 97. Eupodes C. L. Koch 2. Eutarsus cancriformis Hessling 122. Fusacarus Mich. 10. Glycyborus Oudms. 8, 10. x plumiger C.L. Koch 8. Glycyphagus Hering 10, 14, 18. bomborum Oudms. 13. canestrinii Arman. 8. destructor Schrank 104. domesticus de G. 8, 18. fuscus Oudms. 15, 18. intermedius Can. 8, 18. ornatus Kram. 8, 17, 18. palmifer Fum. et Rob. 8. È peregrinans Berl. 8, 18. È. platygaster 17. x plumiger C. L. Koch 8. pterophorus Berl. 8. spinipes QC. L. Koch 8, 18. Halotydeus Berl #2; Hericia Can. 10. Histiogaster Berl. 9, 14. Histiostoma 8. Hypoaspis fuscicolens Oudms. V. 70. incisus Oudms. V. 70. necorniger Oudms. V. 70. 5 subglabra Oudms. V. 70. Hypopus Duj. 9, 11, Dugés 14. crassipes Haller 11. minutus Oudms. 8, 11. spinitarsus Herm. 11. trouessarti Berl. 11. Labidophorus Kram. 10, 13. 5 talpae Kram. 14. Labidostomma Kram. 134. Labidostoma Kram. 134. luteum Kram. 143, 134. pi denticulatum Schrank 132,134. Lentungula Mich. 10. Linopodes C. L. Koch 2. Liponyssus museuli C L. Koch 111. 5 pipistrelli Oudms. 111. Macrocheles badius C. L. Koch 105. x longispinosus Kram. 107. a tridentinus G. et R. Can. Mealia Trt. 9. Nanacarus Oudms. 8, 9. 4 minutus Oudms. 11. ” ” ” 107. 1) Wank voor het cijfer der bladzijde eene V geplaatst is, wordt de pagina ‚ tuur der verslagen bedoeld. 270 REGISTER. Neioseius Oudms. 112. Nicoletia Can. et Fanz. 133, 134. ” Nicoletiella G. et R. Can. 134. Nodipalpus Karpelles 8. en ulmi Karpelles 8. Pachylaelaps ensifer Oudms. 109. È furcifer Oudms. 107. pectinifer Can. 111. siculus Berl. 110. È strigifer var. siculus Berl. 107, 109. Panoplia v. Heyd. 133, 134. à denticulata v. Heyd. 134. Parasitus burchanensis Oudms. V. 70. 5 coleoptratorum L. 105. Dì crassipes L. 105, 132. s crinitus Oudms. V. 70. n mustelarum Oudms. V. 70. 4 poppei Oudms. V. 70. N Oudms. V. 70. Penthaleus C. L. Koch 2 Penthalodes Murray 2. Piersigia 100. Poecilophysis Cambr. 2 Pteroptus vespertilionis Duf. 112. Saproglyphus Berl. 9. Spinturnix 111. Stigmaeus humilis C. L. Koch 115. Tarsonemus brevipes Sich. et Leon. 5. = floricola C. et F. 5. si soricicola Oudms. 5. Tetronychus 95. Thrombidium F. 5. È berlesei Oudms. 5. n fuliginosum 4. 5 gymnopterorum L. 5. ñ holosericeum L. 5. 5 novum Oudms. 3, 5. 5 russicum Oudms. 5. Trichotarsus Can. 10, 13. Tydeus C. L. Koch 2. Tyroglyphus Latr. 9, 14, 19. LI agilis Can. 19. es fucorum Oudms. 18, 20. = krameri Berl. 19. "i mycophagus Mégn. 20. à queenslandiae Can. 20. Uropoda bosi Oudms. 114, V. 70. = javensis Oudms. 114. È ritzemai Oudms. 113, V. 70. wagneri Oudms. 113. Uroseius Berl. 113. 5 novus Oudms. 112, 113. ARANEIDA. Argyroneta aquatica 74. Latrodectes formidabilis 76. cornuta Can. et Fanz. 133, 134. COLEOPTERA. Abax ovalis Dfts. 136. Agrilus sinuatus Oliv. V. 3. AKIS Ne 026. Aleochara erythroptera Grav. 136, V. 54. Anthophagus praeustus Müll. 136. Asemus albomarginatus V. 26 Astenus filiformis 136. Atheta currax Kr. 136. Blaps V. 26. Bledius femoralis Gylh. 136. Bryocharis analis F. 136, V. 54. Calandra oryzae L. V. 14. Calathus erratus Sahlb. V. 24. fuscus F. V. 24. melanoce phalus in A 24. 5 mollis Mrsh. V. Callisthenes Fischer V. = Calosoma V. 25. Carabus V. 25. auratus L. V. 23. elathratus L. V. 25. granulatus L. V. 25, 26. monilis F. V. 23. Cerophytum elateroides Latr. 136, V. 54. Cetonia aurata L. V. 14. Cieindela V. 25. campestris L. 135. hybrida L. 135. maritima Latr. 135. 5 trisignata Latr. 135. Cleonus trisulcatus Herbst 136. Coccinella obliterata L. 136. Codiosoma spadix Herbst V. 14. Coelambus impressopunctatus Schall. 136, V 54. ” n tu) n n ” ” ” Dorcadion V. 26. Haliplus lineaticollis Mrsh. 136, V. 54. Helenophorus V. 26. Helodes marginata F. 136. Hippodamia tredecimpunctata L. V. 14. Hydroporus neglectus Schaum 156, V. 54. Hydrothassa aucta F. 136, V. 49, 54. Hylesinus fraxini Panz. V. 20. Lathrobium elongatum L. 136. Lesteva longelytrata Goeze 136. Melasis buprestoides L. V. 51. Mycetoporus nanus Er. 136. Necrophorus humator 22. Oodes helopioides F. V. 23. Ophonus signaticornis Dfts. 136. Oxytelus Dee Er. 136. Pimelia V. lui VA Phyllobius pyri L. ige. Platynus emarginatus Gylh. V. 23. viduus Panz. V. 23. Pterostichus V. 25. si anthracinus Ill. V. 23 ne diligens St. V. 23. TEA REGISTER. Pterostichus nigrita F. V. 23. 5 vulgaris L. V. 23, 24. Ptinus coarcticollis St. 136. Scaurus V. 26. Silpha atrata L. V. 2. Stenolophus teutonus Schrk. 136, V. 54, Stenus incanus Er. 136. x palposus Zett. 136. Tentyrea V. 26 Tropideres albirostris Herbst V. 51. 2 niveirostris F. V. 51. Zonabris V. 69. DIPTERA. Asilus 187. Calliphora 166. Cardiacephala 207. Ceria 209 En conopsoides 216. N avana Wied. 216. Chloria 213. Chrysogaster 213. Chrysotoxum 216. ä sylvarnm Meig. V. 68. Conops 145. , spec. 174. 5 auripes 147. n capitatus Löw. 200. a ceriaeformis 200. chrysorrhoeus Meig. 149. x diadematus 200. _ dimidiatipennis Sich. 151. = flavipes L. 150. macrocephalus F. 159. 5 quadrifasciatus Deg. 149. È rufipes F. 145, 164. = seutellatus 196. 5 signatus 200. = strigatus 200. 4 tibialis Say 153. È vesicularis 192. A vitellinus 196. 5 vittatus F. 149, 171. Criorrhina 214. n asilica 216. $ ruficauda 216. Cyrtoneura stabulans 168. Dalmannia 186. > punctata 193. Dasyphora 188. Desmometopa 207. Dichromyia 209. Dilophus 185. Dipodium apiarium Bosc. 183. Echinomyia 218. Ensina 188. Eristalis 216. N intricarius 216. Eumerus lunulatus Meig. V. 15. Eurina lurida Meig. V. 68. 271 Gastrophilus 206. Glossigona 196. Glossina 216. Graphomyia 188. Graptomyza 213. Haematobia exigua de Meijere V. 67. Helophilus 216. Heringia flavitarsis Meig. V. 68. Hexatoma pellucens F. V. 68. Homalomyia 154. Hydrotaea dentipes F. V. 15. Hypoderma 178. Leptis scolopacea L. V. 21. Leria 188. . Limnia 188. Limosina ferruginata Stenh. V. 68. Liogma glabrata Meig. V. 15. Lonchaea 217. Lonchoptera 177, 218. Lucilia 218. Macquartia 209. Megaspis 216. Meigenia floralis Meig. 175. Melophagus ovinus Latr. V. 57. Mesembrina 188. Microdon 215. Micropeza 188. Mosillus 188. Musca 205. Dn domestica 105, 177. Myodina 188. Myopa 148. atra F. 148. dorsalis F. 208. fasciata Meig. 196. pieta 208. testacea 196. = variegata 196. Myopites 188. Myospila 188. Nemopoda 188. Nerius 207. Occemyia 186, V. 67. atra F. 148 Ochthera 216. Oestrus 205. Ortalis 188. Palaeomyopa 205. Phora 162. FP rufipes Meig. 162. Physocephala 145. dimidiatipennis Sich. 151. À nigra Deg. 149. pusilla Meig. 152. rufipes F. 146, 164, V. 15. spec. 174. truncatus 200. variegata 200. „ vittata F. 159, 171, V. 15. Piophila 188. | Platycephala umbraculata Meig. V. 68. 212 REGISTER. Platynochaetus 216. Platyparea 188. Platystoma 217. Platystyla 207 Prosena 188. Psila 188. Rhingia 213, V. 67. Sapromyza 188. Scatophaga 197. Scenopinus 208. Sciomyza 188. Sepsis 188. Sicus 153. Ps ferrugineus L. 148, 174. Siphona 187. Stomoxys 188. n calcitrans V. 68. Stratiomyia potamida Meig. V. 68. Stylogaster 151. 2 ethiops 154. > minuta 154. 5 neglecta Will. 203. stylosa 154. Syrphus 198. Tachina 215. Tephritis 188. Tetanocera 188. Themira 188. Thrixion 220. Trypeta 188. Urophora 188. Volucella 219. i, pellucers L. 218, V. 16 Xanthogramma 189. Zodion 152. 5 cinereum F. 152, 179. © notatum 198. HYMENOPTERA. Abia fasciata L. V. 65. Allantus scrophulariae L. V. 7, 59. 5 vespa Retz. V. 59. Amblyteles spec. V. 14. Ancistrocerus Wesm. 150. Andrena 150 (zie ook Anthrena). 5 aterrima 148. si pilipes 150. È thoracica F. 148. Andricus circulans Mayr V. 21. Anthrena carbonaria L. 148. a thoracica F. 148. = trimmerana Kby. 153. Apis 164. 5 mellifera L. V. 21 Arge rosae L. V. 60. Bembex integra Panz. 149. È rostrata L. V. 19. je tarsata Latr. 149. Blasticotoma filiceti Kl. V. 15 Bombus 12, 146. Bombus agrorum F. 158, 173. x hortensis 150. 2 hortorum L. 158. A lapidarius L. 146, 173, V. 21. muscorum F. 149. LS terrestris L. 15, 19, 145, 123, 181. thoracicus Sich. 151. Chalcicodoma sicula Rossi 151. Cimbex 58. 5 axillaris Panz. 59. Pi betulae 59. 5 capreae Knw. 58. 5 connata Schrk. 58, V 5, 12, 66. > fagi Zdd. 58, V. 6, 11, 66. n f:morata L. 58, V. 5, 12, 63. si humeralis Fourer. 59. 5 lutea L. 58, V. 6, 12, 63. quadrimaculata Müll. 58. si saliceti 59. variabilis Kl. 58. Clavellaria amerinae L. V. 7, 59, 63. Colletes 163. Croesus latipes Vill. V. 62. 5 septentrionalis L. V. 59, 62. Cynips kollari Htg. V. 2 Dasypoda plumipes Panz. 148. Eciton foreli Mayer 154. Epipona reniformis Gmel. 163. Eriocampoides annulipes Kl. V. 59 Eucera 151. antennata Ill. 151. malvae Rossi 151. Halictus 151. ci rubicundus Chr. 152, 163. Holcocneme coeruleocarpa Htg. V. 58. 5 crassa Fall. V. 59. Hylaeus quadristrigatus Latr. 152. Koptorthosoma tenuiscapa Westw. 8, 12. Lophyrus pini L V. 59. Lyda inanita de Vill. V. 4. Lygaeonematus compressicornis F. Ne Ut, BE), lee Macrophya albicincta Schrk. V. 59. duodecimpunctata L. V. 59. rustica L. V. 58. Megachile maritima Kby. 163, 173. 5 sicula Rossi 151. Nematus croceus Thoms. V. 65. Odynerus 150. ‘i reniformis Gmel. 163, 180. Osmia 150. Pachyprotasis rapae L. V. 58. Poecilosoma luteola Klg. V. 9, 56, 59, 66. Pompilus 150. à audax Smith 150. Pteronus cadderensis Cam. V. 65. curtispinus G C. Thoms. V. 13, 59, 61. 5 dilutus Brischke V. 11. 5 dispar Zdd. V. 59, 61 ” n n REGISTER Pteronus melanaspis Htg. V. 59. a miliaris Panz V. 10, 59,61, 65. 5 oligospilus Först. V. 59, 61. 5 spiraeae Zdd. V. 59. 67. Rhogogastera picta Kl. V. 58. 5 viridis L. V. 58, 59. Salius rubellus Er, 150. Sphex flavipennis Lep. 150. Taxonus glabratus Fall. V. 58. Tenthredo atra L. V. 59. = flava Sc. V. 59. = livida L. V. 59. 5 mesomelaena L. V. 59. ¥ rufiventris F. V. 59. Trichiocampus ulmi L. V. 7, 59 5 viminalis Fall. V. 13, 60. Trichiosoma 61. si lucorum V. 13. > tibialis Steph. V. 12. Vespa 146. PÒ crabro 147. 5 vulgaris L. 146. Xylocopa olivacea F. 164, 174. 5 tenuiscapa Westw. 8, 12. LEPIDOPTERA Abraxas sylvata Scop. V. 52. Acanthophila alacella Zell. 262. Acherontia atropos L. 227, 235. Acidalia corrivalaria Kretschm. V. 52. emutaria Hb. 249. laevigata Scop. 249, V. 52. È ochrata Scop. 249. 5 promutata Guen. 249. Aciptilia 56. a galactodactyla Hb. 226, 267. > malaccensis Zell. 56. 5 nivea Snell. 26, 56. = pentadactyla 56. Acrolepia arnicella v. Heyd. 261. Acronycta aceris L. 242. = leporina L. 242. = megacephala W. V. 242. Adela cuprella W. V. 261. Adelomorpha Snell. 49. À ritsemae Snell. 49. Adopaea thaumas L. V. 69. Agrotis 91. È; baja W. V. 91. si dahlii Hb. 245 5 grisescens Tr. V. 2. x interjecta Hb. 245. È lidia Cram. 246. 5 pronuba L. 245. È smithii Snell. 91. a triangulum 92. à valesiaca Boisd. V. 2. > xanthographa 92. Amblyptilia sythoffi Snell. 26, 54. 273 Amphidasis betularia L. 249, V. 56. Anchocelis lunosa Haw. 243. Anisopteryx aceraria W. V. 249. Apatura iris L. 229. Aplecta occulta L. 243. Arctia caja L. V. 5. Argynnis aglaja L. 229. diane bo 5 paphia L. 229. ni pales 267. 5 SelenemWAnven22 gs Argyresthia conjugella Zell. 261. Asopia manihotalis Guen. 79. Aspilates ochrearia Rossi 250. Atteva basalis Voll. 25, 30. n conspicua Walsingh. 30. = modesta Snell. 25, 30. a subaurata Durrant 30. Blabophanes ferruginella Hb. 260. Bombyx populi L. 65, 238. ñ pruni L. 238 - quercus L. 238. Botys nigrata Scop. 254. A silacealis Hb. 254. Brephos parthenias L. 248. Butalis chenopodiella Hb. 263. Cabera pusaria L. 250. Cacogamia Snell. 48. elegans Snell. 26, 49. 5 (2) luteelia Snell. 26, 50. Calamia lutosa Hb. 227, 244. Calamotropha paludella Hb. 254. Calligenia miniata Forst. 236. Carcina quercana Fabr. 36. Catocala electa View. 226, 247. Cerace stipatana Walk. 26. 5 triphaenella Snell. 25, 26. Ceratophora cinerella 42, 45. 5 phoxopterella Snell. 26, 41. Cerura fureula Cl. V. 5. Chimabacche fagella F. V. 21. Cidaria bifasciata Haw. 251. n certata Hb. 250. 5 elutata Hb. 251. 4 fluviata Hb. 251. Cimelia margarita Hb. V. 2. Cirrhoedia xerampelina Hb. 242. Coenonympha hero L. 231. Coleophora fabriciella de V. 264. Coproptilia Snell. 32. = glebicolorella Snell. 25, 34. Coriscium Zell. 54. Crambus contaminellus Hb. 255. 5 ericellus Hb. 254. È fascelinellus Hb. 255. = perlellus Scop. 255. È uliginosellus Zell. 254. Craniophora ligustri W. V. 227, 242. Cryptophasa (?) stipella Snell. 25, 31, Dasycera 48. 274 R Dasycera (?) bernsteiniella Snell. 49. Deilephila euphorbiae L. 234. Depressaria 28, 31. n albipunctella Hb. 262. 2 propinquella Tr. 261. Dianthoecia albimacula Bkh. V. 2 Dichrorampha quaestionana Snell. 260. Elachista nobilella Zell. 264. Ephestia cahiritella Zell. 80, 90. 5 passulella Barrett. 80. Ephyra punctaria L. V. 69. quereimontaria Bastelb. V. 68. Epinephele janira L. 231. 3 tithonus L. V. 69. Eupithecia coronata Hb. 226, 253. exiguata Hb. 251. helveticaria Boisd. 252. impurata Hb. 226, 252. innotata Hb. 252. laquearia H. S. 252. satyrata Hb. 140, V. 52. Euteles Hein. 44. Falculina Zell. 32. È ochricostata Zell. 32. Gastropacha dumeti L. 238. Gelechia continuella Zell. 43. 5 cytisella Tr. 41 electella Zell. 262. funestella Dougl. 262. = (?) hybisci Staint. 26, 43. 5 interruptella Hb. 262. si peliella Tr. 262. > (?) pubescentella Staint.526, 45. n (?) similella Snell. 26, 44. DI sororculella Hb. 262. turpella W. V. 262. Gracilaria cramerella Snell. 84. > formosa Staint. 54. roscipennella Hb. 264. Grapholitha artemisiana Zell. 226, 258. 5 compositella F. 259. 5 discretana Wocke 259. 5 gallicolana Zell. 266. à hercyniana Tr. 259. = palustrana Zell. 259. bs regiana Zell. 259. ustomaculana Curt. 259. Hadena gemmea Tr. V. 2. x serena W. V. 243. Harpella aureatella Snell. 26, 47. 5 bractella 47. Harpyia bifida Brahm. 239. Heinemaania festivella W. V. 264. Hepialus humuli L. 235. 5 sylvina L. V. 57. Hesperia sylvanus F. 234. A thaumas Hfn. 234. Hybocampa milhauseri F. 239. Hydrelia uncula CI. 246. Hyppa rectilinea Esp. 243. EGISTER. Incurvaria capitella Cl. 261. Ino pruni W. V. 235. = statices L. 235. Lampros cinnamomea Zell. 263. 5 lambdella Don. 263. È procerella W. V. 263. n similella Hb. 263. Laria l-nigrum Mull. 226, 237. Laverna aurifrontella Hb. 264 Lecithocera (?) bipunctella Snell. 25, 37. Po (?) costimaculella Snell. 25, 37. (2?) heylaertsi Snell. 25, 38. luticornella Zell. 35, 36, 38. a tenuipalpella Snell. 25, 35. Leucania impura Hb. 227, 245. turca L. 245. ” Leucodonta bicoloria W. V. 226, 241. Limenitis sibilla L. V. 69. Limnaecia phragmitella Sttn. 264. Lithocolletis amyotella Dup. 265. 5 corylifoliella Hb. 265. n geniculella Rag. 226, 265. klemannella F. 265. nicellii Sttn. 265. N salicicolella Sirc. 265. Lithosia muscerda Hfn. 236. Lophopteryx cucullina W. V. 226, 240. Luperina ophiogramma Esp. 244. Lycaena aegon L. 142, 227, 232. alcon F. 137, 231, 232. argiolus L. 142. argus 227, 232. arion 231. ni icarus Rott. 142. semiargus Rott. 142. Lymantria dispar L. V. 5. Lyonetia clerckella Snell. 86. 5 simplella Snell. 86, 90. Lypusa maurella W. V. 260. Macroglossa bombyliformis Ochs. 234. Malacosoma neustria L. V. 15. Malacotricha bilobella Zell. 41. deceptella Snell. 25, 40. n externella 41. A septella Zell. 41, ns setosella Clem 41. zingarella Walsingh. 41. Mania maura L. V. 68. Meliana flammea Curt. 244. Melitaea athalia Esp. 228. n aurinia Rottb. 228. Miselia oxyacanthae L. 243. Nemophora metaxella Hb 261. Nemotois (violellus S. V.?) 140. Nephopteryx 48. formosa Haw. 255. Nepticula aceris Frey 266. Nonagria 227. emberizaepenella Bché. 265. euphemus Hb. 226, 228, 231, 232. REGISTER. Nonagria arundinis Hb. 244, 5 cannae O. V. 18. Notodonta dodonaea W. V. 239. tremula Clerck 239. 3 tritophus W. V. 239. Numeria pulveraria L. 249. Nyssia zonaria W. V. 249. Ocneria dispar L. V. 16. È monacha L. 238. Odontopera bidentata L. 248. Odontosia carmelita Esp. 226, 240. Olycha Snell. V. 28. n grossepunctella Snell. 25, 29. n Opogona dimidiatella Zell. 26, 52. fumiceps Felder 83, 90. thionella Snell. 53. Orgyia pudibnnda L. 238. Ornithoptera V. 53. Orobena praetextalis Hb. 254. Ortholitha coarctata F. V. 67. Orthotaelia sparganella Thb. 261. Ourapteryx sambucaria L. V. 5. Psammeces zehntneri Snell. 26, 53. Papilio hermione major Esp. 230. n idaeoides Hewitson V. 2. - machaon L. 234. si memnon L. V. 53. Pempelia ornatella W. V. 255. Penthina klugiana Freyer 226, 258. Phragmatobia fuliginosa L. 236. Phragmatoecia castaneae Hb. 235. Phyllocnistis minutella Snell. 87, 90. Platypteryx Lasp. 238. Platyptilia acanthodactyla Hb. 54. cosmodactyla Hb. 54. moerens Snell. 54. È sythoffi Snell. 26, 54. Plusia festucae L. 246. n jota L. V. 52. Poecilia lepidella Zell. 263. Polyommatus circe 232. E, dorilis Hfn. 227, 232. ï euridice Rottb. 233. è hippothoe L. 233. 3 phlaeas 232. Porthesia similis Fuessl. V. 5. Prays simplicella H. S. 261. Prothymia viridaria Cl. 246. Psecadia funerella F. 262. Pseudoterpna coronillaria Hb. V. 50. 5 pruinata Hfn. 248, V. 50. Psyche unicolor Hfn. 235. Pterophorus microdactylus Hb. 266. Pyralis gerontesalis Moore 79. Retinia sylvestrana Curt. 226, 257. Sarrothripa revayana W. V. 236. Satyrus hermione L. 226, 230. 5 semele 230. Scardia boleti F. 260. Scodonia belgiaria Hb. 250. n n n 275 Scoliopteryx libatrix L. 246. Scoparia phaeoleuca Zell. 254. Senta maritima Tausch. 244, Setomorpha 28. n bogotatella Zell. 29. à rutella Zell. 29. A tineoides Walsingh. 81, 90. Smerinthus populi L. V. 5. tiliae L. 67. Sphinx convolvuli L. 228, 234. ligustri L. 235. Spudaea ruticilla Esp. 243. Tapinostola fluxa Hb. 244. helmanni W. 244. a phragmitidis Hb. 244. Teras literana L. 256. 5 variegana W. V. 255. Thecla quercus L. 233. ñ w-album Knoch 233. Tinagma perdicella Zell. 264. Tinea arcella F. 261. Tineola (?) nubeculella Snell. 81. Tortricomorpha atrosignata Feld. 25, 30. obliquefasciata Walsingh. 30. È transversella Snell. 25, 30. Tortrix decretana Fr. 256. à sorbiana L. 256. Vanessa atalanta L. V. 2, 4. nabs Ve #5 levana L. 229. ñ urticae L. 229, V. 5. Xylina furcifera Hfn. 243. socia Hfn. V. 14, 19. Xylocampa lithorhiza Bkh. 243. Xysmatodoma melanella Haw. 260. Xystophora lucidella Steph. 263. La palustrella Dougl. 228, 263. Zanclognatha tarsicrinalis Kn. 248. Zeuzera pyrina L. 235. Zonosoma trilinearia Bkh. 249. Zygaena filipendulae L. 236, V. 19. n n n n NEUROPTERA. Ascalaphus coccajus Schiff. V. 20. macaronius Scop. V. 20. ramburii McLachl. V. 20. n ORTHOPTERA. Oedipoda coerulans L. 148. à cyanoptera Charp. 149. n migratoria L. 148. Pachytylus migratorius L. 148. Sphingonotus coerulans L. 148, eyanopterus Charp. 149. ” RHYNCHOTA. Diaspis fallax Horv. V. 4. 276 TRICHOPTERA. Phryganea striata L. V. 21. ALGEMEENE ZAKEN. Aurivillius (Prof. Dr.C.), eerelid. V.41. Besluit, dat de bestuursleden dadelijk herkiesbaar zijn. V. 48. de bestuursleden zonder functién worden gekozen. V. 48. Besluit, dat de bestuursleden voor 6 jaren worden gekozen. V. 48. Besluit, dat het bestuur uit 6leden zal bestaan. V. 48. Bibliothecaris, toestand der bibliotheek. NG SEE Dissel (E. D. van), lid, bedankt. V. 34. Everts (Jhr. Dr. Ed.), Coleoptera neer- landica voltooid. V. 35. Frowein (F. J.), begunstiger, bedankt. V. 34. Besluit, dat aanwijzing hunner Ganglbauer (L.), eerelid. V. 41. Geschenken (voor de bibliotheek). V.40. Hasselt (Dr. A. W. M. van), lid, overleden. V. 32. Hasselt (Dr. A. W. M. van), legaat. V. 33. Hasselt (Dr. A. W. M. van), legaat biblio- theek. V. 22. Kempers, Mutatie-theorie van de Vries. V. 54. Verslag over Rekening en Verantwoording. V. 42. Klijnstra (B H.), lid. V. 35. Klijnstra (F. J.), lid. V. 35. Latiers, vangmethode Coleoptera. V. 51. Leesberg (Mr. A. F. A.), In memoriam A. W. M. van Hasselt. 71. May (Jhr. J. W.), correspondeerend lid, overleden. V. 31. Moele Bergveld (H.J. D.), lid, bedankt. V. 34. Nierstrasz (Dr. H. F.), lid, bedankt. V.34. Ooster-de Perrot (Mevr. M.), begunstig- ster, overleden. V. 34. Oudemans (Dr. A. C.), Aantal over- drukken Tijdschrift voor Entomologie. V. 41. Kempers, REGISTER. Oudemans (Dr. A. C.), Glazen buisjes. V. 69. Oudemans (Dr. J. Th.), Hymenoptera, op Jicht afkomend. V. 57. Oudemans (Dr. J. Th), Naamlijst Ne- derlandsche Macrolepidoptera. V. 17. Oudemans (Dr. J. Th.), verkozen tot bestuurslid. V. 49. Oudemans (Dr. J. Th.), verkozen tot president. V. 49. Penningmeester, financieele toestand der Vereeniging. V. 36. Petersom Ramring (Mr. L. E. van), be- gunstiger, bedankt. V. 34. Piepers (Mr. M. C.), Mimicry etc. V. 36. Piepers (Mr. M. C.), Myrmecodia en mieren. V. 52. Piepers (Mr. M. C.), Wetswijzigingen. Vi AQ President, Jaarverslag. V. 31. Redactie Tijdschrift voor Entomologie, benoemingen. V. 40. Reuvens (Dr. C. L.), Overzicht entom. literatuur. V. 36. Rhijn (L. J. van), lid, bedankt. V. 34. Roo van Westmaas (Mr. E. H. de), lid, overleden. V. 32. Rossum (Dr. A. J. van), verkozen tot bestuurslid. V. 49. Sepp (J. C. A.), begunstiger, bedankt. V. 34. Snellen (P.C. T.) treedt af als president. V. 36. Thie (AS Hi. dz); idee Wed: Toelon van der Koog (J. V. M. van), begunstiger. V. 34. Veth (Dr. H. J.), Voorstel tot samen- stelling eener nieuwe wet. V. 48. Vorderman (Dr. A. G.), correspondeerena lid, overleden. V. 31. Vos tot Nederveen Cappel (J. J. de), lid. V. 35. Vos tot Nederveen Cappel (Mr. L. H. D.) eerevoorzitter der a.s. zomervergad»- mings Vell Winterswijk, plaats der a.s. zomerver- gadering. V. 41. Z. K. H. de Prins der Nederlanden be- noemd tot Buitengewoon Eerelid. V. 41. È De oes, Ge o pue LI ~~) cephalo - pet) - pe TOC, i rd à LC | a AE En RR ee i u e PWM Trap impr. = oy . Fi eu 4 da Bi = = Ri TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE UITGEGEVEN DOOR DE NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING ONDER REDACTIE VAN -Dr. J. TH. OUDEMANS, Jur. Dr. Ep. J. G. EVERTS EN Mr. A. F. A. LEESBERG. ZEVEN-EN-VEERTIGSTE DEEL Vo ' JAARGANG 1904 UN 4 he SOMAN DEROLZ °S GRAVENHAGE MARTINUS NIJHOFF 1904. Voor den inhoud van de in dit Tijdschrift geplaatste stukken, zijn de schrijvers alleen verantwoordelijk. De Redactie is dit in geenen deele. Aflevering I (bladz. 4—68) uitgegeven 16 Mei 1904. » IL, Ien IV ( » 69—491) » 30 December 1904. DE ’S GRAVENHAAGSCHE BOEK- EN HANDELSDRUKKERIJ VOORHEEN GEBR. GIUNTA D’ALBANI. INHOUD VAN HET ZEVEN-EN-VEERTIGSTE DEEL. — Verslag van de 37ste Wintervergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging, te Utrecht, op 24 Januari Bladz EU SR ee eu be hs I Verslag van de 59ste Zomervergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging, te Winterswijk, op 16 Juli UE IE Ta e III Lijst van de Leden der Nederlandsche Entomologische Ver- eeniging op 1 Juli 1904. LXIX W. van Deventer, Microlepidoptera van Java (Plaat 1 en 2) 1 MM. Prepers (Mr. M. C.) et SNELLEN (P. C. T.), Enumeration des Lépidoptères Hétérocères de Java. 43 Mr. A. Brants, Ortholitha coarctata F. 63 Dr. A. J. van Rossum, Levensgeschiedenis van Cimbex fagi Zadd. (Plaat 3—5) 69 . P. Stein, Einige neue Javanische Anthomyiden 99 Dr. A.C OupEMANS, Notes on Acari, XIIIth Series (Plaat 6—9). 114 MM. PrepeRrs (Mr. M. C.) et SNELLEN (P. C. T.), Enumeration des Lépidoptères Hétérocères de Java (Plaat 10 en 11). 136 P. HAVERHORST, Over het kopvocht bij vlinders, die zich ontpoppen 168 Dr. Ev. Everts, Tweede lijst van soorten en variëteiten nieuw voor de Nederlandsche fauna, sedert de uitgave der « Cole- optera Neerlandica» bekend geworden 472 Bladz. | K. BisscHop vAN TUINEN, De Zaagwerktuigen der Cimbi- dini: (Plaat 49001 49)} MAMI eae TONNES RıcHARD ZANG, Ueber einige Passaliden aus der Sammlung des «Koninklijk Zodlogisch Genootschap Natura Artis Magistra» (Amsterdam). CM mn ee RE Register 2) beu a a NE: BEE EE VERSLAG VAN DIE ZEVEN- EN- DERTIGSTE WINTERVERGADERING DER NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, GEHOUDEN TE UTRECHT op Zondag, 24 Januari 1904, des morgens ten 11 ure. Voorzitter de heer Dr. J. Th. Oudemans. Tegenwoordig de heeren: K. Bisschop van Tuinen, Dr. H. Bos, E. D. van Dissel (voor de Nederlandsche Heidemaatschappij), Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, D. ter Haar, P. Haverhorst, D. van der Hoop, G. J. Klokman, M. Knappert, A. A. van Pelt Lechner, Mr. A. F. A. Leesberg, Dr. D. Mac Gillavry, Dr. J. C. H. de Meijere, Dr. CG. L. Reuvens, G. van Roon, Dr. A. J. van Rossum, Joh. Ruys, P. J. M. Schuyt, J. J. Tesch, H. Verploegh, Dr. J. Versluys jr., Dr. H. J. Veth, Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel, W. Warnsinck en H. W. van der Weele. Van de heeren P. J. van den Bergh Lzn., Mr. A. Brants, Dr. J. Büttikofer, M. Caland, J. Jaspers Jr., Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, J. Lindemans, Mr. H. A. Lorentz, J. Maat, Dre 7269 Oudemans, (Ri VA, Polak Pi; Ts “Snellen; Mr. D.L. Uyttenboogaart, en H. A. de Vos tot Nederveen Cappel was bericht ingekomen, dat zij tot hun leedwezen verhinderd waren de vergadering bij te wonen. Tijdschr, v. Entom. XLVII. 1 II VERSLAG, De Voorzitter opent de vergadering en heet de aanwezige leden met enkele woorden welkom, in het bijzonder hen, die voor het eerst eene vergadering onzer vereeniging bijwonen en den heer van Dissel, die als vertegenwoordiger der Nederlandsche Heide-Maatschappij, welke als lid tot onze vereeniging is toegetreden, hier aanwezig is. Het is de eerste maal, dat Spreker de vergadering als Voorzitter opent en hij wenscht dit niet te doen zonder zijn voorganger, den heer Snellen, te herdenken, die zoovele jaren achtereen deze wintervergaderingen heeft geleid, doch zich nu genoodzaakt heeft gezien, wegens den staat zijner gezondheid, zijne functie neder te leggen. Zeker spreekt hij uit naam van alle leden der Vereeniging, indien hij den heer Snellen toewenscht, dat deze nog vele jaren zich zal mogen bezighouden met zijne lievelingsstudiën en dat nog menig opstel in het Tijdschrift voor Entomologie van zijne werk- kracht moge getuigen. Hierna wordt overgegaan tot de wetenschappelijke mededeelingen. De heer Klokman wijst op de moeilijkheden, die zich voordoen, wanneer men, des zomers buiten zijnde, verzamelde vlinders dadelijk wil opspannen en dan genoodzaakt is de spanborden, met vlinders bezet, in zijn koffer mede te voeren. Wel zijn door verschillende entomologen kistjes uitgevonden, waarin de spanborden door veeren worden vastgehouden, doch deze bleken hem niet zeer practisch te zijn en veel plaats in te nemen. Om aan dit euvel tegemoet te komen, heeft hij een kistje bedacht, dat hij ter bezichtiging laat rondgaan. Hierin bevindt zich een langwerpig vierkant blok, waarvan de vier lange zijden beurtelings naar boven kunnen ge- draaid worden en dan dienst doen als spanborden. De vrije ruimte, die zich in het kistje bevindt rondom dit draaibare blok, is juist groot genoeg voor de etiquettespelden of stiftjes, waarmede de span- strooken worden vastgezet. Door deze samenstelling neemt het geheele kistje, bevattende vier spanborden, dezelfde plaats in als anders slechts één spanbord zou innemen. Algemeen wordt het practische van het toestel bewonderd, evenals de nette afwerking. VERSLAG. Tit Nadat verschillende vragen van de aanwezige leden door den heer Klokman zijn beantwoord, wenscht hij eenige mededeelingen te doen betreffende door hem gedane waarnemingen. In de eerste plaats, wat betreft het eierleggen van enkele Argynnis-soorten. Bij het kweeken van deze valt ons oogenblikkelijk de zor- geloosheid bij het plaatsen der eieren op. De meeste vlindersoorten toch leggen de eieren aan of in de onmiddellijke nabijheid van de voedselplant. Wel zijn er enkele, die achteloos de eieren laten vallen, doch dan groeit de voedselplant op die plaatsen in menigte en bovendien zijn ei en jeugdige rups meestal groot en krachtig, zoodat de ruwheid van het weer of het afleggen van kleine af- standen voor de rupsen geen bezwaar is (b. v. Melanargia galathea L.). Anders is dit nu bij het geslacht Argynnis. Argynnis lathonia L. en selene Schiff. b. v. leggen in gevangen staat meestal het meerendeel der eitjes niet op blad, bloem of stengel der voedselplant, doch tegen de wanden (glas, gaas of hout) van het verblijf, zoodat slechts enkele rupsjes zonder hulp de plant kunnen bereiken, Chrysophanus phlaeas L. en dorilis Hufn. b. v. hechten alle eitjes aan onderscheidene deelen der voedsel- plant, terwijl Argynnis paphia L., euphrosyne L., aglaja L. en niobe L. even zorgeloos als /athonia en selene te werk gaan. Te meer opvallend is dit verschijnsel, omdat de universeele voedselplanten, Viola tricolor L. en Viola canina L., in de natuur niet algemeen voorkomen, evenmin als enkele andere, die voor sommige soorten ook genoemd worden. Zelfs Pararge megera L. en Coenonympha pamphilus L., waarvoor ’t voedsel voor ’t grijpen ligt, zijn minder roekeloos bij het plaatsen der eieren. In de eerste dagen van Juni 1903 nam Spreker het eierleggen van Argyunis euphrosyne L. in de natuur waar, en tot zijne groote verwondering werden een zevental eiljes achtereenvolgens op grassprietjes gelegd op eene plaats, waar hij urenlang te vergeefs naar een exemplaar van Viola canina L, zocht. Wel was Spreker eenigermate voorbereid, omdat hij in Augustus 1901 en 1902 het eierleggen in de natuur waarnam van Argynnis paphia L. Deze soort legde haar eitjes zeer verspreid tegen het mos van ruwe eikenstammen, van 1 tot 4 M. boven den grond, IV VERSLAG. in eene laan, waar Spreker ten minste binnen een kring van 40 à 50 M. geene voedselplant waarnam. Wanneer men daarbij bedenkt, dat de jonge rupsen, die zeer klein zijn, half Augustus uitkomen en, zonder ander voedsel tot zich genomen te hebben dan een deel der eierschaal, overwinteren, dan is het de groote vraag: hoe komen deze zwakke diertjes langs deze ruwe stammen en den be- groeiden bodem op de voedselplant terecht? Zelfs een gesponnen draad en de wind zullen te midden van boomen en struikgewas weinig hulp kunnen bieden, Spreker veronderstelt dus, dat de diertjes minder kieskeurig op hun voedsel zijn, dan men tot nog toe schijnt aan te nemen. Daar het blijkens de Nederlandsche standaardwerken over Lepi- doptera nog niet vaststaat, of drgynnis euphrosyne één of twee generaties heeft, zij tevens opgemerkt, dat de eieren van 2 tot 5 Juni in de vrije natuur, en, in gevangen staat gelegd, na ongeveer tien dagen voor ongeveer de helft (7 van 15) uitkwamen, waarvan de rupsen in de eerste helft van Augustus halfwassen haar winter- slaap aanvingen. De overige eitjes, waarvan 4 in de vrije natuur gelegd, dus zoo goed als zeker bevrucht, waren twee weken later nog niet verkleurd; toen begonnen enkele eene donkerder tint te krijgen, zoodat ze waarschijnlijk binnen enkele dagen eene rups geleverd zouden hebben, waren ze niet door een ongelukkig toeval verloren gegaan. In allen gevalle komen de eieren onder gelijke omstandigheden volgens zijne ondervinding onregelmatig uit, zoodat de rupsen wellicht ook in verschillende stadia zullen overwinteren en de vlinders dus ook niet gelijktijdig zullen verschijnen. Na Juni heeft Spreker echter nooit eene imago van die soort waargenomen op plaatsen waar ze overigens niet zeldzaam zijn, leder weet uit de praktijk, dat, vooral bij zonnig weer, het een moeielijk en ondankbaar werk is, te trachten de groote Argynnis- soorten te vangen. Het komt Spreker daarom niet ongewenscht voor, mede te deelen, hoe dit gemakkelijk en met succes kan geschieden. Men neme n.l. een oud of afgevlogen exemplaar uit de verzame- ling op de vangst mede en plaatse dit op een bloem of blad, goed zichtbaar op eene plaats waar paphia’s, niobe’s of aglaja’s wild rond- VERSLAG. Ve vliegen. Spoedig komen ze het opgezette exemplaar een bezoek brengen en met eenige handigheid kan men weldra enkele voor- werpen bemachtigen. Vele Nymphalidae zijn zeer nieuwsgierig van aard; een wit netje of licht costuum trekt direct de aandacht van Polygonia c-album L. en Apatura iris L., terwijl Satyrus semele L. er ook niet ongevoelig voor is. ’t Is soms het eenige middel, om de aanwezig- heid van Apatura wis te bemerken. Ten slotte nog enkele opmerkingen over het treurige jaar 1903. Tusschen Harderwijk en Leuvenum waren enkele Argynnis- en Lyeaena-soorten zeer overvloedig (niobe L., aglaja L., argus L. en icarus Rott.). In Limburg (Venlo, Roermond, Sittard, Maastricht, Geuldal) was nauwelijks ééne der bovengenoemde soorten te vangen; daarentegen waren Lycaena arcas Rott. en euphemus Hb. in het Maasdal tusschen Venlo en Roermond vrij talrijk. Op den Slangen- burg (bij Deutichem) waren Zycaena arion L. en alcon F. vrij zeldzaam en zelfs Argynnis paphia L., Limenitis sibilla L., Me- litaea athalia Rott. enz. waren er minder overvloedig dan anders, Over het algemeen waren de dagvlinders klein; op een terrein bij de schaapskooi onder Laag-Soeren ving Spreker een paar zeer kleine exemplaren van Hpinephele jurtina L. d en hyperanthus L. 8, tusschen verschillende kleine voorwerpen. De gewone afmetingen zijn respectievelijk 43 erf 40 mm., terwijl deze 33 en 33 mm. vlucht hadden. Bij Tegelen ving Spreker een exemplaar van Lycaena arcas Rott. & van 28 mm., terwijl de standaardmaat voor ons land 33 à 34 mm. is. Bij Venlo bemachtigde hij een merkwaardig lichtgekleurd exemplaar van Argynnis selene Schiff. op dezelfde plaats, waar de op de vorige: vergadering door den Heer van den Brandt vermelde exemplaren van Argynuis dia L. gevangen zijn, die bij nader onderzoek Argynnis pales Schiff. var. arsilache Esp. bleken te zijn. Het verbleeken der kleuren als bij Zpinephele jurtina L. nam hij in het Maasdal ook sterk waar bij Satyrus semele L. Evenals Spreker dikwijls bij /wrtina opmerkte, kon hij geen enkel semele-exemplaar vangen, of het was ten deele verkleurd; de vleugelschubben waren VAL VERSLAG. nog wel voor ’t grootste deel aanwezig, doch de kleur was over- gegaan in vuil wit. Het versterkte hem tevens in de meening, dat de zoogenaamde var. semi-alba Bruand, zoo ze al voorkomt, toch veel zeldzamer is dan veelal gedacht wordt en dat in de andere gevallen de zomerzon de oorspronkelijke kleur doet verbleeken. Plusia gamma L. was in September van dit jaar ongemeen talrijk ; ook Pyrameis cardui L. kwam veelvuldig voor in de omstreken van Voorschoten en Leiden. Op 19 September ving Spreker in den Hortus te Leiden een exemplaar Pyrameis cardui L. var. kershawi Me. Coy. Papilio machaon L. was in 1902 en 1903 in ’t Oosten zeer zeldzaam, Colias hyale L. en edusa F. en Pieris daplidice L. schenen in de streken, waar ze in 1901 vrij talrijk voorkwamen, geheel uitgestorven, evenals Cyaniris argiolus L.; daarentegen waren Argynnis euphrosyne L., Nisoniades tages L. en Carterocephalus palaemon Pall. niet zeldzaam in de omstreken van Deutichem. Spreker liet ten slotte nog eene doos ter bezichtiging rondgaan, waarin zich eenige merkwaardige exemplaren van vlinders be- vonden. Naar aanleiding van de mededeeling van den heer Klokman, dat verscheidene vlinders van Pyrameis cardui L. door hem werden waargenomen, herinnert de heer van Rossum er aan, dat deze vlinder in Juli 1903 bijzonder talrijk in Koerland verscheen , hetgeen door hem vermeld werd in N°.15 der Entomologische Berichten, pag. 112. Later vond hij hierover nog eene mededeeling van Mej. Edwards in de November-aflevering van « The Entomologist’s monthly Magazine », pag. 282, waarin aangegeven wordt, dat tegen het einde van September P. cardui zich plotseling in groot aantal in en om Londen vertoonde, vooral ten noorden en ten oosten van de stad. Zij vestigt tevens de aandacht op de buitengewoon groote zwermen dezer vlinders, welke in het voorjaar en weder in het begin van den zomer van 1879 in Engeland opgemerkt werden, een jaar dat «a record year» voor naltigheid en gebrek aan zonneschijn was! De schrijfster gaat dan voort: « That 1903 may beat 1879 for rainfall is very probable, but in the matter of VERSLAG. VII sunshine it has not been so bad, and we do not think any deduc- tions of scientific value can be drawn from the coincidences ». Zonder « wetenschappelijke waarde» aan zijne meening toe te kennen, vermoedt Spreker, na bovenstaande mededeelingen, dat de rupsen, poppen en vlinders van Pyrameis cardui toch beter tegen «kou en ongemak» bestand zijn.dan b.v. die van Papilio machaon L. Naar aanleiding van het medegedeelde over de kweeking van Pararge megera L., deelt de heer Schuyt mede, dat de door hem verkregen eieren van deze soort grasgroen waren, hetgeen niet bleek overeen te stemmen met de waarneming van den heer Klokman. Over het bepalen der kleur ontstaat een levendig debat, waarbij de heer Qudemans aanbeveelt de kleurentabel van Saccardo (Chro- motaxia), die door de botanici algemeen wordt gebruikt en zeer duidelijk en betrouwbaar is. Ook verwijst de heer Veth nog naar de kleurentabel in het werkje van Julius Müller « Terminologia entomologica », waarin ook nog op een groot aantal platen de verschillende onderdeelen van het insectenlichaam zijn afgebeeld. De heer van der Hoop waarschuwt echter, dat de kleuren- tabel van dit laatste werkje niet zeer te vertrouwen is, daar deze in het door hem kort geleden aangeschafle exemplaar zeer slordig is gekleurd. Dit is echter een exemplaar van de tweede editie, De heer van Pelt Lechner deelt, naar aanleiding der door Dr. J. Th. Oudemans in de 58ste zomervergadering gedane mede- deeling omtrent het op kunstlicht afkomen van tot de Ophioninae behoorende sluipwespen, en de daaraan vastgeknoopte vraag aangaande de levenswijze dier wespen, mede, dat door hem meermalen Ophion luteus L. ’s nachts druk bezig is gezien met het afzoeken van stengels van diverse grassen op plaatsen, waar verschillende grotis-rupsen en ook vooral die van Leucania lythar- gyria Esp. in groot aantal aanwezig waren, rupsen die, zooals bekend, zich uitsluitend des nachts voeden, VIII VERSLAG. De heer Warnsinek vermeldt het treurig resultaat, dat kweekers van rozen dit jaar hebben gehad. In Sprekers tuin, die op het noordoosten ligt, is het groen der rozen totaal afgevreten, vooral van de rozen, die tegen een afscheidingsmuur stonden; in het midden van den tuin was de schade minder merkbaar. De schade werd veroorzaakt door bladwesp-larven, die, door de goede zorgen van Dr. van Rossum opgekweekt, bleken te zijn van Cladius pecticornis Fourer., welke onder den naam van Cladius difformis Panz. beschreven en afgebeeld is in Deel XI van het Tijdschr. v. Entom,, p. 202. Cocons werden door Spreker niet gevonden. Dezelfde bladwespensoort veroorzaakte veel schade bij andere rozenliefhebbers; zoo werden bij den bloemist Schuurman de rozen tot tweemaal toe door deze larven kaalgevreten. De heer Reuvens vestigt, naar aanleiding van deze mededeeling, Sprekers aandacht op het sedert kort in onze bibliotheek aanwezige werk van F. Richter von Binnenthal «die Rosenschädlinge aus dem Tierreiche, deren wirksame Abwehr und Bekämpfung», 1903, waarin veel wat voor rozenkweekers belangrijk is, staat vermeld. De heer Everts vestigt de aandacht op een opstel van Dr. A. Fleischer, getiteld: « Flugzeit von Co/on und Ziodes in Bilowitz und Adamsthal in der Umgebung von Brünn», voorkomende in de Wiener Entomol. Zeitung, XXII. Jahrgang, X. Heft, 1903. — Schrijver vermeldt hoe in open plekken van bosschen, waar hout weggekapt was, tal van soorten der beide genoemde genera worden aangetroffen; het zijn vooral truffels, uit welke onderaardsche fungi deze Coleoptera zich ontwikkelen. Zij verschijnen bij zonsondergang, de eerste individuen ongeveer een half uur daarvöör, de laatste ongeveer een uur daarna. Onmiddellijk na zonsondergang vliegen zij om grassen en aardbeziën-planten, kruipen daartegen op, om eindelijk zich weder in den grond te verbergen. De tijd van zons- ondergang moet men intusschen relatief nemen; deze is aan de beide zijden van een dal zeer verschillend. Zoo vond Schrijver in Augustus aan de westelijke helling de laatste zonnestralen en het VERSLAG. IX begin van het neervallen van de schaduw te 5 uur ’s namiddags, de tegenover liggende oostelijke berghelling werd echter nog tot half 7 geheel beschenen. Men kan dus, na aan de westelijke helling gejaagd te hebben, snel het dal doortrekken, om aan de oostelijke helling de vangst voort te zetten. Bij bedekte lucht verschijnen de kevers volkomen op denzelfden tijd als bij den mooisten zons- ondergang. f De vlucht der kevers regelt zich natuurlijk naar den tijd van den zonsondergang volgens het jaargetijde. Dezelfde soorten, die in het midden van den zomer eerst na 7 uur op eene plaats beginnen te vliegen, verschijnen in September op dezelfde plaats reeds te half vijf of nog vroeger. Soorten, die nog in het midden van Oc- tober voorkomen, vliegen reeds tusschen half drie en half vier op de westelijke en tusschen 3 en 4 uur op de oostelijke helling. Bij sterken wind en op zeer koele avonden vindt men niets, daarentegen is de vangst gewoonlijk het best bij eene drukkende onweerslucht en zelfs dan, wanneer een fijne regen valt. Het vangen geschiedt het best met het sleepnet, ook over het natte gras. Dr. Fleischer ving aldus 14 Colon- en 12 Liodes- (of zooals wij gewoon zijn te noemen Anisotoma-) soorten, daarbij nog ver- tegenwoordigers van eenige aanverwante genera. Eene andere belangrijke mededeeling over den vliegtijd van Anisotoma-soorten, ook in de duinstreek, gaf reeds vroeger F. Decaux in zijne « Nòtes pour servir à étude des moeurs de quelques Anisotoma Schm. et Liodes Latr. du bassin de la Seine (le Coléo- pteriste, 1891)», waaruit Spreker reeds enkele opgaven deed in deel II van zijne «Coleoptera Neerlandica», Aanhangsel, blz. 773 en 774, — Behalve uit truffels ontwikkelen zich tal van soorten ook uit vele andere onderaardsche fungi. Daar ook in Nederland van het genus Colon een 3-tal soorten bekend zijn en zeker nog een 9-tal kunnen ontdekt worden, terwijl van Ziodes (Anisotoma) van de 25 in ons gebied voorko- mende soorten reeds 13 binnen onze grenzen zijn waargenomen, is het van belang, de door Dr. Fleischer aangegeven wenken na te volgen en te trachten stelselmatig onze duin- en heidestreken x VERSLAG. na zonsondergang te onderzoeken. Vooral echter verwacht Spreker goede resultaten door de hulp van onze medeleden in Limburg. Van de tot nu toe bekende soorten in Nederland is het aantal exemplaren slechts zeer gering; het zijn, op een paar uitzonderingen na, zeer zeldzame soorten, die door onze verzamelaars slechts sporadisch zijn gevangen. Alle bekende inlandsche soorten bevinden zich in Sprekers verzameling, de meeste echter zeer schaarsch vertegenwoordigd. Spreker laat één Colon-soort en drie Anisotoma- soorten ter bezichtiging rondgaan. Vervolgens vertoont Spreker een interessant kevertje, Diphyllus lunatus F., nieuw voor de fauna, door den heer Latiers bij Kerkrade ontdekt. De larve leeft in Sphaeria concentrica, een op dorre takken voorkomenden fungus, en verpopt in den grond, Het merkwaardige is, dat dit genus door de auteurs in verschil- lende familien werd ondergebracht. In navolging van Reitter plaatste Spreker het in zijn werk bij de Cryptophagidae. Eindelijk deelt Spreker mede, dat Prof. Dr. J. Ritzema Bos hem een paar exemplaren van Dermestes vulpinus F. zond, welke soort schadelijk was aan Algiersche tabak, uit Bremen ontvangen. Bekend is het, dat de Dermestes-soorten en hare larven leven van dierlijken afval, als: huiden, afgeknaagde beenderen en ook wel in verschillende waren voorkomen, waarin zij zich voeden met de overblijfselen van andere, voor die waren schadelijke in- secten. Ditmaal geldt het echter een Dermestes, die zelf de tabak doorvreet, derhalve van plantenkost leeft. De door de tabaklagen gevreten gangen hadden de doorsnede van den kever; in de gangen zaten nog exemplaren, benevens de overblijfselen van hunne larven. De heer J. Th. Oudemans bespreekt het getijktijdig voor- komen van meer dan ééne soort van parasieten bij eenzelfden gastheer. Hij brengt hiervan drie voorbeelden ter tafel. Allereerst een cocon van Clavellaria amerinae L., verlaten door twee soorten van sluipwespen, nl. door 2 exemplaren van Holocremna tarsator Thoms. en 12 van Mesochorus vittator Zett. Vervolgens een cocon VERSLAG. XI van Cimber connata Schrk., eveneens door twee verschillende sluipwespsoorten verlaten. Deze laatste zijn nog niet definitief gedetermineerd, doch nagenoeg zeker identiek met de twee straks genoemde parasieten van Clavellaria amerinae L. Ook nu waren 2 voorwerpen der nagenoeg zwarte /olocremna aanwezig, 16 van den in hoofdzaak geelbruinen Mesochorus. De gedachte, dat mis- schien de eene soort dezer sluipwespen een parasiet van de andere zou kunnen zijn, is in dit geval uitgesloten. Het derde geval be- treft een cocon van Malacosoma castrensis L., waaruit eerst eene Tachinidenlarve te voorschijn kwam, die tot puparium werd tus- schen de draden van het uitwendige omhulsel van den cocon, doch geene vlieg opleverde, en waaruit zich later bovendien nog eene sluipwesp, . Pimpla instigator F., ontwikkelde. Uit de genoemde voorbeelden blijkt, dat de eene parasiet zich om de aanwezigheid van den anderen niet bekommerd heeft, vermoedelijk die niet heeft waargenomen of kunnen waarnemen. Het zou nl. ook zeer goed kunnen zijn, dat sluipwespen en sluipvliegen, die toch reeds zulke buitengewoon scherpe zintuigen blijken te bezitten, wel degelijk aan hare prooi kunnen waarnemen, of deze al dan niet reeds geïnfecteerd is. De drie besproken gevallen duiden niet op een dergelijk onderscheidingsvermogen, doch wenscht Spreker aller- minst te generaliseeren. Hij beveelt waarnemingen op dit gebied ten zeerste aan. Vervolgens vertoont Spreker een nestje van eene Megachile, vermoedelijk Megachile centuncularis L., dat reeds vroeger door den heer van Pelt Lechner is ter tafel gebracht. Later bleek, dat de larven geïnfecteerd waren, want uit het nestje ontwikkelden zich honderden kleine Chalcididen. Van de zoo straks genoemde fijn- heid van zintuigen bij sommige parasieten, hebben wij hier weder een sprekend bewijs. Niettegenstaande genoemd nestje toch zeer goed verborgen was, inzonderheid op eene niet alledaagsche plaats, nl, in den schoorsteen van een onbewoond huis, heeft de parasiet het toch wel degelijk weten te vinden. Dan stelt de heer Oudemans nog ter bezichtiging eenige der bekende kleinestjes van Humenes pomiformis Rossi, in dit geval XII VERSLAG, echter verlaten door eene sluipwesp, Osprynchotus macrobatus Gr. Uit elk van vijf bijeen gevonden nestjes, kwam één exemplaar van den parasiet voor den dag. Dan laat Spreker twee manlijke meikevers (Melolontha vulgaris F.) zien, bij elk waarvan dezelfde abnormaliteit voorkomt. De rechter- spriet heeft zich nl. verdubbeld en wel op eene wijze, die bij beide voorwerpen volkomen gelijk is. Hij roept de voorlichting der Co- leopterologen in, om te weten, of men hier met eene reeds dik wijls waargenomen afwijking te doen heeft. Eindelijk vestigt Spreker de aandacht op eene bijzonderheid van de pop van Panolis griscovariegata Goeze (piniperda Panz.), die, hoewel niet nieuw, toch lang niet algemeen bekend schijnt te zijn. In de meeste entomologische werken vond hij er namelijk geene melding van gemaakt, wel echter, zij het ook slechts met een paar woorden, in het bekende werk van Judeich und Nitsche «Lehrbuch der Mitteleuropäischen Forstinsektenkunde». De merk- waardigheid bestaat hierin, dat op den vierden achterlyfsring van de pop, aan de rugzijde, eene Opening voorkomt (in ge- meld werk wordt slechts van een «Griibchen» gesproken), welke in een dubbel zakje schijnt te voeren, dat aan de bin- nenzijde der ledige pophulzen duidelijk zichtbaar is. Het orgaan, dat aan versch materiaal nader bestudeerd zal moeten worden en dat voorloopig voor eene klier te houden is, schijnt niet op den vlinder over te gaan, noch reeds bij de rups aanwezig te zijn. Spreker hoopt later hierover meer te kunnen mededeelen. De poppen van verwante genera vergelijkend, trof hi hier niets hoegenaamd van dien aard aan, met name niet bij vele soorten van het zeer naverwante genus Tueniocampa. In elk geval kan de bewuste opening, die op eene donker gekleurde verhevenheid gelegen is, met zekerheid dienen, om de pop van dezen gevreesden dennen- vijand van andere poppen te onderscheiden, wat in sommige gevallen van belang kan zijn. De heer Van der Weele vestigt de aandacht op kleine glazen buisjes met kurkjes, die door Ortner te Weenen in den handel VERSLAG. Ki gebracht worden en zeer geschikt zijn om teere insekten, larven of poppen, die bij indrogen sterk verschrompelen, in vloeistof te bewaren. De meest geschikte vloeistof daarvoor is eene oplossing van 21 à 5 pet. formol in water, welke oplossing niet zoo ge- makkelijk verdampt als alcohol, wat met het oog op de geringe afmeting der buisjes, als de kurken eens niet volkomen sluiten, van belang is. De voorwerpen welke Spreker bedoelt, dienen niet direct in de formol-oplossing gebracht te worden, maar eerst in alcohol, liefst van 96 pct, en dan pas na eenige uren of na een dag in de formol-oplossing, die dan den alcohol vervangt en zoo- doende het dier geheel doortrekt. Wanneer de voorwerpen niet van te voren met alcohol behandeld zijn geworden, treedt meestal ontbinding in, omdat de formol er niet voldoende in doordringt. Vervolgens toont Spreker een stukje hout, waarop zich een groot aantal pophuiden bevindt van Limno- philus rhombicus L., eene Phryganide. De poppen kruipen tegen het uitkomen uit het water en zoeken een hooggelegen punt, waar de imago de pophuid verlaat. In een bakje met water, waarin een groot aantal poppen van genoemden Limnophilus bijeen waren, had Spreker een ruw stuk kurk gelegd, waarop het bewuste houtje stond; daardoor waren alle uitkomende Phryganiden gedwongen, van dit steunpunt gebruik te maken. Vervolgens laat hij een aantal nieuwe of merkwaardige Asca- laphiden en Myrmeleontiden circuleeren, waarover mettertijd nog meer in het Tijdschrift vermeld zal worden, o. a.: Helicomitus philippinensis n. sp. d, Luzon (Philippijnen). Tmesibasis lacerata Hagen, een beschadigd ¢ met slechts 3 vleugels van deze zeldzame en zeer mooie afrikaansche soort van de Zambesi. Ook wijst hij op de eigenaardige overeenkomst, welke er ten opzichte van de korte antennen en het ronde pterostigma bestaat tusschen Albardia furcata van der Weele uit Brazilië en Stilbopterya napaleo Lefeb. van Australië. De eerste behoort tot de holophthalme Ascalaphiden, de laatste tot de Myrmeleontiden, ofschoon dubieus, XIV VERSLAG. Haploglenius costatus Burm., uit Zuid Amerika, is als voorbeeld van holophthalme Ascalaphiden verwant aan Albardia, nog er aan toegevoegd. Van Myrmeleontiden vertoont Spreker nog de merkwaardige, zeer teervleugelige £pesalus zepherynus Gerst., van Nieuw Guinea afkomstig. Het exemplaar is wel grooter dan Gerstäcker in zijne beschrijving aangeett, maar vertoont overigens geen ver- schil. Vervolgens eene nieuwe dcanthoclisis met bijna rechte sporen, afkomstig uit Australië; daar Mac Lachlan aan Spreker verzekerde, dat de soort nieuw is, heeft hij ze mac-luchlani genoemd. Waarschijnlijk behoort de soort ook in een nieuw genus. Van Osmylidae wordt eene nieuwe soort Berotha, op Java te Rembang door Mr. Piepers verzameld, vertoond. Hoewel zij veel overeenkomst met Berotha indica Brauer van Ceylon doet zien, bestaan er toch voldoende verschillen, om ze als nieuw te beschouwen. De beide exemplaren, d en 2, behooren aan het Leidsch museum; de soort wordt Berotha piepersi genoemd. Ten laatste een tweetal soorten van het schitterend gekleurde geslacht Huphaea (Odonata) uit Oost-Indië, nl. de soorten variegata Ramb. en refulgens Hagen van de Philippijnen. Van de laatste is ook het zeer afwijkend gekleurde 2 aanwezig, dat tot nog toe onbekend was. De heer ter Haar doet de volgende mededeelingen: Hoe slecht 1903 bij allen als vangjaar zal staan aangeschreven, het heeft ons uit Limburg echter niet minder dan 3 nieuwe soorten voor onze fauna gebracht, en alle Geometridae. Twee dier soorten behooren tot Zephroclystia — vroeger Eupithecia — en wel: 4°. Tephroelystia impurata Hb., door den heer H. A. de Vos tot Nederveen Cappel bij Houthem gevangen en in onze laatste Ento- mologische Berichten vermeld, en 2°, eene soort door Spreker in « Onze Vlinders » opgenomen onder Tephroclystia extraversaria H. S. De juiste benaming der laatstgenoemde soort is niet gemakkelijk uit te maken geweest; Spreker is bezig een afzonderlijk stukje voor VERST AG. XV het Tijdschrift voor Entomologie daarover klaar te maken, Van Staudinger ontving hij als 7. extraversaria het bruinachtige dier en als 7. distenctaria het blauwgrijze. In de Stettiner Entomolo- gische Zeitung is daar een heele correspondentie over geweest en de slotsom was toen, dat Staudinger zelf toegaf, dat deze laatste determinatie juist was. In zijn catalogus echter citeert hij weer andersom. De twijfel was ontstaan, doordat de afbeeldingen in Herrich-Schäffer niet met de beschrijving schijnen te kloppen. Spreker kan verzekeren, dat dit met het exemplaar in onze bibliotheek voorhanden wel het geval is en heeft hij daarom de beschrijving van Herrich-Schäffer gevolgd. Herrich-Schäffer zegt onder anderen: « Extraversaria. Eine der am meisten bläulichgrauen Arten dieser Gattung»... . . Spreker kan dus niet met eene omzetting van de namen medegaan. Beide soorten zijn onder de door hem aangenomen namen in het doosje gezet, van 7. extra- versaria tevens de beide door hem gekweekte exemplaren. De derde nieuwe soort behoort tot het voor de fauna tevens nieuwe geslacht Odezia Boisd. en heet Odezia atrata L. Deze soort was in de eerste helft van Juli te Piet Haan bij Vaals in de weilanden zeer gemeen en is aldaar overdag vliegende gevangen door den heer J. Jeswiet te Haarlem. Een paartje uit Saksen gaat, met een der inlandsche voorwerpen, ter bezichtiging rond. Ten slotte roept Spreker de medewerking in van zijne mede- lepidopterologen, Staudinger’s nieuwe catalogus geeft Boarmia crepuscularia L. en bistortata Goeze op als 2 soorten. Bij het naslaan van de citaten, in dien catalogus aangehaald, bleek spoedig , dat dit een hoogst moeilijk vraagstuk was. Spreker zal in het Tijdschrift verder op de zaak terugkomen en er hier alleen dit van zeggen: Er zijn twee partijen in Engeland; ééne er van zegt, dat er 4 soort is, met 2 onafhankelijk van elkander bestaande . levenscyclussen, De andere partij, waarvan E. B. Prout en J, W. Tutt de aanvoerders zijn, beweren, dat er 2 soorten zijn. De ééne (erepuscularia) vliegt in Maart en April en weder in Juli, de andere (bistortata) in Mei, hoogst zelden nog eens in Juli. Nu is het | soortrecht van vele exemplaren naar het schijnt mweielijk anders XVI VERSLAG. vast te stellen dan door den vliegtijd en schijnt de 2de generatie van de ééne soort sterk te gelijken op die der andere soort en zulks over en weder. Aangezien dit punt voor ons land nog nooit is uitgemaakt en dit wel noodig te achten is, zou Spreker gaarne van de verschillende verzamelaars hunne exemplaren van B. crepuscularia ter bezichtiging ontvangen. Hij is van plan, zich in verbinding te stellen met den heer Tutt, aangezien de « Proceedings of the South London Entomological Society» niet in ons land aanwezig schijnen te zijn en zal, zoodra de zaak tot helderheid is gekomen, ieder zijne exemplaren behoorlijk gedetermineerd terugzenden. De vracht neemt hij gaarne voor zijne rekening. In het doosje, dat rondgaat, staan Sprekers exemplaren van B. crepuscularia; de ongedateerde daaronder dagteekenen van vóór 1881. Nu is daaronder één exemplaar, dat overeenkomt met de af- beelding in Duponchel, gisteren op onze bibliotheek vergeleken; dit zou eene B. bistortata zijn, daar de grondkleur helder wit is en de bestui- ving meer korrelig dan bij B. crepuscularia, zoodat de grondkleur meer zichtbaar blijft; bovendien is de eierlegger bijzonder lang. Het dier is echter gevangen op 21 Maart en dat zou voor B. bistortata niet het geval mogen zijn. Ten slotte uit Spreker nog een verzoek. Binnen kort zal de laatste aflevering van «Onze Vlinders» gereed zijn. Het wanneer hangt voor een groot deel af van de oplossing der puzzle-crepuscu- laria-bistortata. Nu zou Spreker gaarne van de lepidopterologen opgave ontvangen van de vindplaatsen, welke van belang kunnen zijn voor dat boek. Het voornemen bestaat, in een aanhangsel de nieuw ontdekte soorten, nieuwe vindplaatsen en andere waarne- mingen te vermelden, De heer Haverhorst deelt het volgende mede: De beschrijvingen van de ontpopping van den vlinder geven in het algemeen weinig licht over de vraag: door welke middelen gelukt het den vlinder de pophuid te verlaten en is de vlinder hierbij hoofdzakelijk passief dan wel actief. Een onderzoek hier- omtrent gaf het volgende resultaat, VERSLAG XVIÎ Bij eene niet geslaagde ontpopping van eene Pieris rapae L. werd de vlinder in de spleet van het pophulsel zichtbaar en schoot daarop weder terug. Dit zichtbaar worden en teruggaan geschiedde eenige malen kort na elkander, waarna eene pauze intrad. Dezelfde verschijnselen herhaalden zich nog driemalen daarna voordat het dier stierf. Zij zijn naar zijne meening te verklaren als eene krachtige actie van den vlinder, telkens gevolgd door een rusttijd om zich te herstellen. Bij het onderzoek van poppen, zeer kort voor het uitkomen van den vlinder, bespeurde Spreker o.a. bij poppen van Papilio machaon L. aan het staarteinde der pop eene ledige ruimte. Het gezwollen achterlijf van den vlinder kon derhalve op dat tijdstip niet voor- waarts worden gestuwd door een sterken druk van het pophulsel. Pogingen van den vlinder zelf, om tot ontpopping te komen, konden echter door het hulsel heen moeilijk worden waargenomen. Deze konden echter worden gezien in gevallen, waarbij de pas uitge- komen vlinder zich niet vermocht te bevrijden van een deel der pophuid, dat nog den kop en de omgeving van den kop bedekte, daar de vlinder (zich dan nog niet geheel ontpopt gevoelende) met bewegingen, om zich uit de pop te bevrijden, zou blijven doorgaan. Bij eene Nonagria typhae Thnbg. zag spreker die bewegingen in zulk een geval. Zij bestonden in een voortdurend beurtelings naar onderen krommen en daarna strekken van het achterlijf. Eene contrôle op deze waarneming verschafte hem eene Odontosia carmelita Esp., die, op het punt van uit te komen, door Spreker kunstmatig, zonder het 3 dier te kwetsen, van de pophuid werd ontdaan. Ook deze vlinder, na tot rust te zijn gekomen, begon dezelfde krommende en strekkende bewegingen met het abdomen te maken, met welke bewegingen hij gedurende een geruimen tijd voortging. Uit het bovenstaande vermeent Spreker het volgende te mogen besluiten. De zwelling van het achterlijf tegen het einde van den poptoestand kan ongetwijfeld den vlinder in staat stellen beter het dikwijls sterke pophulsel te doen springen, doch de verdere ont- popping is in de eerste plaats een gevolg van krachtige actieve bewegingen van den vlinder zelf, waarbij deze, steunend op de Tijdschr, v. Entom. XLVII. 2 XVIII VERSLAG. punt van het gekromde en daarna gestrekte achterlijf, zich voor- waarts dringt. Bij de daarop volgende discussie verklaart de heer J. Th. Oude- mans zich met deze beschouwing te vereenigen en wijst er op, dat hij in de « Verbeteringen en Bijvoegsels» van «de Neder- landsche Insecten», p. XIII—XIV, eene door hem gemaakte waarneming aan Sesiiden-poppen beschreven heeft, welke volkomen overeenstemt met het door den heer Haverhorst medegedeelde. De heer de Meijere voegt aan het door hem op vorige ver- gaderingen omtrent de biologie der Conopiden medegedeelde toe, dat hij nu ook Sicus ferrugineus L. uit hommels gekweekt heeft. De larven, welke door zwarte monddeelen en door het bezit van stigmata aan den prothorax gekenmerkt zijn, bleken tot deze soort te behooren. Het puparium ligt hier, anders dan bij Physocephala, met de achterstigmata naar voren gericht in het abdomen van den hommel. Het is in het midden het breedst en heeft eene fijn gekorrelde, doffe oppervlakte. De heer Ritsema was zoo vriendelijk, Spreker op zijn verzoek alles tot onderzoek te zenden, wat het Rijksmuseum te Leiden omtrent de biologie der Conopiden bezit. Het waren de volgende voorwerpen: Odynerus (Epipona) reniformis Gmel. 2, met puparium van Zodion (?) Halietus rubicundus Christ. 2, met puparium van Zodion cinereum F. Megachile maritima Kirby d, met puparium van Physocephala vittata F. Xylocopa olivacea F. 2, met puparium van eene Physocephala. De eerstgenoemde drie werden in ons land gevangen; de Xylocopa is uit Liberia afkomstig. Het interessantst waren hieronder de puparia van Zodion; zij bleken meer met die van Physocephala, dan met die van Sicus overeen te stemmen, ofschoon Zodion toch evenals de laatste tot de Myopinae behoort. Juist dezer dagen vond Spreker nog in de collectie van der Wulp VERSLAG. XIX een puparium, waarschijnlijk van eene PAysocephala, in eene Apis spec. van Celebes, het eerstbekende geval van infectie bij dit genus. Wat de systematische verwantschap betreft, lijdt het geen twijfel, of de Conopiden behooren tot de Holometopa. Met de Syrphiden hebben zij geene bijzonder nauwe verwantschap, de daarvoor aangevoerde kenmerken, als de lange sprieten met de eindgriffel, de lange anaalcel enz. zijn voor een goed deel van secundairen aard; in elk geval is Ceria, ondanks haar aan Conops herinnerend voorkomen, niet als tusschenvorm te beschouwen. Juist de het meest van Ceria afwijkende vormen, de Myopinen, zijn de primitiefste, ook wat de larven aangaat. De macrochaeten en periorbiten zijn bij hen nog het best ontwikkeld. Dezen zomer was Spreker zoo gelukkig, bij Houthem verscheidene exemplaren van Da/mannia punctata F. te bemachtigen. Dit genus wijkt sterk van de overige Myopinen af, waarbij het gewoonlijk geplaatst wordt, meer dan deze van de Conopinen zoodat het wel noodig schijnt, er eene afzonderlijke groep van te vormen, De recep- tacula seminis zijn hier nog van gewonen vorm, ongedeeld, terwijl zij overigens, zoowel bij Myopinen als Conopinen, elk in twee ronde kapsels verdeeld zijn, een toestand, waarvan geen tweede voorbeeld bij Diptera bekend is. Ook de uitwendige geslachtsorganen zijn bij Dal- mannia van eigenaardigen vorm, ofschoon het schema der Conopiden wel te herkennen is. De penis heeft één zeer lang, bandvormig aanhangsel, niet twee draden, zooals gewoonlijk aangegeven wordt. Bijzonder nauwe verwantschap met een der overige groepen van Holometopa valt voor ’t oogenblik niet te constateeren ; waarschijnlijk zijn de Conopiden eene reeds lang afgescheiden groep. Verder brengt Spreker eenige Oost-Indische Dipteren ter tafel, waarvan hij de beschrijvingen heeft aangetroffen in van der Wulp’s nalatenschap. De heer Neervoort van de Poll, bij wien deze exem- plaren, welke meest door wijlen den heer Kannegieter werden verzameld, berustten, was zoo vriendelijk, deze voor eenigen tijd af te staan, opdat Spreker ze met de beschrijvingen zou kunnen vergelijken en deze voor publicatie geschikt maken. Vooral eenige fraaie Pselliophora’s verdienen hieronder vermelding, XX VERSLAG. Omtrent Ctenophora melanura Walker, van welke soort indertijd Osten Sacken reeds heeft meegedeeld, dat dit in ’t geheel geene Tipulide, maar eene Stratiomyide en wel waarschijnlijk eene Sargus- soort was, kan Spreker meedeelen, dat zij in het genus Péecticus behoort. Een paar exemplaren van Darjeeling vond Spreker aanwezig in de collectie van der Wulp. Voorts wordt nog vermeld, dat, terwijl gewoonlijk de donkere kleuren der Trypetinen-vleugels aan diffuse kleuring der chitinelaag te wijten zijn, zij bij eene nieuwe soort van Java (Rhabdochaeta pulchella n. sp.) bijna geheel berusten op uiterst korte, deels hyaline, deels donkere staafjes, welke om de gewone haren zijn gegroepeerd. Hetzelfde werd ook gevonden bij eene Egyptische Trypetine (Schisto- pterum moebiusi Beck.), door den heer Th. Becker welwillend ter onderzoek afgestaan. De heer Bisschop van Tuinen deelt het volgende mede: Na de laatste zomervergadering heeft hij wederom de zaagwerk- tuigen van een 6-tal soorten van bladwespen, die hij aan de welwillendheid van den heer van Rossum heeft te danken, gepre- pareerd. Ongesteldheid heeft hem echter tot zijn leedwezen ver- hinderd daarvan foto's te maken. Hij hoopt deze nu in de a. s. zomervergadering te kunnen laten zien. Intusschen heeft hij bij het bestudeeren der zaagwerktuigen van het genus Pteronus, waarvan hij 9 soorten heeft kunnen onder- zoeken, opgemerkt, dat de zaagtanden van 8 dezer soorten zeer veel in vorm met elkander overeenkomen, doch dat die van Pé. miliaris Pz., waarop ook reeds door hem in de laatste zomervergadering werd gewezen, een geheel anderen vorm hebben, De heer van Rossum deelde toen mede, dat Pt. miliaris hare eieren niet in de bladeren van wilg, berk of els, maar in de bladstelen of in de jonge takjes der wilg legt. Voor dit doel moeten de zaagtanden dus tamelijk stevig zijn en een daarvoor geschikten vorm hebben. Verder heeft hij opgemerkt, dat de rugstukken der zagen bij Pteronus pavidus Lep., Pt. melanaspis Mig, Pt. hypoxanthus VERSLAG. XXI Först. en Pt. spiraeae Zdd. kort en breed, daarentegen bij Pt. mi- liaris Pz., Pt. oligospilus Först., Pt. curtispinus Thms., Pt.dispar Zdd. en Pt. brevivalvis Thms. tamelijk lang en smal zijn. Daar nu ons geacht medelid, de heer van Rossum, in zijne mono- graphie over Pteronus spiracae Zdd. ') mededeelt, dat het 2 van deze soort bij het eierleggen, evenals dat van Pf. pavidus en Pt. melanaspis, slechts even in de ondervlakte van het blad zaagt, en hare eieren niet in maar op het blad legt, schijnt de vorm der rugstukken wel degelijk met de levenswijze dezer wespen samen te hangen. Bij de laatstgenoemde soorten is het ook zeer moeilijk de zaagwerktuigen, die tamelijk diep in het abdomen verscholen liggen, daaruit ongeschonden te verkrijgen Behalve de zaagwerktuigen der 9 door hem genoemde soorten van het genus Pferonus, waarvan hij de foto's van een zestal doet circuleeren, zou Spreker zeer gaarne ook zooveel mogelijk nog een aantal andere inlandsche species willen onderzoeken, met het oog op de breedte en lengte der rugstukken en den vorm der zaagtanden, in verband met de levenswijze dezer wespen, en hij neemt daarom de vrijheid, zijnen medeleden op nieuw te vragen, om vooral bij voorkomende gelegenheden, voor hem bladwespen te willen vangen. Dr. J. Th. Oudemans vermeldt o. a. in zijne « Naamlijst van Nederlandsche Tenthredinidae », welke in 1894 is verschenen 7), een 20-tal soorten van het genus P/eronus. Sedert dien tijd zullen er nog wel eenige, voor onze fauna nieuwe soorten zijn ontdekt en het is uit den aard der zaak zeer moeielijk daarvan de 92 in bezit te krijgen. Ook de zaagwerktuigen der soorten van andere geslachten verdienen natuurlijk een vergelijkend onderzoek, vooral met het oog op den vorm der rugstukken en zaagtanden met betrekking tot de levenswijze dezer insecten. De heer van Rossum bericht het volgende omtrent zijn voort- gezet onderzoek naar parthenogenesis bij bladwespen. 1) Zie Tijdschr. voor Entomologie XLV, blz. 256 en 250. 2) Zie 5 - n XXXVII, blz. 89—152. XXII VERSLAG. 41. Cimbex lutea L. = saliceti Zdd. Uit cocons van parthenogenetische larven, op wolwilg gekweekt (Tijdschr. v. Entom. XLVI, Versl. p. 6), verschenen, na éénjarige overwintering, van 10 Juni tot 16 Juli weder !) uitsluitend mannetjes (14), makende met de drie in Mei verschenen wespen (idem XLVI, Versl. p. 63) voorloopig een totaal van 17 manlijke exemplaren. Er zijn nog verscheidene cocons over, waaruit in 1904 imagines te verwachten zijn. Eéne der wespen was in de zijden bruingeel getint, bij alle overigen was het geheele abdomen zwart; de lengte bedroeg 14—19 mm. Zij konden ongeveer tien dagen in leven gehouden worden. Spreker voert hier tevens aan, dat de Cimbex-larven in den afgeloopen zomer en herfst in Arnhems omstreken bijzonder schaarsch waren. Van C. lutea en C. connata werd slechts ééne larve gevonden; van C, fagi twee, waarvan er ééne bezweek. Larven van C. femorata werden in het geheel niet aangetroffen; bij het uitkloppen van berkenheesters bleek het aantal oorwormen buitengewoon groot te zijn; vele eieren en jeugdige Cimbex-larven kunnen door hen verorberd zijn. 2. Clavellaria amerinae L. De 19 larven in vierde parthenogenetische generatie, waarover Spreker op de Zomervergadering te Roermond mededeelingen deed (Tijdschrift v. Ent. XLVI, Versl. p. 64), begaven zich van half Juni tot begin Juli ter coconvorming tusschen turf en hout. De larven waren over het algemeen veel kleiner dan die der vorige parthenogenetische generaties, welke gewoonlijk eene lengte van ongeveer 40 mm. bezaten; thans bereikten vele volwassen exem- plaren niet eens 30 mm. Aan voedsel had het haar echter niet ontbroken, 1) Niet juist is wat in „Insekten-Börse”, XIX. Jahrg. (1902), vermeld wordt (in „Ein Gedenkblatt an Brischke”), aldus luidend: „Seine Beobachtung dass eine Blattwespe Cimb. saliceti Zdd. sich Generationen hindurch nur parthenogenetisch fortpflanzt wurde noch neuerdings durch den Holländer van Rossum genauer studirt und bestätigt.” Brischke verkreeg in 1887 uit onbevruchte eieren eener wesp geene levende larven, en door mij werden in 1896—98 en 1902—03 parthe- nogenetisch steeds gg gekweekt. v. R. VERSLAG, XXIII Ter bezichtiging gaan hierbij rond eenige Clavellaria-cocons, verschillend van vorm en hoedanigheid overeenkomstig de omgeving en de beschikbare ruimte van de plaats, welke de larven ter in- spinning kozen. Er zijn eivormige van zacht spinsel en afgeplatte hardere bij; aan de eerste zijn de mazen in het netvormig weefsel duidelijk waar te nemen. Andere zijn van buiten gedeeltelijk of geheel bedekt met houtzelfstandigheid, turfmolm, blad of aarde. Somtijds zijn de weekere, eivormige cocons wit, wanneer zij tegen katoen, gaas of papier vervaardigd zijn; dikwijls nemen deze echter na eenigen tijd eene licht grijsbruinachtige tint aan. 3. Pteronus hypoxanthus Först. = palliatus Thoms, Uit larven, omstreeks 20 Juni op wilg en populier in Sprekers tuin gevonden, en welke 3 Juli zich in den grond van het kweek- glas begeven hadden, verscheen 15 Juli eene vrouwelijke wesp. Zij ging terstond leggen op de bovenzijde van een wilgeblad. Brischke heeft dit aan de onderzijde waargenomen (Ueber Parthenogenesis bei den Blattwespen, S. 5). De eitjes worden tegen het blad gelegd, doch niet in hoopjes, zooals bijv. door Pt, melanaspis, maar afzon- derlijk verspreid. Bij het heen en weer loopen van het wijfje over het blad, stootte zij er een pas gelegd eitje weder af; toen weldra daarop de witte eitjes met een penseeltje aangeraakt werden, bleken deze nu vast te zitten. Cameron verkreeg uit parthenogenetische eieren dezer soort uitsluitend mannetjes (Monogr. Brit, Phytoph. Hymen. I, p. 29). Spreker heeft op bladz. 255 van Tijdschr, voor Ent., DI. XLV, aangegeven, dat hetzelfde resultaat door Brischke verkregen werd; later zag hij echter uit een «Separat-Abdruck, Schrift. naturf. Ges. Danzig., N. F. VII. Bd. 1 Heft. p. 6», dat bij Brischke uit twee cocons van parthenogenetische larven een d en een £ verschenen waren. Tot nader onderzoek werd dus een ander wijfje, dat niet met mannen in aanraking geweest kan zijn, op 31 Juli in den stedelijken Hortus op Salix caprea ingebonden. Weldra begon zij te leggen o. a. aan den bovenkant van een groot blad . . ... 48 eitjes! Den 12den Augustus, dus na twaalf dagen, werden kleine gaatjes in dit blad bespeurd, waarin de pas uitgekomen licht groene larfjes met donkeren kop zaten, Na de eerste vervellingen nemen zij de XXIV VERSLAG. kleur der volwassen larven aan, en kwamen zij overeen met de beschrijvingen, die Brischke er van geeft; zijne afbeelding is minder goed gelukt, Door Cameron is in Vol. I, plate 6, fig. 6, de larve beter weergegeven, hoewel de grondkleur niet zoo helder groen maar meer grijs, of blauwachtig groen is. Den 22sten Augustus werden 46 larven naar een kweekglas met aarde overgebracht, waarin 4 September alle verdwenen waren. In het volgende voor- jaar zijn hieruit de parthenogenetische wespen te verwachten. Daar de verhouding tusschen het aantal mannetjes en wijfjes uit bevruchte eieren waarschijnlijk eene andere zal zijn dan bij gemengde parthenogenetische nakomelingschap, werd, ten einde dit na te kunnen gaan, ook een wijfje met een man, 10 Aug., op wolwilg ingebonden. Copulatie werd niet waargenomen; de man was spoedig overleden. Weder na 12 dagen, 22 Aug., verschenen de larfjes uit de eieren. Tegen 15 Sept. waren 22 larven, ver- moedelijk uit bevruchte eieren, in den grond gekropen. De vrouwelijke wespen waren heldergroen, niet bleekgeel zooals Cameron aangeeft; waarschijnlijk is zijne beschrijving gemaakt naar doode exemplaren, welke spoedig verkleuren. 4. Pteronus melanaspis Htg. !). Reeds in 1899 had Spreker uit een kweek van parthenoge- netische larven elf mannelijke wespen verkregen. Aangezien de proef toen op afgesneden wilgentakjes genomen was, en zich hierbij slechts weinig larven uit de verdroogende eitjes ontwikkelden., werd besloten het onderzoek thans op doelmatiger wijs te herhalen. Twee uit larven gekweekte groene wijfjes werden 10 Juli in- gebonden op Salix vitellina. Spoedig werden schooltjes van 20 a 25 eieren, gewoonlijk tegen den onderkant der bladen, waargenomen. De wespen leefden tot 24 en 23 Juli. Na twaalf dagen, 22 Juli, vertoonden zich de eerste larfjes; in 1899 kwamen zij reeds na zes dagen te voorschijn. Zij zijn lichtgroen, op den rug en aan het achtereinde donkerder, en zwartkoppig. Na eerst gaatjes in het blad gevreten te hebben, zoeken zij den rand op en zitten 1) Synoniem: P¢, /actens Thoms., cifreus André, Pf, maculiger Cam. enz. VERSLAG. XXV hier gezellig, 10—15 achter elkander, bij verstoring de S-vormige houding aannemend. Bij de vervellingen verkrijgen zij de stippel- lijnen en worden de segmenten bij kop en anus geel gekleurd. De volwassen larven onderscheiden zich van de Pf. pavidus-larven, waarop zij veel gelijken, door eene zwarte vlek en zwarte anaal- staafjes op het laatste segment. Bij Pt. melanaspıs zijn ook ter zijde van het lichaam méér stippellijnen waar te nemen, en het geel aan de eerste en laatste ringen is zuiverder dan bij Pt. pavidus, waar het iets meer oranje getint is. Bij dezen kweek was de z. g. «Nema- tiden-lucht» bij aanraking der larven niet zoo duidelijk waar te nemen als in 1899. De larven groeiden voorspoedig; 6 Augustus werden er 142 naar kweekglazen overgebracht, ééne had zich toen reeds ingesponnen tegen den zak; 13 Augustus waren zij alle in den grond en van 24 Augustus tot 1 Sept. verschenen hieruit reeds 49 mannelijke wespen ; de overige cocons overwinteren. De Pt. melanaspis-mannetjes zijn steeds kleiner dan de wijfjes. Zaddach welke 3 en 2 als Nematus sulphureus beschreef, zegt. terecht: «Die kleineren Männchen sind in allen Theilen viel dunkler gefärbt und können kaum als zu den Weibchen gehörig erkannt werden» !). Bij Sprekers parthenogenetische exemplaren zijn er die de lengte van 5 mm. niet bereiken. Pogingen, om deze Pt. melanaspis 48 met Pt. pavidus 22 te doen copuleeren, mislukten. Alle wijfjes, die in dezen zomer uit te Arnhem gevonden larven gekweekt werden, waren fraai groen; in 1899 verschenen er in zeer uiteenloopende groene, bruinachtige en gele tinten; de borst is bij alle grootendeels zwart. Bij de Pt. hypoxanthus-wijfjes is de borst zeer licht vuil groenig getint; zij zijn ook veel kleiner, ongeveer 5.5 mm., dan de Pf. melanaspis-wijfjes, die bijna 7.5 mm. lang waren. 5. Pteronus brevivalvis Thoms. = salieworus Cam. Deze soort is niet vermeld in de Naamlijst der Nederlandsche Tenthredinidae van Dr. J. Th. Oudemans. De larve werd als eene Pt. miliaris-larve beschreven door Brischke (Beob. über die Arten der 1) Schrift. phys. Okon. Ges. Königsberg, XXIII, 1882, p. 181, N. 79, XXVI VERSLAG. Blatt- und Holzwespen, Erste Abth., p. 394), door Cameron als Nem. salicworus (Monogr. Brit. Phytoph. Hymen. I, T. 7, F. 8, en II p. 128) en door Carpentier als Pt. brevivalvis Thoms. (Zeitschr. f. system. Hymenopterol. u. Dipterol. IV. p. 46). De larve werd 13 Juli voor het eerst door Spreker gezien op Salix vitellina in den Stadskweektuin op Klarenbeek. Toen het blaadje, waarop zij zat, afgeplukt werd, draaide zij het S-vormig gekromde lichaam levendig rond, terwijl zij zich met de voor- pooten vasthield. Zij ging weldra in den grond, maar 20 Aug, verscheen er eene vlieg uit. Op 22 en 23 Aug. werden in Sprekers tuin twee, en op 25 Aug in Klarenbeek nog twee larven gevonden; ééne bezweek, de drie overige waren 26 Aug. in den grond. Reeds 6 Sept, verschenen hieruit twee vrouwelijke wespen, welke 7 Sept. ingebonden werden op Salix vitellina, nadat eerst de wijze van eierleggen op afgesneden en in water geplaatste wilgentakjes waargenomen was. Dit geschiedt weder op andere wijze dan bij Pt. melanaspis en hypoxanthus; evenals bij deze laatste worden de eitjes verspreid gelegd, echter door Pt. brevivalvis niet tegen, maar in het blad, meestal aan den bovenkant, alwaar dan niervormige, weinig verheven, iets glanzende blaasjes te zien zijn, in kleur weinig verschillend van de tint der bladeren; meer dan drie werden er op de blaadjes niet geteld. Op de afgesneden takjes binnenshuis be- gonnen 18 Sept., dus na twaalf dagen, geelgroene larf jes met bruin- zwarten kop te verschijnen, in het geheel vijf. Omstreeks het mid- den van September was het weder guur met zware regenbuien ; tegen den 25sten werd het warmer, en 26 Sept. verscheen het eerste larfje buiten op den ingebonden tak; 29 Sept werd het gevreet, door de kleine gaatjes, duidelijker waarneembaar en verschenen er langzamerhand meer. Den Aden October werden er 33, waaronder nog zeer kleine, + 2 à 3 dagen oud, naar binnen overgebracht, makende dus, met de aldaar vroeger verschenene, een totaal van 38 parthenogenetische larven. Een paar dagen na hare verschijning is de tint der larven aan het bovengedeelte van het lichaam meer dofgroen en bij de pooten meer geelgroen, kop bruinachtig. VERSLAG. xxVIr Eene juist vervelde werd 23 Sept. in het kweekglas binnens- huis waargenomen; zij was weinig veranderd, de kleur over het algerneen iets helderder groen, het bovengedeelte van den kop bruin, bij de monddeelen lichter; den volgenden dag bezat zij zwarte anaalstaafjes en 25 Sept. was op den kop de donkere schedel- streep zichtbaar, welke bijna tot den mond doorloopt; boven de oogen gaan ter weerszijde iets lichtere strepen boogsgewijze op- waarts. Den 28sten Sept. vrat eene vervelde larve de afgestroopte huid op; bij deze was den volgenden dag de donkerder groene stippellijn boven de stigmata zichtbaar. Tegen 1 Oct, begonnen zij flinker te groeien en zitten nu ge- heel tegen den uitgevreten rand van het blad, waarmede zij in tint veel overeenkomen en dus moeielijk te onderscheiden zijn; thans bespeurt men ook op het laatste segment twee zwarte vlekjes, die samenvloeien en in vereeniging met de anaalstaaf jes eene figuur vormen, welke eenigszins aan de letter X doet denken. Somtijds zijn deze vlekjes, het uiteinde der staafjes en achter- pooten rood; dit werd bij geene dezer larven opgemerkt. Ook de teekening op den kop is verschillend en hangt deze gedeeltelijk af van het ontwikkelings-stadium der larve; de schedelstreep was o.a. bij eenige larven breeder en eindigde in eene driehoekige vlek. Brischke beeldde dit ook af, en Cameron houdt de exemplaren met kortere schedelstreep voor Pt. microcercus-larven. De algemeene tint varieert tusschen licht-, donker- en blauwgroen; de donkerder stippellijnen boven de pooten verschillen in aantal en zijn niet altoos duidelijk herkenbaar. Aan de zijden neemt men donkere wratjes waar, die bij vergrooting gezien een kort haar dragen ; aan de abdominale ringen zijn zij het kleinst. De lengte der volwassen larven bedroeg gemiddeld 11.5 mm., door Brischke en Carpentier wordt 17—18 mm. aangegeven; de meeste waren 13 Oct. in den grond gekropen; ééne deed dit eerst 22 Oct. Cameron verkreeg wel parthenogenetische eieren, «but no insects were bred from them» (Vol. I p. 30). Ter bezichtiging gaan rond vergroote afbeeldingen, door Mej. Fischer naar versche exemplaren vervaardigd, van Pf. melanaspis XXVITI VERSLAG. 2 en Pt. brevivalvis 9; bij deze laatste is de borst niet zwart, en de thoraxrug minder zwart geteekend. Overigens gelijken zij veel op elkaar. Door Konow worden in «Zeitschr. f, syst. Hymenopterol. und Dipterol.» IV. p. 36, kenmerken van Pt. brevivalvıs opgegeven, o. a, : «Beim 2 ist die Sägescheide v. o. am Grunde doppelt so breit, als die Cerci daneben, zum Ende stark verschmälert, fast zuge- spitzt». De beide gekweekte Pt. brevivalvis 99 waren iets lichter groen getint dan Pt. melanaspis 9. 6. Poecilosoma luteola KI. Uit 20 parthenogenetische larven van 1902 kwamen omstreeks half Juni nog vier vrouwelijke wespen te voorschijn, met de 4 vroeger verschenene !) dus totaal 8, zijnde 40 pet. Zij werden ingebonden op eene Cyclamen-plant in pot. De wespen hebben weinig gelegd; 4 Juli werd een achttal licht groengrijze larfjes waargenomen, eerst skeletteerend vretend, en opgerold rustend aan den achterkant van het blad. Zij waren 9 Aug. in den grond gekropen en zijn minstens par- thenogenetisch in tweeden graad, want de grootmoeders dezer larven kunnen zich, bij de schaarschte der mannetjes, ook reeds uit onbevruchte eitjes ontwikkeld hebben. Deze kweek gaf weinig resultaat; ook in den Hortus werden in Sept. slechts 3 larven aangetroffen. De aarde in een pot nazoekend, waarin op Lysimachia larven gekweekt waren, vond Spreker uitgekomen cocons aan de wortels der plant bevestigd. De cocons waren netvormig met betrek- kelijk grooter mazen dan de Clavellaria-cocons. Aan het slot dezer mededeelingen wijst Spreker er op, dat in zeer vele gevallen uit parthenogenetische eieren uitsluitend man- lijke wespen verkregen worden. In verband hiermede trof het hem, dat uit parthenogenetische larven van soorten, die op els leven, uitsluitend wijfjes ontstaan. Bij zijne herhaalde kweekingen der Cimber-larven van wilg (C. lutea) en berk (C. femorata), verschenen altoos mannetjes, daarentegen leverde de parthenogenetische kweek der C. connatu-larven van els, zoowel bij von Siebold als bij hem, 1) Tijdschr. v. Entomologie XLVI, Verslag p. 66. VERSLAG. XXIX steeds vrouwelijke exemplaren. Uit onbevruchte eieren van Croesus septentrionalis L. (berk) kweekte von Siebold dé, en Cameron uit Croesus varus Vill. (els) QQ; insgelijks werden door Cameron van Poecilosoma pulverata Retz. op els, vrouwelijke imagines verkre- gen, Uit de bekende elzenlarve van Æriocampa ovata L., kweekte Smith parthenogenetisch vierhonderd wijfjes, geen enkel mannetje; Cameron verkrees uit Memichroa alni L. en Hemichroa crocea Geoffr. = rufa Panz. uitsluitend vrouwelijke wespen; Fletcher uit de laatste, welke op els en berk leeft, tevens manlijke, hoewel in zéér gering aantal. Kan het mogelijk zijn, dat de aard van het voedsel hierbij eenigen invloed heeft? ... de raadselen der parthenogenesis zijn vele! Vermelding verdient nog, dat de mannetjes der bovengenoemde els-bewonende soorten zéér zeldzaam, en zelfs gedeeltelijk onbekend zijn. De heer van Rossum laat daarop ter bezichtiging rondgaan eenige afbeeldingen, door Mej. L. W. van Rossum vervaardigd, ter verduidelijking van den «Invloed van het voedsel op de kleur der larven van Pt. miliaris Pz.» waarover mededeelingen door hem gedaan werden in N°. 14 der Entomologische Berichten. p. 108, welk opstel met de plaat circuleert. Deze bevat gekleurde af beel- dingen van de volgende larven: 1°. Pt. miliaris Pz., naar Snellen van Vollenhoven, op populier. 20. Pt. miliaris Pz., op wilg, naar de natuur. 3°, Pt. cadderensis Cam., naar Cameron, door dezen op berk gevonden. 4°. Pt. miliaris Pz., als jonge larve op populier gevonden en met berk gevoed, 90. Pt. fagi Zadd., op beuk, naar Brischke. Uit deze afbeeldingen blijkt, dat bij Pf. miliaris-larven van wilg en populier, de oranje kleur der eerste en laatste segmenten ver- dwijnt en ten slotte in lichtgroen overgaat, wanneer zij met berk gevoed worden. Als fig. 5 is er eene afbeelding der larve van Pt. fag Zadd, bijgevoegd. De wesp, welke hieruit te voorschijn komt, is volgens XxX VERSLAG. Zaddach en Cameron in gedaante en kleur geheel gelijk aan de Pt. miliaris-wesp, zoodat zij hiervan niet te onderscheiden is '). Zaddach zegt verder: « Die Larve dieser Art erscheint von derje- nigen von N. croceus Thoms. (= Pl. miliaris Pz.) sehr verschieden, da die rothe Farbe an den vordensten und hintersten Segmenten fehlt; wie die schwarzen Seitenpunkte ihrer Lage nach sich zu den Punkten bei jener Larve verhalten, ist nicht genau zu ver- gleichen; sie hat aber mit jener die so charakteristischen Fortsätze am letzten Segmente gemeinsam. Die Vermuthung liegt daher nahe dass die Larven von fagi aus Larven von croceus entstanden sind, die einstmals von der Weide auf die Buche übergegangen sind und in Folge der anderen Nahrung ihre Farbe verändert haben, dass diese Veränderungen aber nicht tief genug in den Organismus eingegriffen, um auch die Wespe wesentlich umzu- ändern». Brischke vindt deze veronderstelling van zijn vriend en medewerker te kras; hij voegt er bij: «Der oben ausgesprochenen Ansicht kann ich nicht beistimmen, weil die Larven zu verschieden sind, und in ihrer Lebensweise zu selır abweichen.» (Schrift. phys. ökon. Ges. Königsberg, XXIII p. 139, n. 39). Spreker heeft aan jonge Pt. miliaris-larven beukenloof voorgezet, zij hebben er zeer weinig van gevreten en bezweken weldra. Wanneer in het aanstaande voorjaar wespen verschijnen uit de Pt. miliaris-larven van populier, door Spreker met berkenloof groot- gebracht, wil hij trachten deze op berk te doen leggen. Indien dit gelukt en zich uit de eieren larven ontwikkelen, zal hij eenige hiervan ook met beuk trachten te voeden Misschien is het mogelijk, nà den overgang van populier op berk, de larven, na ééne of meer generaties, ook aan beuk te gewennen; hij hoopt later hier- over te kunnen berichten, doch ontveinst zich niet, dat aan deze proefnemingen veel moeite en teleurstelling verbonden zal zijn. Zaddach, op eene andere plaats in bovengenoemde «Schriften » 1) Konow ziet onderscheid in den bouw van het voorhoofd; bij het Z in den vorm van het 8ste rug-segment; bij het 9 in de gedaante der zaagscheede en mindere lengte der sprieten. Zie: „Zeitschr. f. Hymenopterol. und Dipterol.” IV. p. 39; deze aflevering verscheen 1 Januari 1904, VERSLAG. XOXO NSD (p.163, n. 149) de mogelijkheid besprekend, om wespen op andere planten te doen leggen, ten einde te onderzoeken of dan «all- mählich» anders geteekende larven ontstaan, zegt hieromtrent : «Versuche solcher Art erfordern bekanntlich einen grossen Auf- wand von Zeit und Geduld und misslingen doch meistens». Na het aanvankelijk niet ongunstige resultaat, bij overbrenging der Pt. miliaris-larven op berk, gevoelt Spreker toch moed in deze richting voort te gaan. Volgens Konow is Pt. fagi eene zeldzame soort; hem zijn slechts weinig exemplaren uit Duitschland en Boheme bekend. In de naamlijst der Nederlandsche Tenthredinidae is zij niet ver- meld. Spreker klopte eene larve bij Arnhem uit beuk, en ontving er twee, door Mr. A. Brants bij den Plasmolen aangetroffen, Twee bezweken vöör het inspinnen, de derde maakte een cocon, waarin later eene doode larve gevonden werd; evenals bij Cimbex jfagi schijnen bij Pteronus fagi meer moeilijkheden aan den kweek ver- bonden te zijn dan bij de aanverwante, op wilg levende soorten. Ook is het merkwaardig, dat (voor zoover Spreker bekend) op beuk geene andere dan deze twee bladwespenlarven voorkomen ; de larve van Tenthredo fagi Pz. leeft op lijsterbes. Ten slotte vermeldt Spreker, dat door hem op 2 Aug., na sterken wind, in het park Sonsbeek onder hooge beuken eene rups van Aglia tau L. gevonden werd. Zij was nog voorzien van groengele doornen, welke naar het uiteinde roodgeel werden, en zwart gepunt waren; de staartdoorn was lichtgroen met zwart uiteinde. Zij had blijkbaar door den val geleden, is nog /verveld, waarbij zij de doornen verloor, doch later bezweken. De heer van Dissel stelt ter bezichtiging de kort geleden door het Rijk in duizenden exemplaren verspreide plaat, vertoonende de voor naaldboomen schadelijke insecten. Deze plaat is vervaardigd op aanwijzing van den heer Ritzema Bos en wordt de uitvoering hiervan, zoowel wat teekening als kleuren betreft, zeer geroemd. De heer Tesch laat eenige doozen met zeer slecht geconser- veerde Coleoptera zien, afkomstig uit de collectie van wijlen den XXXII VERSLAG heer Ver Loren van Themaat en thans behoorende aan de H. B. S, te Amersfoort. Hij zou gaarne vernemen, of deze verzameling het in orde brengen waardig zoude zijn. Nadat zij is rondgegaan, blijkt, dat er zich slechts zeer algemeen voorkomende soorten in bevinden, die men gemakkelijk door versche exemplaren kan vervangen. De heer Knappert, kort geleden uit Palembang in Nederland teruggekeerd, laat een paar doozen Cetoniden en Buprestiden, door hem in Zuid-Sumatra verzameld, ter bezichtiging rondgaan en hoopt in eene volgende vergadering in de gelegenheid te zijn, de overige door hem verzamelde, doch nog niet geprepareerde Coleoptera te laten zien. De heer Reuvens laat ter bezichtiging rondgaan een stuk uit- gevreten hout van een Italiaanschen populier, welke op «de Hemelsche berg» te Oosterbeek heeft gestaan en kort geleden is omgewaaid, Reeds lang rustte de groote en zware boom van onderen slechts op den bast, daar eene mierenkolonie den stam geheel had uit- gevreten. De heer Bos constateert uit den bouw, dat dit nest door Lasius fuliginosus Latr. is vervaardigd; nu dit nest is verwoest, zullen de bewoners wel naar een der andere, vrij zeker in de buurt aanwezige nesten derzelfde kolonie de wijk genomen hebben. Het zijn geduchte verwoesters, zoodat het wel te raden is, pogingen te doen, deze kolonie uit te roeien. De Voorzitter sluit, na een woord van dank gericht te hebben tot de verschillende sprekers, hierop de vergadering. XXXIII VERSLAG VAN DE NEGEN- EN- VIJFTIGSTE ZOMERVERGADERING DER NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING, GEHOUDEN TE WINTERSWIJK op Zaterdag, 16 Juli 1904, des morgens ten 11 ure. Eere-Voorzitter de heer Mr. L. H. D. de Vos tot Nederveen Cappel. Met hem zijn tegenwoordig de heeren: P. J. van den Bergh Lzn., K. Bisschop van Tuinen, Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, D. van der Hoop, Mr. A. F. A. Leesberg, Dr. D. Mac Gillavry, Dr. J. C. H. de Meijere, A. Mos, Dr. J. Th. Oudemans, Dr. C. L. Reuvens, Dr. A. J. van Rossum, P. J. M. Schuyt, Mr. D. L. Uyttenboogaart, Dr. H. J. Veth en H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Bericht van verhindering was ingekomen van de heeren A van den Brandt, Mr. A. Brants, M. Caland, P. Caland, Mr. A. J. F. Fokker, D. ter Haar, P. Haverhorst, F. J. Hendrichs S. J., J. Jaspers Jr., K. J W. Kempers, M. Knappert, A. A. van Pelt Lechner, J. Maat, Dr. A. CG. Oudemans, C. Ritsema Czn, P. CG. T. Snellen, W. Warnsinck en Erich Wasmann S. J. Tijdschr. v. Entom. XLVII. 3 XXXIV VERSLAG. De Eere-Voorzitter opent ten 11 ure de vergadering met de volgende toespraak : Mijne Heeren! Wanneer ik den presidialen hamer opneem, om heden honoris causa de vergadering te leiden, doe ik dat met een gevoel van groote erkentelijkheid voor het vertrouwen, waarmede gij, op onze laatste Zomervergadering, mij die vereerende taak hebt opgedragen. De huishoudelijke werkzaamheden, die ons heden zullen bezig houden, zijn voor een groot gedeelte van geheel anderen aard dan gewoonlijk, omdat wij thans in behandeling moeten nemen het ontwerp van wet, zooals dat door het bestuur is ingediend, ter geheele herziening der oude wet, die nu juist tien jaren in werking is geweest. Alzoo rust dan op mij de, voor den entomoloog zeker onge- wone taak, om eene wetgevende vergadering te leiden. Zelf ge- voel ik, daarvoor niet in alle opzichten berekend te zijn en vraag daarom uwe welwillende medewerking en den steun van het be- stuur, onder inroeping van uwe toegevendheid voor alles wat ik daarin tekort zal komen. En nu Mijne Heeren, roep ik U een hartelijk welkom toe in Winterswijk, het Dorado van den Entomoloog, dat onze leden morgen juist achttien jaren geleden, voor de tweede maal zoo gastvrij ontvangen heeft. Toen waren van de + 94 leden slechts 15 opgekomen. Het aantal, dat heden aan de roepstem gehoor heeft gegeven, gaat zeker onze verwachting niet te boven, want het grooter aantal leden, in verband met de zooveel minder kostbare reisgelegen- heden, gaf gegronde reden, om op eene grootere opkomst te rekenen. Gaarne had ik aan onze nieuwe leden een welkom in ons midden toegeroepen , maar tot mijn en zeker uw aller leedwezen heeft er geen, door het bijwonen dezer vergadering, van zijne belangstel- ling in onze vereeniging doen blijken. VERSLAG. KEV In de hoop, dat de excursie van morgen, in de omstreken van het Woold, door hare rijke Flora en daarmede zoo nauw in ver- band staande Fauna beroemd, nieuwe bijdragen moge leveren tot onze kennis der Nederlandsche Insecten, verklaar ik de 59ste Zomervergadering der Nederlandsche Entomologische Vereeniging geopend en verzoek den President het verslag uit te brengen over het thans geëindigde vereenigingsjaar. De President kwijt zich van deze taak als volgt: Mijne Heeren ! Volgens art. 17 onzer Wet, rust op den President der Neder- landsche Entomologische Vereeniging de plicht, in de Zomerver- gadering het jaarverslag uit te brengen. Dienovereenkomstig heb ik de eer en het genoegen, U de lotgevallen onzer Vereeniging gedurende het afgeloopen jaar te schetsen. Op onze vorige Zomervergadering, te Roermond gehouden, viel mij de eer te beurt, tot lid van het Bestuur en op de onmid- dellijk daarop gehouden Bestuursvergadering tot President Uwer Vereeniging benoemd te worden. Voor dit bewijs van vertrouwen betuig ik zoowel den Leden der Vereeniging als mijnen mede- leden van het Bestuur mijn hartelijken dank, er de verzekering bijvoegend, dat het mij een waar genoegen is, mijne beste krachten voor de Nederlandsche Entomologische Vereeniging be- schikbaar te mogen stellen. Staan wij echter een oogenblik stil bij hetgeen tot deze be- noeming aanleiding gaf. Dat was het door hem zelf in de vorige Zomervergadering uitgesproken verlangen van onzen waardigen P. C. T. Snellen, om van zijn ambt van President ontheven te worden. Dat deed ons leed, des te meer, nu gezondheidsredenen daarvan de oorzaak bleken te zijn. Dit in overweging nemende, konden wij slechts in het besluit berusten. Niet echter dan nadat wij onzen beroemden lepidopteroloog nog eens van deze plaats hulde gebracht hebben voor al wat hij voor de wetenschap en voor onze Vereeniging gedaan heeft en vooral niet, dan nadat NEKO EL VERSLAG. wij hem hebben toegewenscht, dat de ingetreden rust zijner ge- zondheid ten goede moge komen, nog lang moge duren en er toe moge medewerken, dat nog menige nieuwe en, zooals wij dat van hem gewend zijn, wel doorwrochte arbeid op het gebied der Lepidoptera van zijne hand het licht moge zien, Thans overgaande tot de vermelding der aanwinsten en ver- liezen, wat onze leden en begunstigers betreft, zij het mij aller- eerst vergund, U mede te deelen, dat het Z. K. H. den Prins der Nederlanden behaagd heeft, het Buitengewoon Ferelidmaatschap onzer Vereeniging te aanvaarden. De tot Eerelid benoemde buitenlandsche geleerden, Dr. C. Au- rivillius te Stokholm en L. Ganglbauer te Weenen, hebben dit lidmaatschap aangenomen en hunne ingenomenheid over die onder- scheiding betuigd. Als Begunstiger bedankte: Dr. J. L. Herten te Roermond en als Lid de Heeren: P..J. S. Cramer en J. ter Meulen Jz,, beiden te Amsterdam, Jhr. Humalda van Eysinga te ’s Gravenhage, A. Reclaire te Göttingen en Dr. H. CG. Redeke te Helder, terwijl overleden zijn de Heeren Dr. A. M. J. Bolsius te Garoet op Java, in December 1903 en J. D. Pasteur te Batavia op 22 Januari 1904. Deze laatste moge gedurende zijn lang verblijf in N, I. voor de Vereeniging weinig hebben kunnen zijn, des te meer heeft hij verdienste als verzamelaar, waarvan o,a. de collecties in het Rijks- museum te Leiden de vruchten geplukt hebben. Hiertegenover staat de aanwinst van een vijftal nieuwe leden, nl. de Heeren: Dr. J. Brevée te Oosterbeek, G. J. Klokman te Voorschoten, J. Maat te Rotterdam , Dr. G. CG. J. Vosmaer te Leiden en de Nederlandsche Heidemaatschappij te Utrecht, wier aller toetreden wij met ingenomenheid begroeten. VERSLAG. XXXVII Onze Vereeniging bestaat thans uit: Het Buitengewoon Eerelid, 9 Eereleden, 17 Begunstigers , 19 Correspondeerende Leden, 4 Buitenlandsche Leden, 106 Gewone Leden. Met de publicaties werd geregeld voortgegaan en breng ik U in herinnering, dat sedert de vorige Zomervergadering Deel 46 van het Tijdschrift voor Entomologie geheel en van Deel 47 Afle- vering 1 werd uitgegeven. Aflevering 2 van dit deel is thans in bewerking. Van de Entomologische Berichten verschenen de num- mers 12 tot en met 18. Wat deze Berichten betreft, is het mij aangenaam, er op te kunnen wijzen, dat zij thans «welvarend» zijn. Ontstond er eertijds wel eens twijfel, of de uitgave van blijvenden aard zou kunnen zijn, met name of er genoeg materiaal voor zou kunnen worden bijeengebracht, thans houd ik er mij van overtuigd, dat men zich hierover niet ongerust behoeft te maken. Bevatten de nummers 1 tot 6 toch 41 bladzijden en 7 tot 12 49 bladzijden, de nummers 43 tot 18 telden niet minder dan 79 bladzijden, dus bijna het dubbele. Daarmede is weliswaar de oorspronkelijk aangenomen maat overschreden, doch het Bestuur heeft gemeend een dusdanig teeken van leven aller- minst te mogen onderdrukken, integendeel daarin aanleiding ge- vonden, om U straks wijziging dier beperkende bepaling voor te stellen. Over onze financieele zaken zal aanstonds onze Penningmeester verslag uitbrengen en hetzelfde zal geschieden door den Biblio- thecaris over den toestand onzer bibliotheek, Wat deze laatste betreft, kan ik U nog mededeelen, dat ik, eenige weken geleden, het voorgeschreven bezoek aan onzen boekenschat gebracht heb en er alles in den meest uitstekenden staat heb aangetroffen. Alles bijeengenomen, meen ik gerechtigd te zijn, te verklaren, dat onze Vereeniging in bloeienden toestand verkeert. XXXVIII VERSLAG. De Eere-Voorzitter betuigt den President dank voor het uit- gebrachte verslag en vraagt of ook een der leden eenige inlich- tingen dienaangaande verlangt. Daar dit niet het geval is, verzoekt hij hierop den Penning- meester het verslag der geldmiddelen der Vereeniging uit te brengen. Deze voldoet gaarne aan dit verzoek, doch vooraf opmerkende, dat het batig saldo van het fonds voor de uitgaaf van het Tijd- schrift in een tekort zou veranderen, wanneer alle kosten van Deel 46, zooals eigenlijk behoorde, er op waren gebracht. Algemeene Kas. ONTVANGSTEN, Moordeelig “saldo vorig jaar’ e 1107, OF 02 Do Renter vaneffeeten N. DEI AVG. BREI 170,39 > Ri: pala? (iat) PAPE RIO OS PE VE 64,693 Comtributie van Meden fit, Manto altro! MINE 642,— » pUbesunstigers#in Re A 160, — Jaarlijksehe thydrize 2 Mal SER ole, SABENA 3,— Verkochte? geschriften sb MIDI, BE EURE, 0,80 f 2145,— UITGAVEN. Bijgepast tekort aan de Kas van de Bibliotheek EVE Ier EST ne iii a i ene 27722 ‚22 Bewarns fonds “Tijdschrift, oen en 55,— Assurantie der Bibliotheek A.) ten ee 10,90 Jaarlijksche bijdrage aan de Phytopathologische Verse De otras iad «tay et er ea eee me PE D,— Aankoop svan hoeken |.) 0 260,40 Inbinden van boeken . . . i 51,45 Drukken evan verslagen. we = < = 122,351 » » de Entomologische Berichten . . 77,55 » » ,» suppl op de Catalogi .. ... | 44,15 Transporteeren f 654,024 as, VERSLAG, XXXIX Transport f 654,021 Gireulaires, kwitantien teng, an. USE & 29,65 Lokaalhuur enz. voor de Bibliotheken , . . . 60, — Verschotten der leden van het bestuur. . . . 110,37 Aankoop van een 4°/, pandbrief Rott. Hyp. Bank. 1019,84 f 1873,883 De ontvangsten bedroegen . . f 2145,— De uitgaven » ay’ tt 1873,88 3 dustbatig saldo. > .f 271,113 Fonds voor de uitgaaf van het Tijdschrift. ONTVANGSTEN. Voordeelig saldo vorig jaar. . . . . . . . f 802,523 Riglessubsidie NUE STE NE Luce rl Et JE 500,— Verkochte exemplaren aan den boekhandel, . . 405,76 » » pandetledent. 1 v wd fl: 306,— » vroegere jaargangen . . . «+ . . 42, Bijdragen van begunstigers. … 2 sthr + 1. 55,— f 2111,28{ UITGAVEN. Platenrekening Deelv4a e ef 102, Drukloon Deel 45 afl. 3 en 4 en Deel 46 afl. 1 en 2 465,503 Rekening Roeloffzen Hübner en van Santen. . 121,01 » H. de Louw (Portret van Gen. v.Hasselt). 49,30 Zegel en leges op de rijkssubsidie . . . . . 1,72 Assurantie van het fonds Tijdschrift. . . . . 3,— Verschotten, waaronder kosten van verzending . 80,32; f 1462,86 De ontvangsten bedroegen . . f 2111,283 De uitgaven » Saar 1462,86 dus batig saldo, f 648,424 Fonds der Bibliotheek Hartogh Heys van der Lier. ONTVANGSTEN. Rente inschrijving Grootboek . . . . . . . f 302,54 XL VERSLAG. UITGAVEN. Inbinden van hoeken ec ston cin EMO 13745 Aankoop van boeken. ayy.) ie) all. wapen 181,07 Assurantie se, se, lane pecore 9,— f 203,22 De ontvangsten bedroegen . . f 302,54 De uitgaven » 1611120522 dus batig saldo f 99,32 De Eere-Voorzitter zegt den Penningmeester dank voor het door dezen uitgebrachte verslag en verzoekt, voldoende aan de wet onzer Vereeniging, den heeren Uyttenboogaart en Mac Gillavry, gedurende de te houden pauze deze rekening na te zien en daar- over rapport uit te brengen. De Bibliothecaris brengt hierop zijn verslag uit in de vol- gende bewoordingen: Mijne Heeren ! Een voorspoedig Bibliotheekjaar ligt achter ons. Immers, waar werken van schrijvers als Buckler, Tutt, Verrall, Kertesz, Walker e. a. aangekocht konden worden, daar kan uw bibliothecaris niet anders dan gunstig verslag geven, In de «Entomologische Berichten» hebt gij reeds kennis kunnen nemen van de juiste titels der aan- gekochte en der voornaamste ten geschenke gegeven werken; on- bekend is u echter nog de ruil, aangegaan met de «South African Philosophical Society», wier «Transactions», waarin men menig belangrijk Entomologisch artikel vinden zal, voortaan in eene volledige serie aanwezig zullen zijn. Verder werd met Dr. P. Speiser een onzer fondswerken geruild tegen zijne verhandelingen «Diptera pupipara» en «Schmetterlingsfauna der Provinzen Oste und Westpreussens». In het VIIde Supplement op onze Catalogi zult gij het tweede en laatste deel van het «Legaat van Hasselt» gecatalogiseerd vinden. Hierbij moet ik eene opmerking maken, Het blijkt mij nl, dat VERSLAG. XLI vele onzer leden verzuimden aan onze Verzameling een ex. hunner verhandelingen op Entomologisch gebied te schenken. Uit het legaat van Hasselt» zijn vele leemten aangevuld, maar ik wensch er hier nogmaals op aan te dringen, dat ieder der leden ge- trouw deze wetsbepaling moge nakomen, in ’t belang onzer Boekerij. Van de Erven van wijlen ons lid H. W. Groll ontvingen wij het ontbrekende 2de Deel en het Supplement van Everts’ werk «Gole- optera Neerlandica». Hier zij hun daarvoor nogmaals dank gebracht. Geschenken werden ontvangen van: de dames F. E. Bemis, M. Hallock—Greenewalt, M. L. Reuvens, de heeren: W. Beuten- müller, C. F. Bake, N. Banks, K. Bisschop v. Tuinen, A. Busch, A. N. Candell, D. W. Coquillet, H. G. Dyar, Erven H. W. Groll, S. A. Forbes, G. D. Haviland, Heim, L. O. Howard, G. H. Horn, O. A. Johannsen, J. C. Koningsberger, Ji Li Les Conte, NJ, Me: Neill, J. G. de Man, L. C. Miall, J. G. Needham, GC. R. Osten Sacken, A. G. Oudemans, J. Th, Oudemans, R. A. Polak, A, 5. Packard, M. C. Piepers, C. L. Reuvens, J. A. G. Rehn, C. V. Riley, E. Reitter, W. N. Rodzianko, E. D. Sanderson, G. M. Sternberg, S. H. Scudder, H. Schouteden, H. de Saussure, W. Schaus, J. B, Smith, D. ter Haar, P. R. Uhler, B. D. Walsh, E. Wasmann, H. W. v. der Weele, A. Zimmermann en van: British Museum, Nederlandsche Natuurkundige Vereeniging, Po- mona College (California), Republiek van Peru, Smithsonian In- stitution. ’t Gebruik, gemaakt van onze Bibliotheek, was bevredigend; verliezen kwamen niet voor. Onze Boekerij bij u aanbevelend, eindig ik hiermede mijn Verslag, Thans overgaande tot het behandelen van punt 4 van de agenda, de vaststelling der Wet, waarvan het concept aan de Leden met het convocatiebiljet is toegezonden, vraagt de Eere-Voorzitter of een der aanwezige leden ook algemeene beschouwingen hierover wenscht te houden, XLII VERSLAG. Naar aanleiding hiervan vraagt de heer Leesberg het woord, om tot het Bestuur de volgende vragen te richten: 1°. Waarom het vereenigingsjaar afwijkt van het maatschap- pelijk jaar. 20. Waarom in de wet «zomer- en wintervergadering» gebiedend worden voorgeschreven. Bij het stellen van deze eerste vraag vestigt Spr. de aandacht der aanwezige leden er op, dat de meeste vereenigingen zich houden aan het kalenderjaar, en dat ieder dus in de maand Januari rekent op de betaling van zijne contributiën, zoowel die van liefdadige als van wetenschappelijke vereenigingen. Vermoedelijk omdat deze Vereeniging in den zomer is opge- richt, heeft men het vereenigingsjaar laten aanvangen met 1 Juli, doch nu de wet toch herzien wordt, meent hij, dat het practischer is, bij de wet aan te nemen, dat het vereenigingsjaar zal loopen van 4 Januari tot 31 December. Eveneens droeg vroeger het Tijdschrift altijd twee jaartallen, doch dit is intusschen in de laatste jaren veranderd en ieder deel loopt thans van 4 Januari tot 31 December, eene verandering die zeer practisch is gebleken te zijn, Voor den Penningmeester is het gebleken moeilijk te zijn de rekening vóór de zomervergadering af te sluiten, welke moei- lijkheid wordt weggenomen, wanneer dit voorstel wordt aange- nomen, in welk geval de Penningmeester in het vervolg minstens 9 maanden tijd heeft om de rekening af te sluiten. Daardoor zal men dan een beter overzicht krijgen en niet voor het feit staan, dat bij het afsluiten der rekening op 30 Juni nog verschillende rekeningen ten laste van het dan afgesloten vereenigingsjaar onbetaald zijn, waardoor het batig saldo in een verliessaldo zou veranderen. Wanneer de vergadering met dit denkbeeld medegaat, kan door den Penningmeester in de tweede helft van 1904 worden beschikt over één halfjaar contributie en in de zomervergadering van 1905 de rekening, dan loopende over het laatste halfjaar van 1904, worden nagezien. In het begin van 1905 wordt dan beschikt over de contributie voor het jaar 1905 en in de zomervergadering VERSLAG. XLIII 4906 kan dan de rekening over het zoowel vereenigings- als kalenderjaar 1905 worden nagezien. De Penningmeester meent, dat de voordeelen, verbonden aan de verandering van den duur van het vereenigingsjaar, niet op- wegen tegen de moeilijkheden, die men hierdoor zal ondervinden. Bij het vaststellen van het concept der wet kwam dit punt ook reeds ter sprake, doch hij wees toen het Bestuur er op, dat het veranderen der betalingstermijn der contributie bij vele leden bezwaar zou ontmoeten en hij raadde deze wijziging bepaald af. Hierbij heeft het Bestuur zich neergelegd en dus in het concept den duur van het vereenigingsjaar voorgesteld evenals vroeger. Wat het tweede punt betreft, wil de heer Leesberg er aan herinne- ren, dat bij de vorige vaststelling van de wet te Venlo, op zijn voorstel de bepaling werd geschrapt, dat de wintervergadering te Leiden zou gehouden worden en daarentegen aan het Bestuur de keuze gelaten van de plaats, waar deze zal bijeenkomen. Waar gebleken is, dat het bezoek der wintervergaderingen sedert is toegenomen en door het Bestuur geen enkele vergadering meer te Leiden is belegd, maar altijd in plaatsen, die gemakke- lijker te bereiken zijn, wenscht hij het bestuur bij de wet thans vrij te laten, om de vergaderingen te beleggen, wanneer het deze wenschelijk acht en dus niet meer in de wet te spreken van Zomer- en Wintervergadering, maar van Huishoudelijke en Weten- schappelijke vergadering. Zijns inziens maakt de excursie de groote aantrekkelijkheid van de zomervergadering uit en bestaat de mogelijkheid bij aanneming van dit voorstel, dat het Bestuur bepaalt, dat de Huishoudelijke vergadering b. v. in Juni en de Wetenschappelijke b. v. einde Augustus of begin September wordt gehouden. Mocht het Bestuur het wenschelyk vinden eene vergadering in de wintermaanden te beleggen, dan blijft het hierin vrij. De heer Everts heeft hiertegen verscheidene bezwaren. Welis- XLIV VERSLAG. waar maakt de excursie na de zomervergadering deze aantrekkelijk en kan ’s winters geen excursie gemaakt worden, doch de ver- slagen bewijzen, dat de wintervergaderingen, vooral in de laatste jaren, goed bezocht zijn en dat dan veel belangrijks is mede- gedeeld. Wanneer men met het voorstel van den heer Leesberg mede- gaat, bestaat de mogelijkheid, dat beide vergaderingen betrekkelijk kort na elkander worden gehouden en dat, als gevolg hiervan, de leden gedurende het grootste deel van het jaar verstoken blijven van de gelegenheid, om het resultaat van hunne waarnemingen mede te deelen of met de overige leden van gedachten te wisselen. Dit zou hij zeker zeer betreuren. lets anders is het, om het Be- stuur, dat den tijd der wintervergadering bepaalt, in overweging te geven, deze niet altijd in Januari uit te schrijven, doch iets later, wanneer men kans heeft zunstiger weder om te reizen te treffen. _ De heer Oudemans merkt op, dat dit punt reeds in het Be- stuur is besproken, maar dat men toen meende, dat de leden op de wintervergadering in Januari rekenden, zoodat men van het verzetten van deze afgezien heeft. Nu het echter blijkt, dat de leden hierin het Bestuur geheel wenschen vrij te laten, zal het zeker hiermede rekening houden. Hierop brengt de Eere-Voorzitter de wet artikelsgewijze in behandeling. Art. 1 wordt bij acclamatie aangenomen. Bij Art. 2 stelt de heer Leesberg voor, in aansluiting aan de door hem gehouden algemeene beschouwingen, onder 4°, te schrappen de woorden «eene des zomers en eene des winters». Dit voorstel, door den Eere-Voorzitter in stemming gebracht, wordt verworpen. De heer Uyttenboogaart acht de benaming van zomer- en VERSLAG. XLV wintervergadering minder juist, aangezien deze eerste menigmaal wordt gehouden nog vöör het begin van den zomer; doch juistere bewoordingen te vinden voor de nadere bepaling der twee ver- gaderingen blijkt onmogelijk, zoodat de redactie van dit art. be- houden blijft, behoudens de verandering van «Overzeesche Bezit- tingen» in «Kolonién of Bezittingen» wat juister is. Achtereenvolgens worden daarna Art. 2 tot en met Art. 55, behoudens kleine redactie-wijzigingen, aangenomen, terwijl Art. 43 naar de rubriek VII «Algemeene Bepalingen» wordt verplaatst. Art. 56 wordt in dier voege gewijzigd, dat voor «beide» ge- lezen zal worden «de in Art. 55 genoemde publicaties en bovendien de correctie der Entomologische Berichten». Aan het slot van dit artikel wordt eene 3e alinea bijgevoegd , luidende: «Deze Commissie bepaalt op welke wijze de inzending der bijdragen moet geschieden». Achtereenvolgens worden de Art. 57 tot en met 59 aangenomen. Art. 60 wordt gewijzigd als volgt: «In de «Entomologische Berichten», verschijnende elke twee maanden, worden opgenomen korte mededeelingen» en aldus aangenomen. Art. 61 en 62 vervallen hierdoor. Art. 63 en 64 worden onveranderd aangenomen. Bij de behandeling van Art. 65 doet de Secretaris voorlezing van een schrijven van den heer Kempers, waarin deze voorstelt, dit Art. te doen vervallen en Art. 66 te lezen: «Deze gewijzigde wet treedt in werking op 16 Juli 1904». De vergadering vereenigt zich hiermede en wordt alzoo besloten. De Eere-Voorzitter zegt het Bestuur dank voor de zorg, die het aan het vaststellen van het concept der wet heeft besteed en spreekt den wensch uit, dat de Vereeniging onder deze gewijzigde wet een tijdvak van bloei moge beleven, Na het houden van de gebruikelijke pauze brengt de heer Uyttenboogaart rapport uit over de rekening en verantwoording van den Penningmeester, Als woordvoerder der Commissie kan hij verklaren, dat alles in de beste orde is bevonden en brengt XLVI VERSLAG. hij dus hulde aan den Penningmeester voor het door dezen ge- houden beheer, waarbij zich de vergadering door applaus aansluit. By de hierop gehouden verkiezing van twee leden van het Bestuur, worden de aftredende leden , de heeren Dr, J. Th. Oudemans en Dr. C. L. Reuvens, met groote meerderheid herkozen. Beiden verklaren deze herbenoeming te aanvaarden. De Eere-Voorzitter brengt nu aan de orde het bepalen der plaats, waar de volgende zomervergadering zal gehouden worden en herinnert er aan, dat de Vereeniging alsdan zestig jaren zal hebben bestaan. Door verschillende leden worden Alkmaar, met eene excursie naar Bergen, Tilburg en Driebergen, met eene excursie naar Maarsbergen , voorgesteld. Deze laatste plaats blijkt bij de gehouden stemming de meeste stemmen op zich vereenigd te hebben en wordt dus vastgesteld, dat de zomervergadering in 1905 te Driebergen zal gehouden worden. Het huishoudelijk gedeelte van de agenda afgehandeld zijnde, wordt alsnu overgegaan tot de Wetenschappelijke mededeelingen. De heer Bisschop van Tuinen laat een door hem in Mei 1903 in zijn tuin te Zwolle gevangen kameelhalsvlieg, Raphidia, rondgaan. De soortnaam is hem niet bekend. Hij deelt verder aan de vergadering mede, dat hij op 2 Juni Il. op een in zijn tuin staand exemplaar van Spiraea aruncus L. een tamelijk groot aantal nog zeer jonge, oudere en bijna volwassen larven van Pieronus spiraeae Zdd. heeft gevonden, waaruit blijkt, dat deze soort niet alleen hier en daar in Gelderland, maar ook in Overijssel wordt aangetroffen en dus waarschijnlijk in Nederland niet zeer zeldzaam is. Hij heeft eenige dezer larven aan Dr. van Rossum gezonden. Daarna laat hij een 62-tal microfotografieén van zaagwerktuigen, zagen en zaagtanden van bladwespen zien, door hem genomen naar de preparaten van de 28 soorten, welke hij in het laatste halfjaar heeft onderzocht. De vergrootingen varieeren van 30—220 maal, Hij maakt hierbij de volgende opmerkingen: rm VERSLAG. XLVII Van het genus Dolerus onderzocht hij de zaagwerktuigen van zes soorten, Het is merkwaardig, dat, terwijl de rugstukken en zagen van Dolerus fissus Htg., — haematodes Schrk., — Thomsoni Knw., — madidus Klg. en — dubius Klg. wel iets met elkander overeenkomen, dit niet kan worden gezegd van Dolerus pratensis L. De zaag dezer soort heeft nl. korte, doch zeer breede tanden en wel in eene dubbele rij, zooals uit de foto blijkt. Bovendien bevindt er zich nog op de vlakte der zaag eene rij korte tanden in de lengterichting tusschen de voor- en de rugkant der zaag. De zaagwerktuigen van Trickiocampus ulmi L. en — viminalis Fall. hebben beide denzelfden eigenaardigen vorm. De zaagtanden van — ulmi zijn echter dubbel en die van — viminalis enkel. Hetzelfde kan gezegd worden van de zaagwerktuigen van //emi- chroa alni Steph. en — crocea Geoffr. Bij de eerste vindt men aan de oppervlakte der zaag eenige rijen van vele fijne haren, terwyl de onderste zaagtanden recht zijn; bij de laatste eenige rijen van enkele breede haren, terwijl alle zaagtanden naar be- neden zijn gericht. Het is merkwaardig, dat van het genus Arge de zaagwerktuigen der soort rosae L. in vele opzichten op die van Hemichroa crocea gelijken en geheel afwijken van die der beide andere door Spr. onderzochte soorten Arge coeruleipennis Retz. en — pullata Zdd. Bij de zaag van — coeruleipennis doet zich nog de bijzonderheid voor, dat het bovenste derde gedeelte niet is ingesneden en dus geen tanden heeft. Het is dus zeer wenschelijk, dat nog meer Arge-soorten worden onderzocht en hij hoopt dat zijne medeleden hem daaraan zullen helpen. In de naamlijst van Dr. J. Th. Oude- mans worden 13 inlandsche soorten vermeld. In de zaagwerktuigen van Croesus varus Vill. en — septentrio- nalis L. ziet men zoo weinig verschil — de zaagtanden van C. varus schijnen naar evenredigheid iets korter te zijn dan die van — septentrionalis —, dat men ze voor die van een en dezelfde soort zoude kunnen houden, Van het genus Pteronus heeft hij in den laatsten tijd nog drie soorten geprepareerd en wel P. pavidus Lep., — brevivalvis Thms, XLVIII VERSLAG. en — Aypovanthus Först. De zagen en zaagtanden dezer soorten vertoonen alle hetzelfde type. De rugstukken van — pavidus en — hypowanthus zijn echter zeer kort en breed en gelijken veel op elkander; die van — brevivalvis zijn lang en smal. Om het ver- schil duidelijk te kunnen aantoonen, heeft hij van de rugstukken van — pavidus eene foto gemaakt. Verder laat hij nog de foto’s van de volgende soorten circu- leeren : Allantus omissus Forst., Allantus marginellus F., Athalia spina- rum F., Athalia glabricollis Thms., Pristophora genieulata Htg., Pontania proxima Lep., Eriocampa ovata L., Emphytus cinctus L., Periclista melanocephala F., Rhadinocerea micans Klg., Priophorus padi L. en Nematus luteus Pz., benevens nog een paar foto’s der zaagwerktuigen van eene door Dr, van Rossum uit eene op berk gevonden larve, gekweekte wesp, waarvan de soortnaam nog niet bepaald kan worden. Bijzondere opmerkingen heeft hij daarbij niet te voegen, daar het aantal soorten van ieder genus, dat hij heeft onderzocht, daarvoor te gering was, en hij betuigt bij dezen zijn hartelijken dank aan zijne geachte medeleden, de heeren Dr. A. J. van Rossum, Dr. J. Th. Oudemans en F. J. M. Heylaerts voor de vele bladwespen, die hij van hen, ten behoeve zijner onderzoekingen, heeft mogen ont- vangen. Dr. van Rossum zond hem o. a. Croesus varus, Hemichroa crocea, Arge coeruleipennis, Pteronus pavidus, — brevivalvis en — hypowanthus, Pristiphora geniculata, Priophorus padt en Nematus luteus, alle door hem uit de larven gekweekt. Van den heer Heylaerts ontving hij Arge pullata, Dolerus Thomsoni, — madıdus en — dubius, benevens een aantal soorten, die nog geprepareerd moeten worden. Alle overige door hem genoemde soorten heeft hij aan Dr. J. Th. Oudemans te danken, die tevens zoo welwillend is geweest, een groot aantal twijfelachtige soorten nog eens op- nieuw voor hem te determineeren. Hij richt verder tot zijne medeleden het vriendelijk verzoek, om toch zooveel mogelijk vrouwelijke bladwespen voor hem te willen vangen. t Zijn nu nog altijd bouwstoffen, die hij verzamelt, Moge het hem VERSLAG.. XLIX gegeven zijn, daaruit later — ten minste van eenige geslachten — een geheel op te bouwen! De heer J. Th. Oudemans stelt ter bezichtiging een afwijkend gevormden cocon van Saturnia pyri. De meeste cocons van Lepi- doptera zijn rondom gesloten en dan beschikt de uitkomende vlinder over mechanische of chemische middelen, om den cocon te openen, Onder eerstgenoemde middelen neemt eenvoudige druk eene eerste plaats in en is in vele gevallen, waar de cocon weinig weerstand biedt, voldoende, om het weefsel uiteen te doen wijken of ten deele te verscheuren. Is de cocon hard, dan kunnen merkwaardige organen aanwezig zijn, om den cocon te verbreken; zoo b.v. de scherpe spits aan den kop van de pop van Hoplitis milhauseri, waarmede een rond schijfje uit den cocon als met een centerboor gesneden wordt, enz, Chemische middelen bestaan uit scherpe vochten, door klieren van den vlinder voortgebracht en na het verbreken der pophuid uitgestort, welke vochten het weefsel van den cocon week maken, zoodat het dan voor geringen druk reeds bezwijkt. Het looghou- dende vocht, dat Dieranura vinula afscheidt, is hiervan wel een der meest bekende stoffen, Doch er zijn andere cocons, welke een specialen bouw hebben en dus gerekend kunnen worden op een hoogeren trap te staan, m. a. w. meer gespecialiseerd te zijn. Daaronder behooren b. v. de omgekeerd bootvormige cocons met veerende sleuf kleppen van Nola en verwante genera en de fleschvormige cocon van Saturnia met haar veerende deelen in den hals van de flesch, al welke inrichtingen den vlinder een doortocht verleenen , zoodra deze er met kracht tegenaandrukt. Het verlaten van den cocon is hier dus door een bepaalden bouw gemakkelijker geworden. Nu ontving Spr. in dit voorjaar echter een cocon van Saturnia pyri, die afwijkend gevormd was. Zoowel de chals» als de Tijdschr, v. Entom. XLVII. 4 L VERSLAG. veerende deelen ontbraken aan dezen cocon, die dus den meer primitieven , rondom gesloten vorm bezat. De rups heeft dus op voorouderlijke wijze gewerkt; daarvan is echter het gevolg ge- weest, dat de uitkomende vlinder den cocon niet heeft kunnen verlaten, als niet (niet meer) beschikkende over middelen, om den stevigen wand te verbreken. Daarmede is tevens de mogelijk- heid, dat eene dergelijke afwijking zich bij de nakomelingen van dit exemplaar zoude herhalen, uitgesloten; het voorwerp stierf binnen den cocon. Spreker vermeldt nog, dat hij den cocon ontving van den heer R. A, Polak, die hem aantrof onder een aantal normale cocons, door hem uit Duitschland voor het inscctarium van «Artis» be- trokken. Voorts vertoont dezelfde Spreker uitgekomen eieren van een exemplaar van Dieranura vinula. Hij vestigt er de aandacht op, dat deze eieren reeds dadelijk na het leggen verschillende kleuren vertoonden, nl. bruin, rose en bijna wit, door overgangen ver- bonden. Alle eieren kwamen uit. In de natuur vond Spreker alleen bruine eieren, en deze waren in dit legsel ook zeer in de meerderheid. Het komt hem voor, dat het de laatstgelegde eieren zijn, die lichter gekleurd zijn, wat echter nog door nadere waar- neming dient bevestigd te worden. De heer Veth laat ter bezichtiging rondgaan eenige levende exemplaren van Dixippus morosus Br., door hem uit eieren gekweekt, Deze schijnen zeer goed in leven te blijven met rozenbladeren , welke hy hun als voedsel gaf. Ter vergadering bleek uit de mededeelingen van verschillende leden, dat zij ook andere bladeren als voedsel nemen. De heer van Rossum zegt o. a., dat Diwippus morosus Br. bij hem behalve roos, zeer verschillend voedsel vreet . . . om maar iets te noemen: Corchorus, spiraea, aster, beuk, kornoelje, spinazie, doövenetel. Laatstgenoemde plant schijnt zeer in den smaak te vallen. VERSLAG, LI De heer Mae Gillavry vertoont eenige exemplaren van //elo- chares lwidus Forster, waarvan de wijfjes voorzien zijn van de eiernestjes aan het achterlijf. Verder laat Spr. rondgaan drie Brachyrrhini, die nog één valsche kaak behouden hebben, n. 1. Polydrusus cervinus L., Phyllobius calcaratus F. en Phyllobius alneti F. In de 3e plaats een exemplaar van Anthrenus claviger Er., uit een Papilio machaon gekweekt, en waarvan de ontwikkeling twee jaren geduurd had. De heer Leesberg vermeldt de resultaten van zijn onderzoek van de schimmelfauna op wijnvaten. Reeds in de Entomologische berichten heeft Spr. hierover het een en ander medegedeeld. Het onderzoek werd door hem voortgezet en de volgende soorten werden door hem aangetroffen: 60 ex, van Atomaria versicolor Er, Deep id » munda Er. talrijke ex. van Cryptophagus dentatus Herbst 25 Dr ey » subfumatus Kr, 2 di Bed » acutangulus Gyll. 2 DIT» » scanicus L. 40 » » Lathridius Bergrothi Reitt. talrijke » » Znicmus minutus L. 4 >» » Aylodromus depressus Grav. 4 » » LHypocyptus seminulum Er. 3 » » Symbiotes gibberosus Luc. 1 » » Holoparamecus Ragusae Reitt. f. n. sp. 1 » » Cartodere elongata Curtis. 12 » » Pentharthrum Huttoni Woll. 20 » » Orthoperus atomarius Heer 25 > » Silvanus bidentatus F. en in massa Mycetaea hirta Marsh., dus in het geheel 17 soorten. Nog werd door Spr. eveneens waargenomen een ex. van Cal- lidium lividum Rossi, doch dit ontsnapte. LII VERSLAG. Verder ving Spr. nog op oud hout bij den Haag: Holoparamecus Kunzei Aub. en singularis Beck. Aglenus brunneus Gyll. Orthoperus picatus Marsh. De heer Uyttenboogaart vertoont een aantal exemplaren van Bembidium velox L., in Mei 1904 te Tiel verzameld en wijst daarbij op de volgende afwijkingen, die hij bij deze soort heeft aangetroffen: 1°. ab. s. bimaculatum. Op elk dekschild bevindt zich in de 3e tusschenruimte slechts één spiegelvlek (1 ex.). 2°. een assymmetrisch geteekend exemplaar. Op het linker dekschild 3, op het rechter 2 spiegelvlekken (4 ex.). 3°, Overgangsvorm tusschen het type en de ab. s. bimaculatum ; de 2 achterste spiegelvlekken zijn onduidelijk (1 ex). Ter vergelijking gaan hierbij ter bezichtiging rond een tiental ex. van het type. Hoewel het materiaal gering is, waagt Spr. het toch, uiting te geven aan een paar onderstellingen, waartoe deze waarnemingen hem aanleiding geven. Voorop mag worden gesteld, dat althans de sub. 1, 2 en 3 genoemde aberraties nieuw zijn, daar van zoo belangrijke afwijkingen zeker melding zou zijn gemaakt. Voorts meent Spr. te mogen aannemen, dat de sub, 1 genoemde aberratie bimaculatum, buiten verband met de sub 2 en 3 genoemde aberraties beschouwd, zeer zeker den meesten zoo niet allen systema- tiei aanleiding zou geven, deze als eene nieuwe soort te beschouwen. Immers, waar de geheele groep van het sub-genus Practeon, waartoe Lembidium velox behoort, wordt aangeduid door het kenmerk: «derde tusschenruimte der dekschilden in tiet midden breeder dan de overige, met twee breede doffe, gechagrineerde, veelal zilverglanzende, eenigszins ingedrukte vlekjes», daar zal een exemplaar met slechts één vlekje op elk dekschild met recht als eene afzonderlijke goede soort mogen worden beschouwd. Toch heeft Spr. er van afgezien, zijn exemplaar als zoodanig te bestemmen, omdat hem gelijktijdig onder de oogen zijn gekomen VERSLAG. LIII de sub 2 en 3 genoemde aberraties, die hem aanleiding gegeven hebben tot de volgende hypothese: De soort velox heeft neiging tot sprongvariatie in de richting van eene vermeerdering (ab. wregulare) of vermindering (ab. bima- culatum) der spiegelvlekken. Het is mogelijk en waarschijnlijk , dat deze neiging aanleiding zal geven tot de vorming van den of meer nieuwe soorten. De onderstelling, in de vorige zomervergadering geuit, dat ook in de insectenwereld voorbeelden van de mutatieleer van Prof. Hugo de Vries zouden te vinden zijn, is dus hoogstwaarschijnlijk door deze ontdekking bewaarheid. Spr. zocht de bewijzen, dal de soorten Zttorale en velox door sprongvariatie uit elkander konden ontstaan en vond eene sprong- variatie, hoewel eene geheel andere dan de gezochte. Door ijverig verzamelen hoopt Spr. zijn materiaal verder aan te vullen. De heer van Rossum doet de volgende mededeelingen omtrent zijn onderzoek naar parthenogenesis bij bladwespen. 4. Parthenogenesis bij Cumbices. Op de wintervergadering in Utrecht, Tijdschr. v. Entom, XLVI p. XXII, berichtte hij, dat er nog verscheidene cocons van Cimb. lutea L. in zijn bezit waren, waaruit in het voorjaar van 1904 imagines verwacht konden worden; zij kwamen echter niet te voorschijn. Gedeeltelijk kon dit daaraan toegeschreven worden, dat de larven op wolwilg gekweekt waren; op gladde wilg ver- kreeg Spreker gewoonlijk betere resultaten. Toen in het begin van Juli nog geen enkele wesp verschenen was, werd een onderzoek naar den toestand der cocons ingesteld. Met verwondering werd bespeurd , dat er in vele cocons gaatjes waren en de inhoud uit- gevreten was. Aangezien de cocons verkregen waren uit larven, die eerst in gaas op den boom en later in glas binnenshuis ge- kweekt waren, konden deze openingen niet door sluipwespen veroorzaakt zijn, welke trouwens ook niet in de kweekkooi ver- schenen waren. Ook vertoonden de gaatjes veel onregelmatiger L VERSLAG, vormen dan de ronde openingen door sluipwespen gemaakt en waren zij van zeer verschillende grootte. Er moest dus eene andere oorzaak zijn, en na eenig zoeken werd de bedrijver van al het onheil gevonden. Onder een vochtig stuk turf zat eene keverlarve, welke met aarde als zeer jonge larve (of als ei?) in de kooi gebracht zal zijn. Zij werd verwijderd en aan haar werd een gave cocon verstrekt; gedurende de eerste twee dagen werd de cocon niet aangetast en de larve vervelde, Toen Spreker er echter den derden dag naar zag, was er ook in dezen cocon een gat gebeten; de larve keek er juist halverwege uit, maar verdween bij de storing dadelijk in het verblijf van haar slachtoffer. De levende larve laat Spreker met eenige aangetaste cocons ter bezichtiging rondgaan (*). De Cimbices hebben het dus in den strijd om het bestaan hard te verduren; de eieren en jonge larven worden door oorwormen opgevreten; de grootere larven hebben zéér veel te lijden van sluipwespen of sluipvliegen — en wanneer zij, aan deze gevaren ontkomen, het werkelijk tot coconvorming brengen, loopen zij nog kans door keverlarven uitgevreten te worden ! Uit cocons van parthenogenetische femorata- en connata-larven werden weder dezelfde resultaten als vroeger verkregen; uit de eerste, van berk, steeds mannelijke en uit counata, van els, steeds vrouwelijke wespen. Deze laatste waren parthenogenetisch in derde generatie; zij hebben gelegd en Spreker bezit thans larven van deze soort in vierde parthenogenetische generatie. De wespen hadden vrij veel eieren geleed, maar vele bladeren van den els op den ingebonden tak begonnen bij droog weer te verdorren en af te vallen (hoewel de struik begoten werd), zoodat er niet veel van dezen kweek is terecht gekomen. Dit verschijnsel van het af- vallen der bladeren heeft Spreker reeds meermalen bij het in- binden op els — niet op andere boomen — waargenomen. Zou door het insnoeren van de weekere takken van den els, de loop (*) Zij wordt door Dr. Everts voor eene Tenebrio-larve gehouden, af komstig uit het wilgenmolm in de kweekkooi. VERSTAG LV der sappen hierin belemmerd worden? Deze els verkeerde buiten- dien in iets minder gunstigen toestand; zij was in het voorjaar verpoot. Door de opheffing van den botanischen tuin in Arnhem waren de boompjes voor de kweeking naar eene bloemisterij op Sonsbeek overgebracht. 2°. Parthenogenetische wespen van Clavellaria amerinae L. in vierde generatie. Van 7 tot 28 April verschenen 9 mannelijke exemplaren en geene wijfjes meer, zooals bij parthenogenesis in eersten, tweeden en derden graad het geval was. Er zijn nog cocons over, waarvan er een paar ten onderzoek geopend werden; één bevatte een dood d, en de andere eene levende larve, welke zoo bewegelijk was, dat zij uit den cocon kroop. De C/avellaria-larven in de cocons zijn veel minder inééngeschrompeld dan de Cimbex-larven in dezen toestand. Spreker had vroeger medegedeeld (Tijdschrift v. Entom. XLVII p XXII), dat de larven van dezen kweek gedeeltelijk veel kleiner waren dan die der vorige parthenogenetische generaties. Deze kleine larven bleken geen cocons gemaakt te hebben. Is de min- dere levenskracht een gevolg van de nu in vier geslachten voort- gezette kweeking uit onbevruchte eieren?... of is zij daaraan te wijten, dat de larven, welke sedert 1897 in gevangenschap ge- kweekt werden, als «huisdieren» langzamerhand beginnen te ver- zwakken? De thans verschenen wespen waren over het algemeen even krachtig en groot als die der vorige generaties, Uit cocons der derde parthenogenetische generatie kwamen van 12 tot 30 April, na tweejarige overwintering, nog 5 dd en 499 te voorschijn. Met een dezer wijfjes werd een man der vierde generatie te zamen gebracht. Hij, die vader, groot- vader, overgrootvader noch betovergrootvader bezat, was toch dadelijk bereid als man op te treden; het wijfje scheen dit echter als eene geheel overbodige zaak te beschouwen. Zij wilde hem niet ter copulatie toelaten, en er ontstond ten slotte een gevecht, waarin zij een der sprieten verloor. Ook Osborne, welke zich met LVI VERSLAG. parthenogenetische kweekingen van Abdia fasciata bezig hield, heeft daarbij iets dergelijks waargenomen; hij zegt: «she seemed decidedly unwilling to have anything to do with him, and to prefer to accomplish her business altogether without his assistance.» (Cameron, Monogr, Brit. Phytoph. Hymen. III p. 38.). 3°. Parthenogenetische larven van Arge coeruleipennis Retz. Uit een cocon, gevonden in wilgenmolm van Groesen, ver- scheen 3 Mei eene vrouwelijke wesp. Nadat haar een wilgetakje verstrekt was, begon zij terstond te lesgen. Zij deed dit als de Pristiphora-wespen, in den buitenrand van het blad; 4—8 eitjes bevonden zich hier op een rijtje. De eierblaasjes beginnen eerst slechts weinig op te zwellen; zij bevatten een groen eitje. Den 4den Mei werd de wesp ingebonden op Salix vitellina in den tuin. Zij heeft weinig gelegd, wat gedeeltelijk aan het gure regenweder toegeschreven kan worden; maar de wesp schijnt de gewoonte te hebben hare eieren zeer verspreid en vermoedelijk liefst boven in den boom te leggen. Zij kroop, na in een paar blaadjes geleed te hebben, in het gazen omhulsel steeds naar boven, en wanneer dit omgedraaid werd, zoodat zij zich beneden bevond, begon dadelijk de tocht naar de hoogte weer. Den 14den Mei werd zij naar een anderen wilg overgebracht; ook hier legde zij weinig, hoewel zij toch nog tot 20 Mei leefde. Den 25sten Mei was er meer zwelling aan de eitjes te bespeuren en 1 Juni verscheen het eerste larfje uit eieren, die omstreeks 4 Mei gelegd waren; het ontwikkelingstijdperk duurde dus vier weken. Bij de Pteronus-soorten komen de larven gewoonlijk reeds na 12 dagen voor den dag. De pas verschenen larfjes zijn grijs- groenig met zwarten kop; achter den kop, aan het uiteinde en boven de pooten, zijn zij donkerder getint door zwarte pukkeltjes. In verhouding tot de buikpooten zijn de borstpooten bijzonder lang; deze zijn zwart en ongeveer in het midden van lichte, bijna witte bandjes voorzien. Na vervelling omstreeks 6 Juni zijn de larven groener gekleurd, lichtgeel getint boven de pooten, waar nu grootere zwarte wratjes zijn waar te nemen bij de thoracale lichtgroengelige pooten. Bij verontrusting heffen zij het spits toe- VERSLAG LVII oopende achterlijf hoog op, zonder hierbij de S-vormige houding der Nematiden aan te nemen. Het bovengedeelte van den kop is nu bruin, naar onderen geelbruin of groenig wordend. Na de hierop volgende vervelling, tegen 12 Juni, waren de grootere wratjes boven de glasachtige borstpooten verdwenen, daarentegen kleinere bruinzwarte wratjes over het geheele lichaam verspreid; eene lichtgele streep boven de pooten langs het geheele lichaam , begon zich duidelijker af te scheiden. Den 20sten Juni was deze streep geler, en de kop groen met donkere stippeltjes aan het voorhoofd; zij waren nu flink gegroeid, 16—18 mm. lang en ver- toonden het uiterlijk der volwassen larve, zooals deze, o. a. door Snellen van Vollenhoven als Hylotoma vulgaris Kl. afgebeeld en beschreven is in Tijdschr. v. Entom. XXII p. 12, plaat 3. Het gelukte 8 exemplaren groot te brengen, welke zich van 24 Juni—1 Juli in den grond begaven. Vermoedelijk zullen hieruit in den loop van den zomer nog imagines verschijnen. Door von Siebold zijn in 1878, zoowel uit parthenogenetische eieren van Arge berberidis Schrank als van Arge rosae de Geer, mannetjes gekweekt (Katter’s Entom. Nachr. X N°. 7, p. 94). Cameron verkreeg wel parthenogenetische eieren van drge ustulata L., maar geene wespen hieruit (Monogr. Brit. Phytoph. lym. pi 218). 4°. Pteronus melanaspis Htg. Nadat in Aug. 1903 uit 142 parthenogenetische larven 49 4 4 verkregen waren (Tijdschr. v. Entom XLVII p. XXV), verschenen 3 en 5 Mei en 9 Juni nog 3 mannetjes, in het geheel dus 52, bijna 30°/. Bij natelling der cocons in het kweekglas bleek, dat vele larven er geen gemaakt hadden. 5°. Pteronus hypoxanthus Först, Uit de 46 parthenogenetische larven, welke zich in Augustus en September 1903 in den grond begeven hadden (Tijdschr. v. Ent. XLVII p XXIV), verschenen in warme voorjaarsdagen tegen het einde der maand Maart reeds manlijke imagines. De overige, ook alle mannetjes, kwamen in April en 4 Mei te voorschijn, in het geheel 28 = 60.87°/,. Spreker verkreeg dus hetzelfde resultaat LVIII VERSLAG. als Cameron (Vol. I. p. 27); door Brischke wordt aangegeven, dat híj ook eene vrouwelijke wesp uit parthenogenetische larven verkreeg (Schrift. naturf. Ges. Danzig N. F. VII Bd. 7 Heft p. 6). De 23 larven uit bevruchte eieren leverden van 20 Maart tot 11 Mei alle imagines, namelijk 14 manlijke en 12 vrouwelijke = 100°/,! Bij deze soort was de uitkomst van den kweek uit bevruchte eitjes dus merkwaardig gunstig. Door Konow wordt o. a. over Pt. Aypovanthus aangegeven (Zeitschr. f. system. Hymenopterol. u. Dipterol. III p. 376): «Auf dem Hinterleibsrücken liegt ein beim d nach hinten ver- schmälerter, beim 2 ziemlich gleichbreiter, gewöhnlich durch die bleichen Segmentränder mehr weniger unterbrochener schwarzer Längsstreif. » Waarschijnlijk heeft hij doode exemplaren ter onderzoeking gehad, want de kleur der segmentranden is, even als het geheele achterlijf, bij levende voorwerpen fraai groen. 6°. Pteronus brevivalvis Thoms, De wespen uit de 38 parthenogenetische larven van October 1903 (Tijdschr. v. Entom. XLVII p. XXVI) kwamen onregelmatig uit, namelijk : Van 19 April tot 23 April 6 » 3 Meitot 30 Mei 9 » 3 Juni tot 23 Juni 7 en 1 Juli 1 Alle zijn mannetjes. Totaal 23 = 60.5°/, Spreker laat ter bezichtiging rondgaan, door Mej. Fischer ver- vaardigde, vergroote afbeeldingen der manlijke en vrouwelijke wespen van Pt. brevivalvis en Pt. hypowanthus, Hieruit blijkt, dat deze soorten veel op elkaar gelijken. Toch valt reeds dadelijk op, dat bij brevwalvis & het abdomen voorzien is van breede zwarte dwarsbanden welke, behalve op de laatste segmenten, overal even lang zijn; de gele grondkleur treedt slechts aan de segmentrandjes te voorschijn. Bij Aypovanthus & daarentegen is het achterlijf grootendeels geel, iets oranjeachtig; op het midden van den rug VERSLAG. LIX staan zwarte vlekjes, welke eene langsstreep vormen, naar den 1.1: smaller toeloopend. Bi} den levenden /yporanthus-man is de onderzijde der sprieten en van het abdomen iets helderder bruingeel getint dan bij brevi- valvis &; bij dezen is de borst iets lichter roodachtig geel, Konow geeft als kenmerk van brevivalvis aan: «Beim { der Fortsatz des 8. Riickensegments schmal, linger als breit.» (Zeitschr. f. Hymenopterol. IV p. 36). Terwijl er niet veel verschil heerscht in de afmetingen der mannetjes (drevivalvis iets grooter), is de vronwelÿke brevivalvis steeds ongeveer 2 m.m. langer dan hypoxanthus 2. Bij versche exemplaren is de groene tint der wespen bij Aypovauthus 2 helderder, meer grasgroen dan bij Jdrevivalvis 9. Op de rondgaande afbeelding is te zien, dat het meest in het oog vallende onderscheid in de teekening van den thorax bestaat; hoewel er bij brevivalvis- exemplaren ook verschil in de kleurverdeeling op den thorax voorkomt, bleef bij Sprekers wespen de groene grondkleur steeds domineeren, terwijl bij Aypoxanthus het zwart de overhand heeft, 7°. Nematus luteus Panz. In het laatst van April en begin Mei 1904 verschenen zes 22 (geen 4) uit larven, welke midden September bij Arnhem gevonden waren. Op afgesneden in water gezette elzetakjes gingen zij terstond leggen; dit geschiedt in de steeltjes der bladen, waar de eieren op een rijtje, soms tot in het begin der middennerf, geplaatst worden. Na een paar dagen vormen zich hier bruine korstjes op de blad- stelen, waaronder men de witte eitjes vindt. Twee wespen werden 25 April op els ingebonden in den stadskweektuin op Klarenbeek ; zij leefden tot 7 Mei en aan sommige bladsteeltjes was te bespeuren, dat zij ook hier gelegd hadden. Eerst na 25° dagen, 20 Mei, verscheen een parthenogenetisch larfje opeen afgesneden takje, dat zich in water merkwaardig lang frisch gehouden heeft. Het was zeer lichtgroen, boven de pooten geelachtiger; aan den bijna witten kop waren oogen en mond zwart. Tegen den achterkant van het blad naast eene nerf zittend, is het platte diertje moeilijk te onderscheiden; het vreet gaatjes LX VERSLAG, uit het blad; ook de volwassenen blijven hiermee voortgaan. Hoogst zelden vindt men ze op elzestruiken aan den bovenkant der bladeren ; daarentegen dikwijls 2 of 3 aan den onderkant, groote gaten uitvretend. Den Jen Juni had de langzaam groeiende larve, na vervelling, twee bruinzwarte stippen op den schedel, Na nogmaals verveld te zijn, had zij het voorkomen der larven zooals dit door Zaddach be- schreven wordt (Beobacht. p. 242). Hij geeft aan, dat ieder segment «etwa 4 Querrunzeln und 2 Querreihen weisser Dornwärzchen hat, vor denen noch 2 einzelne Dornwärzchen stehen.» Op de eerste thoracale segmenten zijn de wratjes echter anders gerang- schikt; hier vindt men eene rechte dwarsrij van wratjes en eene andere welke boogvormig daarboven loopt. Den 16en Juni nam zij eene dofgroene tint aan en begaf zich den 17en in den grond na een grocitijd van 4 weken. Uit de buiten op els gelegde eitjes begonnen de larven zich eerst na zes weken te vertoonen. In het laatst van Juni vielen vele bladeren van den elzetak af, waarom zij 30 Juni naar een kweek- glas overgebracht werden ; er waren toen nog verscheidene kleine larven bij. Het gelukte 18 hiervan groot te brengen, welke zich van 2—22 Juli ter coconvorming in den grond begaven. Spreker had in het najaar van 1903 ook larven van Nematus abdominalis Panz. (*) bij Arnhem gevonden. Van 24 April—24 Mei verschenen hieruit 3 44 en 2 99, Eene maagdelijke wesp heeft op een afgesneden elze-takje ook parthenogenetisch gelegd op dezelfde wijze als Nem. luteus; hieruit zijn geen larven te voorschijn gekomen. Uit vele Nematus-larven van Lonneker (bij Enschede), welke Spreker voor bilineatus meende te moeten houden, ontwikkelde zich 24 Mei slechts één wijfje, dat in alle opzichten op luteus 2 geleek; het heeft niet willen leggen. Zaddach zegt omtrent N. bilineatus Kl. «Diese Art ist häufig als Varietät von Zwteus beschrieben worden, insofern nicht ganz mit Unrecht, als sämmtliche Arten dieser (*) De abdominalis-larve heeft op ieder segment „etwa 4 Querreihen Dorn- wärzchen” en .... bilineatus moet er volgens Brischke 3 hebben! v. RB: VERSLAG. LXI Gruppe ihre Abstammung von einer gemeinschaftlichen Grundform deutlich zur Schau tragen». (Beob. v. Brischke u. Zaddach, p. 248). Zouden er werkelijk drie zoo zeer op elkander gelijkende Nematus- soorten op els leven? Wanneer Spreker weder Zuteus- en abdo- minalis-wespen heeft, wil hij trachten ze te doen paren; beide zijn echter moeilijk te kweeken. | 8°. Pristiphora geniculata Mig. Deze bladwesp is niet vermeld in de Naamlijst der Nederlandsche Tenthredinidae van Oudemans. Toch moet zij hier voorkomen, aangezien de larven herhaaldelijk op lijsterbes gevonden zijn. Snellen van Vollenhoven heeft vele jaren geleden reeds getracht de wesp te verkrijgen uit larven door hem in Holland gevonden of hem door Spreker uit Overijsel (Lonneker) toegezonden, maar telkens mislukte de kweek. In langen tijd werden de larven niet meer door hem gezien, totdat hij er eindelijk 18 Juli 1903 van Mr. A. Brants een twintigtal ontving, door dezen bij den Plasmolen (Limburg) aangetroffen. Eenige bezweken, maar de meeste kropen in den grond en maakten cocons, die eerst oranje-bruin, later zwart worden. Van dezen kweek kwam niets terecht; de cocons ver- schimmelden, hoewel zij niet te nat gehouden en op dezeifde wijs behandeld werden als die van andere soorten, welke wel imagines leverden. Den 8sten Sept. vond Spreker in zijn tuin wederom 63 larven van verschillende grootte, welke 22 Sept. in den grond verdwenen waren. Hieruit kwamen 4, 11, 13 en 23 Mei en veel later, 5 Juli 1904, wespen te voorschijn: 4 99 en 2 dd, in het geheel dus 6, nog geen 63 percent uitmakend. Drie wijfjes, welke niet met mannetjes in aanraking geweest konden zijn, werden op lijsterbes in zijn tuin ingebonden. Zij legden 8—10 lichtgroene eitjes langs den rand in de bladtandjes. Binnenshuis verschenen reeds na 7 dagen larfjes; buiten, in de gure Meimaand, duurde het ruim 14 dagen alvorens gevreet bespeurd werd. De uit het ei komende larfjes zija doorzichtig wit, met glanzenden bruinzwartigen kop; borst, pooten, oogen en mond zwart; na gevreten te hebben wordt de tint groenachtig. De pas verschenen diertjes nemen bij verstoring reeds de S-vormige houding aan, en groepeeren zich zeer spoedig LXTS VERSLAG. op een rijtje langs den bladrand om «gezellig» te vreten. Na 10 à 42 dagen waren zij helder bruingeel geworden met groenig-grijzen rug en verkrijgen nu zwarte stippellijnen. Den 13den Juni werden 70 parthenogenetische larven naar kweekglazen overgebracht; de meeste waren nu geheel geel met zwarte stippels en bruingelen kop, zooals zij door Brischke als Nematus cheilon Zdd. beschreven en afgebeeld zijn. (Beobacht. Erste Abth. p. 382), By het overbrengen in het kweekglas was duidelijk de reuk waar te nemen, die, zovals Brischke terecht aangeeft, aan de lucht van P?. pavidus herinnert, maar niet zoo sterk is; 22 Juni waren alle in den grond, en van 10 tot 19 Juli verschenen de wespen, uitsluitend dd, in het geheel 27 = bijna 40 percent. Hier doet zich dus het geval voor dat een kweek uit parthenogenetische eieren een veel gunstiger resultaat leverde dan uit bevruchte, waaruit de in Sept. gevonden larven waren voortgekomen. Konow zegt in zijne verhandeling «Die Nematiden Gattung Pristiphora Latr.» omtrent geniculata: «Ist eine der grösseren Arten, aber bisher wenig bekannt..... nur aus Deutschland und den Niederlanden.» (Annuaire du. Mus. Zool de l’Acad. impér. des Sciences de St. Pétersbourg, 1902, Tom. VII p. 161). Brischke geeft als vindplaatsen Dantzig, Sonderburg en Silezié aan. 9°. Periclista melanocephala F. Uit den cocon eener larve, op de excursie bij Vlodrop 7 Juni 1903 uit eik geklopt, verscheen 19 April 1904 eene vrouwelijke wesp. Hoewel er nog zeer weinig loof aan de eiken was, gelukte het Spreker takjes van Quercus cerris met jonge roodbruine blaadjes te verkrijgen, waarop de wesp 20 April, meestal aan den bovenkant, legde. Omstreeks 27 April begonnen de groenige of bruinroode bultjes op het blad, waarin de eieren zich bevinden, meer te zwellen, en 29 April, dus na 9 dagen, verschenen een paar larfjes, welke terstond gaatjes vraten in de nog frisch gebleven blaadjes. De larf jes zijn geheel wit en reeds met witte doorntjes bezet, na gevreten te hebben worden zij parelgrijs met lichtgeelbruinigen kop. Na één dag zijn zij lichtgroenig getint en worden langzamerhand donkerder op den rug. Den 4en Mei had de grootste zwarte doorntjes; kop ongeveer VERSLAG. LXIII 2/3 zwart, boven den mond wit; mond zwart. Omstreeks 11 Mei begonnen zij flink te groeien; zij vraten nu ook van den rand uit groote stukken van het blad. 13 Mei de doorntjes bij sterke vergrooting beschouwend, vond Spreker slechts twee verschillende vormen, namelijk: gevorkte en ongevorkte. Snellen v. Vollenhoven heeft op plaat 4 van Tijdschr, v. Entom. VIII, ook doorntjes af- gebeeld van larven, bij welke hi 5 verschillende vormen van doorntjes waarnam; Sprekers larven bezaten de doorntjes afgebeeld in fig. 8 en 9 der plaat. Omstreeks 16 Mei hadden de grootste midden over den zwarten schedel eene fijne witte streep, loodrecht op een ander horizontaal wit streepje, waaronder de kop weder zwart, maar boven den mond licht is. Kleur der larven nu over het algemeen licht dof groen; aan de onderzijde vuilwit; 17 Mei had eene de doornenhuid afgeworpen en was in haar laatste kleed: licht zeegroen, met bruinzwarte wratjes en striemig verheven plekjes; onderlichaam grijsachtig; kop licht bruingelig, boven aan den schedel iets donker segrijnachtig bepukkeld. Sommige kropen nu in den grond, waarin zij 28 Mei alle verdwenen waren, Niet alle eitjes zijn op de afgesneden takjes uitgekomen; toch gelukte het 12 parthenogene- tische larven groot te brengen. Ten slotte vermeldt Spreker, dat hij thans nog parthenogenetische kweekingen heeft van Péeronus oligospilus Fòrst op els en van eene Selandria spec. door hem op bekervaren, Sthruthiopteris germanica, in zijn tuin gevonden; hij hoopt later hierover uitvoeriger te berichten. Daarna laat hij ter bezichtiging rondgaan: Vliegen uit cocons van Cumb. femorata L., verschenen na t wee- jarige overwintering; Larven van Abia fasciata L., bij Arnhem op kamperfoelie gevonden; Afbeeldingen van Pter. spiraeae Zdd. à, door Mej. Fischer vervaardigd naar het eenige manlijke exemplaar tot nog toe in Nederland uit cocons verschenen; het is gekweekt uit Zwolsche larven. Ter inzage circuleert ook het Juli-nummer van «The Canadian Entomologist» 1903, waarin op p. 183 een opstel voorkomt van Mej. Slosson: «A coleopterous conundrum», LXIV VERSLAG. De heer Everts deelt mede, dat sedert de uitgave van zijne Eerste Lijst van soorten en variëteiten nieuw voor de Nederlandsche fauna, in deel XLVI van het Tijdschr. v. Entomologie, wederom als „ieuw voor onze fauna zijn te vermelden: Trogophloeus memnonius Er. Zutphen, Aug. Bythinus elavicornis Panz., Wageningen, een 2, Sept. Liodes humeralis Kugel., ab. e. clavipes Herbst, Kerkrade, Mei. Meligethes subrugosus Gylh., ab. c. substrigosus Er, met het type. » assimilis St., Zutphen, Aug. Diphyllus lunatus F., Kerkrade, Juli. Cryptophagus labilis Er., Nootdorp, Mei. » pallidus St, op bloeiende Prunus-soorten en andere bloeiende struiken. Verbreid door het geheele land. Deze, met dentatus Herbst vermengd, door Ganglbauer als goede soort afgescheiden. Atomaria umbrina Gylh., Tegelen, April. Holoparamecus Itagusae Reitter, den Haag, op schimmel van wijnvaten. Corticaria denticulata Gylh., met longicornis Herbst, doch zeldzamer. Volgens Ganglbauer moet deze soort longicornis Herbst, de in mijn werk beschreven /ongicornis Herbst daaren- tegen impressa Oliv. heeten. De synonymie is nu: C. longicornis Herbst (ruficornis Kugel.) C. impressa Oliv. (denticulata Gylh., badia Mannerh., longicornis Reitt.) Coccinella (Adalia) obliterata L., ab. c. [dligeri Weise, Arnhem Mei. » » bipunctata L., ab. c. impunctata mihi, Eene, naar het schijnt nog onbekende, variéteit met onge- vlekte dekschilden, van welke Spr. de beschrijving in het Tijdschr. v. Ent. zal geven. » (Harmonia) quadripunetata Pontopp., ab. c. rustica Weise, den Haag. » quinquepunctata L. ab. c. similatrix Weise, bij Nijmegen, » variabilis Herbst, ab. c. Troegneri Walter, den Haag, Juni, VERSLAG. LXV Limnebius picinus Mrsh. Ruurlo, Juli en Vorden, Aug, Cercyon terminalis Mrsh., ab. c. separandus Rey, den Haag en Amsterdam. Podabrus alpinus Payk. ab. c. rubens F., Breda, Juni. Clerus mutillarius F., een ex. uit Leiden, in de collectie Ver- Loren. Op een etiket staat de vindplaats Leiden (v. Kerv.), benevens de, goed gedetermineerde, benaming. Spr. hoopt op het einde van dit jaar in het Tijdschr. v. Ent. deel XLVII eene Tweede Lijst daarvan te geven. Spr. vertoont verder, als merkwaardigheid, enkele Donacia’s in 1825 bij Leiden gevangen, afkomstig uit de collectie Verloren, welke collectie door slechte verzorging grootendeels vernietigd is, doch hebben deze Donacia’s zich verwonderlijk goed bewaard. Spr. heeft ze met ammonia en alcohol goed gereinigd. De heer Mos deelt het een en ander mede betreffende een be- zoek, dat hij kort geleden het genoegen had te brengen aan den heer Carl Ribbe, te Radebeul, wiens onlangs verschenen interessant werk over de Salomons-eilanden in de Stille Zuid-zee hij gelezen had. De heer Ribbe heeft zich, nadat hij eenige jaren in den Indischen Archipel had rondgereisd, gedurende twee jaren tusschen de wilden op de Salomons-eilanden opgehouden met het doel natuur- onderzoekingen, speciaal op entomologisch gebied, te doen. Hij heeft op die eilanden alleen 160 soorten dag- en 460 soorten nacht- vlinders verzameld, zoodat daardoor een vrij aanschouwelijk beeld van de vlinderfauna dier eilandengroep gegeven wordt. Echter moet men in het oog houden, dat het tot nu toe bijna niet gelukt is in de binnenlanden door te dringen, wegens de vijandelijke houding der inlanders, en dus eigenlijk slechts de kustfauna bekend is ge- worden. Het binnenland der Salomons-eilanden, waar zich bergen tot eene hoogte van 3070 M. verheffen, kan dus nog veel interes- sants opleveren. Opvallend is het, dat de thans gevangen vlinders alle nauw verwant zijn aan de soorten van Nieuw-Guinea, doch het aantal soorten toont eene vermindering aan. Ook is eene vermindering Tijdschr. v. Entom. XLVII. 5 LXVI VERSLAG. van het aantal exemplaren te constateeren en men vindt er niet die rijkdom van kleuren, die men op Nieuw-Guinea aantreft. De bewering van Dr. Pagenstecher wordt bevestigd, dat de rijk- dom en de krachtsontwikkeling, die zich op hun toppunt in de insecten-wereld op de Molukken vertoont, naar de oostelijke richting steeds afneemt en dan in enkele gevallen op de Salomons-eilanden nog slechts eene laatste krachtsuiting vindt. Nimmer werden door Ribbe op de Salomons-eilanden zulke groote zwermen vlinders waargenomen, als dat op Celebes en Ceram het geval was. Spreker laat ter bezichtiging rondgaan een exemplaar van Orut- thoptera Victoriae Rippon, eene prachtige vlindersoort, die verreafwijkt van de in Nieuw-Guinea voorkomende Orzithoptera Tithonus Rippon en paradisea Rippon. Het hier vertoonde exemplaar is gevangen op het eiland Isabel; op het eiland Bougainville komt van deze soort eene variëteit voor, die beschreven is als Victoria regis Rippon. Op de Salomons-eilanden is het nog zeer opmerkelijk, dat de verschillende eilanden, ook wanneer zij vaak dicht bij elkander gelegen zijn, van dezelfde soorten zulke belangrijke variëteiten vertoonen, welke variëteiten slechts op een bepaald eiland voorkomen. Verder vertoont Spr. nog een wijfje van Ornithoptera Tithonus . Rippon van Waigen, van welke soort in het Leidsch museum een d aanwezig is en een exemplaar van Papilio Weiskei Rippon, gevangen aan de Arua-rivier in Britsch Nieuw-Guinea. De Eere-Voorzitter betuigt den leden zijn dank voor hunne mededeelingen en voor de moeite, die zij zich gegeven hebben, om de verschillende insecten, waarover zij mededeelingen hebben gedaan, ter tafel te brengen. De President stelt voor, dat de Vereeniging lid wordt van de Nederlandsche Heide-Maatschappij, als bewijs van belangstelling in haar streven, welk voorstel door de vergadering bij acclamatie wordt aangenomen. Nadat de heer Everts den Eere-Voorzitter den dank der verga- VERSLAG. LXVII ring heeft betuigd voor de uitstekende wijze, waarop deze zijn taak heeft vervuld, wordt de vergadering gesloten. Den volgenden dag werd door de aanwezige leden, waarbij zich nog de heer Klokman had gevoegd, naar het Woold eene excursie gemaakt, die door prachtig weder begunstigd werd. In de Entomologische Berichten zullen de belangrijkste vangsten worden vermeld. Voor de leden der Nederlandsche Entomologische Vereeniging zijn verkrijgbaar bij den Secretaris, D. van der Hoop, Scheeps- timmermanslaan 7 te Rotterdam, voor zooverre de voorraad strekt : Tijdschrift voor Entomologie; per deel: met gekleurde met zwarte platen, platen, [IVI ae f 74:50 » VIT, XVII—XXXVIT} . . . » 6.— » 3— DORMI EVE ur ae Se DO Entomologische Berichten, per 6 nummers. N°. 1—6, TL SAS nn o ; Soe rd hp Handelingen der Nederiandsche re Vereeniging, bevattende de Verslagen der jaarlijksche Vergaderingen van 1846—1858, met Repertorium. . . eas eee: Pinacographia. Afbeeldingen van meer dan 1000 soorten van Noordwest-Europeesche sluipwespen (Ichneumones sensu Linnaeano), door Dr. S. C. Snellen van Vollenhoven, bo on met 45 gekl. platen . . . . » 30.— P. C. T. Snellen, De ner vay Nederland: Macro- lepidoptera, met 4 platen . . . Di 71:60 EM: van der Wulp, Cätalogus of the edere Diptera from South-Asia . . » 2.40 F. M. van der Wulp en Dr. J.C.H. de o Nieuwe naamlijst van Nederlandsche Diptera. . . . . » 2.10 Handleiding voor het verzamelen, bewaren en verzenden vanisuitlandsche/masecien: e. da . Sn ar. » OO LXVIII VERSLAG. Repertorium betreffende deel I—VIII van het Tijdschrift voor Entomologie, bewerkt door Mr. E. A. de Roo van Westmadsrss, = Le ale artes. ain RR” f 9.50 Repertorium betreffende deel IX—XVI van het Tijdschrift voor Entomologie, bewerkt door F. M. van der Wulp . » 0.75 Repertorium betreffende deel XVII—XXIV, bewerkt door PMS Want der Wulpane. (ios, EST IST yan DE. LEDEN DER NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING. op 1 Juli 1904, MET OPGAVE VAN HET JAAR HUNNER TOETREDING, ENZ. (De leden, die het Tijdschrift voor Entomologie Deel XLVII ontvangen, zijn met een * aangeduid.) =D Ee BUITENGEWOON EERELID. * Z. K. H. de Prins der Nederlanden, Hertog van Mecklenburg. 1905. EERELEDEN. * Dr. Gustav L. Mayr, Professor aan de Hoogere Burgerschool te Weenen, III Hauptstrasse 75, te Weenen 1867. * R. Mac-Lachlan, F. R. S., Westview, Clarendon Road, Lewisham, te Londen, S. E. 1871. * Frederic Du Cane Godman, F. R. S., 10 Chandos-street, Cavendish- square, London W. 1893. * A. S. Packard, Hoogleeraar in de Zoölogie aan de Brown University te Providence, in Noord-Amerika. 1900. * Dr. Fr. M. Brauer, Hoogleeraar in de Zoölogie aan de Universiteit te Weenen. 1900. * Edmund Reitter, te Paskau, Moravié. 1900. * Erich Wasmann, 8. J., Bellevue te Luxemburg. 1901. * Dr. Chr. Aurivillius, Hoogleeraar in de Zoölogie aan de Univer- siteit te Stockholm. 1903. * L. Ganglbauer, te Weenen. 1903. BEGUNSTIGERS. Dr. F. J. L. Schmidt, te Rotterdam. 1869. Het Koninklijk Zoölogisch Genootschap „Natura Artis Magistra” te Amsterdam. 1879. De Ilollandsche Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, 1884. LXX LIJST DER LEDEN ENZ, Mevrouw de Wed. Mr. J. Kneppelhout, geb. van Braam, Hemelsche Berg, te Oosterbeek. 1887. Mevrouw M. Neervoort van de Poll, geb. Zubli, te Rijsenburg» (prov. Utrecht). 1887. Mevrouw A. Weber, geb. van Bosse, te Eerbeek. 1892. Mejuffrouw S. C. M. Schober, Maliebaan 29, te Utrecht. 1892. Mevrouw J. M. C. Oudemans, geb. Schober, Paulus Potterstraat 12) te Amsterdam. 1892. Mevr. de Vries, geb. de Vries, te Bloemendaal. 1895. Mevrouw J. P. Veth, geb. van Vlaanderen, Sweelinckplein 83, te ’s Gravenhage. 1899. Mevrouw C. W. Reuvens, geb. van Bemmelen, te Oosterbeek. 1899. J. W. Frowein, Eusebius builensingel 55, te Arnhem. 1899. Dr. ©. C. Sepp, Leidsche gracht 5, te Amsterdam. 1900, Mej. ©. E. Sepp, Stadhouderskade, te Amsterdam. 1900. W. Jochems, Korte Vijverberg 4, te ’s Gravenhage. 1901. Mej. M. L. Reuvens, Breestraat 27, te Leiden. 1902. J. V. M. van Toulon van der Koog, te Oosterbeek. 1903. CORRESPONDEERENDE LEDEN. * Frederic Moore, Maple road, 17, Penge (Surrey). 1864. Dr. W. Marshall, Professor aan de Universiteit te Leipzig. 1872. A. Fauvel, Rue d’Auge 16, te Caen. 1874. Dr. O. Taschenberg, te Halle a. S. 1883. A. W. Putman Cramer, 142 West-street 87, te New-York. 1883. Dr. F. Plateau, Professor der Zoölogie aan de Hoogeschool te Gent. 1887. A. Preudhomme de Borre, Villa la Fauvette, Petit Saconnex, te Geneve. 1887. S. H. Scudder, te Cambridge (Mass.) in Noord-Amerika. 1887. * Dr. L. Zehntner, te Salatiga (Java). 1897. BUITENLANDSCHE LEDEN. Comte Henri de Bonvouloir, Avenue de Alma 10, te Parijs. (1867—68). — Coleoptera. * René Oberthiir, Faubourg de Paris 44, te Rennes (Ille-et-Vilaine). Frankrijk. (1882—83). — Coleoptera, vooral Carabiden. The Right Hon. Lord Th. Walsingham, M. A., F. R. S., Eaton House 66a, Eaton-square, London 8. W. (1892—93). — Lepidoptera. * Julius Weiss, te Deidesheim (Rheinpfalz). (1896—97). LIJST DER LEDEN ENZ. LXXI GEWONE LEDEN. Vine. Mar. Aghina, Sacr. Ord. Praed., te Huissen (Geld.) — Alge- meene Entomologie. (1875— 76). Dr. H. J. van Ankum, Hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te Groningen. — Algemeene Zoölogie. (1871—72). G. Annes, 3de Helmersstraat 6, te Amsterdam. (1893-94). Dr. J. F. van Bemmelen, Groothertoginnelaan 142, te ’s Gravenhage. (1894—95). * P. J. van den Bergh Lzn., Spoorlaan, te Tilburg. (1901—1902). E. M. Beukers, Emmastraat, te Schiedam — Lepidoptera. (1898—99). * K. Bisschop van Tuinen, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool en het Gymnasium te Zwolle. — Lepidoptera, Anatomie der Ten- thredinidae. (1879 —80). P. A. M. Boele van Hensbroek, te ’s Gravenhage. — Bibliographie, (1894—95). Dr. H. Bos, Leeraar aan ’s Rijks Landbouwschool te Wageningen. — Formiciden. (1881—82). Dr. J. Ritzema Bos, Buitengewoon hoogleeraar aan de Universiteit, Roemer Visscherstraat 3, te Amsterdam. — Oeconomische Ento- mologie. (1871—72). Dr. J. Bosscha Jz., te Bandong, Java. — Coleoptera. (1882—83). A. van den Brandt, te Venlo. — Inlandsche insecten. (1866—67). * Mr. A. Brants, Verl. Rijnkade 119, te Arnhem. — Lepidoptera. (186566). Dr. J. Brevée, te Oosterbeek, (1903— 1904). L. P. de Bussy, Phil. nat. stud., P. C. Hooftstraat 178, te Amsterdam. (1898—99). * Dr. J. Büttikofer, Directeur van de Diergaarde te Rotterdam. (1883— 84). Mr. R. Th. Bijleveld, Sophia-laan 11, te ’s Gravenhage. — Algemeene Entomologie. (1863—64). * M. Caland, Ingenieur van den Waterstaat, te Zutphen. — Le- pidoptera. (1892— 93). * P. Caland, Bergstraat, te Wageningen. (1899—1900). * A. Cankrien, » Colenson, te Soestdijk. — Lepidoptera. (1868—69). J. B. Corporaal, Pieler Bothstraat 39, te ’s Gravenhage. — Euro- peesche Coleoptera. (1899—1900). * W. van Deventer, Proefstation voor suikerriet in West-Java »Kagokr, te Pekalongan, (Java). (1901—1902). C. J. Dixon, Tandjong Poetoes Estate, Langkat, Sumatra. (1890—91). * Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts, Leeraar aan de Hoogere Burgerschoul, Stationsweg 79, te ’s Gravenhage. — Europeesche Coleoptera. (1870—71). LXXII LIJST DER LEDEN ENZ. * Mr. A. J. F. Fokker, te Zierikzee. — Rhynchota (1876—77). N. H. la Fontijn, te Bergen op Zoom. — Hymenoptera aculeata. (1894—95). * Dr. Henri W. de Graaf, Vreewijkkade 4, te Leiden. — Anatomie en Physiologie der Insecten. (1878—79). Mr. H. W. de Graaf, Daendelsstraat 37, te ’s Gravenhage, — Iml, Lepidoptera, in ’t bijzonder Microlepidoptera. (1847 —48). * Dirk ter Haar, te Kollum. — Lepidoptera en Orthoptera. (1879—80). L. W. Havelaar, Zijlsingel 2, te Haarlem. — Lepidoptera. (1887 -- 88). * P. Haverhorst, Schiedamsche Sinyel 20, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1901 --1902). J. B. Heinemann, te Groningen. — Lepidoptera. (1900—1901). * F. J. Hendrichs, 8. J., te Oudenbosch. (1898—99). * KF. J. M. Heylaerts, Haagdijk, B 377, te Breda. — Lepidoptera enz. (1866—67). * Dr. J. van der Hoeven, Mauritsweg 62, te Rotterdam. — Coleoptera. (1886-- 87). J. van den Honert, Koninginneweg 26, te Amsterdam. — Lepi- doptera. (1874— 75). * D. van der Hoop, Scheepstimmermanslaan 7, te Rotterdam. — Coleoptera. (1882—83). J. Jaspers Jr. , Plantage Lijnbaansgracht 11, te Amsterdam. — Inlandsche Insecten. (1880—81). Dr. F. A. Jentink, Directeur van ’s Rijks Museum van natuurlijke historie, Rembrandt-straat, te Leiden. (1878 — 79). * J. C. J. de Joncheere, Voorstraat, D 368, te Dordrecht. — Lepi- doptera. (1858—59). N. A. de Joncheere, te Dordrecht. — Lepidoptera. (1886 —87). D. J. R. Jordens, Sassenpoorterwal, F 3471, te Zwolle. — Lepidoptera. (1863— 64). * Dr. F. W. O. Kallenbach, Wilhelminapark, te Apeldoorn. — Lepi- doptera. (1868 -69). * K.J. W. Kempers, te Meerssen (Limburg). — Coleoptera. (1892 —93). Dr. C. Kerbert, Directeur van het Koninkl. Zoölogisch Genootschap „Natura Artis Magistrar, Plantage Middenlaan 39, te Amsterdam. (1877-— 78). G. J. Klokman, Leeraar aan het Instituut »Noorthey”, te Voorschoten. — Lepidoptera. (1903—1904). B. H. Klijnstra, Galileistraat 2, te ’s Gravenhage. (1902— 1903). * J. F. Klijnstra, Galileistraat 2, te ’s Gravenhage. (1902— 1903). * M. Knappert, Controleur Binnenl. Bestuur, te Manna, Benkoelen, Sumatra. (1901—1902). J. D. Kobus, te Pasoerocan (Java). (1892—93). LIJST DER LEDEN ENZ. LXXII * Dr. J. C. Koningsberger, Landbouw-zoöloog aan ’s Lands Planten- tuin, te Buitenzorg (1895—96). H. J. H. Latiers, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te Rolduc, Kerkrade. — Coleoptera en Lepidoptera. (1893—94). * A. A. van Pelt Lechner, Bibliothecaris der Rijks-Landbouwschool , Bowlespark 327, te Wageningen. — Algemeene Entomologie. (1892—93). * Mr. A. I’. A. Leesberg, Jan Hendrikstraat 9, te ’s Gravenhage. — Coleoptera. (1871- -72). - Dr. Th. W. van Lidth de Jeude, Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke historie, Boommarkt, te Leiden. — Anatomie der Insecten. (1883 —84). * J. Lindemans, Haagsche Veer 1, te Rotterdam. (1901—-1902). Dr. J. C. C. Loman, Leeraar aan het Gymnasium, Overtoom 79, te Amsterdam. — Opilionidae. (1886—#7). * Mr. H. A. Lorentz, Drift 14, te Ulrecht. — Lepidoptera. (1990— 1901). * Dr. T. Lycklama à Nyeholt, Westersingel 83, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1888-89). Dr. H. J. Lycklama à Nyeholt, te Nijmegen. (1896-- 97). J. Maat, Boschlaan 30, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1903—1904). # Dr. D. Mac Gillavry, P. C. Hooftstraat 171, te Amsterdam. — In- landsche Coleoptera en Lepidoptera. (1898—99). * Dr. J. G. de Man, te Yerseke. — Diptera en Crustacea. (1868—69). Dr. J. C. H. de Meijere, Conservator der entomologische en ethno- graphische Musea van het Kon. Zoöl. Genootschap Natura Artis Magistrar Villa Ida, Waldecklaan te Hilversum. — Diptera. (1888— 89). Dr. G. A. F. Molengraaff, te Hilversum (1877-—78). A. Mos, Utrechtsche straat, te Arnhem. (1909 1901). * De Nederlandsche Heide-Maatschappij, Nieuwegracht 94, te Utrecht. (1903 — 1904). Dr. A. C. Oudemans, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool, Boule- vard 85, te Arnhem — Acarina. (1878 —79). * Dr. J. Th. Oudemans, Paulus Potterstraat 12, te Amsterdam. — Macrolepidoptera, Hymenoptera, Thysanura en Collembola. (1880—81). * Dr. E. Piaget, aux Bayards, Neuchatel (Zwitserland). — Diptera en Parasitica. (1860—61). * Mr. M. ©. Piepers, Oud-Vicepresident van het Hoog Gerechtshof van Ned. Indië, Noordeinde 10a, te ’s Gravenhage. — Lepidoptera. (1870—71). R. A. Polak, Plantage Muidergracht 59, te Amsterdam. (1898—99). LXXIV LIJST DER LEDEN ENZ. * J, R. H. Neervoort van de Poll, Huize Beukenstein, te Rijsenburg (prov. Utrecht). — Coleoptera. (1883—84). * Dr. P. H. J. J. Ras, Velperweg 56a, te Arnhem. (1876—77). Dr. N. W. P. Rauwenhoff, Oud-hoogleeraar aan ’s Rijks Universiteit te Utrecht. — Algemeene Zoölogie. (1866—67). * Dr. C. L. Reuvens, te Oosterbeek. (1889—90). C. Ritsema Cz., Conservator bij ’s Rijks Museum van natuurlijke historie, Rapenburg 94, te Leiden. — Algemeene Entomologie. (1867— 68). * G. van Roon, 2e Pijnackerstraat 18, te Rotterdam. — Coleoptera. (1895—96). * Dr. A. J. van Rossum, Eusebius-plein 25, te Arnhem. — Tenthredi- nidae. (1872— 73). * Mr. C. P. L Rutgers, Rijks-archivaris in Overijssel, te Zwolle. — Lepidoptera. (1900—1901). Joh. Ruys, te Bussum. — Lepidoptera. (1900— 1901). Dr. R. H. Saltet, Hoogleeraar aan de Universiteit, Oosteinde, te Amsterdam. (1882—83). M. M. Schepman, te Rhoon. — Neuroptera. (1871—72). Dr. J. A. Schutter, te Groningen. — Lepidoptera. (1900—1901). * P.J M. Schuyt, te Oosterbeek. — Lepidoptera. (1890—91). Dr. C. Ph. Sluiter, Hoogleeraar aan de Universiteit, Oosterpark 50, te Amsterdam. (1899-1900). * P. C. T. Snellen Wijnhaven (Noordzijde) 45, te Rotterdam. — Lepidoptera. (1851—52). J. B. van Stolk, villa Jarpa, Hoogeweg te Scheveningen — Lepidoptera. (1871—72). * P, F. Sijthoff Jzn., Administrateur op de kina-plantage Kertamanah, in de afdeeling Bandoeng, Preanger regentschappen, Java. — Coleo- ptera. (1878—79). J. J. Tesch, Phil. nat. stud., Nobelstraat 39, te Utrecht. (1898—99). A. H. J. Thie, Laan van Meerdervoort 163, te ’s Gravenhage. (1902—1903). * P. Timmer, Adj. Houtvester, Grobogan, te Poerwodadi (Resid. Sema- rang, Java). (1901—1902). * Mr. D. L. Uyttenboogaart, Achterburgwal 177, te Amsterdam. — Coleoptera. (1894—95). * H. Verploegh, Med. Stud., Oudkerkhof 45, te Utrecht. — Lepi- doptera. (1900 — 1901). Dr. J. Versluys jr., Assistent aan het Zoölogisch Laboratorium , Amsteldijk 62, te Amsterdam. — Coleoptera en Macrolepidoptera. (1892 — 93). * Dr. H. J. Veth, Sweelinckplein 83, te ’s Gravenhage. — Algemeene Entomologie, vooral Coleoptera. (1864—-65). LIJST DER LEDEN ENZ. LXXV Johan P. Vink, te Nijmegen. — Lepidoptera. (1883—84). Dr. G. C. J. Vosmaer, Hoogleeraar aan de Universiteit, te Leiden. (1903— 1904). * H.A. de Vos tot Nederveen Cappel, te Apeldoorn. — Lepidoptera. (1888— 89). J. J. de Vos tot Nederveen Cappel, te Medan, Sumatra. (1902— 1903). = Mrs: HD: de’ Vos tot Nederveen. Cappel, te Velp: (1899—1900). * W. Warnsinck, Rünkade 92, te Arnhem. (1898— 99). * J. A. J. M. van Waterschoot van der Gracht, Heerengracht 280, te Amsterdam. — Lepidoptera en Coleoptera. (1898—99). Dr. Max C. W. Weber, Buitengewoon Hoogleeraar aan de Univer- siteit van Amsterdam, te Eerbeek. (1886 —87). * H. W. van der Weele, Statenlaan 4, te Scheveningen. — Neuroptera. (1899—1900). H. L. Gerth van Wijk, Leeraar aan de Hoogere Burgerschool te Middelburg. — Hymenoptera aculeata. (1874—75). EESTUUR. President. Dr. J. Th. Oudemans. Vice-President. Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. Secretaris. D. van der Hoop. Bibliothecaris. Dr. C. L. Reuvens. Penningmeester. Dr. H. J. Veth. Dr. A. J. van Rossum. COMMISSIE VAN REDACTIE VOOR HET TIJDSCHRIFT. Dr. J. Th. Oudemans. Jhr. Dr. Ed. J. G. Everts. Mr. A. F. A. Leesberg, TIJDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE UITGEGEVEN DOOR VEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING ONDER REDACTIR VAN Dr. J. Ta. OUDEMANS, Jur. Dr. Ep. J. G. EVERTS EN Mr. A. F. A, LEESBERG. ZEVEN-EN-VEERTIGSTE DEEL JAARGANG 1904 INDIANA Herste Aflevering, + met 2 platen (16 Mei 1904) ’SGRAVENHAGE MARTINUS NIJHOFF 1904. MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. DOOR W. VAN DEVENTER. In de ondervolgende bladzijden heb ik eenige Microlepidoptera van Java met de levenswijze hunner rupsen beschreven. De determinatie der geslachten en de opgave of de soort nog nieuw was, geschiedde door welwillende hulp van den heer P. G, T. Snellen, aan wien ik hiervoor nogmaals mijnen dank betuig. De vlinders zijn alle in de naaste omgeving mijner woonplaats Pekalongan verzameld; dit is dus op een hoogte van slechts enkele meters boven zee, in een warm kustklimaat. Voor de determinatie der boomsoorten heb ik gebruik gemaakt van: S. H. Koorders en Dr. Th. Valeton. Bijdragen tot de kennis der boomsoorten van Java. (Mededeelingen uit ’s Lands Plantentuin.) Spatularia Fuligineella m. nov. gen. et sp. (Pl. 1, Fig. 1, 14 en 10). Vlucht van het £ 13—16 mm., van den d 8—11 mm. De heer Snellen meldde mij, dat de vlinder behoort tot een nieuw genus, ’t welk geplaatst moet worden tusschen Tinea en Oinophila. Een verschilpunt met deze geslachten leveren de palpen waarvan lid 2 lang en dicht behaard is. De zuiger en de gevouwen bijpalpen zijn rudimentair. ‚De kop is van voren ruig, zwart behaard tot tusschen de sprieten, verder naar achteren leemkleurig en in het midden gedeeld; de wortelhelft der haren is echter weer zwact. De oogen zijn groot, breeder dan het aangezicht; de sprieten welke bij. den d bijna even lang, bij het 2 duidelijk korter zijn Tijdschr. v. Entom, XLVII. 1 2 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. dan de voorvleugels, zijn in het begin draadvormig en de leden worden naar de punt toe meer driekant. Het wortellid is boven en onder zwart, van achteren bleek bruin, zoo lang als 4 schaftleden. Deze laatste zijn effen leemkleurig. De palpen zijn niet veel langer dan de kop, geheel zwart, het middenlid is lang en dicht behaard en draagt langs zijn buitenzijde een rij lange borstels. Het eindlid is ongeveer half zoo lang als het middenlid, lang ovaal; bij den d vrij spits, bij het 9 stomper. Van buiten gezien is het bij doode vlinders achter de beharing van lid 2 verborgen, in leven is het wat meer opgericht. De rudimentaire, gevouwen bijpalpen zijn geheel zwart gekleurd. Voor- en achtervleugels zijn lancetvormig, de eerste zijn 6maal zoo lang als breed. Aan den wortel het breedst, loopen zij tot het midden langzaam, daarna sneller spits toe De voorvleugels zijn roetzwart met een’ bruinen weerschijn, alleen langs den achter- en binnenrand smal leemkleurig; dit gedeelte is ongelijk breed en op de grens tusschen dit en het zwarte deel der vleugels vindt men eene smalle witte lijn. De franje is langs den binnenrand leem- kleurig, langs den achterrand wat donkerder en alleen het gedeelte langs den voorrand der vleugelpunt zwart. Zij bestaat langs den achterrand uit 4 lagen van spatelvormig verbreede, ongelijk lange haren. De spatels zijn, wat de kortste drie lagen aangaat bleekbruin met een’ donkeren dwarsband en wat de langste betreft geheel bruin. Bij den staarthoek zijn de spatelvormige haren plaatselijk talrijker en geheel zwart. De achtervleugels zijn donker grauw gekleurd, gewoon gevormd, op ongeveer 1/3 van den voorrand plotseling versmald, ongeveer 74 maal zoo lang als breed. Franje aan den staarthoek viermaal zoo lang als de vleugel- breedte in het midden. Langs den geheelen voorrand is de franje donker grauwbruin en doormengd met spatelvormig verbreede haren; die aan den achterrand is lichtbruin; aan den vleugelzoom meer okerkleurig. Thorax bleek leemkleurig, schouderdeksels zwart; deze dragen onder den vleugelwortel een bosje lange zwarte haren. De pooten zijn aan hun’ buitenzijde zwart, binnen lichter gekleurd ; (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 3 de achterschenen van de middensporen tot het einde aan de rug- zijde lang bruin behaard. De binnenste middenspoor bijna 3 maal zoo lang als de buitenste '), De eieren, welke ten getale van 1 tol 25 aan den binnenwand der peulen, waarin de rups leeft, door een reeds bestaand gat in de schil gelegd worden, zijn 0.56—0.60 mM. lang, 028—032 mM. 0.23—0.32 mM. breed en 0.12 mM. dik, Zij zijn dus vri plat, hebben een ovalen omtrek en zijn de eerste paar dagen vuilwit, om daarna blauwgrijs of bruingrijs te worden en ten slotte donker- grauw. De schaal vertoont een ondiepe facettenteekening, Het gat langs welks omtrek de eieren te vinden zijn, wordt niet door den vrouwelijken vlinder gemaakt, de peulschil is hiervoor te hard, De rups, welke tot 7 mM. lang en ruim 1 mM, breed kan worden, heeft een glimmend bruinen, eenigszins platten kop De achterrand van dezen is donkerdruin en gedeeltelijk in het eerste lichaamssegment ingetrokken, Nekschild alleen aan den achterrand wat donkerder bruin, overigens ongekleurd, doorschijnend, Lichaam vuilwit, inhoud donker doorschemerend; laatste lid iets geelachtig. Op de rugzijde van elk lid een vrij groote, eenigszins ruwe, glimmende plek. In de zijden is de huid doffer. De beharing is il, haren ongekleurd, van twee lengten; de langste iets langer dan de halve lichaamsbreedte (bij jonge rupsen naar evenredigheid langer). De korte haren ongeveer 1 van de lange. Pooten 16. De rups leeft in de peulen van Leucaena glauca, jav. en mal. Kemlandingan; Sesbania egyptiaca, jav. Djanti of Branti; Agatha grandiflora, jav. Toert enz. waarvan de zaden worden aangevreten. Opdat de peul niet open zal springen worden de beide helften vaak op enkele plaatsen aan één gesponnen. Het spinsel wordt vervaardigd in de peul; het wordt aan beide 1) In de voorvleugels loopen ader 2, 3 en 4 vrij steil naar den achterrand; bij den g is 4 afwezig, bij het 2 slechts onduidelijk; hier is de dwarsader tusschen 4 en 5 niet zichtbaar wat bij den 4 wel het geval is. 6 en 7 zijn vrij lang gesteeld en omvatten de punt. Bij den 4 ontspringt 5 dichter bij 6 + 7, dan bij het 9. Achtervleugels met open middencel; 5 is niet aanwezig, 7 en 8 zijn gesteeld en omvatten de punt, 4 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. wanden daarvan stevig vastgesponnen. Het is spoelvormig, een weinig plat gedrukt, S—15 mM. lang en 1—2 mM. breed. De buitenzijde is voor zoover zij niet aan den peulwand gehecht is, dicht bekleed met de zwarte excrementen. Aan het kopeinde wordt de peulschil tot op een dun vlies na afgeknaagd, om de pop een’ uitweg te geven, Deze kan zich zoo- wel achter- als vooruit in haren cocon bewegen, Vóór het uitkomen schuift zij zich door den peulwand heen en alleen het achterlijf blijft binnen. De pop is bruin van kleur met donkeren kop en dito achterlijfs- punt. Vóór aan den kop bevindt zich een kegelvormig uitsteeksel waarover 5 ribben loopen. De vleugelscheeden welke smal zijn, reiken tot bijna aan het midden van den 6den achterlijfsring, de sprietscheeden tot aan of even voorbij de achterlijfspunt en die der achterpooten eveneens, echter steeds korter blijvende dan de sprieten. Het achterlijf is plomp, vrij sterk naar den buik toe gekromd en eindigt stomp. Op de rugzijde der leden 3—6 komen aan den voorrand een rij grove en meer naar achteren een overdwarse rij fijne stekeltjes voor, Lid 2 draagt alleen een rij fijne, het laatste twee rijen grovere stekels en bovendien aan de achterlijfspunt vier grootere doorns op een rij. De stekels aan dezen laatsten ring zijn naar den kop toe gekeerd en dienen dus blijkbaar voor achteruit- beweging: de overige zijn naar de achterlijfspunt gericht. Xystophora Modicella m. nov. sp. (Plaat 1, Fig. 2 en 2a). De vlinder heeft een vlucht van 8—10 mM.; de kop is kort en breed met van de zijden naar het midden gerichte gladgestreken beschubbing. De schubben zijn zeer breed en de kleur is grijs- bruin. Naar het aangezicht loopt de kleur lichter uit, tot zeer bleek bruin. Van de sikkelvormig gebogen palpen is lid 2 in het midden het breedst, van kleur als het aangezicht en alleen aan de buitenzijde van den wortel donker beschubd. Eindlid dun, priemvormig, bleekbruin met een smalle overlangsche donkere lijn aan de voor- en aan de binnenzijde. Zuiger vrij kort, bijna geheel (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 5 lichtbruin beschubd. Sprieten ongeveer drie vijfden van de voor- vleugels; grauw met een smalle lichte en een smalle donkere lijn aan de voorzijde. Wortellid omgekeerd kegelvormig, ongeveer zoo lang als vijf schaftleden. Thorax en schouderdeksels van dezelfde kleur als de kop of iets geler. Voorvleugels ruim 5 maal zoo lang als breed; naar de punt door de beschubbing verbreed; de vleugel zelf echter spits toeloopend. De punt afgerond schijnend door de franje. Het wortelveld is lichtbruin, naar achteren spoedig donkerder en in de franjehelft meer grauwachtig. De teekening bestaat uit een kleine ronde licht-bruingele vlek op het midden der vleugel- vouw en een grootere aan den voorrand bij het begin der voor- randsfranje. Verder twee kleine donkere vlekjes aan weerszijden van eerstgenoemde lichte. De franje aan de vleugelpunt is gedeeltelijk schubvormig en heeft in het midden een zwarte deelingslijn. Binnen deze is de franje loodgrijs, daar buiten bruin en haarvormig. Achtervleugels scheepsstevenvormig, op ader 4 en 6 stomp ge- broken en met langgerekte punt, bruingrijs van kleur met evenzoo gekleurde franje. Deze laatste is iets breeder dan de vleugel. Onderzijde der voorvleugels donkergrauw met lichtbruinen glans ; en lichte vlek aan den voorrand, als op de bovenzijde. Achtervleugels onder en boven gelijk gekleurd. Voorvleugels met 42 aderen; de middencel twee derden van de vleugellengte, smal lancetvormig met stompe punt. Ader 2—4 even ver van elkaar; 5 midden tusschen 4 en den steel van de volgenden. Ader 6, 7, 8 en 9 gesteeld. Eerst ontspringt 9, dan 6 en daarna 8 uit den steel; 6 loopt in den achterrand, de overige in den voorrand uit. In de achtervleugels is de middencel vrij breed en de dwars- ader dun. Ader 2 ontspringt even vóór twee derden uit de onderste middenader; 5 staat dichter bj 4 dan bij 6 en 7 welke gesteeld zijn, 6 in den achterrand en 7 in de gerekte punt. uitloopend. 6 (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. Pooten kort en stevig, aan de onderzijde glanzend bleek bruin- grijs, boven donkerder met lichte punten aan de tarsleden. Midden- sporen der achterschenen op de helft, rugzijde dezer schenen grof bleekbruin behaard, Buikzijde van het achterlijf van dezelfde kleur als de pooten of nog lichter (bij het 9?). Rugzijde grauw. De rups welke leeft op Soya hispida Mönch, Jav. Katjang Kadeleh (of Aedeleh) is grauw van kleur, zwak glimmend met meerdere kleine, gitzwarte wratten of schildjes. Kop en nekschild zijn glimmend donkerbruin, bij zwart af. De leden 2 en 3 zijn overdwars geplooid, de overige niet. Het eerste lid draagt drie zwarte wratten in de zijden, lid 2 on 3 op den ring zes, in een rij, verder in de zijden één en boven de pooten één. Alle drie dragen zij er tusschen de pooten nog twee. De segmenten 4—11 vertoonen op den rug 4 zulke boven en één onder elk luchtgat en meer naar heneden nog één. Lid 4 en 5 op den buik met een rij van 4 schildjes waarvan de beide buitenste het grootst zijn. Bij lid 6—9 op de buitenzijde der valsche pooten een vrij groot zwart schildje, waarop drie wratten. Tusschen deze pooten weer 2 schildjes. De leden 10 en 11 als 4 en 5. Eindsegment met 4 schildjes in een rij op den rug; hiervan zijn de beide middelste verbreed. In de zijden nog 2 wratten en op den buik 4 in een rij. Op de buitenzijde der naschuivers een schildje en aan den voet der voorzijde twee naast elkaar. Al deze schildjes dragen lichte haren. Staartklep bruin met zwarten voorrand; ware pooten glimmend zwart. Luchtgaten zwart geringd. De rups jleeft in de toegesponnen bladeren en schaaft het blad van binnen af. De pop ligt in een kneep van het blad, welke van binnen glad, wit besponnen is. Zij is 3—5, 4—5 mM. lang, eerst geel- bruin, later donkerder bruin van kleur. In het eerste geval zijn de oogen rood. Zij is geheel met korte, lichte haartjes dicht bezet De sprietscheeden zijn zoolang als die der vleugels; bij den binnen- rand van deze stomp gebroken. (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. di Thorax breed, vleugelscheeden sterk gewelfd; achterlijf spits uitloopend. Heliozela Praeustella m. nov. sp. (Plaat 1, Fig. 3, 3a en 35). Vlucht + 4 mM. De vlinder is nagenoeg geheel eenkleurig blauwzwart metaal- glanzend, De kop is in het voorhoofd en aangezicht sterk uitpuilend, het laatste tot een overhangende spitse bovenlip verlengd; dit ge- deelte is bleekbruin gekleurd. De palpen zijn van dezelfde kleur, alleen aan hunne voorzijde wat donkerder; zij zijn bijna recht, korter dan de kop, dun rolrond, in leven opgericht tegen den kop, na den dood hangend. Sprieten ongeveer zoo lang als de voor- vleugels. Deze laatste zijn vijf maal zoo lang als breed, naar de punt door de franje iets verbreed, in werkelijkheid regelmatig lancetvormig. Zij zijn geheel van bovengenoemde kleur, Franje aan den achterrand gedeeltelijk schubvormig en met drie donkere deelingslijnen, waarvan de middelste gewoonlijk fijner is. Overige franje haarvormig, donkergrauw. Achtervleugels smaller lancetvormig, dun beschubd, lichter dan de voorvleugels en slechts zwak blauw glanzend Hunne franje bereikt aan den staarthoek bijna drie maal de vleugelbreedte, Onderzijde der vleugels als boven, doch minder glanzend. Aderstelsel onvolledig; de onderste middenader der voorvleugels zendt slechts éénen tak naar den rand, de bovenste vijf, waarvan de eerste twee gesteeld zijn en de punt omvatten. Thorax, lijf en pooten éénkleurig met de vleugels, alleen de tarsleden lichtbruin gepunt. Middensporen der achterschenen geheel aan het begin geplaatst; de buitenste zeer lang. Rugzijde dezer schenen vrij lang en grof behaard. De vlinder zit steil opgericht, de achterpooten schuin naar achteren, (zie fig. 35, pl. 1) de sprieten tegen de vleugels naar achteren of bij eenige verontrusting zijwaarts gericht in snel tril- lende beweging. Gaat de vlinder pas zitten dan beweegt hij het lichaam eenige malen op en neer, terwijl de achterste punt in rust blijft, 8 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. De rups leeft op een boom, Sarcocephalus cordatus Miq., Jav. Gempol. Zij is 5—6 mM. lang, doorschijnend oranjegeel, sterk glimmend; ook de kop met de verbreede monddeelen. Zij ver- toond in bouw veel overeenkomst met die van het geslacht Phyllocnistis. Rug gewelfd, terzijde daarvan van boven maar beneden wat afgeplat en met putjes in de huid; vrij sterk inge- snoerd tusschen de segmenten en op ieder der leden 5—10, aan de zijden een klein, spits, kegelvormig uitsteekseltje. De ringen 5—10 met inzuigbare, tepelvormige uitsteeksels aan de buikzijde en lid 11 met twee langere uitsteeksels, als pooten. Lid 12 haast rolrond, stomp eindigend. Het ei is plat, ovaal, kleurloos en glimmend, vaal, naast een nerf gelegen. De jonge rups is geheel ongekleurd; kop en voorste leden wat breeder dan de rest. Zij leeft meestal op de onderzijde, doeh ook wel op de bovenzijde der jonge bladeren van genoemden boom. Het blad wordt gemineerd dadelijk onder de opperhuid en de slingeringen sluiten meestal met de randen aan één waardoor zij dus evenwijdig aan elkaar verloopen. De mijn is in haar geheel verscheidene cM. lang en breed. Achter de rups valt de opperhuid op vele plaatsen weer op het bladweefsel terug, zoodat de mijn slechts gedeeltelijk licht gekleurd is, doordat er lucht onder de opperhuid achter blijft. Later, als de de rups reeds verpopt is en het onvolgroeide blad zich in alle richtingen gestrekt heeft, is er van de mijn niets meer te zien dan de excrementen en een zeer zwak glimmen van het aangetaste deel. De uitwerpselen zijn bolvormig, dicht achter de rups licht bruingroen om spoedig donkerder en ten slotte zwart te worden. Zij liggen in een telkens afgebroken lijn midden door den gang. Op één blad vindt men vaak meerdere rupsen. De pop ligt in een kneep van het blad, dicht bij of in den omgekrulden bladrand, Het spinsel is 7—10 mM. lang, vuilwit. Het is in vergelijking tot de pop zeer lang, daar de lengte van deze slechts 2— 23 mM. bedraagt. Op het voorhoofd draagt zij drie naar voren gerichte uitsteeksels, Het middelste is dik kegelvormig, spits eindigend, bruin van kleur (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 9 en de beide aan weerskanten daarvan geplaatste zijn ongeveer tweemaal zoo lang en naar elkaar toegebogen, zoodat zij te zamen eenigszins den vorm van een tang hebben. De pop is bleek geelbruin behalve de rug en de zijden van het achterlijf welke bruin tot zwartbruin gekleurd zijn, Sprietscheeden wat korter dan het lijf; achterpooten nog korter. De vleugelscheeden fot ongeveer halfweg lid 5 van het lijf. De sprietscheeden hebben die der pooten tusschen zich in. Lid 2 van het achterlijf met een zeer fijne raspvormige plek aan den achterrand op de rugzijde. Lid 3—6 met bovendien nog een grovere dergelijke plek aan den voorrand; deze laatste wordt kleiner op de leden 5 en 6. Op de rugzijde tusschen lid 1 en 2 een ondiep en tusschen 2, 3 en 4 een dieper kuiltje aan weerskanten naast den binnenrand der vleugelscheeden. De leden 4—7 nemen telkens plotseling in dikte af. De verdikte achterranden der leden zijn bezet met. zeer fiine puntjes. Op de rugzijde twee rijen kortere en in de zijden één rij lange en één rij kortere haren. Van de lange, bruingekleurde haren staan er eenigen naar voren gericht. Laatste lid met fijne, korte, naar achteren gestreken beharing. Achterrand van dit segment aan weerszijden met een lang, recht naar achteren gericht uitsteeksel. Heliozela Sobrinella ın. nov. sp. De vlinder is bijna volkomen gelijk aan de vorige, alleen is hy wat grooter; de vlucht is nl. 6 mM. Verschilpunten zijn verder, dat de onderhelft van het aangezicht en ook de palpen donkerder zijn dan bij de vorige, De voorvleugels zijn zes maal zoo lang als breed en de achter- vleugels wat duidelijker blauw. Aderstelsel als bij de vorige. Duidelijker verschilpunten ziet men in de vroegere toestanden. Lengte der rups 7—9 mM. Het lichaam is barnsteenkleurig en de inhoud schijnt grauwgroen door. Het nekschild is onge- ‘ kleurd, de grenzen der leden sterk ingesnoerd en het lichaam 10 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. daartusschen breedpuntig uitstaand. Geen tepelvormige uitsteeksels in de zijden. Lichaam eerst verbreed tot het 5de lid en daarna langzaam versmald; eindlid rolrond met een week kleurloos vorkvormig aanhangsel, waarvan de steel vrij kort en plat is, terwijl de beide naar weerskanten uitstaande tanden lang zijn en spits eindigen. Hiertusschen vloeien de excrementen uit het lichaam, Geen pooten aanwezig, doch de leden 5—10 met uitstulpingen als bij de vorige soort. Laatste lid met twee spitse tepelvormige uitsteeksels aan weerszijden, De rups leeft op denzelfden boom als die van Praeustella en wel uitsluitend op de bovenzijde. Ook vaak meerdere rupsen op één blad. De mijn is zeer onregelmatig ge- slingerd en verloopt in alle richtingen geheel onwillekeurig, meerdere malen de bladvlakte doorkruizend. Zij is grootendeels moeilijk zichtbaar daar de opperhuid (nog vollediger dan bij de vorige soort) weer op het bladmoes terug valt. De gangen vertoonen zich als 3 à 4 mM. breede, ingedroogde, iets donkerder banden (vooral duidelijk donkerder op de jongere bladeren). Van het oogenblik af, dat men het blad afplukt, blijft de mijn veel sterker met lucht gevuld en is dus veel beter zichtbaar. De excrementen zijn geheel vloeibaar en verspreiden zich door middel van het gevorkte aanhangsel in de breedte door de mijn. Da verpopping heeft plaats in een kneep van het blad als bij de vorige, doch gewoonlijk in de bladvlakte. Het spinsel is minstens 10 mM. lang. De pop is veel korter nl. + 43 mM. Zij gelijkt in vele op- zichten op die van Praeustella. De beide buitenste uitsteeksels op het voorhoofd zijn op 2/3 hunner lengte naar binnen geknikt en van hier af toegespitst, Op dit punt is aan de onderzijde een gekromd haar ingeplant; alleen de punt is donkerbruin. Kleur der pop als bij de vorige soort, doch het lijf niet donker; alleen een paar onscherpe iets donkerder plekken op de leden 3—5, Lid 2 en 3 met raspvormige plekken aan voor- en achterrand; 4—6 alleen met zulke aan den voorrand en deze nemen naar (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 11 achteren af in grootte, Het uiteinde van het lichaam met twee uitsteeksels, welke kleiner zijn dan bi de vorige en een weinig anders gevormd. Vóór dit paar nog een paar dunne doorns, iets meer naar de buitenzijde geplaatst en tusschen de eerste nog twee kegelvormige bultjes. De rugzijde van de eerste leden ook met kuiltjes, Beharing als bij de vorige soort, Gracilaria Eugeniella m. nov. sp. (Plaat 1 fig. 4 en 4a. De meeste der hieronder behandelde Gracilariden hebben dit verschil met de Europeesche soorten gemeen, dat de sprieten duide- lijk langer zijn dan de voorvleugels. Omtrent dit punt schreef de Heer Snellen mij met betrekking tot Gracilaria (Zaratha) Crame- rella Sn. i. l.: «Ik zou er voor zijn de soorten die zich onder- scheiden door sprieten die langer zijn dan de voorvleugels, als een afdeeling van Gracilaria te beschouwen, bij beschrijving der soorten echter altijd de lengte der sprieten vermeldende.» Gracilaria Eugeniella heeft een vlucht van 6 à 7 m.M. Kop in het voorhoofd vrij sterk uitpuilend, glanzend wit be- schubd; achterhoofd en nek iets meer vuilwit met enkele donkere stippen. Het aangezicht is boven grauw, onder wit. Wortellid der sprieten met witte worfel- en grauwe punthelft, de schaft geheel donkergrauw, wat langer dan de voorvleugels. Lip en onderkaak- voelers wit en donkergrauw tot zwart gevlekt n.l. lid 2 met een klein vlekje aan het begin der buitenzijde en met geheel donkere punt. Hier is de beschubbing tevens vrij sterk verbreed. Eindlid even lang als het middenlid met een tamelijk breeden donkeren ring in het midden en een klein vlekje aan de voorzijde bij de punt. Thorax zeer bleekbruin, schouderdeksels met witte, bleekbruine en donkergrauwe schubben. Voorrand der voorvleugels flauw ge- bogen, naar de punt sterker; staarthoek geheel onmerkbaar. Vleugel- punt tamelijk spits, door de beschubbing afgerond schijnende; lengte ruim zes maal zoo groot als de breedte, Grondkleur wit of zeer bleekbruin met talrijke grauwbruine, zelf weer donkerder ge- spikkelde vlekken, 12 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. Ook zou men kunnen zeggen dat de grondkleur donker is en daarover zig-zags gewijs een breede witte band loopt. Van het eerste uitgaande merken we op, dat het wortelveld over ongeveer een vierde des vleugels grauwbruin, iets donkerder gestippeld is en dat de achterrand van dit veld smal zwart begrensd is. Midden in het donkere deel ligt aan den voorrand een wit, naar de vleugelpunt toe eveneens zwart omzoomd vlekje. Aan den voor- rand liggen verder twee der genoemde bruine vlekken, beide onregelmatig halfcirkelvormig en daar tusschen, tegen den binnen- rand een kleinere driehoekige. De eerste twee zijn voornamelijk naar links en rechts, de laatste vlek geheel smal zwart omzoomd. Aan den achterrand een smal donker vlekje, dat soms met de volgende grootere vlek samenvloeit, die schuin over den vleugel verloopt, onregelmatig zwart omzoomd is en tegen den achterrand een wit vlekje bevat. De vleugelpunt is donkerbruin tot zwart, de franje aan den voorrand is kort en van dezelfde kleur als het deel des vleugels waarop zij is ingeplant ; de franje aan de vleugelpunt is in haar wortelhelft zwart, de buitenhelft lichter en weer zwart gepunt. Die langs den achter- rand bruin met twee lichte vlekken, verder langs den binnenrand bleek grijsbruin De achtervleugels zijn gewoon gevormd en grauw gekleurd evenals bij alle volgende Gracilariden. Pooten wit en zwart gevlekt, achterlijf aan de rugzijde grauw met witte spitse punt; de onderzijde met afwisselend breede zwarte en smalle witte schuine strepen. De houding des vlinders in rust is als bij de meeste andere soorten van dit geslacht. Middencel spits als gewoonlijk, ader 2 in haar begin gebogen en onduidelijk, 3 ongeveer midden tusschen 2 en 4, 4 en 5 dicht bijeen, 6 en 7 aan hun voet onduidelijk, vlak naast elkaar ont- springend en dadelijk wat uit één gebogen; 8, 9 en 10 dicht bij elkaar. De eieren zijn evenals bij vele dezer vlinders sterk afgeplat en glimmend; zij worden op de onderzijde der bladeren gelegd, ten getale van 1 tot 5, gewoonlijk 2 op één blad; aan den voet, aan weerszijden der hoofdnerf. (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 13 De jonge rups begint dadelyk hare mijn te boren, welke eerst onregelmatig geslingerd is en zich verheven op de bladoppervlakte vertoont. In het begin liggen de excrementen (over een afstand van 1 à 2 cM.) als een onafgebroken zwarte draad midden in den gang, spoedig echter houdt dit op. De mijn wordt langzamer- hand breeder (£ 3 mM.) en ten slotte naar alle zijden verbreed, tot zij bij de volwassen rups meerder cM., diameter kan bereiken. Zij is onregelmatig van vorm, doch met afgeronde grenzen. Het binnenste bladweefsel wordt weggevreten, terwijl het oppervlakkige blijft bestaan. Van de bovenzijde der bladeren vertoont de mijn zich als een lichte plek, onder als een lichter min of meer ver- heven gedeelte, dat later roodbruin wordt. De rups is volwassen + 4 mM. lang; kop en nekschild zijn kleurloos, de gevorkte lijn smal donker. De kop is breed en kort, naar voren toe wigvormig. Lichaam nagenoeg ongekleurd, inhoud bruingroen doorschijnend. Op de grenzen der leden is het lichaam vrij sterk ingesnoerd, de leden zelf worden naar achteren dunner; laatste lid haast rolrond, meer lang dan breed. Pooten 14; het laatste paar buikpooten ontbreekt. Beharing dun en il, ongekleurd. Vóór het verpoppen krijgt de rups een fraai licht roode kleur. Volwassen zijnde, verlaat de rups de mijn en vervaardigt aan de onder- of bovenzijde der bladeren in een dieper gedeelte daarvan haar spinsel, dat 6 à 8 mM. lang en 3 à 4 mM. breed is, bleek grijsbruin van kleur, met 5 tot 10 witte korrels langs den omtrek. De pop is 3,5—4 mM. lang, bleekbruin, het lijf soms iets roodachtig. Op het voorhoofd een donker gekleurd, naar voren gericht doorntje, waarachter een dito knobbeltje. Vleugelscheeden tot half- weg lid 5 van het achterlijf, Sprietscheeden iets langer dan het lichaam, die der achterpooten tot het eind van lid 6, In de zijden is de huid geplooid. Achterlijfspunt ongekleurd, doorschijnend, afgeknot met een krans van fijne donkere puntjes. De rups leeft op Eugenia (Jambosa) javanica Lam., mal Djamboe Samarang en Eug. aquea Burm., mal. Djamboe ajer. Waarschijnlijk ook wel op andere naverwante Eugenia soorten, 14 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. Gracilaria Barringtoniella m. nov. sp. (Plaat 1, Fig. 5, 5a en 55). De vlinder heeft een vlucht van 53—7 mM. Volgens den heer Snellen is zij verwant aan Gracilaria Albo- marginata Staint., waar het middelste overlangsche derde deel der voorvleugels blauwgrijs is. Het aangezicht is vrij sterk uitpuilend, naar onderen tot op de helft versmald, geheel wit. Achterhoofd donker blauwgrijs tot tusschen de sprieten, Halskraag wat lichter gekleurd en tusschen deze en het achterhoofd een witte dwarsband, door eenige van de zijden naar het midden gerichte schubben gevormd. Palpen lang en dun, geheel wit. Lid 3 langer dan 2; bijpalpen eveneens ge- kleurd, ongeveer een derde van de lengte der lipvoelers. Sprieten anderhalf maal zoo lang als de voorvleugels. Wortellid en eerste schaftlid geelbruin, schaft overigens licht blauwgrijs. De "voor- vleugels zijn naar achteren toe zeer weinig verbreed; de punt is vrij stomp; hunne lengte zeven maal de breedte, Zij hebben cene donkerbruine teekening op eenen witten grond; doordat echter de donkerbruine vlekken gedeeltelijk door eene dunne witte beschubbing bedekt zijn, doen zij zich op het eerste gezicht donker blauwgrijs voor. Van die vlekken komen er vier in lengte- richting regelmatig over den vleugel verdeeld voor. Die in het wortelveld is het langst aan den voorrand en beslaat ongeveer twee derden der vleugelbreedte; zij is aan haar binnen- rand uitgesneden en aldaar niet zeer scherp begrensd. Het grootste gedeelte is met een laag doorschijnende witte schubben bedekt, alleen langs haren achterrand gewoonlijk niet, Deze achterrand is vrij recht en verloopt nog al schuin over den vleugel, De volgende vlek loopt met hare lengte-as eveneens schuin en isin het midden het breedst. Wortelwaarts is zij gewoonlijk vrij recht, naar de andere zijde boch- tig. Soms is zij ter plaatse van de vleugelvouw sterk versmald of zelfs geheel doorgesneden, De derde vlek is het kleinst en reikt slechts tot het midden der vleugelbreedte; zij is onregelmatig van vorm en aan den voorrand uitgesneden zoodat daar een klein wit vlekje ontstaat. » (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 15 De vorm dezer drie vlekken is vrij sterk aan variatie onder- hevig: zoo smelten de laatste twee vaak min of meer samen. (PI. 1, fig. 5c). Ook komt er voorbij de derde vlek aan den voor- rand meestal een kleine donkere stip voor, Soms is deze zelts op den eenen voorvleugel voorhanden en op den anderen niet, De vierde groote vlek ligt op de vleugelpunt en is wortelwaarts zwart, franjewaarts donkerbruin met een langzamen overgang daar tusschen. Deze vlek is nooit met een laag witte schubben bedekt en doet zich daarom direct in haar eigenlijke kleur voor; zij is wortelwaarts uitgesneden en strekt zich langs den achterrand ongeveer 2 maal zoover uit als langs den voorrand. Langs den achterrand zet zich de bruine kleur wat lichter op den franjewortel voort; aan de voorrand en de punt blijft de franje wit en alleen haar uiterste grens vertoont eene smalle donkerbruine dwarslijn, Langs den achterrand is de franje aan hare punthelft wit en de grens tusschen dit en het bruine of grauwe deel is gezwaaid. Langs den binnenrand is zij geheel grauwbruin, Achtervleugels en hunne franje eveneens van deze kleur; alleen de uiterste vleugelpunt en de franje aldaar zijn wit. Zij zijn als ge- woonlijk zeer smal (10 tot 11 maal zoo lang als de breedste plaats des vleugels) en de franje aan den staarthoek 5 maal zoo lang als de vleugel in het midden. Thorax in de voorhelft driehoekig donkerbruin met een laagje witte schubben bedekt en aan den achterrand wit omzoomd. Achterlijf wit, op het begin van den rug lichtgrauw beschubd, met lang en spits eindlid. Buikzijde wit met lichtbruine schuine strepen. Heupen en dijen wit, van de knie af alle pooten licht en donker gevlekt. Achterschenen met grove witte haren aan de rug- zijde; gewoon gespoord, In de voorvleugels is de middencel langwerpig driehoekig, naar den achterrand vrij breed; de dwarsader in tegenstelling met de andere hier behandelde soorten recht en steil; de beide hoeken wat afgestompt. Ader 2 aan haar begin gebogen en onduidelijk; 3, 4 en 5 dicht bij elkaar, duidelijk; uit den binnenrandshoek der middencel ontspringende, 6. 7 en 8 uit de dwarsader, 6 en 8 aan 16 (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. hun begin, 7 geheel onduidelijk en vrij ver van 6 en 8, 9-44 duidelijk, 2-6 in den achterrand, 7-14 in den voorrand nitloopend. Achtervleugels gewoon geaderd. Het ei is 0.6 mM. lang en 0.45 mM. breed, ovaal, sterk afge- plat, kleurloos met glimmende schaal en ligt op de bovenzijde der bladeren, gewoonlijk dicht aan den bladrand. Aan den onderzijde «van het blad is zijn plaats te herkennen aan een kleine zwelling daarvan. De rups is 5—6 mM. lang, nagenoeg ongekleurd ook de kop en het nekschild. Alleen de inhoud schijnt döör en geeft de rups een vuil-groene tint. De kop is wigvormig, bij de monddeelen het platst. Het lichaam is geheel ongeteekend en glad. Tusschen de geledingen matig ingesnoerd; op deze uitsteeksels staan ongekleurde haren. In de zijden ziet men tepelvormige uitsteeksels en ook in- deukingen. zoodat daar de huid oneffen is. De laatste ringen zijn versmald; het eindlid dun, haast rolrond. In haar jeugd is de rups vrijwel hetzelfde, alleen is het lichaam ter plaatse van den eersten ring het breedst en loopt reeds van daar af naar achteren smaller toe. De rups mineert in de jongere bladeren van Barringtonia spicata Bl. jav. Poetat, een in de omstreken van Pekalongan vrij algemeene boom. De mijn is in den beginne smal en vrij sterk geslingerd, vlak onder de opperhuid van het blad verloopende, later is zij vrij groot, onregelmatig, blaasvormig. De rups vreet in dit gedeelte eerst het middelste weefsel weg en laat het oppervlakkige onaangetast; dit wordt eerst later afgeschaafd, waardoor de mijn duidelijker zicht- baar wordt. De opperhuid wordt dan spoedig droog en bruin van kleur. Vöör de verpopping verlaat de rups hare mijn en maakt aan den voet van hetzelfde of een nabijzijnd blad aan de onderzijde, gewoonlijk vlak naast de hoofdnerf een langwerpig lichtbruin spinseltje (lengte 8—10 mM., breedte 2—3 mM.). Aan de kopzijde wordt in den vorm een klein schuin oploopend dwarswandje gesponnen, waartegen de pop zich bij het uitkomen op werkt, om het bovenvliesje te kunnen doorboren. Dit is bij alle hier behandelde soorten aldus. (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 17 Op het bovenvlies vindt men aan den rand steeds 4 of 5 helder witte korrels, en verder is het bezet met talrijke fijne bruine stekeltjes. De pop is slank, met de sprietscheeden mede 5—6 mM,, licht- bruin met spoedig zwart wordende oogen. Op het voorhoofd staat een kort, spits, donker gekleurd stekeltje op een kleine verheven- heid. De buitenzijde is lichter dan de rug; sprietscheeden achter het lif uitstekend over een lengte van + + van het lichaam. Achterpootscheeden van de vleugelpunt af vrij en tot even over het midden van het laatste achterlijfslid reikend; scheeden der middenpooten tot bijna aan de vleugelpunt; vleugelscheeden tot aan de helft van het 5de achterlijfssegment reikend. Laatste achterlijfs- ring ongeveer zoo lang als twee andere. In de zijden loopt een strook waarin de pophuid fijn geplooid is; hierin staan de stigmata. De afscheidingen tusschen de laatste 4 ringen vrij breed donkerder gekleurd, Gracilaria Diffluella m. nov. sp. (Plaat 1, Fig. 6 en 6a). Vlucht des vlinders 9—11 mM. Voorhoofd sterk uitpuilend. Kop, thorax en schouderdeksels effen bleek bruingeel, aangezicht beneden wit. Palpen dun, 2 maal zoo lang als de kop, bleek grijsbruin, aan hunne achterzijde smal wit; bijpalpen wit met donkere punt, ongeveer half zoo lang als het eindlid der lipvoelers. Eindlid korter beschubd dan het vorige. Sprieten + 1,7 maal zoo lang als de voorvleugels, grijs van kleur. Voorvleugels 9 maal zoo lang als breed, tot ongeveer een derde even breed, daarna langzaam versmald en zeer spits eindigende. De voorrand der franjehelft is iets ingebogen. Grondkleur dezelfde als van kop en thorax; de wortelhelft wat lichter dan de franjehelft. De teekening bestaat in hoofdzaak uit drie vuilwitte, iets schuine en vrij breede dwarsbanden in de franjehelft des vleugels; verder is de voorrand tot ongeveer een derde smal zwart en daarna tot aan den eersten witten dwarsband smal lichtgrijs, De binnenrand Tijdschr. v. Entom. XLVII. 2 18 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. is tot één derde smal lichtgrauw en daarna in de breedte tot aan de vleugelvouw en in de lengte tot even vöör den eersten dwars- band nog bleeker dan de grondkleur. De witte dwarsbanden zijn niet scherp begrensd, de uiterste vleugelpunt is iets lichter. De franje, welke aan den voorrand slechts zeer smal is, vertoont aan de vleugelpunt en wat meer naar binnen een bleeker kleur dan de vleugel. Nog meer naar binnen wordt zij aan hare punthelft vrij donkergrauw en aan hare wortelhelft bleekbruin. De achtervleugels zijn gewoon gevormd; de franje aan den staart- hoek is zes maal zoo lang als de vleugelbreedte in het midden. Beide zijn bruingrauw van kleur, aan de vleugelpunt zeer weinig lichter. Onderzijde der vleugels donkergrauw met lichtbruine punt. Ook het achterlijf vertoont op den rug dezelfde donkergrauwe kleur. Het is vrij lang en dun en aan de onderzijde bleekgrijs gekleurd ; de pooten zijn licht gekleurd; alleen de voorschenen aan hunne binnenzijde donkergrauw, de achterschenen met lange lichtbruine stekels aan de rugzijde. De tarsen zijn grauw en wit geringd. Het aderstelsel is in hoofdzaak als bij de volgende soort. Het ei wordt gewoonlijk gelegd op de bovenzijde der bladeren en wel vaak aan den voet. Het is + 0.7 mM. lang en + 0.5 mM. breed, sterk afgeplat. De mijn is eerst nog geen halven mM. breed, min of meer geslingerd, vaak plaatselijk tot een ronde plek van 3—1 cM. verbreed en daarna weder gangvormig. De rups vreet vlak onder de opperhuid en laat alleen deze over. De excrementen liggen in het begin als zwarte stippen op eenigen afstand van elkaar. De afstand wordt grooter met het groeien der rups; terwijl hij eerst 1—15 mM. bedraagt, is dit later 5 à 10 mM, Is de rups + 3 mM. lang, dan begint zij de mijn voorgoed blaasvormig te verbreeden, waardoor deze meerdere cM. middellijn kan verkrijgen; daarna wordt ook het onderliggende bladweefsel aangetast, zoodat alleen de beide opperhuiden overblijven. De excrementen liggen thans in één groep in het midden der mijn. Meermalen vindt men twee rupsen in ééne mijn. (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 19 Bij een lengte van 2 à 3 mM. is de rups oranjekleurig, glimmend met zeer platten wig- en liervormigen kop (dit laatste door de sterk verbreede kaken.) Kop en eerste twee leden breed, daarna versmalt het lichaam naar achteren toe regelmatig. Tusschen de segmenten is het, vooral naar het achtereinde toe, sterk ingesnoerd. De ruglijn is donker en aan weerszijden daarvan draagt elk lid een kort zwart haartje. Van de ware pooten zijn twee paar in rudiment aanwezig n.l. als twee uitstulpingen der huid, die wille- keurig ingetrokken kunnen worden. Van de valsche pooten is er op dezen leeftijd geen een aanwezig. Bij verontrusting schudt de rups het vooreinde lichaam snel heen en weer. Bij een lengte van + 5 mM. is de rups wat donkerder oranje ; de kop is veel minder plat en de kaken steken minder naar voren uit. De kop is glimmend, het lichaam dof en vooraan nog steeds het breedst. Op het lichaam thans meerdere haartjes n.l. op den rug twee paar en in de zijden nog vier afzonderlijke. De ware pooten zijn thans alle aanwezig en de buikpooten op het achterste paar na. De volwassen rups is + 8 mM. lang, fraai vuurrood; de kop is betrekkelijk klein, lichtbruin; het lichaam naar achteren toe versmald, De huid is glimmend met verscheidene indeukingen. Overigens als bij de jongere rups. Voor de verpopping verlaat de rups hare mijn, om op de boven- zijde der bladeren, op de middennerf of in een deuk een ovaal spinseltje te maken. Dit is 10 à 11 mM. lang, 5 4 6 mM. breed, licht bruingrijs met eenen smallen, iets donkerder rand; aan het kop- en staarteinde, midden op het spinsel een rond, lichtgrijs kogeltje (laatste excrementen?) Het spinseltje is van talrijke zeer fijne stekeltjes voorzien. De pop is 5—6mM lang, met de sprietscheeden mede 8 à 9 ınM., slank van vorm en oranjekleurig. Op het voorhoofd een naar voren gebogen plat driehoekig donkerbruin uitsteekseltje en daar- achter een niet donker gekleurd knobbeltje, De sprietscheeden steken de halve lichaamslengte achter het lijf uit. Aan hun uiteinde zijn zij wat donkerder gekleurd. De vleugel- scheeden reiken tot halfweg den vijfden ring van het lijf, de 20 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. scheeden der achterpooten tot halfweg het laatste segment. De laatste drie leden hebben den vorm van een’ verrekijker, de breedte neemt nl, plotseling af bij elk lid, In de zijden is de huid geplooid. Het achterlijf draagt eenige rijen lichte, dunne haren. Achterlijfs- punt afgeknot, met een krans van donkere puntjes. De rups leeft in de bladeren van Zerminalia Catappa; L., jav. Ketapang. Gracilaria Glutella m. nov. sp. (Plaat 4, fig. 7 en 7a). Vlucht 6—8 mM. Zeer na verwant aan de vorige, ook wat de vroegere toestanden betreft. Kop en monddeelen als bij Diflluella gevormd; van de palpen lid 2 naar buiten groenachtig bruin, binnenzijde wit beschubd, eindlid van voren donkergrauw, van achteren licht; de bijpalpen aan de buitenzijde donkergrauw, naar binnen licht. Kop glanzend geelgroen of bruingroen, alleen het ondereinde van het aangezicht wit. Sprieten ongeveer 14 maal de voorvleugels, het wortellid groen, de rest grauw. Thorax en schouderdeksels groen, wat meer grauw dan de kop. Voorvleugels met rechten voor- en binnenrand, zij beginnen van het begin af in breedte langzaam af te nemen en dan plotseling op ongeveer drie kwart van de vleugellengte. De punt is spits. Vleugellengte bijna negen maal de breedte. De voorvleugels zijn in lengterichting afwisselend groen en wit gekleurd. De wortel is smal groen, daarop volgt een breede glanzend zuiver witte band, welks voorrand zeer smal zwart is, daarna een nog iets breedere glanzend groene band, welke in de vleugelvouw het lichtst en naar den voor- en binnenrand iets donkerder is. Thans volgt een iets minder breed wit veld van welks grens af de vleugel sterk begint te versmallen tot aan de punt toe. Dit geheele deel is grauwgroen, naar de punt iets donkerder wordende en aan den achterrand en de punt met een wit vlekje; het laatste is gewoonlijk zeer klein, De groene kleur der voorvleugels is niet altijd zoo frisch als op de afbeelding. (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 21 De franje begint aan den voorrand langs laatstgenoemd donker veld en is zeer kort. Die aan den achter- en binnenrand is vrij donker bruingrauw met lichtbruine wortelhelft. De achtervleugels zijn weer zeer smal en evenals hunne franje grauw van kleur. Alleen langs den binnenrand is de franjewortel lichtbruin. Onder- zijde der vleugels donkergrauw met zwak doorschemerende teekening. Het achterlijf is aan de rugzijde aan het begin grauw, naar de punt lichter en in wit eindigende; onder is het zilverwit. De De pooten zijn gedeeltelijk zilverwit, licht groenachtig en grauw van kleur. De achterscheenen op de rugzijde met lange grauwe stekels, de tarsen met smalle lichte en breedere grauwe ringen !). De houding van dezen vlinder en van de voorgaande soort is gewoon, echter houden zij het lijf voortdurend in op en neer schuddende beweging wat geen der andere soorten vertoont. De eieren worden ten getale van 1 tot 5, soms nog meer op één blad verspreid en wel op de bovenzijde, gewoonlijk dicht bij den rand. Zij zijn als bij alle behandelde Gracilariden plat en ovaal van vorm, met glimmende bovenschaal. De jonge rups vreet hare mijn vlak langs den bladrand en de mijn blijft smal over een lengte van 10—25 mM., daarna wordt zij breeder gemaakt. Ook hier blijft de rups in den eersten tijd vlak onder de opperhuid om pas later het onderliggende weefsel aan te tasten, In het smalle deel der mijn liggen de excrementen als een breede band in het midden, welke bij sterkere vergrooting blijkt te bestaan uit fijne dwarse boogvormige lijntjes. Ook in het breedere deel der mijn worden de uitwerpselen zoolang die nog vloeibaar zijn, aldus tegen de binnen zijde der opperhuid gedeponeerd; later als zij vast zijn liggen zij bij groepjes in de mijn verspreid. De rups heeft in uiterlijk veel van die van Diffluella. In jongen toestand is zij echter kleurloos met groenen inhoud; 1) Wat het aderstelsel betreft, zoo zijn ader 2 en 3 als bij Zugeniella doch zij ontspringen vroeger aan de onderste middenader. Ader 4, 5 en 6 dicht bijeen; 5 en 6 haast uit één punt; 7 en 8 gesteeld, beide in den voorrand uitloopend, 9 en 10 vrij van elkaar. 22 (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. zij kan evenals deze ook buiten de mijn vrij goed loopen. De pooten zijn bij de jonge rups ook afwezig Volwassen is de rups slechts 5 mM. lang, ook fraai rood ge- kleurd, echter donkerder dan die van Diffluella, Kop eveneens wat donkerder bruin. De geheele bouw is als bij de vorige, de deukjes in de huid talrijker. De rups maakt haar spinseltje, dat 7—8 mM. lang, 4—5 mM. breed en ovaal van vorm is, op de bovenzijde der bladeren, ge- woonlijk op de middennerf; soms ook in een deuk van het blad. Het is roodbruin van kleur, + 7 mM. lang en + 3 mM. breed. Op de bovenvlakte, dicht aan den rand, aan kop- en staarteinde twee lichtgrijze, donkerbruin omgeven korreltjes. Het spinsel is met fijne stekeltjes bezet, welke vooral naar de uiteinden toe, in vrij regelmatige rijen gerangschikt zijn. Pop gelijkend op die der vorige soort, echter anders gekleurd nl. het achterlijf dof zeegroen en de rest glimmend bruingroen. Spriet- scheeden + 1 mM. achter het lijf uitstekend; die der vleugels tot even voorbij den achterrand van lid 5, Achterpootscheeden ge- middeld even lang als het lyf Dit laatste in de zijden wat ge- zwollen en de huid geplooid. Plooien tusschen de segmenten smal licht, ruglijn donker. Achterlijfspunt afgeknot kegelvormig met een krans van donkere puntjes aan het eind. Voedsterplanten zijn Semecarpus heterophylla Bl, jav. Ingas en Gluta Rengas L., jav. Aengas, twee vrij veel op elkaar gelijkende en verwante boomsoorten, welke beide een giftig sap bezitten. Gracilaria Soyella m, nov. sp. (Plaat 2 Fig. 1 en 1a). Vlucht 8—9 mM. Volgens den heer Snellen is de vlinder ver- want aan Gracilaria elongella. Kop en monddeelen zijn gewoon gevormd (zie Pl. 2, fig. 1a). Grondkleur van kop, thorax en voorvleugels glanzend lichtbruin met een’ violetten weerschijn, vooral op de vleugels. Beschubbing op het voorhoofd over de sprietwortels verbreed; in den nek vormt zij een kraag. Aangezicht veel lichter n.l. oker- (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 23 kleurig evenals de onderzijde van het achterlijf en de heupen der achterpooten. Palpen van dezelfde grondkleur doch plaatselijk met donkere schubben gemengd en wel aan de voorzijde van lid 2 en de punt van het eindlid. Bijpalpen wat bleeker. Sprieten ongeveer zoo lang als de voorvleugels, aan hun begin lichtbruin, verder op meer grauw gekleurd. Voorvleugels lang en smal (lengte = 8 maal de breedte); de randen loopen voor een groot deel evenwijdig, de spitse punt is door beschubbing geheel afgerond. Voorvleugels met bruine beschubbing op een iets lichteren grond en fijne zwarte stippen langs den voorrand. Deze kunnen echter in aantal sterk varieeren, soms zelfs geheel afwezig zijn. In de wortel- helft des vleugels zijn zij gewoonlyk het duideljkst. De vleugel- punt is vaak wat donkerder en de voorrrand van dit deel wat lichter dan de grondkleur der vleugels. Franje aan de vleugelpunt . tot ongeveer haifweg den achterrand uit spatelvormige schubben bestaande; de wortelhelft is grauw, de punthelft wat lichter met twee of drie donkere deelingslijnen, waarvan de binnenste het duidelijkst is. De buitenste volgt den zoom der franje. Overige franje haarvormig. Achtervleugels grauw met iets lichtere franje; gewoon gevormd. Onderzijde der vleugels grauw, aan den voorrand der voorvleugel- punt lichtbruin. Aderstelsel der voorvleugels niet zeer overeenstemmend met dat van Zlongella in fig. 405 van Snellen’s Microlepidoptera van Nederland. De middencel is aan den achterrand vrij recht afgesneden ; ader 3—6 ontspringen dicht bij elkaar en 4 en 5 uit één punt, 7 en 8 zijn niet gesteeld en staan ver van elkaar, ongeveer even ver als van 6 tot 9. Voor- en middenpooten donkergrauwbruin met witte tarsen; de leden dezer laatste donker gepunt (op de voortarsen donkerder dan op de middentarsen.) Middenschenen door beschubbing verbreed. Achterpooten geheel lichtbruin. Achterlijf aan de onderzijde oker- kleurig, boven en ter zijde grauw. Staartpluim lichtbruin. De volwassen rups is dof lichtgroen van kleur met glimmend lichtbruinen kop en donkeren darminhoud, de huidplooien vertoonen 24 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. zich bij samentrekking van het lichaam tusschen de geledingen als witte dwarsbanden. Op de rugzijde staan vier haren in de hoek- punten van een trapezium; in de zijden nog drie op elk lid; de laatste twee leden zijn versmald. Pooten 14. Zij leeft in de bladeren van Soya hispida Mönch, Jav: Ratjang Redeleh. De jonge rups maakt ergens in de bladvlakte van een jong blad, een kleine blaasvormige mijn, van onregelmatigen vorm, meestal nog geen cM. lang. Het blad kan op deze plaats niet uitgroeien, zoodat er een plooi ontstaat. Het bladmoes wordt geheel opgevreten en de beide opperhuiden blijven over. Op de bovenzijde zijn de bladnerven zwart geworden; de zwarte excrementen liggen in een groep in de mijn. Is de rups half volwassen. dan verlaat zij hare mijn. Zij is nu pl.m. 4 mM. lang, licht vuil groen van kleur met donkeren inhoud. De eerste drie leden overdwars vrij sterk geplooid. Tot aan de verpopping leeft zij verder in den opgerolden top van het blad. Eerst wordt deze éénmaal omgevouwen en al naar mate de rups groeit geschiedt dit meerdere malen. De uiteinden worden steeds dichtgesponnen. Het blad wordt alleen aan de onderzijde afgeschaafd en de nerven blijven over. De excrementen, vermengd en aaneengesponnen met de haren van het blad, liggen in het midden van het kokervormige gedeelte. Is de rups volwassen dan vervaardigt zij, gewoonlijk op een nabijzijnd, soms op hetzelfde blad, aan de onderzijde in een ondiepe kneep daarvan haar spinsel, Daartoe wordt het blad op de uitge- kozen plaats eerst door een paar platte dradenbundels gleufvormig toegehaald. Het spinseltje is 6 à 7 mM. lang en bijna 2 mM. breed; in uiterlijk afwijkend van dat der andere hier behandelde soorten. Het bovenvlies is n.l. doormengd met haren van het blad en sterker glanzend; het is dun perkamentachtig, niet zeer effen van oppervlak, wit gekleurd, smal ovaal en zonder witte korrels op zijn bovenvlak. De pop is met de sprietscheeden = 5 mM. lang, lichtbruin van kleur; het voorhoofd draagt een donkerbruin stekeltje, doch (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 25 zonder knobbeltje daarachter, Sprietscheeden een eindje achter het lijf uitstekend. Zij hebben de pootscheeden tusschen zich in. De vleugelscheeden welke over hun distale helft ongekleurd zijn, reiken tot aan den achterrand van lid 5, De achterpootscheeden zijn zoo lang als het lijf. Lid 2 van het achterlijf met vele, uiterst fijne, lid 3-7 met sets grovere, naar achteren gerichte bruine stekeltjes. De afscheidingen tusschen de segmenten 4-8 zijn roodbruin, lid 7 en 8 zijn plotse- ling smaller dan de vorige, het laatste ongekleurd met een krans van donkere puntjes aan het einde. Achterlijf op den rug en in de zijden telkens met twee rijen haren. | Gracilaria Protiella m. nov. sp. (PL. 2, Fig. 2). Deze soort is in alle opzichten zeer na verwant aan Soyella. De vlucht is iets grooter, nl. van het 2 8.5—9.5 mM. en van den d 7—8 mM. De bouw van den vlinder is geheel gelijk aan dien van de vorige soort. De beschubbing van den schedel is grauw met staalblauwen glans, over den wortel der sprieten verbreed. Aangezicht naar be- neden lichter, doch niet okerkleurig zooals bij Soyella. De palpen en onderkaaktasters gewoon gevormd, met donker gespikkelde beschubbing. Hun achterzijde is lichtbruin, aan den wortel van het eindlid zwart. De sprieten, welke bijna anderhalf maal zoolang zijn als de voorvleugels, zijn grauw met lichteren wortelhelft; het wortellid is donker, Nek, thorax en schouderdeksels glanzend groen met een iets bruinen tint. Voorvleugels nog wat groener en bij den ¢ frisscher gekleurd dan bij het 2. Zij zijn voor het grootste gedeelte éénkleurig en vertoonen een sterken, eenigszins blauwen glans. Langs den voorrandswortel en den achterrand zijn zij donker- grauw; dit laatste deel is vlekkig, licht en donker en loopt naar den voorrand geleidelijk lichter uit. Verder loopt langs den voorrand een rij duidelijke zwarte stippen, op ongelijke afstanden van elkaar 26 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. en sterk varieerend in aantal. Aan den voorrandswortel en even over het midden van dezen rand staat meestal een grootere, on- scherp begrensde donkere vlek; ook in het wortelveld soms een paar zwarte stippen. Over het algemeen vertoonen de 22 talrijker vlekken dan de dd, Zoo ziet men er langs den achterrand bij de eersten ook meestal eenige (echter minder duidelijk). Franje der voorvleugels als bij de vorige soort; haar wortel flauw licht en donker geschakeerd. Aderstelsel niet geheel als bij de vorige, 7 en 8 nl. kort gesteeld, beide in den voorrand uitloopend. Achtervleugels als bij Soyella; de onderzijde der voorvleugels is grauw, de voorrand der franjehelft smal bleekbruin, naar de punt breeder wordende. De achtervleugels aan de onderzijde met iets lichtere punt. Pooten als by de vorige, de middenschenen door beschubbing sterker verbreed Achterheupen okergeel, achterlijf aan de onderzijde lichtbruin. De houding des vlinders is schuin opgericht, de voor- en midden- pooten vlak tegen elkaar, het voorlijf ondersteunend. De rups leeft op Protium javanicum Burm. (Zie onder Phyllocnistis minimella ). Zij is = 7 mM. lang. De kop is kleurloos, niet doorschijnend, zwak glimmend. Het lichaam is afgezien van den darminhoud eveneens gekleurd of iets meer geelachtig; deze laatste is zwartbruin. Even voor het verpoppen, door het ledigen van den darm is de rups veel lichter van kleur. Op de rugzijde ziet men op elk lid twee overdwarse, lang ovale, iets verheven plekken (bij de geheel volwassen rups minder duidelijk.) Verder zijn kop en lichaam spaarzaam met matig lange haren be- kleedt. Pooten als gewoonlijk 14. De jonge rups mineert de jonge blaadjes aan de onderzijde; eerst is de mijn gangvormig, direct onder de opperhuid, de excrementen liggen hierin als een zwarte draad in het midden. Zij begeeft zich spoedig naar den bladrand, waar de mijn breeder en de rand naar beneden om- geslagen wordt. Hierin vreet de rups van het eene uiteinde afbeginnende, den binnenwand van het blad uit. Zij is in dit stadium dof wit, (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 27 Ongeveer 3 mM. lang zijnde, verlaat zij hare mijn om een nabijzijnd blad op te vouwen tot een vrij regelmatig, eenigszins gerekt viervlak, en hierin verder te leven. Het blad openmakende ziet men de binnenzijde geheel fijn gestippeld door afgebeten plekjes en gedeeltelijk opgevreten. In het begin van haar leven hier is de rups lichter van inhoud dan later en meer groenachtig. De pop is dof vuilwit, iets groenachtig; met de sprietscheeden tot 63 mM. lang. Het voorhoofd draagt een dik spits uitsteekseltje. . De sprietscheeden zijn vrijwel langer dan het lijf, die der vleugels reiken tot halfweg lid 5 van het lijf, de achterpooten tot halfweg lid 7. Rugzijde van het achterlijf op alle leden, behalve het eerste en het laatste geheel bedekt met fijne, naar achteren gerichte bruine stekeltjes; het laatste lid is kleurloos, doorschijnend. Op lid 3 is de rug vrij sterk ingedrukt. De pop is zeer levendig; het achterlijf is vaak in snel trillende beweging. Op een blad van dezelfde of van een onder den boom groeiende plant, wordt het + 11 mM. lange spinsel gemaakt in een diepe gleuf. Van het witte spinsel zelf is daardoor weinig zichtbaar. Gracilaria Grisella m. nov. sp. (Plaat 2, fig. 3 en 34). Vlucht 2 7, ¢ 6 mM. Kop vrij groot, voorhoofd en aangezicht tamelijk sterk vooruit- stekend; het eerste grauwwit, het laatste veel donkerder, mel een geelgrijs lijntje, dat van even onder het wortellid der sprieten, van den rand der oogen uit naar voren loopt. De palpen tusschen lid 2 en 3 stomp gebroken, deze beide leden zelf slechts zwak ge- bogen. De beschubbing van het middenlid naar het einde toe breeder en hier eenige spitse punten vormend; de voorzijde is geheel bleek grijsgeel, de buitenzijde alleen aan het begin, terwijl zij naar de punt toe geleidelijk breeder donkergrauw wordt. Eindlid iets korter dan het vorige, ook donkergrauw. De beschubbing aan den wortel der palpen is zuiver wit. Bijpalpen evenals de lipvoelers in leven opgericht; zij zijn onge- 28 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. veer half zoo lang als deze, dun en spits; over hun wortelhelft licht, en de punthelft donker gekleurd. De sprieten zijn 11 maal zoo lang als de voorvleugels, effen grijs van kleur. Wortellid geelgrijs met twee overlangsche donkere lijntjes aan de voor- en bovenzijde. Achterhoofd grauw, oogen aan de bovenzijde smal vuilwit omzoomd. Halskraag niet zeer gladge- streken, grijs met links en rechts een witte zoom. Thorax grijs met een smal vuilwit langslijntje in het midden en als vervolg op den zoom der oogen en van den halskraag nog twee dergelijke gebogen strepen, die naar achteren smaller worden en convergeeren. Voorvleugels zeer lang en smal, ongeveer 8 maal zoo lang als breed. Voorrand even voor het midden zwak naar buiten gebogen. Overigens van het begin tot ongeveer viervijfden vrijwel even breed. De punt is spits, door de beschubbing afgerond schijnende en iets snavelvormig gebogen. Grondkleur blauwgrijs tot muiskleurig; aan den vcorrand, even over het midden donkerder en meer bruin van tint. Tot hier toe is de vleugel effen gekleurd, de vleugelpunt is als volgt geteekend: op de plaats waar de vleugel begint te versmallen zien we één, soms twee onduidelijke schuine lichte dwarslijntjes; daarna een in het midden naar buiten gebroken breeder en lichter dito en ten slotte een derde gebogen licht grijs dwarslijntje even vöör de zwarte vlek op de vleugelpunt, welke vlek zelf naar binnen lichtgrijs, naar buiten donkergrauw omzoomd is. De lichte dwarslijnen zetten zich op de franje aan den voorrand voort, de tweede eveneens op de franje aan den achterrand. Tusschen de dwarslijnen is de grondkleur van den vleugel meer geelbruin, en zij wordt daar tegenaan donkerder. De vleugelpunt draagt een schuin naar buiten en naar achteren gericht staartje, dat aan zijn buitenhelft donker en binnen licht gekleurd is. De franje begint aan den voorrand op tweederden doch blijft vrij kort en grof. Aan de vleugelpunt komt ten eerste een licht gekleurde haarvormige langere franje voor en daar bovenop een korte, don- kerder gekleurde schubvormige, welke zich in het staartje voortzet. Het haarvormige deel zet zich een eindweegs langs den achterrand (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 29 voort. Hier valt echter veel meer een dichte franje op, welke aan de punt donkerbruin, aan den wortel lichter gekleurd is en zich voortzet- tot genoemde tweede lichte dwarslijn, waar zij plotseling ophoudt. Haar achterrand is vrij sterk gebogen. Deze franje ligt soms plat tegen den achterrand des vleugels. Overigens ig de franje langs den binnenrand van dezelfde kleur als de voorvleugels. De achtervleugels zijn iets lichter dan de voorvleugels, zeer smal .en zwak gebogen. Op de plaats waar zij plotseling breeder worden dragen zij aan hunnen voorrand een bosje gebogen, vrij breede donkere haren. De franje aan den staarthoek is ongeveer 12 maal zoo lang als de vleugelbreedte in het midden; zij is van dezelfde kleur als de vleugel. Onderzijde der vleugels als de bovenzijde ge- kleurd, met een paar witte vlekjes aan de voorvleugelpunt. Pooten geheel glad beschubd, overlangs grijsgeel en donkerbruin gestreept, elk lid der tarsen met een witte punt. Sporen donker- bruin met lichte punt. Achterljf van boven grijs, van onder bruin en wit schuin gestreept. De houding des vlinders is als die van andere Graci- lariden. Aderstelsel onvolledig; .voorvleugels met drie aderen in den achter- rand en 5 in den voorrand, De ru ps is + 4 mM. lang, helder geelgroen; kop en nekschild glimmend. de eerste ongekleurd. Overigens is het lichaam geheel dof, matig sterk ingesnoerd en naar achteren vrij sterk versmald. De leden 2 en 3 met eènige dwarse plooien. Zeer verspreid staan enkele witte haren. Pooten 14. De rups leeft in de bladeren van Mimusops Elengi, jav. Tandjong. Het ei wordt gewoonlijk naast de hoofdnerf op de onderzijde der bladeren gelegd. De jonge rups maakt dan een smalle mijn, die eerst een eindweegs de hoofdnerf volgt en daarna in den bladrand uitloopt; deze wordt dan naar beneden omgeslagen en in dit deel leeft de rups tot zij volwassen is. Nadat het blad omgeslagen is, begint zij het bladmoes aan het eene einde der vouw weg te vreten, terwij] alleen de opperhuid overblijft. In het smalle begin der mijn liggen de roodbruine ex- 30 (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTEKA VAN JAVA, crementen, als fijne korrels in één lijn midden in den gang. Bij aanraking beweegt zich de rups levendig, Voor de verpopping verlaat de rups hare woning en vervaardigt op de onderzijde naast de hoofdnerf, of op de bovenzijde, midden op deze, haar spinsel. Ook vindt men het wel, op onder den boom staande andere planten. Dit is gevormd als van de andere beschre- ven Gracilariden en heeft op zijn oppervlak eenige witte korrels. De pop is + 4 mM. lang, bleekgeel, de laatste drie achterlijfs- ringen citroengeel. Uitsteeksels op den kop ongeveer als bij Graci- laria diffluella. Vleugelscheeden tot den achterrand van lid 5 van het achterlijf. Sprietscheeden een weinig langer dan het lyf; zij liggen niet tegen elkaar, doch hebben de achterpootscheeden tusschen zich in. Pyroderces Albimaculella m. nov. sp. (Plaat 2, Fig. 4, 4a en Ab). Vlucht van den d + 11 en van het 2 + 15 mM. Deze en de volgende soort vertoonen veel overeenkomst met Pyroderces leucatella Snellen (Tijdschr. v. Ent. dl. 44, p. 93), zoowel wat bouw als wat teekening aangaat. Kop wit, op het voorhoofd iets geelachtig, glad beschubd, in den nek donkerbruin; plat en breed van vorm. Voorhoofd sterker uitpuilend dan bij Leucatella. De palpen zijn ongeveer 25 maal zoo lang als de kop, het middenlid in tegenstelling met dat van Leucatella nagenoeg niet naar boven toe niet verbreed, Lid 3 langer dan 2, zeer dun en spits. Het middenlid is lichtbruin beschubd, aan de voorzijde iets lichter, aan den wortel en de punt smal wit. Eindlid aan den wortel rondom vuilwit, verder de voor- en binnenzijde donkerbruin en de rest wit. Bijpalpen niet aanwezig. Sprieten bijna 5/6 van de lengte der voorvleugels, wortellid groot en breed, zoo lang als 4 of 5 leden der schaft, plat omgekeerd kegelvormig, zuiver wit, aan de wortelhelft van zijn voorrand een rij bruine borstels. De schaft is in haar begin draadvormig, later worden de leden driekant; kleur helder wit, met zwarte schubben aan het begin (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 31 der voorzijde en tegen de punt 2 grauwe ringen (bij het 2 3?) Verder vertoont het tweede schaftlid aan den wortel op de boven- zijde ook donkere schubben. Thorax en schouderdeksels effen kastanjebruin, even als de grondkleur der voorvleugels. Deze zijn 7 maal zoo lang als breed, fraai geteekend. Op ongeveer de helft van den binnenrand een halfeirkelvormige tot driehoekige witte vlek, Aan den achterrand een langwerpig-driehoekige gele vlek, welke grootendeels smal wit omzoomd is, en waarin twee groepjes (één grooter dan de andere) van bleek gouden, paarlmoerglanzende schubben voorkomen. De verdere teekening is als volgt: van ongeveer het midden van den vleugel een wit langslijntje eindigende in de gele vlek. Soms een uiterst smal lijntje boven het vorige, dicht langs en evenwijdig aan den voorrand en eindigende in het eerste voorrandsstreepje ; twee paren voorrandsstreepjes tusschen de gele vlek en den voor- rand en ten slotte een geel lijntje naar de vleugelpunt, komend uit de gele vlek, De franje der voorvleugels is beneden de gele vlek geel, overigens grauw. De achtervleugels zijn zeer smal en evenals de franje grauw gekleurd; deze laatste bijna 7 maal zoo lang als de vleugelbreedte in het midden. Onderzijde der vleugels donkergrauw met paarsen glans, voor- vleugels met lichte punt. Dijen en onderzijde van het achterlijf glanzend lichtgrijs. Pooten aan de binnenzijde lichter dan buiten; achterschenen aan de rugzijde kort behaard. Binnenste middenspoor twee maal zoo lang als de buitenste. Bovenzijde van het achterlijf geelgrijs glanzend; op de eerste drie ringen telkens een groote bleek okerkleurige vlek. De middencel der voorvleugels is lang en zeer smal; de punt- helft van ader 1 loopt evenwijdig aan den binnenrand en door tot ader 2. De aderen 2—4 worden aan hun uiteinde onduidelijk; 5, 6 en 7 gesteeld, 8 met de vorige drie uit één punt. Sluiting der midden- cel onduidelijk tusschen 4 en 5 + 6 + 7, Achtervleugels met zeer lange spitse middencel, 5 korte aderen in den achterrand, één 32 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. in de vleugelpunt uitloopend; ader 8 zeer kort. Bovenste midden- ader dicht langs den voorrand loopend. De rups van dezen vlinder wordt ongeveer 10 mM. lang en gelijkt op het eerste gezicht veel op die van Spatularia fuligineella. De kop is glimmend lichtbruin, tamelijk plat, de achterrand van den kop donkerbruin. Achterrand van het nekschild vrij breed donkerbruin; breeder en donkerder dan bij Sp. fuligineella. Grond- kleur van het lichaam vuil geelwit, over het algemeen geler dan bij de genoemde soort die meer een grauwe tint heeft. Op den rug en in de zijden staan glimmende ovale ongekleurde schildjes en wel midden op den rug vier in de hoekpunten van een trapezium en in de zijden nog twee onder elkaar. Op de buikzijde, boven de pooten ook nog een klein vlekje of schildje. Zij dragen alle een wratje met een wit haar. De staartklep is vrij groot, bruingrauw gekleurd met kleine donkere stipjes aan den achterrand, Beharing yl, bestaande uit lange en korte haren. De jonge rups is fraai rood met kleine lichtere puntjes in de huid. Met de toename in grootte wordt de roode kleur lichter, wat meer oranje. De staartklep is geelachtig. Nekschild nog niet donkerbruin. De rups leeft in de peulen der zelfde planten als die van Spa- tularia fuligineella. Ook hier worden de beide peulwanden op enkele plaatsen aan- één gesponnen. De verpopping geschiedt in een dun, wit spinsel, dat weinig of niet met excrementen bekleed en ovaal van vorm is; lengte 8—10 mM., breedte 3—4 mM.) Het is ook aan beide peulhelften vastgesponnen en aan het kopeinde is de schil bijna doorgeknaagd. De pop is roodbruin, aan da buik- en rugzijde een weinig af- geplat. Lengte 5 & 6 mM. Oogen geheel vlak. Spriet- en vleugel- scheeden even lang en tot aan den voorrand van het laatste achter- lijfsegment reikend. Achterlijf nog al spits toeloopend. Op elk lid van het achterlijf staan aan de rugzijde vier korte haartjes in de hoekpunten van een trapezium. (W. VAN DEVBNTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 33 Pyroderces Albilineella m. nov. spec. (Plaat 2 Fig. 5.) De vlinder heeft een vlucht van 41—13 mM. voor den 4 en 14—15 voor het 2; hij is zeer na verwant aan de vorige soort en de rups leeft in de peulen der zelfde boomen. Kop glad beschubd, vuilwit, in den nek breeder bruin beschubd dan bij de vorige soort. Vorm der palpen als daar; middenlid licht- bruin met witten top; eindlid van voren donkerbruin, van binnen met witte schubben, buitenzijde en punt wit. Wortellid der sprieten vuilwit soms met een lichtbruin vlekje aan den voet; de schaft is aan de bovenzijde wit en zwart beschubd. Naar het uiteinde toe met drie donkere en drie witte ringen, elkaar afwisselend; de punt wit. Halskraag en thorax kastanjebruin, aan weerszijden smal wit. Grondkleur der voorvleugels kastanjebruin; de teekening is alleen in zooverre verschillend van Albimaculella, dat in plaats van de groote witte vlek bij deze, Albilineella verscheidene witte, smal zwart omzoomde lijntjes vertoont, en wel: één zuiver rechte lijn van den voorrandswortel gebogen naar het midden van het bruin gekleurde deel des vleugels en eenmaal onderbroken. Een aan den gebogen binnenrandswortel, evenwijdig aan dien rand en op eenigen afstand daarvan. In het verlengde hiervan een vierde, op den binnenrand en tot ongeveer het midden daarvan reikend. Boven dit laatste punt, op eenigen afstand van den binnenrand een kort, soms tot een vlekje verbreed lijntje. Van even voorbij den voorrandswortel evenwijdig aan, en dicht langs dezen rand, doorloopende tot aan het eerste voorrandsstreepje, een zesde en ten slotte een zwak ge- bogen lijntje van het midden des vleugels tot aan de gele vlek. Vleugelpunt als bij A/bimaculella, alleen komt tusschen de beide paren voorrandsstreepjes meestal nog een klein groepje der reeds genoemde metaalglanzende schubben voor. Achtervleugels als bij de vorige, achterlijf ook met drie oker- kleurige vlekken doch aan de rugzijde overigens glanzend grauw, terwijl buik en zijden lichtgrijs zijn. De { met okerkleurige staart- kleppen, het ? met uitstekenden eierlegger, evenals de vorige soort. Tijdschr, v. Entom, XLVII, 3 34 (W. VAN DEVENTER.) MICKOLEPIDOPTERA VAN JAVA. Pooten aan de binnenzijde lichtgrijs, lichter dan bij Albimaeu- lella, buitenzijde licht-en douker gevlekt. Aderstelsel als bij de vorige; de binnenrandsader der voor- vleugels echter wortelwaarts iets langer gevorkt, terwijl bij den d ader 4 als een scherpe lichtbruine stekel aan de onderzijde uit het vleugelvlies treedt en den achterrand overschrijdt. Het ei heeft een lengte van 0,6 mM. bij een breedte van 0.3 mM.; het is lang-eivormig, niet afgeplat, met overlangsloopende ribbetjes, welke zelf nogmaals overdwars geribd zijn. Het eene uiteinde is afgeknot en de rand hiervan is voorzien van haakjes of stekeltjes. De schaal is week, vuilwit van kleur, later donkerder wordende. De jonge, pas uitgekomen rups, is lichtrood met lichtbruinen kop en halsschild. De haren zijn wit. 4 Overigens heb ik de rups noch de pop van die der vorige soort kunnen onderscheiden en kon ik van een aantal poppen van beide soorten nooit van te voren uitmaken welke soort er uit zou komen. Phyllocnistis Minimella m. nov. sp. (Plaat 2, Fig. 6 en 6a). Het vlindertje heeft slechts een vlucht van gemiddeld 3.5 mM., terwijl de lichaamslengte slechts ongeveer 1.5 mM. bedraagt. Het is dus kleiner dan Minutella Sn. nov. sp. De kop is geheel zilverwit glanzend, van boven gezien schijnt het alsof hij een kap draagt. Voorhoofd als bij het geheele geslacht sterk uitpuilend. De palpen zijn dun en spits, zwak gebogen zonder duidelijke afscheiding tusschen de geledingen, korter dan de kop, licht gekleurd; in leven opgericht. Bijpalpen niet aanwezig. Zuiger opgerold. Sprieten korter dan de voorvleugels, lichtbruin gekleurd. De voorvleugels zijn van even over het midden tot aan hun uiteinde sterk versmald, met uitgetrokken smalle punt. Hunne wortelhelft is bleekgrijs en de franjehelft wit met lichtgeel. Uit den vleugelwortel komen twee blauwgrijze divergeerende langslijntjes waarvan de voorste dicht langs en evenwijdig aan den voorrand loopt, terwijl de andere ongeveer de vleugelvouw volgt. De eerste is smaller en korter dan de laatste. Tusschen de einden dezer (W. VAN DEVENTER) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 55 lijntjes is de vleugel lichtgeel gekleurd. De binnenrand is smal grijs bestoven wat het beste zichtbaar is bij den onopgezetten vlinder, wanneer de binnenranden nog tegen elkaar liggen. Op ongeveer het midden van den vleugel ziet men een gebogen grijs voorrandsstreepje dat zich tot 1/3 of 1/4 van de vleugel- breedte uitstrekt. Daar voorbij een smaller doch langer lijntje dat tot aan het verlengde van de binnenste grijze langslijn loopt. Voorbij dit lijntje is de vleugel bleekgeel gekleurd. Verder naar achteren een eenigszins gezwaaide dwarslijn die de geheele vleugel- breedte beslaat en zich nog op de voorrandsfranje voortzet. Op de de vleugelpunt een groote zwarte eenigszins driehoekige vlek en daar vlak vóór een donker dwarslijntje. Tusschen deze beide in is de vleugel wit van kleur. De voorrandsfranje welke reeds bij het middelste dwarslijntje begint, is zuiver wit met vier dwarslijntjes loodrecht op de richting der haren. De eerste is hiervan reeds ge- noemd; verder naar achteren komen er nog drie voor, waarvan het eerste wat minder steil is dan de beide andere. Het middelste staat dichter bij de vorige dan bij de volgende en zet zich op den vleugel voort als het evenvermelde korte dwarslijntje voor de vleugel- punt. Het derde franjestreepje loopt door de zwarte vleugelpunt heen en zet zich aan de andere zijde daarvan nog op de achterrands- franje voort. De franje aan de vlengelpunt is gedeeltelijk wit, gedeeltelijk grauw gepunt; dit laatste deel vertoont ongeveer den vorm van een zwaluwstaart, waarvan echter de voorste punt langer en stomper is dan de achterste, Aan den achterrand komt een dichte, lichtgele franje voor met een gebogen zoom. Deze is korter dan de daaronder liggende dunne witte en strekt zich in de breedte uit van de lange dwarslijn des vleugels tot aan de korte even voor de punt. Voorvleugels zonder franje ongeveer 5 maal zoo lang als breed. De vleugelvorm is echter bij deze verschillende soorten niet zeer constant. De achtervleugels zijn zeer smal, aan den wortel ongeveer 2 maal zoo breed als in het midden, gezwaaid en met de franje ge- 36 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. heel wit. Deze laatste is aan den binnenrand zes maal zoo lang als de vleugelbreedte in het midden. Op de onderzijde hebben de voorvleugels een donkerder wortel- en een lichter franjehelft. De teekening is dezelfde als boven doch flauwer, ook is er geel aanwezig. De heupen zijn zilverwit, de rest der voorpooten aan de rug- zijde donker, de binnenzijde lichter. Van de middenpooten is alleen de scheen aan het begin iets donkerder, overigens wit. De achter- pooten zijn geheel wit met slechts twee donkerbruine vlekjes op de rugzijde der tarsen, hunne schenen met eene rij lange witte borstels aan de rugzijde. De beide binnenste sporen zijn aan hun uiteinde iets verbreed en veel langer dan de buitenste. Thorax zeer lichtgrijs, bij wit af. Schouderdeksels aan hunne voorheltt blauwgrijs. Achterlijf glanzend wit, iets geelachtig. Bij verwijdering der schubben vertoont het geheele lichaam zich citroengeel. Aderstelsel als bij de Nederlandsche soorten doch door de bijzon- dere kleinheid des vlinders moeilijk waar te nemen. De aderen welke in de smalle punt des voorvleugels uitloopen zijn gesteeld, de bovenste is lang en loopt langs den voorrand dezer punt tot aan haar uiteinde, de andere tak is korter en loopt naar beneden in den rand uit. De rups mineert in de jonge nog weeke bladeren van Protium javanieum Burm., jav. Mrenggoeloen of Katos, een boom welke aan de sterke terpentijnlucht zijner gevinde bladeren gemakkelijk te herkennen is. De eieren zijn zeer plat, kleurloos met glimmende schaal, 0.3 mM. lang en 0.14 mM. breed. Zij worden op de onderzijde der jonge bladeren gelegd, telkens slechts één op een blad en meestal op de hoofdnerf. Is dit laatste het geval, dan loopt de mijn eerst recht over deze nerf naar den bladvoet, om daar op de schijt over te gaan. Van nu af wordt de mijn geslingerd in vrij regelmatige bochten van de hoofdnerf naar den rand en terug, telkens om een der groote zijnerven heengaande, blijkbaar om deze te vermijden. (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 37 Gewoonlijk wordt slechts de eene helft van het blad aangetast en overschrijdt de rups de hoofdnerf niet dan even voor den top, waar deze reeds veel dunner is, Is de rups nu nog niet volwassen, dan wordt de andere helft van het blad op dezelfde wijze aange- tast, anders verloopt de mijn meer in rechte richting naar den bladvoet, waar gewoonlijk de cocon gemaakt wordt. Dit geschiedt op dezelfde wijze als bij andere PAylloenistis soorten. De breedte der mijn is verschillend doch zij wordt nooit blaas- vormig. Op groote bladeren waar genoeg ruimte is, vallen de kronkelingen niet samen en is de breedte + 14 mM. Op kleine bladeren vloeien zij vaak inéén zoodat de randen niet meer te her- kennen zijn en de weg der rups alleen nog door de exerementen aangeduid is. Deze liggen in een onafgebroken platte band midden in de mijn en zijn gedurende het leven der rups oker- tot oranje- kleurig, met een donkere lijn in het midden; later vaak donker- bruin of zwart. In het begin der mijn zijn de uitwerpselen gewoonlijk zwart. De rups heeft veel overeenkomst met die van Ph. Minutella Sn., is echter kleiner, nl. 2 à 3 mM. lang. Zij is doorschijnend kleurloos als gelatine, terwijl het voedsel groen doorschijnt. De kop is evenals bij Minutella bijzonder plat en door de breede kaken liervormig. Ieder lid van het lichaam draagt in de zijden twee groote tepelvormige uitsteeksels. Lid 1 en 2 zijn het breedst, (vooral bij de jonge rups) en steeds ongekleurd. Bij het vierde segment is het lichaam wat smaller, daarna verbreed tot de 6de ring, om van hier af weer langzaam naar achteren toe te ver- smallen. De rug is over de geheele lengte buisvormig gewelfd; terzijde daarvan is het lichaam van boven naar beneden plat gedrukt en van deuken voorzien en eindigt in een week, dun en spits aan- hangsel. De jonge rups heeft een zeer grooten kop en breede voorste leden; zij is geheel kleurloos. De pop is 2 mM. lang en gelijkt veel op die van Minutella Sn. Zij is bleekbruin met enkele donkerder gedeelten. Op het voor- hoofd een donker schildje met aan weerszijden een stomp en in 38 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTRRA VAN JAVA. het midden een zwart, naar achteren krom gebogen stekeltje. De sprietscheeden reiken tot aan of iets voorbij den voorrand van den 6den ring, de pooten tot halfweg den 6den, de vleugels tot halfweg den 5den ring van het lijf. De leden van het achterlijf van het 4de te beginnen, versmallen naar achteren toe telkens vrij sterk, zoodoende het uiterlijk hebbende van een’ verrekijker. De leden 3 tot en met 6 dragen aan de rugzijde in lengte- richting van het lichaam telkens 3 stevige, donkerbruine stekels, welke naar achteren gericht zijn; deze leden zijn ook donkerder gekleurd dan de rest. Het laatste lid draagt naar achteren aan weerszijden een tepelvormig uittreksel. Verder draagt de pop verspreid enkele witte haren, zoo bijv. in de zijden van elk lid &en vrij lang. Phyllocnistis Humiliella m. nov. sp. (Plaat 2, Fig. 7). De vlinder is na verwant met de vorige en de volgende en vooral met Ph. Minutella Snellen waarvan hij slechts moeilijk te onderscheiden is. De vlucht is + 4 mM.; de bouw geheel dezelfde. De grondkleur der voorvleugels is over het algemeen witter dan bij de voiige, in de wortelhelft eveneens glanzend zilvergrijs; de langslijnen uit den wortel lichter blauwgrijs en smaller. Het veld daartusschen ook geel doch bleeker. De voorrand uiterst smal donkergrijs en hieruit op ongeveer de helft een flauw gebogen grijs lijntje, ongeveer zoolang als een derde der vleugelbreedte op die plaats en minder steil dan bij Minimella. Geen tweede dergelijk voorrandstreepje zooals daar. Thans volgt een geheele dwarslijn, welke donkergrijs is, naar buiten gebogen en zich op de franje aan beide zijden voortzet. Franjehelft van de vleugel even voor het eerste der drie franje- lijntjes bleekgeel wordend, aan den voorrand met een onscherp begrensd wit vlekje tusschen de beide eerste franjelijntjes en vöör de zwarte vleugelpunt weer wit als bij de vorige soort, Over de voorrandsfranje loopen drie steile dwarsstreepjes. Hiervan staat in tegenstelling met de vorige soort, het laatste dichter bij het mid- delste dan het eerste. (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 39 Het middelste lijntje zet zich weer op den vleugel en op de achterrandsfranje voort, het laatste eindigt in de zwarte vlek en komt daaruit aan den achterkant weer te voorschijn. De zwarte vlek op de vleugelpunt is kleiner dan bij de vorige. Het donkere deel der franje aan de punt is zwaluwstaartvormig en beide punten zijn spits en even lang. Achterrandsfranje als bij Minimella doch bleeker geel. Aan de onderzijde zijn de voorvleugels in hun wortelhelft minder uitgebreid donker, n. |. alleen de voorrand is vrij donker en op de onderste middenader strekt zich deze beschubbing nog tot ongeveer de halve vleugellengte uit. Achtervleugels met franje geheel wit. Thorax en achterlijf als bij de vorige. Middencel der voorvleugels lancetvormig met korte aderen naar den voor- en achterrand en ééne in de punt. In den achterrand 2, in den voorrand 3, in de punt één, de laatste uit den achterrand en die in de vleugelpunt zijn gesteeld, De rups heeft veel overeenkomst met die der andere soorten ; het nekschild is doorschijnend rookkleurig, de rest van het lichaam barnsteenkleurig met groenen darminhoud, Aan het achtereinde van het lichaam, welks laatste segment weer twee uitsteeksels draagt, komt een vrij lang, kleurloos, aan het einde gespleten aanhangsel voor. De rups Jeeft op de bovenzijde der bladeren van een struik met regelmatig afwisselend geplaatste donkergroene, eironde blaadjeo, voor welke men mij o, a. den Javaanschen naam van Gaudri opgaf. De mijn loopt vaak meermalen evenwijdig aan den omtrek van het blad en wel van buitenaf beginnende, echter ook wel ge- slingerd in onregelmatige bochten. De breedte der mijn is later + 2 mM., vaak de randen bochtig uitgevreten. De excrementen welke geheel vloeibaar zijn, liggen eerst als een dunne zwarte draad, later als een breede, donkere band, met onscherpe randen midden door de mijn. Soms ziet men in dezen donkere band in het midden een smalle, lichte lijn, waar de excrementen de opperhuid niet aan het onderliggende weefsel vast gekleefd hebben, wat ook met de lichte randen der mijn het geval is, 40 (W. VAN DEVENTER ) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. Het spinsel ligt dicht bij den bladrand in een kneep van het blad, soms ook in de bladvlakte, Het is 3& 4 mM. lang, wit van kleur met aan het kopeinde der pop een dunneren wand. De pop is + 2 mM. lang; de buikzijde doorschijnend geelbruin, de rug donkerbruin (vooral op het achterlijf). De kop heeft een spits, naar achteren gekromd stekeltje, De sprietscheeden reiken tot den achterrand van lid 6; die der vleugels tot dienzelfden rand van het 5de segment, de achterpooten tot bijna aan de achterlijfspunt. Lid 2 van het achterlijf met een groepje uiterst fijne puntjes; de leden 3—6 met een dubbele overlangsche rij veel grootere en aan weerszijden daarvan een kort en vrij dik, ongekleurd haar. In de zijden van ieder lid staat een nog al lang, wit haar. Het laatste lid weer met twee zijwaartsche uitsteeksels en vrij stomp eindigend. Phyllocnistis Exiguella m. nov. sp. (Plaat 2, Fig. 8). Deze soort is wat bouw aangaat naverwant met de vorigen, doch door de teekening der voorvleugels goed te onderscheiden. De vlucht is + 4 mM. | De kop is vooraan wit, in den nek iets grijsachtig. Schouder- deksels wit en aan den voorrand vrij donkergrijs. De thorax, welke bij alle drie soorten op den rug plat is, is grijs van kleur, donkerder dan bij de vorige soorten. Van de beide grijze langslijnen is de binnenste breed en zeer duidelijk, terwijl de voorste slechts zeer kort blijft en smal. De voorrand der voorvleugels is verder in de wortelhelft smal zwart evenals bij de vorige soort en zet zich ook voort in het schuine voorrandslijntje op de helft des vleugels, De wortelhelft is verder vrij donker blauwgrijs en wel langs den binnenrand meer dan langs den voorrand. Tusschen de distale helft van deze en den voorrand bevindt zich een vrij groote, onscherp begrensde, okerkleurige vlek. De langslijn in de vleugelvouw eindigt in een iets gebogen voorrandsstreepje, evenals dit bij de verige soorten het geval was. Wortelwaarts van dit streepje is de vleugel wit, Thans volgt franje- (w. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. 41 waarts weer de geheele dwarslijn welke zich aan beide zijden op de franje voortzet; wortelwaarts hiervan is de vleugel geel, langzaam in wit vervloeiend. Voorbij deze dwarslijn is de vleugel vrij donker geel, aan den voorrand bleeker De voorrandsfranje heeft drie steile dwarslijnen die even ver van elkaar staan. De middelste loopt door over den vleugel en de achterrandsfranje, de laatste door de zwarte vlek en ook over de achterrandsfranje, Op de vleugelpunt staat een gitzwarte vlek en de franje aldaar is gedeeltelijk zwaluwstaart- vormig, grauw. Langs den achterrand dezelfde halfeirkelvormige dichte franje, welke hier echter donkerder geelbruin gekleurd is. Overigens is de vlinder vrijwel gelijk aan de reeds besproken soorten. De rups gelijkt veel op die der vorige soorten. Zij is 33 mM, lang, doorschijnend lichtgeel met groenen inhoud. De leden 4—11 dragen in de zijden, even voor het midden een tepelvormig uit- steeksel. Het laatste lid draagt een gevorkt kleurloos aanhangsel, waarvan de beide uiteinden naar binnen gebogen zijn en aldus eenigszins het uiterlijk hebben van een openstaanden nijptang. Tusschen deze beide vloeien de excrementen naar buiten en ver- spreiden zich in de breedte door de mijn. De voedsterplant is een boom, Buchanania florida Schauer, jav. Popohan, welke in uiterlijk zeer veel gelijkt op Semecarpus en Gluta. De mijn, welke zooals gewoonlijk alleen op de jongere bladen te vinden is, heeft een sterk geslingerd voorkomen. Dikwijls verloopt zij evenwijdig aan de zijnerven; echter niet bepaald om deze heen gaande zooals bij Humilvella. Verder is zij zeer ongelijkmatig breed en de randen zijn diep gekarteld; dikwijls verloopt zij over den jongen stengeltop. De excrementen eveneens als een ongelijk (plaat- selijk soms 4 mM.) breede band midden door de mijn. Zij zijn eerst lichtbruingroen, spoedig echter donkerbruin gekleurd. De mijn eindigt weer in een plooi van den bladrand, meestal dicht aan den smal afloopenden bladvoet, waar de cocon vervaar- digd wordt, | De pop is 2 mM. lang en is gevormd als die der vorige soorten, Zij is doorschijnend lichtbruin met donkeren rug. De voorhelft van 42 (W. VAN DEVENTER.) MICROLEPIDOPTERA VAN JAVA. den kop is donkerbruin gekleurd, naar achteren geleidelijk lichter wordend en eindigend in een dik, kegelvormig uitsteeksel, dat op zijn top een dun naar achteren gebogen haakje draagt. De sprietscheeden reiken tot even voorbij den voorrand van het zesde segment van het achterlijf, die der vleugels zijn wat korter. In de zijden draagt elk lid van het lif een tepelvormig uitsteeksel met een lang, licht gekleurd haar. Het laatste lid heeft twee grootere eveneens gevormde uitsteeksels. De rugzijde is ruw en draagt over het midden een aantal grootere stekeltjes. Lid 2 draagt in een groep een groot aantal korte, fijne stekeltjes. De leden 3—6 ver- toonen ieder twee grootere stekels en daarachter, eenigszins ver- spreid, een aantal kleinere. Pekalongan, Juni 1903. VERKLARING DER PLATEN. Plant 4% 1. Spatularia Fuligineella, Aa kop, 15 zittende vlinder. 2. Xystophora Modicella, 2a kop. 3. Heliozela Praeustella, 3a kop, 35 zittende vlinder. » 4. Gracilaria Eugeniella, 4a kop. 5 6 7 » » Barringtoniella, 5a kop, 50 zittende vlinder. » » Difluella, 6a kop. | » » Glutella, Ta kop. Plat 2. Fig. 1. Gracilaria Soyella, 1a kop. 51/2; » Protiella. Dalla. » Grisella, 3a kop. » 4. Pyroderces Albimaculella, 4a kop, 4b zittende vlinder. prb: » Albilineella. » 6. Phyllocnistis Minimella, 6a kop, 65 zittende vlinder, pred » Humaliella. 2.08, » Exiguella. ENUMERATION DES LEPIDOPTERES HÉTÉROCÈRES DE TA, VA. PAR M. M. PIEPERS et SNELLEN. TV 2) Famille VII. SYNTOMIDAE m. La famille des Syntomidae comprend des Lépidoptéres qui sont en général de petite taille. Antennes souvent pectinées ou denti- culées et généralement un peu plus fortes au milieu mais le sommet jamais renflé ou en massue. Yeux nus. Front arrondi. Trompe et palpes plus ou moins developpés. Premiéres ailes allongées, étroites a la base, élargies en arrière et le bord postérieur approchant en longueur le bord intérieur. Secondes ailes petites, peu développées, méme abortives dans quelques genres. Les premiéres ailes généra- lement à nervulation complète, les nervures des secondes sont réduites en nombre et la costale (8) est absente. Le thorax est plus ou moins globuleux, l’abdomen dépasse en longueur les secondes ailes, souvent beaucoup. Pattes faibles, à épérons courts. Chenilles velues, rappelant quelquefois celles bien connues des 1) Voir pour les parties I, II et III, Tijdschrift voor Entomologie XLIII p. 12 etc. (1901), XLIV p. 101 etc. (1902) et XLV p. 151 etc. (1903). 44 (PIEPERS ET SNELLEN, genres Orgyia et Dasychira. Elles vivent en général sur les plantes basses, tissent un cocon et les chrysalides sont de forme ramassée. Cette famille a éte traitée par Mr. Hampson dans le premier volume du «Catalogue of the Lepidoptera Phalaenae in the British Museum». En me conformant à l’arrangement suivi dans cet ouvrage important et utile, je prends cependant la liberté de re- marquer que l’auteur ne semble pas avoir eu connaissance de la classification des Syntomides par Mr. Herrich-Schäffer, Corr. Blatt des Zool.-Min. Vereins zu Regensburg 20 (1866) p. 106 etc. parceque non seulement il ne la cite pas mais dit méme, p. 258 à propos du genre Mystrocneme Herr.-Sch., qu’il n’est pas décrit, ce qui n’est pas le cas, voir la table analytique des genres par cet auteur, loc. cit. La classification ds Mr. Hampson repose cependant sur les mémes bases que celle de Herrich-Schäffer, mais elle est bien plus élaborée. Aussi je ne vois pas que Mr. Hampson s’est servi de la division des Syntomidae en deux familles par Mr. J. B. Smith, dans ses « Notes on the systematic position of some North- American Lepidoptera» (Trans. Amer. Ent, Soc. XII), selon que les especes ont une ou deux nervures anales aux secondes ailes (voir H. B. Möschler, Stett. Ent. Zeit. 1885 p. 206). On n’a observé jusqu’ici qu'un nombre assez restreint (19) d'espèces de cette famille dans l’île de Java. Elles appartiennent à six genres qui se distinguent ainsi. I. Secondes ailes sans nervure 6, le bord costal de la cellule discoïdale ne se continuant qu’en une seule nervure (7); une nervure anale A. Nervures 3 et 4 des secondes ailes aussi absentes. Trompe présente. Poitrine lisse . 2 Ceryx. B. Nervure 3 des secondes ailes présente. 1. La nervure 5 des secondes ailes tigée avec 3 ou d’un point avec elle. Aux premières, 9 présente, 6 libre. a. L'origine de la nervure 3 des premières ailes près de l’angle anal de la cellule discoïdale 708.2 foes) a Meen HS NTrIENaBte HÉTÉROCÈRES DE JAVA.) 45 b, L'origine de la nervure 3 des premières ailes distinctement avant langle anal de la cellule discoïdale. * Ailes revêtues de poils; une seule paire d’eperons aux tibias postérieurs . . 4 Callitomis. ** Ailes revétues d’écailles; deux paires d’épérons aux tibias postérieurs . . 4 Syntomis. 2. La nervure 5 des secondes ailes distincte- ment éloignée de 3 et naissant de la nervure transversale, Palpes très courts . 5 Eressa. II. Nervures 6 des secondes ailes présente, 2 et 4 tigées, 3 et 5 absentes; deux nervures anales. Abdomen non rétréci à la base. Pattes de forme normale, deux paires d’épérons aux tibias postérieurs 6 Euchromia. S. Genre 1, Callitomis Butl. Butler, Journ. Linn. Soc. of Lond. XII p. 351 (1885). Hampson, Moths of India I p. 224 (1892). id. Cat. Brit Mus. I p. 22, 33 (4898). Palpes petits, trompe distincte. Premiéres ailes a sommet obtus, leurs nervures 4 et 5 d’un point, 6 de l’apex de la cellule discoidale, la tige de 7—10 de son bord costal Aux ailes postérieures, la nervure 2 nait au deuxiéme tiers du bord intérieur de la cellule discoidale, 3 et 5 d’un point, 4 et 6 absentes. Une espéce a été observée a Java: 4. Callitomis Dohertyi Hamps, Cat. Brit. Mus. I p. 33 pl. I fig. 2 (1898). 9 20—22 mm. Antennes filiformes, celles du mäle brievement ciliees. Elles sont d’un gris noir fuligineux ainsique le thorax et les ailes qui sont un peu transparentes et sans dessins. Abdomen jaune pale, l’extré- mité noirätre. Le corps est faible. Premiers états inconnus. 46 (PIEPERS ET SNELLEN, Cette petite espece, qui a un peu l’air d’une Psychide ou d’une Tinéide mais dont la nervulation prouve que sa place est bien dans la famille présente, fut décrite par Mr. Hampson d’apres des exemplaires Javanais, pris par Doherty sur le mont Ardjouno. Un male fut aussi pris par Mr. J. D. Kobus 4 Tosari, Java oriental, à une hauteur de 25—2800 métres. S. Genre 2. Ceryx Wallg. Wallengren, Wien, Ent. Mon. VII p. 140 (1863) id., Heter. Caffr. p. 13 (1865). Hampson, Cat. Brit. Mus. I p. 22, 35 (1898). Syntomoides Hamps., Moths of India I p. 209 (1892). Dans ce genre aussi, les palpes sont petits mais la trompe distincte. Les premières ailes ont l’apex plus distinct et le bord postérieur plus long que dans le genre précédent. Elles sont marquées de grandes taches vitrées, Les nervures 4 et 5 des premières ailes tigées ou d’un point, 7—11 ou 7—10 tigées. Aux secondes ailes, la nervure 2 est présente mais 3, 4 et 6 manquent. Dans les cinq espèces qui ont été observées à Java, les nervures 4 et 5 des premières ailes viennent d’un point ou sont brièvement tigées ; elles se distinguent en outre ainsi: I. Antennes du mâle pectinées, celles de la femelle dentelées. Abdomen entièrement annelé de jaune. Aux premières ailes la base, le bord extérieur, la nervure transversale et la cellule 5 d’un brun noiràtre, le reste vitré . . +4 . . . . . 4 Claremonti. II. Antennes presque filiformes dans les deux sexes et pas sensiblement épaissies au milieu. A. Abdomen bandé de jaune. 4. Abdomen au moins à six bandes jaunes. a. La cellule 1b des premières ailes avec une bande transverse noire au premier tiers. Bandes jaunes abdominales de lar- geur égale, non interrompues aux côtés. 2 Fala. HETEROCERES DE JAVA.) 47 b. la cellule 4b des premiéres ailes sans bande transverse noirätre. Bandes jaunes abdominales élargies au milieu du dos, interrompues aux côtés. . . . . . 3 Exapta. 2. Abdomen à deux bandes jaunes, sans taches jaunes aux cötes, le bord extérieur des secondes ailes largement noiràtre . . . 4 Imaon. B. Abdomen sans bandes jaunes, d’un bleu noir- ätre; au moins la moitié basale de la cellule 2 des premières ailes vitrée, . . . . . . 5 Inaequalis. 1. Ceryx Claremontii (Syutomis) Heylaerts, Compt. rend. séanc. Soc. Ent. Belge 34 p. xvı (1890) — Hampson, Cat. Brit. Mus. I p. 36 pl. I fig. 5 (1898). d 20—26, 2 34 mm. Les antennes sont noires et ont l’extrémité blanche, la tete et le thorax noirätres, avec des dessins jaunes. Aux premiéres ailes les espaces indiqués dans la table analitique, ainsique les nervures. sont noirätres, le bord postérieur inégalement, un peu plus large- ment au sommet et au dessus de l’angle anal; le reste vitre. Secondes ailes vitrées, les nervures et le bord costal noirätres. Abdomen noiratre, entierement avec des bandes jaunes, interrompues aux côtés dans la femelle. Mr. Piepers n’a pas trouvé cette espéces, mais elle a été décrite par Mr. Heylaerts d’aprés des exemplaires javanais. Suivant Mr. Hampson, elle se trouve aussi à Sumatra. S. 2. Ceryx Fata (Syntomis) Swinhoe, Cat. Lep. Mus. Oxon. I p. 48 (1892)— Hampson, Cat. Brit, Mus. I p. 40, 42 pl, I fig.14 (1898). de 28—32 mm. Antennes noires, le sommet blanc. Téte et corps noirs, avec des dessins d’une jaune d’ocre orangé, l’extrémité de l’abdomen noire. Base des premières ailes noire, un peu marquée de jaune. Bord costal noir, plus largement à la base; nervure transversale aussi noire, le sommet assez largement, la cellule 5 entiérement 48 (PIEPERS ET SNELLEN, ou en partie, la cellule 2 de même ainsique les bords postérieur et intérieur et la bande transverse avant la moitié de la cellule 1 b, le reste vitré. Secondes ailes vitrées, la côte et le bord postérieur, mais le dernier à peine jusqu’à langle anal, noirs. Un exemplaire femelle javanais, mais sans localité précise, se trouvait dans la collection de la Société Natura Artis Magistra à Amsterdam qui le nous a gracieusement offert; un autre couple de Java, envoyé par Blume, est au Musée de Leide. L’espéce a été primitivement décrite de Bornéo par Mr. Swinhoe. S. 3. Ceryx Exapta (Syutomis) Swinhoe, Cat. Lep. Mus. Oxon. I p. 48 (1892). — Hampson, Cat. Brit. Mus, I p. 40, 42 pl. I fig. 15 (1898). 4 2 24-30 mm. Antennes brunes, l’extrémité blanche dans la femelle. Front, collier et trois stries longitudinales du thorax jaunes, le reste de la téte et du corselet d’un brun noirätre comme la base, le bord costal, une bande sur la nervure transversale, la cellule 5, les nervures, le bord intérieur et le bord posterieur des premieres ailes; celui-ci élargi en haut et en bas, le reste vitré ainsique les deux tiers ou la premiére moitie des secondes ailes dont le reste est aussi noiratre. Base des premiéres ailes avec quelques écailles jaunes. Extrémité de l’abdomen, qui est noirätre, en dessus avec une tache jaune. Poitrine et pattes brunes, marquses de jaune. ~ Chenille inconnue. Cette espéce ne parait pas étre rare au Java occidental. Mr. Piepers obtint plusieurs exemplaires à Sindanglaya, 1082 mètres ; d’autres furent pris par MM. Sythoff et Anthony à une hauteur de 15—1800 metrés, S. 4. Ceryx Imaon (Sphinx) Cram., III p. 94 pl. 248 E (1782). — Hampson, Cat. Brit. Mus. I p. 40, 44 fig. 18 (1898). 9 d 22—30 mm. Antennes brunes, à extrémité blanche dans la femelle. Front, HETEROCERES DE JAVA.) 49 collier, une bande à la base de l’abdomen et une seconde un peu au dela de la moitié jaunes, le reste du corps d’un brun noiratre ainsique la base, les bord costal, une large bande sur la nervure transversale, toute la cellule 5, les nervures et les bords intérieur et postérieur des premiéres ailes, celui-ci élargi en haut et en bas, le reste vitré. Secondes ailes vitrées, le bord postérieur et la còté plus ou moins brunes. Ceci varie, ainsi je suppose que la Cerya Godarti Boisd., Hampson n’est qu’une variété de |’ Zmaon. Poitrine et pattes brunes, marquées de jaune, Cette espéce n’est non plus rare à Java. Mr. Piepers obtint plusieurs exemplaires des deux sexes dans les environs de Batavia. S. La chenille trouvée par moi une seule fois à Batavia (3—14 metres) sur une plante qu’ on me nomma sarap, mais qui n’a pas pu être déterminée scientifiquement. Elle est petite, pourvue de longs poils, peu épais. La couleur de la tête est orangée. Elle se métamorphosa le 18- Mars, entre quelques feuilles, en une chry- salide enveloppée de filaments, d’ où sortit Vimago, le 26 du même mois. P. 5. Ceryx Inaequalis (Syntomoides), Snellen, Iris VIII p. 212 (1892) — Ceryx Expundens Hampson, Cat. Brit. Mus. I p. 47 pl. I fig. 22 (1892). d 2 27—34 mm, Antennes noiràtres, l’extrémité blanche. Tête et corps noirs, a reflet bleuätre foncé. Base, bord costal, nervures, une bande sur la nervure transversale, la cellule 5, le bord intérieur et aussi le bord postérieur des premiéres ailes noirs, celui-ci élargi en haut et en bas, mais toujours les deux premiers tiers ou les deux cinquiémes de la cellule 2 vitrées ainsique le reste de l’aile. Aux secondes ailes, une tache ovale au milieu est vitrée, la base et les bords de couleur noiràtre. Pattes noiratres, le premier article des tarses blanc. Chenille inconnue, Tijdschr. v. Entom. XLVII, 4 50 (PIEPERS RT SNELLEN , De cette espéce, qui fut décrite par moi de Sumatra, un exem- plaire Javanais pris par Miiller, se trouve au Musée de Leide sous le nom inédit d’ Azurescens Snellen van Vollenhoven. S: Genre 3. Trichaeta Swinh. Swinhoe, Cat. Lep. Mus. Oxon. I p. 52 (1892). Hampson, Cat. Brit. Mus. I p. 53 (1898). Palpes petits. Forme des ailes en general comme dans le genre précédent, Aux premières, les nervures 4 et 5 sont tigées, 7—11 aussi. Quant aux secondes ailes, l’origine de la nervure 2 est distinctement avant l’angle anal de la cellule discoidale. Une espèce de ce genre a été trouvée à Java. Les nervures 3 et 5 des secondes ailes sont briévement tigées, les antennes un peu épaissies au milieu, avec de courtes dents dans le mâle; les tibias posterieurs ont deux paires d’épérons courts et l’abdomen est lisse. A. Trichaeta Vigorsi Moore (Syutomis), Cat. Lep. E. J.C. II p. 323 (1859); — id., Proc. Zool. Soc. of Lond. 1859 p. 198 pl. 60 fig. 4, — Hamps., Cat. Brit. Mus. IE p. 55, 56 pl. II fig. 3 (1898). $2 26—28 mm. Antennes noires, blanchatres vers le sommet. Téte et corps noir, à reflet bronzé verdätre. Fond des ailes noir, les premières avec six taches vitrées bleuâtres, une en forme de coin dans la cellule discoïdale, deux plus ou moins arrondies dans la cellule 1b , deux allongées separées par la nervure 4 dans les cellules 3 et 4 et une allongée au dessus de ces deux. L’étendue de ces taches diffère et dans une variété 1 (Couflwens m.), les deux de la cellule 1b sont réunies. Secondes ailes vitrées, les nervures et les bords noirs, le bord postérieur surtout vers le sommet. Pattes noires. Premiers états inconnus. De cette espèce, qui fut décrite de Java, Mr. Piepers obtint plusieurs exemplaires dans les parties montagneuses de la partie occidentale de l’île. S. HÉTÉROCÈRES DE JAVA.) 51 Genre 4 Syntomis Ochs., Hamps. Ochsenheimer, Schmett. v. Europa II p. 103 (1808). Hampson, Cat. Brit. Mus. I p. 59 (1898). Palpes petits; trompe présente. Forme des ailes en général comme dans le genre précédent; 4 et 5 des premières d’un point ou tigées, 7—11 tigées. Aux secondes ailes, l’origine de la nervure 2 est distinctement avant l’angle anal de la cellule discoidale, 3 et 5 viennent d’un point ou sont tigées. Neuf espèces ont été trouvées à Java. . Elles se distinguent ainsi: I, Nervures 4 et 5 des premières ailes distinctement tigées; 3 et 5 des secondes ailes aussi tigées. A, Abdomen avec deux bandes blanches. Ailes noires, les premiéres avec cinq, les secondes avec deux taches vitrées; abdomen avec deux bandes blanches. . . . . . . . . . 1 Derivata. B. Abdomen avec six ou sept bandes jaunes, son extrémité noire. Ailes brunes, les premiéres avec cing, les secondes avec deux taches blanchatres, presque opaques, distinctement SEPARCES ee ae ee Se neh 7 Sc Walläcer II. Nervures 4 et 5 des premières ailes brièvement tigées ou d’un point. A. Antennes du mâle à dents de scie, celles de la femelle presque filiformes. Abdomen à bandes jaunes. 1. Ailes vitrées, les nervures, les bords et une bande sur la nervure transversale des pre- mières noires. 34—45 mm. . . . . 3 Diaphana. 2. Ailes brunes, les premiéres avec sept, les se- condes avec deux taches vitrées. 19 —22 mm. 4 Huebneri B. Antennes filiformes dans les deux sexes, Ailes opaques à taches jaunes ou vitrées. 4. Ailes d'un brun noirâtre à taches jaunes. Abdomen à bandes jaunes, 52 (PIEPERS ET SNELLEN, . Secondes ailes du mâle allongées à langle anal, celles de la femelle en quart d’el- lipse, d’un jaune d’ocre, le bord posté- rieur brun. deux sexes, brunes à deux taches jaunes, l’extörieure pointue vers la base. . Secondes ailes pointues dans les deux sexes, brunes 4 deux taches jaunes, l’ex- térieure ronde a. Premières ailes avec cinq, secondes avec . 8 Stellaris. b. Premières ailes avec trois grandes taches deux petites taches vitrées. vitrées, les secondes avec une seule au milieu . . 5 Dilatata. . Secondes ailes en quart d’ellipse dans les 6 Pfeifferae. . 7 Tenuis. . Ailes presque noires, à taches vitrées; ab- domen à deux bandes blanches. Front blanc. 9 Orphana. 4. Syntomis Derivata Hamps., Cat. Brit. Mus, I p. 60 pl. II fig. 12 (1898). — Walker, Journ. Linn. Soc. Zool. VI p. 89 (1862). Une femelle de 34 mm. Antennes noires à sommet blanc. Corselet noir, Je collier blanc; le dos de l’exemplaire est un peu denudé. Abdomen un peu verdatre ; deux bandes, une à la base, la seconde aux trois quarts, blanches ainsi que trois points à chaque còté et des stries sur la poitrine. Les taches des ailes dont le fond est noir, sont vitrées. Il y en a aux premières ailes deux dans la cellule 1b, bien séparées dans l’exemplaire que je décris, confluentes dans celui que figure Mr. Hampson, une en forme de coin dans la cellule discoidale et deux allongées sur la seconde moitié de l’aile. Secondes ailes avec deux taches, une triangulaire à la base, une petite ronde au milieu. Un exemplaire de Java se trouve au Musée de Leide sous le nom inedit de Lugens Snell. v. Voll. SA HETEROCERES DE JAVA.) 53 2. Syntomis Wallacei Moore, Cat. Lep. E. J. C. II p. 325 (1858—59); — id., Proc. Zool. Soc. of Lond, 1859 p. 198 pl. 60 fig, 6. — Hamps., Cat. Brit. Mus. I p. 61 (1898). gg 29—34 mm. Antennes filiformes dans les deux sexes, noires à sommet blanc. Corps et fond des ailes d’un brun foncé un peu pourpré, la face, le collier (non pas les ptérygodes) et les bandes de l’abdomen, six dans la femelle, sept dans le mâle, qui sont bien séparées, jaunes. Des taches de la poitrine et le premier article des tarses blanchàtres, Les taches des ailes ne sont pas grandes, un peu carrées, bien séparées, d’un blanc un peu jaunàtre, semitransparentes. Mr. Piepers prit quelques exemplaires de cette espéce qui n’est encore connue que de Java, dans la partie occidentale de Vile; (Depok, Tjampea, Gedeh). S. 3. Syntomis Diaphana Kollar, von Hiigel’s Kaschmir 1V p. 460 fig. 7 (1844). — Hamps., Cat, Brit. Mus. I p. 66, 67 (1898). Vitreata Herr—Sch., Samml. Aussereur. Schmett. fig. 267 (1850—58). 8 2 34—45. Antennes noires. Tête noire, la face jaune, Thorax noir, le collier, les ptérygodes, une tache sur l’écusson, quelquefois aussi deux stries sur le milieu du dos jaunes. Abdomen verdâtre, un peu luisant, avec six bandes jaunes dans la femelle, sept dans le male; ces bandes sont en partie rétrécies ou interrompues au milieu du dos, plus larges et de couleur blanchàtre au ventre. Extrémité de l’abdomen foncée, Les ailes sont en grande partie vitrées; les nervures et les bords (étroitement) sont seulement noirs, ainsi qu'une bande sur la nervure transversale des premières ailes et une raie (plus ou moins étroite) le long de la nervure 5. Quelquefois ces dessins noirs sont un peu poudrés de jaune, principalement vers la base de l’aile. Secondes ailes avec une bordure noire un peu élargie à l’apex. 54 (PIEPERS ET SNELLEN, Mr. Piepers prit plusieurs exemplaires de cette espéce dans les parties montagneuses du Java occidental à une hauteur de 14—1600 metres. Elle ne paraît pas rare et se trouve aussi dans l’Inde. S. 4, Syntomis Huebneri Boisd., Mon. d. Zyg. p. 127 pl. 8 fig. 4 (1829). — Hamps., Moths of Ind. I p. 219 (1892) — 4d., Cat. Brit. Mus. I p. 69 (1898). du 9.19 —22 mm. Antennes d'un noir brunätre, l’extremité blanche. Corps et fond des ailes de la méme couleur que les antennes, le front, le collier, les ptérygodes, une tache sur l’écusson et les anneaux de l’abdomen, dont l’extrémité est foncée, jaune orangé, Les taches vitrées des ailes sont un peu jaunätres; aux premières, on voit une lache presque ronde à la base, une, presque carrée, un peu oblique, au milieu de la cellule 44, une, en forme de coin, dans la cellule discoïdale et deux paires, plus ou moins allongées, au derniers tiers de l’aile, La supérieure de la paire vers le bord costal est toujours petite et manque même quelquefois (var. Frustulenta Hamps.). Aux secondes ailes, il y a deux taches, une occupant la base et trian- gulaire, la seconde, de dimension variable, souvent traversée par une nervure, presque ronde. Elles sont généralement séparées. Pattes brunes. Cette espèce ne parait pas rare à Java, Mr. Piepers prit plusieurs exemplaires dans les environs de Batavia et à Buitenzorg. S. 5. Syntomis Dilatata Snellen, Midden-Sumatra, Lep. p. 33 pl. 3 fig. 8, 9 (1880). — Pagenstecher, Jahrb d. Nass. V. für Naturkunde 38 p. 12 pl. 1 fig. 6 (1885). — Hamps., Cat. Brit. Mus. I p. 87 (1898). d 2 28—30 mm. Dans cette espéce, qui se distingue des voisines par les secondes ailes jaunes 4 bordure brune et qui sont en outre allongées a langle anal dans le mâle, les antennes sont brunes à extrémité jaune (3) on blanche (2). Corps de la couleur du fond des ailes, HETEROCERES DE JAVA.) 55 qui est presque noir, Front, collier, deux petites taches à la base des ptérygodes, une grande au milieu du dos et les bandes de abdomen, qui sont de largeur un peu inégale, d’un jaune d’ocre vif. Extrémité de l’abdomen foncée. Taches des premiéres ailes de la méme couleur que les bandes abdominales, Elles sont un peu anguleuses et de dimension variable, L’individu que Mr. Brants a figuré en a neuf mais la strie au dessous de la base du bord costal, celle au milieu du bord interieur, celle à la base de la cellule 5 et les deux supérieures des paires postérieures peuvent manquer. Bordure brune des secondes ailes avec une dent vers la base au milieu, la cöte avec un point noir au milieu. Pattes brunes, Premiers états inconnus. Le Musée de Leide posséde une femelle javanaise, envoyée par Mr. Müller, sous le nom inédit de Synt. Ornata Snell. v. Voll. S. 6. Syntomis Pfeifferae Moore, Cat. Lep. E. J. C. Il p. 324 (1859); id., Proc. Zool. Soc. 1859 p. 198 pl. 60 fig. 5. — Hamps., Cat. Mus. I p. 88 (1898). Synt. Acuminata Snellen, Midd.-Sumatra, Lep. p. 31 pl. 5 (1880). d 2 20—30 mm. Extrémité des antennes blanche, Front, collier, quatre taches sur les épaulettes et le thorax, anneaux de l’abdomen (sept dans le male, six dans la femelle) et taches des ailes d’un jaune d’ocre assez foncé mais vif. Aux premiéres ailes, qui sont asser poinlues au sommet, il y a, 4 la base, deux raies fines, au dessous du bord costal et dans le cellule 44, un point à l'implantation, une tache triangulaire, quelquefois réunie à une plus grande, rectangulaire, allongée, au milieu de la cellule 14, une tache presque carrée dans la cellule discoïdale et trois autres, allongées, dont les deux infé- rieures ne sont séparées que par la nervure 4, au dernier tiers, Deuxième tache des secondes ailes s'étendant quelquefois en pointe jusqu’à la base, la première située le long du bord intérieur. 56 (PIEPERS ET SNELLEN, Dans ma figure citée en haut, la couleur des taches jaunes est trop claire. Premiers états inconnus. Mr. Piepers captura quelques exemplaires de cette espéce dans la partie occidentale de Vile (Batavia, Tjampea) et au Musée de Leide il y a une femelle prise par Mr. Neeb sur l’Ardjouno, Elle a aussi été observée à Sumatra. S. 7. Syntomis Tenuis Walker, Cat. VIL p. 1595 (1856). — Snellen, Tijds. v. Ent. XXII p. 70 pl. vi fig. 2 (1879). — Hamps., Cat. Brit. Mus. I p. 89 (1880). 22 25—30 mm. Extrémité des antennes d’un blanc jaunätre. Front, collier, quatre taches sur les ptérygodes et le thorax, sept anneaux abdominaux dans le mâle et six dans la femelle, d'un jaune d’ocre clair. De la méme nuance sont les taches des ailes, le sommet des premiéres étant un peu obtus tandisque les secondes sont assez étroites et bien plus pointues que dans Pfeifferae. Première taches des ailes antérieures triangulaire, allongée; seconde, au milieu de la cellule 1°, triangulaire ou rectangulaire, au dessus de celle-ci, une tache trian- gulaire dans la cellule discoidale, enfin, au dernier tiers, trois taches assez allongées, les deux inférieures séparées par la nervure 4, la supérieure ayant quelquefois encore une petite au dessus d’elle. Premiere tache des secondes ailes presque rectangulaire, disposée dans le sens de l’axe de l’aile, la seconde plus petite, bien libre et presque ronde. Quelquefois on voit deux fines raies jaunes au premier tiers des premiéres ailes, sous la cote et dans la cellule 1a. Chenille inconnue. Au Musée de Leide, il y a un exemplaire de Java envoyé par Mr. Müller. En outre, l’espece a été observée a Célébes et aux Philippines (var. Deflocca Swinhoe, Hampson). HETEROCERES DE JAVA.) 57 8. Syntomis Stellaris Snellen, Iris VIII p. 130 (1895) — Hamps., Cat Brit. Mus. I p. 112 pl. IV fig. 22 (1891). d 9 30—33 mm. Antennes noires, l'extrémité blanche. Vertex, corps et fond des ailes noir, un peu pourpre, l’abdomen légèrement verdätre. Le premier anneaux blanc de l’abdomen à la base, le second au cin- quième anneau; en outre des points blancs aux côtés. La première taches vitrée des premières ailes (elles sont toutes presque rondes) se trouve à la base, les deux suivantes un peu avant la moitié, une dans le cellule discoïdale, la seconde dans la cellule 13. Des deux dernières l’inférieure est un peu allongée et la plus grande des cinq. Frange au sommet de l’aile blanche. Les taches des secondes ailes sont à peu près de la même dimension que les autres. Quatre taches de la poitrine blanches ainsique le premier article des tarses, le reste des. pattes noir, le ventre aussi. De cette espèce le Musée de Leide possède une femelle javanaise, prise par Müller. Elle fut nommée mais non publiée par Snellen van Vollenhoven et est rapportée aussi de Siam, Malacca, Sumatra et Borneo. Mr. Hampson n’en mentionne pas de variétés. S. 9. Syntomis Orphana Snell. v. Voll. in litt. nov. spec. Une femelle de 32 mm. Les antennes ne sont pas complötes, ce qui en reste est noir, Vertex, corps et fond des ailes noir, un peu pourpre, abdomen à reflet verdätre et des anneaux blancs comme dans Stellaris. Des trois taches vitrées des premières ailes, la premiere est allongée, arrondie, située au milieu de la base. Les deux autres se trouvent un peu au delà de moitié; la supérieure est carrée, traversée en bas par le nervure 6, l’inférieure, qui est la plus grande et presque triangulaire, en haut par la nervure 4. Tache des secondes ailes allongée, arrondie, au milieu de laile. Poitrine avec quatre taches blanches; anneaux du ventre, qui est noir, bordés de blanc. Pattes entièrement noires. 58 (PIEPERS ET SNELLEN, Cette espece est facilement reconnaissable mais l’original de ma description n’est pas frais, ce qui m’empéche d’en donner une figure, Un seul exemplaire Javanais, envoyé par Müller, se trouve au Musée de Leide, sous le nom inédit susdit. S. Genre 5. Eressa Hamps. Hampson, Cat. Brit. Mus. I. p. 115. Trompe presente. Forme des ailes comme dans Syntomis, les nervures 4 et 5 des premières séparées ou brièvement tigées, 7—11 tigées. Aux secondes ailes, l’origine de la nervure 2 est distincte- ment avant langle anal des la cellule discoidale et est aussi éloignée de 3; elle est courbée à la base. Une paire d’éperons aux tibias postérieurs. Deux espéces ont été trouvées a Java, Les antennes du male sont pectinées, les secondes ailes de forme normale et elles se distin- guent en outre comme suit: I. Abdomen un peu velu à bandes (3) ou a taches dorsales (2) jaunes. Taches vitrées des ailes bien limitées, les secondes avec deux taches entre les nervures 3—5. 19—27 mm. . . . . 1 Lutulenta. II. Abdomen lisse, d’un bronzé verdâtre avec des points latéraux blancs. Taches vitrées des ailes mal limitées, les secondes avec deux entre les nervures: 3=5, 32—50 mm Mn Amos: 4. Eressa Lutulenta (Coenochromia), Snellen, Tijdschr. v. Ent. XXII p. 70 pl. 6 fig. 4 (1879), — Hamps., Cat. Brit. Mus. I p. 117 (1898). Chloromeles Strepsimeris Meyrick, Proc. Linn. Soc. New South Wales 1886 p 786. d 2 19—27 mm. Antennes noirâtres, l’extrémité avec quelques écailles blanches. Front noirätre, le haut du collier aussi, le reste d’un jaune orange HETEROCERES DE JAVA.) 59 ainsi que deux taches dorsales du thorax et six anneaux de l’ab- domen qui est un peu velu, Ces derniers sont interrompus aux côtés, largement et deux fois dans la femelle qui a ainsi plutôt l’abdomen orné de cing rangées de taches que d’anneaux jaunes. Fond des ailes d’un brun terreux foncé mat, les taches vitrées grandes. Il y en a une au milieu du bord intérieur, traversée par la nervure 1, une seconde occupe presque la moitié basale de la cellule 2, au dessus est une troisiéme, un peu cordiforme dans la seconde moitié de la cellule discoidale et sur le dernier tiers de Vaile il y a une rangée de quatre taches oblongues dans les cel- lules 3—6 dont celle de la cellule 5 est souvent trés petite. Au milieu des secondes ailes il y a un groupe de quatre taches, séparées seulement par les nervures, dans les cellules 1b, 2, 3 et la cellule discoidale. Pattes brunes. Monsieur Piepers, qui avait découvert cette espece a Célébes, la rencontra aussi dans les environs de Batavia et de Buitenzorg. Mr. Hampson la mentionne aussi de l’Australie. 2. Eressa Annosa Walker (Syutomis) Journ. Linn. Soc. of London IMI p. 183 (1859). id. (Hydrusa) Swinhoe, Cat Lep. Oxon. I p. 51 pl. II fig. 17 (1892). — id. (Eressa) Hamps., Cat. Brit. Mus. I p. 120 (1898). Syntomis Marcescens Felder, Novara, Lep. pl.102 fig. 12 (1869). » Lasara Pagenstecher, Jahrb. Nass. V. 38 p. 13 pl. 2 fig. 8 (1885) — id. (Coenochromia) Snellen, Iris VIII p. 130 (1895). 32—50 mm. Bien plus grande que Lutulenta et de taille variable, cette espèce se distingue en outre d’elle par l’abdomen qui est lisse. Antennes aussi à extrémité blanche, du reste noiràtre comme la téte et le thorax; front et épaulettes avec des points blancs, Abdomen verdätre, un peu luisant, avec deux séries latérales de points blancs. Les taches vitrées des ailes, dont le fond est d’un gris noiratre mat, ne sont pas trés bien limitées, surtout celles des premiéres ailes. Il y a une grande tache qui occupe plus que la première 60 (PIEPERS ET SNELLEN, moitié de la cellule 1b. une en forme de coin, divisée par une fine ligne foncée, dans la cellule discoidale, une troisiéme occupe le tiers basal de la cellule 2 et quatre ou cinq autres en une série un peu flexueuse, se trouvent à la base des cellules 3—7 ou 3—6. Secondes ailes avec quatre taches groupées au milieu de l’aile dans la cellule 1b (divisée par une ligne foncée), dans la cellule discoidale et dans les cellules 2 et 3. Pattes foncées. Les figures publiées de cette espèce ne sont nullement excellentes, celle de Mr. Swinhoe est encore la meilleure mais comme les exemplaires que j’ai à ma disposition ne sont pas en bonne con- dition, je ne puis pas fournir une meilleure, Felder figure Annosa (Marcescens) de Java, mais sans mentionner une localité. Mr. Piepers ne l’a pas trouvée. Je la connais aussi de Sumatra et de Nias et Mr. Hampson nomme encore Tenasserim et Singapore. Genre 6, Euchromia Hibn., Hamps. Hübner, Verzeichniss p. 121 (1816—39?) Hampson, Cat. Brit. Mus. I p. 293 (1898). Dans ce genre, le seul des Syntomides javanais où la nervure 6 des secondes ailes soit présente, non seulement la trompe est bien développée mais les palpes le sont aussi; ils dépassent un peu la téte et sont assez pointus. Antennes épaissies au milieu, pectinées dans les deux sexes, plus fortement dans le mâle. Secondes ailes en quart d’ellipse, plus dévéloppées et plus allongées que dans les genres précédents. Le dessin des ailes consiste en d’assez grandes taches claires au vitrées sur un fond noir. Nervure 2 des premières ailes naissant distinctement avant l’angle anal de la cellule discoidale, 3, 4 et 5 autour de cet angle, 6 du sommet de la nervure transversale, 7—10 tigées, 7 de la tige commune aprés 10 mais avant 8 et 9, 44 libre. Aux secondes ailes, 6 et 7 viennent d’un point ou sont tigées. Une espèce a été trouvée à Java. HETEROCERES DE JAVA.) 61 4. Euchromia Horsfieldi (PAalanna) Moore, Cat. Lep. E. J.C. II p. 328 pl. XIV fig. 9, 92 (1858—59) — id, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1859 p. 200 pl. 60 fig. 13. — Hamps., Cat. Brit. Mus. I p. 297 (1898). $9 35—41 mm. Antennes noires, la tete et le corps aussi mais le front et deux lignes du cou sont blanches, deux taches a la base des ptérygodes, un anneau à la base de l’abdomen, la moitié dorsale d’un second au dela de la moitié d’un jaune d’ocre ainsique quelque fois des traces d’un troisiéme anneau. Le vertex, deux lignes des ptérygodes, deux taches du thorax et le bord postérieur des anneaux, sauf des deux qui ont un anneau jaune, sont d’un bleu clair brillant. Poitrine et ventre avec des dessins blancs et d’un bleu clair brillant. Taches des ailes, dont le fond est d’un noir mat un peu brunätre, aux premiéres opaques et d’un jaune d’ocre dans tous les exemplaires que j'ai devant moi (de Java et de Célébes), Le type en a une grande, indentée inférieurement au milieu par le noir du fond, dans la cellule 1b, une bien plus petite en forme de coin dans la cellule discoidale et une rangée de quatre, qui sont allongées et séparées seulement par les nervures, au milieu de la moitié postérieure. Nervure transversale ornée d’une demi-lune d’un bleu clair et brillant. Secondes ailes avec deux taches, divisées par les nervures noires; une triangulaire à la base, jaune et opaque en haut, blanche et semi-vitrée en bas, La seconde est presque triangulaire, entiérement jaune et opaque. Dans une variété, qui est assez fréquente, la tache de la cellule 1b des premieres ailes est divisée en deux, (var. Se- parata m.) Nervures 2 et 4 des secondes ailes tigées. Pattes noires, les coxae antérieurs blancs dans le mile. Mr. Moore figure, dans le Catalogue des Lép. de la Comp. des Indes, la chenille comme plus grosse postérieurement, de couleur brune aves des bandes noires et bleues sur le dos et quatre longs bouquets de poils noirs derriére de la téte qui est aussi noire. Suivant Horsfield, elle vit sur une espéce de Dioscorea. Cocon noir, 62 (PIEPERS ET SNELLEN, HÉTÉROCÈRES DE JAVA.) Horsfieldi n’est pas rare à Java. Je la connais aussi de Célébes et Mr. Hampson la mentionne en outre de Bornéo, Bali et Sum- bawa (non pas Sambawa). S. Chenille observée à Batavia (3—14 mètres) sur le Gouling galing (Vitis trifolia L.) et sur l'Oiot montor (Ipomea capitellata Chois.) Selon Horsfield et Moore elle se trouverait aussi sur une espéce de Dioscorea, nommée Boudouk asou (?). Elle a 16 pattes, la tête et les stigmates noirs, sa couleur générale est orange clair, Deux longs pinceaux composés de poils noirs s’élévent entre le 2ième et le 3ieme segment thoracal et du dernier segment de l’abdomen ; sur les côtés se trouvent aussi des poils noirs, Le dos de la plupart des segments porte deux grandes touffes de poils et deux petites, formant, vues d’en haut une figure particulière; ces touffes sont souvent noires; toutefois les pointes des poils qui se trouvent sur le milieu du dos sont d’un gris blanchâtre, de telle sorte que vues d’en haul elles semblent former deux raies longitudinales blanches sur le milieu d’une partie du dos. La couleur de ces touffes est cependant sujette à varier: elles sont quelquefois en partie ou bien tout-à-fait jaune foncé; ce n’est que chez les individus adultes qu’elles sont développées La chrysalide, de forme ordinaire, est d’abord orange foncé et devient plus tard brune; elle se trouve dans un cocon longitudinal, d’un gris foncé, quoique parsemé de beaucoup de poils noirs, qui se trouve attaché sous ou contre une tige quelconque. Des chenilles transformées en chrysalides le 25 Septembre, le 1 et le 2 Février devinrent papillon le 5 Octobre, le 11 et le 13 Février. La figure que je publie de cette chenille la fait passablement connaître 1); toutefois l'aspect particulier que présentent les touffes du dos vues d’en haut ne peut être reproduit ainsi. Horsfield et Moore donnent des images de la chenille et de la chrysalide dans son cocon, mais elles sont très grossières et ne peuvent servir à les faire connaitre. P. 1) Cette figure sera publiée sur une planche qui accompagnera un article suivant, Ortholitha Coarctata F. DOOR Mr. A. BRANTS. Voor zoover ik kan nagaan, is tot heden — vrij opmerkelijk — niets bekend gemaakt omtrent leefwijs en eerste toestanden van bovengenoemde fraaie, slechts hier en daar in Europa waargenomen Geometride. En nu ter 58ste Zomervergadering van de Nederlandsche Entomologische Vereeniging, door den heer van Rossum, de aandacht is gevestigd op de kweeking van dit, reeds door den heer Verhuell in Nederland ontdekte dier, komt het mij niet ongeraden voor, thans reeds eenigszins te voorzien in bovenbedoelde leemte, in afwachting dat ik mij voorstel het spoedig, nader en door afbeeldingen toegelicht, te doen. Reeds jaren geleden werd de huishouding van Coarctata nagegaan door wijlen den ijverigen verzamelaar J. Backer Jz., te Oosterbeek, die in vereeniging met den, helaas te jong overleden, onvermoeiden en bekwamen entomoloog A. van Medenbach de Rooy, in de buurt van genoemd dorp eene vliegplaats van bedoelden Spanner had weten op te sporen. In de maand Juni 1875 namelijk, gelukte het den heer Backer een aantal bevruchte eieren van Coarctata te verkrijgen en zoo- doende weldra in het bezit te komen van een geheel broedsel rupsjes, van welke mij op 1 Juli van dat jaar een nog zeer jeugdig Stal en in het laatst der maand Augustus d. a. v. andermaal 5, 64 (MR. A. BRANTS.) ORTHOLITHA COARCTATA F. nagenoeg volwassen voorwerpen, ter waarneming en afbeelding werden afgestaan. De heer J. Backer Jr. mag dus als de ontdekker van ei en rups onzer Geometride worden aangemerkt, terwijl de gegevens, welke ik, dank zij diens welwillenheid, mocht verzamelen, zóó als ze sedert zijn aangevuld door het bij herhaling — laatstelijk in 1903 — opkweeken van Coarctata uit het ei, mij in staat stellen het volgende mede te deelen, Ten onzent vliegt meergenoemde Spanner in het laatst van de maand Mei en de eerste dagen van Juni, in den zonneschijn, op heuvelachtige, leemhoudende heidevelden, waar veel Genista Pilosa groeit. Schier jaarlijks vang ik den vlinder even achter het landgoed Heuven (tusschen Velp en de Steeg) en dan gewoonlijk in vrij grooten getale, doch altijd bij uitsluiting op zeer enkele, beschutte, naar het zuiden gewende plekjes. Opgejaagd wordende, zetten de dieren zich, even als de aanver- wante Plumbaria F., spoedig weder neêr. Zij zijn echter veel woester dan deze, ook de vrouwelijke voorwerpen, die in gevan- genschap, mits goed in het licht geplaatst, gemakkelijk en overvloedig eitjes afzetten. Het glanzige, met een zeer flauw netwerk overtogen ei, is elliptisch van vorm, doch vrij sterk afgeplat en op de bovenzijde spoedig iets ingezonken. Aanvankelijk is de kleur zwavelgeel, maar na verloop van een paar dagen wordt het eitje okerkleurig en weldra bleek roodachtig bruin, om ten slotte een bleekgrauwe tint aan te nemen. De rupsjes verschijnen reeds 8 tot 12 dagen nadat de eieren gelegd zijn. Deze slanke, tienpootige diertjes zijn zeer beweeglijk en rollen zich, bij de geringste stoornis, spiraalvormig samen, om zich desnoods, tot een rolletje in elkaär gekronkeld, op den grond te laten vallen en alzoo geruimen tijd te blijven liggen. De algemeene kleur van het lichaam is bleek olijfbruin, het kopje meer geelbruin. Overdag zitten de diertjes meestal onbeweeglijk uitgestrekt, om a (MR. A. BRANTS ) ORTHOLITHA COARCTATA F. 65 ‘snachts een weinigje voedsel te gebruiken, hetgeen bij voorkeur bestaat in eenigszins verwelkte en verdroogde blaadjes van voor- noemde Genista-soort en van de gewone Brem (Sarothamuus), Zij houden zich in de natuur dan ook stellig onder aan bedoelde struikjes of aan den grond op. In gevangen staat verkiezen de rupsen doorgaande het loof van Goudenregen (Cytisus Laburnum) zonder intusschen ook dat van andere Vlinderbloemigen, zooals Honigklaver (Melilotus\ en Rolklaver (Lotus), te versmaden. De rups ondergaat vier verwisselingen van huid en heeft 2 tot 3 maanden tijds noodig om haar vollen wasdom te bereiken, Reeds na de eerste vervelling vertoont zich eenige teekening , bestaande in een zevental geslingerde en afgebroken grauwe langs- lijnen, waarvan de ruglijn en eene die over de stigmata loopt het breedst zijn. Bi) de volgende huidsverandering verschijnt op de zes midden- segmenten, even achter het luchtgat, een roetzwart vlekje, terwijl de buikzijde van het diertje alsdan merkbaar lichter dan de rugzijde is geworden en twee bruingrauwe langslijnen voert, Gaandeweg wordt de rups trager en houteriger, zoodat zij na de laatste vervelling bijna voortdurend uitgestrekt langs cen takje zit en zich schier niet dan des nachts verplaatst, ten einde wat voedsel te zoeken. Bij verontrusting laat zij zich gelijk een stokje op den grond vallen, om zich somtijds eerst na verloop van uren weder te bewegen. De volwassen rups is vrij wel rolrond, ongeveer 27 cm. lang en in het midden 25 mm. breed; voor en achter iets slanker. Evenals bij de meeste Spanrupsen, zijn de eerste en laatste drie lichaamsringen zeer gedrongen en klein, de zes middengeledingen daarentegen gestrekt en veel langer dan breed. Kop en pooten betrekkelijk klein; de eerste rond, doch aan de voorzijde afgeplat en van boven eenigszins ingesneden; spaarzaam behaard; parelkleurig-wit, aan monddeelen en achterrand overgaande in bleek geelgrauw, en op elke helft versierd met 3 roetzwarte, door talrijke adertjes en dwarsstreepjes van de grondkleur in vlakjes en stipjes opgeloste langslijnen. Tijdschr. voor Entom. XLVII. or “ 66 (MR. A. BRANTS.) ORTHOLITHA COARCTATA F. Borstpooten grauwachtig wit met roetzwarte geledingen en klauwtjes. Het eenige paar buikpooten en de naschuivers aan voor- en achterzijde zwartachtig grauw, aan den buitenkant vuilwit. Gewone stippen tamelijk opvallend, pikzwart, elke voorzien van een kort grauwachtig haartje. Luchtgaten langwerpig rond, bruin- achtig wit van kleur, doch met een fluweelachtig pikzwart boordsel. De algemeene tint van rug en zijden der rups, tot even onder de luchtgaten, is een geelachtig grauw, nu eens tamelijk bleek en iets olijfkleurig, dan weér zeer donker, aan de achterzijde der geledingen bij roetzwart af. Van het buikveld daarentegen is de goudkleur vrij standvastig, zeer bleek okerachtig wit, min of meer in het steenroode spelende. Op de sterk geplooide scheiding van rug- en buikveld is de kleur altijd warmer, somwijlen zelfs vrij levendig okergeel. De bovenkant van het dier is aan kop- en staarteind steeds veel bleeker dan op het midden van den rug, veelal vuil parelkleurig of schimmelwit; aan de achterzijde van de middensegmenten daar- entegen altijd donkerder. De teekening is hier wel is waar standvastig, maar op zich zelve genomen weinig regelmatig en doorloopend, en daarbij menigmaal grootendeels saamgevloeid met de donkere bestuiving van den ondergrond. Zij bestaat in een 7tal gegolfde, min of meer afgebroken, grauwe, ten deele fijn roetzwart ingevatte langslijnen, van ongelijke breedte, namelijk: vooreerst een breede, aan de voorzijde van de ringen 4—9 afgebroken ruglijn, die aan de achterzijde van ge- noemde seymenten nagenoeg roetzwart wordt en aldaar telkens een zeer opvallend langwerpig schimmelwit vlakje insluit; verder aan elke zijde der ruglijn een onregelmatig gegolfde over de gewone, in een trapezium geplaatste, rugstippen loopende streep met een afge- broken schaduwlijn aan de buitenzijde, (die inmiddels slechts bij scherp geteekende voorwerpen goed waar te nemen is); vervolgens een tamelijk flauwen, op het midden der geledingen iets verbreeden band, aan elke zijde van den rug, en eindelijk — slechts door een fijn, doch opvallend, schimmelachtig- of vuilwit lijntje van laatst- bedoelde donkere streep gescheiden — wederzijds een tamelijk (MR. A. BRANTS.) ORTHOLITHA COARCTATA F. 67 breeden, geplooiden band, waarin de luchtgaten staan en op elk der zes middensegmenten, even daarachter, een langwerpige, roet- zwart getinte en zeer in het oog springende vlak, die eenigszins uitpuilt. De onderzijde der rups is zeer opvallend geteekend met twee olijfbruine, eerst roetzwart en daarna witachtig ingevatte langslijnen, die samenvloeien aan den wortel van het paar klauwpootjes, onder ring 3, en doorloopen over het eenige paar buikpooten. Tusschen deze beide langsliinen bevindt zich, van af segment 4, een geelachtig grauwe buikstreep, terwijl aan de buitenzijde van elke dier lijnen — namelijk even onder den stigmataalband — een min of meer duidelijke, grauwachtig grijze of loodkleurige schaduwstreep te zien is. Kort voor de verandering verliest de rups eenerzijns haar wit- achtige tint van kop en achterste ringen en worden aan den anderen kant de donkere streepen en lijnen flauwer, zoodat de geheele bovenzijde meer eenkleurig geelachtig grauw voorkomt en van de teekening weinig anders overblijft dan de 7 donker ingevatte witachtige vlakjes aan de, nog altijd donkerder getinte, achterzijde der middensegmenten en de uitpuilende zwartachtige vlak achter het luchtgat, wederzijds van elke dier ringen. Ook de buikzijde is alsdan minder fraai, daar de grondkleur hier vuil wasgeel is geworden en de donkere lijnen verbleekt zijn. Het dier begint nu onrustig rond te kruipen en begeeft zich dan ook spoedig vrij diep in den grond, alwaar het, zonder een bepaald spinsel te hebben vervaardigd, weldra verandert in een slank, zeer donker roodbruin of zwartachtig kersbruin popje, met glanzige geelbruine achterlijfsringen. De schaal dezer, ongeveer 12 cm. lange pop is overigens weinig glanzend en geheel eenkleurig, ook op de vleugelscheeden, Haar achterlijf is zeer spits en het kegelvormig staarteind bijzonder lang, Dit laatste eindigt in twee stevige uitstaande doorntjes en draagt buitendien vier fijne, helderbruin gekleurde, inwaarts omgekrulde ‚haakjes. Na een rusttijd van nagenoeg acht maanden verschijnt de vlinder 68 (MR. A. BRANTS.) ORTHOLITHA COARCTATA F. die, naar mijne ervaring, ten onzent in den regel slechts weinige dagen te vliegen heeft, doch in gevangen staat geruimen tijd is in het leven te houden. Arnhem, Februari 1904. TvE.XLVII. ; PL2. x i ETAT TIIDSCHRIFT VOOR ENTOMOLOGIE UITGEGEVEN DOOR NEDERLANDSCHE ENTOMOLOGISCHE VEREENIGING ONDER REDACTIE VAN Dr. J. Tu. OUDEMANS, Jur. Dr. Ep. J. G. EVERTS ae | Mr. A. F. A. LEESBERG. ZEVEN-EN-VEERTIGSTE DEEL { JAARGANG 1904 Tweede, Derde en Vierde Aflevering met 11 platen (30 December 1904) ANITA ’SGRAVENHAGE MARTINUS NIJHOFF 1904. LEVENSGESCHIEDENIS VAN CIMBHX FAGI Zadd. DOOR Dr. A. J. VAN ROSSUM. (Plaat 3, 4 en 5.) Drewsen. Ann. Soc. entom. France IV, 1835, p. 169. Dahlbom. Prodr, Hymen. Scandin. Diss. 4, 1836, p. 50. Zaddach und Brischke, Schrift. phys-ökon. Ges. Königsberg III, 1862, py 231 1251: nT. 2, F! 2. Zaddach und Brischke, 1) Beob, über die Arten der Blatt-und Holzwespen, Erste Abth. 1884, p. 36, 46 & 50. Eindeljk dan... is het mij, na velerlei mislukkingen en teleurstellingen, mogelijk geworden de ontwikkeling dezer Cimbex- soort uit ei tot imago te beschrijven! Reeds sedert 1887 heb ik mij met de kweeking der beuken-bladwesp bezig gehouden, en de Verslagen der Nederl, Entom. Vereeniging bevatten in Deel XXXIV tot XLVI van het Tijdschr. v. Entom. voorloopige mededeelingen, hierover in zomer- en wintervergaderingen gedaan. (1) Dit werk is eene bijeenvoeging der separata uit het voorafgenoemde tijd- schrift. Tijdschr, v. Entom. XLVII. 6 70 (DR. A. J, VAN ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS Als oorzaken van den langen duur van dit onderzoek zijn aan te geven: 4°. De zeldzaamheid der larve, welke hier te lande tot nog toe slechts in de provincie Gelderland gevonden is, alwaar zij in de omstreken van Arnhem, en ook bij Apeldoorn, Nijmegen en Ren- kum aangetroffen werd. De omgeving van Arnhem leverde mij het meeste materieel; de larve komt hier voor in beukenbosschen en lanen, ten Oosten, Noorden en Westen der stad, van de Steeg tot Oosterbeek. Veel dank ben ik verschuldigd aan de gemeente- werklieden der stad, welke mij in het najaar exemplaren bezorgden van den Apeldoornschen weg, den Koningsweg bij Schaarsbergen, enz Hoewel zij er ijverig naar zochten, gelukte het hun zelden meer dan ééne larve op denzelfden boom te vinden; slechts een- maal (1891) werd een vijftiental verkregen uit twee naast elkander staande beuken bij Monnikhuizen in het Klarenbeeksche bosch, In 1893 en 1897 werd geen enkel exemplaar opgespoord, hoewel er belooningen voor uitgeloofd waren; in 1898 slechts twee; daar- entegen waren 1900') en 1901?) gunstige jaren te noemen. Daar de larven bij voorkeur op hooge boomen leven, worden zij zelden gezien en slechts waargenomen wanneer zij ter coconvorming langs den stam naar beneden kruipen, hetgeen gewoonlijk in September en October geschiedt, maar ook reeds in Juli en Augustus door mij opgemerkt is, 2°. De larven zijn moeilijker te kweeken dan de andere Cim- bices van berk, els en wilg. Vooral deze laatste, ©, /utea L. zijn gemakkelijker groot te brengen De beuken-larven zijn daarentegen aan ziekten onderhevig; zij worden bijv. slap en bruin en leggen weldra dood op den bodem van het kweekglas; ook komt het voor dat groote volwassen larven in rustende houding achter tegen een blad gezeten, uit den mond eene slijmerige, kleurlooze, zwak alkalische vloeistof beginnen te loozen; zij zitten dan na eenigen tijd in dezelfde houding dood tegen het blad aangekleefd.*) Buiten- (1) Tijdschr. v. Entom. XLIV. Versl. p. 32. (2) È pn 0 PEACE) IE (3) = Fs „ AI WEGEN AD VAN CIMBEX FAGI ZADD. 71 dien verongelukt menige larve bij het inspinnen; zij verlaten soms een half voltooiden cocon, gaan weder rondkruipen, en trachten een nieuwen cocon te maken ; zij missen dan de kracht om dezen te voltooien en bezwijken. En wanneer het haar al gelukt is een flink spinsel te vervaardigen, gebeurt het dikwijls dat zij gedurende hun verblijf hierin (meestal twee jaren) nattig worden en grootendeels vergaan òf, zooals dit ook bij andere Cimbex- en Trichiosoma-larven is opgemerkt, in een steenharden toestand overgaan. Hierbij is het lichaam grootendeels ingeschrompeld, maar de kop heeft de oor- spronkelijke vorm behouden; menigmaal werd mijn hoop, op het uitkomen van imagines, door dergelijke »rammelende’’ cocons te leurgesteld. Deze verrottiug òf verharding schijnt niet in verband te staan met eene nattere of droogere omgeving der aarde; beide verschijnselen werden herhaaldelijk door mij in hetzelfde kweek- glas naast elkander waargenomen. Niet zelden leverde eene kweek in het geheel geen resultaat of slechts ééne wesp; en wanneer het gelukte meer imagines te zien verschijnen kwamen de mannetjes soms véél vroeger dan de wijfjes. Wanneer deze zich dan ver- toonden waren de mannen, die ik ruim drie weken in het leven kon houden, reeds bezweken of te machteloos — en in dit geval was ook van paring tot nader onderzoek geen sprake! 3°. De larven hebben zéér veel van sluipwespen te lijden, zoodat dikwijls de helft der gevonden voorwerpen en meer — eens zelfs 57 percent, door parasieten aangetast bleek. De aartsvijand aller Cimbices is de bekende Opheltes (Paniscus) glaucopterus L. die door uitstekend reukvermogen!) geleid hare slachtoffers overa. weet op te sporen. De aangestoken larven maken steeds een stevigen cocon; eerst dan komt de parasiet uit het eitje te voorschijn, dat wel eens waar te nemen is achter den kop op een der voorste segmenten. Zij vertoeft dikwijls lang in het verblijf van haren gastheer; herhaaldelijk zag ik de glaucopterus-wespen, bijna altoos wijfjes, na tweejarige?) overwintering uit de Cimbex-cocons ver- 1) Zie hierover: Tijdschr. v. Entom. XL Versl. p. 44; XLI Versl. p. 76 en XLII Versl. p. 12. (2) Ibidem XXXVII p. LVII. — Van 15 in wilgenmolm gevonden /ufea- cocons bleken er 12 door O. glaucopterus aangetast! T. v. E. XLV. Versl. p.21, 72 (DR. A. J. VAN ROSSUM) LEVENSGESCHIEDENIS schijnen, Behalve deze groote Ichneumonide ontwikkelden zich uit andere cocons eene menigte kleine sluipwespen, 30 tot 45 in aan- tal, welke door Dr. J. Th. Oudemans voor Mesochorus confusus Holmer, var. cimbicis Rtzbg. gehouden worden. Daar, voor zoover mij bekend, nog geene afbeelding der parasiet bestaat, is deze, van d en 9, op plaat 5 hieraan toegevoegd. !) Vliegen, zooals uit cocons der berkenwesp C. femorata L. heb ik even- min uit C. fage verkregen, als uit larven der elzen- en wilgen wesp. De beukenwesp is het eerst in Denemarken waargenomen. Dit blijkt uit een bericht in de Annales de la Societé entomologique de France, 1835, p. 169, waar het volgende verslag in voorkomt: (Séance du 5 novembre 1834.) «M. Drewsen de Strandmöllen, près Copenhague, a communiqué une notice intéressante sur les transformations des Cimber femorata, et dans laquelle il rapporte en outre des moeurs déja connues de cet insecte les faits suivants: Ayant trouvé le 2 juillet 1830, une coque de ce Cimbex, prés des racines d’un hêtre, des feuilles duquel cet Hymenoptère se nourrit exclusivement selon lui, ce ne ful qu’ en avril 1832 qu'il sapercut, que la larve était chrysalidée, et quelques jours après, sortit une femorata d. Il explique le long séjour de cet insecte dans sa coque par l'observation qu’il a faite, que la larve après l'avoir filée, s’y enferme au mois de septembre et y reste toujours deux hivers et un été, avant que de passer a l’état parfait. Il répéta cette expérience en recueillant en automne 1831, six coques de ces Hymenoptères, qui au printemps 1833, lui don- nèrent trois males ou femorata et une femelle ou lutea. +» Cette dernière et un des males s’étant accouplés au même instant qu’il les mit ensemble, il acquit la certitude que ces deux especes n’en font décidemment qu’ une seule. Selon cet observateur, dans l’accouplement le ¢ saisit la 2 avec ses mandibules en s’aidant de plus de ses grosses cuisses postérieures pour effectuer cet acte, qui dura dix minutes, et se répéta deux fois le jour suivant. 1) Beide sluipwespen en de manlijke fagi-wesp zijn afgebeeld door Mej. W. Fischer, VAN CIMBEX FAGI ZADD. 13 Des oeufs que la ¢ pondit, il ne put obtenir fucun résultat. D’une des coques de cel Hymenoptere sortit un Ichneumonide de grande taille, qu'il reconnut pour être le Paniscus glaucopterus % de Gravenhorst,” . Uit het bovenstaande citaat blijkt dat Drewsen hier exemplaren van Cimbices verkregen had uit cocons bij de wortels van een beuk gevonden; hij noemde, zooals toen meer gebruikelijk was, de zwarte manlijke wesp femoratu en de gele vrouwelijke /u/ea. Thans!) verstaat men onder den naam femorata L. = betulae Zadd. de Cimbex der berken en onder /ufea L. = saliceti Zadd. de Cimbex der wilgen | Dat Drewsen ook larven met beukenblad gevoed heeft, blijkt uit Dahlbom’s mededeeling: »Dom. Drewsen mihi narravit se, mense Julio 1830 in Selandia cum foliis Magi sylvatıcae educasse plures simillimas larvas, quae omnes Aprili 1832 (in theca) explicatae sunt,” Dahlbom vermeldt hierbij tevens dat onder de uitgekomen wes- pen twee wijfjes waren met eenigszins verschillende uitbreiding van het zwart op de gele abdominale segmenten. In de «Annales ? soc, entom.” is echter slechts sprake van één wijfje, en de jaar- tallen aldaar komen ook niet overeen met Dahlbom’s bericht. Zaddach vermeldt in 1862 dat door Brischke op beuken bij Dantzig larven gevonden zijn, waaruit zich alleen mannetjes (7 ex.) ontwikkelden. Hij onderscheidt drie varieteiten met bruin- rood, bruin, of zwart abdomen, welke »sich sämmtlich durch ihre Kleinheit auszeichnen, was um so mehr auffallen muss, da die Raupen vorzüglich gross sind«. Hij schrijft dit daaraantoe »dass die Thiere in der Gefangenschaft etwas verkümmert sind«. Zad- dach zou genegen zijn deze wespen voor eene varieteit van Cb. betulae Ladd. te houden, en «met Drewsen aan willen nemen, dat de larven slechts toevallig op beuken verdwaald waren», maar aan- gezien Brischke waargenomen had, dat bij deze de kop grooter en de wratjes op het lichaam kleiner en spitser dan bij berkenlarven zijn — besluit hij aldus: »Ich nehme daher, da es in zweifelhaften (1) Konow; Wiener Entom. Zeit. XVI Jahrg, III Heft, 1897, p. 105. 74 (DR. A. J. VAN ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS Fällen, immer® erspriesslicher ist, zu trennen als zusammen zu ziehen, für jetzt noch Anstand, beide Arten zu vereinigen, bis noch mehrere Raupen verglichen und noch mehrere Wespen erzogen sein werden«. In de diagnose, op p. 50 der »Beobachtungen « geeft hij alleen de mannetjes aan, en zegt »Meminae ignotaec, zonder dus verder acht te slaan op Drewsen’s mededeeling omtrent het kweeken van een wijfje. Toen ik voor het eerst eene beukenlarve zag, viel het ook mij op dat de groengele kop in verhouding grooter en anders gevormd was dan de beenkleurige, bijna witte kop der berkenlarve; ook de ruggestreep was paarser, korter, dunner en niet verdikt in het midden. Tot nog toe zijn, zoover mij bekend, geene andere vindplaatsen in Duitschland dan de omstreken van Dantzig aangegeven, want uit eene mededeeling van Rudow (Zeitschr. f. d. ges. Naturw. LI. 1878, p. 232), is niet op te maken of hij werkelijk met fagi- larven te doen had. De Catalogus Hymenopterorum van v. Dalla Torre, loopende tot Juli 1891, geeft geene andere literatuur aan dan de aan het hoofd van dit opstel vermeldde. Toch zal ver- moedelijk bij ijverig zoeken in Duitsche beukenrijke streken de larve daar wel te ontdekken zijn.!) Evenmin is iets bekend over verdere kweekingen in Denemarken of het voorkomen van fagi in andere landen. In Nederland zal de larve waarschijnlijk het eerst waargenomen zijn door Lewe van Middelstum, welke te Beek bij Nijmegen woonde. Snellen van Vollenhoven bericht namelijk in »Aanteeke- ningen en beschrijvingen op zijne nieuwe naamlijst van Hymenoptera in den jaargang 1869 van het Tijdschrift voor Entomologie, p. 119, onder Cimber connata Schr.: »Van den heer Baron Lewe van Mid- delstum ontving ik voor de collectie der Nederl. Entom, Vereeniging een mannelijk voorwerp waarvan de larve op beuk geleefd zou 1) Bij Brunswijk zijn bijv. door Altum vele kleine beschadigingen aan 2—3 jarige beukentakken waargenomen, welke aan Cimbex-wespen toegeschreven worden (Judeich & Nitsche, Lehrb. der Mitteleurop. Forstinsekteukunde 1. p- 666.) Zie hierover: p. 93, van dit opstel. VAN CIMBEX FAGI ZADD. 15 hebben. De aanduiding van het voedsel berust evenwel stellig op vergissing.» Aangezien de mannen van C, counata (van den els) en C. fagi echter moeilijk te onderscheiden zijn, en aan het be- staan eener beukensoort hier toen niet gedacht werd, komt het mij voor dat Lewe’s mededeeling niet op eene vergissing behoeft te berusten, te meer daar later ook de fagi-larve door ter Haar aan de Meerwijk 1) gevonden is, In den daarop volgenden jaargang 1870 van het Tijdschrift v. Entom. (Deel XIII p. 64 & 65.) noemt van Vollenhoven, naar aanleiding van Brischke und Zaddach’s «Beobachtungen» voor het eerst den naam fagi, en voegt er bij dat hel nog niet uitge- maakt is »niet alleen of zij inlandsch, maar ook of zij wel eene soort is, Misschien moet zij tot beiulae Zadd. teruggebracht worden misschien ook niet, indien gelijk Brischke meent, de larve vaste onderscheidingsteekenen oplevert en het voedsel — beukenbladeren — uitsluitend door haar gebruikt wordt«. In Deel XVIII p. 38 (1875) vermeldt hij den 18en Sept. 1862 van de Roo van West- maas eene larve ontvangen te hebben, door dezen bij Velp in eene laan van iepen en beuken gevonden. De bijgevoegde beschrijving geeft reden te vermoeden dat dit eene fugi-larve geweest is, hoewel v. Vollenhoven hier nog aan schijnt te twijfelen. Omstreeks dezen tijd verzocht hij mij naar beukenlarven te zoeken, ten einde de quaestie, waarin hij bijzonder belangstelde, te helpen oplossen. Eerst in 1881, dus helaas, na zijnen dood (22 Maart 1880) gelukte het mij eene larve machtig te worden en het duurde zes jaren, tot Sept. 1887, voor ik er weder ontving, welke ook bezweken zonder cocon te maken. In 1889 werden drie exemplaren door mij op beuken gevonden, *) en . . . uit een dezer verscheen 11 Mei 1891 ‘ eene vrouwelijke wesp, zijnde deze, na Drewsen’s 9, dus het eerste gekweekte wijfje. De wesp werd door mij beschreven in Tijdschr, v. Entom. XXXV, p. XIX; zij deed in geenen deele aan eene varieteit van C. femorata L. syn. betulae denken, maar geleek meer op de wilgenwesp C. lutea L ® = saliceti Zadd. 2. Dit voorwerp 1) Tijdschr. v. Entom. XL. Versl. p. 45. 2) Tijdschr. v. Entom. XXXIV p. XXXVIII. 76 (DR. A. J. VAN ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS werd in levenden lijve naar Leiden gezonden om door W. Jacobs af- gebeeld te worden (Plaat 5, fig. 24) en later aan den hoogbejaarden. ~ Brischke te Langfuhr bij Dantzig om het oordeel van dezen hymen- opteroloog te vernemen, die zich jarenlang met het kweeken van bladwespen had bezig gehouden; (prof. Zaddach was reeds in 1881 overleden.) Uit zijn antwoord bleek dat hij fagi, na onderzoek mijner gekweekte wesp, niet meer voor eene varieteit der berken- wesp hield,!) maar haar thans als eene varieteit der wilgen wesp C. lutea beschouwde. Hij wees er op dat de thorax bij deze echter gewoonlijk viltig behaard ?) is en had de welwillendheid mij het eenige lutea P exemplaar dat hij nog bezat, ter vergelijking, te schenken, Brischke kwam verder tot het besluit dat het noodig zou zijn meer voorwerpen te kweeken »da es sich dann entscheiden würde ob ©. fagi, als eigene Art zu betrachten ist. Sedert dien tijd heb ik mij met bet kweeken van wilgen- en beukenwespen bezig gehouden, en de resultaten hiervan uitvoerig medegedeeld in de Verslagen der Ned. Entom. Vereeniging. %) Ten einde dit opstel niet te zeer in omvang te doen toenemen wil ik hier kort vermelden dat het mij nimmer gelukt is /agi- larven wilg te doen vreten; evenmin kon ik er de /utea-larve toe brengen beuk als voedsel te gebruiken. Beide bleven ook steeds berk versmaden, doch door Brants is waargenomen dat eene volwassen beukenlarve in hare laatste periode vóór het inspinnen uit eigen verkiezing berk ging vreten, zonder dat zij wegens gebrek aan beukenblad hiertoe genoodzaakt was. Een dergelijk verschijnsel heb ik echter wel eens meer opgemerkt ; wanneer ik op de larven- vangst verschillende bladwespen met de bladeren der voedings- planten verzameld had, zag ik thuis gekomen, bij het openen der doos, soms larven — steeds volwassen in haar laatste kleed — van eene andere plant gebruik maken dan waarop zij in de natuur leven. Deze larven kropen, met dit voedsel in een kweekglas gebracht, zeer spoedig in den grond. Kan het ziju, dat bij de 1) Tijdschr. v. Ent. XXXVI p. XXII—XXIII. 2) Bij door mij gekweekte wilgenwespen is de beharing in veel mindere mate of niet aanwezig. 3) Zie oa. Tijdschr. v. Ent. XXXIX. p. XLIII—XLVI. VAN CIMBEX FAGI ZADD. 7 naderende groote verandering in haren levenstoestand het reuk- vermogen tijdelijk verstompt is, zoodat zij niet meer zoo fijn kunnen onderscheiden ? !) Fagi-wijfjes wilden niet op wilg en berk, /u/eu-wijfjes niet op beuk noch berk leggen. Langs een omweg heb ik er echter de lutea-wesp toe kunnen brengen op andere planten te leggen dan wilg. Aangezien vele wilgen-bladwespen ook op populier voorko- men — wat echter bij (ufea in de natuur tot nog toe niet opgemerkt is — besloot ik eene gepaarde /utea 2 op Italiaanschen populier in te binden. Zij begon zeer spoedig te leggen; uit de eitjes verschenen 18 larven, die alle volWassen werden. Reeds in het volgende jaar (1900) verschenen hieruit imagines; gepaarde individuen uit dezen kweek werden in een verblijf gezet waarin zich afgesneden takjes van els, berk, beuk en meidoorn in water bevonden. Na den overgang op populier bleken de wilgenwespen minder kieschkeurig te zijn ten opzichte van het voedsel voor het toekomstige kroost. Zij legden toen op berk en meidoorn.... maar niet op els en beuk. (Zie voor uitvoeriger beschrijving dezer proeven: Tijdschr. v. Ent. XLII Versl. p. 64—65; XLII Versl. p. 17 en 58—59.) Wel gelukte het mij C. fagi & x C. lutea 2 en C. lutea 3 x C. fagi 2 te doen paren, maar men kan hieruit nog niet be- sluiten dat fagi en Jutea slechts variëteiten eener zeltde soort zijn, want agi d en connata 2 copuleerden ook. Om de leefwijze der beukenlarve en hare ontwikkeling tot wesp te leeren. kennen was het noodzakelijk haar uit ei te kweeken. Ik heb dit eerst trachten te doen door de wespen op afgesneden takjes te plaatsen; zij hebben herhaaldelijk gelegd maar steeds een gering aantal eitjes. Hoewel de beukenbladeren vrij lang frisch bleven, gelukte het toch niet larven hieruit te verkrijgen, Zoodra 1) In dezelfde omstandigheden verkeerde ‘misschien ook de rups van den Doodhoofdsvlinder, Acherontia atropos L., die na alle de dagen haars levens aard- appel gevreten te hebben, eventjes voor het inspinnen… kool nuttigde ! (Tijdschr ‚v. Ent. Versl. XL p. 49.) 78 (DR. A J. V. ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS het blad, na ongeveer twaalf dagen, begint te verdorren ') schijnt dit een nadeeligen invloed op het zich daarin bevindende eitje te hebben. De ontwikkeling is moeilijker te volgen dan in op wilgen- blad gelegde eitjes van /ufea; het huidje van het beukenblad is donkerder en ondoorzichtiger. Toch kon ik soms met de loupe na een paar dagen waarnemen dat het embryo zich ontwikkelde en na + tien dagen een larfje bespeuren, maar gewoonlijk begon dan weldra het blad zijne frischheid te verliezen en kwam er niets van de kweek terecht òf in één gunstig geval een paar zwakke larfjes, welke weldra bezweken. Het kweeken van wilgen- larven uit ei leverde steeds veel minder bezwaren. ?) Het eenige middel om betere resultaten te verkrijgen bestond dus daarin de wijfjes buiten op beuk in te binden. Dit geschiedt in daarvoor ingerichte gazen zakken, welke ruimte genoeg aanbieden voor een paar flinke takken. Deze moeten eerst nauwkeurig onder- zocht worden om te zien of er zich andere insecten (oorwormen %), hooiwagens, enz.) op bevinden welke de eitjes zouden kunnen verslinden. De zak moet dan uiterst zorgvuldig dicht gebonden worden om bezoeken van mieren en andere rooflustige indringers te vermijden. Beuken zijn niet gemakkelijk te verplanten en groeien niet voorspoedig in een stadstuintje; na eenige mislukkingen mocht ik mij toch in het bezit van een paar bruikbare boompjes ver- heugen. En eiudelijk verschenen onder een vrij gelukkig gesternte twee fagi-wespen, namelijk 17 Mei 1902 eene flinke vrouwelijke wesp en reeds den daaropvolgenden dag 18 Mei, een fursche man, uit cocons van 1900. Beide werden, na met suikerwater gelaafd te zijn, ingebonden; copulatie werd waargenomen; het mannetje leefde tot 6 Juni, het wijfje tot 10 Juni. Omstreeks 21 Mei was het koud en nat weder; den 25en zag ik het wijfje zagen. Tegen 31 Mei werd het zeer warm, zoodat ik het gaas nu met water besprenkelde, daar ik bij andere kweekingen bemerkt had dat bij zeer droog weder de ingebonden wespen licht bezwijken. Den 10 Juni was het zeer koud geworden, des morgens slechts 11° C! 1) Tijdschr. v. Entom. XL. Versl. p. 48. 2) Zie o.a. T. v. E. XXXIX p. CXXIV—CXXV. 3) Zie T, v. E. XLII, Versl. p. 66. VAN CIMBEX FAGI ZADD. 79 De weersomstandigheden waren dus niet gunstig te noemen, maar 42 Juni den inhoud van den gazen zak onderzoekende, telde ik toch 12 eitjes, in kleine bulterige verhevenheden ten getale van 1—3; meest afzonderlijk, zich in de bladeren bevindend. !) Tevens zag ik een larfje dat reeds uit den rand van een blad een klein halt maantje gevreten had en nu aan den achterkant in de bekende opgerolde houding der Cimbex-larven rustte, Uit het geringe aantal eitjes blijkt dat de beukenwespen gewoon zijn deze zeer verspreid te leggen; ingebonden wilgen-wespen hebben er meer dan eens 40 a 60 gelegd, ?) Tot 16 Juni verschenen nog 3 larfjes, in het geheel dus slechts 4 (uit de overige eitjes is niets terecht gekomen) en 29 Juni vond ik, na zeer afwisselend weer met groote temperatuurverschillen, deze drie larven dood in het gaas. Gelukkig had ik de eerste den 15en Juni aan Mr. A. Brants ter hand gesteld, door wiens goede zorgen het diertje, binnenshuis voor weer en wind beschut, tot volwassen larve opgroeide De heer Brants heeft zich de moeite willen geven, de verschillende levensstadién der larve zeer nauw- keurig na te gaan en daarvan — benevens van eenige lichaams- deelen der wesp — vele afbeeldingen te maken. Grooten dank ben ik hem voor dit alles verschuldigd, want zonder de hoogge- waardeerde hulp van zijne bekwame teekenstift, zou het mij niet mogelijk geweest zijn mijn opstel te illustreeren met zulk! eene volledige serie van den levensloop der larve uit ei tot cocon. Ik kan niet beter doen dan de verklarende aanteekeningen, welke de heer Brants bij zijne afbeeldingen voegde, hier in haar geheel te laten volgen. Zij luiden aldus: »Op 3 Juni 1897 bezorgde mijn vriend, Dr. A. J. van Rossum, mij een malsch jong beukenblad, waarin een paar parthenogene- tische eitjes van Cimber fag, Zadd., in langwerpig ronde blaasjes, door de moederwesp ingeschoven waren. Naar een dier blaasjes vervaardigde ik de vergroote schets 1) Slechts in één blad telde ik 3 eitjes: ze zijn gewoonlijk aan den onderkant gelegd. Uitgenomen eitjes zijn ruim 3 m.m. lang; zij waren bij vroegere kweekingen gemeten en misschien reeds iets opgezwollen. 2) Zie oa. T. v. E. XLVI. Versl. p. 6, 80 (DR. A. J. V. ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS figuur 1., terwijl het voorzichtig uit het andere blaasje genomen ei tot voorbeeld diende voor de 2e afbeelding. Voorzoover dit zeer weeke en door een gladde, dunne huid om- geven lichaampje gezegd kan worden een bepaalden vorm te hebben, bleek het mij boon- of niervormig te zijn. Dit eitje is halfdoorzichtig, met kleurlooze opperhuid en gevuld met eene heldere, fraai smaragd- of kopergroene vloeistof. In het algemeen is het van vorm langwerpig rond, iets afgeplat, en staat de lange as tot de korte ongeveer in de verhouding van 7 tot 3. Ook het ongeopende blaasje leverde geen larfje op, doch in 1902 was Dr. v R. gelukkiger. Op 12 Juni van dat jaar namelijk, kweekte hij enkele larfjes, uit eieren, die om en bij 14 dagen te voren onder de opperhuid van frissche beukenbladeren ingeschoven waren. De pas geboren larfjes bleken volkomen gelijk te zijn aan dat, waarnaar ik, in het midden van de maand Juni 1896, de afbeeldingen 3 en 4 vervaardigde, zijnde eene hybride van ©. lutea 9 en C. fagi 4. De kop. van dit diertje was, in verhouding tot het lichaam, zeer groot, aan het ondereind verbreed, van voren afgeplat; niet zeer glanzig, vaal iets bruinachtig zwart van kleur, wederzijds met een groot pikzwart oogvlakje. Lichaam zeer gerekt, naar achter dunner wordend, bijna kleur- loos, halfdoorzichtig, gelijk matglas, zoodat het voedsel groenachtig grauw doorscheen. Huid zeer dof en in tal van regelmatige d wars- plooien vallende. Zestal borstpooten lang en forsch, elke met een donker klauwtje aan het eind. Den 15en Juni 1902 ontving ik een der larfjes van 12 Juni te voren, die destijds mog wiet van huid ver- wisseld hadden. Naar een dezer diertjes maakte ik,op 23 Juni daaraanvolgende, de 5e en de Ge afbeeldingen. Ik teekende daarbij het volgende aan: Lichaam nog altijd gerekt, maar aan de laatste ringen veel minder verdund dan bij het pas geboren larfje. Algemeene grondkleur dof en bleek, iets groenachtig loodgrijs. Kop tamelijk glad, groot en nagenoeg geheel zwart, behoudens onder bij de VAN CIMBEX FAGI ZADD. 81 monddeelen, alwaar de donkere tint gaandeweg overgaat in vuil- wit, iets bruinachtig. By figuur 5 is de nog niet vervelde larf voorgesteld in hare volle lengte, etende. Vooral in deze houding is duidelijk te zien, hoe de voorlaatste geleding aan den rug eenigszins verheven en hoekig is. Figuur 6 geeft hetzelfde diertje weer, doch in rustende houding en even vöör de eerste vervelling, dus met ledig darmkanaal, waar- door de algemeene tint helderder voorkomt. De iste vervelling vond plaats in den nacht van 24 op 25 Juni. De loodkleurige tint van de huid en het zwart van den kop verdwijnen hierbij geheel, met dien verstande echter dat de groote oogstippen beiderzijds pikzwart blijven. De tint van het geheele lichaam is nu namelijk bleek geelgroen geworden, in de geledingen en nagenoeg aan geheel het eindlid overgaande in zeer licht en fraai koper- of smaragdgroen; afn den kop daarentegen eenigszins okerkleurig. Blijkens de 7de afbeelding had het dier inmiddels, gedurende de eerste dagen na deze vervelling, zelfs wat het hoofd betreft, een sneeuwwit voorkomen, daar het, althans aan de geheele bovenzijde, overdekt was door een uiterst fijn en zacht zuiver- wit poeder. Wel is waar liet dit poeder zich, met name in de plooien, zeer gemakkelijk los, doch het werd telkens — ver- moedelijk door uitzweeting — door nieuwe bepoedering vervangen. Na verloop van drie of vier dagen hield deze afscheiding even- wel gaandeweg op en vertoonde de larf meer en meer de boven aangegeven kleurverdeeling. Kort daarop beeldde ik haar bij figuur 8 af, in de rust en een weinig vergroot. De voorste ledematen waren toen fraai groen- achtig geel getint; het verdere lichaam meer helder geelgroen of grasgroen, aan de onderzijde bepaald zeegroen. Ruglijn smal en weinig in het oog vallend, vuilgrasgroen. Het dier nam destijds veel voedsel tot zich, doch bijna uit- sluitend ’snachts en verplaatste zich zeer weinig; overdag zat het schier voortdurend in de houding van figuur 8, 82 (DR. A. J. V. ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS Bi] de geringste aanraking liet het op zijde vrij groote dropjes helder zeegroen vocht (bloed) ontsnappen, dat echter niet met kracht werd uitgespoten, gelijk volwassen Cimbex- en Trichiosoma- larven somtijds doen, en dat — zoo ik mij niet zeer bedrieg — weldra weer werd opgezogen of indroogde; in elk geval spoedig verdween. Ongeveer twaalf dagen na de (ste vervelling, namelijk tusschen 5 en 7 Juli 1902, wisselde de larf ten TWEEDEN male van huid. Zij vertoonde zich daarna bijzonder fraai koper- of celadongroen, maar met een sterk citroengeel waas, voornamelijk aan het borst- stuk en in de talrijke dwarsplooien aan den rug. De ruglijn was ook thans nog onduidelijk en vuilgrasgroen van kleur, ingesloten tusschen twee, sterk vervloeiende, onder de opperhuid gelegen , geelgroene banden. Kop groot, van voren afgeplat, vrij glanzig en okerachtig geelgroen getint. Stigmata klein en weinig opvallend; zeer langwerpig elliptisch, bleek + groenachtig-geel van kleur, met een smal, hoornachtig, lichtroodbruin boordsel (Zie figuur 11). Over het geheel genomen kwam het dier zóó goed overeen met de afbeeldingen 9 en 10 (reeds op 10 Augustus 1895 door mij genomen naar eene larf, die kort daarop voor de derde keer vervelde) dat ik geene nadere afbeeldingen noodig achtte en daarnaar kan verwijzen. De larf van 1902 onder- scheidde zich namelijk van die van 1895 in hoofdzaak slechts door een sterker gele tint, vooral aan voorlijf en rug, alsook door- dien de ruglijn bij haar, gelijk boven gezegd, geel begrensd was, terwijl dit niet het geval was bij die van ’95, bij welke die lijn juist (zie figuur 10.) vuilgrasgroen ingevat was en, ofschoon zelve ook van die kleur, zich veelal witachtig voordeed, waarschijnlijk tengevolge van uitzweeting — iets, dat ik bij het dier van 1902 tusschen de 2de en de laatste vervelling NIET waar- nam. Laatstbedoelde larf at in dit levenstijdperk verbazend veel, bij voorkeur van de bladeren van bruinen beuk, Zij groeide dan ook sterk en bleek in alle opzichten veel forscher van bouw dan eene, VAN CIMBEX FAGI ZADD. 83 gelijktijdig met berkenblad opgekweekte, larf van C. femorata, L. Hare uitwerpselen b. v. waren stellig dubbel zoo groot als die van deze en daarbij gelijkmatiger van vorm. Andermaal na verloop van twaalf dagen, dus op 20 Juli 1902, vond de DERDE of LAATSTE wisseling van huid plaats. De larf kreeg toen een bijzonder groot, afyeplat rond hoofd, van groenachtig okergele kleur. Wel bleef de algemeene lichaamskleur, althans wat betreft de bovenzijde, dezelfde, maar ruglijn en lucht- gaten hadden thans een geheel ander voorkomen aangenomen. De eerste namelijk vertoonde zich nu als cen fiine, in de opper- huid zetelende, blauwachtig zwarte streep, doch slechts van het midden der 3de tot het eind der 10de geleding. Aangezien deze ruglijn bij buien bijna geheel wit bepoeierd was (Figuur 13.) scheen zij dan parelkleurig of paarsachtig-wit te zijn, tengevolge van tal van uiterst fijne blauwzwarte wratjes of pukkeltjes, die, vooral aan de randen en in de plooien, boven de bestuiving bleven uitsteken !). Ook de luchtgaten (Figuur 14.) geleken van nu aan op die der overige soorten van het geslacht Cimber, daar het hoornachtig boordsel veel breeder was geworden en aan de onderzijde beider- zijds de eigenaardige verbreeding te zien gaf, die het stigma bij eenige aanverwante soorten een driehoekig voorkomen geeft, dat herinnert aan het indruksel of spoor van een hertenvoet. Daarbij was het boordsel zelf gitzwart, de verbreeding aan den voet daarvan dof grauwzwart van kleur, hoewel een en ander — vooral in de eerste dagen na de vervelling — nu en dan sterk blauw getint scheen, ’t geen werd veroorzaakt door een kleurloos poeder, dat zich, somtijds in sterke mate, rondom en in de spleet van het luchtgat verzamelde. De larf at ook na hare laatste vervelling verbazend veel en nu 1) Het blijkt dus dat de fagi-larve de blauwzwarte ruggestreep eerst #2 de laatste vervelling verkrijgt. Door deze waarneming wordt eene vroegere van Aug. 1895 volkomen bevestigd, (Tijdschrift v. Entom. XXXIX. p. LXXI en LXXII. Bij Zutea-larven vertoont zich de streep veel vroeger, en hare afgestroopte huidjes der laatste vervelling zijn er ook van voorzien. vane 84 (DR. A. J. V. ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS ook wel overdag; altijd echter beukenloof, behoudens op het laatst, toen zij, bij wijze van dessert, op één dag een groot malsch berkenblad volkomen oppeuzelde ! Natuurlijk nam zij dan ook zeer in omvang toe, hoewel meer in dikte dan in lengte. Volwassen zijnde hield de afscheiding van poeder geheel en al op en waren zoowel de ruglijn als de lucht- gaten scherp te zien, diep indigozwart van kleur, doch beide be- trekkelijk van veel geringer afmeting dan de overeenkomstige lichaamsdeelen bij de larven van C. femorata L., connata Schr., of lutea L. De bij figuur 15 voorgestelde larf geeft een der grootste volgroeide voorwerpen, die mij ooit onder de oogen kwamen, terug. Het is alsnog in mijn bezit en heeft, hoewel reeds jaren lang op spiritus bewaard en dus stellig eenigszins ingekrompen, eene lengte van niet minder dan 58 Mm. Duidelijk is aan dit dier ook te zien, dat het geheele rugvlak door tal van dwarsplooien in even zoovele smalle dwarsbanden is verdeeld, waarvan enkele een gordel van verheven zuiverwitte wratjes dragen. Van de meeste geledingen (nl, 4—11) is elk seg- ment in zeven dergelijke dwarsbanden verdeeld, waarvan de achterste het grootst en een weinigje verheven is. (Men vergelijke hierbij de schets figuur 20). Slechts het 2de, 4de en laatste (7de) dwarsbandje van elke ge- leding voert evenbedoelden gordel van witte wratjes, ten getale van 8—12. Overigens dragen de zware plooien onder en achter elk luchtgat ook een aantal dergelijke wratjes. (Zie figuur 14). Boven vermeldde ik in het voorbijgaan reeds, dat de algemeene lichaamskleur der larf, althans wat betreft de bovenzijde, geene verandering ondergaat bij de laatste vervelling. Daaruit valt op te maken, dat het anders gesteld is met de onderzijde. En zóó is het ook, want, terwijl de tamelijk vlakke buik van het dier in jeugdiger leeftijd bleek witachtig-groen is, wordt geheel de onderzijde bij de derde huidsverandering fraai koper- of celadon-groen, welke kleur nog donkerder wordt tegen het tijdstip van inspinnen. VAN CIMBEX FAGI ZADD. 85 Overigens zij nog aangeteekend dat de huid, die op geheel het bovenlijf eenigszins segrijnachtig en geheel dof is (zie o. a. figuur 13) aan den buik daarentegen effen en tamelijk glanzig is. Een en ander kan ook blijken uit figuur 16, waarbij eene volwassen larf is voorgesteld, zóó als zij, na het opnemen van voedsel gestaakt te hebben, somtijds dagen achtereen rondkruipt en rondom zich heentast, met hare groote borstpooten wijd uitgespreid, zoekend naar het op dàt oogenblik »eenig noodige”, namelijk eene geschikte schuilplaats, alwaar zij zich kan inspinnen. Naar het schijnt is zij daarmede zeer kieschkeurig, althans vele larven gaan in gevangen staat overstuur alvorens heur keus te hebben kunnen doen. Niet alzoo echter de bovenbehandelde larf van 1902. Toen deze — alweder twaalf dagen na hare eerste vervelling — namelijk op 1 Augustus, haar laatsten maaltijd gebruikt had (zie hierover bladz. 84) ving zij haar digestiewandeling aan, die eerst ein- digde op 3 Augustus d.a.v., toen zij, in de buurt van eenig dor loof, even onder het zand, een langwerpig rond, bijna eylinder- vormig spinsel vormde van grove bruine draden, waarin aan den buitenkant ruimschoots zandkorrels waren ingeweven. !) Uit den aard der zaak is het spinsel niet altijd van geheel denzelfden vorm, maar het is toch steeds langwerpig rond; uit- wendig ruw, doch tamelijk glanzig, donkerbruin van kleur met een zwakken roodachtig-paarsen kopergloed; inwendig zeer glad en effen; overigens niet dik van schaal, maar zeer taai en veerkrachtig. ?) Zoodra het tijdstip nadert, waarop de larf een plaatsje zal gaan op- zoeken teneinde haar cocon te vervaardigen, verliest zij haar helder geelgroene tint en wordt zij aan den rug meer okerachtig van toon. De afbeelding van een gedeelte van de larf in dit stadium van haar bestaan kwam mij voor niet te mogen ontbreken, terwijl ik het mede niet ondienstig achtte, eenige schetsen te geven van kop, 1) Uit dezen cocon verscheen reeds na éénjarige overwintering, 1 Juli 1903, een groote fagi 4. veel 2) Somtijds zijn pas vervaardigde cocons lichtgroen en worden dan weldra glanzig geelbruin. valk: Tijdschr, v. Entom. XLVII. 7 86 (DR. A. J. VAN ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS middenring en klauwpootje eener volgroeide larf. (Figuren 17, 18, 19, 20, 24 & 22). Ten slotte wensch ik nog aan te teekenen (onder verwijzing naar de 14de afbeelding, letter a.) dat de zoogenaamde spuitgaatjes, ook na de laatste vervelling, weinig in het oog vielen en niet paars van kleur waren, gelijk bij de larf, door Mr. Snellen van Vollenhoven beschreven op bladz, 38 van deel XVIII van het Tijdschrift voor Entomologie, en die hoogstwaarschijnlijk tot C fagi Zadd. behoorde. Een nauwkeurig onderzoek heeft mij geleerd dat het spuitgaatje geheel ontbreekt op de ringen 1 en 4 en zeer klein is boven het luchtgat op de 5de geleding.” (Tot zóóver de aanteekeningen van Mr. Brants.) Over bet spuiten der” Gimbex-larven kan ik hier nog bijvo vn, dat volgens Brischke de beukenlarve «vorzüglich spritzt.» Dat zij het in meerdere mate dan de andere Cimbex-larven zou doen, is mij niet opgevallen. Het schijnt van verschillende levensomstandig- heden af te hangen of zij rijk genoeg aan bloed zijn om dit, ter verdediging tegen aanvallen van sluipwespen enz, te kunnen opof- feren. In vervellings-perioden en kort vóór het inspinnen doen zij het zelden, en weinig in gevangen toestand, vooral niet wanneer het vcelsel te droog wordt; even als andere blaiwespen-larven zuigen zij nu en dan gaarne een waterdroppeltje op. In het laatste stadium moeten zij waarschijnlijk zuinig op haar bloed zijn. Eens vond ik onder beuken bij Warnsborn eene groote larve; toen ik haar opraapte spoot zij zóo dat mij een straaltje in het aangezicht vloog, en er bevond zich zooveel van de groene vloeistof in mijne hand, dat ze mij door de vingers druppelde. Deze overdadige loozing scheen haar op dit ‘ijdstin slecht te bekomen. Zij was er blijkbaar te krachteloos van geworden om cocon te maken, kroop in het kweekglas weinig meer rond en bezweek weldra. Door J. Th. Oude- mans '), zij: in de vloeistof (1896) bloedlichaampjes gevonden, nadat mij, reeds 25 jaren vroeger, door scheikundig onderzoek gebleken was, dat het geen zure vloeistof maar eene zwak alkalische albu- 1) Tijdschr. v. Entom. XL. Versl. p.15. — A. J. van Rossum, Sur le liquide des larves de Cimbex; Archives Neerlandaises, T. VII :871. VAN CIMBEX FAGI ZADD. N mine-oplossing is, waaruit dit, bij verhitting in vlokken neerslaat. Cholodkovsky, welke « Ueber die Spritz-apparate der Cimbiciden- Larven» geschreven heeft (Horae ent. ross. T. 30 p. 135 —143) en de vloeistof voor «ein Warzensekret » hield, heeft in hetzelfde deel van het Russische tijdschrift p. 352—357, deze meening herroepen, en is ook tot de overtuiging gekomen dat het bloed is. De pop van C. fagi heb ik slechts eenmaal en onder merk- waardige omstandigheden gezien. In. October 1891 was eene larve, zonder cocon te vormen, onder dorre bladeren, ineengerimpeld maar weinig verkleurd, blijven liggen. Bij aanraking bleek het dat zij jeefde; in dezen toestand kwam geen verandering tot half April 1893. 1) Toen begon de huid der larve geheel te verkleuren en te verschrompelen; ook bij aanraking bewoog zij zich volstrekt niet meer. Ik bemerkte echter dat er zich nu een voorwerp onder die huid bevond, en vermoedde dat het een cocon eener sluipwesp zou zijn. Bij opening bleek echter dat het een groenachtig ge- kleurde Cimbex-pop *) was; en hoewel het verwijderen der larven- huid met behoedzaamheid geschiedde, was toch de zéér weeke pop, daarbij eenigszins beschadigd, zoodat er geen resultaat meer van te verwachten was. Het is de vraag of de pop zich van delarven- huid ontdaan, en in hare abnormale omstandigheden nog tot wesp 1) Goedaerdt heeft een dergelijk geval beschreven, op ©. lutea betrekking hebbeud. (Metamorphosis naturalis I, 1662 p. 119 T. 64). Aangezien dit tevens de oudste waarneming omtrent eene Cimbex-larve is, laat ik haar hier voor de curiositeit letterlijk volgen: „Iek achte dat dit wel een van de alderwonderlijexste rupsen is die men vinden kan. Hy en at maer eens daegs ende dat een weynigh van willeghenloof, ende leyde hem dan weder in malkanderen als een hase-wint-hont, tot ’s anderdaegs dat hij omtrent den middagh begon te eten. Dit duyrde tot den laetsten Sep- tember 1653. ende bleef stil in eenderley gestalte liggen, sonder sich te ver: leggen tot den 24 October des jaers 1655. ende streeck alle daegh over sijn lyf om te sien of hy sich bewegen soude, ende ick heb hem sien leven twee volle jaren ende 24 dagen sonder eenighe spyse te nutten, of sonder sich eenighsints te verleggen of van plaets te veranderen. Ick en hebbe in al dien tydt geen veranderinge aen hem gespeurt dan alleen dat hij omtrent de helft kleynder geworden: was. Desen worm is den Zizf-worm genaempt.” — Waarschijnlijk heeft de dagelijksche betasting het dier eindelijk doen sneven. ..... Uit de-bijge- voegde afbeelding op wilg ziet men dat eene Cimbex-larve bedoeld is. 2) Tijdschr. v. Entom. XXXVII p. XXXV. 88 (DR. A. J, VAN ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS ontwikkeld zou hebben. Bij andere dergelijke gevallen zal het dus zaak zijn, geduldig af te wachten wat er verder geschiedt. De pop was kleiner maar overigens van dezelfde gedaante als de door Sn. v. Vollenhoven afgebeelde Zutea-pop op plaat 3 van dit tijd- schrift, deel XII. !) | In Juli 1903 zocht ik cocons na uit 1902 om te zien of ik hierin wellicht een pop ter afbeelding kon vinden. In twee trof ik sterk ingerimpelde levende larven aan, welke, nog frisch van kleur, in goeden staat verkeerden. De geopende cocons werden in een kweekglas geplaatst onder beukenbladeren, op aarde die matig vochtig gehouden werd; 19 Maart 1904 bevonden zij zich nog in denzelfden toestand, maar 6 April werd ik reeds verrast door de vroegtijdige verschijning van een groot mannelijk exemplaar; de andere cocon bevatte de larve nog, welke later bezweek, De gedaanteverwisseling van larve in imago heeft hier dus bin- nen de drie weken plaats gehad; bij /w/ea-larven geschiedde dit soms reeds binnen 14 dagen. Bij dezen korten duur van het poppen-stadium blijft het een vreemd verschijnsel dat de larve zich zoo vroeg in den eocon opsluit en daar meestal twee winters in doorbrengt. De cocons bevinden zich op verschillende diepten; gaarne spin- aen de larven zich in tegen kurk, hout of turf onder de aarde en soms tegen den wand van het kweekglas. Ook ontving ik cocons die, bij verzending der larven, tegen den wand eener doos ge- maakt waren, Een dag voor het uitkomen, dat gewoonlijk in de morgenuren plaats heeft, hoort men de wespen reeds knagen, bezig zijnde met haar stevige kaken een kapje van den cocon te verwijderen. Wanneer de cocon aan het achtereinde door mij geopend was, moesten zij den uitgang toch van voren maken. Mijne wespen verschenen van begin April tot in de eerste dagen van Augustus, de meeste in Mei en Juni. Na èénjarige overwintering kwamen zij wel eens in Juli of Augustus te voor- 1) De tint geleek meer op die der connafa-pop afgebeeld door Sn. v. V., Deel NII, pl: 2 Ap: 13, VAN CIMBREX FAGI ZADD 89 schijn. In de natuur zal dit omstreeks dezen tijd nog al eens voorkomen, want er worden meer volwassen larven in September en October gevonden dan in de zomermaanden. De ontwikkeling uit ei tot volgroeide larve duurt zes 4 zeven weken; de najaarslarven zijn dus voortgekomen uit eieren welke in Juli of Aug. gelegd zijn. De mannetjes, welke dikwijls, maar niet geregeld vroeger dan de wijfjes verschijnen, zijn zeer verschillend in grootte van 15— - 28 mm; bij de wijfjes wisselen de afmetingen minder af van 18,5— 24,5 mm. De vleugelspanning bedroeg by het grootste voorwerp 50 mm; bij het kleinste bijna 35 mm. De vleugel- spanning is bij agi, naar evenredigheid gewoonlijk kleiner dan bij Zutea. Dit blijkt mij ook uit Zaddach’s opgaven (Beob. p. 37 en 38) waar o.a. bij eene fag: van 24,5 mm. de vleugelsp. 39 mm. en bij eene /utea van 24 mm. lengte, de vleugelsp. 52 mm. bedraagt. Evenals bij andere bladwespen treft men ook bij fag? afwijkingen in het aderbeloop aan. Bij een mannelijk exemplaar werd opge- merkt dat de dwarsader in de lancetcel na, de achterader (analis) aangeraakt te hebben, weder terugliep, aldus een klein gebogen haakje vormend!.) Bij andere, d en 2, is in de eerste cubitaalcel onder het pterostigma het begin van een dwarsadertje waar te nemen, dat soms van radius tot cubitus doorloopt, aldus eene kleine vierde cel vormend. Een vleugelgedeelte van een mannelijk voorwerp, waarin dit duidelijk te zien was, is afgebeeld op plaat 5, fig 32. Het schijnt dat Snellen van Vollenhoven iets dergelijks heeft willen afbeelden bij zijne wilgenwespen op pl. 3 in Deel XII van het T. v. E, hoewel daar het adertje eene eenigszins andere richting heeft; bij mijne /u/ea-wespen is dit niet zóó waar te nemen. Bij menig exemplaar mijner beukenwespen was de vorm van den kop iets anders dan bij de wilgenwespen, namelijk boven de ocellen en naar het sterker ontwikkelde achterhoofd bij fag? eenigszins breeder wordend; bij andere voorwerpen viel dit ver- schil echter minder in het oog. (1) Tijdschr. v. Entom XXXIX, p. CXX. = 90 (DR. A. J. VAN ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS Voor de vrouwelijke wespen is door Bisschop van Tuinen — aan wien ik de foto voor de afbeelding te dauken heb — een belangrijk morphologisch onderscheid in den vorm der zaagtanden_ gevonden. Deze toch zijn bij agz langwerpig mel, spitser toe- loopenden top, en bij duéea kort met afgeknotten top. Voor nadere bijzonderheden hieromtrent, verwijs ik naar. B. v. Tuinen’s opstel* »De zaagwerktuigen der Cimbicini» met vele afbeeldingen. (Tijd schr. v. Ent. XLVI, p. 58.) Van groot gewicht zou ik het achten zoo de manlyke geslachts- werktuigen der Cimbices ook aan anatomisch onderzoek onder- worpen werden. Gaarne ben ik bereid entomologen, die zich hier- mede willen belasten, van materieel te voorzien, zoolang de voor- raad strekt. Of de heup-stukken bij ‚ag? werkelijk in verhouding korter zijn dan bij andere Cimbices, waag ik vooralsnog niet te beslissen: Hiervoor zullen nog vele nauwkeurige vergelijkingen en metingen noodig zijn; Zaddach, die de waarneming deed hecht er zelf geen bijzondere waarde aan, wijl hij gekweekte mannen onderzocht «in der Gefangenschaft etwas verkümmert». Intusschen zijn op plaat 5 afbeeldingen der pooten van fagi & en £ bijgevoegd, benevens eene vergrooting van het uiteinde van den scheen met eerste lid van den tars, waaraan door Brants een doorntje werd opgemerkt, by d en & aan de binnenzijde van dit lid voorkomend even als bij de andere Cimbex-soorten, maar niet weergegeven door Panzer noch Sn. v. Vollenhoven in hunne ver- grootingen van Cimbex-tarsen. Nadat ik gekweekte fagi-wespen ® en d aan Pastor Konow te Teschendorf gezonden had, mocht ik van hem vernemen, dat dit de soort is die hij als capreae Kon. beschreven!) had, en dat mijne C. fagi dus identisch met zijne capreae is. Hieruit volgt dat deze laatste niet meer als eene bijzondere soort beschouwd kan worden. Hij voegt er tevens bij dat hetgeen hij als fag? beschreven had, eene kleinere soort is, die alleen met femorata L. vergeleken (1) Wiener Entom. Zeit. XVI Jahrg. III Heft. p. 104—112. — Tijdschr. v. Eutom. XLVI, Versl. p. 12. VAN CIMBREX FAGI ZADD. 94 kan worden.!) — Het wil my toeschijnen dat de door Konow als capreae beschreven wesp voor eene varieteit van /utea L. te houden is; 2) het onderzoek der zaag zou dit al dan niet kunnen be- vestigen. Evenals bij andere Cimbices, Clavellaria- en Trichiosoma-wespen (het eerst door J. Th. Oudemans) opgemerkt is, geven de /agi- mannetjes en wijfjes een eigenaardigen lucht van zich wanneer zij aangevat worden. Het is een zeer vluchtige bloemachtige geur, die eenigszins aan den reuk van peeren doet denken en bij /utea- wespen (die toen jonger waren) iets intensiever was. Omtrent de organen welke deze reukstoffen afscheiden, is nog niets bekend; de wespen gebruiken ze blijkbaar ter verdediging. De fagi-mannen gelijken in uiterlijk véél op de /utea-mannen. Bj de door mij in verschillende jaren gekweekte, in het geheel 14, noch bij twee tegen beukenstam (bij Apeldoorn en de Steeg bij Arnhem) gevonden wespen zijn voorwerpen met roodbruin of bruin abdomen, op ‚femorata, var. silvarum gelijkend, zooals Brischke, volgens Zaddach, gekweekt heeft. Steeds was de tint zwart of paarsachtig zwart, vooral op abdomen soms met paarsen glved; bij lutea & is de kleur meer donkerbruin zwart of wel eens donker- bruin, en bezit het abdomen meestal iets meer glans. Fagı is aan kop en pooten, en om thorax, welke glimmender is, min- der behaard dan /utea d. Het pronotum is zwart; bij levende lutea-exemplaren donkerbruin, of bruinzwart, bij doode verkleurt dit evenals de bij deze ook voorkomende bruinzwarte rand bij schildje tot zwart. Het uiteinde der donkerbruine sprieten is rood- 1) Eene mij door Konow als lutea $ toegezonden wesp, bleek na onderzoek van B. y. Tuinen, niet de zaagwerktuigen dezer soort te bezitten. De vorm der zaagtanden van dit voorwerp geleek het meest op die van mijne gekweekte fagi- wespen. Bij het groote verschil tusschen de zaagtanden van fagi en lutea kan Konows’s wesp niet voor eene ufea gehouden worden. Hoewel de thorax iets geel- Achtig behaard is als bij ufea, is deze eenkleurig (niet bont) en ook de tint van het schildje herinnert meer aan fagi Kan Konow’s wesp een bastaard zijn? 2) Tijdschr. v. Ent. XLV. Versl. p. 19—21.— XLIII Versl. p. 17 en 60. — XLI. Versl. p. 75. — XLII Versl. p. 11; zie ook p. 12. 92 © (DR. A. J. VAN ROSSUM.) LEVENSGESCHIEDENIS achtig bruin of geelbruin; bij (tea zijn de geheele sprieten rood- achtig-geel of bruingeel. De kop is zwart; bij /ufea zwart met bruinen rand, ook als de andere bruinige tinten, na den dood donkerder verkleurend. De beukenwesp is aan den onderkant steeds geheel zwart; bij wilgenwespen treft men daar, terzijde en bij de afscheiding der segmenten, wel eens bruingele tinten aan. Schenen en tarsen zijn bij fag bruingeel tot donker roodbruin, tarsen iets lichter; vooral de schenen worden spoedig zwart; bij versche Zuzea - exemplaren zijn beide roodbruin. De vleugels van fagi bezilten wel eens een blauwen glans, maar zijn gewoonlijk kleurloos, aan punt en vleugelzoom rookig getint; de aderen zijn dikwijls iets donkerder dan bij Zutea, bijna zwart. Uit bovenstaande vergelijkende beschrijving blijkt dat fagi- mannen in het algemeen een iets donkerder, zwarteren indruk geven dan de lutea 3; tevens valt er uit op te maken hoe moeilijk het is oudere voorwerpen in verzamelingen van elkander te onder- scheiden. Twee mijner ag: 3 hadden bruine ocellen; bij de andere zijn zij zwart. Slechts acht fagi-wijfjes zijn tot nog toe door mij gekweekt; gevonden werd er in Nederland, zoo ver mij bekend, nog geen. Wanneer men levende, pas verschenen vrouwelijke agi- en lutea-wespen naast elkander ziet, treft terstond het onderscheid in kleur van het borststuk. Dit is bij /ag: 2 glimmend zwart, van geelrooden tot bruinrooden rand omgeven; vooral de roode kleur van het schildje valt in het oog. Bij Zufea 2 vertoont zich de thorax bonter door de gelige beharing (welke bij sommige mijner wilgenwespen ontbrak) en verder door de geelbruine of rood- bruine (lederkleurige) teekening op den mesothorax langs de voegen der verschillende deelen; ook het schildje en pronotum heeft deze kleur. Bij opgezette exemplaren verdonkeren deze kleuren langzamerhand. De gedeeltelijk bruingeel behaarde kop van fag? 9 is grootendeels zwart, in het aangezicht donkerbruin en omgeven van geelrooden rand welke aan het voorste gedeelte rooder is; VAN CIMBEX FAGI ZADD, 93 wangen met iets groenachtigen glans. De rand om den bruingelen of geelbruinen kop van /ufea 2 heeft ongeveer dezelfde tint. Een verder onderscheid ligt in de kleur van den buik; de onderkant toch van het abdomen is bij /utea geel òf geel met zwart maar nooit zoo veelkleurig: oranje-bruin, geel, zwart en blauwzwart als bij fagi 2. De vergrootte afbeelding op pl. 5 fig. 26 geeft hiervan eene juiste voorstelling; sommige mijner wespen waren in de omgeving der zaagschede en aan het uiteinde nog levendiger oranje-rood dan de afyebeelde, — Het rugstuk der zaag is rood- achtig; de tanden bruin. Bij fagi 2 zijn de heupen bruin-rood met zwarten vlek aan basis; dijen bruinrood schenen en tarsen bruingeel; bij Zutea 2 heupen en dijen vrij zuiver geel of levendig bruingeel ; schenen bruingeel of bruinrood en tarsen iets lichter, — De licht bruin- achtig-gele vleugels bezitten bij «gi 2 een donkerder zoom dan bij dutea 2 waar deze dikwijls weinig zichtbaar is. Wegens het verschil in kleur van kop, mesonotum en onderzijde van abdomen zullen vrouwelijke fagi- en Zutea-wespen indien niet te zeer verkleurd door veroudering, zonder veel moeite te onderscheiden zijn. Zaddach zal vermoedelijk eene in 1877 hem toegezondene beuken- wesp voor eene elzenwesp Cimb. connata Schr. 2 gehouden hebben. In Judeich und Nitsche’s Forstinsectenkunde, Band I, wordt op p. 666 gesproken over die «Ringelung» van jonge beukentakken, veroorzaakt door Cimbex-wespen welke met hare krachtige kaken daar insnijdingen maken, die so:ns spiraal- of ringvormig worden; zij likken het daaruit loopende vocht op. Beling !) vond 14 Juni 1877 een wijfje hiermede bezig dat «an einem 6 m.m, starken Buchentriebe, … .... in 23 Stunden einen einzigen Umgang fertig brachte, en «nach Zaddach’s eigener Bestimmung zu der Form C. connata Schr. gehòrte». Zaddach, die nooit eene fagi 9 gezien had, en deze als eene varieteit van zijne betwlae beschouwde, kon (1) Tharander-Jahrbuch XXVIII, 1878 s. 1—26 en 170—176.— Zie over »Ringelen” ook: Altum, Forstzoölogie IIT, 2, s. 261; Ritzema Bos. Tijdschr. v. Entom. XXXVII p. XXVIII en v. Dissel T. v. E. XLIV. Versl. p. 62. 94 (DR. A. J, VAN ROSSUM.) LEVENSGESCHIEDNIS de door Beling gevangen wesp zeker niet voor eene /utea L. syn saliceti Ladd. houden, Wegens den donkeren kop en den donkeren éenkleurigen thorax zal hij toen gemeend hebben haar als counata te moeten determineeren, al bezat zij niet den haar toekomenden violetrooden gloed op thorax en geen breede vlek op het derde abdomen- segment als gewoonlijk bij deze soort voorkomt. Ik stel mij dit dus als eene vergissing van Zaddach voor, want het is niet waarschijnlijk dat een elzenwesp zich bij voorkeur aan beukensap zou laven, te meer wijl deze boomen meestal niet in elkanders nabijheid groeien en Cimbices vliegend zelden groote afstanden afleggen; ofschoon van groote vleugels voorzien, maken zij hier weinig gebruik van maar klouteren behendig en snel van tak tot tak. Parthenogenesis. Hoewel ik in het jaar 1897 een tiental parthenogenetische eitjes van C. fagi 2 verkregen heb, gelukte het niet larven hieruit groot te brengen;!) de bladeren der afgesneden takjes verdorden, Wanneer ik weder wijfjes bezit, hoop ik deze nu in te binden op beuk en naar aanleiding der resultaten : » De parthenogenesis der Cimbices» in dit tijdschrift nader te behandelen. Voorloopig zij hier slechts medegedeeld dat ik bij herhaalde parthenogenetische kweekingen van C. lutea?) zoowel als van C. femorata?) steeds uitsluitend manlijke wespen verkreeg, daarentegen uit eitjes van maagdelijke connata’s*) steeds alleen vrouwelijke; ook v. Siebold kweekte uit onbevruchte eitjes van connata altoos wijfjes. °) Het gelukte mij tot in vierde generatie den parthenogenetischen kweek dezer soort voort te zetten, zoodat ik thans (Juni 1904) connata-larven bezit, die vader, groot- vader, overgrootvader en bet-overgrootvader ontberen! Kruisingen. Uit de aanteekeningen van den heer Brants blijkt reeds dat in fig. 3 en 4 van plaat 3 eene hybride-larve afgebeeld is. Zij was afkomstig van eene C. lutea? welke met X L. p. 47-48 Versl. (i); Posy. E: (2) o. a. T. v. E. XXXIX p. CXXIV. — XL Versl. p. 43. — XLVII, p. XXII. (3) o. a. T. v. E. XLI Versl. p. 71. — XLII Versl. p. 59. XLVI Versl. p. 63: (4) o. a. T. v. E. XLII, V. p. 64. — XLIV, V. p. 24. — XLVII, in Versl. der verg. te Winterswijk. (5) Katter, Entom. Nachr, 1884. Heft VII, p. 93. CIMBEX FAGI ZADD. 95 C. fagi 2 gepaard was. De pas verschenen larfjes geleken zeer veel op dergelijke /utea-larven waarvan ik in 1896 tevens een parthenogenetischen kweek bezat. De heer Brants maakte toen de afbeelding der hybride, aan welke ook geen verschil op te merken is met de jonge fagi-larve in 1902 verschenen. Tusschen pas uit het ei gekomen fag? en /utea-larven was geen onderscheid waar te nemen. !) De 18 hybriden namen bij den groei geheel de grijsgroene kleur en, wat den kop betreft, den vorm van /utea-larven aan; 13 maakten cocons en hieruit verschenen na éénjarige overwintering 11 3. Daar er hierbij slechts raannetjes verkregen werden, die de grootste ge- lijkenis met /utea d vertoonden, kon vermoed worden, dat dit parthenogenetische telgen waren en dat er bij de copulatie géén bevruchting had plaats gehad. Voorwerpen werden naar Teschen- dorf ter onderzoeking gezonden; ik heb daarop van Konow in antwoord vernomen dat hij wegens den vorm van het schildje de kruisingsexemplaren voor bastaarden kon houden, die wanneer ze in de natuur gevonden waren «für Aberrationen der lutea gelten müssten.» Paring tusschen C, lutea 3 X OU. fagi 9 werd ook door mij waar- genomen; het wijfje overleed echter spoedig na 2 eitjes gelegd te hebben.?) Uit eene kruising 3) van C. fagi 3 x C. connata 9 verkreeg ik in 1903 eenige eieren en larven (op connata gelijkend) van welke slechts één cocon maakte, die nog geen wesp leverde. Daarentegen is het mij niet gelukt C, femorata var. silvarum & met ©. fagi 2 te doen copuleeren. Wanneer men de zagen der beuken- en berkenwespen vergelijkt, valt het op dat deze, hoewel verschillend, toch onderling meer gelijkenis vertoonen dan met de zagen van /utea. Men zou dus kunnen vermoeden dat er nader soortverwantschap tusschen ‚/agi en femorata bestond; toch wilden zij niet paren. Hetzelfde verschijnsel trof mij bij connafa (1) T. v. E. XXXIX p. CKX—CXXIII. Deel XL. Verslag p. 44-45, (2) T.v. E. XL Versl. p. 46-47. (3) T. v. E. XLVI. Versl. p. 66. 96 (DR. A. J. VAN ROSSUM.) LEVENSGESCHIEDENIS en /utea welker zagen onderling ook gelijkenis vertoonen; tot dertig maal toe heb ik getracht lutea d en connata 2 te doen copuleeren, en steeds werden de mannetjes door de connata-wijfjes krachtdadig afgeweerd . . . terwijl daarentegen paring van femorata 9 achtereenvolgens met vier /ufea-mannen door mij werd waar- genomen. Met connata & heb ik geen proeven kunnen nemen, omdat ik deze sedert vele jaren niet meer gekweekt heb uit gevonden larven; ook in de natuur schijnt thans parthenoge- netische voortplanting bij deze soort regel te zijn. Dikwijls zijn parthenogenetische wijfjes moeilijk tot paring te brengen; ik merkte dit ook op bij Clavellaria amerinae L. 9 welke met amerinae & niet wilden copuleeren, en dit geheel onnoodig schenen te achten. De resultaten mijner kruisingsproeven, voorloopig uitvoerig mede- gedeeld in de Verslagen der Ned. Entom. Vereeniging, hoop ik later tot een geheel vereenigd in dit tijdschrift bekend te maken. Aangezien het mij van belang schijnt deze proeven voort te zetten, waardoor wellicht eenige ophelderingen verkregen kunnen worden over de »variabiliteit« der Cimbices,* houd ik mij bij de leden onzer Vereeniging steeds warm aanbevelen voor toezending der larven van els, berk, beuk, wilg en meidoorn — en tevens is het hier de plaats om mijne medeleden, welke mij larven of wespen van Jagt toezonden, mijn hartelijken dank te betuigen, met name aan de heeren Mr. A. Brants, D. ter Haar, Dr. J. Th. Oudemans, A. A. van Pelt Lechner, C. Ritsema Czn. en H. A. de Vos tot Nederveen Cappel. Ook mag ik hierbij den jongenheer H. Kleinhoonte niet vergeten, die mij beukenlarven van den Kluizeweg en uit de omgeving van den Waterberg bezorgde. Arnhem, Juni 1904. Figuur 1. » Di » Si » 4, » 5: » 6. » » » 9, DO: a LE » 46. pie DR pre i CT >», 45: Dee LI pi as » VAN CIMBEX FAGI ZADD. 97 VERKLARING DER AFBEELDINGEN. 20. 21. 22. 23. Plaat 3. Gedeelte van een jong beukenblad met het blaasje, waarin een eitje verborgen is; vergroot. Een ei, in natuurlijke grootte en vergroot. Pas geboren larf, vergroot. Haar kopeind, sterker vergroot. Jonge larf, etende, vergroot. Jonge larf tegen de eerste vervelling, in de rust, vergroot. Larf terstond na de eerste wisseling van huid, vergroot. Rustende larf kort na de tweede huidsverwisseling, een weinigje vergroot. Larf in de rust, even woor de laatste vervelling. Gedeelte van haar rug, vergroot. Luchtgat der larf tusschen de eerste en de laatste wisseling van huid, sterk vergroot. Volwassen larf, onrustig rondkruipend. Plaat 4. Larf even na de derde vervelling. Klein gedeelte van den rug van deze larf, sterk vergroot. Luchtgat met omgeving der volwassen larf, sterk vergroot. Volwassen larf, op zijde gezien, Middengeledingen eener larf, die reeds verkleurd en het inspinnen nabij is, vergroot. en 19. Schets van den kop eener volwassen larf, vergroot. Schets van een harer middengeledingen op zijde, vergroot. Een dezer middengeledingen aan de buikzijde, vergroot. Borstpoot der tweede geleding in omtrek, vergroot. Het spinsel. 98 (DR. A. J. V ROSSUM). LEVENSGESCHIEDENIS VAN CIMBEX FAGI ZADD, Plaat 5. Figuur 24. Vrouwelijke bladwesp, in de vlucht. » 25. Dezelfde kruipend. » 26. Haar achterlijf aan de onderzijde, ongeveer 3 x 3 vergroot, » 27. Haar aangezicht, vergroot. » 28. Onderzijde van haar linkerachterbeen, vergroot. » 29. Viertal tandjes van haar zaag, sterk vergroot, 23°, (naar foto van Bisschop van Tuinen.) » 30. Manlijke bladwesp. » 31. Aderbeloop aan den voorrand van haar voorvleugel, vergroot. _ » 32. Afwijking in datzelfde aderbeloop, vergroot, » 33. Aangezicht van de manlijke wesp, vergroot. » 34. Haar linkerachterbeen aan de onderzijde, vergroot. » 35. Metatarsus van datzelfde been, sterk vergroot. » A Vrouwelijke sluipwesp: ) Mesochorus confusus Holmgr. B. Manlijke sluipwesp: var. cimbieis Rtzbg. > 4 x 4 vergroot. 99 Einige neue Javanische Anthomyiden VON PB Sy ON in Genthin (Preussen). Unter einer Sendung Anthomyiden, die ich von Herrn de Meyere zur Bestimmung erhielt, fanden sich auch einige aus Java stam- mende, deren Beschreibung ich hiermit veröffentliche, 1. Spilogaster niveipalpis sp. nov. 9. Rufo-flava; oculis haud late disjunctis, antennis pallide flavis, seta flava longe plumata, palpis dilatatis, dimidio basali nigris, apicali niveis, haustello nigropiceo; thorace sordide flavo, vitta media postice abbreviata nigra, vitlis lateralibus nigris parum perspi- cuis; abdomine late ovato, subdepresso, nudo, basi rufo-flavo sub- pellucido, apice late nigro-piceo nitidissimo; pedibus flavis, tibiis brunneis, tarsis nigris; alis subflavidis, venis long. 3 et 4 fere parallelis, cellula apicali prima lata, squamis et halteribus flavis, Long. ca. 8 mm. Augen sehr hoch und schmal, Stirn u. Wangen im Profil gar nicht vorragend, Backen schmal, Mundrand ganz unbedeutend vor- gezogen. Stirn für ein Weibchen verhältnismässig schmal, über den Fühlern etwa halb so breit als ein Auge an derselben Stelle ge- messen, Mittelstrieme braun mit rötlichem Schimmer, stumpf, hinten tief, aber sehr schmal ausgeschnitten, Orbiten sehr schmal, fleisch rötlich bestäubt, Wangen etwas heller. Fühler ein wenig kürzer als das Untergesicht, blassgelb. Borste gelb, lang gefiedert, Taster etwas gekrümmt, an der Spitze ziemlich auffallend breit ge- drükt, an der Basalhälfte tiefschwarz, in der Endhälfte fast schnee- 100 (Pp. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. weiss gefärbt, Rüssel pechschwarz. Thorax rotgelb, ziemlich stumpf u. auf dem Rücken mehr schmutzig gefärbt ; bei genauer Betrach- tung erkennt man eine ziemlich breite, innerhalb der Dorsocen- tralborsten liegende, hinten etwas abgekürzte, schwarze Mittelstrieme u. jederseits davon eine noch undeutlichere, von der schmutzigen Grundfärbung sich kaum abhebende Seitenstrieme; de *) 4, nach vorn zu an Grösse etwas abnehmend, pra kaum als feines Härchen angedeutet, a nur vor dem Schildchen ein Paar, im übrigen der Thorax mit zahlreichen, kleinen, abstehenden Börstchen besetzt, st 1, 2, die hintere untere aber sehr kurz; Schildchen rotgelb, schwach durchscheinend. Hinterleib breit eiförmig, etwas flach ge- drückt, 4. Ring und die Vorderhälfte des 2. durchscheinend rotgelb, der Rest glänzend pechschwarz. Der ganze Hinterleib erscheint nackt, da er nur mit äusserst kurzen, dicht anliegenden Börstchen besetzt ist; nur auf der Mitte des letzten Ringes finden sich einige abstehende Härchen. Beine gelb, Schienen verdunkelt, Tarsen schwarz; Vorderschienen borstenlos, Mittelschienen hinten mit 2 Borsten, Hinterschenkel unterseits dem Körper abgewandt nur vor der Spitze mit 4—5 längeren Borsten, Hinterschienen aussen abge- wandt mit 1, innen abgewandt mit 3 um die Mitte herum stehenden Borsten von unbedeutender Grösse, Flügel gelblich, namentlich am Vorderrand, 3. und 4. Längsader fast parallel, da die 4. nur an der äussersien Spitze ganz unbedeutend aufbiegt, 1. Hinterrandzelle breit offen, hintere Querader ziemlich auffallend geschwungen , letzter Abschnitt der 4. Längsader 13 mal so lang als der vor- letzte, Schüppchen und Schwinger gelblich. 4 2 (Piepers). 2. Spilog. dimidiata. sp. nov. d. Nigro-cinerca, oculis arcte cohaerentibus, antennis sordide flavis, seta longe plumata, palpis nigris; thorace leviter albido-pollinoso, *) de Dorsocentralborsten hinter der Naht; pra Prialarborste, eine unmittelbar hinter der Naht, ziemlich tief stehende, vor der Fliigelwurzel liegende Borste, die z. B. der Gattung Limnophora ganz fehlt u. deren Länge ein höchst wichtiges Artmerkmal bildet; a Acrostichalborsten; st. Sternopleuralborsten. (P. STEIN.) EINIGE NEUF JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. 101 rudimentis duarum linearum tenuissimarum vix perspicuis, humeris flavidis, scutello nigro-cinereo; abdomine ovato, basi flavo-pellucido, apice saturatius flavo, nitido; pedibus nigris; alis flavidis, vena long. 4 apice paullo sursum curvata, squamis et halteribus flavis. Long. 6,5 mm. Augen hoch und schmal, oben eng zusammenstossend, Stirn und Wangen gar nicht vorragend, Backen schmal; Stirndreieck klein, schwarzgrau, fein weiss eingefasst, die Börstchen zu beiden Seiten desselben nur bis zur Mitte der Stirn aufsteigend. Fühler wenig kürzer als das Untergesicht, schmutziggelb, Borste lang gefiedert, Taster fadenförmig, schwarz. Thorax dunkelgrau, ganz von hinten betrachtet mit dünnem weisslichgrauem Reif, der vorn etwas dichter ist, so dass man hier die äussert schwache Spur von 2 ganz dünnen etwas dunkleren Mittellinien bemerkt ; Grundbeharung ziem- lich dicht, nicht ganz halb so lang als die kräftigen Dorsocentral- borsten, die hinter der Naht in der Zahl von 3 vorhanden sind, pra sehr kurz, die übrige Beborstung wie bei der vorigen Art; Schulterbeulen gelb, Schildchen wie der Thorax gefärbt. Hinterleib ziemlich kurz, breit eiförmig, durchweg mit deutlichem Glanz, fast nackt, nur der Hinterrand des 3. und Mitte u. Hinterrand des 4. Ringes mit längeren abstehenden Borsten, Die beiden ersten Ringe sind dur:hscheinend blassgelb, der Rest und eine von ihm sich bis zur Basis des Hinterleibs erstreckende Mittelstrieme gesättigter gelb und nicht durchscheinend. Beine schwarz, Vorderschienen borstenlos, Mittelschienen hinten mit 2 ziemlich langen Borsten, Hinterschenkel unterseits abgewandt u. zugekehrt mit je einer Reihe nicht sehr starker Borstenhaare, Hinterschienen aussen abgewandt mit 4, innen abgewandt mit 2 Borsten. Flügel gelblich; 3. und 4. Längsader etwas convergierend, indem jene etwas abwärts, diese etwas aufwärts gebogen ist, hintere Querader deutlich ge- schwungen, letzter Abschnitt der 4. Längsader 13 mal so gross als der vorletzte, Schüppchen und Schwinger gelblich. 1 3 (Piepers). Tijdschr. v. Entom. XLVII. 8 102 (Pp. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. 3. Spilog. lineata. sp. nov. 2. Simillima Ariciae variegatae Mg., differt oculis nudis, antennis flavis, seta longissime plumata, setis dorsocentralibus tribus et seta exteriore tibiarum posticarum deficiente. Long 8 mm. Augen sehr hoch und schmal, oben nur durch die linienförmigen, silbergrau bestäubten Orbiten etwas getrennt; Stirn und Wangen im Profil nicht vorragend, letztere auch von vorn gesehen nur linienförmig, neben der Fühlerbasis kaum etwas breiter und dann bis zum Scheitel ebenso schmal verlaufend wie vorher; die Fron- toorbitalborsten hören in der Mitte der Entfernung zwischen Fühler- basis und Ocellendreieck auf, unmittelbar vor dem letzteren finden sich dann aber wieder einige von unbedeutender Grösse. Fühler schmutzig gelb, wenig kürzer als das Untergesicht, Borste sehr lang und lang gefiedert, Taster bräunlichgelb, bisweilen verdunkelt. Thorax schwarzgrau, von hinten gesehen dicht grau bereift , so dass sich 2 dünne, dunklere Mittellinien scharf abheben, die zwi- schen den de liegen, nach hinten allmählich, aber nur wenig breiter werden und hinter der Naht verschwinden; ferner bemerkt man jederseits noch eine breite Strieme von gleicher Färbung, die un- mittelbar über den Schulterbeulen beginnt und sich bis zur Flügel- wurzel hinzieht. Die Schutterbeulen sind rotgelb, und zieht sich von ihnen eine feine, ebenfalls rotgelbe Linie bis zur Flügelwurzel ; die Brustseiten sind meist rötlichgrau, dazwischen ab und zu gelblich; de 3, pra kurz, die übrige Beborstung wie bei den vorigen Arten; Schildehen rötlichgelb, an der Basis mehr oder weniger ausgedehnt graulich bereift. Hinterleib breit eiförmig, etwas flach gedrückt, kurzanliegend beborstet, Hinterrand des 3. Ringes und Mitte und Hinterrand des 4. Ringes mit ziemlich kräftigen abstehen- den Borsten besetzt. Er ist ziemlich glänzend, die 3 ersten Ringe zum grössten Teil durchscheinend blassgelb, der Rest und eine sich mehr oder weniger nach vorn erstreckende Mittelstrieme etwas gesätligter gelb und nicht durchscheinend. Beine gelb, die Tarsen etwas dunkler, Vorderschienen borstenlos, Mittelschienen hinten mit 2, Hinterschienen aussen abgewandt mit 1, innen abgewandt (P. STEIN.) EINIGE NEUF JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. 103 mit 3 Borsten. Flügel gelblich, 3. und 4. Längsader divergierend, 4 Hinterrandzelle an der Spitze sehr breit offen, die 4 Längsader aber ganz grade verlaufend, selten an der Spitze ein wenig auf- gebogen, hintere Querader schief und deutlich geschwungen, letzter Abschnitt der 4. Längsader etwas länger als der vorletzte, Schüppchen und Schwinger gelblich. 2 3 (Piepers). 4. Spilog. apicalis. sp. nov. d. Flavido-rufa; oculis intime cohaerentibus, totum caput occupan- tibus, antennis albis, seta longissime plumata, palpis nigrobrunneis; thorace sordide rufo, antice levissime albido-pollinoso; abdomine brevi, late ovato, depresso, dimidio basali flavido-rufo pellucido, apice nigro-piceo, subnitido, prorsus fere nudo; pedibus flavis, simplicibus; alis flavidis, vena long. 4 apice vix sursum curvata, squamis et halteribus flavis. Long. 6,5 mm. Augen sehr hoch und schmal, den ganzen Kopf einnelimend, da im Profil nur die äussert schmalen Backen und die Mundecke etwas zu sehen sind, oben in langer Linie zusammenstossend, so dass über den Fühlern nur ein kleines schwarzes, weiss eingefasstes Stirndreieck frei bleibt. Fühler ziemlich lang, weissgelb, Borste ausserordentlich lang gefiedert, Taster an der Spitze kaum etwas verbreitert, dunkelbraun, Thorax schmutzig rotgelb, schwach glän- zend, die Brustseiten etwas heller, ganz vorn schwach weisslich bereift, ohne dass eine Striemung sichtbar wird; de 3, pra sehr kurz, die Beborstung sonst die gleiche wie bei den vorhergehenden Arten. Hinterleib sehr kurz, breit eiförmig, etwas flach gedrückt und gegen das Ende zu für ein Männchen auffallend zugespitzt; er ist ganz nackt und nur der Hinterrand des 4. Ringes abstehend beborstet. Die beiden ersten Ringe sind durchscheinend blass rot- gelb, die beiden letzten dunkel pechbraun mit deutlichem Glanz; in der Mittellinie des Körpers setzt sich die Bräunung in Gestalt einer kleinen Spitze nach vorn zu etwas fort. Beine gelb, Pul- villen und Klauen schwach verlängert, Vorderschienen borstenlos, 104 (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. Mittelschienen hinten mit 2, Hinterschienen aussen abgewandt mit 4, innen abgewandt mit 2 Borsten. Flügel gelb tingiert, 4. Längs- ader an der Spitze kaum etwas aufgebogen, hintere Querader steil und deutlich geschwungen, Schüppchen und Schwinger gelb. 1 3 (Piepers). Anm. Es ist nicht unmöglich, dass die vorbeschriebene Art nur eine Farbenvarietät der von mir in den Termesz. Füzet. XXIII. 134.4 (1900) beschriebenen Sp. rufescens ist, der sie in allen. plastischen Merkmalen gleicht. Leider lag mir von dieser Art nur ein Männchen vor, so dass ich über ihre Neigung zu variieren kein Urteil fällen kann. Ich begnüge mich daher damit, ein etwaiges Zusammenfallen beider Arten angedeutet zu haben. 5. Spil. flavidipennis. sp. nov. 4 2. Affinis et similis Sp. duplicatae Mg., differt colore flavido-griseo, setis dorsocentralibus tribus, tibiis anticis seta armatis, tibiis pos- terioribus flavidis, alis flavidis, Long. 6,5—7 mm. Die Art gehört wegen der kegelförmigen Gestalt des Hinterleibs, der Zeichnung und der Anordnung der Sternopleuralborsten zu 2,2 zum Verwandtschaftskreis der Sp. duplicata Mg. und hat mit dieser und einigen andern Arten desselben Kreises grosse Aehnlichkeit. Bau des Kopfes genau wie bei duplicata, die Augen durch eine feine schwarze Strieme und schmale, weiss schimmernde Orbiten etwas getrennt; die Länge der Behaarung der Fühlerborste gleich: falls wie bei der genannten Art. Thorax dicht grau bestäubl mit einem schwachen Stich ins Gelbliche, die 4 Thoraxstriemen scharf und deutlich abgehoben, de 3, Hinterleib kegelförmig, dicht gelb- grau bestäubt mit je einem Paar runder schwarzer Flecke auf Ring 2 und 3, von denen die des letzteren bedeutend kleiner sind. Er ist kurz abstehend behaart und erst vom Hinterrand des 2. Ringes an mit anfangs kürzeren, vom Hinterrand des 3. Ringes an mit ziemlich langen abstehenden Borsten besetzt. Beine schwarz, Mittel- und Hinterschienen gelb, Pulvillen und Klauen etwas ver- längert. Vorderschienen mit 1, Mittelschienen hinten mit 2 Borsten, _Hinterschenkel unterseits auf der dem Körper abgewandten Seite (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. 105 vor der Spitze mit 3—4 längeren Borsten, zugekehrt ganz nackt, Hinterschienen aussen im Basaldrittel mit einer kleinen Borste, aussen abgewandt mit 3, innen abgewandt ebenfalls mit 3 etwas kleineren Borsten. Flügel namentlich an der Basis deutlich gelblich tingiert, Randdorn deutlich, aber nicht sehr gross, 3 und 4 Längs- ader schwach divergierend, hintere Querader steil und kaum ge- schwungen, Schüppchen und Schwinger gelblich. — Das Weibchen gleicht namentlich auch in der Beborstung der Beine vollständig dem Männchen, nur ist die ganze Bestäubung noch etwas dichter, die Striemung der Thorax weniger scharf, die Hinterleibsflecke deutlich und recht scharf begrenzt, sämtliche Schienen und die Spitze der Mittel- und Hinterschenkel gelb. 2 8 5 2 aus Tosari (Kobus). 6. Spilog. lateralis. sp. nov. 9. Flavido-cinerascens; oculis vitta frontali nigra, non tam lata et orbitis cinereis, albo-micantibus separatis, nudis, antennis fuscis, articulo tertio basi sordide flavido, seta longe plumata, palpis nigris apice flavidis; thoracis dorso dense cinereo-pollinoso, lineis mediis duabus sat angustis et vittis duabus lateralibus latis obscuris, humeris et thoraris lateribus flavis, scutello plano, cinereo, margine sordide flavido; abdomine ovato, convexo, apice acuto, flavido- cinereo immaculato; pedibus flavis, tarsis nigris; alis flavis, spinula costali distincta, venis long. 3 et 4 divergentibus, nervo transverso ordinario distincte flexo, squamis flavidis, halteribus flavis. Long, 9,5 mm. Augen für ein Weibchen nicht allzubreit getrennt, da die Stirn über den Fühlern schon ein wenig schmäler ist als ein Auge und sich nach oben zu noch etwas verschmälert; die tiefschwarze Mittel- strieme ist glanzlos, bis zum Scheitel gleichbreit und hinten bis zur Mitte schmal ausgeschnitten, was aber nur bei gewisser Be- trachtung deutlich zu sehen ist; die vorn breiteren, hinten schmäle- ren Orbiten sind nebst den übrigen Theilen des Kopfes seidenartig grauweiss bestäubt. Im Profil gesehen nehmen die Augen fast den 106 (P. STEIN.) EINIGH NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. ganzen Kopf ein, da die Stirn nur wenig und nicht scharfeckig, die Wangen fast gar nicht vorragen und die Backen schmal sind. Fühler in der Mitte der Augenhöhe eingelenkt, kürzer als das Untergesicht, 3. Glied ziemlich schmal, braungrau u. an der Basis schmutzig gelb, 2. Glied braun; Borste bräunlichgelb, sehr lang gefiedert, Taster schmal, schwarz, an der Spitze gelblich, Rüssel fleischig, ziemlich kurz mit breiten Saugflächen , pechschwarz. Thorax auf dem Rücken dicht grau bestäubt, 2 schmale, ziemlich scharf begrenzte Mittellinien, die hinter der Naht verschwinden, und 2 breite Seitenstriemen, die die ganze Länge des Thorax einnehmen, indem sie oberhalb der Schulterecken entspringend über der Flügelwurzel hinweg sich bis zum Schildchen erstrecken, dunkelbraun, Schulterecken und die ganzen Brustseiten rötlichgelb, nicht durchscheinend; de 3, a nur vor dem Schildchen ein Paar längerer, pra kurz, st. 1, 2, die untere hintere halb so lang wie die obere ; Schildchen flach, graulich bestäubt mit schmutzig gelbem Rand. Hinterleib stark gewölbt, eiförmig, hinten zugespitzt, ein- farbig dunkel gelbgrau ohne Zeichnung; er ist fast nackt und nur vom Hinterrand des 3. Ringes an abstehend ‚beborstet. Beine röt- lichgelb, Tarsen schwarz; Vorderschienen borstenlos, Mittelschienen hinten mit 2, Hinterschienen aussen abgewandt mit 2, innen abge- wandt mit 3 etwas kürzeren Borsten. Flügel ziemlich intensiv gelb tingiert, Randdorn lang und kräftig, 3. und 4. Längsader deutlich divergierend, hintere Querader steil und geschwungen, die ungleichen Schüppchen gelblich, Schwinger gelb. 1 2 aus Tosari (Kobus). 7. Spilog. argentata Walk. 1 8 (Piepers). 8. Limnophora prominens sp. nov. 3 9. Cinerea; oculis vitta angusta nigra distincte separatis, ore pro- ducto, antennis nigris, seta pubescente vel breviter pilosa, palpis filiformibus pigris, haustello gracili, nigro nitido; thorace nigro- brunneo, opaco, vitta laterali ab humeris usque ad alarum basin (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. 107 pertinente et pectoris lateribus griseis, scutello brunneo, apice cinereo ; abdomine subeylindrico vel conico, cinereo, maculis binis segmentorum 2 et 3 triangularibus nigris, pedibus nigris, simplicibus, parce setosis; alis subcinereis, vena long. 4 apice levissime sursum curvata, squamis inaequalibus et halteribus subflavidis, — Femina simillima mari, oculis latius disjunctis, thoracis vittis tribus latissimis nigris, interdum confluentibus, abdomine oblongo differt. Long. d 5,5 2 6,5 mm. Die Art hat die grésste Aehnlichkeit mit einer von Becker auf den Canarischen Inseln gefangenen und von mir als L. obscurisquama beschriebenen, unterscheidet sich aber sofort durch gelbliche Schüppchen und den Besitz von 3 de. Die Augen sind durch eine deutliche schwarze Strieme getrennt, neben welcher die bräunlich bestäubten Orbiten fast völlig verschwinden, Stirn und Wangen ein wenig vorragend, Backen etwas breiter, Mundrand deutlich vorge- zogen; Fühler schwarz, bis zur Vibrissenecke reichend, Borste haar- förmig, an der äussersten Basis schwach verdickt, deutlich pubescent, Taster sehr dünn, an der Spitze kaum etwas stärker, schwarz, Rüssel schlank, glänzend schwarz. Thorax von dunkelschwarz- brauner Färbung, die durch Zusammenfliessen von 3 sehr breiten Striemen entstanden ist, von denen man bei gewisser Betrachtung ab und zu noch eine Spur wahrnimmt, eine breite Strieme von den Schulterecken bis zur Flügelwurzel und die Brustseiten grau- lichweiss; de 3, a äusserst kurz und haarförmig, 2—3 reihig, st 4, 2, die untere hintere viel kleiner; Schildchen braun, an der Spitze graulich. Hinterleib walzenförmig bis schwach kegelförmig, fast nackt, Hinterrand des 3. und Mitte und Hinterrand des 4. Ringes mit einem Kranz abstehender Borsten. Der 2. und 3. Ring trägt je ein Paar dunkelbrauner Flecke, die die Gestalt eines rechtwinkligen Dreiecks haben, dessen rechter Winkel in der Mittellinie des Körpers am Hinterrand der Ringe liegt, während die Hypotenuse nach aussen etwas abgerundet ist; zwischen den Flecken bleibt die graue Grundfärbung in Form einer schmalen, vollständig gleich breiten Rückenlinie frei. Beine schwarz, Pulvillen und Klauen 103 (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. kaum etwas verlängert; Vorderschienen borstenlos, Mittelschienen hinten mit 2, Hinterschienen aussen abgewandt und innen abge- wandt mit je 1 Borste. Flügel graulich, 4. Längsader an der Spitze sehr schwach zur 3. aufgebogen, hintere Querader steil und schwach geschwungen, Schüppchen und Schwinger gelblich. — Die Augen des Weibchens sind durch eine Strieme getrennt, die über den Fühlern etwa so breit ist wie ein Auge und die gleichfalls zum grössten Teil von der schwarzen, hinten tief aber undeutlich ausgeschnit- tenen Mittelstrieme eingenommen wird. Auf der vordern Hälfte des Thorax erkennt man ziemlich deutlich 3 breite braune Striemen, die mehr nach hinten zu zusammengeflossen sind. Der Hinterleib ist länglich, hinten zugespitzt, die Flecke desselben nicht so deutlich dreieckig und nicht so scharf begrenzt als beim Männchen; alles übrige wie bei diesem. 2 & 6 2 aus Tosari (Kobus). 9. Limn. nigripennis sp. nov. d 9. Nigra, opaca; oculis sat late disjunctis, altis et angustis, ore paullo producto, antennis longis, nigris, seta tenui, distincte pu- bescente, palpis filiformibus nigris, haustello gracili, nigro nitido; thorace et scutello concoloribus, humeris et lateribus cinereis ; abdomine satis brevi, subeylindrico (?) caeruleo-cinereo, segmento 1 fere toto nigro, binis maculis trigonis segmentorum 2—4, in medio fere cohaerentibus, nigris; pedibus simplieibus nigris, parce setosis, pulvillis minutis; alis fumosis, basi hyalinis, vena long. 3 basi 3 — 4 setis armata, squamis inaequalibus albis, halteribus fla- vidis, — Femina a mare alis minus infuscatis et abdominis maculis distincte discretis differt. Long. ¢ 4, 2 4,5 mm. In der Kopfbildung hat die vorliegende Art grosse Aehnlichkeit mit Allognota agromyzina Fall. Die sehr hohen und schinalen, oberhalb und unterhalb der Mitte ziemlich gleichbreiten Augen sind durch eine verhältnismässig breite Strieme getrennt, die über den Fühlern gemessen ein wenig schmäler ist als ein Auge; die schwarze, hinten tief ausgeschnittene Mittelstrieme nimmt den grössten Teil " (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE AN THOMYIDEN. 109 der Stirn ein, während die gelbgrau bestäubten Orbiten nur sehr schmal sind. Stirn über den Fühlern etwas vorragend und eine scharfe Ecke bildend, Wangen vollständig fehlend, so dass das Untergesicht etwas zurükweicht, Backen ziemlich schmal, Mund- rand deutlich etwas vorgezogen, ungefähr soweit vorstehend wie die Stirn. Die weit über der Augenmitte eingelenkten Fühler sind recht lang, an der Spitze abgerundet und schwarz, die haarförmige, an der Basis kaum verdickte Borste deutlich pubescent, Taster ziemlich lang, fadenförmig, an der Spitze kaum etwas verbreitert, schwarz, Rüssel ziemlich schlank, glänzend schwarz. Thorax und Schildchen schwarzbraun, stumpf, die Schullerecken und die Brust- seiten hell aschgrau bestäubt; de 3, vor der Naht 2, aber die vordere weit feiner, st 1, 2, die hintere untere aber nur etwa halb so lang als die obere; a äusserst kurz und haarförmig, zwei- reihig. Hinterleib mässig lang, wahrscheinlich cylinderförmig, doch ist er bei dem einzigen Männchen durch Zufall seitlich comprimiert, so dass die wirkliche Gestalt nicht mit Sicherheit angegeben werden kann; er ist wie die Brustseiten graulich bestäubt, der 1. Ring fast ganz schwarz, der 2. und 3. Ring mit je einem Paar dreiecki- ger, in der Mittellinie wahrscheinlich zusammenfliessender Flecke, der 4. mit einem Mittelfleck ; er ist fast nackt und nur vom Hin- terrand des 3. Ringes an länger beborstet. Beine schwarz, Pulvillen und Klauen kurz; Vorderschenkel unterseits mit einer sehr weit- läufig angeordneten, aus 4—5 Borsten bestehenden Reihe, Mittel- schenkel unterseits nackt, Hinterschenkel unterseits abgewandt nur vor der Spitze mit 1—2 Borsten; Vorderschienen borstenlos, Mittel- schienen hinten mit 1, mehr nach der Basis zu gerückten Borste, Hinterschienen aussen abgewandt und innen abgewandt mit je 1 Borste. Flügel deutlich gebräunt, an der Basis glashell, ähnlich wie bei Chelisia monilis Mg., Randdorn fehlt, 3. und 4. Längsader fast parallel, 3. an der Basis mit 3—4 weitläufig stehenden Börst- chen, wie sich solche auch bei gewissen europäischen Arten der Gat- tung Limnophora finden, z. B. L. notata Fall, obsignata Rd. u. a; hintere Querader steil und grade, letzter Abschnitt der 4. Längs- ader kaum etwas länger als der vorletzte, die ungleichen Schüppchen 110 (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAYANISCHE ANTHOMYIDEN. weisslich, Schwinger gelb. — Das Weibchen gleicht vollständig dem Männchen, nur ist der Hinterleib eiförmig, hinten zugespitzt, die Hinterleibsflecke auf Ring 2 und 3 in der Mitte durch eine schmale bläulichgraue Strieme deutlich getrennt, während sie am Hinter- rand der Ringe sich bindenartig bis zu den Seiten des Hinterleibs fortsetzen, und die Flügel sind ziemlich gleichmässig graulich tin- giert, an der Basis nicht heller. 1 $1 2 aus Tosari (Kobus). 10. Lispa sericipalpis sp. nov. d 2. Capite flavido griseo, vitta frontali lata nigra postice emarginata, palpis nigris, apice flavido-micantibus; thorace brunnescenti-cinereo, - vittis tribus latis obscurioribus, thoracis lateribus cinereis; abdo- mine subcylindrico, nigro brunneo, macula media postica segmen- torum 2—4, marginibus anterioribus utrinque, hypopygio et ventre flavido-cinereis; pedibus simplicibus, nigris; alis cinereis, venis long. 3 et 4 parallelis, squamis albido-flavis, halteribus sordide flavis aut infuscatis. Long. 5,5—6 mm. Stirnmittelstrieme sehr breit, schwarz, der hintere ausgeschnittene Teil dicht braun bestäubt, die sehr feinen, nur vorn etwas deut- licheren Orbiten, Wangen und Backen messinggelb bis ockergelb bestäubt, Hinterkopf grau; die Wangen mit feinen Härchen besetzt, Fühler etwas kürzer als das Untergesicht, schwarz, Borste lang gefiedert, Taster schwarz, der verbreiterte Teil mit blass messing- gelber, seidenartiger Bestäubung, gegen das Licht gehalten schwach durchscheinend, Rüssel glänzend schwarz. Thorax dunkel bräunlich- grau bestäubt, schwach glänzend, 3 ziemlich breite Striemen, von denen die mittlere über die Acrostichalborsten, die seitlichen über die Dorsocentralborsten laufen, noch etwas dunkler, nur bei reinen Stücken sich deutlicher abhebend, Brustseiten grau; de 4, die beiden vordersten kürzer und feiner, st wie bei allen Lispearten 1,2, die untere hintere kleiner. Ich will an dieser Stelle ein für die Gattung Lispa höchst characteristisches Merkmal erwähnen, welches darin besteht, dass die Pteropleuren unmittelbar über der (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. 111 hintern obern Sternopleuralborste stets mit einem Büschelchen von Härchen besetzt sind, die sich bei keiner Anthomyidengattung weiter finden. Hinterleib fast cylindrisch, schwach gelblichgrau be- stäubt, der 1. Ring auf der Dorsalseite ganz braun, die 3 nächsten mit je einem Paar grosser, die ganze Länge der Ringe einnehmender, vorn zusammenhängender, nach hinten divergierender und sich hier nach beiden Seiten bindenartig erweiternder brauner Flecke, von denen die des 4. Ringes kleiner sind und sich seitwärts nicht weiter erstrecken, Hypopyg ungefleckt. Die Hinterleibszeich- nung lässt sich auch so beschreiben, dass man den Hinterleib als braun bezeichnet, während ein ziemlich schmaler dreieckiger, mit der Spitze nach vorn liegender Mittelfleck auf der Hinterhälfte des 2. und 3. Ringes und ein kleiner, mehr runder Fleck auf dem 4. Ring, die Vorderränder des 2. und 3. Ringes zu beiden Seiten und die Seiten des 4. Ringes grau gefärbt sind. Beine schwarz, Schenkel wie gewöhnlich graulich bereift, ohne auffallende Bildung, die Mittelschenkel an der Spitzenhälfte etwas verjüngt; Hinter- schenkel unterseits auf der dem Körper abgewandten Seite vor der Spitze mit 3—4 längeren Borstenhaaren. Vorderschienen borstenlos, Mittelschienen hinten mit 1, Hinterschienen aussen auf der Mitte mit 4 sehr kurzen, aussen abgewandt mit 1 langern Borste. Flügel gelblichgrau, 3, und 4, Längsader parallel, hintere Querader steil, sehr schwach nach aussen bauchig gebogen, letzter Abschnitt der 4. Längsader so lang wie der vorletzte, Schüppchen weisslich mit schmalem, schwach gelblichem Saum, Schwinger gelblich mit bisweilen verdunkeltem Knopf. — Das Weibchen unterscheidet sich nur durch etwas undeutlichere Striemung des Thorax, breiteren und etwas flach gedrückten Hinterleib und fehlende oder schwach entwickelte Borsten auf der Unterseite der Hinterschenkel. 4 8 6 2 aus Tosari (Kobus). Anm. Die Art gleicht in Grösse, Gestalt u. Zeichnung volkom- men der in der Wiedernann’schen Sammlung des Wiener Museums befindlichen L assimilis Wied., nur sind bei dieser die Taster weiss- gelb, die Thoraxstriemen viel dünner, von den 4 de die 3 vorderen 112 (P. STEIN.) EINIGE NEUE JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. kleiner und gleichgross und der 1. Hinterleibsring fast ganz grau. In allem übrigen, namentlich auch in Farbe und Beborstung der Beine, stimmen beide Arten überein. 11. Coenosia tumidiventris sp. nov. ¢. Cana; capite, antennis, palpis pallide flavis, vitta frontali sub- fulva, antennarum seta longe plumata; thorace concolore, humeris flavidis, leviter cinereo-pollinosis, scutello flavido ; abdomine sub- - eylindrico, apice paullo compresso, basi subtus appendice semiglo- boso instructo, sordide flavido vel carnoso, segmentis 2, 3 et 4 et parte basali hypopygii binis maculis rotundis nigris et linea media plus minusve distincta ornatis; pedibus flavis, tarsis paullo obscu- ratis, pulvillis elongatis; alis subflavidis, spinula costali nulla, squamis inaequalibus albidis, halteribus flavis. Long. ca. 6 mm. Augen ziemlich hoch, oben breiter als unten, Stirn nur wenig vorragend, eine Ecke bildend, Wangen gar nicht bemerkbar, so dass das Untergesicht etwas zurückweicht, Backen schmal, Mund- rand nicht vorgezogen, Hinterkopf unten ziemlich stark gepolstert, sämtliche Teile blassgelb, fast fleischfarben. Stirn uber den Fühlern etwa so breit wie ein Auge an derselben Stelle, nach dem Scheitel zu sich etwas verschmälernd; auch die anfangs breitere, lehm-bis ockergelbgefärbte, hinten nur wenig ausgeschniltene Mittelstrieme verschmälert sich nach oben etwas, so dass die blassgelben Orbiten bis zum Scheitel ziemlich gleichbreit bleiben, Fühler etwas über der Augenmitte eingelenkt, blassgelb , Basis etwas dunkler, die ebenfalls weissgelbe Borste lang gefiedert, Taster fadenförmig, blassgelb, Rüssel schmutziggelb. Thorax hellgrau , ungestriemt, Schulterbeulen gelblich durchscheinend, aber meist etwas grau bereift, Schildchen ebenfalls gelblich, kaum bereift. Hinterleib fast cylindrisch, aber ein wenig seitwärts zusammengedrückt; auf der Bauchseite findet sich an der Basis ein eigentümlicher, balbkugelför- miger, dunkelbrauner, glänzender Ansatz, der mir bei der ersten Betrachtung den Eindruck machte, als sei er durch Zusammen- trocknen von ausgetretenem Körperinhalt entstanden; bei starker (P. STEIN.) EINIGE NEUR JAVANISCHE ANTHOMYIDEN. 113 Vergrösserung komme ich aber doch zu der Ansicht, dass man es hier mit einem merkwürdigen, wahrscheinlich nur dem Männchen eigenen Gebilde zu tun hat. Von der Seite gesehen ist der Hinterleib in der Basalhälfte höher als im Endteil, auch ohne den erwähnten Anhang. Seine Färbung ist ein schwer definirbares, schmutzig röt- liches Graugelb, an der äussersten Basis schwach durchscheinend, Der 1. Ring trägt -keine Zeichnung, der 2. lässt nur bei gewisser Betrachtung die ganz verloschene Spur von 2 rundlichen, etwas dunkleren Rückenflecken und eine kurze Mittelstrieme erkennen, der 3. zeigt diese Flecken schon deutlicher, ganz besonders scharf aber, namentlich von hinten betrachtet, der 4, Ring, der auch eine ziemlich deutliche, fast die ganze Länge des Ringes einneh- mende Mittelstrieme trägt. Die beiden wohlentwickelten, halb- kuglich vorragenden Teile des Hypopygs liegen von der Seile gesehen genau über einander; der Basalteil ist in der Grundhälfte graulich bereift und trägt gleichfalls 2 ziemlich scharf begrenzte, kreisrunde schwarze Flecke, während der Rest lehmgelb gefärbt ist. Der ganze Hinterleib ist mit kurzen. am Hinterrand des 3 und 4, Ringes etwas längeren, anliegenden Borsten, der Basalteil des Hypopygs mit einem Kranz abstehender Borsten besetzt. Beine blassgelb, Tarsen etwas verdunkelt, Pulvillen und Klauen verlän- gert; Vorderschienen mit 1 ziemlich langen Borste, Mittelschienen hinten mit 2, Hinterschenkel unterseits abgewandt mit etwa 4, zugekehrt auf der Mitte mit 1 recht langen Borste, Hinterschienen aussen und aussen abgewandt mit je 2, innen mit 4 Borste, Flügel schwach gelblich, Randdorn fehlt, 3. und 4 Längsader parallel oder nur sehr wenig divergierend, hintere Querader steil und grade, letzter Abschnitt der 4, Längsader 14—13; mal so lang als der vorletzte, 6. Längsader verkürzt, Schüppchen ungleich, weisslich, Schwinger gelblich. 1 d (Piepers). 114 NOTES, ON, AU ARE XIIIth Series. !) (Parasitidae, Bdellidae, Thrombidiidae, Oribatidae) BY „Dr. A.C. OUDEM ANS. (With Plate 6—9). 1. Parasitus poppei Oudms. (With Plate 6, fig. 1—4). 1903, VII, 17. Parasitus popper Oudms., in Entom. Bericht., p. 85. — Deutonympha. Zength. 464 u. I have also individuals of 512 u; their only difference is, that their hairs are somewhat longer. — Colour the usual straw-colour, but paler. — Shape like that of 10) States lat; I, 1897; Tijdschr. v. Ent, v. 39, p. 175—187. n 1013 Ge IDG UE + AS, cp LOG Stes: is JOOLS B A IG 0,105 = Ned. Dierk. Ver., ser. 2, v. 7, p.50—88. È VRAIS AVIS L90 ZI 4 id 5 Ee An ROS à Va AVL 903: = y. Ent., v. 45, p. 123-150. E VAR Prey VALE SMR 5 n n om onp. 124: È Val Sb SIDE n Ned. Dierk. Ver. serie 2, v. 8, p. 17 - 34. VITE si), San 10838 5 ns È 5 2.2018, 7200-2927 a IX; 10, IX, 1904; Abh. Nat. Ver. Bremen, v. 18, p. 77—98. # X; 28, VII, 1904; Mém. Soc. Zool. France, v. 16, p. 1—32. ci XI; 12, I, 1904; Tijdschr. v. Ent., v. 46, p. 93—134. Series XII; 4 Ned. Dierk. Ver. ser. 2, v. 8. p. 202-240. The Series are independent from one another, 0. (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 115 Paras, coleoptratorum (L.) — Texture; scaly on the shields, wrinkled on the unprotected parts. —- Dorsal side (Fig. 1) wholly protected by two dorsal shields, except a linear space between the shields. Shoulders distinct. The ant. shield about 4/7; the post. shield about 3/7 of the length of the body. The hairs are short sharply pointed bristles Those on the shoulders are much longer, but shorter than half of the body’s width. On the post. margin two bristles which are slightly longer than the others, Ventral side (Fig. 2). Mentum or tritosternum of the usual type. Sternal shield long and narrow; post. top between the coxae IV; provided with 4 pair of small bristles. Anal shield large, with pointed post. end; provided with minute anal aperture and the usual three hairs, of which the postanal one is long Cribrum in the post. top. Venter with about 12 pair of ventral and 6 pair of marginal small bristles, Stigma aside of coxa IV. Petitrema long, extending forward till before coxa I; with sinuations between the coxae, Epistoma (Fig. 1) with 2 cusps and a very low medial one. Mandibles small. Maxillae and palps (Fig. 3). Hypostoma with 6 strong bristles, two short horns and transparent outwardly curved and _ basally feathered inner malae. First free joint of palp (trochanter) ven- trally and distally with a singular hair. This is distally bifid; the longer tooth of this fork is bent sidewardly. Legs of the usual type, slender; the only characteristic is that the femur II has ventrally (Fig. 4) two minute chitinous knobs. Habitat: Talpa europaea, Mus sylvaticus. Patria: Germany. Found by Mr. S. A. Poppe, of Vegesack, Type in collection Oudemans. 2. Neopodocinum Oudms. (With Plate 6, fig. 5—20.) 1902, IX, 10. Neopodocinum Oudms. in Tijdschr. v. Ent. v. 45, p. 4, 8, 24. 116 (DR. A C OUDEMANS), NOTES ON ACART, In the Tiüdsehrift voor Entomologie, v. 43, Verslagen, p. 72, published 20, XI, 1900, I already mentioned «an acarus, which »positively was strayed in Amsterdam from tropical regions. It is «an acarus with a tropical shape; it probably belongs to a new «genus, for it possesses all the characters of Lelaps, except the «legs I which lack the claws and the ambulacral sucker. I have named «this mite provisorily Zæ/aps jaspersiy (In honour of the finder, Mr. J Jaspers Jr.). In the same journal, v. 45, p. 4, 8, 25, published 10, IX, 1902, I created a new genus for this creature, Neopodocinum, with the following characteristics: its nearest relative is Podocinum Berl., of the Laelaptinae; it differs, however, from it by having a robust shape and short legs 1. One of the reasons which led me to place the acarus among the Zaelaptinae was the shape of the epistoma, which resembles that of /phidoides like two peas. By the courtesy of Mr. L. H. D. De Vos tot Nederveen Cappel I received a few acari caught by his son in Medan (Deli, Sumatra), Among these there were two Gamasids who, after closer examin- ation, proved to be new members of the genus Neopodocinum ! So my supposition that Neopodocinum be a genus of tropical regions is confirmed, But my having placed it under the Laelaptinae was wrong. The second legs of the males are provided ventrally with tubercles, whilst those of the females lack these tubercles. This sexual differ- ence characterizes the Parasitinae. And though the unprotected venter and the shape of the epistoma more remember us of Lae- laptinae, 1 do not hesitate a moment to place it in future in the Parasitinae. In the same time I am in the occasion to give ample generic characters: Neopodocinum: Parasitinae without ventral shield (Fig. 6, 13). Moreover: Dorsal shield in protonympha double (Fig. 5), in adults single (Fig. 11). { legs I with ambulacrum (Fig. 11), 2 legs I without ambulacrum. Coxae 4 near each other (Fig. 6, 13). Peri- (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 117 trema long (Fig. 13). Epistoma long, pointed, on both sides ser- rulate (Fig. 5, 11). Chelae short and heavy, without molars (Fig. 7, 14). Above the lingua a stylet-shaped epipharynx, hitherto not met with in Acari (Fig. 10, 17, 20). Lingua on the sides with ciliae; the ciliae in the middle of the sides are the longest (Fig. 9, 16, 19). Styli, between palps and hypostoma, short and thick (Fig. 8, 15, 18). Hypostoma short, wide, with almost triangular wide external malae or horns and bifid and ciliated internal malae. 3. Neopodocinum vosi Oudms. (With Plate 6, fig. 5—10). 1903, XI, 2. Neopodocinum vosi Oudms , in Entom. Bericht. p. 100. Protonympha. (Fig. 5). Length 880 u. — Colour the usual of Parasitus, — Shape broad oval, somewhat triangular in front. — Texture scaly in the shields, wrinkled in the weak parts. — Dorsal side (Fig. 5) with 2 dorsal shields. Ant. dors. shield long, about 2 of length of body; post. dors. shield about 1 of ditto; both shields wholly protect the dorsum;/ there is no weak margin. Hairs smooth, small and curved. 4 vertical hairs, On a level with leg I 4 hairs, On a level with leg II 6 hairs. Between legs II and III about 6 hairs. Posteriorly of ant. dors, shield 4 hairs, On post, shield a row of 6 hairs curved considerably backward. On the post. margin 4 hairs. Quite on the edge of post. dors, shield 8 hairs. Ventral side (Fig. 6). Tritosternum short and wide with the usual 2 hairs, Sternal shield wide, pentagonal, with the usual 6 hairs. No ventral shield. Anal shield in the centre of the venter. No inguinal shields. Peritrematic shields short, comma-shaped. Venter with about 42 pair of hairs. Epistoma (Fig. 5) long, pointed, laterally serrulate. Mandibles heavy, short (Fig. 7). Upper jaw with 2 incisors, 4 dogtooth and a sense-organ; no molars. Lower jaw with 1 incisor and 1 dogtooth; no molars. Flagellum long, sausage-shaped, villous. Epipharynx (Fig. 10) stylet-shaped, long. Tijdschr. v. Entom. XLVII. 9 118 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Lingua or hypopharynz long, on the sides ciliated (Fig. 9). Hypostoma (Fig 8) short, wide, with wide horns, bifid and cili- ated inner malae, and short and thick styli. Palps usual, with thick genu, provided with à rod-like hair. Legs (Fig. 5) shorter than body and thick, esp. legs II; pro- vided with short and thick spines. Legs I without aubulacrum ; therefore I think my protonympha is a female one. Legs II heavy (see its coxa in fig. 6); its tarsus with 8 transparent heavy spur- shaped hairs. Habitat? On Catharsius molossus (a beetle). Patria: Sumatra (Deli). Found by Mr. De Vos tot Nederveen Cappel. Type in my collection. 4. Neopodocinum nederveeni Oudms. (With Plate 6, fig. 11—17). 1903, XI, I. Neopodocinum nederveent Oudms., in Entom. Bericht p. 100. ‘ Male (Fig. 11). — Length. 1400 u. — Colour dark brown, — Shape almost a parellelogram, slightly triangular in front, slightly convex on the sides and posteriorly. — Texture scaly and polished in the shields; wrinkled in the weak parts. — Dorsal side (Fig. 11). About 6 vertical hairs of which the 2d pair is long. In the anterior part about 6 pair of long hairs. On the sides two longitudinal rows diminishing in size backward. On the post. margin no hairs but 4 pair of dark pits. A central large square of the dorsum with 9 pair op minute hairs. Laterally an improtected margin with two longitudinal rows of hairs, The hairs are serru- late (Fig. 12). Ventral side. (Fig. 13). Tritosternum small with the usual two hairs. Jugular shields small, less chitinized. Sternal shield wide anteriorly, narrow posteriorly between the coxae IV, slightly exca- vate anteriorly, truncate posteriorly, with acute prolongations be- tween the coxae, with the usual 5 pair of hairs, No ventral (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACART. 119 shield. Anal shield oval, in the centre of the venter, with the usual 3 minute hairs and the cribrum, Peritrematic shields long, wide, acute posteriorly, waving forward, at a level with coxae II becoming uorsal and contiguous with the dorsal shield (Fig. 11). No inguinal shields. The whole venter with numerous hairs. Epistoma (Fig. 11) long and pointed, laterally serrulate. Mandibles (Fig. 14) heavy; upper jaw with two triangular in- cisors, a large ditto dog-tooth, a rounded molar, if any, the usual sense organ, and dorsally and basally two sense organs. Lower jaw with 1 incisor, 4 triangular dog-tooth, a minute ditto behind it, no molars, a formidable thumb-like movable copulation organ. Flagellum long, round, distally acute, villous. Epipharyna (Fig. 17) long, stylet-shaped. Hypopharynx or lingua (Fig. 16) long, laterally ciliated ; its middle ciliae the longest. Maxillae (Fig. 15). Hypostoma short, wide; horns wide, almost triangular, with light centre and basal inner knob, Inner malae wing-like. Styli short and thick. Palps usual, slender. Legs (Fig. 14) increasing in length backward. Legs I shorter than body, slender, hairy, with ambulacrum and a y-shaped dark chitinization in the middle of the tarsus. Legs II as long as body, thick; femur ventrally with spur; genu and tibia ventrally (visible by transparency) with a knob; tarsus distally with 3 spur-like hairs. Leg III longer than body, thicker than leg I, curved outward, spinous. Leg IV about 1!/, the length of body, strong, as thick as leg II, spinous, curved outward, its tarsus with 2 ventral knobs and distal claw-like hair, Habitat? On Catharsius molossus, a beetle, Patria: Sumatra (Deli). Found bij Mr. De Vos tot Nederveen Cappel. Type in my collection, 5. Neopodocinum jaspersi. Oudms. i (With Plate 6, fig. 18—20) 1900 XI. 20. Laelaps jaspersi Oudms., in Tijdschr. v. Entom., v. 43, Verslagen, p. 72. 120 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 1902. IX. 10. Neopodocinum jaspersi Oudms., Tijdschr. v. Entom., v. 45, p. 4, 8, 25. Female. Of this female I wrote (1902): »I have only one female, which probably is not an adult one, »for it has an Zmeus-like genital shield, and a hair behind »the anus«. I now am of the opinion that my female really is adult, and that so-called protenymphae, deutoymphae and trito- nymphae generantes (BERLESE) do nol exist. At all events tritonym- phae do not exist, and nymphae generantes are things that I do not conceive. Length 1300 u — Colour light brown. — Shape broad oval, triangular before the shoulders, with sides slightly convex and perfectly rounded posteriorly. — Texture scaly in the shields, wrinkled in the weak parts. On the dorsum two waving slightly raised ridges, accompanied with two smaller ones, and anteriorly two still smaller ones. — Dorsal side, see description in this journal, v. 45, p. 25. Ventral side, see my description in this journal, v. 45, p. 26. Of course there is a long peritrematic shield, which escaped my observation, and which becomes dorsal between legs ILI and IT. Epistoma, mandibles, palps and legs, see this journal, v. 45, p. 25 and 26. Epipharyna (Fig. 20) stylet shaped. Hypopharyna or lingua (Fig. 19) long, hairy, especially the hairs or ciliae at its sides; the ciliae in the middle of the sides are the longest. Masillae (Fig. 18). Hypostoma short and wide; styli short and thick; horns or outer malae nearly triangular, wide; inner malae together: bifid and ciliated outward. 6. Uropoda alfkeni. Oudms. (With Plate 7, fig. 21—27). 1903, XI, I. Uropoda alfkeni Oudms., in Entom Bericht p. 101. Deutonympha. Length 500 «, width about 330 u. — Colour brown. — Shape like that of U. bosi Oudms. Texture polished everywhere, (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 121 Dorsal side (Fig. 24) provided with numerous minute hairs which are arranged in 8 longitudinal rows, four of them parallel to the edges of the body, the other limiting a nearly dumpbell- shaped space. Ventral side (Fig. 22). Sternigenital shield with outgrows between the legs, with long markings simulating a long narrow shield, within which only 5 pair of extremely minute hairs are planted, Peritrematic shield (tho the right of fig. 22) reaching behind coxae III and fused before the head with that of the opposite side. Metapodial shield occupying the space between the peritrematic, sternigenital and ventrianal shields, rounded posteriorly. Ventrianal shield a little more than half a circle, anterior edge slightly convex. Anus quite posteriorly. Sufllexed margin of dorsal shield (fig. 22 on the right) notched; each notch with an extremely minute hair. Peritrema first directed outward, then between the stigma and the edge suddenly forward, then suddenly inward, then suddenly obliquely outward and forward; before reaching the edge it turns, running obliquely inward and backward, then it turns slowly for- ward, till it reaches at a level before the coxae I the oblique edge of the body. — To the left of fig. 22 [ have drawn the coxae and the pits for the legs. — Tritosternum with one feather (Fig. 23). Epistoma (Fig. 24) a long oval blade partly between the two coxae of the palps; with a long mucro at its top, with serrate edge. Mandibles minute, without any striking particularity. Maxillae. Hypostome (Fig. 25) short, wide, with distinct median line of demarcation between right and left coxal plate. Horns smell, curved outward, sharply pointed. Outer malae twice longer, with external spur opposile the tops of the horns, acute distally. Inner malae lanceolate. No central slip. Palps: trochanter ven- trally with 2 feather-like hairs. Legs. Femürs with blade (Fig. 27, = femur I). Little spurs are on femur I dorsally, the end of tarsus I (fig. 26), and to the sides of tarsi II, III, IV, genu III and IV. — Habitat? (On Prosopis brevicornis). 122 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. Patria: Germany (Bremen). Found by Mr. J. D. Alfken. Type. In my collection, 7. Sebaia Oudms. (With Plate 7, fig. 28—37.) 1903, XI, 1. Sebaia Oudms. in Entom. Bericht. p. 101. Named in honour of Seba, naturalist, 1665—1736. Belongs to the Bdellidae Pachygnathinae. It differs from Pachyguathus Dug. and Bimichaelia Thor in having no folds on the abdomen and no eyes. 8. Pachygnathinae Kramer. Consequently the characters of the family »one or two eyes” and «abdomen with segmental folds,» must fall. 9. Sebaia rosacea Oudms. (With Plate 7, fig. 28—37) 1903, XI, 1. Sebaia rosacea Oudms. in Entom. Bericht, p. 102. Adult Length 320 u. — Colour rose. — Shape short oval. — Texture of dorsum of cephth. scaly; of dorsum of abd. granulate; granules rather large; the dorsal shields scaly; the remaining skin smooth. — Dorsal side (Fig. 28). Cephalothorax well separated from abdomen, trapezoidal, wider posteriorly, longer than wide, protected by scaly shield; scales small, directed forward. On this shield posteriorly near the median line a pair of hairs, about one third of the length op the cephth.; then more outward the pseudostigmata infundibuliform (see fig. 2‘) with their long, extremely thin, thin-haired pseudostigmatic organ; then quite on the edge (see also fig. 32) a pectinale hair. In the foremost half of the cephalothorax again a pair of hairs near the edge, and two, minute rostral hairs. Abdomen oval, truncate anteriorly, without the characteristic folds of Puchygnathus Dug. or Bimichaelia Thor, (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 123 but with 6 transverse rows of small shields, corresponding to 6 segments, The two shields of the first row coalesced, to form one elongate shield. The 4 shields of the 6th row ditto, Each shield with a curved thick, small hair or bristle, which moreover is hairy (see fig. 30). So there are two longitudinal hairs near the median line; then follow two ditto, beginning on the 3d segment ; then two lateral rows (see also fig. 32). a Ventral side (Fig. 31). I could not observe the coxal plates. The genital aperture lies in the middle of the abdomen, is long elliptic, is shut by two valves, under each three suckers are dis- cernable, and overgrown by 4 minute hairs on each side. On a little distance from these there are again three minute hairs directed toward the aperture. Anal aperture between genital aperture and edge of abdomen, long, narrower than genital one, shut by two covers, flanked by one row of 4 and one row of 3 minute hairs, quite like on the sides of the genital aperture. Mandibles (Fig. 33) longer than those of Pachygnathus Dug. Their chelae (Fig. 34) short, strong; upper jaw with one incisor and one dogtooth, both minute and blunt, and a decp incision behind the dogtooth. Lower jaw with broad very blunt dogtoth. Maxillae. On a square base are attached the median underlip (Fig. 35), the two outer malae, and the palps. Both underlip and malae are distally denticulate. 1 must confess that my drawing is partly a schematic one, for I could not well discern what I saw. Palps (Fig. 33) quinquearticulate; femur as long as the following joints together. Tarsus not appendiculate on tibia, but terminal and slightly longer than genu and tibia together. In fig. 36 I drew the distal end of the palpal tarsus, with its 3 curved and 2 lanceolate hairs. Legs (Fig. 32 and 37). As far as I could observe the lengths of the joints increased towards the tarsus, which is slender. In fig. 37 I have delineated an ambulacrum. On a minute praetarsus there are two rather strong claws, and a median claw-like and hairy organ, consequently something between a claw and a pul- villum. 124 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. BERLESE in one tabula of Pachygnathus (Ac. Myr. Scorp. Ital. fasc. 57 n°. 10) draws 3 claws and a pulvillum, and in the other (ibid.. fasc. 45, n°. 5) an ambulacrum like that of Sebaia (my fin sch). | Habitat. I found it dead in glycerine in a map with unmounted microscopical preparations. The map is made of straw-paste-board, Patria. Netherlands. Type in my collection. 10. Erythraeus germanicus Oudms. (With Plate 7, fig. 38—45). 1903, VII, 17. Erythraeus germanicus Oudms., nov. sp., in Entomologische Berichten, p. 88. Adult. Length. 2300 u. — Colour most probably brown-red; spirits almost black, with reddish transparent rostrum, palps, coxae, trochanteres, femurs, and dark brown remaining articles of legs. — Shape like that of H. regalis (G. L. Koch). Dorsal side (Fig. 38). Crista about one fourth of the creature’s length. Anterior areola (Fig. 39) with 8 spinous hairs (one is delineated in fig 40) and two pseudostigmata. These are oval shal- low cups; each with a long, smooth, hair-shaped pseudostigmatic organ. Posterior areola only with 2 pseudostigmata, each with their pseudostigmatic organ. Dorsum densily covered with hairs of the same shape as those in the ant. areola (Fig. 40). Ventral side (Fig. 43). Less hairs than in the dorsal side, but of the same shape. The animal being quite opaque, the genital and anal openings and covers were not observable. Rostrum of the usual shape; mandibles styliform. Maxillae of the usual type, surrounding the mandibles in forming the rostrum. Their coxae fused together to form the underside of the head (Fig. 43). Palps with club-shaped so-called appendiculum (Fig. 44 and 45). Legs comparatively slender, with cylindrical articles, except the tarsi which are of the usual shape, somewhat swollen. The hairs (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 125 of the legs are leaf-shaped with serrated sides (Fig. 41). Moreover there are smooth tactile hairs (Fig. 42) between the leaf-like ones. First leg 2755 u; second leg 1682 u; third leg 2262 u; fourth leg 3915 u. Habitat under bark of Abies excelsa. Patria: Germany. Type: in collection Oudemans. Found by Mr, J. D. Alfken, of Bremen, near Bremen. 11. Eremaeus confervae (Schrank.) (Witte Plate 7, fig. 46, 47) Eremaeus conf ervae (Schrank), nympha, Oudms. in Entom. Bericht. p. 102. jé Nympha. By the courtisy of Mr. Van Kempen of Amsterdam, I am in the opportunity to describe the nympha of this species. It resembles that of . lacustris (Michael). Length 400 u. — Colour brown with a wine hue: Shape (Fig. 46) of the abdomen thick oval, abruptly broken off anteriorly with a sinuous line; cephalothorax triangular with rounded rostrum, A line, curved forward on the cephalothorax runs from the shoulders before the pseudostigmata and the interlamellar hairs. Four lateral indentations are made to receive the legs. Pseudostig- mata minute holes dorsally and anteriorly of the posterior portion of the cephalothorax. Pseudostigmatic organs extremely fine, as long as the half of the width of the cephalothorax. /nterlamellar hairs near the pseudostigmata, stiff thick bristles. Zamellar hairs absent. Rostral hairs small, wide apart, slightly curved ontward. Abdomen provided with about 30 transverse ridges, which posteriorly follow the rounded edge of the abdomen, and with numerous granulations between the folds or ridges. On each side 3 ¢rausparent bristles (Fig. 47) serrated on one side. In the middle of the posterior half of the abdomen a pair of ditto. On the posterior edge and between the six long curled iniensely black long hairs, again two pairs of ditto. Legs reddish, with only a few hairs, especially on the tarsi. Notable are on the femora and tibiae a small curved feathered 126 (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. hair, and on the tibiae distally a long tactile hair. Claws mono- dactyle, strong, curved. Differences with the nymph of E. lacustris (Michael). The nymph of this species has a dingy-white colour, passing into pale ochre- colour; the abdomen is provided with about 18 droad wrinkles, and deprived from the 3 lateral pairs, and 1 median pair of spikes. 12. Notaspis voigtsi Oudms. (With Plate 8, fig. 48 50). 1902. VI. 16. Nofaspis voigtsi Oudms. in Zool. Anz. v. 25, p. 473. 1902. XI. 11. idem, in Tijdschr. v. Entom. v. 45, Verslagen, p. 55. Adult. Length 375 u. — Colour dark, almost black, rostrum and a large oval patch on the anterior dorsum brown (Fig. 48). -- Shape like that of Not. -subglobula Oudins., N. seminulum (Panz.) etc. Texture: polished. Dorsal side (Fig. 48). Abdomen oval, wide, with pteromorphae almost half-globular, polished, without any markings or hairs; be- hind the pteromorphae subtrapezoidal, like in N seminulum (Panz.) — Pteromorphae long, extending posteriorly far beyond the half of the abdomen, wide, hiding totally the creature’s hinder legs, blunt anteriorly, not extending forward beyond the line of demarcation between cephalothorax and abdomen. Cephalothorax (Fig. 48 and 49) triangular, short, rather blunt, polishei. Lamellae half as long as cephalothorax, rather wide, wider anteriorly than posteriorly. Lamellar cusp short, bearing the lamellar hair on its base inward. Lamellar hair very strong, transparent, smooth. Interlamellar hairs touching the distinct demarcation between abdomen and cephalothorax, standing on their nsual places, smooth. Translamella present but very indistinct. No rostral hairs. Pseudostig:ia a low cup at the base of the outer edge of the lamella. Pseudostigmatic organ rather long, clavate, with thin peduncle and almost fusiform head, smooth. Ventral side (Fig. 50). Cephalothorar very wide, almost penta- (DR. A. C. OUDEMANS). NOTFS ON ACARI. 127 gonal, with large camerostome, with tridentate rostral top, with pointed fectopedia I, with a pectinate hair planted before them, with blunt fectopedia II, with a smooth but thick hair outside of this, with two pair of bristles behind tbe camerostome, and one ditto on the epimera II. Abdomen almost square, smooth, without any markings or hairs; genital aperture almost circular, far forward, ‘ts anterior half almost in the area of epimera LI. Anus enormous, almost triangular, with rounded angles, especially the front-angle. Legs short, the hinder ones not extending beyond the posterior margin of the abdomen (Fig. 48); the fore-legs reaching with the half of their tarsus the line of the rostrum (Fig. 49). Tarsus I longer and slenderer than tarsus II. Genu I and II and tibia I and II provided outwardly with a transparent, rod-like, rough hair. Ungues tridactyle, very heterodactyle. Habitat: decaying leaves. Patria: Germany. Found by Mr. Hans Vorers in the neighhourhood of Göttingen, May 1901. 13 Glycyphagus setosus (C. L. Koch). (With Plate 8, fig. 51—53.) A844. Acarus setosus C. L. Koch, Deu. Cr. Myr. Ar., fasc. SS gn 3. 1842, —— C. L. Koch, Uebers. Arachn. Syst., v. 3, pe Lag. 4859. —— Grube, in Arch, Nat. Liv. Ehst.-Kurl., ser. Dove 4, p. 465. 1867 --— Fumouze et Robin, in Journ, Anat. Physiol., v... p. (44). 1903 Glycyphagus setosus Oudemans, in Entom. Ber. p. 102. Mé@nin (Les Parasites et les mal. par, p. 139; 1881) identi- | fies this species with @/. cursor (Gerv.) = domesticus (de Geer). Certainly he is wrong. Among numerous Aleurobius farinae (L.) sent to me by Mr. S. A. Poppe of Vegesack I found one d G/ycyphagus which immed- iately arrested my attention by its long abdominal hairs, which were more than twice longer than its own length. At once was convinced of having found back again the lost Acarus 128 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. setosus of C. L. KocH. The little creature had shrunk, but as I did it swell up, the relative length of the trailing hairs diminished considerably, Yet, with low amplifications the haivs were longer than with high powers (indeed a curious optical illusion). I am sure having drawn the dragging hairs in my figure not too long, for my drawings are always made with the camera lucida, (N. B.! Koch draws these hairs /Aree times longer than the body!) Male (Fig. 51 and 53). Length 280 u. — Colour pale straw- coloured. — Shape oval; greatest width behind legs Il. — Texture finely granulate like G/. cadaverum (Schrank). Dorsal side (Fig.51). The inner pair of the first transverse row of 4 hairs close together, so that their basal chitinous rings touch each other; the outer pair at a level between legs I and IL, — The second transverse row a little behind legs II, straight. — The third row about the middle of the body, well curved forward; the inner pair between median line and edge; the outer pair on the edge, — The fourth row has the shortest hairs; they are shorter than the front-hairs, stiff; the row is well curved forward; the inner pair near the median line; the outer pair close to the edge. — The fifth row considerably curved forward; the inner pair between median line and edge is very long, certainly two times longer than the body; the outer pair close to the edge, scarcely longer than the body and curved ontward. — The sixth pair slightly curved forward (not backward like in the other species of G/.), quite posteriorly ; the outer pair close to the edge about 1! times longer, the inner pair close to the outer pair, about 2 times longer than the body. — Quite on the posterior edge again a pair of hairs, about 2 times longer than the body. Fentral side (Fig. 53). Lateral hairs between coxal plates II and III short, about 3 width of body. Five pair of postanal hairs, of which the 1st, counted from the anus, minute; the 2d as long as the anus; both pairs smooth; the 3d slightly longer than width of body; the 4th about 4 width of body; and the 5th about 2 times the length of body. — Epimera I touching each other; no true sternum; epimera II slichtly shorter than I; epimera III very (DR. A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 129 short; epimera IV twice longer than III. The coxal plate III is limited proximally by a chitinons bar. — Genital aperture between coxal plates III, triangular, top forward, with rounded corners and sides. Penis almost dumpbell shaped, straight; suckers minute. Four minute smooth hairs before the aperture; two a litlle behind it. — Anal aperture long; anterior end flanked by a pair of smooth hairs, shorter than the anal split. Mandibles. 1 am unable to say anything about them. My pre- paration is already bad enough to open it again and to destroy it. Maxillae. (Fig. 53). Median lip a little pointed in front; outer malae distally rounded; palps of the usual type, with scarcely discernable trochanter, femur and genu, which “are fused with the enormously developed coxal plate. Pseudostigmatie organ (Fig. 52) with main trunk, distally dis- tinctly bifid, and laterally with small bifid branches. Legs like those of G/. cadaverum (Schrank). Habitat. Meal. Patria. Germany (Vegesack). Found by Mr. S. A. Poppe. Type in collection Oudemans. 14. Glycyphagus fustifer Oudms. (With Plate 8, fig. 54-—56). 1903, XI, I.Glycyphagus fustifer Oudms., in Entom. Bericht. p. 103. — Male. Length 360 u. — Colour pale straw-coloured. — Shape oval; in my specimen the greatest width about in the middle. — Texture finely granular like in Gl. cadaverum (Schrank). — Dorsal side (Fig. 54). Second transverse row of 4 hairs slightly curved forward. — Third transverse row well curved forward. — Fourth transverse row considerably curved forward, so that its inner pair originates even before middle of the animals body. — As usual, the hairs of these 4 rows are smaller than, or at the most equaling, the width of the body. The inner pair of the 4th pair is rather 50 (DR. A. C. OUDEMANS.) NOTES ON AOARI. long; it passes even the posterior edge of the animal. — Fifth row slightly curved forward; inner pair between the median line and the edge, 14 times longer than body; outer pair near edge. — Sixth row almost straight, about 14 times longer than the body, — There are moreover two hairs at the very posterior edge, and shorter than the body. Ventral side (Fig. 56). Epimera I joined to a minute sternum. Epimera II shorter than epimera I. — Epimera III shorter than the width of the coxal plate III. — Epimera IV twice longer than epimera IIL. Moreover a chitinous bar limits the proximal end of coxal plate III. — Genital opening almost bee-hive-shaped, accom- panied by the usual 4 minute hairs anteriorly. Anal aperture usual, with anteriorly a pair of minute smooth hsirs. -— Lateral hairs between coxal plates II and III a little longer than half the body- width. — Postanal hairs three pair, of which the second pair, counted from the anus, is shorter than the width of the body; the other pairs equal to or slightly longer than the width of the body. — Near coxal plats IV a minute hair. Mandibles. I am not in the opportunity to describe them. My preparation, already in a very unfavorable condition, would be des- troyed, if opened. Maxillae (Fig. 56). A distinct sharp middle piece (fusion of inner malae, underlip). Distally rounded outer malae. Palps of the usual type, with two free joints; trochanter, femur and genu scar- cely discernable. î Legs. Like those of Gl. cadaverum (Schrank). Hairy hairs of the legs thicker and longer than those of the named species. Pseudo- stigmatic organ (Fig. 55) deeply bifid, with branches which seem to radiate from a centrum. Genu II distally with a sausage-like olfactorie hair which is longer than the tibia. Habitat. Most probably the same localities as G/, cadaverum, domesticus, elc., for my specimen was found on furniture. Patria: Germany (Vegesack), Found by Mr. S. A. Poppe. Type. In collection Oudemans. (DR. A. C. OUDEMANS ) NOTES ON ACARI. 131 15. Glycyphagus burchanensis Oudms. (With Plate 9, fig. 57—60). 1903. Nov. 1 Glycyphagus burchanensis Oudms., in Entom. Be- richt, p. 103. 1904. — Oudms., in Tijdschr. Ned. Dierk. Ver., ser. 2, v. 8, p. 333. Male. Length 420 p. — Colour pale straw-coloured. — Shape like that of G/. cadaverum (Schrank). — Texture like that of the named species. — Dorsal side. (Fig. 97.) First transverse row of 4 _ hairs as usual. — Second row curved slightly forward, on the usual place. — Third row considerably curved forward, so that the inner pair of hairs of this row springs from the dorsum at the middle of the body-length; the outer pair far backward. — Fourth row con- siderably curved forward, so that the inner pair of hairs stands nearly on a line with the outer pair of the foregoing row. — Fifth row considerably curved forward; its inner pair nearer the edge than the median line. — Sixth row quite posteriorly near the edge, slightly curved backward, — Length of hairs. The front-hairs and those of the 4th row are shorter than the width of the body. The hairs of the 2d and 3d row and the outer pair of the 1st row equal the width of the body, or even are longer. The outer pair of the 5th row are slightly longer than the width of the body. The inner pair of this row is 13 times longer than the length of the body. The hairs of the 6th row are somewhat shor- ter. — Thickness etc. of the hairs. The hairs are thicker than in any known species except G/. mtermedius, probably Gl. michael too. The minute hairs of the hairs stand more off than in any other species known to me. The outer pair of row 4 is quite stiff. The inner pair of this row passes beyond the posterior edge of the abdomen. - Ventral side (Fig. 59). Epimera I are joined to a small sternum. Epimera II as long as I. Epimera III and IV as usual. Chitinous bar on proximal end of coxal plate III as usual. Genital opening almost round with chitinous bar in front, and accompanyed by the usual 4 hairs, Anal aperture as usual. — Lateral hairs fur 152 (DR. A. C OUDEMANS). NOTES ON ACARI. backward, near trochanter III! Postanal hairs three pair of which the dst and 3d are shorter than the width of the body; the 2d slightly longer than the length of the body. — A pair of minute hairs almost between the median line and coxal plate IV. Mandibles. I am not in the opportunity to give a description of them; my preparation being already in a most unfavourable condition. Maxillae. Idem ; but you may discern in fig. 59 the inward pointed outer malae; the palps as usual; here too the trochanter, femur and genu were, though scarcely, discernable. Legs. Pseudostigmatie organ a beautiful figure of a tree in winter, slender stem and ramificate thin branches (Fig. 58); stem not bifid; distally ending ramificate. — On the ventral side of genu III the proximal hairy hair of the other cadaverum-allied species is here transformed in a villous scale (Fig. 60). This scale is long lanceolate, longer than genu and tibia together, It differs consid- erably from that of G/, michaeli Oudms. — Moreover the legs resemble those of G7. cadaverum (Schrank). Habitat: ? Patria: Isle of Borkum (Burchanum of the Romans). Found by the late Prof. Dr. Oskar Schneider. Type in my collection. 16. Anoetus discrepans Oudms. (With Plate 9, fig. 61—64). 1903. Nov. 1. Anoetus discrepans Oudms., in Entom. Bericht. p. 103. Hypopus. Length 216—248 u. Colour brownish, — Shape elongate, oval, with top backward, somewhat like A. spiniferus Michael, but cephth. more pointed anteriorly. — Texture polished. — Dorsal side (Fig. 61). Cephalotorax about one third the length of the whole creature, triangular, with straight base, and slightly outwardly curved sides; top rounded; a transverse row of 4 minute spots in the middle; seen with immersion-system these spots transform into (sense?) hairs (Fig 62). Abdomen a reversed high triangle with (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 133 rounded posterior edge; 10 pair of the same hairs are placed symmetrically on it, a group of 4 pairs anteriorly, a group of thr ee pairs in the middle, and a group of again three pairs posteriorly. On the very post. edge a pair of minute hairs. Ventral side (Fig. 63). Æpimera I forming a long V and joined to the long sternum, Epimera I running toward the post, end ot the sternum, but not reaching it; they join the epimera III. A curved chitinous bar limiting outwardly the coxal plates II runs, parallel to epimera II, toward the distal end of epimeron III, but does not reach it. Epimera II normal, joining to a second sternum which runs backward up to the genital aperture, passing the united normal epimera IV. — Genital aperture usual, with the two pairs of interior suckers. Anal opening behind the cannon-shaped suckers.— Near the distal ends of epimera II a pair of indistinct spots, which certainly are rudimental minute suchers. Before epimera IV a pai of more distinct spots ; most probably still functional minute suckers. Before and touching the suckerplate a pair of small suckers. Sucker- plate broad-heart-shaped, with 8 suckers, arranged 2, 4, 2. The first two suckers are pedunculate, and as their peduncles grow thicker towards their attachment on the body, the suckers are connon-, or telescope-shaped. They are movable, for ‘in none of the more than 20 individuals in my possession they have the same direction. (See also fig. 64). The inner pair of the second row is sligthly larger than the outer one, and as usual provided with two central points. The last row of two suckers touches the inner pair of the second row, but is remote from the posterior edge of the plate ; and this again is remote from the posterior edge of the abdomen, Capitulum or rostum small, scarcely extending beyond the ant. edge of Cephth; a little excavate ant., and bearing two hairs, slightly longer than the capitulum itself. Legs. First leg (without the sticking hair) as long as the ab- domen, robust in comparison with the other legs. Second and third of equal length and shorter than I; fourth leg slightly longer than cephalothorax, and the less in size of all the legs. Femur and genu 1 and II not fused. Tarsi I and II proximally with long Tijdschr. voor Entom. XLVII. 10 134 (DR. A. ©. OUDEMANS). NOTES ON ACART. olfactoric hair. Tarsi I aud II with infundibuliform, tarsus III with spoon-shaped sticking hair; tarsus IV with trailing hair as long as the four last joints of the leg. Tarsi I, II, III, with extremely minute claw. Habitat? (on Halictus 4-notatus K.) Patria: Germany (near Bremen). Found bij Mr. J. D. Alfken. Type in collection Oudemans. 17. Anoetus sumatrensis Oudms. (With Plate 9, fig. 65—66 1903. Nov. 1. Anoetus sumatrensis Oudms., in Entom. Bericht, ps 403; Hypopus. — Length 232—248 u. — Colour brownish pale. — Texture polished. — Shape broad oval. — Dorsal side (Fig. 65). Cephalothorax about one sixth the length of the whole creature, sinuated anteriorly above the legs and the head, Above each leg, near the edge a minute hair. Demarcation between Cephth. and Abd, straight. — Abdomen with a row of 6 minute hairs anteriorly, two a little behind the middle and two on each side about the middle. — Before the Cephth. a portion of the rounded epistome is visible, Ventral side (Fig. 66): Epimera I short, joined to a long ster- num. Epimera II long, directed towards the post. end of the ster- num, but not touching it. Coxal plates II limited posteriorly and outward by a chitinous epimerite which joins the epimera III. These form together a transverse bar, and join to a second sternum, which passes even the epimera IV, which form together again an almost transverse bar, — Genital aperture touching the sucker- plate; genital suckers distinct, Anal opening small, between the first and second row of suckers of the sucker-plate. — On the epimera II, near the trochanter II a pair of minute suckers, Touching a bar which runs from trochanter III to epimera IV, again a pair of minute suckers. To the sides of the genital aperture, touching the sucker-plate, a third pair of minute (DR A. C. OUDEMANS). NOTES ON ACARI. 135 suckers. Suckerplate large; its length is more than one third ot the length of the body and its width a little shorter than one half. of this length. It does not reach the posterior edge of the body. It has first a row of two suckers, slightly larger than those of the ventral surface; then a row of four large suckers, of which the inner pair has two central points; finally a pair of suckers a little larger than those of the first row, but smaller than the outer pair of the second row. — The edge of the body is laterally slightly sufflexed to the ventral side, Capitulum long, passing beyond the edge of the epistoma, ending in two long hairs which are planted on minute bases. Legs. Goxal plates forming together a large ventral plate (Fig. 66, grey portion). Legs 1 and IV as long as width of body; legs Il and III shorter. Legs I and II somewhat thicker than legs III and IV. Femur and genu of leg I and of leg II fused. Tibia I and II and tarsi I and II dorsally and proximally with olfactoric hairs. Genus, tibiae and tarsi I and II with only a very few spines on the sides of the joints. Tarsi I and Il ending in an almost straight minute claw and a lanceoatel sticking hair. Trochanteres Il and IV not discernable; tibiae ard tarsi III and IV apparently fused. I did not see any lanceolate sticking hair at the end of tarsus III, yet it may be present. Tarsus IV ending in a minute claw and a short trailing hair (as long as tibia I). Habitat. In dung (on Sphaeridium dimidiatum Cast). Patria. Sumatra. Found by Mr. C. Fischer, and presented to me by Mr. S. A. Poppe. Type in collection Oudemans. Arnhem, 20 October 1903, ENUMERATFON DES LEPIDOPTERES HETEROCERES DE Ay A PAR MM. PIEPERS et SNELLEN. (Planches 10 et 11). mw): Famille VIII. LITHOSIDAE Herr. —Sch., m. (1, Arctiadae, Subfam. Nolinae et Lithosianae Hamps. Catal. Brit. Mus. Vol. II). ?) En continuant cette énumération, nous ne donnerons plus de descriptions détaillées des genres et espèces. Ayant résolu, comme nous l’avions du reste déjà fait pour les Syntomidae, de nous con- former à l’arrangement adopté par Mr. Hampson dans son ouvrage intitulé «Catalogue of the Lepidoptera Phalaenae in the British Museum», nos tables analytiques et nos descriptions ne seraient, dans la plupart des cas, que des répétitions de celles de Mr. Hampson. Ainsi, nous nous bornerons dorénavant à citer pour les espèces le premier auteur valide et ensuite le susdit ouvrage 1 Voir pour les parties I—IV Tijdschrift voor Entomologie XLIII p. 12 ete., XLIV, p. 101 etc., XLV, p. 151 etc. et XLVII p. 43 etc. 2) En me conformant à Mr. Hampson pour l’arrangement des genres, je dois cependant faire observer que le caractère sur lequel il base la division de sa famille en deux sections: Ocelles (ou yeux simples) absents: Nolina et Lithosia- nae, ou présents: Arctianae, n'est pas sûr. Voir à ce sujet ma note dans le Tijd- schrift voor Entomologie VIII p. 94 (1865). (PIEPERS ET SNELLEN, HETEROCERES DR JAVA.) 137 en ne donnant des notes que la oti elles nous sembleront néces- saires et des descriptions quand nous aurons des espéces inédites. La rapidité de la publication des observations de Mr. Piepers, ce qui est important, y gagnera. S. Sousfamille NOLINAE Hamps. Celama Peguensis Hamps., Moths of India II p. 138 fig. 93 (1894). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 6 fig. 4 (1900). Mr. Piepers captura un mäle dans les parties montagneuses de l’ouest de l’île et Mr. P. T. Sijthoff envoya des exemplaires pris dans les mêmes endroits, à une hauteur de 15—1800 mètres. S. Celama Tesselata Hamps., Moths. of India IV p.504 (1896). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 8 pl. 18 fig. 1 (1900). Mr. Piepers prit un exemplaire sur le mont Gedeh, un autre au Preanger ou Prajangan, à 1500 métres où Mr. Sijthoff en trouva aussi. S. Celama Nigrifascia Hamps, Illustr. VII p. 5 pl. 139 fig. 15 (1839). Cel. Fasciata Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 10 (1900). Batavia (Piepers). S. J’ai eu une fois la chenille a Batavia (14 métres), pourtant sans pouvoir la décrire; elle aurait vécu sur le Lantana camara L. B: Celama Pascua Swinh., Proc. Zool. Soc. 1885 p. 293 pl. 20 fig. 6. Cel. Internella Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 13 fig. 6 (1900): Batavia, Buitenzorg (Piepers). — Tegal (Lucassen). De Un cocon serré, oblong, plus haut d’un côté que de l'autre, dont ce papillon s’est développé, m’a été apporté une fois à Batavia (14 mètres) en juin. Il était attaché sur une feuille de douren 138 (PIEPERS ET SNELLEN, (Durio Zibethinus L. (1) et c’est sur cette feuille que la chenille aurait vecu. B: Celama Dimidiata Snell, Tijds. v. Ent. 18 p. 66 pl. 6 fig. 2 (1874). Cel. Lucidalis Hamps.. Cat. Brit. Mus. II p. 17 (4900), Java oriental: Tengger, 700 métres (Piepers) — Ardjouno (Hekmeyer). SÌ Celama Taeniata Snell, Tijds. v. Ent. 48 p. 65 pl. 6 fig. 1 (1874). — Hamps., Cat. Brit. Mus. If p. 17 (4900). Batavia, Buitenzorg, Toeban, Samarang (Piepers) — Pekalongan (van Deventer), S. Deux petites chenilles, que je n’ai pas pu decrire et qui vivaient sur les fleurs d’une sorte d’herbe fine nommée Oulingi (Timbristylis miliacea) me furent apportées a Batavia (14 mètres); elles devinrent le 9 avril des chrysalides dont une produisit le 13 avril le papillon. Pi Celama Suffusa Hamps, Cat. Brit. Mus. II p.19 pl. 18 fig. 14 Batavia, Buitenzorg, Dépok (Piepers). SE Une chenille trouvée à Dépok (95 mètres) mais qui n’a pas été décrite, vivait sur le Kopo (Jambosa densiflora D. C.) et fila le 11 mai un cocon serré de couleur brune; cette chenille devint papillon le 21 mai. P. Celama van Hasseltii Heylaerts, C. R. Soc. Ent. Belge, 36 p. 44 (1892). Mr. Hampson cite cette espéce comme synonyme de sa Celama Squalida Staud. Ceci ne me semble pas hors de doute, ainsi je crois qu'il est plus prudent de l’énumerer séparement. Java (Heylaerts). S. Celama Pumila Snell, Tijds. v. Ent. 18 p. 68 pl. 6 fig. 4 (1875). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 25 (1900). Batavia, Buitenzorg, Rembang, Tengger, 700 mêtres (Piepers) — Tegal (Lucassen). S. (1) Pour la détermination des plantes voir Tijdschrift voor Entomologie XLIII page 47. PS HETEROCERES DE JAVA.) 139 La chenille non décrite trouvée une fois a Batavia (14 mètres) aurait vécu sur la feuille de la cassave (Manihot utilissima Pohl). Elle fila le 20/24 septembre un cocon serré et parcheminé, de couleur blanche, d’ot le papillon fit son apparition le 2 octobre. PS Celama Phaeochroa Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 29 pl. 18 fig. 24 (1900). Preanger ou Prajangan, 2 exemplaires (Piepers). S. Nola Brunellus Hamps., Illustr. IX p. 89 pl. 158 fig. 31 (1893). — id., Moths of India If p. 143 (1894). — id, Cat. Brit. Mus. If p. 35 (1900). Deux males envoyés par Mr. Sijthoff, pris dans le Preanger ou Prajangan, S. Nola Distributa Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 113 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 36 (1900). — PI. 10 fig. 1 (Chen.) Batavia; Gedeh 1400 mètres (Piepers). S. La chenille trouvée a Batavia (14 metres) sur la feuille du ketapan (Terminalia catappa L.) et sur le boungour (Lagerstroemia reginae Rxb.) Elle a 16 pattes, a une forme plate; la tete et le reste du corps sont d’une couleur sepia ou brun jaunätre melange de noir; elle est couverte de beaucoup de poils serres qui sont sur les côtés longs, blancs et gris. Le vas dorsalis est très visible; sur chaque segment on trouve deux verrues noires, placées droites l’une a côté de l’autre, et sur chaque côté encore une verrue jaune d’où les longs poils sortent. La figure est bien réussie. Elle se fit un cocon serré parcheminé, de forme cilindrique et de couleur brune un peu jaunatre. Une chenille devenue cocon le 19 mars produisit le 30 mars le papillon. _ Bi Roeselia Fola Swinh., Trans. Ent. Soc. 1890 p. 194. — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 52 pl. 19 fig. 24 (1900). Batavia, Buitenzorg, Dépok (Piepers). S. Les chenilles couvertes de poils trés serrés d’un gris clair trouvées 140 (PIEPERS ET SNELLEN, a Dèpok (95 mètres) sur le Aaiou sengani ( Melastoma polyanthum D.C.) et sur le gohok outan (Eugenia L. spec.) Tout comme l’espèce suivante, elles manifestent le singulier phénomène, qu’apres la mue, la peau de la tête dont la couleur est d’un brun jaunatre reste adhérée à la tête; aussi deux et même trois de telles peaux restent sur la tête pareilles à une houppe, comme cela peut se voir sur l’image bien réussie. Quelque chose d’analogue se produit seulement, à ce que je sais, pour la chenille de lAwblypterus Punopus Cram. Des chenilles coconnées le 24 avr dans une filure serrée de couleur brune, produisirent les papillons le 3 et le 4 mai. PB: Roeselia Ustipennis Hamps., Trans. Ent. Soc. 1895 p. 297. — Pl. 10 fig. 2,a,b. (chen.). Roeselia Signifera Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 52 fig. 17 (1900). Batavia (Piepers). S. Les chenilles à Batavia (14 mètres) sur la feuille du Ketapan (Terminalia catapa L.). Elles ont 16 pattes et ressemblent beaucoup à celles de l’espece précedente, aussi par l'étrange phénomène de la houppe déjà nommée. Les longs poils sont cependant blancs et parmi ceux-ci se trouve une substance laineuse blanche, de sorte que la chenille a lair d’être couverte de ouate, ce qu'on ne pouvait bien rendre sur l'image. Lorsqu’elles se coconnent, elles perdent cette substance laineuse, et la plupart des poils sont alors d'un blanc jaunätre, La filure est brune. Les chenilles coconnées le 26 et le 27 avril produisirent les papillons le 4 mai. DI Roeselia Argyria Hamps., Moths of India II p. 145 (1894). — id, Cat. Brit. Mus. If p. 57e pl. 19 fis, 26 (4900), Preanger, 15—1800 metres. Recu de MM. Sijthoff et Anthony. S. Roeselia Aperta Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 59 pl. 19 fig. 29 (1900). Java (Horsfield). Mr. Piepers n’a pas trouvé cette espéce. S. HETEROCERES DE JAVA.) 141 Roeselia Metallopa Meyrick, Proc. Linn. Soc. of N. S. Wales Ser. 2, 1 p. 726 (1886) — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 59. Preanger, un mâle (Piepers). — ib., 15—1800 mètres (Sijthoff). S. Zia Acontioides Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 118 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 76. fig. 21 (1900). Buitenzorg, une femelle (Piepers). S. Sous-famille LITHOSIANAE Hamps. Nishada Nodicornis Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 104 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 112 (1900). Preanger ou Prajangan, 1500 mètres (Piepers, Sijthoff). S. Nishada Flabrifera Moore, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1878 p. 23. — Hamps., Cat. Brit. Mus, II p. 113 (1900). — PI. 10 fig. 3 (Chen. Batavia, Buitenzorg (Piepers). S. La chenille fit trouvée à Batavia (14 mètres) sur une espèce de mousse d’un vert foncé et croissant sur des murs humides, qui s’appelle dans la langue Malaise /owmout batou et dans la langue Soudanaise loukout baton (Muszus spec.) Elle a 16 pattes, le dos est noir, le ventre d’un gris clair, à côté de chaque segment au-dessus de la limite du ventre, l’on aperçoit une verrue brune. Elle est entiérement couverte de poils noirs très serrés, à chaque côté du premier segment thoracique une touffe de lonzs poils res- semblant à un pinceau fait saillie. Ce qui est à signaler c’est que lorsque la chenille rampe, les jointures des articulations ont l’ap- parence de lignes d’un blanc laiteux, dont cependant seulement celle qui se trouve entre les segments abdominaux antérieurs, est très visible. L’image est assez bien réussie mais agrandie d’une manière disproportionnée. La chenille n’est pas plus longue que 14 centimètres, et l’épaisseur est beaucoup moindre que sur l’image. Une chenille deveuu le 18 décembre une chrysalide brune, de forme ordinaire, enveloppée de filure, produisit le papillon le 28 décembre. Une autre du 14 mars le 25 mars. P. 142 (PIEPERS ET SNELLEN, Nishada Sambara Moore, Cat. Lep. E. I. C. II p. 304 (1859). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 113 fig. 54. (1500). Lithosia Chryseola Snellen, Tijds. v. Ent. 22 p. 83 pl. 7 fig. 5 (1879). Mr. Hampson a comparé les originaux de ma Chryseola avec la Sambara de Mr. Moore et me mande qüe c’est la même espèce. Dans la figure qu’il donne du mâle, les ailes postérieures sont trop arrondies. Buitenzorg, Sindanglaya, Salak (Piepers). S. Lexis Puncticollis Butl. Trans. Ent. Soc. of Lond. 1877 p. 353. — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 116 fig. 58 (1900). Batavia, Preanger ou Prajangan. (Piepers). S. A Batavia (14 mètres) j'ai trouvé un jour sur la même espèce de mousse que la chenille de la Nishada flabrifera, la chenille courte, sombre de couleur, et très poilue, Coconnée le 18 janvier, elle produisit le papillon le 30 janvier. P. Rhagophanes Tortriciformis Zell., Bull. de Moscou 1853 p. 514 pl. 4 fig. 7—12. — Hamps., Cat. Brit. Mus. p. 121 fig. 63 (1900). Zeller décrit cette espèce de Java. Mr. Piepers ne l’a pas rencontrée. S. Mithuna Fuscivena Hamps., Moths of India IV p. 495 (1896). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 122 fig. 64 (1900). Batavia, Samarang (Piepers). — Tjandiroto (Oudemans). S. llema Fasciculosa Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 105 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 131 fig. 80 (1900). Tjampea, un mäle (Piepers). S. llema Tortricoides Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 107 (1862). —- Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 132 fig. 81 (1900). Tjampea (Piepers). — Tjandiroto (Oudemans). — Preanger (Sijthoff). — Ardjouno (Horsfield, selon Mr. Hampson). 5. HETEROCERES DE JAVA.) 143 llema Tumida Walk., Journ. Linn, Soc. VI p. 110 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 133 fig. 82 (1900). Buitenzorg, un mäle (Piepers). S. Une fois a Buitenzorg (276 metres), la petite chenille. entierement noire, couverte de petits poils serrés, sur la méme espece de mousse, que la Nishada flabrifera. Pi llema Plagiata Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 109 (1862). — Swinhoe, Cat. Het. Mus. Oxon. I p. 120 pl. 3 fig. 11 (1892). — Hamps., Cat, Brit. Mus. If p. 134 fig. 83 (1900). Buitenzorg, une femelle (Piepers). S. Hema Semibrunnea Heyl., G. R. Soc. Ent. Belge 35 p. 411 (1891). — Hamps., Cat. Brit Mus, II p. 135 pl 22 fig. 1 (1900). J’ai identifié les exemplaires que nous avons recus avec l’original de Mr. Heylaerts. Preanger, 15—1800 mètres (Sijthoff ). S. llema Chiloides Walk., Journ. Linn. Soc, VI p. 109 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 135 (1900). Mr. Hampson mentionne cette espece de Java, Elle n’a ‘pas été trouvée par Mr. Piepers. S. llema Oblitterans Feld., Verh. Zool. Bot. Ges. Wien 18 p. 285 (1868). — Hamps., Cat. Brit. Mus. IT p. 144 fig. 92 (1900). Buitenzorg (Piepers). — Preanger (Heylaerts). S. J’ai recu deux chenilles de cette espéce de Tjampea (160 metres) dans la partie occidentale de Java. Elles avaient 16 pattes et étaient d’une couleur grise très pale; le dos était pourtant un peu plus foncé de couleur; une raie dorsale large, d’un jaune foncé, s’y fait observer, qui est tant soit peu rompue sur le premier segment abdominal. Des poils noirs, trés longs, pourtant clair-semés, font partout saillie sur le dos et sur les côtés ; à chaque côté de la tête, ces poils forment une longue touffe sortant du 1er segment thoracique et ayant la forme d’un pinceau. Di 144 (PIEPERS ET SNELLEN, Hema Divisa Walk. Journ. Linn. Soc. VI p. 102 (1862). — Swinh , Cat. Het. Mus. Oxon. I p. 106 pl. 4 fig. 21 (1892). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 151 (1000). Ilema Setiniformis Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 151 pl. 21 fig. 27 (1900). Je ne vois pas de différence spécifique entre la Divisa telie que Mr. Swinhoe la figure et la Setiniformis Hamps. Buitenzorg, un exemplaire (Oudemans). S. Hema Apicalis Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 104 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 159 pl. 22 fig. 9 (1900). — Pl. 10 fig. 14 (Chen.) Batavia. (Piepers). S. Vai trouvé plusieurs fois cette chenille à Batavia (14 mètres) sur la feuille du tamar indien (Zumarimdus indica L.), sur celle du djambou ajer (Eugenia L. spec.) et sur la méme espèce de mousse où vit la chenille du Mishada flabrifera Moore, aussi sur une espèce de mousse blanche Zichen croissant sur l’écore de dif- férents arbres. Les chenilles agiles ont 16 pattes. Leur corps est entièrement couvert de poils assez serrés d’une couleur gris foncé, parmi lesquels sortent quelques longs poils noirs, Sur le dos de cette chenille se trouve une ligne dorsale noire qui est variée à peu près vers le milieu par une tache grise un peu plus claire de couleur, La tête est en grande partie d’une couleur jaune très claire, avec deux taches noires. Le plus souvent la tête n’est pas visible parce que la chenille la retire. La figure est bien réussie quoique la longeur de la chenille n’est que de 1,6 centimètres. La chrysalide se trouve dans un cocon serré. Les chenilles qui s'étaient coconnées le 20 et le 26 avril, devinrent des papillons le 6 et le 9 mai. Une autre chenille devenue cocon le 16 février devint papillon le 28 de ce mois. Un autre cocon du 27 mars donna le papillon le 5 avril. Encore un autre de 5 mars le 17 mars. Ps llema Badrana Moore, Cat. Lep. E. I. C. IL p. 304 (1859). — HETEROCERES DE JAVA.) 145 Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 161 pl. 22 fig. 25 (1900). Java (Horsfield). Mr. Piepers ne l’a pas trouvée. S. llema Prabana Moore, Cat. Lep. E. I. C. II p. 304 (1859). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 163 (1900). Depok, Java occidental (Piepers). S. llema Natara Moore, Cat. Lep. E. I. C. II p. 304 (1859). Ilema Vicaria Hamps,, Cat. Brit. Mus. IT p. 765 fig. 93 (1900). Batavia (Piepers). S. A Batavia (14 mètres) sur des feuilles de crus et probablement aussi sur le lichen blanc déjà mentionné, La chenille est couverte de poils serrés noiràtres ou d’un brun gris, elle a une raie dorsale noire et à chaque côté de cette raie une marbrure indistincte mélangée de rouge ou d’un ocre jaune. Sur le dos d’un des segments antérieurs se voit une raie transversale noire; puis une quantité de longs poils noirs sortent partout du corps. La forme de la chenille est tant soit peu plate, les pattes du ventre s’écartent un peu de côté et les pattes de derrière se dirigent un peu en arrière. Une chrysalide rougeàtre ordinaire dans un cocon serré. Une chenille qui avait filé son cocon le 27 janvier produisit le papillon le 6 février. [Be Bitecta Murina Heyl., R. C. Soc. Ent. Belge 35 p. 411 (1891). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 180 fig. 97 (1900). Mega-Mendoung (Piepers). — Preanger, 15—1800 metres (Sijthoff). S. Monotaxis Trimaculata Hamps., Cat. Brit, Mus. II p. 182 fig. 99 (1900). Buitenzorg, Gedeh (Piepers). — Preanger, 15-1800 mètres (Sijthoff). S. Oeonistis Entella Cram., [IL p. 27 pl. 208 D (1782). — Hamps., Cat. Brit. Mus. If p. 185 fig. 103 (1900). Deux exemplaires du type, comme Mr. Hampson le figure aussi. Batavia, Buitenzorg (Piepers). Sì A Batavia (14 melres) et 4 Buitenzorg (267 metres) la chenille 146 (PIEPERS ET SNELLEN, sur le lobi lobi (Flacourtia sapida Rxb.) et sur le gegareman (Ficus heterophylla L.). Elle fit son cocon dans ‘une feuille. Pe Agylla Gigas Heyl., CG. R. Soc. Ent. Belge 35 p. 409 (1891). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 198 pl. 24 fig. 19 (1900). Preanger, 15—1800 mètres (Sijthoff). S. Agylla Albocinerea Moore, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1878 p. 13 pl. 4 fig. 10.— Hamps., Cat. Brit. Mus, IL p. 209 fig. 127 (1900). Sindanglaya (Piepers). — Preanger, 15—1800 mètres (Sijthoft ). S. Aoylla Remelana Moore, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1865 p. 798. — Hamps., Moths of India II p. 68 (1894). A. Ramelana Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 211 pl. 24 fie 18 (1900). Un exemplaire intermédiaire entre le type et la variété 1 de Mr. Hampson, c’est 4 dire les ailes postérieures sans tache noire (Preanger, Sijthoff) et trois de la variété 2 (Preanger, Piepers, Anthony). S. Stictane Rectilinea Snell., Tijds. v. Ent. 22 p. 91 pl. 10 fig. 7 (1879). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 258 (1900). Rembang, un male (Piepers). S. Stictane Fractilinea Snell., Midd. Sumatra, Lepid. p. 38 (1880). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 259 fig. 174 (1900). Batavia, une femelle (Piepers). S. Lobobasis Niveimaculata Hamps., Moths of India IV p. 498 fig. 265 (1896). — id, Cat. Brit. Mus. If p. 260 fig. 175 (1900). Buitenzorg, un mäle; Sindanglaya, une femelle (Piepers). S. Pseudoblabes Oophora Zell., Bull. de Moscou 26 p. 514 pl. 4 fig. 1—6 (1853). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 260 fig. 176 (1900). — PI. 10 fig. 5 (chen.) Batavia, Buitenzorg (Piepers). — Tegal (Lucassen). S. HETEROCERES DE JAVA.) 147 A Batavia (14 mètres) se trouvent les chenilles noires ou quelquefois d’un vert foncé, marbré d’un vert clair; elles sont couvertes de quelques poils noirs courts; elles ont 16 pattas et mangent le lichen qui croit sur l’écorce de quelques arbres, entre autres de l’arbre nommé en soundanais drowak (Grewia Blumei Hassk. var. # obversa); elles mangent aussi la mousse verte (Muscus spec.) dont la chenille du Nishada flabrifera Moore se nourrit aussi. L’image de cet insecte est assez ressemblante, sa longueur n’est pourtant que de 11 millimètres. Une chenille fit son cocon sur de la mousse; elle en était si bien recouverte qu’il n’en paraissait plus qu’une petite bosse dans la mousse. D’autres che- nilles qui peut-étre n’avaient pas trouvé l’occasion de se coconner de cette manière, s’étaient enveloppées d’une filure mince et soyeuse avec des mailles larges dans laquelle se trouvait la chrysalide, verte et brune ou bien d’un brun foncé, de forme ordinaire. Enfermées dans leur cocon le 11 et le 14 mars, ces chrysalides produisirent le papillon le 11 et le 24 mars. P: Garudinia Simulana Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 261 fig. 177 (1900). Buitenzorg (Piepers). — Tjandiroto (Oudemans). S. Padenia Bifasciata Felder, Novara, Lep. pl. 106 fig. 11 (1868). Pademia Transversa Moore, Lep. of Ceylon II p. 59 pl. 103 fig. 1 (1882) — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 263 fig. 181 (1900). Padenia Duplicana Hamps., id., II p. 264 pl. 25 fig. 16 (1900). Duplieana Hamps., n’est qu’une variété de la Bifasciata. J’ai des exemplaires faisant le passage. Buitenzorg, Sindanglaya, Gedeh (Piepers). — Preanger, 15- 1800 mètres (Sijthoff). — Tegal, Simpar, 1000 mêtres (Lucassen). 5. 148 (PIEPERS ET SNELLEN, Macaduma Tortricella Meyrick., Trans. Ent. Soc. of Lond. 1889 p. 460. — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 266 fig. 184 (1900). Batavia, Buitenzorg (Piepers). — Pekalongan (W. van Deventer). S. Tampea Lithosioides Snell, Tijds. v. Ent. 40 p. 226 fig. 1, 2 (1897). Ocrosia Reversa Hamps., Cat. Brit. Mus. IT p. 268 fig. 186 (1900). | Tampea Lithosioides Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 266 fig. 183 n’est pas mon espece mais une autre que je ne connais pas de Java. Java occidental, Tjisolok, (coll. Staudinger). — Ardjouno 1000 metres, Doherty (Hampson). Pas trouvée par Mr. Piepers. S. Darantasia Cuneiplena Walk., Journ. Linn. Soc. of Lond. III p. 186 (1859). — Swinhoe, Cat. Het. Mus. Oxon. I. p. 99 pl. 3 fig. 17 (1892). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 273 fig. 192 (1900). Batavia, une femelle (Piepers). S. Blabioides Snelleni Ritsema, Petit. nouv. ent. [. p. 479 (1875). — Hampson, Cat. Brit. Mus. II p. 280 fig. 196 (1900). Ambarawa, un mâle (Musée de Leide). — Malang, un mâle (Piepers, dans notre collection), S. Garudinistis Eburneana Hamps., Cat. Brit. Mus. IT p. 280 fig. 197 A00: La femelle ne differe pas du mâle, sauf pour les caractéres secondaires. Batavia, un couple (Piepers). S. Byrsia Aurantiaca Snell, Notes Leyd. Mus. VIII p. 4 (1886). — Id., Tijds. v. Ent. 29 p. 33 pl. 1 fig. 1, 1a (1886). — Hamps., Cat Brit. Mus. II p. 281 (1900). Dans les exemplaires Javanais la tache orangée de la seconde moitié des ailes anterieures est plus étendue que dans ceux HETEROCERES DE JAVA.) 149 de Sumatra et en dessous ces ailes ont aussi une tache apicale orangée. . Batavia (Piepers). S. A Batavia (14 mètres) en juillet et en aoùt, les petites chenilles furent trouvées sur la feuille du manga (Maugifera indica L.) Elles ont 16 pattes et sont couvertes de poils blancs serrés, Leur couleur générale est d’un ochracé brillant, elle n’est cependant pure que sur la têle, et sur les deux segments de devant et de derrière, mais sur le reste du dos elle est verdatre, et le 3me segment thoracique comme aussi le 7me segment abdo- minal sont noirs sur le dos, couleur qui se prolonge à partir du ome segment aussi sur les deux segments suivants comme une ligne noire le long de la limite du ventre. Sur les deux segments noirs se trouvent quelques petites bosses couvertes de petits points. Outre sur la tête et sur le {er segment, se trouve sur chaque segment une ligne transversale d’un blanc jaunatre. La filure est blanche, Pa Scaptesyle Tricolor Hamps., Moths of India II p. 104 fig. 70. — id., Cat. Brit. Mus. II p. 283 fig. 202 (1900). Buitenzorg, Gedeh, Mega-Mendoung (Piepers). S. Scaptesyle Ixias Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 284 pl. 26 fig. 14 (1900). Java (Hampson). Je ne connais pas cette espéce, très bien figurée par Mr. Hampson, de Java, mais bien la suivante. S. Scaptesyle Thestias m. nov. spec. — PI. 11 fig. 6 8. Six males et une femelle 21—23 mm. Cette espéce, qui appartient à la Section II, A du genre Scapte- syle Hamps, vient près d’/wias Hamps. mais s’en distingue, ainsique des trois autres espéces de cette section, par la profonde découpure de la bande marginale noire des ailes postérieures. La seconde moitié des ailes antérieures est aussi plus profondément découpée que dans les autres espèces. Tijdschr. v. Entom. XLVII. 11 150 (PIEPERS ET SNELLEN, Tete, thorax et abdomen noirs, le collier et la premiere moitie des pterygodes ou épaulettes jaunes, bout de l’abdomen gris. Palpes noirs. Pattes noires avec des bandes jaunes. Ailes antérieures avec la base noire, puis d’un jaune clair avec le bord costal étroitement noir jusqu’aux deux cinquiémes; le reste d’un brun clair (comme dans Tricolor et Ixias), étroitement bordé de noir. Ailes postérieures jaunes jusqu’au delà de la moitié, le reste noir, profondément découpé vers la base. Bord intérieur aussi noir, Dessous ne différant pas sensiblement du dessus, Frange d’un gris foncé, Mont Gedeh, 15—1800 mètres (Piepers.) S. Scaptesyle Bifasciata m. nov. spec. — PI. 11 fig. 7 4. Un mâle et deux femelles 14—16 mm. Comme la nervulation est la même que dans la Section II de Scaptesyle Hamps., je place cette espèce, qui me semble nouvelle, dans ce genre quoique je ne perds pas de vue que les antennes du mâle sont pectinées et non ciliées. Antennes noires avec un point jaune à la base. Tête et collier d’un jaune orange. Thorax et partie dorsale de abdomen d’un noir verdätre faiblement luisant. Bouquet anal jaune dans les deux sexes. Pattes et dessous du corps d’un brun grisätre. Ailes anterieures d’un noir verdätre un peu luisant avec deux bandes et une tache apicale d’un jaune orange. Secondes ailes orangées, plus pales et un peu transparentes vers la base avec une bordure noire s’amincissant fortement des le tiers supérieur. En dessous, les deux bandes orangées des premières ailes se rejoignent vers le bord intérieur. Semarang (Piepers). S. Chionaema Pallens Butl., Trans. Ent. Soc. of Lond. 1877 p. 338. — id, Illustr. V p. 36 pl. 86 fig. 4 (1881.) Chion. Alborosea Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 299 (1900). Java (Hampson). Mr. Piepers n’a pas rencontré cette espèce. S, HETEROCERES DE JAVA.) 151 Chionaema Pudens Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 120 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 302 (1900). Batavia, Rembang (Piepers). — Tegal (Lucassen). S. Chionaema Javanica Butl., Trans. Ent. Soc. of Lond, 1877 p. 338. — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p 309 fig. 224 (1900). — Pl. 10 fig. 6 (Chen.) Plusieurs exemplaires typiques. Batavia, Sindanglaya, Preanger, Touban (Piepers). — Gedeh (J D. Pasteur). — Tegal, Simpar, 1000 mètres (Lucassen). S. La chenille fut trouvée souvent à Batavia (14 mètres). Elle se nourrit de la même espèce de Museus que la chenille du Nishada flabrifera Moore. Elle a 16 pattes et elle est entièrement couverte de longs poils noirs trés serrés, La couleur fondamentale est gris très foncé sur le dos et les côtés avec quelques taches noires ; sur la plupart des articulations abdominales on aperçoit des petits points ou bien des petites lignes longitudinales jaunes dont deux sont subdorsales et deux suprastigmatales, cependant sur les avant- derniéres articulations, se trouvent deux points jaunes plus grands réunis par une ligne transversale fine d’un jaune clair; sur le dos de la deuxième articulation thoracique l’on voit aussi un peu de jaune, et sur la troisieme se trouve une raie jaune transversale plus large; l’image de la chenille est trés bien réussie. Le cocon est une vraie merveille. Ce cocon oviforme, aplati seulement à la partie ou il est fixé et suspendu perpendiculairement contre un mur ou contre un arbre, est construit de poils trés réguliérement passés les uns dans les autres qui forment de cette manière un filet composé de larges mailles dans lequel la chrysalide est suspendue perpendiculairement, la tete en haut, à quelques fils jaunes. A la partie inférieure du cocon les poils ne se touchent pourtant pas; de sorte qu’il se trouve là une petite ouverture par laquelle la chenille après être devenue chrysalide, laisse tomber hors du cocon la peau dont elle s’est dépouillée; les extrémités des poils 152 (PIEPERS ET SNELLEN, qui se trouvent a l’entour de cette ouverture, se courbent alors par la pesenteur de la peau et la font passer, mais se redressent après qu’elle est dehors. Au còté supérieur est reservée une pareille ouverture mais beaucoup plus petite et le plus souvent peu visible ; elle est pourtant suffisante, pour permettre à l’extrémité des poils de se courber en dehors quand le papillon sort du cocon, ce qu’il fait par cette ouverture supérieure Ce travail construit avec art fait preuve en outre d'intelligence ; il arrive quelquefois que ouverture inférieure n’est pas pratiquée tout droit sous la chrysalide, et alors la peau dont la chenille s’est dépouillée ne tombe pas tout-à-fait dehors mais reste accrochée en partie près de l’ouverture; or, si tout l’ouvrage état fait machinalement une telle erreur ne serait pas possible. J’ai aussi observé qu’une chenille, se voyant forcée de filer son cocon dans une boite, le fixa horizontalement contre le côté inférieur du couvercle, d’ou il devint nécessaire que l’ouverture inférieure fut pratiquée dans un des côtés du cocon; elle pratiqua alors en effet cette ouverture dans un des cöles el cela aussi bas que possible, toutefois sans que la peau de la chenille ptt tomber dehors, de manière qu’elle resta dans le cocon. Des chenilles qui s'étaient faits leur cocon, le 15 et le 16 février produisirent le 25 et le 27 fèvrier les papillons. Le cocon est entiérement conforme à celui de ©. Bianca Hps., on peut ainsi le connaître par l’image qu'on a faite de celui-ci et qui est assez bonne, quoique les poils soient plus fins et d’une couleur plus claire et aussi passés les uns dans les autres d’une manière plus régulière; l'ouverture supérieure est représentée aussi un peu trop large. P: Chionaema Perornata Butl., Illustr. V p. 37 pl. 86 fig. 8 (1881) — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p 310 (1900). Wijnkoopsbaai, une femelle (Piepers). S. Chionaema Affinis m. nov. spec. — PI. 11 fig 1 4. Quatre males de 35, 36 mm. trois femelles de 42—44 mm. Cette nouvelle espèce se place près de la Nögrilineata Hamps., dont elle se distingue par le blanc pur du fond des quatres ailes, la brisure de la premiere ligne noire des premiéres et l’absence de la bande rouge avant le bord postérieur. HETEROCERES DE JAVA.) 153 Palpes noirs, la tranche un peu rougeätre. Antennes brunes. Téte et thorax blancs, les bords du collier et une bande des pte- rygodes d’un rouge de tuile. Premiéres ailes avec une demi-ligne rouge a la base, bord costal noir jusqu'à la première ligne qui est noire, brisée en angle obtus mais bien accusé sous le bord costal. Un point cellulaire noir. Seconde ligne aussi noire, oblique du bord antérieur jusqu’à la nervure 3, de là droite, et faiblement ondulée jusqu’au bord interieur. Secondes ailes blanches dans les deux sexes, Dessous blanc, les ailes antérieures avec de faibles traces des des- sins du dessus. Abdomen blanc, le bouquet anal ausst. Pattes blanches avec des points noirs. Dans une femelle la seconde ligne des ailes anterieures fait presque entièrement défaut. Preanger, 15-1800 mètres (Sijthoff). S. Chionaema Flaviplaga Hevl., C. R. Soc. Ent. Belge 35 p. 412 (1891). — Hamps., Cat. Brit. Mus. Il p. 317 pl. 27 fig. 17 (1900). Preanger (Heylaerts). Sindanglaya, Malang (Piepers). — Salatiga (Zehntner). S. Chionaema Pitana Moore, Cat. Lep. E. I. €. II p. 305 (1859). — Hamps. Cat. Brit. Mus. II p. 322 pl. 27 fig. 6 (1900). — BI 210 fo: (chen): Sindanglaya (Piepers). — Preanger, 15—1800 metres (Sijthoff). S. A Sindanglaia (1082 métres), dans la partie occidentale de Vile de Java, jai trouvé la chenille qui se nourrit d’une sorte de mousse (Muscus spec.) croissant sur les murs humides, Elle a 16 pattes. La tete est noire et le corps de méme, cependant il est trés poilu, les poils étant longs et gris. A chaque coté du dos il ya une raie d’une couleur ocre jaune, ces raies se joignent sur le premier segment et sur le dernier. L’image est bien réussie. La chrysalide d’un rouge brun se trouve dans un cocon de poils comme celui de l'espèce précedente 154 (PIEPERS ET SNELLEN, et de l’espece suivante et d’oü la peau de la chenille est rejetee de la même manière. A l’aide de la loupe le cocon me paraît cependant étre formé dans ce cas d’un filet de fils blancs; autour de son côté extérieur les poils sont fixés de telle manière qu’ils en sorten à peu près dans toute leur longueur. De Chionaema Bianca Hamps., Moths of India If p. 58 (1894). — id., Cat. Brit. Mus, II p. 323 pl. 27 fig. 8 (1900). — Pl. 10 fig 8, a, b. (chen. cocon). Six exemplaires des deux sexes, appartenant tous plus ou moins a la variété 1. de Mr. Hampson. Batavia, Buitenzorg (Piepers). S. La chenille fut trouvée à Batavia (14 mètres) et à Buitenzorg (267 mètres) sur une espèce de mousse qui croît sur l’écorce du ramboutan (Nephelium lappaceum L.) et qui est probablement la même dont se nourrit la chenille du Nishada flabrifera Moore Je possède plusieurs annotations sur cette chenille qui cependant ne s’accordent pas beaucoup. Une de ces annotations renvoie a l’image disant qu’elle est très bien réussie D’après une autre annotation, la téte, les pattes thoraciques et le premier segment de la chenille à 16 pattes seraient couleur orange, le 3me segment thoracique et l’avant-dernier segment abdominal avec deux boutons de couleur ochracée, tandis que le dos des autres segments serait noir, couvert en grande partie de mouchetures vert clair, de telle maniére que le noir du milleu du dos forme distinctement deux raies longitudinales. A côté de chacun des segments abdominaux, excepté pour les deux de derrière, se trouve un bouton rouge et le long des côtés une raie jaune formée de petites lignes longitu- dinales, sous laquelle les côtés ont aussi des mouchetures vertes. De tous les boutons jaunes et noirs sortent des poils noirs très longs. La chrysalide a en grande partie un éclat argenté, l’extrémité de la tête est un peu plus sombre; la chrysalide est en outre semée de plusieurs petits points noirs, puis le côtè dorsal des trois premiers segments abdominaux, montre un dessin caractéristique, couleur jaune or et brun. Cette chrysalide est fixée verticalement HETEROCERES DE JAVA.) 155 dans le cocon figuré dont j'ai traité en m’oceupant du C. Javanica Butl. Une chenille qui s’était enfermée dans son cocon le 30 mars devint un papillon le 9 avril. BS Siccia Sinuata Moore, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1878 p. 34 pl. 3 hoe IT, Siccia Taprobanis Moore, Lep. of Ceylon II p. 64 pl. 104 fig. 2 (1882). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 391 fig. 304 3 (1900). Je ne suis pas sûr que Grammophora Feld., Novara, Lep. pl. 108 fig. 24 (1868) que Mr. Hampson cite ici, soit la même espèce. Buitenzorg (Piepers). — Preanger, 15—1800 mètres (Sijthoff). — Tegal (Luccassen). S. Siccia Guttulosana Moore, Lep. of Ceylon II p. 65 pl. 104 fig. 3 (1882). — Hamps. Cat. Brit. Mus. II p. 391 (1900). Batavia, Semarang (Piepers). S. Siccia Tau Heyl., C. R. Soc. Ent. Belge 35 p. 444 (1891). — Hamps., Cat. Brit. Mus. If p. 394 pl. 29 fig. 7 (1900). — PID See: Comme la figure que donne Mr. Hampson ne représente pas bien cette espèce, j'en donne une autre d’après une femelle que j'ai soigneusement comparée à l’original de Mr. Heylaerts, avec lequel elle est identique. La forme du point central des ailes antérieures varie, il est rond ou un peu triangulaire. Batavia, deux femelles (Piepers). S. Siccia Nilgirica Hamps., Illustr. VIII p. 51 pl. 140 fig. 1 (1891). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 395 (1900). Mr. Piepers n’a pas rencontré cette espéce que Mr. Hampson mentionne de Java. Java, Ardjouno (Doherty). Sì Aeolosia Atropunctata (Cidaria ?) Pagenstecher, Semon’s Reise, Bepid. p.° 290: pl: 13 fig. 4 (1895). — Pl. 14 fig. 2 (var. Alba Snell.) Cette espèce n’est pas une Géométride, mais appartient bien au genre Aeolosia Hamps. dont elle a tous les caractères. Mr. Hampson 156 (PIEPERS ET SNELLEN. ne la mentionne pas. Elle se distingue de Multipunetata Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 405 fig. 315 & (1900) par l’absence des trails horizontaux noirs aux ailes antérieures et leurs points noirs biens moins nombreux ; il n’y en a tout au plus que trois séries. Du reste, elle varie assez. D'abord pour la couleur des ailes qui va du gris clair avec frange blanche (type), au blanc presque pur. Ensuite la taille differe de 17 a 32 mm. Le nombre des points varie aussi un peu. A la variété blanche qui est figurée ici, je donne le nom de var. Alba. Buitenzorg, Gedeh (12—1300 metres), Preanger (15—1800 m.), Rembang, Touban (Piepers). Plusieurs exemplaires. Celui du Dr Pa- genstecher était aussi du Java occidental (Tjibodas). S. Asuridia Ridibunda m. nov. spec. — PI. 11 fig. 5 g et pl. 10 fie eo Chem). Huit exemplaires des deux sexes, 15—21 mm. Feidibunda se distingue de Metaphaca Hamps., par la couleur des ailes antérieures et postérieures — jaune d’ocre et noir brunàtre dans cette dernière —, de Carnipicta Butl. et de Nigriradiata Hamps. par les traits noirâtres de la base des première ailes en outre de la premiere par la couleur des la frange, qui est conco- lore aux ailes, de la seconde par la ligne centrale qui n’est pas droite mais un peu flexueuse, La couleur du thorax et des ailcs antérieures est le rougeätre pale, un peu orange dans les males, les dessins ressemblent à ceux de Carnipicta avec la différence in- diquée. En outre, il y a un point noir à la base de Vaile et les traits noiratres le long du bord postérieur sont plus courts. Ailes postérieures sans dessins, un peu plus pales que les pre- mieres ailes. i Batavia (Piepers). S. La chenille, mesurant seulement 9 milimetres, a été trouvée a Batavia (14 métres) sur de jeunes feuilles du dourèx (Durio Zi- bethinus L.) et probablement aussi sur la feuille du datjang (Mangifera foetida Lour.) Une image agrandie de cette chenille a été HETEROCERES DE JAVA.) 157 figurée ici, Cependant la couleur de cette chenille est plus souvent plus claire, elle est semée de longs poils blancs, gris ou noirs qui font que le corps semble avoir une apparence foncée, Sur chacun des segments abdominaux antérieurs, se trouvent deux touffes de poils formant des brosses courtes, brun clair, et à côté de la paire de dernière sortent souvent obliquement plusieurs ap- pendices d’une couleur foncée, ressemblant à des plumes, ou quelquefois des poils courts réunis en brosses épaisses. La tête est noire et la chenille a 16 pattes. Le cocon est en- touré de poils isolés, fixés à la feuille et formant des cercles qui rappellent le premier plan du cocon des Chionaema. Les chenilles enfermées dans leur cocon le 24 mars et le 13 juillet, produisi- rent les papillons le 2 avril et le 20 juillet. lee Melanaema Ni Heyl., C. R. Soc. Ent. Belge 35 p.7 (1891). — Hamps. Cat. Brit. Mus. II p. 414 pl. 29 fig. 15 (1900). Preanger ou Prajangan, 15—1800 mètres (Sijthoff). S. Thumatha Fuscescens Hamps., Illustr. IX p 86 pl. 158 fig. 18 (1892). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 421 (1900). Batavia (Piepers). S. Asura Lutara Moore, Cat. Lep. E. I. C. If p. 300 (1859). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 431 fig. 342 (1900). — Pl.10 fig. 10a, b. (chen). Batavia, Buitenzorg (Piepers). S. A Batavia (14 mètres) j’ai souvent trouvé la chenille qui se nourrit du lichen blanc, croissant sur l’écorce de quelques arbres. La petite chenille a 16 pattes et la tête noire, elle est entièrement. couverte d’une fourrure veloutée noire, trés serrée, qui la protege comme la cuirasse de l’armadille et dans laquelle se montrent quelques rainures réguliéres entre les segments. Le cocon serré est de même entièrement couvert de ces poils noirs, ce qui lui donne aussi l’apparence de velours. Le cocon est aussi entouré de plusieurs touffes de poils placées en forme de cercle. Une chenille 158 (PIEPERS ET SNELLEN. qui s’etait coconnée le 28 janvier produisit le papillon le 3 février. Les images de la chenille et de la chrysalide sont bien réussies. P. Asura Dasara Moore, Cat. Lep. E. I. C. II p. 303 (1859). — Hamps, Cat. Brit. Mus. II p. 432 fig. 343 (1900). Sindanglaya (Piepers). — Preanger, 15—1800) metres (Sijthoff). S. Asura Phaeoplaga Hamps, Cat. Brit. Mus. II p. 433 pl. 30 fig. 4 (1900), Buitenzorg, Sindanglaya, Mega-Mendoung, Gedeh. Malang (Piepers). S. Asura Perihaemia Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 438 pl. 30 fig. 6 (1900). Java, Horsfield, une femelle (Hamps.) Cette espèce n’a pas été trouvée par Mr. Piepers. Elle vient pres de la suivante mais s’en distingue par la ligne médiane des ailes antérieures qui est droite, non brisée au milieu, S. Asura Pudibunda Snell., Midd. Sumatra, Lep. p. 38 pl. 3 fig. 16 (1880). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 438 (1900). Batavia, Buitenzorg (Piepers). S. Asura Septemmaculata Heyl., GC. R. Soc. Ent. Belge 35 p. 5 (1891). Asura Agraphia Hamps., Cat. Brit. Mus II p. 443 pl. 30 fig. 30. Agraphia Hampson est bien la Septemmaculata Heylaerts. La figure que donne l’auteur anglais est bonne. Sindanglaya (Java occidental); Montagnes du Tengger (Java oriental (Piepers). S Asura Euprepioides Walk., Journ. Linn. Soc. of Lond. VI p. 102 (1862). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 444 (1900). Hypocrita Inclusa Snell, Tijds. v. Ent. 20 p. 68 pl. 5 fig. 2a—c (1877). Buitenzorg, un exemplaire qui ne différe pas de ceux de Sumatra (Piepers). Si HETEROCERES DE JAVA.) 159 Asura Senara Moore, Cat. Lep. E. I. GC. II p. 302 (1859). — Id., Hamps. Cat. Brit. Mus. II p. 448 (1900). Hypocrita Porphyrea Snell, Midd. Sumatra, Lep. p. 35 pl 3 fig. 12 (1880). Batavia, Buitenzorg, Sindanglaya (Piepers). S. J'ai trouvé la chenille une seule fois à Batavia (14 mètres) sur la ketoumpangan kebo (peut-être Hedyotes prostrata Korth. ou Pou- zolzia glomerata Hassk.), je n’ai pu la décrire exactement, mais j'ai pu constater qu’elle ressemblait beaucoup à l’espèce précédente tout en montrant quelque différence quant au dessin. Elle avait aussi de ces touffes de poils ressemblant à des plumes avançant de côté. Le cocon poilu était en partie flxé contre la boite dans laquelle il avait été fait, mais d'autre part s'en detachait partielle- ment en falsant une courbe, et tout comme les deux espéces pré- dédentes, il était entouré de poils détachés en forme de cercle. p: Asura Asaphes Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 451 pl. 31 fig. 31. Malang (Java oriental); un mäle (Piepers). S. Asura Creatina Snell., Tijds. v. Ent 22 p.85 pl.7 fig. 8 (1879). — id, Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 455 (1900). Batavia, une femelle (Piepers). S Asura Strigipennis Herr.-Schäff., Aussereur. Schmett. fig. 437 (1855). — Hamps., Cat. Brit. Mus II p. 456 (1900). Plusieurs exemplaires des deux sexes. Ils varient quelque peu quant à la ligne foncée médiane des antérieures qui est plus ou moins droite, mais on trouve toutes les transitions et la couleur du fond des ailes antérieures est jaune dans tous les individus. Buitenzorg, Sindanglaya (Piepers). — Tegal, 1000 mètres (Lucassen). — Pekalongan (W. van Deventer). S. Asura Arcuata Moore, Lep. of Geyl. II p. 62 pl. 103 fig. 5 (1882). — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 457 (1900). Plusieurs individus; les ailes antérieures soit à fond jaune pur, jaune teint de rose ou entièrement rose et la ligne médiane toujours 160 (PIEPERS ET SNELLEN. oblique. Se distingue par le dernier caractère de l’espèce précédente dont elle pourrait cependant étre une variété montane. Gedeh, Preanger ou Prajangan 15—1800 mètres (Piepers). S. Asura Nubilalis Hamps., Moths of India II p. 115 (1894). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 457 pl. 31 fig. 17 (1900). Une femelie. Batavia (Piepers). S. Asura Semicirculata Heyl., C. R. Soc. Ent. Belge, 35 p. 415 (1891). — PI. 10 fig. 11 (chen.). Asura Humilis Hamps., Moths of India II p.115 (1894). — id, Cat. Brit. Mus. II p. 458 pl. 31 fig. 18 (1900). Cing individus males, appartenant tous à la forme Semicirculata Heyl., que Mr. Hampson considére comme une variété de son Asura Humilis. Batavia (Piepers). S. Jai trouvé à Batavia (14 mètres) les chenilles sur plusieurs plantes, sans cependant qu’elles voulussent en manger les feuilles, de sorte que je présume qu'elles se nourrissent aussi de lichens croissant sur l’écorce des arbres. Elles ont 16 pattes, ont la tête noire et sont très agiles. Elles sont entièrement recouvertes d’une fourrure veloutée à poils courts et serrés et qui est en grande partie d’une couleur foncée ou d’un gris brun, toutefois sur la Ame et la 5me articulation abdominale elle est blanche et sur la Sme et la 6me elle est noire, L’image si bien réussie en est une preuve évidente. Elles s’enferment dans un cocon qui est couvert de telle manière par la fourrure, qu’il ressemble beaucoup à la chenille. Une chenille changée le 1% mars produisit le papillon le 26 mars. B: Asura Eos Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 459 pl. 34 fig. 19 (1900). — PI. 10 fig. 12a, 6 (chen.). Cinq exemplaires des deux sexes, Batavia (Piepers) — Malang, Holz (Hampson). S. HÉTÉROCÈRES DE JAVA.) 161 J'ai trouvé a Batavia (14 mètres) cette espèce sur plusieurs plantes, sans quelle voulüt cependant en manger les feuilles, de sorte que quant à la nourriture, ce sera bien la méme chose que pour l’espèce précédente. La couleur fondamentale des chenilles qui ont 16 pattes est sombre; elles sont entièrement recouvertes de touffes de poils très serrés et courts. Deux de ces toufles qui sont subdorsales et deux louffes suprastigmatales se trouvent sur chaque segment, celles sur le 1er, le 2me et le 3me segment thoraciques et celles des deux derniers segments abdominaux sont plus grands que les autres. Toutes ces touffes de poils sont d’un ocre jaune éclatant excepté les touffes subdorsales sur les deux premiers segments ab- dominaux qui sont noires. Des poils blanc assez longs sortent de chaque côté de la chenille. Le cocon entièrement couvert de ces touffes de poils jaunes, couvre la chrysalide et ressemble par là quelque peu à la chenille. Une chenille coconnée le 20 aout, pro- duisit le papillon déjà le 26 août. Les images de la chenille et de la chrysalide sont assez bien réussies. P. Asura Calamaria Moore, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1888 p. 392. — Hamps., Cat. Brit. Mus. Il p. 462 (1900). Setina Punctata Elwes, Proc. Zool. Soc. of Lond, 1890 p. 389 pl. 32 fig. 18. | Sindanglaya, Preanger (15—1800) mètres) (Piepers). Asura Uniformeola Hamps., Cat. Brit Mus. IT p. 464 pl. 34 fig. 7 (1900). Batavia, un mäle (Piepers). S. A Sindanglaia (1082 métres) dans la partie occidentale de Java, j'ai trouvé une fois la chenille noire et veloutée aux poils serrés, sur un mur où se trouvaient aussi des chenilles vivant de mousse dela Chionaema pitana Moore; elles vivent ainsi probablement de la méme nourriture Tout comme les espéces précédentes, elle couvrit son cocon de la fourrure serrée; elle devint un papillon apres une dizaine de jours. B, Asura Frigida Hamps., Moths of India IL p. 107 CSL id., Cat. Brit. Mus. II p. 464 pl. 31 fig. 25 (1900). o 162 (PIEPERS ET SNELLEN. Plusieurs exemplaires des deux sexes, s’accordant trés bien avec la description et la figure de Mr. Hampson. Batavia, Buitenzorg, Rembang (Piepers). — Tegal (Lucassen). S. Asura Hilaris Moore, Lep. of Ceylon IT p. 61 pl. 104 fig. 6 (1882). — id., Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 464 (1900). Deux femelles, tres fraiches. Patjet (Java occidental), Smerou (Java oriental), 800 métres. (Piepers). SÌ Miltochrista Dentifascia Hamps., Moths of India Il p.108 (1894). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 470 pl. 32 fig. 1 (1900). Sindanglaya (Piepers). — Preanger ou Prajangan, 15—1800 metres (Sijthoff). S. Miltochrista Calligenioides Snell., Tijds v. Ent. 22 p. 87 pl. 7 fig. 10 (1879). Miltochrista Lineata Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 482 (pars) (1900). Mr. Hampson réunit cette espèce et ma Nigrocineta |. c. p. 86 pl. 7 fig. 9, ce qui est inexact; voir les caractères que je donne pour la derniére qui n’a pas encore été trouvée a Java, Sindanglaya, Buitenzorg (Java occidental). — Montagnes du Tengger (Java oriental) (Piepers). Sì Miltochrista Roseororata Butl., Trans. Ent. Soc, of Lond. 1877 p. 344. Miltochrista Cuneonotata Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 482 (1900). Le type (aberr. 2 Hamps.) et l’aberr. 3. Buitenzorg, Sindanglaya, Meester Cornelis, Mega Mendoung (Piepers). S. Miltochrista Exclusa Butl., Trans. Ent. Soc. of Lond, 1877 p. 340. — id., Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 483 (1900). Cette espece, mentionnee de Java par Mr. Hampson, n’a pas été trouvée par Mr. Piepers. Da HETEROCERES DE JAVA.) 163 Miltochrista Delicia Swinhoe, Trans. Ent. Soc. of Lond. 1891 p. 477 pl. 19 fig. 12. — Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 485 (1900). Deux males. N’est peut étre qu’une variété de la Gratiosa Guérin, se reliant à celle-ci par la Molt. Curtisi Butl., Hamps. et par la M. Euprepia Hamps. Sindanglaya, Preanger ou Prajangan, 1000 métres (Piepers). S. Miltochrista Multistriata Hamps., Moths of India II p. 109 (1894). — id., Cat. Brit. Mus. U p. 486 pl. 32 fig. 6 (1900). Batavia, Sindanglaya (Piepers). S. Miltochrista Gratiosa Guérin, Voyage de Delessert II p 90 pl. 26 fig. 1 (1843). — Id., Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 488 fig. 355 d (1900). Plusieurs exemplaires des deux sexes, entre autres un mile pré- cisement conforme à la figure que donne Mr. Hampson. Ne paraît pas rare. Preanger, 15 —1800 mètres (Sijthoff). S. Miltochrista Radians Moore, Proc. Zool. Soc. of Lond. 1878 p. 30 pl. 3 fig. 2. — id., Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 491 (1900). Une femelle. Batavia (Piepers). S. Miltochrista Vetusta m. nov. spec. Pl. 11 fig. 4 à. Neuf exemplaires des deux sexes 25—32 mm. Quoique cette espéce rappelle la Paidia (Hamps.) Murina Esp., ses caractéres génériques, surtout la nervulation, sont ceux du genre Miltochrista Hamps. ainsi je la place ici. Elle appartient d’ailleurs a la section III, B, b, de ce genre, oü elle se distingue par sa couleur de toutes les espèces que l’auteur décrit, Antennes à tige dentelée, de plus finement pectinées dans les deux sexes, plus brièvement dans la femelle. Elles sont, ainsique les palpes, la tete, le thorax et les ailes antérieures d’un brun grisàtre terne. Les dessins de celles-ci consistent en cinq taches 164 (PIEPERS ET SNELLEN. foncées et allongées à la côte qui marquent, sauf la pre.niere, le commencement de lignes un peu moins nojres et plus ou moins distinctes. Ces lignes sont brisées en haut, plus ou moins dente- lées et aboutissent au bord intérieur. On voit d’ailleurs un point central presque noir et dans deux exemplaires, un autre plus petit à la base de l’aile. Ligne marginale avec des points foncés plus ou moins distincts, Ailes postérieures d’un gris de poussiére foncé uni, sans dessins. Franges de la couleur des ailes, Abdomen gris foncé, le bouquet anal, dans la femelle, d’un gris jaunatre. Dessous et pattes d’un gris brunätre uniforme, sans dessins. Les exemplaires sont tous capturés par Mr. P. F. Sijthoff, dans les parties montagneuses du Java occidental, à une hauteur de 45—1800 métres. S. Philenora Parva Hamps., Illustr. VIII p. 48 pl. 139 fig. 5 (1891). — Id., Cat. Brit. Mus. Il p. 506 fig. 362 8 (1900). Deux mâles. Preanger, 15 — 1800 mètres (Sijthoff). S. Schistophleps Fulvia Hamps., Cat. Brit. Mus. IT p. 528 pl. 34 fig. 11 (1900). Mr. Hampson mentionne cette espèce de Java; Mr, Piepers ne Ya pas trouvée. i S. Palaeopsis Diaphanella Hamps., Illustr. IX p. 87 pl. 158 fig. 8 (1893). — id., Cat. Brit. Mus. IT p. 532 fig. 386 (1900). Une femelle. | Batavia (Piepers). S. Nudaria Fumidisca Hamps., Moths of India IV p. 205 (1896) — id., Cat. Brit. Mus. II p. 536 pl. 34 fig. 26 (1900). Preanger, 15—1800 mètres (Sijthoff ). S. Nudaria Discipuncta Hamps., Journ. Bombay Nat. Hist. Soc. XI p. 440 (1897). — id., Cat. Brit. Mus. II p. 536 pl. 34 fig. 25 (1900). Batavia, Rembang (Piepers). S. HETEROCHRES DE JAVA.) 165 Jai reçu quelquefois à Batavia (44 mètres) la petite chenille poilue de cette espéce et qui se changeait toujours en chrysalide , avant que j’eusse le temps de la décrire. Elle avait été trouvée sur plusieurs plantes ; elle ne me semblait pourtant pas avoir pris de la nourriture. Elle fit contre le bord supérieur de la boîte dans laquelle elle se trouvait, une pallisade circulaire faite de poils longs et raides, au centre de laquelle elle se transforma en chrysalide d’un vert pale tacheté de brun, de forme épointée et dont l'extrémité de la téte est anguleuse; le papillon fit son apparition quelques jours après. Pe Diduga Flavicostata Snell., Tijds. v. Ent. 22 p. 29 pl. 5 fig. 8 (1879). — id., Hamps., Cat. Brit Mus. II p. 541 fig. 398 (1900). Les exemplaires ne différent pas de ceux de Célébes. Batavia, Buitenzorg (Piepers). — Tegal (Lucassen). — Salatiga (Zehntner). S. Eugoa Bipunctata Walk., Journ. Linn. Soc. VI p. 115 (1862). — id, Hamps., Cat. Brit, Mus, II p. 544 fig. 401 (1900). Lithosia Trifasciata Snell., Midden Sumatra, Lep. p. 33 pl. 3 fig. 13, 14 (1880). Mr. Hampson cite ici la Paidia Bipunctata Heylaerts, CG. R. Soc. Ent. Belge 35 p. 414 (1891), mais c’est une espece différente, plus petite, où la seconde ligne foncée des ailes antérieures est droite, non ondulée. Il corrige d’ailleurs son erreur à la page 547. Batavia, Buitenzorg (Piepers). — Tegal (Lucassen). — Mon- tagnes du Tengger, Java oriental (Piepers). S. Eugoa Bipunctata Heyl., C. R. Soc. Ent. Belge 35 pl. 414 (1891) — id., Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 547 pl. 34 fig. 6 (1900). Voir la note ci-dessus, La premiere ligne foncée des ailes anté- rieures n’est pas si distincte dans nos exemplaires que l’indique Mr. Hampson. Batavia, Buitenzorg (Piepers), — Tegal (Lucassen). — Peka- longan (W. van Deventer). S. Tijdschr. v. Entom, XLVII. 12 166 (PIEPERS ET SNELLEN. Cyclosiella Dulcicula Swinhoe, Trans. Ent. Soc. of Lond. 1890 p. 183. — id., Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 548 fig. 402 (1900). Batavia (Piepers). — Tegal (Lucassen). S. La chenille trouvée à Batavia (14 métres) sur une espèce de bambou et sur la feuille du memangaan (Scrophulariacea spec.) Je n'ai pu cependant arriver à savoir qu’elle nourriture elle prenait. Elle était verte de couleur, semée de petits poils minces, courts et noirs; elle se changea en chrysalide verte d’une forme ordinaire pourtant quelque peu aplatie, et enveloppée d’un peu de filure. Coconnée le 27 janvier, elle devint papillon le 4 février. Pi Hemonia Rotundata Snell., Tijds. v. Ent. 22 p. 90 pl. 10 fig. 6 a—d (1879). Hemonia Orbiferana Hamps., Cat. Brit. Mus. II p. 556 fig. 440 (1900). Batavia (Piepers). — Pekalongan (W. van Deventer). S. Une petite chenille poilue d’un gris clair, trouvée une seule fois a Batavia (14 mètres) et dont je n’ai pu arriver à découvrir la nourriture; elle s’etait fait un cocun transparent, mélangé de poils, d’un gris clair qu’elle avait fixé contre-la paroi d’une boîte. Cette chenille qui s'était transformée le 29 janvier en chrysalide épointée et suspendue verticalement dans ce cocon, devint papillon le 4 février, P, HETEROCERES DE JAVA.) 167 ERPLTIEATION DES PLANCHES: Pie 40 fie. 1. Nola Distributa Walk. voir pag. 139 (chen.) » 2a,b. Roeselia Ustipennis Hamps«» » 4140 » >» tai Nishada Flabrifera Moore » » 141 » » 4. Ilema Apicalis Walk. » » 144. » Di LO. Pseudoblabes Oophora Zell, » » 146 » PINO: Chionaema Javanica Butl » » 151 » Du Te » Pitana Moore » » 153 » » 8a, b. » Bianca Hamps.» » 154 .» DO) Asuridia Ridibunda Snell. » » 156 » » 404, 0. Asura Lutara Moore » » 157 » DAT » Semicirculata Heyl. » » 160 » » 12a, b. » Eos Hamps. » » 160 » » 13. Glaucopis Horsfieldii Moore !) PI. 41 fig. 1. Chionaema Affinis Snell. voir pag. 152 Alba » 2. Aeolosia Atropunctata Pag. var. voir pag. 155 » 9. . Siccia Law Heyl. » » 4. Miltochrista Vetusta Snell. » » 5. Asuridia Ridibunda Spell. » » 6. Scaptesyle Thestias Snell. » me le » Bifasciata Snell, a 1) Voir: Tijds. v. Ent. XLVII p. 61. un an in Ha » » » 155 163 156 149 150 Snell. 168 ONER/ HET KORY OCH? BON LINDERS die zich ontpoppen. DOOR P. HAVERHORST. Het is bekend, dat vele Noctuidae bij de ontpopping aan den kop een vocht afscheiden, dat den coconwand tegenover den kop week maakt en daardoor den vlinder het banen van een uitweg vergemakkelijkt. Het aantal opzettelijke onderzoekingen omtrent dit verschijnsel blijkt niet zeer groot te zijn. ik wenschte hieronder eenige mijner waarnemingen op dit gebied mele te deelen. Dat het aantal dier waarnemingen niet grooter is ligt o. a. aan de moeilijkheid, om het snel verloopende ontpoppingsproces op het geschikte oogenblik bij te wonen, terwijl bovendien vele der uit de spinsels genomen poppen, waarmede men experimenteeren moet, niet eens den vlinder geven, maar reeds vóór de ontpopping te gronde gaan. In zijn werk «de«Nederlandsche Insecten» deelt de heer Oudemans een tweetal feiten mede, die op het bovengenoemde verschijnsel betrekking hebben. Hij teekent in de eerste plaats aan, dat hij in het Journ. der Royal Mier. Soc. 1895 vermeld heeft gevonden, dat de vlinder van Dieranura vinula L , om het harde spinsel te ver- weeken, uit de monddeelen eene vloeistof afzondert, die kaliloog bevat. En in de tweede plaats wordt door hem vermeld, dat hij zelf eens bij eene Cucullia waarnam, dat de pas uitgekomene imago een droppeltje kristalhelder vocht voor op den kop droeg. (P. HAVERHORST). OVER HET KOPVOCHT BIJ VLINDERS ENZ. 169 Ten einde nu omtrent den aard van dit kopvocht ook bij andere vlinders iets naders te weten te komen, bevestigde ik de uit de spinsels genomen poppen van enkele soorten zoodanig, dat de uit- komende imago met den kop zou stooten tegen eene strook papier — voor het eene deel der poppen rood lakmoespapier ten einde eventueel eene alkalische reactie te kunnen constateeren, voor het andere deel van de poppen der zelfde soort blauw lakmoespapier om eene zure reactie te kunnen waarnemen. Natuurlijk moest bij eene eventueele zure reactie in aanmerking worden genomen, dat deze ook door het meconium van den uitkomenden vlinder kon zijn ontstaan. Gelijk te verwachten was, leverde dit onderzoek voor slechts een gering aantal imagines de gewenschte aanwijzing op. Want behalve dat de meeste der zich ontpoppende dieren niet met de juiste, vochtige plaats aan den kop tegen de papierstrook zullen hebben gestooten, zal in de meeste gevallen het kopvocht ook pas te voorschijn zijn gekomen, nadat de imago zich grooten- deels van de pophuid had bevrijd. Voor twee soorten echter ver- kreeg ik een gunstig resultaat. Bij Hylophila prasinana L. nl. vond ik na de ontpopping het roode lakmoespapier geteekend met eene vrij groote, blauwe vlak, zoodat de vloeistof hier dus, evenals bij Duranury vanuly L., van alkalischen aard bleek te zijn, terwijl bij Cucullia scrophulariae Esp. het vocht op het roode papier niet blauw en op het blauwe niet rood had gereageerd, maar zich tegenover beide kleuren als eene neutrale vloeistof had gedragen. Het kopvocht blijkt derhalve bij verschillende vlindersoorten niet van dezelfde samenstelling te zijn. Een verder onderzoek had plaats met uit de spinsels genomen poppen van het genus Cucullia (Cuc. scrophulariae Esp. en Cue. verbasci L), welk genus zich, gelijk bekend is, onderscheidt door een cocon van buitengewone wanddikte. Bij een paar voor mij liggende spinsels van Cuc. verbasci L. bedraagt die b. v. + 4 mM. De cocon bestaat uit aarde- of zanddeeltjes, door spindraad stevig verbonden, en is aan de binnenzijde bekleed met eene taaie, dunne laag, die weinig zand of aarde bevat, doch bijna enkel uit spinstof bestaat. In tegenstelling met vele andere stevige spinsels, 170 (P. HAVERHORST). OVER HET KOPVOCHT vertoont de wand van den cocon tegenover het kopeinde der pop geene opene of zwak besponnen plaats om den vlinder het uit- breken aldaar te vergemakkelijken. Droog geworden, is de cocon zóó vast, dat het voor de imago niet mogelijk schijnt, zich door den mand heen een uitweg te banen, tenzij het kopvocht daarbij goede diensten bewijst. Ik wilde vooreerst die diensten nog wat nader leeren kennen en wenschte verder ook de juiste plaats waar te nemen, waar het kopvocht te voorschijn wordt gebracht. Noodig was natuurlijk hiervoor den vlinder te betrappen juist op het oogenblik, dat hy het pophulsel verbrak. En dit mocht mij dan ook een paar malen gelukken, waardoor ik het ontpoppingsproces in zijn geheel waar- nemen kon. In de eerste plaats controleerde ik daarbij de neutrale werking van het kopvocht op lakmoespapier. In de tweede plaats nam ik waar, dat het kopvocht zich niet vertoonde, voordat de vlinder zich geheel van de pophuid bevrijd had. Zeer merkwaardig was de wijze, waarop de Cue. scrophulariae zich vervolgens gedroeg. Het dier bleef n.l. na het afwerpen der pophuid, eenigen tijd onbeweeglijk, als dood vóór het ledige hulsel liggen. En terwijl het daar stil lag, zag men langzaam het vocht verschijnen, totdat zich, gelijk reeds door den heer Oudemans was waargenomen, vóór op den kop een droppel glashelder vocht had ontwikkeld, De Cue verbasci L. werd onmiddellijk na het uitko- men door mij gestoord, De vlinder liep over een kleinen afstand, tot aan den wand der doos, waarin hy zich bevond, bleef daar stil zitten en begon toen dadelijk het vocht aan den kop voort te brengen. De lange zuiger werd daarbij, waarschijnlijk onder den druk van het uitdrijven, ontrold, totdat hij den U-vorm had ver- kregen. De hoeveelheid uitgedreven vocht had de grootte eener kleine erwt, Kerst na de volledige ontwikkeling van het vocht kwamen de dieren in sterke en langdurige actie, waarop weder een stilzitten en de opdrijving der vleugels volgde. De beteekenis van dit proces komt mij voor de volgende te zijn. Actie vóór of tijdens de afscheiding van het vocht zal den vlinder BIJ VLINDERS DIE ZICH ONTPOPPEN. 171 geen «baat brengen of het kopvocht nutteloos over den binnenwand van den cocon verspreiden. Zit of ligt de vlinder stil, dan zal daarentegen, en dan alleen, het langzaam opwellende vocht op een enkel punt van den coconwand indringen En pas daarna zullen door den vlinder met goed gevolg krachtige bewegingen kunnen worden aangewend, om den coconwand op de bevochtigde en daar- door verweekte plaats te doorbreken, Ten slotte heb ik beproefd nog de juiste plaats te vinden, waar het kopvocht te voorschijn komt. In de aanteekening omtrent Dier. vinula L., hierboven vermeld, wordt gezegd «uit de mond- deelen.» Deze aanwijzing schijnt vrij vaag. De heer Oudemans deelde in de tweede aanteekening mede, zelf bij eene Cucullia een droppel voor op den kop te hebben gezien. Dit is inderdaad de juiste plaats. Ik zoog n.l. met behulp van een strookje vloeipapier het te voorschijn komende vocht herhaaldelijk weg. Daardoor kon ik nauwkeuriger waarnemen, waar het bleef opwellen, en dit ge- schiedde vóór op den kop, juist aan de inplanting van den zuiger. Eene klier is hier niet aanwezig. Ik waag de volgende veronder- stelling. Gelijk bebend is, zijn de beide zuigerhelften overal door haakjes en plaatjes nauw aan elkander verbonden, behalve bovenaan bij de inplanting, waar eene driehoekige gaping is, die door de epipharynx wordt gesloten. Deze epipharynx zal nu onmiddellijk na de af- werping der pophuid nog week of minder goed sluitend zijn en dientengevolge voor een vochtaandrang van binnen uit gemakkelijk wijken. En het kopvocht vindt dan langs dezen weg de gelegenheid om te voorschijn te komen. Het zou dan toch door de monddeelen naar buiten komen en wellicht door eene speekselklier geleverd worden. Rotterdam, Augustus 1904. 172 TWEEDE LIJST van soorten en varieteiten nieuw voor de Nederlandsche fauna, sedert de uitgave der «Coleoptera Neer- landica» bekend geworden. DOOR Jhr. Dr. Ed. EVERTS. Bembidium velox L. ab. s. bimaculatum Uyttenboogaart 1). Bidessus bicarinatus Latr. *). Deze, meer in zuidelijk Middel-Europa en Zuid-Europa voorkomende soort, werd in eenige exemplaren bij Bergen-op-Zoom, in de Zoom, Sept. gevangen. Bledius denticollis Fauvel (obscurus Muls. & Rey), bij Eibergen, in aantal, langs de Berkel 4). 1) Bij deze ab. ontbreekt de achterste der twee doffe, gechagrineerde, eenigszins ingedrukte vlekjes op de 3e tusschenruimte der dekschilden. Bij een overgangs- vorm is dit vlekje kleiner dan gewoonlijk, en bij een ex. vertoont het linker dekschild drie dergelijke vlekjes in de plaats van twee. 2) Op blz. 120 der „Coleoptera Neerlandica”, iste deel, zou de tabel van Bidessus aldus gewijzigd moeten worden: 1 Dekschilden met twee krachtige, van achteren afgekorte, dorsaalribben en eene zwakkere zijdelingsche langsrib; zonder naadstreep (sub-gen. A n o- docheilus Babingt). Bovenzijde geel; kop roodbruin of zwartachtig , de voor- en achterrand van het halsschild, de basis, de naad, twee uitgezakte dwarsbanden en het uiteinde der dekschilden zwart. Het midden van het halsschild meestal meer roodachtig. De zwarte kleur op de dek- schilden breidt zich soms zoodanig uit, dat slechts smalle gele dwarsvlekken overblijven (ab.c. *obscurior Desbr.). Kopen halsschild vrij krachtig en dicht, de dekschilden veel erover en dichter bestippeld. Lengte 13—2 mm. (costatus Gylh., crispatus Germ., cristatus Lac.) ibis. bicarinatus Latr. Dekschilden zonder langsribben; met eene over de geheele lengte al of niet doorloopende, verdiepte naadstreep (sub. gen. Bidessus i. sp.) ...2 2 Zie verder wat in de ,Coleoptera Neerlandica” volgt achter 1. 3) Op blz. 334 der „Coleoptera Neerlandica”, iste deel, zou de tabel achter 18 aldus gewijzigd moeten worden: 18 De zijden van het halsschild vóór de achterhoeken niet uitgebogen, doch door het scherp samenkomen van den zij- en achterrand zijn de achterhoeken UG) Cie CEMA OMG G G6 4 bo oOo OO OO 19 De zijden van het halsschild vöör de achterhoeken eenigzins uitgebogen, de nagenoeg rechte of eenigszins stompe achterhoeken in ’t oog vallend scherp aangeduid, soms tandvormig uitstekende . . . . . . . . . 19bis WI ER PL LE Dee 12. subterraneus Er. A A a SARTI (ED. EVERTS). TWEEDE LIJST VAN SOORTEN ENZ. 173 Myllaena gracilicornis Fairm. & Ch. Bris. (elongata Kr.), Winters- wijk, Juli. Trogophloeus memnonius Er. (obesus Ksw.), Zutphen, Aug. Bythinus clavicornis Panz., Wageningen, Sept., een 9. Thriarthron Märkelii Schmidt, Winterswijk, Juli; ?s avonds van gras gesleept. Liodes humeralis Kugel., ab. c. clavipes Herbst, Kerkrade , Mei. Meligethes subrugosus Gylh., ab. c. substrigosus Er. , met het type. » assimilis St., Zutphen, Aug. Diphyllus lunatus F., Kerkrade Juli. Cryptophagus labilis Er., Nootdorp, Mei. » pallidus St. *), op bloeiende Prunus-soorten en andere bloeiende struiken. Verbreid door het geheele land. Deze, 19bis Dekschilden roodbruin, over den naad meer of minder uitgebreid zwartachtig ; sprietwortel, mond en pooten geelrood; het lichaam overigens zwart of pekbruin. Deze soort gelijkt zeer op opacus, doch is gemak- kelijk te onderscheiden door de rechte, tandvormig uitstekende achterhoeken van het halsschild. Halsschild met zwak afgeronde zijden, dof, gechagrineerd, matig sterk en zeer wijd uiteen bestippeld ; met eene fijne, doch scherpe middengroef. Dekschilden langer dan het halsschild, tamelijk glanzig, matig sterk en dicht bestippeld; fijn en spaarzaam behaard. Achterlijf uiterst fijn gechagrineerd, glanzig, slechts vóór den achterrand der,tergiten eenigzins bestippeld. Het 7e sterniet bij het 4 aan weerszijden flauw uitgebogen, bij het Q in het midden meer uitgetrokken. Lengte 4—43 mm. (obscurus Muls & Rey) 13bis. denticollis Fauvel. Dekschilden, evenals de rest van het lichaam, zwart, weinig glanzig ; sprietwortel en pooten licht bruinrood of roodgeel; mond gewoonlijk donkerder. Halsschild met zwak afgeronde zijden, tamelijk gewelfd, zeer duidelijk gechagrineerd, vrij dof, matig sterk en zeer wijd uiteen bestippeld; met fijne scherpe middengroef; voor de stompe, doch zeer duidelijke achter- hoeken iets uitgebogen. Dekschilden ongeveer 1 langer dan het halsschild, matig sterk en matig dicht bestippeld, spaarzaam en fijn behaard, tamelijk glanzig. Achterlijf uiterst fijn gechagrineerd, glanzig, de bovenzijde zeer spaarzaam bestippeld en behaard. Zie verder regel 4 van de beschrijving in de ,Coleoptera Neerlandica’....-.. 14: pallsmes Gray. 4) Zeer verwant aan C. dentatus Herbst. Onderscheiden door het, vooral ten opzichte der dekschilden, smallere halsschild, de minder verbreede voorhoeken, alsook door de iets kortere dekschilden. Ook is de levenswijze anders, daar dentatus inkelders, onder beschimmelde, afgevallene bladen en achter schim- melende boomschors leeft. 174 (ED. EVERTS). met C. dentatus Herbst vermengd, door Ganglbauer als goede soort afgescheiden. Atomaria umbrina Gylh., Tegelen, April. Holoparamecus Ragusae Reitter, den Haag, op schimmel van wijn- vaten. Corticaria denticulata Gylh. 5), met C. longicornis Herbst, doch zeldzamer. Volgens Gang/bauer moet deze soort longi- cornis Herbst, de in mijn werk beschreven longicornis Herbst daarentegen inpressa Oliv. heeten. De synonymie is nu: C. longicornis Herbst (denticulata Everts, rufi- cornis Kugel.). C. impressa Oliv. (denticulata Gylh., longicor- nis Reitt., Everts). Coccinella (Adalia) obliterata L.,ab.c. Illigeri Weise, Arnhem, Mei, Coccinella (Adalia) bipunctata L., ab. c. impunctata, mihi 6), eene, naar het schijnt nog onbe- kende, varietcit met ongevlekte dekschilden; bij Roermond. » (Harmonia) quadripunctata Pontopp., ab. c. rustica Weise, bij den Haag. » quinquepunctata L., ab. c. simulatrix Weise, bij Nijmegen. » variabilis Herbst, ab. c. Troegneri Walter, bij den Haag, Juni. 5) Corticaria longicornis Herbst onderscheidt zich van de na- verwante impressa Oliv. vooral door het meer gestrekte lichaam, de langere, slankere sprieten en de langere dekschilden met de fijnere, niet gegroefde stippellijnen. 6) Coccinella (Adalia) bipunctata L., ab. e impunctata mihi. De lichtst gekleurde extreme vorm. Behalve door het geheel ontbreken der zwarte midden- vlek op de dekschilden, onderscheiden door de grootere, dichter aaneenstaande gele voorhoofdsvlekken en de sterk gereduceerde zwarte middenvlek van het halsschild, van welke slechts de begrenzing als twee gebogene, zwarte lijnen, die elk op het voorste derde gedeelte een schuin naar onderen gericht zijtakje vertoonen, bovendien een zwart stipje als overblijfsel van het uitgezakte midden- gedeelte van de groote zwarte vlek voor den achterrand. TWEEDE LIJST VAN SOORTEN ENZ. 175 Attagenus cinnamomeus Roth (unifasciatus Fairm., subfasciatus Chevr. 7), in Arachiden-noten. + Limnebius pieinus Mrsh., Ruurlo, Juli en Vorden, Aug Cercyon terminatus Mrsh., ab. c. separandus Rey, den Haag en Amsterdam. Aphodius ater de G., var. convexus Er., bij Hilversum. Podabrus alpinus Payk., ab. c. rubens F., Breda, Juni. Clerus mutillarius F., een ex. uit Leiden, in de coilectie VerLoren. Op een etiket staat de vindplaats Leiden (v. Kerv.), benevens de, goed gedetermineerde, benaming. Opetiopalpus scutellaris Panz., in Arachiden-noten. Acmaeops marginata F. *). Van deze in Zweden, Finland, Oost- 7) Op blz. 609 der „Coleoptera Neerlandica”, 1e deel, zou de tabel achter 5 aldus gewijzigd moeten worden: 5 Zwart; dekschilden met vele krijtwitte haarvlekjes, of met minder dicht wit behaarde vlekjes, welke alsdan eenige meer of minder duidelijke, smalle, golvende dwarsbanden vormen. . . . . . . neo D DIS Roodbruin; dekschilden zwartgrauw en geelgrijs basen —, kop en halsschild dicht geelgrijs behaard. Dekschilden op donkerder grond met een roestkleurigen, geelachtig behaarden dwarsband voor het midden. Onderzijde geelgrijs behaard. Pooten rood. Lichaam ovaal, en gewelfd. Lengte 4—43 mm In Arachiden-noten. . .(unifasciatus Fairm., subfasciatus Chevr.) 4 ciunamomeus Roth. 5lis Zie verder de escheat achter 5 in de ,Coleoptera Neer- landica”. Als aanvulling op de beschrijving van Trogoderma granarium Everts, in noot 2, op blz. 610 der „Coleoptera Neerlandica” le deel, diene het navolgende. Goed uitgekleurde exemplaren zijn zwart, fijn geelgrauw behaard. Dekschilden met twee, meer of minder naar binnen onderbroken, dwarsbanden, benevens het uiteinde roodbruin; met eenige , in drie rijen geplaatste, witte haarvlekjes. Het rood breidt zich soms over een groot gedeelte der dekschilden uit, of wel deze zijn geheel rood- bruin. De in de „Coleoptera Neerlandica” vermelde exemplaren zijn voor het meerendeel onuitgekleurd. Ook in Arachiden-noten. 8) Op bladz. 351 der „Coleoptera Neerlandica”, 2de deel, zou de tabel van Acmaeops Le Conte aldus gewijzigd moeten worden: Sprieten op eene lijn met den voorrand der oogen ingeplant. Halsschild tot aan den voorrand gewelfd, zonder middengroef. Dekschilden aan het uiteinde afgerond (sub-gen. Dino ptera Muls). Zie verder de beschrijving inde sColeoptera Neerlandica’ Anet collarıs-. Sprieten iets vóór de oogen ingeplant. Halsschild achter den voorrand ingesnoerd, over de middellijn sterk verdiept. Dekschilden aan het uiteinde uitgerand, met spitse buitenhoeken (sub-gen. Ac maeops i. sp.). Zwart, de zijrand der dekschilden geheel of slechts van voren bruingeel; bij 176 (ED. EVERTS). TWEEDE LIJST VAN SOORTEN ENZ. Pruissen, Silezie en vermoedelijk ook bij Berlijn voorkomende soort, werd door Dr. Mc. Gillavry de ab. c. spadicea Schilsky bij Winterswijk gevangen. Monohammus sartor F., in Rotterdam, loopende op de straat. VERBETERINGEN OP DE OOLHOPTE RA NEER LA ND TOA EERSTE DEEL. Op bladz. 62, regel 4 v.b.: by Cillenus lateralis Sam. de lengte 33—4 mm, te voegen. TWEEDE DEEL. Op bladz. 145, regel 21 en 25 v. o. staat: Het d, hetzij met ......; lees: Het 2, hetzij met etc. » » 312, regel 28 v. b. achter rufiventris de auteursnaam Germ. bijvoegen. » » 429, regel 18 v. b. staat: ab. c. rugosa; lees: ab. s. » » 598, regel 12 v. b. staat: rubricatus ; lees: rubricus. » » 667, regel5 v. b. achter ovatus de auteur L. te voegen. >» » 706, regel 16 v. o. staat: XL. Tribus Cossonini,; dit te lezen vóór 88. Pentarthrum Wollast. » » 752, regel 23 v. b. staat: angustatus Er., lees: an- gustatus Herbst. ab. c. spadicea Schilsky de dekschilden geheel licht bruingeel. De wortel der eerste leedjes van den funiculus der sprieten, benevens de schenen, behalve aan het uiteinde, geel. Lengte 8—9 mm. 2.marginataF. 177 DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICINE DOOR K. BISSCHOP VAN TUINEN. E CIMBEX (Vervolg). (Met Platen 42 en 13). In mijne beschouwingen over de zaagwerktuigen van het genus Cimbex !), maakte ik melding van het feit, dat de variéteiten der soorten, welke ik heb kunnen onderzoeken, in hare zaagwerk- tuigen wel eenig verschil vertoonden, doch dat deze verschillen alleen betrekking hadden op het aantal en de grootte der zaagtanden. De vorm was steeds dezelfde, zoodat altijd duidelijk aan de zaag- tanden, enz. kon worden gezien, tot welke soort de wesp behoorde. Als voorbeelden werden toen door mij de drie variëteiten van Cimbea femorata L.:— Griffini Leach, varians Leach en — silvarum F. benevens een paar variéteiten (?) van C. lutea L. aangehaald. Ter opheldering van het toen door mij melegedeelde, vind ik het niet ondienstig de microfotografieén , welke door mij van de zaagtanden dezer variéteiten zijn gemaakt, alsnog in het Tijdschrift te doen opnemen. Bij de beschouwing daarvan merkt men op, dat de peervormige zaagtanden van C. ‚femorata bij de variëteit Griffin naar even- redigheid veel grooter zijn dan die van varians en silvarum. Die van de beide laatstgenoemde komen in grootte nagenoeg met 1) Tijdschrift voor Entomologie XLVI, bl. 58— 64. 178 (K. BISSCHOP VAN TUINEN). elkander overeen doch de, zich daartusschen bevindende, kussentjes zijn bij varians naar evenredigheid smaller dan bij selvarum. Geringe verschillen dus, doch meer kan men bij variéteiten niet verwachten, Konow onderscheidt bovengenoemde variëteiten in de Wiener Entomologische Zeitung Jahrg. XVI, 1897 S. 105, aldus: Griffini 2. Het geheele abdomen roodachtig geel; alleen de basis iets donkerder. Varians 2. Abdomen zwart; aan de zijden min of meer geel gevlekt. Silvarum 89. Abdomen in het midden — zelden geheel — bruin- achtig rood. Deze aanwijzingen, waarbi alleen op de kleur wordt gelet, zijn duidelijk genoeg , doch hoe licht gebeurt het, dat de kleur der tot het genus Gimbex behoorende wespen niet volkomen aan de beschrijvingen beantwoordt en in zulke gevallen zouden, mijns inziens, de zaagtanden geraadpleegd kunnen worden, Hetzelfde kan gezegd worden van ©, /utea L. Uit den Catalogus Hymenopterorum van de Dalla Torre blijkt, dat Konow in het Deutsch. entom. Zeitschr. XX XIV, 1890S. 243, eene variëteit van deze soort (C. lutea var. testacea Knw. = var. pallens Lep. (?) ) heeft vermeld, In de reeds door mij aangehaalde Wiener Ent, Zeitung XVI. 1897, maakt hij daarvan echter geen melding. Op bl. 107 van dit tijdschrift zegt hij: « Die Art scheint in der Farbung sehr constant zu sein; wenigstens sind mir bisher Abänderungen nicht zu Gesicht gekommen. » Toch zijn de zagen, wat het aantal en de grootte der tanden betreft, niet altijd gelijk, want ofschoon ze even lang waren, trof ik exemplaren aan met 71 en met 81 tanden. De tanden der laatste waren kleiner en dichter bij elkander geplaatst dan die der eerste, Of men deze nu als twee variëteiten moet beschouwen durf ik natuurlijk niet te beslissen. De preparaten zijn op verschillende tijdstippen gemaakt, zoodat de kleuren der wespen niet met elkander konden worden vergeleken. Het zou ook mogelijk kunnen zijn dat sommige dezer wespen afkomstig waren uit larven van wolwilg DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICINI. 179 (Salix caprea) en hierop zal bij volgende onderzoekingen gelet moeten worden, ') Het is in allen gevalle wenschelijk, dat er nog meer exemplaren, zoowel der variëteiten van ©. femorata als van de soort — lutea worden onderzocht en ik hoop, daarmee voort te gaan, als ik nl. maar over eene genoegzame hoeveelheid materieel kan beschikken. Ten slotte voeg ik hierbij nog de microfotografieén van de zaag- tanden der wesp, welke door pastor Konow voor de echte C. /utea L. werd gehouden en door hem in der tijd aan Dr. van Rossum werd gezonden. 2) Op verzoek van Dr. van Rossum heb ik toen daarvan de zaagtanden onderzocht en het bleek mij, dat zij in niets gelijken op die van de op wilg gekweekte exemplaren, welke ik vroeger van hem onder den naam van C. lutea L ontving. Zij komen daarentegen het meest overeen met die van C. fagi Zdd., waarvan hierbij tevens eene afbeelding ter vergelijking wordt gegeven. Zij verschillen daarvan alleen, doordat de zaagtanden korter en veel minder spits zijn dan die van C. fagi. Ook zijn de daartusschen liggende kussentjes smaller en bij — fagi breeder dan de zaagtanden. Zou deze wesp een variéteit van — fagi kunnen zijn of zou ze als een afzonderlijke soort moeten worden beschouwd ? Dit zal alleen kunnen worden uitgemaakt door het onderzoek van meerdere exemplaren, waarbij dan ook op de kleur, enz. zal moeten worden gelet. In geen geval kan deze wesp, na het zaag- onderzoek, voor eene C. Zutea L. gehouden worden. Zwolle, September 1904. 1) In Brischke u. Zaddach, „Beobachtungen über die Arten der Blatt- und Holzwespen”, Schrift. phys. ökon. Ges. Königsberg, III. 2. 1863, vindt men de afbeelding van het Z der var. festacea = pallens Lep. op Taf. Il fig. 5. 2) Zie het Verslag van de 35ste wintervergadering der Nederl. Ent. Ver- eeniging gehouden te Utrecht, 19 Jan. 1902, bl. 19 en 20. 180 (x. BISSCHOP VAN TUINEN). DE ZAAGWERKTUIGEN DER CIMBICINI. VERKLARING: DER PLATTEN el): Plaat 12. Fig. 1. Een gedeelte der zaag met de zaagtanden van Cimbea femorata L. var. Griffini Leach, pts » ee AG ad ya tata >» Cimber femorata L. var. varians Leach. 2.3.9 » Dias ee ELD. » » Cimbex femorata L. var. silvarum F. > 4.05 » DA DRE » » Cimbex lutea L. De zaag heeft 84 tanden. DD » DD VID, » » Cimber lutea L. De zaag heeft 71 tanden. Plaat 13. Fig. 1. Een gedeelte der zaag met de zaagtanden eener wesp, door Konow Cimbex lutea genoemd. » 2. Ken gedeelte der zaag met de zaagtanden van Cimbex fugi Zdd., ter vergelijking met Fig. 1. Alle afbeeldingen op plaat 12 en 13 zijn genomen bij eene 220-malige vergrooting. Fig. 1 en 5 PI. 12, alsmede Fig. 2 Pl. 13 komen ook voor op PI. 8 van het Tijdschrift voor Entomologie XL VI. jaarg. 1903. Het was noodzakelijk ze hier nogmaals te geven om de verschillende afbeeldingen met elkander te kunnen vergelijken. Wanneer men b.v. fig. 1 Pl. 15 vergelijkt met de fig. 4 en5 PI. 12, valt het dadelijk op, dat de zaagtanden enz. van de eerst- genoemde niet die van C, /utea L. kunnen zijn. 1) Evenals bij het eerste gedeelte van dit opstel betuig ik mijn hartelijken dank aan Dr. J. Th. Oudemans, die weer met de meeste welwillendheid het toezicht op de reproductie der foto’s in heliogravure op zich nam. 181 Ueber einige Passaliden aus der Sammlung des „Koninklijk Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra”(Amsterdam). von RICHARD ZANG, Darmstadt. Im Sommer 1904 wurde mir durch das dankenswerte Ent- gegenkommen des Herrn Dr. J. C. H. de Meijere eine eingehende Durchsicht der Passaliden obengenannter Sammlung ermöglicht. Das Studium des reichen, wegen vieler exakter Fundortsangaben be- sonders wertvollen Materials giebt mir zu nachstehenden Notizen und Bemerkungen Anlass: Passalus Fabr. Ein zu diesem amerikanischen Genus gehöriges Stück der vor- liegenden Kollektion mit der Bezeichnung «Senegal» verdient deshalb erhöhtes Interesse, weil bereits Kuwert ebenfalls eine Passalus-Art mit afrikanischem Fundort (Congo!) erhielt. Er beschrieb ') die- selbe zwar als besondre Spezies (Stanleyi Kuw.), die Abtrennung vom amerikanischen distinctus Wet. (cornutus Fabr.) ist aber derart erzwungen und haltlos, dass die Identität beider schon für jeden, der nur die Beschreibungen liest, vollkommen feststeht. Natürlich bezweifelte ich seither auch die Richtigkeit des Fundortes, bis ich vor einiger Zeit zwei den amerikanischen durchaus gleichende P. distinetus Wet. mit der Bezeichnung «Cap d’Ambre, Madagaskar» 1.) Deutsche Entomol. Zeitschr. 1890, p. 99. Tijdschr. v. Entom. XLVII. 13 182 (RICHARD ZANG) von Herrn Schneider-Wald erhielt, der mir einen Irrtum oder eine Verwechslung ausdrücklich als ausgeschlossen bezeichnet. — Da nun auch hier wieder ein Stück von afrikanischem Boden, vom Senegal, vorliegt, bleibt nichts anderes übrig, als ein Vorkommen dieser in Amerika weitverbreiteten Art als Tatsache zu betrachten Allerdings gehört es sehr wohl in das Bereich der Möglichkeit, dass distinetus in Afrika eingeschleppt wurde und sich hier und da eingebürgert hat. Pelops Kaup. In der Sammlung fand sich in 2 Exemplaren eine neue Art vor, deren Körperdimensionen diejenigen aller bisher bekannt gewor- denen Pelops-Arten bei weitem übertreffen. Die beiden Individuen, von denen mir eins gütigst zur Verfügung gestellt wurde, stimmen in allen wesentlichen Punkten vollkommen miteinander überein. Da die Schwierigkeiten der Arten-Differenzierung in dieser Gattung ausserordentlich gross sind, habe ich die nachfolgende Beschreibung möglichst ausführlich abgefasst. Derselben liegt das in meinem Besitz befindliche Exemplar zu Grunde: Pelops triumphator sp. nov. Gestreckter und bedeutend grösser als Gestroi Kirsch ?), relativ schmäler als dieser. Kopf im Verhältnis zum Thorax grösser und länger. Linker Kiefer über den rechten greifend, mit 2 starken, rechter mit 2 schwächeren Endzäckchen. Oberzahn nur wenig abgesetzt. Linker Unterzahn einfach, rechter an der Basis hinten mit einem Zähnchen. Oberlippe tief im Winkel von etwa 95° ausgeschnitten , der linke Lappen länger und spitzer als der rechte. Clypeusvorsprünge gleichlang, zwischen sich mit tiefer Einbuchtung von der Form einer halben Ellipse, beide vorn abgerundet, der linke mit beulen- artigem Höckerchen auf der vorderen Aussenkante, an der Spitze 2.) Für Gestroi muss ich auch 2 Exemplare meiner Sammlung halten, deren Halsschildrandfurchen unpunktiert sind. Das eine derselben stammt von Neu-Hannover , das andre von Upolu (Samoa-Archipel). Letzterer Fundort bedarf der Bestätigung. UEBER EINIGE PASSALIDEN. 183 doppelt so breit als der rechte. Die Gru be zwischen Clypeus und Brücke auf der linken Seite merklich tiefer. Kopfhorn vorn hoch erhaben und steil, fast rechtwinklig abfallend, hinten (von der Seite gesehen) nieht allmählich ansteigend, sondern ebenfalls deutlich und scharf von den Kopfflichen abgesetzt. Nebenhöcker mit der Basis des Kopfhorns verschmolzen , stark nach vorn und am Ende wieder nach aussen geschwungen. Von den Stirnleisten nur noch die Rudimente erkennbar : Eine schwache Leiste zwischen den Spitzen der Clypeusdorne zieht mit Andeutung von Knötchen hinter dem Clypeusausschnitt herum und das Kopfhorn zeigt vorn am Fusse die Spur einer Gabelung. Augenwand mit binten deutlich abgesetztem Zahn, der vorne sehr steil, genau parallel mit dem Kopfhorn abfällt. Vordere Ecke der Augenwand und der gerade, nicht eingebuchtete Augenkiel ohne Zahnbildung. Hinterkopfrandung in der Mitte nicht vorgezogen. Kopftäler glatt, mit wenigen derben Runzeln und ein oder zwei groben Punkten vor den Nebenhöckern. Fühler sechslappig, die 3 letzten Lappen doppelt so lang wie die 3 ersten. Prothorax verhältnismässig klein, mit punktierter Bucht und einem schwachen Eindruck dahinter, mit angedeuteter Mit- telfurche, hinten in der Mitte mit schwachem, an der Spitze aus- gebuchtetem Vorsprung. Punktierung der Seiten- und der hoch hinaufgehenden Hinterrandfurchen sehr undeutlich. Narben tief, unpunktiert, schräg nach vorn gerichtet. Vorderecken stumpf- winklig, abgerundet, dahinter der untere Thoraxrand ganz schwach nach oben eingezogen und erst unterhalb der Narbe wieder nach aussen gewölbt. Scutellum mit vorn deutlicher Mittelfurche, zu beiden Seiten derselben vorn sowie in den Vorderecken punktiert und behaart. Die Punktierung zu den Seiten der Mittellinie nach hinten zu immer feiner werdend und schliesslich verschwindend. Flügeldecken an den Schultern etwa so breit wie der Thorax, nach hinten mässig erweitert, nicht verwachsen. Schulterecken nicht vorspringend, unpunktiert, unbehaart. Die seitlichen Furchen mit grober, die Rückenstreifen mit sehr feiner Punktierung. Unterlippe ohne Narben, mit behaarten und grob punktierten Seitenlappen und einem breit halbkreisförmigen Schildchen, das hinten nur sehr 184 | (RICHARD ZANG) undeutlich gerandet ist, also die Unterlippe fast durchsetzt. Die glänzende Mitte des Schildchens wird nach dem Rande zu matter Prosternum am Aussenrand nur spärlich behaart. Prosternalkiel nicht scharf, ungefurcht, seine hintere Erweiterung fast parallelseitig. Taille nicht stark glänzend mit Andeulung von Längskielung in der Mitte. Narben länglich oval, hinter dem Ende mit wenigen groben Punkten, Platte des Metasternums ziemlich deutlich begrenzt, die Hinterecken mit wenigen sehr grossen Punkteindriicken von un- regelmässiger Form. Die sehr breiten Episternen erreichen die Platte, sind dicht gerunzelt und behaart. Abdominalsegmente glatt, nur mit schwachen, lineraren Quereindrücken beiderseits. Das Drittletzte tief eckig eingebuchtet hinten, das letzte flach abgerundet, mit vollständiger, aber feiner Randfurche, die vor der Spitze sehr minimal eingebogen erscheint. Beine spärlich behaart, nur die fast geraden Mittelschienen mit starken Haarbürsten. Mittel- und Hinter- schienen ohne Dornen. Länge: 50 m.M., Thorax: 9,5 m.M., Elytren: 27 m.M., Thorax- breite: 13,5 m.M., Schulterbreite: 13 m.M. Heimat : Molukken, Anhangsweise erwähnen will ich hier noch, dass Ku werts Beschrei- bung des dem Zriumphator m. nahe verwandten P. Vogeli Kw. offenbar ein Torso ist Es fehlt die sehr wichtige Angabe: Meta- sternalhinterecken glatt, unpunktiert, Dieses Charakteristikum unter- scheidet Vogeli sofort von allen mir bekannten Pelops-Arten. In meiner Sammlung befinden sich 7 Ex. von Stephansort und 1 von Bongu (Deutsch Neu-Guinea). Aceraius Kaup. Die an dieser Gattung aussergewöhnlich materialreiche Amster- damer Sammlung setzte mich in Stand, die Artberechtigung in mehreren Fällen zu prüfen. Von Ae. grandis Burm. enthält die Kollektion gegen 100 Exemplare sämtlich von Drescher aut dem Tenggergebirge (Java) im Oktober 1898 gesammelt. Auf Grund der aus diesem Material gewonnenen Resultate kam ich zu der Ueberzeugung, dass Ac. minutifrons Kuw. UEBER EINIGE PASSALIDEN. 185 sowie der auf nur 4 Stück begründete addendus Kw. mit grandis identisch sind. Ob 3 andre Arten mit nach aussen gerichtetem Augenwandzahn — rectidens Kuw., magnus Kuw. und molossus Kuw. —, ebenso zusammenzuziehen sind, möchte ich jetzt noch nicht entscheiden. Jedenfalls giebt die fadenförmige Verlängerung der Taillennarben kein stichhaltiges Merkmal ab, da dieselbe in allen Stadien grösserer oder geringerer Vollständigkeit auftritt. Auch scheint die Punktierung des Schildchens keineswegs eine sichere Handhabe zu einer zuver- lässigen Differenzierung zu bilden. Im Folgenden führe ich noch einige wegen ihrer Genauigkeit bemerkenswerte Fundortsangaben auf: A. Leptaulacides *) planus Ul, Serdang (Nord-Ost-Sumatra). 2. Leptaulax humerosus Kuw., Ardjoeno (Java), Tenggergebirge (Java, Drescher leg. Oktober 1898). 3. Leptaulax malitiosus Kuw., Ardjoeno (Java, Scheepmaker 1871). 4, Pentalobus barbatus \"., Old Calabar. 5. Gnaphalocnemis tridens Wied., Palembang, Ardjoeno (Java), Tenggergebirge (Java, Drescher leg. October 1898), 1.) Cf. Deutsche Ent. Zeitschr. 1905, Heft I. 186 REGISTER. ACARINA. Acarus setosus C. L. Koch 127. Anoetus discrepans Oudms. 132. a sumatrensis Oudms. 134. Bdellidae 114. Eremaeus confervae Schrank 125. n lacustris Michael 126. Erythraeus germanicus Oudms. 124. Glycyphagus burchanensis Oudms. 131. n fustifer Oudms. 129. 3 setosus C. L. Koch 127. Laelaps jaspersi Oudms. 119. Neopodocinum Oudms. 115. 2 jaspersi Oudms. 119, 120. 5 nederveeni Oudms. 118. ” vosi Oudms. 117. Notaspis voigtsi Oudms. 126. Oribatidae 114. Pachygnathinae 122. Parasitidae 114. Parasitus poppei Oudms. 114. Sebaia Oudms. 122. rosacea Oudms, 122. Thrombidiidae 114. Uropoda alfkeni Oudms. 120. COLEOPTERA. Acmaeops marginata F. 175. Adalia, zie Coccinella. Aglenus brunneus Gylh. Lu. Anisotoma IX, x. Anthrenus claviger Er. LI. Aphodius ater de G. var. convexus Er.175. Atomaria munda Er. LI. 5 umbrina Gylh. LXIV, 174. as versicolor Er. Lr. Attas cinnamomeus Roth 175. È subfasciatus Chevr. 175. 5 unifasciatus Fairm. 175. Bembidium litorale Ol. Lut. = velox L. LI. ab. bimaculatum Uytten- boogaart LII, 172. Bidessus bicarinatus Latr. 172. ” n Bledius denticollis Fauv. 172. 5 obscurus Muls. et Rey 172. Bracteon LI. Bythinus clavicornis Panz. LXIV, 173. Callidium lividum Rossi LI. | Cartodere elongata Curt. LI. | Catharsius molossus 118, 119. Cercyon terminalis Mrsh. ab. separandus Rey Lxv, 175. Clerus mutillarius F. LXv, 175. Coccinella bipunctata L. ab. impunctata Everts LXIV, 174. 5 obliterata L. ab. illigeri Weise LXIV, 174. quadripunctata Pont. ab. rustica Weise LXIV, 174. ” ” quinquepunctata L.ab. simula- trix Weise LXIv, 174. = variabilis Herbst ab. troegneri Walter LXIV, 174. Colon VIII, IX, x. Corticaria badia Mannerh. LXIV. 5 denticulata Everts 174. si a Gylh. LxIv, 174. È impressa Ol. LXIV, 174. > longicornis Herbst LXIV, 174. n 5 Reitt. LXIV, 174. to ruficornis Kugel. LXIv, 174. | Cryptophagidae x. Cryptophagus acutangulus Gylh. LI. 5 dentatus Herbst LI, LXIV, 174. a) labilis Er. LxIv, 173. 5 pallidus St. Lxrv, 173. 5 scanicus L. LI. n subfumatus Kr. LI. Dermestes x. vulpinus F. x. Diphyllus lunatus F. x, LXIV, 173. Donacia LxV. Enicmus minutus L. LI. Harmonia, zie Coccinella. Helochares lividus Forst. LI. Holoparamecus kunzei Aub. Li. 5 ragusae Reitt. LI, LXIV, 174. È singularis Beck. Lil. Hypocyptus seminulum Er. LI. REGISTER. Lathridius bergrothi Reitt. LI Limnebius picinus Mrsh. Lxv, 175. Liodes VIII, IX. humeralis Kugel. ab. clavipes Herbst LxIv, 173. Meligethes assimilis St. Lxiv, 173. subrugosus Gylh. ab. substri- gosus Er. LxIV, 173. Melolontha vulgaris F. x11. Monohammus sartor F. 175. Mycetaea hirta Marsh. LI. Myllaena elengata Kr. 173. mn Fairm. et Ch.Bris. 173. Opetiopalpus scutellaris Panz. 175. Orthoperus atomarius Heer LI. no picatus Marsh. LII. Pentharthrum huttoni Woll. LI. Phyllobius alneti F. LI. calcaratus F. LI. ab. n ” n n Podabrus alpinus Payk. rubens F. BR LAD: Polydrusus cervinus L. LI. Silvanus bidentatus F. LI. Symbiotes gibberosus Luc. LI. Tenebrio Liv. Thriarthron märkelii Schmidt 173. Trogophloeus memnonius Er. LXIV, 173. obesus Kiesw. 173. Xylodromus depressus Grav. LI. DIPTERA. Aceraius Kaup 184. addendus Kw. 185. Li grandis Burm. 184. magnus Kuw. 185. minutifrons Kuw. 184. = molossus Kuw. 185. rectidens Kuw. 185. Allognota agromyzina Fall. 108. Anthomyiden 99. Aricia variegata Meig. 104. Ceria XIX. Chelisia monilis Meig. 109. Coenosia tumidiventris P. Stein 112. Conops XIX. Ctenophora melanura Walker xx. Dalmannia punctata F. xix. Gnaphalocnemis tridens Wied. 185. Leptaulacides planus Ill. 185. Leptaulax humerosus Kuw. 185. da malitiosus Kuw. 185. Limnophora 100. nigripennis P. Stein 108. notata Fall. 109. obscurisquama P. Stein 107. obsignata Rd. 109. prominens P. Stein 106. Lispa assimilis Wiedem. 111. È sericipalpis P. Stein 110. Passaliden 181, 187 Passalus 181. cornutus F. 181. distinetus Wet. 181. ». stanleyi Kuw. 181. Pelops Kaup 182. gestroi Kirsch 182. triumphator Zang 182. > vogeli Kw. 184. Pentalobus barbatus F. 185. Physocephala XVIII. N vittata F. XVIII. Pselliophora xıx. Ptecticus xx. Rhabdochaeta pulchella de Meijere xx. Sargus xx. Schistopterum moebiusi Beck. xx. Sicus ferrugineus L. XVIII. Spilogaster apicalis P. Stein 103. argentata Walker 106. dimidiata P. Stein 100. duplicata Meig. 104. flavidipennis P. Stein 104. lateralis P. Stein 105. lineata P. Stein 102. niveipalpis P. Stein 99. rufescens P. Stein 104. Zodion xvuI. cinereum F. XVIII. n » ” ” HYMENOPTERA. Abia fasciata L. LVI, LXII. Allantus marginellus F. xLVHI. ae omissus Först. XLVIII. Apis spec. XIX. Arge berberidis Schrank LVII. coeruleipeunis Retz. XLVII,LVI. pullata Zadd. xLVII. rosae Geer XLVII, LVII. ustulata L. LVII. Athalia glabricollis Thoms. XLVII. SI spinarum F. xLVIII. Cimbex 177. betulae Zadd. 73. = connata Schrank XI, XXII, XXVIII, LIV, 74. fagi Zadd. xxII, 69, 179, 180. fermorata L. XXII, XXVIII, LUV, UMTS 02, 107. » var. griffini Leach 177, 180. » var. silvarum F. 91, 177, 180. „ var. varians Leach ” ” 177, 180. a lutea, 1. XXII, XXVIII, LIT, 70, 177, 180. a n» Var. pallens Lep. 178. Pe » „var. testacea Knw. 178. i saliceti Zadd. xx11, 73. Cimbicini 177. Cladius difformis Panz. VII, 188 Cladius pectinicornis Fourer. vir. Cavellaria amerinae L. x, xI, XXII, LV, 96, Croesus septentrionalis L. xxIX, XLVII. 5 varus Vill. XXIX, XLVII. Dolerus xLVII. dubius Kle. XLvir. 5 fissus Htg. XLVII. n haematodes Schrank xLVIT. A madidus Kle. xLVII. È pratensis L. XLVII. thomsoni Knw. XLVII. Emphytus cinctus L. XLVII. Epipona reniformis Gmel. x vill. Eriocampa ovata L. XXIX, XLVIII. Eumenes pomiformis Rossi XL. Halictus quadrinotatus Kirby 134. à rubicundus Christ. XVII. Hemichroa alni L. XXIX, XLVII. Je crocea Geoffr. XXIX, XLVII. DE rufa Panz. XXIX. Holoeremna Xr. A tarsator Thoms. x. Hylotoma vulgaris Klg. LVII. Lasius fuliginosus Latr. xxx. Megachile xr. 5 centuncularis L. Xr. 5 maritima Kirby xvıu. Mesochorus Xr. à confusus Holmgr. var. cimbicis Rtzb. 72, 98. 5 vittator Zett. x. Nematus abdominalis Panz. Lx. n bilineatus Kle. Lx. ern cheilon Zadd. ıxn. a croceus Thoms. xxx. 5 luteus Panz. XLVIII, LIX. salicivorus Cam. XXVI. sulphureus Zadd. xxv1. Odynerus reniformis Gmel. XVIII. Opheltes glaucopterus L. 71. Ophion luteus L. vit. Osprynchotus macrobatus Gr. XII. Paniscus glaucopterus L. 71. Periclista melanocephala F. xLVIII, LXII. Pimpla instigator F. xr. Poecilosoma luteola Klg. Xxvrrr. n pulverata Retz. XXIX. Pontania proxima Lep. XLVIII. Priophorus padi L. xLVII. Pristiphora geniculata Htg. xLVIII, LXI. Prosopis brevicornis 121. Pteronus. XX, XXI. 5 brevivalvis Thoms. XXr, XXV, XLVII, LVIII. à cadderensis Cam. xxIx. 5 citreus André. xxIv. 5 curtispinus Thoms, xxI. dispar Zadd. xxI. fagi Zadd. xxIx. 2 hypoxanthus Först. xx, XXII, XXV, XXVI, XLVIII, LVII. A Jacteus Thoms. XXIV. ;; maculiger Cam. XXIV. REGISTER. Pteronus melanaspis Htg. xx, XXI, XXIII, PXI XXVI CVS NVA: Pa microcercus Thoms. XXVII. Pi miliaris Panz. xx. XXI, XXV, XXIX. 5 oligospilus Först. XXI, LXIII. 5 palliatus Thoms. xXIII = pavidus Lep. xx, XXI, XXV, XLVII, LXII. 5 salicivorus Cam. xxv. = spiraeae Zadd. xxI, XLVI, LXIII. Rhadinoceraea micans Klg. xLVIII. Selandria spec. LXIIL. » Tenthredo fagi Panz. XXXI. Trichiocampus ulmi L. xLVII. n viminalis Fall. xLVII. Xylocopa olivacea F. XVII. LEPIDOPTERA. Acherontia atropos L. 77. Aeolosia atropunctata Pagenst. 155. „ var. alba Sn 155, 167. u multipunctata Hampson 156. Aglia tau L. xxxr Agrotis VII. Agylla albocinerea Moore 146. "i gigas Heyl. 146. = ramelana Hampson 146. 5 remelana Moore 146. Amblypterus panopus Cram. 140. Apatura iris L. v. n n Argynnis F. III, IV, V. > aglaja L. III, IV, V. a dia L. v. 3 euphrosyne L. III, 1V. VI. si lathonia L. It. n niobe L. III, IV, V. n pales Schiff. var. arsilache Esp. V. Ss paphia L. III, IV, V. selene Schiff. 111, V. Asura agraphia Hampson 158. = arcuata Moore 159. ÿ asaphes Hampson 159. calamaria Moore 161. n creatina Sn. 159. dasara Moore 158. eos Hampson 160, 167. = euprepioides Walker 158. 5 frigida Hampson 161. hilaris Moore 162. ‘ humilis Hampson 160. lutara Moore 157, 167. nubilalis Hampson 160. 5 perihaemia Hampson 158. È phaeoplagia Hampson 158. 5 pudibunda Sn. 158. 4 semicirculata Heyl. 160, 167. = senara Moore 159. = septemmaculata Heyl. 158. REGISTER. 189 Asura strigipennis H.-Sch. 159. 5 uniformeola Hampson 161. Asuridia carnipicta Butl. 156. È metaphaea Hampson 156. = nigriradiata Hampson 156. n ridibunda Sn. 156, 157. Bitecta murina Heyl. 145 Blabioides snelleni Ritsema 148. Boarmia bistortata Goeze xv. 3 crepuscularia L. Xv. Byrsia aurantiaca Sn. 149. Callitomis 45. dohertyi Hampson 45. Carterocephalus palaemon Pall. vr. Celama dimidiata Sn. 138. i fasciata Hampson 137. = internella Hampson 137. si lucidalis Hampson 138. à nigrifascia Hampson 137. Sta pascua Swinh. 137. n peguensis Hampson 137. E phaeochroa Hampson 139. a pumila Sn. 138. A squalida Std,r. 138. A suffusa Hampson 138. 5 taeniata Sn. 138. È tessclata Hampson 137. 7 van-hasseltii Heyl. 138. Ceryx 44, 46. ñ azurescens Voll. 50. = claremontii Heyl. 46, 47. a exapta Swinh. 47, 48. 5 expandens Hampson 49. ci fata Swinh. 46, 47. = godarti Bsd. 49. à imaon Cram. 47, 48. i inaequalis Sn. 47, 49. Chionaema affinis Sn. 152, 167. ni alborosea Hampson 150. = bianca Hampson 154, 167. 5 flaviplaga Heyl. 153. = javanica Butl. 151, 167. 5 pallens Butl. 150. È, perornata Butl. 152. 5 pitana Moore 153, 167. pudens Walker 151. Chloromel:s strepsimeris Meyr. 58. Chrysophanus dorilis Hufn. ni. È phlaeas L. 111. Coenochromia lasara Pagenst. 59. à lutulenta Sn. 58, 59. Coenonympha pamphilus L. 111. Colias edusa F. vi. n hyale L. VI. Cucullia 168. 5 scrophulariae Esp. 169. 5 verbasci L. 169. Cyaniris argiolus L. VI. Cyclosiella duleicula Swinh. 166. Darantasia cuneiplana Walker 148. Dicranura vinula L. xL1x, L, 168. Diduga flavicostata Sn. 165. Epinephele hyperanthus L. v. Epinephele jurtina L. v. Eressa 45, 58. LE annosa Walker 58, 59, 60. lutulenta Sp. 58. Euchromia 45, 60. A hersfieldi Moore 61. var. separata Sn. 61. n n 1 Fugoa bipunctata Heyl. 165. > à Walker 165. Garudinia simulana Hampson 147. Garudinistis eburneana Hampson 148. Gracilaria albomarginata Staint. 14. 5 barringtoniella van Deventer 14, 42. à cramerella Sn. 11. = diffluella van Deventer 17, 30, 42. ñ elongella L. 22. Li eugeniella van Deventer 11,42. glutella van Deventer 20, 42. grisella van Deventer 27, 42. x protiella van Deventer 25, 42. soyella van Deventer 22,25,42. Glaucopis horsfieldi Moore 167. Heliozela praeustella van Deventer 7,42, fà sobrinella van Deventer9. Hemonia orbiferana Hampson 166. È rotundata Sn. 166. Hoplitis milhauseri F. XLIX. Hydrusa annosa Walker 59. Hylophila prasinana L. 169. Hypocrita inclusa Sn. 158. 5 porphyrea Sn. 159. llema apicalis Walker 144, 167. badrana Moore 144, chiloides Walker 143. ñ divisa Walker 144. fasciculosa Walker 142, natara Moore 145. oblitterans Feld. 143. "i plagiata Walker 143. prabana Moore 145. semibrunnea Heyl. 143. 5 setiniformis Hampson 144, * tortricoides Walker 142. à tumida Walker 143. à vicaria Hampson 145. Leucania lythargyria Esp. VII. Lexis puncticollis Butl. 142. | Limenitis sibilla L. v. Lithosia chryseola Sn. 142. Da trifasciata Sn. 165. Lithosianae 141. Lithosidae 136. Lobobasis niveimaculata Hampson 146. Lycaena V. "i alcon F. v. n arcas Rott. V = argus L. V. O arion L. V. ” euphemus Hb. v. 190 Lycaena icarus Rott. v. Macaduma tortricella Meyr. Malacosoma castrensis L. xI Malanaema ni Heyl. 157. Melanargia galathea L. rr. Melitaea athalia Rott. v. Miltochrista calligenioides Sn. 162. eurtisi Butl. 163. . cuneonotata Hampson 162. Di delicia Swinh. 163. ¢ dentifascia Hampson 162. si euprepia Hampson 163. exclusa Butl. 162. È gratiosa Guér. 163. en lineata Hampson 162. a multistriata Hampson 163. A nigrocincta Sn. 162. = radians Moore 163. = roseororata Butl. 162. vetusta Sn. 163, 167. Mithuna fuscivena Hampson 142. Monotaxis trimaculata Hampson 145. Nishada flabrifera Moore 141, 167. x nodicornis Walker 141. si sambara Moore 142. Nisoniades tages L. VI. Nola xLIx. È brunellus Hampson 139. n distributa Walker 139, 167. Nolinae 137. Nonagria typhae Thnbg. xvii. Nudaria discipuncta Hampson 164. = fumidisca Hampson 164. Ocrosia reversa Hampson 148. Odezia atrata L. xv. Odontosia carmelita Esp. XVII. Oeonistis entella Cram. 145. Ornithoptera paradisea Rippon LxVI. N tithonus Rippon LXVI. = vietoriae Rippon LXVI. 5 victoria-regis Rippon LXVI. Ortholitha coarctata F. 63. Padenia bifasciata Felder 147. 5 duplicana Hampson 147. È transversa Moore 147. Paidia bipunctata Heyl. 165. “9 murina Hsp. 163. Palaeopsis diaphanella Hampson 164. Panolis griseovariegata Goeze XII. = piniperda Panz. XII. Papilio machaon L. VI, VII, XVII, LI. à weiskei Rippon LXVI. Pararge megera L. II, VII. Phalanna horsfieldi Moore 61. Philenora parva Hampson 164. Phyllocnistis exiguella van Deventer, 40, 42. n humiliella van Deventer 38, 41, 42. 148. e minimella van Deventer 26, 34, 38, 42 5 minutella Sn. 34, 38. Pieris daplidice iby vit REGISTER, Pieris rapae L. XVII. Plusia gamma L. VI. Polygonia c-album L. v. Pseudoblabes oophora Zell. 146, 167. Pyrameis cardui L. VI, VII. Fs ~ „ var. kershawi Mc. Coy. VI. Pyroderces albilineella van Deventer 33, 42. n albimaculella van Deventer 30, 33, 42. 5 leucatella Sn. 30. Rhagophanes tortriciformis Zell. Roeselia aperta Hampson 140. n argyria Hampson 140. ui fola Swinh. 139. 7 metallopa Meyr. 141. 4 signifera Hampson 140. ustipennis Hampson 140, 167. Saturnia XLIX. = pyri Schiff. xLıx. Satyrus semele L. v. „ var. semi-alba Bruand VI. 142. n n Scaptesyle bifasciata Sn. 150, 167. 5 ixias Hampson 149. à thestias Sn. 149, 167. 5 tricolor Hampson 149. Schistophleps fulvia Hampson 164. Setina punctata Elwes 161. Siccia grammophora Felder 155. guttulosana Moore 155. nilgirica Hampson 155. sinuata Moore 155. taprobanis Moore 155. tau Heyl. 155, 167. Spatularia fuligineella van Deventer 1, 32, 42. 3333 Sphinx imaon Cram. 48. Stictane fractilinea Sn. 146. A rectilinea Sn. 146. Syntomidae 43. Syntomis 45, 51. acuminata Sn. 55. annosa Walker 59. claremontii Heyl. 47. en derivata Hampson 51, 52. = diaphana Kollar 51, 53. ci dilatata Sn. 52, 54. È exapta Swinh. 48. fata Swinh 47. 5 huebneri Bsd. 51. var. frustulenta n n 2 Hampson 54. a lasara Pagenst. 59. à lugens Voll. 52. en marcescens Felder 59, 60. A ornata Voll. 55. . orphana Voll. 52, 57. 5 pfeifferae Moore 52, 55, 56. 5 stellaris Sn. 52, 57. n tenuis Walker 52, 56. REGISTER. Syntomis tenuis Walker. var. deflocca Swinh. 56. vigorsi Moore 50. vitreata H.-Sch. 53. ; wallacei Moore 51, 53. Syntomoides 46. = inaequalis Sn. 49. Taeniocampa XII. Tampea lithosioides Hampson 148. = a Sn. 148. Tephroclystia distinctaria H.-Sch. xv. extraversaria H.-Sch. xrv. - impurata Hb. xıv. Thumatha fuscescens Hampson 157. Trichaeta 44, 50. vigorsi Moore 50. var. cunfluens Sn. 50. Xystophora modicella van Deventer 4, 42. Zaratha cramerella Sn. 11. * Zia acontioides Walker 141. n n n » n n n NEUROPTERA. Acanthoclisus mac-lachlani van der Weele XIV. Albardia furcata van der Weele xirr. Berotha indica Br. xiv. = piepersi van der Weele xıv. Episalus zepherynus Gerst. xIv. Euphaea refulgens Hagen xIv. = variegata Ramb. xiv. Haploglenius costatus Burm. xiv. Helicomitus philippensis van der Weele XII Raphidia xLvr. Stilbopterix napaleo Lefeb. xr. Tmesibasis lacerata Hagen xıt:. ORTHOPTERA. Dixippus morosus Br. L. TRICHOPTERA. Limnophilus rhombicus L. xırı. ALGEMEENE ZAKEN. Bestuur. LXxV. Bestuursverkiezing. XLVI. Bibliothecaris. Toestand der bibliotheek. XL. Bolsius (Dr. A.M J.), lid,overleden. xxx vi. Brevée (Dr. J), lid. xxxvt. Cramer (P.J.S.), lid, bedankt. xxxvı. Dissel (E. D. van). Plaat van insecten, schadelijk voor naaldboomen. xxxt. Driebergen, plaats der a.s. zomervergade- ring. XLVI. Eerevoorzitter. Toespraak. xxXIV. Everts (Dr. Ed.). Vliegtijd van Colon en Liodes. vit. 1 191 \ Geschenken (voor de bibliotheek). xLr. Haverhorst (P.). Ontpoppen van vlinders. XVI. Herten (Dr.J.L.), begunstiger, bedankt. XXXVI. Kleurentabel van Julius Müller. vit. Humalda van Eysinga (Jhr.), lid, be- dankt. xxxvI. Klokman (G. J.). Eierleggen van Lepi- doptera. IIT. Klokman (G. J.), lid. xxx vr. Klokman (G. J.). Opspannen van Lepidop- tera op reis. II. Klokman (G.J.). Vangen van Lepidoptera. IV) Ve Knappert (M.). Coleoptera van Zuid-Su- matra. XXXII. Hoop (D. van der). Ledenlijst. LxIx. Maat (J.), lid. xxxvr. Meulen Jz. (J. ter), lid, bedankt. xxxvt. Nederlandsche Entomologische Vereeni- ging (de) wordt lid van de Nederlandsche Heidemaatschappij. LXVI. Nederlandsche Heidemaatschappij (de), lid. 11, XXXVI. Oudemans (Dr. J. Th.), herkozen tot be- stuurslid. XLVI. Oudemans (Dr. J.Th.). Kleurentabel (chro- motaxia) van Saccardo. VII. Oudemans (Dr. J.Th ). Twee soorten para- sieten in één gastheer. x. Oudemans (Dr. J. Th.). Ontpoppen van vlinders. xv. Pasteur (J. D.), lid, overleden. xxxVI Pelt Lechner(A.A van) Sluipwespen op kunstlicht afkomend. vi. Penningmeester. Financieele toestand der Vereeniging. XXXVIII. President. Jaarverslag. xxxV. Reclaire (A.), lid, bedankt. xxxvr. Redactie voor het Tijdschrift (Commissie van). LXXV. Redeke (Dr. H. C.), lid, bedankt. xxxvr. Reuvens (Dr. C. L.), herkozen tot bestuurs- lid. xLvr. Reuvens (Dr. C. L.). Literatuur over in- secten, schadelijk aan rozen. VIII. Reuvens (Dr. C L.). Mierennest. xxx. Tesch(J.J.) Collectie van wijlenVer Loren van Themaat. xxxt. Uyttenboogaart (Mr.D.L ).Verslagoverde rekening en verantwoording. XLV. Veth (Dr. H J.). Kleurentabel van Julius Müller. vit. Vosmaer (Dr. G.C.J.), lid. xxxvr. Warnsinck (W.). Schade door bladwesp- larven aan rozen. VIII. Weele (H. W. van der). Conserveeren van kleine insecten. xr. Wetswijziging. XLI XLV. Zomervergadering (plaats der a.s.). XLVI. ae OM ro Ader ea. i ov) ind Ep fee À a î f y Er N ae | BEER Re = te + Lis) XLVI AJ Wendel lith c D Cimbex fasi, Zadd Le, BER TvE. XLVII c 4 P WM.Trap impr ‘ - - Cimbex fagi, Zadd. - ad ge M.Trap impr PWN m & 5 Fi = Cimbex fasi, Zadd © > 5 > fi Ar TvE XLVII P1.10. AT Wendel lith PWN Trap impr. ., | mp ' Tice ee è N TvEXLVI. Pleo PWM.Trap mpr AJ Wendel lith z VTT t Voy n visa eo. wel CLI + “thon PA re. ® Tv. XLVIL P1.12. PhotogravureRH.en van 5. Microphot KB vT Tv BE, XLVII. ETE 9 a Photogravure RH.en van S. Microphot.K.Bw.T of LI ACL x 5 G À rt iR Tous les journaux et ouvrages, destinés à la Société entomolo- gique des Pays-Bas, doivent être adressés, autant que possible par la poste, au Secrétaire: Monsieur D. van DER Hoop, Scheepstimmermanslaan 7 Rotterdam. L'expédition du «Tijdschrift voor Entomologie» est faite par lui. Si Pon n'aurait pas recu le numéro précédent, on est prié de lui adresser sa réclamation sans aucun retard, parce qu'il ne lui serait pas possible de faire droit à des réclamations tardives. , N Tous les journaux et ouvrages, destinés a la Société entomolo- gique des Pays-Bas, doivent être adressés, autant que possible par la poste, au Secrétaire: Monsieur D. van DER Hoop, Scheepstimmermanslaan 7 Rotterdam. L’expédition du « Tijdschrift voor Entomologie» est faite par lui. Si Pon n’aurait pas recu le numéro précédent, on est prié de lui adresser sa réclamation sans aucun retard, parce qu'il ne lui serait pas possible de faire droit à des réclamations tardives. Tous les journaux et ouvrages, destinés 4 la Société entomolo- gique des Pays-Bas, doivent étre adressés, autant que possible par la poste, au Secrétaire: Monsieur D. vAN DER Hoop, Scheepstimmermanslaan 7 Rotterdam. L’expedition du « Tijdschrift voor Entomologie» est faite par lui. Si Pon n'aurait pas recu le numéro précédent, on est prié de. lui adresser sa réclamation sans aucun retard, parce qu'il ne lui serait pas possible de faire droit a des réclamations tardives, Tous les journaux et ouvrages , destinés 4 la Société entomolo- gique des Pays-Bas, doivent étre adressés, autant que possible par la poste, au Secrétaire: Monsieur D. van DER Hoop, Scheepstimmermanslaan 7 Rotterdam. L’expedition du « Tijdschrift voor Entomologie» est faite par lui. Si l’on n’aurait pas reçu le numéro précédent, on est prié de lui adresser sa réclamation sans aucun retard, parce qu'il ne lui serait pas possible de faire droit 4 des réclamations tardives, 1 x Tn] ln 3 9088 LL 8683 vi MIETEN: