HANDBOUND AT THE

WIVERSITY OF TORO.VTO PRESS

URKUNDEN UND AKTEN

O D DER

S Ol

/^^^ STADT STRASSBURG

ßöt- ' HERAUSGEGEBEN

MIT UNTERSTÜTZUNG DER LANDES- UND DER STADTVERWALTUNG.

ERSTE ABTHEILUNG

URKUNDENBUGH DER STADT STRASSBURG.

STRASSBURG

UNIVERSITÄTS- BUCHDRUCKEREI VON J. H. ED. HEITZ.

1879.

UPiKUNDENBUCII

DKH

STADT STTiASSlUTKi.

ERSTEH MNI)

URKUNDEN UND STADTRECIITE BIS ZUM JAHR 1-266

UKAiiHKnin'

VON

WILHELM WIKGAND.

STRASSHLUü

VEIU.AG VON KAHL J. TRiiy.NKR.

\\'\A<xV

^

VORWORT.

Es sind nahezu InimU'rl Jahre rerßosseH , seitdem die (etilen uwtfangreiekenn Ur künde nsammlungcn zur m'UtelaUerlicken Oeachichte de« Bisastes und der St«dt Slraßhurg erschienen. Auf die Arbeiten von Wencker. Schfipfli* und Grand idier sind keine Werke gefolgt , welche mit Ricklung auf das «rkundlieke Material eine nennens\certhe Bereicherung unserer Kennt niß gekracht haben. Kin VersMck. der erste überhaupt, alle auf Straßburg bezüglichen (.'rkunden in Kinrr Sammlung tu terölfenllichen, kam über den .Ansatz nicht hinaus. Die somit noch nicht gelöste Aufgabe aufs Neue in Angriff tu nehnxen, lag nun aber um so näher, als jüngst die Chroniken und Annalen, welche für die Oetehichte Straßhtrgs in Betmckl kommen, in den Monumenla Oermaniae und den deutschen Stidleekromiken eine den neueren Anforderungen entsprechende Ausgabe erfahren haben.

Die Aufgabe selbst konnte nicht lohnender gedacht werden. Ein <'f,r,-ini<i mrh- haltiges, nur auf vrnigen Grbii-ten lückenhaft gewordentt MlUtri»l, ton dem nur ein sehr geringer Bruchtheil bisher bekannt ist, stund tu Oebote. Die auf die äußere und innere Geschichte der Stadt, auf die Nttur ihrer stinditchtn VerhUt- nisse sowie den Rechts- und Besitzstand ihrer einzelnen geistliehen Stiftungen bezüglichen Urkunden und Akten waren in einer Vollständigkeit erkalten, die ts 'hoffen ließ, daß aus ihnen ein getreues Bild ton dem reichen und ieweften Lehen 'Straßburgs im .Mittelalter sich enthüllen werde. Zunickst durften feumu Auf- schlüsse über die politische Stellung der Stadt $u den nachbarlichen Territoritn wie zur Reichsgewalt , cor Allem über ihr Verkalten $m den Landfrieden und Soii'f ' ' // des riertehnten Jahrhunderte erwartet werden. Auf dem (Miei der ''■''/ ,;/eschichte stand die Klltrung der terwieheiten Fragen nach dem

Ursprung der Rathsrerfassung und dem Character des Uebergangs tom bisckißicken Stadtregiment zu einer autonomen städtiscken Regierung in Aussieht. Der Kinßuü

VI

VORWORT.

und die Ausdehnung des geistlichen Elements im, städtischen Leben mußte zum ersten Male vi helles Licht treten. Selbst für die engste Localgeschichte , für die Genealogie der patricischen Familien und die Topographie der Stadt, ein Gebiet, das man in Straßburg bisher immer mit Vorliebe gepflegt hatte, war noch reiche Ausbeute zu hoffen. Man dtcrfte getrost, um des Ueberflusses nur vorläufig Herr zu icerden, bei dem Jahr 1400 stehen bleiben und eine eingehendere, urkundliche Erforschung der characteristischen Merkmale des fünfzehnten Jahrhunderts, des Zunftwesens und der städtischen Verwaltungsreform , anderen Händen überlassen.

Dagegen gebot es sich gewissermaßen von selbst, der Herausgabe des Straß- burger Urhmdenbuchs die Publikation der Akten zur politischen Geschichte Straßburg s in der Reformationszeit anzuschließen. Denn die glorreichste Periode der Vergangenheit Straßhurgs gehört dem sechszehnten Jahrhundert an. Niemals hat Straßburg eine größere Bedeutung gehabt als zu den Zeiten Karl's V., wo es in den großen Kämpfen jener Tage zwischen Deutschland, der Schweiz und Frank- reich eine sehr eigenthümliche Stellung evmahm. Die eigentlich reformatorische Thäligkeit Straßburgs ist frühzeitig der Gegenstand warmer Aufmerksamkeit geworden, sie hat namentlich in tmserm Jahrhundert durch die Arbeiten von Jung, Roehrich, Baum, Schmidt tt. A. eine sorgfältige Erforschung gefunden. Dagegen ist dasjenige, was die Stadt damals auf politischem Gebiete, an den Reichstagen und den Tagen des Schmalkaldischen Bundes, in sehr ausgedehnten und tnannig- f altigen diplomatischen Verhandlungen gethan hat, um zusammen mit ihren Ver- bündeten die gemeinsame Sache zu fördern und zu vertheidigen , bisher wenig bekannt geworden. Die Archive der Stadt enthalten aber darüber ein so reiches und bedetctsames Material, daß seine Veröffentlichung nicht mir für die Geschichte der Stadt, sondern für die Geschichte der ganzen Zeit sehr förderlich zu werden verspricht.

Von der altern Geschichte der Stadt ausgehend, faßte zunächst Professor J. Weizsäcker die Idee des Urkmidenbuchs in das Auge. Diesem Plane beistimmend fügte Professor H. Baumgarten sofort den der Herausgabe der Akten, der Reformationszeit hinzu. So zerfällt das Werk, dessen erster Band hiermit vorgelegt wird, VI ztoei Abtheilungen : die eine umfaßt die Urkunden Straßburgs bis zum Jahre 1400, die andere die Briefe und Akten zur politische?i Geschichte Straßburgs in den Jahren 1517 1555.

Nicht genug kann anerkannt werden, mit wie entgegenkommender Bereitwillig- keit Se. Excellenz der Oberpräsident ton Elsaß-Lothringen Herr von Moeller, als ihm die beiden Obengenannten den Wunsch vortrugen, die Herausgabe zunächst des Urkundenbuchs zu unternehmen, die dafür nöthigen Mittel zur Verfügung stellte. Nur seinem Interesse an dem Werk ist es zuzuschreiben, daß dasselbe überhatopt ins Leben treten konnte. Die Möglichkeit der Weiterführung gewährte dann der Landesausschuß und die Straßburger Gemeindeverwaltung . Der an der Spitze der letztern stehende Bürgermeistereiverwalter Herr Back übernahm die Hälfte der Kosten im Namen der Stadt, in vaterländischer Gesinnung bewilligte der Landesausschuß die andere Hälfte.

vonwoitT. M

Nahen den beiden Antragxtellern und Profestor W. Sc her er traieu •'■.' Archlrdirector des ünter-Klsnß L. Spach nnd der Sltidtttrchirar ton .S'/r^ ' , ./. li rucker in die ton dem Oberpräsidenten für die Leitituf/ des UnUmi i ■■ niedert/esetite C'ommission ein. Ottern tS70 verließ Wfiisdckrr StraÜburg ; ,../'. desto weniger blieb er auf Wunsch der Commisiion Mitglied derselben, wiAmd tetm Nac/i/nlger Professor P. Sehe ffer- Boichorst das bisher ton ihm vencalttte Amt eines Secretiirs der Citmmission übernahm und Dr. F. Ebrard in dieselbe eintrat. An die Stelle des im JI erbst 1H77 nach Berlin berufenen Professor Sekerer ist spater sein Nachfolger an der Universität Professor K. Martin getreten wnd endlich Dr. W. Wieg and, welcher im Decemlier iHlT) die Bearbeitung des Ur- kundenbuchs ilbernommen hatte, Mitglied der C'ommission geworden.

Als .tich der erste Band des l'rkundenbuchs seinem Abschlüsse näherte, wurde es glich . auch die Arbeiten für die tweite Ablheilung in Angriff" tu nehmen, welchen Dr. II. Virck sich unterzogen hat. Es steht tu hoffen , daß der erste Band derselben ebenso wie der zweite Band des Urkundenbuehs in nickt tu femer Zeit ausgegeben werden Innm

DIE COM MISS los.

EINLEITUNG.

Wenn die urkundlicJie Geschichte der Stadt Straßburg im Mittelalter trotz des regen historischen Sinnes, der im Elsaß waltet, bisher über Gebühr vernachlässigt erschient, so hat dies mancherlei Gründe. Man hatte sich vielfach daran gewöhnt, in den Puhlicationen des vergangenen Jahrhunderts , in Schöpßin's Alsatia diplo- matica und Alsatia illustrata, in Grandidier's Histoire de Tiglise de Strasbourg und Histoire d'Alsace, allenfalls noch in J. WencAer's rechtshistorischen und arcMvalischen Werken die Stimme des urkundlich Wissenswerthen erschöpft zu sehen. Die Nachträge, welche die letztterßossenen Jahrzehnte dieses Jahrhunderts noch brachten, waren von sehr geringer Ausdehnung und verschiedenem Werthe. Zum Theil beruhten sie, wie die von Liblin aus dem Nachlaß Grandidier's herausgegebenen Oeuvres historiques inedites , ausschließlich auf den Arbeiten jener vergangenen Periode, zum Theil behandelten sie nur ein sehr eng begrenztes Gebiet heimischer Geschichte wie Ch. Schniidt's Histoire du chapitre de s. Thomas. Die für eine eingehende Kovntniß des mittelalterlichen Straßburg unumgänglichste und nothwendigste Vorarbeit, eine Sammlung, welche sich allein auf die zur Geschichte der Stadt Straßburg bezüglichen Urkunden beschränkte, diese jedoch möglichst vollständig gab und alle nur die Verhältnisse des Straßburger Bisthums oder der übrigen Theile des Elsaß berührenden Stücke ausschied , wurde freilich geplant. Aber der sehr lobenswerthe , auf Anregung des damaligen Maire von Straßburg F. Schützenberg er gefaßte Beschluß des Straßburger Municipalrathes , die für die Vergangenheit der Stadt wichtigsten Documente in einem umfassenden Urkundenbuch zu vereinigen, kam leider nicht zur Atisführung. Der im Jahr 1843 erschienene erste und einzige Band des Code historique et diplomatique de la ville de Strasbourg enthält bekanntlich nur Chroniken des vierzehnten tind fünfzehnten Jahrhunderts, keine Urkunden. Ungemein erschwert wtirden außerdem derartige Arbeiten durch den

Umstand, dnß das archivalinche Mntenal atch seil den Tagen der RewlulUm ron 1780 zumeist in u7if/eord,irtfm, /itst rerwahrlostem Zustand be/and. Hirne durcht/ehetide, sorg ßH igt: Inrenlnrisirung selbst der großem Straßbnrger Areiive. des Bezirks- und des Stadtarehits , itmrde erst den letzten Deeennien in Angrif iienomvien. Erst den jetzigen Vorstanden derselben ist die terhUtnißmäßig leieAte Zngiinglichk'it und Nutzbarmachung des urkundlichen "' " durch die neuere iSachsuchungen begünstigt \rerden. zu rerdanken. Dieser \ ... .iliy>,i ir\on mußte abgesehen ton den im Vorwort entwickelten wissenschaftlic/ pwnJUe» es geboten erscheinen lassen, jetzt endlich die unterrikkharen (in < einer urkund- lichen Geschichte Straßburgs zu legen. Die Sammlungen '' '* und (h'iindidier's. die andere zum Theil weiter gehende, ■"~':te Zwecke im Auge gehabt hatten, konnten in keiner Wi tie nur einen kleinen liruchtheil des in Betracht kommenden Afater ■•nttieh für die spätem Jahrhunderte des Mittelalters enthielten. Selbst das ton ihnen Gebotene konnte vor den heutigen Kditionsanspriichen nicht mehr bestehen, besondere die Drucke ton >S'chffp/lin und Wencker enriesen sich txelfach liickenr- und feklerhafl. Namentlich dieste letztere Beobachtung war für die Entscheidung der Frage ton Einfluß, welche Ausdehnung dem von der Commission geplanten Straßburger l/rkundenbuch zu geben sei. Es galt zHnäch.it als feststehend, daß unsere Edition das gesammte urkundliche Material zur Geschichte Straßburgs bis tum Ende des rierzehnlen Jahrhunderts enthalten solle. Der auf diesem Gebiet arbeitende Forscher sollte möglichst wenig auf andere Publicationen terwiesen werden. vielmeAr AUes auf die Entwicklung und die einzelnen Verhältnisse der Stadt /' 'le hier bei.iammen finden. Daraus ergab sich schon von selbst, daß auch i -"'- bereits in guten Drucken torlagen, wenn sie für die Geschickte A; . /, irgendwie erheblicher Bedeutung waren, aufgenommen werden mußten, wenn nicht in extenso, so doch wenigstens im Regest. Da nun gute altere Dmeie Seiten waren und selbst bei ihnen vnt der modernen Editionsmethode immer noch Etwas M leisten übrig blieb, so empfahl es sich nicht blos der Vollständigheit wegen, wenig- stens in der älteren Zeit möglichst Alles aufzunehmen. Um so mehr, als der eist besonders reiches und relativ correct wiedergegebenes Urhundenmateriai enthaltende zweite Band der I/istoire d'Alsace con Grandidier nahezu ganz ter griffen ist, f§r das überrheinische Deutschland fast als Manuscript gelten hsmn. Was die sachlichen Gesichtspunkte angeht, die für die Aufnahme eines Stücks entscheidend waren, so stand auch hier das Princip möglichster Vollständigkeit im Vordergründe. Es sollten z. B. nicht die Urkunden der städtischen Klöster und geistlichen Corpo- rat tonen . wie es anderwärts geschehen , ausgeschlossen werden , sondern nur ihre Besitztitel, die sich auf auswärtiges Eigenihum bezogen. Es ergab sich daraus ein überraschendes , bisher wenig gekanntes Bild con der weit pertweigien Ausdehnmng des geistlichen Elements in Straßburg und seinen tietfachen Bfiithungen tur Curie. Es sollte ferner Alles, was selbst nur durch Nennung einer stat'' Persönlich- keit oder Oerllichkeit auf Straßburg Bezug hatte, in ■' eint, •■ '"fnahme

finden. So sollten, wen» :. B. Straßburger in l'i als Zen heinen.

EINLEITUNG.

ihre Natnen wenigstens aufgeführt werden , die der übrigen Zeugen Jedoch wegbleiben und die betreffende Urkunde durch ein möglichst kurzes Regest characterisirt werden. Eine Ausnahmestellung wurde allein dem Bischof vo7i Straßburg zuge- standen, da der aufzunehmende Stoff sonst alles Maß überschritten hätte. Die Regesta episcoporum Argentinensimn sind ein Werk für sich, das recht bald eine Bear- beitung verdiente. Urkunden freilich, wie die Verleihung der Immunität oder des Münzrechies an den Bischof, die bei der bis in's dreizehnte Jahrhundert währenden intimen Stellung desselben zur Verfassung der Stadt auch ein eminent städtisches Interesse haben, durften nicht unberücksichtigt bleiben, sonderet mußten ganz aufgenommen werden.

Im Allgemeinen war für die Entscheidung, ob ein Stück in extenso oder in Regest form wiederzugeben sei, die sachliche Bedeutung desselben maßgebend. Alles, was directen Bezug auf die Geschichte der Stadt und ihrer Institutionen hatte, auch die privatrechtlichen Urkunden wurden ganz aufgenommen. Für die spätere Zeit freilich, schon für das vierzehnte Jahrhundert, wo das Formelhafte der letzteren überwiegend wird, werden die Regesten reichlicher vjerden dürfen, in diesem Band konnten sie nur selten verwendet -^werden. Unter den 019 Nummern desselben finden sich außer 71 oben enoähnten Zeugest- Regesten, wenn ich sie so nennen darf, nur 32 volle Regesten neben 516 vollständig wiedergegebenen Urkunden. Was Form und Inhalt der Regesten anbetriß, so vmrde ton dem Grundsatz ausgegangen, daß dieselben den historischen tind juristischen Oehalt der Vorlage durchaus ersetzen sollen. Die Sprache des Originals wurde mit Anlehnung an den Wortlaut desselben festzuhalten gesucht, die in der Urkunde vorkommenden Orts- und Personennamen mit Beibehaltung ihrer alten Formen aufgeführt. Der Inhaltsangabe wurde das Incipit durch Anführungszeichen eingeschlossen angefügt, zum Schluß neben dem ursprünglichen Datum das rectißcirte gegeben, dieses allein in Cursive als attsschließUche Zuthat des Herausgebers im Gegensatz zu dem Uebrigen, das wie die Urkundentexte in Antiqua gedruckt wurde. Für die Stück- beschreibung galten dieselben noch zu erklärenden Regeln, wie bei den in extenso gegebenen Urkunden. Unter diese lourden die Regesten mit fortlaufenden Nummern chronologisch eingereiht , eine besondere Ilertorhebung etwa durch ein Sternchen bei der Ntimmer erschien bei ihrer abxceichenden äußern Form nicht nothwendig.

Bei der Wiedergabe der Urkunden xourde im Allgemeinen nach den Grund- sätzen verfahren, wie sie J. Weizsäcker in dem Vorwort zum ersten Band der Deutschen Reichstagsakten in erster Linie für deutsche Stücke aufgestellt hat. Die für lateinische Stücke zu erwartende Musteredition SickeVs in der Diplomata- Abtheilung der Monumenta konnte leider noch nicht zum Vorbild genommen werden. Es dürften sich daher bei dem noch immer nicht ei'zielten Einverständniß über alle Fragen der Urkundenedition auch in unsrer Ausgabe Singularitäten finden, die nicht allseitige Billigung erfahren werden. Dahin rechne ich z. B., daß von der Markirung aller, selbst der ersten drei Zeilenenden des Originals durch irgend ein besonderes Zeichen Abstand genommen ist. Die Möglichkeit, die dadurch erzielt werden soll, die Identität einer Urkunde zu, constatiren, erschien bei genauer

f.l.M.KITLVi. II

Slu(.liltiHi:hrnhuiuj, hei Anijuhe des AulhewahrunijsorUt der Vorlage und bei UillktiluMj der Vnr'mnlen niidrer Originale auch >■' ge$iekert genug. Die

Aninrndunij verlänijerler Schrift murde durch die /;...,.. .ig von drei aenkreckl

über einander stehenden Punkten bezeichnet, das ChrUtmou durck (C), dM Uono' gramm durck [M.), das Recognitionsteicken durck (ß. R.). der Oriieultu durch (0.) im Text an entsprechender 'Stelle medergegehen. Die Columnenslellung der Cardi- nnhunlrrschriflen in jtiihslUchen Hüllen %ntrde der AV--'--' ■*•'-• •■ /' * kalber nicht beihehallen, sondern dieselben irurden in f», .t. Im

l'ebrigen wurden in den Text der Urkunden Abtätze nur eingefügt, wen» das Original dieselben kalte, wie t. B. bei der Dalume- und Recognitiontteile in königlirhen Dij)lo»ien. Bei sehr langen Stücken indeß, wie z. B. bei den Stadt- rechten, wurde eine Kintheilung durch gezählte Artikel, die mit Curtittaklen in eckigen Klammern bezeichnet umrden, zur Erleickterung de» Verttänänisees und der Citation vorgenomtnen. Bei Briefen wurde die auf der Rückseite beßndlicke Adresse links unter die Urkunde mit der Bemerkung [in rerso] gesetzt. Etwaige Unter- schriften wurden im Abdruck rechts unter der Urkunde angebrackt, wobei fest- gehalten nnd nachgeahmt wurde, wie dieselben sich auf mehrere Zeilen tertheiien. Likken des Originals sind, wenn sie nickt ergänzt werden konnten, durch drei oder mehr Punkte bezeichnet und in den Varianten ist sodann m^lickst die Zahl der ausgefallenen Buchstaben angegeben worden. Absicktlicke Auslassungen der Schreiber für nachzutragende Namen, für das Datum u. A., sind im Druck durch einen entsprechend großen leeren Raum kenntlick gemacht worden. Die bekanMlen zwei Punkte dagegen vor Titeln und Amtsnamen wurden im Druck wiedergegeben. Getilgte Worte wurden in die Varianten rerwiesen, ebenda auch bemerkt, ob Worte ^- übergeschrieben oder auf Rasur ton der gleicken oder einer nn/lern tfleL-h:ritii/eu ^^Lodtr spätem Hand nachgetragen worden sind.

^^^^p Was nun die Behandlung des Urkundentextes selbst anbelangt, so wurde die

^^^eigenthiimliche Schreibweise der Vorlage mit den jetzt allgemein gebriuehlichen

^H Abweichungen, im Uebrigen möglichst gelreu wiedergegeben. Sämmtlieke Abkürzungen

^B wurden ohne Weiteres aufgelöst. Bei der Auflösung der siglenartig gegebenen

^B Eigennamen, auch bei der Emendation verletzter unlesbarrr Stellen ist ein Unter-

^H schied gemacht, ob die Zusätze und Ergänzungen aus eigener Vermutkung oder ob

t^^ sie aus der gleichen Quelle, erentuell einer andern " '-''on. gewonnen wurden.

Im letztern Falle ist die Cursire, im erstem die - laumer ttrwendet, die

überhaupt zur liezeichnung von Conjecturen dient. Sonst wurde Alles, was tum

Text gehört laliqua, unechte oder verdächtige Stücke in etwas kleinem

Antiqualypen, dagegen .illes, was nicht url '" '• . sondern Zusai» des Beramt-

gebers ist, also Ueberschri/Ien . StiicköescA. .,r», Anmerkungen in Cmrsioe

gedruckt, ganz wie in den Reichstagsaklen. Ferner wurden die Normen derselben für Anwendung der Majuskel nur bei Personen- und Ortsnamen sowie beim .Infang eines .Ibsatzcs. ebenso für den Ersatt der ~ " *<•* durch

\ 'lache beibehalten. An-' •■• ' '• ■■••■.• die .SV«, .,„. ,,., .,,- ,..,.,, mch Bnch-

I anbei ri/fl. gan: '. Nnr für sx wurde kein besonderes

XH EINLEITUNG.

Zeichen eingesetzt mid Eigennamen, an denen eben Nichts geändert werden soll, wurden streng nach der Vorlage gegeben, nicht z. B. uu dnrch w ersetzt. Eine besondere Eigenthilmlichkeit boten die deutschen Stücke dieses Bandes, die vom Jahre 1261 an mit dem Beginn des Kampfes zwischen der Stadt und Bischof Walther von Geroldsech plötzlich in überraschender Fülle auftreten. Neben deutlich übergeschriebenen Vocalen fanden sich eine Anzahl Zeichen ebenfalls über Vocalen, die in keiner Weise sprachlich genügend gedeutet werden konnten, auch nicht einfache Accente oder Längezeichen zu sein schienen, bald schräg liegende, mehr oder weniger gekrümmte, bald haken- und dachförmig gebogene Striche. An ein Ineinanderüierßießen von Zeichen und Buchstaben über den Vocalen, wie es vom vierzehnten Jahrhundert an eintritt, ist hier noch nicht zu denken. Diese singulären Zeichen wurden je nach ihrer Gestalt durch Acut oder Circnmflex wiedergegeben, da eine Nachahm%ing aller Variationen unmöglich und ohne Sinn war.

Varianten tind inmerkungen sind auf ein möglichst geringes Maß beschränkt worden. Unter jene sind meist nur solche aufgenommen, die eine Veränderung des Sinnes ergaben oder irgend eine Undeutlichkeit hoben, bloße dialectische Abweichungen nur bei Namen oder auffallenden Ausdrücken. Offenbare Unrichtigkeiten der Vorlage, namentlich einfache Schreibfehler wurden im Texte gleich selbst verbessert und die ursprüngliche Lesart unter die Varianten eingereiht. Außerdem fanden hier, wie schon bemerkt, die Angaben über Rasuren, Lücken, Nachtragungen des Originals, u. s. w. statt. Die Anmerkungen enthalten Alles, xms zur Feststellung der urkund- lich erwähnten Personen und zur Erläuterung der thatsächlich berührten Verhältnisse gehört, auch die Bestimmung streitiger Oertlichkeiten, die eine längere Auseinan- dersetzung nothwendig machte. Im Uebrigen fallen jedoch die Ortsbesti7mmingen dem Register zu. Ferner ist in den Anmerkungen urkundlicher Stoff, der seiner Geringfügigkeit wegen im Text keine Venccndung finden konnte, an entsprechendem Ort untergebracht worden. Von irgend welcher historischen Verwerthung des mil- getheilten Materials an dieser Stelle ist Abstand genommen worden, da sie nicht Sache des Herausgebers ist, so verlockend es auch zuweilen scheinen mochte, 'z. B. die allmälige Bildung des Straßburg er Stadtraths zu verfolgen.

Unmittelbar auf den Text folgt die Stückbeschreibung . Dieser Platz schien angemessener, als der zwischen Ueberschrift und Text, wo lange Stüchbeschreibungen den unmittelbaren engen Zusammenhang jener beiden störetid unterbrechen. Da nur sehr wenige Urkunden unsres Bandes über zwei Druckseiten hinausgehen , so fällt der Gegengrund, daß bei dieser Anordnung der Leser mir mit Mühe über Beschaffenheit und Geschichte der einzelnen Urkunden sich unterrichten könne. Sonst wurde auch hier ganz die Anordnung, und Terminologie der Reichstagsakten befolgt, also die Vorlage beschrieben, ob sie Original [or.) Concept (conc.) oder Copie [cop.) sei, letztere nach ihrem Alter bestimmt, ob sie aus Pergament {mb.) oder Papier [chart.) bestehe, sodann ob sie mit oder ohne ursprünglich vorhandene Besiegelung, wie diese angebracht und in welchem Ziistande sie erhalten sei u. s. ic. Auf eine eingehende Beschreibung der Siegel ist Verzicht geleistet, nur soviel über ihr jetziges Aussehen vermerkt worden, daß der Sphragistiker daraus entnehmen kann.

I

afti.v.nvsr..

i)h sick eine eigne Anxichl Urs Siegeh terlohnt. Wichtige KtnüH- oder Artkie- liemerkungen und Dorsualaufscfiriften nammtlick atu der pdhttlick^'n A'anzM, ferner hfi (Jirjiinn (Jrkundenühersr.hriflen nun Chnrtularien tind rhrnfnllt in die Sliekhe- srkreibung aul genommen trorden, deßgUic/im alle urkuiulliek kritisekem ErifrU- rungen. Bei Aulführung der Drucke int eine miiglickgl toUslindige LitterMhtnmf«he zu erzielen gesucht worden, freilich wird dabei mancher Nachtrag notkwendig »ein. Auch die Derication der I)rucke nach ihrer handschriftlichen Vorlage und unter rinnnder selbst ist bezeichnet. Bei ersterm wurde tur Trennung der einselnen selbsldndigen Glieder das Semikolon, bei letiterm das GUiekheiUtnehen (am) ter- irnndt, die Drucke selbst in chronologischer Folge geordnet. Alle grdßerm RtgetUn- Sammlungen wurden schließlich ebenfalls berücksichtigt. Soviel über die Ormdtilu unsrur Kdilion.

Wus die Besrha/fenheil des handschrißlicheit .\/iiir,iiu\ Gebote stand, so stellten sich die Verhältnisse schließlich xiei ^ man anfangs erwarten durfte. Weitaus der größte Theil des SlraOburger mittel- alterlichen Urkundenschaties ist erhalten, für die spätem Jahrhunderte sogar in i-rdriickender Fülle. Bedeutendere Lücken zeigte nur da» kietige Beiirkt-Ärekiv, das aus den Beständen des ehetnaligen bischößieken Arekitt tu Zabem gebildet schwere Stürme überstanden, hat. Das Stadtarchiv dagegen erschien trott Brand und Pfalzsturm merkwürdig intact. Zum ersten Male konnte um uns d«s tekr reiche, nach ungefährer Schätzung mindestens 10,000 Urkunden entkältende kiesige Ilospilalarchio vollständig ausgebeutet werden, auch die eingehende Ihirektiekt de* Thomas- sowie des Frauenhausarchites war uns , Dank der LiberalUit der betreffenden Vertcaltungen, gestattet. Es war in Folge dessen dock nur in verkiit- niß mäßig wenigen Fällen nothwendig, auf jede kandsckriftlieke Vorlage vertiekten und auf Drucke zurückgehen zu müssen. Von den 619 Nummern dieses Btttdts ist dies bei OH der Fall gewesen. Dagegen konnten im Oanten 276 hisker uoek urngs' druckte Urkunden und 92 nack besserer Vorlage tumeist naek dem Original mitgetheilt werden, wo frühere Drucke nur C'opien benutzt katten. Selbst die '■jr>l Stücke, bei denen uns keine ältere oder autkentisckere U^erlieferwtg sur Seite stand, darf wohl unsre Ausgabe hoffen, wenigstens tkeilweis in verbesserter OestäÜ gegeben zu haben. Namentlich auch da, wo die gemeinsame Quelle früherer Editionen und unsres Druckes Copialbücher waren. Die meisten ton iknen, aus denen nur Weniges entnommen ist, sind in der *> hreibuug der betrejfendem

aus ihnen geschöpften Urkunden bereits näher chiimmri nirt worden. Eine größere Anzahl Beiträge haben folgende geliefert :

1) Im Straßburger Stadt-Arckit Briefbuch A tuf Pergament in Oroß- Folio, 297 Blätter mit Eintragungen von ffiudeu des i4ten und töte» Jahrhunderts. Die meisten darin enthaltenen Urktmden trage» karte laialts- Uebersichten in rother Dinte und auf dem Rande daneben Registratmraeieke». die sick auck auf dem Rücken der OriginalieM finde», Vfslcke tmr Abeckrift f»r-

XIV EINLEITUNG.

gelegen haben. Auf dem ersten Blatt ist ebenfalls mit rolher Dinte vermerkt . an disem buche staut abegeschriben alle die versigelteu briefc, die die slal zu Strasburg uf dem pfenningturne und anderswo liant, ez sicnl friheiteu von bebsten von . . keysern und von künigen, die briefe über die vögtye und daz schultheiszentum der stat zu Strazburg, die briefe von der pfaflieit wegen und sünderliche von der barföszen und der prediger wegen, item die briefe über der slette gelt und zinse, item die briefc über alle simen ursagen und urfehten und über alle Sachen, die der stat zügehörent. und wart diz buch angevangcn

o

zu schribende under hern Ulrich Bocke dem meister und hern Johannes Cantzeler dem ammanmeister an dem ersten zinsdage vor sant Urbans dage anno domini millesimo trecentesimo septuagesimo. {1370 Mai 21.)

2) Im Straßburger l'ko>nas-ArcMv Registrandc A auf Papier in Groß- Folio, 389 Blätter mit Eintragungen von Händen des 14ten tind ISten Jahr- Imnderts.

Nicht mehr aufzufinden waren leider zwei wichtige Copialbücher, die Grandidiei' in der Histoire de Viglise de Strasbourg I, 83 und II, 39 näher beschrieben hat:

1) Im Straßburger Stadt-Archiv ein Pergament-Chartular, das die Privi- legien der Straßburger Kirche enthielt, 1357 im September auf Befehl des Straßburger Bischofs Johann von Lichtenberg angefertigt, in unsrer Ausgabe kurz als cod. membr. 1357 bezeichnet.

2) Im Archiv des Straßburger Domcapitels {heule im Bezirks- Archiv) ein ebenfalls Privilegien, Statuten und Urkunden der Straßburger Kirche entlial- tendes Pergament-Chartular , 1347 im Auftrag des damaligen Domdechauten Johann von Lichtenberg angelegt, in unsrer Ausgabe kurz lib. sal. 1347 genannt.

Auch eine Heike auswärtiger Archive, von denen zu hoffen stand, daß sie Straßburger Urkunden bergen könnten, ist im Sommer 1877 von mir besucht und ausgenützt worden. Mehrere von ihnen, wie z. B. das HagerMuer , Freiburg er, Frankfurter und einige Schweizer Stadt- Archive konnten erst für das vierzehnte Jahrhundert Materialien liefern. Für diesen Band haben beigesteuert .• das Bezirks- Archiv des Ober-Elsaß zu Colmar, das Stadt- Archiv zxi Speier, das Baden sehe Oeneral-Landesarchiv zu, Karlsruhe, die Unitersitäts-Bibliothek zu Heidel- berg, das Großherz. Hessische Haus- und Staatsarchiv zu Darms ladt, das Preußische Provinzial- Archiv zu Ooblenz. Auch einige Privatarchive wurden in zuvorkommendster Weise geöffnet, während Ansuchen an andere erfolglos blieben: die im Besitz des Herrn Kreisrichter a. D. Couradi befindliche Habe! sehe Sammlung zu Miltenberg, die Familienarchive des Freiherrn von Oayling zu Freiburg i. Breisgau, des Herrn Baron von Müllen heim auf Stotzheim, des Herrn Baron von Z orn- Plob sheim Merselbst. Diesen Herren wie den Vorständen der oben genannten Staats- und Stadtarchive sei für die freundliche Unterstützung, welche sie meinen Nachsnchungen zu Theil werden ließen, hiermit

iMiii nufrichütjer , fjeziemender Dank avxffeaprochen. Gant betonder$ aber g^krt (lersdbe den beiden an der Spitze den Aietiffen Betirks- und Stadtarekita ttekendtn llerrni L. Spach und J. Ji rucker, die in jeder Weise bemüht waren, die ri'ichen ihnen anterlrauten Schatze so tollstdndig und bequem ait m^iieA nnserm Unternehmen zur Verfügung zu stellen. Dankbare Anerkennung terdieuen teAlüßlicA auch die Verlagsbuchhandlung von K. J. Trübner und die UnivertUäit-Buek- tlrucherei ron Ed. II fitz hier für den Eifer und die Sorgfalt, mit der eia die typographische Ausstattung des Bandet geleitel haben.

Das Namen- und Sachregister ist ton meinem Mitarbeiter Dr. M. Baltter nach den von der Commission aufgestellten Orundsätten , über die derselbe an entsprechender Stelle selbst Rechenschaft ablegen wird, bearbeitet worden.

Ich schloß diesen ersten Band des Urkundenbuchs mit dem Jahr mOo, ... /nir die in demselben erfolgende definitice Beilegung Jenes Streites twischen Stadt und Bischof, von dem recht eigentlich die städtische Unabhängigkeit datirt, rix» inarkanten Abschnitt in der Straßburger Geschichte zu bilden scheint. Der tWtUa Hand, der hoffentlich am Schlüsse des nächsten Jahres erscheinen kann, soll dann das urkundliche Material bis zum Jahr 1334 umfassen, bis zu dem Zeitpunkt, wo die Zünfte ihren Platz im Stadtregiment einnehmen. Wie unzulänglich in manchen Punkten die corliegende A rbeit ist und welcher Nachsicht sie bedarf, vteiß Niemand liessrr als ich. Vielleicht aber darf ich doch hoffen, daß sie Andere :'■ --'''ren Studien, zn tieferen Nachforschungen in den reichen Schachten der ges<i m

Vergangenheit Straßburgs anregt.

Straßburg, im Juli WIU.

WILHELM WIEGASD.

1. König Dagoherl verleiht der Kirche der heiligen ifaria tu Straßburg drei Jlfife zu liischofsheim, Jiu/fach und Hpecies. (UJÜ April 2 Jtenburg.

In nomine »anctc et iniliviUuc trinitaü«. Togebertua* divina lavenlo clemencia noUlianinu«

rex. noliiiii »it oinniliiis N.'inilc doi tvcloNm fiitiTliliUM iialix cl naN<-<>iiili>< , >|iialil<T^ ego

r. rex*^ TiiHi-licrluH'' oxlifioililulus'' ChriHto volenl»;' propiiis" (iliU xumtani Mariani niidii in

liurtHlitariani'i hercdcm acquisivi' dang in honore) ejuitdemi' malris dotniiii ad An(*^>itincnsiii

i-ixleiii«' niunaNlfi'iuin troH curtcs nicas uptiniaH et elucbs, qua« ita <l: \\\ a ceteria, ul

|)rt>csH<>nt runitis'. (|iiarurn iina sita ext in pnKo, qui dicitur"> !>•-< iM>ti-lii>imi> , ct^ in

coiriilatii Cliilt lit'iiii I', alliTn in pat^'o, qiii voratur'l lluhiaia', et in lontitatu lUliiilia*, terria

10 in pn|{o, qui nuntupatur' Spccicn" ', <'l in coniitatu Uargensc^. 8cilicct ba.« «upradiclas

cuilr» nd supi°nili('(uii) nionaHtfriuni tum HonientiiiUK opll vcl ctiam oquilibits ad

ras(li>m (itttcN |H-i-tiuentiliu.s cu jure Irudidi ", ut onuiilius ani ue ipsi et poMleri eoniin

\ nummos ad lei;ilimum censuin dent ad eandcni rurteni, qua vui sunt degere. »vd vilioiva

stTVos ita di-mp^i a .su|)radii(i!<, ut dent 12 nummon, exreptin hii«, si qui liberales mulierea

^^^ 15 acquirant. eorum filii nullum rcnsum rc<ldant, üod tarnen vivant codem jure uti patres

^C eorum. imsuper bannum eorum sil prccium trium sulidorum, nisi si quo fürte (arianl cootra

monasterium, hoc emendent secundum (p^tuitain volnntaiein illius loci procuratoris, nee

tarnen omiiino ex|)erlcs predii neque proprie vite 'in

discrelo cum servientibus mitlii ab aUis ita discern ; , .: , i. ... , . ^ iii

•D) scrviiiler essent procreati, masculini scxus qui forent, nullum cennim rcddant: ^ oi

Rcxus ct.i.s, ut predictum est, iegitinium censuni peraolvat. post hec demum < (|Uo eonsilio rorpus quin pocius animam |H)ssim dco et ircnitrici eju« cornntiun idem monaRterium , quandiu vixissem , ejus pni gracia promisi ck<r\-ituruni, ut ij die judirii commendaret ex sc ramaiiter naio filio domino noatro Jexu Cliristo, ac n

vs •) C DtgolMrlus. b) C quod. c) B em. nx. <t) C Dageiicrta*. •) C «xharaiiati«.

Ute. if] lltntrhii. hoai». hj Ca«. h«r«ditariam. i} C McanM. ÜBtumanm. kjBtm.taf dem 1) Com. qua« cnnctia. n) C «m. i]ui didtar. n) B BlaMlMCMhd«. C BiaelntMhda. oj C om. «1. p) C Kilicbfim. q) C »m. qui voealur. r) C Rabiaw. •) C lUieh*. I) C dkter. u) C SpuiM. t) B Bwgrasi. C iritit iitr •«. x) B krithl kirn «i.

'.»1 1 fkltöi>fl>n Ah. iHunIr. I, R36 »uehi Sitfeie* ob ünterfitui im Amrfm flte m Ar SAtitU, »km

schlitust niih K. IWU IN MoH. Germ. Dipl. /. tm not. 70 u. 7t tm. Dm^itmiaktr M «cAm gWiHir h'imiiish. S. yji auf dit lirtjrmi «xm Harr geicirmn «mh/ ■'"« Itrun.i,- TU'Mnrk ilarunffr rermtilhH. Ormm iliilur llist. tU figl. tU Sirtub. I j»r. p. 37 not. t $nh- *"

M'riUmd iler llrrawgfhtr de» (l»roH. KbrrJtem, Mon, (»m». .>•>. AA i ,-...Af« 4tr

tfrdcrhicH Ueberlü/erung Kuge ich kein« £nl»^eidttnff.

1

2 662

ideo, uf liberales, qui beneficia ab eis de curtibus ex me habebant, mee pro causa suasionis se eodem more "^ quo ego se promisissent servituros non serviliter sed liberaliter legalium •> jure virorum, petentes a me, ut si quid unquam fore fecissent, hoc facilius emendarent dimidie partis quam ceteri liberales, quod et concessi. sed et insuper, si quid emendare debuissent in advocaii ejus jure, cum Septem solidis et semis satisfaciant , tarnen ipsis 5 laudantibus quin pocius eundem advocatum constituentibus. et si quis horum pro maxima culpetur culpa, si culpabilis sit, in maximo banno triginta solidos emendet; quin eciam, si unquam presul ejusdem loci quenquam horum contra se consilio vel facto etiam fecisse convincat, hoc emendet quasi über vir; si autem insons velit fieri, cum predicto jure libe- ralium inculpabilis fiat. sed hiis liberalibus, qui se sua sponte pro mea suasione ad idem 10 monasterium dederant, fale jus constitui, ut habeant liberam potestatem emendi, habendi, dandi, vendendi et posteris eorum propria jura dimittendi. et nemo eos supradicat nisi libe- rales in eisdem curtibus dementes, qui se meo consilio eidem monaslerio commendarant ; et tamen ipsi supradicant et justiciam inveniant super omnes, qui illuc subditi sint. insuper si Febr. 47 qui sint, qui in ejusdem monasterii potestatem veniant liberaliter degentes, 3 kalendas marcii 15 postea in advocati jure et in liberalium virorum tueantur, et hinc predicti liberales nullum famulatum domino illius loci vel regi exbibeant, nisi ex eis beneficia haljeant, ita etiam, ut unusquisque loricatus vir decem mansus possideat, et tunc pergat unusquisque illorum, quo- cunque velint eos mittere cum victu episcopi sive regis, ipsis laudantibus ministeriis trium villicationum. si autem quisquam ex eis non habens beneficia exigatur in famulatum ipsius 20 loci defensoris, frium ebdomadarum spatio pergat in sen'icio ad defendendum regnum, quarta intrante, si ei nolit beneficia dare, fiat in presencia ejus cujuscunque velit miles.

Acta sunt hec in Isenburg <=. et ut hec "^ a nobis facta credantur et a posteris nostris non infrangantur, manu propria roboravimus " et sigillari jussimus.

Signum domini Tageberti regis pii '. 95

Ego Turandus cancellarius regis ipso jubente rescripsi.

Acta sunt hec 4 nonas aprilis luna 7 e anno ab incarnacione domini 6G2 ^ indictione 5 regnante Tageberto ' rege J anno 32 regni sui ^.

A aus Schöpflin Als. dipl. I, 35 nr. 32 nach dem cod. memhr. 1357. Darnach auch Grandidier Eist, de Vcgl. de Strasb. I pr. p. 26 nr. 17 = Brequigny-Pardessus 30 Bipl. Mer. II, 170 nr. 380 = Migne LXXXVII, 1305 = Mm. Germ. Dipl I, 186 nr. 70.

B coU. Coccius Dagob. p. 143 stückiceis nach einem verlorengegangenen Pergament -Codex der Straßb. Diaccse (mit A identisch ?) Vorburg Histor. VIII, 231 = Hcnschenius De trib. Dagob. p. 84 = Le Cointe Annal. III, 748 Laguüle pr. p. 3 nr. 5. 35

C cdl. Schilter Königsh. S. 592 stückiceis nach dem 1870 verbrannten Original der lateini- schen Chronik Königsliofens Lünig XVII, 866 nr. 1.

D bei Bebet Antiq. Argentorat. eccl. p. 72 aus dem Manuscript von GebwUenis de comit. Habsp.

Die Unächtlieit erweisen ausführlich Le Cointe l. c, Grandidier l c. p. 83—87, Brequigny- 40 Pardessus I, 111 und II, 170. Vergl. Friedrich Kircheng. Deutsclü. II, 506 ff. Die Fälschung muss vor die Mitte des 13ten Jahrh. fallen, da sie im ersten altern Tlieik des Chron. Ebersheim., der um 1167 absetzt, bereits verwerthet ist, auch in den 1870 ver- brannten Fragmenten einer altern Ebersheimer Clironik, die sich in einem Codex des Matthias von Neuenburg befanden, schon figurirte. Vetgl. Mon. Germ. SS. XXIII, 429 45 und 433.

b) Grandidier modo, b) Grandidier legoliter. c) S Senburg. d) B om. hec. C ea. c) C robora- mus. f) C om. Signum— sunt hec. g) C 10. h] C '706. ij Grandidier Dagoberte, j) C om. indictione rege, k) C nostri.

719 - 728 3

2. In einer Schenhmgsxir künde de» Pre»hyter$ Aigmo für Kloiter Weisteit' hurtj : uctiiin in civitule Argenluriu ptihlice 12 kalendas* juUas oiino 4 regnidomiii iioslri Ilelpcric ' rcgis. cgo iti dui nuinine llciino |>r<.*)ibit4^r lianc düoationcm factam scrip.si et siihNcripsi. sigiium lliiione. signnni Chrüduuuiiii. Hif^iiiitn Ilaltiine. sigatun Ti Kadoiiuino. Higniitn Folcutiino *>. sif^imm KrinlKTlo. Hignom Krrocnribi. aigDimi llericho. signiiin Ilnrion«, signutn Oenmine. Hignum Radüino. 7iOJuni ü(l Strtßhmrg.

W (tun ilrm I' ' \Vi:enhurg. tu Sj>eier von drr ticritrn llamd

mit (Irr I j' lurta tlcimoni* ton andrer Hand,

andruckt ebendaher bei Zeuu Tradit. Witenl. p. 4ti nr. 4S a Brttmtfmif .TWrfmiM 11, II) 451 addittttn. nr. 43.

3. In einer Urkunde Herzog Adalberts^ für Kloster Ilonau : actum SlraÜNngo

civilnlc in curtc; regia ville, que est in suhnrhano civitatis novo, quam cgo ex doto opcre constnixi. dnliiin incnsf juiiio anno '-* r...r,,; .loinini nostri Tli«''>dorirj ' regis. 7 im Juni Slraßburg.

15 Au» Grandidier Hi»t. de l'fgl. de Strwib. I j„ r 91 =s Brlpi^yiiy-JWrffMii« U,

.3.17 nr. I>24 nlüiktreiii. Cucciu» Dtufi/b. j>. I iitr dat mu «kttm jtUt «fr-

lornen, um 1079 von einem Honauer Cnwi hrtrt^nm Codat ttammtmde

Fniffmenl entlehnt hat, zeigt in ilem mir vorlirii 'Jthemii 1633) eime

kiinere Fassung, »o fehlt Stratburgo civilatc. I ,i.,..- i- 1 1 1 ^Ug

.^ EM., 8. 9 not. C.

4. /ti (hnn Pritih'j des Bischofs Widejem von Slraßburg für Kloster Mnrbaek actum Straihurgo civilatc publicQ die 13 mensc madio in oscensionc domini aono 8 regnum domini nostri Tlicoderico rege, ego Uuidegernus hac si indignus cpiseopas suhscripsi. ego Uuolfradus" arcidiaconus consensi et subscripsi. ego Libulfus pres-

.J5 hiltT'' subscrij)8i. ego Hainiulfus diaconus subscripsi. ego Altmannus diacoDM subscripsi. signum + Fulclicrno tribuno. in dei nomcn ego Ilariboldus abba* con- sensi et subscripsi. ego Iladalricus consensi et subscripsi. ego in dei nomen' Arda- linus vocatus episcopus consensi * et subscripsi. signum + Uuolfoaldo comite. Mngobardus arcliidinconos'' subscripsi. ego Obrbuinus' episcopus consensi el sub-

^, scripsi. ego l'uillil)ortus ej)iscopus subscripsi. ego llagoaldus obbo subscripsi. aigoum -\- Leodofrodo duce^. ego EbroliardusJ comis subscripsi. signum + -VudacUro. aignom + Nordoldo. signum -f Gundobertho. signum + Uuilbario. signum + üuigrao. ego Ilagino abba subscripsi. siguuin + Leodoberto. ego in dei nomen Uuniibrordos ^

•} W kU 1 mit korisonltlim Siritk itirtk itn Sritfl. b) la Polcuaiiio 4tu a «iw e fwilnill», 85 Ja* durch »HlitjUtltUn Puitil ftlilf* u'- e) C UooVrad d mit <^itrtlrifk imrtk 4m M«^.

d) presb mit Qmtrtlrifk i^NirA den S(kt/t in b. e) abb mil Qttrtlrifi iarti Üt SthtfU dir itiUe» b. f} nom mil AiklritiDjutriek tker m. g) cohmb ami SirkA »Ur dtm ltl$lm m. h) Jm ertit i »nit»llitk tirh dtr Onitll 4*t r mif-md. \) dtu T tudnlliti. ]) Kbrokarl Ml Querttriek durtk den Stk*fi dt$ d. k) •• UoilUbroniM mt rfm k MM Bmtktimkm MrUttkt.

i^^ 1 König Cltili'trich II 715—730 Detember.

^H * Adalltert, Hertog de» Et*at»t*, gnt. 7Mi.

^B » AV.fiiV, Theuderiih IV 7it Märt— 737 Mirt.

^H * Hrr:ng l.iulfrid und nein Hrmler KWrkard (Ebrohardu»), Sahn im Htrmf» AMkM.

^^m tat der Oründer von Murbnch. k

4 728 737

subscripsi. (C.) Romanus clericus hunc Privilegium jussus a suprascriplo scripsi et subscripsi. 728 Mai 13 Straßburg.

C aus Colm. Bez.-A. fonds Mnrbaeh cart. 1. cop. mb. von gleicher Hand des 9ten Jahrh. von Anfang bis Ende geschrieben. Die Suhscriptionszeile des Schreibers zwei Finger breit tiefer als das Uebrige rechts in der Ecke. In der Mitte unten ein Siegel von 5 schönem Gepräge einen stehenden Bischof mit Stab und Buch zeigend, links ausgebrochen mit der noch lesbaren Legende virjGEn.NUS dei gra aboe.ntinensis, entschieden eine weit spätere Zuthat, da nach dem Nouveau traite de diplom. IV, 320 sich vor der Mitte des loten Jahrh. keine wächsernen bischöflichen Siegel mit Bildniss finden. Vergl. Ficker Beitr. z. Urkunderü. I, 02 über Siegel geistlicher Grossen Deutschlands. 901 begegnet mir lO zum ersten Mal ein Straßburger Bischofssiegel, s. nr. 41.

Gedruckt nach einem Murb. Chartular des 14ten Jahrh. bei Mabillon Ann. ord. s. Bernd. II, 605 = Lünig XIX, 953 = Eccard Orig. Habsb. prob. nr. 11, 3; Laguille pr. p. 9; Schöpflin Als. dipl. I, -10 nr. 10; Grandidier Mist, de l'igl. de Strasb. I ptr. p. 63 nr. 39 (Rist. d'Als. I p. j. nr. 25 Regest mit dem falschen Datum 727 Mai 22) = 15 Brequigny-Pardessus II, 352 nr. 543 = Migne LXXXVIII, 1281 = TrouiUat I, 65 nr. 34. Schweiz. Urk.-Beg. nr. 11. Vergl. Friedrich Kircheng. Deutschi. II, 538 und Sickel Beiträge z. Diplom. IV, 10. Das unechte Siegel kann die im Uebrigen makellose Urkunde nicht verdächtigen.

5. In einer Schenkungsurkunde des Herzogs Liutfrid für Kloster Weissenbvrg .- ■» acta publice in civitate Argentoracinse. ego Ansegarius presbiter» rogilus hanc epistolam scripsi et subscripsi. notavi 11 kalendas'' januarii anno 14 regni domni noslri Tbeoderici regis. teste inlustro viro Liulfrido duce, qui hanc testamenlum fieri rogavit. Signum Nordoldo. signum Ratbaldo. signum Hamerico. Signum Iludone. Signum Rihberto''. signum Haimericho +. 733 Decemher 22 Straßburg. •£,

W aus dem cod. tradit. Wizenburg. zu Speier von der ersten Hand desselben eingetragen

mit der Ueberschrift carta Liutfrjdi ducis de Batenandouilare. Gedruckt ebendaher bei Zeuss Tradit. Wizenb. p. 21 nr. 13 = Brequigny-Pardessus II

456 additam. nr. 53, das Datum 730 bei letzterem wohl Druckfehler.

6. In einer Verkaufsurkunde des Herzogs Liutfrid für den Weissenburger 30 Mönch Rantuuig : actum publice in civitate Argentoratinse 'i sub die 5 mensis februarii« anno 18 regni domni nostri Thioderici regis '. testes Liulfridus dux^, qui hanc vendicionem fieri rogavit. Theotbaldo teste h, Ratbald', Aercanbraht J , Ilarl- braht^, Hasleip', Uuicbald™, Ilemirih», Luicroh», Sigifrit'', Garouuart. egoi HeimC presbiter hanc venditionem scripsi et subscripsi. 757 Februar 5 Straßbiirg. 35

W aus dem cod. tradit. Wizenburg. zu Speier von der ersten Hand desselben eingetragen mit der Ueberschrift venditio Liutfridi quam cum Rantunigo fieri fecit.

W 1 cott. ebenda von der zweiten Hattd eingetragen mit der Ueberschrift venditio Lintfridi et Eantuuigi von andrer Hand.

Gedruckt W ebendaher bei Zeuss Tradit. Wizenb. p. 151 nr. 162 = Brequigny-Pardessus W II, 458 additam. nr. 55; W 1 bei Zeuss l. c. p. 37 nr. 35.

8) W pr mit Ahkürzungsstrich darüber, b) W kl mit Querstrich durch die Mitte, c) TT b mit einem kleinen Querstrich oben durch den Schaft, i) W 4 Argentaria ; add. quod fecit. e) W 1 mense februario die 5. f) W 1 regnanle domino nostro Theodoricho rege, g) W t Signum Liutfridi ducis. h] W 4 Signum Thiotbaldi. i) TT' i s. Ratbaldi. j) TT^ < s. Ercanberti. k) TT^ y s. 45 Hartberti. 1) W 1 s. Hasleibi. m) W 1 s. Uuigbaldi. n) TT' 1 s. Heimerichi. 0) TT' < s. Uuigrochi. p) TT' 1 s. Sigifridi. q) TT' < om. Garouuart ego. r) TT' < Heino.

739 749 &

7. In einer Schenkungsurkunde des Herzogt Liulfrid für Kloster Weiutnttmrg : acta in civituU: Argeiitoruciiis» puiilice. «'go Atiscgarius rogitiiH banc iMtamcoltun Hcrijisi cl suliscripsi. noliivi jiosl medium rnrntMuii* marcio uniio 'Z {»ost morte Tbeo' (lerici rcgis. Icslis iiilusicr vir Liiitfri<lii.s dulce'', qui liunc U-staim-nlum (ieri rogavil. ;, teste ilillruilc, que conscnsil. Nordaldü -f iludone + Sigiribo 4- Tbeolrado + Tljcütliuldo + Hodülberto f- 'Ilicolhorto +. 139 nach Man //> Slradburg.

W aus dem rml. trnilit. Witmliurg. tu S/irirr ron der tfwitn Band

mit der Ikhemchri/t carta iiaam fccit Liutfridna de BnrgluiiM. Gedruckt thendtüur bei Zcuu Tradit. Wieenb. p. Ib nr. tO ss . Jrt^gn^yy fiinln—i //,

i(i3 additmn. nr. 67.

/#«<«/« flfn

J{. //i einer Verkaufsurkicnde des Herzogs Liulfrid und sr,. , Hiltrud für Kloster Weissenbttrg : actum in (rivitatc Argenlorin ü- piiinu-e teflte inliisiro viro Liutfrido duce, qui lianc Tendicionem fieri rognvit. -f liiltrade que conscnsil -f- Nordoallo + Iludone + Theoll)aldo -f Odalberlo -f- Sigiricho + in Tlicotl)erto -\- cgo Ansegarius rogitus lianc vendicionem -^ -• t subecripsi. DOtavi post medium "^ mcnsem marcio '' anno 3 posl ohilum '11 i regis. (750] naek

März 15 Straßburg.

W au» dem cod. tradit. Wi/enburg. «w ffpeitr von der erwtfn Hand dfteWen getehriebem

mit der UrberM-hrifl liec ('«t vpndicio quam fccit Liatfridat dnx et liiltnidia. Di« 3 de» j<i Datums ist Koht ein SchrribfehUr anstatt einer 2, tcddte» Datmn utUieditift nolkwemdi§

ist, da die Urkunde alte andern ÄuutdhmgtdaUn, Zeugen tmd Sdkrtiber wtit dtr terhtr-

gehenden völlig gemein hat. Gedruckt ebendaher bei Zeuss Tradit. WiMnb. p. 10 nr. 11 = Brf^tnfnf-hsrdtamu II,

4ea additam. nr. 63.

I^^B 9. dou Privileg des Bisclmf.i Jlvildn ron SIniL

^^M Arnulfsau später Schirarzach : actum Strutlnirgo civitale \n\^ ^H calendas octuhris anno 7 regni domni noslri Helderici' rcgis. (C.) ego in dei nomen ^H Ili'ddu' pcccator per miäericordiam dei vocatus episcopus bunc pri%'ilegiuin a me ^^ facliim rcligi et suhscripsi. Nach den Suhscriptionen von {''^fremden BisckSfen mni :«) Achten : in dei nomen ego Nillio rogitus a suprascri"'" i".i>i.n.>,. ^.rn,..! .-i ^mI.. scripsi. 749 September 27 Straßburg.

Aus dem Facsimile bei Srhflpßin Ah. dipl. T, 17 iah. t . jrtrt rrrinrnen fimit im

Siraßh. bischöfl. A. ' ritt. V intlr.

p. tjS nr. a lacken . ' ii , , , ,J nr. 43 =

■S> llrfqiiigmj-lSmlfUMts II, 40(i nr. 606 = Migne LXXXVIII, 1314. Selutfü. THt-

liiy. nr. M. Vergl. Rettberg Kircheng. Deutsch!. II, M. SOmmHieh mm ein J*kr am frilh 7iS die Urkunde ansettend, obtcM die Kjmche in den Märt 743 tu byrn M.

a) ir med nW men« mil AUlnnufUlritk iurtk d «ai <4*r n h, .... ., nxd mtl fmir

Jurtktlritktutm d. d) W mcDt mid m«re mit itm AUänmafitlriti 04tr m wtd a.

' König Chililrnch III itl M.n. , / \ ' r

> Jledilo Ilischftf seit 731, rorli, r .[■■: ... U.,./ ,„„h Ilerim, An§. Chramit. (Mm. Otrm. SSL

y. OH) : Augim Eto abbns ipiie Argcntinie irccleaiie epiacopos Karolo promotat.

6 762—773

10. In der Dotationsurkunde des Bischofs Eddo von Straßburg für das Kloster Ettenheimmünster unter den verliehenen Gütern : et in noslra civitale Slrasburga curlim unain i cum mancipiis, quas Thengarius ibidem conquisivit et de noslro beneficio habuit, et foris civitale unum ortum, quem Magilindis cum filia sua Ercalinde habuil. actum est hoc testamentum in civitate Argentinense tertio 5 idus marlii anno 11 regnante domino noslro Pipino glorioso rege et venerabili epis- copo Eddone. actum anno ab incarnalione domini septingentesimo sepluagesimo nono". ego in dei nomine Eddo peccalor per misericordiam dei vocalus episcopus hoc testamentum a me factum relegi et subscripsi. signum + Chrodhardi comitis. in Christi nomine ego Remediüs^ peccator et episcopus facta prioris mei Eddonis 10 episcopi relegi et consensi et subscripsi. ego Einhardus late rogatus scripsi et sub- scripsi. 762 März 13 Straßhurg.

S aus Sclwpflin Als. Dipl. I, 37 nr. 34 (a. 758) = Zeerledcr Bern. Urk. I, 1 nach einem Vidimus von 1457, das auf einer 1131 gefertigten Menovation des Originals beruhte, jetzt im Karlsr. G. L. A. befindlich. Ebendamaeh bei Cruiüiman De episc. Argent. p. 106 = 15 Le Cointe V, 643 = Lünig XVII, 866 nr. 3 = Eccard Orig. Uahsb. prob. nr. 19 = Laguille pr. 16; Grandidier Hist. de l'egl. de Strasb. II p. j. p. 91 nr. 55 (a. 763) = Neugart Cod. dipl. Alem. I, 41 nr. 39 = Migne XCVI, 1547. Dümge Heg. Bad. S. 3; Schweiz. Urk.-Beg. nr. 47. Vergl. Friedrich Kircheng. Deutscht. II, 536; Oelsner Jahrb. des fränk. E. Pippin S. 364; Ficker Beitr. z. Urk. I, 33. Wenn auch die Aecht- 2"» heit der Vrkuiule woM nicIU zu bezweifeln ist, so doch die völlige AulheiUicität des Textes.

11. Carolus rex Francorum Eddone Slrazburgensis ecciesiae in honore sancls Marife constructse episcopo petente huic ecclesia; locum Stillam^ a longo tempore ex confirmationibus regum possessum, cujus termini accurate describuntur, iterum con- 25 cedit ac confirmat. «illud nobis ad stabilitatem regni nostri». Hitherius recog- novit. data nonis marcii anno 5 regni. actum Theodone villa palatio publico. 775 März 7 Diedenhofen.

Aus Grandidier Hist. de l'egl. de Strasb. II p. j. p. 106 nr. 63 nach einer jetzt verlornen Copie des eliemal. bischöfl. A. = Migne XCVII, 936; Böhmer Beg. Kard. nr. 53; 30 Sickel Acta Karol. K nr. 30.

a] S septingentesimo nono, herichtigt von Dümgi, sicher späterer Zusatz.

1 Nach Schöpflin und Grandidier l. c. ein Haus mit Garten unfern des Metzgerthors in der Nicolaiparoclde. Diese Annahme widerstreitet zu sehr aUen Angaben über die suecessive Erweiterung der Stadt. 35

2 Bemedius (Bemigius) Nachfolger Eddos. lieber die Zulässigkeit naclUräglicher Subscription vergl. Mdbillon De re diplom. Hb. 3 cap. 30 und Ficker Beitr. z. Urk. I, 106 wid 371.

3 Vergl. über Stilla im obern Breuschthal die Ortsbestimmungen mit Karte im BuU. de la societe p. l. conserv. des monum. historiq. d'Alsace, II' serie I, 3, 8—33.

773 7

12. Kiiniij Karl erlässt avf Klagen des Bitchof» Ella ton Straßbnrj u. A. wegen einreissender Simonie Bestimmungen Hier die PräbendewKrtkeihmf an der Slraßburger Kirche, die Hischofswahl und die Oäterventaltung. T7 3 April 18 Rom.

(^.'ii'oliiH (iiviiia tiiviMiti! ili'iiif'iilia rcx '. cmu |)rinii|n-iii ar i\>-irt\^if\i\ n hoKiriiin ii«« 6 ft'cit (loiiiinuH, iie gratia; eju« viilcainur e«s<! in^rali, wrviliiiin ••jii>( aujjriifiitarf, Umk' et oportunc infttituta confirmarc, emcndanda reformare et seilata uhique diücordia pacen eooeor» diairi et Iraiiquillitatoiti nos oport«;! rcslauraro. idcirco notum xil oinnibttt fideUblM nMträ prd'MMitiliuB Hcilicet et Tuturi!«, (|ualiter Ktto vencraliilis Hancta.- Aryeiitincnu« fledafae cpiacopo* Hc<!urn nddiict-nx ma^iNtruin suuiii bona; converflationim virum'* Lullum vidflHeet* Mogaolioani

10 inotroiKjlitanum et Juhanncm rcvcrcnduin <' Constantincntiem " c|iiiicopum conm niullü prin» cipihus' ('i>lsitiiilini-ni noxtrain adiit llcliiliter cüiir|ut'rcn8, suorum jtlarowpW tntrffwnniiii e|)isc'o|H)ruiii Krilicet cum huIm (juibumlain (-aiioiiiL-ix, pru-poxiti« videlicet, deetnii, ■ditnu, carnerariin, cantoribua et scholasticis ecclcsiaatica potestalc tantum abuti, ut, cum deberent Hiiiioniauo liuTesis vcri cxMtirpatorcs esse, imprudenler eflecti «int injuricMi defenaores. nam

IS in dationc piii'l)ondnruni suli ubiatiunis nomine quasi pro communi utilitate infinilam pectt- tiiam exigcbant, (|uam non prout opus erat fratribus, »cd secundum paucorum pnudictoruin vulunlatem 8il)i tanlum provideiitcs inter 8e latenter dividcl>ant. sed cum omne genot wmoni» ab Adriano papa .suis(|ii(; ]>r;i'(b'<'<>ss(iril)U!* dampnalum ar omtdmtMli.t ampulalum cognovinot, placuit nustnu et asiantium Providentia*, pnelati Ktlioni»'' episropi querelam sie modale et

ao utililer temperare, ne utiiitates ecclcsios prorsus vidcamur dcstniere vel decreli« patnim tcmerc runtrairc. roi^^atu i^itur Tralrum ejusdem episcopii et consilio prinripum ' pacem et concordiam dilinentium ac proviilo consensu episcoporum Lulli videlicet Mogiintini, ElfaoniaJ et .lobaiinis Klatuiimis et regali nuslra auctoritate (onfirmavimus, quatenus ingredicnte«, ai digni judicontur scientia moribus et gcnere, ne appareant vacui in conspeclu domini, de allode,

» quarituiii deo inspiranlo voluerint, mairi ecriesi.p devote tribuant, vel !«i lior defueril, aepiem libras illius monela; in raritalem et commune fratrum commodum voluntarie ofTerant, ut ind« nostri memoriam agentes alacrius consolentur. episcopua vero et pnepositus, ne hiyus raritatia inmiunes liabeantur, cum sint domini et magistri, tribus unccis auri donentur. prayripimua (pioque, ne defuiiclo priore aliunde veniens sihI de ipsius ecclesiia.' gremio, »i reperilur ido-

30 neun, epis<-opus elii,'alur ; sed si nullus ibi dignus, quo«! minimc crc«iimus, inveniatur, tune primum alter aliundo assumatur, ita tarnen, ne Romana majesla« vel regali» hooor ofleodatiir. quem falem esse rensemus, qui bala'at vilii; meritum, sapienliie doctrinam, CMlHalem, sobrielatoni, non sit turbuientus, non iracundu» et qunnto magi» extraneus tanlo meÜM moratus, providus et consideratus nee patnim traditiones desiruendo alicui fiat oflenma vel

x> moiralus. volumua pnrterea res pnesentis episoopi suorunxpie surcejtsorum in alio Itrevi deleriiiiiialasi« a cimclis possessionibus fratrum sequestrari et nm nisionibu» vel pemocy

latioiiiiius uspiam ab eis inquiotari, sed sine onmi futura <■ "ne in prvpoaiti et

fratrum disposilione res claustrales inconvulsas manerc. si quis aulem episcopu« dux judex polens vel imiwlen«, spiritalis vel secularis Ikx* noslra* dispiisilionis et ronfirmationia derretum M^ 4u mulare et violare pra-sumserit et memorati episcopi possessionos minuere aut ullaa violentiaa ^H vel {HMturbationes pro bis statutis nostris tncboare tentaverit, centum libras auri oplimi per-

L

ij OramliJitr Ciroliis griti« M trt Fr«nfonim rir intasl«r. b) Ofmüdur tuultl ««(rMtMl virum iposlolicos «iro». c) OratiliJier om. i) Qrtmdiiitr *m. ♦) OnmMttr tifiiscm. {] UnmiiJitr om. g) OrtmMitr qwMdam. V) OfmtMmr BltMia. i]

miiltnnpn i' n,;tu,l,,ltte Kti.ini« Vi nmaJiJSer am. in— J«<*rBinat**.

8 773

solvat, medietatem fisco nostro, triginla archimandrita; Moguntino, viginli Argentoratensi » eccle- siae. et ut hajc nostraa firmitatis auctoritas melius observetur, manu propria subterfirmavimus et bulla nostra*' signari jussimus.

Amalbertusc cancellarius ad vicem Luilperti^ archicancellarii « recognovit et subscripsit anno dominicae incarnationis 773 indictione 11 anno gloriosissimi Caroli 5. 5

Actum Roma? in sancto die paschsc ipso papa Adriane sedenle in sede sua ; in dei nomine feliciter amen, data Roma; 14 kalendas majif.

Signum domni Karoli magni et Serenissimi regis Francorum k.

Aus Schüler Königsh. S. 495 nach dem verbranitteti Original der lateinischen Chronik Königsiwf em f. 326 = Laguille pr. 18. Ebendamach Lünig VII, 3, 275 nr. 150; 10 Grandidier Bist, de Vegl. de Strasb. II p. j. p. 109 nr. 65 mit Correcturen = Migne XCVII, 928. Sickel Acta Karol. II, 435. Cfr. ibid. über die wahrscheinlich im 12t en JahrhunderU-entstandene Fälschung.

13. Paisi Hadrian I hestäügl die vom Bischof ElJio vorgenommene Tlieilung der Straßhirger Diöcese in 7 Archidiaconate , sowie dessen Scheidung des dem 15 Episcopat und dem Domcapitel zustehenden Vermögens. 773 April 10 Rom.

Adrianus episcopus senus servorum dei. convenit apostolico moderamini, pia religione pollentibus benivola compassione succurrere ac poscentium jus alacri devotione impertiri assensum. igitur omnibus sanct^ dei ecclesig fidelibus presentiljus scilicet ac futuris notum esse volumus, quia venerabiiis frater ac coepiscopus noster Argentoratensis Etho nomine ao coram dilectissimo filio nostro Karolo rege Francorum nostro suggessit apostolatui, qualiter ipse pro allevando^ sui regiminis opere consilio ac consensu sapientioris totius sug dioceseos episcopatum Argentoratensem in Septem arcbidiaconatus ' constiluerit atque hiis singulis sin- gulos arcbidiacones bon§ vitg ac bong conversationis in vice sua preposuerit, ut singuH cum suis archipresbiteris verbo ac exemplo precedendo subditos in lege dei utiliter instruerent ac 25 episcopalem curam preter penitentium reconciliationem omnimodis gererent altaria concedendo, ecclesias judiciali ordine cum sigillo episcopi claudendo, clericos ab officio divino suspendendo ac, quecunque ipsi corrigere per se non valerent, ad presentiam nominati Ethönis vel suorum successorum emendanda deferre deberent, nee in alicujus episcopi foret potestate, aliquem de predictis fratribus de tali removere dignitate, nisi forte quod absit talibus facinoribus 30 innodarentur, quod jure canonico ab omni episcopali vicaria merito deponerentur. preterea idem antistes nobis innotuit, qualiter omnes res episcopales a canonicorum prebenda seques- tratas haberet, in quibus nulli episcoporum quicquam beeret facere nisi cum voluntate ac electione fratrum deo ibi famulantium, eis aliquem ex suis concanonicis preponere, qui die noctuque sollicilus res eorum sciret utiliter administrare, ac qui nullum fralrem sine jusla 35 causa vellet disturbare, ac tali cum debita obedienlia maximus bonor ac reverentia post episcopum ab omnibus exhiberentur ac cuncta beneficia claustri preter preposituras sua dispensalione fratribus, prout quisque opus haberet, distribuerentur. nullum tarnen episcopo quasi ex debito de hac fratrum prepositura facere deberet servicium, nisi quod silji esset voluntarium, preter sententias canonicas, quas in sinodo ad causas oaret singulas. pro supra- 40

0) Ornndidier Argentinensi. b) Grandidier de anulo nostro. c) Grandidier Gilbertus. d) Grandidier Hitherii. e) Grandidier om. {) Grandidier datum in sancto die pasche 3 nonas aprilis anno dominice incarnationis '7'74 indictione 12 anno 6 regnante domno nostro Carolo glorio- sissimo rege ipso papa Adriano sedento in sede sua. actum Rome in dei nomine feliciter amen, g) Grandidier signum Caroli gloriosissimi rcgis gleich hinter jussimus. li] S alleviando. 45 i) H arclüdiconatus.

I

773 774 9

dilti (|ii(H|ue Ktlioiiitt roKalu et ililcctionc (lili;ctiiwimuii filiiu noder KaroitM rabM afiaeo- |mlil)U8 H<:ilirvt de iiioiicta, theluneo av. aliis oflkii« ad «e pertinentibua hoc oonstiluit, ut (|uotieiif«;urii|ue liec ininiüteria mutarunlur, pro naluti» »Ufl aui^meiilo »cpteRi lihrc, Ire» pi»- poMilo, (jualuor canoniciM in commune tradiTCtitur. Iianr er^o lam re\gu quam frmlrü K

r> i'i>(;|)iw'(i|>i iiDHiri dixpfiiNatoriam cuiiMtitulioiD-m itroptur Immilciii coruiii |f«tiüooent nUm eMe conlirmamuH. ac nu prewni) epiiicopus vel alii{ui8 aucccMoruro «uorum Dcc aliqiu peraona polciis vt;l iin|iot<'n« inarium d«,'iii(i'[m audcal adiiiittiT«.' ac i|uii(|uaiii nu|»radi<ii!« infringo« VL'l fialril)U8 Huhtraiiciü, an- 1'" !• ii- ■I-i ac Ijoalimim .iim.vIi.Ii.i mn Pilii ••! r'.iull .k- niMiri RuI) iiiialhtMiialü iidiil>c>muN.

10 S(ii|iliiiii per monum Zacharic sanct^ Itoman^ tmih hibliotcrarii. actum II'

'2 paMcli^ aiiiiu iiicarnationi.s doiniiii 773* coram multiH prini-ipibus Tcliciter.

Ji aus Straßl). Uez.-A. 0 nr. inserirt einer Urkunde de$ Siraßb. Biscko/t Hriurith rom

l'Mi or. mb. c. »ig. jientl. delajtto '.

Gedruckt dtirau» bei Schöpfiin AI», dipl. J, 46 nr. 46; Ortindidier Hi*t. de Fegt, de Siratb.

ir, // /). j. p. tu nr. (Jli -- J^rraiilt Kmai tur Fai U Strtub. j>. 403. Kegett

hri .liifff lifij. iMtntif. lil. n/mr. nr. :iji). Aller H'.i/ IJitit naeh mit der Urkunde

Karin vom rorheryfhenilfii Teige im Jülen Jahrh. ge/alucht, da darin ttrfa»»tUt§trtdkÜidn

Zuntiii''!'' ''• - /'"■'" •''■'■'7(. roruiii<ge»elft «"r./-"

14. Sigibald schenkt dem Kloster Weissenburg Oäler vnd Viehkeerden im ■it) Klsaß «. ff. einen Hof in der Uladt Straßburg mU seinen unfreien Bewohnern. 77 i Mai IL

Si uli(iuid de rebus nostris locis sauclorum vel in suhslnntia paupcrum confe- riinus, hoc nohis jirocul dubio in cleriia vila relribucrc confidiuius. igilur cgo in dei nomine Sigibuldus in anioreni doniini nostri Jesu Christi et remissione peoca-

88 lorutn meoruin, ul veniam delictis nieis consequi merear, in iülurum dono dooa- tuinquc im perpeluum esse toIo ad basilicam sancli Pelri aposloli, quod est constnicliim super lluvium Lulra in monaälerio, quod vocotur Uuizunburg, ubi Krmborlus" episcopus seu abba preosse videtur, hoc est res mcas. hoc est quod dono in pngo Aiasicinse : in civilale Strasburg curtile unum el illo sen-o super

ini ii)sam curtile manentcm nomine Ilorcholfus cum filiis suis Angüolfo el Hulidolfo el lilia suu et dimidia hoba ad Uuihereshuim in ipsa curtile. similiter dono in Matra Vi vacca.s et illo pastore et dono ad Heninhaim 15 equas cum pustore el ad Bibe- reslhorf 50 porco.s cum pastore el dono ad Freineshaim 40 berbices cum pastore el cum omni peculiare eorum. ila et memorala basilica hoc habeanl, lencanl alque

•X, possidcant el suis abbatibus ibidem d<.>servientibus proficianl in augmenlum. si quis vcro, ([uod rulnrum esse uon credo, nos ipsi aul aliquis de heredibus noslris hanc

•) Qrendiditr torrifirl 114.

» Die JienoratioH der pokitlichni JlulU hrnrur.d.t l:,~,h^:i //.... . -'. -. tit ergo prtdktorani «»••

roiiti8simoniiii |>iili'iiiii et priiuiinim (li;» l;ii;;iii.i ;ii.|U. (■»iii.-u.i < 'i; titutio intogrua parbtaaitalw

40 robur obtiiiciil, diloctuiii frutrcm iiustruiii Allioiniin j>r,i..Miiim , r.in iMi.i-i^ ft..iribiu BOatria caao-

liirig in iHtsspssionrin juris »ui, qll; nlii|Uniitulum per .uitm -.-.lu 5 ii.-ius i.,/\.;a Aiaial, •» lalajro

rcdtituiinuK.

* Ermherlu» Abt wn M'rissmburg r '• '- "'';>.

10 774 775

pro heredibus meis seu quislibet aut ulla persona, qui contra hanc paginolam testa- menti adhere conaverit aut eam infrangere voluerit, inferat ad partibus fisci auri libram 1, argenti pondus 2 coactus exsolvat et quod repedit evindicare non valeat stipulacione subnixa. actum publice sub die 5 idus madii facta cartola ista anno 6 regnante domino nostro Carolo rege Francorum seu Langobarlliorura. Signum 5 Sigibaldi , qui banc paginolam testamenli fieri rogavit. Signum Rihbaldi. Signum Uuinibarli. Signum Uuielherii. Signum Barnulfi. Signum Meginbaldi. signum Hildi- fridi*». Signum Hildirichi.

W aus dem cod. tradit. Wisenhurg. zu Speier von der dritten Hand desselhen eingetragen mit der Ueberschrift carta ejusdcm Rihbaldi, SchreibfeMer für Sigibaldi. 10

Ged/ruclit daraus hei Zenas Tradit. Wizenb. p. 58 nr. 54.

15. König Karl bestimmt auf die Bitte des Bischofs Etto, daß die Angehö- rigen der Kirche der heiligen Maria zu Straßhurg bei ihrem Handel im ganzen Reiche von Zoll und Abgabe befreit sind mit Ausnahme der drei Plätze Quentoicich, Duerstede und Shiis. 775 December Schlettsladt. i5

Carolus gralia dei rex Francorum ac Langobardorum ac patricius Romanorum Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus, domesticis, vicariis, centcnariis vel Omnibus missis nostris discurreutibus vel quibuslibet judiciaria poleslale prsedilis. summa cura et soUicitudo debet esse regum, ad ea, quse pro oportunitate eccle- siarum dei fuerint poslulala, soUerter perspicere et congrua vel oportuna eis bene- 20 ficia non denegare, sed ea, quse pro dei sunt inluitu ad effectum, in dei nomine mancipare. igilur cognoscat magnitudo seu utilitas veslra, qualiter veniens vir venerabilis Etto Strazburgensis episcopus clementiam regni nostri supplicavit, ut ubicumque per civitates vel vicos, caslella aut trajectus vel portus homines memo- rate ecclesie, que est constructa in honore sanctae dei genitricis semperque virginis •& Mariae, navigio aut terreno id est cum carris et saumariis negotiandi gratiä irent vel redirent, nullum leloneum quisquam reipublice administrator ab eis exigat. proplerea per hoc nostrse auctoritalis prseceptum decrevimus , quod perpetualiler mansurum esse jubemus, ut nuUus vestrum de rebus, quas navigio aut terreno id est cum carris et saumariis per regna deo propitio uostra homines ejusdem Straz- so burgensis ecclesiae negotiandi gratia duxerint, ubicumque accessum habuerint, per civitates vel vicos, castella aut trajectus vel portus excepto Quentouuico', Doreslalo atque Sclusas nullum teloneum aut ripaticum aut portaticum aut pontalicum aut salutaticum aut cespitaticum aut rotalicum aut cenaticum aut pastionem aut lau- daticum aut trabaticum aut pulveraticum aut ullum occursum^ vel ullum censum ^

a] W Hildifrido das 0 von einem verticaleit i - strich durchzogen^

1 Heute Wicquingliem, Dorf an der Canche in der Picardie. Betreffend die Controverse über die Lage dieses alten Hafenorts vergl. E. de Bosiere Mec. gener. des form. I, 46 und III, 316.

2 Ueber alle diese Abgaben s. Waits Deutsche Verfassungsg. IV, 53.

775 778 II

aul iillnin rcddibitioncm occipcrc vel exactare audcot aul bomioibiui, qui «adein rncrciniüiiiü prtcvidcnl, ullrin) inquictudinem aul itn|)cditncn(uin Tacere praBSomal. ied liccat eis per haue nustram aucturitutein cum navihus et celeris vehiculis absqoe ullius coulrariclulc vel imi)cdinicnto p<T Universum deo propilio regnum noslram, s ubicuirujuo eis necessc fucril, lihore et secure irc et redirc. cl si aliquas moras io quüliljel loco feccrinl aul raercali fuerint vel vendid«-rinl, nihil ab ei» prorsu«, ut dictum est, lelonci cxigalur. el ul ha»c auclorilas firmior hal)catur vel per teinpora melius couservctur, mfiiiu propria subler eam dccrcvimus roborarc vel de aoulo nüslru jussimus sigillure. tn Signum Caroli gluriosissimi regis.

Rado ad vicem Ililherii recognovit.

Diitii in mensc deremliri anno 8 cl 2 regni noslri. aclum Scaiiaiau vUla palaliu puhlicü ; in dci nomine feliciler amen.

Aus (IrnmlidiiT IUkI. de Vrijl. de Slranb. Jl p. j. p. Uli nr. liH mach antr jtUt ttrUtntm l.'i Ahnrhrift diu ehniud. SlrtiM. hinchofl. A. Mujne XCVIJ, 937. BSkmtr Rt§. Kantt.

nr. 83; Sickel Acta Karol. K nr. r,5.

16. Bischof Remig'ms von Slraßbvrg iiherlrägt der Kirche der heiligen Maria dtt.selbsl seinen ganzen Besitz nebst dem Kloster auf der Insel Eschau to*He im ■■« .iargau das Klö'sterlein Schönenxrerd . 778 Märt 15 Straßburg.

I In nomine patris et filii et spiritus sancti. sub die idus marlii anno 10 rcgni dotnai j«^j n niislii (^loi'iosi.stiinii Knroli rcffis. ei,'o itaquc Reniijfius ol.fi piK-cator vili»<imus scrvus ierTO- ruiii (li.'i ((rntia dri <>|iisro|)U!s Arf^cnlinensis urlii-s .sana moiile sancKpie consilio Ikx: testamenluin

^[^l!l-i|, qumi cgo picna dcvotinnc el uiiila voluntale condidi, quod ego ipse dictavi cl nuuiibua meis srripsi ol suliscripsi adliibilis lc(;itinii numeri lestil)Us, qui a nobis rognti subter »ub- Bcripsorunt vel sijjnacula manilius suis ruiwi-avcrunl. quod tcstanicnlum volo ut advicem omnium codicollorum plonis^imam olitineat flrniitatcm, et si causa juris civilis prelorii* aliqub taiii(|uam inte.stalum vclit infirmare, el ut id non valeat, dcntur teste« huic heredi inet sncrosnnctii' (<( lesi^ ac doinnc me(> M itrifi de! domini noslri Jesu Chrixti Argenlineiuri,

») ulii nie pecentoi'crn pielas dei vel ri <lia .snnct^ Mari:e honorem |M>nlilicatus haliem*

prsiTopit. proptei'ca duleissima doihna nica sancta Maria te esso ronstiluo hcredcm meom et in omnilius elilfo atque (Icccrno et fidei tue 'unrla, qug a nie dccrcta sunt, »üb tua protcc- lione ('(in)uicn<lo, cl (|UQ 8ul>ter in lim; testamcnto cunsiripta continentur, tu piix.Nima et dul- lissima doninn rnrain dco (■(>li et terrc nieam in Omnibus voluntatem adimpivndam atque an perficierulam suininain liabcas potestatcm. igitur tu dukissima domna mca sancta Maria, cum nie (leus <lu liac luce rra);ili(pie ror|K)ru sua vocatione jusseril emigrarc, tu mihi domiiu liCies assislas. proplerea tibi, duleistiinia domna mca heros mca iiancta Maria, tibi dono dona- luniqiie in perpetuum esse volo in ea ratione, ut dum mihi deus sparium dcdcrit ad viven- duni et Sooiasticf; nepl^> moQ vel Hatleranino abne|ioti nieo, quicquid visu* mint habere in 40 pn^o Alsaeense in iiisuln, (|Uf vocatur lia.s(-(;au)iia, 8U|ht fluvium lila, et est ipn inmfai in iiian-lia Illalio<l.saime et in maivlia Quibili.sheiiiic cum tta.silira superpoeita, quam Cgo novo ^ilicavi vel eonsccravi, ubi condidi duiiinam meam »anctam Sophii

«J B pretorium.

12 778

ejus locum sepultur§ dedi, quam domnus Adrianus papa pontifex summus mihi dedit ad servicndum et ego ipse ab url)e Roma in hanc regionem super humeros meos cum minislris meis cum magno decore transtuli. propterea, dulcissima domna et h§res mea sancta Maria, tibi dono corpus sanct^ Sophia;, commendo et ipse ipsam ecclesiam, quam in honore sancti Trophimi dedicavimus, ubi ipsa sancta Sophia preposita in corpore requiescit, cum ipsa insula s Ascgaugia, quam Roduna religiosa dei et Adala abbatissa earum portiones de ipsa insula no))is vel sanctg Sophig tradiderunt vel condonaverunt seu cartas coram testibus firmaverunt. propterea tibi, dulcissima, dono, et hgres mea sancta Maria, tibi trade ipsam insulam pro animg me§ remedio vel pro §terna retributione, ut apud pium dominum veniam morear adipisci sempiternam. et tu piissima domina mea pro me dominum Jesum Christum, quem lo tu in utero meruisti portare, deprecari digneris, ut mihi peccatori veniam sempiternam donet. ideoque dulcissima domna et hgres mea, tibi ipsam insulam supra nominatam Ascgaugiam Irado cum omni integritate vel soliditate, cum basilicis, cum domibus, ffidificiis, curtis, pomiferis, mancipiis, vineis, silvis, pratis, campis, terris, proterrariis, faranariis, pascuis, peculiis utriusque tam majoris quam minoris sexus vel mancipiorum vel peculiorum, aquis aquarumque decur- is sibus, vel quicquid dici aut nominari potest et mea ibidem legitima hodie videtur esse possessio, vel quicquid ad ipsum locum sanctum aspicere videtur vel a bonis hominibus per series scripturarum ibidem condonatum fuit, vel quicquid ego ibidem conquisivi aut mihi traditum fuit, vel per comparationis titulum conquisivi. et ego iterum per donationis titulum ad ipsum locum sanctum delegavi tibi, dulcissima domna mea sancta Maria, in ea ratione, ao sicut superius conscripsimus, tradimus atque transfundimus, ut tu ipsa pro peccatis meis exorare digneris, ut veniam merear accipere et molem peccaminum meorum minuere. simi- liter tibi dono, dulcissima domna et hgres mea, in alio pagcllo Aragougense monasteriolum, quod dicitur Werith, super fluvium Araris, et est ipsa insula in fine Grezzinbach, quod Rapertus ' episcopus a novo opere gdificavit et ipse mihi per suum cultellum coram testibus 25 tradidit, et iterum germani ipsius Rajierti bis nominibus Erlulfus et Cundbertus ipsum monasteriolum requisierunt, et ego ipsos exinde revestivi. sed postea gratias deo et inter- cedentibus bonis hominibus et xenio meo, quod ego dedi, vel beneficium meum, quod ego illis per precariam beneficiavi, dum ipsi adviverent et exinde nobis censum solverent, et post eorum obitum in nostram revocaremus dominationem, et ipsum beneficium hoc est, quod 30 Raperti proprietas fuit ex alode. et pro hoc ipsius germani Raperti ipsum monasteriolum nobis iterum tradiderunt coram testibus, seu et cartulam traditionis nobis fecerunt, et de ipso monasteriolo nobis revestierunt, et per festucam sibi exinde de ipso monasteriolo exiti fecerunt coram testibus, sicut lex Alamannorum fuit. propterea tibi, dulcissima et heres mea sancta Maria, dono tibi ipsum monasteriolum », quod dicitur Werith et est in honore sancti Leodegarii martyris in fine Grezzinbaccense in insula super fluvium Ararim, tam pro salute animg meg quam pro remedio anim§ Raperti episcopi, ut tu ipsa intercedas pro nobis, ut mcreamur a deo adjuvari, ut deleantur delicta nostra et veniam sempiternam apud pium dominum mereamur accipere. propterea tibi, dulcissima et hgres mea sancta Maria, dono ipsum monasteriolum superius denominatum cum omni integritate vel soliditate, cum basilicis, 4o cum domibus, gdificiis, cum omnibus adjacentibus vel appenditiis, cum villis, curtibus, curtiferis, mansionaribus, terris, proterrariis, mancipiis, campis, pratis, silvis, vineis, farinariis, pascuis,

a] B tviederholt die Silbe mo.

1 Unbekannt. E. Laning Gesch. d. deutsch. Kirchenr. II, 447 vennuthet in ihm eilten Alemannen, 45 der durch einen irischen Bischof die Bischofsweihe erhalten luxbe.

I

778 13

arjiii« ar|uarunu|uc ilvcurHihus, pcculüs utriuMjue ncxus Um iiugorM qiuni minom, fhoMI» d iiiiMoliili-, r|iiii'r|iii<l ilir.i vcl iioiniriari [lotifNt, vi?) qiiicqiiid bodie vimu mm powidcr», «t MoJ itil ntmun rii()im.Hl<!iiijin |H.'i'liii(;t vcl a iKitiii« huiiiiiiihuit |icr cartttlM IndiÜonb vei fnmfwfonw vcl vcdditionifi ad i|wuiH locurn Hanctuni unclo dei Lcodcgario delegatum fuit. tUii, duldMiaM -, et lii'i'cs iiina itani-tn Marin, luy: oiniiia MU|M.'riuii dciiominala tibi trado aUiue Iranafbndo in m rntioiip, Hiciit HupcnuH dixiiiiu.M. (|uo<l f>}{o ipMc et ScolaHtica riepta mM et lUdenmiMW ab- ncpoH ineuN, dum advivirnus, per tuuni heiicliciurii ditiiina tnca et tneeemona tmi, qni lune teiii|H)riM osM) videntur, habere delwamus sult uhu fructuario, et cenniin anniii flinfolia mI rcslivitnlcm N.ini't;i> Mari^ in dedirntionn ipNiuit nltaris, quod modo dodicarimiu, aoHdos 90 in

in ar^eiito diin; (l<-lM>niiiuH. et Iuk-. voIuiiiuh, ut ipw)« «olidus illic elend iMwtri canoniei in notira clymoHina recipiant, ut ipsofi melius deicctcl die noctuquc dco et unct» llarif deaervir« a( pro iioiiis (loiiiiiiuin nxnrnre, et ut noiiiina nontra M^ripta itint in libro vit^, et ut oorpiucalam ineuiii in illa iriptn, (|iiniii novo o|ier(> feci, re(]uieiKat. volo e|{0 et precor et ngo «Meee- sorempie nioos cuntcxlor, ut i>er nullam occaxionem licenliani hut)tfatis Stolaaticf MptO BMf

IS ncc Knderamno abnepoti mco de ipso bcncficio, *quod et^o ricdi, eicere fona, tioe

CHt illa celln »nm t^ Soplii^; in iiiHula AM-li.uiKia et illn monasteriolo in Angaugia, qood dictiar \Vei'i<ln. nl »i ist» contiMiipiioritis aiit aliud fam-e vultis, nisi quod ego mperilia oooacripM, ante tribunni CbriRti cxinde deducatis rationem et hoc non valeatis beere, et quandoquidem cum ej,'o KtMniKius et Scolastica et Haderamnus jam fati munu« impleverimu«, tum

saiicta Qcclciiia »anetn Maria nj^enlesque tui loluin ad inte},'runi, »icut a nobis fuit

in voHlrani rcvocotis potestatem atque dominium, et tibi peqK-tualiler, sancta Maria bere* no8tm, proHtiat in augmcntum. et hoc vojumus et suppitcamus, ut post noaironim quoqne di.scossuin nidlus liomo illa.s cellula.s A.scKau^'iam et Werida, quaa ego ad aanctam Mariam (IimII, iiuIIo tempore in benelirio lial)eal. »i quis vero vel qu^cunqne peraona qudibet lempotv

'J!> quocunquo in(;enio contra hoc testanientum, quod ego spoiilanea volunlate inspininte diTioo mn^'islerin fcci et ejfo ipso »rripsi, venire aut agero temptaverit aut contrarius esse voluorit aut niinuere aut irrum[)ere conaverit, inprimis iram dei incurrat et ab antistile, qui tunc lemporis est, rornm dco et sani;ta Maria excommuiiicatus cxiitlal et illa die trcmenda, cum districtus cxaminator advencrit, reus et judicatus disiredat, et insuper inferat nnctonim

an ai'torilius sacrosanrtc; QiM-lesi^; sanclQ Marie b^jredi me^ una cum sarratissimo fisco auri libras r>, arpMili pondern 'iö coactus cxsolval, et quod re|>otit vindicare non vaical, et nihilominus pres(<ns pa^^ina testamenti (Irma HtaliiliUite debcat permanere cum stipulation« subnixa. actum Argcnlina rivitate. notavi diem et annum quem supr.i

Kgo in dei nomine Itcmigiu-i peccator gnitia dei i'|m^< <>|'ii^ hoc lestamentum .im

!K> in amore sanct^ Maria-, qu«! ego ipnc manibus meis »cripsi et suporius acn- ,4vi,

rclegi. et ego Gi.sleiwrtus * acsi peccator episcopus subscripsi. ego WillibaMus * epaeopus subwripsi. si^'nmn (iaribaldi. ego Wiumatlus ^ epi-w-opus. ego in dei 'W " " '

voealus episcopiis sni)S( ripsi. e^'ii W.ilinliii-- ' \m'.ilii-. episeopus siibsii'^ ilio.

■) /m Ji kltiitt Ltitkt f$U**t». b) B NVium«! ^r StWt d mttJk mum trUmftrt «4 Hl oht».

' "Ein GiMehttiu* i»l lU»chnf von Koyon, 769 7B'i. S WM WmiMÜdH» Bi»(^f von Eichttädt, 741—786. » Wfomadtu Büdtttf von Tritr, 7S3—791.

* Ein WaUerieu» Biteluf ran Ammm, 774—804.

Für M'ahckM» litM Grandiilier W<UtU>etiH», Bitdtirf tm Basti mm die MMt dt$ »ttm Jtdtrk.

10

14 778

Signum Lantfridi. Signum Ballone, signum Harbaldi. Signum Friderichd. Signum Rashinfridi, qui et ipse consensit pro parte uxore sua Harilanda?. in dei nomine Remigius peccator episcopus feci hoc tcstamentum in honore domini et sanctg Marig Argentoratinse de Aschagia, qug est in Uuibileslieim marcha seu et in Bladbotesheime marcha, pro animg meg remedio una cum ipso corpore sancto sanctae Sophia; similiter et in alio loco, qui dicitur Werida monastoriolo, quod est in marcha Grezzinbach, pro animtc meg remedio et pro anima Ratberti episcopi. Signum Anteneri. signum Licenzio. Signum Erincnebcrti. signum set Anteneri. signum Raderamno. signum Uualdegysi. signum Uenanti§. signum Scolasticg. signum Erinenegund§. Signum Maurind, signum Aginone. signum Audeberti. signum Widerici. signum Adone. Signum Aribio. signum Anausoni. signum Berngro. signum Alione. signum Hardrino. signum Rotmundi. signum Apponi. signum Alaholfo. signum Scaione. signum Haimone. signum Uuanhaldo. signum Hildibrandi. signum Uuolfgrimo. signum Leoboino. signum Audrico. Signum Erhusto clerico. signum Hilderici clcrici. signum Geruuigo clerici. signum Adalmannno. Signum Nanduuigo clerici. signum Hildimano. signum Hildiberti.

Idus martiia.

Carla quam fecit Remigius episcopus ad sanctam Mariam de Aschaugia* et de Werida monasteriolis.

B aus Straßh. Bez.-A. G nr. 2. cop. mb. von einer Hatul des lOten Jahrh. von Anfang

bis Ende geschrieben.

Gedruckt ebendaher bei Grandidier Hist. de l'egl. de Strasb. II p. j. p. 130 nr. 73 fälsch- Dt lieh für Autograph gehalten = Neugart Cod. dipl. Alem. I, 65 (stückw.) = Migne XCVI, 1582. Schweiz. Ürk.-Beg. nr. lOS. Mit Becht nimmt Bettberg Kircheng. Deutschi II, 70 und 88, dem sich Hegel D. St-Chron. IX, 748 anschlicsst, an der Form der Urkunde, den fortwährenden Apostrophen der Maria und der ängstlich sorgfältigen Beobachtung der Bechtsnormen für Testamente Anstoss. Er vemmthet hierin einen spä- 35 fern Urkttndenfälschcr, nicht einen unbefangenen Testator des 8ten Jahrh. Zum Mindesten liegt sicher eine spätere Ueberarbeiiung vor. Da in der Schrift der Zeugennamen verein- zelt sich Buchstaben und Ligaturen der Merovingischen Cursive finden, so ist vielleicht für diesen Tlieil eine ältere Vorlage anzunehmen.

17. Imma verkauft ihrem Sohne Güter im Elsaß u. a. in Straßhirg für 30 den Preis von 600 solidi. 778 März 31.

Domino filio Imma genetrix tua vendilur. vendidisse me tibi constat ila et ven- didi id est in pago Alsacinse in locis nominalis in Ehinhaim , in Uualabu, in Erin- ginsashaim , in Rodashaim et in Strazburga civilatc, quicquid de terra Uuallharii conquesivi, id est cum terris, domibus, sedifieiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, 35 casis, casalis, peculiis, pascuis, aquis aquarumque decursibus. lotum et integrum quicquid habeo conquesitum a die presente tibi tradidi. unde accepi a te in pretio

a) Allein auf einer Zeile siemlich rechts in der Ecke stehend.

1 Im Straßh. Bez. A. G nr. 2 befindet sich eine Pergament-Aufzeichnung des IZten Jahrh. über die dem Kloster Eschau von den Straßb. Bischöfen Bemigius, Wideroldus, WiUehelmus und Hezel 40 gemachten Schenkungen, unter denselben schon von Bemigius herrührend : in Argentina civitate cnriam unam, capellam sancti Michahelis ante civitatem Argentinam. Gedruckt in der Gallia Christ. V, instr. p. 473 nr. 16; Würdtwein Nova subs. dipl. VI, 235 nr. 102; Grandidier Eist. d'Als. II p. 3. p. 75 nr. 436.

778 780 ift

otconlra soIidoH 0(X) ea raliuiic, ut ab hac die ipsas res »upcrius DonuBtlM Icncus alqtic ])(>M.sidea.s et tuis poslcris ad poHsid«:ndutu dcrelinqnas bcieildi qaod vulucritit, lil)«ram ac firmissimam in dei numitic in oniniliUH liabealis potettatem. li e^o Ulli licrcdcs inei vel quislihel uUa oppuKÜu {M.-rsona, qui conlra hanc TeodiUo-

r> ucm a mc faclani venire teniptuveril aul inrumi>crc vuliierit, tUDc iiifcral übt Utic- quo heredibiis diijtla repetionc auri uncias 20, argenti |x>ndera 15 ; et nihilominiu 8cd prcsens vendilio lucc omni tempore finua et iDviolala pcrniancat MipuJatioae Huhnlxii. ncliiin priiiio kaliiulus aprilcs anno 10 rcgni domni KaroU regi«.

+ Iinuiinun , qua- liunc veudilionem fieri rogavit + Vodalrichi comitts -f A«Jli-

lu chi 4- Olrichi + Ratberti + Uuiloni + Hattoni + Berahtgario. ego Asaph rogs- tus »crijjsi ' .

Aua Dmnkt Cod. dij>l. Fuld. p. 38 wr. 61 nach einem Fuldaer Ckartmlar tUt 9Un Jahik. f. Ti mit der Ufher»chrift karta venditionis Imma!. Damadt «tek M Sdkmmtt Corp. tradit, Fuld. p. 30 nr. Uli mit dem Datum pridie idu kpriL s: QrtmMiir HM.

ir, d'Al». I p. j. p. 41 nr. Hl im Aimtug.

18. Alderih verkauft dem Mönch liihbald des Klosters Weissen^rg ein Oruitd- stück mit Haus innerhalb der Mauern Slraßburgs ßr 8 Unzen Silber. 780 Mo-

veviber 18 Straßbiirg.

Domino fralrc Ribbuldo monacho de monasterio, quod dicitur Uuizcnburg in

w bonore sancti Pctri construcluni, ego Aldericus vendilor vendidisse me tibi constat.

itn et vendidi iiifrn murus civitatis Argenloralinse arcale ciiin casa .snp<T{K)sita. et

ipse «reale ba|bcl| " tcrminos : ab uno latu teuet Uuicberlo et Albtiino clericus, ab

olio liilu tencl Abbo et I^ndulfus'', ab uno vcro fronte est strada publica, unde

raccepi a te in precium, sicut inter nos conplacuit atque convenit, in argento uncias 8. in ea vero ralionc ipsam rem tibi vendo vel ad ipsa casa dei dono de jure meo in jnriHU vcstram trado ntqiie transfiindo ita, ut quicquid ab bac die habeatis ad ipso niunasleriu »unctu fucere quo volueriti» liberam ac lirmisäimam iu dei nomen * perfniatis arbilrium. si quis vero. quod fieri non credo, et cetera*', slipulacione sab* nixa. actum publice in civilate Argcntoralinsc sub die 14 kalendas deoembris ao anno 13 rcgni donini noslri Caroli gloriosissinii regis. ti-stes .\lderib, llunolt, Glius eins Hilmunt, Gcrmunt, Uisalfril, Biiifrit. MiiiiKTicho. Il-rir..!.., Uundalbcrto. ego lluidulfiis scripsi et subscripsi.

W aun dem cikI. tradit. Wittttbnrg. m ."?;.., /. ■'>■ , . . i\ üamt deuellxn timgrtrogm mit der l'eberschrift : vendilio Aldorichi de pago AUsacin. qaam veodidit !C tnonnoho.

Gedruckt darau» Itei Zeu»i Tradit. Wiienb. p. U3 nr. tS3.

Ahhiirt»»ftttritK »Ur n. d] W Mtor ■••( JUIitr*mmf*itritk »Ur t.

1 Nach dem FMaer CopiaUmch dt$ Möntht$ Ehtrhard ute. XII trrUiht Imma im Otmtimtlurft mit ihrem Sohn di« oben gtmumtm ChUtr <i«M hnKfi» Bomtftu. VtrpL Dromki TrmiH, H 4Ml»f. FWrf. >p. 6.

16 788 791

19. Volo schenkt dem Kloster Fulda Güter im Elsass u. a. in der Stadt Straßhur g. 788 April 19 Schce/folsheim.

Oporlunum est unicuique, dum in liac mortali vila vivet , ubi inmortaliler perpe- lueque vivere sperat dum licet cogilare sludeat. ego in dei nomine Voto dono pro animae mese remedium seu pro pondere peccatorum meorum dono ad monasterium, & quod dicilur Fulda, quod est in honore sancli salvaloris conslruclum , uLi ipse sanctus Bonifatius corpore requiescit sacro , ubi vir venerabilis Baugulfus abba ' preesse videtur, donalumque in perpeluum esse volo hoc est in pago Alsacinse in villa Scaflolfeshaim, in Strazburga civilale, in Tuncliinashaim, im Uuigfridashaim, in Gaganhaim, in Hantscobashaim, in Ebinbaim, in Falahabu, in Alabrunnen, in lo Barru, in Hunzolfeshaim, in Ilirtunghaim , in Ilughilabaim, in Niufera et ad Scaca id est cum terris, domibus, edificiis, mancipiis, vineis, silvis, arealis, campis, pratis, pascuis. aquis aquarumque decursibus, mobilibus et immobilibus. quicquid dici vel nominari potest, totum et integrum a die presente trado alque transfundo ea ralione, ut a die presente aut, si mihi deus legilimum dederit filiuin, liceat ei redimerc cum 10 duobus uuerageldis. si hoc non fuerit , liberam in omnibus habeant supradictus abbas vel successores eius teneant potestalem. si quis vero, quod fieri non credo, si ego ipse aut aliquis de heredibus meis seu quislibet uUa opposita persona, qui contra hanc donationem a me factara venire lemptaverit aut eam infrangere voluerit, inferat cogenle fisco auri uncias 15, argenti pondera 10, et quod repetit evindicare 20 non valeat ; sed presens donatio hsec omni tempore firma et inviolata pernianeat stipulatione subnixa. actum ad Scaftolfesbaim puplice data 13 kalendas majas anno 20 regni domni imperatoris Karoli. + Voten qui hanc donationem fieri roga- uit + Theotberti + Uuinihardi + Liutharii + Ratberti + Emichoni + Thrud- harii + Ursoni + Odalrichi + Hilticari + Uuitberti + Starcolfi + Nidgarii +.

Am Dronke Cod. dipl. Fuld. p. 54 nr. 80 nach einem Ftddaer Cliartitlar des Oten Jahrh. f. 6'> mit der Ueberschrift traditio Voten de pago Alsacinse. Darnach auch bei Schanytat Corp. trad. Fuld. p. 42 nr. 84 = Grandidier Uisi. d'Als. I pr. j. p. 47 nr. 96 im Auszug.

20. Theothard iind seine Gattin Ehirsmdnd schenken dem Kloster Fulda ein 30 iiherbautes Grundstück innerhalb der Neustadt Straßburg. 791 Juni 22 Straßburg.

SacrosanctfE ecclesiae sancti Bonifatii martyris Christi, quae est constructa super fluvium Fulda, ubi ipse sanctus martyr Bonifatius sacro requiescit corpore et ubi Baufgolf abba preesse videtur, nos itaque Theotbardus et conjux mea Ebursuuind donamus pro animae nostrse remedium donatumque in perpetuum esse volumus hoc 35 est infra nova civitate arialem nostram cum casa, quae in ea stabilita est. ab uno latere habet Baldrud, ab altero latere via communis, ab una fronte habet Gotesman

26

1 Baugulf Abt von Fulda, 779—802.

701 - 801 17

et al) alia froute terra sancti I'etri de monasterio Sundalberti abbaüs >. tolum et intef^niin u die presenle donainus atque transrundemus , libcram et firmÜMiroaui in ütiiiiihiis halicatis poleslatcm. si qiiis vero, quod futurum esse uon credo, st dm ipsi vel hercdes nostri seu qiiisliliet ulln o{j[K)iiila extniriea persona, qui contra bsnc

'> duiiutiunein a nubis i'uclüia venire tciniilaverit aut iiirumperc voluerit, iram dd in- ciirrat et inrcrat fisco cogentc auri uncius 5, argenti pondera 2. actum in Straz- hiirgu civilatü publica, datum 10 kalendas Julias anno 23 regni domni Karoli regis. 4- Tlioülhardi + Khursunindn corijiigis sua, qui iianc dunationem lieri rogaverunt 4- Ilrihcliurii + Ilruüdiiunili + üloni 4- Theotuuigi 4- Egilolü 4- ThancbolG 4-

10 Uloni 4- Asaph, qui rogatus scripsit.

Au» Ih-onkx Cod. iliid. Fühl. p. M nr. 08 nach etnem FMaer Chariular de» 9Un JaMrk. f. 3'' und (/• mit der l'ebemchrifl : traditio Thcoth»rti et conjagii *jo» de ßtnxbarg. Uanutch (tuch bei Hchannat Corp. trad. Vuld. p. 47 nr. 95 sa (fnmdiiUfr üiM. ät l'igl. de Sinub. II p. j. p. 144 nr. m).

I"- 21. Theothard schenkt für das Seelenheil Adalharts dem Kloster Fulda ei»

iiberbavles Omndsliick innerhalb der Neustadt Slraßburg und Ländereien der Mark Ileidolshe'm. 801 Juni 27 Straßburg.

SacrosanctiE ecclesiiB sancti Bonifalii, quas est constructa super lluvium Fulda, ubi ipse niartyr sacro rcquiescit corpore, ubi in dei nomine Baugolfus abba preease

vo vitlt'tur, ogü itaque Tbeolhardus dono pro reoiediuin .\datbarti donatumque in perpe* luuiii esse volo hoc est infra nova civilale Argentoraliuse ariale unum cum rasa, quai supra ipsani arialom slabilita est. ab uno lalerc terra sancti Nazarii', ab alio lalere terra sancli Mauricii^, ab uno fronte terra sanctns Mariie, ab alio fronte terra sancti Stcphani^4-- et in marcu Ilaidulfushaim ariale unum, ab uno latere terra

vj saucliP Maria-, et tcrrit! aralurin» juriiale unum. ea ratione a die presente trado atque (rausl'undu, ut ipsa casa dei vei congregatio illa biec omnia tcneani atqoe possideant et, quicquid exinde facere voluerint, libcram in omnibus babeant potes- talom. si quis vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse, quod absil, %'el bere- des niei seu qnislibet ulla opposita persona exlrauea, qui contra hanc donationem

:>" a me faclaui venire lemplaveril aut eam infrangere voluerit, tunc inferat vobis cogeute fisco auri uncias 5, argenti pondera siniililcr, et quod re^wlit eviudicare uon valeal; sed prcsens donatio biec omni tempore firraa et inviolata pemianeal stipa- laliuue subiiixa. actum in Strazburga civilate publice, data 5 kalendas Julias

anno 3;5 (iaruli regis. 4- Tbeolharti, qui baue donationem fieri rogavii 4- Uuolfberti

85 Nach Grnndidirr 1. r. not. x I.aiul de» dem heiluttn Trtru» ynifi/ilrn A'/<>*fci< .M-'fn M.ntifr.

dem $eit TM SiouMbrrt, noch Aitulern Suminibert, tdi Abt ivrftund.

* Nach (irundidirr l. c. not. e der Abtei Lor$A fthOhga Luti; dtr cod. äipL lyiu,m)Mm <kO>.i:i indeß keine Straßhurger Ursitrungen.

s Nach Grtmdidier l c. mt. a dem Khtler Etir^iimmamUtr bti SMtttttaH Jn^Uriy.

* Wold Grundl>e.oite der Siraßburger CuthedmlkirclM fimd Jk» St. SligikmiUltItn. Cfr. t\. Schmidt Hi»t. du cliiip. de s. TItom. p. ätiU.

S

18 801 831

+ Berahtradi + Hruodolahi + Uuolfliardi + Sigiberli + Sigoni + Hartnodi +. ego Asaph rogatus scripsi et teslibus firmavi 4--

Aus Dronke Cod. dipl. Fuld. p. 97 nr. 171 nach eitlem Fuldaer Cluirtular des 9ten Jahrh. f. 5'» mit der Ueberschrift traditio Theotharti pro Adalharte de Alsacinse. Darnach auch bei Schannat Corp. trad. Fuld. p. 75 nr. 153 = Grandidier Hist. de l'egl. de Stra-sb. II p. j. p. 145 nr. 81.

22. illudouuicus imperalor ab Adaloch Argentoralcusis sivc Stratburgensis ecclesiae in honore sanctfe Maria? conslructfe episcopo rogalus, ul oblatam sibi auc- torilatetn Karoli regis confirmaret, prfecipit, ut prsdicla ecclesia locellum Slillam a longo tempore per confirmationes regum possessura deinceps absque uUius impedi- lo mento teneat atque possideat. «cum pelilionibus servorum dei justis». Durandus diaconus ad vicem Ilelisachar recognovit et subscripsit. data 5 kalendas septembris anno 3 imperii, indictione 10. actum Aquisgrani palatip regio. [816] Augusl 28 Aachen.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 4 or. mb. c. sig. int. subt. impr. delapso. 15

Gedruckt ebendarnach Gallia christ. V instr. p. 463 nr. 4; Schfipflin Ah. dipl. I, 65 nr. 81

(a. 817) mit Facsim. (auch bei Kopp Pal. crit. I, 387 tob. 3) = Schöitemann Cod. f.

pract. Dipilom I, 43; Grandidier Hist. de l'egl. de Strasb. II p. j, p. 165 nr. 91 (a. 817)

Migne CIV, 1073; Bresslau Dipl. Cent. p. 152. Böhmer Reg. Kard. nr. 385;

Sichel Acta Kard. L nr. 95. 90

23. Kaiser Ludwig bestätigt auf Bitten des Bischofs Bernald von Straßburg das von Karl d. Gr. den Angehörigen der Straßburger Kirche ertheilte Zollpri- vileg. 831 Juni 0 Ingelheim.

(G.) : In nomine domini dei el salvatoris nostri Jesu Christi. Illudouuicus divina ordinanle provideutia imperalor augustus. nolum igitur esse volumus oranibus fide- 25 libus nostris praesentibus ; scilicet et futuris, quia vir venerabilis Bernaldus Straz- burgensis episcopus adiens serenilatem culminis nostri obtulit obtutibus* nostris quandara pnBceplionis auctoritatem '' domni et genitoris nostri Karoli praestantissimi augusti', in qua continebatur, quod idem domnus et geuitor noster Karolus pro semolumento •= animfe suae eidem Slrazburgensi ecclesise concessisset, rtt^, wbicum- so que per civitales vel vicos, castella aut trejectus vel portus excepto Queulouuico, Dorestato atque Clusas homines memorate ecclesife navigio aut terreno id est cum carris et saumariis negoliandi gralia irent et redirent, nullum teloneum quisquam rei publice administrator ab eis exigeret. pro firmitalis namque studio petiit idem Bernaldus venerabilis episcopus, ut paternae auctoritati hanc nostram superaddere- 35 mus auctoritatem. cujus pelitioni libentissime annuimus et hunc nostrae auctorilatis

a) B nostri oblutibus von gleicher Hand auf Rasur. b) B auctoritatatem. c) B temoluinemto. d) Die drei Buckstaben durch Fallenbruch des Perjamenit vermischt.

l Cfr. nr. 15.

831 - 846 19

princcpliiin fieri jussimus, per cpiod ornnihiis comilibus, vicariis, ceDteoMiis Tel üiiuiibtis rem publicum (idmiriistrnnlilius seu cunctis fidelibus no»tm pnecipimos, ul ntillii.s veslnim de n-liiis, qiiHH navigio aul* /«Treiio id e«t cum carris et uomariii p(;r regua deu pro])ilio iiustra IiomiiicH eju.sdfm Struzburgensb eoclesüe oegotiendi

:• gralia diixcritit, iil)i('iim({tic acccssum habucrint, nullum teloneum aal ripaticum aut purtalicum aut pontoticum aut salutalicum out cespitalicum aut rotaticum aut ceoa- licum aut pastionem aut laudaticum aut trabaticum aut pulvcraticutn aut uUuin üC(uirsiim vcl ullum (cnstiiii aul tillam reddibitiüiicm nccipore vel exactare audcat aut liuiiiiiiilius, (iiii eudciii luercimonia pni-vidt-tit , uUain inquietndiiiem aut impedi-

10 meiilum facere pni'sumat. sed liccat eis per hanc nostram auclorilatem, cum Dari» bus et cetcris vebiculis abque iiliius contrarietate vel impedimeuto per univenum imiMTiiim noHtnnn, nbicMiinquc eis nen-ssc fuerit, lÜKTe et wcure ii 'lire et,

si alicpias moros in qiiolibel lüco fecerint aut mcrcati fuerint vol vn. .. ' «lihil ab eis prorsus, ut dictum est, lelonei exigalur. et ut liwc aucloritas iuvi . et

15 inconvulsom obtineat linnitatcm , sigillo nostro subter eam jussimus sigillare. (C.) liiriiiinmaris notarius ad vicem Fridupi.si rccopnovi et v " W-)

Dalu 8 idns jiini.is anno Clirislo propilio 18 imperii domni lii. 1.4. /...■.. . jM4-.-.iini aiignsli, inditlione 9. actum Ingelinbeim palalio regio; in dei nomine feliciter amen.

n au» Straßl). Bei.-A. Q nr. 6 or. mb. c. »ig. int. »übt. impr. ddetpio mit dtr ■S) von Kenig spätrer Ilniid de tclonco.

Gedniekt ebendarau» lAiguiUe )>r. p. 19; GaBia chrt'.i. l ...-/r. p. 463 mr. S =

VI, 573 nr. 170; SehOpßin AI», dipl. I, 74 nr. 03; Grandidier Uisi. J* fifi Striub. II p. 3. p. 195 nr. 104 Levrault E*»ai mr fane. momm. de Sinub. p. 407 nr. 11. LOhmer lieg. Karoi. nr. 415; Sickei Acta KanA. L nr. 3ti7.

IB 24. Illolharius imperator Ratholdo Slrazburgensis ccciesis episcopo supplicante

pra'ct'plum genitoris sui Ludovioi imperaloris sibi oblatum , quo bominea ecclesia; Argcnloralensis ab omnibus vcctigalibus immunes dedarabautur (ar. ^3), conßrmat iisdem fere verbis. « si saccrdotum ac servorum dei ». Eichardus ad vicem Agil- mari rocognovil. data 4 kalendas augusti anno imperii 21, indictione 3'. actum

Au» Grandidier llist. de Vriß. de Stratb. II p. j. p. 313 nr. 114 nach einer jeltt twfenwii Abtchrift de» ütraßb. bmehoji. A. Bijhmtr Reg. Karvt. nr. W9.

25. Kaiser Lothar bestätigt auf Bitten der Aebtissin Basilla dem Prauenkloiter St. Stephan zu Straßburff die Immunität und schenkt demselben :\rSlf im BUt*$, 85 der Ortenau und dem Breisgau gelegene Uöfr ^ ''■ "• '' Straübur?

(C.) ; In noiniiio doniini iiostri Josu Cliiisli dei aclcini 1 ' na omuianu' piv-

vidi'iiti.'i iii|ii'r:iti>i' :iii|;(isius. iiiiii ]H<liti(>iiiliu.s t* servorum dci , ii'jnaliiKhwa dwau

•) Di* tt*f ButktUA*» ittrtk *M XmA Ptrftmtml t*rmtktrt. kj B (wtiooili««.

1 ...

20 845

cultus amore favemus, superni muneris donum nobis a domino inperliri minime diffidimus. igitur omnium fidelium sanct§ dei §clesi§ ^ et nostrorum presentium videlicet et fulurorum conperiat industria, qualiter dilecta cognata nostra venerabilis sanclimonialis et abbatissa sancti protbomartiris •> Stephan! Basilla <= in ambitu infra muros Argentorato majestatem nostram adiit ofierens obtutibus nostris auctoritates ^ et munimina cartarum illustris paren- 5 telg nostre progenitoris ducis Adalberti, qui fundavit jam dictum locum in parte su§ here- ditatis, qug sibi pertinuit inter ruinas veteris Argentorati, pro oportunilate solitudinis et juxta fluentis Brusci fluvii et dotavit eum prediis suis large pro remedio animg su^ et parentum suorum ibidem adtributis et Atalam sacratissimam virginem abbatissam presidere ordinavit. et quemadmodum in eisdem insertum continebatur auctoritatibus, eundem locum per präg- lo maticam regia Cbilderici constitutionem prerogativa emunitatis libertale conmuniri inpetravit, ita dumtaxat, ut, salva per omnia reverentia sacrosancti antistitis, in cujus consistit territorio, nuUus judex publicus vel quislibet ex judiciaria potestate in loca vel agros seu reliquas pos- sessiones, quas in quibusUbet pagis vel territoriis possidebat, nisi defensor, quem ipsius loci congregatio et abbatissa voluntarie a palacio inpetraverit, audeat ingredi ad causas audiendas, vel freda aut tributa exigenda, vel colonos vel fiscalinos «^ bomines ullo malo molestare. bis itaque ita pertraclalis et merilis piorum votorum in vita futura conpensatis, talis munificentig expertem me futurum perhorrui et pi§ peticioni prefatg cognate nostr§ . . .' facilem prebui auditum. et sicut rogavit, facta antecessorum meorum scriptis et preceptis confirmavi et cor- roboravi et constituciones ordinem rememorando renovavi, ut videlicet ibidem permaneat certus 20 numerus quatuor canonicorum sacerdotum, ex quibus liceat idoneum ecbonemuni, cum opus fuerit, accipere, et triginta sorores ad ministeria claustri peragenda cum rongruis ministris et edituis intus et foris digne et fideliler minislrantibus. proinde vero eisdem confirmatis, hortatu et rogatu atque favore voluntario dilectissimg conjugis inperatricis augusl§ Hyrmin- gardis, coUecta utriusque manu, stibulatione ßrma, donatione legitima tradidimus jam sepe- 25 dicto loco sancti Stepbani protbomartiris ad Stipendium fralrum canonicorum et sanctimo- nialium K deo ibidem famulantium duodecim nominatas et dominicas curtes cum omnibus appendiciis suis et justiciis suis nobis in eis constitutis, videlicet basilicis, capellis, villis, vicis et antea tradita confirmavimus tarn infra muros Argentoracenses quam in pagis. infra muros basilicam sanctg crucis ; cum silvis, terminis et decimis Botbebür et campis, pratis, 30 pascuis, conpascuis, aquis aquarumque decursibus et piscationibus et utriusque rip§ liloribus juxta vel infra aut circa villam Skitingsdtböhel, cultis vel incultis, quesitis et inquesitis, qui- buslibet vel usibus vel questibus aptis, servis, ancellis, colonis, fiscal ibus ^ , silvis, insulis, exitibus et reditibus et banno et cyppo. in pago Alsacinda Wanga cum suis appendiciis, campis, silvis, vinetis, rivis eorumque decursibus cunctisque justiciis. Otbenhen, Nunnenwilre, Gundeneswilre in pago Martinhauga cum supradicto jure de Botbebür et Skitingsdtbuel. in pago Prisgaudi Munzinga villa cum suis appensibus, basilica, vicis, terminis, decimis, campis, silvis, pratis, pascuis, conpascuis, cultis, incultis, quesitis, inquirendis, mancipiis, servis et ancillis, colonis et fiscalinis tarn de equestre quam pedestre ordine, banno vel cyppo, marcato et omnibus justiciis > sicut ceteri meliores. eis Renum juxta fluvium YUa noncupante Egeshein, 40 Wibilesbein in simili jure, sicut cetera supradicfa, basilica, terminis usque ad fines Yllekiriche et Ryno et supra et inferius piscatum. in Bosenhen dominicam curtem, capellam et deci-

a) Unter den e in sancte und eclesia ein oben offnes a. b) B prothomatiris. c) Der Name durch mehrere Striche corrumpirt, B in R verwandelt, ebenso das erste a in u, hinter den beiden 1 ein d eingeschoben, lieber die rei-schiedenen Lesungen tgl. Grandidier l. c. not. a. ä.) B aucoritates. 45 e] B ficalinos. f) Lüche von i 8 Buchstaben, nohl Basille tu ergänzen. g) B sanctimonia- num. h) B ficalibus. i) B justiis.

846 847

91

miiiii . " cum Halica U'm et «uw apcnnibu«. fi[iiii)ii (curt«] ^ ad hunimurk ooneya-

naiiilii (tcNlinaviii>u8 cum suifi apcnnibuii Lumanihein, Lupolheaheti. aed ut prdaU oepla aortni liiiHilla i* .ililmtiMHn i>juhi|U(! in ciNlfiii \tica aucccNlricM jura et comÜtMcionai aibi ab iaido pnik'maticc ot canoiiii«! ccititrnilitnN (|ui<-l(! et inconvulae in parpettiiun poaridaat «t nUinaal^

& hör, cmuiiitali.i edictum ficri juiwimuit. in quo precipimua et conflnnamu«, ut nullu« juili'X vr>l (|uilili<;t ex judiciaria |M)ti>Ntal(< vol aliquii) hnminum audcat <> alirpia |vt'l|" alicujus conccHsioiu! vt^l JuHHiono aliquaü coruiii urckitlax, (lowMjauoiMa vd qnaalÜMt iiivatloro vel aliquo mtMlo iiiolcstaro. ncc ali(|uiM duiTCjuioruin inporalomn aM n iioxtram conNtitutionom vaieat inmutarc, nisi qu<Ml ahitit ronsulliti Hummi« aeleafaa priodpibM

ii) al<|iii! r)>|{iii (idcliliuH pro aliqiia cvidriitissiina fi chatolida principibaa >*p*Hff eogniia neew» Hilali; vel utiliiati? i>iil)licc p<>r aliaiii aurlorita(<;m in melioran atatam reAMmietar. ai «pria vcro contra hanc nostram auctoritatem venire tcmptaveril, predido loco trifnnta libras arKvnti exntninuli exHolvero et fiMco lejfio totidom auri purinNimi co|;atur. et ut hoc prec4^

tum iiiviolahilom et ratnm linlxvit flrmilatcm, manu prnpria Hubler illud liriii.>.>.ii'i^ A anuh

nosiri inprcMHionc fii(;illari juNüimus.

Dat^i idufl mnji nnno Clirislo propicio impcrii domni HIolhahi et in Krancia 6, indie» lionc 8. ncliim |iiililir)> in palatio rei^io Ai-);pntnraco, cum iremua in Italiam ; fclicilcr amen. Si^^num lilolliarii sorcriissimi nu|;usli | (M.) : Rinadufl notarius . . . ' rcco((novi et cohfirmavi ;

■£,

Ji (iKx .'■Inihli. Ui. ■.-.[. 11 faHC. 2(>lll royj. ;»/■ -.. .\ / /

l'tnjiwiinls und eilt Loch ilemielhrn in 'I' r w'. ;/. //i.'.. / einm rrnit. Sirijrh. Klien tlort auch >;7' "" uiul lin grquetmht, iihrr nicht hltm wie Fickrr lUiti. . I'rk. II. V't liuum fiir da» Sch]u»ni>rotixroll mehr lilirh. ]>• , xnnern Verdachtmgrüiulfn eine FäUchumi des lli' , beschreibun^ von nr. 61.

»)

»

Otdruckt darnach bei Guittimtm De epüc. Ärgtnt. p. 36 = TcHttel Hittor. Vimdic. »pp. p. 96 = Kccnrd (hrig. Hah>h. proli. nr. 7 = Brlhomme Uift. Mtdiami Mon. p. ti = Lünig XVII, 807 nr. 4 r^ liimqurt VIII, 383 nr. 34; Schiller Kömtgth. 8. UT; Laguillr pr. p. 4; Sthöpfiin Ah. dipl. I, 81, nr. 101 wut FaetimiU lab. 10; OrmiMtr Ilisl. de l'egl. de Slriub. II p. j. p. 333 nr. HS. Herrgott Genetd. Habtb. II, M nr. 60 nach einer Copie einen CmUs der Wiener Bibliotk. OaBia chrüt. V iMtr. p. 463 nr. 7 nach einer schlechten Coitie. Böhmer Reg. Kant. nr. 69t. Vom Sh^ipf Beichak. I, 1, 68 aln rerdiichtig Ixsrirhnel. Vnn Bettberg II, 7^. FruHrirh II, Sit mmd Hegel D. Si-Chrnn. VIII, Allg. Kinl. S. 9 aU MwMnideMif toKtM; «m MMkminr m ilen Wiener tiittungsb. 1877 S. 518 mit Hecht aU FHttk\m§ mrwarft».

26. Rabamis Maiinis nrchiepisoopiis Mogtmlinus saoclis fratribus. qui in ecde sia Argonlnriw civilulis sunt coruinquc cborepiscopo inlcrroganlibus, qualis poeni tcntia bomini inccstuo.so et ])arricidnQ imiwnenda sit, respondet. sibi jastnm

4U

i) LttU T«n $—10 Bthtutit». bj Ua» 4—« AmAmIm. ^ jnWWb 4ank SkiOt pirl. d) B audM. a) UtU Mn <— 4 AmAm^m. tj läti* mm <— «t .

' l'rlicr diese t'ormei und Wir hnmttntimg arr prinrt^x cm «w,wr MMk fWyi. fwMtt

füristcmUind S. 43.

22 847 856

videri, quod abrenuntiet nefandus ille homo sseculo et jugi poenitentise operam del Omnibus diebus vitse suje. «nuper ad nos litterae». [nack 847.]

Aus F. Kitnstmann Hrabanus Maurus S. 213 nach einer Freisinger Handschrift des 9ten Jahrh.; Wasserschieben Beitr. z. Gesch. der Vorgratian. Kirchetirechfsq. S. 29 tind 164 nach einer Wolfenhiittler Handschrift des lOten Jahrh. Will lieg. d. Erzhisch. v. 5 Mainz VI, 3. Wegen des Hintceises auf Cancm XX der Mainzer Synodalbeschlüsse von 647 nach diesem Jahre zu datiren.

27. König Ludwig der Deutsche lestätigt auf Bitte des Bischofs Raiold von Straßhurg die von seinen Vorfahren der Kirche der heiligen Maria zu Straßburg ertheilte Immunität. 856 März 30 Franhfurt. 10

In nomine sanclao et individiiic trinitatis. Hludouuicus divina favente gratia rex. si Jibe- ralitatis nostra; munere locis deo dicatis quidclam confcrimus Leneficii et necessilates eccle- siasiicas per » adpetitiones sacerdotum nostro relevamus juvamine atque imperiali ^ tuemur munimine, id c nobis et ad mortalem vitam temporalitcr transigendam et ad a-ternam feli- citer obtinendam profuturum esse, liquido credimus. proinde noverit omnium ^ nostiorum 15 tarn pra;sentium quam« futurorum solertia, quia vir venerabiiis Rutulfus' episcopus Argen- toratensis sive Strasburgensis ' nostram adiens pra^sentiam delulit obtutibus nostris auctorita- tem immunitatis domni et genitoris nostri Hludouuici bona; memoria; piissimi augusti, in qua continebatur insertum, quod non solum idem genitor noster, verum etiam prai-decessores ejus reges videlicet Francorum sedem ecclesiai sancta; Maria; semper virginis, in cujus amore jo et honore ipsa dicata est ecclesia, sub suo nomine et defensione cum monasteriis et cellulis sibi subjectis et rebus vel hominibus ad eam pertincntibus vel aspicientibus tarn infra civita- tem quam foras consistere fecerant, et eorum immunitatum auctoritatibus hactenus ab inquie- tudine judiciaria; potestatis eadem munita atque defensa fuisset ecclesia. sed pro rei firmitate postulavit prsefatus Gratulfuse episcopus, ut paternum scu pnt'decessorum nostrorum reg^m 25 morem sequentes hujusmodi nostraj immunitatis praceptum ob amorem dei et reverentiam ipsius sancti loci circa ipsam ecclesiam fieri censeremus. cujus petitionibus adsensum pra2- buimus et hoc nostra; emunitatis pricceptum erga ipsam ecclesiam immunitatis atque tuitionis gratia pro divini cultus amore et anima; nostra; remedio fieri decrevimus. per quod pra-ci- pimus atque jubemus, ut nullus judex publicus vel quislibet ex judiciaria potestate in eccle- 30 sias aut loca vel agros seu reliquas possessiones , quas moderno tempore in quibuslibet pagis vel territoriis infra ditionem imperii nostri juste et legaliter memorata tenet vel possidet ecclesia, vel ea, qua; deinceps in jure ipsius ecclesia; voluerit divina potestas ^ augeri, ad causas' audiendas, vel freda aut tributaJ exigenda, aut mansiones vel paratas faciendas, aut fidcjussores tollendos, aut homines ipsius ecclesia; tam ingenuos quam et senos super terram as ipsius commanentes injuste distringendos nullasque rcdibitiones aut inlicitas occasiones requi- rendas nostris vel futuris temporibus ingrcdi audeat, nee ea, qua; super ^ memorata sunt, penitus exigere pra;sumat. sed liceat memorato pra;suli suisque successoribus, res pra'dicta;

a) Grandidier om. per. b) Orandidier regali. c] B und C et. d) Grandidier add. (idelium.

e) Grandidier add. et. f) Grandidier Ratolphus C Rudulphus. g) C Rudolphus. Grandidier 40 Ratolphus. h) Grandidier pietas. i) Grandidier add. judiciario more. j) Grandidier telonea. k) Grandidier supra.

Batold (Batdf), Biscliof von Straßburg, 840 S74.

866 0

eccle«im cum omniltuH «ibi »uhjcctiii et rebiu vel liorninihaa ad m icpidaitibtu Vfll tihuH Nub tuitioniH alquc iinmunilatis notttni! defenitionc, remoU loliun judiciarÜB potcatalH irii|iii(;tu<lirio, i]uiel(> online ■* (Kimiilcrc et iiontro Kilolitvr parere imperio alque pro tat<! iioHtra '< i'onjUKix ac pruliN tiuu eliain totiuM iinpcrii a deo nobia ceilali H tjm ■• liHi.irna niixtiiationu |h;i- iinrnenMurn (tunxcrvanili una cum clero «t popalo aibi awljartp iminünHam ciemeiitiam juKitor cxorare. et quicquid de pnpfaUe rebua eecleti» joa Sai |ii)li>rnt, in inti>i;ruiii ciilüin coni-eHsiuiUH ccclesiia' ', milictet perpatOO tompor» «i ad (liiiii (lui Kervitiuin aii^MiiuntMin et Hupplemcntum (ial. Iianc iUqiM anetoritataan, at in (iei nomine obtineat vigorem <= et a lidelibiu aancts dei ecciwiw et Doatria veriai II) (jue civilattir, manu proinia »uhterlirmavirnuii et anuli nontri impreaaioiM aignari joanoMa.

Signum '1 (M.) Illuduuuici KcroniH.iinii regig*.

Data '.i kiilenilas aprilis anno Christo propitio 23' Hludouuici aereniaaiiBi regia in orienlali Francia, indictione 4. actum Franclienfurt palatio regio; in dei nomine fuiliciter amen.

B aut Straßb. Bu.-A. 0 tue. 376 cop. charl. »te. XV t.

'" C coli. ibid. cop. cluirt. nee. XVII.

Gedruckt aus kUtner bei UtguilU pr. p. 3t = Bouquet VIII, 418; SM^Um AU. üfL 1, 87 nr. 107. Orandiditr Hmt. de Cegl. de Stnub. II p. j. p. 913 NT. J15 «S tftfnifk» tabul. episcop. Tabern. (»lt.), deuen abieeiehcntU Letartem apttieO m rfcr DaHnmfttiSi vhM wiUkürliche Correcluren lind. Böhmer Beg. Karal. nr. 775. Sdkm Eeatrd Comm.

90 de reb. Franc, orirnt. II, 449 und Ilrumann Comm. de re diplom. imper. II, 44 mmd

339 hegten Bedenken über dir Aechtheit der Urkunde, die Sickel Beitr. t. Dipl. I, 38 iowohl für H4t wie HM gämlich verwirft, nicH blot der dtnmok»gi»ckem Vrrttimm§, tmmiern auch de» anormiden VrotoedB» wegen, ebenso Hegel D. St-Chnn. VIII, AB§. Eint. S. 14 not. 4.

■r. 28. A'ö'ni// Ludirit/ der Deulsche besliiligt auf Bitten der Aebtissin Basilla du

dem Fniuenklosler St. Stephan zu Straßbnrg von seinen Vorfairen ertkeilie Immur nität. Sßfi Sqüember 12 Straßhnrfj.

\y>.)\ lii iiMiiiine snnclv' et iniüviiluc trinilatis. liliMl.-wirii-i lav.iii. litatis noslrQ niuneru Iwis deo dicatis nlii|uid roiiferiinuH iHrnolicii d n- , : '

30 per pclirioncs rcligiosaruni pcrsonarum relevamus muniminc atquc imperiiwo tuemur juvamine, id nobis et ail mortalem vilam temporaliter pcraifendam et ad a.>ternam « feliciler adipis- ccndani proruturum essu liquido confidimus. ex quo noveril omnium tidelium noslronim tam presentium quam fulurorum sollers discrclio, quod nobilin atquc vcnerabilis sanctimonialis abbati.<*sa üasilla sancti Stepliani infra muros ArgcnloratensoD sivc Strazlmrc nostram

K niat;)'.staloin pivsentavil olitiitilxis nostris autorabile» cmunilates (irmites predeoeaaomm trorum re^uin et iiii|><.>raloruiu, qualiter predirtus locus sancti Slophani a dooe Alberto ftin- datus erat, et per constitucioncm Chylderici regia cmunitatus et per Pipinum m^^jordomum locupletatus et munitus crcsccbat, et |km' munificentiam Clotliarii imiwratoris primi et coqiagia Yrmon^ai-dis dilntus et corrolwratus i>ollebat, ac domum etiam auctoritatcm dooini et feni-

40 «) i^ N. C qui at online. \>] B : C aoaln». c) Qe—tMer ftmtmwi. d) Otgididitr edJ.

domni. •) OramtiJite aJJ. AJutcotliu diacoQos ad vicaa OrioMldi lacegiwn r* Or^rnJÜMr 8 regni. g) B nternim.

1 Bit hierher fait wörüieh «*ek mi( der ' iformel nr. 91 bei R de Botitre Bee. §httr, ät»

form. I, 37 deckend. VergL Sickei Beitr. m. i- i^—M.

24 85 6

toris nostri Hlödewici bong memoria piissimi augusti, in qua continebatur insertum, quod non solum idem genitor noster, verum etiam predecessores ejus reges videlicet Froamchorum aput locum indictum bealo Stephano et congregacioni canonicorum quatuor sacerdolum et sanctimonialium triginta cum necessariis ministris dedicatum sub suo munimine ac defensione cum Omnibus sibi subpertinentibus tam mancipiis quam prgdiis, tarn infra civitatem quam 5 foris constitutis, eorum inmunitatum auctoritafibus liactcnus ab inquietudine totius judiciarig potestatis eadem munita et defensa fuisset abbacia. pro bujus itaque rei firmitate exoravit pre- dicta abbatissa Bassilla, ut paternam seu predecessorum nostrorum regum clementiam sequendo hujuscemodi nostrg emunitatis pr^ceptionem ob amorem Christi et reverentiam sancti loci circa idem monasterium fieri censeremus. cujus postulationibus facilem tribuimus 10 assensionem et banc nostrg magestatis pagiiiam erga ipsum locum inmunitatis et tuicionis causa pro divini cultus amore et animg nostrg remedio fieri decrevimus. per quod precepimus atque jubemus, ut, salvo per omnia honore sui sacrosancti presulis, nullus judex publicus vel quislibet ex judiciaria potestate in personas vel gclajsias vel oratoria aut loca aut agros vel quascunque reliquas possessiones, quas ab antiquo vel moderno tempore in quibuslibel 15 territoriis vel pagis vel comitatibus infra dicionem nostram juste et legaliter memorata tenet vel possidet abbatia, vel ea, qu§ postmodum in jure ipsius monasterii voluerit divina pietas augere, ad causas audiendas, vel fieda vel tributa vel tlielonea exigemla, aut mansiones vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos, aut homines ipsius ^clEEsi© tarn ingenuos quam servos super terram ipsius conmorantes injusle distringendos, nullas redibitiones aut illicitas 20 occasiones requirendas, nostris vel futuris temporibus ingredi audeat, nee ea, qug supra memorata sunt, penitus exigere non presumat. sed liceat memorate abbatiss^ suisque succes- tricibus auctorilate episcopali et dispensatione illius, quem de numero fratrum ipsius loci constituerit echonomum, ipsam sedem cum omnibus sibi subjectis et rebus vel hominibus ad se pertinentibus sub tuitionis atque emunitionis nostr^ defensione, remola totius judiciarig a potestatis inquietudine, quieto ordine possidere et pro nostro fideliter deum exorare imperio et incolomitate nostra et conjugis atque prolis. nee liceat alicui sub pretextu advocatorie occasionis sibi vel in hominibus vel quibuslibet rebus vel possessionibus eorum aliquod jus vendicare, nisi quem pro aliqua, sicut aliquando fieri evenit, necessitate ipsa abbatissa cum congregationis voto per consilium antistitis aput palatium expostulaverit, qui nee palemundum * 30 vel aliquas exactiones exercere presumat. si quis vero temerarius contra hanc nostrg con- stitutionis auctorilates venire pretemptaverit, prgdicte ajcla^sig quinque libras auri fiscoque regio decem auri purissimi persolvere cogatur et insuper offensam regiam incurrat. ut autem hgc auctoritas pleniorem in dei nomine vigorem obtineat et a fidehbus sanct^ dei Kcla-sig et nostris verius et cercius perpetuo tempore credatur, propria manu subterfirmavimus et 35 anuli nostri inpressione signari jussimus.

Data 2 idus septembris anno Christo propicio 23 domni Hlödewici serenissimi regis in Alsatia, indictione 4. acta Sirazburc palatio regio; in dei nomine feliciter amen.

Signum (M.) Hlödewici serenissimi regis.

Otgarius ad vicem Grimoldi archicancellarii recognovit. *>

B aus Straßb. Bez.-Ä. H fasc. 2610 cop. mb. sec. XI. Das Feld des unten aufgedrückten Siegels kaum mehr erkennbar, sclieint einen Kopf en face zu zeigen. Die verlängerte Schrift nur bis zur Hälfte der ersten Zeile, das Felden derselben in der Signums- und

1 Unbekannt, dem Zusammenhang nach eine Abgabe bezeichnend. Grandidier 1. c. p. 345 not. n ver- 45 muthet eine Verwechslung mit parafredus.

856 871 »

liecogniliontzfilr, ila» liickrulmfle, eritärmtielu Mnutgramm werden ohfttdUn tom 4tm niiormiilni J'roloroll iilleiit Kclum du- El int leie nr. 3i eine Fil-

Kihuiiij diu Ulm Jitlirh. Verijl. die nr. 'il.

(Jfdruckt darnach bei OuilUman JM tptK. Ärgtnt. p. 3:i - Cimriitff Ceiu. difH. IahAhi.

:, jß. :iO Trillitl llixt. Viiulit. a]i]i. ji. Un l.iiniij XVIl, -- Ikmqmet

VI 11, fJO tir. :i ; Sthiltrr Konitinh. S. 47h Ijiard Orii/ . i'ib. nr. « =

Ilnimann CiimmnU. dt rt dijil. II, .77/; Srhopßin AU. dipt. I, 4H nr. (i76 mit Vmf Kimik iab. l:,'; Urandiditr Ui»t. de l'tgl. de Straub. II p. j. p. :i43 nr. 1:17. Herrgott Ocneid. Jlabub. 11, 34 nr. ti7 nach einer Copie eine» Codex der Witwer UiUititk. =

III Würdlimn Mnnant. I'alat. IV, r,5. ~ Mhmer Krg. Knrtil. nr. TtH. AU »rdäcktif

Hchon r<m Mabdlon Amial. ord. *. litntd. III, 54 btttichnrt : cxomplar, qnod nobia pro niitliciiUco iioii hubutiir vitioHo iii;;illo appoHito, ferner toH Kccard Comm. de rtb. I-'riinc. Orient. II, -l-/.'^, i/i aiisfuhrtiilirrtr Wri\r mn llrumnnn f'nmmml. de re dipl. IJ, i'i'7, dem Mich Si<M Ileilr. t. I/iiil. I, "i'i '■ i /. c. nimmt Inlerpola-

1.' tionrn und Henitratiim im Uten Juhrh. an, In 11, 1^ «-. Ute dia»erl.

verwirft al» iinäclU, ebenno Iluhmer l. c. und Stumpf Heich*k. I, 1, 09.

29. In einer Sche7ihun(/surkunde eines gexcissen Ruadini für Kloster Weit$e%- bürg iil)i Joiiitnis Griinoldiis ohha j)rccs.si> ' vidoUir : actum publice in civilate Ölruzlnirg. lesles : Huudini, Olrili, Huo, Güzbrahl, Uruaul, Folral, Regiiil>crt, ■* Benedict, Geilo. ego Uuenilo scripsi et subscripsi. ^Ii3-8GI\ Slraßburff.

W au« detn cod. tradit. Wizenburg. zu Si>eier ron der ernten lland desieUien genchrieben mt

dir Urbemchrifl traditio <|uam freit Knadini de pajfo Alisacinse. Gedruckt daraus bei Xeusn Tradit. Wieenb. p. 1!)5 nr. 1117.

30. Bischof Ratold schenkt den li rüdern der Straßhurger Kirche für </t,. ...y- ä.") liehen Unterhalt einen Hof in Geispoltzheim , dessen Leistungen an dcH Vogt er genau regelt. 871 Straßöurg.

In nomine sanctu; et individuic Irinilatis. lUtoldus divina favenle dementia ArgenUnentM cpiscopu.s. notum sit omnibus ecclesia« dci nostri(|ue fidolilius, qualiter ego RatulJus ArKen- tinensis cpiscopus pro ainore dei cjusquc pise (ffnilricis Maria; ad communem fralnim

an Aigenlinonsiiim utilitalcm curtim (pi.uidam nostri juris in villa, qu» dicitur Geisliodenlieim, sitam cum omnibu.s ad iilam jure perlinentiims id est familia utriusque sexus, a<diQciis, njrris, pratis, pascui.s, silvis, aquia a<piarumvo dwursilms, molis, molendinis, vineti«, nis et iiiviis, piscationibus, mobilibus et innnobilibus porjtetuo possidendam tradidi eotlem jure, quo eam Imna- memoria- I)ap'l)ertus rex occie.sia^ Aivenlinensi dwiit et ejfo et anlecc«sore« in«

as hactenuB posacilimus. iliud etiam intimnndum censuimus, ul nullus nisi consenlientibus el conlaudantiliu.s piivtati l»K-i ranonicis cidem curti conslitualur ailvix'atus ; constitutum autem noniii!<i ccrlis el Ic^'ilimis tribus plaritis iliuc venii^e el maiisioiiem facere ilcliet, nisi pnp» |V).situs loci iibu.s pro certa causa euni invitavcrit. in duobus autem placitis luinno ronlirmatis bicmab scilici't et pascali pra'potiilus ei minislrare delK't id est unum ' m jwrcinum

40 in uno<|U(H|u<' placito, situlas vini duas, nial(h-as frumenti i, avena» '-! ;.,ili.<« mensursp.

in lerlio aulem id est autumpnali placilo famiba pra-nominat«? dominica? curiis simiblrr taciat. luK autem i<leo statuimu.», ul ramiba illa minus |n^>-ata co bitcrius et faciliua quoti-

1 Griwold. Abt ron Wrisnenburtf, S.?.?— Sfi/. IVr.i/. Zru*» l r n. .7.WJ.

26 871 873

diana pra;dictorum canonicorum stipendia persolvere possit. quod ut firmum et inconcussum omni permaneat ano, hanc carlulam inde conscribi testesque subscribi eorumque subscrip- tione fecimus corroborari. acta sunt ha;c in civitate Argentina anno dominictc incarnationis 871, regnante Ludewico pio ac serenissimo imperatore et consensum una cum principibus praibente, anno autem 30 regni ejus ; in horum prajsentia testium : Lutthardi, Ripoldi, Diet- ." lierti, Regingeri, Gumperti, Hugonis, Joannis, Walgeri, Drultlieri, Lutlerici, Ingoldi, Odal- bardi, Gonelini, Hennerammi. ego Eberhardus canccllarius ad vicem Luttperli arcliicancellarü recognovi.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 3463 aus einem Papier-Copialbuch des Straßb. Domstifts von 480 Blättern, Urk. Nr. 101 in der Schrift des ausgehenden IGten Jahrh. Offenl)ar in der lo vorliegenden Fassung, wie Anfangs- und ScMnssprotocoH beweisen, nach dem Muster einer Königsurkunde Ludwigs des Deutschen später zurecht genmcht.

31. Hludowicus rex Rataldo Strazburgensi episcopo petenlc praeceptum genitoris sui Ludovici imperaloris sibi oblalum, quo homines ecclesiae Argentoratensis ab Omnibus vectigalibus immunes declarabanlur {nr. 83), iisdem fere verbis confirmat. «cum petitionibus servorum dei justis». Hebarhardus cancellarius ad vicem Liul- berti archicapellani recognovit. data 2 idus junii anno 30 regni in orientali Francia, indictione 6. actum Aquisgrani palatio regio. 873 Juni 12 Aachen.

Aus Gramlidier Hist. de Vcgl. de Strash. II p. j. p. 356 nr. 138 ex inserto diplomatis Caroli IV imper. a. 1356. Böhmer Heg. Karol. nr. 8.3~. Cfr. Siekel Beitr. z. DijJ. 20 I, 59, der das Stück für unbedenklich hält.

32. König Ludwig der Deutsche bestätigt auf Bitten des Bischofs Ratald alle der Straßhurger Kirche gemachten Schenkungen und ertheillen Privilegien und bewilligt ihm ferner das Recht, an einem beliebigen Ort des bischöflichen Territo- riums eine Mümslätte zu errichten. 873 Juni 12 Aachen. ö

In nomine sanctaj et individua; trinitatis. Hludowicus divina favente gratia rex. cum

petitionibus servorum dei justis et rationabilibus divini cultus amore favemus, sujierni mu- neris donum nobis a domino impertiri minime diffidimus. igitur omnium fidelium sancta; dei ecclesia; et nostrorum pra?sentium videlicet et futurorum comperiat industria, quia vir venerabilis Rataldus Strazburgensis urbis episcopus nostram adiil excellentiam referens man- 30 suetudini nostrro, qualiter ob incuriam ministrorum ip.sius ecclesiae omnia munimina car- tarum, qua; inibi liaberi videbantur, igne concremata fuerint. idcirco nostram deprecatus est pietateni, ut per nostra; auctorilatis praeceptum omnes res et familiam, qua; tunc temporis eadem ecclesia, qua; constructa babetur in honore beata; dei genitricis semperque virginis Maria?, qua; haliuisse dinoscitur, quando Iutc res accidit, denuo confirmaremus et corrobo- 35 raremus. sed ut, domino adjuvante et nobis opem ferente, pnefatam ecclesiam ad pristinum posset revocare statum et a nemine pro hac re nulluni de rebus vel familiis juste et legaliter ibi pertinentibus sentiat dispendium, hanc nostra; auctorilatis pra;ceptionem fieri decrevimus, per quam omnes res ac mancipia, qua; a religiosis viris seu a pra;decessoribus nostris vel a quibuslibet hominibus eidem ecclesia; collatic fuisse noscuntur, sub immunitatis nosti-a; tui- V)

1 Anstatt Herharhardus und Liutberti.

873 «7

tionc |ir!i-ratuft Italaidu« §ucce«M>re<M]Uß Rui t\uu'Ui li'neaiit atque poMideuit. et dhIIimi lioiiiiriuiii vitl ju<l(!x pupliru» hcu quinliltct ex juiliciiiria poletitiitL* in eccIeriM bapÜMwIfla «el (iruciila, curIcH, villiiN, l(Ka v<>l nKroft hcu ri-lii|uaM itottMWMion«;* nmnonili «pMcopii, qua« iiiiMlt.Tiio lniii|><)rc- in quiliUHlilM:! pa^iH ac tcrrilorÜN iiifra iiilii)nciii iiii|N-ni noclri joate «t •> IcKaliter poHHidct vcl i|uu.' dcinccpM in jure i|Mius Mincti loci divina pteUs auKcra ralueril, ad raiisiis juiliciiirid innre iiudit'iidnK, vcl rre<la aiit telonca t-xigenda, attl manaionw «d pacalat faiii-iidax, »ut fidcjuNMorcH lolltMiduti, iti;u honiincM ipMiu» eccieaic tarn Uberoa qoaaa amvs, fiücalinoH et lalmllario« diMtrinKcndo«, ncc uliati rediliiliuncx aut inlicita« occaaioow rc<{uireiMlaa, ullo uiiipiani t('ni|M>rc ingredi audcat vcl ca, qua- »upra mcmonila «unt, penitM eiifere

In pru.'Munint. xod liccat ineniorato venerahili vucalo fpiw-o|K) suisquc succeMorilma, re* pne» di(-ta> ocricfliu' cum oinnil)UH Hil)i ftulijocIlH Ruit inniunitalif« mmtra- definwioiic quieto ordioe |M>NHiderc aliM(|uo cujuHpiani conlrariclatc, quatinuM pro nusira incoiomilatc conjugi« et proUa sou cliatii loliiis iin|M>rii n doniino iiohi» collati jn(;ilcr iloini rirordiani eionure ddec*

(etiir. NJ qu(M|ue aliqua- (|UL'riniunia- ndverMUN jani <lirtani <■• lani de rebua et bomi-

i'o niliiiN lil>criH et servis ort«; fucrint, (\usc absquc gnvi et iniquo diHpcniJio diflinire ncquiverinl, jiilx'niUN, ut per iilnnens rircavirinos et fidi-lex nnsims fideliuinque nonlrorum hominm plonis.sinie huI) Kacranii-nio inquiraliir et nd fineni rite UMpie d)><lucatur. oi rpiis vero rontra iianc nostrani uuclorilateni aliquid a^^ere (eniplav<>rit aut ex Ihm, qu.T< pm-ürripla «unt, quip- |)iani viohirc pnesumpserit, 8<!iat se tri^'inla lihms auri optimi sccundura vetcrem tnorem

•.M parli pni'falic i'(-clexia' »«< esse |KTsolviluniin, noütram insuper oflensionem incurauruin. ('(incetfitiuius quwjue veneraliili episcopo Hatnido vel successoribw« ejus rcctoribus KÜiret jani dictic ecclesiu, ut in quacunquc placucril villa episcopii sai monetam utatuat, quaünua pro nierccdis nostne nui;niento utilitati ipsius erclesi» dcscniat. cl ut hoc noslra- inuiunilatis pr.eceptuni inviolnliilem atque inconvulsnm nhtineat firniitatcm, manu pro|)ria sulUer illud

firniavinius et anuli nostri inpres.HJone siditcr jtitrillari' jus.sinius. Sijfnuin donini Hludowici Serenissimi reyi-

llcltarliardus canfellariiis atl vjroni LiulliiTti archiiapcllani recopiovi i-l suliM-rip^i. Data 1 idus junii anno (lliri.sto propitiu 30 regni donmi Illudowici 8crenii<simi regln in Orientali Francia regnante, indictione 6. actum Aquisgrani palatio regio; in dd nomine

au felieiter amen.

AuM Mabillon De re dipiom. »uppl. (ij>p. y. 97 nr. 13, tmfMith Moek «mcm jeUt ftrhntem Oriijhuil dra Siraßh. hinchöß. A. -■ Ikmquft VIII, 433. Ehmianmtk Awirr ll,Mor. rrr. Fridrr. III imj>rr. A. p. Ul; Lünig VII, 3, 270; GnmdUitr BiM. lU l'^gl. de Htrit.ll>. II p. j. p. •J!>7 nr. 139 ^ LetmtiU Enai tmr Tarne, wmm. dt Anw». aS p. 417 nr. IX ~ Ilvhmcr Reg. Karol. nr. HJti. /cA «eMiefW aMdk der MUimmmf AdMt

(in (Heitr. i. Dipl. II, 37), der die vorliegende Fammng dt» Stidt* «t» die JShwÜwiiwy eine» echten IHplomn niMicA/, und bettntlamk mit ihm die ErrMmtf dm die Htntfandrohung, nicht iiher die Verleihung des MUntrechl* '.

' Ich killte die Ui/fiolheiie von Adrien de lAmgiirrirr in der Serue numitm. Ini7 p. 319 Mi, •W di»»ert. g. quelquen numnair* rpi»rop. de Strwtb. et de Cmuttamee, der au» eintrinen Bmehtliibem der Heremlrgrmlrn iiltrr Slnißli. Miinzen lU* HHen Jahrh. die Kamen der Hi*ch6fr Gosfrid, Ntchtetm umd l'to mn-ilruirt und ein Insrhnß. Hecht Itri der MümprAgung demuuKJk kmge rar Bütkef BrdmiUU con.ilnlirl, für nJIkominrn Uiiriindrl, bnmwtert mich durch die hf^«Hge»dem Bnirdf* tarn Dmhm mmd Kiiijcl in der Herne d'Aln. /N.VS ;.. 3:i9— ,.. •JS9—:; p. 389—908, JST7 f, 999 Jtt».

45 Auch Siftlieer hat in den Fornch. t. </. <ch. VI, ..i Adrien de Ixmfptrier»

fiihrung accrplirt, eheimo findet Hegel 1). St-fhnm. VIII, Allg. A'»»/. Ä 14 m>l. 4, iriurn Grumd

der Verleihung den Mihurrchtn tu '''•• "'■— ''rund datiri Itiutauer fUmdt»

l'Ahace I, 47 noch weiter runtck.

28 888

33. König Arnolf schenkt auf Bitten des Grafen Ebarhart dem Presbyter Isanpreht Güter in der Ortenau, die nach dessen und dessen nächsten Erben Tode den Brüdern des Klosters der heiligen Maria in Straßburg anheimfallen sollen. 888 Mai 26 Speier.

(C.) : In nomine sancü« et individuae trinitatis. Arnolfus divina favente gracia 5 rex. comperiat namque omnium fidelium nostrorum presencium scilicel et futurorum industria, qualiter quidam fidelis comes noster nomine Ebarliart petiit clemenciam nostram, ; ut cuidam venerabili prespitero fidelique oralori nostro nomine Isanprehel quasdam res proprietatis nostrse sibi in proprium donaremus. cujus peticioni libenter annuentes ita fieri decrevimus. dedimus namque illi in pago Mortunouua vocato in lo comitatu Ebarhardi in locis Ouuauheim et Baidanheim nominatis hobas octo et quicquid ad easdem hobas jure legitimeque pertinere videtur : id est ecclesia " ibidem constructa cum curtibus et casis ceterisque aedificiis, cum mancipiis, campis, agris, pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumque decursibus, molcndinis, piscacionibus, vüs et inviis, exitibus et reditibus, mobilibus et inmobilibus, quesilis et inquisilis, cultis 15 et incullis et cum universis appendiciis et adjacenciis illuc rite pertiuenlibus. et jus- simus inde hoc nostrae auctoritalis fieri preceptum, per quod volumus atque jubemus, ut memoratus Isanprhet has predictas res usque ad finem vitae suas secure habeat, teneat atque possideat et potestaliva manu unicuilibet sujb cognacionis propinquo post obitum suum simili tenore tenendas contradal. post amborum enim disccssum 20 ad cenobium sanctse Mariae semper virginis, quod dinoscitur infra menia Argenlariae civitatis esse constructum, Ulis fratribus ibidem servientibus domino in sustentationem perpetualiter rediganlur ea videlicet racione, ut annis singulis in quadragesimali jejuniorum tempore in nostra elemosina et illorum mcmoratorum extra eorumdem fralrum prebendam habeant, unde reficianlur et pauperes recreantur, et ipsi devocius 20 statutis ofEciis in nostra oratione permaneant. si quis hanc etiam nostrae regalitatis concessionem irritam facere vel eam infringere voluerit, iram dei omnipotentis omniumque sanctorum incurrat et pedibus satane avernali pena cruciaudus suc- cumbat. et ut hoc firmius habeatur veriusque credatur ac diligencius observelur, manu nostra eam firmavimus et anulo nostro jussimus insigniri. au

i Signum domni Arnolfi (M.) invictissimi regis.

; Aspertus cancellarius ad vicem Theotmari archicappellani '' recognovi et sub- scripsi. \ (S. R.)

Data 7 kalcndas junii anno incarnationis domini 888, indictione 6, anno 1 regni Arnolfi Serenissimi regis. actum urbe Spirensi ; in dei nomine feliciter amen. •&

B aus Straßb. Bcz.-A. G fasc. 2707 or. mb. c. sig. int. siibt. impr. delaitso. Im Motmjramm der VoJlziehungsstrich erkennbar.

Gedruckt cbemlarnach bei Schöpflin Ah. dipl. I, 95 nr. 120; Grandidier Hist. de l'cgl. de Strasb. II p. j. p. 389 nr. 136. Böhmer Eeg. Karol. nr. 1038. Vergl. IMmmler Gesch. des Ostfr. Reiclis II, 306 not. 31. 40

a) Nachträglich mit andrer Dinle ein m hinciigeßgt. b) B archicapellanani.

891 eiO 99

34. Arriolfus rex Kaldramo episco|>o Argenlinensi ]>etente monasterio ArgeoU- ncnsia civiluli.s in lionorc sanclo) Maria) dedicaUj unum hubam in coniitalu Kbur- hardi in 8U]v;riüro Argown silam in loco Üacli vulgariU?r notninato concedii prsci- pions, tit (>;i(l(M(i liiil)ii nd cpiscopatiim Argonlinensfin p4T|>etiio possideoda oonsistal. s « cogiiüscaiit ornno.s lidcU'S». Aspcrliis cunccliuriiis ad viccm Theotbtnari archi- capeilani rccognovit. data 10 kalcndns maji anno domini 891, indicUooe 0, anno rcgni ArnoUi rcgis 1. actinn Rogiiio rivitale. 801 April 22 Regenshurg .

Au» Orantlidür Hint. de figl. de Strtuh. II p. j. p. 204 nr. 160 Hoek einem jeUt teriorue» Vergoment-Chartular der fitadt Straßb. h'hfndamaek BeUpfUn AU. dipl. I, 90 mr. U3. 10 Böhttu-r lifij. KuriA. nr. lO'JO; Sc/iKcii. I'rk.-Beg. mr. MS.

35. //* einer Schenkungsurkunde eines gewissen Herimuodt für das Kloster des heiligen Gregor im Münsterthal .• actum publice in civilatc Slrazbuunig prescnle illustrissinu) coinilc Kbcrluirdi). data pridie idus niarlias anno 3 reg. Gentiltoldo rege. indicliono 1, tcslilnis iduncis subnulatis : Signum Kln-rbardi comilis. signum IIcrimi)'>ti !.-> qui banc cnrtani lieri rogavit. signum Meginbehn. Otto, signum Waileri. sigi. . . lk;rbob. signum Tiutterib. signum Crisclbcri. signum Luilerib. Luitbart. Ribbold. Samuel. Signum Uolcbelmi canccUarii. 898 Man i4 Straßburg.

Aw Sclu>i>ßiii Alu. dii>l. I, .7.S nr. Il'i Grnmiidier Ititt. d'.ils. I p. j. p. 103 nr. 343

i'l) AuKZUg IMch einer Ulten Abiu-hrifl Xiuh ritirr s.lilr, lilrm (''„i.ir T """t \T\ IIIKt

TAitfuilte pr. p. 4.1.

36. Mludowicus rex ßaldramo Slrnzbiirgcnsis ccclcsin; cpiscopo pctentc praecepla prtcdeccssorum suorum sibi oblala, quibus bomines memoraln; ecciesi» ab omni' vcctignlibus immunos dpclarabnntiir, iisdem foro verbis ac Ludowicus Hus 'nr. ^-".'i coufmiiat. « noluin i^ilur esse volumus». Tbeodulpbus notarius ad vicem Rathpodi % archicpiscopi summiquc canccUarii rccognovit. data idibus maji anno incarnaUonis dominiere 004, indiclione 7, anno domni lUudowici regis 5. actum Strasburg civitale. OOi Mai ir).

•j)

Au» Gramlidier Hi.sl. dr ffr/l. de Stfxub. II ;>. j. p. 317 nr. 170 mkA einer jeUt

einmal» im Straßb. bi.ichitfi. A. befimBic/trn .ihachri/t. Böhner Reg. Kant. nr. UOO.

37. Dietbald überträgt der Kirche der heiligen Maria in Straßbnrg AckerUnd in der Gemarkung .ichenheiin, dessen Niessbrauch er u»d sei»« Xückkommen ftgen einen Jährlichen Zins behalten 010 Februar •/ iStraßbnrg.

In (Ibristi nomine, uolum Omnibus ac nomini constct incognitum, qualilcr cgo

Dielbaldus cogilavi pro inluiUi limoris domini alqtio pro remeilio anim^ mc^* ac

35 cunjugis m(>\< Adalgnnlg liquido conlisus, (|uia, qnisquis U>ca divinu cultui mancipala

propriis ox rebus auxoril, emolumeuluin ((erng relribulionis sibi indo adquirit. qua

de re cgo itaquc pr^'fulus Dietlutldus divina, ut crcdo, inspiralionc conpunclus simul

30 910 951

cum manu senioris mei Ilugonis tradidi rem proprielatis mee ad sacrosanclam domum dei genilricis semperque virginis Marie infra Argentinensem civilatem con- slructam, cui vir veneraLilis Otperlus ' preesse videlur episcopus, hoc est in marca Acbenheim nuncupata de terra arabili jurnales in uno loco pariter conjacentes Iriginta et in alio viginti, quos precio adquisivi de filiis Samuelis, illis videlicet 5 fratribus ibidem domino famulantibus perpetualiter sub usu fnicluario ulendam in ea ratione et eo condictu, ut post banc faclam tradilionem ego ipse et prefata uxor mea alque communes fibi filieve nostre necnon et legilima procreatio eorum ad lempus vite omnium nostrum ipsam proprielalem teneamus atque possideamus Nov. II censum inde ad festivilatem sancti Martini sex denarios persolventes annis singulis w camerario fratrum. tunc dcmum post cunctorum nostrorum decessum supradictQ res ad jam dictam ecclesiam cum omni integritate redeant, ut pretitulati servi dei vel succcssores eorum faciendi exinde, quod volucrint, liljeram ac firmam in dei nomine in Omnibus babeant potestatem. si quis vero, quod fieri minime credo, ego ipse aul aliquis de heredibus meis seu quelibet opposita persona contra banc cartam hujus traditionis a me factam venire vel eam inrumpere temptaverit, tunc inferat prescripte domui dei ejusque rectoribus tenore rectitudinis cogente auri unceas sex, argenti pondera lolidem. et h§c coactus exsolvat et quod repetit evindicare non valeat; sed hec presens traditio omni tempore firma et stabilis permaneal stipulatione subnixa.

actum publice in civitate suprascripta. data die dominico pridie nonas februarii au anno regnante Ludouuico* 10, indictione 13, coram testibus subnotalis : Signum Ilugonis, qui istam traditionem mccura fecit. signum Dietbaldi, qui banc 'cartam scribere rogavi. signum Ribboldi. signum Sigibodonis. Signum Ruodini. signum Erlini. signum Regingeri. signum Gundberti. signum Uuadharii. signum Drudberi. Signum Milonis. signum Gundichonis. 2r,

Ego itaquc Ecgibardus cancellarius rogalus scripsi et subscripsi. item alii testes, qui presentes fuerunt, quando illam rem pretio adquisivi : Nanduuic, üdalher, Engilbold, Dietbelm, Hildeman, Zeizo, Bero, Adaluuart, Gotezo, Benzo, Folrat, Suneman.

B aus Straßb. Bee.-A. G fasc. 2707 or. mb. Ut. pat. sine sig. 30

38. Wizericns und sein Bruder Azzo schenken der Münsterkirche zu Straßhurg 44 Hufen in der Oemarhing Düppigheim unter Vorhehall des lebenslänglichen Niessbrauchs . 951 September 20 Straßburg.

Si aliquid de rebus nostris ad loca sanctorum concedimus, mcrcedem inde in eterna beatitudine habere non diffidimus. ideoque nos Wizericus^ et Azzo 35 frater meus pro remedio animarum nostrarum et remissione peccatorum nostrorum

1 Otbeti Bischof von Straßburg, 906—913.

2 Ludtvig das Kind. Die chronologischen Angaben harmoniren vollständig, wenn wir mit Dümmler Gesch. des Ostfr. B. II, 493 die Epoche auf 900 Februar 4 ansetzen.

3 Vergl. die alte Namensform in nr. 40. ^

961-966 91

Iradiinus ud moiiaülcriuin ArgentiiK-nsis civitatis in bonure sancle Marie genitrids Christi dcdicatutn in marca, que vocatur Dubincheitn', quadraginla qualuor hubss et qui(l(]iiid ad eusdern liul»is jiin; legititiie({u«; pertincrc videtur, id est cspeUam ibidi^m cuiislructain cum cttrtihus, cum casis, manci|tii.s et ediüciis, campis, pralis,

.'i silvis, pascuis, aquis uquarum({uc decursibus, quicquid dici aul nominari polest, Irudimus at(|uu traiisfiiudimus ad supramemüratum monasterium perpetiialiler, ut ad usuin fralrum ibidem scrvientium dco in pantnn, vinum et pulmenta redigantur in ea vidclici'l ralione, ut, tamdiu vixerimus ego Wizericua et Azzo fratcr, usu fruc- luiiriu lias huhos ül)(inL>aniu.s (>t pust disccssum nustnim quisquc noslrorum proximus

10 in advocatum diclaruni bubarum conslitualur. si quis vcro, quod ficri non credimus, nos aut aliquis de beredil)us nuslris contra haue cbarlam venire templaverit, inf<-rat ad partetn munasterii auri uncias duns, argcnti pondera quinque et quod repetii cviudicarc non vuleal ; sed firma et stabilis pcrmaneat stipulationc subnixa. actum in civitale Argcntina 0 kalcndas octobris anno incarnationis domini 051, regnante

i'> Oltonc 15* anno rcgni ejus, Utone pra'sule-', Lutolfo duce*. Ilugonc comite^ Hartz- wigo advocato.

/li(j« \i'iirillirrin ^''()rn »iifc». dipl. III, f'ir nr. H7 nach tinrr jrUt tribriKii Ah*dmft ieM StriUil). bmhiifl. A. Gramiidier Uisl. tVAh. I p. j. p. IIG nr. 307 flb Jbynf.

39. Otto I rex Utone Slrazburgensis ecclesine episcopo pctcnte pnecepta pnede- «0 cessorum sibi oblala, quibus bominos cjusdem ccclesia« ab omnibus vci '

immunes dtM-larabanlur, iisdem fere verbis confirmat ac Ludovicus Pius , . . . ,.;^ « nolum igilur esse volumus». Brun cancellarius ad vicem Fridurici arcbicappcllani recognovit. data idil)U3 februarii anno incarnationis domini 953, indiclione 11, anno regni 17. actum in Herenstein. ä'j.V Fehrnar J3 Erstein.

9S Au» Wärdtwein Nova »üb». dijA. III, 365 nr. 91 nach einer rcrlornen Copit de* Sirnßh.

bise/wß. A. - Orandidicr IHM. tVAh. I /• - /''» nr. iTi» im Regest. Böhmer nr. VJT; Stumpf nr. 230.

40. Wiserich und sein Bruder Azzo setzen die Kirche der heilii/eu .Murin in Straßhurg zur lirhin ihres Guts in Düppigheim ein. O'tO Straßburg.

:iii lu nomine sanctg et individuQ trinitatis. notum sit omnibus tarn prfsenlibus

(piain futuris, qualiter ego Uuiserihe et frater meus Azzo pr^dio nostro, quod in

1 /m Xecml. eecle». Argent.: A id. novcmbr. Auo Uicu» ob. de Dabinchriro mcHi. i tnscn .i sitnl. 0. Mone» Anzeiger JKIS S. ]H.

- l 'in I .-M nirilriii ange*etii, da die Epoche »piUenten* in den .\npHt 9M fiSU. Ytrf^ Kifkt X> Dummkr (Mio der Groii»e S. 5<i!i ff. nml SirLrl Itntr :. Di/J. VI. 3S nnd 48.

* Ulo, Bischnf ton Strafyhurg $eit 95(>.

* Liiidolf, Urr:o(i von Schirahen seit 9M.

* Von ilem.'oIhrH (frn/rn Hugo berichtet eine lecM umt Ende de» tttem Jahrk. fUcArMcNr A^f- teirhnung, teie er da» Klontcr .Altorf gründete nml mit Schenknngen bedachte darunter : coriMk AffC»-

«) tinii' ad nanclam Aurclinin cum pcrtinontiii »ui». Cfr. OaUi« duitt. V imMr. >> ■'ß-5 "*•- .l -md Grandidier Hi»t. d'.ih. I p. j. p. IM nr. S.W.

32 956 961

Du[binc]heim marcha habuimus, id est 18 [hobis] et capella in eodem predio con- structa, [que] habet ejusdem predii decimam, cujus pars tercia usui altaris est depu- tata, Argentinenscm Qcclesiam in honore [sancl]e dei genilricis Marie coustructam [absque] omni conlradictione fecimus heredem ea scilicet conditione, ut post utriusque noslre corruptibilis vit§ finem in anniversario obilus nostri die fratribus 5 ib[idem] [deo] ejusque genitrici servientibus prgter cottidiana stipendia, secundum quod posse videtur, in pane et vino et pulmento ministrelur i. constituimus eliam, ut . . . ® posteritate nostra proximus exstiterit, hujus predii advocalus constiluatur. idem autem advocatus, si in legitimis placitis a [djomino loci illius invitatus fuerit, si eslate evenerit, frisgingum ovinum unum, 12 panes, silulam vini, si autumnali lo vel hiemali, frisgingum porcinum . . •> denarios valentem, panes 12, situlam vini ad servitium accipiat. quicquid etiam in illo banno temeritatis vel injusticie acciderit, ad illam dominicam curlem .... '^ et terciam partem advocalus accipiat. petimus ergo in dei ubique regnantis nomine, ne uUus heredum nostrorum hanc Iradilionis cartam infringat. si autem, quod absit, aliquis s[ucce]ssorum vel heredum n[ostrorum] ir, instinctu diaboli iufriugere temptaverit, [iram] dei omnipotenlis incurral et insuper ad §rarium regis sex l[ibras] auri persolvat ; traditio autem inconvulsa perm[an]eat. acta sunt autem hec in civitate Argentina anno dominic§ incarnationis 956, regnante Ottone [magno] ^ 16 anno regni ejus^, Outone prgsule, Liutolfo duce, Hugone comite, Harivvigo advocato; in horum pr§senlia testium: Uuiscrici et fratris an ejus Azzonis, qui hanc traditionis cartam [fecil], Ebbonis, Ilerivvigi, Ilugonis, Meri- botonis, Adelhelmi, Uuezel[on]is, Gunzonis, Herzonis, Willonis, Diecelini, Engezonis, Bernoldi, Engelboldi, Becelini. ego Turandus cancellarius scripsi et subscripsi.

B aus Straßb. Bee.-A. G fasc. 2707 cop. nib. sec. XII. Durch Feuchtigkeit scheint das Pergament sehr gelitten zu haben, so daß Vieles verwischt ist. 35

41. Bischof Udo von Straßhirg scJienht den an der Kirche der heiligen Maria daselbst dienenden Brüdern in der Ortenau und im Elsass gelegene Güter, deren Leistungen und Abgaben er genau bestimmt. 061.

': In nomine sanctae et individuae trinitatis. divina favente dementia. '■ quoniam lilteris more sanctorum palrum sub brevitate solemus annotare, que successorum 3o nostrorum memorie desideramus commendare, notum sit igitur cunctis Christi fide-

u

libus tarn pr§sentibus quam futuris, qualiter ego Odo gratia dei Argentoratensis ecclesi§ licet indignus episcopus predium unum, videlicet decem octo mansos ejusdem

a) total temiseht, tielleicht quisquis in zu ergänze» ? h] von der Zahl nur noch der Grundstrich einer 1 am Unde sichlhar. c) Lüche ton 4 8 Suchstaben. 'jß

1 Im Necrol. eccles. Argent. : kalendis maji üuiserich laic. ob. de Dubincheim mod. 2 frisch. 3 pulli 20 sit. V. 6. Mones Anzeiger 1838 S. 14.

2 lieber den Beinamen Ottos I als des Grossen vornehmlich nach der Schlacht auf dem Lechfelde vergl. Köplze-Bmmnler Otto d. Gr., S. 363 und 523.

3 Die Begierungsjahre um 4 zu niedrig angesetzt. 40

96 1 tt

Argentürulonsis eccle»iQ procuralrici gloriosissim^ doi gcnitrici Ifarif üädanqoB süri futiiuluntibud pro romcdio aniinarum parcntum meoruin noslr^que anitnc pro salute Icgitiinu astipululionc cum viis et inviis, pralis et arvis, cullis el iriculUs ceteritqoe ulen.silil)ii.s contrudidi. idt-m onti^rii prcdiiiin iu Mortenuwu Niliiin cnl vidclicet Badels-

s biicli, Stiid«-!!, Siiuhltuseii, Owenlieiin, Uiershcitn, Gfunt-iH-shiirüt, Foliiierslieim. duo vcro inansi siti sunt in terra Alsatiensi scilicet Sccphelingesbeim. hac autem ooodi- lionc prediuin idcm dünavimus, ut singiili mansi prcter salicain terram in festo sancli Joliaiitiis buhtislr; qiiinque solidos porsolvant, in fcHlu vcrü sancti Adeili j >< quatuur di-nurius et 4 piiUus, ova dcceni, in nativitalc qitoque doinini duodeciin '/,

10 panes cubiti unius lungiludinem et latitudinem habentes et octo swillas acapolaa ma- tiironitn fruscbingoruni et unain situlam cervisi^ et viginti quatuor ytnenas' aven^, in pascha doinini siniilitcr duodecim panes et octo gallinatios. item singuli mansi in vernali aralionc duo jugcra, in autuninali similiter, item in bienialibus measibus colligcndis singuli mansi dent quatuor messorcs, in estivalibus similiter. item singoU

15 mansi ter in anno tribus in placilis quatuor denarios persolvant. de tribulis vero (luorum mansorum Scefelingesheim jacenlium in anniversario nostro duos mahros jjanis et unuin loguminum in usum paupcrum erogentiir, de celeris siquidem Omnibus pleuum servitium frntribus. sin autem dominus bujus beneßtü mutabit, mansus ejus successori quinque solidos pcrsolvat et, si mansi posessor obierit,

*> dominus Optimum caput animalis liinc lial>ebit. qui vcro mansum acquisierit, quinque solidos domino dabit. preterea sciendum, quod advocatus dimidium mansum hinc upud Suablius silum habere debet, quatinus justus sit rector et defensor. et nulluni ulium jKileslatcm in hoc predio excrceal, nisi per dominum vocetur, et tunc sex equis venial et dominus sibi prandium suflitienter prebeat. precipimus aulem in

» verbo dci et auctoritalc beatorum aposlolorum Petri et Pauli et sub anatbematis vinculo confirmnmus, no (luistpiain idcm predium sibi usurpare vel distrahere audeat vcl in alium quam in usum frulrum cxpcndere presumat. et ut bgc majorem conOr- mationcm habeant et inconvulsa-pennaneant, scribi et inprcssione noslri sigilli fecimus insigniri. acta sunt autem h^ a nobis anno ab incamalione domini

•ju nostri Jesu Christi 961, indiclionc 4, Ollone rege rcgnante.

li au» Stroßb. Bti.-A. Q fasc. 2707 cop. mb. < imbl. imitr. mulH. Biitthof mit St«i

erkennbar, ebenso von der Ler/ende Udo gra[tia dei Arg]pntincniu rpc. Die Schrift 4e» Stücke» trägt autgeprägt den Character de» lUen Jnhrh. Fiir die £iU*cMdtmg, «6 4m Siegei echt Otter unecht, fehlt mir jeder Anhalt.

X. Cedntckt nu» dem lib. »alic. 1347 bei WinUnriH A'otw wbt. dipl. Tit. 383 mr. 99 =>

ympna trold hemina eine Maa»»beteieltm»Hg, ». Ihieimge Gk>»»ar. III, 64X

34 974

42. Kaiser Otto II verleiht dem Hochstift Straßburg die kSnigliche Münze der Stadt Straßburg und gestattet außerdem, an einem beliebigen Orte des bischöf- lichen Territoriums eine Münzstätte zu errichten. 074 April 10 Quedlinburg .

In nomine sanclae et individuae trinilalis. Otto divina favente clementia impe- ralor augustus. si locis divino cullui" mancipatis largilatis noslrsE beneficentiam'' 5 exhibuerimus et oppprtuna commodi terreni eis*^ irapenderimus sufTragia, non ad regni divinilus nobis solum coUali stabilitatem, verum eliam perpetuae vitae pra-.mia feliciter promerenda hoc nobis credimus liqiiido profuturum. idcirco notnm esse volumus Omnibus sanctse dei ecclesife fidelibus praesentibus scilicet'' et futuris, qua- liter nos divino nutu compuucti et per interventum dilectissimae genilricis nostrae 10 Adelheidse necnon caeterorum consiliariorum nostrorum pro Christi honore et bealae memorise pii genitoris nostri Ottonis imperatoris augusti aliorumque® priedecessorum nostrorum seterna relribulione et animse nostrse remedio ad episcopatum ^ Argenli- nensis civitatis, quod est conslructum in hoijorem^ sanctse Mariae virginis, cui epis- copatui praesenti tempore praeesse dinoscitur vir venerabilis et amator divinae legis 10 Ercbambaldus'' episcopus, quasdam res juris nostri hoc est monetam, quod hactenus ad ipsius praefalae civitatis conperlinere et servire videbatur, cum omni integrilate nichil extra dimittente ' per hanc nostrae auctoritatis pagiuam in servitium dei ac i praslibalae Christi genilricis eique famulantum in perhenne proprium donavimus et reddidimus et in jus jam"^ dicti sacrosancti episcopii' firmavimus atque trausfudimus 20 et de noslra pietate™ in illius" dominationem mansuram concessimus ea videhcet ratione, ut ab hodierna die per immorlalia lemporum curricula, nulla niajoris mino- risve ordinis contradiceiite persona, memoratse res sub jure ac dominalione" praili- bati episcopii '' ejusque rectorum persistant alque iuviolabililer permaneant. et ut haec donalionis et confirmationis nostrae auctorilas inconvertibilem per infinita saecula 25 in Christi nomine obtineat firmitudinem et a fidelibus noslris verius credalur diligenliusque observelur, manus noslrjE subscriplione eam roborantes anulo nostro jussimus insigniri. concessimus quoque venerabili episcopo Erchembaldo eti succes- soribus ejus rectoribus scilicet jam dictae ecclesiae, ut in quacunque placuerit villa episcopatus "■ sui monetam statuat. *>

Signum domni Ottonis magni imperatoris augusti.

Willigisus cancellarius vice Rodberti archicappellani subnolavi.

Data 4 idus aprilis anno incarnatiouis dominicae 974, indictione 2, anno regni domni Ottonis 13, imperii autem 6. actum Quidilingeburg^; in domino feliciter amen.

G aus Würdtwein Nova subs. dipl. III, 412 nr. 113 = Grandidier Eist. d'Äls. I p. j. 35 p. 141 nr. 303; Schöpflin Als. dipl. I 125 nr. 154, beide aus dem cod. membr. 1357.

B coU. Straßb. Bez.-A. G fasc. 482 cop. chart. sec. XVI. Barnach Levraidt Essai sur l'anc. monn. de Strasb. p. 424 nr. 16, angeblich nach einer Cop. sec. XIII. Böhmer nr. 464; Stumpf nr. 620.

a) B cultu. b) B beneficia. c) B oportuna commoditate in eis. d) B videlicet. e) B om. que. W f) B episcopium. g) B honore. h) B Erchenboldus. i] B dimitteiites. j] 0 ad. k) 0 tarn. 1] & episcopi. m) S potestate. n) B nullius, o) B dictione. p) G episcopi. q) B Erchen- boldo vel. r) B episcopii. s) B Quidiligenburge.

974 976 O

43. Otto II iinperalor Erchanbaldo ArRctilim-nsis r.crks'iu; t[ii.<KO[K) pclcnte pnc- ceplo nnlccessonun suonjin 8il)i oldalu, quibtis liomiucH inemoralir fccltsiff ah omtiiliiis vectiRoIiljiis iiiiiminns (leclarahanliir, iisdem fere verbis oc Ludoviius l'iu» «r. ifJj confirinat. « riolurn igilur esse voluinus». Willigisus cancellarius vic«- H(j<llKrrli archi- 6 capcllani subscripsil. data 4 idus aprilis anno doniinictc incarnationis 974, indictiooe 2, anno rcgni 13, imperii 6. actum yuidilingebiirg. !/74 April W Quedlinburg.

li aus Straßb. Bet.-A. G fa»c. 876 eop. chart. $ee. XVII.

Utilfuckt ex innorto diplom. CaroU IV iroper. a. I3ö« 6o' Würdiwem N«ta mUm. dipL UI, 410 nr. 111 - Orandidier Hitt. d'Al». I HO nr. 303 i. Au$*tig. BCkmer U) nr. 405; Stumpf nr. OJil.

^^. A'aiser Otto II schenkt auf Bitten (lex Ilischofs Krrhch^ihi r,,,, Sio'C'.vr.j den an der Kirche der heiligen Maria daseiixt dienendm lln"l- ,-.■ ■!■'•< K',.'ij^'j\'l Mittersheim. \'.)7()\ Juni 8 Ingelheim.

(C.) \ In nomine sanclro et individum trinilatis. Otto divina favenle dementia

imporator nugustus. si sacris et deo dicatis locis aliquod suhsidium ex noslra

largilnlo confcrimiis, : non solinn imperialem in hoc decenler exercemus dignitatcm, verum cliam njlernfD romuneralionis proeniia inde nobis liquido provenire confidimus. quaproplcr novcril omnium fidelium nostrorum presentium videlicet et futuronim induslria, quia Erchenbaldus sanctre Argenlinensis «ecclesie venerabilis episcopus

ao noslrani deprecntus est celsitudincm, ut quendam fiscum noslrum nomine Milcoi ' ad ^cclesiam sanctac Marig in usus fratrum ibidem deo famulantium cum omnibus ilhic perlinenlibus pro remedio anim^ nostne parentumque nostrorum jure perpetuo traderemus. slatimque nos postulationes illius saluberrimas agnoscentes decrevimus ila fieri. concessimus itaquc ad stiprafatam a-cdesiam fiscum nostrum pr^nominalum

25 Milcei cum omnil)us eo jusle et legitime aspicientibus et capellam unam cum omni decimatione ejusdem terr^, aidiliciis, mancipiis utriusque sexus, terris, agris, vineis, campis, pratis, pascuis, silvis, aquis aquaruraque decursibus, cullis et incultis, exitibus et reditibus, viis et inviis, mobilibus et immobilibus ca videliccl rationc, ut deincops ad lumiiinria facienda et usus fratrum ihi deo famulantium jure

ao perlineal perpeluo nuUusquc oi)i!jcopus, qui pro tempore constitutus ibi fucril, potcslatfm hahcat, alien^ qu^jlibet jK'rsonp illud in beneficium darc seu aliquid eis inde suhtrahcre, sed liceat eis ensdem res secundum propriam voluntalem et ulili- talein regere, ordinäre et disponerc, quatiuus devolius pro noslra salulc dei clemeii- liam exorare viileaiil. ut aulem ha'c auclorilas largitionis nostne pleniorem in dci

ffi nomine oblineat iirmilalem et per futura tempora ab omnibus diligenlius obsenrotur,

1 Mittfrihfim M FiimtiiuffH m JyOthriitgtn. Irk »chließ* miek der begrimlttm Iiittrpnl«lMm ro» (intmUiiier llt.it. iVAIn. l />. lUi mit. <i lifber an aU der VermtOMmmf ScftiffUiu L e. mat, m : iM*> heim bei llochfcUlcn.

36 976 982

hoc idem preceptum noslra jussione conscriplum propria manu nostra subler affir-

mavimus et sigilli uostri impressione assignari precepimus. I Signum domni Ottouis (M.) imperatoris augusti. \

': Folchmarus cancellarius ad vicera Uuilligisi archicapellani recognovi. •; (S. R.) Data 6 idus junii anno dominicg incarnationis 97-^ anno regni domni Ollonis 5

15, imperii 8. actum Ingilenheim ; in domino feliciter amen.

B aus Straßh. Bez.-A. G fasc. 2707 or. mb. c. sig. int. »übt. impr. delapso.

Gedruckt danutch hei ScJiöpflin Als. dipl. I, 136 nr. 156 (a. 975); Würdtwein Nova suis, dipl. III, 423 nr. 118 = Grandidier Hist. d'ÄIs. I p. j. p. 146 nr. 310 i. Auszug. Böhmer nr. 507; Stumpf nr. 675, sämmllich zu 976, da in den beiden vorliergehenden 10 Jahren sich der Kaiser in SacJtsen befaiul. Die Ziffern der Eegi^rungsJaJtre um 1 zu niedrig.

45. Kaiser Otto II bestätigt Bischof Erchenbald das Recht der ausschließ- lichen Oerichtsbarkeit in der Stadt Straßhur g und ihren Vorstädten. 982 Januar 6 Salerno. '3

In nomine sanclae et individuae trinilatis. Otto divina favente dementia impe- rator augustus. si ecclesias dei munificentia* regijE et imperialis excellenliae nobis a deo concessae exaltaverimus '', id procul dubio ad statum ac prosperitatem prae- sentis vitse et aeternse bealitudinis commoditalem nobis prodesse confidimus. quo- circa noverit omnium fidelium nostrorum induslria tarn praesentium quam futurorum, ao qualiter Erchenbaldus '^ ArgenlinEe"! civitatis episcopus nostram adiit clemenliam rogando, ut pro dei amore ipsiusque genitricis bealai Mariae , cujus ecclesias ipse videtur prsesse, id renovantes, quod nosiri prajdecessores imperatores scilicct et reges Francorum eidem ecclesiae pro sui statu et augmento imperii contulerunt, confirmaremus et corroboraremus ® . cujus petitioni libenler annuentes lianc nostrae 25 auctorilalis praßceptionem fieri decrevimus, in qua sancimus et firmiter jubemus, ne posthac, sicuti nostri pnedecessores statuerunt, aliquis dux vel comes aut vicarius vel aliqua judiciaria potestas infra praefalam Argenlinam' civitalem, quae rustice Strazburg vocatur, alio nomine vel in suburbio ^ ipsius civitatis aliquod ^ placilum vel districtum habere praesumat nisi ille, quem episcopus ejusdem civitatis sibi ao advocatum elegerit*^. et si aliquis sit, quod non crcdimus fieri, qui hoc velit per- vertere aut se judiciario more praesumat intromittere, non solum nostram' sciat incursurum iram , sed divina ultione sentiat se perimendum et aelernis poenis cru- ciaudum. volumus namque, ut praefato episcopo cum omnibus sibi subjectis suisque successoribus, omni occasione omniqueJ contrarielate postposita, sub nostrae'' immu- 33 nitatis defensione pro nostra incolomitatc seu conjugis vel' prolis vel totius imperii

a) S magnificencia. b) S exaltavimus. c) S Erchembaldus. d) S Argentincnsis. e) S om. et corroboraremus. f) jS Argentinensem. g) S ali^uibus. h) S elegit. i) S indicUm se. j) S om. que. k) S jusle. 1) S seu.

1 Hegel D. St-CJtron. VIII, AJlg. Einl. S. 16 versteht unter suburbium das städtische Gebiet 40 überliaupt ; dagegen Mit Waitz D. Verfassungsg. VII, 338 not. 3 an dem engern Begriff Vorstadt fest.

982 - 988 37

ii (loriiino noiiis collali jugilcr Iranquille el quiete domini miscricordiatn liceal et delcolcliir implorure. el ut hoc noslrre aucloritalis pra*c('p(uni inviolaliilem atquc inconviilsain oMincat (irinitatRm , manu propria subterfirmavimus et anuli oostri imprcssione suhtns insif^tiiri jussimiis. s Signum dumni Ottonis invicli.ssimi impcratoris aiigusti.

Ilildihaldus* episcopus et canccilarius vice Willigisi archicanccilarii recognovi.

Data 8 idus januorii *> nnno dominicn; incarnationis 982, indictionc 10, anoo vero rcgni socundi Ottonis 25,"* imperii autem 15. actum Salenue; in dei nomine feli- citiT niiion.

10 ß aus Strarsh. Jl,i.-A. 0 faiic. 376 rop. elutrt. lec. XVI.

S coli. Schoiijlin Alu. ilijil. I, 131 nr. 162 es cod. rocmbr. ArgenL

Gedruckt tKtch B hei LaguitU pr. p. 33; Grittulidier Hitt. de figl. dt Siratb. 11, 40 (dig»ert. VI) au» dem lib. ml. 1347 Lecrault Euai $ur Fane. momn. de fftraab. p. 433 nr. 15. Böhmer nr. 5'JO; Stumpf nr. H14.

\r> 46. Ollo III rc\ Erchanhaldo Argculinensis ecclesia; episcopo petente pivocpta

anteccssonim suorum sibi oblala, quibus homines Strazburgensis ecclesiie ab omnibus vecligalibus inmiunes declarubnnlur, iisdcm vcrbis alque Ollo II Imperator (nr. 43) confinnal. « nolum igilur esse vülumus>. Ilildibaldus cpLscopus el cancellarius vice Willigisi arcliicpiscopi recognovil. dala 4 idus novembris anno dominica> incarna-

ao lionis 081, indiclionc 13, anno regni 1. actum Mogunlio;. 984 November 10 Mainz.

B aus Straßb. Bee.-Ä. 0 fa«c. 487 cop. chart. »ee. XVI.

Grdnickt nach aiulrrr Coine bei Würdturin Xora sub». dijA. III, 431 nr. 133 = Chmt-

didier Jlint. d'Als. I p. j. p. 163 t-r t'l •. Auatug mit der »•"' /' Tffünn

nr. 637; Stumpf nr. 875.

as 47. Otto III re.x Theophana imporatrico et Willigiso arcbiepiscopo Mogunlino

pclonlibus Erclienbaldo Argcnlinn' civilalis episcopo privilcgia Ottonis palris cjpIc- rorumque pra-dccessoriira sibi oblala, e quibus civilas Argenlina cum suburbio nulli nisi judiciaria; jKjleslali episcopi subdita erat, iisdem fere verbis atque Ollo II (»r. 45) conflrmal et concedil, ut in quacunquc placuerit villa epis(x>pBtus siii mone-

iio lam staluat. « si eodesias dei muuificenlia *. Ilildibaldus canccilarius vice Willigisi archiepisropi recognovil. data 12 kalondas novembris anno dorainicie incamalionis \)SS. iiiclii-liiiiii' 1. .11111(1 nvi'tii .">. Mi-lnm r!niisl;iiillM> !)S8 Oclobrr ?f f'-»<iii»:.

Aus H uniiuriii ^ut■a siihs. dipl. 1. .Hl iir. UO Onmiiditr Ui*t. . .; ;• /'•'■.

nr. 3:i:> mu-h einer trrlorncH .Ibschrift dt» iStraM. hitdtt/L A. »r. (..;'.

ys Stumpf nr. 91S.

•J S WibiUlus. b} S Januttiai. c) 5 21.

' l rltciniistiiiiiiirnil im( .Miihiji/ iir. !^lii. ."</. Zur Incorrectheit der Ihitirung rergl. Stumpf II

38 965 991

48. Der Straßhirger Presbyter Duodo schenkt für den Fall seines Todes den an der Kirche der heiligen Maria daselbst dienenden Brüdern Güter in der Gemarkung Enzheim. [065-901] Januar 2 Straßburg.

In nomine sanctse et individuae trinitatis. pateat cunctis sancte dei aecclesiffi fidelibus, quod ego Duodo indignus presbiler et ullimus sanctse Argenlinae civitatis 5 collegii ob meorum solutionem reatuum manu legitimi advocati mei Meribotonis Iradidi ad altare sanctse dei genitricis Marise in usum et servitutem fratrum ibidem deo famulantium 5 mansos et 4 jurnales in loco et in marca Anisheim ea ratione, ut ipse eosdem mansos ac res prsedictas ad vit§ mcg finem teneam, post meam vero vitam Aldericus babcat prepositus, ejus quippe post obitum Matbfridus nepos meus lo possideat ea videlicet pactione, ut annuo obitus mei die, si eveniat autumnali vel brumali tempore, fratribus dei tres porcinas fruskingas, sin autem aestu contigerit, 4 ovinas tribuat fruskingas, duos modios frumenti, 6 situlas vini', pauperibus vero eodem die denlur 1 modius panis et 4 situle cervisa? et leguminum quarla pars modii. si prsediclse constitutionis alteruter quippiam, quod credere nefas est, omiserit, deum 15 memorem noverit. actum Argentiue 4 nonas januarii in pii prsesulis Erchanbaldi* horumque prsesentia testium : Meriboto, Viupret, Aleuuich, Erlene, Ozelin, Sigeboto, Emicho, Adelgoz, Wolpret, Blienung, Liuthart, Detpret, Muolhere, Richbold, Azelin, Benno, Heirao, Azekind, Willezo.

B aus Straßb. Bez.-A. 6 fasc. 2707 or. inb. Ut. pat. sine sig. 20

49. Irimfrid schenkt für den Fall seines Todes den an der Kirche der heiligen Maria in Straßburg dienenden Brüdern sein im Breisgau in den Gemarkungen Forchheim und Endingen gelegenes Gut. \965-00l\ Straßhurg.

In nomine sanctse et individue trinitatis. pateat dei fidelibus universis, qiiod ego Irimfridus ob timoris divini intuitum et aeternae remunerationis fructum, quicquid 25 prsedii visus sum habere in marcha Forechheim et Endingun in pago Brisichgeue comitatu Diethelmi in campestribus agris, vinetis, pratis, aquis aquarumque dccur- sibus, viis et inviis, cultis et incullis, cum omni integritale ad basilicam sancle Marie infra urbem Strazburc constructam, ubi venerabilis praesul Erchanbaldus preesse dinoscitur, in jus fratrum ibidem domino famulantium manu legalis advocati 30 mei Burchardi, suscipiente Adalberto cleri advocato, translegavi ac firniiter contra- didi eo videlicet teuore, ut ego ipse possideam usque ad lincm vite mee, postquam autem hac corruptibili resolvor carne, prsediclus praesul habeat hujusmodi condi- tione, ut quotannis auniversario obitus mei die modios frumenti 2, frisgingas porcinas 3, situlas vini 6 fratribus tradat. cujus vile mortalis tempore finito Aldericus possi- 35 deat eodem pacto. post hunc eliam in fratrum arbitrio consistat, ut, quem communi

1 Im Necrol. ecdes. ArgenUn. : 8 id. novembr. Dnodo prcsb. oh. de Anesheim mod. 2 frisch. 3 situl. vini 6. Mones Anzeiger 1838 S. 18.

2 Erchanhald Bischof von Straßburg, 966 991.

091 1003 SB

clegcritil couscnsu, cjti.sdcm constitulionis tctKüil (->iisu. si quis vero, qood fieri miniiiic credo, vcl ego ipsc scu aliqua h^reduin ineürum persona traditionem iatam 0 me le^alilcr faclain infriiipere s<'U qu;ililjel frutido comimpere temptaverit, ob nefuiuli cuiiuininis uiisuin 3 liiirus auri ad re^is ^rarium et 'M ]>ondc'ra argeuli ad

B catncram volens nolens ])cräolvat epiäcopi et htec Iraiiülcgatio nibiloininwi stabilis pcrseveret et fixa stipulalioiic siihnixa. a<-tuin est publice in pr^fata civilate in- tihiis subnululis : signuni Adüllu-rli advu<;aii. .signutn Ansbcltni. Signum Zuzonis. sif^iiutu Hi'ginbaldi. Hignuiii liiircliurdi. sigiiuin Kzütiiä. .signuin Ausbelmi. signuni liurenbardi. äigiium Krlenc. signum Uuirandi. signuni (iunzibni. Signum Geroldl.

10 Signum Zeizului. .sigiium Uuazolini. signum Emicbonis. signum Diezelini. nomina fratrum ad prii-sens inanontium : Ileiino pnpposilus, Aldericiis arcliidiaconns, Regio» buldtis, Oriininc, Adalbcro, Uohnar, Anno, Duüdu, iterum Adalbero, Manegolt, Uuüluült, Uuicnian, Ileimo.

7? au» fUraßb. Pes.-A. 0 täte. 2707 or. mb. lU. jxti. ■mir niti. Uinlfr Iletmo fttgt fo 15 Uaml lim tütrn Jukrh. genchriebfii : ut antpm her rnt.i piriiiancnnt, inpWMioM iigflli

majori« pccleii; Argontinciisi« innigDiri ' It'-''' ,m y.muuttmtmhamg dttr--' "- ^«yil*

eiiuchnitt untrn in drr Mitte. Gedruckt uuh dem lih. luii. 1347 bei Wiirdtunit A'oi 7" '1 nr. J(i7 -' Gram-

didier Hint. d'Al». I p. j. p. 147 nr. 311 '. it/na. / nr. 771

10 f. Au»eug.

50. Kiimij Jli-iiiric/i II schenkt Bischof Wtrnlitr I nm Slraijönn/

r Nachfolgern als Entschädigung für Krieg stcrluste die Fraueaahtei St Straßburg. 1003 Januar 15 Diedenhofen. (C.) : In nomine sanctn? et individuiü trinitatis. Ileinricus divina fareulc de- mentia rux. in consideraudu hiborum recompcusatione juxta tale (aulumquc mcrili cxsolvcndum jubct lequitas tale tautumquc debili ; sed tarnen non derogaluc «qui- tati, si quid siipcraddalur libcralituli. si ergo cos, qui sub quiele ac pacis ocio consiliis tanlum rei piiblicg sataguut negotio, regia ncutiquam defraudari* conrenit nee gralia nee munilicentiu, quomodo non bis summa, prout res sese locusque 30 dedcrit, tarn ex private regis quam ex publice legis bonoris et gloriie debelur reve- renlia, quornm teuacissimam in commune bonuui fidclitalis aucboram et bonestum cum utili propusitum, quanupinm circumätri]>cntibus undiquc popularium scdilionibtu et prineipum dissensionibus, nuilQ nee m\ü<i nee blauditig de statu sui rigoris avel- lerc ])osäunt aut pelliccre, quominus, conlompta rcrum suarum funditus jaclura, « subter ipsas perfuli^ fauces fidei corlent non perdere jura? proinde noverit tota sancta dei a^celesia et in omni populo noslne fidelilalis integrilas presentium sciliccl cl fulurorum, quuliter diva« memoria« senior nostcr et anlcccssor lercius Ollo videlioct imperulor auguslus veneral)ilem virum Uuerinbarium juge ejus scnilium et Gdei bong conslantiam attendcns divina dispcnsantc gratia sancln« Argontoratcnsi leode* M si(i> ordinavit et prcfccit episcopum. posl tanli itaque imporatoris ab hac vila disoessom vetus inter |n]os'' a puoris propagata faniiliaritas et ea. quQ cum tali ossäre nobis erat,

•J B ilcfruJari. b) n iortk etat» Rit$ im Ptrpmunt ttniekirt.

40 1003

■parentele et consanguinitatis affinitas prefato persuasit antisliti, cum ceteris, quorum infmitus est numerus, nostrse manus dare fidelitali, ut deo preside Concors populorum et principum nobis concederetur clectio et hereditaria in regnum sine aliqua divisione successio. fecit ilaque misericors deus pro voto nostro quod suum erat ; diabolus autem nostrara sitiens interturbare lelitiam seminarium quoddam erroris invenit; sed gratias 5 deo in ipso conatu prostratus et ut semper inefficax et confusus erubuit. nam quorun- dam tunc temporis dissidens a nostra subjectione collegium predictam venerandi prcsulis sedem hostiliter incurrens et in nostri nominis injuriam ea, qu§ in Iota urbc et §cclesiis intus erant, spolia auferens nostri videbatur proveclus desolari priniitias. sed pia manus dei, que numquam in se confidentes deserit, cito et cum pace bona lo talium rebellionem sedavit et nostrse dominationi fideliter subjugavit. ne igitur tanta urbs immo sanclfE dei genitricis aecclesia, quia sua ex toto recipere non poluit, nostro non sublevaretur auxilio, communi tam episcoporum quam et principum nos- trorum consilio et inprimis Herimanni ducis assensu' prenominato presuli üuerin- hario suisque in perpetuum successoribus in nostram et nostrorum precessorum 15 sive successorum memoriam tradidimus et per boc regale preceplum confirmavimus quandam * abbatiam ancillarum dei intus in urbe Argentorato in bonore sancti Stepbani protomartyris Christi institutam cum omnibus eidem abbatije juste et legaliter pertinentibus in quibuscumque pagis, comitatibus et leritoriis, hoc est mobilibus et immobilibus, areis, aedificiis, servis et ancillis, terris cullis et incultis, 20 agris, campis, pratis, pascuis sive compascuis, vineis vel vinetis, silvis, forestis, venationibus, aquis aquarumque decursibus, molendinis, piscationibiis, viis et inviis, exitibus et reditibus sive cgteris, qu§ quolibet modo rite vocari possunt, utensilibus et appendiciis eo tenore, quatinus prefatus episcopus Uuerinharius suique in perpetuum successores liberam de eadem abbatia deinceps babeant potestatem as absque omni personarum contradiclione et molestatione, restituendi et in usus feccle- siae, quicquid inde sublatum erat, omnibus modis reformandi. et ut haec nostrae traditionis auctoritas stabihs et inconvulsa permaneat, hanc nostri precepti paginam post conscriptum manu propria roboranles sigilli nostri inpressione insigniri jussimus.

Signum domni Heinrici (M.) regis invictissimi | *>

Egilbertus cancellarius vice Uuilligisi archicapellani recognovil ; Data 18 kalendas februarii anno dominicai incarnationis 1003, indictione 1, anno vero domni Heinrici regnanlis 1. actum in Diedenhoua.

JB aus Strafib. Bez.-A. G nr. 8 or. mh. c. huUa peml. cMapsa. Es hcfindet sich ztcar rechts von der Signumszeile ein nahezu kreisrundes Loch von etwa 4 Centim. Durchmesser '-^ ; aber 35

1 In der vita Heinrici II imper. des Utrechter Bischofs Ädalbold heisst es von demselben : jnssn et consultu regis dictse ecclesige (Argentinensi) abbatiam sancti Stephani in recompcnsationem dctri- menti a se illati tradidit. Man. Germ. SS. IV, 687. Thietmar chron. Hb. V, aus dem Ädalbold schöpft, sagt unbestimmter : excepto Argentinae dampno, quod idem jussu et consilio regis de sua proprietate

et abbatiam in eadem urbe sitam reparavit. Mon. Germ. SS. III, 797. 40

2 Die beiden bei Bömer-Büchner Siegel deutsch. Kaiser und Könige S. 22 beschriebenen Siegel Heinrichs II haben 7 und 7 3/4 Centim. Durchmesser, nach neueren genaueren Messungen 74 mm. und 77 mm. K. Foltz Siegel deutscJier Könige und Kaiser 911—1024 i. N. Archiv f. eilt. d. Geschichfsk. III, 41 ff.

1003 4t

fttr^Kmif teifftn tkh an dem Bande drinrii,^,! auch mmM dtmk äi» Mmttt Pikhmi§ 4m Pergament» Spuren einet anf(iedriiekten tkegeU. JJer tmttn Btmd itt vmgitogim «wl M von li »ich deckenden J^tMettOdtem dttrMoM >. Der VdUMMmfiitrick im Jftmiym— i»t erkennbar. C Gedruckt darnach üaUia chri»t. V imlr. p. 4ß6 »r. 10; BMfßn AU. Mpl. I, US

nr. 182; Würdtwein Nota »üb», dijd. VI, 150 nr. 75; Ortmdiditr HM. iAU. I p. j. p. 191 nr. 357. Mhmer nr. 924; Stumif ■■' ",'/. Vrrgl f! - < f •hrh. d. deuUtk. Beicht u. Heinrich II, Bd. J, 230.

51. Buchof Wernher I ton Slraßhurg beurkundet die ihm ton Köniij Ilem- w rieh II gemachte Schenkung der Franenabtei >S't. Stephan daselbst UMä reyell dertn

rechtliche Stellung. \I\fttch 100.1 Januar 1.%

In iioiniiic tloiiiini iio.stn Jesu (-lirisli. ego Wcreiilienis " vfOiiit.il.' li.-i Argenliin; civitulis episcopus uuiversis Chriäliani '' Hominis ciillürihu» tüia ni;i;.'iiii quam parvis ex clero et populo salutcm in Christo Jesu. rnm pro tempore, svAt

15 quo quisque in Tinea domini id est Qclesia vivere et operari debeat, cuilib«! m;.'i- luudinn sit, ut aniiiiQ su^ prospiciat salutem, ego post iunumeros »udores. (]un> pro lidelilulc Qclcsig, cui deo auclore prcsidere visus sum, et pro statu nguj Irui- corum et domini mei regis Hcnrici dilectione •= , inpctravi a prefato domino "^ r<gc gubcrnationem ubhati^ sancti Stcphani prothomarlyris in Argentina id est Strazburc

ao civitute, que antea nuUam de tcmporalibus prebuit vel debuit subjectionem, median- tibus hoc principibus llerimanno "^ duce, Erneslo palalino*, Berengere ' defensore, preseule Moguntinu urcliiepiscopo Barto«^", ea dumlaxat ralione, quatinus de facul- tatibus illius repararem episcopalcm sedem, que cum ^dificiis et officinis claustra- libus deslructa fuit per dissensionem quorundam principum electioni prefati regis

86 repuguanlium. poslquam vero deus conlirmavil ei ^ rcgnum illis subjugatis terraque siluit corum eo, cum accepisscm ab eo prefalam abbatiam disponcudam, iospecto dei timore, conmunicato conäilio pertractavi conputando omnes curias et possessioDes a primo usquc ad novissimum inspeclis singulis ejusdem loci privilegiis et cartis et tcstamentis. inveni itaque in scriptis Adclberli ducis, qui locum fundavit, et in

ao privilegiü Childerici regis notatum infra nmbilum vclcris muri a media porta meri- diana versus Hnisrham cuui ipsa aqua usque ad lalam stralam, que ducit a porta magna occidcnlali usque ad portam juxla magnos et inquadros lapides muri *, cum omni suo jure et seplis clauslri et mansionibus qualuor canonicorum et cmunitate', cum muro et anlcmurali, suburbiis, vicis, aquis, piscacionibus et aquQ decursibus,

^' |iuscui3, coti]>itscnis. ^lu ;^ i,r:iii^ inniii.u.; iiiiiiwriiii. i;i.,|-j^ prpp;.i;i,;i.n«; insulis

•] C Wcriilicrus. h] au/' lUim euu ^icuA.'«- i/ii^J. «:, tliu Vt.i»m m»tf*(klU». QttMiidur trfimtt «ustinui. d) C om. domino. e) C IlermMDo. (] C Bwagtrn. g) Btrto an na<kir«jtirk Kit u ttlui»t roa »uitrtr ttutt tptitrtr Btmd timgt/tft. b] C Uli. i] B <

lieber diese Art der lieaiegelung, die llnlliniiiii >. A. I-mI: a. a. O. S. 13 f.

*> « Ffaltgraf ton Schwaben, der erste der n,nltii(i.-lMxr ist. Ver^. Wait: D. Vcrfassnngty. Vit, 169 mal. f.

> Bardo Ersbiachof von Main*, 1031—1051.

* Diese topographischen Anffoben eri>rtent (Jbrfthl AUot. rrr. proitrom. j . ■> ;' !.■' >>i;'-ti.- Localgesch. d. St. Straßb. S. 33—27.

«

42 1003

usque ad limites infimos terminorura ville noncupanle Boteburn" et in nova Irans- posicione Sckiltenchein ^ , decimis , terminis, campis, quesilis et inquisilis, cum Omnibus usibus infra fluenta Reni usque ad confinia de allode comitis Hugonis Ckoreka'= noncupante et indc Ecchefrydeshein '• , Hitlendorf, Wolgangesben " , Rodeshen f , Mulenhusen ^ , Wulfricheshen '' , Regeneshen ' cum omnibus eorum 5 allodum pertinenciis ; in privilegio vero inperatoris Lotharii primi supradicta singula rememorata et roborata, quin etiam ab eo data Lupoleshen, Lumereshen i ad lumina concinnanda '^ , Wanga, Othenlien', Nunnewilre, Gundeswilre, Wibeleshen", Polsen- hein ° , Egeshen ° ad p ceteros usus. Hirmingardis quoque imperalrix per manum propriam et manum ejusdem imperatoris Lotharii dedit Mumzinga i cum sua impe- lo riali integritate. quorum omnium jura et debila et quanlitates, sicut nos invenimus, in veredali carta describi jussimus et, ne in oblivionem fleret, vicedomino loci Erboni canonico et Linsindg ' secunde abbatisse commissimus. et in signimi adeplg subjectionis et sublementum despoliate majoris domus transtulimus inde crucem auream et argenteam et capsas duas cum reliquiis preter cetera ulensilia. ne vero i5 tarn antiqua et venerabilis congregatio de insolita subjeclione intollerabilius con- turbaretur, diligenti et pio studio slatuimus ^ eam honorare cum omni communione et paritate claustralis religionis et fratern§ societatis ila dumtaxat, ut preler sub- jectionem ömnia jura sua illibata permaneant et abbatissa inter alias abbatissas in conciliis episcopalibus mediam et oppositam sedem optineat et in obsequio alicujus 20 ejus sororis vel canonici omnes canonici civitatis" ibidem conveniant et exsequias devote peragant ipsique nobis vicissitudinem reddant similiter faciendo. sed quia certas habent staciones, in sollemniis vocari nequeunt in augmentum chori, sed si alio tempore vel necessitate , quod absit , vel caritate invitati venerint , quia de secunda, ut prediximus, sede civitatis sunt, in sede opposite mens§ honorentur, 25 quoniam et nos pro necessitate reparandorum consultu tarnen discreto inminuimus et tarnen describendo discrevimus cottidianam eorum prebendam, qu§ major celeris inveniebatur, et in quadam manuali cedula memorialiter conscribi fecimus non in perpetuum sed ad presens negotium, donec facultas rediret reformandi in pristinum plenitudinis statum. ne autem oblivio deleat vel posterilas in pejus vergat, hanc ao paginam conscripsimus et sigillo nostro roboravimus presidente et annuente Lint- sinda secunda abbatissa, Erbone canonico vicedomino et cetera congregatione, Brunone majoris domus preposito, Erlone decano, Werenbero * cantore et custode , Hezelone scolastico, presente toto conventu. conplevimus autem bec anno incar- nationis domini 1005, indiclione 2, epacta 26, concurrente 6 feliciter amen ". 33

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 9 or. mh. c. sig. int. subt. impr. delapso. Farbe und Besduif- feiJieit des Fergmnents sowie der gesammte Schriftduiracter von B sind in auffallender Weise den nr. 25 und 28 ähnlich, so daß man fast versucht sein könnte, sie alle drei einer Hand zuzuschreiben. Jedenfalls unterliegt es keinem Zweifel, daß alle drei Stücke zu gleicher Zeit entstanden sind. Man fälschte vmhl die Diplome Lothars mwJ Ludwigs, 40

a) C Betebftrn. b) C Schiltenchen. c) C Corke. d) C Ecchefirdeshein. e) C Wolfgangeshein, f) C Rodeshein. g) C Mulnhusen. h) C Wolvericheshein. i) C Regenshen. j) C Bomershen. k) C concremanda. I) C Otenhen. m] C Wibelnshen. n] C Bolsenhen. o) C Egishen. p) C vel. q) C Muncingam. r) C LinUinde. s) S statumus. t) C Wernhero. u) S Von 45 complevimus amen von derselben Band nie Barto geschrieben.

1003 - 1007 43

um detn JietitM- und UechUntand der Abtei St. Slrjikam beim Ueberftmgi m dt« bi»Mf' Ikhf. Gew<Ut ein m^tgUrhul hiilieii Alter und erlauchten üngnmg tu fAem. Di* Anf- r*. gung aller drei ürkundtn tcird »icher bald nach der VerUihmng Kaiter tUimrifl' I ■' rim in. Januar i(Mi3 antutetten »ein. Die dvnmaktgitdim A»§tbm dtr VrkumU :, Wernlu-m, da» Archirpitcoiiat liardm »ijicie die DaUrm>g$ttüt, imd tfUxn Zuthalm

utul ihre iJincrejHtM nicht im Stande, die Echtheit den^ien tu tnehfUtern. C coli. ibid. it fiiKc. 2011 coj). mb. lec. XII.

Gedruckt nach B bei Würdtwcin Nova tub$. dipl. VI, ISl nr. 77; OrtmdidUr UiM. ttAU. I p. j. p. JUS nr. atiJ; Orawlidier Oeuer. itUd. I, 681 nr. :t5. A'ocA einem Vidi-

10 mu» de» judex curie Arijentin. von 1300 Märe ä3 ihr. 2 proxim* pott dominium

Indien) bei Schiller Kimiguh. S. 5.M = LoffuilU pr. p. 34 = Likmiff VII, 3, *77 nr. 153; SchOi>fiin Ah. dipl. I, 147 nr. 184. Nach eimem Viimmu vm J3S6 OmOt- man De epiac. Argenl. p. 45 = Tenteel Hittor. vindie. app. p. 89 = Eeeard Orig. JIab»b. }>roh. nr. If. Xach einer Copie in einem Codex der Wiener Bibl. Herrgott

IS Geneed. H(U>/ih. II, 100 nr. 161; ebenfaa» nach Copie Oallia ehritt. V intlr. p. 497

nr. 10. Vergl. Uirtch Jahrb. d. deut»ch. Reich» u. Heinrieh II, Bd. I, 330 tmd WiU Beg. d. Eribi»ch. von Maine XVII nr. 140. Mit Unrecht halten uamentli^ a^f jeme chronnlngiurhen Notizen »ich stützrtul Obrecht AUat. rtr. prodrom. p. 194—189, Ternttd 1. c, Ludewig Beliq. mantucr. I, r,2 untl da» Corrigendenverteiduuli bei SMpfUm Ab.

ao dipL II, 639 die Urkunde alt unächt verworfen.

52. Av/zeichiwiff über die der Kirche St. Thomä in Straßburg nementtiek von den Straßbnrger Bischöfen, geschenkten und entlegenen Oüter. [A'acA 1007.]

In nomine sanctQ et individuQ trinitatis amen. nnrralur, ut in antiqiiis Tero temporihus qnidam Argcnlinensis civitalis antistes Adalnohc nomine inibi pro reme-

■£, die siin- nnitnfr in honorem sancli Thomre apostoii a>rlesiam constnixerat ' cl de predio Iicredituli pulrum Iradilione sibi concesso in Guogenhcim marcha mansas 6 et vicum Adclnoheshoven cum omnibus pertinenlibus et Aldorf paritcr el in marcha Molicsliemero vineas 0 illuc in peq)eluam dotem dedcral. et si quando necesse fiiissol, de tribiis ])redictis villiilis specialiter Guogenheim, Aldorf, Adelnohes-

ao hoven locliim neclesinR conslrui insliltiil, pnelcrniissis tarnen aliis soniliis. el ul istud vero prcscriplum firniius cl vcrisimilius sit, prefalus episcopns eadem in prg- senti reqniescil rocclesia. deinde vero sanclus ac vcncrabilis Kihuuinus ejusdem aposlolicro calliedm; episcopns' villns Ilugesuiiilare, Caroldesbalic el Sunthoren cum mnnsis 11 cl dimidia el omni fnmilia ad quendam llumfridum de Ilalia nalum

ac Iliigonis ücrmano filium eniens pro remedio animte suq fralribus sancli Thoma» pcnitus ad annonam Iradiderat. et in eadem marcha Sunthoven quendam seirum nomine Olonem cum omni suo predio, quod posl obilum vilie suip reliquerat, fra- lribus ad annonam tradidoral. cl ut islud crcdiliilius conslct, sallcm eodem prediclo ser\'o occiso cuidam prcdicla» congregalionis fralri Ilildiboldo nomine in eodem

40 tempore preposito consislcnte , ul dignissimum fueral, fralrum ad serrilia uueregdd presenlntus erat, vicus autcm Morsuuilare ad f(;>cundilalem 14 carradanim vini et omnia ad eandem marcam ])erlinentia ab prediclo episcopo ad liberos populos pro-

> Adahiorh, liinchof «wi Strasburg in den entern Dtcemmien de* 9te» Jahrh. IVryL M«r die Qritm- dum) von St. Thomas D. St-Chron. IX, 739. - Bichwin Bischof ton Straßburg, 916—933.

44 1007

prio censu erapta et in lUachirecha marcha mansas 6, quas ad Eburliarltum comi- tem emerat, pro remedio su§ anim§ fratribus ad annonam tradita sunt, et quendam vero curtem nominatum Chorcho, quem idem episcopus Rihuuinus ad quendara Hugonem de Tettenuuilare genitum prefati Humfridi avunculutn acquisierat, fratri- bus pro remedio sug anim§ tradiderat. et ut credibilius maneat, familia ejusdem 5 curtis Chorcho videlicet Balze et ejus frater Disso cum c§teris comitantibus in longo tempore ibi in servitio manserant, usque dum potentes domini inde injuste detraxe- rant. silvam quoque nominatam Munilslaht, quam isdem episcopus Rihuuinus de predicto Hugone suo censu conduxerat, fratribus ad annonam tradiderat. in vico autem Kippenheim curtem 1 et dimidiam partem secclesiae ejusdem vici et villulam 10 Langisesuuilare de Hugone comite Hohenburc regnante prefatus Rihuuinus episco- pus conquisierat et fratribus tradiderat. sine his vero superius titulata , qu;e predic- tus episcopus Rihuuinus proprio censu emerat, restant hsec sequentia, que et alio diverso labore acquisita sancto Thomae tradiderat : hoc est Udenheim cum pertinente servitio et superiores Hugesbergen et inferiores Hugesbergen cum pertinente servitio, i5 in Mollesheim marcha mansam 1 et in Muzzeca marca curtem 1 cum vineis sub- jacentibus, Gottennesuuilare cum pertinente servitio et in Argeresheim marca quic- quid viniferi ruriferique ruris situm est et in Altbrunnun mansas 2. ad hsec vero quidam Argentinensis eclesiae episcopus nomine Ruodharttusi in Ekkiboldesheim marca curtem 1 et ecclesiam sanctae Aurelije virginis cum decimis et cum aliis 20 servitiis et in Dunginisheim marcha et in Muzzeca marcha mansas 4 pro remedio sug animg fratribus sancti Thomae tradiderat in annonam. quidam Eburharttus clericus et heremita in predicla marcha Illechirecha mansas 2 et dimidiam pro remedio suse anim§ fratribus sancti Thomae penitus ad annonam tradiderat. de aecclesia autem sanctae Aureliaß, quam tunc temporis Vvalzo presbiter vetulus rexit, 25 prefatus Ruodhardus statuit episcopus, ut fratres sancti Thomg singulis perpetua- okt.if.is liter annis in vigilia sanctae Aureliae ibi vesperos celebrent et in die natalis ejus a presbitero secclesiae dimidium tritici accipiant modium et unum friskingum cum vini situlis duabus et quarta situle parte claustralis mensune. et hoc vinum non novum sed vetus esse debet". 30

Quemammodum quedam de superioribus memoratis de monaslerio sancti Thomae injuste detracta sint, notum sit omnibus fidelibus ista legendo insequentibus. post-

quam Ruodharttus episcopus delinquendo contra gratiam imperatoris '' de

honoris culmine segregatus paulo post venia usus in episcopatum redierat, ad revo- cationem cujusdam Guntrami militis Hugesuuilare et Caroldesbahc sibi suoque filio 35 in beneficium prestiterat et in hodierno die de episcopo Ödone necnou Erkanbaldo episcopo^ ad eandem similitudinem perstat detractum. insuper vero curtis nomine Gorcho de eodem episcopo Ruodhardo injuste detractus est, quia quemammodum

a] Der Passus von de secclesia autem dcbet ist von einer andern nicht viel spätem Hand ein- getragen. Es folgt ein leerer Baum von der Breite einer Hand, b) Lücke von 10-15 Buchslaben. 40

1 Ruthard Bischof von Straßburg, 939—950.

2 Udo Bischof von Straßburg, 950—965; Erchetibald, 965—991.

1007 1039 46

ad monaslcritim sancti ThomQ traditu.s crnt, o primordio narratur cuidam militi Udo nomine de Tettenuuilurc gcnito in familia Mullesheim marcha oocisionetn iacieoli postca pro reconrilialione cpiscopo Hihuiiinu in proprictatcm eiindem curl«m dona- Tcral. illo autcm non posl longuin l(>inpu.s pro remedio sug aniio^ illum fralrihn^ & ad nnnonuin tnidideral, Hiiodulfo ndvocalu existente, cum leslibus Manegoldo, A<lal- noho, Erleuuino CQterisquc pluriniis. in marcha Gottcnesuuilare mansf 12 sine MÜca terra et in marcha Aithrunnun mansns 2 et in marcha Bcreheim dimidia mola de monoslcrio sniuHi TIioiiiq nunc tcmporis dctrantn sunt, et tamdiu in fVatnun aer- viliü rul.s<;rant, qiiamdiu Fridericus abbatium tenucrat. qua relicta crga qiiaoopum

10 Erkaiihaldiim cadem cum suo censu sibi in bencficium conduxerat et postmodum SUD militi Voccozoni in bencficium prestiterat. et poslquam Fridericus obiit, Adal- berlvis advocaliis predictnm Voccozonem sibi ad militem conquirens dedcrat illi predicla in beiieficiuin. et hodio ita pcrstat. in marcha Mollcsheim mansam 1 de codom monastcrio detractam Krkiiitbnldus cpiscopus Ilemmoni suo servitori in bene-

is ficium prcstitcral , quam antea quidam frater Odolfus nomine nccnon doclor 800I9 habucrat usqtic ad obitum vitre.

T aus Strnfil). Tfiom. A. docnm. hint. lad. 1 (pririUgM) or. wib. lit. ptU. tmt tig. Fom emtr Hand tk» Uten Juhrh. mit Auanakme einer 8ÜBe vom Anfang bi* Emil fitckritttm. WM die schriftliche Fixirung de$ BetUMatamin «M A. Tkoma», matkitm üe KMm 90 im Jahr 1007 voUaUmdig niedergebrtmnt war >.

Gedruckt ebautamaeh bei SeMpftin AU. dipl. I, 143 nr. 179; WStrdhmm Nvta m&f. üfL V, .K7 nr. 13» =-■ GraiuiiiUrr Hist. d^AU. I p. j. p. ISS nr. SM; Ch. Bekmidt Hi$L du chap. de t. TTiom. p. 285 nr. 2. Nach einer Copie bei Sdutiegaiu L'fgt. de t. Tham. p. 283.

» 53. Bs wird bekundet, daß Ezzo dem Kloster de.t heiUffen Petrus ih Straß-

burg Qrundbesitz mit Hörigen zu Jtitenheim unter getrissen Bedingungen für Bischof Wilhebn geschenkt habe. 1039 Straßhur/j im St. Peterskloster.

: In iKniiine snnclro el iiKiividiKi* Iniumtis. j nolitig non minus prgseiilium quam fulnronim cominondare cupientcs hanc conscripsimus cartulara, quendam non ao infimg nobilitatis virum Ezzonem ad sancti Petri apostolorum principis monasterium, quod Unillehelmus pntsul venerabilis ante porlam Argentin^ civitatis instiluit*. ad Julonhfim^ mansos diios et dimidium cum quinquc mancipiis trndidi.sse ea vidol; ■' I rationc, ut idoni i)rn>sul sibi econtra sex mansos boneficii pr^jstarct et insuper i ejus pucrulo pnvbendam in domo sanctae Maria; compararct. et ne ipsa Iraa.w '

as ' tr«ft<r dtcMM BromA gM et fireOit^ heim tUerem ZeugmS ah ieujeitigt Eamigtk^m: VmrgL D.

St-Chroii. IX, 729 : donoch also raon tAlto noch gotx gcbnrt 1007 jor, do vvrbraat« Mot Thomkas kirrho nnd oarh nntcr frowen manster gorwo mit bricfMi niid bftchorn nnd om»m«at«n. Dum tritt ergäiucHd die Noiis der im Anfang des Uten Jahrh. ge.vhriehenen Annale Argen). : a. d. 1081 tcrinm »ftiirti Thomo »postoli in ArgonUna a Wilholmo fons«rratar et Muicti P«lri ab 40 inchoafur. Aftm. denn. SS. XVIT, '"<.

« (fr. not. 1.

' Unter den moiiemeH OrlemutKH nnV» mmt wku ■'-

HtmOktim V

1039 1040

postmodum posse videatur adnullari, nomina testium hanc eandem videnlium placuit attitulari : Gozzo, Burgliart, Hiltevvin, Uolcvvin, Naniger, Ozzo, Bernhart, Gezo, Uuallliere, Ruothcre, Erncst, Erlfrit, Birihdilo, Ernest, Jsinhart, Alberich, Uualthere, Reginger, Adalbreht, Folcolt, Snelhart, Gnammo, Benzo, Gerolt, Benzo, Uocco, Bezelin, Gotefrit, üualto, Drudnian, Adalbreht, Adalgoz, Alberich. acta sunt 5

autem hgc in eodem monasterio anno ab incarnatione domini 1039, indiclione 7, iinperante Chuonrado secundo et filio ejus lercio Heinrico, comite Ilugone. Uuice- linus notarius presbiter indignus scripsi et subscripsi.

JB aus Straßb. Beis.-A, G fasc. 4785 or. mb. Ut. pat. «im« sig.

54. Fs wird lekundei, daß die Freien Wezil und Hatto für 70 Pfund Silber, 10 die sie von Bischof Wilhelm von Straßburg erhalten, Grundbesitz zu Ruestenhart und Wittersheim dem Kloster des heiligen Petrus zu Straßburg übertragen haben. 1040 Straßburg im St. Petershloster.

': In nomine sanctae et individujE trinilatis. \ omni commendamus presentig necnon posterilati futurg, ut Wezil et Hatto viri conditionis ingenuae a domno 15 venerabili Willehelmo Argenting sedis episcopo 70 argenli libras acceperunt et, quicquid predii ad Ruochesheim' videbantur habere, et ad Uuitheresheim 2 mansum unum et dimidium, eodem prsedicto episcopo rogante, ad monasterium sancli Petri principis apostolorum , quod constructum est ab eodem Willehelmo ante portam Argenling civitatis, nuUo contradicente tradiderunt in omni utililafe scilicet banno, 20 areis, edificiis, campis, pratis, pascuis, viis, inviis, aquis aquarumve decursibus, silvis, cultis et incultis et omni ulilitate, quam ibidem videbantur possidere. acta sunt autem hec in pago Alsatia ante porlara Argenting civitatis in eodem monas- terio sancti Petri, in comitatu Hugonis, anno ah incarnatione domini 1040, indiclione 8, sub Chuonrado imperalore^ et 14 anno regni filii ejus Heinrici tercii*, bis testibus 20 hgc videntibus : Hildeuuin, Hezil, Eberhart, Walthere, Eigilwarl, Heriger, Uuille- breht, Gozzerat, Gnammo, Hicekint, Berihger, Jsinhart et frater ejus Benzo, Alberich, Engilman, Bezelin, Uuallo et frater ejus Drudman, Gezman et frater ejus Benzo, Azzo, Benzo, Gnammo, Hesso, Hezil, Uuolfganc, Burghart, Berenhart, Uuezil, Reginolt, Benno, Hezil, Esscerich, Cuono , Benno, Odalrich, Hizekiut, 30 Alberich.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G fasc. 4721 or. mb. Ut. pat. sine sig. mit der gleichzeitigen Dorswd-

notiz carta de Rftchesheim et Witteresheim. Gedruckt ebendamaeh bei Schöpfiin Ah. dipl. I, 160 «r. 201; Würdtwein Nova subs. dipl.

VI, 197 nr. 90 = Grandidier Eist. d'Äls. I p. j. p. 337 nr. 393. 35

1 Buestenhart bei Ensisheim, auf der Stätte des frühern Dorfes Bueschheim erbaut. Vergl. Stoffel Topograph. Wörterb. des Ober-Elsasses S. 465. Gratididier l. c. vermutliet Bichtolsheim darunter.

2 Wittersheim bei Hageimu. Gi-andidier l. c. substituirt das heutige Wittisheim bei Markdshcim. 8 Kaiser Konrad war bereits am 4. Juni 1039 gestorben.

* Die Begierungyahre Heinrichs um 2 zu hoch angesetzt, da die Epoche auf 1038 April 14 fällt. 40 Sc^te sich die Angabe des Datums sub Chaourado imperatore allein auf die Handlung, alles üebrige auf die Beurkundung beziehen ?

1052 m

55. Da» ßomcapitel von Straßburg thut kund, daß nick mit den Ainper- wandten des ehemaligen Straßburger Canonieua nachherigen Eribijtchoft wm Raven»M Ilunfrit über da» der Kirche der heiligen, Maria vermachte Out /Imbraek amt- einanderge»ettt habe. \1052 Mai\.

s In nomine sancUe et individuQ Irinitalis. nolißcamiu Omnibus tan Moel^

nicIesiQ ({iium nostris fidelibiis, ((uulitcr Hiinfrit Argentinensis SBOclen^ prius quidem cuiiunicus, pusU-a vero Huveiinas arcliiepiscopus ' predii sui, quod nominatur Im- hrioca, cujus ipse licrcdilurio jure possesor exüliteral, sanclain Mariatn Argealiucnsis scilicel ircclesio absque omni contradiclione feceril hcrcdilariam ' ; quod tarnen poat

10 beatum illius uhilum ^ sine conlradictione et inpugnalione suq sororis Adalheidc * ejusquc, filioruin liherc oblimTc nequivimus. ergo nc jure lege contraditis ffurlwria noslra uliquo couamiiio exhcredarelur vel lotiens in propriis pvrlurbaremur, Tiaam est nostris fldclibus, quatenus ora hianlia ubstrucremus et pro plcna reconciliatione uliquid beneficii eis concederemus. cessimus, acquievimus consiliis nostrorum et ex

15 nostris proprittatibus parle sublracta voto adversantium nobis s' ins, ut post-

huc, üinui cüiitruversia supitu proslrata iinmo penitus abscisa, tr<i<Mi.-. iii>erc ulendum sit ullorius. cognoscanl igilur tarn posteri quam presentcs et cognitis siut testes, quod Adclheilh consensu filiorum suorum hoc se abdicavit patrimonio supra pre- notato, quod Ilüufrit sanctg MarJQ contradidit pro suq parentumque animarum

ao remcdio. probabiiium ergo teslium subnotenlur nomina , quonim incxpognabili losliinonio isla sunt consignaln. sub prcscnlia Ili-inrici imperaloris sunt tcstes eptt> copus Rumolt *, Oebehart *.

B aus Straßh. Bts.-A. 0 tue. 2707 or. »b. lit. pat. iüu tig.

Oedmckt aus Üb. Bat. 1347 6m WürdiMitin Nova «m&«. dipi. VI, 331 nr. 96 ^ QrmMttm

« UiH. iVAU. I ;>. j. p. 269 nr. 418. SdnKiM. Urk.-Brg. nr. J3C7; Shmpf mr. SSIB,

deasfn Ddiirung ich mich atuchließ«. Koütr Hemrick III urhmdet lOM Mai 13 m

Straßburg für das Bitthum Mein.

1 Ueber Hut^frit von MtM^fOgart'WOifingtn $. Finitnbtrt. Urbrndenb. I, 6 tmi St, Wirtrmh. Gfuch. I, 565 und 585, OimbrtdU Otatk. d. dmtM!*. Krntert. II, 645, attimdorg Heimridit ao ///, Bd. I, 353.

- l-:* hei$»t in einer Urkunde von 1044, in der Ilunfrit da» Bitthum Sinßbmrff ' WilMm zum Erben seine» ganten vom Vater stammenden Besitte$ eintettt, daß am$fatommm mir im Ktonter su Einbruch sei, qnod, ut alia tesUtar chartol», tradidi Marie tine omni eOBVMtioB«. QfV. Würdtwein Nova subs. dipi. VI, 199 nr. 91 = Onmdidm Hit. tTAt». I p. j. p. Mt mr. 400. aS Schweiz. Urk.-Reg. nr. 1339.

» U) kal. tcpt. Hunfrit opiscopas Raveiine in Neerot. ZieifaU. B (F»r$lmb*rf. Urtmimi. I, U). Cfr. Ännal. Altahent. wu^or. tum Jahr 1051 (Mon. Otrm. SS. XX, 805).

* Adelheid, die Oemahiin des Orafem B»Mtf vm Achdhn. ütbtr Art Kinder tfr. OrllitH 2W>

faltensi» chron. Mon. Oerm. SS. X, 71 »tq.

40 ^ Bumdt Bischof von Cnnstunr, 1051~1069.

Oeb^art Bischof ton Begensburg, 1036-1060.

48 1052 1061

56. Heinricus III imperator ob interventum Agnetis imperalricis et ob servi- tium Hezelonis episcopi Argentinensis monasterio sancti Petri exlra muros civitatis Argentinse constructo prsedium, quod ex poteslate Hennonis in imperialem devenerat, in villis Rodeslieim et Ilumudesheim in pago Alsatiae et in comitatu Henrici comitis situm cum omnibus suis pertinentiis tradit. Winitherius cancellarius vice Liupoldi 5 archicancellarii et arcbiepiscopi recognovit. datum 16 kalendas julii anno domiuicse incarnationis 1052, indictione 5, anno ordinalionis 24, regni 14, imperii 6. actum Thuregii. 1052 Juni 16 Zürich.

Aus Schöpflin Ah. dipl. I, 1C8 nr. 212 stüekw. nach Wenckers Manuseript = G-randidier Hist. d'Als. I p. j. p. 267 nr. 415 i. Auszug. Schweiz. Ürk.-Beg. nr. 1370; Böhmer lo tir. 1632; Stumpf nr. 2426.

57. FoJmar und seine Gattin HeilicJia ülertragen der Kirche der heiligen Maria zu Straßburg die Abtei Hugshofen mit allem Zubehör. 1061 Straßburg im Münster.

In nomine sanct§ et individue trinilatis. notum sit omnibus tam presentibus 13 quam futuris, qualiter ego Folmarus et uxor mea Heilicba pro remedio animarum nostrarum parentumque nostrorum dedimus nostri juris abbatiam Hugeshoven ' dictam sancte Mari§ Argentinensi cum ecclesiis, villis, vineis, molendinis, agris, pratis , pascuis , silvis , aquis aquarumque decursibus , viis et inviis , cultis et incultis, cum mancipiis utriusque sexus et omnibus appendiciis et utililatibus ad ao eam pertinentibus hac facta condicione, ut nuUi episcoporum predictam abbatiam in milites alienandi sit licentia vel congregationem ibidem deo servientem uUo modo destruere. acta sunt bec Strazburc in monasterio sanctg Marie sub presentia Heremanni venerabilis episcopi ejusdem sedis et Heinrici Alsalig comitis anno incarnationis dominice 1061, indictione 13, regnanle Heinrico quarto adbuc puero 25 anno regni ejus 7 * sub adnotatis testibus, quorum isla sunt nomina : Heinribc advocalus^. Eberhart comes*, Cuono comes, Liutolt, Ruodolf, Egino, Hereman, Buggo, Burchart, Diemar, Druhtbere, Adalbret, Erleuuin, Sicco, Sigebolo, Ruotbret, Liutolt, Adalbret, Meriboto, Hereman, Uuito, Billunc.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 13 or. mh. c. sig. int. subt. impr. mutH. Von der Siegeüegetide 30

noch erkennbar: n nus dei graüa episcopns. Gedruckt darnach Würdtwein Nova subs. dipl. VI, 230 nr. 100 = Grandidier Hist. (PAls.

II, 118 nr. 463. Nach einer Copie Schöpflin Als. dipl. I, 170 nr. 215.

1 EitK Gründung des Grafen Werner von Orieiiberg, nach Grandidier 1. c. des Vaters von Folmar.

2 Wofd das Ordinaiionßjähr gemeint. 33 8 In einer Schenkung von Gütern in der Ortenau, die Sigifridus vir militaris magna Francornm

ex stirpe progenitus an das Bisthum Straßhurg macht 1070 October 7, heisst Heinrich principalis advocatus ecclesise Argentinensis. Straßburg Bez.-A. G nr. 14 or. mb. Ut. pat. s. sig. Gedruckt bei Schöpflin Ah. dipl. I, 174 nr. 221; Würdtwein Nova subs. dipl VI, 243 nr. 103 = Grandidier Hist. d'Als. II, 127 nr. 471. Dümge Reg. Bad. S. 21. 40

■4 Eine Bertha comitissa uxor Eberhardi, die Zehnten an die Straßburger Catliedralkirche schenkte, erwähnt in einer Borsualnotiz einer Bulle Leo IX für die Abtei Altorf, von Grandidier Hist. d'Als. II, 125 in die 60er Jahre des Uten Jahrh. gesetzt. Vergl. Schöpflin Ah. dipl. I, 165 not. c.

1089 1094 40

58. Bischof Otto von Nlraßhurg überträgt auf VeraHlaMtuug WankariM Orwnd- besitz, den dieser in der Gemarkung Wolxheim als Lehen besessen und für ii Unten aufgegeben hat, den Canonikern des Straßburger Domstifts. 1080 Mai 30.

In numine sanctai et individun; (rinilalis. Otto dei gralia ArgenlineDsis epü* B copus. (juoiiiain nos praeter solilum dei gralia familiäres noslros ila semper di! inuH, ul ctiaiit liom-sta ]>(>lciilil)iis aliquando annucreiiiiis. cr^^o quod plurimiit debui: Ulli siihlruliere itiliuiu-stum putuvimu». ituquc Wanhurdi tidelu Doslri pelir, .> condescendimus votoque ejus in hunc quem diccinus modum assensum pnebuimus. ipse enim a nobis hoc graluita acquisivil Servitute, ut sex inansos, quos in Volkol-

10 dcsheiin innrcliia heni^ficiiili jure {wsscdoral, alterius beneticii redilu hoc est 11 denuriuruiii unciis libere rcdemplos fratribus beuta; Muriie in priucipali mooasterio scrvietitibus ea traderemus conditiüne, ut ipse et poslvri ejus heredilario jure absqoe omni contradicliüne possideant et in anniversario prsefati Wanbardi quiuqae siclos Argenlinensis monela; quülaunis pcrsolvant. hoc etiam, quia noslris pl:i<:.t

ir. fidcllhus, liiic qua prn'lihalum est tradilione firmavimus et sub advucali Ileiuru i crelorüruiiique subscriplorum testium asscusu siguavimus. Hurchardus pnrposiliis, Hartwig dccanus, Hezcl arcbidiaconus, Anshelmus camerarius, Herold canlor cajteriquo confratres; Friderich dux', Cuonrat, Walthcre, Ludewig. Hereman, Otto, Cuono, Munno. acta sunt \\wc anno incarnalionis dominicis 1089, indicliooe 12,

») 3 kaleudus junii, luna 4. Manno notarius scripsi et subscripsi.

Au» Würdttctin Nova »uhs. dipl. VI, 353 nr 107 Grcmdid... ii.~,. iTAk. II, J'-i nr. 501 nach dem Hb. mü. 1347.

59. In der Dotationsurkunde Hildegards^ und ihrer Söhne für die St. Fides- kirche in Schletlstadt unter den Zeugen : Burchardo majoris ecclesie preposilo. 83 Hcroldo cnnlore, Wornbero camerario ceterisque coufrairibus, de sancio Thoma Cunonc preposito, Mauuone ceterisque, de sancto Petro Hezclino preposito', Cunibcrto. Jübunne cclerisciuo quam phirimis ejus ordinis. acta sunt hec anno ab incamatione domiui Jesu Clirisii 1()UI, indiclione 2, regnauto M'-:- '■•• 'piarlo impcrnlorf ""'''/.

Aus Würdtirriti Xnrn »uhs. di'iif. Vf. ?5<> nr. 109 (immdidier UiM. ttAl- 80 nr. 510 nach dem verlornen Origimd im ehemal. ijtraßb. bitchö^ A.

Nach einer Copie bei Beatua Hherninu* Rer. gtrmtm, I. III p. 153 = B. Uert Chron. l VII p. 4 = Crutitu Anmd. Suec. jxir» // /. VIII p. 385 = Gm fpisc. Arg. p. 311 lA%ifuitte pr. p. 3S -rr Herrgott Gemeal. HaM. II. U 1 Vorhin Not. hi.itor. nur la rille de SchUMaät t. :■ 7" ' T' ' 8B p. 101 mtt der falschen Datirung 1044.

I Friedrich I am dem OetdtMU der Hohetulunfem, Hertog ton Stiimabm mtd OmUl, Bmiir 4m

Binchofa Otto, 10'J7—lt05.

8 Ueher HiM.y.tr.l. ^lie Mittler dei StaufUehen Geiichlecht!) rernl. f^iüin Wirtrmh. Orx*. Tt, » um) 3S9.

*) * £* »cluiiii mir <iiisf y.i-ii.hi.i ' riO/

Fn'etlrich II iwi Si-hicaben dir > , f" •*

die Kirche St. Fides he-.; ».ih, taitetmmf

i»t. Nach dem Datum i ^ irrhanli tu cMtort«,

50 1095 1097

60. In einer Urkunde des Bischofs Otto von Si/raßhnrg ein der St. FideskircJie zu SMettstadt geschenUes Allod betreffend: acta sunt hec Argenline anno ab incarnati domini noslri Jesu Christi 1095, indictione 3, 2 nonas februarii, Ottone episcopo hec presentialiler agente et cum suis palatinis primatibus rite confirmanle : Burcliardo principali preposito, Cunone vicedomino, Mannone notario', Anshelmo 5 urbis prefecto, Ottone thesaurario, Cunone urbani juris vilUco, stabuli comite Bernhardo. 1095 Februar 4 Straßburg.

Aus Würdtwein Nova siibs. dipl. VI, 358 nr. 110 Grandidier Eist. d'Als. II, 161 nr. 511 nach dem verlornen Original im eliemal. Straßb. biscMfl. A.

61. In einer Urkunde des Bischofs Otto von Straßburg für die Kirche des hei- 10 Ugen Florentius zu Haslaeh unter den Zeugen : Burchardus major preposilus, Wernlierus camerarius et hujus loci prepositus, Hezelinus edituus, Beringarius deca- nus, Wolverat, llerolt, Gerhart, Manno sancli Thome prepositus et canonicus, Hezel ejusdem loci advocalus, Anshelm, Cunrat, Hesso, Diebolt, Mereboto, Sigefrit, Beringer, Manno, Etzelo, Burchart, Manno, Udalrich, Wolfram, Wanhart, Wignjant, is Erbo, Gebeno, Berlold, Ortolf, Wezel, Walthere, Otto, Heinrich, Friderich, Robo, Gerbolt, Regenhart, Burchart, Heinrich, Adalhart, Heinrich, Udalrich, Harleger etc. acta sunt hec anno 1096, indictione 4, regnante Heinrico imperatore quarto. 1096.

H avs Straßb. Hosp. A. prot. 7383 eop. chart. see. XV ineunt. aus einer Handschrift von 132 Blättern, im Wasserzeichen Oclisenkopf und Helm. 20

Gedruckt ebenfalls nach einer Copie Schüter Thesaur. antiq. Teuton. III, 573 und Gran- didier Hist. d'AJs. II, 170 nr. 516.

62. Domprobst Burchard schenkt sein Ghd Herinach im Frickgau dem Straß- hurger Domstift. 1097 Straßburg.

Notum esse volumus cunctis fidelibus tam presenlibus quam futuris, qualiter 25 ego Burchardus Argentinensis ecclesie prepositus predium proprietatis mee iu pago Fricgowe situm Hercenahc dictum Argentinensi ecclesi§ donavi pro remedio anime meg et parentum meorum necnon omnium Christi fidelium cum omnibus appendiciis, clienlibus ac mancipiis, agris cullis et incultis, clientes vero ea condicione, ut in eodem jure ac legibus, quibus meliores ecclesie predicte obligati sunt, et ipsi deserviant, so Nov. // mancipia autem ejusdem predii in festivitale sancti Martini quatuor denarios ad dominicara curtim persolvaut. destinavi autem illud idem predium clientibus meis hereditario jure tenendum Baldewino ejusque fralri Richuuino ea condicione, ul in

Wemero camerario, Mannone Argentinensi notario, de sancto Thoma Conone preposito, de sancto Petro Hezelone preposito ceterisque quam plurimis ejusdem ordinis. Aber seit 1099 war Burcluird 25 Bisclwf von Utrecht, 1105 war Brun prepositus und ein Burchart cantor, nicht mehr Herölt. Cfr. Würdt- \ wein Nova subs. dipl. VI, 286 nr. 123 = Grandidier Hist. d'Als. II, 199 nr. 546.

1 Von demselben heisst es in einer andern Schenkungsurkunde Bisclwf Ottos und seiner Brüder für St. Fides zu Schlettstadt 1093 Juli 23 : Manno Argentinensis notarins scripsi et subscripsi et recognovi. Cfr. Wiirdttcein Nova subs. dipl. VI, 259 nr. 111 = Grandidier Hist. d'Als. II, 163 nr. 512. 40

1097 1 100 M

singuÜH annivßrsariis meis 25 solidos ArgentincnHis moncl^ fratribos ibidem deo <!Jus(|iic Kr'iiilri«;! scrvierilibus persolvant et prr'posito <>jii8dem loci, a quo idem hcnciiciiiin siiscipcre (ici)Cnt, scmel in anno, si in Icxnini illum venerit, noctis uoioa hospicium cum 20 equis prebcant. quodsi forte posscssor ejusdem fundi de bae

c liice tnigruvorit, hcres quinque tanlum solidos preposilo pereolTeos heredilalem suscipinl p[alern|oquc * jure possidoat. acta sunt bgc in civitate ' doniiiiii'<; incarnnlionis 1()97, regnanle (Ileinrico) quarto anno 40 regm .j..-,, .......w.jije

5, Olloiie presule, in lionun prcsentia testium : Ansclnu principalis advocati, |Si]gefndi, Sigebcrti, Ilezclini, [DiJeti)oldi, Rcgenoldi, Lutcrici, |Ma|nnoni8, Sigefridi, Oudalrici,

10 Friderici, Erebonis, [llu|mberli, Ilugonis. hujiis autem prcdii advocatus principalis ^cclesiQ advocalus esse debcl. Burcbardus episcopus 17 kalendas junii obiil'.

li aiiH .Slmßh. Bez.-A. 0 (mc. 2708 cop. mbr. stc. XII, da amdt die ScUmAmolU über Iturduird» Tod von gleicher Iland glommt, krinen/aüs cor 1113 Mai U j

63. Der Straßhurger Canonicus Burchard überträgt in QetMintchaft mit seine*

IS Jirihlrrn Megcnhch und Wolfbrand dem Slraßburger Domstift sein in der Oemar-

kvng WiUgoÜheim gelegenes Gut und regelt die Verwendung der von dem Lehen tu

Männohheim an den Pförtner des Stifts zu entrichtenden jährlichen Abgabe.

1100 December 29.

In nomine sancloi et individutc trinilalis cuncta gubcmanlis quipque regenlis.

% quia vetustas temporis, neglegenlia vel oblivio multa tollere seiet ex animo, (qu^) vel porsonnrum vel liltcrarum non approbantur lestimonio, idco cartulis solemos iradcrt', qiig ouuorum succcssione curamus observare. notum igitur esse cupio

tarn futuri quam presenlis seculi bominibus, qualiter cgo Burcbardus Argenlinensis QcclesiQ canonicus fralrcsque mei Megcninch alque \Voin)randus manu potestaliva

absquo omni cüntradictionc Argeulinensi ^cclesiQ snuclc dei gonilrici Mariie atlitulatf et frulribus ibidem dco servientibus predium nostrum, quod in Uuillegollebeim

mnrcliia babuimus, id est 3 mausos et tres pa '>, de quibus 12 sunt viniferi

CQteri frugiferi, et prata pro remedio animarum nostrarum parcntumque nostronim tradidimus, astipulalione Icgitima firmavimus, justis investituris invcstirimus. noium

») sil eliam, bujus predii possossoros boc a nobis bercdilario jure suscopisse ea vidclici'l ralione, ul ipsi corumque borcdilarü suc<:cssorcs annuatim in natifitate sancti Joliannis babtislQ 30 solidos Argenlinensis monelQ aut in feslivitate sancli j^i u Martini 3 carradas vini persolvant et bis in anno in domo vel in curte Tillici, qui sm. ii unus ex eis esse debct, ad placitum voniani, unum in proxima quinta fcria posl

SS nativitatcm saucti Jobannis babtisty, allcrum in proxima quinta r.Ti'i posi festum

o) Yo» kitr H$ (KM £»dt itt Stärkt $i»d iit Butkttuitm tmmtist ttUif tr;.,..,., ..,J aar mtA Jtm SiitJmft im Ptrj»m*nt trit»mtar. b) Jit Bttittettm, «liM #*-M, fea* ftHlititm, rar mm «Itr« Seh* fit tiiiti f oitr t »imd m«tk triemitar.

1 Im Srcrot. rrclm. Ari/rnl. : 17 kalciulas juii. Burrhnrt Ti.ijoct.-nMi cim«»-«!!»!!« olmt. do Hrrtrnaha 40 25 8ol. Argriitiucnsis inoucta<. Atom:* Jiw. lisiS S. 14. Siich Onm» Sru-f fj-iy . j.. jX't ttari er im Jahre IIU.

52 1100

sancti Martini, et in eisdem placilis dominum beneficii cum 6 equis suscipiant

et habundanter serviant. illud etiam notificare desidero, ut si quis de prefatis

mansionariis su§ partis prenominatos denarios in nativitate sancti Johannis non

dederit, in proximo placito cum satisfactione restituat aut in festivitate sancti Martini

tantum vini, quantum ad se attinet, persolvat. si aulem et vinum tunc minime 5

reddiderit, in proximo placito cum satisfactione reddat aut post legitimas inducias

hereditate cedat. si quis autem possessor hujus hereditatis defunctus fuerit, is, qui

ei jure propinquitatis successerit, domino beneficii medietatem vini aut pecunig

persolvat; mutato autem domino successorem ejus cum 6 equis suscipiant eique

fidelitatem juramento absque omni honoris pecunia promiltant et beneficium, si ei lo

placuerit, osteudant. notum sit etiam omnibus, me Burchardum statuisse, ut is, qui

beneficium ad Megenoldesbeim habuerit, hoc etiam habeat ea videlicet condictione,

Sept. i9 ut in unoquoque anno in festivitate sancti Michahelis 15 uncias portenario fratrum

Nov. i ministret, portenarius autem has accipiens in proximo die posl festivitatem omnium

sanctorum pro comraemoratione omnium fideliura defunctorum 3 uncias pauperibus i5 dislribuat, duas pro pane, unam pro caseis aut alio aliquo pulmento. residuis autem 12 unciis communiter fratribus vicariis in refectorio binis et binis simul comedentibus et post hec ministris serviat, 10 solidos pro tribus frisgingis et 20 pullis et 40 Ovis, pro unoquoque frisgingo 30 denarios et pro 20 pullis 1 unciam, pro pipere et ovis et aceto 10 denarios, pro simila 4 solidos, pro vino 4 solidos, 20 pro scutellis et beccariis et porro 2 solidos. si dominica die aut in secunda aut in tertia aut in quinta feria evenerit, quatuor inlationes prima cum salsamento, secunda cum cocta carne, tertia cum pullis, quarta cum assa carne apponantur. si autem in quarta vel in sexta feria vel in sabbato evenerit, tres inlationes fiant de piscibus. si quis autem fratrum aberit, nisi quem infirmilas compulerit, hujus portionem 25 decanus de mensa pauperibus dividat. qnicquid autem ad mensam fratribus supererit, portenarius hospitibus et pauperibus tribuat. quod ut firmum et inconvulsum omni permaneat evo, hanc cartam inde conscribi lestesque fecimus subscribi. sunt testes hujus rei: Brün prepositus*, Herolt decanus, Uuernhere camerarius, Uuüluerat, Eberhart, Heinrich, Cuonrat, Anshelm advocatus, Sigefrit, Regenolt, ao Adalbreht, Diebolt, Cuono, Lutterich, Manno, Sigefrit, Odalrich, Erbo, Gebeno, Huc, Mereboto. acta sunt hec anno dominice incarnationis 1101, indictione 9, 4 kalendas januarii, regnante Heinrico quarto imperatore augusto.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2707 or. mb. Ut. pat. 8ine sig.

Gedruckt ebemlarnach in Curiosites d'Alsace II, 269 = Hanauer Constitutions des com- gg pagiies d'Alsace p. 15.

1 Vergl. das von Grandidier in Würdtwein Nova suis. dipl. VI, 2()0 nr. 115 und Eist. d'Als. II, 174 nr. 53ä mitgetheilte Namensverzeichniss der Canonici des Domstifts, das derselbe aus dem jetzt verlornen liber regulm des Stifts entlehnt hat und das er dem Ende des Uten oder Beginn des 12ten Jahrh. zuweist. 40

1104 - 1106 83

64. In der Urkunde Kaiser Ifeinricht IV, in der er dem Stifte de» keiligen Simeon in Trier den HheimoU zu Coblenz bestalifft : de Strasburg 'venieoi««) debent darc 0 dcnarios et 2 dcnariatas vini. 1104 Juni 5 Maint^.

Am linjrr Mittelrh. ürkuiulenh. J, 407 nr. 400 mit Litlrraturamgabe II. 970;

lliiiiM. I'rkutulrnh. I, 3 nr. H mit NaektrAgtn tu dertdbeH. Btkmar m. 1919}

Stumpf nr. X"J7J.

65. Bi»chof Cuno von Slraßhurg beurkundet, daß seine Getreuen Regenbot«, Sigefrit und Ingolt auf Bitten und für das Seelenheil des Presbyters Hartman» dem Straßhurger Domstift Grundbesitz mit Kirche in der Gemarkung IlarthsttUtn 10 geschenkt haben. Itor) Straßburg.

t i In nomine sanctiiQ et iiidividue Irinitalis. Cuono divina favenle dementia Argentincnsis episcopiis. qunnto juniores tempore, lanlo neglogenliores qaia porplurcs exislimus et, qu^ litterarnm leslimonio non obtinemus, vctustale temporis aniilliinus, idcirco tradimus carlis, quQ curamus observaro posteris. notum igHur

15 esso cupimus tom fultiri quam pr^senlis s^culi hominibus, qualiter quidam laict fidcles nostri Regenboto, Sigefrit, Ingolt rogatu alterius fidelis nostri Ilartmanni* nomint' et ordiiif preshilori deconi mnnsos in marcbia Ilartbusen ab '\\m% vel ab aliis proprio sivt; bercdilario jure conquisilos pro rcmedio anim^j pr^nominati prcsbilori (jcclesio sanclQ Mario Argenlinensi fratribusque ibidem deo ser^'ientibus absquc omni

au conlradictione cum utilitate subjuncta et uno mancipio nomine Gcbba et (ccleaa in pr^fato loco in honorem sanclf Margaret^ conslnicla libera manu tradiderunt, tra-

dcndo legilima aslipulalionc conlirmavorunt vidolicet banno, arcis, »^ificiis, •,

pralis, pnscuis, viis et inviis, aquis aquarumve dccursibus, silvis, cullis el . exitibus et rcdilibus, cum omni etiam utililatc, qu^ nominari potest, ea videlicet

SS condilione, ut idem Ilartmannus, quoad viveret, quinque solidos Ai^ntinensis

monelo fnilribus profalis et eorum minislris in annunlialione sanct^ Mari^ annuatim »*'■. u porsolvorct, posl morlom vero ejus succcssorcs ejus, quos ipso eligerel, anniversario ipsius tantum darent. bujus condilionis jus decnno pr^dict^ ^jrclesi^ tradimus el ipsius ministcrii tuicioni commcndamus. quod ut ratum el incon%-ulsum omni per-

w) mnnenl (jvo, banc carlam inde conscribi teslosque subscribi et sigilli nostri imprw- sionc feoimus insiguiri.

Ili sunt testos pr^scriptg traditionis : Cuono episcopus, quo oonsentiente et cujus banno confirmanle h^c omnia facta sunt, Brün majoris {cclesif prppositus, Uuolueral decanus, Burcharl cantor. Eberhart (dituus cetcriquc eorum confrslres,

X> 1 In der CMentrr Xoartiat det St. SiwteoHMtißt» in Tritr 9m 1309 Jmmi iS üt Ut Mftkt itr

Straßburger so normirt : omnes StrAiebftrch 8 den. libnlc« t«1 6 d«i. Coloniw ■■■ Btfir Milttttk. Urkumlnib. II, 380 nr. 343.

8 Im Krcrol. rcclf.^. Argmt. : 17 knl. frhr. Hartniitn prpsh. ob. de lUrthaaM. 6 MtkU tUMte nnicniiino frairum den. 1, qaocumqne loconua »it. qnod bMMficiam p«rtiiMi «4 *' Mone» Am. 183S S. 10.

54 1105 1106

Anshelm advocatus i, Diepolt, Ingolt, Reginbolt, Uulcram, Sigefrit, Manno, Eribo, Wfgnant, Eribo ceterique eorum comparilatis homines, quos enumerare longum est. Acta sunt liec Argentine anno 1105, Ileinricho imperatore quarto augusto, indictione 13.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2708 or. mb. c. sig. int. subt. impr. mutil. Von der Siegel- 5

legende noch zu erkennen : [C]uono Argenti. Gedruckt aus dem lib. sah 1347 bei Würdtwein Nova subs. dipl. VI, 284 nr. 123 = Gran-

didier Eist. d'Als. II, 203 nf. 547 i. Auszug.

66. I)as Domcapitel von Straßhurg littet Pabst Paschalis II, selbst zu kommen und gegen den Straßburger Bischof einzuschreiten. [1106 oder 1107.] 10

P[aschali] universali Romanorum ponlifici Argentinensis ecclesiae fratres fidem et obedientiam. Omnium cum sit, venerande pater, tua sollicitudo ecclesiarum, tu refugium miserorum immo patrocinium orbi advenisli desiderabile. unde adhuc humano generi consulere deus non despicit, per quem hec nova lux in tenebris effulsit. tu ergo benedictus es, ad cujus introitum nobis benedixit et benedical deus. 15 respice igitur gentem miseriis et pressuris insignem. veni et vide filiam Syon lugenlem et captivam nee respirare nee consolari nisi in te solo expectantem. egredere, dilecte, in agrum, lempus putationis jam venit. apostolica igitur falce succidendum est, quicquid vitiosum est, ne simul Irabatur sincerum. veniens itaque visita vineam nostram a vulpeculis demolitam et a singulari fero depastam 2. ao

Nam, ut ad rem ipsam pervenialur, annos jara circiter triginta ^ sicut oves balantes semper erravimus, fluenla verbi sicientes raro potavimus et jam, quid sit vox pastoris , non novimus. quo ergo restat eundum nisi post vestigia gregum sodalium? quodsi tales vigilias pastorum districte non judicas, et insidias Christi ovibus in ecclesia lupo meditanti locus si conceditur, ipsi locus non erit. 85

De cetero autem quid agendum sit nobis de nostro ut dicitur episcopo *, noijien quidem dignitalis tot annos habente, sed oflScium minime cujus vilam et introitum excelsa montium, humilia convallium jam respondenl sanctitatis luae consiiium ac praeceptum audire cupimus. tu ergo, pacis catholicse fundamentum, inviolabilis pelrae signum, fac, ut temeritas rationi, consiiium cedat auctoritati. 3o

Aus Joffe Biblioth. rer. germanic. V, 254 nr. 137 nach den Handschriften des Codex Udal- rici in Wien, Zwetl und Müncften mit der Ueberschrift : epistola Argentinensis ecclesie ad Pascasium papam.

Gedruckt außerdem in Tengnagel Vetera motium. p. 348 = Bouquet XV, 18 nr. 4; Eccard Corp. histor. med. <bv. II, 260 Mansi Concil. coU. XX, 1092; Würdtwein Nova subs. 35 dipl. VII, 13 nr. 7 = Grandidier Hist. d'AU. II, 228 nr. 575 (a. 1116).

1 In einer Urkunde Kaiser Heinrichs IV für das Bisthum Speier dessen Besitzungen zu Botenfels betreffend, 1102 Februar 15 Speier, (Stumpf nr. 2957) wird als advocatus Cnononis episcopi ein Bruno genannt.

2 Aus den Aufforderungen dieser Anrede schließt Jaffe l. c., der Brief sei zu einer Zeit geschrieben, 40 wo man ein Kommen des Pabstes nach Deutschland erwartete, also enttceder zu Ende des Jaltrs 1106 oder im Beginn des Jahrs 1107.

3 Seit 1075, wo Bischof Wernlier von Pabst Gregor VII auf dem Concil zu Rom suspendirt wurde. Auch seine Nachfolger Tlieobald 1078 1082 und Otto 1084 1100 waren Schismatiker.

* Bischof Cum von Straßburg seit 1100. 45

1107 - 1100 85

67. Pabsl Paschalis II fordert Clerut und Volk von Slraßhurg auf, im Wider- stand gegen den ihnen aufgedrungenen Bischof tu verharren. [H07] '.

P[ii8clialis] episcopus scrvus scrvorum dei clero ArgcnlineDSt et popolo Miniem d opoülulicam bcuedicliuncm. porspecti» litlcris vestris de vestra oppreasione et

j cccicsiat veslrat dcslructione patemaliter condoluiiniis; scd qiiia pro justicia palimuii, pro qua heali eritis, congaiidciniis. ul igitiir ad illam bealitudincm pervenire poesilis, in houo propu.^sitü conslatiler pcrseveralc alqiic Uli inlruso et eccleein dei tedioM virilitcr rosiälite, quia per dei gratiam ncque clcclioni ncque conserralioni ejus ossonsiitn dedimus aut dal)imus. vobis autem in omnibus, qun> pro juslicia agilis,

10 nostnim consilium et auxilium nunquam deerit pneslanle domino, qui vivit et regnat in secula seciiloruin. amen.

Au» Jaffi TiihUoth. rtT. gerrnanie. V, Sne nr. 138 nach dm Handtehriftm de* Coiex üdtl- riet in Wim, XtcftI und Müt»ch«H mit der Uebenchri/I : rcacriptam Puchalu p«|i« «4

Argpiiliiiriisom cccloBiam.

ir> aedruckt außerdem in Tengnagel Vet. motmm. p. 348 Bouqtiet XV, 18 mr. 5; Eeemd

Corp. hixlor. med. ,rp. II, i'ßO Jl/<i»i*i Coneü coU. XX, 1093 = Miffne CLXIII, 60; Würdtwein Knra mhn. di)>l. VII, IS nr. 8 = Oramdidier Hiat. dTAU. II, 329 mr. 57« (a. 1117). Jaffi lieg, pontif. nr. 4380 (a. 1101).

68. In einer Urkunde des Bischofs Cuno von Straßburg, in der er Setittmtgen ao und Reckte des dem ßomstift zu Straßburg untergebenen St. Leonkardsstiflet com- firmirt, unter den Zeugen : canonici majoris ecclesi«? cborcpiscopi scilicet Bruno pnpposilus, Burkhardns, Eberbardiis, Wolveradus, Rudcgcnis ; layci Sigebertus cotncs, Aiiselinus advocalus, Diebaldus vicedominus. Hetzet, Hugo, Bertholdus, Conradus, Wnmerus, Heinricus, Manno, Ezelo, Sigefridus, Erbo, Hugo, Hupertus 88 cl liirba civitatis multa. Unter den Donatoren : Rudeger preposilus ', Burkardus, Huf^o, Clmoiirndiis, Rortlioldns. Adnlbreht, Anselm et uxor ejus Hadt^wicb, Billunc, Rcginhard, Mcginchint, Nahe, Hobo, Wezil, Empo, (lerliirn devota cl Wullcbun. acta sunt lin;c anno dominicie incaniationis 1100, indictionc 2, regnanle Hcinrico rege quinlo, 11 kalendas octobris. IIOO September 2t.

90 Au» Chrandidier Hitt. d^AU. 11, 310 nr. 554 nach dem Original im ekemal Himam LMUim-

berger A. tu Buchnnrner. Sdiöfßm Alt. difi. I, lf*7 nr. »39 nmd W»r^tmtm Nmm »üb», dipl. VII, 30 nr. 11 inmA «MMR Chartular de» .St. LeonMardtti/ta.

1 Im Attscfduß an nr. 66 in den Beginn de* Jahre» 1107 von ]ii§t L e. fitttst.

- In einem idten, angeblieh um 1300 gndkriebenen OiUerveritidmiß du St, Lmtkmrdtttjfin x> es mit offenbarer Anlehnung an obig« ürkimdt : Rndeganu qaoadMn ArgmtiaMuia

loco nostro coiitignoa ex conditione nobit in her«ditat«m tndidit, st qvotaaait doM px8olvi)iim8 uful nm dem in der Donatorenreihe folgenden Burkanhu : Bnchudu iniiccrnn rcrlosio roiitulit ex proprio tri« jngrra. et uon pott mnltui ttmpu viMi sahrvrM cania iiigrcssus orto nlia ccclostio retincmia roli<|Uit. Cj'r. WUrdlicein S'ota tuba. dipL X 189 mr. S7 umi *) Orandidier Ui»t. d'AU. II, 367 mr. 610.

56 1116

69. Die Schenhmg eines Grundstücks vn Dorfe Fendenheim durch Otto von Bruchkirchen, an das Straßhurger Domstift wird beurkundet. IIIG Straßburg.

f \ In nomine sancte et individue Iriuilatis. omne testamenlum tali ratione conscribitur, ut res acta et tempore prelerila teneatur posteris in memoria. nolum igitur esse cupimus tam futuri quam prgsentis sgculi liominibus, qualiter quidam 5 nobilis laicus de Bruchkirchen * Otto nomine mansum unum in villa, quQ vocatur Vendenheim, cum omni jure donaverit et legaverit sanct§ Mari§ in majori §cclesia Argenline in usum communem confratrum. et hoc fecit pro remedio apime sue et suorum et pro dilectione Hartwigii filii sui ^ et in eodem loco confratris. ut hgc vero traditio sive actio firma et insolubilis permaneat omni gvo, hanc cartam inde lu conscribi lestesque subscribi et sigilli episcopi inpressione fecimus insigniri. sunt testes pr§scriptg traditionis : Cüno episcopus, quo consentiente et cujus banno confirmante hgc omnia facta sunt, Brön major prepositus et regis cancellarius, Burcharl decanus. Eberhart edituus, Hesso scolarum magister, Ilüc, Dietrich, Ber- tolt, Cünrät, Rüdeger, Gerolt ceterique eorum confratres ; de laicali ordine Sigefdt i3 advocatus, Diebolt vicedomnus, Sigefrit urbis prefectus, Wernhere, Humbreth ceteri- que eorum comparitatis homines, quos enumerare longum est. quicunque aulem hanc traditionem infringere vel irrilam facere studuerit , auctoritate beati Petri apostoli et omnium sanctorum et nostra eum anathemati subicimus.

Acta sunt hec Argentine anno dominic§ incarnationis 1116, Paschali papa 20 Romane §cclesie prgsidente, Heinrico imperatorc quarto regnante, concurrente * 1, §pacta 6*, indiclione 9.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G fasc. 2708 or. mh. c. sig. int. saht. impr. Das gut erluütne Siegel grüßer wie in nr. 65 zeigt den Bisciwf in luilber Figur, nicht sitzend wie dort. Von der schwer leserlichen Legeride erkennbar : Cöno .... Argentinensis. 25

Gedruckt aus dem IIb. sal. 1347 bei Würdtwein Nova suis. dipl. VII, 10 nr. 5 = Gran- didier Hist. d'Als. II, 226 nr. 573 i. Ausettg.

70. Diezwib überträgt für ihr und ihres Mannes Benzelin Seelenheil dem Dom- stift zu Straßburg einen halben mansus in der Gemarkung Dingsheini und Bisch- heim. 1116 Straßburg. 30

Notum Sit Omnibus dei ecclesie fidelibus, qualiter ego Diezwib pro remedio

anim§ meg dilectique mariti mei Benzehni dimidium mansum in Dungenesheim et

Biscofesheim marcha situm Argentinensi §cclesi§ tradidi ea conditione, ut frater

mens Iso vel alius in propinquitate mihi proximus eundem dimidium mansum possi-

Aug. n deat et annis singulis in octava sancti Laurentii quatuor solidos *> decano ejusdem «

a) de Bruchkirche ton gleicher Hand über der Zeih nachgetragen. h) solidos auf Rasur von andrer Hand.

1 Im Necrölog. eccles. Argent. : idns april. eodem die Hartwlc acoHtus ob. de Vendenheim nni- cuiquo fratrum den. 1. Mones Anz. 1838 S. 13.

2 Concurrenten- und Epactenziffer incorrect statt 6 und 4, icie Gratididier 1. c. corrigirt. 40

1116-1118 57

QcclesiQ iKTSulvul, ijjsc auletu de eisdem dcnariis unicuiquc friilrum dcoarimn in anniversariu nieo adininistrel. quicunique auteiii hcredum hanc beredilatem pom- (lerc vulucril, du munu decarii uhsquc liunuri» ]jecunia su.scipial. »i quis sutem lierediitu heredilulc deccsseril, is, (|ui ci herediluriu Jure succesi-rit, datis laotum

r< ([iialiiur dcnariis prcnuiniiialain iiereditatctn possideat. acta suiil h^c in civitate Argoiilina anno dominicg incarnutiuniü 1110, indicliune 0, regnaiile Ilciurico aono 10 regni ejus, CAnonc epi.scopu, Friderico duce ', Higefridu advocato, in horum prcsenliu Icslium : Hiircluirdi decaiii, tieruldi, l)ie/.nianni, H - !^ " rici,

(lonrudi, llcMsoiiis, lliiiiihcrli, Hurclianli, llarlucri. (iehenonis, ' Hi,

10 Cönonis.

B au» ilrm SlraM. Bet.-A. Q faic. 2708 or. mb. lit. pat. titte »ig.

Gedruckt muh dem Uli. ml. 1.147 bei Würdtieein Mova lub». di/M. VJI, IS nr. s Ormf

dith'rt' Iti.'it. f/M/.w. /r '-'-^7 nr, ."»71 I- .\itM-iiif

71. Iit einer Schenkungsurkunde der 'Üräfin Helvig von Egiskem für die 15 Straßburger Kirche : proscntihus lam clericis quam laiculis ordinis majuribus civi-

talis. Cuuno cpiscopus, Bruno major prepositus et imperaloris cancellariu5, Ebcr- liiirdus ediluiis, Roudogcrus iirchidiaconus, Rnrchardus decnnus, Ilesso scolarum inugister et niiilli alii canonici presentes fuerunt et linnavcrunt. de ordinc laicali Sigefridus advocalus et Heinrich et Diepoltb vicedominus et mulli alii iDtcrfueniot. ■» hgc vcro traditio facta est Paschali Romano ponlificc QcclesiQ prcsidente, regnanle Ilciurico impcrulore 7 anno incarnationis domini 1118, concurrenle 1, epacla fl, indiclione ü'^ 1118.

li au» Straf^h. lln.-A. ti nr. li> »r. inh. r. snj. >iil. mihi, imjir. äriapto. Gedruckt darmich bei WürdtirrtH Sota »ubit. diyl. VII, 16 nr. 9 = OramUiier Hitl. » (VAU. II, 'Jaa nr. 579. Schöpflin AI», dipl. I, 193 nr. SU tm$ dem cod. wtembr. ISSJ.

72. Domprobst Bruno schenkt <h „i JJomsti/t in Straßburg sein ühI uh Jjorfe Sehe nee Her. Ulfi.

f In nomine .>>iiii((\; t-l iiidividm; Iniiu.uis. umne le>laun.iiluui i.m i.iu«iie con- scribilur, ut rt-s acta et tempore prylerila toncatur in memoria. nolum sil igitur 30 cunclis Christi fidelibus, qualiter ego Bruno major Argenlincusis ecclesi^ prepositus et imperatoris Ilcinrici cancellarius ^ per mauum mei advocati Uuecelonis comilis' lilicrc Ii'gaverim et absquc omni conlradictione douavcrim sam T ' 'rici Mari^; prgdium mcum, quod adjacet in villa. qu<^ nnnli.^.inr -^ _, : in

■) p«r— comitif r«« jUitktr B»iii »htr mit M*umd klttttr» üntituin titr itt inlr fncüntUa.

!B l Friedrich II IIer:ng ron f^htraUu, 110.')- 1U7.

* Epacten- und Indicliun.viffrr iha>rrert »latt lier richtigrm JM mmd il.

AI» kniserlicher Kntuler ron 1113 Xoremlter SO—HSSJhU nackttritiMr, irrjJ. !tlmmpf ReitUL It, a.W. Ah GrümUr de» Klonter» S. Mrt-r.i iicortiMU in dner Bnlk I^ibtt Uimoriu* It f*r dt»- »ellie tU5 iVurrwiirr 27 beieichHCt, rrrr;.' .;, nmtif. nr. AJ/S.

58 1118 1119

§cclesia quam in agris et in vineis et pratis pro remedio anime me§ in communem utililatem confratrum deo ibidem servientium, omni jure meo de eodem pr§dio secundum proprietatem in perpeluum dimisso et omisso.

Hec vero traditio facta et a me confirmata est Paschali Romano summo ponli- fice universali ecclesie presidente, regnanle Heinrico impcratore 8 anno incarna- s lionis domini 1118", concurrente l,epacla6, indictione 9', pr§senlibus tarn clericis quam laicalis ordinis majoribus civitatis, ipse Cüno episcopus pr^sens fuit et confir- mavit. Burcliart decanus , Eberhardus edituus , Riidegerus archidiaconus , Hesso scolarum magister, Gerolt, Ilug, Dieterich, Diezman et multi alii confratres prä- sentes fuerunt et confirmaverunt. de ordine laicali Sigefrit advocatus, Diepolt vice- lo dominus, Ilug exactor, Uuolfram, Hergger, Uuerenhere, Brün et multi alii inter- fuerunt. quicunque autem lianc noslram Iraditionem quocunque pravo iugenio deinceps infringere studuerit, perpetuo auathemate feriatur et a limine vitg etern§ in sempiternum excludatur.

B aus Straßb. Ben.-A. 6 fasc. 2708 or. tnb. c. sig. int. subt. impr. Das Siegel wie in nr. 09 15

hat die Legende : Cöno dei gracia Argentinensis episcopus. Gedruckt nach dem lib. sal. 1347 bei Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 19 nr. 10 = Gran-

didier Eist. (TAU. II, 231 nr. 578.

73. Bischof Cuno von Slraßhnrg beurkundet, daß Cuno und seine Frau Judinia ton Lupstein eine Hörige namens Meginhurg der Kirche der heiligen ao Maria zu Straßburg als Wachszinsige übertragen haben. II 10 Straßhurg.

f ; In nomine sancte et individue triuitatis. \ Cöno divina favente dementia Argentinensis episcopus. quaulo juniores tempore, tanto neglegentiores quia perplures existimus et, qug litterarum teslimonio non oblinemus, vetustate lemporis amittimus, idcirco tradimus cartis, qu§ curamus observare posleris. notum igilur 25 esse cupimus tarn futuri quam presentis seculi hominibus, qualiter quidam laicus noster fidelis Cöno nomine et uxor ejus Judinta de Lupphenstein quandam mulierem de familia sua Megiuburgam nomine cum filio suo ad altare sancte Mari§ per raa- num Sigefridi advocati conlradiderunt ea videlicet conditione , ut ipsi omnisque posteritas eorum per singulos annos duos nummos vel duas uummatas cere ad 30 Sept. ii prescriptum altare in festo sancti Mauricii marlyris persolvant et posl hoc ab omni servili jure liberi permaueant. quod ut ratum et inconvulsum omni permaneat evo, hanc cartam inde conscribi testesque subscribi et sigilli nostri inpressione fecimus insigniri. hi sunt testes prescript§ Iradicionis : Cuono episcopus, quo consenliente et cujus banno confirmante hec omnia facta sunt, Brün majoris §cclesi§ prepositus, 35 Burchart decanus, Eberhart edituus, Hüg, Dietherich, Gerolt, Diezeman, Adelgoz c§terique eorum confratres ; Sigefrit advocatus, Sigefrit urbis prefectus, Werinhere vicedominus, Guntram cgterique eorum comparitatis homines, quos enumerare lon-

8) B MCVIIIX, zwischen C und VIK eine Rasur.

1 Epacten- und Indictionsziffer incorrect wie in nr. 71.

40

1118 SO

ginn est. quicuinquc autcin hanc traditionetn infriiigcre vel irritatn facere sluduerit, auctoritatc bcali l'etri apusluli et otoniuin .Haucturum et ooatra euin analfaemali

suhiciiiiUM.

Acta sunt tiQC ArgontinQ anno dominicQ incarnalioniä Uli), lic-uiricbo impe-

r. nitorf! qiiarlo angiislo rcgiianlo.

Jl aun Slralib. Urz.-A. 0 fasc. 2708 or. mb. e. »ig. int. »übt. imjtr. Mapao. Gedruckt aun drm lib. »al. 1347 bei Wärdtteein Nova »übt. dijj. VII, 29 nr. 13 ^ Ormm- didier Uitt. d'AU. II, 234 nr. Ml i. Auuug.

74. Kaiser Heinrich V beschränkt die Abgabe des BanniBeims, die der bisekSf- 10 liehe Fiscus bisher von Ostern an bis Maria Geburl ton, den Slraßburger Bürgern erhob, auf die Dauer ton 0 Wochen. [Uli) Straßb^urg.]

In nomine sancle et individue trinilalis. Ileinricus quartus Romanorum im- pcrator ougustus. sicut dco disponcnte prccsse constitutum est, ita indcsinenter

et prodossc pro re et tempore divina institucione amoncmur. quapropler communi

ir, j)rituipuiu consilio et hortntu jus rivilc et omnibus commune, quod tot annis odiosa r|iiestus (liligencia Argcntinensibus subtractum esse conspcximus, lacrimabili omnium rogatu sanctiori et ut putamus clemcnciori considcracione rcstiluimus. dampnnm vero et jus consuetudinnrium, non autem logilimum et jugum Argentinensibus civil)us iniquc et quasi quadam tyrnnnidc uliquando imposilum, sed a bouc mcmoric

ao Oltone prediclorum civium episcopo aliquantulum levigatum, sub quo vini vendilio u die soncte pascbe usque in nativitatem sancte Marie per totaro civitatem Gscum cpiscopalcm rcspcxcrat, ita ut ab una quaque vcnalis vini carrada due silule, quod nos teutonicc uiiuini vocnmus, fisco episcopali persolverenl, et diviue remuneracionis rcspcclu et prediclorum civium peticioue absolvimus, absolvendo deincops condona-

zi vimus, condonando rcgali nostra aucloritale flrmavimus exceptis sex ebdomadibus, quas episcopali ßsco sub priori instilutione reliquimus. banc ergo carlam, si quis, quod non spcro, infringcre prcsumpseril, lihras auri purissirai ccntum regali scrinio componat. quod ut firnnuu et incouvulsum omni prmaneat evo, banc cartam inde conscribi testesque subscribi et sigilli noslri impressione jussimus insigniri. bujus

an autciii regio tradicionis testes idoneos infra notavimus. sunt autem isli : Cuno epis- copus Argonlinensis, Udalricns episcopus Eychstottcnsis ' , Rudolplius ' >

Basiliensis'', Landolfus Cumauus^, lierhardus '' opiscopus Morsiburgensis*. > .,.-

dericus , frator ejus Conradus ', comes palatinus (Jolbefridus ", comes Adclboro. Ileinricus advocalus, Bruno cancellarius Argentinensis eoclesie prepositus, Burcbarl

JTi •) Srköpfi» om. b) StAOfßi» om.

> Udatrich Bischof roN Eichntiidt,^ 1113—1126. « Budo^ liisrhof wn B(Ufl, 1107 1 112.

> hmifif liischtf ron Como »eil 1094.

* Gerhard BiM-hof ron Mrrxeburg, 1U2—1120. *) * Narhmal» Könifi Conrad III.

6 Gottfried wh (Wtr IfuLyrttf Ui Rhein, gett. 1131. VtrfL SUHm Wirlmh. GtiA. II, f.

ft^t.»

60 1119 1122

decanus, EberLart ediluus, Rudiger archidiaconus, Hesso scliolarum magisler. Geroll prepositus, Berhlolt, Dieterich ceteriquf- confratres eorum, Sigefril, Ilug, Fridericli, Hunbrech, Gebeno, Odelrich, Otlo, Burchart, Wolfram aliique eorum comparilatis perplures, quos enumerare longum est.

Data hec visa est regnante Henrico quarlo dei gralia Romanorum imperatore 5 augusto, anno 1119"'.

Hoc ego Bruno cancellarius recognovi vice archicancellarii Adelberti Moguntini.

Aus Grandidier Eist. cTÄh. II, 334 nr. 583 = Würdticcin Nova subs. dipl. VII, 30 nr. 14 = Strobel Vaterl. Gesch. d. Eis. I, 347 nach dem lib. sal. 1347 und dem cod. membr. 1357. Nur nach letzterm Schöpfiin Als. dipl. I, 193 nr. 345. Böhmer nr. 30G6; lo Stumpf nr. 3159. Vergl D. St-Cliron. VIII, Allg. EM. S. 17. Die AuthenticitiU der Ueberlieferung scheint mir der ungewöhnlichen Formen wegen , in denen die Urkunde ahgefasst ist (vergl. Ficker Beitr. z. Urk. II, 174), beanstandet werden zu müssen.

75. Kaiser Heinrich V erklärt die Dienstmannen des Straßhurger Domcapitels für frei von allen fiscalischen Abgaben und Leistungen. 112'3. i5

In nomine sancte et individue trinitalis. Ileinricus dei gracia quartus Roma- norum imperator augustus. quamvis imperialium cura negociorum multociens impediamur, ut ad ea, que debitum nostrum deposcit, inclinemus, divine tarnen respectu justicie inferioribus pro posse condescendere debito cogimur. quidam enim fratrum Argenlinensium majoris monasterii servientes nos necessitate compulsi ■» adierunt, jus suum ab antecessoribus suis sibi relictum ex quorundam presumptione rectorum sibi non bene cupientium depravatum esse lacrimabiliter conquesti sunt, qui eos ad diversa publica servicia non debita compellerent , que sufferre nequirent. quorum querimonie condolentes staluimus, staluendo precepimus, precipiendo com- muni fidelium nostrorum consilio firmavimus, ut anlecessorum suorum consuetu- -s dinibus contenti suis dominis serviendo satisfaciant, de publico autem civitatis jjirc omnino alieni existant, sed sicut episcopi servientes ita isti solis dominorum suorum utilitatibus insislentes ab omni jure fiscali deinceps noslre auctoritatis inslituto sint absoluti. quod ut firmum et inconvulsum omni permaneat evo, banc cartam inde conscribi testesque subscribi et sigilli nostri impressione jussimus insigniri. sunt 3o testes prcscripte rei : Friderich dux AUemannie, Godefridus comcs, Sigebreht comes, Brun cancellarius et prepositus prenominate Argentinensis ecclesie, Sigefrit, Hum- brect, Hug, Friderich, Wolfram, Ilarger ceterique nobiles et ignobiles, quos enu- merare perlongum est.

Acta sunt hec anno incarnationis dominice 1122, indictione 15, regnante Hein- 35 rico quarlo imperatore augusto, Friderico duce AUemannie.

Atis Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 50 nr. 30 = Grandidier Eist. d!Ah. II, 343 nr. 587 nach dem lib. sal. 1347. Stumpf nr. 3180.

a) Schöpfiin 1108, 19 regnante.

1 Nach dem Bericht des auch unter den Zeugen der Urkunde genannten Schdlasticus Hesso über 40 das Concil zu Reims befand sich der Kaiser am Ende des September und im Beginn des October 1119 zu Straßburg. Vergl. Mon. Germ. SS. XII, 433—438. Jaffe Biblioth. rer. germanic. V, 353—365 und Giesebrecht Gesch. d. deutsch. Kaiserz. III, 1318.

1123 1129 61

76. In der Urkunde Kaiser Heinrichs V für das Kloster Alpirsbaeh unter den Zeuffen .- Sigcfridiis hurcraviiis, Oclfradus Üiclonenrius. 1123 Januar 23 Slraßbnrg.

Au» dem Wirlemljerg. Vrkumknb. J, 354 mit LiUeraturangabf. IWimer nr. 3079; Shm/f

vr. 31 HC.

6 77. In der Urkunde Kaiser Heinrichs V für das Kloster Waldkireh m Brei*

gaw unter den Zeugen : Sigofridiis Argentincn.sis burcravius, Ruodolfus scultelos, (iclfradus theloneurius. 1123 Januar 24 Straßburg.

K auM Karlsr. fi. L.-A. ürkuiKlpri-ficlcct B or. mb. c. »ig. int. »uhl. impr. delapmt. Gedruckt darnach Itri Marinn Aii.tlria sacra J, 3, 305 Grandidier IHkI. (TAU. IT. 347 10 nr. 691 i. Regest. Dümgi Reg. Bad. 8. 33; Stumpf nr. $187.

78. König Lothar III ertheill dm Hinyrrn cmi •Slniijourg das lin/it drs eximirlen Gerichtsstandes bei dem Stadtgericht. 1120 Januar 2(f SlraChurj.

(C.) In nomine snncta« et individua- Irinilatis. Lolhariiis Urcius dci gratia Hoinonoruni rcx. nolum esse vohimus lam fiiluris \ quam presenlibus, qualitcr

i") lidelibus nostris civibus Argenlincnsibus pro fidelilalis suns conslantia cl inlcgritale et pro scrvitii sui devotione ac sedulitale prcdecessoribus nostris et nobis ad ho- norem regni benc servnta et exhibita constiluimus, tradidimus et auclorilate nostra regia consensuque principum noslronim confinnavimus institntnm et jus quoddam, ut vidolicot nuUus coruin cujuslibel conditionis placilum aliquod , quod vulgu

20 thinch vocalur , extra civitatem suam constitutum adeat vel prorsus ab aliquo cogatur adirc vel de aliquo sibi imposito ibi cuiquam responderc, nisi pro beredi- tatihus" seu proprietnlibus extra civitatem conquerendis vel deft-ndendis. de cetcris, si aliquis adversus aliqucra eorum aliquid habuerit, infra civitatem coram ipsius civitatis judicibus cum impetat ibique ei respondeal et satisfaciat. advocali eliam,

23 quoruin subdili seu censuales irifra civitatem domos babuerint aut manserinl, censum

dcbiluni ob eis in civilate acoipiant et, si sujierscderinl vel darc noluerint, justitiam

vol ■> sulisfuclionem coram judicibus civitatis infra ipsam civitatem inde accipiant.

huic voro instilulionis noslnu Iradilioni interlucrunt subscripli principos noslri :

Adelbertus Moguntinus archiepiscopus ', Otto Ilalberstadensis episcopus', Adelgotus

a) preposilus cum oeteris Argentinensis ^cclQsiro quam pluribtis et rcligiosis ex clero viris. ox Inicis : dodefridus comes palatinus, Willclmus comes palatinus', Fridc- ricus comes palatinus Saxoniae^, comes Sigebertus, comes Fridcricus, comes Thco- dcricus, comes Volmarus, comes Warinberus, comes Bertoldus, comes Hennannus de Salmcna, comes Otto de Uinccgc, comes Lotbarius de Are, comes Arnoldus de

33 *) S t M. Tol tliis bonis. b) S et.

' AdeUtert Enhinchof rm Mains, 1111—1137.

« Otto lÜDchof von Ilidtitr»tadt. 1133 -Itsr,.

« Wilhelm voh ßallrnxtnU lyaUgraf l>ei Rhein.

* Friedrich von SommerKchenburg IfiU-igraf ton Sachten.

62 112 9

Lon, advocatus ejusdem civitatis Heinricus et patruus ejus Sifridus, duo filii Oltonis de Broclikircgen, comes Sifridus de Saxonia, comcs Werinliardus de Sleinesberch. de spiritualibus eliam abbas Morbacensis. de ministerialibus : Sifridus urbis pre- fectus, Rodolfus causidicus, Adelbertus vicedominus, Gelfradus lelonarius, Uodelricus, Wolframus, Iladebertus, Jobannes, Herikerus^, Volcmarus, Otto, Burcbardus puer, 5 Hugo, Symon, Otto, Rodolfus ^, Hugo, Wallerus, Humbertus, Wichgrammus, Hugo, Roho, Reinraarus, Lentfridus, Heinricus. isti cum ceteris concivibus suis instilulum hoc et jus a nobis promeruerunt et obtinuerunt <= . et ut hec nostre institulionis traditio firma permaneat jugiter et inconvulsa omnium conlradictione remota, regio banno noslro eam ^ munivimus et confirmavimus ® hocque Privilegium inde conscribi 10 iussimus et impressione sigilli nostri corroboravimus.

i Signum domini Lotharii tercii Romanorum regis dti (M.) gratia invictissimi. [ I Ego Thietmarus regis notarius ad vicem Adelberti archicapellani recognovi '. ; Data 13 kalendas februarii anno dominicae incarnacionis 1129, indictione 7, anno vero regni domni Lotharii tercii regis Romanorum dei gratia invictissimi 4. 15 actum Argenline feliciler amen.

S aus Straßb. St. A. Briefbnch A p. 1.0« mit der Ueberschrifl : hie vahcnt an die frihciten, die Rftmsche keyser und kiinige der stat zu Strazburg geben hant und ist diz künig Lotharins friheit.

S 1 coli. Schöpflin Als. diid. I, 207 nr. 255 mit Facsimüe tob. XIX ttach dem ehemals im 20 Pfennigthurm, dann auf der Straßb. Stadt-Bibl. befindlichen und 1870 verbrannten Ori- ginal = Schönemann Codex f. pract. Dipl. I, 271. Ebendarnach auch bei Würdtwein Nova suis. dipl. IX, 339 nr. 176 = Grandidier Hist. d'Als. II, 273 nr. 613; bei Obrecht Eer. Atsat. prodr. p. 298 = Schiller Königsh. S. 731 = Lünig XIV", 725 im Auszug. Böhmer nr. 2104; Stumpf nr. 3239. Vergl. Schum Vorstudien z. Dipl. Lothars 05 S. 34 zur Zeugenreihe, Ficker Beitr. z. Urk. II, 193 zur Besiegelung, D. St-Chron. VIII, Attg. Einl. S. 17 %ind Waitz D. Verfassungsg. VII, 392 zur rechtliclien Seite der Urkunde.

79. Domprohst Adelgot ühergiht Golfrid dein Sohne des Kapolo und seinen Erhen das Hof gut Brog gingen als Slraßburgisches Sti/lslehen unter gewissen Verpßichtiingen. 1129. 30

Notum sit Omnibus tam futuris quam presenlibus fidelibus, qualiter ego Adel- gotus cum communi consilio fratrum, quorundam malignorum nos depredantium infestatione compulsus, curtim Prochingen, quam tunc in claustrali beneficio tenui, cum Omnibus appenditiis Gotefrido filio Rapotonis et fihis üolcfridi legilimis concessi, si vero non habuerit filios, Erlewino fratri suo ea videlicet rationc, ut singulis annis sj in festo beati Martini eisdem fralribus in porlu Argenlinensis civitatis 30 quarlalia Nov. II frumenti, 10 puri Irilici, 20 siliginis et duas carradas vini persolvant. sed ne in solvendo debito negligentes existerent, indiximus et firmiter confirmavimus, si in predicto tempore predictum censum non reddant, in crastino eundem censum cum compositione solvanl et hec sit compositio duo scilicet solidi. quodsi et hoc neglexe- 40 rint, domnus hereditatis legilimas inducias videlicet Ires qualuordecim dies pro solvendo censu et compositionibus eis constituat. si vero omnes has inducias super-

a) S I Herckerus. b) S Y om. Symon Rodolfus. c) S 1 om. et obtinuerunt. d) S < ea. e) S 1 om. et confirmavimus. f) S fehlen Signums- und RecogHitionsieile.

1129-1132 es

scdcritit. prcJicli liorcdes sine omni spe recupcralionis Jus LereditaUs amillanl. it uul(!in caiiuiticu.s, qui eandein curlitn lenel, uhicrit, ipse iieres guocedenli domno currudam vini persoivul et eundcm dotnnum ad minus cum sex <-'v'- ' eandem curliiii ducul ibiquü scrvicio in nücte dalu et pruudiu in craslino L-m cum

'• juramcnto ei promittat, si vero herea obieril, ille, qui hercdilati de prediclis bere- dihus successerit, idem faciat. acta sunt hQC anno ab incarnatione domini 1129 sul) iiifinu Adelgoli ])rep()sili cum leslimonio Diozraanui decani, li^-rloldi cantoris, Cuurudi cainerurii, Eberhurdi ccllerarii, üerluldi [Mjrlarii, Karuli et aliurum canoot- corum, qui luno in civitale eranl. laicorum etiam testimonimn aderal : Ileinrici

10 advocali, Sigofridi urbis prefecti, Rödolfi causidici, Friderici, Odalrici, Wolframmi, Adulberti aliorumque quamplurium, quos enumerare longum esse duximus.

B auM Siraßb. 1W:.-A. 0 fiisc. 2709 or. mh. Ut. pal. »ine tig. Gedruckt tutch dem Üb. lal. 1347 bei Wärdlicein Noea *hI>m ,1,,.! V ll : i »r ?/; didier Jlist. d'AU. IJ, 274 nr. 014 i. Augzug.

\:> 80. Domprobst Adebjul iihergibt Bnrchard von KüHii/xhu/cn '

Ilausbergen und in der Slraßburi/er Vorstadt gegen eine jährlich' . _ die

St. Stephanskirche und das Domcapitel ton Slraßburg. 1132 Straßburg im Müntter.

Non minima est habenda'^ gralia litcris, quarum usu antiquitas redit ad me- moriam cl in futuruvi •> §vum res in prcsenti habila diflTundiliir et portcnditur.

a) placot igitur lam fuluris quam prcscnlibus sub leslimonio scriplurarum certum reddcrc, quod cgo Adc^lgoltis Argenlincnsis Qcclesi§ prcpositus cuidam milili Bur- chardu numine de Kuncgeshoven mansum unum, qui silus est in pago Hugesbergen, sub jure bereditalis porpetuQ conceösi ea lege, qualenus singulis annis ^clesiQ beali Slepliaui iu festo vidclicel ejusdem unciam provisori ejusdem persolval et sancti- oa. m

« inonialibus duas tincias codem die indubitanlcr vcl ipse vel bereditalis illius suc- cessor üllerat. quodsi slatuto die non fecerit, iu craslino oflurat quoil debuit. negle- gcntiam vcro supersessionis suq duobus solidis emendel et corrigat. quodsi Ires legiliraas indutius negligcnler vel prcsumpluose supersederil, jus hereditalis prorsus antittat. liorto^ quoquo duos, qui siti sunt in suburbio juxla Qcclesiam beali Petri

ao seuioris , oidem liurchardo ego .Vdelgolus aecommodavi , ul majoris ^cclcsi^

prepositu siuj^ulis anuis iu festo sancti Johannis baptiälc unciam persolval simili J^»* " condicionc, sicul supra dictum est. facta sunt h(c anno ab incarnaliooc domini

1132 in majori monaslerio presentibus tarn sanctimonialibus quam canonicis et ulrisque pro sua parle laudanlibus, annuente etiam Golichardo episcopo cl rogante

•& et iupivssionc sigilli sui cüulirmaute. bujus rei lesles aderaut advocalus Ilciuricus, Sigefriduä burgravius, Ödalricus frater ejus, RAdolfus causidicus, Ilüg senior, HAg junior, .Vdelberlus, Burcbardus, Simon et alii.

B au» Straßb. liet.-Ä. 0 fwc. 2709 top. mb. itc. XTI e. »ig. pend. (Map»o. Dit Art itr liesiegelung sowie der imiUUoriache ikhrifteharfietrr eerralhen die Copi«. «1 B 1 aML ibid. Q nr. MBU CopiaUmch de» DomcapiltU Urk.-h'r. Si5 fM tum Emmi 4m

ausgehenden Ißlem Jahrk.

•) /m B LUekt Jmrrk Ahtmtit it* Ptrftmtnit tmUfaJrm. b] tath B.

64 1 133 1 134

81. In einer Urkunde des Bischofs Oebhard von Straßhirg für das Kloster Walburg unter den Zeugen: Adelgoto preposito, Deizmano decano, Cönrado carae- rario, Bertoldo canlore, Bertoldo arcliidiacono, Burcardo preposito. data Argentine indiclione 11, incarnationis dominice anno 1133. 1133 Straßburg.

B aus Strußh. Bez.-A. G nr. 19 or. inb. c. sig. int. suht. impr.

Gedruckt darnach bei Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 75 nr. 28 = Grandidier Hist.

d^Als. II, 286 nr. 628; Bull, de la societe p. l. conserv. des monum. historiq. d'Alsace

nouv. Serie V, 2, 33. Fürstenberg. Urk.-B. I, 57 nr. 71.

82. In einer Urkunde des Bischofs Gebhard von Straßburg für die Abtei Baumgarten unter den Zeugen : Algotus majoris domus prepositus, Bertolfus cuslos lo et prepositus sancti Thome, Eberhardus prepositus sancli Pelri -~ Heinricus advo- calus . 1133, indiclione 11, regnante Lothario imperatore. 1133.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 18 or. mb. c. sig. int. subt. impr.

Gedruckt darnach bei Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 78 nr. 29 = Grandidier Eist.

d'Als. II, 284 nr. 627; Bull, de la societe p. l. conserv. des monum. historiq. d'Alsace 15

nouv. Serie V, 2, 29. Fürstenberg. Urk.-B. I, 57 nr. 72.

83. Bischof Gebhard von Straßburg übergibt )nit Zustimmung des Domcapilels dem letztem zustehende Zehnten von einem Grundstück in der Gemarkung Barsch der St. Leonhardsabtei. 1134.

f I In nomine sanct§ et individug^ trinilatis. quoniam magnarum rerum ao oblivio ex temporis vetustate vel lorpore negligentia nobis solet surrepere, scripto memorie solemus commendare, qug annorum successione stabiliter volumus conli- nuare. igitur ego Gebehardus gralia dei Argentinensiuin episcopus nolum facio Omnibus fidelibus tarn fuluris quam presenlibus, quod ecclesia sancti Leonardi duos mansus in Bcrsa marcba in loco, qui dicitur Gerollestrut, hereditario jure sub annuo a censu 5 videlicet solidis possidet et in monte relro claustrum a loco, qui dicitur Gemunde, usque ad vineam monacborum juxta claustrum sitam omnia preter man- sum unum, tam culla quam inculta, similiter sub beredilario jure pro annuo ceusu scilicet octo situlis vini et duobus subtularibus hiemalibus habet, verum quia fundus prenominatus est fratrum noslrorum atiinens Bersa in curia fratrum, unde decimg go ejusdem fundi predictg curi§ ad prebendam fratrum nostrorum debebanlur, Erbone abbate petente, nos communi consilio et consensu fratrum nostrorum Adelgoti videlicet prepositi, Dezmanni deccani, Bertolfi cantoris, Bertolli custodis, Cöuradi camerarii, Burcbardi prepositi, Caroli prepositi, prefatg curi§ prepositi et omnium aliorum omnes decimas fundi supranominati gcclesi§ beati Leonardi sub hereditario 33 jure concessimus eo tenore, ut abbas ejusdem ecclesie singulis annis in festivitate Nov. n sancti Martini preposito de Uuiccersheim et Bersa det 20 libras cere. hujus rei testes sunt : Uualfrit vicedominus, Ödalrich, Ilartmöt, Albreth, Reginhart. ad h§c

a) B indue.

1134 ~ 1137 »

eliam, ut no.slra supradiclu conccssio esset firma et inconvulsa, hanc cartam feciina* scrilii et nüstri sigilli iupressionc iiisigniri. facta sunt b^c anno ab incarnatione düiiiini 1131, indicliüiie 1^, regnanlc Lijtariu Künianorum iiuperalore tercio anno

n/Mii liii-i in 1 1 iiiipcrü ejus 2.

II uu.i .Sliullh. Tiet.-A. 0 faw;. 2709 or. mb. c. »ig. int. mbl. impr.

Gedruckt am dem hb. »al. 1347 bti Württttcein Nora tnihn. dijii. VIJ, 89 ttr. 81 ss Orm^ didier Ilinl. tTAU. II, iffl nr. 639. Füntenbtrg. Urk.-B. I, 68 *r. 76.

84. In einer Urkunde Bischof Gehhards von Straßburg, der er über den

0er ic/i Isstand des dem Kloster Peterlingen gehörenden Hofes zu IJüttenhem «•/-

10 scheidet, vnler den Zeugen: Adclgodo pra-posilo ' , Bcrloldo custode, Bertolfo

cunlort', (lunrudo caiiieruriü Olto cuuonicus du Argeuliua . 1135 indictione

13, Lülhario impcralorc regnanlc. 1135.

Aus Wiirdtwein Nora eubg. dipl. VIT, 89 nr. 33 = Grandidier Ritt. SAl*. JI, S93 wt. CSS nach dem Original, jeUl in Lausanne. Nach einer Copie desulben Sekiffiin AU. dipl. I, \-> 210 nr. 359. Schweiz. Urk.-Beg. nr. 1691; Fürstenberg. Irk n T ••> •■' 7«.

\Wi. A'iu Tausch von (Irundslücken zxcischcn dem l'ri'ster uer o'ivrn huche m Roshcini und seinen Mitbürgern einer- und dem JJom'-fipi/e/ ton Straßburif andrerseits wird beurkundet. 1137 Straßburg im Münster.

\ lu iiüiuiiie sanclo et individuo trinilalis. quoniam iniquonim prav^ consue-

•» ludini.s est hoininuin, si quid pie geslum sil, vcl ad minuendum vel ad deslnienduin

iinpiignarc, placuit iiobis in futurum prccavendo {Kirversitatibus corum obviare.

uo/ilicfl/»us itaque cunctis Christi fidclibus et eonim memoria cominendatnus, qua-

lil(T Kbcrliardus bono vir nicnioric sacerdos superioris fcdesio de Rodesbeim et sui

Cüucives, atriuni suura pro nccessilatibus suis ainplificare cupientes, duo jugcra vini-

'■ij lere terrcj donaverunt et in proprielalem Iradidcrunt bcalo scmperquc virgini Mari@

ad communcm usuin, qui sorviunt in ecciesia sua, canonicorum in ipsa scilicet

episcopali sede pro quadum curtis eorum pnrticula, quo jacet eidem su|)eriori vide-

iicet ^cclesi^ contigua. sed quorura donatio propria fuerit virorum et in quibus

sitt> sunt v\üe( , noniina locorum sunt boc : Benzelin dedit dmidium agrum

■.K) juxla Tbrugclbucli silum , Hetiil dimidium agrum juxta i/iwueabovcn situm ,

Engelgcr dimidi«»* agrum in loco, qui diciiur Charraga::a silum, Axxo «fÜNidium

agrum propo looum, (jui dioilur Ilongazza silum. factum est autem hoe coHetm-

bium anim nl> inciiriinlii'iu' dninini \\'"~ . iiiiliolinin' 15, impcrantc Lolbario imurmtore

S5 1 Kr rtranlaf'tr dir Kn' '

Buadcntilms et aiuiitontibu!-

l'ntornini'cuBcs illac hoc est ;iil iiit'criorcm capvUaui aJ jiu atl racio: poUoro.

10

66 ' 1137 1138

anno imperii sui ultimo ', in ipso monasterio sancte dei genitrkis Marie, in pre- sentia domni Gebeliardi venerabilis episcopl et coram omnibus canonicis ejusAem monaslerii : Adelgolo pr^posito, Karolo decano, Bsrlholfo cantore, Berlliolfo custode, Conrado camerario, Biirchardo, Eberhardo, Petro, Ludewico, Ileinrico et ceteris, insiiper eliam laicis bis d.sis.ntibus : ^delberlo c««sidico, Vicrammo, Odalrico, Hugone, Burcbardo, Waltkere, Jobanne, interfiierunt etiam buic negolio lleinricus * nostre civitatis advocatus et ccclesie de Rodesheini comes SJgebertus. considerans autem prefatus presul, ab ecclesie sue fratribus possidcri partcm utramque con- cambii , ratum permanere voluit et inconvulsura privilegiumque confirmationis super boc fieri et sigillo corroborationis sue precepit imprimi. et violatores hujus carte perpeluo percusos anathemate tradidit polestatibus inferni crucialu puniendos interminabili. amen.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G fasc. 2708 or. mh. c. sig. int. subt. impr. Das Pergament stark

beschädigt und an vielen Stellen ausgerissen. Bl coli. ibid. G 3463 nr. 333, Copiaibuch des Domstifts von einer Hand des ausgehenden 15

16ten Jahrh. geschrieben. Gedruckt aus dem lib. sal. 1347 bei Würdtwein Nova suba. dipl. VII, 98 nr. 37.

Färstenberg. UrJc.-B. I, 60 nr. 83.

86. Bischof Oebhard von Slraßburg beurkundet, daß er die Oilter im Weiler- und Leberthal , welche von Regenhard und Friedrich Edlen von Kestenhoh der ao Kirche der heiligen Maria zu Straßbiirg übertragen worden sind und nach Erbrecht der Abtei Hugshofen zufallen sollten, der letztern sogleich übergeben habe mit der Verpflichtung, jährlich einen Solidus an jene Kirche abzuführen. 1138.

Omnibus Cbristi fidelibus presentis pagine scriptis nolum esse volumus, quod quidam nobiles de Gaslaneto Regenbardus et Fridericus diviua inspiratione conpuncli, 23 terrena celestibus caduca mansuris parva pro magnis commutantes, predia olim possessa vel ab idoneis personis in manus fidel adhoc sibi coramissa pro remedio animarum suarura domino Jesu Christo ejusque pie genitrici sancte Marie su}ier altare ipsius legaliter contradiderunt eo videlicet tenore, quatinus Ilugoniensibus jure heredilario remitterenlur : Regenbardus vineam, molendinum cum prato sibi ao adjacenti, Fridericus capellam in valle Ratheri ^ cum appendiciis suis, moleudinum in Tanwilare cum pratis et suis appendiciis, curtim cum molendino et cetera sibi appendentia in Sherewilare. quorum donationem ego Gebebardus sancte Argenti- nensis ecclesie minister indignus mee persong prescnlia exornans suscepi susceptam-

1 Die Urkunde ist offenbar nach 1137 December 3, dem Todestage Kaiser Lothars, geschrieben und 33 nach der Handlung datirt.

2 presente Heinrico Argentinensi advocato auch in der Urkunde König Konrads III, in der er einen Gütertausch zwischen Biscliof Burchard von Basel und den Mönchen su St. Peter bestätigt, 1139 [Mai 28] Straßburg. Stumpf nr. 3391.

3 Nach Grandidier bei Würdtwein l. c. das heutige Bauentlhal südlich von Markirch. Ei)ie etymo- 40 logisch jedenfalls gewagte Erklärung; doch unterstätzt sie die Nähe der übrigen erwähnten Localitäten, Thannweiler, Scherweüer, Kestenhola, die sämmtlich am Ausgang des Leberthals liegen, in das das kleine Bauenthal ausmündet.

1138—1143 m

quG üfBcü mci potcslatc coiilinnavi. uc proplcr ahhalis Tenerabilem fralrumque suorutn diloctioncm cluiislraliuni fralrum nostroruin consilio Cönrado abbat! sukqiM in pcrpcttium gncccssorihiis innnii proprin stabiliviinus sie latnen, ut pro ettun annuiili in it-slo houti 'l'hoiu^ üpoHloli Süiiduä unu» super allurc* üanct^ MariQ pooa» A«. $i

0 tur. si qiiis vcro in pusterum vi vcl arte h^c infringerc hemcl et iterum coromonilos prcsumpserit, ab ^cclesic liminilnis s^cludatur et, nisi resipuerit, ^terni incendii pctwi 0 (lislric^to judicc doniino Jesu Christo dampnetur. patrata sunt b^ anoo incarnuliuniä duniiiiice li:'S, presulalus mci anno 8'. testes qui adcrant : Megen- horduM ohbas Muurimünaslerii, Otto Salscnsis abbaii, Otto abbas de Altorf,

10 Adclgolhus preposiliis dumus et chorcpiscopiis, Karolus dccanuü et cborcpiscopus, Rerlhulfiis cuslüs innjuris ^cclesi^, qui in presenti ccnsum acccpit, Tlieodericos conics provinciolis *, Fridericus comes, Kgeno comes, Adelbortus comes, Walfridtis vicedorinius et f'ralcr ejus Odalricus, Adclbcrlus causidicus, Regimanis dispensator, Uunthcrus de Stouflngin et alie perplures probabilcs nobilesque pcrsoD'^.

15 B au» Slraßb. Bu.-Ä. Q fo«c. 2708 or. mh. e. »ig. int. »übt. impr. mutH.

Oedruckt aun dem hb. kuI. 1317 bei irtln/Jimn Nora »uhi. dipl. VII, JOS nr. 39 und JX, 34:i nr. 177. FiirKteubrrg. l'rk.-II. I, CO nr. 84.

87. /// einer Urkunde Bischof Qehhards ton Slraßburg für die Kirche vo» Lcbrrau vnter den Zeugen : Algolhus Argenline civitatis \\ ' -. actum Argen-

a' liiia civitale nonas uovembris. \1131 li4Ü\^ Notember 5 6<i<iu^i'.rg.

Aui Herue d^Ahace lfl59, X, &G1 nach dem Original, jfiet im Pariner Naf. A .^ -"i

auch bei J. Tardif Monum. JUstcr. carton» des roi» p. 251 nr. 4C3. - /»rw-;.' r.? Urk.-B. I, 66 nr. 70.

88. Bischof Burchard von Siraßhurg beurlnndet die Schenkungen an CHlUm 23 und Bienstmannen, die der Straßburger Probst Konrad vnter seinen Vorgängern,

den Bischöfen Cuno und Gebhard , der Straßbtirger Kirche gemacht hat. [Il4l—il43\.

\ In nomine sancte et individue trinitatis. \ ego Bnrcbardus Argentincnsis

rcclesir o])is('opus. quin mcmornnda facta rrgum seu opiscoponim sive alionim

caihülicorum vironun propler revoluliüncm teniporum mcmorie modcmorum exci-

disso cognoscimus, niemorabilo factum Cftnradi propositi bujus sanct^ Ai^rntinensis

occlesio * pogine istius scripto adnolare curavimus, ne memoria ejus a noticia

1 Bischof seit lt:u. Cfr. Man. Germ. SS. X VII, 88.

* Orof rvn Huncnburg, lAituloraf des X'tilir-Klsafi. Vernl. SchetJ: tu ScktrrimiAera in KitrteJk. i. » deuluchat Oeiich. XVI, 543.

3 Binchof Gebhard »tarb 1141 Jumutr U muh ■> ; A M ' >>

und (tengcnbach. Vergl. Orandidier iirutr. inM. II, .:

* MiiH br:cichnele im l^teti Jnhrh. neften dem mnjor >•

vier Canoniker desnelben (i/.t preposili entupreehemi rirr Aeu

■"' Ihmmliflii im becrichnet irerden : de Miignlis prcpoikitaris, hoc est de Ov dii I.ninportlirin, do niiitiyh'riu rpllarnrii. ((\mI. mbr. xer. XII f"' '"■ «I DonaueM-hingen nr. !>l.i.) Eins dieser vier Aemler icird der ^

68 1 143

hominum deleatur, cujus nomen libro vite ascribi a deo largitore omnium bonorum precibus impetramus. hie cnim deum suum constiluil beredem, perpeluo dei geni- trici Mario fecit testamentum et thesaurura suum in cclo reposuit, ubi erugo nee tinea demolitur, hereditatis eterng gloriam expectans, quam oculus non vidit nee auris audivit nee in cor hominis ascendit. notum igilur esse cupimus tarn futuri 5 quam presenlis secuU fidelibus, quod prediclus venerabilis Cunradus temporibus Heinrici imperatoris et episcopi Giinonis patrui mei, defunclo fralre suo Ilugone, pro remedio anime illius et omnium parentum suorum sex ministeriales suos Gosbertum videlicet, Hartvvicum, Gosbertum, Rüthgcrum, Uolcvvinum, Gosbertum cum posses- sionibus, filiis et familiis et omni eorum successione ecclesie Argenlinensi, que est w beale Marie, secundum constilutionem legum eo jure, quo ab anteeessoribus suis eos possedit, donavit ea videlieet rationc, ut ei, quamdiu superstcs est, sieut mi- nisteriales serviant, postmodum vero michi meisque successoribus sine omni censu vel alterius juris exactione sicut ministeriales fideles ecclesie serviant. hanc autem donationem prescriptione triginta annorum secundum sacros canones tuemur et 15 firmam atque inconvulsam esse anathematis vinculo confirmamus. ait enim Gelasius papa^ : plaeuit enim huic sancte et magne synodo, ut res vel privilegia, que dei gcelesiis ex longa consuetudine pertinent et sive a divine recordationis imperatoribus sive ab aliis dei cultoribus in scriptis donata et ab eis per annos triginta possessa sunt, nequaquam a potcstate presulum earum quecunque persone seculares sub- 20 trahant *. quisquis ergo seeularium contra presentem diffinilionem egerit, tamquara sacrilegus judicetur et, donec se correxerit et ecclesie propria privilegia seu res restituerit, anathema sit. facta est autem predicta donatio attestantibus duce Fri- derico , Oudalrieo de Hurningen , Ottone de Geroltteshegge , Merbotone de Borre, Sigefrido hujus civitatis advocato 2, Sigefrido burgravio, Ilugone causidico, Brunone 23 preposito, Rudegero preposito et aliis quam plurimis. et Privilegium bujus rei eo tempore datum est, quod postea in deslructione ecclesie divina ultione •• incendio consumptum est ^. unde et hoc Privilegium reformari jussimus. temporibus quoque predecessoris mei hone memorie episcopo Gebehardo prefatus Cunradus prepositus omnes ministeriales suos cum prediis, liliis et universis possessionibus suis eo jure, *> quo priores sex, -per manum advocati sui beat§ Marie legali astipulatione delegavit, ut videlicet ei, quamdiu vita comes est, sint obnoxii ac deinde michi meisque posteris episcopis Argentinensibus eo tenore, quo predicti ministeriales, serviant.

a} Qrandidier adi. aut per argumenta quaelibet auferant. sed sint omnia in potestate ac jussu presu-

lis ecclesie, quecunque intra triginta annorum spatium ab ecclesiis possessa fuisse noscunlur aus 35 Decrct. Graliani l. e. b) divina ist dem a ein 0 und dem Wort ultione ist juditio f(ber- geschrieben.

1 Gleichlautend mit dem Decretum Graiiani part. II caus. IS quest. 3 cap. 8. (Cfr. Richter Corp. jur. canonici I, 680) aus den BcscMilssen der Synode von 860 unter Pabst Hadrian II.

2 Biese erste Schenkung Konrads muß in die Jahre 1109—1133 fallen, 1109 icird noch Ansclmns 40 als advocatus genannt, s. nr. 68.

3 Es kann der Münsterhrand von 1130 oder 1140 gemeint sein. Cfr. Mon. Germ. SS. XVII, 88.

1143 »

qiii vero de familia ejus sit, ea lege constilutionis bcat^ Mari^ cum omni eorum puslcrilalc Irudidit, ul post morlctn ipsius inasculus duM, fcmina unam denariuin sccuiidum coiisueliidinein terrQ cainerario Argcnlinensis occlesJQ pcrs'jlvanl. simililcr et prcdiu sua in Oric/., in Odcralchiison, iu Adelloheswilre tain in agris quam in

c pratiä, totn in »ilvis quam in fluminibtis, bcatQ MariQ legitime tribuit ca ralione, ul eis, quamdiu dco annuenlc vixeril, ulalur, dcindc in potcstatcm et usum meum et postcroruin inoorunj opiscoporum lii)crc et porpetualiter Iranscant. qtiia igilur tanla facta pnidcntis viri, qiii dotnuni suam edilicavil supra lirmam petrain, pcr- pctun lucniorin coinnicndare cupiinus, hoc Privilegium ficri juasimuü cl sigilli noslri

10 imprcssiono signavinius. (;t ut firma pcnnaneant, ex aucloritalc beali Pelri et domini papc Innoccntii > et noslra precipimus. et si quis liQC infringere templavcrit, anatlioma sit. acta sunt hoc anno ab incarnatione domini 1100* sub rege (iiinrado et Oeheliardo Argcntincnsi cpiscopo*, me quo<pie presente, qui eo tempore fui prepusilus Avcllani, attestantibus etiani subscriplis roligiosis personis : Adelgoto

m prcposito, Karulo dccano, Berhlolfo custode, Berhtolfo cantore, Reginbardo ', Ileinrioo ceterisquo canonicis, Ileinrico advocalo , Uuallero , Adalbcrlo causidico, Ualfrido viccdoniino, Uuicerannno, (iotcfrido, (Jclfrado, Si'nmi'lM ..i nliij quam plurimis, rcgnante domino uostro Jesu Christo.

Ji au» Straßb. Bet.-A. G fasc. 2707 or. mb. c. »ig. pend. Das Siegd Bi$chqf BmrdtariM iW gut crhahftt.

Ofdrurkt au» dem Üb. »al 1347 bei Würdtwein Noea lub». dipt. VII, 118 nr. 49. Fürstenberg. Urk.-B. I, 61 nr. 86.

89. Burkardns episcopus Argentinensis tcslatur, sc disscnsionem inier canonicos ccclesiiv sancli Tlionui' Argentinensis et llasciacenscs de reliqniis sancli Florencii

25 ortani sedatunun llaselahc venisse ibique 8 kalendas novembris aperlu Iheca reli- Oet u quias veras sancti Florencii invenisse, sequenti vero die circumstantibus abbalibus de Muuriinonasteriü et de Altorf, Bertholdo Argentinensi thesaurario et loci illius prcposito et omnibus fere canonicis pluinlx^am laliellam intcr ossa ex improviso a])paruisse Icstantem, Rachioncm episcopum Argenlinensera Florenei— •■'' --• i

*' 7 iduuni novembris in Avelhtnuni transtulisse. qua re onincm oe< - .v»». 7

tionis esse ampntatani *. < ego ad cdificacionem et concordiam. > acta sunt bec

oj Hinter MC >i» kleiittr Ittrer RnKui gthutt».

I reibst IiiHoreuj II, 1130-1143.

ii Alxo in die Jiüire 1138—1141 fällt dit tteeite Schenkung Konrad». 'Xt a Wohl identisch mit ilrm rcligiosaa clcricas Roinhantnii Arg«ntineiuü* ««clrai» MUict» Mari»

prn'positiiD, dem Bruder ÄileUtert» ron Rappotlttein, der im CMMr Urtumde dn Biathnf» OrMA ton Himrl IUI.« dicHen Jahren eneähnl wird. Kr, »ein Bruder und rff.Mfw fi/lhne nehat ToMtr ikirtrmfm An Hrsilzung in der villn Niifjorol dem Klmttrr /?> Mvtt» AMktü. Or. im

StiJ't»-A. Maria.ttriH, gedruckt im Solitthurner II ! lOuiTttit .Vf». de TtWe T.

I" 394 nr. 103; Urkundio I, 35. Schnris. Urk.-Iieg. nr. 1744.

* Vergl. darüber CIt. Schmidt l. e. p. 133 ß., D, St-Cknm. I iii, . i un.i i.\, «n una >^ oiirnwcA Schrifttcetm tk$ Mittelalter» S. M.

70 114 3

anno incarnacionis dominice 1143, indiclione 6, Innocencio papanle ^ et Conrado II regnanle. 1143 [nack Ociober 26\.

T aus Straßb. Tlimn. A. Eegistrande A fol. 182b xon einer Hand des ausgehenden Uten

Jahrh. geschrieben. Gedruckt cbendamach bei Würdtwein Nora subs. dipl. VIJ, 124 nr. 48; Schneegans L'egl.

de s. Thom. p. 300; Ol. Schmidt Eist, du chap. de s. Tliom. p. 287 nr. 3. Ich finde

keinen Grund, mit Wattenbach Deutscht. Geschichtsq. II*, 397 die Urkunde für unecht

zu hcdten.

90. Bischof Burchard von Slraßburg hest'ätigt die von und unter seinen Vorgängern Cuno und Qelliard sowie zu seiner Zeit dem Straßhurger Hospital lo gemachten Schenhungen. 1143.

\ In nomine sancle et individue trinitalis. quoniam magnarum rerum oblivio ex lemporis veluslate vel torpore neglegenlie nobis solet surrepere, scriplo memorie solcmus commcndare, que annorura successione slabiliter volumus conlinuare. igitur ego Burcbardus gratia dei Argcnlinensium episcopus notum facio omuibus i5 fidelibus tarn futuris quam preseutibus, quod ex communi pelicione burgensium predecessor nosler Göno episcopus totum loci spacium, quod est a coquina nostra inier murum et fossatum usque ad proximam porlam contra monasterium ^ ad usum hospitalis ibidem conslituti et curiam extra civitatem retro sanctum Petrum sitam Ubere donavit et donationem legitime confirmavit. liujus curie bereditarii possessores 2j singuiis aunis ad usum hospitalis octo uncias et octo gallinatios persolvunt. ad hgc prenominato episcopo annuente et etiam pcrpetrante, consenlientibus omnibus cano- nicis et burgensibus, data est eidem hospilali uecima pars oblationis, que offertur ad sanctam Crucem. in civitate quoque unum areale in foro juxla locum, qui dicitur Salzhof, Ilirmbreth prefato hospitali donavit sub annuo censu, ut ex eo duo 25 quartalia pise et sex tritici ad usum pauperum persolvanlur. affuerunt huic dona- tioni Manno, Herbo, Cönrat, Ezclo et quam plures alii. burgenses quoque omnia lobia juxta murum versus porlam, que dicitur porla sellalorum, et unum areale, quod persolvit duos solides, et inter eandem porlam et proximum pontem situm eidem hospilali donaverunt, ut singuiis annis quatuor uncie et octo denarii eidem " ao persolvanlur. et eo jure videlicet hec donata sunt, quo oblationes animarum offerri et constilui usus obtinet ecclesiarum. facta sunt vero hec presenlibus canonicis : Brunone preposilo , Burchardo cantore , Ilessone scolastico , Eberhardo cuslode, Berlholfo camerario et ceteris, presentibus etiam et aslipulantibus bone memoriae laicis: advocato Anshelmo, Mannone, Cönrado, Ezelone, Harggero, Sigefrido bur- 33 gravio, Friderico, Ödalrico et multis aliis. facta sunt autem hec Ileinrico Romanorum imperalore regnanle, prediclo Cönonc in Argentinensi ecclesia presidenle et hec

a) H eodem.

1 Pabst Innocenz II war sclion am 24. September 1143 gestorben.

2 Ueber diese und die folgenden Straßburgcr Localitäten vergl. Silbermann Locdtg. der Stadt Straßb. 40 S. 29 ff., Strobel a. a. 0., D. St-Chron. IX, 738 u. 926, Straßb. Gassen- u. Häusernamen S. 149 ff.

1143 7i

Icgiliinc bunno suo confirmante '. in diehus cliam bon^ memoria Oebdiardi prodeccssoris nostri vcncrabilis episcopi tnullc donationes faclo sunt eidem bospitali. donavil igittir (^dalricus burgcnsis diio ar^alia cxlra portnm civitatis vcrras sanctum ^lichiiliclcm ad uanm hospltalis pro rcmcdio animn 8U<^ et .siionim perentam, quoram

5 allerum (piatiior deiiarias sanclo Thoinr', allenim vigiuti dcriarios persolvit ^cclesiQ sancli Martini, donavit quüque cidem* Oelfrat in Sciltcncheim marcba mansum aimm et unuin areale sub testimonio prübabilium virorum Adelberti, Hugonis et eliam lIiiRonis, Odalrici, Sigefridi et alioruni quam pluriuin. dalus est ibidem ager unos, cujuM ])Hrtcni mediani Hucgo, allcrani parlcin Ik-rolf clcriciis donavit per manum

10 Hugonis et Walllieri sub honesto testimonio. in Lamp(^!rtbem marcha agnim uoum Cöno eidem '' obtiilil prescnlc Ilarggero, Sigefrido, Rcimmaro. in Chunneshovea marcha agrum ununi (^oiirat obtulil sub eodem testimonio. locus uiaccllorum, omni* bus burgcnsibus tarn divilibus quam pauperibus conscnlientibus et n- ' - ' hus, eidem '^ addictus et logilima tradilionc donalus est. prefalus etiara ' ' lu»,

15 presul cgregius comnumi consensu burgensium juxta claustrum sancli Tbom^ tra- didit eidem hospilali locum ad mülendinum construendum, ubi etiam molendinum est constructum. mülendinum quoquo in Olherswerlh cum aqufj decursu diniidio co jure cl eo modo, quo Manno ülius Mannonis babuit, moricns per manum fratris sui (lelfTradi pro remedio anime suo Lospitali dedit Rödolfo, Adclbcrto, Odalrico, Fri-

91) derico, lltigone, Johanne, Burchardo tesliflcanlibus. de quo etiam molendino fratribus sancli Tlioin(> siugulis annis viginti Ires dcnarii persolvuntur. nos autem, quia per miscricordiam dei in haue sedom successimus, priora donativa oblationum cum his, qm noslro tempore eidem hospiluli donata sunt, in una pagina continuare decrevimus. quocirca pro peticione paupcrum Christi commorantium in hospitali

SB cupientes ampliarc servilium dei capellam ad idem hospitale pertinentem dedica- vimus et ei curio noslro parlom donanies atrium capelle versus Bruscham amplia- vimus. Golplieradus olianj jjrofalus eodem die dedicationis ad capellam hospitalis unum homineni nomine Adelbertum et mansum unum *' pro nomine dotis

donavil et abstipulando possidendum perpeluo contradidit. Ernnest quoque duo

ao jugera per manum ojusdem (lolferadi domini sui eidem " in Ilonheimvelth donaTit. aola stmt aulem hoc adlostanlil)us tam clericis quam laicis : .\delgolo preposito, Hi'rlhulfo canlore , I larlperlho scolaslico , Bertholfo custode , Cunrado camcrario, lleinrico advocato, Walfrido vicedomino, Wallhero causidico, Gelpherado, Jobanne et aliis quam pluribus. h^c acutem prenomiuata et hospitali quocumque tempore

x> donata et, quecumquc in proseutiarum possidet vel in fuluro possidebit, precipimus in verbo dei et aucloritate bcalorum apostolorum I'ctri et Pauli et domni pap§ Inuocentii et noslra sub analhemalis vinculo conlirmamus, ne quisquam ea sibi usurj)arc vel dislraherc audeat vel in alium quam in usum paujwrum cxpendere

•) B tod«m. b) H «odwn. c) O «(xlem. d) KUiiHr Utitr Xmm ftUum. •) H Mi—.

40 I Ihise Situ-nkuHd rnnd in dk Jährt UOS—llK ftOm, dmm U16 ftiyifMt WM hinit$ Sif^frü

als micocaluf, ». iir. 6'J.

72 114 3

presumal. et ut majorem confirmationem babeanl et inconvulsa in perpetuum per- maneant, scribi et inpressione sigilli nostri curavimus hec insigniri. gesta sunt aulem a nobis bec ab incarnalioue domini nostri Jesu Cbrisli anno 1143, indictione 6, regnanle Cönrado rege anno regni ejus 5.

H aus Straßb. Hosp. A. lad. 1 nr. 21 or. mh. c. sig. int. suht. impr. mutilato. Gedruckt darnach hei Strobel Vaterl Gesell, d. Eis. I, 380.

91. Zeizolf Custos des Jung St. Petersstifts zu Straßhirg bestimmt, daß die bei Begräbnisseti dem Messpriester dargebrachten Spenden in gleichen Theilen unter die Canoniker vertheilt werden sollen. 1143.

\ In nomine sancte et individue trinitatis. notum sit omnibus in Christo lo fidelibus tam futuris quam presentibus, quod ego Zeizolfus custos ecclesie sancti Petri, que est in suburbio Argentine civitatis, fratribus meis cauonicis in eadem ecclesia deo servientibus et serviluris cum consensu domini nostri episcopi Burk- hardi, qui tunc temporis etiam noster fuit prepositus, hanc caritatem impendi, ut, quocienscumque ipsi aliquod funus ad monasterium sancti Petri, in quo deo serviunt, 15 cum processione produxerint missaque pro eo celebrata usque ad sepulturam prose- cuti fuerint, omnem oblationem, que ad manum sacerdotis in eodem funere missam celebrantis oblata fuerit, custos porte ejusdem claustri vel quilibet alius canoni- corum ad hoc minislerium ad arbiirium fratrum suorum electus colligat et eam inter fratres suos equaliter dividat sie, quod nee custos illius ecclesie plus quam 20 quilibet alius fratrum suorum inde accipiat. hanc autem caritalis institutionem ne quis deinceps episcoporum vel prepositorum vel cuslodum predictis fratribus impensam dimminuere vel destruere possit, ad confirmationem et corroboralionem ejusdem rei banc cbartam conscripsi. et prefatus pontifex Burkhardus, cujus auctoritate hec res subnixa est, suo sigillo jussit signari. hec autem acta sunt anno ab incarnatione 25 domini 1143, indictione 6, regnante rege Cönrado, ecclesiam vero Argenlinensem regente Burkkardo venerabili episcopo , testibus subnolalis hec affirmanlibus : Adalgolus prepositus, Karulus deccanus, magister Harberlus, cantor Bertholfus, custos Bertholfus, Cönradus camerarius, Heinricus portenarius, Heinricus predictc ecclesie advocatus, Uualtfridus ^ vicedominus , Uualtherus causiticus, Johannes, 30 Burkhardus, Otto, Symundus.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 4707 or. mb. c. sig. int. subt. impr. delapso. Gedruckt bei Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 123 nr. 47 ex libro statutorum coUeg. s. Petri junioris.

a) Durch Siegehpvren schrer leserlich geitorden. Qrandidier liest : Sigismundus 35

1143 n

92. Bischof Burchard ton Slraßburtf befreit das Kloster Sektearsaek vom

Durchgangszolle zu fitraßhurg. (/y-/.V| Straßburj.

In ricjininc siiricl(! cl imin iinn' Iniut.nis, iioliiifuiiiiis uiiivcr-^ii

liiiin quiiiii fulurorum, (jiitiliU;r i-go liurchurdus dci gracia Argeiil.i

5 cpiscüptis pro rcvcrencia boati Petri apostoli et omnium sanciorum apud Swarcxa celehriuin reinisi vcncrabili fralri duinino Chunrado abbati prefali loci et soribus suis tbolunciim , qiiod oxigebulur ab boiiiinibus suis victualia : nionachorum ulqtic sua propriu per civitatcm Argentinam transvehenli videlicet, iit niilliis ininislrorum suoniin vel succedenlium sibi abbaluin \-

10 qufim bominum illiic pertineiitium et ibidem babilaiilium theloDeom atque aliquam cxucliüiicm doiicnt tbi'loncario seu aiicui exactori de civitate nee de vino nequc de qiiiilibet fnige noc quibuslibet animalibus nee aliqiiibus rebus sibi natis vel ubi jus ^ sivü ineroiluru url)uiiu conquisilis in duincslicia usibus insumendis. si forte vero quisquum prcfaloruin per mercalure negocialionem se dcdueere el mercando augeri

m volueril, per banc manufimiilatcin forensem pcusionem bujus noslre civitatis atque juris evodere non valebit. bane autom remissioneni noslram ne quisquam perver- sorum seu succossoruin nioorum inniulure presunial, priviU-gium boc r'.r,<. rM.i et sigillo noslro consigiinri fccimus, ut, quicunque inmutarc presumat, <. ulis

dei indignalioncm et beaii Petri apostoli vindictam in se scntiat et incurrat. bee

20 Biilem facta sunt in consistorio Argenlinensi, consentientc Hclpberado tune tbelo- ncario, nnno incornalionis dominicc 1114, indiclione 6, cpacla 3, coneurrente 4, l)roscnlibu3 Adi'lgolo nuijoris donius prcposilo, Borloldo cuslode, Cbunrado camc- rnriü, Korulo decano, Berloldo canlorc, Ilebebafdo *= fratre custodis, Ileinrico porte- uario et archidiacono , Ilarpcrto scolastico , Ebcrbardo arcbidiacono , Reinbardo

an arcliidineono, Ludewico arcbidiacono et ceteris fratribus ; de laycis vero personis : lli'inrico advocato, Wnlfrido vicedoniiuo, Wollbero scnlleto, Burcbardo Paero, Ilugono dapifero, Jobanne, Hugone de porla lapidca, Odalrico longo et fratre suo RudoltFo, Symone qnoquc et Hugone, Golbefrido'* et Ottone el iterum Otlone, Wailliero niinislro, Ansbelmo, Rcinniaro, Rulbardo, Burcbardo, Angesele et omnibus

80 Mioliorihns urbis. acta sunt nulem rcgnante feliciter Quinrado gloriosissimo rege UonKiiuiniin sccundo nnno rosni sui 1'. Liulcwicus nolarius scripsi.

Ä^ aus l\f:-l-r (!. L. A. J'i'i I ' ,. ' '■ !'■ S<)iiriir:iirh nr T.Tl fW. /"> um

J4<X) j' -.1 liii'hni. Dil- li' '■' ' ' /, ' "I / ' 'iirurrrnirn^ij'rr lum-ir litr- /.ftuffn-

reihe, darunlir ,....,.,■',/, K.ii.'.i. !r 1143 m^m im iaa Kkmttr 8t. Arho-

SB gati tritt, irri-^.n i,/- >. .^.^l..^.. >.7 .lui' /;;; ,ii.^ Ikttimmgtiakr.

OtdrucH darn.uh /., , 11 „,/,',.•,,. A- - , ..'- .iift. IX, 346 wr. 178. DimtfiRit. BmL 8. 44.

•) K M. nostro •/«tvA »aHrfutttf Pmaklt fHiUl. b' Oftaltr ttrrtmfiH. titUtiUt «kMif c) A' HfbfUrdo. d) A' Hotb«fr>'>

40 ' A/iN<?MfMM lim J ru niftlritf,

10

74 1143

93. Bischof Burchard von Straßhurg leurhmdet die Neueinrichtung des Klosters St. Arbogast nach der Augustinerregel. 1143.

Ad honorem summi regis totius Loni foulis, orlus et finis. ego Burchardus ipsius gratia sancte Argenlinensis ecclesie episcopus lam praeäentis quam futuri temporis fidelibus innotescere disposui, qualiler in ecclesia bealissimi pontificis 5 Arbogasti prefatae civitati* conligua canonicse vilae religionem secundum regulam et auctorilatem magistri doctoris Auguslini, praecedente et subsequente nos juvamine sancti spirilus, iniliaverimus. sanctse memorite Hezil episcopus ', qui me non parvo tempore in episcopatu prsEcesserat, iuslinctu divino succensus, quin et ipso beato Arbogasto, ceu '' veridico majorum relatu cognovimus, revelante commonitus, secum lo diu cepit tractare, quomodo locum illum, in quo nunc ecclesia memorali sancti presulis lionori dicata cernitur, conlinuo famulatu dei decorare potuisset. noverat etiam sine causa non fuisse, sanctum Arbogaslum quondam secretis orationibus suis specialiter ipsum locum delegisse. cujus sanctit'atis excellentia ne posteros omnino lateret, miranda dei virtute, aliquando absente navigio, praemisso sanclae crucis i5 signaculo fluraen prajlerfluens sicco transiit vestigio *. convocatis igitur sanioris consilii tarn clericis quam laycis, quod jam diu menle conceperat, coram omnibus exponebat, ut videlicet, quod solus minime praesumeret, ipsorum consensu et favore perGcere valeret. quod cum omnibus placeret, omnes una voce fieri perficique concorditer acclamarent, prajsul venerandus locum cum primoribus adiit, ecclesiae 20 parietes ampliavit et prudenti usus consilio nonam parlem omuium redditnum epis- copatus totius eidem ecclesiae mancipari perpetuo decrevit. accersitis itaque religiosis personis die noctuque divinis laudibus in eadem ecclesia vacare intendentibus, magnum civibus gaudium multoque majus apud omnipotentem deum sibimet providit hujusmodi studio prtemium. postmodum vero seu subsequentium negligentia ^ praesulum seu peccatis exigentibus liominum paulatim religio divini cultus inibi adeo alepuit et defecit, ut quod pridem sancte ac religiöse viventes juste possederant, e converso minus animarum suarum saluli prospicientes illicite sibimet usurparent et, quod vitae communis professoribus praefatus episcopus instituerat, in secularium clericorum parlirentur octo praebendas. cumque non modico tempore tam miserandae 30 permutationis dispendia vigerent, accidit non ut estimo casu, sed dei nutu pro velle suo disponentis omnia, majoris domus decanum virum admodum religiosum nomine Karolum ^ cjusdem ecclesiae fieri praepositum, qui scilicet, ut erat religionis amator, considerans, immo valde perhorrens euudem locum, ut dixi, communi vitae depu- tatum a non ejusdem vitae dilectoribus occupatum, frequenter me familiarius adiit 35

a) B prevati civitate. b) 5 seu.

1 Bischof Hezil von Straßburg, 1047 1065. Vergl. darüber Grandidier Oeuvr. Md. II, 38 und D. St-Cliron. IX, 630 und 746.

2 Bas Wunder emählt die dem Straßb. Bisclwf Uto (950 965) zugeschriebene vita s. Arbogasti bei G-randidier Hist. de l'egl. de Strasb. I pr. j. p. 30 34 nr. 18. 4q

3 Karölus als Straßburger Domdecan erwähnt in den nr. 85, 86, 88.

1 143 1144 75

et, ul ontiquo statiii nostro consilio et auxilio revocarctur, derotiMtme flagttaTit. cujus honn; vüluntuli pulerno congratulans afTeclu, sepius inter dos ascHia quibtw- (latn pcFHonis dcum timcntibus, scilicct Adclgoto domus prtpposilo, Gotlfrido decaoo, llfMiirieo nrcliidiacono, 1'elro cunonico, Erlewino civitatis presbitero conferra »lo- & (Itiiiniiä ,'. ({uiitiims hujua intentiunis desideriuin stahilem consequeretur effecUilD. consuluimus itoquc, ut clcricos ecclesiam illam qtioquomodo possidentes aliqualioiu salva ipsoruin pace et religionetn renovatum quiete sutnmoverimus. quapropter sccrctius ])ra;nominnlis personis ostaiitibiis coisdem clericos conveniens ac modo prni negicctu Hervitutis (luotidiuiia; tuntis sunctorum reliquüs impendend« jnsti

lu jtidicis intcntans eis oflcnsatn, modo retributioiiis tctcrnee pnemia consecalnros proinittens, si devolionis nostrtc proposito non obsisterent, annaentc soperna pietate tanto coinpcndiosius eorum animos ad consentienduin nobis inclinaviinus, quanto privatis irrelili iiogoliis et ipsius loci toniiilate causari ridcbantur. ul aalem prat- seiilibus et fuluris oiniiibus pnierct, qua pm'falus vir nobilis et religiosus Karolat

i& intenlione liiis conalibus insudaverit, rcpenle misericordite dei dispeusatione diviliis et lionorihtis scculi, nobis stupentibus et de ejus absentia non modice dolenlibus, rciiunliuvit condunalisciue pnujHTibus Cliristi rcgtilain beali Auguslini ; spolUc volonlibuH, nudus nudain crucein sequi delibcravit sicque in beali Ai.,-,p,.-., ecclesia perpcluo se mansurum obtulil. precor ergo et conlestor in domino clerum

ao et populum tarn nostri quam futuri Icmporis, ul respectu dei et in remissionem omnium poccutorum suorum ecclesiam illam diligant, lueantur, foveanl ac summo- ppro cnvcnnt, nc rcligionom labore tanto rcparatam dilabi vel dcstrui paliantur. si qiiis auleni fralres ibidem deo famulanlcs amodo iuquielare vel infestare pnesnmp- scrit et admonilus rcsipiscere contcmpserit, bic ecclesie communione privetur el in

25 futuro dei juslorum consorlio proturbetur ; eosdem vero foventes ac dcfensantcs lemporalibus ul)undent subsidiis et celestibus perfrui mereantur gaudiis elc.

Anno incarnationis dominicn; 1113, indictiouc 0, epacta 3, concurrente 1, cpisco- patus autem nostri anno vero 2 cepta et perfecla sunt biec omnia, adjuvante domino nostro Jesu Christo vivenle el regnanto per infinila secuta seculonim. amen.

B aua Straßb. Bet.-Ä. Q faac. 1700 au* dem PritUfgimbudt rm A. Athofttl foL 14—15.

l\i]»erhan(bchrift des ISten Jahrh. 46 MWer enthoKend. Gedruckt eb^ulamach in GaUia Christ. V insir. p. 4SI nr. 31; irünKiMM A«M «mA«. difL VIT, 130 nr. 60.

94. A'ö'nitf Konrad III bestätigt den gesammlen Besitzstand des Straßbmrfer » Hospitals und nimmt es in seinen unmiKdinn-n Schutz. 1144 JuH tt Sfrnßiwrff.

(C.) ': In nomine sanctg et individiiy (riuituiis. Cönradus divina luv'

raentia Ronianonnn rex secundus. tunc vere reges sumus, si, quod l... :-i

ore dicimur, soUicita animi inlcntione adimplemus, si pcrsonam divitis non alten- denics claniorem paujH'rum inlra exaudilionis cffcclum dementer admilUmus. quwirca noverit omnium dei fideliunique nostrurum tarn futuri quam presentis tcniporis indnslria , quod interventu carissinig conjugis nostr^ el regni consortis Gcrthrudis, petiliouc etiam üurchardi Argcntiuensis ^cclesi^ venerabilis epiacopi, den

76 1144

etiam ac populi ejusdem civitatis precibus pia mansuetudine inclinati hospilale, quod ante portam templo majori oppositam Qdificatum est, sub noslr§ regi§ tuitionis ac defensionis manuin cum omnibus inibi appendentibus acccpimus tarn videlicet ea, que ibidem ex fidelium largitione presenti tempore pertinere noscuntur, quam illa, que in futurum de piorum elemosinis juslis modis et rationibus ad eandera pau- 5 perum domum conferentur. conGrmamus ilaque et per nostram immunitalem ab universorum hominum dominio ad hospitale predictum et usus pauperum emanci- pamus totum loci spacium, quod est exterius a coquina episcopi inter murum et fossatum usque ad proxiraam portam, ubi ipsum liospitale cernitur construclum, et unam curtem extra civitatem relro sanctum Petrum sitam, cujus possessores octo lo uncias denariorum et octo gallinatios singulis annis persolvant, nisi eadem possessio ex consensu heredum sub fructuosioris summa pensionis locari valeat. decimam quoque partem oblationis, qu§ ad sanctam Grucem volo fidelium inferlur, sicut episcopo et tota civitate annuente ad idem xenodocbium concessa est, sed et curtem quandam in foro juxta locum, qui dicitur Salzhof, de qua sub annuo censu sex quartalia i5 trilici et duo quartalia leguminis solvunlur, sed et tabernacula, que vulgo lobia dicuntur, juxta murum versus portam, que dicitur sellatorum, sed et unam curtem quolannis duos solidos solventem inter eandem portam et proximum pontem sitam, quorum collala summa in quatuor uncias et octo denarios excrescit, pari libertatis honore ad predictam venerabilem domum roboramus. preterea duas curtes extra ao portam civitatis versus sanctum Michahelem et in villa Sciltecheim mansum unum et unam curtem atque agrum unum, in villa quoque Lampertheim agrum unum necnon in villa Gungeshoven agrum unum, locum etiam macellorum universg civi- tatis coniventia ibidem contraditum, sed et sedem molendini juxta claustrum sancti Thome cum necessario aqu§ decursu, ubi etiam molcudinum constructum est, 25 molendiuum quoque in Ölerswert cum aqug decursu dimidio, de quo molendino fratribus sancti Thome singulis annis viginti tres denarii solvuntur, atque duo jugera in Ilohenheimvelt ad prefatam peregrinorum et pauperum domum lidelium oblatione contradita sub nostr§ protectionis custodia stabilimus. hec autem, qug predicta sunt, et cuncta, que tam nostris quam futuris temporibus frater Odalricus, 3j qui sepe nominato hospitali pia devotione famulatur, et omnes in perpetuum ejus successores justis rationibus vel acquisierunt vel acquirere poterunt, sub tali regig potestatis privilegio ad predictam domum inmunitale perenni roborando et muniendo confirmamus, ut nuUa ecclesiastica secularisve persona jus aut potestatem habeat omnibus, que ad hospitalem domum perlinent, vias publicas et usum aqu§ et pas- 35 cuorum interdicendi. et ut hec omnia perpetua firmilate rata sint vel alicnjus presumploris infestatione convelli nullatenus possint, presentem paginam proprio manus subscriptione roboratam sigilli nostri inpressione insigniri jussimus. testes vero, qui interfuerunt, subternotari fecimus : Burchardus Argentinensis episcopus, Embrico Wirceburgensis episcopus ^ Sigefridus Spirensis episcopus 2, Ortliebus 40

1 Embrico von Leiningen Bischof von Wirghurg, 1125 1146.

2 Siegfried von Wolfscelden Bischof von Speier, 1127—1146.

1144 77

Busilinnsis episcopuM ', WilK)l(lus StubulcnsU abbas, Kridclo Aufpensis abbes, Wal-

therus SalscnHis abbas, Fridcricua (lux Alsutiorum et Sucvorurn, Cönradus dux *,

Ilcremunnus inarchio ", Hciriricus advocalua Argeulinensis

I Signum domtii Cftnradi Homnnorutn rogis sccundi. | M.;

I Kgü Aniuldiis canc(;lluriiis vice llciiirici Moguntini arcbicanccllarii recognori.

Anno doniinicQ incarnaliouis 1144, indictione 6, regnanle Cfinrado Komanoram

rege socundu anno vcro regni ejus 0. data est Argentin^ 5 idus julä. in Christo

feliciter amen.

II aus Straßb. I{o»p. A. lad. 1 nr. 1 or. tnb. e. tig. int. $ubt. impr. Die ente ZeSa lu dir Signums-, lieatgnilioiu- und DattimMeilen tind mit htAuenr Diitte mmd ta

Ilaml iil« der Context geichriehen. Gedruckt dtirnnch von Motu! in d rh. XI, U. Ämt«rdem mmk

einer Copie bei Wiirdtieein - <. 179. SOMmir mr. UM;

Stumpf nr. 3460.

i:. 95. Das Slmßburger D&ttuapilel beurkundet, daß der Priester vo* Chreehil-

bcnh die Zehnten der dortigen Kirche vom Domprobst Adelgot als Leken empfangen

habe. IUI

Qiiüuiam Icmporis prolixitalc cl bumani ingenii dcbililalc multa, qn§ facimus, ohlivioni Iradunlur, lilteri.s solomus comincndaro, qu^ per annonim successionem

•^1 po-sloris nostris volumus notificare. nolum sil igilur oninibus tain futuris quam presonlibus Cbrisli fidelibus , qualiter II. sacerdos de Cbrccliilberch * decitnaliones cjusdem Qcclesi^ a domino suo sanctQ Marig prcposito A[dclgoto] ceteris canonicis l)rescnlibus ca rnlione viddicel in l)cncficium acquisivit, ut lias decimationes II., ([iinindiu vivat, lali conrenlione tencat, quod sauclg MariQ quicunque äil prcposito

.',-, UM) (iiiiirlalia, 80 bicmalis nnnon^, 20 vero ordei singulis annis in festo beati Mar- tini reprcsenlcl et, quicquid preposilus •" eidcm pcclesig singulis annis prius jure *f<*. " fecil, lioc II. loliun facial. ad bujus voro convenlionis confirmalionom ideni II. sin- gulis annis in prcdiclo festo scilicct sancli Martini cominunem in usum fratrum

- di'ccm solidos dnbit. bgc autcm facta sunt anno ab incaniatione domini nostri

uu Ilicsu Cbristi 1141, indictione 7, regnanle C[&iirado]^ aono regni ejus 5^ bujus

•] Orandiiid- Chflerisbrrg. h} i* B Ailgl ro« n»*r tfMtr» llan4, di* ii* S€iri/t urnftttkiekt Mri- akmt, auf ßttiir : in luininaribus v«! tectura. c] S r«» tfHtrtr Etmi Gftande ii«r-

jtttkrithrn.

' Ortlitb ninchnf iwi lituel, 1138—1104. K * Konrad Ilerzng ro» Zühringfn mnd Buiym ! ,; ,r /^,,■.

> Hermann III Murkgntf rtm Baden nnil I ... i gent. 1160.

* ChrocIiillxMi h iilfnlinch mit Crf>k<>ll>prrh ih der mr. 88 eneiümttm Titekorimmf de» tStem JaMrk. f. 49'; unter den lirutit/in Orl.inomeH nicht mehr »iedermßnden. Gnmdidier L c. 9^f «M eonwmfiiU Ixsart sich ntültend eruirt Kiffirslicrg bei Ortenl>erg. In den Oeurr. ined. II, 433 tktr pH tr « AwvA 40 Kugelberg icieiler und bht die Xitmentsigle des Ptieslert IT. durch Uenricut auf. & Die Begierungyahre mituUstcna um 1 tu nicxirig angesttit.

78 1144 1145

rei testes sunt prepositus ipse A[delgotiis], decanus^, Heinricus portarius, Ileriman- nus, Cünradus, Adelbero aliique complures.

B aus Straßh. Bes.-A. G fasc. 2709 or. ml. lit. pat. sine sig.

Gedruckt aus dem lib. aal. 1347 bei Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 13G nr. 53.

96. Berthold Probst von St. Thomas zu Straßhirg beurkundet, daß dieses 5 Stift Güter zu Rosheim an Egelolf und Conrad verlehnt habe. 1144.

In nomine domini. ego Bertholdus ecclesie sancti Thome prepositus. omnes, qui ad domesticos fidei in bona spe confugiunl, convenit et decens est, ut securio- res semper sint, et ut nuUa in eis dubietate vacillare possint, summe providendum est. notum igitur esse volumus omnibus tam futuri quam presentis temporis in lo Christo fidelibus, quod per manum ducis Friderici Egelolfo et Conrado duodecim agros bona ecclesie sancti Thome in Rodesheim marcha sita, addito agro uno per fregelam, in perpetuum legitime hereditatis usum concessimus consencientibus et presentibus ejusdem ecclesie canonicis. concessimus inquam*» ipsis et eorum succes- soribus ea lege videlicet, ut singulis annis viginli duas amas probati vini in festo 15 Nov. II sancti Martini ante cellarium fratrum persolvant. quod si mature non fecerint'', duos solidos in composicionem persolvant preter debitum infra dies quatuordecim ; verum si secundo illum terminum temere vel negligenter supersederint, jus heredi- tatis penitus amittenl et bona in potestatem redibunt integre canonicorum. ad utriusque partis causam confirmandam testes ydonei adhibiti sunt, quorum nomina 20 subscripta servantur : majoris ecclesie prepositus Adelgotus, Gödefridus decanus, Bertholdus cantor, Conradus camerarius, Gebehardus, Eberhardus cellerarius, Hein- ricus portenarius, Waltfridus vicedominus, Waltherus causidicus, Burchart, Johan, Gelplierat, Symon. facta sunt aulem hec anno ab incarnacione domini 1144, indictione 7, Conrado secundo rege Romanorum regnante anno 7, Burkardo Argen- 25 tinensis ecclesie episcopo, Heinrico ejusdem civitatis advocato. ut autem hec rata et inconvulsa imperpetuum consistant, sigillo ecclesie hoc manuscriptum muniri fecimus. qui infringat anathema sit. amen.

T aus Straßb. Thom. A. Registrande A f. 131b um 1400 geschrieben.

Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt Eist, du chap. de s. Thom. p. 289 nr. 4. 90

97. Bischof Burchard von Straßhirg bestätigt nach Synodalbeschlnß dem St. Thomasstift daselbst die demselben von Bischof Otto gemachte Zehntenschenkung der St. Aurelienkirche. 1145.

\ In nomine sancte et individu§ trinitatis. Burchardus divina misericordia Argentinensis episcopus. \ quoniam testimonia scripturarum summi pasloris in k

a) G[othefridus], magister II[arbertus] , B[ertholfus] edituus, C[ftnradus] camerarius, Eberhardus celle- rarius eingefügt in einer besondern Zeile ton der schon charaeterisirten späte<-n Hand, b) T inqua. c) T fecerit.

1146

Qcclcsia ciillum mognincaro monehant, digtium duximus antiqusm (radilionem privi- legii frulriiin nostrorurn sancti TliumQ cuufirtnare scripto slabilire, ot et memoria iiosiru upud illos non ddorctiir cl oisdoni in vtnca dotnini lalKjrantihtis (emporalis sliiHitidii Miibsidiiun non deeädel. pusleritulis igitur mcmurig intimamuü, qualiter Otto ^> piQ memoriQ predccessor meus Argcntinensis episcopus ' communi disperuatione reli- giosanitn pcrsüiiaruin terlinin partem decimarum (cclesiQ sanct^ Aureli^, quQ presbi- loro (lUiiu'hal, in usus fratrutn sancli Thoni<} donavil et, quod unutn ex fratribus suis eligcrent, qui eidom qccIcsi'q more boni pasloris preesset, concessit. quod et aiiclorilaU! sui privilogii conlirinavil. cujus donatiunis quidem oportunilatcm, tum

10 quod ex penuria minus expediti dco mililare potcranl, preslabat, tum quia jura Hiili(|uilalis candcm c^clesiam fundalores possidebanl*. unde predicli fralres privi- Icf^ium Iradilionis istiiis in univi^rsali nostra synodo produccnles rccilavcrunt et ab on»nil)U3 judiculum csl, qui afltiLTaut, noslra quoqiic auctoritalc et banno debere roborari. ego igilur Burcbardus licet indignus Argenlinensis episcopus ex decreto

13 lolius synodi dunalionem antccessoris mei episcopi Otlonis, sicut justicia dictabat, Cüufinnavi. hoc quoque maiiuscripliim indicium noslr^j confirmationis juasimus fieri et inprossiono sigilli noslri insigniri, ut omni ambiguitalc summola fratres sancti ThoniQ Qcciesiam sanctg Aurelig sccunduni Iradilionem predictam obtineanl, quatenus liberius deo et sancto Thoni§ mei memores famulatum exbibcant. adnotata quoque

ao sunt in lestimonium hujus rei nomina rcligiosonim, quorum judicio h^ acta sunt, ul illorum oliain altcslalione noslra firniclur aucloritas : Cftnradus preposilus majoris Ccclesig, Oothefridus decanus , Berlbolfus ediluus , Berlholfus canlor, Harbertus scolaslicus, Ilcinricus chorepiscopus, Cönradus cborepiscopus, Regeuhardus chor- episcopus et celeri ejusdem ^cclesiQ canonici ; Berlholfus sancli Thome preposilus,

as üülhefridus decanus, Ollo ediluus, Ifarlwicus, Gerhardus, Craflit, Rödolfus, Gotbe- fridus porlenarius, Engelbcrtua, Ilrtg cellerarius et alii ejusdem loci canonici; Cön- radus sancti Petri preposilus, Golhefridus •, Heinricus, Weruherus'' abbas de Elhen- heim, Cönradus abbas de Sculhcre, Golhefridus abbas Gengenbacensis. Cdnradua abbas de Suarzaha, Adolhoch abbas de Ilugeshoven, Ollo abbas de Allborf, ödal-

V) ricus abbas de Niwenburg, Karolus preposilus sancli Arbogasli. acta sunt h^ ainio 1145, regnanle Cönrudo Ronianorum rege secundo, sub duce Friderico ejus- dem loci advQcato et lleinrico advocato Argcnlinensi, impcrantc domino noslro Jesu Christo.

X

T ans Straßh. Thom. A. t»d. VI «. Aureli» or. mh. c. aii,. pfud.

Tl coli, ibidem or. mb. c. sig. ptnd. Uem>.

Oedruckt tutch Tl bei Ch. Schmidt Uitt. 4m dtap. dt $, Th.^r. ,■ .- < , r, &

■) Tl Oathefridu». b) Tt Werinhrru».

i Bischof Ollo Villi Siraf'hurg, lOSt—tlOO.

« Cft. nr. ^a.

80 1146—1147

98. Ludwig Canonictis des Straßhurger Domstifts scJienkt demselben einen zur Kämmerei desselben gehörigen Hof. 1146.

\ In nomine sancte et individue Irinitalis. auctoritate sanctorum palrum res presentialiler geslas litteris solemus commendare, qnatenus eas posteritati uoslr§ diligenler ac raemoriter valeanius nolificare. nolum sit igilur cunctis Clirisli 5 fidelibus tarn fuluris quam presentibus, quod ego Ludewicus sancle Mari§ canoni- cus curlim quandam ad ministerium camerarii perlinenlem quatuorque denarios eidem camerario persolventera bealissimg dei genitrici Marig pro remedio anim§ meg hereditario jure, quo eam possedi, donavi ea videlicet ratione, quod ego, quamdiu vivam, curlim eandem possideam et, cuicumquc mihi libuerit, curtim illam eodem lo hereditario jure pacisci valeam ea scilicet conditione, ut ix)sl mortem meam in anniversario obilus mei singulis fralribus, quocunque locorura maneant, singulos denarios persolvat. quodsi in his persolvendis negligens extiterit et infra quatuor- decim dies ter ammonitus fuerit nee emendare curaverit, neglegentiam illam duobus solidis portenario corrigat ac prefatos denarios eidem semper representet. ut hec is autem rata et inconvulsa permaneant, sie scribi fecimus et impressione sigilli domni venerabilis episcopi Burchardi insigniri rogavimus. facta sunt autem hgc anno ab incarnalioue domini nostri Jesu Christi 114G, indictione 9, epactis 6, concurren- libus 2', Cunrado rege anno regni ejus 8, venerabili episcopo ßurchardo Argenti- nensi episcopatui presidente. hujus quoque rei testes infra scripti sunt : Cunradus 20 prepositus et eodem tempore camerarius, Bertholfus cantor, Berlholfus custos, Lude- wicus corepiscopus, lieinricus corepiscoi^us, Regenhardus corepiscopus , Heinricus advocalus, Waltherus causidicus, Johannes, Burchardus, qui cognominatur Puer, et alii quam plures.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2708 or. mh. c. sir;. int. suht. impr. Itcso. Ohwolü vom 25 Schreiber für das Siegel Baum gelassen wurde und die Schrift ausweicht, so genügte derselbe doch nicht uttd das aufgedrückte Siegel verdeckte einige Worte, die seit Zer- bröckelttng desselben wieder sichtbar wurden.

Gedruckt aits dem lib. sah 1347 bei Würdttcein Nova suis. dipl. VII, 137 nr. 53.

99. Bischof Burchard von Slraßburg beurkundet eine mit dem Mauersmünsterer 30 Kloster getroffene Uebereinkiinft, Schenkungen an die Nonnen von Sindeisberg betreffend. 1147 Juli 14 Straßburg auf der Pfalz.

f ; In nomine sanctae et individuae trinitalis. Burchardus dei gratia sanctae Argentinensis secclesiae episcopus omnibus tam futuris quam presentibus conventio- nem, qufE facta est inter nos et secclesiam beati Martini Maurimonasterii mediante 35 domuo Anshelmo ipsius loci abbate, dignum duximus literis commendare, veritatem ac justiciam roborare, omnem querimoniam seu contradictionem perpetuo sedare. matrona quedam Berhta nomine Argentinensis familife cum filio ac filia apud Oten-

1 Grandidier l. c. corrigirt die Concurrente in die ricMige 1.

1|147 M

lioiin coDscderat, post ejus obitum filia ipsius llcilwic monlcm, qui dicilur tadelet- bcrch, couvcrsiuni» grulia adiil et, quiu uUodiuin »uuin liticra donatiunv illuc oflcrre non ])uliiil, super allare iK-atf; l^tariic seiiipcr virgini» iu civilaU: Argenlioeiuii ipsum alludiuin id cal 25 juniales iti diiulms huniiis Otenlieitu * et llmububeshdffl posiUw

c corain cicro ac i>opulo publice optulil ea couditionc, ul sanclitnoniales in monle Sitidelesbercb constitutg sub conditione census a nobis susciperenl singubsque anois duus dciiurius in nalivitule sanctQ dei getiitricis cxindc persulTcrent. huic donaüoni aus (piutpie iiiterfuiiiiuä, vidiniuü, uudinuiuü, laudavimus et ita concessimtis eundem- quc ccnsum ad portam dcpulavinius. nee multo post fratcr ipsius Ileilwigis Bur-

10 cburdus, secunda Ihcrosolimonim profccliune cxorta, suum quoque allodium id est 21 juriiules in suprudictis duobus bunnis positos in menioriam palris ac matris seu pru reinedio aniniQ suq cisdein sancliuionialibus condicto 15 lak-uturum precio ven» didit, siniili voto ac cündilione Argcntine optulit, prefaln bcati Martini sorores (pqnali a nobis ccnsu susceperuut et sie de utroque prcdio duos, quod est simul 4,

15 deiiarius inemorato bealQ MuriQ fcsto annuatim ad i)ortam exsolvent. memorie igilar sou firinitnlis grutin, ut hoc rata et inconvulsa ab ^vo in Qvum pcnnancant, epiaco- puli buiino cunfirinamus, scriptiä presentibus pcrpeluamus ac sigilli noslri sabter» iinpressioue roborainus. si quis ergo h^e infregcrit vel quocumque paclo cassare tomplaverit, virginem dci geuitriccm cum ßlio sentiat iratam et pium Martinum

i])sius loci patronum, quoadusquc rcsipiscat, babeat implacalum. omnibus autem eidcni loco, qug justa sunt, scrvantibus sit pax et bcncdiclio dei. amen. anno vt-rbi incoruali 1147, indiclione 9, Eugenio tertio' papante , Cuonrado seeundo regnante. In sunt tcstes : Cuonradus prcpositus, Berblolfus custos, Berbloldus can- tor, Adelboro portarius, Ileinricus de StüUingen, Heinricus canonicus, Tbeodcricua

85 epdomodorius, Wallherus causidicus, Simon marshalcus, Bur. ' ' ; Puer, Wernhe-

rus causidicus de Virdenheim, Ileinricus de Ötcnbeim, R-,, ;i, Hugo, Lant-

fridus de ötenheim , Ileinricus, Cäno de Vczenheim, Regenoldus de Hirtencbeim, Herbtüldus de Gugenheiiu.

Ex beali Martini autem monasterio Berllioldus prior, Rüdolfus prior de ipso

30 montc, cujus labore et industria univcrsa hoc acta sunt, Ausbclmus preposilus, Otto advocatus, Reinbcrus causidicus, Ilecel de Wangen, Lantfridus de Ritanburcb, IIcccl, Cuono de Quaccnbeim et alii quam plurimi de utriusque lecclcsiffi familia. Ego Ludewicus assensu utriusqtie partis scripsi atque subscripsi ^. Signala quoque sunt hrc 2 idus julii , Burcbardo cpiscopo presidenle et juui-

as caule in pululio Argentinensium.

B au* Straßb. LVv.-.l. G nr. 21 or. mb. e. »ig. pemL deUip$o.

CMkudU darnach bei Schüpflin ÄU. dipl. I, »33 mr. XTS; WünUweim Nota tmb*. ügt. TU, 139 nr. U.

tj B III* mit hl»u»rtt Di»U nttlftlrtfm. h) im B f^ljt tim Krtot, m 4«*»m witr Armm ••• HaU 10 »*<K rtcku *»f linanitr ii* xitr BtuUUttfn D B U S /Wfm.

t GramhJier I. c. lieH btüU Mal* Intenhoim und wtrtMt dumnttr itm ImUf» Ilamhchiihheim. Sollte nicht Otcnheim eher dem JeUigen Vitenheim bei ükrtMn

II

82 1148

100. BiscJiof Burchard wn Straßhur g beurkundet, daß WaltJier, Mönch in Mauersmünster, dem Fratienhloster Sindelslerg zwei Höfe in der Stadt Straßhurg 11. A. geschenkt habe. 1148^.

] In nomine sancle et individue trinitatis. ego Burchardus Argentinensis eccle- sie episcopus. | quia memoranda facta antiquorum patrum scripto commendata 5 sunt, ut arcius memorig nostre inpressa teueantur, sie et nos eorum vestigia sequentes ea, que sub oculis nostris geruntur et ad utilitatem ecclesiarum spectare videntur, poslerorurn cordibus privilegiorum firraitate ingerere non dubilamus. eapropter notificamus tarn futuri quam presentis seculi fidelibus, qualiter Walthenis filius Gunterammi etate juvenis canonicus^ sensu divino instinctu omnia, que here- lo ditario jure possidebat, per manum Walthcri causidici et Sigemundi beate Marie dei genitrici in Sindelesberch famulantibus firma astipulatione tradidit et duas sorores suas et avam ibidem collocavit : in civitate Argentinensi curiam in Salzbove, que dicitur ze deme gewelbe, curiam unam in Stadelgazzen 2, allodium quod habe- bat in Hertesbeim^. hec inquam sancte dei genitrici in perpetuam dotem et soro- 15 ribus ei in Sindelesberc famulantibus ad supplementum donavit et apud Maurimo- nasterium monacbus effectus est. et ut bec firma permanerent, in manu nostra prepositi Gönradi, decani Gotefridi, custodis Bertolfi, cantoris Bertolfi, scolastici Hartperti supradicta bereditas data est. recepit quoque eandem hereditatem idem Waltlierus et Simundus, qui donatores cum prefato juvene Waltbero exslilerunt. 20 preterea advocalus Heinricus, vicedominus Wallfridus, Cöno de Quazzenbeim, Hugo de Uendenbeim, Jobannes, Hugo albus, Rödolfus de Rinowe, Regemar, Hiltebrebt, omnes sub testimonio fidei supramemoratam hereditatem susceperunt predictis sororibus inconvulsam conservare. ut autem bujus donationis astipulatio rata sit, instrumentum presens sigillo noslro munire statuimus et, ne secularis vel ecclesias- «

al S canus.

1 Bei ScMpflin Als. dipl. I, 196 nr. 248 und Würdtwein Nova suhs. dipl. VII, 144 nr. 56 ist ex 30 veteri membrana sec. XII ein Güterverzeichniß des Klosters Sindeisberg mitgetheilt, in dem der Besitz- stand zur Zeit des Abts Anselm aufgezeichnet ist und es Imßt : Argentine cui'tim unam , de qua exit

in censu soUdus cauonicis sancti Thome in festo apostoloram Philippi et Jacobi (Mai 1). Dasselbe ist wohl kurz vor die obige Urkunde zu setzen, da die beiden in letzterer erwähnten Straßburger Höfe sowie das Allod in Hertcsheim darin nicht aufgeführt sind. Grandidier l. c. datirt es in das Jahr 1148, 33 richtiger jedenfalls als ScMpflin, der es zu 1130 ohne Grund ansetzt. Aach amlre Klöster besaßen in dieser Zeit Höfe in der Stadt Straßburg, so z. B. die Probstei St. Ulrich auf dem Schwarzwald. Die Pancharten Eugens III 1148 Januar 27, Alexanders III 1179 März 30 und Lucius III 1184 Mai 3 für dieselbe nennen unter ihren Gütern : Argentinse duas curtes, die letzte : Argentinfe unam domum. Jaffe Reg. pontif. nr. 6378, 8688, 9600. 40

2 Vergl. Straßb. Gassen- und Häusemamen i. Mittelalter S. 141 u. 162.

3 In dieser Form lieute nicht mehr zu constatiren. In dem nr. 88 twt. 4 beschriebenen cod. mb. su Donaueschingen heißt es in einem Zinsregister des Straßb. Domstifts fol. 14 >> : de Herdeshein sive Berstet.

1 148 83

tica persona imtnularc presumal, domini apostolici et oostra auctorilatc inliibe- tnus. acta autein sunt hcc anno 1148 ab iucarnatione domini, iodicUone 11,

sul) rngc Cflnrado, ducc Fndcrico', regnanlc domino r. '- .' ''.risto, qui viTil

fl ri'^iial in secula scculüniiii.

:■ li ttH« Straßb. Ilti.-A. H fuw;. 610 or. mb. e. »ig. pend. mtUäaU».

101. Oozberl und seine Oallin Oßinia schenken dem Straßburger ßomsti/t eine» halben mansus in den Oenuirkungen Alhrmn und Dahlenheim. 1148.

t : In nominG sanct^ ei individuQ trinilutis. notum sit omnibus tarn presentibns quam futuris, quod cgo OozheTtus et vaor mea Oßmia pro remeiHo animarum no-

10 slrarum cl ])arenltun nostrorum diuiidiuni inansum iu Altbura^» el Dalheim marehis silma (tcclesiQ beute et intemcratc virginis Marin Argcnlinensis douavimus, ut, quia secularibus iinpcdili ncgoliis debilum deo servitutein exbibere non possumus, ioter- ccssione bcatc el gloriosissiine virginis Mari^ adjuvemur et ornlionis in eadem ^cclesis deu famulantium participcs cffic-iainur. bgc autem donatio in hunc modum facta est,

ir. ([uod (]i"ino de Allbrunnen et uxor ejus post donationem nostraui idcin prcdium a manu Ik-rirnauiii porlanarii liercdilario" jure reccperunl, quatinus singulis annis quinquc solidos Argcnlinensis monete portannrio prcdicto et ejus successoribus in usus fratrum cjusdem ccclcsig pcrsolvant, liis 5 solidis 20 denarios 4 kalendas decembris, sm. u

20 in collicdra sancti I'elri, ZO lu onnunciatione sanclr; Mario persolvant. si vero 2Jl"!J

•20 aller noslrum vcl anibo post mortem predicti Cünonis et uxoris ejus superstites erimus, si non sint eis libcri, qui succedaiit in hereditatem, predictum predimn sab codcm censu ad nos redeal, ut scilicet nos eosdem 5 solidos prefixis termiois persol- voinus. ut ergo hcc cognitioni postcrorum reservenlur, scripto prcsentis pagio^ oon- liruianius el leslibus vidcntibus et audienlibus roboramus. aderant enim buic dooa-

25 tiüui (lonrudus preposilus, Rcginhardus dcconus, llartbertus scolasticus, Debrtoldas cantor, llermaunus portauarius et c^lcri confratres ; Walthcrus causilicus, Dioderictis urbis prcfectus et c^leri. acta sunt h^c anno 1148, indictione 11, sub rege C5d- rado, Burcardo episcopo, ducc Friderico, advocato Ileinricho.

B aus StraBh. lies.-A. 0 fasc. 2712 or. mh. c. »ig. pend. mutilato. Da* JVrywMW« am ( Ramie ringerisnen, i/i> Schrift (fer erttm 6 Zeüen bit in haue modam dmrdk FnKklif- ao keit fimt iinJkeiiHtlich gcKordtn.

0 coli. MlinlticciH Nora sub«. dipl. VII, 143 nr. M mm* dtm tib. «ol. tS47.

•J B heriUrio.

' Fricilrich III llerfog rw» Schtnii I1S3, hentiuk denUtci^ Kämig.

84 1153 1154

102. In einer Urkunde ^ des Bischofs BurcJiard von Straßhur g für die Abtei Baumgarten hinter den Zeugen .■ Rainardus prepositus majoris ccclesie, Petrus decanus, Lenfridus cantor, Harpertus scolasticus, Conradus, Ileinricus archidiaconi, Rodulfus custos sancti Thome et celeri quam plures canonici et saccrdotcs. Ludo- wicus Suevicnsis ** vice notarii scripsit et subscripsit. anno incarnationis dominice 5 1153, concurrente 3, epacta 23, indiclione 1, 7 kalendas maji. 1153 April 25 [Baiimgarten].

Aus Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 167 nr. 65 nach dem verlorengegangnen Original im ehemal. Straßb. hisMfi. A. Ebendamach Gdüia Christ. V instr. p. 476 nr. 19. Au8 einem cod. mbr. Argent. Schöpflin Als. dipl. I, 202 nr. 252. 10

103. In einer Urkunde Bischof Burchards ton Straßhurg für das Kloster Schwarzach unter den Zeugen .• Regenhardo majoris ecclesie preposito, Berone decano, Hartperto scolastico, Petro canlore, Heinrico camerario, Berlolfo custode, Heremanno portario, Egenone, Cönrado archidiacono, Alberto arcbisubdiacono ; laicis assensum prebentibus Anselmo advocato, Dieterico burgravio, Rödolfo causidico, is Wernhero marescalco. acta sunt hec anno 1154, indictione 2, tercio anno regni regis Friderici. 1154.

K aus Karlsr. G. L. A. Ürkunden-Select C lad. 11 or. mb. c. sig. int. subt. impr. laeso. Gedruckt darnach in Gudenus SyUoge diplom. p. 463; Deuren i. S. Baden contra Schicartzach

p. 78; Schöpflin Als. dipl. I, 243 nr. 294; Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 178 20

nr. 69. Dümge Meg. Bad. S. 47.

104. Ritter Heinrich, ein Straßburger Bürger, schenkt dem Kloster St. Arbo- gast ein Grundstück mit Hof vii Dorfe Lampertheim, das er bis zu seinem Tode gegen einen jährlichen Zins im Besitz halten darf. 1154.

Notum sit Omnibus sacre fidel cultoribus tarn fuluris quam presentibus, quod k miles quidam civis Argentinensis sive lionestissimus frater Cunradi et Hugonis militum Heinricus instinctu summe remuuerationis inspiratus ob stabilem memoriam tarn sue anime quam parentum defunctorum necnon conjugis sue Ileilwige noviter defuncte quartam partem mansi cum prato et curti ac ^ cum pertinentibus in villa Lampertheim et in banno ejusdem ville sitis deo et ecclesie beati Arbogasti lege 30 donationis irrefragabili disposuit. sed idem devotus legitima successione filiorum orbatus tantum tarn egregium sibi volens memoratum patronum perpetuo substituere beredem, que salubriter consulendo sibi devota mente erga se proposuit, tandem concepte deliberationis volo efficere studuit et largitionem, quam ecclesie predicte disposuit, cognatis coram astantibus suis affectu volivo pcnitus resignavit. post- 35

a) Grandidier Hieriensis. b) H ad oder Ut ad eum lesen ?

l In dieselbe ist nr. 82 zum großen Theü inserirt.

1164—1156 86

mudtitn vcro obnixius frntrcs cidcm cenobio servicntes deprecatus est, ut. quam diu voUot vel quam diu viveret, ipsorutn conccs.sione quartam partcm maosi cum ad le jure spcctantihus pari cquitolia tcnore, sicut et primitus, possideret singtüiaqae uiinis in feslo prcfuti snncti oh dispositionis meinoriam stabiliendam denarinm jm»i

r> defiTret fic oo inorifMilo in usutn ecclcsic, nullo rcsullunle juncto sibi aüqua san- giiiuis uflinilatc, dcinccps libcre transirct. quo poslquam a fratribus unanimi voto outiucnlibus, pruul pcliil, imi>ctravit, agens demum, quatcuus firme ac stabili cnb- scriplioni et pontificis üiircardi sigilli roborationi* commendarelur, ne facile mcmüria tarn ])rcscnliiim quam siibsoqucntium, aliqua [sej '> ingcrenle occupationis

10 causa, labcrclur. ut auti-m b(>c sul)scriptioni.s carta (inna et inconvulsa omni perma- neat ovo, tcsles , qui huic donationi inlerfuerunt, congruenti ordine subscribo : Symon, Adclbcrlus, Wallherus et Fridcricus fratres, Jobannes, Udalricus burgenies ; Arnoldus preposilus, WolfgariKus, Adelgolus, Berlboldus, Adflbertus, Cunradua saccrdoics hujus cenobii ; Ileinricus, Wortwiuus dyaconi ; Mctfridus, '"•■"••"Ina,

15 Welcho layci. acta sunt autem anno incarnationis doniini 115^1, ii. 2,

epacta 4, concurrcnle 4, Kriderico rege Romanorum felicitcr imperante, Burcardo, qui sigilli im))rcssionc ol)munivil, catbedram Argcnlinenscm slrenue gubernant«, IIu}j;onc prcfcclurnm ninininislranlo, Ilcinnco de Slulingen ccclesie sanctc Marie canonico crcditorc siipor villiim niPinorntam existente et nrndicti oiusdfin fratres.

80 11 ((1(1 Slnifil). llniji. vi. prot. (.1 ' // .., \i p, .,•,

105. Bischof Burchard von Slraßburg beurkundet einen iwiscAen dem Khtter Afaiiersm finster und der Probstei St. Peter gemachten Tausch eines viertel manen* bei Olwisheim mit einem Hofe in der Stadt Straßburg. 1155 Straßburg bei Jung St. Peter.

28 In nomine sanctn; et individune trinilatis. Burchardus dei gratia sanctas Ai^en-

tincnsis ecclesia^ episcopus omnibus Cbristiannj fidel cultoribus tarn futuris quam prfesentibus. grntia vobis et pax iiuiUiplicelur. noluni facinni« tarn fuluris quam pni'seiitibus cainbium, quod factum est inter abbatiam Maurimonastcrii ejusque nbbatem Conradum et inter prirposituram beati Pclri aposloli ejusque pnepositum

ai) Hcrberlum= per liberos advocatos Otlonem Maurimonasterii et Cunonem advo- calum ecclesiat beali Polri aposloli consensu monachonnn et canonicorum, peli- lionibus fainilim ulriusquo eoclesiir. canonicus quidam ccclesia» l)cati IVtri aposloli Üonihardus nomine contulit coemobio sancti Martini Maurimonasterii curiam unain pro roinedio animae suro, quam bereditario jure a beati Petri ecdesia poasederat.

as (luiijuc Bernbardus poslmodum , cum »grotaret, licenlia pnelati sui et fratmm suorum assonsu babilum nionachicum susccpit ac Mauriinonaslerium deductus ibi sopullus requiescil. posl ejus vero obilum, cum qun>rimonia canonicorum de ipsa baboreltir curia, abbas commuuicato cum suis consilio pro cadem libcra ipsonim curia tradidit eis liberum ecclcsio; suie allodium quadrautem scilicet maosi apud

«I ■) H robortUoo«. b) B t/Uttr fmmtfirt .- qa«. c] Wiiltrki» ritIMftf HaitUitM /wflnilw.

86 1155 1156

Onolvesheim, de quo solvebantur monasterio annuatim sex frumenti quarlalia. quod praepositus atque ejus canonici ita susceperunt et praediclam curiam publica cambi- lione et festucatione econtra libere corara idoneis teslibus tradiderunt. praelerea aditum vel transitum viae ad ecclesiam per vicinam curiara abbali ejusque sncccs- soribus ac fratribus perpetuo concesscrunt cum assensu et voluntale Alberonis 5 magistri, qui ipsam tunc habebat curiam ^. haec omnia apud sanctum Petrum gesta sunt legitime et duximus ordine ^. nos quoque rogatu venerabilis fratris nostri Conradi abbatis, gratia etiam divine remunerationis gesta hfec coram clero et populo recitari fecimus et sa;pedictam curiam in defensionem sanctae Argentinensis ecclesise suscepimus et prrefato eam coenobio libere perpetuo possidendam banno episcopali 10 confirmavimus. cartam banc confirmationis causa inde conscribi fecimus , sigilli quoque nostri impressione ac testium subscriplione roboravimus. testes dominus Reginhardus praepositus majoris ecclesiae, dominus Hartbertus magister scbolarum majoris ecclesiae et prajpositus ecclesiae beali Petri, Lanlfridus cantor, llenricus camerarius, Conradus archidiaconus canonici majoris ecclesiae ; Rudolfus, Wilhelmus 15 canonici beati Thomae ; Erbolderanus, Albero magister, llenricus custos ecclesise beati Petri apostoli ; dominus Anseimus advocatus Argentinensis, dominus Otto advocatus Maurimonasterü, Cuno de Quatzenbeim advocatus ecclesiae beati Petri, Waltherus causidicus, Dithericus praefectus et fratres ejus Sifridus et Eberhardus, Simon et nepos ejus Wernerus, Waltherus judex, Hecele *• * de Wangen, Lentfridus, 20 Renerus •= causidicus et alii plures. anno ab incarnatione domini 1155, indic- tione 3, Adriano papante, Friderico regnante.

B aus Straßb. Bez.-Ä. H fasc. 558 cop. chart. sec. XVII.

106. Kaiser Friedrich I erklärt wie die Dienstmannen des Domstifts so auch die von St. Thomas und St. Peter zu Straßhurg für frei von allen fiscalischen •& Abgaben. 115G Januar 25 Straßburg.

In nomine sancte et individue trinitatis. Fridericus divina favente dementia Romanorum imperator augustus. quamvis imperialium [weiter wie in nr. 75 bis

a) Offtnha eorr«mj>irte Stelle, b) B Necele ofenbar cormmpirt aus Hecelo? c) Wohl Beinherus?

1 Offenbar ist der hier bezeichnete dem Kloster Mauersmünster verliehene Hof zu Straßburg iden- 30 tisch mit demjenigen, der in der Pancharta Pabst Alexanders III 1179 Aprä 12 für dasselbe Kloster so bezeichnet wird : apud beatum Petrum curiam Argentinenscm cum cxitu \ix ad ipsam beati Petri ecclesiam. ScMpflin Als. dipl. I, 268 nr. 323; Würdtwein Nova subs. dijjl. X, 70 nr. 20. Joffe Beg. ipontif. nr. 8710. In einem Güterverzeichniß der Abtei, das in die ersten Decennien des 12ten Jahrh. fällt, werden als Straßburgischer Besitz nur erwähnt : ad Strahburg civitatem mansa sancti Martini, in ipsa 33 civitate sunt areales novem. Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 66 nr. 25. Cfr. Schüpflin Als. dipl. I, 201 nr. 2iO , wo es äbteeichend heißt : Argentine 2 solidi in fcsto sancti Martini , in eadem urbe 4 solidi de nostra curia in festo sancti Martini et 2 in festo sancti Johannis. (Nov. 11 u. Juni 24.)

^ Ein Hecel de Wangen als Zeuge für das Kloster Mauersmünster schon im Jahre 1147, ebenso Eeinherus causidicus, s. nr. 09. 40

1 156 87

»int ul)äuliili.J quam lil)crtatctn opprobntiünc privilc((ii dilectissimi proari aocbi Ileinrici quinti dive mctnorie gloriosissimi Romanorum imperaloris omni auctoritalu noslro muniiiiinc confirtnantcs, dilecli tidelia noslri Burchardi Argcntincnsis epLscopi ])re(;ilius iiiclitiali sorvitMililxis moridHlerii sancli Tliomc apoüloli et scrvientibus r> inüiiuHlerii suncli l'elri apuäluli in suburbiu Argentincnsi lege in perpetuum Talilura concediinus et corroboramus. quod ut flrmum et iuconvulsum omni ero pennanaat, prcscnlem indc paginum signi noslri karactere et sigilli nostri inpressioiie ioai- gniri " , adhibilis idoueis tcslibus , quonim nomina hcc sunt : Burchardoa Argen- tineiiHis cpiäcü])u.s, Iluniktrliis Hiüunlinua archiepiscopus ', Ortliebus Basilienaia

10 epiHcopu.s '■', IIt;rmannus Conslanlien.sis cpiscopus ', Stcpbanus Metensis cpiscopus*, dominus Wolplio ^, Uerlolfus dux Burguudic', Cunradus fraler imperaloris"', Fri- dcricuä palaliiuis comcs de Witbeleucgbacb ", marcbio Ilermannus de Baden', Mallious dux Lolbaringite •", coiucs Rudolfus de Pbullendorf, comes Bertolfus de Andc!sse, comcs Hugo de Üagosburc, comes Sigebcrlus, W'allberus de llorburg,

15 Anselmus udvocalus cjusdem civitatis " , Hcinricus, Egelolfus cognatus ipsios, Waltherus quondam scultclus, Dietericus, Simundus, Erbo, Rudolfus, Nibelungus, Reinhnrdus propositus, Petrus decanus, Bertoldus cuslos, Heinricus camerarius et alii confratros Argentincnsis occlesie.

Signum domni Friderici Romanorum imperaloris augusti.

«1 Ego Arnoldus Maguntinus arcliiepiscopus et arcbicancellarius recognovi.

Datum Argcnline 8 kalendas fcbruarii, indictione 4, anno dominice incamatio- nis 115(i, regnanle domno Friderico Romanorum irapcraton; augusto anno regni ejus l. im[)»'rii vero 1.

Aus Würdltccin A'om mihs. (Ujl VIT, 183 nr. 70 mm* iem Kb. mi. 1347 s CK X Hut. du chai). de s. llwm. p. 390 nr. 6. BSkmer nr. 2357; SHm^f mr. 3738.

•) Hk trgänt*» ttica Juuimos «i*r fecima«.

1 Ilumbcrt Ertbiachof «m BetemfOH, 1134— URS. 8 Ortlitb Bischof von Basel, 1138—1164. 8 Hermann l wn Arbon Bischof von ConsUttu, 1138 11^. 30 4 Stephan von Bar Bischof von MeU, 1130—1163.

> Weif VI Jlereog von Spoleto ttnd Markgraf von Ttucien gttL mm 1196.

0 Berchtdd IV Ilenotf ton Xäringen und Burgnnd, 1163—1186.

1 Konrad Ifahffraf bei Bhcin, 1155—1195.

8 lyitdrich Pfahffraf von Lengenfeld und Wörth, 115S—1179. 3S s Ifrrmami III Markgnif wm Bt4tm gett. 1160.

10 Mütthäu« I Heriog ton LoOtringtn, 1141—1176.

11 Ansclmns advocatns Argontincnsii Oe^faU* mnttr dm Zeuftn tmer UrkumU JToMer fVinlrtdU /, ein« Schenkung an den Markgrafen Hermann von Baden betr^tmd, 11S3 Jnli U Sntnm. Wirtmlirf. Urk.-B. II, 76. Stumpf nr. 36TT.

88 1156

107. Bischof ßuTcharä von Slraßhurg beurkundet, daß Wanhard und sein Sohn Johannes ihr Recht an Ländereien in den Gemarkungen Wolxheim und Utten- heim, die sie zunächst als bischöfliches, dann als Stiftslehen besaßen, dem Straß- burger Domstift gänzlich übertragen haben. 1156 April 14.

\ In nomine sancte et individue trinitatis. ego Burchardus divina favenle 5 dementia i Argentinensis ecclesie liumilis episcopus omnibus tam presenlis quam fuluri temporis fidelibus per lianc auc[07'itatis mee * paginam notum esse volui, qualiter Uuanhardus beat§ Mari§ et gcclesi§ su§ fidelis quinque mansos, quos in marchia Uuolcoldeslieim et unum in Outenbeim ab anlecessore nostro Ottone vene- rabili episcopo ' jure beneficii mililaris possidebat , eidem episcopo reddidit et 10 fratribus in principali ecclesia deo et beat§ Marig servientibus eos legitime ab episcopo douari impetravit, et pro liac impetrata peiicione pheodum aliud ad utili- tatem pontificis in manum eps resignavit. prefatos quoque sex mansos jam diclus Uuanhardus a fratribus sibi et posteris suis pro censu quinque solidorum bereditario jure possidcndos adquisivit. hujus vero jam diele donationis veritatem et teslimonio 15 bonorum bominum et argumento privilegii diebus nostris adhuc extantis cognovimus. temporibus autem nostris, quando placuit ei, a quo omne bonum est, sicut operatus est Uuanbardo patri, ita operatus est et filio ejus Johanni ad bouam voluntalem, ut, quicquid juris in sex mansis prefatis baberet, pro anima sua et pareutum suorum fratribus nostris gcclesig majoris sub presentia nostra et per manum nostram et eorum, 20 qui Interesse debebant, traditione legitima donaret et ecclesiam dei et beatam virginem Mariam heredem suam in hac parle faceret. pro cujus donationis beneficio caritatis intuitu canonici Johannera in comraunionera fralern§ orationis et stipen- diorum receperunt et ei sex mansos predictos diebus vite sue dimiserunt. facta est autem a nobis et a Johanne hec donatio •> anno incarnationis dominice 25 1156, indictione 4, 18 kalendas mai sub presentia testium, qui subnotati sunt : Reginhardus prepositus, Petrus decanus, Lentfridus cantor, Berhtolt custos, Heinricus camerarius, Lüdewicus coriepiscopus, Cunradus coriepiscopus, Heinricus portarius, Egeno canonicus, Anshelm advocatus, Dieterich burgravius, Uualtherus, Symunt, Rudolf, Uuerenhere marscalcus, Friderich, Cüno, Gotefrit, Sigefrit, Uuillehelm, 30 Burcharl, Eberhart, ego Herimannus ebdomodarius scripsi.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2708 or. mb. c. sig. M. subt. impresso laeso. G coli. Würdtwein Nova subs. dipl. VII, 186 nr. 72 nach dem lib. sai. 1347.

a) In B Riß im Pergament, h) In B Lücke durch Lock entstanden.

1 Bischof Otto von Straßburg 10S9 Mai 30, s. nr. 58. SB

1 156 1 159 m

108. Bischof Burchard von Slraßburg beurkundet einen twiiehtn dtm KIo$Ut Neubnrg und dem Straßburgcr Domsliß geschloteenen Tausehtertrof , JAniertim

zu Balhenheim und Wickersheim betreffend. iJöG.

In nomine sanclu et individuc Irinilalis. cgo Burchardus Argeutineosu «x^^'l^tig

5 (!i>i.scoj)U.s in periH-luiun. exeniplis sauctoruin pulruni docomiir coinnioditali reli- giusürutn cuiiäulcTü cl curuni profectui ex injiinctu uotii» ofliciu, quaututn p(M»8Uia(ui, »iiie doti'iiuonlü tarnen ecclesie, cui dco auclore presidfuius, pruvidere. eapropter universilali tarn futurorum quam prcaculium notum esse cupimus, quod abbM nomine Ncudnnc de Novocaslro et fratres ejus tcrram quandam incultam cum uno

10 ugro ciilto üdjacenli in liutlienlieim niarcha > ad monles in pcq)cluam hercditalem sibi suisque successoribus a canonici» ecclesie beate Marie, quod est Argenline, comparuverunt rcdditis iliis pro fregcla tribus agris in Wickersheim marcba. pre- dicti quoque fratres frutribus nostris beate Marie situlam vini et denarium domioo numäuniralis " adiiiinislrulionis in Wicbersbeim de predicta bereditate annuatiiD

ir, porsolvent, iucole euim predicle vilie Wickersheim utilitatem nostre ecclesie in eo majorem esse asserebaut et idcirco faciliorem a Irotribus nostris merueruut habere as-scnsum. acta sunt hec nobis presentibus et consentientibus preposilo Regcnhardo, Pelro decuno, Ilurperlo scolaslico, Lentfrido cantore"'', lleiurico camerario, Bertholdo cuslode , Chunrado arcliidiacono ejusdem mensururalem '' administrationem in

20 Wickersheim teneule, lleinrico porlario et aliis confratribus, udvocalo quoque ejusdem ville Wickersheim comite Sigebcrto juniore ^ asscnsum prebente et ahis laicis quam ]ihiribus attestanlibus, quorum nomina adnolarc disposuimus : Rudolphe causidico, Tiicodorioo burgruvio, Wernhoro niarschalco, Oltone vicedomiuo, S^inundo, Waltlicro, Kriduricu, Juhuuuo. facta sunt hec anno I15G ab incamatiouc domini, indictione

•a 4, reguante imperalore Friderico. et ut hec rata i)ermaueant, prescntcm pagiaam sigilli uoslri impressionc signarc curavimus et banno confirmavimus.

Aus WünUietiH Kova iubs. dipt. IX, 353 nr. 181 ohne QutUena»gcbt.

109. Konrad Probst von St. Tkotnas tu Straßburg beurkundet die Verlehnunfi von Stiftsgütern zu Mutiig an Einxcokner daselbst. 1159.

30 In nomine sanct^ et individu^ trinitalis. cgo C&nradus prepositus (cclesi$ sancti

ThomQ. anlcccssorum noslrorum vcstigia sequentes posteritatis memoria scriplo

bj Oller maosuiiiuti-iii .'

•)

ry,^

1* tniiii^iir.t.ili.^

1 >,,.

heim bei s /.. eilirr Kiip

x>

1

CIHc )■ i

»■//<' (in

hl .

<lp (lüiiiu, Petrus dccauas, Lentfridus cantor. WünUtcein A'ota «m^. dipL XX, SM mr. 183 «L ehutaL

Ni'oburg.

a A'ach ScKöpßin AU. itttutr. II, :

ÖO 1159 1 160

inprimimus ea, que sub oculis acta sunt, ne antiquitas obfuscet, que pagina decla- rare potesl. eapropter sequacibus nostris intiinaraus, quod Ilüg, Walcön, Heinrich de Mucheche et Cöno, similitcr Cöno de Wege sex agros in predicla villa Muchecbe sitos in loco, qui dicitur Wolfgolesegerde, a canonicis sancli Tbome sibi suisquc successoribus in perpetuam bereditatem susceperunt eo videlicel pacto, ut annuatim 5 terciam parlem vini, quod ex labore eorum in predictis agris provenerit, prefatis fratribus persolvant. acta sunt bec sub presencia nosira, Engelberto decano, Rödolfo cuslode, Godefrido cellarario, Godefrido, Cönrado, Hessone aliisque confra- tribus assencienlibus. unde et nos banc cartam memorialem conscribi jussimus et sigillo ecclesie sancti Tbome eam munivimus anno 1159 ab incarnacione domini, 10 inperatore Friderico advocato ejusdem ecclesie et episcopo Burcbardo Argentinensi cum aliis principibus in Longobardia Cremara expugnantibus ^ attestanlibus prepo- sito Brunone Avellauensis ecclesie et Adelberlo causidico ejusdem ville Muchecbe.

T aus Straßb. Thom. A. Titres lad. 9 or. mh. c. sig. pend. laeso.

Gedruckt hei ticluipflin AU. dipl. I, 2i8 nr. 290 = Würdtwein Nova subs. dipl. IX, 370 13

nr. 18'J; Ch. Schmidt Bist, du chap. de s. Thom. p. 291 nr. 7, alle »jocä mehr oder

minder sctdechten Copien.

110. Bischof Burchard von Straßhurg beurkundet den Verkauf eines dem St. Siephanskloster zu Straßhurg gehörigen Gutes im Wormser Sprengel an das Domstift ZV, Worms. 1160. 20

I In nomine sancte et individue trinitatis. Burchardus dei gratia Argenlinensis episcopus. I comuiutationes seu venditiones possessionum vel aharum rerum ad venerabilia dei loca perlinentium, prout major oportunitas expostulat, vicissim fieri multotiens expedit. quas, ne postmodum tractu temporis occasione interdicte aliena- tionis in irritum devocentur, instrumenti scripto communiri sanctorum patrum aucto- » ritas decrevit. eapropter et ego Burchardus tam fuluris quam preseutibus notifico, quod predium quoddam, quod in episcopatu Wormatiensi in comitatu comitis Emi- chonis de Liningen ceuobium beati Stephani de civitate nostra possedit, fratres Wormatienses de domo a prefati cenobii abbatissa nomine Hedewiga, universa con- gregatione sua assensum prebente, comparaverunt cum pecunia, quam ipsi de predio 30 suo "Widensolo nomine in terminis episcopatus nostri sito, propter incommoditatem difficultatis in itinere et pro quorundam violenta disturbatione vendito receperunt. ego vero premissum factum debila aucloritate corroborans per manum advocati ejusdem congregalionis Ottonis scilicet de Geroldeseken, presente domino meo Fri- derico victoriosissimo Romanorum imperatore et venerabili fratre Cünrado Worma- 33 tiense episcopo id ipsum approbante, dominium empti predii, quamvis alias soHus etiam voluntatis dispositione dicatur trausferri, in predictos fratres cum omni jure suo Iranstuli, videlicet quindecim mansos in viUis Gimminsheim, Durincheim, Dinin-

1 Die Belagerung Cremas währte vom Juli 1159 bis zum Januar 1160.

1160 (H

heim, Ulfcrsheim uilos cum omuihu.s suis inBlruinenlis, arcLs, (^dificiis, cuUm et incuUi.s, agris, pralis, pascuis, campis, silvis, uqiiis aquaniinvc dccursikus, pisca- tionil)iis, inolcndiiiis, viis et inviis, cxilibus et rcditihus, qiir>sitis et inquii«odis cuActisquo uli({uo oiiioliimeiiti generc p>slhilc occedenlihus, iit »int ad subplfmentiiin B probende eorundcm rrritniin. iil uulern hujus dispcnsiitori^ venditionis et per me et pr^fulutn advüciitum fact^ Iraditiunis inviolabiliter per[ietuo duret auctoritas, hanc caiilionem si^^illi moi impressioiio corrobonire ciiravi. el ne quis forte oliqua doctos lüvilate cuiitru bcc veniut, sub analliematis comminattüne omnia coticluäi. testes bujiis rei sunt canonici Argcntinensis Qcclcsi^ : de domo Ileinricus magister soolanim,

10 BcrlliülAis [)repüsilus sancti Petri, Adclbcrtus preiMsitus Ilonaugensis', Egino, Bruno, Liklcwicus, Ileinricus, Uodiilricus, Cflnradus ; de sanclo Thoma : Kif^ilberlus decamis. üodcfridiis cclierarius; Inici Hugo comes de Dagesburk, Meribodo de Grifcnstem, Otto de üerohleseken, Wallberus dapifer ; Cönradus Womialiensis occlesifj episcopus et canonici eiusdem (^cclesig de domo : CAnradus preposilus de domo, Nibelungus

\T, cuslos, Ileinricus decnnns, Ilcrimannus magister scolanim, Ileinricus cantor, Ilein- ricus senior, Ad('ll)ortns, Hurknrdiis, Anno, Gernodus, Eberhnrdus et universa con- gregiitio ; hiici (hinriulus pulalinus de Ueno, Cunradus de Ilohcnharl, Ueginbodo de Lobedenl)urk, Burkardus, Werinherus, Adelberlus, Ileinricus Laurishamcnsis abbas, Rfidolfus propositus ; luici Swiggerus, Uodalricus, Arnoldus, Gisiihenis, Megingoz,

»> Ileremnnnus, Ranuiiigus.

Acta sunt lioo anno dominico incarnalionis 1100, indictione 5, regnante victorio- sissimo Romanorum impcratore " Friderico anno imperii ejus 8.

A' aus Karhr. G. L. A. Urknndcn-Solect C lad. 12 or. mb. e. »ig. pend. ddap»o.

flalnickt lUtrnnch hei Stiiannat UM. ejnncop. Wnrmnt. II, 80 nr. 86; Würdheeim Kotn as HubK. dipl VII, 193 nr. 74; ton Motte itt der XriUchr. f. Gneh. dt» Oberrk. XIV,

186. Stumpf tir. 4534 rerlefft die UamUuttg der Aittcenettheit Kai»er Friedridui I treffen mit Hecht itt dett Jattuar IJüG tiiteh Straßburg, /n dat im Datum tmftgtbtmt Jiihr lidiin nie .tchon deßteegen tiieht fallett, treil »ich der Kai»*r »fit dem JtM 1168 Italieit befand, mit ihm auch der unter den Zrtigen gettamni' ■iltfrmf lümrmd,

:io Dieurllien »ind llitndliingnzetigett, die IMiruiig entspricht de, l,r 9p£ter orfal-

getidrn llnirkinidiing. Grnndidirr I. c. corrigirt der Indirlitm enl»preehend diu Datmm in 1157 anno rcgni r>. üebriiimi imr nueh Bitchtif V.iinhnrd mit auf dem Tmf* cfas Ka\»tr» nach Ititiien.

i) A' victorisisBimo.

as

1 In einer Urkunde des KIotter$ Neuburg trerden Chnnradns pn>po«itas potte« epitcopiu, L«n»- fridns rnntor et dominiiB Ilcinricns de Hasrnimrrh srolaslirn« postea «ciam «piMOpnt, HftBrievs de Tanlipko tiinr. dapifor, Albordis «rninr dp Snrkrnlx-rrh prrpositns HaaeragM all §rfimw4rlif M «mmt Schritf-ntig erirähnl, die erfolgte, ' Dm» r»" ' ' •■

i/()"4', trie die Annid. Argent. /«■.-. . Aor<i «mA- . ..

.7.S'/ tir. UH. Ibidetn p. 39:i nr. lin, utiltr . ^mmk de» Km»m Fhtdridt I Jür

MaueritmüHsler, 11('>3 Jtili 8 SeU : Lontfridus rli niMiiaia. Stmm/(f nr. 3989.

92 1161

111. Konrad Archipresbyter in Straßhur g schenkt sein Hans mit allem Geräth und seiner ganzen Habe dem St. Arbogasthloster bei Straßburg. IIGI December 24.

Notum sit Omnibus tarn presentibus quam fuluris, quod Cunradus Argenlinensis civitatis archipresbyter venerandus domum suam cum ipsius curticula et omni sup- pellectile ac universis, quecunque in presentiarura possederat * seu deinceps possessor 5 extiterit, consensu et manu Waltheri causidici, cujus fidelitati et tuitioni omnia, que habuerat, gratia obtentionis ipsi Iradiderat, nuUo'' ei linea sanguinis conjuncto resultante, pro remedio anime sue et parentum suorum ecclesie sancti Arbogasti tali tenore in propatulo contulit, ut videlicet, quamdiu possessor eorum fuerit, dato singulis annis ob memoriam stabilitatis denario prefale ecclesie sicuti prius libere lo omnia possideat eoque decedente nullus ei quamvis aflBnitate proximus ausu teme- rario Usurpator suorum existere presumat. et quoniam pcrversitas et molitio morta- lium in cunctis precaveri utilis censetur, tarn presentibus quam preterilis •= sanissime consultum est, quatenus nichilominus fidelitati aliorum et manibus consentieutc prefato Walthero eodem tenore omnia prememorata crederentur'', ne machinationibus ecclesia pretaxata jacturam cujuspiara postea injuste patiatur, sed sub tuitione sub- jectarum personarum largitio hec astipulatione firma perpetualiter facta ab omnibus habeatur. quarum ista sunt nomina : Symon, Wernherus marscalcus, Albero de Ehenheim, Dietricus prefectus. acta sunt hec quoque primitus 1158 anno incarna- tionis domini, antedicto Walthero eandem domum cum omnibus supradictis causa sla- 20 bilitatis et firme munitatis tradente atque commendanle prescriptis testibus. acta sunt etiam hec secunda vice ab eodem Cünrado in vigilia natalis domini anno incarnationis domini 1160 primo, die dominico^ sub presentia et atlestatione Albe- ronis prelali^ hujus ecclesie, fratrum quoque ipsius cenobii Meffridi, Arnoldi, Ilein- rici prioris necnon et majorum civitatis videlicet Symonis, W'ernheri marscalci, 25 Dietrici causidici et Hermanni ejus fratris, Drutwini Rufi, Albcrti de Ehenheim, Godefridi et Humberti filii ejus, Hadeberti, Wernheri de lapidea porta aliorumque meliorum civitatis, Friderico imperante, Burcardo Argcntinensem calhedram guber- nante. ut autem hujusmodi actio firma et inconvulsa maneat omni evo, sigillo generali domini prepositi hujus loci munitam et fultam esse perulile censuimus. ae

H aus Straßb. Hosp. Ä. prot. 7383 cod. clmrt. sec. XV fd. 36''.

0) H possideral. b) H nulli. c) Sehr unleserlich. d) Von tarn presentibus credcrentur tiart eormmpirt. e] H prelate.

1 In der That fättt im Jahre 1161 die Weihnachtsvigü auf einen Sonntag.

1162 1163 98

112. In einer Urkunde für da» Kloster St. Arbofftut unter den Zeugen: Albero prcpo.situ8, licinricus prior, Egiloirus, MofTridus astiterunl et burgeiues : Diele» ri(Mis prefecliiH et omiins frnlres ejus, Symon, Wcrnherus, Wallhcnui, Albertus, Hiidolfiis, Wiilllinnis dapifer, C:ftno, Ootcfrid, Nibclunc affiierunt elc. acta saut hec

5 anno iiiwirnntioriis doniini IUI?, indiclionc 8'. rnnctn f?. I'nderico imperanle. //'7?

// an» StrtM. Jlunp. .i. , . . , il oj,l. </..._ .. , _,.„. jja.

Die Urkunde und ihr liechtsinhaU erwähnt bei Schftpflin Alt. tOuttr. II, 631.

113. Kaiser Friedrich I erläßt auf Bitten Rudolfs des Probstee wn St. Tiomte in Straßhurg schärfere Bestimmungen über die rechtzeitige Abführung der Zinsen

10 an das Stift und nimmt dessen gesammten Besitz in seinen Schutt und Schirm. IJO.'i Fchrmr LKt Wirzbtov;.

(11. jj Im iiiiiiiiiic .sMiict.; cl individuo triiiitulis. Kridericus diviii.i f;iv.nli- cle- mculia Itonianonun iniperolor uuguslus. quandocuuque nostrg corruhurutionis pie expo.scilur suirrogium, celeri affeclu csl allribuendum et, si quid exposcilur a nobis,

in quod perpctuo durare debeal, lileris est annotandum, ne prolixitas (emponim pos- ti-ris lioc dul)ium rcddal vel inccrtum. novcrit igitur omuium Christi imf>criique noslri lidolium tarn prcsens olas quam successura postcritas, qualiler dileclus ac fidclis capcllanus noslcr Rüdolfus vencrahilis ^cclesi^; beati Tliornc in Argenlina prcposilus ad noslram veniens prcsentiam omnimodam destructioncm ^lesi^ sag et

ao intolcrahiles prcssuras coram nobis lacrimabiliter exposuil, inier quas maximum et prccipmim erat videliccl, quod rcclcsio suo inansionarii et alii, qui annualem fralri- bu.s suis censum porsolvere debcnt, census ac dcbila senicia ad coltidlanos usus et stipendia fralruin suorum perlinenlia singulis annis temerariQ eis subtrsherent, per quod pcclesia sua admodum forel atlenuala, quod nee Tralres inibi deo Tamu-

■£> lantes dehita stipendia recipore nee divina olisequia possenl exercerc. unde nos coinmuiiicalo principum consilio irrcfragabile edictura quoddam super hoc promulga- viinus tale videlicet, ul quicunque niansionariorum vel aliorum debituin eis censum usqiie ad feslivitatem beati Andreo ejusdem anni non persolverent, ab advocaüs ennmd<Mn pos.sessiouum bona dehili census absqtie omni contradictione in potestalcin

ao noslram et ulililatcm Qcolesio. vendicarenlur et insuper illi siibtracla omnia resarcirc coganlur, quousquo preposito el fcclesig sug digna salisfaclio exhibeatur. prctcrea Q noslra majeslate postulavil, ul pro rcmedio animo noslr^ noslronimque omniam parentum salute, tum quia advocalia ejusdem ccclesig spccialiler ad nos spectarel, tum quia nohis et impcrio devolissima exislerel, saluli ejus prospicere et ad prisli-

uum sug dignilatis atalum miscricordilcr eam reducere vcllemus. nos ilaque consi- deranles, in ecclesiarum luicione plurimum salulis nostro consistcre, Totis ejus clementer annuimus el prcfalara ccclesiam omne-sque possessiones ejus : curiam vide- lici't in Suntlioven cum banno, ngris, pralis el ncmoribus, curiam in Morswilre cum agris el vineis, duas vinons in Kosionholz, curiam in Epheche cum vineis, maosum

Ul » lyie ImiictionMifffT um 'J tu niedrig.

tt9f.it

94 116 3

in Criechesheim, curiam in Bisliovesheim cum agris et vineis, curiam et vineas in Rodesheim, curiam in Muzeclia cum agris et vineis et pratis, vineas in Mollcsheim, curiam in Ergerslieim cum agris, pratis et vineis, vineam in Egensbeim, curiam in Ulenheim cum mansis et curiis eidem attinentibus, in Eggeboldesheim curiam et alias curtes cum banno, mansis, molendino et piscatione, pratis et nemoribus, curiam 5 in Huspergen superiori cum banno et mansis, curiam in Huspergen inferiori cum banno et mansis, in AdelbardesLoven curtem cum banno, mansis et pratis, in Lutpotesheim curtem et tres mansos, curtem in Illenkircben cum mansis, pratis et nemore, curtem in Tubincbeim cum mansis, cum aliis duobus mansis custodis, in Gugenbeim curtem cum duobus mansis custodis, curtem in Husgerüte cum mansis, lo pratis et silva, in Nidekwilre 4 mansos, mansum in Beiben, mansos in Rinstete, in Sluzesbeim mansos duos, dimidium mansum in Cunegcshoven, ecclesiam saucte Aurelie cum decimis et curte et bortis, 15 curtes fratrum, quas ipsi inhabitant et unam, que dominicalis dicitur, juxta claustrum et curiam, que fuit Heinrici Rieben, et alias curtes, de quibus census dalur, item duos bortos in civitate custodis cum is decimis sancti Tbome in Adelbartesboven et decimis ultra aquam Bruscam a Kal- daha usque ad Goltgiezen ^ cum omnibus aliis, que vel nunc possidet vel inposterum juste et racionabiliter poterit adipisci, in nostram tuicionem suscepimus et auctori- tate nostra prefate ecclesie confirmavimus staluentes et firmiler precipientes, ut nulla ecclesiastica secularisve persona, magna vel parva, in predictis bonis vel possessio- 20 nibus suis de cetero eam gravare vel aliquo modo perturbare presumat. si quis autem huic decreto nostro obviare altemptaverit, 10 librarum auri purissimi pena multclur, dimidietate camere nostre et reliqua parte predicte ecclesie inferenda. quod ut verius credatur et ab omnibus ratum scmper et inconvulsum habeatur, presentem inde paginam conscribi et sigilli noslri inpressione insigniri jussimus '■^ adhibitis idoneis teslibus, quorum noraina bec sunt : Heinricus Wirzeburgensis epis- copus^, Eberhardus Babenbergensis episcopus^, Cunradus Eistedensis episcopus*, Nicolaus Cameracensis episcopus^, Adam Eberaccnsis abbas, Marquardus Fuldcnsis abas, Ilermannus Ilerisfeldensis abas, Nicolaus Ilalsbrunensis abas, Heinricus sacri palacii protbonotarius, Fridericus dux Suevorum'', Ludewicus lantgravius Tburingie '', 30 Otto palatinus comes de Witelinesbacb ^, Marquardus de Grümbach, Heinricus maris- calcus, Bertoldus triscamerarius et alii quam plures.

': Signum domni Friderici Romanorum imperatoris invictissimi. \ (M.) Ego Cristianus cancellarius vice Cunradi Maguntini arcbiepiscopi et archican- cellarii recognovi.

1 Ueber die Lage dieser OertlicJikeiten vergl. Silbermann Loccigesch. d. Stadt Straßh. S. HO.

2 Heinrich II von Bergen und A)tdechs Bischof von Wirzburg, 1159 1165.

3 Eberhard II von Baiern Bischof von Bamberg, 1146 1173. * Conrad von Marsberg Bischof von Eichstedt, 1153—1171.

5 Nicolaus Bischof von Cambrai, 1137 1167. 40

8 Friedrich IV Herzog von Schwaben, 1152—1167. ' Ludwig II Landgraf von Thüringen, 1140 1172. 8 Otto VI Pfalzgraf, 1155—1189.

1163 - 1167 «6

Acta sunt hec anno doininicQ incarnationis 1103, indiclione 11, regnanle domno Fridcrico Rotnanorum imiM;ralürc gloriosissitno anno rcgni ejus 11, impcrii vero 8. dnliitn Wirzcbiirc 7 kulendas inarcii.

T au» Htral\h, Tlunn. A. docuin. iiiitt. Ia<l. I priviU-gci or. mb. e. »ig. imt. nU4. imfr.

8 Gedruckt ilaniaih bei Schilter TluMur. antiq. teulon. IIJ, ^uuar. p. 179; ScMöf^im Alt.

äii>l. I, 253 nr. 307 mit Fac*.; Würdtwein Nova »üb», dipl. IX, 384 w. IM; Ck Schmidt Hi»t. du chap. de «. Thom. p. 303 nr. 8. Schnitgan» L'igl. de $. Tkom. p. SOS tuich drr lUgiKtrumlo A fol. U> im Timm. A. Böhmer nr. 3473; Stumpf mr. S97S. FirUr Ikilr. x. Urk. II, 117 u. 150 hält die crtU und du Sjgnmmufil» fikr mtww-

10 gc/ertiyl vor dem Texte.

114. Paist Paschttlis IfT besliUi//t dem Domstift zu Straßhnr^f ein Bdkt Kaiser Friedrichs I die Zinieintreibuttff betreffend. [liG7] Juli 31 Rom.

Pasculis cpiscopus servus servorum dei dilectis tiliis Cjonrado] prcposilo, H*. dccnno el ceteris canonicis ninjoris ccclesiQ Argentincnsis saliitcm et apostolicam

I.-, IxMiedicliuiiern. iminubili debcl esse iirmiltilc subnixuin, quod imperialis statuit inojesias et aposlolica coufiruiat auclorilas. euproptor dilecli in douiino filii vestris juslis poslululiuiiibus, quas nobis per dilectum filium nostrum llenr(icuin| archidia- conum vestruiii porrexislis, grato concurrenles asscnsu cdictum !■ , quod

Serenissimus imperulor Fredericus semper auguslus in episcopatu Ai. ->i pro-

ao mulgavil el episcopus vesler cum clero sub discrimine officii et bcii' iirmavit

et populus jurejurando firmavit, dcvotioui vestrQ apostolica auctorilate conrirmamus et prcsenti scripli palrociniu communimus statuentes, ut secundum statuta cjusdem lilii decetcro tribulurii ecclesie veslro slatulis lemporibus jura vobis absque contra- dicliüue persolvuiil et, si coiitumacilcr ea usque ad feslum sancti Andrgg retinere .v«».f#

»5 presumpserial et salisfacere ueglexerint, a jure proprio cadant et, si proterve adliuc retinucrinl, anulhematis gladio feriantur'''. et ad h^c adicimus, ut nemo ecciesiam uul ulrium veslro ecclesio violare presumal el, qui feceril, excommunicatus et infa- iiiis, pruut in slatulis jani dicii filii nostri decretum est, usque ad coudignam satis- facliünem habeulur. nuUi ergo omniuu bominum fus sil, banc nostn; conlinnationiä

30 puginam temere infringere aut ei aliquatinus contraire. si quis autem tributariorum et censualium sacerdus conlinnationem noslram et edietum imperiale pronuntiare et suiiimu diligentia servure neglexcril, post terliam ammonilionein fralrum suspeosum euni esse decernimus, doncc cpiscojx) et vobis salisfeccrit. datum Rome apad sauctum Pelrum 2 kalendas augusti^.

■X, B aus Slraßb. Bet.-A. 0 fasc. 2733 or. mh. c. hutt. pend.

Gedruckt M Wiirdticrin Kova aub*. dipl. X, 35 nr. 9 (a. U65i mt^ dem Kb. mU, 1347.

^.. .J.iiy: 7,',,i w, ../,(' ,,r >iua

1 Orumlidirr l r. Heul M*rh V Di* Ä^fe O weiß ich nidU »kker m^tMten, tmUtit l'.lrus ah decanu». > $M«bt emdt mwcAm htidm notk timm iModmico» aU

/Vkim ein, imlem er : ^irafiburaer Domeamniktm pmerdUrf/. J. Oemrr. imrd. II.

441 iiml Wünlticein Aoni »üb». d4pl. X, 39 n « Cfr. nr. 113. « Am 30. Juli 1167 tear l\ibst I\wKaJii tll mit dem »iegreichen Kaiter in Aom tütferoftm.

96 1169 1176

115. In einer Urkunde für das Kloster St. Arhogast unter den Zeugen.- Rüdolfus hujus ecclesie septimus preposilus', Egilolfus prior, Anshelmus, Sifridus, Udalricus, Marsilius, Ileinricus canlor, qui et hec scripsit, Dietricus, Hesso presby- teri, Cünradus dyaconus, Cünradus subdyaconus, Dielricus camerarius, Meffridus celle- rarius, Gerloh, Wolfhelmi subdyaconi. acta sunt hec anno dominice iucärnationis 1169, indictione 2, epacta 20, concurrenle 2, imperante Friderico, Rudolfe Argen- tinensi episcopatui presidente, advocatiam lleinrico"'^ Argentincnsem oblinenle. 1169.

H mis Straßb. Hosp. A. prot. 7381 coä. chart. sec. XV fol. 33".

116. Probst Jordanis von Leberau und Schultheiß Burchard von Hagenau gehen mit Zustimmung des Straßburger Domcapitels einen Tausch von Grund- lo stücken ein. 1176.

Cum Sit mos universis cenobitis de sacra consuetudine tocius ecclesie posses- siones suas tarn fixas quam motatorias in melius commulare, Jordanis de Leberahe prepositus et tocius dyocesis convenlus quoddam feccrunl concambium cum Burchardo sculteto de Hagenowa in hunc modum : Burcliardus enim quandam habuil aream is in platea Wisegrini claustro beate Marip, quod est Argentine, precio duodecim denariorum tributariam^. religiös! vero viri, de quibus jam supra mentionem feci, aliam habuerunt aream juxta curiam predicti sculteti sitam tota consolidatione suam. has igitur areas tali concambio predicte religionis viri cum commemorato sculteto sie commutaverunt, quod sculletus aream, quam possederat, et fecit et dedit preno- 20 tato conventui liberam ; aream vero liberam, quam a predicto conventu prius recepit, per consensum Argentinensis ecclesie eidem censui subjccit, quem de area, quam prius possedit, dare debuit. acta sunt autem hec anno dominice incarna- tionis 1176, regnante imperatore Frederico, presente Ruodolfo Argentine civitatis episcopo, preposito Conrado, Fricone decano, Wernhero marscalco, Ruodolfo de » Rinouwa, Walthero sculteto, Sifrido burgravio et ceteris compluribus tarn clericis quam laicis ejusdem temporis viris conprobatis*.

Aus J. Tardif Monum. hist. cart. des rois p. 330 nr. 673 nach dem Original im Pariser Not. A. Darnach auch Grandidier Oeuvr. ined. II, 509 nr. 67.

1 Es werden im Eingang der Urkunde seine sechs Vorgänger genannt : Karolns, Arnolfus, Algotus, 30 Wignandus, Albero, Heinricus.

2 Richtiger ah Schöpflin Als. dipl. I, 357 nr. 311, der die Urkunde des Straßhurger Bischofs Budolf, laut welcher derselbe mit Zustimmung seines Domcapitels Hohbarr vom Kloster Mauersmünster eintauscht, um eine Befestigung darauf anzulegen, in das Jahr 1170 setzt, hat Grandidier sie in das Jahr 1168 gelegt, da in derselben mch Anslielmus als advocatus Argentinensis erwähnt icird. Cfr. 35 Wiirdtwein Nova subs. dipl. X, 39 nr. 11.

8 Wohl in Hagenau gelegen?

4 In einer früher fallenden, in die Jahre 1167—1174 zu setzenden Urkunde Kaiser Friedrichs I für das Basler Domstift werden folgende Straßburger erwähnt : Henricus Argentinensis scholarnm magister, Burcliardus vicedominus Argentinensis, magister Henricus de sancto Thoma, Henricus de 40 sancto Petro. TrouiUat Mon. de Bäle I, 353 nr. 333. Schweiz. Urk.-B. nr. 2335; Stumpf nr. 4555.

118 1118 2 97

117. In einer Urkunde des Biachofa Heinrich von Straßburg, einen Strnt zwischen den Klöstern Mauersmünster und Moi/enmoutier betreffend, unter den Zeugen : iJcrloldu» cimlor inajori.s ecclesic cl Frico dccauu», Ileinriciu de Veriogeo cuslos, Iliigu conunicus de Friburg. Fridcricus pre|)osilus de sancto Tboma, Heia- riciis cuslos de Hnnclo Petro ; de laicis: Wcrriherus marschalius * , ItudolTus de Hiiiowe. octii sunt hcc anno dotninict! incornntiunis 1181, indictionc 14, Alexandro papiiiilf''', Fri.1'>i!'w, |!,,M,:,ii,.riiin iinp'T;'i..r.. f.i;.iicr rfRii;i!i(<', //v/

AuH OtrUil Jhii. .S,h-. Aiyr. JU, l i, .iurh hn JUlhommf

lliiit. Medium Muh. p. 307 umt U ^ //»; nr :i7

10 IUI. J' i'inlrtc/i der Probst und der Courent ron o/". im Straßbure

beurkunden die tStiftumj einer Capelle für Arme und Pilger init- >■ S'f Au !■>■?;, n.

parochie durch Engelbert den Dekan von St. Thomas. il8Ü.

In nomine sanctc et iudividuc trinitatis. ego Fridcricus dei gralia - sancli Thome preposilus^ et tolus ejusdcm ecclesie conventus. nolu.

i.') cupinius Omnibus fidelibus tain futuris (piam prescnlibus, qualilcr düininas Eng'

ecclesie sancli TIioinQ vonerabilis decanus ad honorem dei et ad conservaudam jusliriam ecclesio nostro capcllom in lerritorio ccclesin sancto Aurclio ju\"- qua Iransilus est ad sanctuin Abliogasluin S tum de propria facultui : ... ^^ lidelium elemosinis construxit hac ratione, ul ibidem fierel paupcnim ac peregri-

20 norum receptaculum et ut idem locus in perjwtuum recognoscalur pertioere et subici ecclesie sancli Tlioino. unde conmuni consensu capituli stalutum est, ut eadem capella in adminislralione divini o(Bcii et provisione pauperum duobus

1 Wormriis mi.rpsrnliiis Arjiri.t hrnfnllK Xeuge eintr UrbmiU Htnof Fritdridm F twi

Srhirohai für KUmttr lluJtrnbunj, ,1 „„g von TruttenKmtem betr^mä, U8t April t8 [ÜomtlmuJ.

ar, SchOpflin Ah. dipl. I, 376 nr. 328; WänltieeiH Nora mb». dipl. X, 107 »r. 36. Stm^ w. 4Sir.

« UHl Au/fust 30 glarb Fiibut Mejcander III.

> Friedrich der lyolmt von ."?<. Thoman, der riim rmf» .W.». /ii.r »rk^nuuun <im/ tcirderholt alu Xciiije in Kninenirkundcn, tum ernten Mal UNS Märt 3 Gelnhatufn, Stu nmiH int er mit Kni.ier Friedrich in lUdien, ro»i Fehninr IIS.', bit tum Ja

aii //<»/-• nachireiubttr. rerf/l. Sliim/f »r. 440U, 4411, 4412, 44J'.>, 4438, 4430—33. 1141, <//.?, n:>l. II 44Ht. JI.'Q Juli 13 br:eugt er ru IlagfHUu

für die Kl<:sl,r 11 , Seuhurg, StHmpf nr. 447», 44so. Im Jahr i.

lieher (Ir.iandler tu Jtdist (7rwir»w /// (Tirrhe Jahrb. d. drulneh. Hrieh» m. Hrihi fj

iiiul ist Zeuge einer Urkunde llinehof Heinrieha von SIraßburg für Haslach (Wuii, .. •^-

X, di}tl. X, lü3 nr. 61). Auch unter Heinrich VI tritt er mfhrm,d» auf 1193 Augwft 39 zu Stum/if nr. 4707, HOC Juni 35 uml SC tu Dbcr-Ehenhcim, Stumpf nr. .WIO um! .WH "

i'ciriHfOfi, Stumpf nr. 6()17. Im Interttae Känig i»»7i;i/« er el^mf.tlh thAliet. ui 1300 einen lirief desselben an 1\ib»t Innoctnt II'' S. I7S iml. 3). Als Schirdarichter iteiachen dem

40 ir.U und 1300. Cfr. Sehöpßin Als. dipl. I, 301 ,1t I, Ul m. Mff.

Im I 'ebrigen vergl. nr. 135 ff.

* Kfmigahofen (D. St-Chrm. IX, 745) tes i. Zm Omkkklt 4tr

St. Marcut-Capelle rergl. Ch. Sehmidi Hitt. du eh.

13

98 1182

elemosinariis Burcardo videlicet et Cüiirado eorumque successoribus in perpetuum cura conmillalur ita, ut orania, que nunc inpresentiarum eadem capella possidet vel postmodum quocunque modo cum deo adipisci poterit, in provisione eorum consistant, ut ipsi sibi inde suam necessitalem suppleant et cetera peregrinis et pauperibus fideliter distribuant, lumen quoque capelle provideant. constituit nicLilo- 5 minus sacer convenlus noster in sollemni capitulo rogante et ordinante predicto Engelberto decano, ut ad perpetuum hujus conslilucionis monimentum in letania Apritis majore videlicet in festo sancti Marci convenlus noster cum processione ad eandem capellam veniat et predicti eleraosinarii provisores scilicet capelle et liospitalis refeclionem fratribus eadem die in refectorio claustri sancti Thome procurent, que lo refectio constet quinque solidos et* quarlale frumenti et amam vini. unde predictus decanus pro remedio animg sue dedit eidem capelle dimidium mansum propria facultate sua emptum, in Eccheboldeslieim marcha silum, censualem videlicet ecclesie sancti Thome. Cunradus quoque elemosinarius similiter dedit dimidium mansum censualem ecclesie nostre in eadem marcha silum. preterea dedit decanus tres agros 15 proprios in eadem marcha sitos. ad hec in Huspergen dedit duos mansos et dimi- dium censuales ecclesie nostre, ad quorum emptionem dominus Burchardus vice- dominus et frater noster duo talenta dedit. dominus Hugo quoque sacerdos de Gugeuheim et frater noster dedit predicte capelle quarlam parlem mansi in Cunheim censualem ecclesie de Nuwilre. in eadem marcha dedit decanus quatuor agros ao proprios et curtim. hec ergo et alia, si que deo annuente prefata capella jusle poterit acquirere, sicut sacrum nostrum decrevit capilulum, predicti elemosinarii Burchardus et Cunradus eorumque successores in perpetuum in sua poteslate teneant et, quicquid preter censum et duram necessilatem eorum residuum fuerit et preter refectionem fratrum in festo beati Marci, fideliter pauperibus et luminaribus 23 ecclesi§ distribuant. et ut hec nostra pia statuta firma et inconvulsa permaneant et ne aliqui successorum nostrorum infringere valeant, presenlis scripti munimine et ecclesie noslre sigilli inpressione corroborare decrevimus. acta sunt hec anno dominice incarnationis 1182, indiclione 12 ^ Lucio reverentissimo sacrosancte Romang ecclesie presidente, regnante domino Friderico gloriosissimo Romanorum inperatore 30 et semper augusto, Henrico venerabili Argentinensis ecclesie electo presente et approbante, domino Fricone reverendo ecclesie majoris decano tunc ^ncem domini elecli gereute, presentibus quoque et consentientibus ac consulenlibus religiosis prelatis et fratribus ecclesie sancti Thome : Friderico preposito, Engelberto decano, Henrico magistro scolarum, Oltone portario, Algoto cellerario, Ottone piucerna, 35 Rudolfo, magistro Hugone, Hugone sacerdote de sancta Aurelia, Rudegero, Johanne, Friderico sacerdote de OfTenburc, Burchardo vicedomino, Erbone, Dithero, Alberto, Bertoldo, Hugone, Werinhero, Rudolfo ecclesie sancti Petri cellerario, Werinhero marscalco, Sifrido burgravio, Walthero causitico, Alberto de Ehenheim, Rudolfo de

a) et auf Rasur nur in Spuren sichtbar. 40

Die richtige Indictionsziffer ist 15.

1182 00

lUiiüwc. quoiiiuiu vero multiplicalu cautela ampliorem aclionibus prestare aolet firmitalcm, utile duxiinus hanc nostre conslilutionis cartam nun »olum noslre Qcdcci^ scd et iaujuri.s ricclesio et beati Peiri sigillis insignire.

T aua Straßb. Tlum. A. docnm. bist. lad. 13 or j-fnd.

Gedruckt darnuch bei Ch. Schmidt Hitt. du chai ,'mh. p. 394 nr. tO.

11!). Walther der Spender Bischof Heinrichs von Htraßburg gründet auf Um gehiiriijem Areal jenseits der Breusch die der St. Thomatkirche nnterttehend«

St. Nirnlaitscnpclle. ilS2.

\ In Uütniuü äuiicle et individuo Iriuitatis. \ notum sit omnibus Cüriati

" IkIcüIhis lain posleris quam prescnlibus, qualitcr dominus Wallherus domini nostri Ilciurici Aif^eiilinensis episcopi di»j)ensnlor pro remcdio animc sue in honore sancle Miuic Magdulene, Mauricii, Nycolai, Ckjcilie in predio suo, quod situtn est ullra Hrusciiin iu territorio sancli Thomc, capellam conslruxil' et consilio conmuni atque rogalu tocius coiivciilus claustri sancti Thorne eandoni capellam uno manso inferioris

1.-. Ilugisbergin marcha sito donavit et videlicet conposilioDc, quod predictus Walleru» capellam clerico, cui velit, legitime uscpic in finem vii<j su^ primo conccdat bubendam et idem cicricus tarn dote capellc quam aliis redilibus ad tcrrainum vit^ suQ frualur preler dimidias tarnen oblationes, quas idem clericus custodi sancli Tlioine lidcliler dividere debet. et sepius nominatus clericus, officio suo apud

«) cai)ellam colcbrato, nisi inlirmi inpedivcrint, sancti Tbome cborum debet frcquentare. baptisma vero vel sepultura nuUi in eadem capclla debet denegari vel a quoquam probiberi. morluo autem primo ejusdem capell^ clerico, prepositus sancü Thome, cui vult, clerico capellam concedere debet. conventus sancti Tborac in feste sancte Marie Magdaleno primam vosi)eram in eadem caiR'lla debet canere. ob quam j^> **

•a venerationem jam diclus Waltbcrus ad rcfeclionem fratrum in eodem festo 15 solides de predio suo annualim dari conslituit. ut autem hec slabilia et inconrusa perma- ncaiit et nc quis successonim noslrorum infringerc vnleat, sigilli domini nostri lleinrici Argentinensis episcopi inpressione corroboramus. acta sunt hec anno

doininico incarnationis 1182, indiclione 11», Lucio reverenlissimo Romane sedi

:») presidente, regiiante Fridcrico gloriosissimo Romanorum imperatore et scmper augusto, lleinrico vencrnbili Argentinensi episcojx) presenle cl approlwnte, domino Kricconc innjoris eccle.sio dt^cano oliam presenle, presentibus quoque cl consontientibus ac cousulontibus rcligiosis prelalis et fratribus sancti Tbomo : Fri<lcrico preposilo -snncti Tbome, Engelberto decnno, Hcinrico magislro scolarum, Ollone portario.

ar> .\lgoto cellcrario, Rüdolfo, magislro Ilugone saccrdole de sancia Aurclia, Rödegero et Johanne, Friderico sacerdolc de OlFenburcli, Burcbardo vicedomino, *Erbone, Diuterico, Alberto, BerhluMo, HMguii'v Oii...... '"Muvnni. WitiiIkto, domino R&doUo

i Vergl. Ch. S:huiidt Uint. du chap. de - / 'i IM« lndictioHstifftr um 4 tu nitdrig.

100 1182 1185

gcclesie sancti Peiri cellerario, Wemhero marscalcho, ßudolfo de Rinöwe, Sifrido burcgravio aliisque viris honestis quam plurimis.

T aus Straßb. TlMtn. A. docum. bist. lad. 12 cop. mh. cocBva von andrer Hand ah nr. 118 geschrieben, ohne jede Spur der angekündigten Besiegelung durch liisclwf Heinrich. Die Urkunde ist früliestens in die letzten Motmte des Jahrs 1182 zu setzen, da Heinrich 5 erst im Juli desselben Jahrs geweiht wurde i.

Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Thom. p. 294 nr. 9.

120. In einer Urhmäe Bischof Heinrichs von Straßhnrg, die Niederlassung von Mönchen aus Metz hei Ru/fach betreffend, unter den Zeugen .• Bertoldus prepositus majoris ecclesie, Fricco decanus, Lantfridus cantor, Ebirardus custos, Olricus lo prepositus de Hasela et ceteri fratres majoris ecclesie ; Anseimus advocalus, Wernherus marscalcus, Sifridus burgravius*, Rüdolfus de Rinovva, Rüdolfus sculletus et Waltherus frater ejus. facta sunt hec anno dominice incarnationis 1183, indic- tione 1, epacta 25, concurrente 5. 1183.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 26 or. mb. c. sig. pend. 15

Gedruckt darnach bei Würdttcein Nova subs. dipl. X, 131 nr. 42 ; Butt, de la societe p. la

conserv. d. monum. historiq. ^Alsace IV, 2, 233. Nach fehlerhafter Copie Gattia Christ.

V instr. p. 483 nr. 24.

121. Bischof Heinrich von Straßburg übergibt dem Kloster Pairis ein dem Straßburger Domstift gehöriges Orundstück in der QemarTinng Arzenheim. 1185. 20

Heinricus dci gracia Argentinensis minister humilis omnibus, ad quos presens pagina pervenerit, salutem in vero salutari. quia labilis est bumana memoria et res necessaria a suo statu facile dilabitur, nisi scriptis confirmetur, inde est, quod universis lam modernis quam posteris, ad quos hoc scriptum pervenerit, manifeslare curavimus, qualiter domnus Heinricus de Sülze et proles ejus predium quoddain in as territorio Arcenheim situm post mortem domni Egenonis avunculi uxoris sue jure hereditario putabat obtinere. hoc autem predium jure proprietatis ad noslram majorem ccclesiam pcrtinebat. prefatus igitur Heinricus et proles ejus, qui illud predium injuste tenebant, postposita et resignata omni spe successionis et heredilatis, in manus nostras ipsum predium resignaverunt. nos autem tam ex dignitale 30 scbolarum, quam adbuc in manu nostra tenebamus, quam ex episcopatu habentes potestatem procurationis super puerum quendam ecclesie majoris canonicum, ad quem sepe nominatum predium nomine beneficii claustralis speclabat, ex assensu domni Egelolfi de Urselingin patris jam dicti pueri et ex assensu ejusdem pueri et

1 Die Annal. Marbac. berichten zum Jahr 1182 : Heinricus Argentinensis episcopus in Ytalia ab 35 Christiano Maguntino episcopo cum magna difficultate consecratur in festo sancti Jacobi apostoli (Juli 25). Mon. Germ. SS. XVII, 161.

2 In einer Schenkungsurkunde für die Abtei Pairis um das Jahr 1200 heißt es : post hcc pater meus Egelolfus (de Gotenburc) dcdit eidem ecclesie pecuniam, de qua emptum est molendinum Columbarie a Conone de Biscowesheim, et hoc manutcnendum conimissum est salmanuis Wemhero marschalcho, Sifrido prefecto , Burchardo de Steinburgetor Argentinensibns. Cfr. Würdtwein Nova subs. dipl. X, 184 nr. 64.

1186-1187 ICH

univcrsi cnpiliili Argcntincnsis majoris »;cclcsio vencrnhili ahhali Wcceloni ti moiKiohi.s i'arisicnsis cenobii sepc nominalum predium pro r.risu 10 solidorum Ar^(<'tiliii(rnsium in festo sancli MnHini untiuatim solvcndonun jur«; bcrcdilario in pcrpctuum conccssiintis, lujc qiioqiio statiicnles, ut siicfcdftililius ioTicein sibi

n persüiiis in tiliiluin cjusdcnn prcfati predii semper firma rnaneat s<-in(l facta coocenio et Qcclüsia Parisiensiy vcl aliquis nomine ipsius de manu ciijusrpinia iion cogatur ilhid ilcrato siiscipcre, scd ad recognoscendatn logilimo posscssori jusliciam suam \2 denarios Argonlincnscs persolvat. hoc quoquc dignum duximiiü inaerere, qood prcdiclus ablios et inonachi 30 libra.s Basilienses jam noniinato Ileinrico dederant,

III ul posscssionein, quam incaiite tencbant, ipso cum prolo sua in tnanos nostraa resigiian-t. facta est autem hec donatio a nobis et capitulo Ai^enlioensi abbati

et fTclfsio l'arisicnsi anno ab inoarualione domini 1185, regnante Friderico impe- rature. et ul hec verius crcdantur, presenlem paginam impressione sigilli nostri niunivimus et, quod veritas mogis elucescat, sigillum capituli Argcntincnsis majoris

ir. ccclcsic apponi fecimus. hujus quoque facti testes sunt : Bertoldus preposilus de Swarzenbcrc, Fricco dechanus, Lenfridus' cantor, Cunradus archidiaconus de Iliiiioburc, Kbcrhardus custos de Junginge, Burchardus archidiaconus de Gregens, \\'erno canonicus, Moraudus canonicus.

C aus Cohn. Bet.-Ä. fonds Pairi« or. mb. c. S Big. pend. tMapti*.

'.XI B eM. Siraßb. Bes.-A. 0 nr. 27 or. nib. e. D »ig. pmd. ddaptit.

Gedruckt nach B bei TFAnKionn Nova luba. dipt. X, 137 nr. 45.

122. ^' t' .l)':{ Humbert aus der Lonütardti, t,,,. .ii,i,,jjurger Bürger, löst durch eine Qeldzahhing alle Verbindtichkeilen gegen das Jung 6'(. Petersstiß, die auf einem Haus unter den Sattlern und einer Mühle zu Illkirch lasteten. 1187.

» I In nomine sanclc cl individuc trinitai: . .tum esse volumus tam futuri

quam prescnlis seculi hominibus, quod Ilumbcrtus natione Longobardus, professione modicus, dignilate civis Argcntincnsis, ab omni obligatione scilicct domus inier scUalores vi niolendini in Illeiichirclipn sc suosquc hcredes solvil, qua conrentui sancli IVlri anle porlam Argcnlinensein obligatus fnit. hoc autem focit in qiiadam

■M lite dirimcnda, quo versabalur intcr conventum predictum et Eberhardum quendam olcricum suosquc coheredes. litis autem forma talis fuit : prepositus cum conrentu (liccbal. so locntorom csso moloudini trium rolanun et ejus ap{)ondirium, scilicct salius triam mansuum cl qunrla parle mansi frugiferi et quadam areola in villa Ekkeboldesheim sita; horum aulem enumeratorum usufructunrios dixit esse conductores.

u3 Eberhanlns vero et ejus coheredes econlra tercie partis molendini, videliccl unius rote c\un suis appendiciis, dixcrunl se possessores hcredilarios esse, hanc lilem episcopus lloinricus consulentc Berlitoldo canlorc diremil in hunc modum : quod prefulum cnpilulum 17 libras Argentinensis monclo Eberhartlo suisque eoheredibus tradidil; ecoulra prenolati controversores, quicquid juris in predicta parte molendini suisque appendiciis videbanlur habere, unanimiler capitulo rcsigiiavcnml. sicque

() B Lentfridus.

Htm. II

102 1187 1188

tercia pars molendini et ejus appendicia, que convenlus prius quasi nude possederat, per consolidationem obtinuit. predicle vero pecunie prenolalus ITumbertus dedit oclo talenta liberans se suosque, ut diximus, heredes a qualibet obligalione predicli claustri, convenlum vero taliter obligando sibi, ut vigilias et missam pro defunctis semel in anno tribus continuis diebus decantet, tribus personis adhuc in carne s vivenlibus, Ilumberlo scilicet pecunie datori et Berbte uxori sue aput ponlem beati Arbogasti incluse et filio ejus Humberto in prcdicto claustro sancti Pelri canonico. cum autem bee tres persone universe viam carnis fuerint ingresse, couventus, ut spopondit, eas sepeliat et anniversarii eorum celebrando vigilias et missam pro defunctis nunquam immemor existat. hec autem stili officio et sigilli inpressione lo confirmavimus, ne tcmporis prolixitate possent a memoria posterorum cadere. acta sunt autem bec anno ab incarnatione domini 1187, indiclione 5, teslibus sub- notalis : Heinricus episcopus, Berbtoldus canlor, Morandus scolasticus, Eberbardus custos majoris ecclesie canonici ; sancti Petri Eberbardus prepositus, Eberbardus deccanus, Hartungus magister scolarum, Heinricus custos, Gernodus, Humbertus, Hugo, Willebelmus, Eberbardus, Ansbelmus portarius, Willebelmus cellerarius, Burcbardus, Gotefridus.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G fasc. 4226 or. mb. c. 3 sig. potd. delapsis. Oedrttckt darnach im Bull, de la societe p. la conserv. d. monum. historiq. d'Älsace III, 3, 158. 20

123. Paöst Clemens III hestätigt Friedrich Proist von St. Thomas lu Slraßhurg die günstige Sentenz der Basler Synode, einen Zehntenstreit mit einem Cleriker lelreffend. 1188 Juni 8 Rom im Lateran.

Clemens episcopus servus servorum dei dilecto filio Frcderico preposito sancti Tbome in Argentina salutem et apostolicam benedictionem. sicut ex inslrum«nti s

publici recitatione didicimus, cum B. clericus, qui super cappella Mirinwilre a te per diffinitivam sententiam a bone memorie Luc[io] et Ur[bano] ' nostris predeces- soribus confirmatam fuerat superalus, denuo tibi calumpniam suscitaret, querelam ad venerabilem fratrem uostrum H[einricum] Basiliensem ^ 2 episcopum residente in sinodo detulisti, ubi contra ipsum B. sinodali fuit sententia diffinitum, ut et fruclus 30 decimarum, quos invaserat, tibi restitueret et a tua de cetero molestatione cessaret. nos igitur eandem sententiam, sicut auctoritate sinodali, presente etiam venerabili fratre nostro H[einrico] Argenlinensi episcopo, fuit canonice promulgata et in autentico continetur, btteris presenlibus confirmamus. datum Laterani 6 idus junii pontificatus nostri anno 1. &

T aus Straßb. Thom. A. docum. bist. lad. 1 (privileges) or. mb. c. buUa pend.

a) T Basilensem.

1 Lucius III 1181—1185, Urban III 1185—1187.

2 Heinrich von Harburg, Bischof von Basel, 1180 lli)l.

1188—1180 i(ß

124. In einer Urkunde Bischof Heinrichs ton Straßhurg f> Kloster

Afarbarh unter den Zeugen: Fricco decurius, KIxTliardus cuslos, i! i.cua de

Vi;riii(^(! el (ilii mujoris ccclcsie canonici; Anslielmus advüciilii<>, U<-rnhenis

niuräcliulctis et (ilius eJiH, Ht^uirus de Uinuvva et iilii ejus HüdolfuH scuUctus et

5 Wulllierus fratcr ejii ii;la sunt hoc anno incarnationis dominic^ 11K8, it88.

C au» Culm. Bet.-A. fomi'i M.u l.n h i,r. ii'Ik c. xin. pmil Jelapmt,

Gedruckt bei WürdtwetH Nova iub$. dipl. X. tt x aotogr. UboL epitcop. Tkbno.

125. /n einer Privilegienbestäligung Bischof Ileinrickt von Straßburg für äit Ahlei Baumgarten unter den Zeugen >ignuin liertoldi preposili. . + , Signum

Kricoiiis dccaiii. .-f-. signuni Berdoldi caiiloiis. .+. signum Mongrandi scolaslici. .+. sif^niiin Kbreliardi custodis. .-f. signum Ilenrici camerarii. .-f-. Signum Conradi, Hiircliardi, item Conradi et alterius Conradi corepiscoporum. .-f-. signum Arooldi archidiaconi. .4-. signum Conradi archisubdiaconi. .4-. signum Ulrici, Ilugonis et ulleriiis Ilngonis presbiterorum. . + . signum Albcrli mensurnarii. .-f. signum Ulrid

1,- preposili de llasclu. magislcr Wemerus. \il85-ii89\

n au» Straßb. Bet.-A. 0 nr. 29 or. mb. c. »ig. pend. delapto.

Gedruckt darnach bei Skhöpflin Ah. dipl. I, 395 nr. 347 (a. Jt90), ton Gramdtdier Oemvf. iiM. III, 37 in da» Jahr 1185 ge»ettt. Die DatirungnlermiHe ergehen $ith danuu, Jaß 1185 noch I^iitfridu» ah canlor ertcheint (nr. 121) und 1190 er*i Eberkardu* ßU pr»-

SO jiwitu» urkundlich auftritt (nr. 138).

126. Probst Berthold gibt dem Straßburger Domcapitel den bisher widerrecAt- lieh von der Kellerei desselben allein inttegehabten Effenberg zur allgemeine» Nutz- nießung zurück. [1185-1189].

Derclitoldus del gralia majoris ecelesic in Argentina preposilus uiuv, .. ..„- tribus suis canonicis majoris ecclesie salutem et fraternam dilcclionem. quia in leclo infirmitatis nostre propler quonindam vestrum absenüam omnium presenliam habere non possunuis, quod in prcscntia paucorum fecimus et coram aliis posles confossi sinnus, hoc od oniuiiim vestrum noticiom scripto nostro perducimus. noscat ergo vestrc universitatis diloclio, quod coram douiino F[ricconel decano et domino 90 llugone de Vriburg vice et lolius capituli loco recognovimus. quod mens ille, qm dioitur Kphenbcrch, quem nos occasione cellerarie occupareramus. non ad cellera- riam spectat, sed ad vestros conmunes usus ex integre pcrtinet. quapropter rede- unti's ad proprium et cortam conscienliam super omni nostro excessu el negligenlia

' !■<-■ ■' " /;;■■' -• ./ /■,:,. .,7.' .;-, ;■•,-.-':. ;,..'■- r..r. r. <u,ym Thtodtrie*» tunf, ät* für

35 da» A7.i^.'.)- M,i>' i'i' in .i.r~,'K.i, s.i.i;, ,,,, ,/,,.., . ,1 ,/ ,1 , . Frir«» d**««!!«, EbarluM^

iliis proposttiis snucti l'otri. ('(^iiradus roropi.sroiuis. I Wwakw «t

lilius ejus Woriilior. Rt^ilolfus rnnsidirus et Wnltlipriis l '"Ab, Mm.'A.

fontig Mnrlmrh -tig. itend. dtlajtset, getiruckt I ar. 50.

404 118 9

et maxime in eo, quod circa rellentionem illius monlis deliquimus, a deo et a vobis indulgentiam humililer imploramus. ne igitur ulli omnino hominum nobis in digni- tate vel officio seu beneficio aliquo succedenti sub noslro nomine vel occasione nostre possessionis de prefato monte aliquid liceal usurpare, jam dictum montera, sive ad sanitatem per dei gratiam revertamur, sive de hac vila migremus, univer- 5 sitati vestre, ad quam de jure pertiuet, ad conmunes usus fratrum dimittimus et sigillo nostro presenlem paginam confirmamus. post hec hoc idem factum nostrum recognovimus et coram infrascriplis personis nos fecisse confessi sumus : scilicel Morando scolastico, Burcardo archidiacono, Bercbtoldo nepote nostro, magistro Petro, magistro Ingrammo, Petro plebano de Slezestat, Manegoldo, Nibelungo, 10 Ottone et aliis plerisque.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2705 or. mb. c. 3 sig. pend. laesis.

Gedruckt nach dem lib. sal. 1347 bei Würdtwein Nova subs. dipl. X, 140 nr. 46, ohne genügenden Grund in den Mai 1185 gesetzt, da für das Tode^aJir des Domprobstes Berthold jede Angabe fehlt i. Im Uebrigen vergl. nr. 125. .-

127. In ehier Urkunde Bischof Heinrichs von Slraßhurg für das Kloster Süs- ser Ihal unter den Zeugen: C. prepositus ''' Argentinensis, Fricco decanus Argenli- nensis, H[einricus] camerarius, C. dapifer, Morandus scolasticus cum nmllis aliis Argentinensis ecclesie canonicis ; Burcbardus vicedominus Argentinensis, Wernherus marscalcus Argentinensis, Waltherus Argentinensis, Ansbelmus advocatus Argenti- 20 nensis^. facta sunt hec anno incarnacionis domini 1189*. 1189.

Aus Würdtwein Nova subs. dipl. XII, 120 nr. 39. Stumpf nr. 4641.

1 Der bei Würdtwein l. c. erwähnte Probst Reinhardus de Tengen vom Jahre 1186 kommt nur in einer gefälschten Urkunde vor und gehört dem 2ten Decennium des 13ten Jahrh. an, vergl. nr. 159. Im Uebrigen scheint es, daß Berthold die obige Mestitution wirklich auf seinem Todesbett vorgenommen hat. 25 Eine undatirte Urkunde Bisclwf Heinrichs bestätigt dieselbe dem Domcapitel, nachdem der Probst inzwischen verstorben war. Straßb. Bez.-A. G fasc. 2705 or. mb. c. sig. pend. delapso.

2 Die Sigle C ist unrichtig, vietteicM durch Lesefehler aus E entstanden.

8 Der Straßburger Vogt Ansehn, der hier zum letzten Mal erscheint, ist wohl der miles quidam prepositns Argentinensis, de»», weil er der Aufforderung des kaiserliclien Marschalls zum Zweikampfe 30 nicht nachgekommen war, durch einen Eechtsspruch der Fürsten in Anwesenheit des Kaisers Amt und Gut aberkannt wurden, 1191 December 29 Hagenau. Cfr. Gisleberti Chron. Hanoniense (Mon. Germ. SS. XXI, 558 u. 577). Stumpf nr. 4733.

* Die gleichen Zeugen, die Straßburger Domcanoniker ausgenommen, enthält eine Urkunde Kaiser Friedrichs I, der mit Bischof Heinrich von Straßburg für das Kloster EussertJtal einai Gütertausch .35 eingeht, 1189 April 14 Hagenau. Würdtwein Nova subs. dipl. XII, 118 nr. 38. Böhmer nr. 2714; Stumpf nr. 4515.

1190— liei 106

128. /// einer Urkunde Konrads des erwuliUen Bischoft ton StroNtwrg /fr das Laulenhacher Capilel : hoc aulcm acla sunt ah incarnationc domiDi 1190 raoo, pni.sciilihiis canonicis Argenlincnsis ccclcitio [Klierhlordo* preiMtsito, Ileinrico costode, Alberto de Sncigenberc, Morando scolastico, Hurchardo viccdomiuü ' . ItOO.

C n nu» Slrafth. Ttei.-A. 0 nr. 30 or. mb, c, 3 $ig. pend, Map$ü.

Gedruckt damtu-h bei LayuilU fr. p. 28: GrandidUr Oeuer. infJ. T. f!TC, nr 10 Znlu-ir f. Gesch. d. Obarrh. XI, 31».

129. Jlischof Konrad von Slraßhurg enlscheidet, daß der Pfarrer ton Hütten- heim zu keiner DiensHeislung gegen irgend einen ArcAidiacon des Ulraßlfurger

10 Domstifts terpßicktet sei. ItOl Straßburg.

In iiumiuo sanctc et iiidividuo Irinitatis. C[i1nradu.s] dei gracia Argenlineosis ccclesio minister huinilis universis lain prcsenlis quam fuluri temjwris bominibtu, ud quos hoc scriptum pen-eneril, p-rpctuam '' in domino salutem. uniTersitalis vcstre noscal dilectio, quod, cum dominus lleinricus Argentinensis majoris ecdestf

15 tuslo.s apud llulinhcim* in judicio suo, quod vocalur Chrislianitalis placilum*. con- sedissot, a jxirrochiünis inquisivil, quis se el suos ihi procurare deberet, respon- sumquo est, quod duobus annia continuis suus ei dispensator ibi deberet mioiätrare; de lercii vero anni ser\'icio se dubilare dicobanl. aliqui tamen erant, qui dicebant, quod plchanus superioris capellQ in Icrcio anno servire teneretur. ad quam reis-

iu lioueni cum Ilurtungus jnm diclo capellf; plebanus ad presentiam nostram eppellaaset et nos in placito nostro Argcnline super hoc justiciam i)or senlenciam inquisiviase- nms, dominus Ebcrhardus Argentinensis prepositus, qui prius ctialos fuerat et ('andern capellam diu lenueral, in virlute obodienlie inlerrogatus asseniil, quod nee ipsc ni'c nliquis anttjccssorum suorum infra quadragiuta annos, quos se bene in

meinoriu halterc dicobut, in illa capcUa alicui archidiacouo ulium servicium feoisset. per senlenciam igilur secundnm adtestalionem preposili adjudicalum est, quod, cum plehatius et sui antecessores actcnus ab Iiujusmodi scrvicio liberi « fuisse, etiam dfinceps dobere esse inmunes. quam sonteuciam et nos incoulinenti confirmavimus el incoiivulsam esse volumus. ne igilur super hoc aliqua postmodum suboriri possit

■•«» disaensio, hec adscribi el sigilli no.stri aucloritate fecimus corroborari. acta sunt hec anno dominice incarnalionis 1101, regnante Heinrico inperatore, presenlibua el consenlienlibus confratribus nostris Efberhardo] prcposilo, F(riccone| decano, Morando scolastico, arcbidiaconis B[urchardoj de Granies, C(önrado) de Gündolfingen, II[ugoDe|

•) Dit t^Hf tritt» BttcktttthtH ttmittkl, rM L*f»itU »ni OnuulHitr ReiaUrdo trftu*. k) Bym-

3^' peluuam, r) B libcrcri.

Im Jahr 1189 icird urtuiidlich ein Barkardns de Argentina, qui rognomiiuttiu »«t Wolf, trmikm der dem KU>stcr lUthrnhurg dttrch die Uaitd $e%m$ Sokne* Hugo mitie DiffrwA« mtd Bmrkthb M Slei» eine Mühle in Otlenrode und GrwMttHkkt M«r«r^ SttmU. Ba.-A. 0 fiuo. 109 or. m». 6 «^

pend. l<rso.

40 « In Gallxi christ. V, SOO teird die Urhimdt fOltcMich atif ItlenMm tmfw.

r/r. «r. NJ Hot. I.

14

106 1191 1192

de Allhewilre, Cfunrado]" de ütelenbruchen, H[ugone] de Friburc, F[riderico) de Entringen, II. decano de Honaugia cum omnibus fratribus suis.

B aus Straßb. Bee.-A. G fasc. 4209 or. mb. c. 3 sig. pend. delapsis.

130. Kaiser Heinrich VI nimmt von den Gütern, die er dem Bistimm Straß- hurg und der Kirche der heiligen Maria daselbst gegeben (1191 April 17 im Lager 5 zwischen Rom und Frascati), das Kloster Erstein als untermßerliches Reichsgut zurück, hält jedoch die Schenkung seines Allods Mitlersheim sowie der beiden Hof- stätten zu Straßbnrg und Molsheim aufrecht. 1192 März 4 Hagenau.

In nomine sancte et individue trinitatis. Henricus sextus divina favente de- mentia Romanorum imperator semper auguslus. regnorum apices suis gloriosius 10 atlendentes clarescere preconiis, si regum aniraos fervor accedal karitatis, ex officio imperialis magnificencie nostre ac munificencie dexlram salubriter decrevimus eccle- siarum porrigere incremenlis. noverit itaque omnium imperii fidelium lam presens etas quam successura posleritas, quod nos pro remedio animarum serenissimi patris nostri domni Friderici felicis memoria gloriosi Romanorum imperatoris augusti ac 15 progenetricis nostre bone recordationis domne Beatricis illustrissime Romanorum imperatricis necnon dilecti fratris nostri pie recordationis Friderici illustris Suevo- rum ducis ' atque omnium parentum noslrorum ac favore dilecti nobis Cunradi Argentinensis episcopi, qui nostris ac imperii fideliter ac devote insudavit obse- quiis, ecclesie sancte Marie in Argentina et episcopatui claustrum de Eristein cum 20 ministerialibus et uuiversis perlinentiis ejus, sicut ad imperium spectare dinoscitur, et allodium nostrum speciale Milzeche in Metensi episcopatu situm^ jure donavimus proprietatis et perpetuo volentes, ut jam dictus episcopus et omnes ejus successores predictam abbaliam et allodium cum omnibus pertinentiis eorum, terris videlicet cultis et incultis, montibus, planiciebus, agris, pascuis, aquis aquarumque decur- b sibus, omnibus fructibus et commodis exinde provenientibus libere et absolute percipiant et quiete possideant , areas quoque duas, unam in Argentina, quam Burkardus vicedominus edificavit, atque alteram in Mollesbaim, que fuit Ottonis quondam sculteti, simul cum earum ediüciis, propter predictas causas prefato epis- copatui et ecclesie eodem jure contulimus. hanc autem nostre majestatis donationem 30 fecimus in campestribus inter urbem et Tusculanum, presentibus Godefrido Aquile- jensi patriarcba ^, Pbilippo Goloniensi archiepiscopo *, Ottone Bambergensi episcopo ^,

a) Von C[ftnrado] bis zum Schluß mit andrer Dinte, aber ton der gleichen Hand nie dai TJebrigt geschrieben.

1 Rereog Friedrich V voti Schxmhen, 1167 1101. 33

2 Identisch mit dem in der Urkunde Kaiser Ottos II erwülmten fiscns Milcei. s. nr. 4i. s Gottfried Patriarch von Aquilya, 1183—1194.

* Philipp von Heinsberg Erzbischof von Coln, 1167—1191. 6 Otto II von Ämlechs Bischof von Bamberg, 1177—1196.

110 2 i07

Milonc Mcdiolancnsi archicpiscopo', Alberto VerccUensi cpiaoopo*, Bonifacio Nora- rif'iisi episcopo", (^unrudo duce de llolcuburc frulrc noslro*, Ottone Boemorum dace*, Ili'iiiricü de nruiicswic filio Ileinrici qiiüiidum ducis Soxonic", Rabotonc comite de Orlciiiboic, Tlieoderico comile de Ilusladu, Pclro prefeclo urbb, HobLTlo de Duroe, ^> Craflotio do Bockesburc el aliis quam plurimis. Diclcricas vero impcrialis aule canccllarius vico Pbilippi Cülonicnsi.s arcbicpiscopi et tütius Ilalie arcbicancellarii rccugnuvit. anno ab iiK-anialioiie duiniiii 1191, indictionc 9, regnanle domno Ibfiurico scxto Ronianoruin impfTulüre ^ioriosissiiuo anno rogni ejus 22, '<<>'<'•■'■'< vero 1. datuin per manum Ileinrici prolbunotarii 15 kalendas maji.

lu Proccssu autcm temporis, ])rincipibus in prescncia nostra apud Ilagenowc

conslitutis, tarn de convcnciune inter nos et jam dictum fidelem nostrum Argentinen- sem cpiscopum babila (piain etiatn de principum sciencia placuit, ut predicta donacio fiicla de claiihlro Erislein iid inipcrium pertinento relruclarelur, qua non est licitum, res ad iniperium spectantcs alienare absque imperii proventu el utilitate''. ideoque

i& prenominalus episcopus Cunradus in manum nostram prefatam abbatiam cum Omni- bus perlinenciis suis resignavil, in pristinnm fisci noslri potestatem restituit, rcliqua düualiunc lirmu perniunenle, quam fecinius in allodio nostro speciali Milzecbe et in prcfatis curiis in Argentina et Mollesheim conslitutis. que celsitudinis ac libera- lilalis nostre donatio de sepedicto allodio Milzecbe et de prememoratis areis et ediGcüs

w focln ut rata el inconvulsa pcrmaneal", presentem inde paginam fecimus conscribi eamquc sigillo nostri noniinis jussimus communiri, precipicnles el impcriali sancienles edicto, ul nulla persona Imniilis vel alta, secularis vel ecclcsiastica buic nostre magniludinis inagnificencie ■» presumat obviaro vel eam ausu temerario infringere, contrafaciens celsitudinis nostre incurrat indignacionem atquc nomine pcene mille

•i-) niarcas orgenti coinponat, medielatc fisco impcriali applicanda, alia vero medietalc ej)iscopo Argonlinensi, qui pro tempore fuerit, persolvenda. hujus rei lestcs sunt (lunradus Maguntinus archiepiscopus*', Otto Bambergensis episcopus, Ilermannus Monastcricnsis episcopus", Rudolplius Verdensis episcopus'**, Waltherus Trojanus episcopus", Rofredus abbas montis Cassini, Otto palatinus comes Burgundie",

•M

•) Chwidulur penuanetnt. h] Orandiditr iiMgiüBc«ncii.

> M.ih de Cardano Enbiachof voh Mailand, HUT— 1195. « Albert Bischof von Yenelli, 1185—1305. ' JiomfnciHB Bischof von Noeara, 1173—1191. * Herzog Konrad von Sckicaben, ll'Jt—lt9fi. ■x< » Otto llertog von Böhmen, 118i>—H91.

6 Heinrich III, Solm Heinrichs des Utum. nm iu., „t, ijm^iji.ij nn iuinn.

7 Vergl. Ficker Ueber das Eigenthum des Beichs am Beichskirchengute, SiUungsb. d. Wtener Aco<l. d. h'issensch. Jö7J S. 87.

8 Konriul Er:bischof ron Maint, 1183—1300.

40 8 Hermann nm Katsenellnbogen Bischof von Münster, 1174—1303.

>o Riidtüf Bi.irhof wn Verden, HS9—1305. " Waither Biscftof ron Tn\/a, 1105 na^weiAar. Otto Pfidägraf von Burguml, U8'J—1300.

HU

108 1192 1193

Albertus comes de Tagesburc, comes Sigebertus, comes Burkardus de Hohenburc, Bertoldus de Kunegesburc, Heinricus advocatus de Iluneburc et Ludewicus frater ejus et alii quam plures.

Signum domni Heinrici sexti Romanorura imperatoris invictissimi.

Acta sunt hec anno 1192, indictione 10, regnante domno Heinrico sexto 5 Romanorum imperalore gloriosissimo anno regni ejus 23, imperii vero 1. datum apud Ilagenowc per manum Sigelois imperialis aule prolhonotarii, vacante cancel- lario, 4 nonas marcii.

Aus Würdtwehi Nova subs. dipl. X, 156 nr. 53 (ex libro salico cathedralis Argentinensis fol. 69, woM identisch mit Hb. sal. 1347?). Böhmer nr. 2761, 2778; Stumpf tir. 4696, 10 4739.

131. Der Straßlurger Domprobst Eberhard entscheidet, daß die zwölf Vierlei Getreide, die der Cuslos und der Kellermeister jährlich zu liefern haben, nicht dem Pförtner sondern dem sogenannten Wegehorn anheimfallen , das unter alle Domcanoniker vertheilt wird. 1193 August 7 Straßburg. is

': In nomine sancte et individue trinilatis. | Eberhardus Argentinensis eclesig majoris prepositus. que perpetualiter sciri desiderantur, memorie scripturarum con- mendantur. unde est quod notum esse volumus omnibus in Christo pie viventibus tam prcsentibus quam futuris, domnum Bcrtoldum de Gerolteseke in §cclesia nostra portarium duodecim quartalia, quorum sex custos, cellerarius sex singulis annis dare 20 debet, ad officium suum scilicet porle pertinere contendisse. Hugo vero confrater noster de Friburc pretaxata duodecim quartalia ad annonam, qua ipse fuit inbene- ficialus, qu§ vulgariter dicitur wegecorne, de qua centum et viginti quartalia a A^^'io purificatione sancte Marie usque ad festura sancli Laurentii universis confratribus

nostris singulis diebus distribuuntur, ulpote ipse ab anliquioribus confratribus suis s acceperat, pertinere asserebat. nos vero, cum inter eos amicabiliter conponere non possemus, capitulum pro litis decisione indiximus, die instituta parlibus presentibus et eorum consensu juxta sententiam confralrum noslrorum et absque dolo, remota hinc et inde juris subtilitate, cujus inter hos prefatos litiganles supradicta duodecim quartalia de jure esse deberent, in virtule obedientie indagavimus. duo confratres ao de antiquioribus Cimradus de Odelbruke et Fridericus de Antringen, cum alii igno- rarent, veluti asseruerunt, sepedicta duodecim quartalia sub obtentu obedientig, secundum quod ab antecessoribus eorum audierunt et temporibus suis viderunt ac etiam omni occasione postposita scirent, annone prenominalg, qug usualiter wege- corne dicitur, canonica atteslacione adjudicaverunt. nos itaque per sententiam una- 35 nimera confratrum nostrorum predicto Hugoni concanonico ^ nostro, qui annone jam diele scilicet wegecorne preerat, sepedicta duodecim quartalia confirmavimus. preterea domno Heinrico de Veringen, qui et custodie et cellarie tunc fungebalur officio , supradicta duodecim quartaha Ilügoni predicto per sententiam dare

a} B concanico. 40

1193 1 196 100

precepimus. verum ul omnis queslio deinrcj)« soiiiatur d inconvulsoin in emm pcrmoncat, inpressiono sigilli domni episcopi Cönradi ^cclesio nostr^ lunc presideotis ac noslri insif^niri et sul) aiiiitheinalf* corrolK)rari fcciinus, l hec anno

ah iucnrnalione domini IIO.'J, 7 idus aiigiisti, prcsentibus me et preposilo

r. Khcriiardo, Frioono decano, Hertholdo cantore, Ilcinrico custode, C&nrado de Olt.'lhruke, Alberto de Sn('kenb(erc|, Friderico de Antringen, Arnoldo de Masche, Iliigone do Allowilrc, Iliigone de Friburc, Wallero de Olclbruke, Dictelmo cognalo dccani, Ilermanno de Krciiberg.

B aiiH Slritßh. liei.-A. 0 föne. 2722 or. mb. c. JJ my. jifiul. Uifuti. 1" Gedruckt luu-h dem Hb. ml. 13-17 bei Würdtieein A'uva »ubs. dijJ. X, 105 ur. J7.

132. In dem Vertrage Bischof Konrads von Straßhurg mit Otto von Qeroldseek, de.iseti Lehnsrechte auf Zabeni betreffend, als Zeugen : ElK-rharl major preposilus, Borlolfus caiitor, Morannus scolaslicus, C&nrudus el CQnradus arcbidiaconi, Fridcricus, Borlolt, Arnolt', Ilcrinau canunici ; Bürcbardus vicedominus, Wallerus de Onol-

!'> veshcim, Ilcrman de Ettendorf, Sifridus burgravius. Rüidolfus scuUetus, Eberbart et Albreht de Kiiiaiigin, Cuno de Lupphenstcin, R&dolf de Meginoldcsbeira, Cönral de Rilenburc ol alii quam pliircs. acta sunt hoc Argenline anno dominicc incama- liuiiis lllKi, indictiune 11, presidenle Romane sedi Celeslino tercio anno jionliticatus ejus 2, regnanto domino Ileinrico sexto gloriosissimo Romanorum imperatore et

w semper auguslo anno imperil ejus 2. 1103 Straßburg.

D aus Damut. O. St. A. fonds Hanau-Lichtenberg nr. 2 or. wA. c. $ig. pmd, delap». Gedruckt ebendartiach in der Zeitichr. f. Oeach. d. Oberrh. XJV, 186.

133. In einer Urkunde Bischof Konrads ton Straßburg, dit Waldgerecklsame seiner Unterthanen zu Molsheim, Mutzig und Urmatt betreffend, unter den Zeugen.-

25 Fridcricus prcposilus sancli Thome, Bertholdus canonicus majoris ecclcsie, vice- dominus Burcardus. acta sunt bec in curia nostra Ilaselahe anno ab incamatione domini llül, regnanle gloriosissimo RDHiiinonun impornlori' scmpor autrusto Ib-inrico. 1194 Haslach.

Au» Würdtwein Nota »ubs. dipl. X, 167 nr. 58 naek einer Vrkuu.i. /;...'...; J:.i::..^i^ . /.i Straßhurg a. 13*3 im Mutriger St. A.

134. Kaiser Heinrich VI befreit nach dem Vorgang Heinrichs V und Friedrich* I die Dienstmannen des Domcapitels, der St. Thomas- und der Jung St. Peterskircke tu Straßburg von allen Verpflichtungen gegen den Fiscus. 1196 Juni 25 Ober-

Ehenheim.

a:. (C): In nomine sanclc et individue trinitatis. Ileinricus scxtus divina farenle

cleraeutia Romauorum imperator augustus et rox Siriliiv quamvis imperialium

' WM identisch mit dem Arm. im ■■ \- '-ntjiionsis

Kaiser Heinrich» VI, die Sjiriertr Miir :t'J(i Juni

110 1196

[weiter wie in nr. 75 bis sinl absolut!.] quam libertalem approbalione privilegii » dilectissimi patris nostri Friderici sancte recordalionis Serenissimi Romanorum impe- ratoris ac proavi ejus Heinrici quinti dive memorie gloriosissimi Romanorum impe- ratoris omni autoritatis noslre munimine confirmantes, dilecti fidelis nostri Cünradi Argenlinensis episcopi precibus inclinati servientibus monasterii sancti Thome apo- 5 stoli et servientibus monasterii sancti Petri apostoli in suburbio Argentinensi lege in perpetuum valitura concedimus et corroboramus. quod ut firmum et inconvulsum omni evo pcrmancat, presentem inde paginam signi nostri charactere et sigilli nostri inpressione jussimus insigniri, adbibitis idoneis testibus, quorum nomina hec sunt : Cünradus Argentinensis episcopus, Angelas Tharentinus archiepiscopus ^ Albertus lo comes de Dagesburc, comes Sigebertus, comes Bertboldus de Nuwcnburc, comes Aleuvicus de Sülze, comes Marquardus de Feringen, RüdoKus advocalus de Hunes- velt, Gotbefridus de Wineden, Ileinricus advocalus de Huneburc et frater ejus Ludewicus, Cüno de Mincbenberc, Drusardus, Heinricus langravius*, Wernherus marscalcus^, Rüdolfus scultetus et frater ejus Waltherus, Burcbardus burgravius et i5 frater ejus Deodericus, Fridericus prepositus ecclesie sancti Tbome*, Fridericus de Entringen Argentinensis canonicus et Arnoldus de Suabezberc.

\ Signum domini Heinrici sexti Romanorum imperatoris inviclissimi et regis Sicilie gloriosissimi. ; (M.)

Ego Cünradus Ilildenseimensis electus imperialis aule cancellarius vice domini 20 Cunradi Maguntini archiepiscopi et totius Germanie archicancellarii recognovi.

Acta sunt hec anno dominice incarnationis 119G, indictione 14, regnante domino Heinrico sexto Romanorum imperatore gloriosissimo et rege Sicilie anno regni ejus 26, imperii vero 5^ et regni Sicilie secundo. data apud Ehenheim per manum Alberti imperialis aule prothonotarii 7 kalendas julii. 25

B aus Straßb. Bez.-Ä. G nr. 34 or. mh. c. sig. pend. delapso.

Gedruckt ebendarnach bei Laguille pr. p. 30; Schöpflin Als. dipl. I, 303 nr. 357 Schöne- fivatm Cod. f. pract. Diplom. I, 147 ; Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Thom. p. 296 nr. 11. Böhmer nr. 2878; Stum})/ nr. 5010. Zur Zeugenreihe vergl. Ficker Beitr. g. Urk. I, 256, der mit Becht Handlungsseugen darin vemiuHiet. 30

a) B privilegi.

1 Ängelus Erzbiachof von Tarent, 1194—1203.

2 Tceclu; Heinrich VI S. 293 not. 1 vcrmuttiet in ihm einen StaufiscJten Ministerialen.

3 Der Straßburger Marschall Wernher ist wiederholt Zeuge in Kaiserurkunden, so z. B. 1185 Juli zu Basel bei König Heinrich (Stumpf nr. 4575), in dem Diplom Kaiser Friedrichs für Neuburg, 1187 33 Juli 13 Hagenau (Stumpf nr. 4480), in dem Privileg Friedrichs für den Bischof von Trient, 1189 Februar 15 Ansbach (Stumpf nr. 4512).

* Cfr. nr. 118 not. 1.

5 Die Jalire des Begnum wie des Imperium sind um 1 zu niedrig angesetzt.

1197 1 108 <H

135. Friedrich der Probst und der Content ton St. TAomat tu Straß^rg ilhcrtrngen den Kindern der Sophia, einer Nichte des Hitler» JMehert, txeeijeiueU$ der lireusch dicht an der St. ThomashrUche gelegene (irunditücke gegtn eine» jä/ir/ichen Zinx von 'J Solidi. ll'J7 Strnßhurfj im St. Thomasklosler.

I'"|riili'riciis) ilri grutia prcpusilus, l,inciis (iccanus, Rödegerus canlor, ReiiuiK^lu

scoluslicus, DiolheruH cellcrarius lütusquc conventus ecclesic suncti Thoinc io Argen- lina cuuclis Christi fidolilms in pcrpctuuin. quoniam ca, que gcrunlur in tempore, äimilitor evancscuul cum tempore, nisi slili palrocinio successorum meroorie commeo- dentur, hinu est quod universiluti vestre notum esse voliimus, quod duas areas trau*

10 Hniscum jiixtu ccclesium nostrum silus ponti coiiliguas, qiias bcate memorie magister Willelielmiis ecclesic uüstre scolasticus sancto 'Hiomc cuntulerat ita tarnen, quod dominus Fridcricus nosler prepositus, qui tunc temporis ejus discipulus fuerat, easdem areas tempore vite sue sub nomine ecclesie possideret, sed post ejus decessum ecclesia de ipsis ordinandi, que vcllet, liberam potestatcm habcret, has inquam areas

if) nos ud pelicioncm prenotali ])reposili uui filio et qualuor tiliabus dominc Sophie quotidam (ilie sororis IIadel)erti militis concessimus tamcn modo tempore vite sae possidendas ita, ut nulluni jus bereditatis ad eorum posteros devolvatur, exceptis iiiis qiiinque pcrsonis, que annualim duos solidos Argentinensium porlario nostro fralril)us distribuendos in aniversario supradicli magistri Willebelmi, quod est in

») vi}j;ilia Simonis et Jude, persolvent. et hoc ipsum fralrcs post mortem istarum 0*1.17 qiiinque personanim, quicquid de ipsis oreis ordinaverint , inviolabiliter observa- buiit. actum publice in clauslro sancti Tbome anno dominice incamationis 1197, presenlibus fralril)us snncti Tbome et burigensibus Friderico Dispensatorc, OrhÜebo, Hurcardo qiii dicilur llipi'liii. Crinrndo (nii ilicilnr LustMiIin et Ilt-iiirino di^ Ilecbinben

25 et aliis quam pluribus.

T «IM Straßb. Tltoin. A. Titrcs lad. 10 or. luh. c. i,iij. }u:hJ. Uu.uj. Gedruckt nach einer Copie fUs Uten Jahrk. bei Ck. Schmidt Uifi p. 296 nr. 13.

136. Pabst Tnnocenz III bestätigt dem Straßburger Domcapitel den freiwillige» :i.) Verzicht Friedrichs des Probstes von St. Thomas auf eine früher beanspruekta Prabende. 1108 März 2 Rom vm Lateran.

Innocentius episcopiis servus scnorum dei dileclis üüis prcposilo, decano et cuuonicis mnjoris ecclesic Argentinensis salutem et apostolicam bencdictionem. cum partes iuler se super mola quteslione conveniunt vel altera rcnunciat qusstiooi, 3r, ad hoc solum oxigitur officium judicis, ut, quod a partibus Gl. faciat inviolabiliter observari, ne cui contra compositionem aut ccssionem per sc factam liccal ullerius prusilire. snno cum dilocti (ilii Arnoldus nuntius et concanonicus vcstor et Fjridericusj l)repüsilu3 sancti Thoma; ad nostram preseutiam accessis.sont sujxt prcbenda. de qua

t) T uua.

H2 1198—1199

per dileclum filium P[elrum] lituli* sancte Coecilie presbyterum cardinalem', tunc aposlolice sedis legatum, idcm prcposilus fuerat investitus, in noslra et fratrum nostrorum audienlia disceplarunt. cumque nos auditis, quae hinc inde proposita fuerant, de communi consilio fratrum nostrorum sententiam formare ac ferre vellemus, dictus prepositus ad nos humililer et devote accessit et jus, si quod sibi 5 competeret, in eadem prebenda in manibus nostris spontaneus resignavit. nos igitur ecclesie vestre volentes in poslerum paci et tranquillitali consulere, recepta resignatione ipsius, ei super eadem prebenda perpetuum silentium iraposuimus et vos et ecclesiam vestram ab impetitione ipsius super eam presentium aucloritate reddimus absolutes. nuUi ergo omnino hominum liceat, hanc paginam noslre absolutionis infringere vel 10 ei ausu temerario conlraire. si quis autem hoc altemptare presumserit, indignationcm omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum Laterani 6 nonas martii pontificatus nostri anno 1.

Aus Würdtwein Nova subs. dipl. X, 183 nr. G3 tiach den Begistern Innocem III i. Vatican. Ä. = Migne CCXIV, 23 u. CCXVII, 9. Damach wohl auch Innoc. Ep. ed. Baluze I, 15 15 nr. 30. PottMst Reg. pontif. nr. 33 u. 33.

137. Biscliof Konrad ton Straßhurg heurhundet die Stiftung einer Prabende in der Hanauer Kirche durch seinen Marschall Wernher. 1199.

C[ünradus] dei gratia Argen tinensis episcopus. universis in Christo fidelibus hoc scriptum intuentibus salutem in eo, qui salus est omnium. honeslis aspirare 20 propositis pic karilatis nos admonet afTectus. innotescat igitur tam futuris quam presentibus, quod marscalcus noster Wernherus in ecclesia Ilonauwiensi unius prebende slipendia de allodiis suis inslituit, ut de ipsis videlicet stipendiis sacerdos a conmuni conventu electus et a preposito investitus in eadem ecclesia deo et sancto Michaheli perpetuo deserviat et cunctis diebus preter dies celebres post 25 primam campana ter pulsata in altari publico missam pro anima patris sui et pro animg sue ac omnium parentum suorum remedio cum choro celebret. eapropter confratribus ibidem deo continue famulantibus in Rimigundeheim Septem agros camporum et mediam partem molendini contulit. ad stipendia vero sacerdolis in Hirtencheim curiam et cellarium in atrio ecclesie et viginti Septem agros camporum 30 et octo agros vinearum in Osthovin, in monte Uffenberc et in Wigerheim dimidium mansum et curtim in Honauwia conlradidit. impetravit quoque apud confralres, ut sacerdos predictus in legatis memorialium, que deinceps eis conferentur, particeps existat, missa quoque prefata numquam obmittatur, nisi conmune interdictum in episcopatu fuerit. obtinuit etiam in eadem §cclesia, ubicunque infra episcopalum 35 ipse aut uxor ejus aut filii decesserint, ut confratres Honauwienses corpus ad

b) Orandiiier titulo.

1 Petrus Biani aus Piacensa, prcsbyter cardinalis tit. S. Cmcilia;, nachweisbar von 1188 1208, teat als pabstlicher Legat vom Herbst 1195 ab bis zum September 1196 in Deutschland. Vergl. Toeche Hein- rieh VI S. 430 not. 1. 40

1109 1200 113

Qcclcsiam ipsünim dcferenleH in modio chori sepcliant animam deo commundantot.

IIiiJus rci festes 8unl : Kiicrliardiis tnajoris ccclesi^ prcpositus, Udalricns decanns,

Uorloldiis cnnlor, Hfinricuscuslos, Albertus IIonauwicosiH cccle«i<; preixisidis. Ilenden»

ricus d(! Borrc, Fridericus de Anlrinj^in, Ldulricus de lioviwilrc, Aibertiu decanna

r, iluiiauwieiisis, Cunradus cuälos, Udalricus cnnlor, AU>cro scolaülicus, Gemogus, lierloldiis, IIii^o diucones, Rudoirus diaconus, C&nradus, Albertus, Dielberus; iniriisleriules Wallerus, lUidolfus causiticua, Albertus vicedominus, Burkardufl de yoThi lii[)ido!i, Biirkiirdiis I'tier, Cfino de nisdiovislicim, Burkardus prefectos el Tlieüdericiis frater ojus, (iiinlberus, Iluinberlus, Wernbcrus de WoUgaDgioheim,

Kl Heinricus pinccrna de Dischüvisheitn, Ileinricus de Sulce, Hugo Mors, Eberwin, HilgiTin, Iludolfiis de Brumal"; Wernherus Vilnius, Burkardus de Ebinbeim, Fride- ricus Dispcnsalor, Reginboldus, Erbe et Wernbcrus judices, Orllib, Erbo de Brutnat, Hiit,'o, Sigcfriiliis , (Inrirndiis do Aqiiis, Cfinradus d'- T'i. '•■•"••> Ttinradus de Ilchingiii.

i'> Acta sunt hcc anno incarnalionis dominier 1109.

B au» Straßb. Bei.-A. G faac. 4209 or. mb. c. 4 »ig. pend. laetU.

138. Bischof Konrad von Slraßhurg verleiht dem St. Fideskloster in Scklettstadt gegen einen jährlichen Zins von C Denaren einen neben der IntckößicAen Pfah t%

Straßburg gelegn-- U-'' '''"">.

20 In nomine suuclc ui maiviaue Irimtulis. ego Cunradus Argcnlinensis ecclesie

huniilis niinislor iinivcrsiä Clirisli lidelibus in perpcluuni. quouiam mandatu

divinis rcligiusis doniibus ac monasteriis unusqnisqne pro modulo sue facultalis subvenire lenetur, uos quoque inluitu divine clemeDlie noslrorum cxemplo anlcces- soruin curiani qunndam jnxta palatiuin uoslrum in Argcntina sitam ad proprielatcm

30 ccclosio noslre perlinenleni niona.slerio sanclc Fidis in Slecestal' consensu el coni- venlia caiiiluli noslri necuon el celcroruni fideliuni noslrorum favore sub lali forma conlradidiniiis, videlicet ut prefalum monasterium nobis el succcssoribus nostris pro rocognitione domini singulis annis sex denarios ArgenÜnensis monelc in festo sancU Martini persolvat. banc igilur noslre delilxjralionis favorabilem tradilionem \\m. n

90 lant noslro quam capituli noslri sigillis communiri fecimus, ul nullus uoslrorum succossorura boc quacunque occasionc relraclare presumal. lestes autem cl coope- ralores linjus facti sunt bii : Ebcrbardus major preposilus, Ulricus decanus, llenricus custos, Mornndus scolaslicus, Rurcliardus arcbidiaconus'. Aruoldus de Masche,

Xi

llrumit tith ti» ParagrapitDSfiekt», oitahtr .-»c SrifiJmmf itr ilimitttri»hm mU BtrftT'

^ Aehntirh inr.l in : ..; Khitttr AHoif. U93 Jmmi 8

unter ilessen Tlfnilmigen aufgr/ührt : curia n»\» »put Muirtam Aareliun CWB ptllinaHw

sais. .SfA.i/irtiH ALi. </•/>/. /, 3i>7 «r. 33t. ./ ; , Ihntif. nr. iO,W5.

- ICin Uuroanlns doricns »Ic Arpcnlii^ > < A'irrAc in /fnWtnmn inn^fint, trini fnrilmt m

11 riiier Urkunde Kainer i/nnn'rA« ' ' /' Slwm/f nr. 4743.

ii

H4 1200 1201

Rudolphus scultetus, Burchardus de Ehenheim scultetus, Harlemannus de Cunisberc, Dietmarus scultetus de Slecestat, llartlieb, Hugo, Dorfmannus cum aliis quam pluribus. factum est aulem hoc anno ab incarnatione domini 1200, regnanle Philippe Romanorum rege.

Aus Würdtwein Nova subs. dipl. X, 188 nr. 66 nach einem jetzt unerfindlichen Original des 5 ehemal. Straßb. biachöfl. A.

139. Bischof Konrad von Straßhurg schließt unter dem Beirath des Domcapitels, der Ministerialen und der Bürger von Straßburg mit dem Grafen Rudolf ton Habsburg einen ihr gegenseitiges Rechtscerhällniß regelnden Vertrag. 1201 Straß- burg im bischöflichen Palast. lo

In nomine sancte et individue trinitatis. ego Cünradus dei gratia Argenllnensis eclesi§ episcopus omnibus Christi fidclibus in perpetuum. notum facimus tam presentibus quam futuris, quod longam et auliquam discordiam, qu§ multis retro temporibus inter nos ac noslros antecessores et comilem Rudolfum de Ilabesburch ejusque parenles fuerat, consilio fratrum nostrorum majoris eclesig, hominum quoque 15 ministerialiura et burgensium nostrorum taliter sedavimus et perpetua pacg termina- vimus : inprimis ordinalum fuit, quod prefalus comes ejusque heredes de cetero perpeluo debeant esse Liberi homines et absoluti et expediti ad servicium episcopalus contra omnem hominem viventem. episcopus quoque Argenlinensis ei et heredibus suis tamquam liberis et absolutis hominibus fidem teuere debet. et quia prelibatus 20 comes se taliter episcopalui obligavit, pensato quoque fideli ac magno servicio, quod nobis exhibuit et de cetero cum suis heredibus exhibere promittit, in multis ei condescendimus, de quibus antea conlentio fuerat. statuimus siqiiidem, quod, ubicumque episcopatus seu comes predictus homines vel bona in curiam Rubiacensem pertinentia libere ad manum suam habeant vel posthac liberata conquirant et 20 nominatim villam G§belischeswilre, in eis episcopus solus pcticionem suam habeat et jam diclo comili vel ejus nuntio de omnibus, qu§ dabunlur, terciam partem assignet et ipse comes, si ab episcopo requisitus fuerit, cum suis mihlibus et homi- nibus in ipsa peticione facienda episcopo auxiliari debeat. causas vero et justiciam, ^uam ipse comes pro advocatia Rubiacensi, quam ab episcopo tenet, exercere debet, 30 secundum morem et justiciam Argentinensis civitatis procurare debet. in predicta quoque advocatia jam dictus comes nullo tempore hospicia recipere debet, nisi cum ab episcopo ad servilium episcopatus invilatus fuerit. allodium de Theirynbach, in quo edificata est domus, jam dictus comes episcopalui liberum dimisit et, quanlum in nobis est allodium, quod cambiverat cum ipso predicto allodio, ipse comes 33 liberum habeat nee a nobis super hoc inpediri debet. ut autem hec nostra et comitis conventio nostrorum ac suorum fidelium consiho peracta robur optineat perpetuum, tam nostro quam capituli nostri atque burgensium nostrorum munimine sigillorum ex parte nostra corroborari fecimus, fidelis quoque noster comes Rüdolfus proprio sigillo slabiliri precepit. acta sunt hec in aula episcopali Argenlinensi feliciter « anno verbi incarnati 1201, indiclione A. testes canonici majoris eclesi§ Ölricus decanus, Fridericus cantor, Morandus scolasticus, Heinricus custos, Albertus,

1201 115

Ciinrüdus, Ikrlliüldus, CQnradus cboriepiscopi, Ilcidcnricus, Detthelma« pretbiterj, Aniüldus diaconus, Ollo, Wullerus, Arnoldu.i, IS' '' -inntu, ölrici»,

Hcnnfj;<;nis siibdinconi ; de miiiisUTialihus Wallerus » t K. ......... .^ .o..r..ilicu9 frater ejus,

Hiirclianlus de Sleuiburgedor, Dtheodericus Slheleim, Albertu« Bagyro, Guotbera«,

'- üiirchardiis l)urggravius, Dtheodericus frater ejus. Eberbardus filitu Walten, Sige- fridus do öfwilre; de burgensibus Burcbardus juvenis, Fridericus Dispensator, 1I(t1)0 et WernlifTus judices, Rudolfus Mannelin, Algoz, Barchardus Rypelin, I'elrus, Reiiibültli Virnecb[orn|, Wernbcr Vilulu», Gozpertus de Spira, JubsDiies Reizero, Orlhlob, Ileinricus Lebeliu, Fridericus llisynmang. Sigefridus tbelon[eariu8].

i(» Olricus Ilorebarlb, Cfiiio filius Deimari, Rudolfus Wavirscarjus) •,

B <MU Straßb. liei.-A. 0 nr. S6 or. mb. e. 4 $ig. pend. Von dem «wm errtem Mal hitr encheinemlen Straßburger Stadttiegel au$ Maßrathem Wach», da» drei Kirckthürmt fMi tieei Mauertkürmen fiankirt teigt, darunter die Mutter Gottet mit dem Kind, »M tUt legende f(ut gane eemtört : 8igtllu[ni 1 inm ArgwtiBMUM mit]atJa. JSbtum iH

die Imchrifl des üher der Jungfrau M '• KUimgndm Bmde$ gomi virwimM :

Virgo roj{a prolcm quo«! plcbem «crvct et urbcm. Gedruckt ebeitdartiach bei Würdtwein A'ora $uba. dijl V '" •■' '"-*• Vae* tkm tMttHtm Cojiie ScMpflin Ah. dipl. I, 309 »r. 36H.

140. Ulricus decanus capilulumquc majoris ecclesie Argenlinensis discordiam •ii> inler W'altcniin puenim Wollori quondam sculleti et Pclrum abbaten) coUegiamqoe de Niiwcnburcb super deciiua curie, que Harlbusen dicitur, ortam publice in synodo Argenlineusi ita sednnt, ut mouastcrium Nuwenburgense decano el ecclesie Argcn- tincnsi, cui Ilarttnannus sacerdos illud prcdium obluleral comile Petro de Luce- lenburch bercdibusque reclamantibus , singulis annis in octava epipbanie quinquc K solidüs pcrsolvat in rcrognilioncni sue libere possessionis. Wallenis quifV— itate cognitu unu cum Ebcrbardo filio suo abbatcni monasloriunique ab omni i ^ ione

liberum dimillit. cquoniam ea que scripluris.» acta sunt bec in synodo Argcn- tinensi anno dominice incarnationis 1201, indiclione 4, vcnerabilis Cbunradi Argen- linensis ej)iscoj)i presulalus Icmjwre. tesles Eberbardus major preposilus, Fi ' canlor, Morandus scolaslicus, Cbunradus de L'[dejlenbrucbe, Chunradus de t

vimlen, Burcbardus de Lupfe, Perlboldus, Albertus arcbidiaconi, Ileinricus ..>[-. minisleriales Wernberus marsclialcus, Rudolfus scultclus, Albertus vicedominus. Burcbardus prefeclus et alii quam plures'. 1201 Straßburg.

Aus Würdtwein Nora »uh». dipl. X, 19S nr. 70 nath nmmj«tst mturJmdUAm X. Chartular der Abtei Xeuburg. Ebendamaeh SMfßm Al$. di,J T iin »r .770.

») S WtTinctr mit Tilttla «ktr dem Utttt» r.

1 Khrilitlt st lt>t tt y.iiii/r n lu/i" in ii iii ftmr i t^iimit iii.>i.("i ncrifiiii.^ i...rr im" ^wlOW UU^MCyMMW,

130i Strnßburg, erinihnl bei »imUirein Konf ^ub» <'t/V. A', JOt not. f. Ifmr inr Dampnb$t Ettrkmrd fehlt. 1303 ermheint »choit Albert in diente Würde, daneben ETcrhajdsa d«caiMU, FridMicu eaator, Morandu« scülnüticns i'ri einer dieselbe .SVicA* betreffendem l'rkunde, cnrdAiit hti WirUmmm L C Htm" jtroliHt Albert füllt um dienelbe Zeit in Vertretung des gevAUten JiiiKhof* lleinriek tM Shmikmrg tirnKt Entscheid ülier die Jtegräbnin.te in Srhletlttadt . efr. Wärdttcein I. e. p. SIO nr. TJ cz Ttttri apoftapho mb. pftlatii Argontincnsis

J»m, It

H6 1202

141. Der Domprobst Heinrich beurhmdet, nnter welchen Bedingungen das Straßburger Domcapitel seinen Dienstleuten Wernher Kalb und dessen Sohn Konrad die Verwaltung des Stiftsgutes Lampertheim auf Lebenszeit überlassen habe. [1202] Mai 31 Straßburg.

l In nomine sancle et individue Irinitatis. Heinricus dei gracia Argenlinensis 5 ecclesie major prepositus universis Gbrisli fidelibus, : ad quos liec pagina perve- nerit, in domino Jesu Christo eternam salulem. quia diuturnitas lemporum sepius oblivionem inducit, oblivio quidem discordiam facit, discordia litem parit, merito literarum series recordationis ministra inlerponitur , ne forte communi ulililate statuta scrupulo dubietatis turbentur. placuit ilaque capitulo noslre universitatis, lo peticioni Wernheri Vituli et Günradi filii ejus ministrorum nostrorum in mensurna nostra, que dicitur de Lampertheim, taliter acquiescere, ut jam dicti Wernherus et Cunradus officiales nostri, qui prefatam mensurnam jam diu a nobis ad certos annos ministrandam receperant, usque ad tempus vite ipsorum habeant et ad utiU- tatem ecclesig ac suam diligenler colant ac prebendas fideliter administrent. uno 15 itaque ipsorum decedente alter, quoad vixerit, simili jure habeat et post mortem utriusque libere absque suorum heredum impedimento sive contradiclione cum omni edificiorum culturarum ac fructuum integritate ad nostram fraternilatem mensurna redeat, ita tamen, quod animalia predicti officialis ultimi, que pro colenda mensurna habuerit, ipsius heredes accipiant, cetera vero ad utihtatem ecclesie vel sequentis 20 mensurnarii omnino accedant. preterea si ultimus predictorum officialium ante

Juni SI festum sancti Johannis baptisle, administratioue anni illius nundum finita, decesserit, heredes ipsius usque ad idem festum perfecte colant et debita mensurne recipiant,

Aug. 10 prebendas autem usque ad sequens festum sancti Laurentii plenarie administrent.

capitulum namque vel mensurnarius sequens a jam dicto sancti Johannis festo 25 ulterius necessariam culturam exsolvat et census omnemque ulililatem mensurne percipiat. si vero in ipsorum administratione majorum rerum defectus fuerit, panis videlicet, carnium et piscium et pro ipso defeclu coram decano vel fratribus ab aliquo dominorum queriraonia mota fuerit, predicti ministri secundum justiciam vel graciam capiluli et conquerentis ipsum defectum infra septem dies supplebunt vel 30 infra monasterii ambitum clauslri ejusque officinarum usque ad satisfactionem per- manebunt. reliquarum autem rerum defectum infra quatuordecim dies simili modo emendabunt vel infra monasterium claustrum ejusque ofEcinas inclusi remanebunt. verum si pro aliquo defectu infra septa monaslerii claustri et officinarum ultra quatuordecim dies duxerint in morandum et jam dictum defectum neglexerint corri- 30 gendum, cuilibet fratrum liceat, pretaxatos ministros, sicut jus est, mensurne de ipsa impetere, ita tamen, quod mensurna abjudicata nichilominus debeant colere et usque ad proximum sancti Laurentii festum prebendas ex integro administrare. in administratione igitur prebende nullum defectum canonici debent sustinere pro aliqua rerum caritate , si tamen res venales reperiantur. nee illud eis debet nocere, 40 si forte pro ipsorum officialium eorumque amicorum culpa vel neglientia seu inimicicia in bonis mensurne dampnum suslinuerint ; si vero tempestate vel pro communi gwerra sive communi incendio in ipsa mensurna dampnificati fuerint.

1202 117

])ro ([tiuliltitc (larnpni capitiilum eis parcct secundum hoc, qood fratribus niiriis in cuii.sitnilibus parccndiitn decrevcril. »ane »i aliqua ecclesia pertiMDS ad incnsurnam vac-averit, exccptn cai>clla de ScArruwilrc, quam ad usam meostuiM scrviiro ac diinittcro dchcnt, prcnuininalis ministriM liceal, iu ipsa ecclcsia idooeoa

n clcriciiin cligcrc alqii(> majori prepo.<)ilu ad investicndiim presenlare, deiodo trahi» (liacürio pro allaris cura rccipicuda ofTeire. ncc ipsi corum ralionabilem aleetioiMm (IcbeiTt iinpedire. ofllcia quoque si vacaverint, prclibali miuislri ad ulililalem men- siiriKi ac suaiii libcre conferanl J)OtU!ficia ; vero si forte nunc vacant vd Ytoare contigerint, in quilnis licredcs defunctorum nulluni jus succcdcndi habcaut, meDSome

10 rcHcrventur ncc prei)0»ilus sive niinislri predicti alicui conferre valcant ; sed si horcdilario jure ad hercdcs decedcnlium del>canl pervenire, a manu prepositi absque dampno claustri heredes recipianf. decedenlibus aulcm prefalis Vn'ernAero ti G^tmdo concossiones ccclesiarum et Iwncficiorum ad sequontes nieusurnorios illiba(e redeant. recilula ergo et cxposila hujus scripli serie prenominalis WernAero et Cinrudo,

15 quam eliam Wallerus plebanus de Wange el Wernherus plcbanus de Lamperibeun lilii ojusdcm "beruhen intellexerunt , predicli omnes qualuor, Wcrnbcrus palcr eonim el Ciinradus alque Wnllorus el Wernhcrus fratrcs, juramenlo corporaliler preslilo juraverunl, pn-falam convcnlionem omniinodis observare alque predicto modo pro dcfeclu adminislralionis infra monaslerii clauslri el officinarum ambilum

w comnuiniter permanere. si vero aliquem prediclorum qualuor decedere conligerit rt'li(]iii nlinin pcrsonam capilulo acceplabilera sub eadem obligatioDe assigna bunt. acta sunl liec in capilulo Argcnlinensi anno dominice incamalionis 1203' iniliclione 5, auclorilale noslra el presenlia el Eb«'rhardi decani, Alborli custodia, Fridcrici canloris, Morandi scolastici, Arnoldi porlarii. Bcrhloldi el Rudolfi mensur

83 nariorum, Cftnradi choriepiscopi, llcindenrici et Üietlhelmi presbiterorum, Arnoldi Hiircliardi, Ludowici, Honnanni, Ulrici, Heinbardi subdiaconorum , presidenle sancte lloniano sedi doinino Innocenlio Icrcio anno pouliticulus ipsius 5 , sub antistile noslro domino Cflnrado anno episcopalus ipsius 13. ut autem beo noslra conTentio firma el illibala servetur, presenlera paginam scribi ac domini noslri cpiscopi atqne

30 capiluli sipillis fecimus corroborari. data Argenline pridie kalendas junii.

li aus Strußh. Btt.-A. 0 fasc. 2709 or. nUt. c. 2 »if). iimd. lattir.

Gedruckt aus rfrwi lib. $al '-'«r '"-i IFönttlf"'" .V'"'" «"''■■■ '''V V. '^n~ •"■ '■ '■

142. In einer Urkunde Bischof Konrads ton Straßburg für dtu LanteiMekn

Capitel unter den Zeugen .• Fridericus canlor Argenlinensis ecciesie, Albertus de

85 Zabornia capUanus cpiscopi, Rudolfus camcrarius, Ruodolfus scullelus el frater

ejus Wallbcrus , Rurcbardus burggravius , Albertus viccdominus. acta sunt hee

publici; apud Uubiacum anno doniinico inrnrn.ilionis 1202. 1^02 Rufkdi.

Aus WürdtHxiH Nora »üb*. li'iJ \ '">'-* n'iui» Utuler VidimmM wom US9 km

ehaiMl. Straßb. bitcböß. i

<0 Die I <n,j iill'-r uliiKjfn IMUfit tum J.il.r,- ;,'(/.' iinihi.il :uT Ammokmt, daß ViOJ

für ia03 . .

H8 1190 1202

143. Bischof Konrad von Straßhurg fordert alle Angehörigen seiner Diacese zu Beiträgen für den Neubati des Straßburger Münsters auf. [1190-1202].

C[unradus] dei gratia Argenlinensis fcclesi§ humilis minister omnibus gcclesi§ dei prelatis, abbatibus, prepositis, decanis, plebanis et eorum vicariis salutem et fraternam in domino dileclionem. quanta reverentia excolendus sit locus Argen- 5 tinensis §cclesie, in qua memoria beate dei genitricis veneratur et colitur, dilectioni vestr§ notum fore non ambigimus. hec enim spiritalis maler veslra salutem vobis corporis et anim§ per baptismi mysterium et consecrationem sacri crismatis et sacrali olei jugiter administrat. hec etiam facit Judicium omnibus injuriam patien- tibus, tutelam rerum et corporum conferens omnibus ad se confugientibus. preterea ^ lo quam sumptuoso et laborioso opere ipsa ecclesia in meliorem slatum reedificetur, notum est omnibus ipsum locum frequenlantibus. ad quod perficiendum quoniam urbanorum nostrorum manus non sufficiunt, a vobis tamquam a piis filiis mater vestra Argentinensis §cclesia auxilium dulci petit afTeclu. unde vestram rogamus fraternitatem et in remissionem peccatorum vobis injungimus, quatinus latores 's presentium cum testimonio sigilli nostri ad vos venientes benigne recipiatis et in quantum potestis bilariter eis assistatis, ut per eos nobis et fratribus et urbanis nostris boni odoris fama de vobis renuncietur et vestrg benivolenlig et largitatis munera collaudentur. subjectos quoque vestros instanter ammoneatis , ut hanc primam hujus gcclesie petitionem benigne suscipiant et ad perficiendam domum 20 beate dei genitricis dona et oblationes suas hilariter tribuant, ut ipsa eis domum §ternam in celis preparare dignetur. omnibus ergo, qui dona et oblationes suas ad opus jam dictum contulerint, per gratiam spiritus sancti et auctorilatem bealg Marie indulgentiam a domino peccatorum suorum optamus ^ et omnium bonorum, que infra ambitum Argentinensis civitatis tam in missis quam in diurnis et nocturnis 25 horis fiunt, communionem eis damus. si qui vcro, quod absit, latores presentium impedire vel molestare presumpserint, ofTensam dei et nostram graviter se incurrisse sciant et insuper intoUerabilem beate dei genitricis vindictam et bic et in futuro recipient. qui vero aliquod supplementum jam diele ecclesi§ contulerint, centuplam mercedem ab ipsa beata virgine et a filio suo recipient prestante domino nostro. a.o amen.

B aus Straßb. Beg.-A. G nr. 63 or. mb. e. sig. pend. delapso in Bwherschrift , die den Char acter des ausgehenden 12ten Jahrh. zeigt, gesehrieben.

Gedruckt darnach im Bull, de la sociite p. la cmiserv. des monum. historiq. d'Älsace III, 'i, 49 = L. Spach Oeuvr. clwis. III, 331 u. 386 (a. 1275); F. X. Kraus Kunst u. Alter- 33 thum i. Elsaß-Lothringen I, 354, der nach dem Vorgang von Schneegans (Revue d'Alsace 1850 p. 271) das Stück ohne stichhaltigen Grund dem Bischof Konrad I (1179—1180) zuweist.

a] B pretera. b] B indulgentiam optamus auf Rasur.

1 190 1205 «9

144. Ihr Beschluß der Slraßlrurger Bürgerachaß, vm einem Theil der tUdti- achen Almende Zins zu erheben, wird beurhundet. \ltUO 1202.\

\ In nomine sancte et individuc Irinilalis. \ lilcrarum series recordationis iiiinistru in ruhus geslis mcrito inlerpouilur, ue ralionohililer ordinala oblivionis

D nebula, Icrnporis prolixitatc obfuscculur. nolum sil omnibus Uuq fuluri quam prcscnlis lcin}>ori.s hutninibus , quod burgenscs nosire civitatis salubri oonsilio slutueruul, ut super vallum relro staliuloribu» > de conmuni civitatis, quod vulgo uhneinda vocalur, tUDc et deinceps in perpetuum ad conmuacm urbis utilitatem aiinuüs census reciperent et ad pcrpetuam slabilitalem illonito, qui recepenint*,

10 eoruinqut! hcredum ac civitatis scriplo ac sigilli coruin miinimine stabil! confirma- lionc corroborareut, acta sunt bec lemporibus illustri principis C&nradi de ll6ne- burc Argenlinensis episcopi, duinino Wernbero niarscalco et Waltero scultcto et Uiidolfo fratre suo* et Burcbardo Puero, BurcbfardoJ de lapidea porta, Burcb[ardo] Itipcliu, Pclro, Algoto Rege, Ortliebo, Wezelone, Erbone judice, Friderico Dispeo-

13 satore consilinriis et recloribus noslre civitatis.

Inpriiiiis juxtu doinuiu bospilaiis Ilenricus Sonipes decem solidos. Rudegerus, ([ui purgal gladius, decem solidos. Ilenricus liliaster Alexandri decem solidos. C&n- liulus et Wernberus decem solidos •". Eberbardus decem solidos. Cftorat de Paris decem solidos. Eberliardus cemenlarius de dimidio loco quinque solidos. Ilenricus,

ao qui purgul " gladios, decem solidos. Rudolfus d "• '■olidos. Burrbart ScUerg decem

solidos. ülto de Siiindclalishcim duo tnlenla''.

11 iix.N .^uni',1. Jlnsii. A. <i<Miiiii. riiiit. IikI. 41 iiik' .> iii. -'O'"^ OT. mh. c. »»0. pemd. ditqtMi Allfr WaftraclifinlicMcfit tutch üt iliejie Urkutulf, dem Kamtniß ich Uerm Dr. M, Btitmr icrdtiiikr, in die lel.i / ' nm Htmenhurg mh »Ham.

S5 Dafür .iph'ht itif Kr •/«•*« tSOt tment «ndkeimt

(H. nr. 'ifiitgi du StmÜrtthi

von Uli , . ,

145. A'önig Philipp nimmt die Stadt Slraßburg aeine» betoniem Seh»t§ und gewährt den Bürgern derselben die Steuerfreiheit ihrer außerstädtiaekem, im 31) Elsaß gelegenen Güter. 1205 Juli 16 Ungenau.

Pbilippus secuudus divina favcutc dementia Romanorum rex et scmper auguslus. ; »uguslalis pietatis iumensa dementia eonim commodis et bonoribus bylariori vultu consuevil intendere, quos in suis obsequiis prona et prompta desu- dare volunlulü certiori ex))erientia cognovit. inde est quod nos advertenles, quam

g( ■) // reriparunt. bj Cftnrcdus— tolido« •«/ JUttr. >-' // purgart d; Oiu— ul. M

1 )\'iM ideulisch mit den »tatiomtrii.

ä Dnrch()iiiifiig erscheint in diener Zeit huiitiij, mcht aetm Brtuier Waiiitrr ms .-^mutitmx, ••* 40 den Jahren lllKi. It'Mi, ll'J'J, 1300, UiOt u. 1303. SM» <MM Ytrmditkmi hm nrittfimf

420 1205

sincero affectu civitas Argentina serviciis noslris se exposuit et qualiter per eviden- tissima obsequiorum suorum merita regie maigestatis gratiam et favorem perpeluum sibi obligavit, ad communem utilitatem civitatis Argentine pariterque bonorem in evum promovendum gratiosum favorem nostrum duximus irnperciendum, ut exemplo retributionis ejus, quam pro serviciis suis memorate civitali impertiti sumus, alie 5 quoque civitates imperii proniori voluntate ad servicium nostrum accendantur. notum sit inquam omnibus tarn presentis etatis quam in evum successure posteritatis hominibus, quod nos sepe dictam civitalem cum omnibus ejus incolis sub specialem regie maigestatis tuicionem recipientes de liberalitate regia boc ipsi civilati indul- gemus et in evum confirmamus, ut, ubicunque vel ipsi burgenses vel etiam qui- lo cunque ipsius civitatis cives per totam provinciam Alsatie proprietates aliquas sive quascunque possessiones babuerint, ut nemini licitum sit, de biis proprielatibus sive possessionibus vel etiam eorum bominibus servicium aliquod accipere vel exigere vel etiam cujusquam precarie sive exaclionis onus eis imponere*, quoniam nos dictam civitatem cum omnibus ejus pertinentiis tam intus quam extra ad speciale i5 obsequium imperii decrevimus reservare ', statuenies et regio edicto districte preci- pientes, ut nulli unquam persone alte vel humili, ecclesiastice vel secculari banc nostre donationis seu confirmacionis divalem paginam licitum sit infringere vel etiam aliquo improbitatis ausu ei obviare. quod qui facere presumpserit, 30 libras auri componat, medietatem fisco nostro, residuam vero medietatem injuriara passis. ut 20 autem bec concessio sive confirmatio nostra inviolabiliter ipsi civitati observetur, presentem exinde paginam conscribi jussimus et regie maigestatis karactere con- signari. testes hujus rei sunt : Cunradus Spirensis episcopus'*, comes Sigebertus, Albertus de Entse, Hermannus de Märchtorf, Ileinricus camerarius de Ravenspurc, Eberdus pincerna de Tanne, Reinbardus de Lutra et abi quam plures. »

': Signum doniini Pbilippi secundi Romanorum regis iuvictissimi. [ (M.)

Actum apud Hagenö anno dominice incarnationis 1205, regnanle domino VXnlippo Romanorum rege gloriosissimo anno regni ejus 8.

Ego Cunradus Ratisponensis episcopus^ et regalis aule cancellarius recognovi.

Datum apud Hageno 17 kalendas augusti, indictione 8. ao

S aus Straßb. St. A. AA art. 1 nr. 3 or. mh. c. sig. peml. delapso. Die älteste im Original

erhaltene Urkunde des St. A. Gedruckt ehendarnach hei Ohrecht Ah. rer. prodr. p. 300 Schilter Königsh. S. 733

(stückw.); Wencker Disqu. de usshurg. p. 2 = Lünig XIV, 1, 725 LaguiUe pr.

p. 31; Schöpflin Als. dipl. I, 311 nr. 371. Böhmer nr. 68.

a) S imponenere.

1 Vergl. K. Zeumer Die deutschen Städtesteuem im ISten u. 13ten Jahrh. S. 103. K. W. Nitzsch Ministerialität u. Bürgerthum S. 394 bezieht die Ahgahenfrciheit der außerstädtischen Besitzungen auf die Hof- und Hecrsteucr. A. Heitsler Der Ursprung d. deutschen Stadt Verfassung S. 217 ff. sieht darin die Begründung der reichsunmittelbaren Stellung Straßburgs. 40

2 Konrad III von Scharfenherg Bischof von Speier, 1200—1324. s Konrad IV von Taispach Bischof von Eegensburg, 1204 1227.

1207 - 1208 i21

146. In einer Urkunde Bischof Heinrichs tun Slraßburg für da* JloipUal Ilagenau : toslcs afTucrutit prelali et canonici majoris ^colesi^ in Aigentina : Alber- tus ])rcpüNitii.s, Kbcrliiirdiis dvcanus, Anioldus custos, Arnoldus de Soabesboro, Ulricus dt* Hüvcwilre, l(i"idolfus de Licthenhcrc et ulii quam plures. ada tont

& hcc unoü duniinicQ incanintiunis 1207, (i idus februarii, indiclione 11, pontifieatau noslri anno 6. 1807 Februar 8.

B au» Straßb. Ba.-A. H faac. 1219 or. mb. e. ng. ptnd. delajMo.

147. In einer Urkunde König Philipps ßr den Markgrafen Azzo ton Este unter den Zeugen . Hodulphus de Argentina, (Jodcfridus Zidelarius de Argcnlina. iSl/7

10 Ju7d 18 Slraßburg.

Gedruckt hei Muratori DtOe antichila Egtenti I, 383; LOmig Cod. Ital. dipl. I, J5S6. Böhmer nr. 96. Vtrgl. Ch. HchmiiH hl GiHtfried nm Slraßburg SladUdtreiber ffftKmm f 8. 12, der für rodclarius die richtige Letart ZideUriiu OM einer im ArdUv m Modena befindlichen Copie des HUen Jahrh. fettffetteOt hat.

ir, 148. In einer Urkunde liiuhof Ueinrichs von Slraßburg für einen Ministe-

rialen seiner Kirche unter den Zeugen .- Albertus preixisitus, Eberhardua decanos, Fridcricus cantor et caracrarius, Rudolfus archidiaconus, Arnoldus custos, Burcbar- dus burgravius de Argentina, Eberbardus filius Waltheri de Argentina, Burcbardus Pucr, Rudolfus scultctus. acta sunt bcc anno ab incamatione domini 1208. i208

■X) [cor November 6'|i.

Aus WüT^min Noea subs. dipl. X, »»6 nr. ft» nack dm Üb. tei. 1347.

149. In einer Urkunde Bischof Heinrichs von Slraßburg für die Abtei Nem- burg als Zeugen .• Arnoldus mojor prepositus, Fridcricus cantor, Bertboldus prcpo- silus Ilouaugiensis et fruter ejus, Ulricus de Ilovcwilre«, Wolfradus , Reinbardus, 85 magisler Ileinricus de Lulcnbacb, Hugo capellanus sancli Stephani et alii quam plures. acta sunt bec Argenline in superiori capella sancli Ulrici« anno ab incarnuliune domini 1208, 8 idus noTcmbris. 1208 Notemier 6 Strtßiurf M der obern Sl. Ulrichscapelle.

Aus Würdltcein Nota suba. dii>l. X. rr, nr. 84 nach einem veHomen Nenbiuyer 30 Chartuhtr.

■) OrtmJiJifr OuwUrc.

> Das SlUrk i»l ror den 6. S'ovember tu »etten, da in eintr an diftm Tagt OMJynfeOini Fthntdi schon der l)omi>rob»t Arnold als Nachfolger des hier gtnannttn AXbert «neheini. <. nr. tii>.

8 Wohl die an den alten bisehUfiiehen BUatt tloBemh Ukidt$atpäle, nkAI die fkidammigt Sl. Arbogast. Verpl. üilbermann Zjoealgeadi. d St. Stnßb. & M.

122 1208 1209

150. Heinricus episcopus Argentinensis omnia , que canonici majoris ecclesie Argentinensis de capella in Sccrewilre ad ipsos perlinenti et officiis victuque sacer- dolis eam administrantis statuerunt, confirmat. « dignum est ut ea que fuerunt. » actum publice anno incarnationis domini 1208, indictione 11, anno ponlificatus domini Innocentii pape tertii 12 1, presentibus hiis Arnoldo preposito, Eberhardo 5 decano, Friderico cantore, Wolfrado archidiacono, Cunrado cellerario, Reinbardo portario, Hermanno dapifero, Ulrico de llovewilre, Rudolfo archidiacono, Beringero archidiacono, Bertholdo camerario de Geroltsecke, Heinderico, Diethelmo, Ludewico de Iluneburc, Ottone de Bonveit. 1208.

Aus Würdtwein Nova suhs. dipl. X, 33G nr. 85 nach dem lih. sal. 1347. 10

151. In einer Urkunde Bischof Heinrichs von Slraßhurg für die Abtei Neu- hirg : datum apud Argenlinam in domo episcopali anno ab incarnatione domini 1209, epacta 12, concurrente 3, indictione 12, 9 kalendas maji. testes Arnoldu3 major prepositus, Everhardus decanus, Fridericus cantor^, Rudolfus archidiaconus, Berengerus archidiaconus, Heidenricus majoris ecclesie canonicus, Hermannus cano- I5 nicus et dapifer, Ulricus de Hofewilre, Wolfradus archidiaconus, Dietelmus cano- nicus ; ex ordine militum : Rudolfus vicedominus, Burchardus scultetus, Godefridus Cydelare et Hupertus fraler ejus, Theodericus Ste[he]lin* et fratres ejus Albertus et Ludewicus, Albertus Beigere; de civitate vero : Burchardus de [Ehenbjeim'', Fride- ricus Spendere, Erbo rietere, Rudolfus zolnere, Chunradus Firnikorn, Reinboldus 20 Kalp, Burchardus [Rip]eUn<=. 1S09 April 23 Straßburg im bischöflichen Palast^.

Aus Würdtwein Nova subg. dipl. X, 255 nr. 5 im Auszug nach einem verlornen Neuburger Pergament-Chartular.

152. Heinricus episcopus Argentinensis monasterio Nuwenburgensi, cujus jura jam pridem a capitulo majoris ecclesie Argentinensis agnita erant (cfr. nr. 140), a curiam Harthusen nuncupatam ei ab Hartmanno presbytero olim donalam* confir- mat. « quoniam contractus vel donationes. » acta sunt hec in aula nostra Argeii-

a) Grandidier Steijlin. b) Orandidier Heineim. c) Grandidier Lugelin.

1 Die Pontificatsjahre Innocem III sind um 1 zu hoch angesetzt.

2 Diese drei ersten Würdenträger des Straßb. Domcapitels Urkunden aMein am gleichen Tage für 30 Neuburg. Cfr. Würdtwein l. c. nr. 6.

3 In eitler Urkunde Bischof Heinriclis für Neuburg aus demselben Jahre, aus der bischöfl. Pfalz zu Straßburg datirt, fehlt unter den Zeugen von den obengenannten Bomcapitularen nur der Probst Arnold, hinzutreten Bertholdus camerarius et prepositus de Honaugie, Reinhardus portarius, Chunra- dus cellerarius, Heinricus de Geroltisecke, Beringerus de Albecke, Eberhardus de Jungingen, ferner 33 de liberis fidelibus nostris Heinricus advocatus de Huneburc, Otto de Ossenstein ; de ministerialibns Rudolfus vicedominus, Dietericus Ste[h]ilin ; de burgensibus Burchardus de Ehcnheim, Fridericus Disponsator, Erbo judex et alii plures. Cfr. Würdtwein l. c. nr. 7.

* Zu König Lothars III Zäten. Cfr. Schöpflin Als. dipl. I, 206 nr. 254.

1209 - 1211

lincnsi anno dominicc incarnalionis 1200, indictione 12. tcstes Anuddos...* mtjor prcpusiliis, Evcrhordus dccanus, Fridericus cantor, Chunradtu de Uleleobr. Rudolfus de Litriihorcli. Wulfradiis arcliidiaconi, Ik-rlholdus de Osensleio preposiius Ilonogcnsis ; ex ordiiiü nohilium : Sy^^bcrlus comcs, Ileinriciu advocaltu de HiiDe> & burch, lleinricils do Kunisberch ; ex ordine ministerialium : Wernbenu manealoos, Rudolfus viccdüininus, Burchardus scultclus et frater ejus Theodericus. Burcbardtui Pucr, Durclinrdus do lapidca portu et alii quam plures. 1209 Straßburg m bitckOf' liehen Palast.

Am S(/i(ipjliH AI ilijil. J, .130 nr. 38t Mich einem verlornen AnoHry-r Perfammt CTUf 10 tultir. J:i,-ifl,iiii,ii-h Würdtieein Nova luhi. dijA. X, S47 «r. 90.

153. Das St. ThomassÜft zu Straßhirg und Adelheid die Wiltve des Biekers Sifrid einigen sich giUlich über ihre AnsprUcke auf einen dickt bei der TAowuu- brücke gelegenen Uof. 1210 Januar 20.

Novcrint omncs proscns scriptum nudiluri, causam, qiie verlebalur inter cccle-

18 siam soncti Thome et viduani Sivridi quondiim pisloris ejusdcm ccclesie super curli,

quc dicilur dominicalis, qxie conligua est j^nli beoti Thome, in htmc modum per

innicabilem conposicionem fore terminatam: predicia vidua el heredes sui in eadrm

causa ccsserunt liti numquam de cetero contra prediclam ecclesiam litigaturi; pre-

fala vero occlosia indulsil prenominate viduc et Sipebotoni filio ejus canonico sancli

»> Thome prefnte curlis possessionem, quihus in fala concedentibus sepc dictc curtis

possessio simul cum ediflciis transibit ad ecclesiam. annivcrsarium quoque predicii

Sivridi pistoris et Adelheidis vidue suc perpetuo ecclesia sancti Thome cclcbrabit.

prefate vero viduc rogatu et ejus lieredum ecclesic sua slgilla npposuenint. acta

sunt hcc anno doniinice incarnacionis 1210, 13 kalendas februarii, assislentibus

SS fratribus sancti Tliomc Rüdolfo prc]K)sito, Ilugone decaoo, C&nrado scolastico el

universis ecclesio ejusdem canonicis, laicis RAdoIFo scuUcto, Ortliebo sculteto de

Ehenhcim, Burcardo Ripelino, Petro, Surcardo fllio Kirstine, Burcardo filio Sicoonis

et aliis quam pluribus.

T aus fitraßb. Thm. A. dornm. \w\. UA. 24 or. m6. c. 3 sig. pentL Out erhaäne ätefti 4et ao üt. Thomas- und Jung St. rilrrsstiftet.

Otdrudct ebndamadt bei Ch. Schmidt UiM. dm dhy. de $. Thom, p. »97 nr. tS.

154. Kaiser Otto IV bestätigt den Bürgern der St(utt Straßburg ihre aUen, guten Gebränc/ie und Oevooknkeiten, namentlich das ton Kaiser Lothar iknen SB ertkeilte Privileg. f?tl .funi im Lager bei Barletta.

Otto quartus dei gralia Romanonim Imperator et semper augustus. dignum

est et lionestum, ut hü, quos circa nostri lionoris promotionem ferv— '— -t>r

inveniuuis et ullenlus, ab iniporiuli muniiiconlia no^lra pro fidc sua r< us

■J OrtmiUitr aii. Mecb.

124 1211

debitum reportent emolumentum. quapropter ad universoruiri imperü fidelium tarn presentium quam futurorum noticiam duximus perferendum, quod nos, inspecla pura devotioue fidelium nostrorum universorum civium Argenlinensium, quam semper habuerunt erga nostram sublimitatem, adtendentes quoque fructuosa eorum obsequia, qu§ ad honorem imperü nobis hactenus constanter exhibuerunl et in posterum sunt 5 exhibituri, de consueta benignitate nostra damus eis, concedimus et confirmamus omnes usus ipsorum et bonas consuetudines, quas habuerunt temporibus antecesso- rum nostrorum dive memorie Romanorum imperatorum tarn infra civitatem Argen- tinensem quam extra, et nominatim confirmamus eis Privilegium et omnes conces- siones, quas recolende memorie proavus noster dominus Lotharius imperator olim 10 civibus Argentinensibus fecit et indulsit', necnon universa alia jura et privilegia, qu§ ab aliquibus Romanorum imperatoribus sive regibus concessa ipsis sunt et Indulte, statuentes et sub interminatione gratie nostre firmiter precipientes , ut nuUi umquam persone humili vel alt§, §cclesiastice sive seculari licitum sit, memoratos fideles nostros universitatem civium Argentinensium in bac nostra concessione et 15 confirmatione inquietare vel dampnum eis aut aliquod irrogare impedimentum. quod qui facere presumpserit , in vindictam sui reatus cenlum libras auri componat, medietatem fisco nostro, reliquum injuriam passis. ad cujus rei certam in posterum noticiam hanc paginam exinde conscribi jussimus et nostro sigillo commu- niri. tesles hujus rei sunt comes Georius de Widen, Fridericus marchio de 20

Baden, comes Fridericus de Saraponte, comes Heinricus de Zwiriu, comes Herman- nus de Hartispurc, Rudolphus de Kisilovve, Heinricus marscalcus de KaUindin et alii quam plures.

Datum in castris prope Barulum anno ab incarnatione domini 1211, 16 kalen- das julii, indictione 14. s

S aus Straßb. St. Ä. AA ai-t. 1 nr. 4 or. mh. c. sig. j>end. delapso.

Gedruckt nach Briefbnch A fol. 15b ibid. bei Schöpfiin Als. dipl. I, 321 nr. 384. Böhmer nr. 149.

155. Bischof Heinrich, von Straßhurg bestätigt den gerichtlichen Entscheid, daß die Hälfte der Zehnten des Dorfes Boofzheim nicht dem dortigen Pfarrer, 30 sondern dem St. Stephanskloster in Straßburg anheimfallen solle. 1211.

In nomine domini amen. Henricus divina favente dementia Argentinensium episcopus. veritatem negligere est fomenta falsitati prebere. notum sit igitur cunctis Christi fidelibus, quod lis et controversia vertebatur inter Iledewigin abba- tissam sancti Slephani et Ilerbordum clericum plebanum de Boffisheim pro medietate 35 decimarum ejusdem ville. nam abbatissa asserebat illas ad sc et ad suum claustrum pertinere ; clericus vero illas ad se et ad parrochialem ecclesiam pertingere dicebat. qua causa diu ventilata, tandem ex utraque parte testes omni exceptione majores fuerant introducti et juxta dicta testium juratorum ex utraque parte introductorum

1 Cfr. nr. 78. 40

1211

])ro(licle dccime abbaliHSc cl suo clauslro fucranl adjudical^. dm Tero etodcn Kcnlciilinin, quia canonice juxta slaluta canontim et leguin fuil prolala, ia ooosMlorio noslro confirtnavirnu.s <'l medii'tutotn decimariun iti Duflüshciin eoclesie sancti Stephan! in pcrpcltium posäidetiduä saiiciviinus. ul aulern boo raluin et ioooDTnlsain io

B scinpilernum perrnancal, prescnlem paginam noslro sigillo Tecimo« communiri. teetes autera, qui inlerfueranl, hi sunt : Reinbardiis major prepositus, Fridericos cantor et cuslos, BcrinKcnis fraler ejus ardiidiaconus, Wolfradus arcbidtaconus el celle- rarius, Jocohn.s canonicus majoris eoclesie, Albertus prepositus sancti Petri, Dietherus, Fridcricus, Hugo canonici ccclcsic sancti Tliome, Hcnnannus plebantis, Wernherns

10 et Hugo et Wcrnbcrus canonici ecclesie sancti Stepbani, Albertus plcbanus saocU Martini, Burchardus plebanus in Epiaca, Henricus plebanus in Zabcroia ; ex laids : Ilt'nrious milos advocalus in Bonisbeim, Sifridus villicus ibidem, Cunradus Vitolns et Rüiuboldus fraler suus et alii quam plures. facta sunt niitcm bec anno ab incamatiouo domini 1211, indiclione 14.

15 7? (iiiH Slralili. liez.-A. E fnsc. 1077 or. mb. c. nig. ifwl. (/«//ly.'.').

156. Bischof Heinrich vm Straßburg beurkundet einen ToMsek von Ortmd- slilcken zwischen dem Kloster St. Blasien und dtm Burggrafen Bnrckard ton ütrnüburg. 1211.

Iloinricus dei gralia Argcnlincnsium episcopus. notum sit omoibus Clirisli

.«) (idelibus tarn prescntibus quam in evum successuris, quod, cum Burcbardus bur-

gravius a vencrabili abbalc Ilennanno et fralribus coenobii sancti Blasii pro curte

eomm prope monastcrium sita, quam idem MSurchardus diu juste possederal, impe-

terctur et in causam trahcrelur, tandem dcliberato consilio inter se pro bono pacis

concnmbium feccrunt, videlicct quod fratres jam dicti coenobii partem curia eonim

2s hwrchardo prcfccto et suis hcrcdibus perpetualitcr babendam contulerunl. pro cujoa

doni rccompensalione prodiclus burchardus aroam suam juxta portam boum'

libcram et sine contradiclione alicujus persone de conscnsu et per manum niionun

suorum fratribus jam dicti coenobii tradidit possidcndam , ita tarnen , quod in

canieram ecclesie majoris annuotim 12 denarii pro redemptione curie eidem

30 Ihirchardo pcrsolvantur. ul aulem bec, que coram nobis justc el rationabiliter

ordinala sunt, in puslerum firma el inconvul.sa pennancant, prcscns scriptum fieri

et sigillo noslro ac noslre civitatis fecimus communiri. acta sunt bec anno

dominicc incarnationis 1211.

Äwi WiinUicfin Nora sului. dqJ. X, S63 nr. 07 oAne Qutttinitieitkmm0. JSmtwAr. /. Ottch. d. Oberrh. VI, 336.

1 AVn (-0)1 den Straßh. IxKtdhintoriiem bMer Mernhener Thomame. SoBU Hat» OdUnrfkor mk nicht an dfr Ilhciti; ttwa in dtr A'ttiu der hentiftn SMmibrüekt, im der Sicklmit§ mmck der Vit

j. MeUgentrnße lirfuttde» haben f

126 1211 1213

157. Wolfanus, ein Einwohner der Stadt Straßburg, schenkt der Abtei König s- bruck 7 Joche Rebland in Ehenheim. 1211.

Quia minus honesta turba detrahentium divellere nititur pia facta dislribuentium, ego Wolfanus Argentine civitatis urbanus notum facio tarn presenlibus quam futuris, quod beatissime dei genitrici in Regisponte Septem jugera vinee in Ehinheim pro 5 remedio anime mee et uxoris mee Demuetis donavi, de quibus annualim prctaxate ecclesie quinque omas vini et dimidiam dari constitui. ut autem hoc factum incon- vulsum maneat, sigillo majoris ecclesie cedulam presentem oneravimus. bujus rei lestes sunt : Fridericus de Entringen , Ruschardus de Ehenheim , Hedenricus canonicus , Rudolphus vicedominus , Hugo Dorfman , Sigeberlus in Ulenstein, lo Fridericus Cleinegedanc, Gerlacus, Rudolfus scultetus de Vegirsheim et alii quam plures. acta sunt hec anno ab incarnatione domini 1211.

Aus Würdtwein Nova subs. dipl. X, 263 nr. 96 (ex rotulo abbati» Kegiopontanae).

158. In einer Urkunde Bischof Heinrichs von Straßburg für die Abtei Neu- burg unter den Zeugen : Reinhardo majore preposito, Friderico cantore, Wolfrado is archidiacono, Rudolfo archidiacono, Friderico camerario, Heinrico custode. anno dominice incarnationis 1212, indictione 15. 1212.

Aus Würdtwein Nova subs. dipl. X, 266 nr. 99 nach einem verlornen Nettburger Pergamcnt- Chartular.

159. In einer Urkunde Bischof Heinrichs von Straßburg für das Kloster 20 St. Trudpert : acta sunt hec anno dominice incarnationis 1213 in claustro majoris ecclesie Argentinensis. testes hujus rei sunt : Rcinbardus prepositus, Eberhardus decanus, Fridericus cantor, Marcus scolasticus, Eberhardus de Jungingen prepositus sancli Petri, Hermannus de Ilerenbcrg, Jacobus, Ulricus de Hovewilr canonici majoris ecclesie. 1213 Straßburg im Münster^. '£>

K aus Karlsr. G. L. A. Pergam.-Copialbuch von St. Trudpert nr. 726 fol. 14 um 1300 geschrieben.

1 Die Domcantmiker Reinhardus de Tengin, Eberhardus decanns, Eberhardus de Jungingen erscheinen schon 1186 in einer Urkunde des Grafen Albert von Habsburg als Zeugen einer im Straßb. Münster vorgenommenen Bestätigung des Güterbesitzes von St. Trudpert. Herrgott Geneal. Habsb. II, 30 1, 197 nr. 247; SclUipflin Als. dipl. I, 100 nr. 128; Grandidier Oeuvr. ined. III, 218 nr. 79. Dümge Reg. Bad. S. 59. Mit Eecht hat v. Weech i. d. Zeitschr. f. Gesch. d. Oherrh. XXX, 86 ff. das im Urkunden-Select des Karlsr. G. L. A. befindliche Stück für eine Fälschung des ausgeltenden Uten Jahrh. erklärt, ebenso eine dort in dreifaclier Ausfertigung erhaltene Entscheidung Bischof Heinrichs für St. Trudpert, 1211 im Straßhurger Münster gefällt, unter deren Zeugen zum Theil dieselben Dom- 35 canoniker wie 1186 auftreten : Reinhardus prepositus, Ebirhardus decanus, Fridericus cantor, Marcus scolasticus, Ebirhardus de Jungingin, Olricus de Hovenwiler. Herrgott Geneal. Habsb. II, 1, 213 nr. 264; Grandidier Oeuvr. inid. III, 275 nr. 215. Auch eine Urkunde Alberts von Habsburg, des Landgrafen im Elsaß, für St. Trudpert aus dem Jahre 1215, die dieselben Zeugen wie nr. 159 auf- weist mit Ausnahme des Fridericus cantor und Marcus scolasticus, ersclieint v. Weech (a. a. 0. S. 99) 40 aus äußern wie innern Gründen sehr verdächtig. Cfr. Herrgott Geneal. Habsb. II, 1, 221 nr. 270; Grandidier Oeuvr. ined. III, 285 nr. 239.

1214 197

IGO. König Friedrich II beurkundet den in den Streitig ktiten twitei*» dtm Jiischof und den liürgern von Straßburg geßllten Rechttspruch, daß die BmtUnmf eines Rathes und das Halten des veitlichen Gerichts in der Stadt sowie die Ver- filgung über die städtische Almende in der Hand des Bischofs liege. iäi4 Min

B 7 Rotweil.

Fridcricus sccundus dei gratiii Romanorum rex et sctnper aagnaliis et rex Sicilie. conirovcrsie scu litc.s iidclium uoslrürum sicul aliquando * coram oobis diriumulur, nc id prolractu tumporis in iirilutn dcducalur aul Hat obliviosum, scripturc tcsliinonio duximus ncccssarium cutnmcndare. quapropter uniTersis imperii

10 fidelibus prcsenlihus et fiiluris nuluin fuciinus, quod, cum inicr dilectum principem noslnim ll|cinricuin| Ar^enlincnsem episcopuni et ipsius civitatis burgeDan pro quibiisduiii justitiis et niliuiiiltus in civitatc hal)cndi.s qucdaui exorta fui«et iHwrnrio et utraquc partium super bis ad examen judicii nostri procIamasset, talis coram nubis et sub frequcnlia principum et magnatum imperii pro jam diclo episcopo lata

18 fuit .senlonliu : quod uuUus in civitatc Argenlincnsi consilium instituere debeat vd aliquod babere leiupuralü Judicium nisi de cunsensu et bona volunlatc ipsius episcopi et ejus conccssione. ad bec etiam pro eodem episcopo sententia talis lata fuit pro terris Ulis in civitatc sive extra, que vulgo nuncupantur almdne •>, quod nullua bomimun illas terras babere debeat vel sibi ex eisdem aliquid vendicare nisi de

20 manu episcopi, qui ipsas terras ab imperio et de manu nostra sc teuere reoognoacit. ut aulem liec, que predicla sunt, perpetuum robur obtincant et a nullo unquam in irritum deducantur, presentem exinde paginam conscriptam sigillo nostro jussimui communiri. bujus rei testes sunt : Conradus Metensis et Spirensis episcopus impe- rinlis aule cancellarius ', Wallberus Basilicnsis episcopus', Ulricus abbas sancÜ

as Ualli, Conradus abbas Augcnsis, Ludovicus dux Bavarie ^, Ilermannus marcbio de

Baden *, comes Sybertus de Werda, comes Ulricus de Quiburc, comes Ludovicus

de Wirlcmberg •''', llurtmannus marcbio de OUingen *, comes Henricus de Berge,

comes Fridericus de Zolre et alii quam plures.

Datum apud Rotweil anno dominice incarnalionis 1214 uoüj» <^ martü, iudicüone 2.

80 li <ui.i Slraßh. lici.-A. Q fasc. 336 cop. chart. tee. XVII.

Gedruckt ebendamach bei iMffuiüe p. 35. Koch dem lib. $al. /..'." 'i 11 -n; .i .Sor« tubg. dipi. X, 373 nr. 103 ^ HutUard-BriMle* HM. dipl. 1,. l. ,■ ... I. , .'. Aa<* emer andern Copi« Schöpflin AI*. dipL I, 336 nr. 395. Bikmer nr. dO. FcryL D. 8t-Chnm, VIII, AUg. EM. S. 33.

3S ij Sfköfßi» N. OnmiUitr alioquin, b) Stitpßm ■. GrmMitr ■hDeod«. c) StUfßim

> Konnxd von Schar/enbenf Bittitof eon Speier, 1300—1334; mm MeU, Uli— 1334. ü Walther von Rötetn BitdUf ton Biutl, 1314—1315. " Ludwiij I Iltrtog von Baiem, 1183—1331. IftrtHam V Markgraf ton Baden, 1190—1343. 40 /.ii.fH /,/ U Otaf von WirtenOerg, 1^1—1338.

' ILuiiiM,,,, IV Marikgntf von DOHngin, 1173—1318.

428 1214

161. Bischof Heinrich von Straßburg überträgt die Verwaltung des in Verfall gerathenen St. Leonhardsstiftes , die bisher mit dem DeXanat des Straßburger Domstiftes vereinigt war, dem Domprobst Reinhard. 1214.

Henricus dei miseratione Argentinensis episcopus. cum in dyocesi noslra locus cocnobii, qui sancti Leonard! dicitur, ex incuria et negligentia ibidem hac- 5 tenus amministrantium ad tantam paupertatem devenerit, ut tarn religio quam per- sone, inopie necessitate urgente, omnino defecerint, nos eidem loco providere Yolentes ac reslaurationi summopere sludentes, communicato abbatum nostre dyocesis alio- rumque prudentum consilio necnon capiluli nostri coniventia ', speciali etiam assensu dilecli confratris nostri Friderici * decani 2, ad quem institutio perlinebat abbatis, i" karissimo confratri nostro Reinharde ejusdem ecclesie nostre majoris preposito jus investiture assignavimus sub ea forma, ut quod hactenus decanatui , de cetero prepositure sit annexum. quod onus in suorum remissionem peccaminum necnon ad promerendam divinam niisericordiam gratia reformandi loci bona fide ipse prepositus suscepit 3. in futurum autem nos simile periculum sollicita perlractatione precavere is volentes sepe dicto preposito contulimus, ut libera tarn amministralio quam ordinatio super divino servitio ad ipsum sine cujuslibet reclamatione pertineat vile sue tempore, ne, quod ipse divinitus aspiratus de non esse ad esse divina favente de- mentia, industria, expensis multoque labore in statum bonum reduxerit, alterius sive insolentia sive negligentia iterato adnichiletur. ut autem hec firnium robur obtineant, ao sigilli nostri impressione muniri fecimus. acta sunt hec presentibus Friderico cantore, Marco scholastico ■*, Hermanno portario, Ulrico dapifero, Dicthelmo, Hei- denrico, Richarde et aliis quam pluribus, anno verbi incarnati 1214 ^.

Aus Schöpflin Als. dipl. I, 327 nr. 397 (ex antographo tabularii s. Leonardi). Ebendamach Würdtwein Nova suis, dipl, X, 275 nr. 104. 25

a) Orandidier om.

1 Cfr. nr. 68.

2 In allen gleichzeitigen Urkunden bis zum Jahr 1218 erscheint Eberhard ah Dekan. Liegt hier ein Schreibfehler vor? Hat Schöpflin den Namen eigenmächtig eingefügt oder Grandidier ihn über- sehen ? 30

3 Ueber den damaligen Besitzstand des St. LeonJiardsstiftes an Activen und Passiven findet sich eine ausführliche Aufzeichnung des Straßb. Domcapitels, an der Spitze Reinardus prepositus, r[ride- ricus] cantor, U[lricns] scolasticus, laut deren der Bomprchst die Verwaltung des verwahrlosten Kirchen- guts Anfangs Februar 1215 (circa festum purificationis beate Marie) übernahm. Schöpflin Als. dipl. I, 329 nr. 401. a5

* M[arcus] scholasticus Argentinensis ist einer der vorn apostolischen Stuhl bestellten Schiedsrichter in einem Streit zwischen den Grafen von Eapperschwyl und Kiburg und der Aebtissin von Zürich. Cfr. Würdticein Nova subs. dipl. XIII, 224 nr. 40.

6 Diese bischöfliche Verfügung bestätigt im folgenden Jahre Erzbischof Sigfrid II von Mainz. Schöpflin Als. dipl. I, 329 nr. 400. 40

1215

162. Ilischof Heinrich von Htraßburg beurkundet, daß <!■<■ Abtei K6nig$- bruck ein Haus zu ütraßbunj, das ihr einst der Bürger Gerlach und seine Frau Hertha verliehen hatten, gerichtlich zugesprochen worden sei. 1215 A'traßburg.

llenricus divina favenle demcnlia Argenlincnsb episcopus. sctnper et sUbilis n est et vivil actio, cujus sc facit littera dcrensorcm. innotescat ergo tarn prescntibus ({uain fulitris Christi fidclihus, quüd Gerlacus civis noslcr et Bcrtha oxor sua domum suuiii in puMicu curia iioslra ' silum manu communicata pro remedio animanim suarum et parenlum ipsoruin cocnobio sanctimouialium in Kunigsbrucken contuk-riht. et ut hoc donatio dcbitum ubtineret firmitatetn, jam diclus Gerlacus et BerUia uxor

10 sua, jure, quod in ipsa arca habcbant, resignato in manus Rudolf] sculteti et Ilenrici llieluncorii fratris sui, a quibus candcm arcam tencbant, instanter ab cisdem fratribus polebunt, quod cundem areaui abbalissc dicti cocnobii eodem jure, quo ipsi eain tencbant, conferrent, videlicet annuatim pro una libra Argenliocnsis moocle. nos autcm pro divino respectu, cum eadem area uostra sil et de mana Dostra

15 hiilRTi di'beulur, hoc constiluimus, ut, quoad vixerimus, censum majorem supra- diclu prcdiclum cuenobiinn de ipsa arca non pcrsolvat. dcccdcnte vcro supradiclo Gerlaco burgunse no.slru, quidam licres suus in hercditatem dicte domus succedere vuU>l)at. quo in prescntia nostra constituto, ubbatissa etiam dicti coenobii coram nobis super eadem causa in judicio comparente, audilis hinc inde allegalis et requi-

•» sila scnlcntia, possessio jam diele domus adjudicata est abbalissc dicti coenobii, preslilü forum uobis in judicio a burgensibus nostris viris bonorandis juramento, videlicet Ilugone Villano, Ileinrico Cleingedanc, Sifrido zu Borenfclden •, quod memoratus Gerlacus burgensis noster et Bertha uxor sua prcdictam domum in manus doiiiine abbalisse resignaverinl et ejus poicstati subdiderint. et nc bec

25 donatio processu loiuporis iniportuna calumnia posset revocari aul in oblivionem deduci, factum hoc voluimus mandari lillcris et tam nostro quam ecclesie nostre sigillis fecimus communiri. actum publice anno incamationis domini 1215, iudio tione 3, bis testibus : Friderico cantore, Hcrmanno portario, Ulrico dapifero, Cun- rado Virfnccom]'', niagislris burgcnsium Ebt-rhardo et Waltero', Alberto Begere,

30 Dietliorico et Alberto, Uumbcrlo, Burobardo Seinat ^, Guutliero vicedomno miuiste- rialibus ** ; Burcbardo de Ehenheim, Friderico Dispensatore, Erbone judice, Rudolfo sculleto et Ilenrico fratre suo, Wecelone judice, Henrico Cleingcdaac, Hugone, Gebenone, Sifrido et aliis quam pluribus. datum Argeutine.

Aus M'ürdticeiH Korn »ubi. dipl. X, 286 nr. HO (ex rotalo abbati» Regiopoiitaiu»).

n »] sie! bj (7ni*</i</i>r Virreronu. c) «ic/vMMci/ SiUart? it) ffniifiViri ■iiMrtliliBbii •) Onm-

iiditr WeicIüDO.

1 Ihxruiitrr dUrftt Hvhl dir l'ronhof, drr JlaU ror <|V, .-mu^u ur» Mmitstrrr, irrMoim »rw», 0 GriiHduUtr l. c. bffieht mn(;iairi8 bnrgciuinm. imirm er JMnltr «MM AmM mttt, m Cutnio Virnecorn, Ist nicht uHMcht auch bn der tdtr fMerh^fitm Cojpit emsmmdtmem, d*ß <«• Foridf«

mngistro grhubl Ixibf?

n

130 1216

163. In einer Urkunde Bischof Heinrichs von Slraßhurg für das Kloster St. Trudpert unter den Zeugen : Henricus vicedominus Argentinensis ^ episcopi, Albertus plebanus de sancto Martino in Argentina, Ülricus capellanus episcopi Argentinensis. acta sunt hec anno incarnalionis domini 121G, 17 kalendas sep- tembris. 1216 August 16. 5

K aus Karlsr. G. L. Ä. Pergam.-Copialbuch von St. Trudpert nr. 726 fol. 15 16 um 1300

geschrieben. Gedruckt i. d. Zeitschr. f. Gesch. d. Oherrh. XXI, 369.

164. Das Capitel von St. Thomas zu Straßburg regelt die Verpflichtungen seines Pförtners gegen die Stiftscanoniker. 1216 Decemher 29. lo

I In nomine sancte et individue trinitatis capitulum sancti Thome. : hec

est forma conposicionis inter capitulum sancti Thome et portarium ejusdem ecclesie super causa, que vertebatur inter ipsum et capitulum de officii sui amministracione inviolabiliter observanda : quandiu vixerit et idem officium amministrare voluerit, in quolibet jejunio quatuor temporum 18 denarios unicuique fratrum persolvet. pre- is Kov. 30 terea in festo Andree 3 quartalia siliginis et quartum hordei cuihbet canonico ex eadem elemosina minislrabit. preterea singulis annis in quadragesima de hordeo, quod solvitur de agris aput Dubincheim, libram unam debet distribuere pro piscibus inter fratres, salvis lamen ei legitimis exceptionibus, per quas non maliciose sed juste et necessario se poterit excusare. acta sunt hec in capitulo sancti Thome ao 4 kalendas januarii anno dominice incarnationis 1217.

T aus Straßb. Thom. A. docum. liist. lad. 2 (Statuts) or. mb. c. sig. pend.

Gedruckt ebendarnach bei Ch. Schmidt Eist, du chap. de s. Thom. p. 298 nr. 15 (a. 1217).

165. Das Domcapitel von Straßburg erläßt dem Burggrafen Theoderich und seinen Anverwandten den Zehnten von ihren Gütern zu Sulzmatt gegen eine jähr- s liehe Lieferung von 6 Karren guten Rothweins, 1216.

R[einhardus] majoris ecclesie Argentinensis preposilus, E[berhardus] decanus, F[ridericus] cantor totumque capitulum fidelibus Christi hoc scriptum inspecturis eternara in domino salutem. vestre notificamus universitati, quod domino Theo- dorico burgravio ejusque duobus fratribus Friderico et Burchardo ac patruo eorum 30 domino Theodorico et ipsorum heredibus decimam noslram de illorum bonis, que tunc possidere dinoscebantur in Sulzmaten, concessimus annuatim pro sex karratis boni vini rubel, quod in eisdem creverit bonis, tali modo : in vasa nostra eis in villam Sulzmaten per nos transmissa ipsi, nostro presente nuncio, dictas sex karratas vini reponent, utraque videlicet pars tres karratas, et inde usque Deinheim in 33

1 h% einer Urkunde König Friedrichs II für das Augustinerkloster zu Altenburg, 1215 Februar 11 Halle, ersclmnt unter den Zeugen Heinricus advocatus de Strazburc (Böhmer nr. 115) und 1219 November 20 zu Eger ein Heinricus de Strazburg.

1216—1217 131

eonim expensis dcduci ihidcmquc nostro procuratori facient prescnlari. quod . via idcm vinum fuerit abluluin, in nos dampnum rcdundahit. hcc aulem ooooewio tatn diu robur ublinebit, quam diu ab illis eurumque beredibus prelaxata peosio Dubia iideliler cxäolvetur, qua ticglecla totalis decima ad nos libere revertetar. ne & aulem buc factum ex diuluniitatc teni|>om dispcndium oblivionis incurral, prefleoUsm inde pagiiiam con.scribi dominique nostri II(einrici| Argentiuensis episcopi ac Dostri capituli sigiliis appositis fecimus communiri, bis Icstibus : Gotcfrido et liumberto Cidflnriis, AII)crto Kagonc, Ilugonc fratre decani, Conrado Vitulo, Sifrido minislro domiuorum, Ilerboiu' Hiifo, ^\'allll(•ro nolariü. anno floininlfff inrarnntionis 1216, 10 iudictionc 4.

H au» Straßb. Bez.-A. U fatc. 2899 or, w&. e. 3 »iff. jf

Gedruckt aua dem Üb. tcd. 1347 bei Wärdtvein A'-/ //-'

IGI). Jn eiiti-r l'rknnde liischof Heinrichs von Stral'jhnrg /ur Rii//arh >■ '■ den Zeugen : Iteinburdus prt'po.situs, Eberbardus decanus, Kridericus cautor, Miii,^-

15 scolaslicus, Berhtoldus camerarius, Oulricus dapifer majoris eccicsie, Rudolfus pre- positus sancli Tbomc et lleinricus vicedominus et Ileinricus scolaslicus el Wern- herus pincerna ojusdem ccclesic et Eberbardus preposilus sancli Petri, Reinboldus decauus, Bruno custos, Günradus porlarius ecclesie predicte, Wernberus marscalcus, Dielbericus burcgravius el Eberbardus et Wallcrus ülii Walteri, Albertus Begero,

'io Üiclbericus Stebclinus et fratres ejus. acta sunt bec anno dominice incarnalionis 1210, indictionc 4, reguanle domiuo Friderico Romanorum rege gloriosissimo et rege Sicilio. 121G.

B am Stralih. Hez.-A. 0 fasc. 2699 or. mb. e. 3 sig. pend.

Gedruckt ima dem Hb. »ai. 13i7 bei Wikrdtieein Nova $Mb*. dipl. X, 988 nr. UL

■ö 167. Das Capitel von St. Thomas zu Straßburg beurkundet, daß ikm Htinrick,

königHcker Prolonotar "^cilieH, sein AUod tu Hauibergen bedinguufticeise

geschenkt habe. 1217.

Universis presenlem paginam inspecturis preposilus, deccanus et totum capitulum ecclesie sancli Tbome in Argentina salulein in eo, qui est vera salus. per pre-

sens scriptum nolum facimus el prolilemur lam presenlibus quam futuris, quod Ileinricus regius in regno Sycilie prolbonularius ' Iradidit allodium suum in Ilugis- pergon cum omni jure et perlincntiis suis bcato apostolo Tbome et TencrabiU convenlui ipsius porpeluo ulendum et possidendum pro remcdio anime sue el animamm palris, malris el omnium parenlum suorum el cunctorum fidclium dcfunc-

torum sub lali tamen condilione, quod, si ipse in itinere illo, in cujus tunc pro- cinctu erat, vilam finiret, boc donum suum ralum et inviolabilc pennancret, si vero

> WM Heittrich von Tmtm« (Tamujfg hei Bamdorf im SehMtntetM), der vm Ui7 Mm M hi» iJ.io AH'jiint Vi aU hii^rlicher Prottmotar rriteheint mti IMS ab Sttekqf vm Omtkmi ttmi. '^'<

HuUlunt-ltrrholUa llist. dij>l. Fridcr. src. I inirtxl. p. 135.

132 1217 1218

rediret, liberatn haberet poleslatem, ipsum allodium suiim donandi, distrahendi et pro velle et beneplacilo suo disponendi. nos vero de libero arbitrio et graluita volunlate nostra fide data promisimus et obligavimus , sibi dare vel ordinatis suis annuatim 40 quarlalia frumenli, quod dicitur mänzalkorn, quam diu sibi ipsum frumentum recipere placuerit. insuper quoque promisimus sub vinculo fidei, quod 5 nunquam ipsum in redilu suo de supradicta donatione quocunque interveniente casu molestabimus, sed permittemus ipsum quiete dictum allodium suum possidere et pro arbitrio suo ordinäre, huic facto interfuerunt Ileinricus deccanus, Dietherus cellerarius, Hugo portarius, Heinricus vicedominus et alii confratres et concanonici. affuit quoque Fridericus Dispensator, Erbo judex, Hartmannus de Eckeboldisheim, lo Diethericus de Ephiche et alii quam plures. acta sunt hec anno dominice incar- nationis 1217, indictionis 5. fratres autem et totus conventus die anniversarii sui convenient et canlatis vigiliis et niissis celebralis cum psalmodiis, prout ordo exe- quiarum et disciplina exigunt regularis, de usifructibus ipsius allodii cum lote clero presenle in refectorio publice et karitative reficienlur. 15

S aus Straßb. St. A. lad. Chartreuse-Oberhausbergen or. mh. c. sig. pcnd. laeso.

168. Pabsl ffonorius III bestätigt dem St. Thomascapllel zu Straßburg seinen ganzen Besitz, namentlicli die St. Aurelienkirche daselbst. 1218 Juni 1 Rom im St. Peter.

Honorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . decano et capitulo 20 sancti Thome Argentinensis salutem et apostolicam benediclionem. sacrosancta Romana ecclesia devotos et humiles filios ex assuete pietatis officio propensius diligere consuevit et, ne pravorum bominum molestiis agitentur, eos lamquam pia mater sue protectionis munimine confovere. capropter, dilecti in domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu personas et ecclesiam vestram, in 25 qua divino estis obsequio mancipali, cum omnibus bonis, que impresentiarum rationabiliter possidelis aut in futurum justis modis preslante domino poteritis adipisci, sub beati Pelri et nostra protectione suscipimus. specialiter autem ecclesiam sancte Aurelie cum perlinentiis suis, quam ex concessione venerabilis fralris noslri . . Argentinensis episcopi, capituli sui accedente assensu, estis canonice assecuti, sicut 30 eam juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos ecclesie vestre auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripli patrocinio communimus. nuUi ergo omnino hominum liceat, hanc paginam nostre protectionis et confirmationis infringere vel ei ausu temerario coutraire. si quis autem hoc attemptare presumpserit , indignationem omnipolentis dei et bealorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incur- aj surum. datum Rome apud sanctum Pelrum kalendis junii ponlificatus nostri anno secundo.

T aus Straßb. Tliom. A. lad. VI s. Aurelias or. tnb. c. hulla pcnd.

Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Thom. p.,298 nr. 14 (a. 1217). Pottliast Beg. pontif. nr. 5838.

12 18 133

169. In, einer Urkunde Biichof Jleinricht von Straßlmrg für das Khtttr Schicarzach .- octa sunt hcc publice anno verbi incarnaii 1218, indicüoDe 6, his testibus : Hciubardo preposilo, Erhardo decano, Kridcrico cantore, Marco soolistico, Bcrhlolilo jircposilo Ilonaiigcnsi, Oulrico dajjifcro, Hudoiro prcposito Mooti Tlioiiie, B Ludüvicu clioricpiscopü, licrhtoldo caincrario, Oltone, Dielbfltno presbiteric majori« ecclesio. cgo ücrngerus Argentincnsia arcidiaconus factum episcopi ralum babeo et sigillum mcum appono. testcs inlcrfuerunl Henricus viccdominus elc. data Argen» tine 0 idus julii, ponlificalus noslri anno 16. 1218 Juli 10 Straßburg.

K au» Karltr. O. L. A. Bection Baden-Baden Vidim. mb. e. ti§. pmi. 10 jadcx curia; Argcntincngi» 1491 April IG '.

Gedruckt bei fkhöpfiin Ah. di]4. I, 335 nr. 410 nach andrer Copie.

170. Bischof Heinrich ton Straßburg erneuert dem Kloster St. Arbogast die

Schenkungen seines Vorgängers, Bischof I/ezils. 1218.

In nomine sancle et individue triiiilalis. Ileinricus dci gralia Argeotinensiam

15 episcopus universis, ad quos prcscns scriptum pcrvenerit, in perpcluum. soUici- ludo pastoralis ofTicii nos amonct, subjcctorum nobis omnium curam gerere. eorum tamon mnxime, qui reliclo soculo reg'ilari subjacent di.scipliiic. bujus rei gratia pres(niliuui postcrüruinque nolicio signiücainus, qiiod quidam predeccssor noster nomine Ileilzelino felicis mcmoric divina inspiralione simul et amonitionc com-

20 monilus nonam pnrtem fructuum de curlibus noslrc dyocesis, laude et aaaeDsa capiluli noslri, ecclesie saucli Arbognsti jure pcrpeluo possidendam contradidit ', per cujus gloriosa merita cpiscopalus noslri tennini magnificc fuerant ampliati. verum quia andquitas ininiica est memorie, nos in liac carilativa donatione nicbil novum slalucnlcs eandem laudabilcm devotionem eidem loco scripti cautione inno-

3:^ vamus, ita eliam, ut, si quando oliquid de curtibus distrahi contigerit , prefate ecclesio sua juslilin salva consislnl. sed ne qua dcinceps super boc facto injusta oriulur vexalio, prescnlem pagiuam jum diclo loco sigilli nostri muniminc tradimus roboratam. actum prcsenlibus et approl>anlibu3 majoris ecclesie noslrc fratribus Reinhardo preposilo , Wcrnbardo decano , Friderico cantore , Marco scolastico,

*> Hcrlholdo preposilo Honaugicnsi et Ilcinrico fralre suo, Berlboldo archidiacono,

0

iJirico dapifcro, Ikringero Spircnsi canlore, Llrico de Daliir : . RAdolfTo sancli Tbomo preposilo, Ollone de Honvell, Dielbelmu, Ilcinrico \. . lo nostro, Wern- hero marscalco, Iribus fralribus Ludevico, Dielbcrico, Albertbo dictis Kagen, duobus

1 FA>fnda Scrtion StrnPbnrg fasc. 85 findet »ick tttidi eine mndmtirU Bmdmie D»bel Homanmt ItJ 'X> für diin Kltmtrr Sihirnnnrh, unter ätBUH OMem : cnria in Arg«ntiiuk joxi» Bnsaa nm dorn» Inpidm. 7>i>.i diirflf drrurllie Hof »ein, der in den Miracula «. Maria« Aryentineim» mm Jakn VtSO ah Uffitslliiim de.^ Abt» von Schtrariach erKÜhnt trird : (»bbM de Swarzxhr) rnm in Mtvi p«rT»niw»l ad rnrinra, quam hnhrt in platca rituli. Cfr. Man. Oerm. SS. XVII, 116. Kack im d UM und 1M7 rrscheint diner Hof in denfelben Händen, Veryl, StraM. Gaurn mmd H* 40 i. MitteUdttr S. iM).

' Cfr. nr. 93 not. 1.

lu

134 1218

fratribus Alberto, Wernhero diclis Begern, duobus fratribus Golfrido, Hunberlo Zydeleren , Walthero filio sculteli Waltheri ; civibus Friderico Spendario , Burc- kardo" sculteto de Ebenbeim, Erbone judice, Petro, Wezelone judice, Conrado Vitulo, Burckardo Ripelin et aliis quam phiribus. anno dominice incarnationis 1218, pontificatus noslri anno 16.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G fasc. 1700 cop. chart. sec. XV aus dem Privilegienbuch von St.

Arbogast fol. 16. Gedruckt ebeiidarnach bei Würdtivein Nova subs. dipl. XIII, 232 nr. 43 mit vielen

Abweichungen.

171. Bischof Heinrich von Straßhirg fordert unter Verheißung von Ablaß zu Beiträgen für den Aufbau der gänzlich zerfallenen und zerstörten Kirche St. Arbo- gast auf. [1218.]

H[einricus] dei gratia Argentlnensis ecclesie episcopus cum universo majoris ecclesie cboro omnibus ecclesiarum minislris , tam plebanis quam vicarüs , necnon et aliis Christi fidelibus, ad quos presens pagina pervenerit, salutem in vero salutari 15 et spirilu pietatis repleri. quoniam, ut alt apostolus, omnes presentabimur ante tribunal Christi recepturi sive bonum sive malum, prout gessimus in corpore, et idem alibi testatur : qui parce seminat, parce et metet et qui seminat in benedic- liouibus, de benedictionibus et metet, ideo universitatem vestram attencius exhor- tamur in domino, extreme messionis tempus largitione elemosinarum et operibus 20 misericordie quasi quodam fideli seminario prevenire, ut et ea certa spe lucri seminemus in terris, de quibus nos plena falce messuros postmodum gaudere oporlcat in celis. hinc est quod veslre caritati et omnium eorum, ad quos lator presentium vir religiosus et sacerdocio decoralus pervenerit, presenti scripto duximus significandum, quod ecclesia sancti Arbogasti in suburbio Argentinensi constituta 25 primitus ex voluntate dei et antiquitale collapsa , postmodum vero ab exercitu domini Pbylippi regis tempore, quo Argentinam possederal^ funditus intus et extra destrucla , sicut adhuc ejusdem destructionis supersunt vestigia , elemosinarum vestrarum et aliorum simul bonorum hominum stipendiis cooperantibus quasi de novo constat integraliter reedificanda. quapropler caritatis vestre Studium et devo- 30 cionem propensius exhortantes et in remissionem peccalorum vestrorum vobis indubitanter injungentes, universitatem vestram instanter et affectuose rogamus et in domino commonemus, quatinus divine retributionis intuitu et pro omnium orationum, que in eadem ecclesia ad honorem dei cottidie vigent, parlicipatione viscera misericordie aperientes gravem casum prefate ecclesie affeclu caritatis 35 inspiciatis et ad rcedificationem ipsius elemosinarum vestrarum suffragia conferentes cenluplam recompensationem a retributore omnium bonorum Christo Jesu vobis in

al B Burckardus.

1 Im Jahr 1199. Cfr. Chron. Ursperg. und Chron. Ebersheim, Mon. Germ. SS. XXIII, 368 und 448.

1218—1210 136

clerna healitiidine tlicsauriselis. vos aulem pastore« ecclesiararo et eornm viearkM specialiter in domino rogantes exhorlainur, quatenus latoretn presentium com stii« ad VÜ8 vcnicntein benigne et bünorifice, sicul decel clericos se iovicem bonora prcvenire, siisripialis et fuvorcm vcsiruin et auxiliutn in pelilione sua promoTCoda 6 cornin püjtulo vohis siii)dilü ei verho cl opere eflicaciler ini{x;nda(i!i. proplerea nr-'r'r sit Omnibus ecclesiurutn ininititris, lani plebauis quam vicariis, quod specialiter qui angorianl lapides ad opus ccclesic, quartam parlem venialium peccatorum beaÜ Arbogfisti auctoritate et nostra indulgcmtis et de injuncla eis penitenlia pro capi- talibus, quc confessi sunt, quindccim dies relaxamus.

10

B auM Slraßb. Bri.-A. 0 täte 1700 cop, charl. uc. XV au» lUm Prirnfguu/juch ton Sl.

ArbogaKt fd. 4 mit der Untertchrift ton gleicher Hand : cnm duobu« *if;illtt epiKopi

et capituli Argcntincniis. Oedruckt ebmdamach in GaOta ekri$t. V imttr. p. 491 nr. 29; Gramdidifr Oeurr. imid. JJI,

256 nr. 15S. Im Anschluß an nr. 170 ist die» Stück wohl im die Zeit mm tllS

$etten.

172. Köniff Friedrich II nimnU Ratk und Bilrtferschaft der Stadt Straßburg zu Gnaden auf und beläßt sie in allen ihren alten Rechten und OetcohnAeiten. 1219 Januar 11 Ilagenau.

F[ridericus] dei gralia Romanorum rcx et semper augustus et rcx Syciüc.

» dileclis fideiibus suis , consilio et uuiversis civibus Argentincnsibus , gratiam suam et bonnm volunlatem. considcrata purilatc devocionis veslre, quam nostre emi- nentie lioncsti nunlii vesiri lam sagacitcr quam lideliler exposuenint, ut de celero de pretcrilis excessibus ad plenum cmendati ad obsequia imperii et ad fidelitatis circa rcgiutn noslram majcstatem obserranliam aniroo sitis fcrventiores , omoem

« rancorein, quem non inmcrilo contra vos concepcramus, ex innata nobis beniTolentia pure rcmillimiis, Inm veslre univorsilati quam singulis imperii fideiibus presenli« scripti palrocinio innüloscentcs , tarn personas quam res vestras in regia esM con- slitulas prolcclione, sub interminalione gratie nostre districtius precipientes, ut« quam diu in firinitudinc fidelitatis erga nos et Imperium pcrmanseritis, nulle unquam

80 in loco Ronuini imperii nb aliqua persona seculori sive ecciesiastica alicjois Testnun exlra formain juris inipodialur aul molestetur vel in Judicium trahatur. ad majorem qtioque gralie nostre circa vos evidentiam volumus vos consistere in omni jure et honore atque constitutione, sicut a divis progeuitoribus nostris, avo, patre atque patruo noslro inclitis Romanorum rogibus et imporaloribus eorum sublimati fuislis

«■' lemporibua. nullam quoque ])elilionem sou exaclioncm nut suporin]x)sitioncm per toluni imperium dnre vos volumus nisi tnlem, qualcm lomporibus sorcnissimorum nostrorum progenitorum usquc ad heo tempora dare consuevistis '. ul itaqoe hec Inrgitotis nostre concessio vobis, quam diu fideles nobis inventi fuerilis. firma pcr- maiienl. boc scriptum vobis indulsimus sigillo rcgic majestatis nostre communitam.

<o inlerfuorunl lesles : Cunradus Motonsis et Spirensis cpiscopus imperialis aulc can-

1 VrnH. K. 11' XH-<,}i ir,iii\', r .'.,■ i^ ,, Hui.i.ithiim Ü. 36C..

136 1219

cellarius ', Ludowicus comes palatinus Reni et dux Bawarie"'^, Wernlierus de Bon- lant dapifer et Ansbelmus de Juslingen marscalcus imperii, Pbilippus de Bonlant, Heinricus de Sarffeneke et alii plures. datum Ilagenowe anno domini 1219, 3 idus januarii, indictione 7.

S aus Straßb. St. A. Briefbucli A fol. 23^ mit der Ueberschrift : daz küiiig Friderich und 5 künig zu Sicilien die stat zft Strazburg sinre und aller der, die ztim ryche gehßrnt, Schätzungen ledig het geseit und varn het gclaszcn.

Gedruckt ebendarnach bei Schöpflin Als. dijpl. 1, 335 nr. 411 = Huülard-BrihoUes Hist. dipl. I'rider. see. I, 583. Böhmer nr. 247.

173. In der Urkunde König Friedrichs II für das Kloster Neulurg unter lo den Zeugen : Reinhardus majoris Argenlinensis ecclesie preposilus, Berlholdus ejus- dem ecclesie decanus, Heinricus Argentiuensis episcopi vicedominus. 1219 August 17 Hagenau.

Aus Würdtwein Nova subs. dipl. XIII, 236 nr. 45 (ex autogr. tabnl. abbat. Neoburg.) = Huillard-Brehones Hist. dipl. Frider. sec. I, 663. Böhmer nr. 291. 15

174. König Friedrich II nimmt die Stadt Straßburg vi seinen besondern Schutz %md bestätigt ihr die von den Königen Lothar und Philipp ertheilten Pri- vilegien. 1219 September 11 Hagenau.

(C): In nomine sancte et individue trinitatis. Fridericus secundus Romanorum rex et rex Sicilie. augustialis pielatis [weiter wie in Nr. 145 bis decrevimus ao reservare]. preterea consliluimus, tradidimus et auctoritale regia consensuque prin- cipum nostrorura confirmavimus inslitutum et jus quoddam, quod cives ejusdem civitatis liabuerunt ab antecessoribus noslris dive memorie Lotbarii et Philippi Romanorum regibus gloriosis , ul nuUo unquam in loco ab aliqua persona seculari sive ecciesiastica aliquis eorum extra formam juris inpediatur aut mole- » stetur vel in Judicium Irabatur extra civitatem vel prorsus ab aliquo cogatur pro sua proprietate seu possessione ibi cuiquam respondere, sed, si aliquis ad- versus aliquem eorum aliquid babuerit, infra civitatem coram ipsius civitatis judicibus eum impetat ibique ei respondeat et satisfaciat. advocali eliam, quo- rum censuales infra civitatem domos babuerint aut manserint , censum debilum 30 ab eis in civitate accipiant et, si supersederint vel dare noluerint, justiciam et satisfactionem coram judicibus civitatis inde accipiant. volumus ilaque fideles nos- tros cives Argentinenses consistere in omni jure et bonore atque constitutione, sicut a divis progeniloribus nostris, avo, patre atque patruo noslro inclitis Romanorum regibus et imperatoribus eorum sublimati fuerunt temporibus, staluentes et regio ffi edicto districte precipientes, ut nuUi unquam persone alte vel humili, ecclesiastice sive seculari banc noslre donationis seu confirmationis divalera paginam licitum sit

1 Cfr. nr. 160 not. 1.

2 Cfr. nr. 160 not. 3.

1219 137

infriiif^cre vel etiam aliquo imprübilatis ausu ei obviare. quod qui faoere seril, triginia libras auri coinponat, tnedietalem fisoo noctro, ntidxum vero latciii iiijiiriiini puHsi». ut aiitcm liec concessio sive cotifirmatio Dostra inTiolal ipsi civitati ArK*-ntitiensi übHt-rvelur, prcsentcm exindc {laginam conscribi josmuius

» cl regle intigcstuliü karuclen; coiisignuri. tcslcs kujus rei sunt Hemricus Arccn- linensis cpiscopus, Ileinricus Basilicnsis cpiscopus ', Oulricus abbas aancU liugoal)hos" de Murbuch, Wolframinus abbas de Wizenburc*", Gerbardiu comes de Dicclis, Oulricus conics de Kyburc, Kgeno comcs de Lra, Hartmannus comes et Ludcwicus comes de Wirleuberc, Sigcbcrtus comes de Wcrda el filius cjtu Hein»

10 ricus comes, Ileinricus de Nife, Ileinricus de Sax, illuslris princeps Ileinricus duz

Suevic 3, Tlicobaldus dux Lolariiigie ^, Ansbelmus ' de Rapollisteine, Ansbdoms de

Juslingcn marscalcus, Kberhurdus de Waltburc dapifer, Dielbo de RaTeoibore,

Cuural de Wislcrslede, Rudolfus de Usenberc el de Wiuisbcrc cl alii quam plnres.

i Signum domini Friderici secundi Homanoruni regia invictissimi el regia

iB Siciiie. : (M.)

Aclum apud Ilagcnowe anno dominicc incarnalionis 1210, regnanle domino Friderico Ilomanorum rege gloriosissimo anno rogni ejus 7. ego Cunradua yHfnWf cl Spirensis cpiscopus ^ imperialis aule cancellarius rccognovi**. Datum opud Ilagcnowe 3 idus seplembris, indiclione 0^.

so S au» Strnßb. St. A. AA «rt. 1 nr. 5 or. ml. e. »ig. pend. ddapto.

Gedruckt thmdarnach bei Jluilhrd-llrf holte» Hi»t. dipi. Frider. $ee. I, ßTT. Nadk BricflMdk

A fol. lU" (■. ütnißb. .«. A. bei Hchoril,,, ,1/, ,l.„l /, 33s nr 414 TWgmti m. 900.

175. Köniff Friedrich II bestä(iff( dem Straßburger Hospital teinen ffestmmten Besitzstand, namentlich das von König Konrad III demselben ertheiUe Privileg. » tS19 September 11 Ungenau.

(C.) -In nomine sancie et individue trinilatis. Fridericus divina faTeole clc- monlin liomanorum rex secundus cl rex Siciiie. lunc vere reges sumus, si id, quod liomiiium ore dicimur, soUicita animi intcntionc adimplerous, si personam divitis non adlcndeules clamorem pauperum intra cxauditionis efleclum clemcnler 80 admittimus. quocirca noveril omnium dei fideliumquc nostronim tarn fuluri quam presenlis lemporis induslria , quod intcrvonlu fidelissimi principis nostri Cunradi Molcnsis el Spironsis vcnernbilis cpiscopi nostrique cancellarii*. cleri cliam ac populi Argeuliuensis civitatis precibus pia mansucludine indiuali bubpilali, quod ante

■} 5 albu. b] VtUr d<m c Wiicoburc ri« «•<«• «/brr Hakt» mit PmJtt itnmUr, «inu« 4hr SB im » la Ura, Ji^oek «km* Punkt, trnd »ktr im x im S»x mit P»»Jkt. VitUntkt mm Xtittm tmr

SckiUmf itr Xmiftm »4tck 8t»mitmt c) S ABh«lBtM. d] S rccogoo.

' Heinrich li von i Imn liisilioj r<m /i'«.«/, /;■/.< /;'.(0<. s Heinrich llertog row Schtcatirn, IStli—1235. 8 Theobciid I Itermg von Lothringen, 1313—1330. 10 * Cfr. nr. 160 not. 1.

* Die Indictionxtiffrr um 1 tu niedrig.

«8

138 1219

portam templo majori Argenlinensi oppositura edificatum est, damus, concedimus et confirmamus usus et bonas consuetudines, quas liabuil teinporibus antecessorum nostrorum dive memorie Romanorum regum et imperatorum lam infra civitalem quam exlra. et nominalim confirmamus Privilegium et omnes concessiones, quas recolende memorie magnus palruus noster Gunradus rex ei indulsit et concessit ', 3 et eandem domum hospitalis sub regie nostre tuitionis ac defensionis manum cum Omnibus iuibi appendentibus accepimus lam videlicet ea, que ibidem ex üdelium largitione presenli tempore pertinere noscuntur, quam illa, que in futurum de pio- rum elemosinis justis modis et ralionibus ad eandem pauperum domum conferenlur. confirmamus itaque et per noslram inmunitatem ab universorum hominum dominio lo ad hospitale predictum et usus pauperum emancipamus scilicet unam curtem extra civilatem retro sanctum Michahelem silam, cujus possessores octo uncias denariorum et octo gallinattos singulis annis persolvant, nisi eadem possessio ex consensu bere- dum sub frucluosioris summa pensionis locari valeat. decimam quoque partem obla- tionis, qug ad sanctam Crucem voto fidelium infertur, sicut episcopo et tota civitate '5 Argentinensi annuenle ad idem xenodocliium concessa est, et curtem quandam in foro juxla locum, qui dicitur Salzbof, de quo sub annuo censu sex quartalia tritici et duo quartalia leguminis solvuntur, sed et tabernacula, que vulgo lobia dicuntur, juxta murum versus portam, que dicitur sellatorum, sed et unam curtem singulis annis duos solidos dantem inier eandem portam et proximum pontem silam pari liberlatis 80 bonore ad predictam venerabilem domum roboramus. pretcrca duas curles exlra por- tam civilalis versus sanctum Michahelem et in villa Schilticheim omnia bona ejusdem domus el in villa Lamperheim necnon in Kunigishoven et in Illenchirchen et in Ber- steden, in villa quoque Ergirsheim curles et agros lam viniferos quam frugiferos et in Wichirsheim et in Vennenheim et in Ilermolisheim, locum etiam macellorum uni- 23 verse civitatis coniveulia ibidem contraditum, sed et molendinum in Oleriswert cum aque decursu dimidio, de quo molendino fralribus sancli Thome singulis annis vigiüti tres denärii solvuntur, atque duo jugera in Ilohenheimvelt ad prefatam peregrinorum et pauperum domum fidelium oblatione conlradila sub nostre protec- tionis custodia slabilimus. hec aulem, que predicla sunt, et cuncla, que lam noslris "* quam futuris temporibus homines predicle domus et omnes imperpetuum eorum suc- cessores justis ralionibus vel acquisierunt vel acquirere polerunt, sub tali regie poleslatis privilegio ad predictam domum immunilale perhenni roborando et muniendo confirmamus, ut nulla ecclesiaslica secularisve persona jus aut poteslatem habeal Omnibus, que ad hospitalem domum pertinent, vias pubHcas el usum aquo et pas- 35 cuorum inlerdicendi. et ut hec omnia perpelua firmilate rata sint vel alicujus pre- sumptoris infestalione convelli nullalenus possint, presenlera paginam nostre manus subscriptione roboratam sigilli noslri inpressione insigniri jussimus. testes vero, qui interfuerunt , subternolari fecimus '^ : Ilenricus Argenlinensis episcopus, Hein-

1 Cfr. nr. 9i.

2 Vergl. die Zeugenreihe von nr. 174.

40

1219 130

ricus Jiiiüiliensis cpiscopus, Oulricus abhas* sancti Galli. Hugo abbas de lloriMcb, Wolfronmus abhas de Wizenbiirc , Ilcinricus dux Suevie, Gehardus ooroes da Dit'scli, Ilurlmunnus comcs et frater suus Ludcwicus comes de Wirtenberc, Sige- hortus cüinos d«; Wrnln (;l Ileiiiricns filiiis ejus, Ileinricus de Nifc, Anahelmus de

s Ropültislcino, Kljerhurdti.s de \\ ullburc dapifer, Anhhehnus de Wuslingen '' mare- calcus , Dictlio de Ravensburc et alii quam plurcs. actum ac dalum apad Ilngenowe 3 idus septembris.

Signum domiui l'Yiderici secundi Itomunonim regis et regia Sicilie invic- tir.r>iiiii. : (M.)

10 Kgo Cunradus Mclcnsis et Spirensis episcopus et impcrialis aulc canccilarius rccognovi anno incarnationis domini 1219, indiclionc 7.

// au$ Straßb. llonp. A. lad. 1 nr. 2 or. mli. e. »ig. pend.

Damach im Auttug mitgelheill i. d. Zeitachr. f. Goch. d. Oberrh. XI, ISS.

176. liischof Ihinrkh von Basel smcie der Dekan A'onrad und der Seholasfiau ir> Heinrich der Basler Kirche schlichten als vom apostolischen StnAl be$teUte RickUr einen Streit zwischen dem Straßhurger Domcapitel vttd den Herren ton RappoUstein , Abgaben von Sigolsheimer Gütern betreffend. 1210 October.

Ut fides et memoria futurorum cautela presentium debita fjrmila(<- njbonlur, novcrint universi tarn futuri quam presentes banc paginam inspecturi, quod ego

io Heinricus Basilicnsis episcopus ', Cunradus decanus et Ileinricus scolasticus ejusdem ecclcsip judicps super conlroversia inlcr capilulum Argentinense ex una parte et Egilolplnuu et Ansclnium fralrcs de Raboltestein mililes ex altera a sedc aposlolica dclcgati , que ioter ipsos de censibus quibusdam possessionum in Sigolteshein sitarum ad idem capilulum pcrtincntium vertebatur pro scrvilio quolibet anno exsoU

vendis, sie ipsam controversiaiu nobis jiresentibus et aucloritate nostra amicabiliter intcr cos dccisam prosenti scriplo proleslanuir : videlicel quod dicti Egilolpbus et Ansclmus et ipsi pro eorum borcdibus per slipulalionem se singulis annis capitulo Argentincnsi proxima scptimana ante purificationem sancte Marie trcs frischingos /-<*>-. t clauslralos porcinos, quatuor amas vini et dimidiam, '{uarlalia fruroenli

:io dcinccps oblignrunt soluturos. que si limc persolvere negli Mimi, ex gratia deiode habeut spalium usquc ad duniinicam, qua caulalur eslo mibi, idem adbac persol- viMidi. si autem et tunc predicla persolvere supersederint, quinque libras Argenti- iiousis monete, que tunc in usu fuerit, capitulo solrere tenebunlur. quas si eliam us(jup ad mrdiam quadragcsinuun non persolverinl, jam diele possessiones, unde

X. dioln pensio debet juTsolvi , oxluuc libcre et sine conlradiclione cum integritate qualibel od manus capiluli Argenlinensis devolvcnlur. lioc eliam pnclum se promi-

ij // albii!). 1. II.* .V« n': , / . . , ., / , '

(MtstanJrn.

1 ('fr. in: l, i mit l.

140 1219

serunt servaturos, renuncianles foro eorum appellationi et generaliter omni exceplioni ipsis militibus vel eorum heredibus contra predicta conpetenli, promittentes nichilo- minus omne dampnum et expensas propter hec a capitulo memorato faciendas integraliter refecluros. ut igitur supradicta debitam et perpetuam obtineant firmi- tatem, liltere presentes ad petitionem partis utriusque sigillorum nostrorum appo- 5 sitione sunt conmunite. acta sunt hec anno dominice incarnationis 1219, mense octobri in presentia Reinhardi preposili majoris ecclesie Argentinensis, Friderici cantoris, Ulrici scolastici, Hermanni porlarii, Rüdolphi prepositi sancti Thorae et aliorum. fratres etiam illi de Raboltestein hoc scriptum sigillo suo ex pacto inter eos convento conmuniunt, ut, si unquam contra predicta venire presumpserinl, lo sigillum proprium ipsis valeat efficaciter obviare.

B atts Straßb. Bez.-A. G fasc. 2722 or. mb. c. 3 sig. pend. laesis. Ganz abgefallen ist das Siegel des Baseler Dekans, das Siegel der Bappdtsteiner zeigt in verschioommenen Um- rissen ein CasteU.

177. Das Straßlurger Domcapitel verlehnt dem Goldschmied Walther eine is Hofstätte. 1219.

Reinh[ardus] prepositus, B[ertoldus] decanus , F[ridericus] cantor , Ou[]ricus] scolasticus totumque capitulum majoris ecclesie in Argentina. notum sit universis Christi fidelibus, tam presenti etati quam future posteritati, presens scriptum audien- tibus, quod iios de conmuni consilio areara unam juxta curiam domine Irmengardis 20 sitam, quam ex donatione felicis memorie Eberhardi filii domini Walteri et domine Hedewigis uxoris fratris sui domini Walteri habuimus, Waltero aurifici hereditario jure perpetualiter possidendam concessimus, tali tamen pacto interposito, ut annuatim in festo sancti Johannis baptiste quatuor unceas et in nativitate domini quatuor Nov. 11 unceas et in festo sancti Martini duos capones, omni ambiguitate remota, nobis 25 persolvat * . heredes quoque sui et omnium possessorum istius aree in mutatione medietatem census, qui vulgo dicitur erscaz, dare non tenentur, nisi forte per donationem vel venditionem ad aliorum manus devolvatur, illi tantum daturi sunt honoris causa, quantum est medietas census. insuper in pactione positum est, quod, si istius aree possessores in terminis pretaxatis debilum censum non exsolverint et 30 contra voluntatem nostram detinerc presumpserinl, stabilitatem ulterius non habeat hec nostra concessio, sed eadem area libere ad manus nostras revolvatur. et ut res ista firmior maueret atque stabilior, eam fecimus mandari litteris et sigilli nostri munimine corroborari. actum publice anno incarnationis domini 1219 , indic- tione 7. 35

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2703 or. mb. c. sig. pend. laeso.

Gedruckt aus dem lib. sal. 1347 bei Würdtwein Nova subs. dipl. XIII, 241 nr. 47.

a) B persolvant.

Juyii S4 Dez. iS

Jwmi U Dn. U

12 10 444

178. Da.t StraliOxri/cr Dotncapilel verlehnl einK Ji'i/.-.! '"• " liioiul/ Hlumer- drost. 13l!f.

Ik'iiili(iir(lu.s| preiKDsilu.s , Hjortoldus) din-arius, I''(n(lcricusj caulor, Ou(lricus| scolastictis toliiinqiic ciipitiilum inujoria ecclesic ia Argc-nliua. nolum ücri volutnus

B uuiveräia Clirisli üJulibiis tain prcactitibua quam fultiris, ad quos preaens scriplura vencrit, qiiod nos dcliberalo cousiliü aream unam juxta curtim domine Inneogardis sitain, (]uain ex düuatiütic fclicis meinoric Eberhard! ülit domini Walteri et domioe Ik'dcwigis iixoris fratris sui düinini W'ullcri babiiimiiä, IluduU'u Üluincrdrost here- dilario jure perpcluuliler pussidendum concessimus, tali tarnen paclo, quod anuuaUm

10 in festo sancli Juhaunis bapliüle quatuor unceas et in ualivilale domini tantumdem

et in festo saucti Martini 2 capones sine diiEcultale nobis inde exsolvat et quod ftn. n Iicrcdes sui in mutalionc cjusdcm arce inedietalem census, qui vulgo dicilur eracaz. dure non (eneuulur, nisi fürte ]>cr doualiouein vel venditioncm ad aliorum maniis devolvatur, illi tatituin daturi sunt lionoris causa, quantum est medictas census.

15 insupcr in pactioiie positum est, quod, si istius aree possessores* in terminis pre- taxatis dubituiii censum non exsolvcrint et contra voluntatem noätram detiD'-rt- presuin])serint, .slubilitatcm ullerius non liabeat bec nostra conccssio, sed eadtiu area libera ab oinui pactione ad manus nostras revertatur. et ne boc factum in posterum ab aliquo caluinpniari possit aut in oblivionem devenire, presens scriptum

20 sigillo nostro coninunilum ei concessimus in testimonium. actum anno ab incar- natione domini 12U), indictionc 7.

U aus Straßb. Bu.-A. G fasc. 2703 or. tnb. e. tig. pettd. laeto.

179. Jiischof Heinrich von Straßburg gestattet dem St. Thomascapitel , die Einkünfte der St. Äureüenparochie zum eignen Unterhalt zu vencenden fpin

•« In nomine sancte et individue trinilalis. ego II[cinricus] divina m;

Argcnlinensis ecclesic minister humilis omnibus prescntem p""--"" " solulem in salulis auclore. quecunque divino intuitu circa r ticas personas salubriter ordinanlur, ne curriculo temporum vel mutacione perso- narum deinceps in dubium revoccntur, dignum est ea per scripturam et bonorum

•M tesliinonia ])orpetuc mcmoric commcndarc. notificandum itaque dignc duximus uuivcrsis tarn presentibus quam futuris et vivaci onuiium memoric tcnaciter inpri- racndum, quod, cum ecclesia sancti Thome proptcr scisma impcrii et frcquentps bellorum insurgentium prcssuras admodum foret in reditibus attenuata, nos illius palcrno pielalis visccribus inopio condolcnlos data opportunitate curavimus in parte

I'jr> panperlatis ejus onera sublevare. sane capiluhun ecclcsie prclibalo quandam habet parrucliium, qiie sancta Aurelia nuncupatur, sitam in suburbio civitatis, in qua jus habere noscitur presentandi, neo licebat hactcnus de illa nisi fratrum ejusdcm ecclcsie per electionem aliquem investire. hec itaque cum defuncto pastorc vacaret.

.) « |.o.

142 1219

capitulum supradictum nobis liumililer supplicaTit, ul ad supplemenlum et subsidium prebendarum, que eis vix etiam tenuiter poterant ministrari, prefate vacanlis ecclesie proventus eis dignaremur misericorditer indulgere. quorum devotis precibus inclinali respondimus eis, sicut decebat, quod, si possent hanc indulgenliam a benignitale aposlolice sedis impetrare, nos eciam eis noslrum in bac parte consensum minime 5 negaremus. cum igitiir non sine labore et expensis memoratum capitulum boc impetrassel apud sedem Romanam et super boc ipso nobis autenticum domini pape porrexisset, de consilio et assensu capituli uostri , salvo tarnen per omnia jure cathcdralis ecclesie, memoratam parrocbiam cum omnibus attincnciis lam in dote quam in decimis et oblationibus jam diclis fratribus ad bonorem et laudem dei et lo divinum obsequium liberius et devocius exequendum pleno jure concessimus possi- dendam et ad communes usus suis cottidianis necessitatibus applicandam. annotata sunt autem in testimonium hujus rei nomina religiosorum, quorum approbatione hec acta sunt, ut illorum etiam attestacione nostra firmetur auctoritas : Reinbardus prepositus majoris ecclesie, Berbtoldus deccanus, Fridericus cantor et custos. Her- is mannus de Erinberc portarius, Ulricus scolasticus, Ulricus de Hovewilre dapifer, Diethelmus presbiter et ceteri ejusdem ecclesie canonici ; Rudolfus prepositus sancti Tbome, Ileinricus deccanus, Dietberus cellerarius, Uuernberus pincerna et dapifer, Heinricus scolasticus, Ilug portarius, Jobannes cantor ; Reimboldus deccanus sancti Pelri, Cunradus portarius, Uuernberus presbiter, Uualtherus presbiter, Jacobus abbas 20 de Nuwilre, Burchardus abbas de Swarzahe, Godefridus abbas de Gengenbacb, Hug prepositus sancti Arbogasti et alii quam plures. acta sunt bec anno ab incar- nacione domini 1219.

T aus Straßb. Thoni. A. lad. VI s. Aureliae or. mh. c. sig. pend.

Gedruckt ebendarnach bei Ch. ScJmiidt Hist. du chap. de s. Thom. p. 299 nr. 16. 25

180. Bischof Heinrich ton Straßhurg schließt mit dem, Straßhirger Vogt Anselm einen dessen Lehnsverhältniß regelnden Vertrag. 1219.

\ In nomine sancte et individue trinitatis amen. Ileinricus divina favente dementia Argentinensium episcopus. ; . cum id, quod a presentibus interdum pia geritur intentione ac provida deliberatione statuitur, frequenler a posteris ex memo- *) rie quandoqae defectu plerumque et bominum malicia vel penitus in irritum vel ad minus in dubium quoque soleat revocari, necessario ad cautelam provisum est, ut, ubi viva vox quoquo modo casualiter deficeret, mortua saltem in ejus locum rite subeundo probationem legilimam et fidem preteritorum scriptorum munimine futuris efBcacem exbiberet. quia igitur divine dispensationis Providentia omnium nostre 35 diocesis ecclcsiarum curam fidelem suscepimus, maxime tarnen ecclesie nostre, cui specialius in omnibus sumus obligati, inde est quod nos, tarn ad noticiam presen- tium quam post futurorum super contractu et convenlione de consensu et consilio

1 Darunter dürfte woM die Bulle Honorius III, 121ö Juni 1 Born, zu verstelien sein, s. nr. 168.

1210 143

cdpiluli nostri et priidcnlutn tarn ininislcrialiuin quam civium nostrunim inter dm ul ecclcsiutn iioslram l-x una parte et Aushelinum advocalum ArgentiueDsein ex altera piirto oinuium acilic-el feuodorutn suorum, quc a nobis et ccclesia nostra teiiebat in feuoiliitii, penluct-n; cupienlcs, prcsenli äcripto non solum pro nobia ted r> etimn pro ipso, ut utri({ui: vuletiti ipsiiia iuiriiigere queat cfficaoiter obviare, publice et sullumpiiiter prüte»tamur. predictus cnim kashelmus advocatus io manibua noslris omnia feuoda sua, omni exclusa conditione, libere et absolut« renuntiavit et ea denao sub ea a nubis reccpit pactiune, quud, st unquam aliquo tempore contra formam infurius tioialam venire presumpscrit, uaivorsa, que a nobis lenet in feuodum,

10 iiiouiitinciili sine contradictionc qualibol ccclesie nostre omni jure vacabunt, eo ([iiidcm adjcclo, quod nos in advocatiu Argenlineusis civitatis taotum ad peticionem siium cognatüs suoä Ileiuricum et Marquardum pueros de Ilunisvell ipsum permüd- mus aduplarc, sie videliccl : si contingat advocato mortuo ad opUonem procedere, promisiinus nos priiicipalitcr, sccundario omnes de capitulo uostro, si contigeril *

13 queniquam eorum uohis substitui, udvocatia predicla pueros memoratos sine dampno quolibct vcl ctiam solario memoriali jure feuodali indiUerenter inveslire. promisit eliam idcm advocatus, quod uuivcrsas dictas {iosscssiones cum omnibus pertincntiis suis, oppidis, villis, hominibus quacumque conditione preditis et specialiler oppidi Riiiowü ut ville CapclQ et advocalie in Ebirsheim, piscalionibus, pascuis, silvis,

ao ccmoribus, pratis, agria cultis et incultis deinceps nuUatenus debeat alienare vel obligare, sed omnia in potestate sua, quoad vixerit, integraliler retinere, ut sie post mortem suam omnia predicla liiiere et absolute ad ecolesiam Argentinensem et ejus utilitulem sine qualibet alienutione in perpetuum servituru reverlantur. nos quoque sub eisdem couditionibus omnino possessiones casdem cum omni integritale, sicul

» proximo dictum et annumeratum est, si prefatus advocatus sine berede decesserit, sicut de quolibet arliculorum supra et infra contentorum semper intellegendum est, ecclesie nostre libcras et absolulas fidoliter conscrvarc promisimus, ad idem per omnia tam nos quam qucmlibel nostrum successorcm cum consensu omnium de capitulo nostro ac promisionc speciali singulorum, fide etiam ab omnibus nobis

ao super hoc corporali intcrposita, sub intcrminatione divini judicii ßrmiter astringentes. porro liberlatem possessionum feuodi ejusdem omnium, que ultra flumen, quod Kintzicha dicilur, inferiuj sile sunt, nobis tanlum et non successoribiis nostris con- sulte, cuicuuKiuc decreverimus, reservamus infeoudanda, predictis eliam adicientes, quod advocatin in Kbirsheim memorato advocato pro duccnlis marcis, nepotibus suis

30 Anslielmo et Egelolfo mililibus de Uapoltisteine vel aliis, quibuscumquc posl mor- tem suain dandas legaverit, pormaneat obligata. de quibus ducentis marcis in summa centum marcarum de feuodo prcdiclo ultra Kinlzicham silo nobis reser- vando, ecclesiam noslram rcddendam indempnem per eum Tel per eos, quibus dictas possessiones infcuodare decrcverimus , nos constituimus }>crsonaliler obligatos. eo

") pacto eliain intorposilo, quod, quibuscumquc diele ducenlo marce fuerinl legale. ideni Ictjdliirii (li> jmlriinonii-^ snis vel aliis quibuscumquc propr'-l ''ihus in ducen-

144 1219

tanim marcarum valenlia sub estimatione bonorum virorum ecclesie Argenlinensis in proprietatem tribuant et easdem possessiones in feuodum recipianl ab eadem vel, si boc magis placuerit, cum prefata pecunia possessiones emptas jure feuodali ab ecclesia recipere teneanlur, nisi forte dictas ducentas marcas ecclesie %^el ecclesiis sive aliis quibuscumque personis intuilu pietatis in lestamento reliqueril, quas ad 5 predictas conditioncs, tamquam eas heredibus hereditariis reliquisset, non censemus eadem pielale aliquatenus obligatas. hoc etiam inter cetera non obmittimus, quod quinquaginla niarce in numero ducentarum marcarum prefatarura, pro quibus quinquaginta marcis alia de causa advocatia memorata ad presens illis de Rapol- tisteine exlat obligata, in solutione earundem, si advocato vivente ab eo non fue- lo rinl ä persolute, sunt precise computande. ceterum ut omnia predicta rata firmaque permaneant, idem knshelmus advocatus corporali prestito juramento promisit, se universa sub omnipotentis anathemate fideliter et efficaciter conservaturum, renun- tiando exceptioni fori, appellationi et legi « si ob es alienum » et breviter exceplio- nibus universis super aliquo prediclorum sibi vel jure civili vel canonico competen- 15 tibus, prominens etiam per stipulationem, omne dampnum et expensas universas, quas propter boc ecclesiam Argentinensem vel capitulum ejusdem ex facto suo vel negligentia subire contigerit, integraliter se refecturum. et versa vice tam nos et successores nostri quam capitulum nostrum ad idem per omnia, alterutro predicta excedente, ad universa memorata sub eadem forma, sicut proximo dictum est, per- 20 maneant obligata, eo tamen ex parte advocati retento, si casu quolibet in aliquo predictorura ipsum ignoranter excedere contigerit, non prius reatu perjurii tenealur, quam a nobis vel a nostro capitulo vel ministerialibus de hoc premonitus infra sex septimanas satisfaclionem omnimodam extunc negligat exhibere. pro supradictis autem omnibus et sub eadem forma faciendis penitus et servandis curtem uostram <& in Biscovisheim pro quinquaginta marcis et in vico nostro Argentinensi in redilibus novem talenta pro triginta marcis usque ad solutionem ejusdem pecunie presenti jxmi i( anno ante festum sancti Johannis baptiste et deinceps singulis annis ante idem festum persolvendam ipsi obligavimus, inconlinenti optione nobis retenta, quod vel curiam advocati in platea vituli sitam ab eodem advocato quandoque venditam a 30 nobis recomparalam sibi trihuamus vel quadraginla marcas de pretaxata pecunia ei persolvamus, e contrario advocato electione rehcta, quod villam nostram in Northus a quolibet detentore liberatam pro aliis triginta marcis jure feuodali concedamus vel eandem pecuniam ad plenum sibi solvere teneamur, possessionibus supradictis, quamdiu ista, sicut supradictum est, non fuerint expedita, titulo pignoris semper 30 obligatis. ut autem hie nosler contractus adeo rationabihs et legitimus perpetuo inviolatus permaneat, presentem inde paginom conscribi statuimus et nostri sigilli ac capiluli majoris ecclesie necnon dicti knshehni advocati Argentinensis sigillorum impressione fecimus communiri. acta sunt hec anno domini 1219, indictione 7. hanc paginam illesam servantibus sit pax domini nostri Jesu Christi, illam temere « infringentes in extremo examine districte subjaceant ultioni. testes hujus rei sunt :

a] £ fuierint.

1219-1220 14ft

I{|<;iiiliar(liis] inujoris Argcnlincnsis ecclcsic preposilus, B(ertholdusj decanas, FIrid»» ricus] canlor, 0ii[lricu8| scolaalicus, L|u(lewicu8] et R(udolfu9) choriepiscopi, Il(er' inannus| porlorius ejusdem ccciesie ; licinricu» el L[ii(li'wicu.s| nobile* Tiri de Liclitciiherc ; Wnllcriis d«; Argenliua, A(lbcrlus| et \V(eriihcru!>J Beger«, D|i»-'' '•-'••■'«l B SlehcUimis, lJ(ictIicricus] hurcgravius iiiinisleriales ; Fridcricus Dispcnsator, . ilii» de Khenlicitn, Krhu judex, Sifridiis minister fratrum et alii quam plures.

Ji au» Sirußb. Bet.-A. Q nr. 37 or. mb. c. 3 »ig. ptnd. Abgefallen tUu SUfd da YogU. Gedruckt hei ScMjiflin AU. dipl. I, 337 nr. 413 nach einer alten Ccpie dea tktmal. Strath.

bitichiifi. A.

w

181. Bischof Heinrich von Straßburg verpflichtet sich eidlieh gemsseH Ziuagen des Domcapitels , der Ministerialen vnd Bürger ton Straßburg gegenüber, veder die Slraßburger Vogtei je in die Hand eines fürstlichen Geschlecht* su geben, noch der Straßburger Kirche gehörendes Vermögen im Wertke von über fBnfiig Mark zu veräußern. 1220 Januar.

ir. Noverinl universi lam presenles quam futuri, quod ego Ilenricus divina mise-

ralionc Argentinensis episcopus dispendiis ac pcrsecutionibus ecclesie mee pessim iimninonlihus obviure cupiens, juxla locius cnpiluli mci consilium et deliberationem sludiosaiii, consensu nicilüininus tarn ministcrialium quam civium noslronim acce- dcnle pariler et volo, secundum conmunem inter nos convcntionem simul el pac-

40 lioncm initam id ipsum sollempniter ac publice scripto prescnli pariter protestaotes, ul cuilibel ipsum infriugcre volenti queal somper efficaciter obviare, in persona «[uidem mca primo loco coqwrali sacramonto interposilo mo fidelitcr ac flrmiter aslrinxi, quod spccialiler advotaciam Argentinensem cum omnibus suis pcrtinencüs milii uiiquam inperalori, regi, duci aut alicui proli eorundem, omni poiiitus exdusa

•« condilione, concedam, conmitlam, infeudabo vel prorsus aliquo litulo alienationis alienaho. sub codcm cciam promisi sacramenlo, quod nunquam aliquam posses- sionem vel rem ccclesiaslicam, quam presencialiler ad manus tencam vel que nunc ecclesie vacel Argcutinensi, sive ad presens violenler ea splier sive quiele possi- deam candem, vendam, infeudabo aut aliquatenus doinceps obligabo, excepta forte

ao pccunia vel ejus Valencia sive estimatione quinquagiula marcarum in summa, quam eciam suinniam nullo cnsu sine consensu, consilio ac voluntale plenaria prediclorum sub ejusdoni jununenli sponsione ncc debeo nee excedere possum, sive simul codem tempore sive diversis particulariler ipsum sim facturus, versa vice capitulum Argenlincnse simili modo sacramenlo corporali gencralitcr preslito promisit et tir-

■X, niavil. quod, si diclo opiscopo lomport« aliquo neoessilas evidens** imminet. pro uccessilale sua lunc relevanda super aquirouda pecunia quocunquc modo consilium el auxilium lideliter et effirnciler studebil imperliri necnon alia negocia tarn sua quam ecclesie diligent' M)na (ide promovebil. item sub ejusdem obligatiooe

juramenli promisorunl ll|oinliBrdusl prejwsilus. B(erlboldus| decanus. F(ridencus]

10 caiildr, r[!rii-iisl scolnslirv M' rllioldusj«" camerarius, II[ermaunus] portarios,

() S ipsam. b) diclo— eviilrr •<f Ritr.

146 12 2 0

R[udolfus] sancti Thome prepositus, qui Septem nomine suo specialiter jurarunt cor- poraliter et firmarunt, quod, si quis eorum Septem episcopo forte succederet memo- rato, ad idem, quantum est in arliculo advocacie superius expresso, sicut episcopus prefatus pro se sie quilibet eorum per omnia extet obligalus. si vero alius quam de numero predictorum sibi succederet, isti septem bona fide et sine fraude succes- 5 Sorem substitutum ad eundem arliculum super advocacia observaudura et per sacra- mentum obligandum inducere studebuut. ministeriales vero ipsius ecclesie ac bur- genscs civitatis ejusdem propriis nominibus inferius exprimendi juramento eciam corporali se firmiter astrinxerunt, quod personam, res, possessiones universas Henrici episcopi nunc residentis necnon cujuslibet sui successoris, qui sepe dictum lo sacramentum super articulo advocatie subierit aut subire voluerit, omnium eciam canonicorum Argentinensium tarn presencium quam futurorum ac tocius civitatis cleri, qui unquam pro tempore fuerit, salvas, illesas, intactas in omni emunilale pariter et libertate quarumlibet exaclionum infra civitatis ambitum fideliler et effica- citer contra quemlibet hominem defendent ac semper liberas couservabunt. consilium 15 eciam civitatis, quandocunque fuerit renovatum vel immutatum, universos, qui tunc erunt de consilio, necnon alios quoscunque lam ministeriales quam cives, quos ad horum conservanciam et stabilitatem processu temporis viderint vel credent expe- dire, aut quorum consilio vel auxilio supramemorata firma et salva consistere pote- runt, bona fide, dolo pariter et fraude qualibet semota, ad idem sacramentum sub aa premissa forma omnino subeundum et eandem promissionem et obligationem tenen- dam et observandam perpetuo juxta id, quod sibi servari volunt conditiones premissas, diligenter inducent et studiose promovebunt. ut autem hec rata firmaque perma- neant, sigillorum nostrorum episcopi scilicel, capituli, civitatis munimine sanccila sunt, conmuniri statuentes ** ac polenciam divinam super hoc devocius invocantes, quod, s si quis hanc paginam ausu temerario infringere temptaverit, dei oranipolentis ac beatorum apostolorum Petri et Pauli ac nostram indignationem sit incür- surus. acta sunt hec anno domini 1220 mense januarii, Honorio papa residente et F[riderico] rege Romanorum regnante. nomina vero lam ministerialium quam civium propria, qui predicla omnia inviolabiliter servare et manutenere corporaliter 30 juraverunt, sunt hec : Walterus filius sculteti quondam, Dietricus Stahelli, Ditricus burgravius, Ludewicus et Albertus Gagen, Albertus et Wer[nherus] Bager, Murrharl, Herbo judex et magister tunc burgensium, F[ridericus] Dispensator, Sivridus minister fratrum, Purcart Ripli, We^el judex, Guno et Herbo fratres filii Diemari, Nicolaus, U[Iricus] Loseli, Herbo juvenis, Renpot Vilnius, G[ünradus] Velusfrumentum et alii 35 quam plures ''.

S aus Straßb. St. Ä. Vord. Dreizelin. Gew. Corp. A lad. 3" or. mh. c. 3 sig. pend. laesis.

Gedruckt nach dem Briefbuch A fol. 53b ii)id. bei Schöpflin Als. dipl. I, Sil nr. 419. Vergl. K. W. Nitzsch Ministerialität und Bürgertimm S. 364 ff. u. D. St-Chron. VIII, Ällg. EM. S. 37. 40

a) Einige Sattglieder scheinen hier ausgefallen lu sein, b) et plures mit hellerer Dinte aber ton gleicher H/ind, trie es scheint, nachgetragen.

12 20 U7

182. Papsl Uomritt» III fordert drei Straßburger Canoniker auf, de» Clenu ihrer IHacese zur Zahlung der allgemein auferlegten Zwaiiaig$ten tereiaiarttm

Paiischsumme anzutreiben. lü^O Februm- 11 v:/. ,■',',

Ilonorius episcopus scn'us sen-orum dei dileclis filiis R[einhardo] majori pre- 8 posito et A. majoris ecclesie canonico el B[runoni] sancti Pctri custodi ' Argeo- tincnsibus snlulnm et opostolicam bencdictionrm. cxhibite Dobis ex parte

vcncrahilis frulris iiu»(ri Argentinenäis cpiäcopi et dilcctorum filionim clcri atque tarn civilalis quam diocesis Argentinensis littcrc conlincbant, quod eo suggerente. qui bonis consuevil actibus invidcrc, o tempore concilü generalis * guerria conlinuis

10 rcgiuiiis nfTlicli grovitcr et oppressi ac alias rapinis el inecndiis mtiltipliciter lacessiü luiitam storililulem in anno sustincre prcsenti, quud viliim iDüi>cin dcduccnles vix possint de tot calamitalibus rcspirarc. unde nobis ex parte mcmorati cleri per dos dilectos fllios A. majoris ecclesie canonicum el B[ruQoncro] sancti Pctri custodem Argentinenscs ad hoc specialiter destinatos fuit humiliter supplicatum, ut, cum

l^ propler prcmissa et alia impcdimcnla juxta prefati statuta concilü vicesimam non porsolveriiit ac velint in reconipensnlionem ipsius cerlam solvere pccunie quantitalem, scilicet ducentas marcas argenti, secundum mandatum nostrum pro subsidio terre sanctc, ne sentcntia excommunicationis in dctentores ipsius vicesime promulgata ligenlur, providere de benignitato sedis apostolice dignarcmur. nos igilur ipsius

an cleri miscriam niiscricorditer miscrantcs et paupcrlati compacicntes ipsius oblaiam per vos A. et B[runonem] nuncios pecuniam acceptavimus, eidcm episcopo noslris dantes liltcris in prcceplis , ut viros idoneos et honestos de ciritate ac diocesi suprndiclts öligere studeat sine mora, qui facultatibus et aliis circumslanciis ipsius cleri diligenliiis indngutis taxarc sludennt, quid de solutione ipsius pecunie contingat

« quonilibot eorundcin, idemque ipsos infra qnindccim dies posl receptionem presen- tium , siiblato cujuslibel contradictionis et appellationis obstaculo , ad id per censurnm ccclesiaslicam compellere non omittat. quocirca discretioni vestre per npostolica scripta precipiendo mnndamus, quntinus, si dictus episcopus preceplum nostruni ncgloxerit adimplcre, vos, si qui clericorum ipsorum ultra prcdictum tempus

un solvere distuierint de mcmorata pccunia parlem suam, preter excommunicationis sentcntiam, quam incurrcnl, cxtunc eos ad inlegram solulionem vicesime per cen- suram ecclesiasticam, nppellntione postposita, compelialis. quodsi non omnibus his cxoquondis polnerilis iuleresse, duo veslnim ea nihilominus cxequanlur. Datum Vitorhii idiis fehruarii pontificatus nostri anno qtiarto.

y5 AtlH \\ urfUtcrin Acivi yuhy. tit^ti. \Jii, ,-i.» iir. # fiu' #i (i/ r ' i r ■it\ li ii^r

(k-utr. inril. JIJ, S90 nr. 355. - JUtho»t R(q. Ihnti/. <

1 Hn4no rrnchfihl auch im Mai drswlhfit JaArts nehm dem DomJntin BrtiMi «<> ma ii|i>i«B li^rhru Stuhl Ixgtrlllrr liichlrr in rinrr SaeAe der Äbi«i Mtmenmtkuler. VtrgL StrmM. Bet.'A. U bac

bbS coj). Chart. Her. X VII.

lias vierte Lateran-CoHcil im Socemher li

148 1220

183. Heinricus episcopus Argentinensis controversiam inier Reinhardura majoris ecclesie prepositum Argen linensera administralorera abbatie sancti Leonard! consti- tutum 1 et Burchardum de Bilde super advocatia et jure abbatie orlam ita sedat, ut hie omnes suas petitiones, quam diu ille administrationem teneat, relinquat et fidejussores Wallherum de Argentina, Diethericum Stehellinum, Albertum Begere, 5 Wernherum fratrem suum, Burckardum et Albertum filios ejusdem, Albertum de Herinotislieim constituat, versa vice prcpositus spondeat, se abbatiam ad meliorem statum reducturum esse, «noverint universi.» acta sunt bec publice anno incar- nationis domini 1220, indictione 8, mense aprili. hujus rei testes sunt : Fridericus cantor, U[lricus] scolaslicus, E. de Erenberc, R[udolfus] de Liehtenberc, Fridericus 10 de Ilagenow, Arnoldus plebanus de Scertisheim, Godefridus plebanus de Rinstete, portarius de Hasela, Heinricus camerarius episcopi, Burchardus miles de Utenheim. Diethericus de Kunigisheim et alii quam plures. 1220 April.

Aus Schöpflin Als. dipl. I, 340 nr. 417 (ex antogr. tabnl. s. Leonardi).

184. Bischof Heinrich von Slraßbxirg beurkundet den Schiedsspruch in einem 15 Streit zwischen dem St. Thomascapitel und dem Priester von St. Andreas über Zehnten der St. Aurelienhirche zu Straßhurg. 1220 Juli Straßburg im Münster.

Heinricus dei gralia Argentinensis episcopus cunclis Christi fidelibus veritalem araantibus salutem in eo, qui est salus omnium. quoniam ex pasloralis cura officii in conmune omnibus, specialius tamen nobis conmissis, prodesse et adesse ao et ad reformandum bonum pacis inier eos atlentius intend(!re et invigilare tenemur, hinc est quod ad noticiam omnium tam futurorum quam presentium Iransscribimus, qualiter contentionem super decimis ecclesie sanclc Aurelic in suburbio Argentinensi ortam inter Rudolfum de Liehtenberc prepositum sancti Thorae et ejusdem ecclesie capitulum ex una parte et inter Burchardum sculletum de Ehenheim et inter 25 Johannem plebanum sancti Andree ex altera consilio prudcntum virorum decidimus, videlicet Reinhardi prepositi, Oulrici scolastici et Alberti de sancto Martino Argen- tinensis ecclesie canonicis et Alberti Bageronis militis et Erbonis judicis, corara .quibus viri honesti veritatis concii jurati dixerunt, quod decime mansorum, qui vulgariter Selgüt, Hengesthübe, Viscerhube dicunlur, ad ecclesiam beati Andree ao tolaliter perlinerent 2. verum quia de predictis mansis incerti erant , quot essent predicti mansi vel in quibus locis illius banni essent siti, contentio predicta in hunc modum est diffinita, quod prepositus sancti Thome et ecclesia omnes decimas lam prediales quam personales integraliter recipiat et pro hiis 30 quartalia tritici et 30 stpt.a siliginis predicto plebano et suo patrono ante feslum nativitatis sancte Marie per- ^ solvat. quod si neglectum fuerit, pro pena duplum reslituat. si vero horrea, in quibus predicte decime reposite fuerinl, casualiter cura ipsis frugibus ante dictum festum incendio vel flagello grandinis vel lempestate vel guerra provincie depereant, juxta proportionem triturationis facte pensio persolvatur. porro a predicta perceptione

1 Cfr. nr. 161. m

2 Cfr. eil. Schmidt Eist, du citap. de n. TIumh. p. ÜUO ff.

1220 140

decimarum excipiuntur 7 ciiric contiguc inlrinsccus in Kunegeshoven sitc, iDcipientM pencs domum, qtie Dinclu>>e dicilur, et viam, que Velletor dicilur, ex isla parte ejusdem versus civilatetn cl 11 alie cxtrin.sccus ullra eandem viam ex obliquo i«tts scptom oppositc ot diic ciiric ex iitroquc Intcre curic Burchardi militU de lapidea

n porlu iiiinediale eideia ctirli adjiicentns, in quibiis ümnibus plebanus prefatus com 8U0 patrono decimns percipiel prediaics ; personales vcro ad prepositam pertinebunt. excipiuntur cliam illc curtes apud sanclum Arbogaslum, que ultra flumen a poote siirsuin Juxla ripom fluininis ejusdoin protenduutur, que pro dimidio maoso ct'< tanlur, in quil)Uä idem plebunus cum .suu pulrouo decimas tarn prediales <;

10 personales percipiet. in prato quoquc, quod in vulgari dicilur Brfigel Tel cc:. Albcrli de Tagesburc, decimas feni accipiet ; in Steinstrazen vero decime , aiottt hactenus a pnrtibus sunt pcrcc])tc, dcinceps absque contenlionc qnalibct perdpiantur. si vero de hoc inier partes orta fueril dissensio, per quatuor vires honestoa sine fraude de vicinia conniunitcr electos talis controversia, non obslantc partium contra-

in dictione, per juranicntum ipsorum decidatur. prelerea parti adverse pro pena ccnlum libraruin puri argenti dcbitor exislal, conventione prenolata perpetuc slabilitatis robur nicliiloniinus uhtinenle. ut lioc ratum ]iennancal, sigillo nostro, nostri capiluli et civitatis presciileni pnginam fecinius roborari. hoc pactum quicumque ausu temerario infregerit , indignationem sunimi judicis et anathema perpeluum in-

211 currat. acta sunt hcc anno domini 1220, indiclione 8, meuse julii in claustro majoris ecclesie, prcsenlibus et recognoscentibus fratribus noslris majoris ccclesie canonicis : Bcrtoldo dccano, Friderico cantore, Berloldo camerario, Hermanne portario, canonicis quoque sancli Pelri Heinboldo dccano, Brunonc cuslode, Cänrado portario, presenlibus eliam et recognoscentibus laicis ministorialibus et cItUku

•» noslris Uuallero de Strazeburc, Dielerico burgravio, Dieterico patruo ejusdem, Ilumberlo Cidclario, Burchardo de lapidea porla, Friderico Dispensatore, Johanne de Kuncgeshovcn, Iloinrico de Uuizenburc, Ci'inrado Virnecom, Sifrido de llosse- mörchet, Uuezelone judice et aliis qualh pluribus.

T auH Straßb. Thom. A. lad. VI 8. Anrcli» or. mb. e. 3 »ig. pmd. Abfrfialkm Aw 8Mt- 90 sirgrl.

Gedruckt ebrndamach hri Ch. Schmidt lliat. du chttp. de $. Tkom. p. 300 mr. 17. JVoek einer Be.itnliifuitgiiurkMnd» Bitehof BeriMd» com r«d;> Sehüfßi» AU. dipL I, 343

»ir. 431.

I Straßb. BfM.-A. U nr. 1(»H or. »lUt. c. »ig. prnd. {«m-m. Da» Slüek iM umdatirt umd kiUt die

\a Insertion der Urkunde Bitchof Heinrich» «o ein : Bcrtholdua dei gnti* Arg«atiB«Baia tpiaeop«a uni-

vcrsis Christi fidrlibns prosrns Hcriptnm inaprcttiri» sAlutcm in «uriorv Mlnti«. jnate {

decpt Burrm bonigimm nrcomnioilaro rt vota, qiic a rationia tntmito non deriant, tSact

conipli-rc. indo est quod vpstris prpribiis dilcrti filii Hpnrici propositi et cammici

inclinnti ordiiintiotipin, qiinm foliois rroonlntiniiiü vpnrrahilis antocrssor noctar Haaricu AlgtBtiMB*

lO sis rpisropus, hoiirstis viris rt discrrtis iii super dcrimis prriMM MkBCla AwtH« ptrdpIMrfia

intrr pcrlrsinm vpslrnm ot pipbannm snii e Johanncm et bon« üMmori« Biircluu<dwB qnon-

dnm scaltetum in Ehenhein provido statoit, no«, acccdente cons«nsn berrdoin prvdicti Bar'

videlicet Burrhnrdi, Johnnnis, UAdegcri Wernlini, Helferiri et Johaanis plebani ImaU Amtrt« nummr

ecclesie sne, nostrnrum litternnim testiinonio robornmus futnris temporibna inviolabilHar obtama*

i;, dnui. toiiorem etinm pretaxate compositionis prcaenti pagine dignam dtucinas iasaiwr»

iinticio Iriuisuiiltciulo.

150 1220

185. Probst Rtidolf und das Capitel wn St. Thomas beurkunden, daß ihnen ihr Pförtner Hugo seinen Hof in der Sladelgasse, den er von seiner Schwester Sabina ererbt, geschenkt habe. 1220 November 29 Straßburg im Chor von St. Thomas.

Rüdolfus dei gracia ecclesie sancti Thome in Argentina prepositus tolumque 5 ejusdem ecclesie capitulum universis Christi fldclibus presens scriptum legentibus salutem in eo, qui salus est vera et eterna. quoniam « ea, que in scriptura rediguntur, posterorum cavillacione de facili non possunl calumpniari nee processu temporis oblivione deleri, ad majorem cautelam temporibus nostris acta scripture dignum duximus commendare. innotescat ergo omnibus veritatem amantibus, lo Hugonem portarium ecclesie uostre curtem suam cum domo lapidea in Stadelgaszen sitam, que heredilario jure per sororem suam pie memorie Sabinam ipsum conligerat, ecclesie nostre legitima donacione in remedium anime sue parentum et suorum salutem auctore deo contulisse sub tali forma, quod, quicumque confralrum nostrorum ipso defuncto portarius erit, de censu ejusdem curtis 30 solidos in 40 denariis illis, 15 qui pro piscibus fratribus presentibus dislribuuntur, addet eodem modo, quo prius solebant piscales denarii presentibus distribui. in anniversario autem jam dicte Sabine sororis prefati porlarii plenas vigilias, missam pro fidelibus defunctis, conventus noster eidem Sabine decantabit et portarius tunc temporis 5 solidos, 3 solidos denarios sacerdoti missam celebranti et duos singulis de fratribus presentibus, 20 et 5 dapifero episcopi pro censu fundi ejusdem curtis assignabit. et sive quid in 5 solidis supererit , seu quid in censu domus prenominate procuracioni pretaxate accreverit, portarius in usus suos habebit. post oflScium misse celebratum chorus cum cruce, tliuribulo, aqua benedicla et responsorio «absolvere» super sepulcrum memorate Sabine descendet psalmum «miserere» et orationem dcbilam ibidem decan- 25 tando. prefale vero amministraciouis officium ad portarium spectabit ita, quod concanonicis nostris de supradictis 35 solidiS respondebit et edificia curtis predicte tenebilur resarcire. quam amministracionem si portarius ergo assumere recusaverit, decanus et capitulum eandem in se suscipient et quod residuum fuerit de censibus post summam fratribus assignatam, in sepedicte domus restauracionem conservabunl. 30 DOS autem considerantes dicti Hugonis portarii benivolenciam, de mera liberalilale summam equipollenlem censui de prenotata curte provenienti per decanum sive cellerarium ipsi de communi nostro , quoad vixerit , constituimus assignandam. quod ut perpetue stabilitatis robur obtineat, presentem cartam inde conscribi et sigillo nostri capituli jussimus communiri. facta est autem hec donacio anno ab 35 incarnacione domini 1220, 3 kalendas decembris, in choro nostro infra primam et terciam omni cum debita sollempnitate, presentibus fratribus nostris Heinrico decano, Diethero cellerario, '^tN'ernhero pincerna, Burkardo sacerdote, Cünrado plebano in Erstheim, Sigebottone subdyacono, Johanne canlore, Cünrado de Colmere, pre- sentibus etiam et recognoscentibus concivibus nostris Ulrico Löselino , Erbone 40

a] T quam.

12 20 IM

Jiidici; , l<'ri(lrico Dispcnsalorc , Heinrico deme Bilde, SyfTrido de Rossemerketbe , UAdulfü Riplino ", Ilitinrico pislore noslro et aliis quam pluribus.

T auH Ntratib. Thom. A. Rcgi«tranile A fol. 96b um UOO gadtrUbt».

Gedruckt ebenJarnach bti Ch. Schmidt IIul. du chap. de $. Thom. p. 301 mr. iS.

186. einer UrAiiwle Bischof Heinrichs von, ütraßhurg für das KlosUr Aller keilijen im Schwär iwald als Zeugen : Roinardo majore pnpposilo, Friderico canlore, Uolrico scoluslico, Alberlo projwsilo de Ilaseluhe, Heinrico vicedomino. Wollhcro nolhario ; ex ordinc militari Walthero de Argentina, Alberto et Wernhero Biigariis, Vulinaro de Ilciterbach et alÜH quam pluribus. dutum in palacio nostro 10 Argoiiliiia' aiiiio (lüiniiiiou iiicarnacioniä Vl'lQ , iudictionc 8. 1220 Straßburg in der bischößichen Pfalz.

K a\i» Karlsr. G. L. A. Scction Allfriniiigiii »r m». <• «ly / /. / / ' r^ .

Ibid. Scction StraPImrg Vidim. mb. r. »iy. jtfiul. von VtTi A -.'. , ., .m- /..•-,,; ,.nt

Hcultctuii ot jiiaticiarii Tabcrnnrain AUaticarum. Gedruckt nach letitenn iit Gailia chritt. V iiutr. p. i'JiJ nr. 3ü.

ir>

187. Bischof Heinrich von Slraßhurg bestätigt dem Straßburger Hospital seinen gesammten Besitz. 1220.

\ In nomine sancle et individuo trinilatis amen. \ quoniam magnarum \veiUr wie in nr. 90 mutatis mutandis bis denarii persolvuntur.j predecessor autcm noster

80 Burdiardus episcopus vcnerabilis pro peticione paupcrum Christi commoranlium in liospilnli rupiens ampliare serviciuiu dei capellam ad idem hospilale pertinentem dedi(;avil el ei curie no.stre parlem donnndo atrium capelle versus Bruscbam ampliavit. [weiter wie in nr. 90 bis pluribus] et banno predicti Burchardi episoopi publice ac legitime confirmata. nos nutem, quia per misericordiam dei in baac

r. sedein succes.simus, do mera nostre benignitalis benirolcntia bec omnia, que preno- raiuuta sunt et hospiluli quocumquc tempore donata et quecumque in presenliarum possidet vcl in futuro possidebit, precipimus in verbo dei et auctorilalc beatomm aposlolorum Petri et Pauli et domini pape Ilonorii et nostra sub anathematis vinculo confirmamus, ne quisquam ea sibi usurpare Tel distrahere audeat vel in alium

quam in usuin pauponun oxpendere presumat. et ut majorem conflrmalionem huboanl el iuconvulsa iniperpetuuni pennaneant, prcsenlem paginam conscribi el inpressionc sigilli nostri curavimus insigniri. acta sunt autem a nobis bec anno ab incarnalione domini nostri Jesu Christi l'iM, indiclione 8, regnanto Friderico rege anno regni ejus 8. tesles bujus sunt : Reinhardus major prcpositus, Berhtoldua

so decanus, Kridoricus uantor et custos, Oulricus soolastious, Bcrhtoldus •» camerarius, Hennauus porlarius ; Ileinricus advocalus, Wallerus, Albertus Begere, Diethericus burcgravius. Diethericus Steliellinus, Albertus Cago et Ludcwicus, Sifridus de Ollewilro, Burchanlus de Ehenheim, Erbo judex, Fridericus Dispensator, Petrus

152 1220—1221

procurator domus hospitalis, Rudolfus scultetus, Gunradus Virnecorn, Erbo junior, Johannes et alii quam plures.

E. aus Straßb. Hosp. A. lad. 1 nr. 22 or. mh. c. sig. pend.

188. Probst Rudolf und das Capilel mn St. Thomas zu Straßburg beschließen, ihr Küchenamt aufzuheben und ganz mit der Kellerei zu vereinigen. 1221 April 24. 5

t ; In nomine sancle et individue Irinitalis amen. '• ego Rudolfus sancti Thome in Argentina prepositus totusque ejusdem ecclesie conventus, quoniam ad honorem et decorem domus dei tarn nostre quam posterorum nostrorum saluli et utilitati cura pervigili prospicere et intendere tenemur, hinc est quod nos communi confratrum nostrorum habilo consilio Stipendium coquorum nostrorum, qui nobis lo minus utiles erant, ordinavimus, ut de cetero in usus ecclesie nostre communes redigatur. verum quia ipsa obsequia coquorum de manu cellerarii pendebant, nos apud cellerarium presentem et futurum taliter in perpetuum obtinuimus, ut obsequium predictorum coquorum in coquina plenarie et sine omni defTectu certis temporibus fratribus amministret. quod ut ratum permaneat in perpetuum, presentem cartulam ih inde conscribi et sigillo noslri capituli fecimus communiri. acta sunt hec anno dominice incarnalionis 1221, 8 kalendas maji.

T aus Straßb. Tltom. A. docurn. bist. lad. 2 (Statuts) or. mb. c. sig. pend. Gedruckt darttach bei Ch. Schmidt Hist. du, chap. de s. Thom. p. 302 nr. 19.

189. In dem Schiedsspruch der kaiserlichen Bevollmächtigten, der Äebte ton 20 Murbach und Neuburg sowie des Grafen Sigbert von Werd, über die zwischen dem Kaiser und der Straßburger Kirche schwebenden Streitfragen'^, unter den Zeugen: R[einhardus] prepositus Argentinensis, C[onradus] prepositus de Tanna, F[ridericus] cantor, Uflricus] scolaslicus, B[ertholdus] camerarius, R[udolfusl prepositus sancti Thome Argentinensis, Ul[ricus] de Boll[ingcn] imperialis aule notarius, M[eribolo] ts de Halbere, B[urchardus] de Geroldeseke, W[altberus] de Strazburc, tres Bagarones, ü[mbertus] Zidelarius et alii quam plures. acta sunt hec anno domini 1221, indictione 9, octava kalendas septembris. 1221 August 25.

B aus Straßb. licz.-A. G nr. 38 or. mb. c. 3 sig. pend. laesis. Erhalten das Königs- und zwei Abtssiegel, fünf andre abgefallen. 30

Gedruckt aus dem lib. sod. 1347 bei Schöpflin Als. dipl. I, 347 nr. 437 in sehr lückenhafter Form.

1 Bei der Entsclteidung über Offenburg, das dem Kaiser zufällt, Iteißt es : exceptis tarnen censibus canonicis Argentinensibus debitis et prestandis ibidem uml ähnlich bei der 1223 Mai 5 eu Hagenau getroffenen Vereinbarung : in Offenbare autem, quitqnit juris habuit Argentinensis episcopus, domino 35 regi cedet, servato canonicis Argentinensibus jure patronatus ecclesie et censibus, que ad prebendam eorum pertinent ab antiquo. Straßb. Bez.-A. G nr. 39 or. mb. c. 3 sig. pend. laesis, gedruckt nach einer Copie bei Schöpflin Als. dipl. I, 350 nr. 432 = Buillard-Breholles Hist. dipl. Frider. sec. II, 756. Böhmer lieg. Heinr. nr. 30. Dem Vorigen ganz gleicldautend ist dann der Passus in dem Schiedsspruch Konrads des Cardiiudbischofs von Porto aus dem Jahr 1224, dem als Zeugen Probst, 40 Cantor und Scholasticus des Straßburger Domcapitels beiwohnen. Straßb. Bez.-A. G fasc. 2722 or. mb. c. 3 sig. petul. laesis, gedruckt aus dem lib. sah 1347 bei Schöpflin Als. dipl. I, 351 nr. 436. Böhmer Eeichssachen nr. 62.

1221 158

190. Bischof Heinrich ton Straßburg beurkundet eme svitehen dem HoMuer Sliß und dessen Vogt Wernher, seinem Marschall, geichlosseiu' Sühne. 1^2 1.

\ In nomine sancle et individuc Irinilatis acta anno Joniini 1221. Ilcinricbiu dei gratia Argenlinensis opiscopus oninibus hanc paginam inspccluris salulem in G pcrpeluum. cum insligaule gcneris bumani inimtco fomes discordie inter prepositum Hlerlhülduin] et confralres Ilonaugensis ecclesie ex una parte et \V[ernherumJ mare- sculciim uoälrum ex ullcru ejusdcm loci advocalum in tantum invaluinset, ut dicti preposilus et confratrcs tarn sui presenlia quam obscquio divioo ipsam eocIesiaiD aliu sc transfercntcs desulatam diu reliquissenl, medianlibus landein bonis ac

10 discretis viris pax et concordiii sub forma stibscripla inter ipsos iotcrcessit : nam lide data in nianus nosiros prefuliiä niurächalcus nuster finnitcr promihit, quod ncc ipse ])er sc ncc per suos vel quenipiam sibi altinentium eorundem pre{x>sili »eu confratrum personas molestare dcinccps attemptabit vel in familia vel rebus ad ipsos spcclanlibiis ali({iiod ammodo eis infcrat gravaraen. idem etiam Egcl[olfus] et

15 \V[(!riihenis] de Mundingen (idelcs nosiri, filii sororis sue, data similiter fide finna- veruul. addidil prelerca, quod in omni liberlatc sive jure sive juris cxsecutione, quod bactenus obtinuit eadem llonaugensis ecciesia, nullum ipsis per se vel quem> piam suorum proslabit impedimenlum. ne vcro levi qualibel occasione vel roalitia nul tenierilale sopitn reviviscal discordia, de conmuni tarn sepe diclorum prepositi

so ac confratrum, nominali eliam marscbalci nosiri conscnsu ac pelitione sie flmiatum est : si de cetero ipse marscbalcus seu quispiam suorum vel sibi attinentium sive suo nomine manum in personam cujuslibct fratrum miserit aut alias dampnum vel gravamen in familia vel rebus eorum ipsis irrogaverit, dicti prcpositus el confralres ad jam dictum marscbalcum recurrent satisfactionem super illato gravamine requi- rentes. quam si ipsis non cxbibuerit, ad episcopum, qui pro tempoie fufrit, Argcnli- nenscm deferent, ex parte cujus prelibatus marscbalcus efiicaciter conmonebitur, ul de illatis satisfatiat condigne. quod si minus adimplere curaverit marscbalcus vel forte pro tempore episcopus in boc facto remissius se babuerit vel sui baberi copia non polerit, prctnxati prej)ositus et confralres per se vel per aliquos de

80 capitulo ad cajjilulum noslrum Argentincnsem recurrent. nee Gel eis prejuditium, si qui fratres tunc absentcs fucrint ; scd quos lunc presenles in ecciesia noslra babere ])oleruMt, quantum ad boc factum viccm totius gcrent capituli, coram quibus de illatis proponent injuriis petentes , ul antedictum marscbalcum de salisfadioae falienda diligenter exbortontur et inducant. quorum monilis et predbos si obedire

as neglexerit nee cxtunc a die conmonitionis a capitulo facte usque ad qualuor cbdomadas non satisfecerit , auctoritale noslra sive cujuscumque saccessoram nostrorum necnon capituli nosiri licebit eis, ccclesiom suom cum tola capituli sui universilate in Argentinam transferre civitalem. prelerca cum tempore di.<cürdie s»>pc dicti preposilus el canonici conquesti fuisscut, a marscbalco ac suis {M<rpluriuia

40 dampna, gravamina quoque nocnon injurias eis fuisse illata, pelilum fuit ab eis, ut liuic octioni reuuntiorent. quod quidem recusabanl ; verumtamen in boc consen*

•] B hucrit.

«0

154 1221 1223

serunt, quod, quam diu prelibala conpositio rata et inconvulsa ipsis servata fueril, nullam de ante illatis dampnis vel injuriis movebunt questionem. si autem, quod deus avertat, novis malis superadditis interrupta fuerit et conmonitionibus premissis, ut supra notatum est, eis non satisfiet ac propter boc loco cesserint iterato, licebit eis super omnibus illatis aclionem et querimoniam ex integro innovare. ut autem 5 hec compositioiiis forma integrum ac firmum deinceps robur obtineat, de consensu, volunlale et instantia partium, prenominatorum videlicet prepositi et confratrum Honaugensium necnon marscbalci nostri, advocati scilicet ejusdem loci, presens scriptum nostro ac ecclesie nostre capituli scilicet majoris ecclesie sigillis fecimus conmuniri. mediatores : prepositus major dominus R[einbardus], dominus H[ermannus] lo

o

de Erinberc, plebanus sancti Martini, T[beodericus] Stehellinus, testes : Ul[ricus] scolasticus, W[ernherus] Begere, dominus R[einbardus] de Denge Argentinensis canonicus, H[umbertus] Cydelarius, L[udewicus] Gago, W[ernherus] de Wolfgangis- heim, portarius de Haseiahe, plebanus de Scherzbeim, Wezel judex et alii quam plures '. 15

B aus Straßb. Bez.-A. 6 fasc. 4213 or. mb. c. 3 sig. pend. laesis.

Gedruckt bei Würdtwein Nova subs. dipl. XIII, 257 nr. 57 (ex libro albo colleg. s. Petri senior.).

191. In einer Urkunde Bischof Heinrichs von Straßlnrg, die einen schieds- richterlichen Sprtich zu Gunsten des Prohsles von Haslach bestätigt 2, unter den 20 Zeugen : Rüdolfo archidiacono , Rüchero canonicis majoris ecclesie , Wernbero, Hugone portario, Sigebotone canonicis sancti Tbome, decano Wernbero, Conrado, Burkardo, Rüdegero canonicis sancli Petri. acta sunt hec anno incarnationis 1221. 1221.

B aus Straßb. Bez.-A. Q fasc. 6224 or. nib. c. 3 sig. pend. laesis. 25

192. Bischof Heinrich und das Domcapitel von Straßhurg beurkunden, daß Qraf Hugo von Liitzelstein seine Burg Lützelslein der Straßburger Kirche als Lehen aufgelassen habe. 1223 Januar.

Heinricbus dei gratia Argentinensis ecclesie episcopus, Reinbardus prepositus, Bertoldus decanus, Friderichus cantor, Ulricbus scolasticus totumque majoris ecclesie ao capitulum omnibus hanc paginam intuenfibus rei geste notitiam. elucescil el

1 Biesen Vergleich zwischen dem Hanauer Stift und dem bischöfliclien Marschdll Wernher bestätigt Pabst Hoiwrius III, 133i April 23 Born im Lateran. Straßb. Bez.-A. G fasc. 4209 or. mb. c. buUa pend. delapsa, gedruckt bei Würdtwein l. c. p. 269 nr. 64. Pottluist Eeg. pontif. nr. 7225.

2 Unter den Schiedsrichtern : Bertoldus decanus, Fridericus cantor Argentinensis, s. Straßb. Bez.-A. 35 G fasc. 5224 or. mb. c. 2 sig. pend., gedruckt bei Würdtieein Nova subs. dipl. XIII, 261 nr. 58. Ebendieselben entscheiden auch als päbstliche Dckgirte eine Streitsache des Klosters Allerheiligen im Juli 1221, in Gegenwart von Straßburger Zeugen : Heinrico raonacho, Güntere presbitcro, Lamperto diacono, Wezelone judice, Heinrico Cleinegedanc. Karlsr. G. L. A. Section AUerheibgen or. nib. c. 2 sig. pend., gedruckt darnach bei Grandidier Oeuvr. ined. III, 239 nr. 125.

1223 - 1224

vivil uclio, cujus sc focit littcra defcnsorem. noscant igitur presentes et sciant futuri prescnlem paginum iuspccluri, quod, cum inter nos et nobil<>m viruiD dominnm Ilußonem cüiiiilein do Lii/.clciiHUMn üupcr quibusdam darnpnis nuliis illalb «^fffffUffft vcrleretur, landein incdiaulibua quihusdüm nobilibus viris et discretis lali coodHiooe

6 lis omnis atquc discordia inter nos et ipsum sojiita est : veniens igitur apud Argen« tinam jam diclus Hugo comes et tani coram nobis quam minislerialUnu oofltris et civibtis Argcntino civitatis castnim suum Lu/.clcnstein et omnc alU^dium suum circa joni dictum custrum infrn unius miliaris anibilum libere et totalitor, presenle fratre suo nobili viro dominu Cünrado de Hiälcin, beate Marie domine noslre coDtradidit

10 et a nobis sub nomine bcrcdilarii feodi, bominio precedcnte, recepit. mortuo autem eodem comite, qui proximus heres ejus fucrit, jam dictum caatrum cum prcfato nllüdiö, si liotninium nobis cxbibuerit, tarn per nos sivc successores nostros posai- debit. si vero ccclesiam nostrum tarn in prescnli quam in fuluro tempore bellom sivc conlrovcrsia aliqua iugruerit et jam diclus comes per a£Snilatem adverae partia

15 laimiuaiu bomo nosler subsidium oxbiiicre nobis nequiverit, Jam dictum caatrum nobis exhibebil et post difßnitionem belli sive controversie castrum suum sibi rcddcre lenemur. ad ejus etiam subsidium et juvamcn lamquam uni de fidclibus nostris, ubicumque justiliam bubuerit et noslri indiguerit, omni, qua decet, diligentia consulentes et auxiliantes assurgemus. et ut boc ratum sit et inconvulsum penna*

•20 ncat, sigillis nustris capituli et civitatis nostrc presenlem paginam tam nobia quam cidcm in testimunium fecimus conmuniri. acta anno domini 1223 in januario.

II nuH Straßb. Bet.-A. Q fasc. 591 or. mb. e. tig. pend. ddaptn».

Gedruckt thendamach bei Orandidier Oeuvr. itUd. 111, 295 m. XTt. StMpßm AU. äipl. I, Jio nr. 416 (a. 1220) in daUtcktr Uebenetmimg (ex cod. mb. feodali epiacop. Argaatia.

■« BOC. XIV).

193. In einer Urkunde Bischof BerthoJdt von Straßburg für das £h$ter Schwanach unter den Zeugen .- dominus Reinbardus prepositus, Berbloldus decaoua, Fridericus cunlor, Uolricus scolaslicus ', Arnoldus camerarius, Diethclmus dapitVr. Ilcrmanuus portarius, Fridericus et Röcbcnis canonici, nobibs vir Berbloldus coiuea

3u de Sulczc et dominus Eberbardus de Eberstein et frater ejus Cünradus Spirenaia et Argentincnsis canonicus ; ministcriales noslri : Stcbellinus Tbeodericus, Wemheros Bt^gcre, Tbcodericus prefeclus, Alberlus Cago, Wembcrus Cago, junior Stebellinus ; cives : Rftdolüiis scultctus, Hurcbordus de Ebcnbeim, Erbo quandoque judex, Weieio, Fridericus Sponderc et lleinricus camerarius et alii quam plures. acta anno

35 domini 1224, mense dccembris, scdem a])oslolicam regente domino Ilonorio ponti» ficatus ejus anno 8, regnanle serenissimo imperalore B'riderico, banc paginam scribentc Gunlero presbilero, sub abbate de Suarzabe Burcbardo et Oeningo priore

1 U[lrirns] srol.istirns Argentincnsis und \\ pocitns Mtncti ThonM tr$d»*imm m itm-

stlhtn Jahrr am »U. Jiiiti im Utitifihurgrr Miu iixmUUtchtn ^mkl betltUt StAi*dtrHkltr

40 «n riVm Strfit ricixchrn ilnit lltrrn nm Riti>poll9lnit fitui drm lynrrtr vom Sifthkrim. ütttir im

Zeugen: \\. ranonico pt |>lcbano 8«ucti Martini. Cfr. H'iirrf/«-"" V"»! m&i. rft/J Tfff »to «r. 98

(ex antogr. tnbul. Uappoltstcin.).

156 1224 1225

et Alberto camerario et Johanae custode et advocatis de Windecke Berhtoldo et Albertho, astantibus nobilibus dominis Heinrico et Ludewico fratribus de Lichtenberg et magistro civium Erbone et consulibus Argentine civitatis et nobili viro Heinrico de Diersperg et fratre ejus Walthero et domino Reinhardo de Celle. 1224 December.

K aus Karlsr. G. L. A. Papier -Copialbuch der Abtei Schwarzach nr. 733 fol. 35 um 1400 5

geschrieben. Gedruckt bei Gudenus SyRoge diplom. p. 465; Würdtwein Mon. Palat. IV, 240 (ex dednc-

tione des Klosters Schwartzach a. 1780 p. 23 nr. 25).

194. Ulrich Domscholasticus und Probst von iSt. Peter zu Straßburg beurkundet, daß Hedwig, die Wittwe Simons von Epfig, für sich und ihre Anverwandten auf lo alle Ansprüche an ein Qut zu Königshofen, das sie einst Ulrich von Bollingen und dieser jetzt der Marbacher Kirche verkauft habe, vor ihm öffentlich verzichtet habe. 1225 August 28 Straßburg im Chor des Münsters.

Notum sit Omnibus tarn presentibus quam futuris, quod, cum ego Uolricus scolaslicus majoris ecclesie Argenlinensis et prepositus sancti Pelri vice et loco is venerabilis domini Bertoldi ejusdem ecclesie episcopi in judicio consederem, domina Hadewigis, uxor quondam domini Symonis de Epfiche, coram me publice et liberaliter fecit finem inrevocabilem Eberhardo cellerario pro ecclesia Marbacensi, cujus ipse erat nuntius et procurator, de predio uno in Ghunegeshoven, quod ipsa olim vendi- derat magistro Uolrico de Bollingen, sed nunc cerla forma emptionis devolutum est 20 ad cenobium antediclum '. idem fecerunt domini Rüdolfus gener et alius Rüdolfus filius domine Hadewigis memorate. promisit quoque eadem [domina Ha]*dewigis , quod ipsa faciet, quando requisita fuerit, lilios suos minores simili modo iineiu facere [de eodem] ^ predio fratribus et cenobio sepe diclo et de sie atlendeqdo obligavit se in manus prefati Eberhardi cellerarii, cujus obligationis prenominali 20 Rüdolfus gener et Rüdolfus filius sepefate domine Hadewigis fidejussores existunt. afTuerunt testes : dominus Chünradus Leitreche, Wolfheimus canonicus sancti Thome, Dietricus Stehelli, Humprettus Zidelarius, Heinricus Snello et Ilartmannus fratres, Erbo, Burchardus <= et Chünradus cives et alii plures. ad majorem etiam cautelam et evidentiam hoc scriptum inde fieri jussi sigillo meo communitum. actum in ao choro cathedrali Argentine anno domini 1225, indictione 14 2, 5 kalendas septembris.

C aus Colm. Bez.-A. £)bermnndat boite 18 liasse 1 or. mb. c. sig. pend.

a) Dtirch einen Fleck cerwisckt, nur die obern Schäfte des H noch sichtbar, b] Vencischt. de in Spuren noch zu erkennen, c) C Rurchardus.

1 Cfr. nr. 195. 35

2 Die Indictionsziffer um 1 zu Iwch.

12 2 5 157

193. Ulrich ton Bollingen, Canoniciu von St. ThoDuu tu SlraÜburg *%d Notar am kaiserlichen Hofe, verkauft dem Kloster Marback sein Gut tm KOnigskofen für 185 Mark Silier, lii^n August HO.

In (IhriMli nomine. presentis scripli lestinionio nolum sil lain prp«j<>nlihnH

a quam fuliiris, qiioj magisicr Ulricus dictus de iJollingen canonicus in ecclcsia »aucU Thomo Argenline, imperialis aule nolarius ', fecit vcndicioncm cl donalioDem ia manus dominorum F[ridericij abbalis, B. et E. et W. sacerdoliim rralrum ecclesie Marhnncnsi.s recipicncium pru sc ipsis et tolo eonvcnlu et eclesia sua Marbaoensi de predio suo silo in Cünigcsliovcn jiixla civitatem Argcnlinam cum curia el agris

)o ad ipsam curiam pertincnlibus sive aliis curiis et horlis et pralis el omntboa appendiciis ad ipsum prcdium ])crtinenlibus cum omni jure et honore, sicut ipae Ulriciis idcm predium emenit a domina Iledcwiga uxore quoudam Symonia Limbli de Epliiche ' et ejus beredibus el mauifesle possidere vidcbatur usque ad iatum diem venditionis. el omnc jus suum, quod ipsc Ulricus in eodem predio el suis

IS appendiciis quocunque modo bactenus babore visus est, efTudit et rcaignavit in fralres anlediclos et convenlum et ecclesiam Marbacensem, ut ipsi de celero sinl veri ejiisdetn pmlii el proprielalis doniini el posscssores in pcrpoluum Tecitque eis et eorum successoril)us liiieni et reHulalionem inrevocabilem , ila tarnen, quod convenlus et eclesia memorala solvanl annualim bospitali in Scuttercn clcmosinaro,

ao scilicet Iriginla sex denarios et obulum unum Argenlinensis monete et oclo denarios el obulum j)ro ficlo unius insule sive prati, quod pcrlinet ad conmunilalem in Cunigesboven. focil ilaque sepe diclus Ulricus banc donalionem et vendicionem in ecclesiam mcmoralam pro cerlo precio cenlum el ocloginla quinque marcarum boni et puri el examinali argcnli. et ne aliquo tempore allcgare possei illud predium

•» pro tempore mclioralum plus valere illamque estimationem requirere, ipse magisicr Ulricus pro rcniedio anime siie lolaliter eclcsie sepefale remisil, si quid predium illud amplius luuc valere poluil vel de cetero plus valere possct eslimari. ut bec omnia semper rata permancanl, bw scriptum sigillis venerabilis Argenlinensis episcopi atque capituli et civitatis atquc vcndiloris est conmunitum. bujus rei lestes

'•*> sunt canonici mnjoris oclesie Fridoricus canlor, Ölricus scolaslicus ; laici Albertus Bogere, Burcbnnlns scnllolns de Ebcnbeim, Wezzel judex, Fridericus Dispensator, Ileinricus Felhcelin", Krho Rufus cl Erlw (ilius ejus, Wallberus de Oflcnburc, Rudolfus (ilius Lencelini, Wallberus filius Orllicbi, Diclhcricus pistor, Hugo Aureus,

•) Au h ia Fethctlin «wmcAm I luul c ai*rft$tirititH.

85 ' AV» Vicrprotonolar llnch rnickrint in UrhuuUm Dritdridu II im S^imlcr UU, mi^

Hiitllur,llhrh,>llr.s H,si. ,/i;rf. Fruirr. src. I. introd. p. ISi. Fimtr i«t untfT EtmgJA Ytl mm I Ikher Avtar Ulrich Hiirhicfiximr vim t:i.;j—lä33. Die Ueimath UMdk$ von Boltit^m kmm M ITi berg tcie in Lothringen griim-ht urerdcn.

« Cfr. mr. 194.

158 12 2 5

Johannes Vilulus, Dieihmarus clericus et Cunradus frater ejus, Burchardus hospes noster et Johannes ^

Acta sunt hec anno domini 1225, indictione 14 2, 4 kalendas septembris.

B aus Straßb. Bee.-A. G fasc. 1627 or. mb. c. 4 sig. pend. ddapsis.

196. Bischof Berthold und das Domcapitel von Straßburg bestätigen dem 5 Kloster Pairis die Steuerfreiheit des Ein- und Verkaufs in der Stadt Straßburg. 1225 November Straßburg.

Bertholdus dei gratia Argentinensis episcopus, Reinhardus prepositus, Berthol- dus decanus, Fridericus cantor, Ulricus scolasticus^ lotumque Argentinense capitu- lum universis has literas inspecturis salutem in omnium salvatore. cum venera- lo biles in Christo dilecti abbas et convenlus Parisiensis monasterii usque ad tempora nostra in civitate Argentinensi ea, quo de laboribus eorum supersunt, vendidissent et emissent, que ad usus fratrum sunt necessaria, sine thelonei exactione, nos pro reverentia dei et ad preces venerabilis patris Portuensis episcopi apostolice sedis legati'', ne nova servitia et inconsuela eis imponamus, hbertatem, quam hactenus 15 habuerunt, eis de communi consensu confirmamus concedentes eisdem. ut in civi- tate nostra predicti fratres libere vendant ea, que eis supersunt, et necessaria emant sine uUo impedimenlo. et ne, quod de benignitate nostra fecimus, quisquam in posterum valeat irritare, presentem paginam duximus sigillis nostris roboran- dam. datum Argentine anno domini 1225, mense novembri^. ao

C aus Cdm. Bez.-A. fonds Pairis or. mb. c. 2 sig. pend.

1 Ein im Raths- n. Bürgerbuch fol. 3b des Straßb. St. Ä. wm emer Hand des ISten Jahrh. ver- zeichnetes Urkuttdenregest des Inhalts, daß Hesso von Molsheim ztcischen seinem Hause jenseits der Breusch und der Badstube des Johannes Vitulus einen Canal ziehen darf, schließt : anno domini 1225

in tempore nostri consilii, videlicet Wemheri marscalci, Waltheri sculteti, Dieterici Stehelini, Bnr- 25 chardi sculteti de Ehenheim, Erbonis judicis, Friderici Dispensatoris, Weltscim, Nicolai, Ottonis Gudelfindi, Sigilini 'Wulleden, Rudolffi filii Lentzelini, Johannis Vituli, Alberti Begeronis albi magistri burgensium.

2 IUe Indictionsziffer um 1 zu hoch.

8 Diese vier JDomcapitulare sind auch Zeugen einer Urkunde Bischof Bertholds für das Kloster 30 Mauersmünster aus demselben Jahre. Cfr. Würdtwein Nova subs. dipl. XIII, 289 nr. 74.

* Konrad CardinaUtischof von Porto und S. Eufina, aus dem Geschlecht der Grafen von Urach (Vergl. Stalin Wirtemb. Gesch. II, 460), seit dem Frühjahr 1224 als päbstlicher Legat in Deutschland tMtig. Im November 1225 hielt er sich im Mainzer Territorium auf, vergl. Fürstenberg. Urk.-B. I, 135 nr. 297—302. 35

5 Dies Privileg wurde dem Kloster Pairis von Kaiser Friedrich II bestätigt, 1226 Juli Borgo San Donino. Colm. Bez.-A. ibid. or. mb. c. sig. pend., gedruckt ex insert. diplom. Caroli IV a. 1354 bei Hugo Monum. sacr. antiquit. II, 291 = Grandidier Oeuvr. itied. III, 235 nr. HO = Huiüard- BrehoUes Hist. dipl. Frider. sec. II, 653. Böhmer nr. 608.

122 5 160

197^ Bischof Berthold von S'lraßburg beurkundet, daß das St. Tkomaua^l die (SV. Marcuscapelle bei Straßburg geistlichen ,Schvoester% eJM^iräumt käbt, mtd regelt Pßichten und Rechte derselben. 11325.

B[crlhüldu8] dei grutia Argealinensis episcopus universis banc paginam iospec- 0 turis salulem iinpcriHttuuin. ex debito ponlificalis officii tenetnur secondutn

apostolum bona pruvidere non lanlum corani deo sei eliarn coram umnibus homi- nibus, ut prupagalis dei lutidibtis ubiqiic Caritas difTundalur et deo mililanüum numerus augealur. noverit igilur luui presentium elus ({uam futura posterilas, quod dilccti fralres nostri capilulum sancti Tüoine, zelo pietalis inspirati et boDorum

10 hominuin precibus iuducti, quandam capeliain in lionorc sancti Marci constnictam olim a quodam ejusdoin ccclesie dccano nomine Engclberto felicis recordationis 'i in pcdc ponlis sancti Arbogasti silam, ad jus et proprictatcm suc ecdesie pertincn- tem nocuun et ureain, in qua fünduta est, quibusdani mulieribus religiosis, que ibidem* deo famulari et regulärem vitam ducere decreverunt, et nichilominus biis,

15 que eis sunt in posterum sticcessure, cousensu noslro accedenle, cum omni jure libere contulorunt, luudubili tarnen qiiudam consuctudine sibi retenta cujusdam pro- ccssionis in fosto ojusdcm sancti Marci ad hunorem dei et ipsius sancti et memo- Apruu riain supradicli funduturis scmper haclenus facte et imperpetuum faciende. procu- ralionem vero decem solidorum in eodem festo, quam ante provisor ejusdem capelle

90 conplcla processione solvere tenebatur, compensavit prcfato capitulo R&dolfus noster scullctus, qui coguominalur llipclinus, pro remedio anime sue et uxoris sue Adeicidis et sulutc aniinu palris sui Ilugonis et matris sue Agnetis, insuper eliam taiii patris quam matris jam diele Adeleidis, videlicel Wernheri el Gerburgis, quodam predio, quod tantum vel amplius solvat, jam dictis fralribus assigualo.

25 prolerea pinm jus hoc otiam debent prefale sorores canonicis sancti Tbomc, quod, (luundocuiiquc aliquein ipsorum coiitigcril ex hac luce migrare, cum eis inlimatum fuerit, sollumpnes vigilias dicere tcnentur pro anima defuncli et missanim facere sollempnia celebrari. item sciendum, quod decimas cujusdam orti cerlis limitibus et lerminis conprelieiisi scpe dicli fralres eis liberaliler reinisenint, hac tamcn condi-

30 tionc, si eundcm propriis laboribus et suinptibus ]x;r se vel per suos conversos cüluerinl ; si voro locaverinl illum alicui pcrsone seculari pro censu vel medietate vel aliqua parle holerum, eadem persona, quantum ad eam perlinuerit, dccimam solvere tencalur. de reliquis autein ortis vel agris, si qoi ex donatione fidelium Tel aliunde eis acccsscrint, et du nutrimentis auimalium suorum decimas memoralo capitulo secundum cousuetudinein parrüchianoruiu sanctc Aurclie cum iDtegritale persolveul. insuper et hoc sciendum, quod, quicunquc servus vel aucilla pro aonua vel temporal! mcrccde eis servierit, jure parrochiali debet obedirc sacerdoti sancle Aurclie et ab eo ecclcsiaslica recipere sacramenta. si quis aulem masculus vel

•) T ibarm.

1 Cfr nr IIH.

d60 122 5

femina deo se optulerit in eodem loco perpetuo servilurum assumpto habitu reli- gionis Tel saltem tonsura, lege sororum tenebilur et cum eis accipiet sepulluram. nuUique parrochianorum ecclesie sancle Aurelie apud eundem locum sepullura debet concedi nee ad ecclesiaslica sacramenta sine licentia capituli sancli Tbome penitus admiUalur. sororibus vero magistram eligere volentibus, si in aliquam de convenlu 5 canonice concordaverint * , pro magistra eadem babeatur. si vero concordare nequie- rint, decanus sancti Tbome cum sacerdote concanonico '' majore in introilu aucto- ritate nostra precipial priori fratrum ordinis predicatorum ultra Bruscami, vel qui loco ipsius fuerit, et insuper alii fratri de eadem domo, quem predicti nominave- rint, ut secundum deum aliquam de conventu eis denominent in magistram, que ab lo ipsis sine omni contradictione concorditer eligatur. si vero decanus vel diclus cano- nicus interesse noluerit vel forte non potuerit, ipsorum impotentia vel negligentia per capitulum sancti Tbome suppleatur. quodsi infra spacium unius mensis nego- tium electionis jam dicte non expedierint, ad nos spectabit prenominatis personis precipere, quatenus sine dilatione illud efficaciter exequantur. super correclione vero 15 magistre, si negligens vel remissa vel alias inutilis exstiterit, supradictus prior mandato predictorum canonicorura vel noslro, si illi neglexerint corrigendi ipsam vel deponendi, plenam babeat potestatem, sororibus alias in sua manenlibus über- täte in tantum, ut nee decanus nee prepositus nee aliquis canonicorum vel aliorum uUam deinceps, preter quam supradictum est, in eis habeal potestatem. fructum ao autem orationum et divinorum obsequiorum et omnium spiritualium bonorum tam prefati canonici quam etiam devote in Cbristo sorores sibi debent invicem conmu- nicare in vinculo caritatis. ut autem salubris bec ordinalio deo adjuvante firnia et stabilis omni tempore perseverel, sigilli nostri munimine et majoris ecclesie et con- ventus sancli Tbome presentem paginam fecimus roborari. acta sunt hec anno as dominice incarnationis 1225.

T aus Straßb. Thom. Ä. docum. hisi lad. 13 or. mb. c. 3 sig. pend.

Gedruckt ebendamach bei Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Tlunn. p. 303 nr. 21.

198. Biscliof Berthold von Straßbiirg beurkundet, daß Gerlindis der St. I'homaskirche zu Straßburg ein Out in der Gemarkung Ingemarsheini geschenkt 30 habe, von dessen Erträgen ein Todtenmeßpriester unterhalten werden soll. 1225.

In nomine sancte et individue trinitalis. ego Bertoldus dei gratia Argenti- nensis episcopus notum fieri volumus universis tam presentibus quam futuris, quod famula dei Gerlindis ad bonorem dei et beati Tbome necnon pro salute anime sue et parentum suorum obtulit et donavil ecclesie sancli Tbome quoddam predium suis 85

a) T concordaveverint. b) T concanico.

1 Die Dominikaner "waren im Jahr vorher nach Straßburg gelonmien. Cff. Ellenhardi Annales : anno domini 1224 circa qnadragcsimam inclioata est domtis fratrnm predicatorum in Argentina extra muros (Mon. Germ. SS. XVII, 101). Königshof en bestimmt die Lage des Klosters näher : ein kirchelin ussewendig der stat, do sant Elsabct closter stunt (D. St-Cliron. IX, 733).

12 2 5 IM

fucultulihiiH ctnplutu in banDo ville Ingemanheim >, cujus proTentos tarn ia Tino quam frumcnto saccrdos in eodem ecclcsia saDcli TLome mi&tam pro defonctis ussiduc cclchrulurus vice prebeudc percipcre dcbet annualiin. predictus aulem sacer- dos, ul dicltiin est, tetiüttir inissuiii ])ru diTuiiclis in allari, quod ad hoc deputaUim

ß est, cullidiü celcbraro, quociens inquatn in preccdcnli vespera Tigilie pro mortuia dccantuntur. hoc aulcm excipitur, si furlc cpiscopus civitatis migraverit a aeculo vcl aliquis de numero cüufrotnun cjusdem ccclesie vel eliam quilibel alius io clau.strü tumulundus. ttinc cniin cunoniciia ille, cujus fucril preoedena ebdomoda, cclebrubil. item in cutnniemüratiuuc omnium (idelium animunim misaam pro defoociu

10 elium celehru))it cunüniciis. meniorulus eliam succrdos interdum supplere debet viccm übdumadarii et illius saccrdütis, quicunque liabueril prebendam qnaoopi, in cantando invitatorium ad matutinas et responsoria seu versus eonim officio depu- latos. od deconum niilem cjusdem ecclesie pertincl eligere seu prescntare idoneam ud hoc uillcium äuccrdulem, qui frequcuä sit ia choro nee sil de numero canonico-

ir> rum, qui novcrit ccclesie revcrenliam et decano debitam ubedientiam exbibere. buic lali prcfiosilus ccclesie conferct investiluram. cupientes igitur prcfati canonici dignas repeiidere gralias dunulrici salubriter iiistitucruut, ut, ea defuncta, corpus ejus in clauslro süllein])nilcr tumulelur et sepulcrhum ejus annualim cum soUcmpni procea- siünc et dcbitis übäf([uiis visilelur. uos ilaquc tarn piam donationcm devote mulieria

*> et snlubrem iustitutioncm fratrum corundem omni favore et studio prosequentes prcscus factum sigilli noslri munimine dignum duximus roborarc. acta sunt heo anno dominice incurnalionis 1225.

T aut Straßb. Thom. A. Titres lad. 25 or. mb. e. $ig. pend.

Otdruekt ebmdarnack bei CK Schmidt UiM. du chap. dt $. Thom. p. 30i mr. $0.

» 199- ßer Slraßbnrffer Marschall Wernher gibt seine Antprieh« auf eine Mikl«

im OUerswürlh zu Gunsten des Straßburger Hospitals auf. i??.'i.

Omnibus tam futuris quam prescntibus, ad quos liec pagina pervenerit, Wam- horus niarsclinlcus Argenlincusis salutom et omnc bonum. scpc solct suburiri de l'uclis huniinum magna calumpnia, nisi sumant a voce teslium vel a scripti memoria *' firmamcntum. noverint univcrsi tarn presenlcs quam posteri, quod, orta discensione iuter mo et hospitale Argentinense super molendino sito in Oblerswert, taodem medianlibus honcstis et discrctis personis, videlicet Bertoldo de Ohsenstein decano et lI|einrico| fralre suo archidiacono . llcrmanno de Erenljcrc portario majoris ecclesie, Friderico abbate de Mnrcbach cum B. priore sanclo Trinilnlis' rl KUkt-

» 1 Kin ringtf)angtnt$ Dorf, htUbmga ndachen m>cr-±:henheim imd Jiitehefiheim. C/r. s,h,;>rl,n AU.

iUuslr. 11, 403.

« IHete Sfifliiiu) hol demnach $^on im Jtihre 12:i5 bfttmdtn, wJJWwwl m dm Ahmii .V.Wsi»- «NM Jahr lä30 trrmerkl tcini : eodcm anuo fniulata cat domo« kpad AigtBtiiuuB ia bonor« %»:■■ :.:• Trinitnti« n Wcruhero mftrsc»lro non >ino grandi impenaa M«rt>»cwM hm (Mmt. Otrrn, SS. AI// t7'<y

9t

162 1225 1226

hardo] cellerario et quibusdam fratribus suis, J. decano Honaugiense, C. cantore cum aliis fratribus, D[ieterico] Stehelino, G[onrado] Vimecorn raagistris hospitalis, Arnoldo, Burchardo et Ülrico confratribus ejusdem loci, ad hunc finem pervenit contentio : quod ego ^ arnhems marscbalcus Argentinensis bonorum virorum aquiescens consilio pro remedio anime mee, patris et matris ceterorumque predeces- n sorum meorum jam dictum molendinum prefato contuli hospitali sub bac forma, sepi. i9 quod annuaiim in festo sancti Michaelis fratres hospitalis dabunt de archa sua 17 quartalia canonicis Honaugieusibus, preter ista unum quartale sacerdoti, qui primam in majori ecclesia celebrat missam, unum quartale fraternitati spiritus sancti et unum leprosis biemalis aunone, noii obstante privilegio Cünradi regis, quod habet lo hospitale, in quo fit mentio de loco Ohterswert'. si vero, quod absit, memoratum hospitale in statuto termino, premissa monitione, jam dictam annonam persolvere neglexerit, sequenti die post festum sancti Michaelis auctoritate domini episcopi sciat se esse suspensum a divinis, donec prefata pensio integraliter, sicut ordinatum est, persolvatur. si etiam per guerram vel incendium vel quocumque alio modo is sepe dictum molendinum destructum vel ahenatum fuerit, nichilominus predicta pensio predictis iocis persolvetur. ut autem factum istud ratum et inconvulsum per- maneat, sygillis domini episcopi et capituli majoris ecclesie et Yriderici abbatis de Marcbach et Ilonaugensis ecclesie, civitatis et meo et EgellolG de Mundingin pre- sentem paginam fecimus conmuniri. hujus rei festes sunt Warnherus Begere, 20 Albertus, qui vocatur albus Begere, Fridericus Dispensator, Burchardus scnltetus de EhenJieim, Erbelinus, Heinricus Velkelinus, WarnAerus frater suus, Fridericus de Hagenowe. acta sxmt hec anno incarnationis dominice 1225.

B aits Straßb. Bez.-A. G fasc. 4213 or. tnb. c. 4 sig. pend. Abgefallen die Siegel von Hanau und Egelölf v. Mundingen. 25

B. coU. Straßb. Hosp. A. docnm. inut. lad. 45 liasse 9 nr. 5160 Vidim. mb. ausgestellt vom judex curie Argentin. 1370 September 6 (feria 6 proxima post diem b. Egidii ac ante festum nativitatis s. virgiais Marie).

200. In einer Urkunde des Herzogs MattJiaus IT von Lothringen, ein Lehen des Straßbiirger Bisthums betreffend, unter den Zeugen : Hanrico et Lodoyco 3o de Listenberg, Olrico scholastico Argentinensi et Borcardo vicedomino Argenti- nensi. actum apud sanctum Blasium anno domini 1226, mense augusti. 1226 August St. Blaise 2.

Aus Grgmdidier Oeuvr. ined. III, 301 nr. 289 nach dem lib. sai. 1347.

201. In einer Urhxtnde Bischof Bertholds von Straßburg, in der er den Grafen 35 Simon von Leiningen und Dagsburg mit der Burg Oirbaden belehnt, als Zeugen .- B[ertholdo] decano, W[lrico] scolastico et Ar[noldo] de Bürgein canonicis majoris ecclesie in Argentina, H[einrico] comite de Werde et 0[ttone] de Ohsenstein, B[ur-

1 Cfr. nr. 94.

2 3ie gleichen Zeugen und dieselbe Batirung zeigt die bezügliche Bekhnungsurkunde Bischof 40 Bertlwlds von Straßburg, cfr. Scliöpflin Als. dipl. I, 357 nr. 443.

1226 103

cliuniuj de (icrolUccke , . . . udvocato de Iliinsvell, Efbertiardo] de Aoddsh«*, K[Kcloiru] di; Mundingen el A[ll)erlo] Begere '. anno 1220, uicdm septembru in dio Michuliclis. iÜÜÖ A'eplmier 20.

Ji au$ Straßb. Jiet.-A. G faic. 728 or. mji. e. »ig. pend, ddapto. 6 Gedruckt aus dem lib. »tU. 1347 bei Würdtwein Nova tuhi. dipl. XIII :

202. eitler Urkunde der Markgrafen Jlermann und Heiu

in der sie ^ie Dagshurger Erbsdiaft der Straßburger Kirche überlragtH .- aci« sunt Jiec presonlibuH Icstibus liiis cl rogalis ad hoc : R^--' -!->] preponio, H[erlholdo] dccano, F[ridcrico| cnnlore, Ul[ricoj sculastico, A, ^ camerario,

10 II|crmnnno| porlario canonicis Argentinonsibus; L[uduwico| de Liehtenbcrc, B(urcardo| vicedomino, A(lbcrlo| Uogcrono niilitibus ; C|onrado| Viroecorn, Erbonc judice. R[udc)Ifü| sculk'lo civibns Argonlincnsibus et aliis quam pluribus. anno 1226, 4 nonas novcnhris. V-i'.iß 2\'ovember 2 ä,

li am Straßb. BtM.-Ä. 0 nr. 40>>U or. mb. c. »ig. pend. lae$o. IS Gedruckt ehctwiamach bei Grandidier Oeuvr. inid. JJJ, 303 mr. 393. Naek tian Cofit

LaguilU pr. p. 33 = Schöpflin IHM. Zar. Bad. V '7 '

203. In einer Urkunde KSnig Heinrichs VII, den Vergleich »eines Vaters Kaiser Friedrichs II mit der Straßburger Kirche betreffend, unter den Zeugen .• prcpositus Argcnlinensis, \V[lricu.s] scolaslicus, A|rnoldus] camerarius Ai^cnlineosis.

■m 122G November 28 Winburg.

B aus Straßb. Bet.-Ä. 0 fssc. 2722 or. mit. e. »ig. pend. tUapti».

Gedruckt aus dem hb. »al. 1347 bei ScMpjUn AI», diiil. I, 357 mt. 444 = HmOard-Brütoae»

Ilist. dipl. Frider. »ec. II, 900; Böhmer (-/.■ .».i. «r/ •> it79 mr. 319. JffffiltonT

Beg. Uenr. nr. U34.

« 204. Meister vnd Kalk der Stadt Straßburg beurkunden einen »wiscken

Burchard von Truchtersheim und Hedwig, der Tochter Dietriche vem Bpfg^ geschlossenen Heirathsvertrag. 1226.

Omnibus presens scriptum inluentibus Erbo junior magistcr burgcnsium cl

consulos Argcnlinonsis rei gesle noticiom. res gestas bene pcriiennizat, qui eas

'M slili rol)ore porlirnniznl. novcrinl igitur univcrsi tarn prrsentcs quam postcri, qualilcr

iiitor doniiiiuiu Durcbardum de Truhtersheim et dumiuom Hedcwigam filiam domini

> Aus den Zeugen sind auch die lechs in der Urhmd» bueicktttttn SdtmUritiiler emtnommen,

unter ihnen Vi'[lricnii| «coIa.it: ' Beg«re. In ¥\imetüm aiigt ütttKt eime ürhmdt ra»

/^>;'~ April 35, in der sie </ rch» von «Bn* Fordenrngn» Ontf Simon

X, Cfr. Grandidier Oeuer. inrd. 111, Joi Hr. UU^ mteü dtm M. »al. 1347.

2 Dieselbe Angelegenheit beurk-unden die Orafrn Sigbert nml Uetnrick vom W«ni, UM Ilolzheim, mit den Zeugen : R»inhardo preposito, lilrico «coUstico, Arnotdo catn«nmo Argpntiiirnsibns, llrinrico et Lndpwico fratribns de Lirhtrnbrrr. Rnrrhardo de OoroHowk— , Ottoa« do Ohsciistoin, AUirrto rt Iturchnnto nogoronibus. Straßb. liet.-A. Q nr. 41 or. mh. e. S tig. ptmL *" "'kt bei Grandidier (teuer, innl. II r. 391, tmeh CVfM LtfmiXk pr. p. 34 ss

t. Zar. lind. V, 171. .iorh die A IMwig UMi AndUm tnt dt« JInM» Um»

Kl,^ter.-i auf /',;,;.'-..■; :" / s-, '. . ,• h ,,h» tA, 1337 Mär» 4. Ar«M. Btt.-A. 0 bao. «r. mb. c. a sig. pimi. I,ir>i-, j.^uu.k: n.i.i, ( ..^j /W SMpßin AU. dipl. I, SSO mr. 449.

164 12 2 6

Dieterici de Epfiche conjunclum sit matrimonium. jam diclus Dielericus dedil predicte filie sue pre ceteris pueris suis bona sua in Hugesbergen et bona sua in Westhoven. lenebatur ei adhuc dare viginti sex quarlalia frumenti in redilibus et, cum ea non baberet, dedit ei in recompensationem eorundem viginti sex quartalium quadraginta quinque agros aput Erstbeim ratione pignoris obbgatos, quos agros 5 dominus Burcbardus de Trubtersbeim pro triginta marcis redemit. bec bona omnia domine Iledewigi a patre suo collata ipsa contubt domino Burcbardo marito suo in dotem ; versa vice contulil dominus Burcbardus predicte domine Ilcdewige in dotem predicta bona, que in Erstbeim redemit, sciHcct triginta quatuor quartalia frumenti, que ad ipsam de triginta marcis pertinebanl, et bona sua in bannis Trubtersbeim lo et Tungensheim sita. ne igitur hoc factum in posterum abcui vertatur in dubium, presens pagina descripla est in testimonium et sigillo civitatis conmunita. acta sunt bec publice anno domini 1226 in tempore borum consibariorum , videlicel Wernheri Begeronis, Hümberti Zidelarii, SigHni burcgravii, Cünradi Virnecorn, Johannis tibi judicis, Gozelini, Friderici de Ilagenowe, Hugonis Riplini, Wernheri i5 Velkelini , Hartungi generi Vituli , Marcquardi ViluH, Erbonis junioris magistri. prelcrea testes interfuerunt : Dietericus Stebellinus, Albertus albus Begere, Eberhardus et Rudolfus Scbolzelini, Hugo de Mittelhus, Erbo judex, B[urchardus] sculletus de Ehenbeim, F[ridericus] Dispensator et filii sui Fridericus et Burcardus, Rudolfus Riplin, Weltscin, Johannes et Burcbardus de Kunegeshoven et abi quam ao plures.

H aus Straßb. Hosp. Ä. docum. innt. lad. 10 fasc. 44 or. mb. c. sig. pcnä.

205. Das St. Thomascapitel zu Straßlurg und die Ahtei Liitzel tauschen Weinberge in Morschweier um. 1226.

In nomine sancte et individue trinitatis. notum esse cupimus univcrsis pre- 25 sentes btleras inspecturis, quod nos Ilenricus preposilus, Henricus decanus totumque capitulum sancti Thome in Argentina de conmuni consensu a corpore vinee nostre, quam babemus in Morsw'ilre, que dicitur rebegarte, per muri divisionem separando quandam portionem dedimus fratribus de Lucela ordinis Cisterciensis. item ante portam curie ipsorum dedimus eis octo schaz, ilem in banno de Ilerleshem in loco, ao qui dicitur Wostaker, dedimus eis quinque schaz. ipsi autem in predictorum recon- pensalionem vineam quandam, que dicitur des kelners nuwesece, et quandam, que dicitur Kleinetalaker, et aliam, que dicitur der Grozetalaker, item in loco, qui dicitur zume Zune, quatuor schaz ecclesie nostre contulerunt. volentes igitur tarn eis quam nobis in futurum providere, duo instrumenta jam dictam conmutationem 35 contiuenlia fccimus conscribi capituli nostri sigillo eadem roboranles, unum nobis rclinendo aliud fratribus antedictis relinquentes. hujus rei testes sunt Ilenricus ecclesie nostre decanus, Sigeboto cellerarius, Wolflielmus canonicus ejusdem ecclesie, canonicus fratcr Otto conversus et magister curie de Hadestat , frater Lütoldus magister vinearum ejusdem curie, Folmarus dictus de Enheim, Burcardus dictus 40 Rex, Ulricus villani de Morswilre. nos etiam abbas et conventus de Lucela conmu-

1226 1227 106

lulionctn jam diclnm, .sicul ralionabililer facta est, approbantes et ratam habentM simililer sii^illiitn nostrutn instrumcntis predictis fccimus apponi ad caalelam. acta sunt licc annu dominice incarnatiunis 1220.

I

I*

T nun Slrafib. Thom. A. docam. hi«t. lad. 15 or. mb. e. i li§. 5 Gedruckt d'irr-i- i-. ri. Schmidt Hut. du chap. de $. Thtm. p. 904 «r. «9.

206. Dns Straßhurger Domcapitel terkhnt den Brüdern Hugo und Wbipero, Straßburger Bürgern, einen Hof zu Schiltigheim auf neun Jahre. 1227 Mär»,

Roinhardus prcpo(situs| , Bcrloldus dcca[niis, F]ridcrichuä canlor, [UJlrichus scolasticus tolumqui: capiluluin inajoris ccclesic in Argentina universis haue pegioam

10 inspcct|iiri.s] rei gcstc nüli(n[nin|. oldiviüni p|riid|enter occurrimus, ai ea, (jue noslris tL-ni]>uril)US uguiitur, scriptu conmendamus. uuscanl igitur presefntcs] et fiituri prcsc[nlcm| puginam inspecluri, quod dos unanimi consensu concivibus Doalris Ilugoni et Wolpcroni frolribus curiatn uostram in Schiltccbeim ad novem annos couccssimus cülendntn tiili pacto, quod, Iransactis jam dictis annis, curiam nobia in

i.-i hono edificio et terra beiic cultn reliuquaiit, si ullerius eam ipsis conccdcre noluc- rimus. medio vero tempore quolil>ct anno dcccm agros ad minus nobis tencntur l)ene fimare et apud Argentinam ccUerario quadraginta quartalia tritici et quadra- ginta siliginis infra feslum assumptionis et nativitalis bcatc Marie procul omni dolo ^^ "^ presentnrc. si vero regia out gf>uernlis out alias conmunis gerra fuerit exorta et

eadcni curia proplcr eam devaslata fuerit vel cxusta vcl grandine frumenta percoaaa vcl quod vulgo dicitur missewas ubiquc locorum fuerit, dampna talia, quibus ipsi innocentcs invenli fuerint, secundum jus conmune et consuetudincm terrc in nos rcdundal)unt. et si conim rixa vel discordia sive qualicunquc eorum culpa curia prciioniinala fuerit adusla, dampna talia ip^i supporlabunt ncc eo miuus prenolata

•e> frumenta nobis donabunl et, si ad (alia dampna ipsis aliquod juvamen impendere volucrimus, non jus aliquod scd graliam nostram polerunt implorare. preterea, si ex culpa nostra aliqua dampna ipsis illata fuerint, non ipsLs sed nobis illa aecres- ccnl. insuper aniinalia sua in curia lialicrc proraiscnint et omne frumontum. quod super ogris quincfue mansuum creverit, pralorum fenum curic prcscntabunt, ut de

80 Stramine et paleis ceterisque abjcctionibus agri fimcntur. si vero unum eorum medio tempore mori contigerit, alter supradictam conventionem ratam babcbit et, si ambos viaiu universe carnis ingredi contigerit, bcredcs eorum, si plenam cautionem nobis fccerint et eosdem mansus bene colucrint, usquc ad prescripttim terminum prcDomi- natam conventionem bnl)ebunt. et ut bec rata i)ermaneant et inconvulsa, preaoilem

•x> paginam sigillo capituli coumunitam ij^is in tostimonium scribi fecimus. actum iinno domini 1227, mense marcio, scril)ente Gunlero '.

Ji aus SiniMt. Ilti.A. Q fiuc. 27(X) or. mh. e. $ig. pemi. Myo. Jkr oben Bmd im

JWgamfntn m( an eimgfH Slettm ausgen'Mifn. Ofdmckt au» drm Üb. tat. 13*7 hei OrandüUer Omvr. inM. ///, 306 m. Sm.

40 1 IkH»elUn Silirni<rnrrmerk trägt tmdt die Vrkmtdt dtr AtWmm Hedwig ton Amikm, tUf

Man 4, rfr. nr. ;.'('.' ti«l. x>.

166 12 2 7

207. Vertrag der Bürger von Slraßhurg und Speier über die Belangxmg ton Schuldnern. 1227 November.

In nomine sancle et individue Irinitatis amen. ne rcrum gestarura veritas cadat in oblivionem, litlerarum debet memoria perhennari. noverint igitur tarn presentes quam posleri, quod nos civcs Argentinenses causa concordie et antiqui 5 federis et amicicie reparationem spopondimus et firmiler observare promisimus civibus Spircnsibus, quod de cetero nullus concivium uoslrorum aliquera concivium eorum pro aliquo debilo apud nos conveniat aut gravare presumat, nisi principalem debiti personam. quod et ipsi versa vice firmiter observare et nuUa ratione violare conpromiserunt. ne igitur hoc factum posterorum cavillationc vel lemporis oblivione 10 possit infringi aut aliquo casu violari, presentcm paginulam sigillo nostro munitam ipsis in testimonium concessimus habendem. anno incarnationis domini 1227, mense novembri.

S aus Speierer St. A. Cod. mb. nr. 1008 i>. 33 um die Mitte des Uten JaJirh. gesdirieben, mit der Ueberschrift : die burger und der rat von Stiaßburg sollen nit beclagen unser 15 bnrger einen vor den andern und sollen wir in onch dazsclbe tun.

Gedrticlt darnach bei Chr. Lehman Chron. d. freyen Eeichsstatt Speyr lib. V cap. 84 Lünig XIV, 1, 465 nr. 4.

208. Bischof Berthold von Straßburg beurkundet einen Tausch von Grund- stücken zwischen dem St. Thomascapitel und den Dominikanern daselbst. 1227. 20

B[ertholdus] dei gratia Argentinensis episcopus. rerum gestarum memoriam tollit oblivio, si eam non conservet litlerarum protestatio, eapropter ad noticiam tam presentium quam fulurorum pervenire volumus, quod dilecti nostri canonici sancti Thome, petitioni nostre benignum prebentes asscnsum , ortum conliguum domui prcdicatorum religiosis viris deo ibidem famulanlibus tilulo permutationis libere 25 contulerunt, recipientes a jam dictis fratribus quinque areas ab omni onere censuum liberas, emptas et tradilas a fideli nostro Conrado diclo Virnekorn, consensu hercdum suorum accedente, quarum due site sunt in capite vici, qui dicitiir des Holtzheimers gasse, relique vero tres inter ponles in parrochia sancti Petri senioris. verum quia predictus ortus ad officium decanatus sancti Thome spectabat, quicunque ao fuerit decanus, jam dictas areas possidebit, persolvens annuatim custodi sancti Thome quinque solides in recompensationem decimarum, que ex fructibus orti permutati poterant provenire, portario vero ejusdcm ccclesie solidum, cui idem ortus pro eodem debito prius fuerat censualis. ut autem prenominati contractus tam emptionis quam permutationis solempniter acti ex nostra auctorilate futuris temporibus robur 35 perpetuum accipiant, duas paginas super hiis conscriptas ad petitionem partium sigilli nostri munimine duximus roborare, apposilis etiam sigillis utriusque ecclesie et nostre civitatis, huic facto presentes affuerunt Uolricus de Dalmassingen, Her- mannus de Erenberg portarius, magister Ileinricus de Lutenbach canonici Argen- tinenses, Wernherus der Beger, Reinbolt Vitulus, Wernherus der Kage, Johannes

1227 1228 im

<iliu.s judicis, Ollo Ilii)clin, WaUhcru.s Virnckorn, OoBmellniu el alii quam

pliires. unnu domini 1227, indiclionc 15.

Äun Ch. Schmidt llUt. du clMp. de ». Thom. p if»"' «' > ( naek «MUT Ahaikrifi im tUm Jahrh.

r> 209. In einer Urkunde Bischof Bertholds von Slratihurg, sgine» ZusUt mit dem Kloster Ilohenforst betreffend, als Zeugen : Rcinhardo prepositu, Ctrico 800- lastico, Ilcnniiiiiiü portnrio el Anioldo kaincrario majoris eclcsic ArgcnlinensU el KiRTliurdü plohuno dt; Zabernia, Heiiirico kamerariu uosiro el Allx;rto inilile de Hermolcslieiin et Ulrico tnilile de (iirhadcn. anno domini 1228, mense januario.

10 ISaS Januar.

li auH Straßb. Beg.-A. Q nr. 42 or. mb. e. 3 lig. jiend. dtUtptU.

Oedrurkt daniach i. d. Zeitnehr. f. OtMch. d. Oberrk. VII, 193; Ormdidier Oemmr. M4. ///, 3U<J nr. 303.

210. Pabsl Gregor IX verbietet dem Straßburger Domcapitel das Trage» von

15 schwarzen Gewänder h. 12S8 Februar II Rom im Lateran.

Grcgorius cpiscopiis serviis scrvorum dei dileclis filiis, decano el capilulo Argontincnsi, salutoni et aposlolicam benediclioncm. liccl ad augmenlum deoori* iinice Christi sponse proveniat, quod varietatibus est amicla, ubi lamen disparilas deforinis occiirrit, nicrilo est vitanda, quin nonniinquam sub prclexlu religionis

«> supcrsliliouis viliuni ingeri consuevil. in noslra siquidem, Tili decane, pn""'^"--'] presenlia, quod in ecclesia vestra fnil liactenus ex quadam abusiva cohm. observututn, quod a festo beali Martini usque ad festum resurrcctionis dominice suppellioiis nigris in choro ulimini el in claustro, propler quod dicta ecclesia ex hiijusmüdi derormitalo habitus palore vidctur oslcntui, dum singularis inier alios

■« rccipilur. quiu igilur inlcrosl noslra, in ecclesia dei defonnia reformarc, luis, fili decane, supplicaliunibus inclinali, hujusmodi suppcUicionim nigronim abusiun peni- lus abolcntes concedimus, immo precipimus, ul Icmporibus Ulis, quibus eis asi fuislis, de cctoro cum suppelliciis ali)is ulamini capis nigris. dalum Laterani 3 idus fcbruarii, itiuililli-nlns ivwlri fuiii" i>riiiio.

^ Aua ataudidicr Oeuvr. iiUd. III, 301 nr. .i^r, ,„„/, ,/, „, ;,;. , ,/ /,/r

211. //' '' /■' •'.,',■ /; /;,•'■ ■\ ... , Slniüdtirg für den

Grafen Syiiuii r..;; O'ij^'i'rj <-,:\ Z-::'jc < ^ BiilLMiu- (iccduus. lieiurichus frater

ejus archidiaconus, Ludewichus archidiaconus , CAnradus arohidiaconus. Albertus

comes de llabichcsbcrc, ßurchardus de Oeroltiseke, Ludewichus de Liehlioberc,

K ßurchardus de Ehenheim quondnm scultctus, Erbe el Wezol quondam judices.

V .. II

168 12 2 8

Cünradus custos et Karolo scolaslicus Ilonaugenses et alii quam plures. actum anno domini 1228, 3 nonas julii in civitate Argentinensi. 1228 Juli 5 Straßhurg i.

B aus Straßb. Bes.-A. G nr. 45 or. nib. c. sig. pend. laeso. Nach den Bruchstücken zu schließen, ist es das Siegel des Grafen von Dagshurg, das erhalten ist; aUe übrigen sind abgefallen. 5

Gedruckt darnach bei Grandidier Oeuvr. ined. III, 313 nr. 307.

212. Paösl Gregor IX ermalmt die Bürger Straßburg s, in ihrer lölKcJien Treue gegen die Kirche zu leJiarren, und verspricht sie in den allgemeinen Frieden einzuschließen. 1228 September 27 Perugia.

Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis civibus Argenlinensibus lo salutem et apostolicam benediclionem. deo credimus esse gratum et nobis plu- rimum est acceptum, quod fideliter et efficaciter haccenus astilistis Argentinensi ecclesie matri vestre, per boc vos exbibentes benedictionis filios et devotionis alumpnos, gratos etiam spiritualis beneficii, quod ab ea, cum vos in Cbristo rege- neraverit, accepistis. dignis vos ergo inde laudibus in domino commendantes et i5 referentes pro vobis gralias crealori, devotionem veslram monemus et obsecramus in domino per apostolica scripta mandantes, quatinus, cum exbibitum a vobis ecclesie predicte auxilium ad salutem et gloriam vestram cedat, pro ea, cujus bonores et jura sicut devoli filii conservare debetis, venientibus ex adverso vos viriliter opponatis, cum in depressione ipsius deprimi bonorem vestrum contingat 20 et recte super vos obprobria ejus cadere dinoscantur. sane in cordibus vestris non debet esse aliqua dubitatio, quod in tempore necessitatis vos deserere debeamus. non enim erit in oblivione vestra devotio, sed menti nostre semper infixa manebit. nee suspicari debelis, quod eflRciamini a pace ecclesie alieni; immo nunc et quapdo necessitas fuerit, vobis tamquam specialibus apostolice sedis filiis assistemus provi- le suri indempnitali vestre, sicut fuerit oportunum, ita quod nuUo modo penitere poterilis vos in apostolice sedis devolione sletisse, sed in ea firmius radicali fortius et fiducialius persistetis. datum Perusii 5 kalendas octobris pontificatus nostri anno sccundo.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corpus A lad. or. mb. c. buUa pend. delapsa. 30

Auf der Rückseite von gleiclier Hand civibus. Gedruckt darnach von Winkelmann i. d. Forsch, z. deutsch. Gesch. XV, 380 nr. ö.

Potthast Beg. pontif. nr. 8263«.

1 Bischof Berthold stellt dem Grafen folgende fidejussores : Friderichum cantorem, ülrichum scolasticum, Arnoldnm camerarium, Friderichum de Hagenowe concanonicum nostrum ; Burchardum 35 Puerum, Friderichum de Offenwilre, Theoderichum Stchcllinum, Wilhclmum Begere, Rftdolfum scul- tetum, Sygelinum milites ; Erbonem juniorem, Friderichum filium Dispensatoris, Erbelinum brevio- rem, Johannem Vitulum, Harttmgum, Sivridum Wulledin. Für das Einleger wird Zabem bestimmt.

12 2 9

213. Das St. Thotnaseapitel zu Straßburg beurkmulel, daß die Kimder Spendtn für das Seelenheil ihrer Mutler Iledvaig der ilariencapelU in der Tkomatkireke zwei Oärten im Bann von Künifjshofen geschenkt haben. 1229 Februar 12.

Capitulum sancti Tliome. noveril prescncium elas et futura poslcritas, qood

& diio fllii quondam Dispcnsaloris, Fridericus et Burchardus, el due filic ejusdetn,

Gerdrudis et Agnes, divino instinclu pro remedio aniinc malris sue Hadewigis et

sua ])rüpriu salute coiitulerunt capelle sancte Marie in ecclesia noslra duos hortos

proprios silos in biiniio Kiinegcshoven, de quibus annualim solvuntur duodedtn

solidi et quatuor cappüiies, ut exinde lumen indeficiens in eadetn capella singulis

10 nuctilnis niinistrelur et in unniversario predicte domine duo solidi portario assignentur

iiiler IVulres presentes distrihucndi. sie autein placuit eis el nobis visum est expe-

dire, iit, (piicunqtic fiieril eluluinedurius ecclesie uostre, quia niagis videlur ad hoc

ydoneus, prcfatos horlos od tempus vitc sue libcre possideat et censum recipiat et

luinen capelle fideliter amininislret et, si quid residuum fuerit, ia suos osos coaverlat.

ir. si vero in illuininulione capelle ucgliens vel iuutilis invenielur, n ' i«« fuerit

decauus ecclesie noslre, de prcbenda ipsius cbdomedarii leuebitur o ikfeclum

luniinis udiinplere. acta sunt hec anno domini 122Ü in capitulo noslro, pridie idus februarii.

T am Straßb. Thom. A. lad. 6 (poraonnel) or. mb. e. 3 lig. pend. Out erkalhm Bitfa dm * St. Thomagc(i]»teU und Friedrich Sjiemler$.

Gedruckt darnach bei Ck. Schmidt Ilist. du ehap. de «. Thom. p. 306 nr. 24,

214. In einer Urkunde Bischof Bertholds von Straßburg für die Kirdu «o»

Werd : dotum anno domini 1220, pridie kalendas martii, prescnlibus R[einbardo]

preposilo', F[ridericol cantore', Ulrico scolastico, A(rnoldo) canicrario, Ricbardo,

'£> ningislru II|iMnrico] de Lutcinbach canonicis Argentinensibus et H(ugone] cantore

BasiliiMlsi. V..K".) F.-hrinn- ?.9

Aus li. ,>iiii)iiiui I />,'/ iSi. 373 nach einem i uiim. aes jitKnof» Joltamm fiON

Straßburg, / ' dominic« proxim« poft fMtam %. Orbani).

213. Ruker Cationiats v<m Straßburg und Ulrich Canoniau von Haslaek 30 erkennen zu Reckt, daß Walther Ritter ton Brumat verpflichtet sei, der St. ThtmM- kirche zu Straßburg jährlich vier Eimer Weim liefern. 1229 Mai 1.

R&kerus Argenlincnsis et Ülricus in Ilasciabe canonici omuibus prcscntem paginain inspecturis salutem in vero salutari. teuore presoncium liquere rolumus.

> Der Domprobst lieinhard itt in dtmuiktm JaHn tmdt Ztugt in einer Vrhmie dt» Bitcktfi SB Konnul von Conttiuu /Ar da» Kh$ter St. JUmmh. Vtr/L Wirimhtrf. Urhundimi. Jtl, MO.

2 Der DomMänger F\ri«drM hturhmdtt Jus tim Sthmkm^ du JUttcra Wmm Stmmfk a* im Kiotter Jlohenhurp, u. A. mit dei !>l«b«ao nacti Laanatii. FridUrioe mtto wmI>«.

Siroßb. liej.-A. U fa«e. 122» or. - Mi|>Mk

n

470 12 2 9

quod nos receptis testibus legiltimis et eorum dicta seculi sentencialiter diffinivimus, quod Walterus miles de Brümat filius Nibelungi lenelur reddere ecclesie sancti Thorae de quatuor agris silis in banno Talheim singulis annis quatuor amas boni vini ad mensuram, que in conmuni usu Argenline habetur, pretaxati quoque quan- titas vini in curiam Ergersheira, quo attinet jam dicte ecclesie, a prenominato 5 '^altera est transmittenda. ne autem super hiis, que a nobis ordine juris terminata sunt, possit deinceps questio suscitari, presentem paginam sigillorum nostrorum apposicione decrevimus roborare. actum anno domini 1229, kalendis maji.

T aus Straßb. Tlwm. A. Titres lad. 10 or. nib. c. 2 »ig. pend. laesia. Auf der Legende de* einen Siegeh noch zu erkennen : Rftkerus pincerna. 10

216. Vertrag der Bürger von Straßhnrg und Saarhur g über die gegenseitige Erstattung von ScJiadenersatz durch Erhebung eines MarktzoUes. 1229.

In nomine sancte et individue trinitatis amen. ne rerum gestarum verilas

cadat in oblivionem, litterarum debet memoria perhennari. noverint igitur tarn pre- senles quam posteri presens scriptum inspecturi, quod, cum Theobaldus dux Lotha- ir> ringie cives Argenlinenses graviter dampnificasset ' et ob hoc post hec rixe quam plures inter cives Argenlinenses et cives Sarburgenses sint orte, tandem ex mandato et consilio dominorum, episcopi videlicet Argentinensis et episcopi Metenensis, honestis viris mediantibus inter cives predictos facta compositio talis, quod ex parte cirium Argentinensium Gozelinus magister burgensium, Rudolfus de Zavemia, Fridericus ao de Hagenowe, Hartungus de Ilechingen, Johannes de Sarburc, Sighnus Tiuscere, ex parte autem Sarburgensium Godefridus scultetus, Wiricus Vogelhunt, Wipertus, Nycolaus Loscebrant, Dietericus de Marsele, Fridericus Giude, super dampnis utrique illalis verilate perscrutata, dampnificalis ex ulraque parte ablala restituaut, reslitu- tionem autem ex consensu utriusque civitatis in hunc modum recuperando, quod « mercatores Argentinenses in nundinis de singula libra civium Sarburgensium 2 reci- piant denarios et e converso mercatores Sarburgenses de singula libra civium Argentinensium* 1 denarium recipiant, quousque dampnificalis ex ulraque parte ablata persolvanlur. si autem cives Sarburgenses cum bonis suis, de quibus in nundinis Iheloneum non persolverunt, usque Argentinam pervenerint, simulier de 3o qualibel libra 2 denarios sunt daluri. quicunque autem mercatorum utriusque civi- tatis prenolalum Iheloneum persolvere conlradixerit, civilas sua compellal eundem, duplicem pro contumatia persolvere Iheloneum. preterea consenserunt in hoc cives Sarburgenses, quod ipsi pro bonis, que filii Gellingi in Argentina Simundo de Zavernia per Judicium persolverunt, nullam deinceps querimoniam moveant aut aliquam

a) M Argensiuin.

1 Aller Wahrscheinlichkeit nach auf dem Einfall ins Elsaß, den Herzog TJieobald I von Lothringen im Jahr 1318 witeniommen hatte. Cfr. Riclierii Chron. Mon. Senonetisis lih. 3 cap. 34.

1229 1230 171

itupcticioncui. qiiodsi autcm civcs unius civitatis dampoificati faerint ab aliqtio minisluriali vcl prüvinciali, qui non est altcrius civitatis civis, eadem civitas pro hoc damptio nuUatenus tencbitur rcspondcre, si cives ejus boc facto non iolerfueriot. si aiitciii iililiita forte in rivilnt<> r)>p«>rta fiurrint, jiistiria et satisfaclio condigna

0 daiiipnificulu cal cxhibendu. ul uutcin hec iiinicabilis cotiipositio rata et iaconvubM in cvutn permancat, prcsens pagina dcscripta est in lesliinonium et sigillis ulriusque civitatis firmilcr conmunita. acta sunt bcc publice anno dominice iocamatioDts lii20 in tempore lioriini consiliariorum Argentinensiiim : domini Wcmheri inarsr.il : Ilumburli Zidelarii, Siglini bitrcgravii, Kbcriiardi Pueri, Erbonis judicis, Cfin; .

10 Virnecorn, Krbonis junioris, Nicolai Gozcliui, Rudolfl de Zavemia, WeltÄcini, Frid. i,. i filii Cünonis, Ilarlungi gcncri Vituli, Rudolfi filii Lenzclini magistri scabinorum'.

M mu Miltenberg. Habel-Stift. or. mh. e. 3 »ig. pend.

Oedruekt aus dem Briefbach A fol. 224b de$ Straßb. 8t. A. bei BMfitim AI». dipL I, S9S

nr. 465 (a. 1238).

ir. 217. Kaiser Friedrich II ertheiU dem Biseio/", den Mini*t«rialen nnd den

liiinjern ton Siraßburg für ihre Parteinahme gegen ihn in teinem Streit mit der

UömischcH Kirche Anmestii- '"''fo Avguit 28 Ceperano.

Fr[idoricus] dei gratia Homanorum imperator sempcr augustus, Jerusalem et Sicilic rex. univorsis presontes lilteras insi)ccluris fidolibus suis graliam suam et

20 bonam voliinlalem. per prcsens scriptum notum facimus universis, quod nos rcmisimus vcnerabili episcopo Argenlinensi dilecto principi noslro, ministerialibus Omnibus et civibus Argcntinonsibus omnem culpam et ofTensam, quam iidem omnes occasione discordic orte inter nos et Romanorum ecclesiam contra nostram celsitu- dinem comniisernnt. (idelitali igitur veslrc firniitcr prccipicndo mandamus, quatinus

!B nullus veslrum sit, qui eisdem episcopo, ministerialibus et civibus occasione predicta in personis vcl bonis suis molestiam inferre presumat temcrc vel gravamcn. datum in castris prope Ceperanum 28 augusli, 3 indictionis.

iSi aus Straßb. fit. A. AA nrt. 1 nr. 6 or. w>b. e. »ig. pend. ddapto.

Gedruckt rliendaniach bei lluinard-nrthottes Itist. dipL Frider. «r. ///, 5;f>. A'<k* dte nricfliuch A fol. 22« des Simßh. SI. A. bei WeHckrr App. et imstr. artbir. p. 16S =

Lünig XVIl, 873 nr. 13; ikhvpflin AI«, dipl. I, 305 nr. 4i9. Jivbmrr nr. 67A

' Die im Itntlis- n. BürRcrbnrti fol. 4'' rfr.< Straf<h. St. A. rott nnfr Uitml i/<-< t'<lrii J,i),rlt rrr- teichnrti- Hntlmlintc ilr.i Jnhrfs i;';':> rnthnlt miPcr tIteM-it SMurn hm/» •/<» <l<f "t!.i Kipluir.* ««■< rini(ie TIHrfirnmmrH : F.rl)o intor morratoros. IIiMiirirns *t filius tuas de Lato, Sifri'lin .i'l .SUni.'ii. m. as Fri(lcri<-U8 Unfus, Sifridu« Mabrr«r, Hoiiiricns de Acho.

172 12 30

218. Günther von Landsberg und seine Gemahlin Beligina beurhunden, daß letztere ihre zu Mitlel-Hausbergen gelegene Besitzungen gegen ein Stiftslehen des Straßburger Domscholasticus Ulrich in Meistratzheim eingetauscht habe. 1230.

Guntherus de Landesperc et domina Beligina uxor ipsius omnibus hanc paginam inspecturis salutem in perpetuum. noverint universi presentcs et futuri, quod 5 ego Beligina de Landesperc hereditatem et possessioncs meas aput Iluspergen, quod medium nuncupatur, sitas cum domino Ül[rico] scolaslico Argentinensi pro posses- sionibus et feodo suo claustrali in Meislersheim , in quo bona memorie R. de Grifenstein canonico Argentinensi successil, auctoritate predicti mariti mei Guntheri permutavi et per manum ejusdem mariti hereditatem et possessioncs jam dictas 10 nomine meo et heredum meorum presenlium et fulurorum eidem scolaslico et capitulo Argentinensi dedi, tradidi cum omni jure et pertincntiis earundem universis. hanc itaque donationem et permulationem litteris presentibus me fecisse conGteor et protestor, warandam super hiis debitam, sicut juris est, promittens eisdem. et ut premissa perpeluam obtineant firmilatem, sigillis domini noslri B[ertholdi] Argenti- 15 nensis episcopi et capiluli prefati necnon mariti scpe dicli, cum proprium sigillum non liabeam, sollempniler ea conmunivi. acta sunt hec anno domini 1230, presentibus hiis F[riderico] cantore, A[moldo] camerario, H[ermanno] de Erenberch portario, L[udewico] de Huneburch, F[riderico] de Hagenowe canonicis Argentinensibus et G[ottefrido] canonico sancli Petri Argentinensis, archipresbilero de Igmarshein, 20 E[gelolfo] de Mundingen, A[lberto] Begeroue albo et aliis quam pluribus.

B aus Straßb. Bee.-Ä. G fasc. 2705 or. mb. c. sig. pend. Nur das Siegel des Landsbergers

ist erhalten. Gedruckt aus dem Üb. sal. 1347 bei Grandidier Oeuvr. itied. III, 330 nr. 317.

219. Bischof Berthold von Straßburg gestattet dein St. Thomascapitel daselbst, 25 die Einhünfte vacant gewordener Prcebenden drei Jahre hindurch zu gemeinem Nutzen zu verwenden. 1230.

In nomine sancte et individue trinitatis. ego Bertholdus dei gracia Argentinensis episcopus. cum ex injuncto nobis officio teneamur omnium ecclesiarum nostre solliciludini comniissarum et precipue conventualium utiUlati et necessitatibus omni 30 diligencia providere, ecclesie sancti Thome et fralrum inibi deo serviencium defeclibus condolentcs, ut divinum ibi possit obsequium ampliari, paterna pietate remedium aliquod* decrevimus adhibere. concedimus ergo eis jure perpetuo et pia deliberatione statuimus, ut, cum prebendas vacare conligerit in eadem ecclesia, preter annum gratie, qui posl mortem singulis fratribus indulgelur, duobus annis etiam sequentibus 35 fructus plenarie percipiant earundem prebendarum, quorum medietatem ad culturam agrorum seu vinearum vel in alios usus ecclesie, reliquam vero ad sumptus refectorii convertanl. ut autem hec salubris indulgencia memorato capitulo de consensu prepositi sui a nobis facta perpetuo rata et inconvulsa permaneat nee aliquis succes-

a) T aliquot.

12 30 173

sonim preposili ini-^u Itnurnrio, qiiod nos pio ' '■■•■:ui.s, iim - T^rcsamat, sed

cerlissiiiic scial, so tencri capiliilo ad plenara in loncm hi liam preben»

darum, presentem paginain super hoc conscriptatn sigilli nostri munimine duximus roborondain. acta sunt bec anno domini 12.'30, prcscntibus Ulrico scolastico n innjoris ocf-lr-sie, fioltfifrido cnnoiiico sancli I'elri, Ulrico de Buwcnburc can llasellia, Dictwiiio et Ileiirico cunouicis in Surburc, Wallhcro plcljano '!'• 1; capellano noslro, Johanne milile filio llerbonis judicis, Ilugonc Hu. Iwi > i .. Icmporis magislro civium, Ilcrbone juniore et aliis quam pluribus.

T aun Straßh. Thom. Ä. docum. hist. lad. 2 (itAtaU) er. mb. e. »ig. pmtd. 10 Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt üitt. du chap. de i. Thom, p. 309 wr. 35.

220. Bischof Jierlhold ton Straßhurg gestattet dem Convent det Frau«nklo$ttr$ St. Marx daselbst, sich an einem geschützteren Orte der städtischen ÄtmeiuU tms»- siedeln. 1S30.

BerlohUis divina miscratione Argentinensis episcopus omnibus baoc paginam

i& inspecturis sahilem in per])cluum. cum omnium ecclesiarum nostre diocesis ordinalio ad noslram principaUtcr provisionom spectare noscatur, nos, quantum deo auxiliunlc polcriinus, paci et Iranquillilali inlcnderc cupimus singularuni. hinc est quod, cum ccnobium sancti Marci Argcntinense in strata publica situm bactcnus, sicut liquct omnibus, exstilcrit adco, quod transitus communis ibi paterct universis

ao et nichilominus hostilos formidarct incursus ibidem, q\ie quamvis omnia tarnen etiam singula sexui mulicbri conlradicant, omnino conventui prcdicto se ad locum, in quo nunc Situs exslal, magis scilicct tutum eidem et observatione regulär! plus ydoneum liheram transfercndi dcdimus facultatem. et cundem locum, qui vulgo almeinda nuncupalur, magistri civium cum tocius civitatis consilio et aliis civibus multis

25 honcslis et majoribus conscnsu et auctoritale noslra liboralitcr contulerunt eidem'. undü nos lucum ipsum cum omnibus suis pertincittiiä sub bcatorum apostolonun Petri et Pauli et sedis apostolice ac nostra spcciali reccpimus protectione. nulli ergo hominum huic nostre translationi et donationi prcdicte liceal ausu temerario con- traire. ({uod si quis alleinplaverit, indignationem dei ac bcatorum aposlolonim Pctri

ao et Pauli et nostrani se noverit iucursurum. testcs autem, qui interfuorunl huic facto, sunt : de convcnlu majoris ecclesic dominus Ulricus'' scolasticus, dominus ller- mannus de ßrenberc«" portarius, Ileinricus sancli Tbomc decanus; de fratribus pre- dicatorum** frater Volcnandus " prior, Petrus subprior, fraler Waltherus et alii quam

•) JI I ■ImemU. b) U I om. c] U I om. BroalMre. d) Bl pndiottatUiM. e} Hl \o\kt- Xt nindua.

> /Ai.1 bisher in der Nih« «on Sit. Ärbogtut b4i/b»aiid^ KkitUr (tfr. nr. t9T) Meltgerau verlegt. KöniguhnfeH hat eine damit ülxreimitimmeHdf Sotii : nnd mit d«« buckoTM wilk bnwctont stt snnt Marx rlostcr nnd komcnt dohin noch goU g«bart« 1S80. (D. ShChnm. U, 7MJ

174 1230 1231

plures ; de minislerialibus et civibus ^, qui tunc consules fuerunt, Albertus Begere albus, Wernberus Gage, Eberhardus Puer, Wecelo judex, Siglinus minister fratrum, Johannes filius judicis, Rudolfus de Vegersbeim, Fridericus Dispensator, Burcardus de Curia regis, Hugo Riplinus, Keimboldus Stiubenwec, Cüno filius Erbonis, Wiricus filius Gozperti, Jobannes Vitulus magister civium i ; de aliis civibus '' Erbo 5 judex, Günradus Virnecorn, Erbo junior, Gozelinus minister fratrum, Erbo filius Nicolai et alii quam j^lures. quare ut predicta perpetuam oblineant firmilatem, ' sigillo nostro scilicet et civitatis Argenlinensis soUempniler fccimus commu- niri. acta sunt bec anno verbi incarnali'^ 1230.

H aus Straßh. Hosp. A. lad. 89 fasc. 28 or. mb. c. 2 sig. pend. 10

H 1 COR. ibid. or. mb. c. 2 sig. pend.

Gedrticlct nach H bei Schöpflin Ah. dipl. I, 365 nr. 460; Grandidier Oeuvr. inid. III, 319 nr. 316.

221. Der CardinalUgat Olto fordert die Gläubigen zur Unterstützung des armen St. Katherinenkloslers zu Straßburg unter Verheißung ton Ablaß auf. 1231 15 Januar 8 Cöln.

Otto miscracione divina sancti Nicolai^ in carcere TuUiano diaconus cardinalis, aposlolice sedis legatus^, universis Christi fidelibus prescnles litteras inspecturis salutem in domino. quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi, prout in corpore gessimus, sive bonum fuerit sive malum, oportet 20 nos diem messionis extreme misericordie operibus prevcnire ac eternorum intuilu Seminare in terris, quod reddente domino cum multiplicato fructu recolligere debea- mus in celis firmam spem fiduciamque tenentes, quomodo, qui parce seminat, parce et metet et, qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet vitam eter- nam. cum igitur dilecte in Christo magislra et conventus sancte Katerine in Argen- 25 tina ordiüis sancti Augustini tanto subjaceant oneri paupertatis, quod ad sustenta- cionem ipsarum proprie non suppetant facultates, universitatem vestram rogamus et hortamur in domino atque in remissionem vobis injungimus peccatorum, quatinus

9) m de civibus mit folgender Ordnung der Namen : dominus Johannes Vitulus, Albertus der Begere, Warnerus Kage, Eberardus Puer, Rodulfus de Vegeresheim, Wezelus judex, Johannes 30 filius judicis, Fridericus Dispensator, Burchardus von Kuninpeshove, Hugo Riplinus, Rein- boldus Stubenwec , Cuno filius Erbonis, Wiricus filius Gozberti , Sifridus bruzerdinestman . h) Hl fährt nach bruzerdinestman /ort .• isti fuerunt tunc temporis consiliarii civitatis, alii : Erbo judex, Erbo juvenis, Conradus Vetusgranum, Gozbertus bruzerdinestman, Erbo filius Nicolai etc. c) B 1 incarnacionis domini. d) S Nocolai. 35

1 Bas Raths- u. Bürgerbuch fol. 4b des Straßb. St. A. nennt außer diesen zum Jahr 1330 : Egelolff von Mnndingen, Friderich von Uffvrilre, Sigelin richter, Erbo Claußen sftn, Hug GCildin sch6ffenmeister, ferner wohl als einfache Bürger Erbe richter, Rftdolff und Heinrich Lentzelins sftne, Peter goltmacher, Heinrich statzionierer, Hans Qtiinsin, Bnrckart Sidel, Albreht Rote, Bndolff ürlfige.

2 Der Cardinaldiacon Otto war seit dem Herbst 1238 als päbstlicher Legat in Deutschland thütig. 40 Im Herbst 1339 flüchtete er sich nach Straßburg, das gegen Künig Heinrich in Waffen stand, nachher hielt er sich zumeist in Brabant auf. Vergl. Winkelmann Friedrich II S. 330 ff.

12 31 175

de bonis a deo vobis collatis pius elcmosina» et grata eis caritatis tolwidia eragelit, iil per 8ul)vencionem vcstram carum inopic constilatur et vos per bec et alia bona, qiu! (loiiiino fecerilis inspirantu, ad elenia possilis gaudia [lervenire. nos enlm de uintiipoleiilis dci tni.sori(;or<lia cl Ijcatorurn Pelri et Pauli a[>oHluloniin ejus meritis et & iatci'cessiune coiifisi umiiibus, qiii ad Nublcvaudam earuiu inupium manum porrexe- rinl cnritatis, qiiadragiiila dies de injuncla sibi itenileotia aucloritate legaciouis. qua fungiiiuir, niisericurditer relaxainus. dalum Colonic, G idus januarii, aooo dotnini 1231 '.

.S' atu Straßb. St. A. Vorschi. Canzloi-Oew. Corp. K lad. 88>> or. «A. M. ^. Dir 10 de» l'ergamenU, an dem wM ein Siegti h^ftttigt war, ist votUlämdiq IteraiuuierUaen.

222. liiachof Berthold von Straßburg beurkutidet, daß das Str<uJ>u/jrr Hospi- tal ton der Dorfgemeinde Ergersheim einen Hof daselbst gekauft habe. 1231 Mai 6 Straßburg.

licrtuldus dei gralia Argentincnsis ccclesie episcopus universis Christi fidelUms

ir> liuc Mcripluin iiituculibiis rei geste notitiarn. qiii facla (em])oralia .scripto spernit

cüiniuendarü, quieril acliuiiibus buinitniin in '))Uälerum i>er cunlrarium obviare.

noverit ergo fldelium univcrsitas, quod doinus hospitaiis Argcnlinensis apud Krgirs-

hcim einil quandain curiatn coruin curie adjacenlcm a tribuno et cotnmunilalc ejns-

dein ville quolibet anno pro Iriginla uno denariis in censu, que curia domui

ao bo.spilali lieroditario jure debel atlinere. et ne de celero inier eos et domum hospi-

lalein aliqua queal ainbiguilas oriri, presenlem paginam noslri sigilli muniminc

feciinus conununiri. testen bujus rei sunt Albertus Begere, Johannes (ilius Erbonis

magislri bospilalis, Wolflielmus et Ollo dicli Lupi de Ergiresheiui, Johannes prc-

fectus Argenlinensis niililes el alii quam plures. datum Argcntinc anno domini

as 1231, 2 uonas maji, scribenle üunlero.

11 aus Straßb. Il<^« 1 hu\. 88 fasc. 1 or. mb. c. tig. pend.

223. H[erlholdus| episcopus Argenlinensis de Kcinhardi prepositi , Berhioldt dccani, totius capituli sui necnon minislerialiuiu consensu promillil II{oinrico| episcopo Basilicnsi, si quis abbinc usque ad nalivitalcm domini proxime renturam :») et ab iiide usfpie ad bieunium pretcr imperatoric seu regie majestalis cuimcn cum in juribus, boininibus ac rebus olTondere prcsumpserit, ci se auxilium lalurum esse. «ut luaiitiis iiotuiuum». datum Argenliue anno domini \ZA\. .'{ nonas octobrli. tS3l October 5 Straßburg.

Ah» Tromlht Mm: de Bafe /, Mt nr. 349 nßck ehter Copie rf« lUuier bi»(i».ß. A.

as

1

i; irvmtuiit iimiluirui.

Im.;.!.'.. liurti'

1 V„:

gemäht i.

-f drmnach iln- . Aou noch goU K'

lL'4.'

na

Bw. M

'hriaw elottar Bft Süoaliwg wait

10).

176 12 31

224. Meister und RatTi der Stadt Straßburg beurkunden den Verkauf eines in der Aue gelegenen Orundstückes der siädtisc/ien Almende an den Bürger Cuno vor dem Münster. 123 i.

Erbo junior magistor burgensium et consules Argentinenses. oblivioni pru- denter occurrimus, si ea, que nostris geruntur lemporibus, scriplo commendamus. 5 noverint igilur tarn presentes quam posleri presens scriptum inspecturi, quod, cum DOS pro pecunia, quam Romanorum regi Heinrico dedimus', almendam nostram venderemus, vendidimus etiam Cünoni ante monaslerium concivi nostro aream unam apud curiam suam , que olim illius de Scbafloltzbeim fuerat, in augea silam in liberam proprietatem sibi et beredibus suis perpetualiter possidendam, consensu et lo Toluntate communis civitatis nostre plenius accedente. ne igitur boc factum poste- rorum cavillatione vel temporis oblivione possit in irrilum revocari, presenlem paginam sigillo civitatis munilam prefato Cünoni et beredibus suis in testimonium concessimus babendam. acta sunt bec publice anno incarnationis domini 1231 in tempore uostri consilii, videlicet Dietrici burggravii, Eberbardi Pueri, Wilbelmi 15 Begeronis, Eberbardi *, Nicolai Gösselini , Rüdolfi de Zavernia , Friderici inter mercatores, Erbonis filii judicis, Burckardi Dispensatoris, Jobannis de Kungesboven, Hugonis fdii tbelonearii, Ulrici Löselini, Marcquardi Vituli, Rüdigeri de Fribufg, Dietrici Slucb, Erbonis junioris magistri burgensium et aliorum multorum 3.

H aus Straßb. Hosp. A. prot. 5 cop. chart. sec. XV aus einer Handschrift von 190 Blättern. 20

225. Graf Hartmann wn Kybiirg beurkundet, daß seine Schwester Adelheid, Gräfin von Tollenstein, ihre Güter zu Eausbergen und Willstett sowie einen Hof in der Stadt Straßburg dem Kloster St. Marx daselbst geschenkt habe. 1231 Straßburg im St. Marxkloster.

Hartmaunus dei gratia comes de Kyburg omnibus presens scriptum inspecturis 25 salutem in domino. universitati vestre presencium volumus inlimari rescripto, quod soror nostra domina Allieidis, comilissa quondam de ToUenslein, de consensu et bona voluntate nostra contulit ecclesie monialium sancti Marci in Argenlina omnia bona sua, que babuit in Ilugespergben * et in Uuilslide, et curtim, quam

a) S Hugespergh mit Quersirich durch den Schaft des h. SO

1 Wohl bei der Aussöhnung mit König Heinrich im Herbst 1229. Darüber berichten die Casus s. Gaüi von Konrad de Fabaria : post discessum igitur cardinalis a civitate Argentina pacato ali- quantum regis animo Argentinam veniens, paci reformande cum dedisset operam, dato argento non modico, ipso venerabili mediante abbate, ipsius recuperaverunt graciam. rogatus itaque abbas a burgensibus post maximas graciarum actiones pro reconciliatione regis 200 marcas argenti recepit 35 ab ipsis. (Mon. Germ. SS. II, 181.)

2 Stoltzenboltz fügt das Verzeiehniß der Rathsmitglieder im Eaths- n. Bürgerbuch fol. des Straßb. St. A. hinzu.

3 Im Jahr 1231 October 5 (3 nonas octobris) icird in einer Urkunde der Herren von Hohenstein, ihren Streit mit dem Kloster Hohenforst betreffend, unter den Zeugen ein Heinricns StoUo in Argen- 40 tina erwähnt. Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. B lad. 38 or. mb. c. sig. pend. delapsis.

1231 1232 177

emcral in ipsa civitate Argcntincnsi, pro rcmcdiis animaram patrte et matris inuriti ipsiiis, propria et iiostra communiter salutc. ne igittir quisqnam beredom prci'atc sororis nosln; doininc \lheidi$ memoratam dotialioocm valeat irriUre, DOS, qiii ipsius de jure sumus advocati, presenlem ratiliabitiunis no«tre lUleram oonscriU s fccimus et sigilli nostri tnuniiniiic roborari. actum Argcntinc in ceoobio Saudi Marci onno ab incarnatione domini 1231.

8 au$ Straßb. St. A. lad. ChartreaM-Ob«rluiub«rg«n or. mb. c. »If. fmti. ««Mfaloi

226. Pabst Gregor JX enlscIicuUi über die liesetiwHg einer Prmbenäe tm Straßburger DomcapUel. l'-i:n Man ^0—1^3'^ März 20.

10 (IrcRorius episcopus scrvus scrvorum dei vencrabili fralri Argentinrnsi e|NSOopo

sululeni el opostulicuin benedicliouem. vciierabilia frater noster Porluensis epis» copus supplicavit nobis, ut, cum quandam prcbendam, que in Argenlincnsi ecclesis tandiu vacaverat, quod donatio ejus erat ad sedem apostolicam devoluta, J. clerioo contuleril, dum in illis parlibus legationis officio fungerelur ', suam collalionem

15 beiiiguo prosequcrcinur aireclu. . . . verum procurator Argentinensis * capituli pruposuil ex adverso, quod idem capilulum hoc audito consuetudinem allegans antiquam inviolabiiiler observatam, juxta quam nullum nisi nobilem et liberum et ab utroquc pareiilc illustrem, bonestie convcrsationis ac emiuentis scienti« in suum cunsurtium liactcniis admiserant, ne contra hoc fieret, maximc cum nuUa tunc

90 prehcnda vacurel, anle({Uiun nioiiitorias vcl executorias liltcras rcccpisset, ad sedem u])o.slolicam appellavit. . . . iios igilur altendcntes, quod non gcneris sed virtutum nubilitas vittequc honestas gratum deo faciunt et idoncum serritorem, ad cujus reginion non muUos sccundum carncni nobiles et potentes elegit sed ignobiles sc patiperes eo, quod non est persouanim acneptio apud ipsiim et vix ad culmina

x> dignilatiun nedum prel)endas viri emiuentis scienlite valcant repcriri, exccpüooet hujusmodi non duximus admittendas. . . . discretioni vcstre mandamus. qualenus, si vobis constiterit predictani prel)cndam vacasse, quando ipsam diclo J. contulil opiscopus nuMuoratus, ip»uni ad eam recipi facialis. dalum . . . ])onlißcalus no.slri anno quinlo.

30 .^IM Grandidier Uewr, initt IJl. ^'3't nr. .7i?.9 i'ox dBcrelaliam Qrcttorii noni lihro tcHioV

227. Pabst Oregor JX beaußragt de» Bischof, den Prior der Dominikämer und den Domcamnicus II Krenberg zu Straßburg, gegen dm nmtedkwei' fende Leben der Nonnen uvx .Sf. onphansklosters daeelM evenhiell mit Autveitmnf einzuschreiten. 1232 April 2 Rieti.

» Gregorius episcopus servus scrvorum dei vencrabili fratri rpiscopo cl dilcctis

liliis priori fratruin predicalonnn et lI[ormanno] de Krimbcrc canonico ArgcoU-

•] OrtnJiditr Arcriilini.

» Cyt. nr. 196 MOf. i.

178 1232

nensibus ■* salutem et apostollcam benedictionem. ex parte tua, fraler episcope, fuit propositum ^ coram iiobis, quod '^ abbatissa et moniales monasterii sancti Stephan! Argentinensis, jugo regularis observantie a se prorsus abjecto, vilam ducunt adeo dissolutam, quod nulla in eis penitus religionis vestigia remanserunt. nee speratur eliam, ut eedera tanquam terra in fasilaginem versa , quantumcunque 5 cullure adhibita fuerit, diligentia possint ad ferendum fructus debitos emolliri, quia, quamvis tarn tu quam predecessores tui eas monueritis et correxeritis diligenter, ipse tarnen non solum se nulla penitudine correxerunt, verum etiam adjicientes peccata peccatis pejora prioribus committere non formidant. quare [de] ^ ipsarum salute soUicilus supplicasli, ut super hiis providere salubriter dignaremur. de nostra lo igitur circumspectione plenam in doraino fiduciam obtinentes discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus, si est ita, ordinem Cisterciensium in ipsum monasteriuin iuducatis vel ipsas victuras de cetero juxta modura monialium sancti Sixti de Urbe facialis recludi et, nisi predicte abbatissa et moniales a vobis monite diligenter iufra competentem terminum eis prefixendum a vobis altcrum predictorum 15 duxerunt faciendum, vos extunc, ^ ipsis exinde amotis, eas in locis aliis sui ordinis coUocelis ordinaturi de monasterio supradiclo aucloritate nostra, proul superius est expressum, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita com- pescendo. quodsi non omnes hiis exequendis potuerilis Interesse, tu' frater episcope cum eorum altero ea nichilominus exequaris. datum Reate s 4 nonas aprilis, 20 pontificatus nostri anno sexto.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G nr. 3466 aus einem Papier-Copialbuch des Straßburger Domcapi- tels von 503 Blättern, fol. 147'', in der Schrift des ITten Jahrh.

228. In einer Urkunde des Grafen Heinrich ton Werd für die Siraßhurger 23 Kirche unter den Zeugen .• B[ertlioldo] de Ohsenstein decano ^ F[riderico] de Entringen cantore, C[onrado] de Wolvahe arcbidiacono, H[ermanno] de Erenberc portario Argentinensi, L[udewico] de Liehtenberc^, A[lberto] Begerone . acta sunt hec anno ab incarnacione domini 1232, 2 idus maji. 1232 Mai 14.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G nr. 47 or. mb. c. sig. pend. delapso. 90

Gedruckt darnach bei Laguille pr. p. 35; Grandidier Oeuvr. inid. III, 324 nr. 327.

a) S Argentinensis. b) S prepositum. c) S add. de. d) S om. de. e) S extime. f) S et. g) S BeSt.

1 1232 März 26 (7 kalendas aprilis in choro Argentinensi) fällt der Domdecan Berthold ein Schiedsurtheil in einem Streit zwiscJien dem Kloster Eschau ttnd dem Pfarrer von Willstett. Dabei 33 ertüähnt er magistrum Henricum de Lutenbach concanonicum. Cfr. Grandidier Oeuvr. ined. III, 322 nr. 323.

2 Derselbe ist auch Zeuge in einer Urkunde des Herzogs Matthäus II von Lothringen für die Straßburger Kirche, 1232 April 1 (feria 5 ante ramos palmarum). Straßb. Bez.-Ä. G fasc. 919 or. mb. c. sig. pend. delapso, gedruckt bei Schöpflin Als. dipl. I, 367 nr. 464. Vergl. die Gegenurkunde Biscltof Bertholds unter demselben Datum, gedruckt bei Calmet Rist, de Lorraine II', 446.

1232 17»

2Ü9. Pabsl (Jrefforiiu IX he$laligl dem St. Katherinenklotter tu SiraUmtf seinen ffesammten BesiU. tüSÜ Juli 7 Spolelo.

Grcgorius cpiscopus scrvus servorutn dei dileclis in Christo ßliabus . . prioriMe et sororihus inonostcni sancte Katerinc Argcnlincnsis ordinis sancti Augustini

B salulctn et upostülicain iMtncdictioncin. cum a nobis pctitur, quod Ju^tum est et honnstum, tarn vigor equilutis quam ordo cxigil rationis, ut id per sollicitudioem oflicii nuslri ud debiUun porducutur efrectuiii. capropter dilecte in Christo filie, vcslris justia puslulutionibus gralo concurrentes asseii.su pcrsonas vestras et locum. in quo divino estis obsequio muncipate, cum omnibiis bonis, que imprescnliaram

10 rütiunal)ililer possidet nut in futurum Justis modis prcstante domioo polcrit tdipisci, sub beali l'ctri et nostra prolccliouc suscipimus. specialitcr autem lerras, poMes- siones, rcdditus ac alia l)ona vestra, sicut ea omnia justc ac pacificc possidetis, vobis et per vos monasterio veslro auclurilalc aposlolica confirmamus et prcsenlis scripti patrociiiiü comnuniimus. nulli ergo omnino hominum liceat, haoc pagiosm

15 nostre proli-clionis et confirmulionis infringerc vel d ausu t<-r •■- contraire. si

quis autem hoc alteniplaro presumpserit, indignationcm omin. ~ dei et bea-

torum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. datum Spolcli nonis julii, ponlidcatus nostri anno sexto.

IJ au« fHratih. Ho»p. A. ln<l. 126 tue. 2 or. mb. e. InMa pend. Am/ Her *> gleicher Ilaud Kridoricna.

230. Pabst Qregor IX beauftragt die Straßburger DominikaMr durch Wtnäer' Prediger, denen er Vollmacht ertheill und Ablaß terheißt, gegen die Ketterei M Deutschland zu wirken. t2:t2 December \2\ Anagni.

GregoriuH episcopus scrvus servorum dei dileclis filiis . . priori et convcntai

38 frnlrum ordinis prediealorum Argenlinensium salutem et apost '• - benedic-

tionein. ille huuiuni generis pervicax iniinicus omnium malorum <<jr, quem

de suppremis ad ima supcrbia sua prostravit, non contentus, quod sue fraudis

nequitia homincm produxit ad casum erumpnis et miseriis applicaudum, callide

euin nitiliir pestiferis ivlihus irrelire, astulc sibi parans iusidins, uc resurgat I"

:iu u quo ccciderat, oblenlurus. novissimc autom diebus islis fidcm nisos pcL.u.a

depravarc per niinistros suos iniquilalis opcrarios venena sparsit mortifera aeditiose

cousidcrans, quod familioris hostis sit ofBcax ad noccndum, qui quasi dulcia prv-

miltentes caudn pungunt ut 8our])io, in aureo tandem calicc Babilonis vinis pesti-

lenlie infusuri. licet enim herelici hnctenus diulius latilantos sicut cancer scrperent

35 in ocullo et velut vnlpes latenter nilerenlur vinenm domini Sabaoth demoliri, Jam

tarnen peccatis exigcntibus in aperto quasi equi parali ad prelium presumunt mani-

feste insurgerc contra eam in quibusdam locis publice predicando. querrntcs in

cibuni sitnplicos et in prednm ihIocIos ac illaquoarr nichilominus * fideles quosUbrt

•) T nicbomlDu».

180 12 3 2

suis circumventionibus cupientes, facti magistri erroris, qui nunquam fuerunt disci- puli veritatis. unde expedit, ut insurgalur viriliter contra eos, ut eorum omnino heresi confutata per totum vigeat fides Christi, nam corona sequelur premii tempta- tionibus resistentes, cum igitur dudum resplenduerit in Alemannia fida fides ac per hoc formidemus ibi potius animalia venenosa, ne forte simplices ipsorum callidis 5 seductionibus circumventi et astuti pravis circumventionibus periculose decepti in profundum deveniant peccatorum sicque violetur ibidem fidei firmamentum, nos, qui circa horam undecimam inter operarios immo verius supra operarios vinee domini sumus a patrefamilias evangelico deputati, moniti voce sponsi capere vulpes parvulas, que demoHri vineam domini moliuutur, et tacti dolore cordis iutrinsecus, lo non valentes sustinere tanlam contumeliam creatoris ac volentes tot animarum peri- culis obviare, universitatem vestram rogamus, monemus et hortamur attente per apostolica vobis scripta sub divini oblestatione judicii dislricte precipiendo man- dantes, quatinus aliquos de fratribus veslris in lege domini eruditos, quos ad hoc idoneos esse noveritis, ad partes Alemannie transmittalis, qui clero et populo con- 15 vocatis generalem predicationem faciant , ubi commodius viderint expedire , et adjunclis sibi discretis aliquibus ad hoc sollicitius exequendum« diligenti perquirant sollicitudine de hereticis et etiam iufamatis et, si quos culpabiles vel infamatos invenerint, nisi examinati velint absolute mandatis ecclesie obedire, procedant contra eos juxta statuta nostra contra hereticos noviter promulgata, in receptatores, defen- 20 sores et fautores hereticorum secundum eadem statuta nichilominus processuri. si vero aliqui, heretica labe penitus abjurata, ad ecclesiasticam redire voluerint uni- tatem, ipsis juxta formam ecclesie beneficium absolulionis impendant et injungant eis, quod talibus consuevit injungi, attentius provisuri, ne, qui videntur reverti sub palliata specie pietatis, impietatem committant et angulus sathane in lucis angelum 23 se transformet. propter quod statuta, que super hoc duximus promulganda, inspicere poterunt et ab eorum insidiis secundum discretionem eis traditam a domino preca- vere. ad hec, ut super premissis omnibus officium sibi commissum liberius possint et efficacius exercere, omnibus, qui ad eorum predicationem accesserint in singulis stationibus, viginti dies, illis vero, qui ad impugnandum hereticos, fautores, rece- so ptatores et defensores eorum in munitionibus et castellis vel alias contra ecclesiam rebellantes ipsis ex animo auxilium, consilium prestiterint vel favorem, de omni- potenlis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritale confisi tres annos de injuncta •> sibi penitenlia relaxamus. et si qui ex hiis in pro- secutione hujus negotii forte decesserint, eis omnium peccatorum, de quibus corde 35 contriti ac ore confessi sunt, plenam veniam indulgemus. ne vero aliquid fratribus ipsis desit ad predictum negotium prosequendum, in contradictores et rebelles eccle- siasticam proferendi censuram tenore presentium liberam eis concedimus facultatem. predicatores quoque questuarios, quorum interest caritativa tantura subsidia simpli- citer petere ac indulgenliam si quam habcnt exponere, a predicationis officio, quod 40 ad ipsos nuUatenus pertinet, compescendi ceusura simili eisdem nichilominus licen-

a) T exequenda. b) T injucta.

1223 1232 IM

liam indiilgcinus. daliiiii Aiiagiiic 4 * nonas deccinbriü, ponlificatas nosUi anoo sexto.

T au» Straßb. Thom. A. Dorainicftini lad. 1 or. mb. e. buBa peml '

Gedruckt in einer ftul gleieUtmImdem AmJtfUgmt§ am im Bntnmdnj r»rjjr»i ^ '■! ,,

IXiJ Octuber 39 AMgtd, bti WOrtUtotim Nova mib«. digl. VJ, 98 mr. 10. / ;

Heg. poiUif. nr. 9031.

ZIM. Bischof lierlhold von Slraßhurg beurkundet, wie der Streit det Dom- probstes Reinhard mit den Herren von Bischofsheiui über das Vogteirtcht des St.

Leonhardsstißes heiijelegt xrorden sei. [ii'i'.V V^'i'^.\

10 berloldus dci gralia Argenliiicnsis ecdesic epiücopus Omnibus in peqie-

tuum. nuverint univcrsi presenlctn paginain inspecluri , quod , cum discordia super advocatia clauslri soncti Leonard! inter R[eiuliardum] preposilum Argenlinensem, ad cujus prcposiluram jus patronatus ejusdcm monaslcrü spectare dinoscitur*, ex una parte et iiitcr inilites de niscliofTesbeim, qui sibi jus advocatie vendicabant,

16 ex altera diu vorleretur, milites pro pari« sua allegabant, quod advocalia mcraorala cuidarn attinore dcl)crel reincdio auiinaruin, quod quidain miles R. nomine constituil, hao conditione suhjuucta, quod, quicunque ex ipsius genere vel quilibel alias rcliquos excedercl etate, prenominalum remedium animanim amministrarct. preposilos autom econvcrso nsserebat, prefatiun inonastcrium omni advocalia ^ pcnitua absolutum

■« cl immune esse deberc, claustri ejusdem privilogiis, que boc idem asserunt, m tuendo. que lis in hunc modum tandem quievil sopita : videlicet quod jam diclos propositus prefatis mililibus qualuor agros vineales quarla parte agri minus aput Biscbotresheiin et prediura aput Kriogcsbeim, quod in reditibus dccem quartalia utriusquo frnmenti singulis annis lunc tcmporis solvcrc polcrat, cum omni jure,

85 quo cloustro attinet, assignavil. econvcrso eliam prcfati milites omni juri suo, quod tnin in advocalia, de qua singulis annis pellicium ovinum et duos calceos matuti- nales tarnen ex consueludinc solcbant pcrcipcre , quam ctiam in quadam custodia vinoarum in banne Börse juxta claiislnim sancli Lconardi ae aaserebant habere, coram uubis iiUograliter rcnuntiaverunt. quisquis autem sepe dictum remadiam

80 oblinuerit animarum, memorata prius bona a prelato monaslcrii sancli Lconardi

lenclur rccipcrc et cidem clauslro in predicli facti mcmoriam in festo sancli Martini >" " annualim sex dennrios assignare. lesles eliam, qui buic in' ~ it faclo, sunt bii : B[erlboldusJ decanus, Klridi^nVn«] cruitur. Ujlricusj 3c*j....,..vv.;> , A[nioldus]

•) r VI. WM StkrtH/UUr. b) B adrocali«.

35 1 Ebenda befindet lieh attck ein» Orijfinälmtitftf1ipm§ 4a ww JEmmt PritinA II

tÄticIei gegem die Ketter, tSM Märt üomnimi, m efer «Im AraMuryw Domimikmir ftdit wtit dir VerfiAgumg deneOn» btM^/tragt ««rtlni. Otdrüdct nach dir Atufiriifmi^ ftr äk Ifinftafytr wmd Regemburger IhmiHikaner i. d. Momnm. Bote« XXX, ISC nr. TOfi, mtctt drrjemigtn f%r dii Brtmmur MoH. Gtrm. LL. II. JSS IlmTlartt.llrfhiJU.i fr,<i ,/..J F^ider. nc IV, MO. BH^f >"■- Ttt « Cfr. nr. IUI

182 1233

camerarius, E[gelolfus] de Mundingen, G[untherus] de Landesberg, A[lbertus] et B[urchardus] Bäegcr, Erbo judex, F[ridericus] Dispensalor, C[onradus] Virnekorn, R[udolfus] scultetus, Wezilo judex et alii quam plures. ne igitur factum memoratum revocelur in irrilum, presens scriptum sigillis uostro videlicet et capiluli et civitatis firmiter fccimus conmuniri. 5

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2722 or. mh. c. 3 sig. pend. laesis.

Gedruckt nach dem lib. sal. 1347 bei Grandidier Oenvr. ined. III, 308 nr. 300. Die Dati- rungstermine ergeben sich daraus, daß 1233 Bischof Berthold sein Episcopat antrat und 1232 der unter den Zeugen genannte Domsänger Friedrich von Entringen zum letzten Male erscheint, cfr. nr. 228. 10

232. Konig Heinrich VII nimmt Bischof, Capitel, Ministerialen und Bürger von Straßburg in seinen hesondern Schirm und Geleit. 1233 März 8 Boppard.

II[einricus] dei gratia Romanorum rex et semper augustus. universis imperii fidelibus hanc litteram inspecturis gratiam suam et omne bonum. regie congruil honestati devotorum et fidelium suorum lesiones tamquam proprias vindicare et i5 pleniori cum effectu ipsorum intendere comodo et honori. igitur cum dilectus princeps noster B[ertboldus] venerabilis episcopus, capitulum, ministeriales, cousilium et universi cives Argenlinenses nostre se taliter aslrinxerint majestati, quod nostra gravamina sint eorum lesiones et eorum lesiones nostra gravamina repulemus, significandum duximus universis, quod nos ex consulta deliberatione predictos ao fideles nostros, episcopum et omnem familiam Argentinensem et nominatim cives, specialem sub nostram recepimus protectionem volentes, ut, ubicumque per Imperium profiscisci vel negoliari necesse habueriut, regio patrocinio defendantur. quapropter mandamus sub interminatione gratie nostre districte precipienles, ut nullus sit, qui ausu ductus temerario sepe diclos fideles nostros Argentinenses in personis vel in 20 rebus molestare audeat vel dampnum eis aut gravamen aliquod irrogare. quod qui facere presumpserit, gravem offensam nostram se noveril incursurum, non evadel nostre celsiludinis ullioncm. dalum ajmd Böchperdiam anno dominice incarnationis 1233, 8 idus martii, indictione 6.

8 aus Straßb. St. A. Briefbucli A fol. 23" mit der Ueberschrift : daz künig Heinrich den 30 bischof, sine diener nnd die bnrger zft Strazburg in sinen sondern schirm het genomen.

Gedruckt darnach bei Wencker Apjjar. et instr. arch. p. 162 = LaguiUe pr. p. 37 = Ruinard-Brehdües Hist. dipl. Frider. sec. IV, 604. Böhmer Meg. Heinr. nr. 202.

233. Meister und Rath der Stadt Straßburg beurkunden, daß der Bürger 35 Sifrid und seine Frau Lugardis die Hälfte ihrer in der Stadt gelegenen Mühle der St. Thomashirche geschenkt haben. 1233 Mai 14.

Albertus dictus Begere magister civium et consiliarii Argentinenses omnibus presentem paginam inspecturis salutem in domino. dignum est, ut scripture testimonio solidentur, que pia devotione fidelium ecclesiis conferuntur. inde est

1233 183

quod ad nuliciain vcslrain tcnorc preseDlium pcrvenire volumiuj, qaod SifridiM concivid noütcr et uxur sua Lugardia zelo pielatis ac<:ensi medieUtem moleodini siü

contra supcriorcm parhMii vici, qiii diciliir Spi/ju.-ii ', r : volo, ooowosa ClMlB

herediy sue videliccl duiuiiie Ik-rlite uxuri» UfiduUi 1 n acoedaola, fwlfnio

B sancli Thumo pro remediu animarum suarum suli bac forma coolulerunl, ut siogulü aniiis in fesU) Johannis buplisle, dum vivunt, quatuor denarios eccicsie peniolvant jmti n incinuruto, pensiunü nicIiiluiiiiiiiiH annuutiiii ah eisdem de sua parte moleodini per- Sülvundu cidem ecclosiu in »uü rulujre durulura. post mortem vero ambomm pre- dicta ecclesia prcfuluni partem moleudini cum suis proveulibua integre poMidebU

10 ila, quod, altero eorum prcmortuo, mediutas proveutuum in anniversario suo, reli- qua vuru purs in (uiiiiversario rcliqui morituri iuter fratres sepe dictc eoclesie distri» buutur. prof'ali etiani canonici volenlcs tali saluliferc donalioni spiritali conpensatiooe responderu pruvide stuluerunt, ut lam ipsi quam successonrs eorum siugulis anoia in annivcrsariis predictonim vigilias et missam pro defunctis cclcbrarent pro sua-

15 rum requio animarum. in bujus rci in presentia nostra facte testimonium ad pcticioucm douationem facientium et capituli sancti Tiiomc sigillum nostre ciTitatis liuic cnrlulo fecimus apponi. actum anno domini 1233, secuodo idus maji, presenlibus subscriplis Wolfhelmo dccano, Ilugonc portario, Sigebotone cellerario, Hüdolfo de Büdingen, Rudolfo pincerna, magistro Uicbardo canonicis sancti Tbome

90 et (Jozborlü plebano de Wlkirchen ; laicis vero Jobanne de Kuuegeshoven, Kr judicc et liliü suo I-irbone, Wezeloiie, Rüdolfo de Zabernc, Gozberto fratre pr.wi u donatoris, Cünrado Virnecorn et filio suo Reinboldo, Erbone juniore, Clrico Loseliny, Rüdolfo de Vegersbcim, Rüdolfo Lenzclino, Friderico de Ilagenowc, Dictberiro vonmc Sluche et aliis quam pluribus.

» T aus Siraßb. lltom. A. Titres lad. 26 or. mb. e. »ig. peml.

Gedruckt darnach bei C7t. Schmidt Ilitt. dn ehap. de «. Thom. p. 307 mr. 96.

234. J'u'jsi urejor IX /urdert linier Vcr/ieißttng vom Ablaß alle A ;> ' '>nyen der Mainzer Dioecese zur Unterstützuni/ des ton Wassersnotk bedräitgUA AV. Kalk«' rinenklosters zu Slraßburg auf. 1233 Mai 21 Rom im Lateran.

*> (Iregorius opiscopus scrvus scrvorum dci universis Chi iims per Magun-

tinam provinciam constilulis salulom et apo^tolicam ben .cm. quoniam,

ut ait ai)Oslolus, omnes stabimus ante tribunal Christi rccepturi, prout in corpore gcssimus, sive bonum fuerit sive malum, oportet nos diem messionis extreme mise- ricordie operibus provenire et olernomm iuluitu sominare in tcrris, quod reddente

» domino cum mulliplicalo fruclu recolligere dcbeamus in cclis linnam spem fidu- ciamquo tenenles, quuninm, qui parco semiuat, parce et metel et, qui aeminal in beuedictionibus, de beuediclionibus et metel vitam ctemam. cum itaque, sicut dileote in Christo lilic . . |)riorissa et conventus pauperum nionialiuro monaslerü sanote

Vtr^. Straßb. Gatten- Hitd It/tuttrmmun i. MillrMter S. tl4 «. 159.

184 12 3 3

Katerine in Argentina nobis humiliter intimarunt, locus, in quo divinis sunt obse- quiis mancipate, expositus adeo inundalionibus sit aquarum, quod, nisi earum Impetus arceatur aggeribus comportatis, futurum creditur, quod ipse cum edificiis evertatur, nee ad occurrendum huic periculo proprio rerum aul virium sufBcianl facultates, universitatem vestram rogamus, monemus et liortamur in domino in 5 remissionem vobis peccaminum injungentes, quatinus de bonis a deo vobis collatis pias elemosinas et grata eis caritatis subsidia erogetis, ut per subventionem vestram tanlo possit periculo obviari et vos per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eternc possitis felicilalis gaudia pervenire. nos enim de omnipotentis dei miseri- cordia et beatorum Petri et Pauli aposlolorum ejus auclorilate confisi omnibus, qui lo ad locum ipsarum propter hoc cum devotione accesserint et ad hoc subventionis manum porrexerint liberalem, viginti dies de injuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. dalum Laterani 12 kalendas junii, pontificatus nostri anno septimo.

U aus Straßh. Hosp. A. lad. 125 fasc. 1 or. mb. c. hulla pend. Auf der Mückgeüe o6e«, wie es scheint, von gleicJier Hand : Fr. G. pauperum monialium. 15

235. Pabst Gregor IX nimmt das St. KatherinenAhster zu Straßburg in seinen besondern Schutz. 1233 Mai 27 Rom im Lateran.

Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus . . priorisse ac conventui pauperum monialium monasterii sancte Katerine in Argentina* salutem et apostolicam benedictionem. justis petentium desideriis dignum est nos facilem ao prebere consensum et vola, que a rationis Iramite non discordant, eflectu prose- quente complere. eapropter, dilecte in domino filie, vestris justis postulalionibus grato concurrentes assensu personas vestras et monasterium, in quo divino estis obsequio mancipate, cum omnibus bonis, que impresentiarum rationabiliter possidet aut in futurum justis modis prestante domino poterit adipisci, sub beati Petri et as nostra protectione suscipimus et presentis scripti patrocinio communimus. nulli ergo omnino hominum liceat, hanc paginam nostre protectionis infringere vel ei ausu temerario contraire. si quis .autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli aposlolorum ejus se noverit incur- surum. datum Laterani 6 kalendas junii, pontificatus nostri anno septimo. ao

Ä aus Straßb. Hosp. A. lad. 125 fasc. 2 or. mb. c. buUa pend. mit derselben Borsualnotie wie nr. iSi.

236. Bischof Berthold von Siraßburg beurkundet, daß Humbert Zidelarius dem Reuerinnenkloster der keiligen Maria Magdalena zu Straßburg Ov.ter imier- und außerhalb der Stadt geschenkt habe. 1233 Straßburg in der biscJiö'ßichen Pfalz. 35

Bertoldus dei gratia Argentinensis episcopus universis Christi fidelibus hanc paginam inspecturis firmiler id credere, quod adtestatur. ne rerum gestarum

a) H Argentia.

12 3 3

verilus cadat in üblivionein, litlcrarum (lebet memoria perhcnoari. Doreriot igitur universi lam presentcs quum postcri, IIuml>crtum Zidelarium de consirnsu et volontate hcrcdtim stiünim, scilicct domiue Addheidis sororis sue de WineBtein et pacromiii suürum, lioc hoiiu, (jiie stibscriptu sunt, cluuslro sancte Marie Ifagdaleoe peniteolam fi in Argentina pro remcdio anime suc contiilissc : videlicel curiam, in qua claustrum fundaliim cSl ', et curiam adjaccntem, curiam inier Judeos in Argenlina, bona in Munoltcshciin et in Nugertc, curiam in Ilönhoim, pralum unum apud Goudertbcim, bona in inferiori et in medio Ilugcslicrgen sita cum curiis ei agris vioifcrie et frugifcriü. contuiit ctiam prius prodiclis penilentibus qu<*dam bona in KiUeslele;

10 sed pcnilenles bona voluntolc eadem bona sibi reddidenint. reliqua vero bona su omnia propria et bcrcdituria cum hominibus ex altera parte I <.-b et ex isla

parte idem \\umbertu.i Zidelurius prefate sorori sue Adelheidi coniuiii nbere et quiete ]»üssidendu ■. sc-iundum est ctinin , quud jam dictus \\umbertn4 Zidelarius dotetn, quam uxori sue domine Agncli conlulerat, ea et amicis suis consentienlibus, in

10 parle conmutuvit et versa vice dedit ei in dolcm omnia bona sua in inferiori et in medio IIugcMbcrgeti .sitii, rolincpions in eisdem bonis ad minus sex equos sub tali condiciuno, quod post niorlom duuiine Agnctis cadcm bona sine omni coniradictione ccdant peniioiitil)U.s. pretcrca sciendum est, quod memoratus Zidelarius bona sua in superiori Ilugcsbergcn sita prcfatc consorti sue dominc Agneti pro argenlo soo

ao coiilulil pro libera propriclule pori)fluo sibi et bercdibus suis possidenda. moriuo vero Zidolario, penilcntcs dabunt domine Agneti uxori Zidelarii omni Enno, dum vixcrit, pro ccnsu curic duo talcntn dcnariorum tunc legalium, quia ipsa curiam apud sanctum Andrcnm sibi dototam rcsignavit. de mobilibus vero bonis, que Zidelarius in morte sua reliquerit, media pars cedat domine Agneti uxori suc, alia

as media pars codal penilentibus. nc igilur boc factum posterorum cavillatione vel lemporis oblivionc possil in irrilum revocari, presens pagina descripta est in testi- monium et sigillo nostro et civitatis noslre Argentincnsis et domini Ileinrici de Winestein sollemnitcr conmunita. acta sunt hec publice in palatio nostro Ar« gentine de consensu domine Adelbeidis de Wincslein et domine Agnetis uxoris

uo Zidelarii et pcnilontum, anno incarnationis domini 1233, in presentia nostra et aliorum mullorum, videlicel Arnoldi de Burgelen custodis, Friderici de Ilagcnowe cellerarii, Ilugonis Treverensis canonicorum •" majoris ccclesie, domini Waltheri de Muelenslieim, Kbcrhardi plebani Zavemie, Üielerici bnrgravii, Burcbardi Murhardi vicedomini, Willielmi et Wemberi Bögeronum , Ileinrici burgravii, Hugoob de

90 t H possiilrnilam . Ii) /) c*oicorain.

> Die Angahen «m Th. de BH$»iem in $nner üititoire de rHMi*»fmeml dm Strashourg et tn Al*ace I, 360, d»r dtu HmtrimnMotttr «w UM im WnmKk Mm Jmimtkor ttehet, hifit, s,ml demHoeh be»$tr htfrtlmdtt «tf SptMm» MitOnTm^tm, dmm tkhtißiu Ah. dbx ä94 gefiJgt i,t. THe IMIe hihif Grffrrt IX, ISJ7 Jtmi 10 Amifmi, di* Ormdiäitr Oiinrr. MM. li/, .VM nr. :.>i*<J ericiihHl. i.il niiht für ila.* Slrußbtiryer Khmlrr »pteM, toninn fir «Im toron« pwitMilM Pallete Mario Mn);(iiilrn(< in Aloiii.iniii» btMmmt, StruM. Bu.-A. H ttLM. Wi or. mA. c Mh jmmC Ebcmia für lUrsrlheH S<liursttrii mnA eirei Imltdunur» Oregon IX, liU Odcktr S Amt^mi, «. tU7 SepttmUitr 33 Vitrrbo.

ti

40

186 12 33

Mittelhus, Eberbardi Scolzenbok, Ilartungi Louchtnan, Heinrici de Lampertheim, Erbonis junioris magislri burgensium, Cünradi Virnecorn, Erbonis judicis, Gozperli ministri fralrum, Friderici et Günonis inter mercatores, Alberti de Stabulo, Wernheri Pulicis, Hessonis notarii burgensium.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 2996 or. mb. c. 3 sig. pend.

237. Bischof Berthold von Straßburg beurhmdet , loie die Streitigheiten seines verstorbenen Marschalls Wernher und dessen Neffen Egelolf, seines jetzigen Marschalls, mit dem Straßburger St. Stephanshloster über die Vogtei des Borfes Schiltigheim geschlichtet worden seien. 1233 Straßburg.

Bertoldu.s dei gratia Argentinensis ecclesie episcopus universis ecclesiarum lo prelatis, ad quos presens scriptum perveneril, salulem in perpeluum. elucescit et vivit actio, cui littera gubernatrix est. noscant igitur presentes et futuri hoc scriptum audituri, quod, cum aliquo tempore super jure advocacie in Schiltecheim ville prope Argentinam site inter abbalissam et convenlum ecclesie sancti Stephani et veuerabilem virum bone memorie Wernherum quondam marescalcum nostrum is dissensio verterelur, tandem interventu bonorum virorum consilio taliter eadem dissensio difBnita est, ut, quicumque post decessum ipsius marescalci prefatam advocatiam obtineret, triginta solidos de tribus obsequiis, que vulgo servitia curie dicunlur, annuatim obtineret. viam autem universe carnis eodem marscalco ingresso, voluit Egelolfus marscalcus noster ^ sui avunculi in eadem advocatia gaudere pos- 20 sessione. cum igitur aliquo tempore super eodem inter partes iterata contentio verterelur, tandem etiam consilio prudentum per consensum partium taliter eadem dissensio diffinita est, ul jam dictus Egelolfus tria talenta de tribus obsequiis in eadem villa, dum viveret, annuatim perciperet, nullo in posterum suorum succes- sorum nisi triginta solidos ibidem obtinente. adjectum etiam fuit, quod colonus in « curia abbatisse residens advocalo, qui tunc pro tempore fuerit, super summam decem solidorum, nisi voluntarie aliquid superaddere voluerit, singulis annis nequa- quam servire teneatur. si vero abbatissa prefata bona jam dicte curie propriis expensis excolere voluerit, ejus servi ab omni exactione et precaria qualibet liberi debent esse penitus et absoluti. et ne aliqua super bis in posterum inter eos queat 33 ambiguitas oriri, presentem paginam sigillo nostro fecimus conmuniri. testes hujus rei sunt dominus Reinhardus prepositus, dominus Bertoldus decanus, dominus Ulricus cantor et scolaslicus 2, Arnoldus custos, Hermannus portarius, Ulricus ple-

1 Derselbe dotirt im nämlichen Jahre für sein und seiner Gattin Beatrix Seelenheil die eon ihm im Kloster Hohenhurg gestiftete Prmbende mit neuen Einkünften. Die bezügliche Urkunde besiegelt auch 33 der Domprobst Ecinhard, dessen Siegel, wenn auch verstümmelt, allein noch erhalten ist. Straßb. Bez.-A.

G fasc. 1620 or. mb. c. 3 sig. pend. partim delapsis, gedruckt darnach bei Grandidier Oeuvr. ined. III, 361 nr. 162.

2 Zu einer aus demselben Jahre stammenden Verfügung Bischof Bertholds über sein Lehen eu Männelslieim und die Pfarrei daselbst wird ebenfalls die Zustimmung dieser drei Würdenträger des 40 Straßburgcr Domstifts eingeholt. Cfr. Grandidier Oeuw. ined. III, 329 nr. 336.

1233 187

banus cccicsie sancti Slcplinni, I>amp€rtns et N;()cliingiis canonici ejoadcm eoKibä, Gtirilcrus iniics de Landisherc, CQno de licrccheim, Murhardus Ticedoroinus, Albertos frator ejus (>t tilii quam plures. datutn Argcntine anno domini 1233, scribcDl«

Gunlero '.

B uu» Stnin- r- im fr.-.v 8679 or. mb. e. »ig. pend. ddopm.

iWW. Uischof lierthold und das Domcapitel von Straßburg beurkunden, mnier welchen Uedinijvngen der tvischen der Jlonauer Kirche und Urem Vogt, dem bischöflichen Marschall Wernher, ausgehrochene Zwist mit dessen Nachfolger Egelolf von Mundingen endlich ausgeglichen vorden sei. 1233.

10

i In nomine sancte et individuc trinilalis amen, j temporale pcril sepe nego- liiim, si non firmet illud assertio liKerarum. ego igilur Berlholdus dei grati« Argonlinensi.s cpiscopus, R[eiiilinrdii.s] propositus, B[erlholdus] dccanus, Cl[ricu8] canlor et scolasticus totuinque cupiluluni ojusdem ecclesic lianc paginam inspccturis notum facimus univcrsis, quod, cum insliganle generis humani inimico fomcs dis-

is cordic inier B[ertholdumj prcposilum et confralres Ilonaugensis eoclesie ex una parte et Wcnienim marscalcum ex altera ejusdem loci advocalum in tantum inva- luisscl, ul prcdicli prcposilns et fraircs tarn siii prcscnlia quam obsequio divioo ipsam ccclesiam alio sc tronsfercntes desolotam diu reliqiiisscnt, ac propter hoc cum idom marscaicus dudum vinculo excommunicationis extilerit innodatus et, licet mulli

ao tractatus do conposilioue et ejus absolutione nobis mediantibus intcr ipsos babiti Aiisscnl*, lameu »squc ad fincm vile ejusdem marscalci nullo modo duci* poterat ad eireclum et, cum jam de convaloscenlia ejus desperarctur, mediantibus discretis viris videlicet R[einbardo] preposilo majori, U[olricoj scolastico, H[crmanno] porlario et F[riderico] cellerario et Dielbelmo canonicis majoris ecclcsie Argeotinensis, inier

85 prefiitos'» proposilum et capilulum Ilonaugenses " ex una parte et E[gclolfum] de Muntlingen ex nllora succcssorem marscalci in eadem advooatia pax et concordia sub forum subscripta inlcrcessit : videlicet quod pro dampnis et injuriis illatis exliibuit memoratus K[gelo]fus] de Mundingen mansum in Munoltesheim valentem singulis annis viginti quartalia biemalis annone, quem mansum sepe dictus mars-

yo calciis dudiim anio mortem siiam, inimo cum adbuc sanus esset et secum Iractatum ruisset do coupositione, sepe dictis preposilo et canonicis Ilonaugensibas pro dampnis

t] B t perduci. hj B I «m. pr«falof. c) B t HoMiigcoM.

i DtnOn ScKreibwttrmfrk (cfr. nr. 300) »cUirßt aych Wim Uritmile Bi»tht»f BtrlhtU»,

Stmt eteiaehen dfm Klorttr Schultern uml HriHrirk ron Ihrrnhun •> v -^W Slrmß-

35 tmrg. Ah fk-hirdorifhlrr tcrnirtt gcHonMt rAiirntlns ilr Wolfarh . irdu r«ao-

nicns Arnonfincimiii. Cfr. Mimr (^rllrMommltiHg lirr Biulisrkfx i U, AS, «• 4m

Echthnt ilrr l'rktimlf mit f'urrcht drßtrrifeii beamiamM »*/, «. k vm Sekutttnt nicht Hachwfi$bar »ei. Gunter trtir aller WtkneMmlkliknt nach cm hmimfbtk Ofmnmrgitdkir Schreiber.

« Cfr. nr. /IX).

488 1233 1234

illatis per predictum E[gelolfum] de Mundingen Iransmisit, preterea insulam, que dicitur der Wolfwert, et lacum juxta eandem situm, quem abstulerat eis marscalcus. et circa alveum Reni versus Lutensheira, ubi simili modo conquesli fuerunt predicti canonici, quod per violentiam ipsius marscalci deslituti fuerunt jure unius diei in ebdomada ad capturas, que in eodem alveo pro tempore fiebant, taiitcr futt ordi- 5 natum, quod sepe dicti canonici ad peticionem nostram et pro bono pacis et ad preces ipsius E[gelolG] de Mundingen et amicorum suorum predictam insulam et lacum et jus unius diei ad capturas in Reno versus Lutensbeim, in quo jus habe- bant, eidem E[gelolfo] ad tempus " ejus reliquerunt ita, quod nullus successor suus in advocatia sibi in eisdem aliquid juris vendicabit, quia idem E[gelolfus] in 10 presentia nostra recognovit, quod dicti canonici ei gratiam magnam in hoc fecissent. preterea de alio jure, scilicet de retibus ante capturas versus Alsatiam, laliter fuit ordinatum, quod illi, qui vocantur garnere, habebunt de piscibus lerciam parlem et vahlute aliam terciam, canonici et advocatus residuam terciam partem equaliter divident. verum quia multa sunt alia ecclesie jura, que sigillalim nimis esset longum 10 et difficile conprehendi, de hiis taliter est ordinatum, ut, si super quocunque jure dubitatio fuerit exorta, sine contradictione qualibet capituli recipiatur probatio et, quicquid per juramentum capitulum obtinebit, illud ei dictus E[gelolfus] de Mun- dingen et quilibet ejus successor in pace et libere dimittet, salvo nichilominus universo jure suo, quod semper hactenus obtinebat. et ne qua in posterum super 20 hoc facto emcrgat calumpnia, presentem paginam sigillis nostro et capituli majoris ecclesie et ipsius E[gelolfi] de Mundingen de partium consensu fecimus confirmari. affuerunt preterea testes, quorum hec sunt nomina : Heinricus de Osenstein ^ archi- diaconus, prepositus de sancta Trinitate, plebanus de Munollsheim, Heinricus sacerdos de Sulzze <> clerici ; dominus Otto de Ohsenslein, Albertus Begero albus, 25 Hezzelo de Eggefridesheim, Cunradus Virnecorn laici et alii quam plures. actum publice anno incarnali verbi 1233, indictione 6.

B aus Straßb. Bez.-Ä. G fasc. 4226 or. mb. c. 3 sig. pend. mutüatis.

Bl coli. ibid. G fasc. 4213 or. mb. c. 2 sig. pend. mutilatia. Abgefallen das Siegel Egdolfs von Mundingen. 80

239. Bischof BerlJwId von Straßhurg fordert alle Angehörigen seiner Dioecese zur Unterstützung der Slraßburger Siechen unter Verheißung von Ablaß auf. 1234 Mai Straßhurg.

B[ertboldus] dei gratia Argentinensis episcopus universis Christi fidelibus per Argentinenscm diocesim constitutis salutem in domino. quoniam, ut ait apos- 35 tolus, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi, prout in corpore gessimus, sive bonum sive malum, oportet nos diem messionis extreme misericordie operibus prevenire et eternorum inluitu Seminare in terris, quod reddente domino cum mul- tiplicato fruclu recolligere debeamus in celis firmam spem fiduciamque tenentes,

i) B i add. vite. h) B 1 Ohsenstein. c] B 1 Sulzce.

1234

quoniam, qiii parcc sctninal, parcc et metct et, qui scmioat in beiMdictiooibas, de bcnedicliunibus et metet vitain clcniam. cum igitur pauperes leprod ArgenlineDSM proprius iion hahcaiil fucuUatoü, undc valcanl suslcntari, univeraitatem Testram rogumus, tuüiictnus utquo in reinissiuucm vobis injungitnus peooatomin, qnaliniu

6 do bonis a dco vobis coUatis pias eis elcinosinas et grata karitalis subsidia erogelis, ut per veslram subvenlionem eorum inopic consulatiir et vos per hoc et alia bona, quc düininü feceriti.s iiispirante " , ad clt>rnn possitia gaudia pervenire. nos enim de otnnijKjlcnliii dei iniscricürdiu et Itcatonim I'etri et Pauli apostolorum ejus meritia et intcrcessiüUü coiiflsi uiniiibus, qui ud locuin predictonim pauperum peraooalitar

10 accedentcs aliquutn eis eluinoHinuin Tel per proprios nuncioa miaerint, decem dies de iujuncta ipsis peuitcntia noslra auctoritale, qua fungimur, misericordiler rclaxanius. diituni Argentioc anno domini ]2'M, niense mai.

H am Straßb. Uosp. A. l«d. 16 Um. 1 wr. mb. e. »ig. ptnd.

240. Ulrich der Sänger des Straßhvrger Domstiftt enttekeidet in Vertretuttg

15 des Bischofs einen Zehuienstreit zwischen dem St. Arhogaslkhsler und dem Pfarrer

von Lipxheim zu Gunsten des erstem. itJ34 Juni 16 Straßburff im Chor des

Münsters.

Ul[ricus] cantor Argentinensis vices episcopi in Judiciis gerens otnnibus pre- spntom poRinnm insppcluris sniutcm in pcrpetuum. novcrint univorsi, quod,

ao orla •• controversiu inlor prcposilum sancli Arbogasti et ejus conrentum ex uoa parte et plebanum de Lupoltshein ex altera super dcciraarum percepcionc de nulri- menlis vidclicct animalium, quas idem plcbanus a preposito in eadem villa Lupoltahem coram nobis in judicio requirebat, et dictus prepositus excepcionetn prescripcionis opposuissnt eidein, intcrloquendo decrevimus, quod cxcepcionem eandem a ae pro-

8S posilam probare deberet. qui cum j)er testes ydoneos intcncionem auam legitUme conprobasset nee ab adversa parte aliquid fuerit replicatum rel allaa oppositum, dcciinani })rcdiclam per difünitivam sentenciam exigcnte justicia monasterio sancti Arbogasti adjudicavitnus, memorato profato plobano super hüs aUeodoin inponentes. quare ul prciuissu debilaiu obtineanl firmitudinem, sigillo nostro seDtenciam ipaam

•jo duximus sollempniter roborandam. acta sunt hoc anno 1234, proxima 6 feria post pentccostein in coro Argentinensi , presentibus hiis magistro H[einrico] de Lulenbacb canonico majoris ecclosic, preposilo de Tniltunhusun, deccano aancti Pelri, J. cellcrario sancli l'elri, üottcfrido dispensatore nostro et canonico aancti Petri et aliis quam pluribus.

W 11 aus Strafih. Hm}). A. doruni. innf. la.l l-^ i'.im-, 14 i>r. mf< r - , , ,. ,

■J booa ~ innpirenta r»a fiinr »ftttm, «««r «mA Am Ottm Jtkrk. fjiiMmiu Bmi mat fHtiri»t*n. b) U horU.

490 12 34 1235

241. In einer Urkunde Bischof BerlhoJds von Straßburg für das Kloster HoTienforst unter den Zeugen .• R[eiDhardus] prepositus, W[lricus] cantor, H[er- mannus] porlarius Argentinensis ccclesie. acliim est hoc anno domini 1234, die sancti Michaelis apud Argentinam. 1234 September 29 Straßburg ^.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 48 or. mh. c. sig. jyend. delapsis.

Gedruckt darnach i. d. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. VII, 194; Grandidier Oeuvr. ined. III, 330 nr. 339.

242. Graf Heinrich von Werd, Landgraf des Elsaßes, beurkundet, daß Ritter Otto von Stotzheim genannt Schollo seine Besitzungen zu Westhausen dem St. Thomas- stift zu Straßburg verkauft habe. 1235 April 20. lo

Henricus dei gralia comes de Werde et lantgravius Alsacie omnibus presentem paginam inspecluris salutem in vero salutari. temporalis facti memoria sepius ohlivione tollitur, cum ei litterarum teslimonio non subvenitur. hinc est quod tenore presencium ad noticiam vestram perferre cupimus, quod fidelis noster Otto miles de Stotzhem diclus Schollo possessiones suas in Westhusen, quas jure proprielalis 15 tenuit, videlicet triginta duos frumentiferos et quatuor pratorum agros, canonicis sancti Thome Argentinensis vendidit, nostro accedente consensu. quarum etiam possessionem cum manu nostra eisdem canonicis, remota cujuslibet contradictione, libere tradidit et absolute, ne igilur hujusmodi contractus a quoquam possit rescindi, munimine sigilli nostri presentem paginam duximus roborandam. acta sunt hec 20 anno domini 1235, 12 kalendas maji, hiis presentibus Cünrado preposito, Walthero de Phullingen canonico sancti Thome Argentinensis, Gerharde de Ekerich, Walthero de Uthenhem, Ilenrico Scholine, Wernhero de Stotzhem militibus et aliis quam pluribus.

T aus Straßb. Thom. A. Titres lad. 10 or. mb. c. sig. pend. j5

Gedruckt bei Ch. Schmidt Hist. du clmp. de s. Thom. p. 308 nr. 28 nach einer Copie des Uten Jahrh.

243. Der Straßburger Domcanonicns Heinrich von Luttenbach schlichtet einen Streit zwischen dem St. Thornascapitel und dem Ritter Burkhard von Uttenheim, gegenseitige Abgaben betreffend. 1235 November 10. 20

Magister Henricus de Luthenbach canonicus Argentinensis, judex a domino episcopo delegatus, omnibus presentem paginam inspecturis salutem et rei geste

1 In demselben Jahre erscheinen in einer Urkunde Bisehof Bertholds für das Buffacher Deutsch- ordenshaus unter den Zeugen : Ülrico cantore , Friderico cellerario, Cftnrado de Wolvach archidiacono canonicis majoris ccclesie. Cfr. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. XXVIII, 96 nach dem Copialbuch 35 nr. 119 der Deutschordens-Commends Beuggen i. Karlsr. G. L. A.

1236 - 1236 191

nüliciam. conslilutis coram nohis Cunrado preposilo et capitalo aancti ThooM Argcnlincnsis ex una parle et Rurchardo mililc de Utbcnhein ex allera, cum diucius liinc iiulc liligusseiil supr pcii.siünc, quam idem miles ratione agroram sen possessio IUI III occlcsic suiicli Tliomc in cadetn villa silanim habet. Uodem in dm

& et doiniiiiiin ])[crlliolduinJ decanuin et II[eruiaunum] de Krcnberc ooncanonioM nostros, utrinque (ide inleriwsita, conproroiserunt, quod ordiualioDem nostram super hiis itn|>cr|)cluuin ralam habcrcnl et (irmam. nos igilur, audili« el intelledis alle- gnlionihiis cl rotionil)iis utriiisqun partis, arbitraudo proounciaviinus aepe dictum Murchardum iiiilitem teueri ])reposito el capilulo sancli Thome antedicto in persol-

10 vendis 11 quarlalibus tnciisuriialis frutnenli annuis et ipsum prepositum nomine sepc diele ecclesic ralione advocacie iu tolidem leneri Murchardo aepe dicto. ei aic per conscquciis, si purtihtis placercl, conpcnsalioni judicavimus eaae loeum, nisi forte sepc diclus Wurchardus vel sui iiercdcs de buiiis jam diele eociesie ampllus quam nunc habenl recipcrent ilu, quod censum seu pensioncm pro modo recep-

15 torum seu recipiendoruin conlingcret ampliari. in quod jam dicto modo pars ulraque conscnsit. ad cautclam autem lianc paginam utrique parli conlulimus sigillis antc> dictomin doiuinoruin, dccani videlicet el Il[ermanni] de Ercnbcrc cl nostro roboralam. nomina vero testiuin, qui huic urdinationi intererant, sunt bec : Reinbardus de Teuge, Ilenricus de Gcroltscken canonici Argenlinenses, W[oIfbeImus] decanus,

80 S[igebolo] ccllcrarius, W[allherus] de Pbullingcn canonici sancti Tbome Argen- tineusis, Weriilicrus miles de Ulbenbem el (ilius suus Cöno el Jobannes filius prcdicli üurcardi mililis de Ulbenbem cl Burcbardus socius ejusdem Üurcardi et abi quam plurcs. acta sunt bec anno domiui 1235, 4 idus novembria.

T aus Straßb. Thom. A. docam. hist. lad. 16 or. mb. e. 3 tig. pemd. latti». AbfrfmBm 4a$ as Siegel Hermanns von Erenberg.

Oednckt darnach hfi Ch Schmidt Ilist. du chap. de *. Thom. ]>. 306 nr. 99.

244. Aiiixrr /•■ ' /,' ' ,'■ •' ' ' , /,' ■;, rrifndf/i SlraßbHr^er

Bürger sammt ihvf 11 ■; . :, sc^-.l.. i.j./.. ^ /•'■.'/." T/"- •• 7 Uagenau.

Fr[idericus] dei gralia Romanorum impcralor semper auguslus, Jerusalem et 80 Sicilic rex. universis presentes litteras inspecturis fideUbus suis gratiam suam et omne bonuin. supplicarunt celsitudini noslre cives Argenlinenses fidclcs nostri, ul ipsos in imiwrio no.slro cum ipsonim mercimoniis procodenles sub noatns el iinperii dcfciLsioiiis gralia reviiiere dignareuiur. nos igilur ipsorum suppbcatiombos incUnali prediclos cives cum ipsorum mercimoniis per imperium procedentes tarn in » aquis quam in lerris cum personis et rebus suis sub nostra et imperü securitate rccopimus spooiali, univorsiliili veslre mandanles et per obtontum gratie noslre lirmiler precipionlos, qunlinus nullus sil. qui prediclos cives contra presentis securilalis noslre paginam jwr imperium noslrum cum suis mercimoniis prooedentes

192 12 3 6

in rebus presumat ledere vel personis. quod qui presumpserit, majestalis noslre offensam se noverit incursurum. datum apud Hagenowe 7 marcii, 9 indictionis.

S aus Straßb. St. A. AA art. 1 nr. 8 or. mh. lit. pat. c. sig. in verso impr. deficiente. Gedruckt nach Briefbuch A fol. 21b ibid. bei Schöjjßin AU. dipl. I, 374 nr. 479 MuH- lard-Breholles Eist. dipl. Frider. sec. IV, 821. Böhmer nr. 831. 5

245. Gregorius IX papa ecclesie sancti Arbogasti in subiirbio civitatis Argen- tinensis sile omnia privilegia et bona nominatim in civitate Argentinensi , in Dorholtzheim et Holtzheim sita confirmat. «religiosam vitam eligentibus». ego Gregorius catholice ecclesie episcopus. ego Johannes Sabinensis episcopus. ego Jacobus Tusculanus episcopus. ego Rinaldus Ostiensis et Velletrensis episcopus. lo ego Thomas tituli sancle Sabine }iresbyter cardinalis. ego Johannes miseralione divina tituli sancte Praxedis presbyter cardinalis. ego Silubaldus tituli sancti Laurentii in Lucina presbyter cardinalis. ego Rainerius sancte Marie in Cosmidin diaconus cardinalis. ego Egydius sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardinalis. ego Otto sancti Nicholai in carcere TuUiano diaconus cardinalis. datum Viterbii i5 per manum magistri Guilhelmi sancte Romane ecclesie vicecancellarii 14 kalendas aprilis, indictione 8, incarnationis dominice anno 1236, pontificatus vero domini pape Gregorii noni anno 9. 1236 März 19 Viterbo.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 1700 cop. chart. sec. XV aus dem Privüegienbuch von St. Arbogast fol. 7. 20

Gedruckt darnach hei Grandidier Oeuvr. ined. III, 256 nr, 159.

246. Kaiser Friedrich II nimmt die Stadt Straßhur g in seinen hesondem Schutz, bestätigt ihr die Privilegien Lothars und Philipps und befreit außerdem ihre Kaufleute von der Orundruhr. 1236 März Colmar.

(G.) : In nomine sancle et individue trinitalis. Fridericus secundus divina 25 favente dementia Romanorum Imperator semper augustus, Jerusalem et Sicilie rex'. \ augustialis pietatis immensa dementia eorum comodis et honoribus hylariori vultu consuevit intendere, quos in suis obsequiis pia et prompta voluntate desudare cognovit expcrientia certiori. inde est quod nos adverlentes, quam sincero affectu civitas Argentina serviciis nostris se exposuit et qualiter per evidentissima 3o obsequiorum suorum merita imperialis majestatis sibi specialem induxit gratiam et favorem, ad comunem utilitatem civitatis Argentine pariterque honorem in evum promovendum gratiosum favorem noslrum duximus concedendum , ut exemplo retributionis ejus, quam pro serviciis suis memorate civitali concessimus, alie quoque civitates imperii proniori voluntate ad nostra servicia ferventius animentur. notum 35

1 Vergl. den im Großen und Garnen übereinstimmenden Wortlaut von nr. 145 und nr. 174.

12 36 in

sit igiliir ornuibus tarn prcscntibus quam fuluris, quod no« lepe dictutt driUtem Ar^ciitincnsein cum omnibus ejus incolis sub specialem defeosionis noetfe gratiam rccipienles de lib(>riililale noslri ciilminis ipsi civiluli iiululgemus ei in entm eoofip> niaiiius , ul , ul>icun({uu ipsiu.s civilalis bur^ensoa per totam prorineinil A*— **^ 5 pro])rieluleM aliqiius sivc qiiascunque posscssiüucü babucrint, nulli licilum sit de hü* pruprielalibus sive posscssionibus vel eliam hominibus corum servicium wligwod accipere aut exigcre vel ctiam cujusquam precarie sivc exaclionis onus eis imponere, quoniam nos dictnm civitulem cum üinnibus ejus perlincntiiä lam intus quam extra ad speciale ubsequiuiu iiii|M;rii dccrevimus reservarn. prelerea conslituimus, Iradi-

10 dimus cl auclürilatc im|)eriali cuiiscnsuquc principum nostrorum confinnarimos inslilulum cl jus quoddam, quod cives idem babuerunl a divis augusUs progenitoribus nostris Lüthurii el I'li^lippi Ruiiiaiiüruin regibus memoria rccülendc, ul nunquam in lüco aliquo per persunam aliquam ccclesiaslicam vel sccularem corum aliquia impediatur aul molestclur vel in Judicium trabalur exlra civilalem vel prorsos

to cogatur ab aliquo pro sua propriclate seu possessione ibi cuiquam respondere, sed, si aliquis adversus aliqucm eorum aliquid qucslionis babuerit, infra civilalem coram ipsius civitatis judicibus cum impclat ibiquc ei respondeat el salisfaciat. preaertim cadeiu auctoritale iinporiuli concediinus et indulgemus, quod mercatores ipaonim per aquarum dccursus cum mercimoniis suis cuntes, quocunque locorum navigia

20 perveniant, si quo causu conlingente rupta fucrint vel ad terram pcrvenerinl, ne pcriculum iiaiirragii cum roruin suarum dimersionc pcrpessi aliquod in bonis suis idcirco dispcudium susliueaut vel jacturam, scd tarn navigia quam na^ögantianlium i)ona Ulis rescrventur, ad quos spcctobant, antcquam navigium bujusmodi pcriculum incurrisset, sublata pcnitus omni consuetudine locorum. volumus ilaque Gdeics

as nostros cives Argentinenses consistere in omni jure et bonore atque constitutione, sicut a divis progenitoribus nostris, avo, patre atque patruo nostro indilis Roma- norum imperatoribus et regibus corum fuerunt lomporibus sublimaü, statoentes el impcriali ediclo dislricte precipicnles, qualinus nulli uraquam bominum sublimi vel buniili ccclcsiaslico vel seculari hanc nostre donationis seu conßrmalionis paginam

80 licituni sit infringcre vel ei aiisu toinerario conlrairo. quod qui presiunpserit, triginla libras auri cuinpouat, quarum medietas camcrc nostre, reliqua vero passis injuriam persolvatur. ut autcm prcsens concessio et couGrmalio robur optineat perpeluo valilurum, presentem paginam conscribi et sigillo nostre celailudinis fedmas roboruri. tosles hujus rei sunt : ventTabilis Sipberidus arcbiepisoopus Maguntinusi,

SB Herlbüldus Argeutinonsis opiscopus, Hrtgo Morbaconsis abbas dilecli principes noslri, Ilermannus marcbio de Buden, Conradus burcgravius de Nuerinborc, Fridcricus de Zolre, Hcinricus de Werde, AUwrlus de Ilauspurc, Liulhegerus de Ilohcstaden comites, Uurcbardus de GeroUsecge. Burcbardus el Symon ülii cjusdem, Lodevricus de I.ioiilontHTc, Ansbolmus do Hai>oUsteinc, Gerhardus de Waaaenberc, Conrados

40 de Winllicrslol piiK-iTiui et alii i|u.iiii ^ilnn-;

I Erihischof Sig/nd III mh Sj^ptMUim, VOO—IUS.

494 12 3 6

': Signum domini uostri Friderici secundi dei gratia inviclissimi Romanorum imperatoris semper augusti, (M.) Jerusalem et Sicilie regis.

Acta sunt hec anno dominice incarnationis 1236, mense marcii, 9 indictionis, imperante domino nostro Friderico dei gratia Romanorum imperatore semper augusto, Jerusalem et Sicilie rege, Romani imperii ejus anno 17, Jerusalem 11, regui vero 5 Sicilie 37 ; feliciter amen.

Datum apud Columbariam anno, mense, indictione prescriptis .

S aus Straßb. St. Ä. AA art. 1 nr. 10 or. mb. c. sig. pend. Unten rechts in verlängerter

Schrift die Buchstaben i und m. Gedruckt bei HuiUard-Breholles Hist. dipl. Frider. sec. IV, 818. Böhmer nr. 829. 10

247. 3feisier und Rath der Stadt Straßhirg beurkunden, daß das St. Thotnas- capitel und Symund Stehelin ihre Wiesen an der Breusck in KönigsUofen getauscht haben. 1236 Juni 28.

Gosbertus magister civium et consiliarii Argenlinenses omnibus presentem paginam inspecturis salutem in vero salutari. significamus vobis, quod capitulum 15 sancti Thome et dominus Symundus dictus Stebelin prata sua sita in superiori parle Kunigeshoven juxla Bruscam, jure proprietatis ab eis possessa, ad invicem permutarunt petentes a nobis, ut eundem conlractum testimonio litlerarum nostrarum roboraremus. nos autem justis peticiouibus eorum annuentes presentem paginam super dicta permulacione confectam sigillo nostre civitatis fecimus communiri. 20 hujusmodi autem contraclui inlerfuerunt decanus, portarius, Rudolfus plebanus in Endingen canonici sancti Thome, Fridericus preco de Kunigeshoven, Egelowolfeno, Sifridus gener suus , Burchardus scultetus , Burchardus Judeus et alii quam plures. actum anno domini 1236, in vigilia apostolorum Petri et Pauli.

T aus Straßb. Thom. A. Registrande A fol. 10 von einer Hand des 16ten JaJtrh. geschrieben. 25 Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Thom. p. 309 nr. 30.

a) Dazwischen sind die Daten 1236, marlii und 9 von späterer Hand auf Rasur mit schiräi-terer Di»te eingetragen.

1 Im März desselben Jahres schloß Friedrich II eu Straßburg auch mit Bischof Berthold einen ihren langen Zwist beendatden Vertrag, in dem die Rechte des Domcapitels auf Offenburg wie früher 30 (vergl. nr. 189 not. 1) gewahrt wurden mit den Worten : reservatis capitulo jure patronatus ecclesie et censibns, que ad eorum prebendas ex antiquo pertinuerunt ibidem. Unter den Zeugen erscheinen Egelolfus marscalcus et subscripti ministeriales Argentinensis ecclesie : Gutherus de Landesberc, Cono de Bercheim, Eberhardus de Landesberc, Albertus Begero. Straßb. Bez.-A. G nr. 48 or. mb. c. sig. pend. delapso, gedruckt nach einer Copie bei Schöpflin Als. dipl. I, 374 nr. 480 = HuiUard-Breholles 35 Hist. dipl. Frider. sec. IV, 814. Böhmer nr. 830.

1236 «gs

24}<. Kaiser Friedrich II schärft Philipp von Reichenberg und ihn Mtrign Richtern im Reich ein, daß sie das Pricileg der Utraßburger Bürger, vor ifi» außerstddtisches Gericht gezogen werden zu dürfen, achten sollt». iUJiG Juli 13

Avitshurn.

& 1 r[uliTiciis| dci gruliii Hoiiinnorum imporntor s«mp<>r augustas, JeroMleiB el

Sicylic rcx. I'hilippo di; Hiclicnbcrc prcK;iirulori comitis II«'inri(>i de Wcrda et celeriB judicibus per impcritiin constitulis fidolibiis suis prescnU>8 litlcras ingpectnri« gratiam suam et omne boniim. supplicarunt celsitiidini nostre cives ArgenUneoBes Udcles iiostri, iit lilxTlalcrn ipsis a divis progonitoribus nostris traditam et ooooeMMin

10 per privil)>gia m- dn iioNtru gralia posttnodtim renovalnm et confirroatam et spedalit^r, no extra siiuni civilatem per vos trabantur ad Judicium, cum in civitate soa in- sticiom facere sint parati , salva in omnibus revercntia et jurisdicione culi imperialis, per vos eisdem observari de nostra gratia mandaremus. nos itaque habito rcspeclu ad dcvota sorvicia, quo iidcm civos bnclenus nostre' celsitudini prestitenint

>5 et quo exhilM'iil iiicessatiltT queque nobis iuantca exbibere poterunt graciora, eonim supplicationibus inclinati Universität! vestre mandamus per optcntum gratie nostre firmiter precipientes, quatinus lil>ortatcm predictis civibus a progenitoribus nostris divis Roinanonim inipcratoribus traditam et concessam per privilegia ac de nostra muniiiceutia renovatutn pustiiiodum et confirmatam et specialiter, nc extra

20 civitatcm suam trahantur ad nostra judicia, cum unicuique in civitate sua coram suo judice justiciam Tacere sint parati, salva in omnibus nostra rcverenlia et auc- toritate, reverenter observetis eisdem civibus, ut favorem nostre gratie sibi adcsse scntiaut et vos jiossitis per hoc a nostra celsitudine commendari. datum apad Aiiirustnni 1.'! jiilii. 0 indiclioiiis.

as ö aus .^inihn. .-.(. A. AA ort. 1 nr. 7 or. mli. Ut. pat. e. stg. m verto impr. i^atmtt.

Chdruckt nach Urirfbuch A fol. 24» bri Ohrrcht Her. Altat. fnir. p. iM; aeMjJfcw JU, dipl. I, 378 nr. *86 = UuiUardBrihoUt» Hitt. dipL Frider. tte, IV, 890. nr. 856.

249. In einer Urkunde Bischof Bertholdt ton Straßburg, eine .. 80 Lentfrids von Landsberg an den Deutsekorden betretend, unter den /

Herinanno de Erenberc , Cftnrado de Wolvahe', Friderico de Hagenowe, Alberto Hogeroiie albo, Hurcardo Murliardo vicedomino, Waltbcro sculteto Argenlincnsi, Kriderico de Ufwilre. acta sunt hoc anno incarnationis domini 1230 •. 1236.

Ana d. Zeittchr. f. GtiA. d. Oberrh. XXVJJI, 97 mmk im Orifimti L Kmier. O. L. X

1 ('[onradna] archictinronns ArgentinenMs dictna do Wolvalte ist im Jahr UU ttciarhen dem AUerheiUgtmkio$t«r und den Uerrtm ton Stttamtnbnrg. Cfr. Gnmdiditr Ormt. mti. III, ä45 nr. 137. Im Jnhr VU» wAeiM er ti» ndnt «edMii» Oflenbnrg. Cfir. WMUmtm Htm m4«.

dipt. VII j, aaa.

S Die UrbMd« buitgtim U.A.itr Straßbnrper DomiwiAMt JZna&onf HiU dtr biäAütlieA» EgeMf.

196 1236

250. Ulrich der Sänger des Straßburger Domcapilels entscheidet in Vertretung des Bischofs einen Zehntenstreit zwischen dem, St. Thomascapitel und Burchard Spender zu Gunsten des erstem. 1236.

Ulricus cantor Argentinensis vices domini episcopi gerens in judiciis omnibus presentem paginara inspecturis salutem in vero salutari. scire vos volumus, quod 5 nos, receplis leslibus et eorum attestacionibus publicalis et diligenter examinatis, in causa, que vertebalur inter capitulum sancli Thorae Argen tinense ex una parte et Burchardum Dispensatorem et pueros fratris sui ex altera super decima quarundam terrarum sitarum in banno sancte Aurelie, que dicebatur ppr quedam prata fuisse conpensata, quia idem Burchardus conpensacionem faclam esse minime conprobavit, lo prediclo capitulo easdem decimas adjudicavimus, prefatum Burc/iardum ad restilu- cionem fructuum perceptorum conderapnantes. quorum quantitas per testes idoneos 'toobis est declarata, videlicet sex manipuli siliginis et 121 inanipuli ^ tritici et duo parvi acervi ordei ad Valorem duorum sexlariorum. in liujus autem rei testimonium presentem paginam sigilli nostri munimine roboratam diclo capitulo ^ contulimus 10 testimouialem. acta sunt bec anno domini 1236.

T aus Straßb. Thom. Ä. Registrande A fol. 5 von einer Hand um 1400 geschrieben. Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt Eist, du chap. de g. Thom. p. 310 nr. 32.

251. Volknand der Prior der Straßburger Dominikaner und Konrad ehemaliger Protinzialprior verfügen über die Verwendung von vier Schwestern des St. Marx- 20 und des St. Katherinenklosters zu Straßbxirg. 1236 Trier.

Frater Volcnandus prior fratrum predicatorum Argentinensium et frater Conradus quondam prior provincialis universis presens scriptum inspecturis eternam in domino salutem. notum sit omnibus, quod, cum priorissa et conventus sancti Marci in Argentina nostre fidei et ordinacioni commisissent statum et ordinationem quatuor 25 sororum suarum, quarum una est de conventu sancte Katerine, nos de consilio sapientum ita duximus ordinandum, ut soror Sophia propter evidentem utilitatem remaneat in conventu sancti Martini in Treveri, soror vero Margareta permaneal in conventu sororum de Mersb tam diu, quousque per aliam persona m ydoneam valeant gubernari, et tunc, si voluerit, sine conlradictione remittalur Argentinam ao cum bonore et gratiarum actione, relique due Anna scilicet et ejus socia statim revertantur. actum anno domini 1236 in capitulo provinciali in domo Treverensi.

C aus Cöblem. Prov. Ä. or. mb. Ut. pat. c. sig. pend. Gedruckt darnach i. Mittelrh. Urk.-B. III, 442 nr. 576.

a) T manipulos. 35

1 Probst, Decan und Pförtner des St. Thomascapitels entscheiden 1336 Juli 26 einen Zehntenstreit zwischen dem Haslacher Capitel und dem Pfarrer von Dinsheim. Straßb. Bez.-Ä. G nr. 5224 or. mb. c. 3 sig. pend. laesis (die eine noch leserliche Siegellegende nennt Hugo portarius s. Thome), gedruckt bei Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Tlvom. p. 310 nr. 31.

12 3 7 197

852. Pahst Gregor IX unterlagt dem Slraßhurger St. Marxkloster dU Auf- nahme von Schwestern über dessen Mittel und Bedürfnisse hUuau. t237 Jtumar 30 Interamna.

Grcgorius opiscopu.s scrvtis serrorum dei dilcclis in Christo Gliabas . . prioriflM

5 et convcnlui rnotia.sU>rii snnoti Marci Argcntincnsis ordinis sancli Sixli de urbe

salutem et upustulicuni heiiedicliuuein. iie ali(|tiibiiii impediri possit obstacoliSr

quin curaum vestrum ad perempnis vitc patriam feliciler annuenlc domino ooosa-

metis, vubis in oniiiihus et in co prncipue est habcndum caulele Studium, quod

alirujiis prclextu suporflui non inciirr!iti.s oliqiiod nocumcntum. Iiinc est quod, sicat

10 uccupiiniiM, cum müiiastcriiim vestrum surunim multiludiue prcgravetur, nos quieti

vestre sulul)rit<*r ])rüvidere volentes vobis auctorilatc preseutium districtius inbibemos,

ut ultra, quam exigant ejusdem munasterii facultates, nullam de cetera in aororem

rcoi{)ere presumatia. nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam noslre inhibi-

tiünis infriiigcre vcl ei ausu leuierario contruirc. si quis autem hoc altemplare

IS prcjumpsoril, indignatioiicm omnipotentiü dei et beatorum iVtri et Pauli apostolorum

ejus se uoverit incursurum. datum Interamnie 3 kalendas februarii, pontiCcatos

nostri anno dccimo.

// «M« Straßh. Hosp. A. lad. 89 fuo. 6 or. mb. c. buUa pend. <

253. Kaiser Friedrich II gelobt den Straßburger Bürgern, so lange sie m

an dem Streit ihres Bischofs Berthold mit dem Orafen von Leiningen sieh neutral

verhallen, Schutz und Sicherheit für ihre Personen und OUter. 1237 Juli 10 Speier.

Fr[idcricu3] dei gratia Romanorum impcralor sempcr augustus, Jerusalem et Sicilie rex. universis presonles litleras in8j)ecturis fidelibus suis gratiam suam et omne bonum. supplicaninl culinini nostro cives Argcntinenses f; ' •' -ostri, ut,

» quia timebant, quod occasionc gwerrc, que dudum est inter vcn' ;i Argen-

tinensem episcopum dilectum principem nostnim et comitem de Liningen, eis posset aliquod poriculura generari, ipsos cum Omnibus bonis suis sub noslre deflensionis gralia rociporc dignnrcinur. uos itaquc devola ipsorum servicia atlendenles, joatis euruin prccibus incliniili predictos civcs cum omnibus bonis suis in noatram et

'M imperii protectioncm duximus assumendos volentes, ut aecuritate nostra et imperii tuti sinl in rebus et personis, eundo, standu per Imperium et morando, quam diu prediclo prinoipi nostro contra cumitem de Liningen auxilium non prestabunt. quooirca mandamus univorsitati veslre per optentum gratie noslre finii''"- "■■■•«'ipieotes, quntenus nuUus sit, qui cosdem cives contra presentis noslre detl - gratiam

as prcsumat temere molestare. quod qui presumpserit, indignationem nostram se novent incursurum. datum apud Spiram 10 julii, 10 indictionis.

.<; aus Siraßh. St. A. AA ari. 1 nr. 11 or. mb. M. JM(. e. »ig. m mtm mv**. laiw. Geilruckt darnach hei Wrm-kfr Appar. tt mttr. ardHv. p. 161 = LnfuiBt fr. p. 39 = nmllard-BrihoUes Uiit. dipl. t}rider. te. Y, 89. Bikmer mr. 90J.

<•> ' 'i lad. 185 fnsc. .H rmf i)U;rhi,i„tn>.i.- H„!l. (hfft* IX für .f.w .'ifr.tßlmrijrr f^l K'.i/V-

n«. /.'J? Man 31 Viterli'. «r. i»'>. ,. i.uUa ;<ii./.

198 12 3 7

254. Das Slraßburger Domcapitel beurkundet die Gründung einer Prebende durch seinen Sänger Ulrich. 1237 November 1.

R[einhardus] preposilus, B[ertholdus] decanus, Ul[ricus] cantor totumque capi- tulum Argentinensis ecclesie omnibus presentem paginam inspecturis salutem in perpetuum. noverint universi presenles et fuluri, quod Ul[ricus] ecclesie nostre 5 cantor dictus de Talmesingen ^ ex lotius consensu communi nostri capituli ad honorem dei et genitricis ejus beate virginis Marie et sancti Gregorii uecnon sancte Margarete prebendam quandara sacerdotalem de quibusdam possessionibus sitis in Tuteinheim, videlicet viginti sex et dimidio agris frugiferis ad capellam sancte Margarete in curia sua claustrali sitam nomine dotis spectantibus, et quibusdam 10 aliis possessionibus, 36 agris frugiferis scilicet in Belhen et agro et dimidio vinifero in banne Gertewilr sitis, partim de nostra et partim de sua pecunia comparatis, in ecclesia nostra ordinavit ea scilicet forma, quod, quicumque fuerit dominus pro tempore curie predicte, prebendam eandem conferre possit et debeat semper, cum vacaverit, idoneo sacerdoti, domino preposito ecclesie nostre, qui tunc temporis 15 fuerit, presentando et ab eo sine contradictione investiendo eadem. qui sacerdos singulis diebus, nisi Icgitima necessitate vel causa evidenti et honesta fuerit impe- ditus, in capella missam debet celebrare memorata et ipsam in lumine singulis noctibus procurare. preposito quoque et decano idem sacerdos nichilominus obe- dientiam facere tenetur ac in omnibus sicut aliquis ebdomedarius sive prebendarius 20 in continua chori frequentatione sive in aliis quibuslibet erit subjectus. item quolibel

März li anno predictus sacerdos in festo beati Gregorii cuilibet fratrum canonico sive ebdo- medario seu quamvis "^ prebendario, qui in matutinis fuerit, illa nocte 6 denarios, sed novis prebendis, si que postmodum fuerinl in nostra Ordinate ecclesia, et aliis clericis choralibus quibuscumque tres denarios de reditibus tenetur solvere prefatis. 25 et exinde chorus noster in festo jam diclo 9 lectiones cum historia sua speciali et aliis ejusdem dici solempnitatibus debitis ob reverentiam sancti prelibati tcnebitur solempnizare. insuper de antiquo feudo claustrali in Urlefein, unde pars dictarum

Nov. n possessionum est sumpta, proxima die post festum Martini in anniversario Cunzonis

de^ Urlefein, qui dictum feudum ecclesie nostre contulit, unicuique fratrum preter ao novas prebendas in remedio unum denarium''. sepe dictus autem sacerdos in communibus cibariis et portionibus, que in refectorio tamen communiter dari consueverint, eo modo, quo elemosynarii nostri percipiunt, participabit. data sunt hec anno domini 1237, in festo omnium sanclorum.

Aus Grandidier Oeuvr. ined. III, 346 nr. 360 (ex libro regulae snmmi capituli Argentin. 35 fol. 98).

a) sie! b) Grandidier Günzen da. c) Zu ergänten vielleicht solvere tenetur?

1 In detnselhen Jahre, November 16 (proxima 2 feria post festum b. Martini), beurkundet Ulrkh, daß die Brüderschaft seuies Archidiaconats das Patronatsrecht der Kirche von Offiveiler vorn Kloster Busendorf um 85 Mark Silber, wovon ihr 60 Mark vorgeschossen worden, gekauft habe. Damist. G. 40 St. A. fonds Hanau-Lichtenberg nr. 8 or. mb. c. sig. peiiA., gedruckt i. d. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. XIV, 194.

1237 1238 i90

255. In einer Urkunde Bitckof Berthold» und des DomeapUelt 90» Sftftßiuiy,

den Verkauf der BesÜzwngen der Ahtei Hugshofen, tu Ober-Flörekeim an die

Deutschordenshrüder betreifend, unter den Zeugen .- Ueinhardo preposilo, Bertholdo

ilecano, Ulrico cuntüre et sclioiuHtico, ileriiionriu de Krenberg | Friderioo de

B llugeiiaue cclleruriü, Ueinhurdu du Teugen, Kbcrhurdo de L.......^oa canonici*

miijüriä ecclcsic Argenlinensis ; Rudolfo SciiulUenlKiltz milite ', üillungo cive de ilageuaue, Conrado ad Üarbain et ßlio suo Mcndcvino civibus Argcnlineosibos, Ilessono iiolariu burgensium et aliis quam pluribus. acta sunt bec publice anno verbi iiicarnnli VZM . l'-i37 .

10 Au» Graivlidier fkutr. ineil. III, 3i7 nr. 36t (ex aatognipbo).

Auch bei Gudenut Cod. '/"' V..„...^i IV, 880 u. Henne* Cod -U.J nr4im. $. Mmim Teuton. I, 108 nr. 98.

256. Cuiiradua episcopus Spirensis * cum Bcrbtuldo epiäcopo AigeDlineosi coiniiiiiluliünein peragit, o qua Ik'alrix malrona Egelolphi de Munditigcn marscalci 18 Argeuliiiensis, (iliu quondam Alherli de Ülbciibcim camcrarii Spirensis, ministcriali subjcclionc ccclesio Argenliuensi obligata erit, Spireusi auteni ecclesic Ebcrbardus et Tbcüdericus pincerne de Welresowe attinebunt. <a nobis qui>. dalum Spire annü incarnatiunis duiuini 1238, 0 kalendas februarii, ponlificatus nostri anno priroo. 1238 Januar 27 Speier ».

so J5 au» Straßb. Bet.-A. 0 nr. 109 or. mb. c. S $ig. pend. laetii.

Otdruckt darnach i. d. Zeittehr. f. Oeteh. d. Oberrk. XV, iM; Grandtdter Oeuvr. tmä. HI, 348 nr. 303.

257. Arnold der Cuslos des Straßburger Lomeapitels entscheidet nach eidlichen Zeugenaussagen einen Streit ztcischen Heinrich Marsilius Sohn und dem Straßburger » St. Stephnnskloster, Zinsleistungen an des letitern Hof zu Lipsheim belrefend. 1238 üclüber 0.

Afmoldiis] custos majoris ccclesie Argontinonsis loco domini episcopi presidcns

in judifiis oninibus prcscns scriptum inspecluris geste rei noticiam. constet uni-

versilali veslre, quod, oonslitulis coram nobis L. sacerdotc prcbendario claustri

ao sancti Slepliniii in Argcnlina loco ejusdem claustri ex parte una et llfeinrico]

Marsilii ex altera litiganlibus suj>er ccusibus quorundam agronim profati H^einrici)

> Dtrtelbe gehört mit Folgenden im Jahr 1337 Mum Roth : Sigliniu fitiot ministri fhitnua, Ciao

fllius Krbonis inaKisIri hur)ii<nsiiin), Friilorich von t" ^,\rt d«r TitotAm, Halnl Toa Eck*

vvrshviin, Conrnt Soliott, Krlw rihter, Coiirnt Virnk '"hanna Ton KftnifMliofaii, (Uta»

SB (lausen ahn, lUft, Uipolin. Hans Kolbclin. UA<I<>lff I s i6n, K&dolff Ton VtgwsMa, Witieh,

Uoinrich MamiliuH sftu. Untlis- d. Hürgcrbtirh fol. tii' i ■- . ; '.. St. A.

Bi»chof Kimrtui V von Ebtrrtein, 1337—tJi:<

' Die gleichliiiilende Oegenurl-Hmi« Bitchtif Ilnilfll'. /.'.n ./ mu.ir 31 >Yr,i, KarUr. U. L.

.1. Cod. minor S|.ir. fol. lf>, gedruckt in Atla ii,.]J Ih, -l. 1 .,...: JV. 144.

200 1238

in curiam sancli Slepliani in villa Liutpoldsheim speclancium, idem H[einricus] constanter asserebat se minus in censibus, quam pars adversa pelerel, annis debere singulis persolvere. nos vero, multis inter se agitatis concertacionibus, tesles juratos et diligenter examinatos super eadem causa recepimus in bunc modum deponentes : Lampertus prespiter juratus dicit, quod mansus illi, quos habet Ileinricus filius 5 Marsilii spectantes in curia Liutpoldslieim, unus integer persolvit sex solidos in censum sancto Stephane et dimidius tres sohdos. insuper affirmat, quod omnes mansus spectantes in eandem curiam reddant simihter et dicit, quod ipse receperit multis annis census eosdem. Fridericus juratus dicit, quod ipse receperit a monachis sancti Arboagasti et a domino de Vegersheim tribus vicibus, ex quo villicus, qui lo custodiebat primitus, transfretavit mare, de inlegro mansu prefatorum bonorum in curiam prefatam spectancium sex solidos et de dimidio tres solidos. Sigebodo villicus juratus dicit, quod habeat mansum unum in sepe dictam curiam spectantem et inde persolvat annuatim sex solidos in censum et affirmat, quod omnes debeänt reddere similiter. Godefridus juratus dicit, quod ipse receperit de integro mansu prefatorum i5 bonorum sex solidos et de dimidio tres solidos et dicit, quod adjudicatum fuisset ipso presente et audienle, quod unusquisque mansus integer prefatorum bonorum debeal reddere sex solidos in censu et dimidius tres solidos. nos igilur, harum attestacionum diligenlissime inspecto tenore et ydoneorum jurisperitorum super eisdem habito consilio, dignum duximus sententiandum , quod H[einricus] filius Marsilii 20 prefalus sex solidos de quolibet mansu suo in predictam curiam spectante per- solvat annuatim, quousque nos, quod minus persolvere debeat, valida informet racione. actum est anno domini 1238, proximo sabbato ante festum sancti Galli, presentibus Ül[rico] plebano sancti Stephani et S. sacerdote et F. sacrista et aliis quam pluribus. as

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 2659 or. nib. c. sig. pend. laeso.

258. Henricus lantgravius Alsacie protestatur, Johannem mililem dictum der Crumbe agrum in banno Erislhen situm, Anewendere dictum et agris abbatisse Erstheimensis, qui dicuntur die Gebrete, in campo superiori adjacentem, consensu uxoris et filiorum accedente, ecclesie sancli Thome Argentinensi ita contulisse ut 30 Dez. ii censum 12 denariorum annuatim in feslo sancti Thome solvat ac posl mortem suam libere possideat «res que pia devotione». testes hujus facti sunt i. a. Cunradus cantor, Eberhardus canonici sancti Thome. [1226-1238'^.]

T aus Straßb. Tlwm. A. Titres lad. 25 or. mb. c. 3 sig. pend. laesis.

Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt Eist, du chap. de 8. Thom. p. 307 nr. 27. S

1 Cfr. Schöpflin Als. illustr. II, 523.

1230 «M

259. Bischof Berthold von filraßburg verleiht da» Patromlt recht der AU St. Peters hirche zu SlraÜburg, das bisher die Herren von Blid« tn Lehen bttt$$en, dm Slraßbunjer Kloster der heiligen Dreieinigheit. 1239 Mär* 28 Str^ühwrg.

\ In numitic sanclc et iiulividuc trinilaliH atnco. Bcrloldus müteraliooe dirina

6 Argeiilitiensia episcopua univcrsis Christi fidelihus preseos scriptum inspectoris sululeiii in dominu. divinum est ]>ocius quam bumonum, ümnium eorum, qua suh üculis huminum gcruutur, halwre mcmorium. exp«,-dit igitur, imwu necMMlati* est, ut eorum, quc gesta sunt, lilterarum testiinunio memoria refricetur, oe obli- vionis caligino obscurata velud umbra evancscaul. ad noticiam igitur tarn presenlium

10 quam futiirorum voiumus pervcnire, quud nos jus putroualus ecdesie soucti Pelri Argenliuensis, qui vulgo dicilur scuioris, cujus juris palronalus dominium sive pruprietas ad ecclesium spectabat Argentinenscm, scd Burcardus et Rudolfus fratres de lilidc tylulo feodali possidcbaut, de bona voluntate fratrum ipsorum recupe- ravimus. moli etiam zelo pictutis et divine retribulionis intuitu idem jus patronatus

19 munusterio sanctc Trinitutis in Argentiua de conscnsu capituii nostri pleno jure HLtoruliler coiilulimus. verum quia idem jus palruualus bone memorie Ileinricus comes lungravius Alsalic ab ecciesia Argenlincnsi et prcdicti fratres de Blide ab ipso feoduli l}tulo possidebunt, hanc adjecimus condiciunem, ut prefati fralres filio postimniü comitis memurali, si cxactum ab eis fuerit, de bonis suis ab ecciesia

•m Argenlincnsi feudalibus ad valenliam quadruginla murcarum resarciant in restaurum, que ßlius dicti comitis ab ecciesia Argcntinensi et prefati fratres ab ipso lylulo feuduli possidobunt. si vero id, quod prcmissum est, sepe dicti fratres per se apud dicti comilis puslhumum obtinorc non potuerinl, nos de comsensu capituii nostri ad id impelrundum cum eireclu promisimus et scripto presenti promittcndo nos scu

S5 quemlibcl nuslrum successorem ubligomus. ipsi vero fratres ad id oblinendum litleris presenlibus se et suos succcssoros obligarunt. super hujus autem condicionis execu* tione ipsi fralres nubis prcslilcrunt fidejussoriam cautionem. fidejussores autem sunt bii : Waltliorus \\'olTelnrius, Dielricus de Bjildcburnen et Volmarus de Heiterbacb. tcstcs inlerl'uerunl Ueinhardus pro|)osilus, Arnuidus custos', C&nradus de Wolvabe

80 arcliidiaconuä et magisler Cüuradus de Scen^'ilre canonicus, Egclolfus marscalcus, Ounlherus et Eberhardus fratres de Landesbcrc. et ut bcc permaneant inconTolsa, pres(Milt>m paginam sigillis noslro videlicct et c-npituli Argentinensis et predictorum fralnim fecimuü conmuniri. acta sunt bec Argcntinc anno domini 1230, 5 kalcndas aprilis.

85 B (iiw .S»m/!6. Bt».-Ä. Q nr. 61 or. m». e. aig. ptnd. 2fwr imi Sttfd Btiioffi mn BKd$ M

gitt erHtdten. Otilruckt dtioMch bti Schöpflin Ah. dijit. I, SSa nr. 496.

I In einer Urkuniie der Arbtimin WiUeburgit vom NMermihuttr atu dem Jältr U39 ' auch itln /engen : Koiiihanlus ArgruUnonfiis ccclotie prcpotitnt, A'-'ni-*"-' rosto* tj/aaiam •cämdm, 40 Basilicnsis canoniriis, Coiirndus <to Enthringon «t Connda« de > c—oiki ArgwUniMM

Cfr. Tromllat Mmt. de lUUr 1, iM nr. 375. /n demieOten Jahr« im Ma, rrnehmt «HC* im» Sltwähmftr IMnnatpHel an das Fraitenklotler St. Eli»abelh dtutlbai einen Hof iirtw itr A. Amitwm»kinlU §lki§m für einen jähriichen Xin* «ON 8 Pfimd <SKraM. Ifmmigm. VergL Otfial^mdt «m 51. XKuAttk ar. tOft I. StrtUib. lloap. A.

202 12 39

260. Bischof Berthold von Slraßhirg vertheilt neun Grundstüche in der Flachs- gasse zu iSlraßburg, die Günther und Eberhard von Landsberg zu Lehen besaßen und für die sie ihre Güter zu Griesheim auflassen, an die Straßburger Reuerinnen und mehrere Private. 1239 August Straßburg.

Berhtoldus dei gratia Argentinensis episcopus. noverint universi presenles 5 litteras inspecluri, quod dilecti fideles nostri Guntherus et Eberhardus fralres de Landesberc novem areas in civitate Argentinensi in platea, que dicitur Vlahsgazze \ quas iidem a nobis et ecclesia Argentinensi tenebant in feodum , in manus noslras libere resignarunl et nos ad eorum instanciam de ipsis areis dilectis in Christo sororibus penitentibus in Argentina duas, Wezeloni judici et Knebelino fralri suo w duas, Orlolfo unam, Friderico dicto Mezzerere et F. filio suo unam, Rulino et Sifrido dicto Merswin unam, Heinrico de Reinecheim et Velbelino unam, Cunrado Virnekorn unam de consensu capituli nostri conlulimus et donavimus jure proprie- tario et eorum heredibus in perpetuum possidendas. predicti vero fratres in recon- pensacioncm earundem arearum omnia bona, que ad ipsos in villa et banno de i5 Criegesheim juxta Bishcovesheira proprietario jure spectabant, nobis et ecclesie nostre libere donaverunt nosque eadem bona ipsis concessimus pro feodo possidenda. in cujus rei testimonium presentes litteras sigillis nostro et capituli nostri fecimus sollempniter conmuniri. actum Argentine anno domini 1239, mense augusto.

JB am Straßb. Bez.-A. H fasc. 2976 or. mb. c. 2 sig. pend. laesis. SO

261. Meisler und Rath der Stadt Straßburg beurhmden, daß sie dem Bürger Rüdeger Riuses für die ihm verkaufte, alsdann zur städtischen Befestigung ver- wandte Insel bei St. Stephan eine andre, dahinter gelegene gegeben haben. 1239.'

Cunradus Virnecorn magister burgensium ^ et consules Argen tinenses. ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum debet memoria perhennari. 25 noverint igitur universi presens scriptum inspecluri, quod, cum universitas civitatis nostre de communi consensu insulam apud sanctum Slephanum silam concivi nostro Rudegero Riuses in proprietatem vendidisset et post bec necessitate cogente per eandem insulam murum et fossatum civitatis oporteret transire^, nos de consensu et licentia civitatis in recompensationem predicte insule heredibus predicti Rudegeri 3o dedimus aliam insulam retro memoratam insulam sitam in proprietatem perpetuo possidendam, nos et successores noslros totamque civitatem hujus donalionis ac recompensationis warandos constituentes. ne igitur hoc factum posterorum cavil-

1 Vergl. Straßb. Gassen- und Häusernamen »'. Mittelalter S. 65.

2 Nach B. Hertzog Edels. Cron. Hb. VI p. 187 verkaufte im Jahr 1236 das Straßburger Born- 35 capitel Conrad Virnekorn die curia ad plumbam. Vergl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittelalter

S. 161.

3 Wohl bei der von Königshofen (D. St-Chron. IX, 719) in die Zeit ujn 1200 gesetzten Stadt- erweiterung. Vergl. Silbermann Localgesch. d. Stadt Straßb. S. 65.

1230 1240 «8

laliuiiü vcl lemporiM uhlivionc ]>ossil in irritiim revucari, preMDlaiD pt^' ''^''>

civitatis munitnin lieredihiis s(;pc dicli Uudegeri concessimuB babendam. hec publice uiiiio incunialionis dotnini 1230 in tempore nostro, qui tunc consulcs fuimus civitatis, vidclicct F'riderici de Ufwilre, Williclmi Bagahi etc. '.

B Au* Wencker CoU. arck. p. 043.

262. Eberhard von Greifenstein befreit Ackerland im Dorfe Ecktrersheim. dm Jiurcard Hidelin, ein Straßburger Bürger, gekauft hat, ton jeglicher Abgabe. t'-^IO Januar 27.

Ero Kbcrliiinlus iiiilen diclus d<! Griffiislein doininus et ad'-

10 caslri notuin facio laiu luluris quam prcsentibus, quod Üurcardus ci\._ ...^ .=

coguoinine Sidelin emil in villu Ekevcrabeiin, cujus ville sum ego advocatus, pro Volinarü quinque agros et pro ßliis sororis longi Ilugonis viginli agros, qoos videliii't agros ego Kbcriiardus jum dicti Burcardi rogatu nccnon et ejus amicorutn omni donavi jure lii)urlatis ita, ut ainodo et dcinceps libcri siut ab omni exactiont; 16 vcl cüllccta. cl ne a postcris nuslris bujus datc libertalis infringatur auctoritas, prescntem cedulam sigilli nostri tcstimonio fccimus conmuuiri. ut aulem liujua facti firmior sil cerliludo, viroruin boncstonim prcscnlia facta cognoscatis, quorum etiam uomiiitt ob memoriam facti subscripta sunt : Otto de Ohsenstein frater meus, IIccclo et Sigelinus fratres, AUxirtus de TnUilersbeim , ScbuUo st^rvus advocati, Wernerus 30 et Ileinricus Vclkeliuus fratres '. acta sunt hec anno gratie 1240, 0 kalendas februarii.

U «MM ^raßb. Ilotp. A. St. Marc lad. 2 fuc. 61 or. mb. e. »ig. pmi.

263. Bischof Berthold von Straßburg beurkundet, dnß Hart mann Ritter vom Kckbolsheim und seine Oemahlin Junta der St. J'/i'/musiiir/ie :i/ .Straßburg ein

% Qrundstiick in der Sp')rerf/ax.<ie daselbst ffe.<!rhrnk! h>'''-n. f^'ln M-r: 1*3.

n|f rthiililu.s| (It-i ^nii'i.i .Vij^i'iiiiiifiiMi ein '<'m paginam

inspocluris sultitetn in vcro salutari. tcnor , . ; -re Tolomna,

quod Ilartinanntis milcs de Eckiboldiahcim et uxor ejus Junta ad presenciam nostram

accedentcs ecclesie sancti Tbome arcam 20 solidos in censu pcrsolvenlem , sitam in

au vico, qui dicitur undir Sporcrin, ex opposilo domus Ottonis de Swindiratishcim,

I Ihf.^e r rrgOiui diu RAlhs- n. Dargtrhach fol. 7* ». Stfßb. SLA.$o: Hatad tob Bck*-

vcTslioim, Itivi iiienbolts, Sifrid ein «lirner der brAder«, WetMl, Haiu von Kftiii|(calK>h«, Bnn

tti|>eli)i, llnus KpU)<<liii, Durrkart Spender, ßftdolff von Vegertlieiin, K&dolff Ton JUbem, Johaima

C'Anon sAii, Connit Erben iiAn, Williclm ■''-' <' ■' lUbMtoek, Bvjnbolt Clanscn »fta, Heiarkli

as Mursilins »ftn. Erbe Ton Kriburs

a Ih <•<» 'Übuiy far die Hmrn wm BtOmm, U*0 Man

Slrat^btini, ri~ •• TrohtoTsbeiin, C«an4o ViiMkon •( H(«ia-

rirn] ilirto Velkelin riTibna Ai Im«. Cfr. SMgfUm AU. dipL I, S6i mr. 4S9 («X wluto

Wi'iirkor.V

204 1240

multis astanlibus, communi manu publice pro remedio animarum suarum conlulerunt et possessionem ejusdem aree predicte ecclesie assignarunt. sane cum canonici prefati monasterii super hujusmodi donacionc facta litteras nostre confirmacionis in testimonium postulareut, nos eorum juste peticioni benignum prebentes assensum hujusmodi factum confirmamus, litteras presentes ad peqjetuam firmilatem eisdem 5 indulgentes. actum anno domini 1240, feria 6 ante Letare Jerusalem, hiis pre- senlibus : Ileinrico de Stahelecke canonico majoris ecclesie, W[olfbelmo] decano, H[ugone] portario, S[igebotone] cellerario, W[ernliero] de Wolfgangisheim, H[einrico] de Stuzelingin canonicis sancti Thome Argentinensis ; laicis vero C[onrado] Virne- korn, G. ^ milite de Rimundiheim , Erbone filio Ruedigeri de Friburc et aliis quam lo pluribus.

T aus Straßb. Thom. Ä. Titres lad. 25 or. >nb. c. sig. petid. laeso.

Gedruckt ehendamach bei Cli. Schmidt Hist. du chap. de s. Tliom. p. 311 nr. 33. Nach Copie bei Schöpflin Als. dipl. I, 384 nr. 499.

264. Bischof Berthold ton Sltaßhurg benrkundet, daß Hartmann von Eckbols- is heim und seine Gemahlin Junta dem Frauenkloster St. Mathice zu den Hunden hei Straßlurg einen Hof daselbst, genannt zur Linde, geschenkt haben. 1240 März.

Berdoldus dei gratia Argentinensis episcopus omnibus presentem paginam inspec- turis rei geste noticiam. noverint universi presentes et futuri, quod Hartmannus de Eccheboltsheim miles dilectus et fidelis noster et ejus uxor Junta cives Argen- ao tinenses instinctu divino ducti, volentes saluti anime sue ac parentum suorum consulere, sororibus cenobii sancti Mathie * ad undas "^ extra muros Argentinensis civitatis quandam curtem, que dicitur ad Tiliam, sitam in ciTilate Argentinensi, unde sororibus memoralis singulis annis in censu viginti una uncea denariorum persolvitur, in modum elemosyne et pro remedio animarum suarum libere et 25 pacifice atque sine contradictione qualibet contulerunt. ne igitur in posterum cavillosa oblivio super tam pio facto possit aliqualenus suboriri, ad babundantem cautelam presentem paginam sigillo nostro duximus corroborandam. actum anno incarnationis domini 1240, mense marcio, prescntibus hiis : lI[einrico] de Stahelche et magistro H[einrico] de Lutenbah canonicis Argentinensibus, Ludewico milite 30

o

nostro, R. plebano de Unzenhurst nostro cappellano, R[eimboldo] dicto Stubenweg cive Argentinensi aliisque quam pluribus.

S aus Straßb. St. A. lad. s. Nicolai Martini Petri or. mb. c. sig. pend. a) S Mathe mit Spuren eines verlöschten i umsehen h und e.

1 Ch. Schmidt a. a. 0. ergänzt Goezzone. 35

2 Identisch mit dem St. NicolausMoster in der Krutetmu. Die Gründung desselben und diese Schenkung betreffend vergl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittelalter S. 100.

1240 906

265. Das Straßhurger DomcnpUel überläßt seinem Pförtner Etermtm» «m Erenberg und dessen Neffen dem Domcanoniker Johannes vom Stein StifttgMtvr M

WntrliniiiL und lllli'nhf'iin für dcu hix/irri/ii'ii Zum l'Jifl .V/irt.

lt|t'iiiliar(liin| prcpoüiliis ' , li|erlliuiauäj decuuu.s, 1' [ndcdcus] canlor totumque

B (iupiluliiiti Argciitirifiisc utiivcrsis taiii prescntilnis qunm [loslcris hujus lill«re in-

spcclorihus rei geslu iiotitiam. ]M>tivil a nohis Ilcrmaunus Jictus de Erenberc

tiosirc ccclcsic porlarius, ul bona quedain in Volcolesbcim et ÜlcDlbetm sila et ad

noslros contnuncs usus pcrtincnlia, quo lunc idctn llermaiuuu sub annua tenuit

pcnsionc, ipsi oc nopoli * suo Jolianni diclo de Lapide nostro concanonico concedere

io digiiarcinur. nos veru ejus prccibus digiiutn prck-ntcs asscnsum prefata bona sub

eadcm pcnsionc, quam prius idcm habuit portarius, scilicet quadraginla quartalia

annone mcnsurnalis, quo nunc in cunei noslri cedit supplementum, ipais de bona

voliintaic et oinniuin nostrmn unanimi consensu , qiioad vixrrint, concessimiu

possidendii, ita tunicn, ut, si quem eonim prius mori contingai, alter nicbilominus

iB sub priori forma sine contradictione qualibet bona pretaxata possideat. ut aatem

huic conccssioni nullus in poslerum malitiosc qucat obviarc, prescns scriptum sigillo

nostri capituli coniiuinilum ipsis in testimonium contulimus babendum. aclam

anno doniiiii 1210, mense marlio.

li (HCl Straßh. JtfZ.-A. 0 fa»r. 2709 or. mh. e. mg. pemL kuto.

Im Auszug bei (!ra,ul„li,-r <h„,r iu.'d J11, 354 nr. 378 Rodk dem Üb. $al. tt47

266. //iif/0 der Probst und der Convent des Khstert Si. Aroogast bei Straßburg gehen mit Konrad, Ritter von OeiepotzAeim, einen Oütertautek eim. 1240 Mai.

Hugo preposilus et convcntus sanoti Arbogasti apul Argentinam uniTersis ae prcsens scriptum inspecluris notificamus, quod nos et Cunradus miles de Oeispots- beim tule fecimus concambium, quod ipse dedit nobis omnia bona sua tarn propria quam liereditiirin in haniio Kunegcsboven et in banno urbis sita. nos et suooeasores nostrüN vviiraiulus cunslihiondo. nos vero tres agros et duale in banno Vegenheiiil et dimidiuin n^niin in banno Kusbcim, omnia bona nostra in banno Oeispolaheini

80 ») B ncijioti.

i Tkmpnhet Bew^mrd «rto/Mnl hier tum Wt:t<-n Mni. .v.«/i ./...!..;■•-. >; .?,.'>■ ;.'<•> ■•■>'• \.. ' i-,, <lo niir);oli> (IM WIM 8Me, <(fr. nr.i67. Ahm tUr FumiUf ii>h tU.„.„,t .:.,„„„. „.I. i- ...f I, ,,„!,.,, i „„.k außrrfutlb Straßlmrg$ btMkMü^ Oüttr. ima Nottmber U hmUt «r «k* m Ztthtk mm thm imliftm Cipilrl rin Hau* gdttmft, da$ nach m*h«m 2W« m daat^e tur«dtf»am «oBte, tfr. ITardhMM Htm JB ml»,. iUi>l. XIII, 3Gr, nr. 63. Im Jahr 13S» ttötrtngtn iltm Ueimnck nm Thntfm mmd nim SOtmt ihre Heiiitzuiuja> in liuchheim tiiui Waterntttiler, ttrfL Zeittchr. f. Ckttk. i. OUrHi. tX, »41 mmd fyirslenbrrg. (rk.B. I, 1S9 nr. 3ti3 mm-A Htm Orifimd i. KoHtr. O. L. A. (Di* %fc R ti« ■« Rriiihnnlo aufmlöem, nicht mit liudolfo. ine m m htidtm Druckern fnekikmj IMS »cMtfrflic* I)omitn>li»t Beinhard und dir Ifarrtr ron KtmmmM wtit dtm BHtmmmitndmmMuttr MtU im Zürich einen Oütertautch ein, nach etmem BtftH M Ormüdim Ottnr. imUL tU, SSi mr. 9$9.

10

206 12 40

Sita tarn propria quam liereditaria et 41 marcas sibi dedimus econverso. tenemur etenim de predictis bonis, qua nobis dictus C'knradiis contulit, ad census dare annuatim decem solidos et sex denarios et Septem quartalia siliginis et septem quartalia avene. si autera aliquis plures census a nobis exegerit, quam diu hoc feodum in potestate sua vel heredum suorum manserit, ipsi nobis tenentur emen- dare. in hujus rei testimonium präsentem paginam sigillo nostro volumus con- muniri. acta sunt bec anno domini 1240, mense majo, presentibus Johanne de Lampertheim, Ospenello et Bertholdo militibus de Geispotsheim, Hessone de sancto Ypolito, Ilugone existente preposito, Johanne priore, Bertholdo cuslode, Walfiido et Johanne prespileris et aliis quam pluribus.

H am Straßb. Hosp. A. docum. innt. lad. 47 fasc. 46 or. mb. c. sig. pend.

267. In einer Urkunde des Bischofs Berthold von Straßhurg und des Schult- heißen von Hagenau für das Kloster Steigen .• datum apud Kircheim kalendis octobris anno domini 1240, presentibus Argentincnsis ecclesie A[rnoldo] de Burgele preposito, F[riderico] cantore, H[einrico] de Stahelecke et Reinhardo canonico, is C. plebano de Zabernia et aliis quam pluribus. 1240 October 1 Kirchheim.

Aus Grandidier Oeuvr. itted. III, 354 nr. 381 (ex autogr. tabul. coUeg. Tabern.).

268. Meister und Rath der Stadt Straßhurg betirkunden, daß die zwölf Beavi- teten des Kürschnergewerhs ein ihrem Amt gehöriges, vor der St. Martinskirche gelegenes Grundstück dem Krämer Hermann verlehnt haben. 1240. ao

Hugo Riplinus magister burgensium et consules Argentinenses. ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litlerarum debet memoria perhennari. noverint igitur universi presens scriptum inspecturi, concives nostros scilicet duodecim offi- ciatos inter pellifices ^ aream unam ante ecclesiam sancti Martini inter staciatores sitam, ad officium ipsorum pertinentem, per manus magistri eorum Cunradi Virnecorn 25 Ilermanno inslitori concessisse sibi et universis successoribus suis jure hereditario perpetuo possideudam sub tali conditione, quod de eadem area 9 uncie denariorum et 3 cappones predictis duodecim et ipsorum in eodem officio successoribus persol- vantur annuatim sine omni augmentatione. prefatus vero Hermannus et successores sui possunt pactum suum in predicta area vendere, dare vel obligare, cuicunque 9o voluerint, preter hoc solummodo, quod pactum suum nulli conferant ecclesie. si autem ipse vel successores sui jus suum in eadem area vendere vel obligare volue- rint, primo dominis curie debent exhibere. quodsi ipsi pro minori pretio quam alii vellent aream habere, licebit prefato Hermanno vel successoribus suis alias vendere vel obligare sine contradictione qualibet, fraude et dolo penitus exceptis. ne igitur 35 hoc factum posterorum cavillatione vel temporis oblivione possit in irritum revocari,

1 Dieselben dürften wohl im ZmammenMng mit den dnodccim inter pellifices des ersten Straßb. Stadtrechts stehen.

1240 907

presens exindc pagina est conscripla et sigillo civitatis in Iflstimoniam comma- nita. acta sunt li<;c publice anno incaniationis doinini 1240 in pmcnti« nostra, qiii tiinc consules fuirnus civitatis, videlicet Cunradi Virnccorn «-tc. '

Au» Wencker Coli. nrch. p. 644.

8 269. Bischof Berthold von Straßburg beurkundet, daß der Straßburger Bürger

Reinbold Virnehorii der St. Arbogaslkirche einen Hof bei St. Aurelien gegeben und diese ihn mit Oarten und Land bei der rothen Eireke und in Königikofen

entschädigt habe. V-iiO.

Bferlholdiis] dei gratia Argcnlincnsiü cpiäcopus. temporales actus labuntur 10 cum Icunpon;, nisi vivncis liltere lostimonio solidentur. hujus rei gratia etati prc- Sütiti et fulurc postcritati notum facimus, quod Reimboldus dictus V'ieruecom civis Argcnlincnsis laude et assensu b*-rcdum suorum curtim super aqua sitam apud sanclam Aureliam ecclesie beati Arbogasti liberam contradidil, ecclesia vero orlum apud Rodeiikirgbcn et aream in Kfingesboven in concambium sibi redonavit. verum 18 nc quis successiouis tempore prcfntam ecclesiam super tali donatione sine causa lemere prosumal iigruvare, prescntem cedulam conscribi et sigilli noslri munimine et civitatis fecimus roborari. testes bujus rei sunt Walfhdus prcpositus etc. anno incarualiuuis dumiui 1240.

U au» Straßb. JIosp. A. prot. 7383 cod. dtart. «ec. XV p. 89*.

270. Meister und Rath der Stadt Straßburg beurkunden, daß sie einen auf städtischer Aue jenseits def Rheins gelegenen Hof an Heinrick Sturm und seine Frau Inncngard vcrkhnt haben. t'^iO.

ReiinhoKliis SUiheuwec et Uudoltlus liiius Lonizelini magistri burgcnsium et consules Argenlini-nses. ue rerum gestarum verilus cadal in oblivionem, litera-

« rum debel memoria percnnari. noverint igitur universi presens scriptum inspecturi, quod nos de communi consensu scabinorum et officialium in augea civitatis ultra Rfuum apud transiluin curiain unam de rivo, qui dicilur Brisacbwac, usque ad Rcnum teiulriilein circunifossnlam coucossimus Heinrico Sturm et uxori sue Innen- gardi et berodibus eorum perj)etuo possidendum sab tali condicione, quod de eadcm

curia 10 solidi denariorum civitati porsolvantur annuatim sine omni augmentatione, scilicct in festo saucti Joannis bapliste 5 solidi et in nalivitate domini 5 solidi ita,

1 /Am Vfr:richniß des Rnth«- n. Bargorbnrh fol. 7<> i. fitnM. 8t, A. MfMtt /9r im JtAr IMO außerdem folgemlt Namen : Hotxol von Erkcvcnhoim, RAdolfT StoltMnbolta, 8ig«l aia afta das diMMts der brfttlcr, Johans von KftnigeshoTcn, R&dolff Ton Vc);«r8h(>im, RAdolff von Zabtra, Baau Kalb*lia, 3S Diin-knrt Spondor. Erliv ('luuscn ifin, Conrat Kohpstork. Hanna Cftnan ran, Conrat Brb«i tte, H«te> rieh Mursiliiis sftii, Wilhelm Kot, F.rbc von Krilmrg At fast äUt Nmmtm im dir Lütt Mn U39 (nr. mi) witdtrkthren, to i»t rirllekht die hl .Itr BmOmmmkkmmt mimmtimm mti 4i$

ÄmMmtr dn Raih$ «mf die iHiten MomUt <i 1S39 umf äit «ratai Momttit im 1340

Aa4 U

208 12 40

quod in eadem curia infra fossatum nemo presumat possessores curie contra volun- tatem ipsorum impedire. via etiam communis et pascue in augea non debent a curia impediri. in hujus rei memoriam presens exindc pagina est conscripla et sigillo civitatis communita. acta sunt hec publice anno incarnalionis domini

1240, presentibus hiis consiliariis : Burcardo de Truchtersheim , Erbone juniori, 5 Gozperto ministro fratrum, Erbone filio judicis, Hugone de Vegersheim, Cunrado de Zavernia, Gozzone filio Nicolai, Reimboldo Virnecorn, Friderico filio Cunonis, Marcquardo Vitulo, Friderico de Hagenawe, Reimboldo et Rudolfo magistris civium et aliis quam pluribus, Cunrado Virnecorn, Sifrido filio minislri fratrum, Hugone Riplino, Joanne Vitulo, Erbone et Reimboldo filiis Nicolai, Heinrico filio Marsilii, lo Wernero Velckelino.

S aus Straßb. St. Ä. Raths- n. Bürgerbnch fol. von einer Hand des 16ten JaJirh. geschrieben.

271. Beschlüsse des Sl. Thomascapitels zu Straßburg über die Befugnisse seines Custos, seines Sacristans mid seines Kämmerers. 1240.

Cum multociens super ofEciis nostris, scilicet custodis, portarii, pincerne, is camerarii et sacriste sit orta dissensio, ideo nos prepositus, decanus et capitulum de communi consensu fecimus hec conscribi, que etiam volumus firmiter observari, quia ab antiquo invenimus ea sie statuta et servala.

Febr. 1 Cuslos tcuetur ministrare ratione custodie in purificalione canonicis et sex

prebendariis equales candelas de tertia parte libre cere, item omnibus scolaribus 20 chorum frequentautibus de duodecima parte libre, item officiatis domini episcopi, preposito, decano, cantori et scolastico, sicut in libro missali continetur. item in summis festis ponantur 9 candele ad primam vesperam, in matutinis 7 candele, in secunda vespera 5 candele, ad missam 4 candele honeste. in semifestis ad primam vesperam ponantur 7 candele, ad matutinas 5 candele, in secunda vespera 5 candele, 25 item in dominicis diebus et aliis simplicibus festis 5 candele ad primam vesperam, ad matutinas 3, ad missam 4, item in ferialibus diebus ad vesperam tres candele, ad missam 3, ad matutinas una, item per totum annum ad matutinas 3 candele

Dez. 17 parve ad legendum psalmodiam. item cum incipitur antiphona «0 sapientia» usque

Dez. 2i ad vigiliam nativitatis domini qualibet die ministrantur 4 candele super mensas ad ao propinandum vinum in refectorio. item in vigilia pasce ministret cereum. item custos tenetur reficere omnes casulas, cappas et albas. item debet lavare albas mappas et manutergia. item debet ligare libros chori et reficere. item custos tenetur dare in

Dez. s vigilia beati Nicolai omnibus canonicis existentibus in prima vespera in cappella

sancti Nicolai infra monasterium sancti Thome 2 denarios ; prebendariis et mortuis 35 non dabit. item ante altare suum tenetur ministrare lumen de oleo ardens die et nocte per circulum anni.

Item sacrista cliori ministrabit choro et portabil libros ad chorum et deportabit ad cameram. item altare preparabit ad missam et deportabit ad cameram. item in summis festis sacrista serviet choro in omnibus preparamentis et ornatis. item

1240 «0

acccndet omncs lainpadcs in ccclcsia et choro et portabit libros ad cboroin et

deporluI)il ad caineriitn.

Hein cuuicrariu» pulsabit primatn campanam ad malulinas et ad primam et ad vcsperam et non plus, ilcm camcrarius in oronibus fesliii majoribua in malotiois

( venict indulus cu])pu cum lliurihulo ante omeliam et alabit in medio chori «aqua dicelur «et reliquau. et codcni modo servict in missa ante ewangelium. item eodem modo indutus ininiätrabil .succrdoti cappum cum Ihuribulo ad «beucdictua» et ad miigniücut». item omni feslo Hcniiduplo et majori cantabit «venile» cum prebeil- dario episcopi et in duplicibus septimum versum cum codem cantabit in matotinia.

10 item libri, tappeti, culcitre et omnis ornalus debct esse sub custodia camerarii et iiiajorihus fcslis expoiiore, niinistrare et reponcre debct. item tenetur ofBciare altare sancti Egidii et habere lunieu de oleo ante eum, ut ipsum altare jugiler UlunÜDetnr. item dcbel interesse horis canonicis, impedimentis camere preauppositis.

Item custos debet ministrare mappam ad lavandum manus de ceoa dominl

15 usquc ad festum beati Martini ; poslea ministrabit portarius de festo Martini oaqae jv«*. ii ad ccnain domini. ilem qnando cantatiir funeri in choro, tunc custoa noo incipiet miäsam suain uisi post ewangelium chori et cantabit sub silencio et poat ewangelium custodis incipiet camerarius missam suam et cantabit eam sub silencio in altari sancti Egidii. item in nativilate domini custos non incipiet missam suam, doncc itn. u

io secunda niissu «lux Ailgebit» in choro sil cantata. ilem per totum annum non incipiet custos missam suam post secundam campanam prime, nisi velit eam dicere sub silencio. item officium in parasceuc non incipiet, nisi postquam cnix est levata in choro, et in cena domini post ewangelium chori et in sabato paaoe tuque post officium et sub silencio. ilem custos recipiet omnes oblationes de prebendariia

SS diccntibus missas in monastcrio et dabil eis lumina preter altare sancti Egidii et

altare su{>cr letlenario. ilem custos minislrabit pinceme de festo Aurelic usque ad ott. » cenam domini omni nocto duo lumina, quorum 26 faciuut libram cere. item quando canlatur pro dt-funclis, timc custos minislrabit unam candelam, item in vigiliis aoam candelam. ilcm in prima pulsalioue vos]XTarum cuslos minislrabit unam candelam

80 ardenlem ante majus altare usque ad cousuninialionem completorii, similiter et ad malulinas. item custos debct habere candelam ardenlem ante majus altare in omnibus summis feslis per tolam noctem. item omnes candcle supradicte consumi debenl usque od longiludinem unius palmo. ilem si aliquis can ' vult

missam in monaslorio, dicit, quando volueril, et si ahquc ^ .......^ .... iicnt,

85 cedent canonico prediclo et camerarius minislrabit ei preparamenla, cuslos vcro lumina et sacrisla chori serviel ei. item 8er\'us, qui facit sepulcra, purgabit mona- sterium in summis feslis.

Acta sunt hec anno duiuihi UIO.

T au» Straßb. Thom. A. RcgistrAude C fol. 96* mm 14O0 i

Gedruckt danuich bei Ch. SOmidt HiM. dm dmp. di $. Thom, p. SU mr. S4.

n

210 12 41

272. Berhloldus decanus et Ileinricus archidiaconus Argentinenses fratres dicli de Ohsenslein fralri suo 0[ttoni] domino de Ohsenstein et universis pueris suis omne allodium suum in Büthenheim situm, quod ipsis ex parle Adelheidis sororis, uxoris quondam domini Bernaudi de Sharoch, post illius mortem succedere debebat, tradunt et donant. «quod nos duo». actum anno domini 1241, mense januario, 5 die dominica proxima ante puriGcationem beate virginis Mari§. 1241 Jannar 27.

D atis Darmst. G. St. A. fonds Hanau-Lichtenberg nr. 9 or. nib. e. 2 sig. pend. deUxpsis. Gedruckt darnach i. d. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. XV, 153.

273. J)as Straßhurger Domcapilel bestätigt auf Bitten des Basler Domsängers Hugo der Kirche von Werd den alten Brauch eines kleineren Zehnten von ihren 10 Ruffacher Besitzungen. 1241 Mai 22 Straßburg.

Arnoldus prepositus, Bertholdus decanus totumque capitulum Argentinensis ecclesie viris discrelis . . preposito totique capilulo ecclesie de Werde ^ salutem in auctore salulis. viro discreto H[ugone] cantore Basiliensi concanonico vestro nobis intimante didicimus, quod, cum quasdam vincas et terras sitas in Rubiaco ab 15 antiquo vobis ab ecclesia nostra collatas tenealis, nee plenarie decimas sed quandam certam portionem nomine decimarum, videlicet sex amas melioris vini et unum quartale frumenti, ab antiquo ecclesie nostre ex eisdem persolvistis. qui ex parte vestra nobis supplicavit, quod eadem pensione, que a longe relroactis temporibus dari consuevit, contenti ecclesie vestre consuetudinem anliquam in hac parle servare ao vellemus. quia vero vos et ecclesiam vestram membrum ecclesie nostre Argentinensis honorare volumus, sicut debemus, petitionem predictam cantoris non solum propter ipsius lionestatem verum etiam ob vestre ecclesie dilectionem dignam duximus admitlendam, sie tamen, ut consuetus honor nostris nuntiis in aulumno apud Rubiacum existenlibus ab ecclesie vestre nunliis exhibeatur. ut autem hec firma 's, et inconvulsa permaneant, presentes litteras nostri capituli sigillo fecimus robo- rari. datum Argentine anno domini 1241, 11 kalendas junii.

Aus d. Solothurner Wochenblatt 1821 S. 374 nach einem Vidim. des Bischofs Johann von Straßburg, 1333 Mai 29 (die dominica proxima post festum s. Urbani).

274. Bischof Berthold von Slraßburg befreit das Frauenkloster St. Marx 30 daselbst von allen Steuern und Diensten im bischöflichen Territorium. 1241.

B[ertholdus] miseratione divina Argentinensis episcopus omnibus Christi fidelibus hanc nostram litteram inspecturis salutem in perpetuum. quamvis in nobis reli- gionem necessariam non habeamus, in aliis tamen eam esse diligimus et confovere tenemur. hinc est quod nos famulabus dei sancti Marci nostre civitatis sororibus ai ob devotionem earum erga deum laudabilem et conversalionem sanclam omnes coUectas, servitia et exactiones quaslibet de bonis et possessionibus ipsarum in

1 Cfr. nr. 214.

124 1 ttU

vilÜH, l>urgi.s uc Juriädiclionihus nüslri», quo nos in totum vel in partcm deincejw conlingcrc (Ichcbuiit, in jaui hohitis et halicndis, de (ücius capitnli noslri coOMDsa et volunlnlf! pleiiuria, sive posscssiones eedem, priiisqimin ad eas perrencrint, in cull(;(;lis (itit cxaclioiiihu.s alicjuitttis fucrinl onerule, sivc non, in perpetuum, ul

B liahiindfitilius et quiclius dominu fumulari valcant, reniitlimus et relaxamus omnino stutucnlcs et 8ub intcrminalione divina probibentes, ne quis in peraonis, rebot, puHsossionibiiM, juribtis curundom, cpic oinnia siib protoctione nostra speciali pcrit4sr et dcfetisiüne putcrnu suäcepimus, audeat ofrendere vcl aliquatcnus Diolestare pre- sumat. et si (piisquain feccril, qiiod absit, iram et indignalioiiem omnipolentis dd

10 et beate Mario virginis, qiiorum ministerio fungimur quamvis indigni, necnon et nostratn sc novcril incursuniin. quare ut pia rcmissio noslra mcniorata rubur ulique dcbitum et inviolabilem optiiicat firinitatctn, prcsena exindc instrumentum ulpotc publicum et solleinpnc äigilli.s nuslru et capituli nostri decreviuius soUcmpniter communiri. acta sunt hec anno 12'il.

15 // atm Slraßb. llo»p. A. Ud. 89 (lue. 39 or. mA. c. 3 »ig. pemd.

275. Bischof Berthold von Straßhurg beurkundet, daß Demud die Aebtitsin des Straßburger St. Stephanshloslers die Hälfte des Boofikeimer Zehnten dem Cleriker Petrus auf Lebenszeit gegen einen jährlichen Oetreidetvu übertrage»

rhahe. f.* II. M Uerloltliis dei grncin Argenliucnsis rpiseupus univcrsis proscns scripluin in^ji.c-

f turis roi subscriplc fideiu adhibere. quouiam ca, quo fiunt iu tempore, rcctiluiil cum tempore, nisi lilcrarum testimonio et voce tcslium inmobile trahant funda- meutuiii , uoveriut tarn prescnles quam futuri , quod DemAdis abl)atissa sancli Slephani ad nostmrn instontiam et in nostra presentia, accedonte consensu sui SB capituli, medictatein decinie in i>aniio Boffisheim, quc suo monasterio per anle- ccssorem nustrutu Ileinricum dictum de Veringen pie mcmorie Argenlinensem episcopum jusliciu niediantc fuit adjudicata, sicut in ipsius domini literis plenius vidimus conlineri ', Pelro clerico nostro pro viginti quartalibus siliginis et viginli ordei duxit concedendam sub hac forma ita, quod ideiu dictam docimam non suo ») sed prcfali munostcrii uuinine, quam diu vixerit, possidcal et quod ad ipsum monasterium poüt ejus decessum , non ol)stantc contradictione qualibct suorum successonun, libere ruvertatur et absolute, prcsentabit auteni dictus Petrus prenomi- uatam ponsioncm suis sumplibus Argentinc annualim. ad - omnem

in posterum cavillandi materiam prescns scriptum no.slro <' i majoris

:c prcpositi et domini Ileiurici majoris thesaurarii et domini 1! inati loci

archidiaconi sigiUis fecimus conmuniri. acta sunt anno domini 1241, preseotibus diclis dominis et aliis testibus quam plurihus.

i) an» Straßb. BeM.A. F. fosr. 1077 or. mh. c. 4 mg. ptnd. Jthpm: « C/r. nr. 155.

212 1241 1242

276. Outa die Aeltissin und der Content des Klosters KönigshrucK verkaufen Aecker bei Haushergen an den Straßburger Bürger Heinrich von Rosheim, der ihnen die Behauung derselben auf zwanzig Jahre gegen den halben jährlichen Fruchterlrag überläßt. 1241 Straßburg.

Güla divina miseratione abbatissa in Kunigesbruckcn et ejusdem monasterii 5 conventus notum facimus omnibus presens scriptum inspecturis , quod nos de conmuni consensu tres agros frugiferos apud Ilugesbergen sitos, quos apud dominum Willebclmum Bägärium emimus, vendidimus Heinrico de Rodesbeim civi Argentinensi in liberam proprietatem sibi et successoribus suis perpetuo possidendos , nos et successores nostros bujus vendicionis warandos, prout justum fuerit, constiluentes. lo in bujus rei testimonium präsentes lilteras sigillo nostro fecimus conmuniri. acta sunt hec publice in Argentina anno incarnalionis domini 1241, presentibus biis : Elizabet sacrista, Agnela de Pfetensbeim, Lucarda de Beltensdorf nostris sororibus, Volmaro de Winecke, Cünrado de albo Castro, Betzelino, Harlungo, Wecelone nostris fratribus. is

Predictos vero agros concessit nobis idem Heinricus usque ad terminum viginti annorum in curiam noslram Hugesbergen colendos sub tali condicione, quod nos omni anno medielatem frucluum eorundem agrorum eidem Heinrico vel beredibus suis in civitatem Argentinam presentemus.

H aus Straßb. Hosp. Ä. St. Marc lad. 6 fasc. 38 or. mb. c. sig. pend. ao

277. Das Straßburger Domcapitel schlägt gegen Zins und Ersatzleistung seinen zum Steinhoch genannten Hof in Straßburg zu dem des Domcanonicns Heinrich von Oeroldseck. 1242 Februar 4.

A[rnoldus] prepositus , B[ertholdus] decanus , F[ridericus] cantor totumque Argentinensis ecclesie capitulum universis presens scriptum intuenlibus nolitiam 25 subscriptorum. noveril presens etas et futura posterilas, quod nos ad petilionem dilecti nostri concanonici H[einrici] dicti de Geroltzeck curiam quandam dictam zum Steynebock ^ ad communes usus capituli nostri pertinentem curie sue de communi consensu nostro et voluntate conjunximus, sie tamen, quod idem H[einricus] de prelibata curia sua quinquaginta solidos Argentinensis monete annuatim persolvet, 30 quousque possessionem aliquam capilulo nostro infra quinquennium comparabit tres libras annuatim valentem. si autem infra prelibatum tempus id non expleverit, in civitatem Argentinam tamquam obses se presentabit numquam inde recessurus sine licentia capituli ante comparationem prelibate possessionis, ceterum si prefatus H[cinricus] ante predictum terminum preventus morle possessionem ecclesie non comparaverit, successores sui in eadem curia ad idem tenebunlur et eodem jure gaudebunt, quo et ipse. ne autem super biis imposterum aliquis dubietatis scrupulus

Vergl. Straßb. Gassen- u. Häusemamen i. Müteküter S. 120.

1342 «13

valcat oriri , prcscnles littnras sibi conlulimus stgillo capituU notlri muoimioe roboralfis. acta anno domint 1242, 2 nouas fehruarii.

n aun Straßb. Bet.-A. 0 fuc. S4flS nr. 801 Copü&ueh de$ Dom$H/U vom ekm Uamd dt$

aunfjeherulen Vlten Jiihrh. t/efchriebe», Oedruckt nach di-m Uli. iiiü. 1347 bei Ormdiditr Oett». itM. III, SSB mr. 890.

278. S igelin der ^chvUheiß und die Oemeinde von Oberehenheim beurkund*» eine Ackerschenhxmg Irmenlruds, der Wittwe ihres Mitbürgeri Peregrin Loetu, M ihre in das Slraßburger St. Agneskloster getretene Tochter Uthicha. 1242 Mär$ 25.

Sigelinus scullclns de Oberchenhein et ejusdem loci civium universitas omoibns

10 hoc inätnimentuni publicum inspecturis solutcm in pcrpetuum. noverinl uniTerri presentes et futuri, quod Inncndrudis vidua el relicta Percgrini dicli Loci quondam civis filie suc Ulhiche, quc npud cenobium sanctc Agnelis in Argentina ' religionis hahilum et consorciuin suKC(>[)it, de consensu filiorum et heredum suorum Wollbelmi, Sifridi, Pcregrini fratrum Ütliicbe memoratc agros decem viniferos in büs locis

15 sitos : curiam cum agro et diraidio in Oberhebenhein, apud locum, qui dicitur Birbome, agnim, ilein Sleinfurte tres agros, item ngrum Lutoldi, item Cristanebus agnim, item apud Sericesmalen duos agros et dimidium cenobio et conventui sancle Agnetis memorate in proprietalcm omnimodam et tres agros censualcs in Gertcwilre cum omni jure agronim predictorum coram nobis contulit, tradidit et donavit. et

ao hec lilteris presentibus confitemur et publice protestamur. quere ut omnia premissa debitam el inconvulsam firmitalcm obliiieanl, prescns instrumcntum exinde, ut dictum est, confcclum sigillo civitatis noslrc rogatu partium fecimus soUempniter conmuniri. acta sunt hec anno doniini 1242, 8 kaleudas aprilis, presentibus hiis : scilicet fratre Petro suppriore Argentinensi et fralre Conrado de Mollesheim.

« Snlomone sncerdole supradicti oenobii, Sigelino sculteto de Elienhein, llugone milite. Alobcrto niililc de Bischovehcim , Gozmaro milite, Ileinrico preconc, comite de Halde et aliis quam pluribus.

B OM straub. Bet.-JL U fiuc. 3098 or. m^>. c »ig. pencL GmI erkaüim aitfd 4m ObenkenMm.

279. J)er Straßburger Domscholoiticus Konrad wm Wdstertteh tekliektet einen

Streit zwischen dem Straßburger St. /' 'kloster und dem Ritter Dietrich ron

ffpfig, die Erbfolge seiner Enkelin Lixtoime, die in dies Kloster eingetreten, betreffend. 1242 August 14 Siraßburg.

C[onradusl diclus de Wazcrstelz majoris ecclosie Argcntincnsis scolasticus uni- » versis lioc scriptum inspecturis rei subscriple iidem adbil>ere. ne Upsu temporis

1 A',»n,,.;...*v» mm im Bm 4m St. ÄfumMottm tn» im im J«*r 1M& Tttfl. D. .'»•Clmim. IX.

740.

214 1242

veritas occulletur, noverint tarn presentes quam futuri, quod, cum Christina filia B[urchardi] mililis de Trubtersheim ad annos nubiles pervenisset, zclum dei mente concipiens celestem sponsum lerreno preferre decrevit et voto castitalis emisso ad monasterium sancte Elizabeth situm in Argentina cum bonis malris sue jam defuncle et cum bonis avi sui Detrici militis de Apiaca, que in donationem propter 5 nuptias avie sue dicebat quondam assignata fuisse', quibus bonis omnibus, si in seculo remansisset, succedere debuerat, de voluntate dicti patris sui se duxit transferendam et transtulit. cui donationi prefatus Dietricus avus premisse puelle se opponens bona sie donala ad se ipsum potius quam ad puellam perlinere firmiter asserebat. cum autem inter prelibatum monasterium, cui jus in dictis bonis ex 10 donatione legali jam erat aquisitum, ex parte una et prenominatum Dielricum militem aliquamdiu questio verleretur ex altera, tandem ex utraque parte in me scolasticum fiualiter fuit compromissum. vallato itaque arbitrio secundum juris fulci- mentum, ad habundantius consilium assumptis hiis viris discretis : Erberhardo et Rüdolfo dictis Scholzenbolz , Heinrico, Dielhero de Apiaca, Ortliebo de Rubiaca 15 mililibus, Wernhero diacono de Sunthoven, dictam questionem in hunc modum duxi sopiendam et sopivi : videlicet quod sepefatus Dietricus miles bona sua, que in donationem propter nuptias uxori sue quondam avie dicte Christine assignarat, libere de cetero retinebit et absolute et insuper bona in sancto YppoUlo sita, super quibus questio verlebatur, hereditario jure libere possidebit ; bona vero in Ersteim 20 sita, super quibus simihter questio vertebalur, apud monasterium prelibatum per- petuo remanebunt, cum hac tamen distinctione, quod dictus miles in eisdem bonis de Ersteim, que hactenus in sua tenuit potestale, deinceps usufructum saltim usque ad terminum sue vite percipiet et post ejus decessum eadem bona demum ad monasterium libere revertentur. hiis itaque de parcium assensu, ut prelibatum est, 25 legittime consumatis, ad amplioris roboris firmitatem et ad cautelam fuluroru'ra partes utrcque ad dominum A[rnoldum] majorem prepositum, qui vicem domini episcopi gerebat in judiciis, personaliter accesserunt et in ejus presentia confite- bantur expresse premissam compositionem se ratam et gratam in perpetuum habi- turos. insuper Richardus filius dicti Dietrici premissis omnibus consensit expresse. ao ut autem ea, que premissa sunt, magis firma remanerent et autentica, presens scriptum ad instantiam parcium premissarum venerabilis domini nostri B[ertholdi] Argenlinensis episcopi necnon predicti domini A[rnoldi] majoris prepositi et meo sigiUis fuit communitum. actum Argentinc anno domini 1242, 19 kalendas septembris, presentibus hiis : domino Eberhardo de Entringen canonico Argenti- 30 nensi, Cünrado Virnecorn, Reinboldo filio suo seniore, Erbone filio domini Erbonis, Gozelino, domino Erbelino magislro et aliis quam pluribus.

H aus Straßb. Hosp. A. lad. 90 fasc. 1 or. mb. c. 3 sig. pend.

1 Cfr. nr. 204.

12 4 3 MS

280. Heinrich von Fleckenstein verargt sich den Bürgern der SUutt Straß- Imrg gegenüber ßr den flilhnvertrag, den Otto und Bnrckard von Oimbretl mit ihnen zu Eckbohheim geschlossen haben. lif-i.'J Mai.

Kgo Ileinricus de Fleckenslein nottirn facio omnibus prescns scriptum iaspec- & Iuris, qiiod »-go pro coinpoHilione iiiU-r eivcs Argontincnses cl dominum OUonem de Uiiiebretou el irulrem »uuin ßurchurJum facta fidejussor sum cum cclehü fidcjusso- ribus, proul coram domino cpiscopo Argenlineusi, scultelo de Ilagenouwe, domino de Liohtcnberc et aliis provincialibus apud villam Eckebollesheim eadem oomposiüo fuit coiilirrniila, sub luli condicione, si prcdicla compositio ab Ollone et Burchardo 10 frulribus de tlinobri'ten violula fuoril, quod ego, proul ccleri (idejussorcs eorum juraim-nto preslito et fide data promiscrunt, lencar hoc emendare, fraude ei dolo penitus exceplis. in liujus rei memoriam prcsenles lilleras sigillo meo feci commu- niri. acta sunt hec anno incarnationis domini 1243, mense majo.

8 aus Slraßb. St. Ä. Venchl. Canstci-Q«w. Corp. K lad. 17 nr. 88 or. «6. e. «^. jMNrf. 15 Gedruckt nach Briefbuch A fol. 886i> »Mi bei SeMpflim AI». dipL I, 88« «r. 503.

281. Der Straßburger Domprobst Arnold beurkundet einen Vergleich tvfiscAen dem Straßbiirger St. Katherinenkloster und Hugo von Luttenheim über das BetUt-

recht an einem Mansus dasclhst. l'Jf.'i Xorr/ziörr G.

A[rnoldus] pri'jmMtiiN Al|;l•llllll(•llM^s viccs doimiii cjuscupi in jim; i!-- porrns

ao Omnibus lioc scTiptum publicum iuiuentibus salulcm in perpcluum. nuvcniil um- vtTsi presenlcs et futuri, quod, orla discordia super cujusdam mansi vendicionc in Lulbeiihcin intcr priorissam et convcntum sancle Kalherine in Argenlina ex una parte et llupouem diele ville ex altera, tandcm posl divcrsas hinc inde concerta- lioncs coram nobi.s in judicio factas partes propler bonum pacis in hoc convenerunl.

as quod, omnibus aliis propler renunciolionem ulrimque faclam omissis, prefalus Hugo nobis presenlibus in jure confessus est in decem libris Argentinensis monete ceno- bio leneri memornlo et, nisi usquc ad pentecoslcn proximo futurum inlcgraliter solverel ensdora, extunc mansus jnm dictus, de quo lis inler ipsos vertobatur. ad ipsuni cenobium jiirc propriotorio sine contrndiclione Ilugonis raemorali et suorura

») heredum foret dcvolutus omnino. fldejussorcs quoque Ilartungus, Cunradus, Folma- rus et Ottho de sepe dicla villa ruslici pro ipsa pccunia ab ipso Hugone eidem cenobio dnli ngros omnes ad eundcm mansum pcrtincntes statin) posl di prefulü nionustcrio vel ejus certo nuncio totaliter sine dolo el sine fra;..., per demonstrutionem certam assignare nee prius a (idejussione ipsn cruni ali j

3s absoluti. quare ut omnia premissa debitam et inconviilsam habeant Grmilatem, ad pcliciouem partium presens exjnde scriptum publicum sigillo noslro fecimus aoUemp-

4HI

««I n

I iVr Ditm^rotist Arnold tntMmt wUt Hrinricna de OhMiut«ia arclridtonoa— , CAmndaa unoti Thomo auch nnler dm Ztuftn titm Urkundt BitOtaf BtrtkM» fttr dm JDMMr Bmam, UU S^pttmbf 30 (in cr»stino MichaheliiV StnM. Bts.-A. O f«M. 4X18 or. m6. c «a^. jmm

216 1243

niter communiri. acta sunt hec anno domini 1243, proxima feria 6 post festum omnium sanctorum , presentibus hiis : clericis Leibelino custode sancti Thome ,

o

Ulrico de Erestein clerico nostro, Kagone plebano sancti Petri senioris ; civibus Argenlinensibus Heinrico Felchelino et fralre suo Wernhero, Rüdolfo tlieloueario, Cünrado diclo Gevaterman, Sigelino Rosebome, Burcardo diclo Böne et aliis quam pluribus.

H ans Straßb. Hosp. A. Orphelins lad. 11 fasc. 11 or. mb. c. sig. pend.

282. Bischof Berthold von Straßhir/j erklärt die Besitzungen der Straßburger Bürger in fünfzehn Dörfern der Grafschaft für dienst- und steuerfrei. 1243 November 28. lo

: In nomine sancte et individue trinitalis amen. \ Bertoldus divina miseratione Argentinensis episcopus universis Cbristi fidelibus presens scriptum inspecturis salutem in vero salutari. ne rerum geslarum veritas cadat in oblivionem, lilte- rarum debet memoria perhennari. noverint igilur presenles et fuluri, quod nos, considerata fidelilate et devotione, quam dilecti cives nostri Argentinenses erga nos is et ecclesiam nostram habuerunt, de consensu et consilio capiluli nostri et aliorum fidelium nostrorum omnes possessiones, quas idem cives nostri in quindecim villis ad comiliam pertinentibus', scilicet Criechesheim, Tungensheim, Viilcriechesheim, Pfetensheim, Berstete, Frankenbeim, Onolvesbeim, Truhtersbeim, Durningen, Uddeln- heim, Offenbeim, Auenheim, Himeloltsheim, Dozzenheim et Belhen eo tempore, quo au presens littera data fuit, possidebant, liberas permisimus ab omnibus exactionibus et servitiis cujuscumque nominis, que nobis et successoribus nostris perpetuo dare et facere deberent, exceplis hospitiis, que vulgo herberge dicunlur, in quibus nön raagis ipsos quam alios villanos volumus gravari, fraude et dolo penitus cessante. in hujus rei memoriam presentem paginam exinde conscriptam sigillo nostro et 25 sigillo capituli majoris ecclesie fecimus soUempniter communiri. acta sunt hec publice anno verbi incarnati 1243, vigilia Andree, presentibus hiis testibus : Arnoldo de Burgelen preposito majoris ecclesie, Heinrico de Stahelecke custode 2, Eberhardo plebano in Rubiaca, Cünrado Virnecorn, Gozberto minislro fratrum, Erbone fiho judicis, Friderico de Hagenouwe, Rudolfo fiho Lenzelini et aliis quam pluribus. 30

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. c. 2 sig. pend. Gedruckt ebendarnach bei Weneker Disqu. de ussburg. p. 6 = Lünig XIV, 1, 726 nr. 3. Schöpflin Als. dipl. I, 386 nr. 504 (ex codice msc. Sebastian! Muegii a Boffzheim).

1 Vergl. B. St-Chron. VIII, AUg. Einl. S. 28 not. 2.

2 Der Bomcustos Heinrich von StaMeck erscheint sclwn 1241 September 12 in der biscMflichen 33 Pfalz zu Straßburg unter den Zeugen einer Urkunde Biscliof BertliMs, ebenso 1243 August im Has- lacher Kloster als Schiedsrichter der bischöflichen Gemeinden Molslieim, Mutzig u. s. w. Cfr. Grandi- dier Oeuvr. ined. III, 357 nr. 388, 361 nr. 395. In demselben Jahre December 26 urkundet zu Istein Ober das Patronatsrecht der Kirche von Muri Albertus comes de Habsburk canonicus Argentinensis

et Basiliensis. Cfr. Ludewig Nov. vol. Script, rer. Germanic. II, 482.

1243 1244 217

283. Domprobst Arnold und Domciutos Heinrich von Straßhurg hemrknnden, daß Meister MarsiUus und Jiruder Baldemar vom Ifof der Templer tu Bawmgarten auf ihre Ansprüche an die liürger Straßhurgs, die Beschädigung dieses Uofes belreff'end, verzichtet haben. Hfi.'J December G Straßburg in der bisehßflicken Pfah.

n A[rnoldus] prepositus el II[einricud] custos tnajoris ecclesie Argentinensis notnin

fiiciriius oinnibus prcsens scriplum inspccluris (estiinonium verilati perbibentes, qiiud fralrcs tomplarii de curia BAingurl. scilicct frater Morailius magisler et frater lialdcmanis, oinm-in uclionem, quam crgu rivea Argeulinenses pro dampnis eis in eadctn curia a prediclis civibus illalis babuerunt, pure el libere remiserunt. in

10 bujus rci incinoriam prescntem paginam sigiUis noslris fecimus communiri. acta sunt bec opud Argcntinam in palatio episcopi anno incarnalioni.s douiini 12-13, feslo Nicolai , prcsontibus biis leslibus : vidclicel Go/jh-tIo inagislro civium , Erbone juniore, Rudulfo de Vegersbeim, Fridcrico inier mercalores, Friderico de Ilagenowe, Rddulfo ülio Lentzcbni, Heinrico fiiio Marsilii el aUis quam pluribus.

IS 8 au* Straßb. St. A. Rriofbnch A fol. 61l> mit der Uebenchrift : das die von Bflmgut«!

vontignnt nf den ichaden, der in von den bnrgern von Straxborg an dcmatlbea wiia- hofe goschach.

Gedruckt hei Stroltel VaUrl. Gesch. d. EU. I, MO not. 3 tlme nSiken Quitttmmt^.

284. Qeleitsbrief der Straßburger Gemeinde > für Bote» der Straßburger St. 90 Marl ins kirche, die Beiträge zur Erveiterung und tmt NtnboM derselben stameln

sollen. l'Jn.

LJuiversis Christi lidelihus, ad quo3 presentes litlerc pervenerinl, consules el universitas civium Argculinensium sahilcm cum obscquio vohtntario. leslimonitim perbibcmus verilati, quod latorcs prescnlium veri nunlii sunt ecclesie sancli Marliin

3S in Argeuliua, ad quam ampliandum el recdificandam neccssarium esU ul elemosinas veslras porrigalis, quia mullc sanclorum reliquie in cadem ecclesia sunl recondite. rogamus igilur el alTeotuose moncmus vostram dileclionem, qualenits lalores pre- sentium benigne el boneslc recipiatis elemosinas veslras per ipsos ad opus beali Martini, proul dcus Tobis inspiraveril, Iransmillenles, ut proinde mercedem con-

80 dignam opud doum recipialis el nos apud vos leneamur promereri sciluri. quod nos bona el mala laloriitus presenlium nunliis beali Martini illala nobis rvpulabi- mus. dalum anno doniini 1213.

S au» Stralib. St. A. Vcwohl. lanzIci-Oew. Corp. K lad. 2;Jh nr. 7 or. m6. e. $ig. pntd. laeto.

'}. Berbtoldus episcopus Argentinensis capitulo Argcnlincnsi, quod bona in Cellesbeim sita, quc Ileinricus advocalus episco|)alis in Bernstein possedil pro annuo censu uiiius vini onie annuatim in cena domini cnjälulo iiersolvende, ipsi dedcral, in cuncambium bona in Kolbutesbeim , in Tal>ocbeinstein ol in MoUesbeim siU, quc Conrudus cocpuis suus babebal, concedit. «quwt dilecli in.» MStain Ipod

M

218 1244

Tabechenstein, presentibus W[illehelmo] vicedomino nostro, E. plebano de Zabernia, B. capellano noslro et aliis quam pluribus, anuo domini 1244 kalendis februarii. 1244 Feiruar 1 Dachstein.

Aus Grandidier Oeuvr. ined. III, 365 nr. 403 nach dem lib. sal. 1347.

286. Alhero der AM und der Convent des Cistercienserkhsters Neuburg ver- 5 ziehten auf jeden Ersatz des Schadens, den die Bürger Straßburgs ihrem Donnen- heimer Hofe zugefügt haben. 1244 Februar 25.

Albero divina miseralione abbas Novicaslri Cirstentiensium ordinis et ejusdem monasterii convenlus notum facimus omnibus presens scriptum inspecturis, quod nos omne dampnum a civibus Argentinensibus nobis in curia nostra Tunnenbeim 10 illatum pure et libere remisimus ita, quod a nobis vel nostris super eodem dampno nulla questio deinceps mota fuerii tarn in judicio spiritali quam seculari. in bujus rei memoriam presentem paginam sigillo nostro munilam predictis civibus conces- simus habendam. acta sunt bec anno domini 1244, festo Matbie.

S aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 110 or. mb. c. sig. pend. 15

laeso. Gedruckt nach Briefbnch A fol. 232b Md. bei ScMpflin Als. dipl. I, 387 nr. 505.

287. In der Lehnsurkunde Qraf Ilartmann des altern von Kyburg für die Straßburger Kirche unter den Zeugen .• A[rnoldo] preposilo, H[einrico] custode et Reinardo de Tenge canonicis Argentinensibus , Wal[thero] marscalco , Wil[lebelmo] 20 vicedomino Argentinensibus. acta sunt bec in Herbotesbeim anno domini 1244, septimo kalendas maji. 1244 April 25 Herbolzheim.

B aus Straßb. Bcz.-A. G nr. 53 or. mb. c. 3 sig. pend.

Gedruckt ebendarnach bei Grandidier Oeuvr. inid. III, 366 nr. 404. Nach dem Original m Schwys i. Arch. f. Schweiz. Gesch. V, 296 = Ftessel Ulmisches Urk.-B. I, 71 nr. 55. 25 Herrgott Geneal. Habsb. II, 274 nr. 337 imch einem Codex von St. Blasien. Vergl. J. E. Kopp Gesch. d. Eidgen. Bünde II, 596 ff.

288. Meister und Rath der Stadt Straßburg beurkunden, daß ihr Mitbürger Konrad Virnekorn ein städtisches Grundstück drei Conversenschwestern verlehnt habe. 1244 Juni. 30

Rudolfus de Vegersbeim et Gozzo filius Nicolai magistri burgensium in Argen- tina et consules Argentinenses. tempus fluit et mundus defluit et cum illis fluunt et defluunt, quas mundus ordinal, actiones. notum facimus igitur universis Cbristi fidelibus presens scriptum inspecturis concivem nostrum Cünradum Virnecorn de plenario consensu et per manus universorum liberorum suorum aream unam apud 30 Merissot ^ sitam sororibus conversis scilicet Adelbeidi, Mebtbildi et Adelbeidi con-

1 Vergl. Straßb. G ssen- u. Iläusernamen i. Mittelalter S. 107.

12 4 4 'hd

cessisse a feslo sancti Juhannis baptistc proxitno futtiro usqne ad lermimun oenttua Jmu m linnorutn ipsis et succcssoribus .suis possidendam sub (ali condiciooe, quod de eadem areo ((uiiKpio .solidi donarioriini usualis tnoncte et duo cappones omni anno peraol- vanlur sine utnni auginentutiunc. »i aulcm iiifra tonninum prediclum area predicta

0 vendita, douata, trunsmutala vcl aliquo modo fucril alienata, pactum predictam nichilominus ralum älabil. si vero possessorcs prefatc arrg edificia aua veodere Tel obligaro volucrint, priino doinino curie debent cxponerc ct. si dominus curia onn- petcns preciiim, siciil alii etnplorcs, pro edificiis dcderit, sibi asaigiiabiiot ; ain autcin ]Hjsä(;ssorcs ur^g edificia »ua iu usus suos cum pacto suo ootiTertant, stoe

10 omni conlradictione, fraudc et dolo penilus exccplis * ; receptorea autem ar^^ aont domino curic erscalz daturi. nc igilur hoc factum posterorum cavillalionc vcl tem- poris ol)livi()iic possit iu irrituni rcvocari, prcsens exinde pagina est conscripta et sigillu civilalis cünmuiiilu. acta sunt liec publice anno verbi incaroati 1344, mense junio, prcscnlibus biis teslibus : consulibus civitatis videliccl Waitbero

15 marscalco, Alberto Bagario albo, Friderico de üfwilre, WUlehelmo Ticedomino, llecelone de Eckeverdisheim, Ci'inrado Virnecorn, Burcardo Dispensalore, Hugone Ripliiio, Johanne Vilulo, Wirico, Heiurico Iheloncario ultra Bruscam, Ileinrico de Rentingen, Ilugune de Scillencheim, Siglino Bilde, Gozelino liliastro Vituli, Johanne Iloygiero, Rudegero filio Lenzelini, Rudolfe de Vegersheim et Gozzonc filio Nicolai

M magistris civium et aliis quam pluribus.

T atu Straßb. Thom. A. Beginen lad. 12 or. mb. e. »ig. ptni.

289. Der Deulschordensmeister Berthold ton Tannenrode beieugt den Bürgern Straßburffs, daß sie den ablrütmigen Ordensbruder Emfrid am Neuenbürg, der zu iSlraßhurg einen liederlichen Lebenswandel geführt, er^rifen mtd ihm autge' •a liefert haben. 1244 December 17 Slraßburg.

Frater Bcrtholdus de Thannenrode prcceptor domus Theutonice per Alcmanniam tenorc prcsentiuni nutum facinius universis hanc litteram inspccturis, quod, cum Ernfridus quondam frater domus nostro dictus de Nuwenburc pretextu artioris religioni.s iiitrnnde cum instantia a nohis licenliom poslularel, nos credentcs cum 80 spirilu dei moveri, hahilo prudentnin fralrum, q»ii tunc circa nos cranl, consilio, ipsum juxta consuetudinem in hujusmodi casibus hactcQus observalam ab obedienlia et ordinc nostro sub hac forma duximus absolvendum, quod ad beati BenedicU vel sancti Augustini sine mora regulam sc transferret absque qualibcl fraudc et dolo

SB ' Die Kiedcrlatimno des AntUchm Ordmu tm SirtMmrf erfol0« mm* Kömiflktftn ent m Jmkr

1386, vergl. D. Sl-Chron. IX, 73:'. Joh, \oift Ottk, rf. i2nif«Ani XiOmmlnM l, 77 mal, » tMiM Um nitne genügendm Grund ein Han» *h Sintßburp m, da* MulhtUU >/«• Wittttr Komrmig 4t» VogU rm Sehtearmthtnj im Jahr 1315 gtwhenH habe mit der Verj^fttthtumg für de» Jirtifni Hmkmriitir Herminn tvn SaUa, ihr mm ÄHkanf eines LamUtenUeB bei AraUMiy 400 Murk aUber em kAm. ßit

40 belreffemie Urkunde i. Berliner G. St. A. CopiAriaiu 1 C ^i tur. 66^ gmtimiU hti ITInaii IM. md. TeutOH. I, 40 nr. 48.

220 1244

habitum assumendo. sane hiis in fralrum presenlia publice actis proxima dominica Mai IS post ascensionem domini proximo nunc preteritam, jam dictus 'E.rnfridns, Omnibus TÜs et modis ad religionem et bonam conversationem tendentibus penitus postpositis et abjectis, viciis et nequitiis indulsit, habenas laxans turpiludinibus et lubricitali, deum non limens, hominem non reverens, animi levitatem protestans gestu et 5 habitu indecenti. verum cum hujusmodi insolentias in diversis quidem locis , maxime tarnen in honorabili Argentinensi civitate exercuisset, reverendi cives ipsius civitatis a personis religiosis et amicis ordinis nostri enormem et perversum ipsius statum cognoscentes tum pro dilectione, quam erga nos et domum nostram dudum gesserunt, tum quia ipsius enormitates eisdem tamquam viris boneslis et vere 10 katholicis displicebant, eum in manifestis et notoriis fornicationibus et turpitudinibus deprehensum usque ad nostram fecerunt presentiara detineri. nos vero, iam cum religiosis quam aliis prudentibus viris super lioc diligenti habito consilio et tractatu, diversis quidem rationibus nos moventibus, eo tamen maxime, quod, prout se obli- gaverat, ad alium ordinem non intrarat nee alibi fuit professus et ob hoc nos ipsum 10 tamquam ovem non solum errantem, sed que jam perierat, ob certum anime sue vitandum inleritum requirere tenebamur propter dei et proximi dilectionem, sepe dictum Y^rnfridum a prefatis reverendis civibus una cum fratre Andrea de Honlo fratre, Alberto de Bastheim fratre, Burchardo de Munristat fratre, Conrado de Wizenburc duximus personaliter requirendum. qui nobis eundem cum quatuör 20 marcis argenti et dimidia ^ elemosine domus nostre, quas subtraxerat, provide resti- tuerunt secundum disciplinara domus et dei honorem et sue salutem anime casti- gandum. in cujus rei testimonium evidens prefatc civitati litleram presentem scribi jussimus et sigilli nostri munimine roborari. actum Argentine anno domini 1244, 16 kalendas januarii.

S aus Straub. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 24 nr. 9 or. mb. c. sig. pend.

290. J^as Straßhirger Domcapitel verpßichtet sich, die Straßburger Voglei nie in die Hand eines fürstlichen Geschlechts kommen zu lassen. 1244.

Arnoldus prepositus, Bertoldus decanus, Fridericus cantor, Cünradus scolas- ticus, Cünradus camerarius, Ileinricus custos totumque capitulum majoris ecclesie 3o Argentinensis ' notum facimus Omnibus Christi fidelibus presens scriptum inspec- turis, quod, sicut olim a capitulo nostro, mediante venerabili domino Heinrico felicis memorie Argentinensi episcopo, sacramento corporali interposito firmiter extitit promissum 2, sie et nos, utilitate ecclesie nostre inspecta, firmiter et fideliter pro- mittimus et jam dictum promissum pro nobis et successoribus nostris innovamus in 35

a] quatuor dimidia auf Rasur.

1 Das Straßbwrger Dommpitel, an der Spitze A[rnoldus] prepositus, B[ertoldus] decanus, F[ride- ricus] cantor fixirt im Jahre 1244 auch die Bestimmungen über die Zinszahlung an seinen Lampert- heimer Hof. Cfr. Grandidier Oeuvr. ined. III, 371 nr. 408.

2 Cfr. nr. 181.

1244 - 1245 m

CO videliccl, (|iio(l advocatinm Argcnlineiisciii cum suis pertioentiis Dulli amqnain illuMiri vel superillu.siri persone, imperalori videlicet, regi sea duci aal proli coruiiuloni concedamus vel ab cpiscopo nosiro conccdi pennitlamus infeodalionis, vendilioniH, pignuratiütiis, pcnnulfitioniM, commmioni.s seu quolil)ct omnino t\ltil<<

fi alieiialiüiiis. et si forU;, quod (il)»it, quisquam fpisco]X)ruin id adtemptaret, fidr'lit<r proinitlitntis omnes siinul tulis viribus nostris et per eas, quas possumus, vtas jur;^ büc inpugnarc. in hujus rei mcmoriam bnnc paginam sigillo nostro fccitnus cocnma- niri. acta sunt bcc publice unno verbi incarnati 1214, presenlibus hüs tcsttbos : de ministerialibus ccclesic WaUbero inarscaico, Lentfrido cl Eberbardo fralribus de

10 Lundeslicrc, Alberto Bagario albo, Fridcrico de Ufwilre, C&none de Bcrcheim, Heinrico burcgravio, Wernhcro de Loubegazzen, Ilcinrico de Sconenouwe, llecclone do Kckcvirdesbcim ; de civibus Cünrado Virneconi, Burcardo DLspcnsalorc, Erbone juniore, Oo/.biTlo minisiro friilriiin, Erlwne filio jiidicis, Rudolfo de Vegerehcim, Hugone Riplino, Johanne Vitulo, (jozzonc ülio Nicolai, Fridcrico inier mercalores,

ir> Reiniboldo Sliubcnwec, Cftnrado de Zavernia, I'etro Napa, Siglino Bilde, Uozelino filio Rudegeri, Jobaune cl Ilelferico de Kunigcsboven, Rcirnboldo Vimecom, Rudolfo filio Lcnzelini, Heinrico filio Marsilii, Hugone de Scillencbeim, Heinrico theloneario ultra Bruscam et aliis quam pluribus.

S au» Siraßb. St. A. Vord. Drci/ehn. «ü ' \ ' " nr. mh. r. ,../. i^,„l.

ao Gedruckt mtch Uriofbach A fol. 66b li«/ .i.jj. I, .;.•>•> ur. Uo'y

291. Meister und Rath der Stadt Straßburg beurkunden, daß ihre MUHrgtr Btirchard Bone und seine Frau Quta alle ihre Habe dem St. KathtrmenUoster

daselbst geschenkt haben. 1245 Mai 27

Rudülphus de Vegorshoim et E[rboJ lilius Nicolai magislri civiuui cl tolum

98 consilium Argcntinensc omnibus boc publicum instnunentum inspccturiü salutem in

pcrpeluuni. novcrint el scianl universi presenlcs et fuluri, quod Burcardus vulgo

dictus Bone et Gula uxor ejus cives Argenlinenses communi consensu et unanimi

vobinlote pure propter deum el animarum suarum salulem omnia bona sua habita

el luibenda, mobilia et inimol)ilia, convenlui sororum sanete Kalbariue in Argen-

80 tina ordinis sancti Sixti de urbe sine contradiclione qualibct. nobis pn>senlibus cl

conscntientibus, jure proprietario conlulcnint et liberaliler donarunl. quare ut hec

premissn donatio debitani et inviolabilem obtineal firmilatem, sigillo civitatis nostre

prosontcm exinde lilternm docrevimus sollenipniler communiri. acta sunl hec

anno dumini 1215, proximo sul)l)ato ])ost festum asccnsiouis domiaice, prescalibus

SB biis, Wulllu-ro marscalco ctc'.

Aua Wmektr OoU. arck. p. 6U.

' Art dem nUmlicMm Jahr, Nvttmibtr 13 Straßbnry, brfrtH PfttUyruf Rudolf 11 ran Tühim§m itr

JlitniiriH Guta ^nßbur<r, TocMer ia vtrttorbntm Ounlnm ran lyorthnm, m»d ikrm £WUw

liurkhanl eim$ ilind^ OüUr tu JIriwulktim «NM jtdir MpAe. UtUtr dm Zmgim Bmiktrd «m Mm»

40 StnUiburger Bürger. 1 ,Ar. /. Oetek. d. Obtrrh. Ut, 138 Rtfmt muck «mmt itmhtktm Cektr-

tragung dtt ttrlornm >"

222 12 4 5

292. Pabst Innocenz IV nimmt das FrmienMoster St. Marx zu Straßhurg in seinen besondern Schutz und ertheilt ihm umfassende Privilegien. 1245 Juni 12 Lyon.

\ Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus . . prio- risse ecclesie sancli Marci Argentinensis ejusque sororibus tarn presenlibus quam 5 futuris regulärem vilam professis in perpetuum. \ religiosam vitam eligenlibus apostolicum convenit adesse presidium, ne forte cujuslibet temeritatis incursus aut eas a proposilo revocet aut robur, quod absit, sacre religionis enervet. eapropler, dilecle in Christo filie, vestris justis postulalionibus clementer annuimus et ecclesiam sancti Marci Argentinensem, in qua divino estis obsequio mancipate, sub beati lo Petri et nostra proteclione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus, inprimis siquidem statuentes , ut ordo canonicus , qui secundum deum et beati Augustini regulam in eadem ecclesia institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus m\\o\dbiIiter observetur, prelerea quascumque possessioncs, quecumque bona dicta ecclesia impresentiarum juste ac canonice possidet aut in futurum con- is cessione pontificum, largitione regum vel principum oblatione fide/tw«» seu aliis justis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis et hiis, que vobis suc- cesserint, et illibata permaneant. in quibus liec propriis duximus exprimenda voca- bulis : locum ipsum, in quo prefata ecclesia sita est, cum omnibus pertinenliis suis, cum pralis, vineis, terris, nemoribus, usuagiis et pascuis in bosco et piano, in ao aquis et molendinis, in viis et semitis et omnibus aliis libertatibus et immunilatibus suis, sane novalium vestrorum, que propriis sumplibus Colitis, de quibus aliquis hactenus non percepit, sive de vestrorum animalium nutrimentis nuUus a vobis decimas exigere vel extorquere prcsumat. liceat quoque vobis, personas liberas -et absolutas e seculo fugientes ad conversionem recipere et eas absque contradictione 25 aliqua retinere. prohibemus insuper, ut nulli sororum vestrarum post factam in ecclesia vestra professionem fas sit, sine priorisse sue licentia de eodem loco nisi artioris religionis obtentu discedere ; discedentem vero absque communium lilterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. cum autem generale interdictum terre fuerit, liceat vobis clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis 30 campanis, supprw*« voce divina officio celebrare, dummodo causam non dederitis interdicto. crisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicartim benedictiones monialiura a diocesano suscipielis episcopo, siquidem catholicus fuerit et gratiam et communionem sacrosancte Romane sedis habuerit et ea vobis voluerit sine pravitate aliqua exhibere. prohibemus insuper, ut infra fines parrochie vestre 35 nullus sine assenstt, diocesani episcopi et vestro capellam seu Oratorium de novo construere audeat, salvis privilegiis pontificum Romanorum. ad hec novas et inde- bitas exactiones ab s-rcMepiscojns , episcopis, archidiaconis seu decanis aliisque owjnibus ecclesiasticis seciilaribusve personis a vobis omnino fieri prohibemus. sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum devolioni et w extreme voluntati, qui se illic sepeliri deliberavevinl, nisi excommunicati vel inter- dicti sint aut publice usurarii, nullus obsistat, salva tarnen justitia illarum eccle-

1246

siarum, a quibiia rnortuurum corpora assumuntur. decimas prelerea et ad jus ecclesiarum veslrarutn spcctantes, quo a laicis detinentur, redimendi et legitime lilxTorxli de iiiunibiiH eunim et ad ecclesias, ad quas pvrlincnl, revocaodi lÜHiru sil vubis de noslra auclorilale facultas. ol>cuulc veru ti; utmc ejusdem loci

5 priurissa vcl carutn aliqtia, qiic tibi successcrit, nuUa ibidem qualibet gubrepüoius astutia seu violcnlia preponatur, nisi quutu sorurcs coinmuni conMrnHu vcl eamm major pars consilii sanioris secundum deum et l>eali Auguälini re^^ilam pr ;

eligendarn. poci quoqiic et traiiquillilati veslre paterna in postenim sülm itiKuup providere vuleiitt's uuctoritule apuslolica inhibemus, ut infra clausuras lucorum seu

10 grangiarum vestranim nuUus rapinam seu furtum facere, igoem appoocre, san- guiucm fuiidcre, bütninem teinere cai>cre vel interficere seu violenliam aodeat exercere. prelerea onuies liberlales et iiiununilat<'.s a predecessoribus noslria Romanis pontiticibus ccclesie vestrc concesäas iiecnon liberlales et cxempliones tecularinm exaclionum a regibm et prinoipibus tcI a/m fidelibtu ra/ionabiliter vobis indultas

IS auclurilalc apostolica conCrmamus et prcsenlis scnpti pricilcgio commuoimus. dccerniniiis ergo, ut nulli oinnino hominum liccat, pn-fatam ccclesiam temere per- turbarc util ejus possessiones aufcrre vcl ablalas reliuere, minuere seu quibuslib^ vexalionibus fuligure, set omnia inlegra conser\'entur earum, pro gnanim gi^er- natione ac sustentalione concessa sunt, usiius omnimodis profutura, salva sedis

90 apostolice auclorilale et dioccsaui episcopi canonica juslitia. si qua igitur in futurum ccclesinstica secularisvc persona hanc nostrc conslilulionis pagiiurs» tciena contra eatn temere venire temptacerit, secundo tertioce commonita, nisi reatnm suum coDgrua satisfaclione correxcril, polestalis Iionorisque sui careat dignilate reamque se divino judicio existerc de pcrpelrala iniquitate cognoseat et a tacratUsimo eorport

» ac sanguine dei et domini redemptoris nostri Jesu Christi aliena lial alque io cxlrenio oxamiuc districle subjaceat ullio»t. cunclis aulcm eidcm loco sua jura servanlibus sil pax domini noslri Jesu Christi, quatinus et hie fructum bone actionis percipiant et apud districlum judicem premia eteme pacis invenianl. amen amen.

in (0.) Ego Innocentius calbolice ecclesie episcopus subscripsi. (M.)

t Eqo Olo Portucnsis et sancle Rufine ej)iscopus subscripsi. -f- tgo Petrva Albanensis episcopus subscripsi. + ego Willelmus Sabinensis episcopus subscripi 4- ego Odo Tusculaniis episcopus subscripsi. + ego Petrus tituii saneti iAirt-... presbyter cardinalis subscripsi. + ego Wiilelmus iasUice dmodwim apottohrwm

:s presbyter cardinalis subscripsi. + ego Johannes titufi saneti LaurentU in Lucina presbyter cardinalis subscripsi. + ego frater Hugo tituli s»net4 Stimt prM' byter cardinalis subscripsi. -\- ego Octavianus sancte Marie ioviolate diaoonos cardinalis subscripsi. + ego Petrus saneti Georgii ad velum aurcum diaconus cardinalis subscripsi. -f ego Jobannes sancU Nicolai in carcere Tulliano diaconus

40 cardinalis subscripsi. + ego Willelmus saneti Eustachii diacoous cardinalis subscripsi.

■) U IDTilliU.

224 12 4 5

Datum Luguduni per mamim maffistri Marini sancle Romaue ecclesie vice- cancellarii 2 idus junii, indictione 2, anno dominice incarnationis 1245, pontificatus domini Innocentii pape quarti anno secundo.

H aus Straßb. Hosp. Ä. lad. 89 fasc. 6 or. mb. c. buUa pend. Das Pergament an vielen

Stellen ausgerissen. 5

H 1 coli. ibid. cop. cJiart. sec. XVI ^.

293. Pabsl Innocenz IV unterstelU das St. Kalherinenkloster zu Straßhurg dem Dominikanerorden. 1245 Juli 4 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis in Cliristo filiabus . . priorisse et convenlui monasterii sancle Catherine Argentinensis salulem et apostolicam lo benedictionem. apostolice sedis benignitas prudentes virgines, que se parant accensis lampadibus obviam sponso ire , tanto propentiori debet studio prosequi caritatis, quanlo majori propter fragililatem sexus iodigere suffragio dinoscuntur. cum igitur, sicut ex parte vestra fuit propositum coram nobis, vos incluse corpore in castris claustralibus, mente tamen libera devote domino famulantes de institu- tionibus fralrum ordinis predicatorum illas, que vobis competunt, baclenus lauda- biliter duxeritis observandas ac committi . . magistro et . . priori Theutonie ipsius ordinis affectetis, nos pium vestrum propositum in domino commendantes, devotionis vestre precibus inclinati, vos et monasterium vestrum auctoritate presentium magistro et priori committimus supradictis, eadem auctoritate nichilominus statuentes, ut sub 20 magisterio et doctrina magistri et prioris priucipalis Theutonie dicti ordinis, qui pro tempore fuerit, de cetero maneatis illis gaudentes privilegiis, que ordini predicto ab apostolica sede concessa sunt vel imposterum concedentur ipsique magister et prior, contraria constitutione ipsius ordinis vel indulgentia ab apostolica sede obtenta seu etiam obtineuda nequaquam obstantibus, animarum vestrarum solici- 25 tudinem gereutes et curam ac vobis de constitutionibus ejusdem ordinis illas, que vobis competunt, sine difficultate qualibet exhibentes eidem monasterio per se vel alios fratres sui ordinis, quos ad hoc viderint ydoneos, quociens expedierit, officium visitationis impendant corrigendo et reformando ibidem tarn in capile quam in membris, que correctionis seu reformationis officio noverint indigere, nichilominus 30 instituant et destituant, mutent et ordineut, prout in aliis monasteriis monialium ejusdem ordinis fieri consuevit ; electio tamen priorisse libere pertineat ad conventum. confessiones vestras audiant et ministrent vobis ecclesiastica sacramenta et ne pro

15

1 Ebenda lad. 90 fasc. 2 findet sich im Original die ganz gleicMautettdi Bulle Innocenz IV für das St. ElisabcthMoster zu Strasburg, 12i5 Juli 4 (4 nouas julii) Lyon. Von den zwölf Cardinais- 35 Unterschriften fehlt nur die letzte und an neunter Stelle steht Egidius sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardiualis. Vergl. den Druck bei Grandidier Oeuvr. ined. III, 377 nr. 417. Mit diesem Privileg für St. Elisabeth stimmt eine Bulle Innocenz IV für das Kloster des lieiligen Evangelisten Johannes zu Straßburg in Inhalt, Datirung und Stibscription vollständig überein, i. Straßb. Hosp. A. lad. 90 fasc. 11 or. mb. c. bulla pend.

1245

(!0, quüd in inonaslerio vestro i])siu8 ordinis fratres residere conünne non («neolur, pro defeclu saccrdulis possit ]>criculuin imniincre, prcdicti magistcr et prior ad confcssiorics in nocesüilutiä urticulu uudiendus et miniätrunda sacrainenla predicta vuliis deimlcnl uli(iuus discrctus cl providus cüpellauo». ad lioc liccal vobis reddUtis

:> el püsäcasionca recipere ac ea libcrc rclincre, non obstanlibtut coDlraria consuetudine scu statuta ipyiuü urdinis cündrinatione sedis apostoUcc aul quacunquc firmitate alia roborutis. null! ergo omninu honiinum liccat, hunc paginam nostre conoeasioDM et conälituliuniä inf'ring(!re vcl ei uusu lenicrario cuntraire. si quiii autem boo aUMDpUre presunipserit, indignuliunetn uuinipteutis dci et beatoruin Pelri el Pauli apostolorum

10 ejus sc noverit incursurum. datum Lugduni 4 uonas julii, poDtükatos oostri anno tcrtio.

T au» Straßb. Thom. A. Dominicains Ud. 6 iMMnX tiner BmHUifmig AiM Ortgon XI,

1371 Novrmlicr Avignon, or. mb. e. bulla pend. Oeäruckt bei JiipoU Jiullar. ord. prttdicat. I, 150 nr. 89 (es arclÜTO ontiaia Üb. A)'. 18 JUtluut lieg, pontif. nr. 11700.

294. PaM Innoceni IV gestattet dem Straßhwrger St. Thomascapittl nur di4 päbstlichen Procisianen, welche die vorliegende Indulge*z encöÄMH, tu betukte». 1245 JVovcmber W Lyon.

Innoccntius cpiscuim^ scrvus servorum dei diicctis (iliis . . preposito cl capilolo ^ ecclesie sancli Thunie Argentiiiensis salutem et ai)oslolicani benedictiouem. veslris precibus inclinati aucluritale vubis presentium iuduigcmus, ut non teneamini alicui per litteras apostolicas providere, nisi de indulgentia bujusmodi cxpressam fecerinl nicnliunciu. nulli ergo umniuo liuniinum liccat, banc paginaui nostre conccssionia iufriiigere vel ci ausu lenicrario contrairc. si quis autcm boc attemplare presump- •a serit, indignulionetu omnipotenti:) dci et beatorum Petri el Pauli apostolorum ejus .sc noverit incursurum. datum Lugduni 4 idus uovcmbm, poutilicalus noatri anno terlio.

T au» Straßb. Thom. A. docnm. hiit. Ud. 1 (priviUgct) or. mb. f. buMa pmti. Auf im liiickseite von gUi^er Hand : Johutncs de Aaisio. ao Oetiruckt darnach M Ch. SchmüU lli»t. du ehnu de *. Tham p 313 nr. Si AttJUit

Heg. pontif. or. 11969

> Ri}>olt I. c. frwdANl fhiehUmtend« BuUen Ihnoetni tY mUer dtmttiht» JMmm f%r imi 8L SU' sabeih; St. .Vallhiiu«; St. Joluinnr»- uml St. Marcuaklo»ler tu Slnißburg. F\»r 4m kUUn imtlA Wf fügte der l\ibiit er»t IJiO Februar 1 Lgon dit Einverleibung in den DuminUmmrvnhn, wie aw «iwr » gteichfidU im Thom. A. ebenda beßndUehm BevUtignng Orvgon XI, 1371 (Meter 10 Avignem, m eraehcH i»t. Für da.i Straßburger St. AgntvkbmUr Aott« er ditm MvAngd mitm fHätr gttKitfm, MM» Mai 7 Lyon (cfr. JiiiH>ll I. c. p. US nr. M. Mthmtl Rtg. fonttf. m. 11M8), tmd m leteier Amt- füimmg wiederholt, 1347 OcUtht iS Lgon, </r. J<ii>oU I. e. p. 178 w. IM. I^ttktut Mag. fM*/* nr. U7:il. Für da* St. KathtrinnMtvItr mmtmertr mtt unwetentiitlm» Mmtttam Immemt lY Ai rerleihungtdeeret, 1J49 Auguet 30 Lgom, Straßb. Hoep. A. lad. Itt ftMe. 8 or. mb. e. Mb JMM

226 12 4 6

295. Pabst Innocenz IV verheißt Allen, die das St. Marxhloster zu Straßhurg am Weihtag besuchen werden, Ablaß. 1246 Januar IG Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei universis Christi fidelibus per Argen- tinensem civitatem et diocesim constitulis salulem et apostolicam benedic- tionem. quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimus [weiter wie in Nr. S21 bis 5 vitam eternam]. cum igitur monasterium sancti Marci Argentinense in ipsius honore conslructum esse dicatur et ibidem ejusdem sancti venerande reliquie requiescant ac ad promerenda sempilerna gaudia sanctorum sint sufFragia oporluna, universitatem veslram rogamus, monemus et horlamur in domino in remissionem vobis pecca- minum injungentes, quatinus ad monasterium ipsum in dedicalione ecclesie illius 10 devote ac bumiliter accedentes digna ibidem vota et munera pro peccatorum vestrorum remediis offeratis, ut per bec et alia bona, que domino inspirante fecerilis, ad eterne possitis felicitatis gaudia pervenire. nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli aposlolorum ejus auctoritale confisi Omnibus vere penitenlibus et confessis cum debita reverentia et devotione in die 15 dedicationis ipsius illuc accedentibus annuatim quadraginta dies de injuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. has autem litteras mitti per quesluarios dislric- tius inhibemus, eas, si secus actum fuerit, carere viribus decernentes. dalum Lugduni 17 kalendas februarii, pontiGcatus nostri anno tertio.

H aus Straßb. Hosp. A. lad. 89 fasc. 7 or. mb. c. buüa pend. Auf der Bückseüe wM von ao

, . , , , Johannes , gleicher Hand -I- _ . -t-

Johannes

296. Bischof Heinrich von Straßburg beurhundet, daß die Abtei Marbach ein Orundstüch bei der St. Aurelienkirche zu Straßburg dem St. Arbogasthloster für fünf Mark Silber verkauft habe. 1246 Januar. «

H[einricus] dei gratia Argenlinensis episcopus ' omnibus presentem paginam inspecturis salutem in eo, qui est omnium vera salus. temporalis facti memoria sepius oblivione tollitur, nisi viva voce testium vel litlerarum teslimonio confirmelur. hinc est quod tenore presentium ad notiliam cunctorum volumus pervenire, quod abbas et conventus de Marbach aream suam sitam juxta sanctam Aureliam in ao civitate Argentinensi conliguam aree Reimboldi Virnekoru preposito et conventui sancti Arbogasti vendiderunt pro quinque marcis argenti, volenles ipsam pecuniam ad majorem utilitalera et ad usus converlere meliores, tradenles ipsis possessionem ejusdem aree ab omni censu liberam et absolulam, nostro consensu super premissis Omnibus accedente. ne ergo super venditione antedicte aree aliqua questio vel 35 ambiguilas possit in posterum suboriri, presentem paginam nostro et predicti abbatis et conventus sigiUis munitam preposito et conventui sancti Arbogasti ad Petitionen! et instanliam partium contulimus testimonialem. actum anno doniini 124G, mense januario, sub Friderico abbate Marpacensi et Walfrido preposito sancti Arbo- gasti. nomina testium, qui huic facto interfuerunt, hec sunt : Fridericus prepositus «

1 Daß Heinrich hier scJwn im Gegensatz zu nr. 397 als geweihter BiscJwf bezeichnet wird, ist wohl nur ein Versehen des Copisten.

I

1246 SS7

saocte Trinilatis, Wernherus cantor, IleinricuH custos, Wilbelmus cellerarios Mar- parcnscs, Juhanii(;s cclleruriii», SiTridus ciislos, liridol/u8 sscerdos caoonici Mnelt Arhogusti, inagiHtt-r GcrvalcuH, Fridcricus diclti^ W c^tcrmaoous ciris ArgeottnenM, Joliannes clericus filiua ejus et alii quam plures.

" JI aus Htraßb. Hoip. A. prot. 7388 eod. ehart. ue. XV fol. 681-.

297. Heinrich der erxcahlle Bischof ton Straßhurtj vhrrxrrigt dem St. Thomat^ capitel daselbst zur Aufbesserhilf/ seiner Pfründen die Vtnrallunri dtrseWen mit allen ihren Einkilnflen, die bisher dem Probst von St. Thomas ulUta unterstand, gegen eine bestimmte Entschädigung des letztem, l^iti März 19.

II) II[cinriciisJ dei gralia clcclus Argenlinensis omnibus in Cliristo BdelUnis

tiülitium subscriptorum. ex imminculi nobis pasloralis officii cura remediis aub- jeclüruni invigiluinus et ecclcsiarum nosirarum congrue &tudcmu8 ordioationi, at uiembriä ordinale disposilis nos, qui cnpiid eorum dicimur, ia ipsis vigerc possimtw et delcctari et per ip.soniiii nierila siistoiilaliuncin capiainus salularem. igilur com

IS nostrc Argentincnsis ccclesie mcinbrutn lionorabilius, sancti Tbome videlicet ecclesia, viginti babeal canonicos preter prcbendas vicariorutn et ufficiatorum, quonim vide- licet vicnrionim et canonicorum prcbcndanim fructus adco sunt teuucs el nilea, at vix socuiidmn slaluin ccclesie et j)crsonaruui bonestalcm ac Irrre consueladioem exindü commode valcant sustentari, tantis autcm reditibus prepositura dicte eccicsie

''W babundare noscatur, ul nioderatis ipsius facullalibus prebendis canonicorum ex ipsis comniodu subveiiiri valeal cum inodica diele prciKJsilure lesione, nostrc igitur sideralionis uciein ad providendiiin dicte ecclesie specialilcr dirigentcs, de «n el conscnsu noslri capituli, cum ipsius ecclesie sancti Tbome capituio pr^ dciiberatione babita, slatuimus el ordinamus, ut, cum dicte eccicsie pn'positura

•a prinuim vaoaberit, amniinistrutio prebcndarum cum omnibus possessionibus attinen- tilms ipsi prepositiire cuinquc oinnihus fructibus et ulililate totali sire ordinatione oßieioruni soculuriuin itni)crpetuani cedaut liberc capituio memorato, ca lanlum, que jurisdicionis sunt ecclesiastice sive spiritualis, ei, qoi canonice eendem pre- posiluram adeptus fuerit, resen-antes. slatuimus etiam, quod dictum capitulum

ai singulis nnnis suo proposilo viginti marcas argenti legalis in civilotc ^ ".^nsi

pro redditu presonlabil, quaruni decem in festo beati Martini dabil, rt.,.j ,. crm .v-«.

solvet in festo puriflcationis. curiam etiam sitam apud |K>ntem ipsius eccloüie sancti f*'' * Tliumc > prepositus babobit nee amplius exiel ab ecclesia memorala. sioqae quieti prcpositi , cum amniinistralio multos laborcs exigat , consulitur et in reditibus

in congruis providelur eideni prebcndanunquo tenuitati canonicorum sivo vicarioniro, inter quos ea, quo superfuerint dietis viginti marcis, rationabiÜter distribuentur, conipeteiilcr subvcnitur. ex bac etiam subvcntione canonici seu vicarii majori refecli benelicio ex sustentatione compctcnli facultatcm babcnles residcndi cum laudibos ubcrioribus divinis servitiis domino in ipsa ecclesia efficatius invigUabunt.

> yrrgl. Ch. .Schmult Hut. dm dutp. ih : Tkom. |>. 966.

228 12 46

In hujus autem slatuli seu ordinationis declaralionem sive probationem pre- sentem litteram noslro sigillo fecimus communiri.

Nos capiluluin sancli Thome Argenlinensis una cum domino noslro Argen- tinensi episcopo ac ipse nobiscum ordinavimus et staluimus suprascripla, in ipsius facti evidenliam hiis litteris nostrum sigillum appendentes. 5

Nos capilulum Argenlinensis ecclesie eis, que suprascripla sunt et ordinala, nostrum adbibuimus consilium et consensum. in cujus rei probationem hiis litteris nostrum sigillum fecimus appendi.

Actum anno domini 1246, 14 kalendas aprilis.

T aus Straßh. Thom. A. docum. bist. lad. 2 (statuts) or. mh. c. sig. pend. 1 10

Gedruckt darnach bei Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Thom. p. 313 nr. 36.

298. Meister und Rath der Stadt Straßhurg gehen einen heim St. Stephans- khster gelegenen Thurm mit Grund und Boden dem Speierer Ganonicus Ulrich Gervasius in Erhpacht. 1246 März 25.

Erbo filius judicis et Reiraboldus Stiubenwec magistri burgensium et consules 10 Argenlinenses. ne rerum gestarum veritas cadat in oblivionem, litterarum debet memoria perliennari. noverint igitur universi presens scriptum inspecturi, quod nos de consensu et voluntate scabinorum et aliorum concivium nostrorum et de consilio magistrorum operis civitatis turrem unam inter monasterium sancli Slephani et insulam Riuses^ sitam cum area tendenle prope porlam, que tendit ad balneam 20 slupam 3, concessimus domino Ülrico Gervasio canonico sancli Widonis in Spirea jure hereditario tam ipsi quam successoribus suis perpeluo possidendam sub tali condicione, quod de eadem turre et area attinente quinque solidi denariorum usualis monele civitati persolvantur annualim sine omni augmentatione. si autem idem Ülricus vel aliqui successorum suorum, cui edificia predicte turris et aree conlulerit, 25 eadem edificia vendere vel obligare voluerint , primo civitati debenl exhibere et civitas ad estimationem bonorum virorum competens precium dare debet pro eisdem

o

edificiis. si autem civitas forte eadem edificia emere noluerit, predictus Ulricus vel successores sui edificia sua cum pacto suo convertanl in usus suos, ita tamen, quod ea non conferant polentibus viris seu spiritualibus ® seu secularibus, sed 30 bominibus competentibus, per quos civitas non possit gravari vel occuppari. in hujus

a) H spiritalibus .

1 Ebenda befindet sich im Original eine Bulle Pabst Innocem IV, icelche die obige Verfügung des Bischofs Heinrich über die Probstei von St. Tliomas bestätigt, 1348 December 11 Lyon, und unter dem gleichen Datum eine Anweisung Innocenz IV an den thesaurarius ecclesie sancti Petri Argentinensis , 35 jene Verfügung aufrecht zu erhalten, letztere gedruckt bei Cli. Schmidt Hist. du cliap. de s. Tlwm. p. 314 nr. 36. Potthast Beg. pontif. nr. 13116.

2 Cfr. nr. 261.

3 Wohl der später StoUzeneck genannte Thurm am Fisclwrthor. Vgrgl. SilbemMnn Locaigeseh. d. Stadt Straßb. S. 156.

12 4 6 'Oü

rei memoriam et dcbitam flnnitnt<^in pn-sr'ns r-xinde {tagina Ml conscripta et ngillo civitatis conmunita. acta sunt )iec pulilicc anno domini 1246, in festo annuotia- tionis honte Marie, prescntilms liiis toslibns : consiilthus civilatis Tidelicel Erbooe jiiniurc, (io/IxTlo tiiiiiistro rrtilnim, Julianne de Curia regiü, Friderico ioter mem-

r> tores, CAnradü jndice, Ilcinrico de Woirgangcsheim , Erlrane filio Nicolai, Radolfo fiiio Lriilzclini, Petro Napa, Rudegcro de Vcgcrsheim, Ilartungo ßlio IlesMmis, Reiinholdo Virnocorn, Erhelino pnrvo et Reiinboldelino, Bertoldo Riuaes, JidiaDlie lilio Lnmpcrti, Ileinrico filio Iloinrici Marsilii, Erlx>nc fllio judicis et Retmboldo Sliubenwec inngislris civium ' et aliis quam pluribus, C&nrado Virnecora, Rudolfo

10 de Vcgcrsheim, Siglino Rüde, Ileinrico filio Marsilii, Gozzone filio Nicolai, Mendewino.

H CM» Straßb. Hosp. A. lad. 174 fuc. 82 or. mb. c. lig. pemd. mmtOalo.

299. Olfemia Gemahlin Hugos, Ritters von MittelhaustH, schenkt dem Straßburger Münster einen Hof zu Königshofen. 1246 April 25,

Notum sit Omnibus Christi fidclibus presens scriptum inspecturis, Oflemiam de

IS Kunigcshoven uxorem Ilugonis mililis de Miltclhus pro salute anime sue curiam

unam opud lol)ium in Kunigeshoven silam sancle Marie contulisse sub hac forma :

mngislri operis siincle Mnrie recipient census cjusdem curie et de hiis dabunt in

crastiiio snncti Johannis hiiplistc dominis supra chorum duas uncias denariorum Jwmi u

dividcndas competenter Ulis, qui prcscntcs fuorint in missa pro defunclis. eadem

ao die dabunt unum solidum fraternilali, que post prandium in rcfectorio celebratur,

fralernitiiti Spiritus sancti quatuor denarios, sacerdoti mane missam celcbranti *

qualuor denarios. quicquid aulcm de prcdiclis censibus residuum fucril, cedel operi

sancle Marie, in bujus rei memoriam et debilam stabilitatem presens exinde pagina

est conscripta et sigillo capituli majoris ecclcsie communita. acta sunt hec anno

3B incarnationis domini 12-iG, festo Marci.

B au» Siraßh. Bet.-A. Q fasc. 2708 or. mh. e. $ig. jmmI. Maptt.

Ofdnirkt hri Gramlidier Oeuvr. inid. III, SSO w. 4JU («z Ubro rrgiÜM tammi eapitnii

Argentinensis).

•) S cebriDti.

m) > Dtu Ra«h»- n. RarKcrbnch fol. 8b de$ SItniM. St. A. wtrteMtMl mu eimir Urbmit im (

Bi»cht)fi Heinrich von Siraßbwf wm UHS NotewAtr 18 (in ocUt» •. Martini) /uffwii« Xwyr% imm» Nimm xiih mit drnfn (Ur ItaÜktmUgliedtr tom 1348 »timei*! Htdten : FrW de« tickten •&■, BcalwH

Sihbonwcg die inristcr. RAdolf I..<>ntzo1s sAn. JohAii» Ton Kur Sigflin Bild«. OBmIia

Ilnrtuiigs dochtormni), Conrat Rirhicr. Onsbrprht der br&drr diriiti. .i... urh nnder d«a konlBitoa,

Hilf! von .Schiltingbrim, Rpinbolt Virnkom, Erbe Clanacn aftn, B<>rhtolt R6*«f,

35 Rftdolf Toii Vegersheim, R6digcr ain brbdcr, Johan» lAmprehts ran.

230 12 46

300. Meister und Rath der Stadt Siraßhurg beurkunden, daß Gerlind, die Gemahlin Heinrichs von Wangen, alle ihre Güter zu Hiirtigheim dem Straßhurger St. Nicolauskloster für den Fall ihres beiderseitigen Todes geschenkt habe. 1240 August 7.

Reimboldus Stiubenvvec magister burgensium et consules Argentinenses nolum 5 facimus omnibus presens scriptum inspecturis, dominam Gerlindam sororem concivis nostri Cünradi Virnecom omnia bona sua in banuo Hirteucbeim sita pro salule anime sue et parentum suorum sororibus sancti Nicolai in civitate noslra ultra Bruscam deo servientibus contulisse ita, ut eadem bona post mortem ejusdem Gerlindis et mariti sui domini Heinrici de Wangen, cui dicla bona in dotem collata lo sunt, predicte sorores libere possideant perpelualiter. in cujus rei memoriam et debitam firmitatem presens exinde pagina est confecta et sigillo civitatis in testi- monium conmunita. acta sunt hec publice de consensu et voluntate concivis nostri Cünradi Virnecorn et liberorum suorum anno domini 1246, festo sancte Afre, preseutibus biis testibus : domino Ansbelmo de Wangen, Erbone juniore, Gozperto ministro fratrum, Erbone filio judicis, Jobanne de Kunigesboven, Friderico inter mercalores, Cünrado de Zavernia, Rudolfo filio Lenzelini, Erbone filio Nicolai, Erbelino parvo, Reimboldelino, Berloldo Riuses, Rudolfo de Vegersheim, Heinrico de Bunouwe et aliis quam pluribus.

S aus Straßb. St. A. lad. s. Nicolai in undis H or. mb. c. sig. pend. laeso. ai)

301. König Heinrich Raspe verspricht Sigelin Bilde und Gosselin, zwei Straß- burger Rittern, für ihre Hilfeleistung gegen Kaiser Friedrich und seinen Anhang zweihundert Mark Silber und verpfändet ihnen dafür die Burg Wickersheim bei Straßburg. 1246 August 13 Frankfurt.

Henricus dei gracia Romanorum rex semper auguslus. noverint universi, 25 quod nos Sigelino dicto Bilde et Goszelino mililibus Argentinensibus promisimus ducentas marcas argenli, ul nobis in promocione negocii Romane ecclesie, cbatolice fidei et imperii nostrisque fautoribus totis suis viribus totaque potencia fideliter et constanter assistant contra dominum Fridericum quondam imperatorem et filium ejus Conradum ac omnes eorum fautores, obligantes eisdem militibus res, posses- 3o siones et jura ad castrum Wikersbeim ^ situm apud civitatem Argenlinensem pertinencia pro pecunia anledicta. ipsi vero milites pecunia memorata possessiones et reditus annuos comparabunt, quos in feodo tenebunt a nobis, et homaium pro eisdem excellencie regali prestabunt. ut autem hec robur obtineant firmitatis, hoc factum nostrum presencium testimonio roboramus. datum anno domini 1246, 33

idus augusti in curia apud Frankenfur.

S aus Straßb. St. A. kk art. 71 or. mb. c. sig. pend.

Gedruckt nach dem Briefbuch A fol. 161b Md. bei Wencker Appar. et instr. archiv. p. 164 nr. 6. Böhmer nr. 7.

1 Cfr. nr. 307.

1246 01

302. Ilischof Heinrich ton Slraßburg belehnt im Au/trag König Htimriekt liaxpe Heinrich Marsiliits Sohn und desxen Söhn«, Slraßburget Bürger, wtii dem Reich gehürUjen Ländereien im liann ton Vendenheim. i24(i Nottmher 1.

Ileuricus dci gralia cpiscopus Argcnlinensis nolum facimus umnibus pment n scriptum inspccluriH, qiiod nos loro siTenissimi domini noslri Ilcnrici Rotnanoruin r<*gis, proiit per lileriis siiiih nobis dtMnunduvit, Ilcinrico filio Marsilii el filiis suis, civibus nostris Argentincnsibtis , devolis el fidelibus Romane ecciesie el DOSire, conccssitnus in feodum 4 inansos in banno Vendenheim silos ad Imperium .spec- lontes. in cujus rei rnt'morinm et dol)it)iin nniiilntcm presentes literas sigillo nostro 10 munitas prcdidis civibus n"-''!-' coutuliinus tcälimoniales. dalum anno domini 1240, kalendis novembris.

Aw> Schfipflin AU. dipl. I, 3'j:i nr 'rM (ex. Lacku collect gcoMlof. 0we. im tabalar. ArgenUn.).

303. Iloinricus cpiscopiiM Ar(^>ntincnsis dcclaral, Eberliardum abbatem el con-

15 ventum in Swarxhahc d^ocesis sue duos mansos et dimidium in Itanno de

Doczcnheim sitos, a quolibct onere libcros, vendidisse capilulo sancti Thome

Argcntinensi pro scptuaginta marcis argenli , accedente ipsius el capiluli soi

rArgonlincnsis cousonsu. «consuevit bumana prudcnlia.» dalum apud Argenlioain

T aus Straßb. Thom. A. Titro« lad. 10 or. mb. e. $ig. pend. Gedruckt darnach Itci Ch. Schmidt Hi»t. dN c*ap. de $. Thom p.

304. Ileinricus episcopus Argenlineusis leslalur, Dielhericum mililem diclum Zidi'lere renuiiciavisse omni juri, quod linbuerit in advocaliis bonorum monasterii de Swarczahe, specialiler in Dossenhcim el in Dunczenbeim silorum, el in recom-

pensalionem viginli tres marcas puri argenli ab illo convenlu accepisse. «oonsuevit bumana prudcncia.» tesles, qui inlerfuerunl : Berhloidus decanus majoris eodesie Argontinensi.s et Iloinricus frntcr ejus, Fridericus canlor el Ileinricus de Oerolciecke; minisleriales nostri Wultenis marscalcus, Dielliericus Zidelarius, Alberlus Bepr«". Syfridus diclus Bilde, ßurckardus de Ilochvelden; Erlw magi.sler civium, Rftdi -

30 de Vegersheim, Gosberlus, Rftdolirus el Riidegerus fralres filü Lenczelini el alii quam plures. acta in palacio nuslro Argmitiue anno domini 1246, in ocUm .sancti Atidroe aposloli. t.?tO December 7 Straßburg in der hiteküßiehe» Pftli.

K au« Karhr. G. L. A. FUpiem. CopUObmA 4tr AbM 8dktmr$Kk ar. 738 feL M mm J4O0

genekriebtn.

232 12 46

305. Ritter Dietrich Scidelarius verzichtet gegen eine 0 eidentschädig ung auf alle ihm zustehenden Rechte an Dossenheimer Ländereien, die das Kloster Schwar- zach an das Straßhurger St. Thomascapitel verkauft hat. 1246 Decemher 8 Straßhurg.

Omnibus Christi fidelibus Dyethericus miles diclus Scidelarius dyocesis Argen- s tinensis noliciam subacriptorum. cum venerabiles in Christo abbas et conventus in Swarzhahe Argenlineusis dyocesis vendiderint duos mansos et dimidium in banno de Dozenheim capitulo sancti Thome Argentinensis secundum juris formam, nos jus advocatie sive quodcumque ahud servilium, quod in dictis bonis et posses- sionibus habebamus, remisimus, nostro jure quolibet, quod in dictis possessionibus lo percipiebamus, vendilo pro certa peccuuie quanlitate. et infra spatium preseutis anni domino nostro, a quo dictum jus advocatie nomine feodi habebamus, de nostris bonis reconpensabimus jus suprascriptum. promisimus etiam et promittimus, quod predictum capitulum in sepe dictis possessionibus nunquam inquietabimus nee aliquod jus seu servitium occasioue diclarum possessionum nomine noslro vel is alicujus alterius a capitulo exigemus eodem. promittimus etiam, quod curabimus seu procurabimus, quod in serviliis seu jure, quod in sepe dictis possessionibus aliquando recepimus, dictum capitulum a nostris successoribus seu aliunde non inquietabitur nee gravabitur aliquo modo, nostros heredes ad hoc ipsum obligantes. in hujus &utem rei evidentiam presentem cedulam damus predicto capitulo sigillo 20 nostro conmunitam. nos Heinricus dei gratia Argentinensis episcopus confitemur, hec coram nobis sollempniter acta, presenlibus Walthero markalco, Burchardo milite de Hochvelden, Üietherico milite, Erbone filio judicis, Gozelino, Rüdolfo de Vegers- heim, Rüdolfo Lenzelino et aliis quam pluribus, facientes ad hujus facti proba- tionem hiis litteris sigillum noslrum appendi datum anno domini 1246 apud zj Argentinam, proximo sabbato post festum Nycholai.

T aus Straßb. Tliom. A. docum. bist. lad. 24 or. mb. c. 2 sig. pend. Das Siegel des Ritters

Dietrich Scidelarius zeigt sechs Hände. Gedruckt dartwch bei Ch. Schmidt Rist, du clvap. de s. Thom. p. 315 nr. 37.

306. Pabst Innocenz IV schreibt den Dominikanern Deutschlands , daß er 30

durch einen Brief des Bischofs von Straßburg unterrichtet worden, mit welchem

Eifer namentlich die dortigen Dominikaner für die Kirche arbeiten, und verheißt ihnen dafür seine Gnade und seinen Segen. 1246 December 9 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis universis fratribus ordiuis predicatorum per provinciam Theotonie constitutis salutem et apostolicam 35 benediclionem. licet acceperimus, quod ex vobis aliqui et presertim fratres Argentinenses sub quietis proprie silenlio tepescentes sc remissius habueriul in communibus ecclesie negotiis promovendis, postmodum tamen ex litteris venerabilis fratris noslri . . episcopi Argentinensis nobis transmissis veritate comperta, totis viribus dictos fratres super eisdem invigilare novimus ministerio diligeuti. propter

1246

quod ex tantorum studiis meritoruin posl diviue gratie flucnta largiasiina, que bojii»- iiiodi oiMTiiiu soinina prütncreiidir, vos nostre benedicüonis et gratie mancrn ubtiuelis tuiilu vobi^j prüfu-sius iiiipendondn, quaulo veslre obedivntie pronplam diii' genliarn id pro cerlo comperimus promcrcri. dalum Lugduni 5 idtu deoembris, t> pontificaliis nosiri anno quarlu.

T au* Straßb. Thom. A. Dominicains lad. 2 or. mb. e. Imäa pemd.

;107. Kuniif Heinrich Raspe fordert die Bürger Straßhurg$ auf, die feindlkk«

liurg Wickersheim zu zerstören, [l^^ifi.]

Il[eiiiricus] dei gralia Ilumaiioruin rcx scmper auguslus. dileclü sihi magi- 10 stris , cunsiliariis et tinivcrsilali civiutn Argenlincnsium graliam suatn et omne hotuitn. pervcnil ad aurcs nostro tnaje>statis , quod per caslnim \Vicken>beiiD situin aptid civitatcin Argcnlincnscm vohis gravia dampna sepius inferuntur aliique plurimi suis rebus spoliaiilur ibidem, proplcr quod noslre excellenlie solliciludo continua, qua pro poce el ulilitate nobis subjeclorutn ac dcvotonitn afficimur, idem iR caslruiii dccrevil peiiitiis deslruendum. rogainus igitur el sub oblentu noslre gratie vobis precipiinus (irmitcr injungenles, ut dicli caslri subvcrsioni efScaciler studealis cl inlcndalis diligenter aliasque nostris et ecclesic dei emulis et inimicis vos oppo- nalis lam polenlor, ul conira ipsoruiii acies ruiniciosas nostruni scDlientes subsidium efficax el speraliiin vobis non iniuierito ad omnia noslratn munificentiam exbibere ao dcl)eatnus fnvorabilem et graciüsam.

.S' nun Straßb. St. A. Briefbuch A fol. 101« mi< dtr Urbertchrift : du kAnig Bainrick <!«■ von 8trazl)urg gcboltm liot dio bnrj; zfi Wirkprshoini z& brcrhrnde. Im Am$dthUl «n nr. 301 und eine be:ii'ii"'"- \.:i>-:i.i .... n>roH. EUeiihardi * '■*"" '/tctifd imt Jakr Vf46 tu »ctten.

Gedruckt darnach bei Weiickcr Aj-imr. et nmtr. archir. p. 164 nr. U La§mBtl fr. f. 41. Böhmer nr. 7.

308. Meister md Rath der Stadt Straßburg hewrTtmitn^ w* die Wittwe ie»

Schnllheißen Rudolf RipeUn ein VermäcAtniß desselben fir die St. TkometkireMe zu Straßburg in Ausführung gebracht habe. [1246.]

Krbo magisler civiiiin cl consiliorii Argcnlinenses notutn faciinus prrsenlrm

paginnui inspooliiris, quod, cum bone memorie I{[udoirus] quondam scullelus dictus Hipelin in arliculo morlis conslilulus ecclesic sancti Thome reddilus quinque solidorum annualcs pro romedio animc sue legasset, nullis tarnen bonis ad boc detcrminalis, rclicta sua cupiens exlremam volunlatem mariti sui defuncti ad

ÜB •) HVurlfc pernicioM*.

1 y.um Jahr tJ46 nach dem Trtfcn bei Fnrnkfurl am S. AtuituI berifUet diu Cknm. cpisroptis ArKoMliiionsis nomino Hrinriruii <lo Stalpckr obsodit in AlsMtt nr*, o|>hU et tmair%,

(|Uo Fridcricus et tilius «ans |>oii.<)itl<<b»nt, et expaitnaiit firmiMitn» et lu -- a duo «••tr» Wilf r».

heim el Crononberch, qn« rnnditni desttnixit. (Mott. Germ. SS. XVII. lit >

234 12 46 1247

effectum perducere concessit ecclesie memorale, ut de duobus ortis contiguis silis in superiori parle rivuli, qui dicitur Kellenstege, prope molendinum ejusdein tarn diu censum quinque solidonun annualim perciperel, donec tanlumdem pensionis de proprietale aliqua eidem ecclesie alibi conpensaret. ad cujus facti evidenciara presentem paginam sigilli nostre civitatis roboravimus inpressione. actum hiis 5 presentibus : Wallhero filio Ortliebi, Hugone et Burkardo filiis Ripelini et Alberto de Stabulo.

T aus Straßh. Tom. A. Rcgistrande A fol. 117b um 1400 geschrieben. Mit Eücksicht darauf, daß Erbo 12i6 als Bürgermeister fungirt und seit 1336 Waltlicr im Schultfteißenamt erscheint (cfr. nr. 249), wohl in das Jahr 1246 zu setzen. 10

309. Pabst Innocenz IV gestaltet dem Bischof von Straßhirg, Straßburger Bürgern, die den mit den Anhängern Kaiser Friedrichs II geschlossenen Waffen- stiUstand verletzt haben, Absolution zu ertheilen. 1247 Januar 28 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . episcopo Argen- tinensi salutem et apostolicam benedictionem. cum, sicut te accepimus intimante, 15 cives tui, duranlibus treugis inter ipsos ex parle una et quosdam fautores F[riderici] quondam imperatoris ex altera initis et juramento firmatis, treugas ipsas non serva- verint, sed graviter processerint contra eos , propter quod perjurii se timent incurrisse reatum, nos devotionis tue precibus inclinati absolvendi eos ab hiis plenam tibi concedimus auctoritale presenlium facullalem. dalum Lugduni 5 m kalendas februarii, pontificatus nostri anno quarto.

S aus Slraßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. btdla pend. Auf der Bückseite von gleiciter Hand Peregrinus, darunter Rescript[um], wie es scheint, von andrer Hand.

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 22a ibid. bei Sehöpflin Als. dipl. I, 395 nr. 523. ' gg PottiMSt Beg. pontif. nr. 12403.

310. Pabst Innocenz IV verspricht dem Bischof und den Bürgern ton Straß- burg, daß sie in einen etwaigen Friedeiisschluß der Kirche mit Kaiser Friedrich II sicher einbegriffen werden. 1247 Januar 28 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . episcopo et 30 dilectis filiis civibus Argentinensibus salutem et apostolicam benediclionera. ul in negotio ecclesie, quod assumpsistis ex animo prosequendum, de quo vobis graliarum referimus acliones, silis firmi nullatenus hesilanles , devotionis vestre precibus inclinati scire vos pro certo volumus et teuere, quod, si contingat inter ecclesiam et F[ridericum] quondam imperalorera pacem aliquo tempore reformari, quod numquam a'j erit eo remauente imperatore vel rege, vos ecclesia in pace ponet eadem. datum Lugduni 5 kalendas februarii, ponlificatus nostri anno quarlo.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A. lad. 3a or. mb. c. buUa pend. mit den- selben Borsualnotizen wie nr. 309.

Gedruckt darnach hei Wencker Appar. et instr. archiv. p. 163 nr. 4. Laguille pr. p. 59 = 40 Hiiillard-Breholles Hist. dipl. Frider. sec. VI, 489. Potthast Beg. pontif. nr. 12404.

1247

311. Pabst Innoceni IV ermahnt die Bürger Slraßhurge, in ihrer Tm« ft§tti

den heiligen Stuhl tu verharren. 1247 Januar 31 Lyon.

IiiDüccnlius episcopus servus servorum dci dilcctis filiis dvibus Arg<-ntinPDsibiu soluletn cl apostolicam beiiediclioncm. pro sinccre dilcclionis afleclu, quem ad

6 opostolicnm scdcm oslcndilis per opern vo8 Jioljcre, dignis vos ■* ia domino laodibus coiiiiiifiiduiite» gratiiiruiii vuhiü tiiulliinudus rcreriiiius uctiones. quia vero DOD qiii inceperit, sed qui ° usque in finem perücveravcrit, censelur a domino coronaodus, iiiiivcrsilut(>in veslratn rogamus attcnliiis et monemus per aposlolica vobis acripta inundiitiles, qiuilinus sie in prcdicle sedis dcvoliunc, proul bcne fecii>lis, bactenua

10 pcrüislatis inconcussa consluntia, viriliter et polenter, quod apud dcum meritum et laudetn vobis apud bominos cüin{)areti8 ac ecclesia Komana tcueatur vobis proiode universis et singulis grata vicissitudine respondcre. datum Lugdunt 2 kalendas fcbruarii, poiitificatus nostri anno quarto.

8 au» Slraßb. St. A. Vord. Dreixehn. Qow. Corp. A Ud. .3* or. m6. Der tmtert Bamd du IS l'trgamatt» roUttändig autgeriMtn, daher nicht tu enltcheiden, ob da» SUxk btJUrt Mar

oder nicht. Auf der Bückteite teohl eon gleicher Hand Percgrinoi. Oedrurkt tuirh dem nrirHinrh A fol. ibid. bet SchOpßin AU. difl. 1, 396 «r. iSL

lUthtut Jirg. jwnlif. ur. UilO.

312. Bischof Heinrich und das Domcapitel von Straßburg geloben, die Straß- burger Vogtei nie in die Hand eines ßrstlichen Geschlechts zu bringen, wofür ihnen die Ministerialen und Bärger Slraßburgs Schirm und Schutz versprechen. ISi'i? Mai 1 Straßburg in der bischöflichen Pfalz.

Ilcinricus divina miscratione Argcnlinensis episcopus, Amoldus prepositus, Brilioldus decanus, Fridcricus cnnlor, Cunnidus '' scolaslicus, Cunradus came- 'nrius tulumqun cnpitulum majoris ecolesie nutum facimus omuibus Cbristi fidclibus presens scrij)lum inspecluris. quod sicut olim Steiler wie in nr. 290 Ht hoc inpugnarej. o converso ministeriales ecclcsie et cives Argentinenses fideliler promi- serunl, persounm, res et possessiones Ileinrici episcopi nunc rcsidenlis n> cujuslibcl sni siicccssoris, qui sope dictum sncrnmonlum super articulo adT(K«ui-

* subicrit aut subiro voluerit, oinniutn cliam cunonicorum ArgentineDsium tarn pre- sentium quam futurorum ac twitis civitatis clcri, qui umquam pro tempore fuerit. conlra omnem honiincm dofendere. consules vero civitatis, quandocumque fuerint inmutati et rcnovali, jurabunl dcfciidere et proniovcre bona fide onines, quo» ad boruin conscrvanliam et slabililateiu processu tcui])oris vidcrint vel crediderinl

*■' expedirc, aut quoruui consilio ve! auxilio suprameraorala firnia et salva consislere poteninl et permancre, et codeni modo clenim in suo honore et übertäte debita defendere et conservare. ne igitur boc factum poslerorum cavillatioue vel ' s

intervallo possit in irrituni revocari, presens cxinde pagina est con •- ' ■*

venerabilis domini Ileinriei eptscopi. capiluli majoris ecclesie et i <-

•} pro a«/ Ah<w. b) vo« «»/' &»•<-. c) ^ui *mf Jttumr. i} 8 4 Citandm. •} S t CUl%t«i.

236 1247

nensis in testimonium sollempniter conmunita. acta sunt liec apud Argentinam in palatio episcopi anno verbi incarnati 1247, festo apostolorum Philippi " et Jacobi, presentibus hiis testibus : Heinrico de Ohsenslein, Berlholdo '' de Sullze, Reinbardo de Tengen, Cunrado <^, Eberhardo et Otlbone "^ fratribus de Entringen, Bertboldo « de Thiersberc, Marqnardo ' dicto Sunnencalp canonicis majoris ecclesie ; Nicbolao ^ 5 cantore sancti Thome, domino Ludewico de Liehtenberc, domino Alexandro de Dicke fralre domini episcopi, Walthero marscalco, Willebelmo vicedomino, Alberto Bagario albo, Wernhero Cagone, Wernhero Bagario, Cunrado'' Virnecorn et filiis suis Reimboldo et Reinboldo ' , Erbone filio judicis, Jobanne de Kunigesboven, BurchardoJ Dispensatore, Johanne Vilulo, Rudolfo de Vegersbeim, Hugone Riplino, lo Friderico de Hagenowe, Siglino Bilde, Gozzone, Erbone et Reimboldo filiis Nicholai'', Friderico inter mercatores, Wirico, Cunrado' de Zavernia, Rudolfo filio Lenlzelini, Reimboldo Stiubenwec, Heinrico filio Marsilii, Ilecelone de Echevirdesheim'" magistro civium et aliis quam pluribus.

S aus Straßb. St. Ä. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mh. c. 3 siij. pend. laesis. 15 Sl eoü. ibid. or. mb. e. 2 sig. pend. Das Siegel des Domcapitela ist abgefallen. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 54<> ibid. bei Scitöpflin Als. dipl. I, 396 nr. 526.

313. Innocentius IV papa episcopo Argentinensi mandat, ut abbatem conven- iumque Maurimonaslerii ordinis sancti Benedicli a pensione absolvat, quam Berwardo clerico, nunc canonico ecclesie sancti Petri Argentinensis, solvere adhuc debeant. 20 «ex parte dilectorum». dalum Lugduni 9 kalendas junii, pontificatus nostri anno quarto. 1247 Mai 24 Lyon.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 641 or. mb. c. buUa pend.

314. Innocentius IV papa episcopo Argentinensi committit, ut Bertoldo canonico Argentinensi, filio nobilis viri Conradi de Ilorburg, cujus parentes et consanguinei & ecclesie Romane negotia viriliter promoveant, plura beueficia conferat, que nobilitati illius expedire videat. «cum sicut ex tenore». datum Lugduni nonis junii, pontificatus nostri anno quarto. 1247 Jtiui 5 Lyon.

Aus Sdwpflin Als. dipl. I, 397 nr. 527 nach den Registern Innocem IV im Vatican. A. Potthast Reg. pontif. nr. 12548. 30

a) S I Phylippi. b) S 1 Bertoldo. c) 8 / Cunrado. A) S 1 Ottone. e] S I Uertoldo. f) .S' / Marcquardo. g) S / Nicoiao. h) S 1 Cänrado. i) S < Reimboldo. i) S 1 Burcardo. k) S * Nicolai. \] S 1 Cunrado. m) S I Eckevirdesheim.

1 Ebenda findet sich noch im Original eine zweite Bulle Innocenz IV, 1248 November 25 lyon, die gleiche Angelegenheit betreffend, sowie fasc. 542 eine Entscheidung Pabst Alexanders IV darüber, 35 1261 März 28 Rom im Lateran, or. mb. c. buUa pend. delapsa.

I

1247 S7

315. Petrus Bisehof von Albano und Hugo Ahl der Au^iutiner tu Sern beut' hnnden, daß der Himixche Bürger Stuco die RHektahlMug wm Swmmen^ dit iAm Bischof inid Domcapitel von Slraßhurg schuldete», vor Une» be$ehei$tigt At6e. i•^^7 Juni t1 Sfiis.

5 iVlnis (li'i gniliii Alliuncnsis cpiscopus ' cl Hugo abbas sanrli Joli.itinis S«-ii'>-

ncnsis ordinis sumli Aiigtisliiii omiiibus prescntcs litUsras in.spfcturis salulcm in doiniuo. novcrinl iinivcrsi, quod in nosira prescnlia conalilulus Saxo Jobaonis Albcrici civis Romanus recognovit et confessus fuit coram nobis, se reoepiase mn^islro Conrado ciisUxle stincli Thümt' Argcnlinensis procuralore venerabilis patris

10 II[oinrici| cpiüCüpi Argenlincnsis et cjusdetn loci capituli cuntum et viginti novem inarcas ad potidus Trcceiisc et ilerum quatuor luarcas pro dcfcctu argenti, quod non fuit purum, sicut judicalum fuit per cansores civitatis Senooensis. de quibua centum et viginti novem morcis argenti Saxo predictus se tenet bene pagatum pro se et pro Johanne frotre suo, renuntians exceplioni non ponderate pecunie et omni

ir> juris auxilio canonici et civilis et omnibus excepliunibus, quc predicto Saxuni posscnt prodesse et predictis episcopo et capitulo nocere. confitetur etiam predictus Saxo pro se et pro Johanne fratre suo coram nobis, quod de summa sexentarum mnrcarum, in quihus diclus episcopus et copituluni Argentinenses tencbanlur eidem, bene tenet sc siniili uiudu pagatum et quilum, cxccptis octo marcis de softe et

w quntuor libris Turonensibus, quas accomodavit dictus Saxo Petro Guidoni eorundero episcopi et capituli procuratori apud Barrum super Aibam. quod remanel. in cujus rei lestimonium ad peticionem dictorum custodia et Saxonis prescntes litleras si_- '- lonnn noslrorum niunimin(> duximus roborandas. ego Saxo predictus sigillum meum cum sigillis domiiii Albanensis episcopi et abbatis sancli Johannis predictis

30 apposui. datum Senonis anno domini 1217, mense junio, proxima 6 feria posl festum bcati Barnabe apostoli.

B (iiM Stmt>h. liti.-A. 0 fatc. 2727 or. mb. e. 3 $ig. pend. partim Umü. Omt trkaUtm M

das Siegel Saron.

316. Ptif'st A/ 'I ' ' ' '

■M die sie von Kaistr a _ //,

iS36 Man Colmar. 1247 Juli S2 i

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis oonsulibus et univeraitali

Argentinensi sahitem et aposlolicam benediclionein < um hü, qui se apostolice

sedi grate devolionis studio amnbiles exbibent, sedis ejusdem oplinere farorem

■s> spocialius nieroanlur, nos veslra servilia, que Romane erclesie liberaliter exhibuistis

haclenus et im|K>ndilis * iucessantir. iniMnnriler rctincntcs et Tolenles ob hoc

•) H i imiMdiUt. ' Ifiru» V de CoUe media, J34S—t3S3

238 1247

civitatem vestram, quantiim cum deo possumus, raulliplici extollere honorificenlia veslrisque volis annuere favorabililer et in hiis, que digne deposcilis, exhibere vobis benignum exauditionis audilum, veslris supplicalionibus inclinati liberlates et immu- nitates ab imperatoribus et regibus Romanorum civilati vestre ac vobis induUas, sicut in Iranscripto privilegio F[riderici] quondam Romanorum imperatoris sigillis 5 venerabilis fratris nostri . . episcopi et capituli Argentinensis ac universilatis veslre munito perspeximus contineri, auctoriiate apostolica confirmamus et presentis scripti palrocinio communimus, tenorem transcripti prefati de verbo ad verbum presentibus inseri facientes, qui talis est : \folgt nr. 246]. nulli ergo omnino liominum liceat, hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario coniraire. si 10 quis autem hoc attemptare presumpserit, indignalionem omnipotentis dei et beatonim Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. datum Lugduni 11 kalen- das augusli, pontificatus nostri anno quinto K

H aus Heidelberg. Univ. BiU. I nr. 28 or. vib. c. buUa pend. delapsa. Auf der Bückseite

wohl von gleicher Hand Johannes de Assisio. 15

H 1 coli. ibid. nr. 129 or. mb. c. buüa pend. delapsa mit demselben Dorsualvermerk. Gedruckt ohne Quellenangabe bei Wencker Disqu. de ussburg. p. 7 =^ Liinig XIV, 1, 720

nr. 4 = Laguille pr. p. 40. Nach Briefbuch A fol. la im Straßb. St. A. Schöpflin Als.

dipl. I, 400 nr. 533. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. XXIV, 163; Potthast Reg.

pontif. nr. 12617. 20

317. Pabst Innocenz IV bestätigt den Bürgern Straßburgs ihr Uebereinkommen mit Bischof und Domcapitel über die Vergabung der Straßburger Vogtei. 1247 August 5 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis consulibus et univer- sitati Argentinensibus salutem et aposlolicam benedictionem. cum hü, qui se 25 apostolice sedi grate devocionis studio amabiles exhibent, sedis ejusdem oplinere favorem specialius mereantur, nos vestra servitia, que Romane ecclesie liberaliler exhibuislis haclenus et impenditis incessanter, memoriter retinentes volumus ob hoc civitatem vestram, quantum cum deo possumus, multiplici extollere honorificenlia veslrisque volis annuere favorabililer et in hiis, que digne deposcilis, exhibere vobis ao benignum exauditionis audilum. cum itaque, sicut nobis exponere curavislis, vene- rabilis fraler noster . . episcopus . . decanus et capitulum Argenlinense ad instar bone memorie H[einrici] episcopi Argentinensis et canonicorum predecessorum suorum de consensu et volunlate unanimi ministerialium civium et aliorum fidelium suorum duxerint innovandum ac firmiler staluendum , quod advocaliam civitatis ^ veslre cum juribus et pertinenliis suis nulli umquam imperatorum, regum, ducum seu aliarum illuslrium personarum aut eorum proli conferri liceat seu quocumque

1 Die Ausführung und den Schute seiner Verfügung vertraut Innocenz IV den Pröbsten der Straßburger Kirchen von St. Arbogast, St. Thomas und St. Peter an, 1247 September 19 Lyon. Straßb. St. A. AA art. 1 nr. 14 or. mb. c. bulla pend., gedruckt bei Wencker Disqu. de ussburg. p. 10 = ^ Lünig XIV, 1, 728 nr. 5. Potthast Reg. pontif. nr. 12692.

1247 1248

litulo, modo vcl forma ob eis vel ipHorutn succesüoribus transferri valect in eoadem, proiil in liltcris (lictonim cpiscopi (;t c<'i|)iliili confectis exinde pen^ieximtut ooQliocrit DOS vuütris »iippiiculioiiiltus iiicliiiuli , quod super hoc ab eiadcm qMtcopo et cupiiiilo providc factum est, auctoritatc apostoUca confirmamus et preseolb tcripü

s patrociniü commuiiimud dcccrnenles irritum et inanc, si secus super biis ab ipcts Tel eonitii siicccssoriiiiis ftiorit atletnplottim. tcnorcm autem* lilterarum ipsanim de vcrbü ad verbuin prcseiilibus inscri fecimus '', qui talis est : f/o/^/ nr. Sf^^ '"Mi ergo omniiiu hoininum liceat, haue pu^inam nostre conürpiationis et con .-*

infringere vel ei ausu temerario conlrairc. si quis autem hoc altemptare presurop-

10 s<>ril, itidignalioncm omnipotenlis dei cl bcatonim Pclri et i'auli apostolomm ejus 8C novcril iiicursunini. dutum Lugduni nonos augusU, ponlificatos nostri aono quinto '.

S atu Slralih. St. A. Von! Hrr-izehn. 0«w Corp. A lad. 8* or. wib. e. hmOa pend. Amf 4tr liückurilr uxi/U von gleulu-r Jland Johaunea AaiaJo, dartmitr BMcriptjam!, tne 19 scheint, von andrer Uaml.

S 1 coli. ibid. or. mh. c. buUa pend. mit deiueAm Dornalt

318. Die Straßburffer Domrnmniker Konrad ton Wassersteh und Reinhard txm Tengen terhiirgen sich der Sladt Sirnßburg gegenüber für die Erbe» Meister

Eberhards des Schlemlinrr.'!, (Im Verkauf xeinex Ilausex da.<ielhxt hetri>.tFti»A t?.IS so Januar 1.

Cfinrndiis de \\'iizzcrslol/.c sooliislirus Argonlineiisis et Reiiihfirdiis de T<'npen notum facimus oinnii)US et prcseiilibus protestamur, quod nos fidcju^sores sumus heredum magislri Eberhardi balislarii apud civilatcm Argentinenscm super vendiciooe domus eorum, quam idem Eberbardus in civitatc construxit sub tali forma, qnod

8S niillus corundem heredum pro venditione dicto domus aliquam ia posterum moreat

queslionem. si aulem aliquis prcdictorum heredum forte civitatcm \ itincDsem

grdvare vcl inpelerc prosiimpserit pro eadem venditione, nos l> r civitali

proindc satisfactionem cxbibere. in cujus rei memoriam et firmitatem presentes liltcras nostras civitati contulimus testimonialos, anno domini 1248, feste circum-

») cisiouis domiiii. preseutihus magistris civium Oozperto minbtro fratrum et RudoUö filit) Loiizclini et cousulibus civitatis.

s ,i,i< sir.ißh. SI. A. Vorachl. Canzlei-Qow. Corp. K lad. 83l> nr. 15 or. »6. c 1 «^ pmd.

/,HX> ijut frhiütne Siroet, auf drr Lettfmte Jen fimen S R an-hüntKlisrani Ar|(««ti- nensi«.

*! S I I. .N' (

l l'nirr ilrm -i ^ '■ /'■ ' I i' i ■. I'

St. ArlMtfla.*!, St. l'.ht un.l v , I ,■

tragen. SIralUi. St. A. Vord. Drcuului. Uu». Corp. A lad. 3* or. mb. c

240 1248

319. Meister und Rath der Stadi Straßburg beurkunden, daß vor iktien Walther von Matzenheim auf jeden Rechtsanspruch an Gütern zu Osthausen, die sein Bruder Ebelin dem Straßhurger St. Nicolaus hloster gegeben, Verzicht geleistet habe. 1248 Januar 20 Straßburg vor der St. Andreashapelle im Münster.

Johannes Vilnius magister burgcnsium et consules Argenlinenses nolum facimus 5 Omnibus presens scriptum inspecturis, Waltherum de Matzenlieim coram nobis omni juri et impeticioni penitus abrenuntiasse, quam in bonis in villa Osthus sitis habere credebat, qua fraler suus Ebelinus contuhl monaslerio sancti Nicolai in Argentina. in cujus rei memoriam presens exinde pagina est conscripta et sigillo civitatis in testimonium communita. acta sunt publice ante capellam sancti Andree in mona- lo sterio majori, anno incarnationis domini 1248, festo Fabiani et Sebastiani, presentibus hiis testibus : videlicet domino Scliolino de Ensheim, Heinrico theloneario ultra Bruscam, Rudolfe filio Lentzelini, Friderico Knebelino, Heinrico filio Ileinrici Marsilii, Johanne archipresbitero de Wulvensheim et aliis quam pluribus.

15

S aus Straßb. St. Ä. lad. s. Nicolai in ondis 0 P Q or. mh. c. gig. pend. laeso.

320. Bischof Heinrich von Straßburg spricht auf Grund eines pabstlichen Mandats die Bürger Straßburgs, die den mit den Anhängern Kaiser Friedrichs II geschlossenen Waffenstillstand gebrochen haben, von dem Verbrechen des Meineids frei. 1248 Februar 9 Straßburg.

Heinricus dei gracia Argentinensis episcopus dilectis suis civibus Argentinen- so sibus universis salutem in omnium salvatore. literas domini pape recepimus in hec verba : [folgt nr. 309 bis kalendas februarii]. hujus igitur auctoritate mandati vos a realu perjurii, quod incurristis ex eo, quod treugas inilas cum fauloribus F[riderici] quondam imperatoris et juramento confirmalas violastis, absolvimus et absolulos publice pronunciamus. datum Argentine 5 idus februarii, anno domini 1248.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. .S" or. mb. c. sig. pend. laeso. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 22» ibid. bei Huillard-Breholles Hist. Frider. see. VI, 490, ohiie genügenden Grund ins Jahr 1247 gesetzt.

321. Walther bischö'ßicher Marschall von Straßburg verkauft einen Hof daselbst an die dortigen Dominikaner für 80 Mark Silber. 1248 April 4.

Ego Wallherus marscalcus Argentinensis notum facio universis presentibus et futuris, quod de consensu et auctoritate domini mei Heinrici Argentinensis episcopi curiam meam in Argentina curie vulgo diele zen Wasen i contiguam cum pleno jure patronatus capelle sancti Bartholomei in ea site ac omnibus suis perlinentiis fratri 35

1 Vergl. Straßb. Gassen- und Häusernamen i. Mittelalter S. 42.

12 4 8 tUl

ilclwico priori et fralribus predicaloribus Argcnlincnsitius nomine meo et heredum tneorum pro ocloginla inarci» orgcnti, quas tnichi ah eisdein solutaa ease confiteor, vcndidi libcre parlier ol ubsolulc, coriMjralcrn cisdoin Im ' ' >aMMiooeni cum iiilcgro Jure verc proprielulis et wararidum me supradict' Mjnis oonslituens,

6 tnc Bc ineos heredes ad pcriculutn eviclionis obligavi secuoduin legiltimos sancüones. quare ul preiiiissa dcbitaiii et incoDvulsain obtincant rirmilalem, prcscns inslrumenlum super lioc conrecluiii duinini mci episcopi, civitulis Argenlinensis et raei sigillonitn appousioiiibus feci .sulletnpuiler ruborari. acta sunt bec auno domini 1248, proximo sabbulü atilc duiiiiiiicain pussionis doiniui, prescnlibus hiis : inagiütro Nicholao sancti

10 Thoiiic in Argentina preposito et Wernbero de Wolfgangusbeim ejusdem loci cano- nico, Rüdolfo de Vegersbciin et Ileinrico Velkclino et aliis quam pluhbus *.

T au» Straßb. Thom. A. Dominicaini lad. 2 or. mb. c. 3 ng. pmd.

322. In einer Schenkungsurkunde Rudolfs von Utenberg für da* KlotUr Woniu- Ihal : Ulla sunt liec in Argenlina auno domini 1248, 5 idus aprilis. festes hnjus 15 donulionis sunt dominus Ii[einricus| episropus Argenlincn^- m- 1 1. i prepontos ejusdem Qcclesig major, B[erlboldusj docanus et C|onradus] m soerstebe

et magister C de Scerewilre et de ordine predicatonim Iliddo provincialis, Ilelwicus prior Argeiilincnsis, frater Ulricus de Talmassingin et alii quam plures clcrici et laici. 1248 April 9 Straßburg.

90 Au» der Zeitschr. f. Getch. d. Oberrh. VIJI, 485 imkA dem Original i. Karttr. 0. L. A.

323. Nicolaus Probst ton St. Thomas und Offieial sh Straßburg veist eiiu Zehnlenforderung des P rohstes von St. Peter an das St. Marxkloster daselbst alt unberechtigt ab. 1218 Mai 2t.

Conslituto coram nobis N|icolno| preposito sancti Tliomc officiali Argentinensi T, anno domini 1248, 12 kalondns junii, preposito sancti Petri Argentinensi ex parte una et Sigelino cive Argentinensi procuralore conventus monaslerii saucti Marci in Argentina ex altera, cum idcm prepositus ab eodem conventu decimam petcret de auininlium tuitrimentis, nos inspectis conventus privilegiis antcdicli invenimus ipsiim coiivenlum ud liujusmodi decimam non toneri. unde nos predictiim conventum •jo ab inpcticione ])repositi absolvimus memorali, prcdicto preposito super ipsa decima silcncium perpcluum iuponenles.

\/ivi/;;, v/ I ,,i lt..

rtr«aa«-OboTliaatb«rgcii vr. mb. e. »ig. ptmi.

.Sc/ioH ; " h^tn SamtUig ror •> ' '-irtiMur^rr .V<ir«r*»fl dtn

iortifini I)i)»i ii fitätte gegeben ift V '"-r ■'■' '■•;• Hrn ^^ff.-!In,

8S die uiiili driücllioii wilior ligeut. Ah Zeugen ftmgtrten Umintj i.

Brun liurger su Straßbtirg um! S;ifr-l •<•■'" C«pUm. StniC^h U h

ur. 205.

31

242 12 4 8

324. Pabsl Innocenz IV lestätigt den Dominiha7iern von Straßhirg den Besitz eines Grundstücks, das sie daselbst zum Klosterbau angekauft haben. 1248 August 13 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei dileclis filiis . . priori et fratribus predicatoribus Argenlinensibus salutem et apostolicam benedictionem. justis peten- 5 tium desideriis dignum est nos facilem prebere consensum et vota, que a rationis tramite non discordant, effeclu prosequente complere. eapropter, dilecti in domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu quendam locum, quem in civitate Argentinensi eraisse ' dicimini ad construendam ibidem ordinis vestri domum, sicut juste et pacifice possidetis, auclorilate vobis aposlolica confirmamus lo et presentis scripti patrocinio communimus. nulli ergo omnino hominum liceat, hanc paginam noslre confirmationis infringere vel ei ausu temerario conlraire. si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. datum Lugduni idus augusti, pontificatus nostri anno sexto. is

T aus Straßb. Thrnn. A. Dominicains lad. 2 ar. mb. c. huJla pend.

325. Pabst Innocenz IV gibt dem BiscJiof von Straßburg den Auftrag, die zwischen dem 8t. Thomascapitel daselbst und Hesso dem Pfarrer von Romansweiler getroffene Vereinbarung , die Aufnahme in das Canonicat und die Gründung einer Pr'abende betreffend, zu prüfen. 1248 /September 2 Lyon. 20

Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . episcopo Argen- tinensi salutem et apostolicam benedictionem. tua nobis fraternitas intimavit, quod, cum capitulum ecclesie sancti Thome Argentinensis II[essonem] plebanum ecclesie de Rumolteswilre * in eorum ecclesia, in qua nuUa tunc prebenda vacabat, in fratrem et canonicum auctoritate propria recepissent *, idem Hfesso] postmodum 23 sub ea conditione quandam prebendam de bonis propriis creare promisit de novo in ecclesia memorata, quod eam, dum viveret, possideret ac ipso decedente alius insti- tueretur idoneus per supradictum capitulum ad eandem. ceterum cum idem H[esso] propter conditionem adjectam et quedam alia verba inter familiäres ipsius H[essonis] et dictum capitulum habita promissionem hujusmodi timeat vitiosam, provideri sibi 30 super hoc a nobis humiliter supplicasti. tuis igitur precibus inclinati examiuandi hujusmodi negocium et supplendi defectum, si quis in eo est habitus, ac dispensandi cum illis, quos in hoc forte inveneris simpliciter excessisse, fraternitati tue pre- sentium auctoritate concedimus facultatem. datum Lugduni -1 nonas septembris, pontificatus nostri anno sexto. 30

T a%i,s Straßb. Tlwm. A. docnm. bist. lad. 2 (statuts) or. mb. c. buüa pend. Auf der Mück- seite dieselben Dorsualvermerke wie in nr. 309.

a) wilre mit blasserer Dinte nachgetragen.

1 Cfr. nr. .321.

2 Cfr. nr. 328.

1248 S48

:j2(i. Pabsl Innocenz JV trägt Probit und Dekan der Utultckw Kirche auf,

ßr die Ausfilhriinff seines Pricile//s, das er den " ' ' eittern der Dom- wid

i't. Peters AircAe sowie den Pfarrern der Parroci hen vom St. üurtm,

ist. Stephan und St. Andreas zu Straßburg in Betreff kirchlicher Neubauten

ö verliehen hat, Sorge zu tragen. 1248 November 11 Lyon.

InDOccntius cpiscopus .servus servorum dci diloctis filiis . . preposito < t (lecano ecclesie Iloselancnsis Argentinensis diocesis salutcm ol opostolicam lieue> dicliuncm. cum dilcrtis (iliis . . niajoris et . . sancli I'etri ccclcsianun IbcMU- rariis ac sancti Martini . . sancti Stephani et . . sancli Andree parrochialium

10 ecclcsiarum plebanis Argeutinensibus pro meritis devotionis ipsoram auctoritale apostolica duxcrimus indulgendum ', ut infra liinilcs seu Gnes Ibcsaurariarum aut parrochianini corum sine consensu vcncral)ilis fralris iioslri . ' 'et dilectorum

(iliorum . . decani et capiluli Argentincnsiiiin oc ipsorum ii; - torilaie priTi-

Icgionun vel indiilgenliaruni aut litlcraruin aposloiice scdis scu legatorum ipsius

IS sine spcciali mandato dicte sedis plenam et expressam faciente de indalgenlia hujusniodi roentionem aliqiiod Oratorium construcre de novo presumat, discreUoni veslrc jior apostolica scri|)la mandamus, qtiatiuus prediclos thesaurarios et plebaoos contra concessionis noslri- tcnorem snpor hiis non pcrmitlalis ab aliquibus indebite moleslori, molestalores bujusmodi per censuram ecclesiasticam appcllatione posl-

•iä posita compcscendo. datum Lugduni 3 idus novetnbris, pontificatus nostri anno sexto.

B Siraßb. Bez.-A. Q fasc. 4702 or. mb. c. butta pend. delapta. Auf dtm Umaekif ntkU in der Ecke koM von derstlben lland Johannes Pita. *

327. liiichof Heinrich non Strasburg beurkundet, wie die Abtei AUorf ei»e% as mtf den Gütern ihres Strnßburger Hofes lastenden Geldzins, den die Straßimrfer Kirche Reinhard von Windeck und dieser Heinrich ron Pronhelm tu Lehen gegeben, abgelöst habe. 1248 December 4.

llcinricus dei gratia cpiscopus Argentinensis notum facimus omnibu^ I >>-•:.>

scriptum inspecluris, monasterium in Alldorf* de quibusdam bonis suis spectantibos

yo iu curiam suam apud sanctam Aureliam in Argentina sitam novcm uncias dena-

riorum domino Ucinliardo de Windcckc omni anno persolvisse. cum igitur idem

•) B Atdorf.

' IkxrauJ iit woM die bei llfjl r Mi-it rmt Ikhnm S. t6S nr. 33:> iJmf »/r-miM^r.- Ikitir»»^ tmr mit Itfzrichnmtg der AdrtMattH mr.ii.^'i. /;.,«-• /»»»*-/•((.- IV «« t^rirhm (fr. I\.tth.i.t Jir.j /nntif.

85 nr. l.'iiss. Iföiirr a. a. (>. nr. nrm Ciol .ri«-r ;;iW..rf/.<-i p~«rA :wwi

frrnfrr Silirrilirn ron Innocfn ' : maicisti < oiismIiI'h« if iinnrt'ilati

Argoiitiiiontii, conim filio», iirimtos cto. in proviilonilia brnctirii« in> h.iii.i m ^.Oi i iiiriiin. ;l ulii» .li.iiii- bris (I'JIH Jkcohbrr 11), tiiis itmlrr xrtM nnlrr gUichrm JMnm : ». Art'.>>;.>-ti <•• « IjmitAt;» t,.Ir vinruiu prepositis ot dccMto i. Tbomo Argrntinensi« «ai>«r codem nr^-»ii<> l\.ith.iit Hfj ft';'

w nr. 13U0 H. 13l:il.

* Ebtwia hffindfi »ich ein tweilr*. die gMch« Smk» tmt m»kte» fUthtn )\\>4-ttK UnJirrmin Schreiben iHmtceui IV <m dietelbe Adrette gerichtet, VH9 Dittmitr i Ljfim.

244 1248 1249

Reinhardus eosdem denarios a noslra ecclesia et quidam procuralor suus Heinricus de Pforlzheim ab ipso in feodo haberet, Cunradus abbas in Altdorf emit eandem pensionera apud eundem Hcinricum de Pforlzheim de consensu nostro et predicli Reinhardi infeodali nostri de Windecke ila, quod nos predicttim monasterium in Altdorf liberum permisimus et absolutum perpetuo ab liac pensione, sub tali tamen 5 condicione, quod predictus Heinricus de Pfortzheim de bonis suis in Rudensbach sitis assignavit ecclesie nostre et prefato Reinhardo de Windecke in recompen- sationem predicti feodi quatuor quartalia siliginis annone et unum quarlale avene et tria sextaria nucum et viginli denarios et duos cappones omni anno persolvendum. ne igitur hoc factum posterorum cavillatione vel temporis oblivione possit in irritum 10 revocari aut in oblivionem pervenire, presentem paginam sigillo nostro et sigillo sepe dicti Reinhardi fecimus in testimonium communiri. acta sunt hec anno domini 1248, festo Barbare virginis, presentibus liiis lestibus : domino Friderico cantore, Alexandro de Dicke fratre nostro, Hugone capellano nostro plebano in Tambach, Walthero milite dicto Usele, Sifrido de Grens, Symundo capellano et 15 Johanne cellerario in Altorf et aliis quam pluribus.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 27 or. mb. e. 2 sig. pend. laesis.

328. Das St. Thomascapitel zu Straßhur g lestätigt die Gründung einer Pfründe durch seinen Canonicus Besso. 1249 März 12 Straßhurg.

Omnibus Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit, prepositus, 20 decanus totumque capitulum sancti Thome Argentinensis salutem in domino. cum nos capitulum sancti Thome Hessonem plebanum de Rumolteswilre Argentinensis diocesis in nostra ecclesia, in qua nuUa tunc prebenda vacabat, in fratrem et canonicum recepissemus, idem Yiesso poslmodum sub ea forma quandara prebendäm de bonis propriis in noslra ecclesia, nostro accedente consensu, creavit de novo ^, 25 ut eam, dum viverel, reciperet et possideret ac ipso decedente sacerdos ydoneus eligatur per noslrum capitulum et per prepositum confirmelur non ut canonicus sed vicarius et prebendarius ad eandem. qui sacerdos nostre ecclesie vicarius dictam prebendam recipiet et habebit in noslra ecclesia sub omni jure et consuetudine, quam in choro et processionibus ac omnibus aliis in ecclesia majori habet ipsique ao ecclesie exhibet prebenda, que dicitur domini regis *, et persona tenens eandem. quique in anniversario dicti Hessonis de sue prebende fructibus viginli solidos Argenlinensium dare et dividere debebit canonicis et prebendariis nostre ecclesie, qui presentes fuerint in vigilia et missa defunctorum. licet itaque reditus seu possessiones ab eodem Ylessoiie nostre ecclesie collate modico minus redderent, quam 35

1 Die darauf bezügliche Urkunde Hessos, 1348 März 13 (in festo b. Gregorii pape), steht in der Eegistrande C fol. 30» im Straßb. TJiom. A.

2 lieber die Königspfründe am Münster, deren Stiftung Closener und Königshofen Kaiser Hein- rich II zuweisen, rergl. D. St-Chron. VIII, 427 not. 1.

1240 S46

rnicliis unius ccclcsio noslre prt;bi>nd<% nos latnen, si quid defuerit, ordinaYÜDtts a iioslra coiiniunilale Tore tutoliler .siipiilcndutn, stolucnlcs insuper, ul eidetn Ileasooi liintnm, dum vixorit, siin prchcnda, ultictinqiu* l'x-orum ftiprit, tamquam uoi ex U08lris cnnonicis pp'scriti et residenli detiir int''graliler <rl ininiMretur. hanc igitar

B orditialionem de consilio et consonsu venerabilis patris uostri Ilfenrici] dei gratia Argi'ntincnsis episcopi faclotn nos et nostram ecclesiam ac nostroa aucoeaaorea proiiiilliiiiiis cl ol)ligaiiius in ]>crpetiium ohservaturus. nos Ilenricos dei gratia Argetilincasis cpiscupiis iiiiic slatutu cl ordinutiuiii iiostruin adhibuimus et adbibemns conseiiaiiin et iiichiluininus coiitinnamus candcm ac, cxarninato hujiismodi oegocio,

u> auctoritalc aposlolica super hoc s()eciali nobis indulla dcfectum, si quis in eo est habitiis, siipplomus ac dispoiiNavitnus cl dispcnsamus cum eis, quos in dicto negodo invcnimus simpliciler cxccssisse, facicnlcs in hunun evidenliam hiis litteria oostiuin sigilliim appt-ndi. nos proposilus, decanus et capitulum sancti Tbome in aupra- scriptorum doclaratiüiictn et probalionem prescnti scriplo appendi fecimus nostra

ir> sigilla. dalum Argcnline anno doraini 1240, in fcslo beati Gregorii pape.

T aus Stralih. Thom. A. dortiin. IuhI. lad. 2 (lUtntB) or. mb. e. 4 ti§. ptmi. DU SJtfd legetulen beuidtnen al» l'robut con St. Thomas Nicolanii. als Dtlan Bnrcanliu 1.

329. Pafi.it InnoceHZ IV gestatUl dem St. Marxkloster tu Straßbnrg, bei itr Aufnahme ton Notizen nur die pnbsllichen Schreiben, velche die vorliegende /«- 20 dulgem erwähnen, berücksichtigen zu dürfen. 1249 Man 29 Lyon

Innoconliiis opisfopus sorvus servonim dei dileclis in Chrislo iihabus . . priorisse et couvenUii monasterii sancli Marci extra muros Argentinenscs opÜ"!« soncli Angustini salutem et npostolicara benedictioncm. jMici et tranquü. .

vestrc paterna volentes imposterum soUicitudine providcre vobis aucloritate pre-

■K, senlinm indulgcmus, ul ad receptionem alicujus nuUatcnus leneamini per litleras scdis aposlolice, ({uantumcuntquc precise scribatur in eis, nisi de hac indulgentia plcnam fcccriul menlionem ^. nulli ergo omnino hominum liceat. hanc paginam noslre concessionis inrringere vcl ei ausu temerario contraire. si quis autcm boo aUeiiiptnrc presumpserit, indignalionem omnipotenlis dei et iioatorum Pctri et Pauli

:iii ajrastoloruni ejus se noverit iucursuruni. datum Lugduni 4 kalendas apriliü, pontiliciihis iiostri anno soxto.

11 aus Straßb. Uotp. A. lad. 89 fMC. 9 or •»;. r btäla pend. AmS «fa MM gleicher Hand JohannM P»nn.

•) eumqu* auf Riunr.

1 f^mtda biifimift i>irh im Onffinal mek «mm Urhmde Bieekif Btimritiu nm STraMmy, 4i* Ir«^

pAhsIlicher VoOwiacht (r/r. nr. 3'JH) da$ U^trm'ntommi^ nritfhfn drm St. Tkitmiuntpilri Mn>f Hrao bf.sliiliift, läüO (ktober 13 (■t idni octobris

^ Difsrihe VrritHn4i(iffitng g«f»rährl Itimiifii ii .irm .-n ^■. Jim-iHiu-mixurr, t,-i:f •■vyirmi'rT n

(6 idns Roptcmbris') Lym, *. Siraßb. Ilimp. A. lad. 9() ' r. mb. r. Mh ftiid. WKf fkiti

laulnul ilamit i.it ferwr ri, T. " : '^rimmlthtltr, iHd. Ud. 116 Amc 4

or. mb. r. bull» ftmii. Ihr \ -ihertH^ ier IWtf

Dalum iloH tliPBaurarins ArgoiiUiivuiki», tbtU. lad. 1^ faac 6 or. mb. e.

24ti 1249

330. Pabst Innocenz IV nimmt das St. Marxkloster zu Straßhirg in seinen besondern Schutz. 1249 März 29 Lyon.

lunocentius episcopus servus servorum dei dileclis in Christo filiabus . . priorisse et convenlui raonasterii sancti Marci extra muros Argentinenses ordinis sancti Augustini salutem et apostolicam benedictionem. justis petenlium desideriis {weiter wie in nr. 235 bis incursurum]. datum Lugduni 4 kalendas aprilis, pon- tificatus nostri anno sexto.

H aus Straßb. Hosp. Ä. lad. 89 fasc. 8 or. mb. c. buUa pend. Auf dem untern Eattd rechts von gleicher Hand : Johannes Parm.

331. Pabst Innocenz IV gestaltet dem St. StepJianskloster zu Straßburg, bei lo der Vergebung seiner Pfründen nur diejenigen päbstlichen Provisionen, welche die vorliegende Indulgenz ausdrücklich erwählen, zu beachten. 1248 Juli 6 1249 April 4 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei dileclis in Christo filiabus abbatisse et convenlui sancti Stephani Argentinensis ordinis sancti Augustini salutem et apo- 15 slolicam benedictionem. veslre meritis religionis induciraur, ut vos speciali gratia prosequamur. hinc est quod nos inluitu meritorum hujusmodi et obtentu dilecti filii nobilis viri H[artmanni] comitis de Gruenigen 1 nobis et ecclesie Romane devoti, qui tibi, dilecta in Christo filia abbatissa, linea consanguinitalis astrictus pro vobis per aflectuosas litteras apostolicam gratiam imploravit, presentium vobis auctorilate ao concedimus, ut per litteras nostras seu legalorum sedis aposlolice, eliamsi habealur in ipsis «non obstante aliqua indulgentia», de pensionibus seu beneficiis et specia- liter de quatuor prebendis sacerdotalibus monasterii vestri ad collalionem veslram spectantibus nulli teneamini de cetero providere, nisi plenam et expressam de hac indulgentia fecerint menlionem. nulli ergo omnino hominum liceat, banc paginam 25 nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario conlraire. si quis autem hoc altemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. datum Lugduni 2 nonas . . . *, pontifi- catus nostri anno sexto.

B am Straßb. Bez.-A. H fasc. 2622 or. mb. c. bulla poid. Auf dem UtnscUag links in der 30

JEcJce äüt. Betreffs der Datirung vergl. Variante a. Gedruckt darnach bei Schöpflin Als. dipl. I, 400 nr. 634, der die VL des Datums fälschlich

für V liest. Potthast Beg. pontif. nr. 13333.

a) Lücke von 4 8 Buchstaben durch Abscheuern des Pergaments entstanden. Nur der Schaft einet 1 oder h ist noch zu erkennen. Die Monaisnamen des Augtat, Januar, Man, Mai und Juni können 35 daher bei der Ergänzung der Lücke nickt in Betracht kmnmen.

Vergl. Stalin Wirtemb. Gesch. II, 496.

12 4 9 -li?

332. Meisler und Ralh der Stadt .Straßburg heurkunden. daß du Krh^.t Heinrick Jude's dessen gesammle Jlinlerlasseiischaß dem "<' XicolausilotUr :n

Slrnßliiirfj vhrrtraiicn hnhrn. i'J l'i Jvni 7.

rii^iiini-i t iM.i;^u <'l ll> iiMixMou-. iilius Nicolai ma^islri hurgcDsium et oonsules 5 Argen tiiieii.ws' noluin faciimis omnilms presens scriptum inspecluris. quod pott iiiorlcra bone memorie Ileinrici dicli Judei hcredes ejus, scilicet paler miiu Ifaro- ({uardtis Judeiis et Agnes uxor ejusdcra Ileinrici, otnnia Ixtna, qtie idem IleiDricos reliquid, cenobio sancli Nicolai ultra pontem sancti Stephani siio pro Salute ani- niaruni suaruiu et prefali Ileinrici conlulerunt lil>ere et pleno jure perpeluo possi-

10 denda, vidclicct in banno Utenbeini 18 agros el dimidiutn , in Ensheim 6 sgroi. in civilate domum specialem predicli Ileinrici, quam inliabilavil, cum Ijonis suis mobi- libus. preterea coiilulit predictus Marquardus dictus Judeus de !»■ ' '<>

cenobio sancti Nicolai in banno Ensbeim 10 quartalia frumcnti in ic... yH

rei menioriani el slabilitateni presens cxinde pagina csl conscripla el sigillo civilalis

in testimonium coniinunita. acta sunt hec publice anno domini 1240, festo Mcdardi confcssoris, preseulibus biia lestibus : Johanne dccano sancti Pelri, Johanne cellerario sancti I'ctri, Guntbero sacerdote, Cunrado Vimecom, Ilcinrico de Wolf- gangesbeim liliastro suo, Rcimboldo diclo de Ebenbeim el fralre suo Reimboldo filiis domini Virnecorn, Mendewino, Ileinrico lilio Ileinrici Marsilü, Friderico de

21) Reiben, fralre Ilcinrico de sanclo Nicoiao et aliis quam pluribus.

S aus Straßb. St. A. lad. 8. Nicolai in undis VI2 or. mb. e. mg. ptnd. lacwi

333. Bischof Heinrich von Straßburg bestätigt einen Vergleich ttcischen Ooito, Ritler und Vogt von Ilausbergen, und dem Straßburger St. Marxhhster, die Steuer' pßichtigkeit der Güter des letztern betreffend. 1240 Juni 11.

45 In nomine domini amen. Ileinricus dei gratia Argentinensis fpis<()[ni-i oniiiiltus

Christi fidelii)us tam presentibus quam fuluris salulcm cum nolicia subscnp- torum. quoniam labilis est hominum memoria, provida consueludine inolcvil ul

•) Bito a»/' Jiatmr.

1 In ilfmsclbrn Jnhrr, am St. OaBetOag (OeUher IG). theM iir Stnßbmfir AsAraA, «h ttimtr

ao SpiUe Rrimboia ('InnPon sun oh Büfgerwfitter, der Stadt Speier mit, daß dir StnUmrftf Btrfir

Syfrid Bild mit dem KrUi» der terhtitften (rülrr »einer Frau Rcrnhoidin, di« hei ftpeitr ftriiyw, mA

Güter in und M SiralMiurg gekauft hnhe : in Vinckenwiler nftn hoffutette nmb herra Howmbmmt,

vier hofTpstcttn nn dvr C)l>rrstnuiaon nmb Fridrrich Rneb«lin, in dem bann« sa Bi«choTiHni« bf

niiBcr stolto [ein] litil>o und vii<r mannematton umh di>n hprron ton der StMaiaportaa, üi dam baaa«

35 XU Aolionlioim drytzdi. imb Johantcn ~ AU Ztm§m wtrim §mmmt : WaHlMT

der ninrücbiilik und ' unser stette . \lbr*oht d«r WiM«b«g«r, Fridariek tob

Uffwilrp, ilotzrl von KrkpvirdvüluMUi, lloinrirh Ton Wolg»ligMh«ini. Heinrich TOB Rastölgaa, Olricil

Schotte, HelffDrirh von Kftiiitseslioffeu, Uoaselin Uartungea doeht«rmann, I'eter TToim». W|rid^ Johaaa

Kelbelin, Hug von SchilUgheim, lloinricli Manilis lun, Iteinbolt Vimekom. : von Ha(*ao««

10 der rnt; Cunrat Virnekorn, Erbe de» richlers «nn, Hug Ripelin, Reinbolt Stuuru^f^, Frid«rick uiUr

den Kroniem und Wrriihor Sturm. Aus Sehilter Kimig*M. S. 1079 oAm Qttdkmmfakt, ^§tlAmr miA

der npiUern deutschen Cfbertelfum/ einer lateinisehem Vorlmge.

248 12 49

rationabijiter gesla, ne simul cum labenle tempore in oblivionem abeant et labantur, fideli scripture teslimonio perhennari. tenore itaque presentium constare volumus universis, quorum scire interest, quod, cum Gozzo miles de Ilugespergen ejusdem ville advocalus a sororibus sancti Marci ratione advocatie sue peleret duodccim quartalia et dimidium siligiuis et ordei et ipse sorores eidem tanlum quinque reco- 5 gnoscerent, asserentes cetera bona censenda libera sicut alie plures possessiones ibidem site, que ab hujusmodi libera sunt exaclione, licet injuriose per violentiam a quibusdam talia sint exlorla, et ob hoc dictus Gozzo, quia ipsis sororibus temeri- tale propria dampna gravia intulerat, dudum excommunicatus fuisset, post varias altereationes fuit in dominum Fridericum, qui dicitur inter mercalores, a prediclis lo partibus spontanee compromissum, qui dictam litem arbitraliter sie decidit : quod prefate sorores darent predicto Gozzoni viginti Ires marcas legalis argenti et omnia bona, que nunc ibidem possident, scilicet duodecim mansi et diinidius cum duabus curtibus et omnibus aliis suis attinentiis, a prestalione annoue supradicle, scilicet duodecim quartalium et dimidii, et ab" omni prorsus peticione, exactione, angaria, is qualibet impeticione, vexatione, servitiis debitis seu indebitis, realibus vel pcrsona- libus, jure vel injuria petendis, prestilis seu pelitis, quocumque nomine appellenlur, et ab omni jurisdictione et judicio ipsius tam bona quam persone ac familia et cultores deinceps sint libera et penitus absoluta et pascuis necnon omnibus aliis communibus juribus et utilitatibus cum aliis ipsius ville hominibus sine quolibet 20 impedimento et contradictione libere nicbilominus perfruantur. memoratus vero Gozzo miles ipse et pater suus et Cunradus filius suus fide in manus nostras data iirmiter se astrinxerunt pro se et omnibus heredibus suis ac successoribus, se predicta omnia rata, firma et inconvulsa perpetuo inviolabiliter observaturos, omnia bona proprietaria seu hereditaria sive quolibet alio jure in ipsa villa ad ipsos suo nomine spectantia 25 dictis sororibus in hac forma titulo pignoris obligantes, ut, si' quem heredum vel successorum vel dominorum suorum, a quibus advocatiam tenent, vel superiorum suorum contra hec venire quolibet modo contigerit, de predictis suis bonis omnibus et eorum fructibus sine qualibet altercalione ipse sorores se libere intromittant, donec ab impeticione, vexatione atque gravamine hujusmodi cum integra indempni- 30 täte a se vel suis successoribus exonerate fuerint et omnimodis absolute, predicte obligationis onus eisdem suis bonis taliter imponentes, ut, etiamsi fuerint quoUbet titulo alienata, cum eodem onere ad quemlibet transeant successorem. preterea sepe dictus Gozzo promisit, quod domino suo . . nobili viro de Raboltesteine, a quo tenet eandem advocatiam, lantum dahit de bonis suis in proprietatem, de quibus potest 35 haberi annuatim, quantum a sororibus petebatur, in restaurum ejus juris, quod advocatie sue deberi asserebat, eadem bona recepturus in pheodo ab eodem et sie predicte ordinationis ratihabitionem a diclo nobili et suis heredibus obtinebit et super hoc prefati nobilis patentes litteras sigillatas ipsis sororibus exhibebit'. cum igilur

a) Hu. Hl se. 40

1 üolricus de Raboltesteine bestätigt für seine Söhne ^tnd seinen Bruderssohn Heinrieh noch im Jahr 1249 dieses Abkommen. Straßb. Hosp. A. docum. inut. lad. 3 fasc. 43 or. mb. c. 2 sig. pend.

1249 940

eadetn advocaliu ad noatrutn spcctet cc(-|(;»iuin et de manu nostra licet per piura media plieodulilür lencatur, nos predicium rcstaurum, eliamai deliitum forel , quod a NororiliUH polehiiliir, siifFicicns roputanlcs et ordinntionem utilcdiclaro ralam et graliiin haluMileH cutifiniiaiiiiis. el nc ulla 8U[>er prcmiüMi-' 'v"--'io, cavillstio Tel

& ainitigtiitus in püslertim urialur, ad pcqxstuam hujus rei c\. . preeentem pagi-

iiarti suptT liiis conscriptam nostri capiluli, majoris prcpositi, üfilcialis noslri prepoaitt Nycülai, qiii liiis interfuerunl, sancli Thome el sancli SU'phani ecclcsiarum, a quibus dicliis Ouz-Mi horcditario jiirc (cni'l qiirdum bona in Hugespcrgen, et civitatis Argen- lincnsis sigilloniiu inuniiiiiiic ju»»imuä rolwrari. actum anno domini 124U, in

10 feslo* Baniabc npostoli.

// aus Straßb. Ho»p. A. I«d. 89 f«*«. 29 or. wtb. e. 7 m§. pend. II 1 call. ibid. or. mb. c. 7 »ig. pend. Dur^wtf $ehr ftU erhaUm Biegd. Auch Straßb. .SV. A. Ind. Chnrtrense-Oberluaibergm eop. mb. -'■' yfll mt arm .-wyn <w« judex ruriio ArgcntinenBin.

i:, 334. Der Slraßhurger Vogt Ludxcig ton Lichtenberg und teint SdAne ffeinrici

und Ludwig geloben dem Bischof und dem Stadt rath von Straßburg eidlich, dis Straßburger Vogtei niemals zu veräußern. f''t'> ''■''■' /.") Straßburg in der bischüßichen Pfalz.

Ego liudewicus de Lietlicnbcrc advocatus Argcnlinensis tenorc presenlium notum

ao esse volo et coiistaro univcrsis presens scriptum inspecturis, quod ego el filii mei llüinricus et Ludewicus fidc data in nianus domini nostri Ileinrici episcopi Argen- tincnsis, mogislrorum et consulum civitatis Argentincnsis pro nobis el omnibus heredibiis noslris promisimus et insujKT corporali confirmavimus sacramento, quod advuouiium Argenliuvnsem cum omnibus suis pcrtiueutiis et juribus debito modo

'a tencbimus et consueto et eandem advocatiam , omni Traude dolo et caplione cessan- tibus, in nuUam prorsus personam illustrem, bumilem vel sublimem cujuscunque dipnilalis vel coiidicionis qtiocunqiie tempore Iransferemus inpheodando, pennutando, jus temporale vel perpetuum concedendo vel vicea nostras uUi persone saspecte conmitteudo vel alias cujuscunque alienationis titulo alienando. ad majorem cautelam

90 etiam elegimus s|Knitane^ nos astringcndo, quod, si contra prescriplam formam aliquatinus venerimus inmutalionem circa ipaam advocatiam aliquam allemplai: ! . tarn i])sa advocatia quam omnia alia piieoda nostra, que ab Argentinensi leoeiuus ecclesia, omni occasiouc, cxcusaiione et coutradiclione ccssantibus, domioo nostro episcopo et erclesic vacenl el sinl libera ipso jure, nc igilur super praminis uUa

83 impostenun qucstio vel ambigtiitas oriatur, in pcrpetuam hujus rei memoriam et debilani (inniliilem presenlem super Iiiis paginain couseriplam ecciesie et civitatt Argentinensi conlulimus sigilli nostri muniminc roboratam. acta sunt bec apud Argcntinnm in palatio domini episcopi, anno incarnationis domini 12'tn, in festo sanclc Margarete, in presentia vencrabilis domini nostri Ileinrici episcopi, Njrcolai

40 prepositi sancti Thome el officialis, domini Alexandri fralris domini episcopi, Eber-

) in (NM

250 12 49

hardi de Ilutendorf, Friderici de Ufwilre, Alberti Bagarii albi, Hugonis et Gozonis de Luffenslein, Helwici de Buswilre, Hecelonis de Ekeverdesheim, Sifridi Bilde et Reinboldi filii Nycolai magislrorum' civium, Cunradi Virnecorn, Erbonis filii judicis, Gosperti minisiri fratrum, Rudolfi de Vegersheim, Burchardi Dispensaloris, Johannis Viluli, Reinboldi Slubenwec, Friderici inter mercalores, Friderici de Hagonowe, 5 Gozonis filii Nicolai, Hugonis de Schiltenkein, Rudolfi fiüi Lenzelini et aliorum multorum.

S aus Straßb. St. Ä. Gew. u. d. Pfalz lad. 230 nr. 45 or. mb. c. sig. pend. Vortrefflich

erhcUtiies Reitersiegel Ludwigs von Lichtenberg. Gedruckt darnach bei Schöpflin Als. dipl. I, 401 nr. 536. 10

335. Pabsi Innocenz IV gestattet dem Straßhurger Domcapitel, künftighin unbe- achtet päbstlicher Promsionen, wenn sie nicht diese Indulgenz ausdrücklich erwähnen, nur diejenigen als Canoniker aufzunehmen, die bereits Pfründen an der Straßburger Kirche erlangt haben. 1249 Juli 31 Lyon.

Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . preposito . . decano i5 et capitulo Argenlinensi salulem et aposlolicam benediclionem. multe devolionis affectus, quem ad personam nostram et Romanam geritis ecclesiam, nos inducil, ut ecclesiam vestram favore apostolico multipliciter prosequenles eam specialis privilegio gratie honoremus. cum itaque, sicut nobis exponere curavistis, in ecclesia ipsa tarn sedis apostolice ac legatorum ipsius auctoritate quam vestra necnon et ad preces ao venerabilis fratris nostri Argenlinensis episcopi quam plures in canonicos sint admissi, qui nondum prebendas ibidem aliquas sunt adepti, nos volenles vobis et ipsi ecclesie imposterum a simili gravamine precavere, vestris supplicationibus incli- nati, ne per litteras apostolicas vel legatorum sedis predicle impetralas, nisi jam sit earum auctoritate processum, vel etiam impetrandas cuiquam in eadem ecclesia 25 provideri valeat nee vos per eas ad cujusquam receptionem aut provisionem compelli possitis, donec prefati recepti prebendas in illa fuerint asseculi, nisi in eisdem litteris impetrandis de Argenlinensi ecclesia et eorumdem receptorum numero ac hujusmodi tenore indulgentie specialis et expressa mentio habeatur, auctoritate vobis presentium indulgemus. nuUi ergo omnino hominum liceat, hanc paginam nostre concessionis 30 infringere vel ei ausu temerario contraire. si quis autem boc altemplare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et bealorum Pelri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. datum Lugduni 2 kalendas augusti, pontificatus nostri anno septimo.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2718 cop. chart. sec. XVIIL 35

Gedruckt aus dem lib. sal. 1347 bei Grandidier Oeiivr. ined. III, 388 nr. 454.

a) Am dem ursprüngliche» magistri durch Rinzufegen der entsprechenden Sretiatur von andrer Hnnd entstanden.

1249 SM

31)6. Pabst Innocenz IV bestimmt, daß in den nächaten tehn Jakren AHnpUst' Hcher Legat über das Straßburger Domcapitel Kirchentlrafen verhängen dürfe, falls nicAt ein besondres piibstliches }fandat, das die vorliegende Indnlgem ame- driirklich ervdhne, ihn dazu ermächtige. l^t'J Juli .'il Lyon.

B Innocerilitis cpiscopus scrvus servorum dei dileclU filiis . . preposilo . . decano

et (Mpilulo Argontincnsi snliilcm et aposlolicaiii bcnediclionem. mullc derotioDis [weiter wie in nr. 3,'fr> bis hunoroniiis|. hinc est qiiod nos vcstris supplicatiooibai inclirioli dcvotiuni vesire auctoritate presentiiim indulgcmus, ut nulliis delegattis sedis apostolico vel legati sedis ipsius aut sulMlclegatus dclegati ejufldem aedis, eseculor

10 vel clinm consorvotor n diclo sfde vel eodein deputalus legalo, in vos vel quem- ciimquc vestniiii nitionc cnpiluli suspcnsiünis, interdicti seu excominuDicatiooi« seo- lenlios vnloai. pruiniilgare sine ipsius sedis vel ejusdem legati special! mandato ])lemiiii et expressam de Argentincnst ecclesia et de tolo hujusmodi tenore indul- gi^nlie facientc"* nicnlioueni, proscntibiis post decennium miniine valituris. nnUi

ir> ergo {weiter wie in nr. .?.?.'> bis iiicursuruin|. datuin Lugduoi 2 kaleodaa augusli, poiililicdlus nusiri auno seplimo.

B aus Siraßb. ttrt.-A. 0 nr. 34Afi fol. 4401» eimm JVfiwi-OBiwViftwt* tle$ Bhrmßbmfir

Domcapitel», in der fkkrift de» ITIen Jahfit. Im Auszug bei Grandidier Oeuvr. inid. Ut, 38» nr. 4M imkA dem lA. mü. 1347.

■ju 337. Pabst Innocenz IV fordert unter Verheißung von Ablaß zum Betuck und

zur Unterstützung des St. Johannesklosters tu Straßburg auf. 1249 October 13 Lyon .

Innoccnlius cihmihiun .scrvus sci\iniiiii (ni uiiimtm,-> t.misii : lilterus iiispetturis salulein et aposlolicum benedlctionem . fidei o;

■£ suis culpis dominum pertimescentes iratum, dum tempus miserendi conccditur, ipsum placare satogunt tum precibus sanctorum et meritis, tum ex justilie operibus Truc- tuüsis. quus ut ipsi discurrontes festinent aniicos gratie suscilare, quorum i' mi

a peccatunim iicxibus absolvantur, tanto avidius illectivis muneribus, iii>....r^ s

vidolicct et rtMiiis.siunibus invilamus, quanto estuonius ardentius pro ipsorum reroedio

ao salutari. rum igitur, sicul accepimus. dilecle in Christo filic . . priorissa et conventos mona-slfTÜ sancti Johannis extra muros Argentincnses ecclesiom locum videlicet

sanclilicalionis erexerint, in quo eleruo patri oircrtur sacrificiuni 'inum pro-

pitialio pro pocoatis, ibidem sub religionis hubilu in multa p^n^ - angustia

domiuo famulantes, univorsilatem vesiram rogamus, monemus et hortamur in domino

X vobis in remissionem poccaminum injungcnte». quatinus dictum locum piis visita» lionibiis fre(|uonti-(is a largituro lK)norum omiiium salulis I)entrioia perceplun. nos enim de oninipotcnlis '!''> misiTii'oiilin r\ bcatorum Petri <■! l'.niii iin<>sliilnniin rius

•! B ricitiil.

252 1249 1250

auctoritate ac ea, quam nobis indulsit dominus, potestate confisi omnibus vere peni- tentibus et confessis, qui ad prediciam ccclesiam causa devotionis accesserint vel pro relevanda ipsarum inopia manum eis porrexerint adjutricem, quadraginta dies de injuncta sibi penilentia misericorditer relaxamus. datum Lugduni 3 idus

octobris, ponlificatus nostri anno septimo'.

T aus Straßb. Thom. A. Augustiner lad. 10 or. mb. c. huüa pend. Auf der Rückseite wohl von gleicher Hand : Albertus.

338. Meisler und Rath der Stadt Straßburg beurkunden einen Schiedsspruch zwischen dem St. Leonhardshospital daselbst und der verwittweten Bürgerin Gisela mit ihren Söhnen, Baugerechtigheiten betreff'end. 1250 April 1. lo

Sifridus Ymago et Reimboldus filius Nicolai magistri burgensium et consules Argenlinenses notum facimus omnibus presens scriptum inspecluris, quod, cum pro quodam edificio lis verteretur inter hospitale beati Leonhardi nostre civitatis ex una parte et concives noslros Giselam relictam Alberli Agni et filios suos ex altera, tandem mediantibus honestis viris eadem lis fuit ita decisa, quod jam dicta Gisela is pro bospitali emit, ut edißcium suum ita staret et permaneret, sicut constructum fuit, sub tali tamen condicione, quod ipsa et heredes ejus super murum suum sine dampno hospitalis canalem .unum ponerent, in quem perpetuo caderet stillicidium domus hospitalis, in longitudine aree predicte Gisele. preterea due feneslre hospi- talis versus curiam ejusdem Gisele constructe numquam debent obrui a memorata » Gisela vel heredibus ac posteris suis vel lux earumdem fenestrarimi inpediri. in cujus rei memoriam et stabilitatem perpetuam presens exinde pagina est conscripta et sigillo civitatis nostre in teslimonium conmunita. acta sunt hec anno domlni

1250, kalendis aprilis, presentibus hiis lestibus : videlicet Alberto Bagario albo, Cünrado Virnecorn, Hecelone de Eckevirdesheim, Burcardo Dispensatore, Rudolfo 20 de Vegersheim, Johanne Vitulo, Hugone Riplino, Rudolfo Glio Lentzelini, Friderico de Hagenouwe et aliis quam pluribus 2.

H aus Straßb. Hosp. A. docum. inut. lad. 44 fasc. 7 or. tnb. c. sig. pend. delapso.

1 Unter dem gleiclien Datum erläßt Innocenz IV dieselbe Indulgem auch für das St. Katherinen- Moster zu Straßburg. Straßb. Hosp. A. lad. 125 fasc. 5 or. mb. c. bulla pend. *>

2 Atis einer Urkunde vom Jahr 13-50 Mai sirul im Raths- u. Bürgerbuch fol. 9b des Straßb. St. A. folgende Zeugen verzeichnet : Sifridus Ymago et Reymboldus filius Niclai magistri burgensium mit den Consuln : Walthero marscalco ßis hierher von einer Hand des löten, nun von einer Hand des 16ten Jahrh.), Friderico de üffwilere, Alberto Bagario albo, Heinrico de Wolffgangesheim, Hetzelone

de Eckefurdesheim, Burckardo Dispensatore, Rudolffo de Vegersheim, Johanne Vitulo, Hugone 35 Ripplino, Hugone de Sciltencheim, Heinrico filio Marsilii, Friderico de Hagenouwe, außerdem Gozberto ministro fratrum, Herbone filio judicis, Reinboldo Stubenweg, Friderico inter mercatores, Gozzone et Herbone fiUis Nicolai, Reimboldeliuo, Rudolffo filio Lentzelini.

I

1260 flS

339. Der pubsUiche Legat Bischof Petrus ton, Albano tragt 4em Bitekof ton Straßburg auf, die dortigen Dominikaner innerhalb viertehn Tagen nach Empfang dieses Schreibens in den Hesitz des von ihnen gehäuften St. BarthoI<rmäutkofe$ tu setzen trotz des Widerstands einiger S'/.;,r.lnir„.'r Geistliche)' i'^'n September ^

8 Valenciennes.

Venerahili in Christo pntri . . doi grutia cpiscopo Argentinensi Pfetnu] ejoadem iniseracionc Albancnsi» episcupus apostolice scdis Icgatus ' salulcia in domino. ezhi- bitu nobis rcligiosorum vironim fratrum prcdicatorum de Argentina pclicio coniiaebat, ({uod, cum ipsi quandam curiani sciliccl sancti Bartholomei de vcslro et civium

II) Argriiliiiensitiin asscnsu ciiicrinl^ ad rnanendtun ibidem pro co, quod in domo soa. (lutiiii hubciil cxtru Argcnlinatn, comodu coininürari non poüsuut, . . decanus et quidam alii clcrici Argenlincnsea, quominus pacificam possessionem loci ejuadem adipisci poluerint, cisdem fralribus se indcbitc opponcnles ipsos super hoc pretexlu quaruiKlam goneraliuni liUoranim. que di; ipsorum ordiru; niillain faciiinl, ul dii '

1-' meiicioiioin, inulliplicili-r uggravani et inoleslanl. cum uutcm fuisiic-t super hoc scdcm apostulicam liligalum diucius coram nobis et landem, assumplo legai officio, negocium ipsum dominus papa duxcril nobis specialilcr committenduni . nllendenles hibores miiltiplices, quos fratres predicli propler hoc sustinuiss«' tur, et volontes ipsorum paci et Iranquillitali, quantum cum deo possumt:

» dere, ut vacare possint liberius officio predicandi verbum dei et aliis, que au ,

pcrtiucut animarum, palernitati vestre auctoritate, qua fungimur, dislricte precipicndo mandamus, quatinus, non obstantibus quibuscumque litteris a scde aposlolica vet Icgalis ipsiiis sedis ol)lcntis, que de ipsorum fratrum ordine expressam mencionem non fecorinl, cum iiulullum sit eis a sede predicta, ne per litteras, que de ipsorum

% ordine expressam mencionem non feccrint, ncqueant aiiquatenus conveniri, ipwM infra quindccim dies post recepcioncm prescnlium in corporalem posaessionem loci predicli nuclorilate nosira, sicul justum fucrit, inducatis ot dcfendatis inductos, con- Iradictorcs per cciisuram ecclesiaslicnm compesccndo. datum Valencenis anno domini 1250, 8 idus scptembris.

»0 T au« Straßb. Thom. A. Dominicains Iwl. 8 or. mb. e. »ig. ptnd.

340. Bischof Heinrick ton Straßburg trennt auf Ortmd einet »eiiedericAter- lichen Jirhenntnisses die Straßburger Probstei der heiligen Dreieinigkeit tom Kloster Marbach. 1250 September 2().

Ilcinricus dei gratis Argentinensis episcopus unircrsis tarn presentibos quam

;tj futuris noliciam rei g»>sle. commissura nostro solliciludini ministerium exigit, ut

ccclosiarum nostro regimini subjoclarum saluti sulubriter intcndamus, ca presertim.

que rcformationc Tel eniendationc digna fuerint, cmendanles. cum itaque inter virum

> Cfr. nr. 3ia. * Cfr. nr. JWi

254 12 50

venerabilem Heinricum abbatem Marpacensem et convenlum ipsius ex parte una et Gerhardum preposilum sancte Trinitatis et fratres ipsius ex altera ^ super quibusdam privilegiis, redditibus et rebus aliis tarn mobilibus quam immobilibus controversia frequens aliquamdiu verteretur, causa tandem ad nostram presentiam devoluta, auditis et intcllectis peticionibus et rationibus utriusque parlis, poslrcmo abbas et 5 prepositus memorati pro se et suis capilulis conpromiserunl in me et viros honestos et discretos Cfonradum] scolasticum et E[berhardum] de Eulringin canonicos ecclesie nostre et eadem causa tali modo fuit per nostrum arbilrium terminata, quod nos de voluntate partium absolvimus abbatem a gubernatione ecclesie sancte Trinitatis, prepositum vero et canonicos diele ecclesie ab obedienlia dicti abbatis duximus lo absolvendos, nobis prefate ecclesie sancte Trinitatis gubernationem retinenles, rese- catis et renuncialis privilegiis, instrumentis et peticionibus universis. predia vero, possessioues et res alie, sicut eas antea possederant, separatim utrique ecclesie remanebunt. acta sunt hec anno domini 1250, mense septembre, in vigilia Mathei apostoli, presenlibus et consentientibus canonicis majoris ecclesie et sancti Thome 15 et sancti Petri junioris. ul autem hoc rationabile factum in sua firmilate permaneat inconvulsum, presentem paginam tam nostri sigilli quam predictarum ecclesiarum munimine fecimus roborari.

B aus Straßb. Bez.-A. G nr. 110 or. mh. c. 4 sig. pend. delapsis.

Gedruckt bei ScMpflin Als. dipl. I, 404 nr. 541 wolil nach Copie. 20

341. Das S(. Thomascapilel zu Straßiurg trifft eingehende Bestimmungen über die Vertheilung seiner Einkünfte an die einzelnen Canoniker. 1250 Becember 7.

Npcolaus] prepositus, B[urcardus] decanus lotumque capitulum sancti Thome Argentinensis omnibus Christi fidelibus presentem paginam inspecturis salutem cum noticia subscriptorum. sciant cuncti tam presentes quam futuri, quod, cum mul- 25 tociens super divisione rediluum prebendarum nostrarum inter nos questio esset orta, nos de conmuni capituli nostri consensu ad sedandam ^ et paciücandam omnis dubitationis et discordie questionera ordinationem subscriptam de consensu domini nostri H[einrici] Argentinensis episcopi fieri jussimus et conscribi. est autem hec ordinatio : volumus, quod denarii sive argentum, quod provenit nobis ex diminutione 30 nostre redituum prepositure, et bladum ex nostra proveniens conmunitate dentur omnibus presenlibus, in studio conmorantibus, peregrinanlibus et ad ^ curiam Roma- nam euntibus in propriis vel ecclesie sue vel consanguineorum negociis vel domi- norum, dumtamen aliena sibi non assumant negocia promovenda, cum tales, ut parcant expensis, et causa lucri venire ad Romanam curiam videantur, vel etiam ^ omnibus, qui propler negocia propria sunt absentes, dummodo non videantur domi- cilium mutavisse. item denarii provenientes ex serviliis, refectionibus et anniversariis

a) T sedendam. b) T add. ia.

» Cfr. nr. 199 not. 2.

1250 9B&

sive romediis larilitm dentur in civitale pnrsetitibus, exoepiis leptem aooiversarii*. videlicul duiiiiiü (^|ünradi| qiiutidain preposilt nostri, Sigebolonüt quoodam oell* noslri, Krbonis dicli Jmlicis, Jiiiilo somris sik!, Hrliütii.H junioru, feslüin loucci Joliannis uiile prluiii lutiiium, Küde^cri dicli Uuücs, liciwoni« ooncanooici nottri. ... <

c quc taiiluin in missa pro dufuticlis exiatciilibas consuevimtu minüitrare. Tolutnos lamcn iid incitalionem cunouicorum discerc volenlium el ad babeodum io eoclesia noatra littcraloä, ut, quioquid dttliir singulis scrviliis, refectioDibtiü et anniversariU, quod exccdal in nuiiioriitn undecim dt-iiariurum, eliatn cxislentibus ia »tudio mini- strare. item de denariis qiiadrage.siinalibus staliiiinus, ul per lolam quadrsganmam

II) singulis diebus denlur duo denarii cuilibet canonicorum, qui in cnalutiniü fueril Tel

eliain in missa majore, item in vigilia sancle Aurulic delur unus solidus dcnariorum ou. «i tantiim cuilibel canonicorum in processionc cl non alibi cxistenti. item de densrii* sive vino seu bludo, qui nobis dunlur in conversioue sancti Pauli et in aliis festi« -r^- » sive anniversariis provenienlcs de bonis, que ex nostra excolimus coomanital«-,

I.-* volutnus, ul cxponse fade primilus deducuntur el residuum, ul dictum est, inier frutres el canonicos dividatur. vulumus eliam, ul, quicunque canonicorum alibi resi- denliaut liabeaf* vel in aliis ccclesiis, in quibus prcbenda non consuevit dah Di«i prcseutibus, recipial prebendani, denariis et blado careat ex diminulione proTeoien- libus preposilure, aliis omnibus robur babenlibus el firmilalem, exceptis infirmis et

90 minulis, quibus omnia predicla debent ul prcscnlibus minisirari. item uolumus redi- tus prelx'tulorum nioriuoruin nobis indulgcntia concessos dividi deinceps aliqualinos inter frutres, sed ad conparandas proprietales et ad nostrarum prebendarum aug- mentalioucni rediluum reservarc. nos n[einricus] Argentinensis episcopus prediclis nostrum assensum adbibuissc preseutibus confitemur. actum anno domini 1250.

tiTi in crastino bcali Nicolai.

T au* Straßb. Thom. A. docnm. bist. lad. 2 (»Uinta) or. mb. e. 3 mg. pmd. Oedntekt damadt bei Ch. Schmidt Wat. du dWq». de ». Thom. p. 3t6 Im-. 38.

342. JJds ^ /' f/rxrn ließt, dos Backtr- und dtu Zap/ennU

der Krlh-r.'i . r Verftgung su hekalUn. 1?50.

:«) l'[ndoruii.sJ pnpo.silus, BlcrlliuidusJ decanus lolu: iiilulum ' .•■n-.-

universis prcsentom pagiuam inspeoturis gesle rei ; i. sc. ,, lums

prcsentes et fuluros, quod nos unanimiler super officio pislorie nostrc sie duximus ordinanduni, quod vacanle celleraria nostra oflicium predictum ad communcs usus fratrura pcrliueal ila, quod, si pislor, qui nunc est, antequam dicta celleraria

ar. vacnvorit, doccssorit vel alias idem oflicium vncare contigeril. ei, qui nun-- "-' cellerarius, videlicel F[riderico) preposito noslro viginti quarlalia trilici et to; siliginis, quam diu cellerarius noster fueril, singulis annis peräolvemu.s et n<'> : eodem oflicio pislorie sooundum quod nobis videbilur expcdire libere di-fpouemus el succcssor dicli cellerarii nichil sibi in suprasoripto offici

256 12 50—1251

capitulum noslrum annuatim, proul expedire videbitur, pistorem ordinabil. vacaule etiam celleraria officium spine, quod vulgo zaphinamet dicitur, ad coramunes capituli nostri usus cedet nee cellerarius quicquam juris sibi de eodem officio vendicabit. in bujus rei teslimoniuin presenli cedule sigilla uoslra duximus appendenda. acta sunt bec anno doniini 1250. 5

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2703 or. mh. c. 3 sig. pend. laesis.

Gedruckt aus dem Üb. sal. 1347 bei Grandidier Oeuvr. ined. III, 396 nr. 470.

343. In einer Urkunde Bischof Heinrichs von Straßburg, in der er dem Grafen Heinrich von Filrstenlerg für ihm abgetretene oder zu Lehen aufgetragene Oüter 300 Mark Silber verspricht, als Bürgen : Berbdoldum decanum , Reinbardum lo de Denge, Kberhardum de Entringen, Albertura de Dalmessingen et Cunradum de Loife canonicos Argentinenses ; Waltberum marscalcura Argentinensem ', Rüdolfum de Bazendorf, Albertum Wisebegere, Heinricum Boemum et Albertum Kagen milites. acta sunt bec Argenline in palacio noslro, anno domini

1250. 1250 Straßburg in der bischöflichen Pfalz. i5

K aus Karlsr. G. L. A. Section StraPburg fasc. 25 lad. 7 or. wJ. c. sig. pend. Gedruckt darnach bei GratuJidier Oeuvr. inid. III, 394 nr. 468 = Fürstenberg. Urk.-B. I, 196 nr. 428.

344. Bas St. Thomascapitel zu Straßburg vertauscht seine Sundhofener Be- sitzungen mit Aeckern des Bischofs und des Domcapitels von Straßburg, die in ao unmittelbarer Nähe der Stadt gelegen sind. 1251 Januar 10.

N[icolaus] prepositus, B[urcardus] decanus lotumque capitulum sancti Tbotne Argentinensis omnibus Cbristi fidelibus presentem litleram inspecturis salulem cum noticia subscriptorum. ne ea, que aguntur in tempore, pariler labanlur cum tempore, testibus et scripture testimonio roborantur. noverint igilur tarn presenles ^ quam futuri, quod nos capitulum sancti Tbome de conmuni consensu reditus et jura, que babuimus in villa Sunthoven, ad noslrum capitulum spectantibus cum suis atlinentiis eo jure, quo nos bactenus in nostra tenuimus possessione, pro qua- draginla octo agris inmediate silis juxta Keccerbubele 2, quorum quadraginta in longitudine tangunt stratam versus patibulum et ab uno latere tangunt quatuor 30 agros domiui Walteri marscbalci et ab alio latere agros relicte Cunonis inter mer- catores, item an der nuwe gebreile quatuor agros , qui in longitudine tangunt publicam stratam, qua itur versus Keccerbubel, et tangunt unum agrum Reinboldi Virnecornes ex uno latere et ab alio latere duos agros et dimidium relicte Cünonis

1 Derselbe kehrt mit Wille[lmus] vicedominus Argentinensis unter den Zeugen einer Lehnsurkunde 35 des Grafen Ulrich von Pfirt für die Straßburger Kirche wieder, 1351 Februar 6 (in festo b. Agatha martyris) SuU. Cfr. ScMpflin Als. dipl. I, 403 nr. 544.

2 Vergl. Silbermann Localgesch. d. Stadt Straßb. S. 153 u. 165.

I

12 5 1 2^7

iiitcr inercalorea, item alii qualuor agri in eodem conflnio sili sunt ipud quatoor ugrus VtnuKiiiis in iino liitcrc> et uh alio Inicrc juxta agros relict« Wirici, ad preoea

et iiistuiiliuin vcnerahilis doiiiini iiosiri cpiscopi et cnpittili - --s ecclesie pennit«

taviinus eisdem, qiiia predictuin pcriniitulionem vidiniuü i l diclo Tcnerabili

B domino nüstru n[cinrico] episcopo' et capilulo expedire. ut eadem permutatio rata ])cnnancal et inconvulsa apud posteros, presentcm cedulam memoralo vencrabili domiiio noslro Hfeinricol cpiscopo et capitiilo noslris sigillis conti ' robo-

ratuin. actum anno duniini 1^51, 1 idi» jauuarti, presentibus bii;> . :.p..uoldo| decano, Cunrado archidiacono de Wolvabc*, Ileinrico de Obsenstein, C(uorado) scolastico diclo de Wasscrstclce, Kl)erliardo de Sülze, Reinbardo de Tenge. Caorado, Kherliardo et Otllioni fralrihns de Entringen , All)erto et Cunrado fratribus de Tahnessingen et uliis quam ])lunbus.

Jl nun Slriißh. Ilr;.-A. 0 fnitc. 2704 or. mh. c. 3 »ig. pemd. tße»i$.

Ocilrurkt muh der mutuliii miitandi» gleichlautenden Atu/etiifunf det DomnpiM» i. SlraM. 13 Thom. A. TitrcB lad. 11 or. mb. e. 6 »ig. pend. hti CK Sekmidt UiM. 4m ehy. d* ».

nrn». p. 3J0 nr. .VJ.

345. Vergleich zwisc/ien der Dorfgemeinde Berstett und dem Straßburger

Ifospilal, die Steuerppicht seiner dort gelegenen Güter betreffend. 12'>1 Fehrutr.

\ In iiuiuiiM- n.un ir et individno Irinilalis amen. ; hoi-, ■, .r

•x> in tempore dignum memoria, ne lahaliir cum tempore, litlcrarum apic, ,. '.; ;it conmcndari. noverint igiliir nniversi, quibiis nosse fuerit oportunum, hoc scriptum intuenles, quod, orla queslione intcr conmnnilatem hominum in viila Berstet« ex una parle el Ilugonem el Auselmum celero.sque confralres et bomines bospitalis in Argenlina nomine ipsius hospilalis ex altera super eo videlicet, quod bomines jam

X dicte villo conmuniter exigebnnl, quod de bonis ipsius bospitalis in ipsa villa aut et in hanno ejusdem ville sitis sive constitulis sicut de bonis aliorum bominum ipsius ville coUecla sive talin oul eliam angaria et alia quccumque servilia pcrsol- verenlur, c converso predicti fralres bospitalis asserebant, quod ad predicta naUateous teneanlur, cum bona preFali lio.spitalis ad usus pauperum Cbrisli solummodo sinl

•M deputala nequc secularium debeanl subessc scrvituti, presertim cum a tempore, a quo nuUn bominum exstat memoria, sem])er baclenus a supradiclis servitiis ipsum hüspilnlo Uhtrum cxslileril ol inmune, tnndem aulem partes ipse ^ " N* amica-

bililor ad iuvicem concordare cupientes, de conmuui consensu ol \ ^ plcnana

tarn universorum bominum supradicle ville quam eliam fratrum et procuratonim

« buspilalis memorati , conpositionem amicabilem super predictis intcr sc propter

> Hi»chof Heinrich erklärt im gleichen Jahre, Milrt 4 (4 nonM murrJi), dt* BttUtm^fm dtr A. ThomoKkirche tu Düppigheim für »feuerfrei. SirtUib. Thom. A. docain. hüt ImL 1 (priviUsM) «r. h*.

f. sig. itcml. i/Wo/wo.

Coiiratliis >li> Wolfnlip Ar)!rntiiiriisifi .->; , demmibem Jnhre, ildrt t8 {tetm^tian

*1 Ocnlniiliü virKil>i!<^ (iulcr tu liriuKrim «... U ,. .. ,.^ to» Fk^ktmttri" -- Tr

und Alimheim. Stnifih. Bet.-A. O htc. 271S or. mb. c. »ig. pmd.

SS

258 12 51

bonum pacis et concordie bona fide statuerunt talem videlicet : ul ipsum hospilale hac vice solum non de aliquo jure sed propter dilectionem et bonorem et instantem necessitatem ipsius ville duas libras denariorum Argentinensium persolvat sub hac forma, ut deinceps de bonis ipsis, que hospitale sepe falum in ipsa villa Berslele atque in banne ejus inpresenliarum possidet, servitia supradicla vel etiam similia 5 ab hominibus ipsius ville vel ab advocatis aut etiam a quovis alio nullalenus exi- gantur neque ab ipsis hospitalariis persolvantur. fuit autem hec amicabilis conpositio promissa et firmata in presentia et per corporalem fidem interpositam subscriptorum : videlicet nobilis domini Ebirhardi de Etendorf ipsius ville advocati, Cünradi militis de Geboltbeim, Dieterici qui dicitur Naso, Ilugonis de Onolvesheim, Ludewici lo provocatoris, Folcmari, Dieterici, B. . . Daciani, Heinrici sutoris, Marquardi et Rüdolfi filiastri ejusdem, Cünradi filii Alberonis, Heinrici dicti Snelman, Ottonis qui dicitur Satelnagil, Ebelini Diaboli, Burcardi, Oltonis Ilohenloc, Friderici,

o

Ebelini Lupi, Sigelini Bauwari, Erinfridi et Hiltiwini filii ejus atque Ülrici, qui dicitur Deckere, et aliorum quam plurium. ut autem jam dicta majus robur babeant, i5 presens scriptum sigillo supradicti nobilis domini "EUrhardi de Etendorf extitit ad petitionem partium sollempniler roboralum. acta sunt autem hec anno ab incar- natione domini 1251, mense februario.

H aus Straßb. Hosp. A. docum. inut. lad. 2 fasc. 74 or. mb. c. sig. pend.

346. Straßhurger Syno Aalstaluten über Bestrafung von Frevel und Gewaltthat ao gegen die Kirche und ihre Angehörigen. 1251 nach März 26.

Licet ad reprimendara sacrilegam invasorum ecclesiasticarum personarum et rerum audaciam non solum divina sed et humana jura emanarint et statuta, tarnen quia plurium nostre civitatis et diocesis, qui modo diabohco semper de malo moventur impejus, in tantum excrescil et excrevit perversitas, ut rabie insana penas 25 jurium contempnentes, dei timore postposito et abjecta religionis reverentia, eccle- siastica privilegia conculcantes, ecclesias, personas et res ecclesiasticas presumptione dampnabili non solum verbis immo et factis turpibus ac injuriosis afficiunt enor- miter nimium et molestant, propter quod nos, qui ex officii nostri debilo subjectorum remediis debemus intendere et saluti, tante presumptionis nefariam perversitatem 30 ecclesiastice animadversionis mucrone ferire volentes, ut saltem meta presumptionis hujusmodi existat metus pene, propter multorum incrassationem et maleficii dete- stationem penas ante statutas contra hujusmodi sacrilegos aliquantulum duximus exaggerandas. de consilio igitur nostri capituli ac prelatorum nostre civitatis et diocesis sancteque synodi approbatione statuimus : [1] ut, si quis laicus nostre 30 civitatis vel diocesis de cetero clericum sive personam religiosam perversitate damp- nabili occidere vel menbro mutilare presumpserit, perpetua notetur iufamia, ofBcia et beneficia ac feoda, que tenebat mediate vel inmediate ab ecclesiis vel personis ecclesiasticis nostre diocesis et civitatis, amittat ipso facto nee ex niis quicquam transeat ad heredes ejusdem. fiatque hoc ipso cum sua posleritate usque in quartam 40 generationem inhabilis ad recipiendum de cetero aliquod feodum, beneficium seu

1261 9se

üflTtciuin ab ccdesiia sive personis ecclcsissticis tcI religioais. neo luqiie io eondem f^rudurii r(iiisfnifun de sua poslerilalo in clericonim "■

feuüu et uiliciu et hcnclicia, qiie liujusmudi imü1< :... .,; ... .. ,,.

infra s])uciuin quatuordeciin dieruin per cos, ad quo» ipsorum spectat

0 confeninlur. alioqiiin eis extunc, si conmode potucrimus, eadem conferemns, salvo lainen jure dotnini priticipalis, qui non fuil in culpa, prclatus aulem vel alia persona eccdcsinstica seu ecclesio vossallus, que hujusinodi maleractorem Tel ejus puälcrilalriii pre)ial)itaiii iiifeüdarc vel üfliciurn aut lienclicium confeire presumpflerit, eidem scnleulie 8ul)ja('eat cxconinunicationis, quousque, quod fecit, rerocet cam

10 etreclu. [^j et cum secundutn sanctioues le^ittimas ad instar publici criminis et lese inajeslulis puniri dohcniil liujusinodi sacrilogi, sl^ituiinus, ul, si judex secularis buiia seil pus-sessiotieü sub ipüius diülrictu poaitas statin), cum taoli faotDoris admissio ad eum ]>crvenerit, non confiscavcrit , non cxpectata super hoc aocoMtiooe seu qucrcla, posl triduuin a tempore noticie sententie subjaceat exconmuoicalionis

15 oiiiiicsque sue jurisdicioni obleraperanlcs, nisi infra octo dies resipucrit, exconti:

cenlur. [.V] dofousores eliam et receplorcs lalium sacrilegf' -;iatbiitiuii

decrcviinua subjacere totarnquc torram per districtum dictorum n rum sire

recipioniium et defendcntium eundem ccclesiastico subponimus inlerdicto ; loca autem et civitates, ubi idem fucrint, quam diu moram ibidem fecerint, suspcndimos

w a divinis. \4\ cullures et inquilinos sunrum possessionum, nisi jus in re habueriot, ut ein])hilbeole, si non infra octo dies, cum admissio bujusmodi sceleris ad eos pcrvenerit, ex denunciatione publica vel evidcntia facti, vel qui ncgociationem cum eisdcm malefactoribus ac defensoribus et receptoribus eorumdem exerccre presum- pserini , ccclesiastico inlerdicto volunuis subjacere. (5| nee liceat bujusmodi

as nialofucloribus, suas res vel {wssessioncs alienare et, si quis conlr^f"" ••^" "r..<„,„. pscrit, tarn is, qui sciens eas sie rcceperit, quam qui nomine sie r< vel inbubitaverit, ecclesiastico subpoeitus sit inlerdicto, nisi resipiscal infra octo dies. [6'J si vero coumunitas aliqua furore dyabolica suum prelatum, rectorem seu vicarium occidere vel menbro niutilare presumpserit , jure ]>arrocbie, quo ee

») fecerunt iiidigiios lanli sceleris admissione, de cetero careant et ad alium locuin conpetentem, si ticri conmode potcrit, transfcratur sine '' inculpabilium prejudicio palronorum. [7| statuimus insuper, ut lilii malefactorum jam clerici facti de celero nd dif^nitatcs, bencfu-ia etiam et ulTicia nuUad 'uillantur. [8\ lioel eliam bujusmodi scoleralis viaticum sive pcuitcutie um in extremis noo

£ negctur, ecrlesiastica tarnen coreant sepultura, nisi duo proximiorrs line« male- factoris inveuiantur, qui prestila satisfactione ydonea coram preUitis ejus, qui lesos extitit, quod n t(nni)orc mortis cjusdem malefactoris infra sex menscs iler arripiant transfrelandi ibiquo in siibsidium terre sanctc per triennium maneant i- <■••:'* clericalis ordinis satisfaclionem. \!)\ si vero quisquam cloricus vel luious , .i

10 seu alium clericum cujusquam occlesie vel monasterii aut porsonam religiosiim ausu dyabiilico caplivare pr\».siunps«!rit, dignitales, oftieia, benefioia, que ab ccclesia catlonj habere dinoscitur. tamquum ingratus amittat ipso facto nee ad suos tilios

260 12 51

aut nepotes aliquid transeal ex predictis. [10] loca etiam sive civitas, ubi moram fecerit dictus captivans, ac sui defensores aut receptores et qui hujusmodi captivum servaverint , cum terra et familia eorumdem ecclesiastico subjaceant interdicto. [11] cultores et inquilinos possessionum proximo scriptarum perso- narum, nisi infra dies octo, cum ad eos hujusmodi maleficii perpetralio devenerit, 5 ab habitalione et cultura destiterint, si sine periculo et magno suo inconmodo poterunt, extunc volumus esse interdictos. [12] nee sententias hujusmodi relaxari volumus, antequam captivato plene restituto non solum eidem de injuria sed et ahis, quibus per suam caplivationem dampnura et injuria illata esse dinoscilur, plenarie fuerit satisfaclum. [13] si quis vero, ut suprascriptura est, quemquam 10 ecclesiasticarum personarum leserit et lamquam nichil possidens ad aliquod opidum, villam vel castrum confugcrit, dominus castri, opidi vel ville judex, advocatus seu rectores ipsorum locorum atque civitatum nobis seu episcopo, qui pro tempore fuerit, infra octo dies a tempore, quo eisdem per quemcumque judicem seu prelalum aut publicam in ecclesia majori conmonilionem illud innotuerit, represenlent, si penas 15 efTugere voluerint jam stalutas. [14] eorumdem etiam sacrilegorum , quam diu personas hujusmodi sie caplivatas detinuerint, filios, fratres ac nepotes ad ordines, beneficia, officia, dignitates ecclesiaslicas promoveri prohibemus sub pena excon- municationis, quam presentibus in ipsos promulgamus. immo jam promotos tam diu suspendimus a suorum beneficiorum perceptione , quam diu persone hujus- 20 modi ab eorumdem parenlibus et consanguineis detinebuntur captivi, nisi per fraudem in dispendium hujusmodi consanguineorum hoc factum esse constilerit maliciose. [15] ut etiam plurium opido infeslorum ordini clericali conprimatur audatia, slatuimus, ut, si quis de cetero nostre civitatis seu diocesis in quemcjuam clericum habentem sacrum ordinem manus injeceril violentas et temerarias, noa as sohim denuncietur exconmunicatus ; verum etiam in hujusmodi facinoris deteslationem famiUam ejusdem exclusam esse volumus a divinis et, nisi infra dies quatuordecim de hujusmodi injuria satisfecerit, extunc parrochiam, in qua domicilium habere dinoscitur, presentibus ponimus sub interdicto et, si postea infra mensem non resipuerit, civitates et opida ac omnia loca, ad que pervenerit et quam diu fuerit ao in eisdem, ecclesiastico subponimus interdicto prohibentes extunc, ne quis terram suam colat neve quis conmunicare presumat eidem. et qui postea ei conraunicare presurapserit, secundum juris formam exconmunicetur. [16] et si in minoribus ordinibus constitutum vel alias personas ecclesiasticas manuum injectione enormiter seu atrociler ledere presumpserit, forma servetur priori casu prenotata. [17] si 35 vero hujusmodi personis proxime scriptis levi injectione manuum levis illata fuerit injuria, preterquam in casibus a jure concessis, si denunciati infr-a mensem non salisfecerint , extunc eorumdem familia exchidatur a divinis et ulteriüs , si sua exegerit duricia, nichilominus procedalur nee hujusmodi relaxentur sententie, ante- quam de hujusmodi injuriis eis , quorum inlerest , et dampnificatis per ipsius «> malefactoris perlinatiam fuerit satisfactum. [18] si quis vero emunitatem ecclesie, cimiterii vel curiarum, quibus ex consuetudine vel jure debetur emunitas, violaverit vel officium divinum impedire presumpserit aut in ecclesiasticarum personarum

laei 9M

fuiniliarii rnaiuis injcccril injiiriosas, nisi coninonitus per oonmonitionem pnMkJtm in ccclcsia catiicdrali, st a stiperiori moncri conrnode non valcat. infra dies qnatuor- ducini satisrüccrit, cxtiinc excunmtiiiicctiir. in qua cxconmunicalioDe, n per nnfmem letiKTo pLTsevcruvcrit , iic sua iiialiciu n-rnancat inpunila, in ipeiiu» odium •oaill

& familiam suspcndiinus a divinis usque ad satisracliuncin condignam. [t9] emn autetn, qui occlesias seu personas ccolcsiaslicas suis rebus »iioliarc presumpecril, nisi coninonitus, si moncri coiiinodc valucrit, infra oclo dies de ablatis et injoru snti.sfeccril üecundiim juris slaluta, cxcunmunicatnus et locus, ubi prada vel predo fucrit, sive fuutorcs ac Iotas di.strictus predonis et predonem sive predam aerrantis

10 ecclnsiastico subjaceat iulcrdicto. si conmode conmoneri non possit, snfBoere ▼olomus munilionctn in ecclesia Argentinensi divulgatam. [i}0\ si vero clericus peraonam quiunvis ecclcsiastioani intcrfi'ceril vcl mutilnvcril vel hoo ßeri procuravcril, statim ipso t'iiclü ab ofHcio suspensus oinnil)Us bcneliciis eccleaiasUcis sil privatus, nicbi- lominus pena graviori secundum statuta canonum punicndus. [21] et ai oooasioDe

m qucstionis alicujus, quam liabct clericus vel laicus, personam ecclesiasUcam capUvari, vulncriiri vcl nlias ledi in persona prociiravcrit, non solis penis proxim"

subjaceat, verum etiam ipso facto causam amiltat et contra eum pruccu..: ;

convictum et persona hujusmodi ec^lesiastica usque ad satisfaclionem condignam ab ofliüio et beneticio sil suspensus. [SÜ] si vero bujusmodi occasione suum adver-

«) sariuin vel personas sibi necessnrias vel ejus consanguineos aui familinm suis rebus spolinri ])resumpsent vcl ])rocuraverit, ante restitutionem et satisfaclionem condignam in causa nullalenus audiatur el niehilominus clericus bcc fnciens preler alias penss eliara a bcneficio susi)ensus maneal, quousque salisfeccril conpetenlcr. \?3] et quia bujusmodi malefactorum, que ab aliis procuranlur, non levis est probalio,

■e> volumus, ut, ul)i consangninei vel amici talia procurantis nullam aliam causam cum lese liabeunt, presumptio talis loco probatiouis babcatur, adicienlcs, qood, nbi quis negaveril sc nianus injecissc violentas in clcricum. juramenlum lesi cum uno teste ydonco loco probalionis babealur. [24] si vero de cetcro parentes sea consanguinei aul familiäres cnjusquam occasione queslionis vcl cause, quam habuerit .

suum adversariuin vel ejus advocatum ac alias personas in bujusmodi causa uece>sarias eaptivarc pre^umpserint vel alias ledere in persona, ut per hoc pars questioni cederc cogatur vel cliam negocium plus debito prorogetur, ut tante malicic, que in parlibus uostris jam nimium inolevit, refrenetur perrersitas discantque cuneti dolosas i|)sorum violentins suis amicis nullalenus proAituras.

aa conmunicato consilio duximus statucndum, ut, si |M>rsona, que sie captivala fuerit vel lesa, ordinem babucril sacrum, Ule, cujus gralia vel favore hoc factum esse dinoscilur, si actor fuerit, causam amillal, si reus fuerit, reputelur conviclus. nuUa rcquisita super hoc sentontia vcl cxspeclata. si autem personam in m - vel

etiam laicum cause neccssarium vel adversarii oonsanguiueum sive s< ;n ex

10 bac causa eaptivaro vcl |)ersonam ledert; presumpseril aut ipsum adver>arium vd personas hujusmodi suis rt>bus spliarc presumpseril, nisi infra oclo dies restilulis integraliler ablatis biis, cujus favore hoc admissum esse dinoscilur, de injuriis salis»

■) B pr««uinpMrit.

262 12 51

fecerit seu satisfieri procuraverit, per judicis senlentiam causam amittat et reus judicetur convictus, ipsis malefacloribus penis debitis nichilominus puniendis. consan- guineorum enim scelus et ciipidilas suis ignorantibus nepotibus, consanguineis inpedi- mentum promotionis affert plemmque ac alias etiam est dampnosa. [25] huic etiam statuto salubriler adiciinus, ut, si serviens vel alius de familia derlei vel 5 laici in quemquam clericum manus violentas injecerit et dominus ipsius post denunciationem sibi faclam eundem servare presumpserit, eo ipso dominus ipse exconmunicationi subjaceat et per nos exconmunicalus publice denuncietur, contra eundem malefactorem stalutis penis secundum delicti qualilalem nichilominus observandis. [26] et quia, quod quisque juris in alium staluit, ipse eodem uti lo debet secundum utriusque juris statuta, binc est quod nos provida deliberatione habita statuimus presentibus , ut , si quis clericus laicum quemquam interficere presumpserit, idem omnibus suis beneficiis eo ipso sit privalus et a nobis seu nostris successoribus degradatus in arlo monasterio ad agendam perpetuam peni- tentiam detrudatur. si vero non ad mortem sed alias aliquem mulilaverit vel 15 graviler vulneraverit, ab officio suspensus et beneCcio in monasterio detrudatur, quousque, delicti inspecta enormitate et qualitate persone, juxta noslrum nostro- rumque prelatorum consilium leso satisfatiat conpetenter, nisi idem clericus in defensionem suam id dinoscatur conmisisse. [27] si quis vero canonicus vel prebendarius suo prelato vel concanonico verba contumeliosa inferre presumpserit, m a perceptione prebende seu beneficii, quod habet in eadem ecclesia , usque ad satisfaciiouem condignam suspensus sit ipso facto et per episcopum fructus ipsius beneficii tarn diu in usus pauperum erogentur, nisi per decanum vel superiorem alium ad ipsius lesi questionem hujusmodi injuria fuerit emendala. et nichilominus in eadem ecclesia nee in aliis nostre civitatis vel diocesis, si in pluribus habueril 25 canonicatum, nee eligi nee eligere valeat ad beneficium, officium seu dignitalem ejusdem ecclesie ad annum. [28] si autem prelatus in suum subditum hoc conmisit, jurisdicione et jure dignitalis ac fructuum, quos habet in eadem ecclesia, careat per annum a tempore conmissi delicti. [29] statuimus insuper, ut nullus archidiaconorum nostre civitatis et diocesis sibi presentatum, ubi notorium fuerit 30 vel alias sibi constiterit per denunciationem ejus, cujus interest, juramenlo ab eodem prestito, quod ad hoc mahciose non procedat, beneficium subjacere questioni, invesliat infra spacium octo dierum. quo termino transacto si qucstio mota non fuerit ab eo, cujus interest, idem archidiaconus circa hujusmodi jure suam exerceat jurisdicionem nee nos medio tempore interpellali in ipsius archidiaconi prejudicium 33 contra ecclesie Argentinensis consuetudinem quemquam invesliemus. et si per quem- quam archidiaconorum contra statutum hujusmodi quicquam fuerit attemptatum, id decrevimus non valere nee ex facto ejusdem actio seu exceptio oriatur. [30] hos autem omnes malefactores et sacrilegos denunciari singulis diebus dominicis et festivis ab omnibus plebanis et vicariis nostre diocesis et civitatis denunciari 40 preeipimus publice sub pcna suspensionis et, nisi eorumdem sacrilegorum heredes infra mensem a morte ipsorum malefactorum eatenus qua successerunt satisfecerint, penis statutis contra ipsos maleficos subjaceant et sentenciis astringanlur. preterea

12S1

nus üliam llcinricua opiscoptis hec stalula servabimus nullaroque io noctra ciTitale et dioccsi proluliim cunnrmal)i[nii>i ncc )>r<-latiiratn alicui conferaatis seo sUiid hcncliciiuii, iiiüi ({ui jiiruvcril, hujnsmuili »tuliitu .sc obscn'atiiniin 6ddit«r et boM üde. nos vcro UcrlbolduH dccanus tolutnquc capiluium Argealinenae juravimiM, nos

s obscrvQluros hec slalulu bona üde, nulluinque nobis cligtiiniM vel recipiemus aat admiUiMiitia in cpiscüpuin aul uliiirn prclatum seu concanonicutn aut prebendarium

clcriciiiii »ivM luicum ccclesü; iiuslre, nist ante juraverit ' stnodi statuta se

fidcliler obscrvalurum. iiüs etiam Fridcricus prcposilus el an i .us AlgeotineDSit,

B[(;rUiuldiis] custos el arcliidiaconus, Mcinricus de Osscnsteio, Cfinradus de Wolvabe,

10 Kborhurdus de Sulzc, Jubaiiucs de Pranken.slein arcbidiacoDUB Argentinensis eccleaie juranienlü interpusito proinittimus, cpiod nulluni nobis presentatam recipiemoa Tel inveslicnms, nisi prius juruvi>rit, so »tululu servoUinini anledicla. insuper dos sancU Tliome et sancli Pelri Argentinenais, item Haselacensis, Ilonaugensis el Sorbar- gensis ecclesiuruin Argentincnsis diocesis capitula juravimus, statuta antedicta oos

15 bona fide et fidelilcr ubservnturos , nuUumque cligomus nobis in prelatum seu concanuni(;uui uul prebendiirium clericuni sivc laicum ecclesie nostrc, aisi ante juraverit, se statuta observuturuni fideliter supradicta. quicuroqne autero cleriooram jam promoti ad ordinem scu bencficia ad hujusmodi statutoram observattonem se obligare et ea observare noiuerit, a noslro exclusus consortio favore el benclirjo

80 conslilutionis hujusmodi, quo sc reddit indignum, pcrpetuo carcbil el exoonmtuit- catioiiis senluntic, quam nunc in cum promulgamus, nisi infra mensem post publicalionem so statuta premissa servaturum juraverit, subjacebil. nt autcm bec omnia plenius et perpetuum robur (irmitatis obtineant, sunt eadcm statuta Dostri et capitulortnn noslroruin preJictonim sigillorum muniminc consignata. fucrunl

autoni hoc stululu uuno ab incarnalioue (Inininj 1251, post Lctare Jerusalem, in publica sinodo sollempniter publicata.

li aun Straßb. Bti.-A. Q nr. 67 or. mb. c. 7 $ip. pend. Da» Snek M m mm» §nBm Columntn geschrieben, die UnkMirhemle trägt vom gleicher Uamt aber m tUmertm BmA- »toben die Ueber»chrift .- nova «tntnta domini nottri Beinriet AisnitiBMais «piseopi «1 cftpitali pt tociaa cleri ini et omninm pri-lntoram ftigniillBWMiaiii

Gedruckt ebendamach i. d. Xeitachr. f. G«kA. d. Obtrrh, lU, US f.

347. Pabst Innocem IV tragt dem Brtb'uekof und dem Clenu der Srsdiaent Mainz auf, das Frauenkloster St. Afarx zu Straßburg gegen Bernnknmg nnd UtUer- dritckung in Schutz zu nehmen. 1851 Man 28 Lgon.

:>:. Innoccntius episcopus scrvus servorum dei veucrabilibus fratribus . . arcbi-

episcupo Maguutiuensi et ejus sulTragnueis et dileclis filiis abbatibus, prioribus, deoanis, aichidiacouis, prepositis, nrrbiprosbiloris el aliis ccclesiarum prolatis per Muji;uiilinonsoni provinciam conslilulis, ad quos littcre islc pert'cnerint , salulem el apostolicam bcnedictioncm. non absquc dolore cordis et plurima turbatiooe

v> didieinuKs , quoil ila in plorisque partibus ecclcsiaslica ccnsura dissolvilur et canonico sontenlie scveritas encrvatur. ul viri reiigiosi el maxime, qui per sedis

264 12 51

apostolice privilegia majori donati sunt liberlale, passim a malefactoribus suis injurias sustineant et rapinas, dum vix invenilur qui congrua illis protectione subveniat et pro fovenda pauperum innocentia se murum defensionis opponat. specialiler autem dilecle in Gliristo filie . . priorissa et sorores raonasterii sancti Marci ordinis sancti Auguslini Argentinensis diocesis tarn de frequentibus injuriis 5 quam de ipso cotidiano defectu juslilie conquerentes universilatem vestram litteris petierunt apostolicis excilari, ut ita videlicet eis in tribulationibus suis contra male- factores earum prompta debeatis magnanimitate consurgere, quod ab angustiis, quas sustinent, et pressuris vestro possint presidio respirare. ideoque universilati veslre per apostolica scripta mandamus atque precipimus, quatinus illos, qui possessiones 10 vel res seu domos predictarum sororum irreverenter invaserint aut ea injuste detinuerint, que prefatis sororibus ex testamento decedentium relinquuntur, seu in ipsas sorores vel ipsarum aliquam contra apostolice sedis indulta excomunicationis aut interdicti sententiam presumpserint promulgare vel decimas laborum de terris babitis ante concilium generale, quas propriis sumptibus excolunt, seu nutrimentis 15 animalium suorum, spretis apostolice sedis privilegiis, extorquere, monitione premissa, si laici fuerint, publice candelis accensis singuli vestrum in diocesibus et ecclesiis vestris excomunicationis sententia percellatis, si vero clerici vel canonici reguläres seu monachi fuerint, eos, appellatione remota, ab officio et beneficio suspendatis neutram relaxaturi sententiam, donec predictis sororibus plenarie satisfaciant et tam 20 laici quam clerici seculares, qui pro violenta manuum injectione in sorores easdem vel ipsarum aliquam anatbematis vinculo fuerint innodati, cum diocesani episcopi litteris ad sedem apostolicam venientes ab eodem vinculo mereantur absolvi. datum Lugduni 5 kalendas aprilis, pontificatus nostri anno oclavo ' .

H aus Straßb. Hosp. A. lad. 89 fasc. 10 or. mb. c. butta pend. mit der Dorsualnotiii fa 25 solla, wie es scheint, von andrer Hand.

348. Bischof Heinrich von Straßhurg beurhundei, daß der Straßhurger Schult- heiß Walther für Gärten bei Si. Aurelien, die er von ihm zu Lehen getragen und an den Straßhurger Bürger Reimbold Slubemceg als Eigengut verkauft habe, Güter von gleichem Werth am Rheinhafen und der neuen Brüche ihm als Lehen aufge- 30 tragen habe. 1251 März.

Heinricus dei gratia Argentinensis episcopus. sciant cuncti presentis liltere inspectores, quod, cum pro necessitate sua Wallherus scultetus Argentinensis orlos quosdam sitos circa medium ortorum apud sanclam Aureliam, novem scilicet curias et dimidiam, quas a nobis in feodo habuit, Reimboldo civi Argentinensi diclo Stü- 35 benweg, qui eosdem orlos prius sub nomine cujusdam census possederat, de con-

1 Unter dem gleichen Datum erläßt Innocem IV auch für das Straßburger St. KathtrinenMoster dasselbe Schutzprivileg, i. Straßb. Hosp. A. lad. 125 fasc. 9 or. mb. c. butta pend. Am 1. April des- selben Jahrs thut er es auch für das Straßburger St. Johanneskloster, i. Straßb. Hosp. A. lad. 90 fasc. 14 or. mb. c. butta pend. Beide Bullen mit demselben Dorsuahermerk wie nr. 347.

1251

sensu rrulrum suonitn pro allodio propriü veudidiiisot, idem VfalH^nu seoltelii« et fratrcs siii quctidain aliiitii ortnin attingcnlcm iMirhim Hcni venras aodas et rcdttns vi(;:inli soliduniin, ({tius ex iiorrco laUTuiii ultra liruscain jukta novunt pontem ' situ singulis anuis percipiunt, pru|)rietali8 t^lulu pritnilus poMidcbanl, io recum-

r> pünsalionem prioris feodi in noslris maiiibus HIktc resignaoles eadem bona predictis cquivaluntia cu juro, quo prius sive antcrius fcocluni tcnebant. a nobüi reoep- in fcüduin, cons(;nsu et vuluntatc nostri capiluli Argcnlioensis super pnuiisws plcnius accedcnte. in liujus rei nieinoriam sigilluin noHtrum, capiluli noetri, seolleU prudicti ac civitatis Argcntiuensis prcsentibus est appcn.suin. actum anno domini

10 l:;^!, inensc luartii.

h au* Straßh. Jiet.-A. H faic. Sl 17 or. mb. e. 3 »ig. pend. laetts. AhgffaOen Jü» 8i*0d 4m SihultMßfn Wiülhr.

349. Pabst luHocenz IV bejicldt allen Kirrhrnolrm an. die ZehnttnfrexhcU des 6't. Marxkloslers zu S/funl/in-if :ii schütztn f,'' l t'.ril ./ /.yon.

16 Innoccnlius episcujuis scrvus servorun» de» vcuerabilibus fr.itrilius nn Li' |i;^<o]iis

et episcopis et dilcctis (ilii.s abbatil)us, priuribus, decanis, archidiiic r. p- sius, archiprcsbileris et aliis ccclcsiaruni prclatis, ad quos littcre isle pt-r . ^liuiim

et apostolicam benedictionem. cum abbates Cislcrciensis ordinis (•■mp'in' g> n«- ralis coucilii congregali, ul oecasione priTÜcgiorura suorum ecciesie ulterius mioime

ao gravarenlur, ad connnonilioneni fclicis recordationis Innoccntii pape predcccssoris nuslri slutuerinl, ut de cclcro fratrcs ipsius urdinia nisi pro moii<i>t< rii-. de novo fundandis uon emant posscssiones, de quibus decime debentur oc( t si pro

roonaslcriis de novo fundandis lales posscssiones pia fldclium devotione coUate eis fucrinl aul cmpte, coinniitlantur aliis excolende, a quibus deciinc persolvanlur

u ccclesiis, diclus predecessor uostor statutum hujusmodi ralum habcns et gratum dccrevil ' , ut dicti fratres dt? alienis terris et ah eo lemj)ore acquircndis , eliamsi cas propriis mnnibus aut sumptibus excolanl, decinias persolvanl ecclesiis, quibus ralione prediorum aiitea solvebanlur, nisi cum eisdcm ecclesiis aliter duccreni con- punendiiiu. quod et ad alios regulan*s, qui similibus gaudent privilegiis, extendi

IUI vuluit el niundavit, ul ecclesiarum prclati promptiores et efficaciores cxislerenl ad exliibcnduni ipsis de suis malefactoribus justilie complemcntum eorumque privilegio diligcnlius et perfcctius obscn-arent. sed, quod dolcnles roferimus, in conlrarium res est versa, (piia, sicut ex gravi quercla dileclarum in Christo filianun . . prioriase et sororum inoiiaslerii sancti Marci ordinis sancti Augustini Argenlinensis diocesis

•>^ frequenter audivimus, nounuUi ecclesiarum prelali et alii derici, earum privilcgia

Vrrgl. Silhrniidim I.nrnttjr.^ch ff. fftiuit fftnfh. S. SOG u. ütrafh. ftoittn- m. IHhi$enKHtf* im MilUMtff S. 47.

* /wW (inrtitij Of.tuiiititt imui * iif'M iiifKMrrt.' iii r.iiMi n /i -i fd.it ganj (ilruhliiutcuilis Ihrcrtt lionortu» HI, lä'J4 Morrmhfr 'J i

imiitif. HC 7:tl'i.

u

10

366 125 1

temere contempnentes et conlendentes malitiose ipsorum pervertere intellectum, easdera multipliciter inquielaiit. nam, cum sit ipsis indultum, ut de novalibus, que propriis sumptibus excolunt, sive de ortis, virgultis et piscationibus suis vel de suorum aniinalium nutrimentis nuUus ab eis decimas exigere vel extorquere pre- sumat, quidam perverso intellectu conficto dicentes, quod hec non possunt nee debent intelligi nisi de biis, que sunt ante generale conciliura acquisita, ipsas super hiis multiplici vexatione fatigant. nos igitur earum quieti paterna volentes soUici- tudine providere Universität! vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus dictas sorores a prestatione decimarum tarn de possessionibus habitis ante cöncilium memoratum quam de novalibus sive ante sive post idera coucilium acquisitis, que propriis sumptibus excolunt, de quibus novalibus aliquis bactenus non percepit, sive de ortis, virgultis et piscationibus suis vel de suorum animalium nutrimentis singuli vestrum omnino servetis immunes , contradictores per censuram ecclesia- sticam appellatione postposita compescendo. datum Lugduni 2 nonas aprilis, pontificatus nostri anno octavo ' . 15

H aus Straßb. Hosp. A. lad. 89 fasc. 12 or. mb. c. ftußa pend. delapsa. Auf der Rückseite fa soUa, wie es scheint, von andrer Hand.

350. Der Cariiiiallegal Hugo fordert unter Verheißung von Ablaß alle Gläu- bigen auf, den Bau des St. Johannesklosters in Straßburg durch Almosen zu fördern. 1251 Jujii 20 Straßburg. 20

Universis Christi fidelibus per Alemanniam constitutis frater Hugo miseratione divina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis apostolice sedis legatus salutem in domino sempiternam. quoniam, ul alt apostolus, omnes stabimus [weiter icie in nr. 221 bis vitam eternam]. cum igitur, sicut dilecte in Christo . . priorissa et conventus sororum ecclesie sancti Johannis in Argentina ordinis fratrum predica- 25 torum nobis exponere curaverunt, eedem ecclesiam et claustrum cum officinis suis usibus oportunis edificare ceperint ^ et ad edificationem hujusmodi ac sustenta- tionem ipsarum proprie sibi non suppetanl facultates, universitatem vestram monemus, rogamus et exhortamur in domino in remissionem vobis peccaminum injungentes, quatenus de bonis vobis a deo collatis pias eis elemosinas et grata 30 carilatis subsidia erogetis, ut per subventionem vestram opus inceptum consumari valeat et alias earum indigentie provideri ac vos per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eterne possitis felicitatis gaudia pervenire. nos enim de omnipotenlis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus aucto-

1 Zwei völlig damit gleichlautende Bullen stellt Innocem IV am 5. und 8. April desselben Jahrs 35 ebenfalls zu Lyon für das St. Katherinen- und das St. Jolianneskloster zu Straßburg aus. Straßb. Hosp. A. lad. 125 fasc. 7 und lad. 90 fasc. 13 or. mb. c. bullis pend. mit denselben Dorsualvermerken wie nr. 349.

2 Königslwfen berichtet : do men zalte noch gotz gebürte 1252 jor, do wart das closter zft sant Johans zft den hunden in Crntenouwe gestiftet und gemäht. (D. St-Chron. IX, 740.)

1261 907

rilate contisi omnibus vere pcnitentihu.s et coiifcHüis, qui eis ad id oianain por* rex<;rint adjutricem, qiiadra^inta dies de irijunclu sihi p-niUmlia miaerioordttcr reluxuiniiH. duluin Argenliue 12 iialendas juiii, i>onlitica(iu domini InoocenUi ]>ope quurli anno octavo.

// aua Slraßb. Uoap. A. lad. ÖO fo^' _/ i-nul

351. ^er Cardinalleffal Hugo gestaltet den Straßhurger DominUmern, tick innerhalb der Stadt auf dem St. Barlholomäushof antubauen und ihr altes Harnt an der Stadtmauer zu veräußern. 1251 Juni 24 Straßburg.

Fralcr Hugo miscratione divina tituli sancle Sabine presbiter cardinalis aposlolice 10 sedis Icgulus dilcctis in Christo . . priori et conventui fratrum ordinis prcdicatonim Argontiiien.si snliilem in doinino. supplicationihus vesiris eo benignius exauditionis graliarn preherc del)€niu.s, quo eos favore novimus digniorcs. mm igitur vos, sical oculutn lidc cognovitnus, in iintiqua domo vcslra juxla muros civitatis Argentinensis non possitis commode remanere, nos vestris justis postulationibus grato eoncur- 15 rentcs assensu construcndi ccclcsiam cum claustro et officinis vobis neccssariis in area vostra infrti civilatoni cnndem, que curia sancti Barlholomci valgariter nanca- patur I, jure purrochialis ccclcsie ac pririlegiis vcstris nichilominus semper salvis, necnoD vos ad locum ipsum transferendi ac antiquam domum cum fundo, in quo sila existit, vcndendi scu demoliendi aut aliter de ipsa. sicut cxpcdire rideritts, •*) disponendi lirenliam vobis auctoritnte prescntiiim elargimur. nulli ergo omnino honiinum iiceut, haue paginam nostre coucessionis infringere vel ei ausu Icmerario contraire. si quis outom hoc attcmptare presumpserit, indignationem dei omnipo- tentis et bealorum Pctri et Pauli apostolorum ejus se novcrit incuraurum. actom Argenline 8 kalendas julii, poutificatus domini Innoccntii pape quarti anno nono.

% T aus Straßb. Thom. A. Dominicaius lad. 2 or. mb. c. tig. ptmä. kmo.

352. Der Cardinalleyat Hugo gestattet den Straßburger DominiAanem, um de» Neubau ihres Klosters zu erleichtern, ihre alte Behausung an der Siadtmauer im irgendwie geeigneter ]Veise zu veräußern. !?■'! Juli 17 Bingen.

Frnter Hugo miserationc divina tituli sancle Sabine presbiter cardinalis apoatoUoe 30 scdis Icgatus religiosis viris . . priori et fratribus ordinis fratrum predicatorum Argenlinensibus salutem et sincerom in domino caritatem. cum nupcr, dnni Argentinc esscnius, vobis dedcrimus licentiam^ conslruendi in area beati Bartholomei apostoli Argentinc ecclesiam et claustnim cum ofliciuis vesiris usibw) oportunis et ad editicalioneni predictorum proprie vobis non suppelant Tacultates, ut per hoc

« > Cfr. nr. 331 m. 334.

« Cfr. Hr. 351.

268 1251

opus hujusmodi facilius valeat consumari, auoloritate vobis presentium indulgeraus, quatinus locum veslrum situm juxta muros Argentiuenses cum ediflciis omnibus veiidere, permutare et alias de ipso disponere et ordinäre possitis, prout vobis visum fuerit expedire. dalum Pinguie 16 kalendas augusti, pontificalus domini Inno- centii pape quarti anno nono. '

T a%i8 Straßb. Thom. Ä. Dominicains lad. 2 or. mb. e. sig. pend. laeso.

353. Onnther von Landsberg verkauft auf Bitten seines Bruders Eberhard, der ihn dafür entschädigt, alle Güter seiner verstorbenen Oemahlin Belima dem Straßburger St. Agneskloster für 170 Mark Silber. 1251 Juli Siraßburg.

Uaiversis et singulis presentis pagine inspectoribus et tenoris ejusdem audi- lo toribus Guntlierus miles dictus de Landesberc perpetuam in domino salutem cum noticia subscriptorum. quoniam labilis est hominum memoria, oblivioni provide ac prudenter occurritur, cum ea, que rationabiliter gesta sunt, ne simul cum tempore labanlur et a memoria hominum propler diuturnitatem temporis recedant, ad posterorum iioticiam litterarum teslimonio transmitluutur. binc est quod ego Gun- 15 tberus predictus omnibus, quos nosse fuerit oportunum, tenore presentium cupio constare, quod universa bona, que habui quondam existentia Belime uxoris mee defuncte, sita in burebanne Argentinensi et in banis villarum scilicel Schiltenkein, Bischovesheim et Adelliarleslioven, spectantia in curiam suam sitam in villa Schil- tenkein predicta, que civilati adjacet Argentinensi, vidclicet circa centum et viginti 'n^ agros et modicum plus et in pratis octo agros et duas curias in dicta villa Schil- tenkein sitas, quorum quidam sunt propra, quidam hereditarii, qui hereditarii sunt numero * quadraginla quinque agri solventes annualim tarn pro censu quam decimis tredecim quartalia et dimidium annone mansurnalis et quinque solides et septem denarios et obolum monasterio sancti Stephani in Argentina et Rufe ecclesie extra 23 muros Argentiuenses tredecim sextarios et dimidium siliginis, vendidi pro centum septuaginta marcis argenti conventui sancte Agnelis extra muros Argentiuenses ad peticionem et instantiam Eberhard! fralris mei, qui mihi in reconpensationem et in concambium dictorum bonorum meorum universa bona sua sita in banno Uffcnheim et bona, que simul habuimus in banno Ingemarsheim, et dimidiam curiam sitam in 3o civitate Argentinensi, que dicitur zu deme Mulboume, tradidit et donavit perpetuo possidenda. cui conventui dicta bona resignavi et possessionem eorundem tradidi, consensu et voluntate liberorum meorum Gunradi, Gunlheri, Wernheri, Egelolfi, Gerdrudis et Belime et Eberhardi filii Lenfridi filii mei defuncti super jam diclis plenius accedente, qui etiam omni juri et actioni super prefatis bonis ipsis conpetenti 35 et conpetiture penitus renuntiaverunt. quorum bonorum ego Guntherus et frater maus predictus et heredes nostri constituimus nos guarandos. quod argentum conßteor et protestor litteris presentibus mihi a prefato conventu esse totaliter persolutum. ne autem super antediclis, quod absit, aliqua possit imposterum queslio

a) Dahinter ein zweites überflüssiges sunt mit blasserer Dinte nachgetragen.

1251 900

vel ombigtiitfis siiboriri inier nie et libcroü tncos antedidos vel aliqncm ex ipcis Tel (lictiitn Khcrliiinliiin ni>potetn m<-itm ex nun purle et predictum conveotom ex allen, prcsciiM pii({iiiii est super etsdeiii conffiriu et cutiscripta et ad meam peticionem et insluiitiain predicti fratris mei reverendi patris ac domini ll[einrici) eptaoopi, capiluli

0 majoris ccciesie, civitatis Argentiiiensis et mco conmunita. quam in lesttiiioiiiiiin et evideiiliam oinniiim pretnissorum dicto duxi corivenlni confcrendam. rendilioili antc- diclü, quo f'actn füll iu civilatc Argontinensi, iuterfuerunt lesles sabscripti : Bonus- vir Iladcstal, Crnpho de Ruhiaco, Slehclinus de Biachovesheim, Eberbardus de Landcsberc, I'cregrinus de Wangen, Ansbelinus de Mitelhus, Bertholdus de Witere-

10 heim mililes ; Kridericus inter inercnlores, (iotfridus filius Nicolai, Reinb«

Johannes Vilulus, Ileinricus de Ache et <iolfridus dictus Komorc civee Argeuu- nenscs et ahi rpiani plures. nos II[einricus| dci grutia episcopus, capilulum majoris ccciesie et civitas Argentinensis confitcmur et protcstamur ad peticionem et inatan- tiam prenoininali Ountheri et Kberhardi fratruin de Lnndesberc impcri)etuam omnium

15 preiiiissorutu nuMnoriain nostra sigilla litteris presentibus appendiaae. actum anno düinini l?.'!, Tpn'usf inlio.

II iiu^ .^iiai-'ri. l;i..-.l. Q fa»c. 4819 or. mb. c. 3 tig. petul. .ViijrjiUm </<« Sifyrl duntlurt v<m iMiuUbirij.

354. Der CardinnUegat Hugo befiehU dem Proist vo» m. ^ ^i »#»«.> m Stmß-

ao bürg, gewisse Geistlichen der Straßhurger Diacese, \celcke den Erlaß und die

Verkündigung einer Excommunicationssenlenz gegen die Straßbnrger Dominikaner

wegen des liaues einer hölierncn CapeUe bewirkten, $ur Verantwortung tu tieken.

l^öl August 7 [Rutes/ieim].

P'ratcr Hugo miscracione divinn tituli sancte Sabine presbiter cardinalia apo- » stolice sedis legalus . . dilcclo lilio prcposilo sancli Thome ofliciali Argontinensi salulom in doniino. gravcni dil<.>cloruin in Christo prioris et fratrum predicatonim Argentinonsium querelam recopimus continenlem, quod, licet auctoritate nostra in curia sancli Rartholomei Argentinensi se transtulissent ' et nos in Signum dale eis liccncic il>idciu coiislruendi capollain sine cujusquam prrjudicio in eadcm curia sub •M quodain tonloriu inissam sollempnein, nuUo contradicenle, conventu Yocato ipeoque et pupulo ])resonlibias, celebrnssemus publice et predicta omnia possedisaent et quasi posscdissent pacificc et quictc in nostra presencia, scienlibus episcopo, decano, clero et populu Argentinensi nee de ipsis nobis conquerenlibus et demum eadem auctori- tate et liconcia, nobis abscntibus. in eodem loco quandam cdificaasent capellam xi ligneutn, C. tatuen dcconus et Oltho canunicus llascianenses Argentinensis diooesis asscrcntes sc conservatorcs indulgenciarum custodi ac quibusdam aliis plebanis Argentinensis civitatis a sede apostolica concessaruni, qui in cosdem iralres nuUam

> rfhrrriHxliimnfixt <l<mit btrtchtm KItfMMardt AmtutUm tmm J«kr t35t : intniTtniBt pndmton« ■m\ lüiuin, ul>i iiiiiic sunt, sub domiiio lloinrioo dt StelMkwL (Mm. Otrm. SS. XVtl, lOtJ

270 1251

alias jurisdicionem ordinariam seu eciam delegatam dinoscuntur habere, occasione dicte capelle aucloritalc noslra, que intervenerat, tacila, ad quam vel ex ea sequencia jurisdicio ipsorum, quantamcunque liabuissent plenissimam, extendi minima poluisset, in eosdem de facto, cum de jure non possent, non minus presumptuose quam falue exconmunicacionis sentenciam eciam contra juris ordinem fulminarunt, quam non 5 sine contemptu apostolice sedis, cujus vices plene gerimus, et nostro publicari fecerunt et faciunt in predicacionis crucis inpedimentum et eorundem fratrum et ordinis sui confusionem non minimam, prejudicium et gravamen necnon scandalum plurimorum. ideoque discrecioni tue sub pena exconmunicacionis , quam exnunc ferre intendimus et quam, nisi obedieris, te incurrisse noveris, in virlute obediencie lo districte precipiendo mandamus, quatinus supradictos G. decanum et Ollhonem canonicum, decanum majoris ecclesie, custodem sancti Petri, capellanum noslrum ac plebanum sancti Andree Argentinenses , qui sentenciam et publicacionem predictam fieri procurasse dicuntur , infra triduum posl recepcionem presencium peremptorie ex parte nostra ciles, quod infra quindecim dies post monicionem i5 tuam connumerandos per se vel responsales idoneos et ad omnia predicta et ipsa tangencia sufiicienler instructos compareant coram nobis innocenciam suara, si poterunl, ostensuri ac pro meritis recepturi, parati eciam respondere eisdem fratribus, si et sicut exegerit ordo juris, indulgencia, que clero et populo, ne extra civitatem vel diocesim Argentinensem trahi possint, a sede apostolica concessa', sicut dicitur, constitucione de duabus dielis in concilio generali edila* vel aliqua alia non obstante. supradictis eciam districte ex parte nostra inhibeas, ne, pendente Ute coram nobis, de novo contra dictos fratres aliquid temere audeant attemptare. quod si fecerint, noverint se exconmunicacionis vinculo innodatos. quodsi forte pre- dictorum decani et Otthonis et aliorum, quos citari mandamus, copiam habere non 25 poleritis, in ipsorum ecclesias et domos, in quibus degunt, coram testibus ad hoc vocatis supradicla omnia legas et publices diligenter. has eciam litteras in majori et aliis parrocbialibus ecclesiis Argentinensis civitatis, ne quis ignoranciam causari valeat, per te vel per alium diligenter legi facias et exponi. diem autem et formam citacionis et processus tui nobis per litteras tuas formam istarum litterarum de 30 verbo ad verbum coutinentes diligenter et fideliter sine more dispendio rescribere non postponas. datum Rütensheim ^ 7 idus augusti, pontificatus domini Inno- cencii pape quarti anno nono.

T aus Straßh. Tlwm. A. Dominicains lad. 2 or. mb. c. sig. pend. laeso.

1 Cfr. nr. 316. 8S

2 Canon 37 des 4ten Lateranconcüs. Cfr. Michter Corp. jur. canonici II, 30.

3 Unter den lieutigen Ortsnamen näliert sich der von Euteslieim bei Leonherg in Würtemberg am meisten der urkundlichen Namensform. Oder ist es Busheim bei Karlsrufte?

12 5 1 874

355. Bltchof Heinrich von fllraßburg verheißt Allen, welche die DreieinigkeiU- kirche zu Slraßburg am Weihtag besuchen und mit Älmoten bedenke» Verden, Ablaß. iSrji August.

Hcinricus miscralionc divina Argontincnsis epLscopus uaiversU Cbmli fidelibiM, ^ ad qiios pres^ms scripliiin pervcncril, salutern in doinino si . ' im. quoniam, ul uil aposlolus, otnncs slal)imiis [weifer wie in nr. ii!^l : . aa clernam). cum igittir celeslis junue pulsuluri paralus promillalur janilor, nos ofGciu freli dispen» sationis beneflcii divini talcntutn nostre commissum eure studebimus in sudario dod celare. univcrsis cnim suiicte nialriij ccclesie filiiü, de omnipolentis des miserioordia 10 et sanrlissiinc Marie virginis et auctorilalu noslra conüsi, in vera penilencia et pars confcsäionc sollompnia dcdicaliünid ecclcsie sanclc Triaitalis apud Argeolioam tempore sluluto devote querontibus et cciam de rebus suis pias ibidon deo elemosiuas oirercntibus cenlum dies de injuncla sibi penitencia perpetoaliter relaxamus. dulum anno dominice incarnationis 1251, menae augusto.

\r> n au» Straßb. Bu.-A. H fasc. 1360 or mh. e. »ig. ptnd. idofmt.

356. Der Straßburger Schultheiß Walther ersetzt der Straßhurger Kirche ein Lehen, das er veräußert, durch Güter, die jährlich 60 Solidi abwerfen. 1251 September 82.

Universi.s prcsentem lilleram inspicientibus Waltenis sculletus Argenlinensis salulem cum noticia subscriplorum. cum nos Walterus sculletus Argenlinensia qucdain bona in Gungisbuven sita ab ccclesia Argentincnsi leneremus in feodo et nos predicta bona de cunsensu capituli Argcntinensis alienaverimus, feodum ipsum de bonis dictis ein zicgelscbiure et de hortis silis apud Canes diele civitatis duximua reconpensandum , ne ecclesie predicte depereat in boc quicquam. nos Tero tarn «s alicnaliononi predictnm quam rcconi>cnsalionem fnctam a nobis de bonis solTcntibus uununlitn sexagitil» solidos Argcnlinenscs rulam balxMnuä et gratam. et ad bujus evidenciam pleniorem sigillum noslrum duximus presentibus appendendum. datum in die Mauricii, anno domini 1251.

B aus Straßb. Ba.-Ä. Q fuc. 2713 or. mb. e. tig. pend. dtbvM >.

1 Ebenda bfßndnt aioA im Oripntü drti mit nr. 356 faat gaiu fkitkimittnih Ürhmdm. tm itr enten mit tUmstlhen Datum wie nr. 366 gibt tUr ShtUthmrgtr MarteMB Shtrht»^ M tkr Mmtrtgä t«inta Bntderi Wallher mnt ZmttÜMmmg, im itr tmiilm, datirt VHi Siftemhir 30 (im enaliao s. Mit-hnliclis) Ariioltlus dirtus Parr et Q. nxor «nii, in d<r dritUn leUitShek An^iMt mu dm» Jtkr lasi lU'rtoliltis dp Tiprxppr); cauooictu Argentincniii aU Vtrmtmi ier jtmgtm JiaAr WaUnn, Undolf, Wilhflm und WiUther.

272 1251 1252

357. GoUfrid Krebizere Bürger zu Straßlurg erwirbt ein Haus daselbst unter geioissen VerpßicJitimgen gegen die St. Ulrichscapelle und den Bischof von Straß- burg. 1251 November.

Sciant cuncti presentis littere perspectores, quod ego Gotefridas dictus Krebizere civis Argentinensis domuin in publica curia silam apud curiam advocali cum suis 5 attinenciis ab beredibus quondarn Ilenrici de Bünouwe lali condilione comparavi, quod singulis annis tarn ego quam mei successores quinque sobdos denariorura Argentinensium ad lumen capelle beali Üdalrici, que ad palacium domini episcopi spectare dinoscilur ', debeam minislrare. quandoque vero dominus episcopus, qui nunc est, vel abquis suus successor pro edificiis predicle domus Iriginta marcas 10 argenti dare decreverit, eadem domus cum ipsa area et omnibus superedificatis libere et sine omni contradictione ad episcopum, qui pro tempore fuerit, revertentur. quodsi prefate domus veri possessores ediOcia eadem vendere voluerint et episcopus monitus triginta marcas dare rennuerit pro eisdem, ipsi extunc edificia sua juxta pactum predictum in usus suos converlanl sine contradictione quaUbet , dolo et 15 fraude penitus exceptis. in cujus rei evidenciam presenlem cedulam reverendo domino H[einrico] dei gratia Argentinensi episcopo et capitulo majori Irado sigillo civitatis Argentinensis communitam. datum anno domini 1251, mense novembri.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 1498 or. mh. c. sig. pend. delapso.

358. Meister und RatTi der Stadt Straßburg heurhmden, mit welcher Mitgift 20 ihr Bürger Otto , des Heinrich Marsilius Sohn , und seine Frau Gertrud sich gegenseitig bedacht haben. 1252 Febriiar 24 Straßburg im Münster.

Hugo de Schiltencbeim magister burgensium et consules Argentinenses. ne rerum gestarum verilas cadat in obUvionem, lilterarum debet memoria perbennari. notum facimus igitur universis tarn presentibus quam futuris, concivem nostrum •£, Ottonem Glium Heinrici Marsibi uxori sue Gerdrudi bec bona pro nupliis in dona- tionem contubsse : videbcet super almeindam et in vico Cecorum 6 libras et dimidiam redditus denariorum et 47 cappones, in dem Brücb ^ apud Rufam eccle- siam 22 uucias denariorum et 8 cappones, an der Caltabe 3 libras et 12 cappones. econverso ipsa Gerdrudis dedil bec bona sua predicto marito suo Ottoni in dotem : 30 scilicet in banno Kunigesboven duos mansos minus 5 agris apud curiam Cünonis inter mercatores et juxta bona domni Sifridi Ymaginis 3 hortos solventes 30 solidos denariorum et 7 cappones, inter pontes 2 areas solventes 11 uncias et 4 cappones, in Sumersmaten prata trium virorum et in Holzmaten pratum unius viri. in cujus rei memoriam et stabilitatem presens exinde pagina est conscripla et sigillo civitatis 30 in testimonium conmunita. acta sunt bec in monasterio sancte Marie anno

1 Cfr. nr. 149 not. 2.

2 Vergl. Straßb. Gassen- und Häusemamen i. Mittelalter S. 44 ff.

1262 tn

domini 1252, in vigilia Malhic, super paintium panrum^ presentibo« hü* iMtibas: AllHTtiis Bogen: ulliiis, IIezi;lo de F>ki'vridesbeim, (Sozperto mioistro fratmiD, Uudoli'o dl! Vogeräheidi, Gozelino, Jüliaiiiies Vitulus, Uurcliardo Dispensatore, Ilein- rico de Wolfgutigeslicim, Ileinricu filio Mar»ilii, OoUo flliiiH Nicholai, JobannM 5 fraler Fridcrici, Burchardo filio Burchardi Bipclini, Fridcrico de Ufwilre, Erbone lilio jiidicis, Helferico de Kunigeshoven, Nycbolau ßlio Cftnonis, Iludegero filio Uirici de Iluncävell, Wezeloni filio Marsilii.

fi aiu Slraßb. St. A. Vsricbl. Cantlei-Oew. Corp. K Ud. 23^ nr. 17 or. wtb. e. $if. ptmd.

Utem.

w 359. BiscKoi Heinrich von Straßburg beurkundet, daß die Stadt Straßburg ton

der Familie der Beger den liannicein, xcelchen sie ton den Herren von LiekUnberg u)id diese ton der Straßburger Kirche zu Lehen hatten, wm 400 Mark Silber abgelöst habe und wie die Beger durch üUlerübertragnngen ihre Lekentkerren daßr entschädigt haben. 125S Februar.

15 Ileinricus dei gratiu episcopus Argcnlincnsis nolum facimus omnibus presens

scriptum inspccturi», quod in civitale noslra Argenlincnsi de vino bannoa dabatur, videliccl omni anno a vcsperis pasche usque ad sex ebdomadas de qualibet carrata vini una nma, (|uc a cauponibus ibidem medio tempore vendetMitur. cum •ulem euudem baunnni Ileinricus de Liehlenherc advocalus Argenlioensis et fralres soi

■jo nobis et Bngorii ab ipsis in feodo baberent, de consensu et voluntale nostra el prediclorura frutrum de Lieblenberc predicti Bogarii scilicel Albertus albus e( Murhardus, Willehelinns vicedominus et fraler suus Wernberus, predictuin baonum pro 100 marcis argenti vcndiderunt universilali civium Argentinensium sub tali forma, quod in perpetuum civitas Argcnlina ab codem bunno libera pennaneat et

9s peuitus absoluta ita, quod idem bannus nullo modo petatur deinceps ab aliquo vd recipinlur. in recunipensationem autem predicti banni prcfati Bagarii assignaverunt bec bona predictis dominis suis et ecclesic nostre : vidclicol Albertus el Murhardus 30 morcas argenti redilus in Muciaca pro 200 marcis a nobis tytulo pignoris ipsifl obligatas, Willebclmus vicedominus noster omnia bona sua in banno medii Ilugo-

ao bergen sita, scilicel duos mansos et atUnentia, Wernberus autem fraler satn 44 marcns in Alturf et 50 marons in Quatzenheim a nobis sibi obligatas. ne igUar hoc factum poslerorum cavillatioue vel tenijKjris oblivione possit in irritum rerocari, presenles litlerus sigillo noslro munitas civitati nostre Argentinensi dedimus lesü- nioniules. anno domini 1:^52, meuse fel^piario, prcsentibus mullis honesüs viris.

» S au« Sintfib. St. A. Vord. Drcuehn. 0«w. Corp. A lad. S* or. «6. c a^. jmimL

Otdruekt darmach bti SckCgfUM Ak. iipL I, 407 nt. S47.

< Bit AHN Jn/irr /

der RtUh in der &i$dt<i

iht do» bisrlioTPR hof. in J. *) IX, 7-IX) Mrrkininlig 4/.. IfaU in der DaliniHg.

274 12 52

360. Der Slraßburger Vogt Heinrich von Lichtenberg und seine Brüder heur- h%mden den Verkauf des Bannweins durch die Beger an die Stadt Slraßburg sowie ihre mid der Slraßburger Kirche Entschädig xmg für den Verlust dieses Lehens. 1252 Februar.

Heinricus de Liehtenberc advocatus Argenlinensis et fratres sui notum facimus 5 Omnibus presens scriptum inspecturis, quod nos a domiuo nostro episcopo Argenti- nensi bannum vini in civilate Argentinensi in feodo habuimus : videlicet omni anno a vesperis pasclie usque ad sex ebdomadas unam amam vini de qualibet carrata vini, que a cauponibus ibidem medio tempore vendebalur. cum autem Bägarii de Argentina, scilicet Albertus albus et Murhardus, Willehelmus et Wernherus frater 10 suus, eundem bannum a nobis in feodo haberent, de consensu et licenlia nostra ipsum bannum pro 400 marcis argenti vendiderunt univcrsilati civium Argentinensium sub tali forma, quod in perpetuum civitas Argentina ab eodem banno libera perma- neat et penitus absoluta ita, quod idem bannus deinceps numquam ab aliquo petatur vel recipiatur. in rccompensationem ilaque predicti banni prenominati Bagarii nobis 15 et ecclesie Argentinensi assignaverunt bec bona : videlicet Albertus et Murhardus 30 marcas argenti reditus in Muciche pro 200 marcis a domino episcopo tytulo pignoris ipsis obligatas, Willehelmus vicedominus omnia bona sua in banno medii Hugesbergen sita, scilicet duos mansos cum altinenliis, Wernherus autem frater suus 44 marcas in Altorf et 50 marcas in Quazzenheim a domino episcopo sibi 20 obligatas. ne igitur hoc factum posterorum cavillatione vel temporis oblivione possit in irritum revocari, presens exinde pagina est conscripta et sigillis videlicet meo et predictorum Bagariorum in teslimonium conmunita. acta sunt hec anno domini 1252, mense februario, medianlibus et adtestantibus hiis personis : videlicet Alberto Bägario albo, Hecelone de Eckevirdesheim, Burcardo Dispensalore, Gozperto mini^ro 25 fratrum, Heinrico de Wolfgangesheim, Rudolfo de Vegersheim, Gozehno filiastro Vitule, Johanne Vitulo, Gozzone füio Nicolai, Hugone de Sciltencheim, Heinrico filio Marsilii, Johanne filio Cünonis et Burchardo filio Ilugonis Riplini consulibus ; Erbone filio judicis^ Reimboldo Stiubeuwec, Friderico inter mercatores, Erbone et Reimboldo filiis Nicolai, Cünrado judice, Rudolfo filio Lenzelini, Sifrido Bilde, 30 Hugone RipHno, Petro Napa, Reimboldelino et aliis quam pluribus.

S aus Straßb. St. Ä. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. ruh. c. 2 sig. pend. Das Siegel des einen Beger ist abgefallen.

i Derselbe wird mit Johanne Nigro in dem Zeugenvereeichniß einer Urkunde von 1253 Juni 19 genannt, die Albertus Begero magister civium et consules Argentinenses ausstellen. Straßb. St. Ä. 35 Raths- u. Bürgerbuch fol. 10» von einer Hand des löten Jakrh.

12 6 2 '27:*

361. Der fiiraßhurger Vogt Heinrich von Lichtenterg und seme Brüder beur- kunden, daß Wilhelm und Wvrner aus dem Geschlecht der Beger t*r Entschädi- gung für den Verkauf des J/annweins an die Stadt Straßhurg iAne» und der Slraßljurger Kirche Güter im Bann von MittelhausbergcH lu Lehen ttuffetrafen 5 haben. 1252 März.

Ilcinricuä de Liclitcnbcrc advocatus Argcntineiisis et Tralres sui noium fadmus oinnihiis ot prcsontihus prutcslainur, (|iiod nus a duinino nostro epücopo Argenti- nciiüi liubuiiaus in fcodu bumiiiin vinarum in civitatc Argentinensi. idem aolem boDDiis ttilis fuil, quod omni anno a vcspcris pasche usque ad sex ebdomadas

10 cauponcs dederiiiil de singula carrala vini , quo<l veodebanl, 1 amam Tioi. Bagarii nutem de Argenlinu, sciliccl Alborlus albus el Murbardus, Wi :s

viccdominus et fraler siius Wcrnberus, eundcin bannutn a nobis in fcodu u,n>\K- runl, quem de consensu et licenlia nostra pro KX) mBrtri.s argenti univerailali civium Argcnlinensium in libcrlatcm vendiderunl ita, quod in perpcluum civitas Argeolina

iri libt^rn ])crmttneat nb eodem banno et pcnitus absoluta, in rccompeosaüonem aatem medietatis prcdicti banni Willebclmus el Wemberus prefali fralrea aMignavcrunl nobis et ccclesic Argeiiliiiensi omuia bona sua in banno mcdii Ilugesbergen Mta : scilicet quatuor mansos proprios et dimidium cum omnibus altinentiis et eadem bona loco banni rccepcnint in feodum. in cujus rei memoriam el pcrpeloam stabi-

90 lilnlem j)rcseus exinde paginn esl conscripla el sigillis sciliccl predicii Ileinrici de

Liehteuberc et predictorum fratrum Willebelmi et Weniberi in lest:- - i-

muuila. acta sunt bec de consensu vcnerabilis domini Ileinrici >. .o

cpiscopi Argentinensis, anno domini 1252, mense marlio. medianlibus et adteslan- libus liiis consulibus civitatis Argcnlincnsis, quorum unusquisque per mensem unnm

« magisler fiiit burgensium ' : videlicet .\lberto Ragario albo. Ilecelone de Eckevirdcs- heiui, lleiiirico de \\"olfgangesbeim, üozprlo minislro fratrum, Burcardo Dispen- satorc, Jobannc Vitnlo, Kudulfo de Vegersheim, Gozclino (iliastro Ilarlungi. Uozzonc filio Nicolai, Ilugonc de Scillencbcim, Ileinrico filio Marsilii, Johanne iilio CAnonis. Burcardo filio llugonis Riplini el aliis quam pluribus. nos aulom fralr'

80 Ileinrici de Liehtenbcrc, quüniam proptcr juvcnlulem noslram sigilla pru|>. habuimus, sigillo prcdicti fratris noslri in hoc facto coulcnli sumus.

lU IIVII

8 mu StnUib. St. A. Vor«). Prciirhn i<. A lad. 8* or. «&. «. S m§. pnd, Owt

erhattM Siegel drr Lriitru Jh-if-r u«./ . nm TUrkintherf.

I A. Heuulci i"'--9 <ier dtmttthen SUtdtrerfaiammff S. 300 hat tauf Onmi tiUftr Vrkumk

drn inonatlicheH UVrAvrJ tm Itü ryermeiitmmf eotMdHirt wmi Hie J^irfMi'ü» milftUuiH,

276 12 52

362. Der Cardinallegat Hugo nimmt die Stadt Straßburg von dem Interdict aus, das über alle Orte, in denen sich Anhänger König Konrads aufhalten, ver- hängt xcerden soll. 1252 Mai 10 Nivelles.

Frater Hugo miseratione divina tituli sancte Sabine presbyter cardinalis aposto- lice sedis legatus dilectis in Christo clero et populo Argentinensi salutem in 5 domino. per sincere devotionis Studium apud sedem apostolicam meruislis, ut petilionibus vestris benignum acomodemus auditum et Ulis exauditionis gratiam, quantum cum honestate possumus, largiamur. sane cum, sicul nobis exponere cura- vistis, nonnulli milites et cives Argentinenses, qui decem numerum non excedunl, faveant C[onrado] nato quondam Friderici imperatoris paterne nequitie sectatori et 10 in statutis nostris habealur expressum, quod in locis, in quibus fauleres ejusdem C[onradi] moram fecerint, cessari, dum presentes ibidem fucrint, debeat a divinis, nos vestris supplicationibus benignum impercienles assensum aucloritale vobis pre- sentium indulgemus, ut in ecclesiis civitatis ejusdem, excommunicatis et interdictis prorsus exclusis, non obstantibus hujusmodi statutis, divina valeant celebrari. nuUi 15 ergo omnino hominum liceat hanc paginam noslre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. si quis autem hoc attemptare presumpseril, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursu- rum. datum Nivelle 6 idus maji , pontificatus domini Innocenlii pape quarli anno nono. 20

B aus Straßh. Bez.-Ä. G fasc. 2728 or. mh. c. sig. pend. delapso.

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 227» des Straßh. St. A. bei Schöpflin Als. dipl. I, 408 nr. 549. Im Auszug bei Weneker Appar. et instr. archiv. p. 165.

363. Arnold Puer verlauft den Dominikanern zu Straßhurg seinen zen Wasen benannten Hof daselbst für 40 Mark Silber und für ihren bei der St. Andreaskirche 25 gelegenen Hof, den er gleich jenem von der Straßburger Kirche zu Lehen nimmt. 1252 Juni 4.

Ego Arnoldus dictus Puer notum facio universis presentibus et fuluris, quod de consensu et auctoritate domini mei II[einrici) episcopi ac capituli Argentinensis curiam meam vulgo diclam zen Wasen ', quam in feodo ab ecclesia Argentinensi 3o tenebam, cum omnibus suis perlinentiis fratri Ilelwico priori et fratribus predicato- ribus Argentinensibus pro curia sua ccclesie sancti Andree contigua, in qua prius sorores sancte Elysabeth habitabant, ac quadraginta marcis argenti vendidi libere pariter et absolute, curiam vero memoratam cum redditibus predicta pecunia con- paratis titulo feodi ac omni jure prioris curie videlicet zen Wasen ab ecclesia 30 Argentinensi recepi exnunc in posterum possidendam. quare ut premissa debitam et inconvulsam obtineant firmitatem, presens instrumentum super hiis confcctum prioris

1 Pfr. nr. 321.

1252 377

fratniin prcdicatorum Argenlinenshirn et mei sifoHorum appennonibos feei floUemp- nitcr roburari. uctti 8unl hcc anno domini 1252, pridie nonas Janii, prcseotibos hiis : doiniiio liorhtohlo dticano, domino Ilciririco orchidisoODO fralre suo, doniBO Alhertu du Thulrne/.inKen ol uliis quam plurihii-s düminis meis caoonicis ArgmililMII- G sibiis, ilem domino RAdoiro de Harondorf, Gozonc de Husbei^D, Erbone filio judicifl, R&dülfo de Viegcrslicim, Gozbcrto, Ilcinrico filio Marailii et aliü plerisque civibtu Argenlincnsibus'.

B aua Straßb. Bes.-A. 0 (aao. 1690 or. mb. e. 2 tig. pend. Jae$i$.

3G4. Bischof Heinrich und das Domcapitel wm. Slraßburg verp/Snden Jfieoltut 10 Zorn und RuHn, den Söhnen Hugo Ripelina, zvsamiif Mark von der MoUkeimer Steuer dafür, daß sie einen Theil einer Schuldsumme an den Qrafen Heinrick von I''iirs(enber// für sie bezahlt haben. 1252 Juni 13.

H[einriciis] dci grnlia opiscopus et capiluliim ecclcsie Argonlincnsis dileclis sibi Nicolno diclo Zorn et Ruliuo fralribus. (iliis Ilugonis Ripeliiii civis Argenlincnsis •,

ir. salulcm in snlulis auclore. cum hnbito traclalu diligenti proinisimus, nos daluros et solutnros ccrlam argenli quanlilatem nobili viro domino Heinrico comiti de Furstombcrg nostro fideli Constantiensis diocesis pro eo, quod idem in eociesie uni- versalis ncgolio nobis Inbornnlibtis aslilil, quodqiie jus, si quod babebat vel habere videbalur in Offenburg, Orlleinberg, Gengenbacb et eorum attinencüs nosfare

so diocesis, nostrc cessil cl donavit ecclesie lilwre et in totum et quod suum castrum Kurenburg cl oppidum Verenbach Conslantiensis diocesis cum eonim alUnenciis nostre contulil ecclesie, recipiens eadem videlicet Kurenburg et Verenbach a nobis opiscopo in fcodura, prcstito nobis nomine nostre ecclesie ratione dicti fcodi Gdeli- lotis jnramcnto^. cumque, diele quantilnlis argenli parle diclo comiti pcrsolata, pro

25 ccnlnm viginti marcis eidem obligavcrimus redditus viginli marcanim percipiendcs in collccla noslra Mollesbeim nostre diocesis singulis annis, qnia vos diclas ocntum viginli ninrcas diclo comili pro nobis pcrsolvislis sive satisfwistis pro cisdem, nos trailalu prebabilo communi et diligenti redditus prediclos viginti marcanim in dicto oppido Mollesbeim pro cenlum viginli marcis, quas pro nobis solvislis, Tobis

ao oblignntes in dicto pignore vos in locum dicti comitis succedere volumus plcne cl in lolum. et si cnsu nliquo tanlam reddiUium qunntilalem nos apud Mollesbeim non liabere conligerit vcl impodili recipere eosdem fuoritis ibidem, quod minus apud MuUosbeim recipielis, in Rrusselal, ubi voluorilis, in noslris rcddilibos et rillis supplcbilur vobis per nos sine qualibol difficultate, quoadusque diele cenlum viginti

35 marce vobis per nos inlegralilor persolule fucrinl, qualibcl compeusaüone cessanle.

1 Eine mutati» mutandii gIfiehlautemU Vrlmmle Bittlutf /fnnrtdU «M 8tnMmr§ akr VerkaHf. nm demselbeH Tage datirt, b^fimki tick im SlnM. Tkom. A. DontinkUM M. S «r. m*. c «1^. j>enil. laeto,

' Ihear« Zeugmi «btr dt» Aiitmmtimg dtt Zorn» «m «im EiprUiu trifft 4m 40 bäum ilrr Oetuaktgm «NM B. Btiitag hi» attf K. IdUtr a6«r Am Utmftn. 3 Cfr. nr. 343.

278 12 5 2

nee impediemus vel impediri procurabimus, quominus diclos reddilus recipiatis; sed eosdem dari faciemus et curabimus usque ad quantitalis diele, ut suprascriptum est, plenariam solutionem, renuntiantes omni actioni et defensioni ac juri seu juris beneficio, quo juvari possemus contra vos, quominus suprascripta rata maneant, vel quo contra i}isa venire possemus. in cujus rei probalionem presenlem litteram vobis 5 tradimus nostris sigillis munilam. datum anno domini 1252, idus junii, presen- tibus nobis B[ertboldo] decano, C[onrado] de Wolva, E[berliardo] de Sultze, II[einrico] de Ossenstein arcbidiaconis, E[berhardo] de Entringen, A[lberlo] de Talmessingen et aliis quam pluribus.

B aus Slraßh. Bez.-A. G fasc. 3464 nr. 255 aus einem Papier-Copiaßmch des Straßh. Dom- 10 cajpitels in der Schrift des 17ten Jahrh.

365. -Der Cardinallegat Husfo bewilligt der Stadt Straßlurg, daß ihr Altar im Münster nur ton einem Interdictsspriich betroffen werden kann, der diese Indul- genz ausdrücklich erwähnt. 1252 Juli 31 Toul.

Fraler Hugo miseracione divina lituli sancle Sabine presbiter cardinalis aposto- i5 lice sedis legatus dilectis in Cbristo magistro, consulibus et universitati civium Argeulinensium salutem in domino. multe devocionis affectus, quam ad Romanam babetis ecclesiam, nos inducit, ut peticionibus veslris benignum accomodemus audilum eas, quantum cum honestate possumus, ad exauditionis gratiam admittendo. nos igitur vestris devotis supplicalionibus benignum impercientes assensum auctori- 20 täte vobis presenciura indulgemus, ut in altari civitatis vestre in ecclesia beate Marie Argentinensis auctoritate litterarum uoslrarum vel delegatorum nostrorum divina officia suspendi vel interdici nequeant absque mandalo nostro speciali faciente plenara et expressam de indulto bujusmodi mencionem. nuUi ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. 25 si quis autem boc attemptare presumpserit, indignacionem omuipolentis dei et bea- torum Petri et Pauli aposlolorum ejus se noverit incursurum. datum Tulli

2 kalendas augusli, pontiflcatus domini Innocenlii pape quarli anno decimo.

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 231) nr. 45 or. mb. c. sig. pend. delapso. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 9l> ibid. bei Wencker CöH. arch. p. 471 nr. 2. Vergl. 30 F. X. Kraus Kunst u. Alterthum i. Elsaß-Lothringen S. 356.

366. Straßbiirger Synodalstatuten gegen Mißbrmche des Clerus in der Stadt und Dicecese Straßburg. 1252 November 5.

Anno domini 1252, nonis novembris, publicata sunt hec statuta in sancta synodo Argentinensi : [1] prohibemus, ne quis prelatus sive clericus cujuscumque 35 ordinis vel religionis nostre civitatis et diocesis joculatoribus et islriouibus aliquid preter victum tribuat. et si quis prelatus cujuscumque religionis vel clericus contra fecerit, prelalum in libra Argentinensis monete decernimus mulctandum a nobis, clericos vero alios beneficialos sive non beneficiatos a suis arcbidiaconis in solidis quinque, cum probabilius sit hanc penam circa talia magis timeri. [2] item

1262 979

prohiluMiius, nc de cctcro elcmosinanim qiicstorcs propter mullas almsiooM baotMqne üb eis ])ru]iu»ilus in iiualru civitule vt-l (liiH.-<;»i cum ({uibuscumque liUerw DOClria vel ctiam apustülicis ad proponcndutn quidqiiam admittanlur. sed per ipao« Mc«r> (lulcs ecclesiarum parrochiuliiitn id, quod in lillcris ai>o8lolici8 super hujusmodi B clcmosiiiis concfssis continnttir et nuslris Icslimonialibus, pleiic et sioe dolo qaoUbet siin])liciter exponulur ncc saccrdoles üb hujasinodi cullccloribus aliquam partem Td portiüiictn sub penu suspcnsionis exigant ncc fraudem in hiis conmillaDl. revocamtis enim omncs nosiras lilterus Iiujusinodi collectoribus elcmosinarum coUatas. [3\ item prühibcmuH, nc contra stnlula concilii generalis ' quisquam usurarioruni manifcstorum

10 noslrt' civilulis vol dioccsis oblntiones rccipinl vel ad conmnnioocrn sanclam admiUat aul Clirisliune Irudul ücptilture. et qiii contra feceril, »ciat se reslUuruin, qood sie accepcril, cl nichilominus ab oflicii execulione suspendendum et alias graviter puniendiuu usquc ad satisfactionein condignam. hec autem ab omnibus sacerdolibus parruc-liiiilibus in suis ccclesiis puitlice precipimus singulis dicbus dotiiinicis denun-

ciiiri, iiogligüntcs per nos vel arcliidiaconos eorundem stiiluentcs puniri. (•/] item scriplorcä et alioa ncgoliatores honestos nostre civitatis et dioccsis clcricos in niiiioribus ordinibus constitutos, nisi babitu, vcste et moribus ac lonsura discipline clericali coni)etenli se conformavcrinl , infra mensem exnunc , quod Heri monemus et manilamus, extunc in foro seculari conveniantur. [5] item cum tam dudum

ao monueriinus publice in nostris synodis, ne quis clericorum nostre civitatis vel diocesis secuni in domo concubinam detinerc presumeret manifeste, et aliqui nostris monitionibus niinime curaverint obedire, secundum jurium statuta omnes clericoe nostre civilotis sivc diocesis, qui seoim in domo suas lenent concubinas noloric, suspenso» a jure dcnunciamus mandantes omnibus prclatis et arcbiprcsbiteris, ut

K concubinus liujusmodi moneant, quod a clericis, quibus cobabilant notorie, recedant infra mensem, alioquin extunc easdem non düferant exconmunicare. [0] item proliibemus divinatorum artem pestiferam secundum littere bujusmodi leclc tc- noreni. [7] item cum monuerimus tam dudum abbates et prepositos ac priores nostre civitatis et diocesis, ut proprietarios suos monacbos et canonicos reguläres

30 ad observantiam regulärem inducerent et proprietatis abdicalionem, neo ex hujus* modi monilionc senserimus profcclum, quamvis ex hoc eorundem negligenliam punirc possenius, tarnen eis dcferre volenles iterato monemus et precipimus, ut infra s^'nodum futuram in suis snbditis hec corrigere studcant et cmendare. alioquin extunc non solum ipsos ab amministralionc rcmoverc studebimus. sed et, ne nostre

as inponi possit negligentie, ad correctionem hujusmodi secundum quod alias debuerimus proccdemus. [^J item denunciari precipimus per omnes nostre civitatis et diooeata parrüchiarum sacerdoles, lideles non solum ad prediales immo et ad deoimas ])er.si)iinli's IoiutI.

/ -^'riß'' TIi"i:i I lad. 13 ^Divers;! or m/i. r. jr!«;. ^vm'. Infso RttU df» }9raßi.

Oedmckt darnach bei Ck. Schmidt Uiit. cAop. dt «. Thom. p. 3t7 mr. 40.

CanoH 67 de« 4(en LattrtmetmtH* nm ISIS. Cfr. Richter Corp. jttr atmomei It, T8T.

280 12 5 2

367. Meister und Ralh der Stadt Straßhnrg betirhinden, daß die Dorfgemeinde Griesheim die in ihrem Bann gelegenen Güter des Straßburger St. Leonhardsspilals wn jeder Steuer befreit habe. 1252.

Albertus Bägarius albus magister burgensium et consules Argentinenses sub- scripti nolum facimus omnibus presens scriptum inspecturis, quod uuiversitas s villanorum in Criechesheim prope Tungensheim ad vilandas rixas et discordias de conmuni consilio et bona voluntate ipsorum omnia bona, que domus hospitalis sancti Leonhardi in Argentina in banno et territorio predicte ville habere dinoscitur, ab omni exactione et collecta, que ipsi singulis annis pro servitio dominorum suorum vel expensis propriis deinceps coUigere et persolvere tenebuntur, exnunc libera dimi- lo serunt ila, quod ipsi vel successores eorum super eadem bona nullas exactiones, collectas vel servitia, quocumque nomine censentur, inponent vel exigent nee inponi vel exigi procurabunt, fraude et dolo penitus exceptis. ad majorem etiam bujus facti cautelam et evidentiam nomina villanorum predicte ville omnium presentibus litteris sunt inscripta, qui omncs huic salubri facto liberaliter consenserunt : vide- i3 licet Sigelo filiaster Hurretz6res, Walther senior, lleinricus Roröre, Erbe, Walther junior, Volmar, Veriin, Fridericus puer, Cunradus preco, Burcardus Unfüge, Bur- cardus de Apiaca, Fridericus Salatin, Rühnus filius Adelheidis, Bertoldus Deckere, Heinricus Scherphere , Ortolfus filiaster Vulturis , Dietherus Ovenere, Cünzo Engerman, Sifridus Hoden, lleinricus Pfütze, Cunradus frater suus, Heinricus de ao Frankenbeim, Heinricus filiaster Discincti, Cunradus Butel de Gugenheim, Cüno et Cunradus servientes cellerarii de Borre. in cujus facti evidentiam et stabilitatem perpetuam presens exinde pagina est conscripta et sigillo civitatis nostre in testi- monium conmunita ad preces predictorum villanorum et hospitalis accidente. acta sunt hec anno domini 1252, in tempore nostri consilii : videlicet Hecelonis. de 25 Eckevirdesheim, Heinrici de Wolfgangesheim, Gozperli ministri fratrum, Rudolfi de Vögersheim, Johannis Vituli, Burchardi Dispensatoris senioris, Gozzonis filii Nicolai, Hugonis de Sciltencheim, Gozelini filiastri Ilartuugi, Burcardi filii Hugonis Riplini, Johannis filii Cünonis, Heinrici Marsilii.

M aus Straßb. Eosp. A. lad. 34 fasc. 9 or. ntb. c. sig. petid. laeso. 30

368. Graf Sigebert von Werd bestätigt einen Zehntenerlaß seines Großvaters Sigebert für die Kestenhoher Besitzungen der St. Arbogastskirche. 1252.

Universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis comes Sigeberlus firmiter credere, quod testatur. non decet nee est conveniens, ut successores et posteri aliquid adtemptent contra benefacta, que sui antecessores et progenitores 30 pie et salubriter in remedium animarum suarum rehgiosis locis ac venerabilibus inpenderunt. hinc est quod, cum olim felicis recordacionis comes Sigebertus avus meus de consensu patris mei comitis Heinrici tunc viventis terram ecclesie sancti Arbogasti sitam in banno ville Kestenhulsz, quam tunc ibidem habuit ipsa ecclesia vel inposlerum esset habitura, ab omni decimacione, que ad ipsum avum meum

1262 1263 SN

speclabal, qiinm idem avus meus Jure feodali ab Argcnlineosi tenebat et poMtdebal cccicsia, in reincdiiitn »iie et heredum suonim aniniarani ia perpetuum Itberam diiiiiNoril et absoliilam, conscn.sti vciicnibilis et reverendi patris boiM memorie Ilcinrici ttino Argeiitinonsis cpiscupi super buc plenius accedente, ego es, que tb s ipsis 8\ip(;r dicla decimncioiic saluliriler sunt facta, volcns finna et stabilia in per- petuum permanerc mcum eisdein adbil)CO asscnsum, in testimonlum et evideotiam premiäsorum prescnti pugine ineum oppendcna sigillum. actum anoo domini 1252.

U au» Straßb. llosp. A. lad. 14 ftsc. 1 or. mb. e. »ig, pend. faeto.

369. Prior Uelwic und der Content der Slraßburger Dominikaner tautcAen \o zwei eben erworbene Höfe bei Jung St. Peter mit dem bitckißiektn SUdtIkof.

t^n.-i .Innnar 30.

l'rutor lielwicus prior et convcnlus fratrum prcdicatorum Ar Omnibus presens scriptum inspccUiris salutem in jxTpetuum. novti.iü .iiii..i..,i presenlos el fuluri, (juod nos duas curias contiguas apul sanclum Petrum juniorem

ir> sitas, quarum una fuit monochorum de Werneswilre ordinis Cisterciencis et altera civium Argcnlinensium Ulrici Schotonis et uxoris suo Elizabet, Schoubonia Ger- hardi ot uxoris sue Adelbeidis, quns ab cisdcm nostro nomine emimus, eoolesie Argcnliiu-nsi pro conmutncione ciirie sue dicte Stadelboven dedimus libere panier et absolute corporalcm tradenles eisdem posscssionem cum inlegro jure vere pro-

20 prietatis, nicbilominus nosmet ipsos obliganles ad periculum evictionis secundum legittimas snnctioncs. qunre ut prcmissn debitam et incon>-tUsam obtineant ürmitatcm, prescns inslrumeuluin super boc confectum sigillo nostro fecimoa roborari. acta suut bec anno domini 1253, 3 kalcndas februarii, preaentiboa biis : domino Reiubardo de Teuge et domino Eberhardo de Entringen canoniois

«8 Argenlinciisihus, domino Rfidolfo de Vegcrsbcim, Gozberto, Sigelino Ilartungo, llczekiuo civibus Argeutineusibus et aliis quam pluribus.

H aus Siraßb. Bei.-Ä. 0 tue 8703 or. mb. e. »ig. pmd. laeao.

370. Bischof Heinrich von Straßburg bnirkiimfet, daß aie ^^iraßhiffer Bürftr

Ulrich Schotto und Gerhard Schob mit ihren Fraurn ihren bei Jwng St. Peter

au gelegenen Hof den Straßburger Dominikanern für 00 Mark verktnß und dies*

ihn gegen den bischöflichen Stadelhof eingetauscht haben. 1253 Januer 30 StrtßHrg.

lleinricus dei gracia Argentincusis cpiscopus omnibus hoc presena acriptnm inspeoturis salutem in pcr])etuum. noverint universi presenlea et f\ituri. quod Ulricus Sobotto et uxor sub Elizalictb, Gerbardus Scbob et uxor ejasdem A •x> eives Argontinensos de consensu bercilum suurum curiam suam aput sauciuoi IVtrum juniorem silom conligiiam curic monacburum de Werneswilre ordinis Ciatef^ cieusis, quam juslo titulo possidebant, fratri llclewico priori et fratribus prcdicato- ribus Argentiuensibus pro nonaginia marcis argenti sub pleno jure proprictatia

as

282 1253

vendiderunt. prior vero ac fratres memorati predictam curiam nobis ac capilulo uostro pro conmutatione curie nostre Stadelhoven assignarunl sub pleno jure proprietatis ab ecclesia noslra de cetero possidendam. quare ut premissa debilam et inconvujsam obtineant firmilatem, presens scriptum super hiis confectum sigillorum nostri * et civitatis nostre Argenlinensis appensionibus fecimus roborari. datum Argentine anno domini 1253, 3 kalendas februarii.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2703 or. ml. c. 2 sig. pend. lams.

371. Bischof Eeinrich von Straßhirff heurkundet, daß sein Lehensmann Egelolf Brwico, den der Straßhurger Bürger Heinrich Rnfus" Sohn gefangen gehalten, Urfehde geschworen habe. 1253 März 10 Straßburg auf der bischöflichen Pfalz. lo

Heinricus dei gratia Argenlinensis episcopus notum facimus omnibus per pre- sentes, quod super liberatione Egelolfi Brunconis, quem Heinricus filius Rufi civis noster Argenlinensis in vinculis tenuit', facta est composilio subscripta : idem vero Egelolfus Brunco coram nobis et consilio civitatis ceterisque bonestis viris fecit securitatem, qua dicitur urvehle, corporali sacramento prestito, quod ab ipso vel amicis suis pro eadem captivitale prediclus Heinricus vel aliqui amicorum suorum ac civium Argentinensium numquam graventur aut moleslentur. ad majorem etiam cautelam diclus Egelolfus omnia feoda sua, que a nobis et ecclesia nostra tenet, in manus nostras obligavit ita, si predicta compositio violata fuerit ab ipso vel amicis suis, quod eadem feoda vacabunt et a nobis vel successore noslro de predictis ao feodis leso salisfaclio exbibeatur condigna. preterea Pilgerinus de Wangen, Wern- herus Begere, Hugo de lapidea porta et Cünzo de Landesberc juramento prestito fideliter promiserunl, si prefata compositio violata fuerit, quod ipsi consilio . et auxilio violatoribus compositionis se opponant et satisfactionem promoveant. si autem super violatione compositionis orta fuerit discordia, nos veritatem inquirere 85 debemus super eodem et, quicquid provide decreverimus, ratum permanebit, fraude et dolo penitus exceptis. in cujus rei memoriam presens exinde pagina est con- scripta et sigillis noslro videlicet et sepe dicti Egelolfi Brunconis in testimonium communita. acta sunt supra palatium nostrum in Argentina bec publice anno domini 1253, feria 2 ante festum sancti Gregorii, in presenlia nostra et aliorum ao multorum.

iS aus Straßb. St. Ä. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. 2 sig. pend. ddapsis.

a) B nostro.

1 lieber einen in der GefangensclMft des Bischofs Heinrich von Straßburg befindliclien Bitter des Grafen von Leiningen, H. de Carnelebaeh, und dessen Freilassung enthält eine Bricfsammiiing eines 35 cod. mb. sec. XIV in der Trierer Stadtbibliothek einige wohl schon den 40ger Jahren des 13ten Jahrh. angehörende Schreiben, die freilich manclies rein Formelhafte entlmlten, ferner einen Brief, in dem C. Biikilin von Starkenburg und die Burgmannen daselbst einen P. de Argcutina ersuchen, für räube- rische Ueberfälle Jieinüich Schiffe aus dem Neckar in den Ehein zu bringen. Die Sammlung ist gedruckt in der Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. III, 59 ff.

1253 2H3

372. Pabst Jnnocem IV trägt dem (Jardinallegaten Hugo auf, d^n ZHspns, welcheti der Bischof von Slraßbnrij dem Domprobst Walther vom Qeroldseek dtstütt über den Besitz gewisser hirchlicher Beneficien ertheiU iaie, sm bettiUigtH. 1253

April 11 Perugia.

r. Innoccntius (^piscopus scrvus scrvorum dci dilecto filio fralu iiinji>in utuli

Ntinctc Siibine i)n;.sl)ilt'ro curdiiiuli a^ioütulicc sedls legato salutcm et spostolicam l)CDcdictioncm. dilcctus filius Waltcrus prepositus ecclesic Ai^cntioends' oatns tiobilis viri Walleri domini do Qerolseke nobis exposuit, quod, cum dos olim veoe- rabili frulri noslru cpiscopo Ar^otitinctisi noslris dedr-ritnus litcris in mandaÜs, ut

II) cum (>o siipcr obleiitis et obtiitendi-s prehituris digiiiUilibus et aliis ecclesiasUcts beneficiis cliam curain onitnaruin babcnlil)us usquc ad summatn, de qua expedire videriiit, non obstante conslitulionc concUii generalis' scu quod idem Walleros iiiinii.s etatis viginti qiiinquc nnnis, duinmodo deccm et novem esset annorum, uuclöritatc u[)u.stulica dispcusarel, tandem idein cpiscopus comperto, quod vigRsimuui

in anntiin ultigerat, ul trcs ccclcsias curom babcntes, quas (unc obtincbat , licite relincre et duas posset dignilates scu prclaturas rccipere ac rctinerc cum Ulis, secutn nucloritale literarum bujusmodi dispcnsavil, prout in lileris ipsdus episcopi confcclis cxinde pleniiis dicilur conlinon. uiide nobis liumililtT »upplicavit, ut, quod ab episcopo super boc fiiclum cxlilil, confinnarc de i>cnigiiilalc apostolica curarcmus.

au ipsius igitur supplicalionibus inclinati mandamus, qtiatenus, quod ab episcopo mcinorato predictarum literarum auctoritate factum est in hac parte, ipsius prepositi et polris et fralrum suomm circa ecclcsiam devolione pensata, per te vel per alium conlinnare auctoritale uoslra procures. dalum Perusii 4 idus aprilis, pontÜlcalus noslri uiiuo decimo^.

K Aus liipoU Buüar. ord. frttdieat. VIJ, 30 nr. S74 («x archtTO ordinu lib A fol. 747^.

lUt/Mst Reg. pontif nr. 14938.

373- Adelheid die OemaMin Kat^^Honn* von Dingskeim schenkt dem StraH- burger St. A'atherinenkloster Qüter im Bann von Dingskeim und Wolfisheim gegen eine jährliche Zinsleistung tu ihrer und ihre» Mannes Leieeiten. 1253 Juii 5.

an Notum sil omuibus prcsentcm paginam inspocturis. quod, cum ego Adelheidis

uxor Chöfmanni de Tliungeusheim et idem Cböfman maritus meus psriter emerimns

> &AoH im Jahr vorher, laM August 31 Plnruffia, hatte der PiA*t dem»ttben CtttdiunOegutem die

Htutrung der leiUgen Simßhurger Domprobslet, eu der »ich riete Betcerber drängte», üherimgrm. ("fr.

HijHill Iliilliir. ortl. prirdieat. I, 3tr> ur. 3€5. lUlhaal lieg, pomtif. nr. UO'K'. Walthfm» prvpoMts«

'Jö Ar|{cntinpiisis ertcheint tchon in einer Urkunde ueine» Vater» Watther row GtroUicck fit Ktotitr

Tennenbach, 1353 Januar 6 (in die epiphani«). Cfr. Schöpßin Ui*l. Z»r.-Baä. V, XU «r. U7.

* Canon 30 de» 4teH jAtteraneoneiU. Cfr. Bichter Corp. Jur. canonici tl, 4U.

0 Domprt)lMt Wallher rur Annahme noch eines liirchlichen Bene/ii den Ditpim m «fOfiTm. 4a <r ja diis 33ale Leltewäahr n-hon erreicht halte, gibt Innocem J V 4im Oantindhyalai Hmfm im glttciUm *i Jahr, t3M December 11 Born im Lateratt. dm Anfimn Cfr HintJl Ji-Bar ont j^^Ji,^ VIJ tj Mr. 379. Tbtthagt Heg. pontif nr. W17<

284 1253

de denariis nostris post inter nos conlraclum matrimonium mansum et dimidium situm in banno ville Thungensheim adque ego kdelheidis et prefatus maritus meus Chöfman de conmuni voluntate et consensu iiostro dictum mansum et dimidium diviserimus mihique cesserit in eadem divisione secundum consuetudinem civitatis Argentinensis et regionis dimidius mansus, ego eundem dimidium mansum dedi, 5 conluli, donavi atque possessionem ipsius Iradidi monaslerio sancte Katherine apud muros Argenlincnses in remedium anime mee et antecessorum meorum cum omni jure, quo ego tenebam et possidebam dictum dimidium mansum, in perpetuum tenendum et possidendum, sub hac tamen forma et condicionc, quod priorissa et conventus monaslerii sancle Katherine antedicti dabunt et assignabunt milii et 10 Autj. is marito meo antedicto in civitate Argenlinensi inter assumptionem et nativitatem Sept. 8 beate virginis Marie singulis annis pensionem decem quartalium tritici et siliginis sine omni dampno nostro, quam diu ambo vixerimus vel aller nostrum vivet, nobis vero ambobus defunctis, nullus heredum noslrorum quicquam juris habebit in pensione et in dimidio manso antedicto, sed tam pensio quam dimidius mansus i5 antedictus prefato monaslerio cedent libere et absolute, insuper dedi, conluli et donavi de voluntate et consensu predicli mariti mei monaslerio sancte Katerine predicto in remedium anime mee et antecessorum meorum universa bona, que dedi in dotem marito meo sepe diclo, sita in banno ville Wolvisheim, videlicet decem agros et dimidium in pralis et dimidium mansum et quarlam partem mansi in 20 nemore seu arbuslis, atque possessionem ipsorum Iradidi in perpetuum tenenda ac possidenda a monaslerio prefato eo jure, quo ego eadem bona tenui et possedi, sub hac ^ tamen condicione et forma, quod priorissa et conventus dicti monaslerii dabunt et assignabunt mihi et marito meo sepe diclo annuatim in feslo sancli Juni u Johannis baptisle pensionem duarum Ubrarum Argentinensis monete, quam diu nos 25 ambo vixerimus vel alter nostrum vivet, nobis autem ambobus defunctis, nullus heredum noslrorum quicquam juris habebit in pensione denariorum et bonis ante- diclis, sed tam pensio denariorum quam bona predicta prefato monaslerio cedent libere et absolute, ut autem premissa firma et slabilia in perpetuum perseverent et ne inter me vel maritum meum aut nostros heredes ex una parle aut priorissam 30 et conventum anlediclos ex altera super premissis queslio vel discordia in posterum orialur, presens pagina est super eisdem confecta et sigillis reverendi patris ac domini H[einrici] episcopi et civitatis Argentinensis sollempniler conmunila. nos H[einricus] dei gralia episcopus et R[udolfus] theolonarius magister et consules civitatis Argentinensis tenore presentium confitemur et publice protestamur, quod 30 nos ad peticionem et instanliam Adelheidis et mariti sui Chöfmanni atque priorisse et conventus prediclorum presenli pagine in lestimonium et evidentiam atque pre- scriptorum perpetuam memoriam sigilla noslra duximus appendenda. datum anno domini 1253, 3 nonas julii.

H aus Straßb. Hosp. A. lad. 139 fasc. 18 or. mh. c. Ü sig. petul. mutilatis. 40

a) S ac.

¥

1263

374. 7)er Cardinallei/al Hugo fordert unter Verheißuntj ron Ablaß tur Unttt' Stützung des Straßburger Münnterbaues auf. V^ö3 Heptcmber U [Löicen].

UniviTsis Clirisli fidolilius p;r regniirn Alamannii; cüiistilulis presentes litlerts iii.specttiris fnilor Hugo ini.seraliouc divina tituli snnctc Sabine prcsbiler canltiialis & sedi» iiposlülicu Icguliis salutem in doniino. qiioiiiam, ul ait apostolas, omnet stubiinus [weiter wie in nr. 22t bis vilam cternam]. cum igilur, sicul Tcnerabilis patcr Argcnlincnsis episcopus, prepositiis , decanus et capitulum eociesie beale Mario, loci rjtisdcin nol)is insitiiiarc (-iiraniiit, iidrtn crclesintn ipsam de doto repanre c*;p(;riiil opcre siiinpluoso cl ad reparatiuucm ip.siu.s fidelium saflragia noaoantiir

II) pluriinuin opurtuna, univcrsitaleiii vestrain rogamus, nioncmtu et hortamur io dotnino in rcmissionem vohis pcccaminum injungenles, quaünos de bonis Tobis a deo cüllnti.s pias eis cIemosina.s et grata caritatis suhsidia erogelis, ut per subven- liüucm vcslram diclum opus valoat constiinmari cl vos per h(*c et alia bona, qu« doinino inspiraitle feccritis, ad eteme possitis felicilatis gaudia pen-cnire. noe »"<"»

\!> de oinni]>ütcntis dei misericordia et t)eatoruin Petri et Pauli apostolorum ejus auctorilatc coiilisi omnibus vcre ]X!nilen(ibus cl confcssis, qui manum eia ad boc porrexcririt adjutricem singiilis diebus usquc ad consumalion«-ra operis, centum dies* de injiiiicta sibi i)enilonlia inisoricurdilor reluxamus, prcsenlibus posl consummaliooem operis minime valituris. quas milti per qucstuarios discretius [inhibemus] ^, eaa,

an si secus actum fueril, carerc viribus decernenlcs. datum Lo[Tanie)<= 3 idoa scptombris, ponlificalus domini Innoccnlii pape quarti anno undecimo.

F aus Straßb. Frauenh. A. Domttionsbach nr. 2 fol. 216> tod. ehart. ate. XV '.

375. Cunradus ecclesic Argentinensis scolasticus ex mandalo Ilugoois tituli sancte Sabine presbitcri cardinalis apostolice scdis legali scnlenlias excommonica-

K tionis, suspensionis et inlerdicli, quas episcopus Consta nticnsis contra abbatetn et Conventuni monasterii saucti Oalli promulgaverat, cum nee per se nee per snffl* ciciltcm procuralorcin tcrniiiio prefixo coram ipso in Winterlure oomparere curavissct, pctonte magislro Rfuodolfo) canonico Basiliensi procuralore monaaterü relaxal. « lilleras venera bili.s. » actum apud Winterlure anno domini 1253,

a) kalcndi.s ootobris. 1253 October l WinlerthMr*.

Ams Wartmann Urk.B. d. Abtei St. Oaüen JII, 139 mr. 933 mA im Orifmd im Stf/U' archiv von St. Oaüen.

t) F atltt centum dies mr ninputia dMnu. b) 0/imUr aar mm C»fimm (ÜtTMim. t) Am/ Ji* ät»lliek triti$»itu-t gilt* Lo A'f«* fittf fItieimMßif* whI tim^Jrr r^rimmJm^ VtftiMUlmll, am 1)5 Schluß *M 0 »Jtr I »Ur 4tm Omutm *w AUt»nmufutn. '

*/' Indidttntm im Cmiintä^mt» ^tn» fitr *■

StniNmi . , Straßbmrtf. ^'* -^rr vm MSS M*rt ^ f *mt

datirt.

X Irbtrlmmpt ut in jenen Jahren ner cstra6bmrpr SeMaMicms m dm SHtitifktitm xvudkM An K) Binchof Mt» Cotutmt tmi im Abt wo» St. OmBm iwiiiHblt m Ommlm im Irtütm MM^ rnäH m Foigt jidMWcAn- JCmmM«. FcrfL Wmrtmmm a. a. 0. mr. »I«; 917, K», »*», 9M, $SL

286 12 53

376. Die Brüder Walther und Eberhard, der SchuUJieiß und der Marschall von Straßhurg, verbürgen sich für eine Güter Schenkung ihrer Mutter Luchardis im Er Steiner Bann an das Kloster des heiligen Francishus zu Straßhurg. 1253 October 3.

Waltherus sculletus et Eberbardus marcbalcus fratres Argenlinenses nolum 5 facimus omnibus presens scriptum inspecturis, dilectam genitricem nostram dominam Lucbar dim dotem suam, quam a patre noslro in banno Erstheim habuit, de con- sensu nostro monasterio beati Francisci in Argentina contulisse pleno jure perpetuo possidendam, abrenuntiando omni juri, quod in predicta dote et in omnibus bonis palris nostri babuit, prestito juramento corporali. nos autem obligavimus et obli- lo gamus nos warandos donalionis eorundem bonorum ita, si ab uterinis nostris aliqua questio vel impelicio in predicta bona moveatur in posterum, quod nos sine fraude ac dolo eadem bona prcfato monasterio libera faciamus. in cujus rei evidentiam et stabilitatem presentcs litteras sigillis videlicet venerabilis domini nostri Ileinrici episcopi Argentinensis, domini Walleri de Gerolzeke avunculi nostri, Arnoldi Pueri i5 sororii nostri et nostris munitas prefato monasterio beati Francisci dedimus testi- moniales. acta sunt hec anno domini 1253, 5 nonas octobris, presentibus testibus subscriptis : domino Eberbardo de Sülze, Bcrtboldo de Obsenstein, . . de Lupbe, Alexandro preposito Haselacensi canonicis Argentinensibus et Friderico canonico sancti Petri, Willehelmo milite vicedomino, Bertholdo dicto Ruses, Hein- 20 rico Marsilio et II[einrico] filio Marsilii, Nicoiao filio Cünonis inter mercatores civibus Argentinensibus et aliis quam pluribus.

H. aus Straßb. Hosp. A. lad. 49 fasc. 13 or. mb. c. 4 sig. pend. 1 Das bischöfliche Siegel ist abgefallen.

377. Das St. Thomascapitel zu Straßburg gibt ein daselbst jenseits der 25 Breusch gelegenes Orundstüch mit Haus dem Fischer Albert in Erbpacht. 1253 October 16.

Nicolaus prepositus, Burcardus decanus totumque capitulum sancti Thome Argentinensis omnibus presentem cedulam inspecturis et rei geste noticiam. uni- versitati vestre presentibus innotescat, quod nos quandam aream ad nos pertinentem ao trans Bruscam ^ cum domo in eadem area sita Alberto piscatori et suis beredibus legittimis bereditario jure concedimus ad centum annos possidendam, ita tamen, quod ipse et sui beredes prefatam aream possidentes nobis Septem solidos Argen- tinensis monete et duos cappones de ipsa persolvant annuatim, proviso tamen, ne idem census a pluribus particulariter, sed ab uno beredum seniore totaliter confe- 35

a) B Buscam.

1 Ebendaran ist ein Pergamentzettel geheftet, auf dem von einer Hand der zweiten Hälfte des ISten Jahrh. bemerkt ist, daß Schwester Liugart von Hinneburc dem Kloster einen Zins von 100 Vierteln im Ersteiner Bann gegeben habe, von denen 50 von ihren beiden Söhnen ton CO Mark gelöst worden seien.

1253 «7

rantur. et ne qiiis imposterutn super Ulli concessione calumpntc scrupulos oriatur, prc8uns Horiptiiin si^^illo cnpitiili iiustri l'ccimus communiri. dalum onno domini I2i)'.i, 17 kulciidus iiovciiil>ri.s.

n aus Straub. litM.-A. 0 fuo. 86M er. mb. e. lif. pnd. iat$o.

6 370. /kr Convent des Frauenklosters St. Stephan tu Straßburg Iriffl neue

Aufnahmebeslimmungen , die Bischof JleinricA von Straßburg testätigt. 1253 December 13.

Uiiiversi.s cccK'!ji<iriim rcctoribiis, ad qiios presens scriptum penrenerit, «bbalissa et conv(Miliis sancli Stepliuni Argonlinensis devolaa oraliones in Christo. sob

lu rcligionis liabitu pie vitc studio necosso est providcri, at in divinis benepbdtis exequendis avoricie non possint obätuculo itnpediri. cum itaque nostrum mooaaterittm .sc])ius in rctrooclis (cmporibus ])assum sit dofeclum gravem in divinis ex eo, qood canonici nuslro ccclesie ulibi racionem " bencficiünim ccclesiaslicoruni habentes dewr- viobant, nos, ne id de cclero conlingerc posset, infedenles •• studiose staluimos de

15 consensu et aucloritate domini noslri cpiscopi, quod deinceps nuUus in oosira ecclcsia canonicus vel prel)cndarius rccipiatur, qui alibi canoniam si%'c aliud bene- ficinni ecclosiaslicum hnbero dinoscilur, cui tcnelur dcscrvire. cl si posl rcccpcionem nliquis in noslra eccltsia aliud bcnclicium occlcsiasticum adeplus fucrit, idem, nisi infra mcnsera hoc ipsum reliquerit et recesserit ab eodem, extunc nee in nostrum

ao recipiatur consorcium nee sua ministrclur prebenda neo pro canonico habeatur. de jam ante rcccplis sialuiinus, quod, nisi ecclesiam noslram in divinis officient et divinis intorsinl secunduni quod lenentur, fructibus sue probende privenlur per ubbalissani tum diu, quousque post salisfaclionem dcbitam sccundum quod debuerint divinis curaverint inleresse. et si per mensem post hujusmodi privacionem fnictuum

■« perliuaciter sc qtiisquam nostrum subtraxcrit ^ servicio divinorum, extunc nee pro canonico in ecclcsia noslra habeatur nee quidquam sibi de nostra ecclesia mini- slrelur. slutuimus ccium, cum cerlum cauonicurum nostre ecdesie nomerum non habuerimus, ut de cetero sedecim tantum canonice in nostra recipiantur ecclesia et totidcm minislrontnr prebende, cum facullatem ministrandi plurcs prebendas comode

au non habcnnuis. ad hujusmodi uliquc staluli observacionem nos nustrosque sncoes- sores obligamus corporali super hoc ])re^tito juramento nee de cetero qnemqnun in nostre ccclesie cauonicam seu canonicum rccipiemus vel recepto ministrabtmns nisi'' .... ad dicti statuli cvidenciam et memoriam perpetuam presentes UUms sigillis domini cpiscopi ac noslris abbatisse et convcntus fecimus communiri. nos

;c lleinrious dci gracia episcopus Argcnlinensis huic stalulo con -is el nostra auctorilule factum cum doliberacione provida conßlemur, api>' ^ saper hoc

Iprescnlibus litleris nostrum sigillum. actum anno domini 125:), idus decembris.

B au* Stmßb. lifs.A. H fMC 8668 fol. 6Ri> aus eimem Prihmitmbmeh 4tr 5». StqfkmMti ton 75 Pfrg<mtentMtitrm, mn «imt H«md dt* tUm JtJtrk, tingtingm «Mt Ar rtA«r> 40 »chri/t : ttatatA oaMmkwtam «t oaaoniMnun ■oatilwH a. At^phwi

■} rtcioM. h) lit! e) B loblraxarint. d) Vmm Cfittm mMM «hm Mmk 4ir Vtritfi

IVOfwM Mi MtM.

288 1253

379. ßie Pfleger und die Brudersckaß des Straßburffer Hospitals beurkunden, daß sie mit Jdnterlassenem Gelde des verstorbenen Bruders Konrad des Schmieds Aecher im Bann vo7i Griesheim und Pfulilgriesheim gekauft haben. 1253.

In nomine domini amen, quod humana disponit ratio dignum memoria, lilte- rarum apicibus expedit commendari. nos igilur videlicet Albertus miles diclus Begro 5 et Rüdolfus dictus de Vegersheim et Johannes cognominatus Vilnius curatores et rectores bonorum et domus bospitalis in Argentina, nos quoque fratres ejusdem hospitalis universi omnibus hoc scriptum intuentibus noticiam rei geste. notum esse cupimus universis, quibus uosse fuerit oportuuum, quod, Cünrado fabro fralre nostri hospitalis viam universe carnis ingresso, nos per peccuniam aliquantulam lo videlicet novem marcas in bonis ejusdem Cünradi reperlam, de consensu et volun- tate Gertrudis relicte ipsius Cfmradi et Johannis clerici filii eorundem consortiura et fralernitatem ipsius hospitalis habeutium, Septem agros frumentiferos sitos in banno ville Criechesheim preter unum duale, quod situm est in banno Vulencrie- chesheim, comparavimus nomine ipsius hospitahs sub hac* condicionis forma, ut i5 ipsum hospitale de agris jam dictis Gerdrudi et Johanni filio suo prediclis ambobus pariter et successive, quoad vixerint, preter adminislrationem, in qua tenclur eis, sex quartalia siliginis annis singulis assignabit. statuimus etiam ad peticionem et voluntatem ipsius Gertrudis et Johannis, ut singulis annis uno dierum ammodo et in perpetuum ipsius Cfmradi jam defuncli et aliorum duorum post ipsorum obitum 20 anniversalis memoria habeatur in divino officio et orationibus et eodem die 5** solidi denariorum de supradiclis sex quartalibus minislreutur hoc modo, quatuor denarii ipsis duobus sacerdotibus et unus ipsi Scolari, residui vero de quinque solidis ad solatium fratrum et infirmorum expendantur. ut autem hec rata permaneant, presens scriptum sigillo ipsius hospitalis duximus roborandum. actum anno domini 1253, 25

H aus Straßb. Hosp. Ä. lad. 34 fasc. 9 or. mh. c. sig. pend. Gut erhaltnea Siegel des Hospitals mit der Legende : S. hospitalis sancti Leouliardi Argeutineusis.

«

380. Meister und Rath der Stadt Straßburg beurkunden, unter welchen Bedirv- gimgen Bischof Heinrich von Slraßburg Sigelin Bilde wieder zu Gnaden aufge- nommen habe. [1253.] so

E. magister consules et universilas civium Argentinensium ad cnnctorum notitiam volumus pervenirc, quod dominus noster Ii[einricus] dei gratia episcopus Argentinensis dominum S[igelinum] Bildenem in suam recepit gratiam sub hac forma, quod dictus Bilde officium sculteti in Bischovesheim prope Argentinam et pignora, que in dicta villa et villa Tancratsheim a dicto domino nostro episcopo habet, sibi 35 remiltit sine omni contradictione libera et soluta una cum pecunia, quam sibi dictus dominus noster pro equo videlicet triginta Ires marcas solvere tenetur. item faciet pro emenda domino nostro episcopo, quicquid R[udolfus] dominus de Batzendorfi" et R[eimboldus] dictus Liebencellere duxerint statuendum, et centum marcas, quas in possessionibus castri Wikersheim a domino H[einrico] Romanorum rege hone 40

a) U ac. b) V auf Rasur.

I

1253 1254

metnoric recepil', in pOMessiones convcrtet casque a dotnino oodro Cofmdo) Homunonim rege cl suis successoribtis in fcodum reciiiii-i cl habebit est eliam hoe addiliiin, (jiiud dictiiin doiniiiiiin episcupuin vcl suos in civitntc vel extra ctvitatem preler ruriiiiuii judicii nun ull'endvt nee moieslubit uiiquutinuH vel gratrabit. beo A omniu diclus S[igcliuusJ so iinpleturum el obscrvuluruin proinisil corporali presüto jurumenlo. cgo S[igelinusj Bilde omnia prcscripla inc olMcrvalurum et imfiletarum proniisi el pruniillo corporali preslilu jurunicntu. in hujuü facti eridenliam presen» liliiis lilteriä cum sigillu civitaliä mcum sigilluui in leülimonium est appeiwilD.

n aus Straßb. Bet.-A. 0 fuc. 8466 nr. 280 mu einem Papter-CopüObtiek 4f StrmBh. Dorn- lu capitel» Fon 595 liUUtern, von einer Uand de* mutdunim UUn Jaltrk. eim0ittm§m

mit der Uebemrhriß : 1263 ronrordia indigiiationu «piacopi Argwitinwii Mf> BiU»- nein «rultotum in Binchoviiihoim liabite.

S81. J'ai/st ItiHocen: JV beicillit/t den Frattciskanerinnen tu Straßburg, daß sie nur au/' Grund piibstUcher Schreiben, die ihren Orden autdrücUiek encdkiUH, 15 belangt xcerden Aönneti. 1254 Februar 18 Rom im Lateran.

Innoccnlius cpiscopus servus serrorum dei dilectis in Christo Gliabofl ahbaliaae el convcnlui mouaslerii sancii Francisci Argentineosis ordinis sancti Damiani salulem et apostolicnm l)enedictionein. celestia querentibus terrcnis contemplui dereliclis lihcnlcr illud speciule presidium favoris impendimus, quod quiclis el pacis

■M eis producerc groliain sentiuinus. eapropler, dilecte in Christo iilie. dos veslris ]iii.s precihus inclinati presentium vobis auclorilate concediinus, ut a quucumque conrcniri per apostolicas lilleras non possilis, oisi de ordine vcslro expressam feccrint mcntionem. uulli ergo otnnino homiuum liceat hanc pagiuam nosiro concessionis infringcre vel ei ausu lemerorio conlraire. si quis aulem hoc atl^mplarc prcsmn-

•x, pseril, indignalionein omnipolonlis dei el bcaloruni Pelri el Pauli aposluloruiu ejus se novcrit incursurum. dalum Lalcrani 12 kalendas marlii, pontificatas nostri anno uudecinio.

Aw> Sbanita BMar. Franri»,-. I, 70/ nr. 510 mtch (leti Regieterm Inmoetni IV im FflÜa A. Darmidi auch Ui WaMiiu/ An».it Minnr. III. :,IG nr. 108. TMiuu* Reti. peMf. ■M nr. 16343.

382. Pabst Innocenz IV gestattet dem Straßburger DomcapUel, bei Reeeptionen und Provisionen nur diejenigen piibstlicAen Schreiben beteJUen tu dirfen, welche diese Indulgem sowie die Zahl und die Namen der Cononiher ausdricklich erwähnen. 12ö4 Man 28 Rom im Lateran.

80 Innoccnlius episcopus servus servonim dei dilectis filiis . . dccano et capitulo

Argculinensi ' salutetn et aposlolicam benedictionoin. decet el expedil, ut grarati

» Cfr. nr. 301.

a Eine (^iltnng du Kkmler» Maihmk fkr iea Kktitr Bekmbmrf, iSU Jemmer 9 (brä S pMl ppyphnninm «loniiiii^ Ixfir^n : H x] dvounu mi^oria twhri», Nlieolaaa] pwpoeif mmtH

40 Thoiuc ufticiilliH Ar^outiueutit t<: c«ntor »«iotto «oeksk. BbnM. Bu.'A. 0 bac im er.

mb. e. 5 »ig. ptnd. dekipei*.

S7

290 1254

super provisione clericorura per sedem aposlolicam, que lamquam pia maier illorum preces plerumque non polest indurata facie pertransire, per eam inlerdum oplatum relevatione solatium assequantur. cum igitur, sicut pelilio vestra nobis exhibita continebat, ecclesia vestra tam nostra quam ejusdem sedis legatorum auctoritale sit super receptione canonicorum plurium pregravala, nos vestris supplicalionibus 5 inclinali, paci et tranquillitati veslre paterna volentes in posterum solliciludine providere auctoritale vobis presenlium indulgemus, ut per lilleras impelratas ab ipsa sede, dummodo per eas non sit jus alicui acquisitum, et de cetero impetrandas ad receptionem vel provisionem alicujus compelli non possitis invili, nisi eedem littere plenam et expressam sive de verbo ad verbum de bac indulgentia et recep- 10 torum numero in predicta ecclesia et eorum nominibus fecerint mentionem. nos enim decernimus irritum et inane, si quid contra tenorcm bujusmodi indulgentie conligerit altemptari. nulli ergo omnino hominum lic^at hanc nostre concessionis et constitutionis [paginam] ^ infringere vel ei ausu temerario contraire. si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipolentis dei et bealorum 15 Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit inciirsurum. datum Lalerani 5 kalendas aprilis, pontificatus nostri anno undecimo.

B aus Straßh. Bez.-A. G fasc. 2718 cop. chart. sec. XVIII.

383. Meister und Rath der Stadt Straßhirg beurhmden, unter icelchen Bedin- gungen ihr Mitbürger Hugo Tantz die Atmende vor seinem Hofe jenseits der ao Breusch innehaben darf. 1254 Juni.

Johannes filius Cünonis magister civium et consules Argenlinensis nolum facimus omnibus per presentes, concivem noslrum Hugonem Tantz ante curiam suam ultra Bruscam sitam pro domino Hecelone de Eckevirdesheim emplam almendam unam muro uno circumcinxisse ad allitudinem terre sub tali condicione, 25 quod ipse vel heredes ejus in posterum nuUa tarnen edificia debeant in eadem almenda conslruere nee quicquam juris in ea sibi vendicare, sed pro communi almenda habere, in cujus rei memoriam et slabililatem presens exinde pagina est conscripta et sigillo civitatis in testimonium communita. actum anno domini 1254, mense junii, nobis consulibus presenlibus : videlicet Hecelone de Eckever- 30 desheim, Gozperlo minislro fralrum, Hugone RypUno, Johanne Vitulo, Rüdolfo de Vegersheim, Reimboldo de Friburc, Gozelino filiastro Vilule, Erbone fiho Nicolai, Friderico Dispensatore, Heinrico Marsilio et aliis quam pluribus.

S aus Straßh. St. A. Briefbuch A fol. 180» mit der Ueberschrift : daz Hug Tantz die almende jensite Brüsche vor sinem hofe sol haben und mit einre muren umbegriffen 35 und behaben in almende wise.

a) S om.

1254 - 1266 9M

384. Der Cardinalkgal Uiujo saijt drn F m m- is kanerinnen tu tStraß^rff de» (jenuß aller Ordensprivilet/ien unbeachtet jeden WohHUitgtyoeekseU »n, fallt tie nur an ihrer Kef/el ffsthnllen. l^Hi December Üi Neapel.

Kiiili-i llii^o miMTalionf* (li\iiiii liliili sanctc Sabine prcsbitcr c mi. :.'!:- .hl.iis

0 in Gliristo nbixilissc cl convtMitui {mupcruin inclusarutn monaslcrii il' m l , 1 r m-

cisco civitatis Argcnlineusis ordiuis sancti Dainiani salutem in ! i;i;ii . '■' ;i.; :-

ternatn. auclorilato domini pape spccialitcr in hac parte nobin Tt\ i <.<-<•

comniissa vobis coiicedirnus, tit, illatn diiinlaxat furinam vile in vcstro monasterio,

quo divino cslis üi)se(iuio mancipnle, leneoniini ol)Scrvare, quam felicis recordationis

10 dominus Innocenlins papa quiirtus vobis Iradidit observandam. statueutes), ut sancti

Damiani ordini privilcgiis concessis et conccdcndis, quocumque tos cliam traos-

ferolis per loci mulationcin, plenarie gaudeatis vos et monasleriutn vestrum pretacto

ordini nniendo. in cnjiis rei tcstiinoniuin bas litteras nostro sigillo fccimus oooai-

gnari. dutiun Neopoll anno domini 125^1, 9 kalendas junuarii. iKjntifiiatus domini

15 Alcxandri pape quarli anno primo.

Au» Sharcüfa liuUar. Franeite. 11,8 nr. 9, interirt riiirr Ih-tiitiijumi lu/.it AUjcutulrrn IV, 1255 Januar 18 Nenjitl. Darnach auch bri WuiUiiui Annut. Mmvr. JIJ, SM nr. 4. Pbtthait Reg. pontif. nr. 15640.

385. Pabst Alexander IV ffestattet den FrancisAanerinne» tu Straßburtf. v^m 20 der harten Kälte ihrer Heimath Pelze tu trafen. 1255 Februar 4 Neapel

Alexander cpiscopus scrvns servonim dci dileclis in Christo filiabtis abbatiase cl convenlui monasterit sancti Francisci pauperum inclusarum in Argentina ordinia sancti Damiani salutem cl aposlolicam bcnediclionem. divine afflucntiam boni- latis liabciulo pro oculis, que nobis licet immerito curam commisit generalis ecclesie,

•e< saluti omnium libcntcr iutendimus precipuc eorum, qui divinis laudibus frequenter iuvigilanl cl pic vitc studio sine intcrmissione desudant. exbibita siquidcm nobis vestra petilio conlinebat, quod, licet in desiderio vestro continuum |)cr afflictioncm carnis assiduam mereri premia beatorum, tarnen fragilitas vestra non sufficit, ut intonsionem t'rigoris vostranim partium sine incursu discrimiuis sustinere possitis,

30 presorlim ille ex vobis, que in dicbus suis processisse noscuntur. quia vero deoens cl dignum esse dignoscilur, quod providcnlia sedis apostolice suffragante a Tobia jugtim dominicum siiavilale feralur, nos vestris supplicalionibus annuentes aacto- rilale vobis prescntiuui indulgemus, ut, veslri ordiuis slatuto vel conauetodiDe contraria non obstunto, uli pellil)us lil)erc valcalis. nulli ei^ omnino hominum

:c> liccal baue pngiuam noslre conccssionis iufringero vel ci ausu temerario oonlraire. si quis auteni hoc allemplare presumpserit , indignationcm omuipolentia dd el bealonun Pclri el Pauli aposlolorum ejus sc novcrit incursurum. datuni Neapoli 2 nouas februarii, poutilicatus noslri anno primo.

Aus Sharalta Itullar. V II. 15 nr. 19 mtrk dnt Reyi*trm AUritthUn /l in i >:,c-tm

1" A. Danmch auch ^ng Annai. Minor. Ill, ItX nr. 7. lUlKut lir^. fmttf.

nr. 16671.

292 1255

386. Das St. Thomascapitel zn Straßhur g verleimt gegen eine jährliche Pacht von 13 Unzen einen Hof den Nonnen in Echbolsheim. 1255 Februar 25.

B[urcardus] decanus totumque capilulum sancti Thome Argentinensis omnibus

hoc scriptum intuentibus noticiam subscriptorum. notum sit universis presentibus

et futuris, quod nos tolam curiam nostram, que vulgo judicialis dicitur, curie 5

sororum in Eckebolzhein' contiguam eisdem sororibus sub annuo censu tredecim

unciarum de conmuni consensu locavimus in perpetuum possidendara hoc modo

Des. m yidelicet, ut sorores memorale medielatem dictorum censuum in festo nativitatis

Juni u domini, reliquam vero medietalem in naüvilate beati Johannis baptiste nobis

debeant assignare. ut autem hujusmodi locatio permaneal inconvulsa, presenlem lo

cartam sigillo domini nostri episcopi et noslri capituli duximus roborandam. nos

Heinricus episcopus Argentinensis hujusmodi locationem ratam habcmus et aucto-

ritate, qua fungimur, confirmamus. acta sunt hec anno domini 1255, 5 kalendas

marcii.

B aus Straßb. Bez.-A. H faac. 3079 or. mb. c. 3 »ig. pend. Sehr gut erhaltnes Siegel des 15 St. numiascapitels.

387. ßath und Bürgerschaß der Stadt Slraßburg stellen den Bürgern Hage- naus ein Vidimus des ihnen von König Wilhelm ertheilten Freiheitsbriefes aus. 1255 März 3.

Universis presentes lileras inspecturis consules et universi cives Argentinenses ao salutem in domino. specialis illa dilectio, quam ad cives civitatis Ilagcnogensis semper habuimus et habemus, nos inducit, ut ad honorem et coraodum eorumdem, quantum possumus, efficaciter intendamus. ut igitur libertates et gratie a serenissimo domino nostro Willhelmo Romanorum rege semper augusto interventu venerandi patris domini noslri episcopi necnon nostro civibus ipsis facte majus robur obtinere 2d valeant ürmitatis, tcnorem privilegiorum eis super ipsis libertalibus et gratiis concessorum de verbo ad verbum presentibus inseri et sigilli nostri munimine fecimus communiri. tenor talis est : [folgt das Privileg König Wilhelms für Hagenau, 1255 März 1 Weißenburg 2]. in cujus evidenliam rei et probationem, cum premissis interfuimus, presentes lilteras sigillo civitatis nostre predictis civibus ot contulimus roboratas. actum 5 nonas marcii, presentibus Erbone trans Bruz- scham, Reinboldo diclo LiebeceUere, Rudolfo de Vegersheim, Reinboldo filio Nicolay, Friderico inier mercatores, Kunone filio ejus, Reinboldo diclo Puero, Burchardo Ripelino, Erbone diclo Grimel, Golfrido fralre ejus et aliis quam pluribus, anno incarnationis domini 1255.

H aus Heidetterg. Univ. Bibl. I nr. 93 or. mb. c. sig. pend. delapso. Regest darnach i. d. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. XXIV, 163.

1 Schwestern des St. MargarethenMosters, dns im Jahr 1270 in die Stadt Straßburg verlegt wurde. Vergl. D. St-Oiron. IX, 743.

2 Gedruckt nach dem in der Heidelberg. Univ. Bibl. I nr. 34 befindliclien Original bei Schöpflin 40 Als. dipl. I, 413 nr. 557. Böhmer nr. 346.

1266

388. Hisc/tof und iJomcapitel ton Slraßburg sowie die Herren fv» OaImu^M* K, A. vermitteln einen l'erifleic/i twischen dem Straßhurger St. 9(fjfk§nekl<trtfr und den Herren von Wangen über die Vogtei des Dorfes Schiltigkeim. 12S5 März 7.

r. llonricus de Slahcleck ArgentincnsU cpiscopus, W(allheru9] prciKjsJhu*. B[cr-

tliuldtis] ' dccanus lotumque capitulum ecclesie Argentlncnsis, nobilU vir Otto celerique fratrcs domini de Ochsenstuin clc. cum inter abbaUssam et convcnlum sancli Stephani et viros lionoraiidos ... de Wangen milites super junhu.s ad\'ocaUc villc Seh. juxlu Argenlinain que.slio verleretur*. landein boncstoruin virorum oon-

10 silio el ipsorutn prcdictorum qucslio est difllnila, ut in posterum dicli milites et auocessores 30 solides de tribus scrvitiis ipsis advocatis debilia a monaslerio predicto recipient eaque percontenli erunt , ila turnen , quod colonus residens in curia dicte villc ipsis dominis de Wangen celeri.sque odv(x'ati.s, qui pro tempore fucrint, non in plu.s dabit vel servicl quam in solidos. si vero abbatina bona

\r, prupriis cxpcnsis colcre volucril, ipsius servienlcs ab omni exaclionc et precaria qualihet liberi esse debent. actum anno 1255, nonis martii.

Am Sehöpflin Ms. dipl. I, 413 m*. 658 (ex tabalar. cirit. Argentin.).

389. In einer Urkunde des Dekßm von St. Peter ^ und P/ärrert vom Wol/it-

heim Johannes, in der er die Einkünfte der Pfarrei Off\ceiler dem Deuttckordeia- haus zu Dahn überlaßt, siegelt Johannes de Vrankenstcin archidiaconus Argentincnsis; unter den Zeugen : Kriderico diclo de Alpa civi Argculiuensi, Johanne ejus tilio, Cunrudo nolario dicli domini archidiaconi. actum anno domini 1255, 4 idus marcii. iS55 Märt 12.

D aus Darmtt. O. St. A. fonds Banaa-Lichtenb«rg nr. 18 or. nft. r. »ig. jmmJ. Imuo*. Oedruckt darnarh i. d. Zeitschr. f. Gtteh. d. Oberrk. XV, 161.

390. Der Cardinalkgal Petrus bestätigt den Beschluß des Straßburger Dom- capitels, das ßäckeramt, das bisher an Laien vergeben trurde, zu den Pfründen

zu schlaffen, t '■?').'') .Uär: /.*? Rhrinan.

l\'liii> iJUMi (iliuiLc (ii\iiiM siiiicli iirnp^ii iiii \riuiii iiiirt'uiii iiuii'unus ciituiiioiis *• aposlolice seilis logalus dilerlis in Christo . . prcjwsilo. . . decan« v\ r.ipilulo

I Bortolih)» doc.innR i>l »rchidiaronns ttnd C(onr«diu] de Woivkb« »rchidi '

erschtiwn in ritu-r Urkumk für das Uimamer Stift, IMS Jum 6. Karin. O. L, A

fasr. l-l <>r. »i/>. c. 5 51V7. iKttd.

a Cfr. nr. i',7r. 3S « WM des Jung St. lytennti/lf» m StrtUUmrg.

* KhrniUi nr. 20 bffindrt sich im Orifftmal eine L'rkmmär drr Urrr-u :■■■:■. l ,. ',;..'.. 7 ■<■,< .i ■■.. --n Jährt- /;'■).•» /lir </<i.« (MchsIuih* tu IMut, umimr Arwt Xmgm : domiii>. W.ihii.i.. ^^:■.;,^. Ai^-.ti- noim, gedruckt i. d. Ztittdur. f. Cirsck. d. Oh^rrh. XV, 190.

294 12 5 5

Argentineusi salulem in domino. Iccta uobis vestra pelilio continebat, quod duxistis de communi consilio dcliberatione provida staluendum, ut officium pistrine ecclesie vestre, quod laicis solet bactenus exbiberi, quamprimum vacare contigerit, in augmentum prebendarum veslrarum, que adeo sunt tenues et exiles, quod de ipsis nequitis sustenlari commode, coavertatur. nos itaque vestris supplicalionibus 5 inclinati, quod in hac parle provide factum est, ratum et gratum babentes id auctoritale presentium confirmamus et presentis scripti palrocinio communimus. nuUi ergo omnino horainum liceat banc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. si quis autem hoc attemptare presumpserit, indig- nationem omnipolentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit lo incursurum. datum Rinaugie 15 kalendas aprilis, anno doraini 1255.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2703 or. mb. c. sig. pend. delapso^.

391. Bischof Heinrich von Straßhurg beurkundet, daß der Slraßhxirger Ritter Sifrid Bild Güter in Straßburg und Königshofen dem St. Arbogastskloster, auf dessen Canonicat sein Sohn Burchard die Anwartschaft erhalten, verliehen habe. 15 1255 März.

H[einricus] dei gratia Argentinensis episcopus notum faeimus omnibus Christi fidelibus presens scriptum inspecturis, Sifridum militem dictum Ymaginem civem nostrum Argentinensem pistrinum suum situm apud sanctam Aureliam solventem annuatim viginti sex unceas et aream unam, quam quondam Ceisolfus possederat, 20 solventem annuatim novem unceas et qualuor cappones et unum agrum situm in banno Kungeshoven solventem annuatim decem solidos et duos cappones preposito et fratribus sancti Arbogasti pro salute anime sue contulisse sub tali conditione, quod dicti fratres bona predicta prefato ^ifrido, quandoounque ab ipsis requisierit, restituant eidem. census autem prcdiclorum bonorum annuatim presentabunt, bonis 25 nondum ab ipso 'S>ifrido requisitis. quam diu autem predictus ^ifridus non repetit et si medio tempore de hac vita presenti evocatus fuerit, bona sepefata fratribus prediclis cedent libere et ab omni censu absoluta pleno jure perpetuo possidenda. ipsi autem fratres anniversarium ipsius Sifridi militis in vigiliis et missis sollemp- niter celebrabunt et omnibus sacerdotibus ejusdem ecclesie quinque solidi equaliter ao eadem die distribuentur et ea die omnes tenentur missas pro defunctis celebrare. in anniversario quoque depositionis die ipsius Sifridi militis omnibus fratribus in refectorio servitium in praudio sufficienter ministrabunt et omnia fragmenta pau- peribus ibidem post prandium petentibus erogentur. sciendum etiam, quod prepositus et conventus prenominate ecclesie Burcardum filium antedicli Sifridi mililis in 35 fratrem et in consortium plene fraternitatis pure pro dei amore receperunt et, quando

1 Ebenda G fasc. 2713 befindet sich im Original ein Schreiben des Cardinallegaten Petrus über dieselbe Angelegenlmt an den Abt von Altorf, 1255 März 16.

1255

eidetn pucro placucril, ipsum canonica invcslire debcbunt. in cujus rd graUamiD aclionctn et pro dei arnorc contulit dumutn cum fundu dictam Spec ttnde Enraiae prcdictc (tcclesiü suncti Arbogiisti co jure, quu iirefulu hona cooslal eisdem doOMW. si aulein, patre dicli pueri morluo, puer dicta canonica invesliri rennu«rit, diota

& domus Spoc undc Krweisse proprivlali ccclesie sancti Arbc^asli ccdcre debebunl. in cujus rci cvidcntiom et stahilitati^m prescntcm ccdulatn fecimus C0D.scribi et sigillo nostro et ipsius tii/'ridi niililis decreviaius communiri. actum anno domioi 1255, mcn.sc martii, prescnlihus liiis tcstitius subscriplis : Bcgeron«- albo, Peiro Napen, Ilccelone et Kriderico Dispcnsatorc militibu.s, Rulino et Ottone diclia Ripplin civibiis

10 Argcnlinensibus et aliis quam pluribus.

// aiM Siraßb. llotp. A. lad. 84 fosc. 1 or. mb. e. Ü tig. pend.

392. Pd/jsl Alexander I V terheißt Allen, welche das Ütraßlmry!.. ... .VicdtMi-

kloster am Tage des i^chutzheiligen besuchen werden, Ablaß. 1255 October 10 Anagni.

IS Alexander cpiscopus scrvus serrorum dei dilectis in Christo filiabus priorisse et conventui nionaslerii sancli Nicolai ad Canes* Argentinensis ordinis predicalonim salutem et aposlolicam benediclionem. in sanctorum feslivitalibus, que a Cbrisli iidelibus votiva colebritule coluntiir, digriis laudibus gloriatur oninipotens, sanclis ipsis debilus lionor iinpcndilur et niiiinnrum profectu.s devolione congrua procuratur. uudü nus, qui lideliiiin ipsonini curuiii geriiuus generalem, cum pro omnibui», quo nostre incumbunt solicitudini, ad illonun salutem intcndere teneamur, multo desi- derio cupimus, ul illorum mcmoriam, quos exutos jam cor]>ore stola generali induit rex ccleslis, vencrabiliter recolenles ipsorum fesla et celeiiri agant ob-terranlia et solemnilulü annua prosequanlur. ac ul lanto accuratius ad eorum cullum se pre- is parcnt, quanlo plus ipsum aniaiabus scnserint profecturum , eum nonnunquam iiisigniis quibusdum spiritualibus, indulgenliis videlicel et rcmissionibus, roagnificare sludenms. hinc est quod, cum ecclesia monaslerii vcstri in honorem beali Nicolai con^trucla esse dicalur, nos ipsum digna coli revcrentia cupieotes Omnibus vere peuitentibus el cunfossis, qui ad eandem ecclesiam in illius festo pura intentione üü accesserint annualim, de omnipolentis dei misericordia et beatorum Pelri et Pauli apostolorum ejus auctorilale confisi quadraginla dies de injuncla sibi peuiteoüa niiseritordilor rolnxumus. datuui Anaguie 17 kalendas noTembris . pontificatua uoslri iiniid |>riini>.

Aus Uii>oll Bulhr. onL pmdieat. I, 388 mr. 46 (ex mvIüto ordioi« lil>. A foL 887). )B l\)tlh,i.it üftf. potäif. nr. t6Ml.

•) Sifoll CavM.

/wi. «

296 1255

393. Pabst Alexander IV verheißt Allen, welche das Straßhur ger St. Nicolatis- kloster am Weihtag besuchen werden, Ablaß. 1255 October 16 Anagni.

Alexander episcopus servus servorum dei dileclis in Christo filiabus priorisse et conventui monasterii sancti Nicolai ad Canes * Argenlinensis ordinis predicalorum salutem et apostolicam benedictionem. si juxta divine scriplure testimonium 5 Judei, qui umbre deserviebanl legis, dominum in locis deo dicalis orabant sibi sacrificia offerentes, multo magis hi •', quibus verilas per Jesum Christum illuxit, in consecratis ei ecclesiis convenire letantes, allente orare ac offerre devote laudes et munera sibi debenl necnon eo crebrius ipsum inibi deprecari, quo suo specialius cultui depulate noscuntur et benignius in eis votis annuere credilur supplicanlium. lo unde nos, qui de summi apostolatus specula cunctorum saluti prospicimus, multo desideramus afTectu, quod plebs catholica in hujus maris periculoso pelago constituta frequenter ecclesiarum ipsarum adeal limina salvatoris niisericordiam et suffragia sanctorum in illis, ut evadat animarum naufragium, humiliter pelitura. et ut avidius hujusmodi devotionis exercitium amplectatur, nonnunquam ex ipsis ecclesiis spiri- i5 tualium aromatum donariis, indulgentiis videlicet et remissionibus, honoramus, ut exinde odore salutifero prodeunte plebs eadem ad suavilatem illius affecluose concurrat. hinc est quod nos ecclesiam monasterii vestri ad honorem beati Nicolai, ut asserilis, dedicatam digna veneratione visitari fidelium cupientes omnibus vere penitentibus et confessis, qui ad eam in die sue dedicalionis accesserint annualim, 20 de omnipotentis dei misericordia et bealorum Pelri et Pauli apostolorum ejus auctorilate confisi quadraginla dies de injuncta sibi penitenlia misericorditer rela- xamus. datum Anagnie 17 kalendas novembris, ponlificatus nostri anno primo.

Aus Ripott Bullar. ord. pradkat. I, 389 nr. 47 (ex archivo ordinis üb. A fol. 838). PottlMst lieg, poiitif. nr. 16062. ' SS

394. König Wilhelm trägt dem Bischof von Straßhurg und dem Grafen von Waldeck auf, den Straßburger Ritter Reinbold Liehenceller für seine treuen Dienste in Reichsaugelegenheiten mit Gütern des Dorfs Tränheim zu entschädigen. 1255 November 17.

Wilhelmus dei gratia Romanorum rex semper augustus dilecto principi suo . . 30 episcopo Argentinensi et comiti de Waldecke justiciario provinciali ' fidelibus suis graciam suam et omne bonum. adtendentes devota obsequia, que Reinboldus Liebencellere miles Argentinensis nobis exhibuit, ac labores universos, que subiit in imperii negociis prosequendis, discretioni vestre commitlimus, quatenus de villa Trenhem cum appendiciis suis ac bonis, que quondam Fridericus imperalor olim 35

a) Rijtolt Caves. b) Bipoll bis.

Vergl. Böhmer Reg. Willi, nr. 259.

1265 VI

Wolflielino sculleto Ilagcnogensi in eadctn villa Trenhem abslulit, stliabctetu pro suorum m(Tilorum cxigonciu parilcr et lai>onim. nofl enitn gr^Miin babebimm et firinuin, quicqtiiJ eidetn et in prediciis vcslru induslria grade feeerit vel favoris. duliim in Trnjecto minori 15 kalcndas dccembris, anno domini I2S6.

* Au» Schöpflin Alu. Ui/il. I, 4li »r. üfi'J iex aiitoj,'raplioV Tlohmer nr. SW, tUr tlm Atu-

ateUungnort der Urkunde tieiiiclien KiAn und (Jjijicii/uim tucht, da i'ircdu und MiuiruJU »ich in d<u Itiiu-rtir WitMmn nicht einfügen laeiem, auch Tr^fectmm ii^tritu imd Buperiu» (/enannt werden.

395. Reimbold Virnekorn genannt Liebenceller terpaehtet sein hinter der St. 10 Martinskirche zu ülraßburg gelegenes Grundstück an die Hchmiede Friedrick nnd Rudolf. 1255.

Nolum »il Omnibus prescns scriptum ünspccturis, quod cgo Reimboldus Virne- corn dictus Liebenccllcre de consensu et vulnnlatc univcrsorum coLcrcdum meorum arcam unam ud nos spectantem retro sanctum Murtinum sitam Friderico et Rudulfo

15 fabris concessissc ila, quod ipsi et uxorcs et bercdes ac successorcs eorum etndem

orcum possideant u fcslo suncti Jobannis bnptistc proximo venluro usquc ad Icr- y«i< u minum 80" uiinorum sab tali conditione, quod de eadem area nobis omni anno duc libre dcnariorum usualis mouete persolvuntur sine augmentatioue. quandocumque autem eadem area a nobis vel nostris beredibus alienata fuerit, poflOcaaoTO» arOQ nullum exindc dumpnum vel gravamen suslinebnnt, quia, ad quascumque manus predicla area perveneril, puclum predicluui ralum tarnen sem|)cr stabil, si autcm posscssorcs arce edificia sua in eadem area constnicla venderc vel oblignre voluerint, primo domino curie debent exponere et, si dominus curie compelens precium sicul alii liomines pro edificiis dederit, sibi assignabunt. sin autero. possessores arcf

as edilicia sua cum pacto suo in usus suos convertant sine contradictione qoalibet. reccplores uulem aree sunt örscatz domino curie daturi et pactum ipsorum ratum IMjrmanebit, fraude et dolo penitus exceplis. in cujus rei memoriam et stabililalcm prescns exindc pagina est couscripla et sigillo civitatis in testimonium commu- niln. acta sunt hec publice anno dotnini 1255, presentibus hiis testibus : Alberto

•M Bagario albo lunc temporis magislro civitatis, Erbone filio judicis, Burchardo Dispensalore, Ileimboldo Stiubcnwec, Gozzone Jilio Nicolai, Cftnrado de Zavernia, Hudülfo filio Lcnzelini, Ulrico Scoltone, Burcardo Riplino, Reimboldelino, Jobanne Iluygioro cuusulibus et aliis quam jiluribus. Ileinrico de Wolfgangesheini, Rudolfo de V'(*i,'i'rsliiMin, Johanne Vilulo, Roiniboldo Virnecorn junionv

a tiH< st,„i\l,. SI .{ rfcnnigtharm-Oevr. lad. 108 (mc Z or. mb. c. Mf. pt$ti. ■) Dm rmittA* ZekUn<lMn fUr S9 kl fktt iit OuUlt iir enH*<k*m tifHr 7.

298 1255 1256

396. Bischof Heinrich ton Straßhur g verheißt Allen, welche die St. Arhogasts- kirche am Weihtag und Qehurtsfest des Namensheiligen besuchen und mit Almosen bedenken werden, Ablaß. 1255.

H[einricus] dei gracia Argenlinensis episcopus universis Christi fidelibus presens scriptum intelleoturis salulem in domino sempiternam. cum celeslis janue pul- 5 satori paralus promiltatur janitor, nos officio freti dispensationis beneficii divini talentum noslre commissum eure studebimus in sudario non celare. universis enim sancte matris ecclesie filiis, de omnipotentis dei misericordia et sanctissime Marie virginis et nostra aucloritate confisi, in vera penitencia et in pura confessione Juli n solempnia dedicationis ecclesie sancti Arbogasti apud Argentinam et natale festum lo ejusdem sancti tempore statuto devote querentibus et eciam de rebus suis pias elemosinas deo et sancto Arbogaslo ibidem ofTerenlibus quadraginta dies de injuncta sibi penitencia in utroque festo perpetualiter relaxamus. datum anno domini 1255.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 1700 cop. chart. sec. XV aus dem Privikgienbuch von St.

Arbogast fol. 3. 15

Gedruckt darnach bei Grandidier Oeuvr. ined. III, 412 nr. 486.

397. Die Obern des Reuerinnenklosters der heiligen Maria Magdalena zu Siraßburg beurkunden, daß diesem der Bürger Burchard daselbst 0 Joche Acker- land zu Niederhausbergen verliehen und dafür die gleiche Anzahl Joche zu lebens- länglicher Nutznießung erhalten habe. 1256 März 1 Straßburg. ao

Nicolaus dei gratia prepositus ecclesie sancti Thome et oflScialis Argentinensis episcopi constitutus, frater B. eadem gratia prepositus ordinis sancte Marie Magdalene, Mechtildis priorissa et conventus ejusdem ordinis in Argentina universis presens scriptum visuris salutem cum devolis oralionibus in Christo. noverint universi, quod Burchardus civis de Argentina dilectus noster ob remedium anime sue et 20 predescessorum suorum dedit ecclesie soronim penitenlum in Argentina sex jugera in inferiori Hugesbergen « libera manu et nullo contradicente in manum domini Jan. 16 prepositi et priorisse et totius conventus proxima dominica post octavam epiphanic. de uno agro jacente juxta arborem et [cir]ca ' vites dabuntur quatuor denarii ecclesie sancti Petri, de alio agro in Crümelinge dabuntur sacerdoti celebranti in Hugesberc ao tres denarii, item de alio agro prope Mersele dabuntur ecclesie sancti Thome duo denarii, item de anewende dabuntur ecclesie Thome unus denarius et avena, que debetur. pro quibus agris recepit ab ecclesia nostra sex jugera ad colendum diebus vite sue ; post mortem vero sue vite redibunt ad nostram ecclesiam. acta sunt hec presentibus viris honestis, videlicet fratribus nostris Witigone sacerdole et 35 Conrado con-s-erso et civibus Argentinensibus Eberwino calcifice et Conrado scriba domini de Vrakensleine et Hugone nostro amico et Harttungo juvene et quodam

a) Die ursprünglichen Schriftlüge sind ton einer Hand des ISIen Jahrh «herfahren. b) Die erste Silbe ist gänzlich veririscht , ffir juxta erscheint der Raum tu klein.

1360

Adam et uliis quam plurihus. nc igilur tarn raliünahile factum in posterum oblivioni tniihitiir, {ireii(;ntcm cediilom Higillürum no.slrorum munimine roboramos. daluia

in Ar^ri'rilirifi iiiirn) yv'\^i<- ]'.''*(> I.iilcndi.s iiiarci.

JJ au» airalib. Jia.A. 11 (ose. 3Ü08 or. ml/, c. 3 »ig. ptmd. tacM.

B 398. I>i<! lirildir Ilnnrkh und Ludwig von Lichtenberg, VögU ton Straßbmrg,

treten dem Landfriedensl/unde der Stadt Straßburg und anderer Städte bei. 125G

März.

Nos Ilcinricus ot Liidowictis fratres domini «It- Liehtembcrg advocali Argcn- lincnses notiim faciiims oniiiihus prosons scriptum inspecturis, nos ciribos Argenti-

10 ncnsibus nomine suo et aliarum civitatum, que pauis fcdera inicmnt ', juratw paccm generalcm fidcliler conscrvandam et pro viribus eandem paccm tuendam et cmciidaiiilnm, quando ucccsse fucrit, qucmndmodum prcdicta civitas ArgeotioentM et alle civitalcs conjuratc juravcrunt. c convcrso quoque consules et univcrsi dves Argenlinenscs nomine suo et suorum fautorum nobis bona fidc juramento intcrposUo

i:> promiserunt, in jure noslro nobis assistere et nos jurare ac fovere contra omnes nobis injuriam inferre volcntes. in cujus mcmoriam ac stabililatem presentes lilteru dcdimus prefatis civibus noslris sigillis roboratas. actum anno domini 1206, mcnse niarlio.

S aus Strnßb. St. A. Brioninch A fol. 220'' mit der L'eitcrschnji : aaz iiio Ton i<icnteinb«r| 'in nnd dio von Htrszhurg onander srhirmon nnd behoUim liii tAUait.

Gedruckt darnach bei Weuckcr Appar. et iiutr. arekiv. p. 167 wr. 9 ■= Lagmäk pr. p. At ~ Scluuib Gesch. d. Uhein. SttultebumlM II, 38 nr. 33.

399. Uüdolfus dominus de Üsenbcrc de voluntate liberorum suorum et Hetorici marcliionis de Ilachbcrc generi sui permutationcm facit de quibusdam bonis suis

■£, propriis in banno villc sue Ilunesvelt sitis, que OterichesbAwe dicuntur, omnibuaqoe attinonciis suis cum preposito et convcntu ecclcsie sancti Arbogasti extra muros Argenlinenscs pro quibusdam bonis eorum in banno ville HangendebAthenlieim sitis, quo sororius suus Ansbolmus defunctus illi ecclcsie contulerat. preterea R&dolfus confitctiir, trcdccim marcas argcnti a preposito et conventu illius eodeaie

») sibi supcradditns esse pro eo, quod bona ipsius meliora sint bonis ecclcsie. cquod nos Rüdolfus». Ilcinricus cpiscopus Argcntinensis, Heinricus marcliio antedietos, lloiiiricus ot Ludowiciis fralros nubilos dumini de Lielheoberc et Rfidolftu ipM sigiilant. facta est prcdicta permutacio anno domini 1256, proxima 5 feria poal domiuicam Judica nie dcus apud sancltim Arbogastum ante bostium moDasterii.

> Die Stadt Straßburg tear beniU bti df CMUtärnrng ita KuimiMki» Buniu im Jwk USi beiheMft, (Am dabei *Pie in 4tr w*il«m OmMcüU dtmlbtm mm »migmUn Bttr^t dtr darauf bvtifMtm Urkmmim mmi LUhratw «ttyl. /. Wmntiktr Dtr 1354 8. 7—40.

300 1256

presenlibus Johanne priore, Rüdolfo, Friderico, Heinrico, Hugone cellcrario canonicis, fratre Walthero converso, nobili viro Ülrico de Egestat, Friderico milite diclo de Riegol, Hugone diclo de Berslele el aliis quam pluribus. IS 56 April 6 tor dem St. Arhogastskloster hei Straßhurg.

H aus Straßb. Hosp. A. docum. iirat. lad. 14 fasc. 19 or. mb. e. 4 sig. pend.

400. Das Straßhurg er Domcapitel giht dem Bischof, Probst, Dekan und dem ArcJddiacon Konrad xon Wolfach Vollmacht zu einem Vergleich mit der Ritter- schaft der Dioecese und den Bürgern der Stadt Straßhurg über die zum Schutz des Clerus erlassenen Synodalstatuten von 1851. 1256 Mai 24 Straßhurg.

Nos capitulum ecclesie Argentinensis universis el singulis presentium inspec- lo toribus volumus esse nolum, quod, cum occasione statutorum a nobis et clero noslre civitatis et diocesis editorum ^ vel etiam agregatorum et colligalione juramenlo firmata ad executionem hujusmodi statutorum inier nos et clerum noslre civitatis et diocesis ex parte una et nobiles ac ministeriales Argentinensis diocesis et cives Argentinenses ex altera parte esset orta materia dissensionis, tandem de conmuni 15 consensu noslri capituli totiusque cleri noslre civitatis conpromisimus in dominum nostrum » episcopum . . prepositum . . decanum et C[onradum] de Wolva archi- diaconum ecclesie noslre sub bac forma : dedimus enim et damus ipsis plenam et liberam potestatem conponendi , ordinandi vel disponendi cum ipsis laycis super liiis, que in stalutis nostris sunt posita, et colligalione hujusmodi statutorum jura- 20 mento firmata quoad executionem eorundem et eisdem annexis, ratum et firmum in Omnibus haben tes, quicquid ordinaverint, disposuerint vel fecerint cum predictis laycis de premissis. et si quid super hoc voluerint impetrare forsilan a superiore, ipsos super hoc coadjuvabimus et operam dabimus bona fide. et nichil impediemus fide media interposila de predictis ; sed potius bona fide promovebimus, ut superius 25 est prcmissum. contra lianc etiam nostram promissionem et quicquid ab eisdem super premissis ordinatum fuerit vel statutum, nichil impetrabimus vel impelrari procurabimus a quocunque volentes, ut impetrata super hiis et impelranda viribus careant et robore firmitalis ; immo potius, quicquid in hiis statuerint vel ordina- verint, ratum et gratum habebimus et inviolabiliter ac fideliter observabimus bona 30 fide nos ad id presenlibus obligando. et in evidentiam ac probalionem premissorum ipsis tradimus presentes litteras sigillo noslri capituli conmunitas. actum Argentine anno domini 1256, in vigilia ascensionis domini.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3" or. mb. c. sig. pend.

a) Vor der Abbreviatur nrm steht noch ein d, nohl ein Schreibfehler durch die vorhergehende Abkür- 35 zung dum veranlaßt.

1 Cfr. nr. 346.

1266 aiM

401. Pahsl Alexander IV bestäligl dem Bischof und C'/enu der Diaeae Stra&- bürg ihre gegen die üewalUhaten der Laien an üeistlichen erUutene* A'iaMm vom 1251. larjfJ Juni 11 Anagni.

Alexander episcopus servua scrvorum dci vcncrahili fralri . . episcopo et dilecUs 5 filiis capilulo Argentiiicnsi ac univcrsis prelalis el clericis ArgcDÜneosM ciTitaUs e( diuccüis salulcm cl apostülicutn hcncdictionein. hiis, que pro aogmento eodesia- slico lil>er(aliä providc staluunlur, liheiilcr adicimus apostollci munüninis Crmilatem, ut intemeratu consiHluut, cum noslro fuerinl presidio communiU. sane petilio vestra nobis exhihilu conlincbat, quod, cum quidam civcs Argentineiues perditioniB filii

10 nonniillos cloricos et iM;rsoiias ecclesiaslica» ordinis videlicct fratrum predicatonun diveryi.s iiijuriis aiFecissont, quibiiijduiu eorum gravilcr verljcralis et qnodam de ponte in aquam precipitato, quodam vero suspenso et alio afflicto diversia generibas tormeiilonira, tu fraler cpiscope, ut, quos dei timor a malo non revocal, saltem Y>cim cnrcvul Icmporalis, de consilio et assen.su dilcctorum filiorum caj'' "

IG prelaluruiii el cleri luurum deliberaliüue *> provida statuisli, ut, si quis laicus Ar^<...;. nensis*^ civitatis et diocesis aliqucm clcrirum sivc personam ci-clc»iaslicam sacrilego nusu occidere aut mcmbro mulilarc presumpserit, oflicia el fcuda, si qua lenebal ab ecclcsiis vcl pcrsonis ecclesiasticis prediclarum civitatis et diocesis, ipeo facto amitttil el ex liiis nicbil Iranseat ad hercdes. adjecisli etiam, fraler cpiscope, quod

'<M ofticia cl feiida liujusniodi infra quiiidccim dies a die palrali sceleris per cos, ad quos eorum special collatio, aliis conferanlur. insuper, tu fraler episcope, de predic- torum** capituli, prclalorum el cleri" consilio el assensu contra laicos earundem civitatis ot diocesis, qui hujusmodi scelera perpelrarent, et poslerilates eorum quedam alia stoluta edidisli honesta et juri consona, que redundant in augmentum

% ccclesiaslicc libcrtalis'. uos ilaque vcslris supplicalionibus inclinali statuta hujus- modi, prout sunt honesta et juri consona, habentes rata el grata ca aucloritale aposlolica confirmonins cl presenlis scripli patrocinio communimus. nulli ergo omnino honiiiunn liceat hanc paginam noslru conlirmalionis infringcrc vcl ei ausu Icmerariu rontraire. si quis autem hoc atteinplarc presumpscril, iudignalionem

ao omnipotentis dei et bcalorum Petri el Pauli aposlolorum ejus se noverit iucur- surum. datum Anagnie 3 idus junii, pontificalus noslri anno secundo*.

B aiix .Straßb. Bet.-A. 0 nr. 68 or. mb. e. bnOa pend^ amf dem

rrchlH rin f, auf der SidUeü« Jarobna minor, dnmmtrr Rrsrriplfam] i nach rinem unheerKdtm Worte cApitulo anno tccaado. AUt VermtHn X gleidmt Hemd wie die Urktmd» $Met kertmtiknm.

i) dileclorum filiorum an/* Xiitur. h) Wri— daiibwatioM m/ JEmmt. c] d) pr«dicloram auf S*nr. t) cleri *■/*

> (y^. mr. 346.

Unter dem «MeAm Dahmt betn^fln^ Almmtiir 17 iem »nkitd^ im lu vcrilatc rxrommnnirrt nnivcrsitatcm, consnics ete. ArgMitiMaaw Ubartati

Cfr. O. Ihime Analfcta Vnhnma p. 7 nr. 83. Attf die eiige ürhmde heiiekt titk «aU dtr rermett Air VatieoHitelte» Eegieter dabei : Miiptom de to ipeo eapitalo ArgMÜMaii «t «lii«.

302 12 5 6

402. Bischof Heinrich und das Domcapitel von Straßhur g setzen die Rechte der beiden JDomcanoniker Johannes von Frankenstein und Alberts von Talmessingen an dem Tischgut in Lampertheim fest. 1256 Juli 4.

H[einricus] dei gratia Argentinensis episcopus tolumque capilulum ejusdem ecclesie geste rei noticiam. cum dilectis in Christo fratribus nostris, Johanni 5 scilicet de Frankensten et Alberto de Talmessingen canonicis nostris, de mansurna in Lampertheim a diversis esset provisum executoribus, tandem de eorundem et de conmuni capituli voluntate sie extitit * ordinatum, quod predicta mansurna cum Omnibus suis fructibus et pertinentiis predicto capitulo cedet *>. ipsum capitulum prefatis nostris concanonicis dabit singulis annis viginti libras Argentinensis monete lo Nov. II legalis in festo beati Martini nee vendicabil sLbi dictum capitulum quicquam juris in presentationibus ecclesiarum pro tempore vacantium ; sed dicti Johannes et Albertus vel alter ipsorum secundum quod inier ipsos est ordinatum conferant pro tempore vite sue ecclesias, quarum collacio ad dictam mansurnam pertinet, cum officio conmuni scultetie in Lampertheim, ita tamen, quod, quociens ipsam sculteliam i5 vacare contigerit, in optione sit capituli, utrum velinl, decem libras Argentinenses dare predictis Johanni et Alberto vel eis relinquere potestatem conferendi et dispo- nendi de eodem officio, prout voluerint. reliqua vero ofGcia disponenlur et ordina- buntur a capitulo prenotato. presidebunt etiam dicti Johannes et Albertus temporibus, cum dinc celebratur, judiciis apud Lampertheim lamquam mansurnarii vel alter 20 ipsorum nomine amborum et judicabunt, prout mansurnarii actenus judicare consue- verunt. nos prepositus Eberhardus de Sülze, Eberhardus de Entringen archidiaconi et Walrave canonici Argentinenses conslituimus nos debitores principales predicti Johannis et Alberli pro capitulo supradicto promittentes fide data, quod, monicione ad domos nostras facta, presentabimus nos in claustrum Argentinense infra octo 20 dies a tempore monicionis pro dicla pecunia numquam inde exituri, antcquam plene dicta pecunia persolvatur. nosque capilulum obligamus nos dictis preposito Eberhardo de Sülze, Eberhardo de Entringen et Walrave, ut, si quod dampnum vel expensas occasione hujusmodi fecerint vel sustinuerint, ipsis reconpensabimus bona fide danles eisdem potestatem'', propria aucloritate distrahendi bona et reditus conmuni- ao tatis nostre usque ad dicte pccunie expensarum et dampnorum solulionem. hec omnia acta sunt et locum habent tempore vite predictorum Johannis et Alberli, salvo nichilominus jure prepositi ecclesie nostre et ipsius prepositure de beneficiis et officiis vacationis tempore ab eodem conferendis secundum nostre ecclesie consue- tudinem approbatam. actum anno domini 1256, 4 nonas julii. 33

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 2704 or. mh. c. ä sig. pend. delapsis. Gedruckt aus dem Üb. sal. 1347 bei Grandidier Oeuvr. ined. III, 396 nr. 471.

a) B exutit. b} S cedentibus. c] B poelestatem.

1256 80B

403. Nicolaus Probst von Sl. Thomas und Ofßcial zu Straßhur^ beten ff t «imt üülerschenkung Junta's, der Tochter des Straßlurgir liitters .SckoUelin, im Bmim Ton Schafersheim und Meistraliheim an das Si. AiculauskloxUr zu Straßhurtf, 1256 Juli 13.

B N[icoIaua] prcposilus sancli Thome oflicialia Argenlinenns omnilnis pruenlem

paginain inspecturis pcrpeluam in domino salutcm cum noticia subscriplorum. nore- riril iinivtTsi, qiios nossc fucril oporlunum, quod Junta filia . . mililb dicti Scliolcelin civis ArgenlincMisis compnrens in judicio nostro aono domini 1286 proxiinu qiiinlu feriu püsl Iranäiuciuuciu sancti Ücncdicli abbalia confeasa fuit ibidfOD "m

10 publice ac prulestoln corain niagistro U. plebano cccicsie in Vegershdin tuoc vioes noslras in judiciis geronle, quod ipsa bona sua, que babuil in banne Tille Scheflbn* lieitn, sulvcncia orinuntiiii scptcni quartalia siliginis et ordei et bona sua sita io banuo ville Meisterühciui solvcncia annuatiin sex quartalia siliginis et ordei dirioe remuneracionis inluilu et in animc suc rcinedium contuleril, dederit et donaverit ao

iB possessiouetn curundem bonorum tradideril coram testibos sobacriptia oenobio aaocti Nicolai ad Canes extra muros Argentinenses tunenda ab eodem cenobio in perpetaum et possidendn. cujus Junlc anniTcrsnrium dictum ccnobium peragel in perpetaom cum vigiliis el missis siiigulis anuis, sicut pcragere consucvit anniveraaria aoromm suarum, ipsamque sepeliet, si apud idem cenobium elcgerit sepulluram. quam

donuciononi renovans dicta Junta in forma judicii coram diclo magislro R. petivit cum iiiütuncia, ut litlcras nostras testimonialcs super prcfata donacione, ne aliqua in poslerum super ipsa tam soUempniler coram honcstis facta dubitacio suboriretur, cenobio confcrrcmus antedicto. cujus peticioni racionabili et juste nos annuentes presentem puginnm sigillo nostro rounitam in perpetuam premissorum memoriam

M sepcdicto cenobio duxiuuis conforendam anno domini et quinta feria anlediclis. sunt autem liii tcstos, qui predicte donacioni interfuerunt : Gerungus cl Ebcrbardua fratres de onlint" prediciiloruni, llelfericus miles de Kunegesborcn. frater llenricus convcrsus dicti cenobii, Gerungus de Ilagenougia, llenricus Marsilii junior, Sigelinua de U(\mol7.wilre, tlartungus de Rotsbeim, lledewic filia dicti Scbolcdin dvea

au Argentinenses et alii quam pliires.

S au» Striißb. ,St. A. lad. s. Nicolai in nndis M or. m6. c. nf. pfMi Out trkaUmt$ Sittä

des Strtißburger OfficitiU.

304 12 5 6

404. Das Straßhurger Domcapitel verzeichnet die Stiftung eines besonderen Kirchengesangs an Maria Verkündigimg durch seinen Pfriindner und ehemaligen Kämmerer Konrad. 1256 Juli 24.

Nos Waltcrus preposilus, Bertoldus decanus, Heinricus cantor', C[onradus] scolasticus et totum capilulum Argentinensis ecclesie omnibus presentis pagine 5 inspectoribus et tenoris cjusdem auditoribus volumus esse notum, quod Conradus prebendarius et quondam camerarius ecclesie nostre zelo pietalis ductus, ob reve- rentiam et honorem beate et gloriose virginis Marie ac in remedium sue anime, März SS cam in annunciatione dominica, que propriara habet historiam, videlicet « ingressus

augustus», eadem in choro nostro non cantaretur secundum consueludinem anti- 10 quam ecclesie nostre, quandam aream suam solventem annualim 10 solidos Argenti- nensis monete sitam ex opposito curia domini de Lupphe ultra viam contiguam aree domus, quam Martinus sacerdos olim edificavit ibidem, dedit, contulit et assignavit ecclesie nostre de nostra omnium voluntate et consensu tenendam ab ipsa in perpetuum possidendam sub hac forma, quod chorus noster deinceps in per- 15 petuum singulii annis solempniter cantabit prediclam historiam «ingressus augustus» in festo annunciationis predicte ad matutinas. et in sequentiam illam « supreme matris gaudia» per circulum anni cantabunt, cum fuerit oportunum, in festis mar- tirum confessorum atque virginum, que proprias sequentias non habent. et predicti sex» solidi annuatim dividentur ad matutinas inier canonicos et prebendarios, qui 20 interfuerint matutinis, et sicut in perceplione prebendarum, quam diu Conradus vixerit jam dictus ; ipso vero viam universe carnis ingresso 5 solidi de predictis 10 solidis dividentur in predicta annunciatione secundum modum predictum et alii 5 solidi in die anniversarii ejusdem Conradi, quem chorus noster pcraget in vigiliis et missis, singulis annis similiter dividentur*' secundum modum prefatum. ut autem 25 nos et nostri successores premissa, sicut decens est et honestum, firma et stabilia servemus in perpetuum ipsa fideliter adimplenda, presentem paginam in perpetuam memoriam predictorum confectam regule nostre, sicut moris est et consuetudinis, fecimus inscribi, anno domini 1256, in vigilia beati Jacobi apostoli , de nostra omnium voluntate et consensu. 90

Aus Chrandidier Oeuvr. ined. III, 398 nr. 473 (ex libro regulee snmmi capituli Argentin. fol. 100).

a) Doch nohl decem, falh der Teat nicht durch Auslassungen corrumpirt ist. b) Orandidier dividelur.

1 An den Straßburger Domsänger Heinrich von Gerdldseck verpachtet das Kloster St. Blasien zwei Höfe zu SässolsJieim utul Wisentowe, 1356 Juni 25 Juli 7 (post festum b. Johannis baptiste infra 35 quindecim dies). V. A. siegelt Walram canonicus Argentinensis. Vergl. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. XV, 161 tiach dem Original im Karlsr. G. L. A.

I

1260 806

405. Der CardinaUegai Hugo trägt dem Prior der Domimiktmer %%d dem (luardUin der Franciskaner zu Straßhurg auf, Jiitekof witd C'lenu der Diaeett StrnlShurg von ihrem Hide auf ihre KirchenschulitlatiUen dt» Jahn 125t tu IßMen. 1256 iS'eptemöer 15 Anagui.

B l'Vulcr Hugo miseralionc divina liluli sancle Sabine prcsbiU'r cardiimlis religiosis viris . . priuri frulrum prcdicalorum el . . guardiuno fnilrum miuonun Argcoüneo* sium salutcm in doininu. ex parle vencrabilis palri-s . . episcopi et dileclonim in ChriHlü cnpituli et cluri Argontiucusis civitatis et dioccsis fuit propositum coFam nobis, quod, cum olim ' occasioue generuliä discordic tempore '— F'" ''-rici

10 iinperaloris et C[onriidi] nuti ejus oisdcm episcojK) et clero a 1.. ^ _ ..i et filiu udhcrcnlibus gravamina quasi importubilia inferrenlur et dampua, ipsi ad bujus- modi malicie resistendum el tantam iujuriam repelleudam contra bujusmodi male- fiiclores (jucdnm statuta ' pro ecclesie el ecclesiasticarum personarum übertäte ab eis edila ohservurc'' in poslorum juraverunt, nunc vero, diviuu grutia facicnle lur-

iri balionc cessante ac pace ibidem gcneraliter rcformala, per eadem statuta scandalum generatur in populo el ea in non modicam ecclesiarum Argentincnsia civitatis et diucesis lesionem rcdu^idare noscuntur. quare supplicarunt bumiliter juramentuin hiijiismudi per sedum apostulicam relaxari. nos igitur auctoritatc domini pape, cujus pd-nilenliurie curum gerimus, discretioni vestrc commiltimus, qualinus, inquisila

10 super biis diligentius veritate, si prcmissis verilas suiTragetur, episcopum, prelalos el clericos suprudictos ab obserrationc juramcnti bujusmodi absolvatis, injuncta eis super prcmissis pa^nitcntia snlutnri. datum Anaguie 17 kalcndas oclobris, ponlifi- catus domini Alcxiindii ])!ip(' (innrli anno sccundo.

.S' ttiis Striil'li. Sl. .1. Vui-.i. lini/.ilm lt.» I or|., A hui. iV' or. mh. c. au/, pend. 9B (icilniikt ildni'iili '" i \\'iiiif.ir ,{j.j<ir. •! m-^r. nn/iir, J>, li>i' nr. H Lhmiii XVII, STS

Mr. ir>. Olli)' (^>ii'll< iiaiiißibe bei Uramtiditr (Mutr. inM. III, 399 nr. 474

406. Das Capitel ton Jung Sl. Peter lu Siraßburg trifft mit den Francisia- nerinnen, die sich innerhalb seiner Parockie angesiedelt haben, einen VergleieA Her ihre gegenseitige Rechtsstellung. 1256 Nocember 25.

80 Hcinricus prcpositus ecclesie sancti Pctri junioris Argcnlinensis civitatis, dect- nus, cuslos totumque capitulum ejusdem ccclesit omnibus prcscnlem inspecturis cedulam snlutem in omnium salvalorc. quoniam brevis est vita 1 i el

lubilis memoria, ca, que genintur in tempore, oblivionc frequentius .tnr.

nisi viva voce tcstium vel scripture patrocinio roborcntur. binc eat quo.; ;: -;.;.-

a scripti tcslimonio notum facimus tarn prescntibus quam futuris, quod snpcr contro-

■) bis— olim iiHf K<<^ S .Oxcrrtl».

i r/r. nr. 346.

306 12 56

versia, que inter nos et capitulum nostrum ex parte una et sorores sancti Frantzissi ordinis sancti Damiani ejusdem civitatis ex altera vertebatur ex eo, quod diele sorores infra fines parrocbie nostre claustrum construxerunt, per quod ecclesiam nostram grave dispendium incurrere timuimus, talis conpositio deliberalione provida intercessit : videlicet quod predicte sorores in reconpensationem dampni, quod ex 5 earum edificatione nobis imminet, redditus viginti quartalia siliginis annuatim sol- ventes infra tria miliaria ex ista parte Rcni assignabunl ecclesie nostre libere possidendos. et quia dicte sorores nobis cerlos pro jam dicta pensione nondum redditus assignarunt, dominus H[einricus] Marsilius civis Argentinensis mansum unum apud villam inferius Husbergen ecclesie nostre resignavit libere nosque in lo ipsius possessionem induxit tarn diu pacifice possidendum, quousque ex parte dicta- rum sororum prescripti redditus in modum prebabitum assignati nobis fuerint et in eorundem possessionem inducli fuerimus pacificam et quietam. nos etiam ipsas sorores oblationes libere recipere permittimus a quocunque. ad sepulturam vero parrocbianos nostros recipiant, si de custodis et decani capituli nostri nunc existen- is tium* vel qui pro tempore fuerint processerit voluntate. insuper nos conventum sororum dicti claustri necnon et ipsius familiam cum omnibus suis attinentiis ulte- rius permittimus, omni actione remota, liberum et quietum. ut autem liec conpositio rata maneat et a nullo in poslerum violetur, prescntem cedulam sigillo capituli nostri signavimus in robur perpetue firmitatis. nos abbatissa et convenlus sancti 20 Frantzissi dictam conpositionem nomine nostro factam ratam habentes per omnia et acceptam sigillum nostrum in premissorum testimoniura presenlibus similiter duxi- mus appendendum. acta sunt hec anno incarnationis dominice 1256, 7 kalendas decembris.

H aus Straßb. Hosp. A. docnm. innt. lad. 61 fasc. 9 cop. »nft. see. XIV. 25

407. Bischof Heinrich von Slraßlnrg beschließt in Oemeinschaft mit dem Domcapitel, dessen Bäcker- und Zapfenamt, die bisher dem Kellermeister unter- standen und ton Laien verwaltet wurden, zu gemeinem Nuti und zur Verfügung des Capitels zu stellen. 1256.

Ileinricus dei gratia Argentinensis episcopus universis et singulis presentium 30 inspectoribus subscriptorum noliciam cum salule. considerantes, quod per laicos, qui haclinus longis retroactis temporibus preerant ofBciis pistorie videlicet et officio spine, quod vulgo dicitur zapbenambaht, in majori ecclesia Argentinensi canonicis et prebendariis ipsius ecclesie in prebendis ipsorum eis per eosdem laicos ammi- nistrandis non leves injurie et dampna gravia sunt illata et quod ex lioc ad aures 35 nostras et prelatorum ipsius ecclesie ex parte canonicorum et prebendariorum ejus- dem querele non semel sed sepius sunt perlate, provida deliberatione de unanimi consensu et voluntate eorum, qui tunc eisdem ofBciis preerant et ad quos eorundem

b) H existenlibus.

1256 1267 »C

collalio et itistitiitio pcrtinchol, uiia cum prelalb et capitulo ecclesi« memoral« aiio- loritiit«; oniinnriii diixirniis onlinarxltim »ive stutucndum, ut de oetero diela offlen ad cuininutics usus Irulruia jKTlincant et qiiod ipsum capitulum detnceps ordincC d disponut de cisdom, prout ipsi et ecclcsic* vidcrit expedire. cellerarius etiam, ad B quem colliitio eürundein bcneßciorum ]>ertinci)at', qui nunc est vel pro tempore Tuerit, nee quisquani alius di; capitulo prclottis vel ulius <i ° i juris in eisdeni

üfFiciis cunterundis vel eliam iuslituendiü sibi de celero vcuU.. ; , <»ed ipsum capt-

luluiii, ut est predictum, do cisdem, prout ei expedire videbitur, ordinabil, sie taiueu, quod ex hoc cellerario ipsius ecclesie quoad fnictus, quos occaaione dictorum

10 ufliciürum reciiiit et rccipere consueverat prc alüs canonicis in clarcto et pane, quem recipit a ])isturia, ol etiam quuad coUationcm oflicii, quod vulgo dicitur under- Kaplirtiauiliaht, imllum prcjudicium generetur. nos prcpositus, decanus, cantor, scolasticus, cellerarius totumquc capitulum dicte ecclcsie Argentincnsis confilcmur et presentibus protestamur omnia premissa per dominum nostrum episcopum pre-

i:> dicliun utia iiuliiscuiii sie esse statuta et ordinata, ut üuperius sunt prctacta. et in^ evidentiaui ac prül)alionem premissoruin est prcsens littera eunscripta et sigUlonim nostri videlicel Ueinrici dei gratia Argentincnsis episcopi et dominorum prcdicto- riim et ipsius capituli munimine roborota. acta sunt hec anno domini 1256.

B au» Straßb. Be».-A. 0 fMC. 2703 or. mb. c. 6 rig. pmd. htm. Ztut Sittd tmi «tf»- ao fallen.

B 1 voll, ibiil. or. mb. c. C> »ig. penä. UutU. Eim Siegd itt abgefaHem. Gedruckt aun dem Hb. tal. 1347 bei Onmdidier Oemvr. inid. III, 40t nr. 478.

408. einem Jüitsc/ieui Bischof Jlcmrichs ton Straßburg über die Erbtektß des liilnjers Wenihard ton If ■", dessen Veröffer'^-^'-'ff er stintm OfficiMl

•£, A'icolaus, Probst ton St. Ih :u Strußburg, v .- datum et actum

Argenlinc in noslro consistorio, feria 3 post festum cpiphanic domini, anno domini 1257, presentibus domiuis : Walrammo de Geroltsecke canonico, Ileinrico preposilo, Cunrndü decono, Rudogero Ihcsaurario sancli Petri, decano sancti Thome, Johanne prebeuduriu sancti IVtri Argeiitinensis , Olloue sculastico Ilonogcnsi, magistris

w Oervalco, Gerhardo, Sigelino, Wernlino, Johanne saeerdotc de Mollesheim, Waltero clerico de Phetensheim*. /<?57 Januar 9 Straßburg.

U au» Straßb. Uotp. ^. Ud. 00 tue. tO or. mb. e. U »g. ftmL ■) B I aJ4. uUUUli. h) B i »m. ia.

I IJr. nr. 3JJ. X a Hpinrious ilo rhctcnslipiin uir.t in deruMtn Vrhmd* ob SoUtr Bi»H»f Hemeitk»

Eine rnria ciguRdam «vis ArgrutinriiMi dicti dp l'fpttpiiihciin entkeimt im eimer Vrhimit 4et Herrm nm (iirhaden für die mem« KiedeHmmmg der I>wiimiwiiri'iwiii tn EtkiaMtim, iin^mK§ im J«kn 13^7. Stranb. Bt:.-A. H fuc 3079 fMta. m6. e. m§. jmmL ntfuim tan /Mhc 1309 October 34.

308 1257

409. Pabst Alexander IV gibt dem Visitator der deutschest Franciskanerklöster Volhnacht, unruhige und zänkische Nonnen des Straßburger Franciskanerinnen- klosters auszuxceisen. 1257 Februar 18 Rom im Lateran.

Alexander episcopus servus servorum dei dilecto filio fralri . . ordinis minonim visilatori monastcriorum ordinis sancti üamiani in Alcmania salutcm et aposlolicam 5 bencdictionem. dilecte in Christo filie . . abbatissa et conventus monastcrii sancti Francisci Argentinensis ordinis sancti Damiani ut liberius possint domino famulari, ejiciendi moniales, que turbationem et rixam in eodem monasterio", et transferendi ad alia monasteria ipsius ordinis , si fuerint incorrigibiles , necnon contradiclores et rcbelles per censuram ccclesiasticani appellalione postposita com- lo pescendi tibi auctorilate presentium concedimus facultalem. datum Laterani 12 kalendas martii, pontificatus nostri anno terlio.

Aus Shardlea Bullar. Francisc. II, 194 nr. 295 nach dem Original i. Ä. des Franciskaner- Mosters zu Constane.

410. Die Herren von Wangen, treten ihren Vogtmann Burchard von Hausbergen 15 mit allen seinen Sachen an das Reuerinnenkloster der heiligen 3faria Magdalena zu Straßburg ab. 1257 Mai 24.

Notuni sit Omnibus presentem paginam inspecturis, quod nos Anshelmus, Hen- ricus, Bilgerinus et Hartungus fratres domini de Wangen de coumuni consensu et consilio dedimus, donavimus et contulimus propter deura sancte Marie Magdalene 20 et sororibus penilenlibus extra muros Argentincnses omne jus, quod habebamus vel quod nobis in posterum posset conpetere in persona et rebus fratris Burcardi de Husbergen nostri vogetmanni, qui se transtulit ad dietas sorores. et de hoc volumus esse guarandi ipsius Burcardi et earundem sororum in judicio ecclesiastico et secu- lari, si fuerit necesse. et hec publice proteslamur et promiltimus per presenles, 25 quas reverendi patris ac domini nostri n[einrici] Argentinensis episcopi et nostro sigillatas sigillis diclis sororibus conferendas duxiraus in testiraonium et evidenciam premissorura. nos H[cinricus] dei gralia episcopus Argentinensis confitcmur et pro- teslamur, quod ad pelicionem et instanciam predictorum fralrum de Wangen presen- tibus uostrum appendimus sigillum. anno domini 1257, proxima 5 feria ante 30 festum peutecostes.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 3008 or. mb. e. sig. pend. laeso. Ein zweites Siegel ist abge- fallen.

a) Ausge/allen etwa feceriut.

1257 aoo

411. Bischof Heinrich ton Straßburg verkauft mit ZiuHwtmnng imr Bürgtf'

schaß den Fraiiciskanern daselbst ein Orundstilck am Hoken$t«f fir 50 Mark. iSr,7 Aorember HO.

II[eiiiricus] dei gralia Argentincnsis cpiscopus scire volumus cunctos fideles, !• qiiod nus ])ro ronmiini lotius nüslre civitiitis ulilitatc ac neccäsitalo, de cooscnsu (j[ü%eliiii| inugUtri', consuluin et univcrsitutis Argeulincnais, prchahila dUscusüione diligcnti et tractalu conuiuni, facta etiam suhaslatione, cum deliLcraliooe provida vendiinuH cl vcndidiinus ad opus fralrum minorum in noslra civilale in maoiu duiiiini prcpositi suiicli Tliome inagislri Nyculai et Iluiririci dicii Marsilii prucuratoris

lu euruiidciM iiruuin a doiiiu Fridc-rici de Tunzcnlieiiu, que siUi väl juxla portam, que dicitur Uiul|)urgctur, usquc ad vicum propc pouletn, qui vulgo dicilur lluchstegco*. ad palum ibidem a prcdictis civibus pro sigoo poüitum in loogitudinc et latitudine usquc ad aquam pru quinquaginlu marciä, dantes cia potestalem et auctoritatem iniraiidi diele aree posscssioncm. quam aream jure proprio cum - •'•täte plena et

15 dumiiiiü juxta murcm ordinis eonun vendimus et tradimuä !> n perpelao et

posüidcndum, prominentes nos facluros el procuraturos, quod cadem area in toto vel in parte non evincatur ab eisdem. viam autem ad publicum et conmuocm usum civitatis rircn lalitudincm quindecim pedum in longitudinc diele aree versus aquam rclinqucnl l'ralrcs »ive couvenlus anledicli. conülcmur etiam prescnÜ scriplo supra-

ao dictum prctium nos rcccpissc inlcgralitcr nobis numeralum et solulum, ad omnia supradicta tenenda cl servanda nos nostrosque successores per slipulationem obli- gantes. in cujus rci evidcnliam prosenlihus littcris nostrum fecimus apj> nos G[üzelinus| magister, consules cl univcrsilns Argenlinensis huic an; ;.

diliüiii nostrum adhibuimus et adhibcmus conscusum. in cujus rei e\ prt-

X sentibus littcris nostrum fecimus appondi sigillum. acta sunt bec anno domini 1257, pridie kalendas decembris, in feslo sancti Andrce apostoli.

T aus Straßb. Thom. A. Dominicaina lad. 2 or. m6. e. »ig. pemd. deiapao.

412. Oertrud, Otto Marsilius' eines Straßburger Bürgert Oewiaklin, teiemli ihren gesammten BesUi zn Königshofen und Kckbolsheim dem Khster des keiiigem 30 Franciskits tu Straßburg. 12Ü7 December 12 Straßburg.

Notum sit Omnibus presentcm paginam inj^pecluris, quod ego Gertrudis uxor Otlonis tilii domini Ilcnrici Marsilii civis Argentincnsis de volunlate et consensu

I Offi-niHxr ist hier »chon dtr BtA ita Jtkm UU im Amt, M immt Sfim OtmKum Mkt, rcriß. iir. IJI. Aiuh rnthäli rin SatiumitgNttUrt*rseitkmB mm Jtmwar VUüT Umm twt^nAndtm NdiHtii. n. Kitths- n. HOrKrrhncli fnl. lll> im StraJih. St. A. : Hng Rip«lin dar muii^m, hm AIhnekl der Wil-boKcr, F.rbo dos rihtcrs «An, Kcimboit Virnkorn )r»nant Ijebaaselkr, Fridarieii mmim da* konfHiUrn, Httilolf von Vej^raheim, KciinbAhiclin, Erb« CUn(«n »ftn, R«imbok SUbwifc Cowat otwnn rihlcr, Hotscl von Trnhtcnhcim. Friilorirh Spender, Johaa* BndoUb ita im ■oütn St wm»; außmlrm al.i /.fuyfn Hurrkart nnd CUus '/.am her Hag Rip«liaa lAa« md aadir «twfo «fl.

* Vergl. StrtiRb. Gatten- m. H*imnmmen i. MilUUUr S, SS ». 78.

3i0 12 5 7

ejusdem mariti mei, cum liberos non habeamus, proprietalem et usumfructum uni- versorum bonorum meorum, que habui ex successione paterna et materna in villis et bannis Kunigeshoven et Eckebolzheim , videlicet duos niansos minus qualuor agris et dimidio et tantum de pralis quam quatuor viri una die possunt defalcarc, que in vulgari virmannemale dicuntur, et annuos reditus triginta solidorum in ortis 5 in banno et villa Kunigeshoven et in banno Eckebolzheim quinque agros et dimi- dium frugiferos sitos pure et libcraliter propter deum et pro remedio mee et paren- tum meorum animarum do, confero et assigno monasterio sancti Francisci in Argentina ordinis sancti Damiani lenendos imperpetuum ab ipso monasterio et possi- dendos cum omni eo jure, quo dicta bona tenui et possedi. que bona diclo raona- lo sterio resignavi et possessionem ipsorum tradidi, prout est consuetudinis et moris. premissam autem donacionem dictorum bonorum et resignacionem et tradicionem possessionis eorundem feci et conGteor atque publice protestor per presentes, me ipsam fecisse in diclo monasterio coram multis honestis subscriptis anno domini Dez"ii 1257, in vigilia bcate virginis Lucie, quas sigillatas sigillis venerabilium dominorum, is videlicet domini E[berhardi] de Sülze archidiaconi et . . officialis Argenlinensis, qui etiam dicte donacioni interfuerat, dicto monasterio duxi conferendas in testimonium et evidenciam ac probacionem atque perpetuam memoriam omnium premissorum. ego vero Otto antedictus confiteor per presentes, quod premissis meum adhibui et adhibeo consensum. in cujus conscnsus testimonium rogavi prenominatos dominos, 20 videlicet dominum E[berhardum] de Sülze archidiaconum et . . officialem, quod sua presentibus appenderent sigilla. quibus sigillis sum usus et conteritus in hiis litleris, cum proprium non habeam sigillum. nos autem E[berhardus] archidiaconus et . . officialis antedicli confitemur et publice proteslamur, quod ad peticionem et instan- ciam Gertrudis et Otlonis prediclorum nostra presentibus appcndimus sigilla imper- 25 petuam memoriam eorundem, cum ipsa facta fuerint coram nobis anno domini 1257, in diclo feslo beate virginis Lucie, in diclo loco presentibus domino Goselino milite, magistro Gervalco, Iratre Johanne gardiano, fratre Hugone de ordine mino- rum fralrum, Wernhero diclo Sturm, Rulino ad securim, Sygelino de sancto Thoma, Pilgerino de sancta Aurelia, . . filio Agricole et aliis quam pluribus. 30

H aus Straßb. Hosp. A. lad. 51 fasc. 3 or. mb. c. 2 sig. pend.

413. Bischof Heinrich von Slraßburg beurkundet einen Vergleich zwischen dem St. ArhogastsMoster und gewissen Straßburger Bürgern über die Hinterlassenschaft des Ritters Sigelin Bild. 1257 Straßburg in der bischöflichen Pfalz.

H[einricus] dei gratia episcopus Argenlinensis omnibus presentem paginam 30 inspecluris perpetuam in domino salutem cum nolicia subscriplorum. noverint universi , quos nosse fuerit oporlunum , quod , cum . . preposilus et convenlus ecclesie sancti Arbogasti extra muros Argentinenses nobis fuissent conquesli, quod Erbo miles de ultra Bruscam, Hartmudus de Sciltikeim ac fratres et sorores ipsius cives Argentinenses ipsis abslulerint bona illa, videlicet domuni et aream silam in

1267 311

civitale Argenlinonsi , quo dicitur Spcc undc ErweiM, pislrinum qaoddm apiid Miiiictiirii Aiireliain, ureaiii .s<'u ciiriuin silain Juxta idem ptdrimini et quendam u^rum i'ni^iicnim »iliiin in bantiu Kunegeshuvcn, (|uc l>ona Slgelinns mÜM dicUu Yinago, dum vivcret, coululerat ecclesic sancti Arbogasli pro remedio aniine sae',

6 nos eisdem purlihiis judices dedimus super eisdem bonis Eberhardum de Knlrioge archidiiiconum et lk>rliloldum canonicum ect-lcsie sancti Stf^ptiani ArgentioeDsii. qui cum d*; dicln causn ulic{uandiu cof^aioviH.s«*nl* et (estos recepissent, dm propler bonum pacis cl concordic dictus piirlos concürduvimuH et amicubilcm conpoticionem inlor ipsas ordinavimus in bunc modum : quod Erbo et alii prenominaÜ heredes

10 dicti Sigclini hai)cbunt pistrintim anledictum et ecclesia sancti Arbogasli baliebtl curiam sou nnmm juxla idem pislrinum et domum et arcam zft Sj)ec unde En»ei«c cl agrum prenuininatum. cujus agri lumcn usumfruclum uxor dicti Sigclini tem|)0- ribus vile sue babobil et post mortem ejus propriclas ipsius agri et ususTructus ccdent ecclesic sancti Arbogasti antedicle. quam conposicionem quia dicte partes

16 tunc acceptaveninl et ipsam ralam babucriint, pre~ duratura est

super anlediclis confocla cl noslro ac KiK*rbardi et 1.. in.,,... j.i. .i.^.nm.ii - --igOUs

ad poticiünem cl inslancinm earundem parcium in leHlimonium et c\ m ac

porpctuam prcmissorum mcmoriam sollempiiiler conmunita. actum in palacio noslro Argcnlinensi anno domini 1257.

■H)

U au» Straßb. Ho»p. Ä. lad. 174 fasc. 20 or. mb. e. 5 tig. pend.

414. Bischof Heinrich und das Domeapilel von Straßburg beschließen, daß ton dent tStiftslehen zu Männolsheim, das der DomcanoHikus Berthold ton Wilsberg aufgegeben, die eine Hälfte dem Domprobst Walther ton Oeroldseek anheimfallen, die andre zu gemeinem Nutz des Capitels terwandt icerden soll. iH57.

II[einricus] dei gracia Argentinensis episcopus univcrsis et singulis presencium inspccloribus subscri])torum noticiam cum salulc. cum Bcrtoldus de Wilpcrc cnnonicus Argonlinonsis feodum claustrale, quod habebat ab eadem ecclesia in Mcinollzliciin uostre dioccsis, cum ejus pcrlincnciis, presente fratre ipsius Hermanno canonico cjusdem ecclesic, cui idem Feodum cum ejus pcrlincnciis sccundum consue-

80 ludinom ecclesic Argentinensis a diclo Bcrloldo fratre suo cum regula fuerat adop- laluin, cl consoncienle, de bona volunlate ipsius resignavcrit in manibus ; decaui el capiluli ecclesic .^rgonliuensis ac cesscril omni juri, quod ei cum-' .' ..il in eoilein, ac eliam dirtus Ilernianmis cesscril juri sibi in eodem feodo conpelenli occasione diele ndoptionis sibi facte cum regula a fratre suo predicto ac reuuncia-

» rint Omnibus aclionibus, dcfcusionibus, exceptionibus ac quovis juris auxilio private

■) Tt riMiirn»iv»<«rpnl .

< Cfr. iw. .W/,

312 1257

vel conmuni sibi contra dictam resignalionem el cessionem conpelenlibus vel etiam conpetituris, sicut in lilleris indc confeclis sigillis noslro scilicet el prediclorum Berloldi et llermanni canonicorum consiguatis plenius conlinetur', provida delibe- ralione de unanimi consensu et volunlale Berioldi et llermanni predictorum una cum prelatis et toto capitulo ecclesie noslre memorate auctoritale ordinaria duximus 5 ordinandum sive statuendum, ut de cctero dictum feodum cum ejus perlinenciis nulli canonico privato aliqualinus concedatur vel conferalur, sed pocius ad conmu- nes usus prepositi et capituli pertineat, sie videlicet, ut Wallherus de Geroltsecke nunc dicte ecclesie noslre prepositus medielalcm ejusdem feodi cum fructibus inde provenieulibus, jus advocatie, collationem vicarie et ofScii judicandi in dicla villa 10 Meinollzheim necnon pullos el anseres occasioue dicli feodi dari consuetas liabeat et relineat, quoad vixerit, sine contradictione cujuslibet libere el absolute, habet quoque et liabebit plenariam potestalem ordinandi seu disponendi, ut medietas dicli feodi cum ejus perlinenciis et juribus predictis post mortem suam vel ad prelaluram sive ad officium preposilure vel etiam ad conmunes usus capituli ecclesie nostre i5 Argentiuensis pertineat memorate. et quod ab ipso Wallhero nunc preposito indc sie ordinatum fuerit, ratum et (irmum per nos et capitulum dicte ecclesie noslre habetur et habebitur in futurum, de reliqua vero medietate cum ejus perlinenciis sie slaluimus, ut jam ad conmunes usus fratrum pertineat et quod ipsum capitulum deinceps ordinet et disponat de eadem, proul sibi et ulilitati ecclesie viderit expe- 20 dire. similiter quoque de altera medietate ipsius feodi cum ejus juribus et perlinen- ciis post mortem ipsius Waltheri nunc prepositi ipsum capitulum ordinabit, quod expedire sibi visum fuerit, si per dominum Wallherum nunc preposilum in vita sua de hoc nichil fuerit ordinatum. Bertoldus etiam et Ilermannus fratres predicti nee quisquam alius de capitulo quicquam juris singulariler in diclo feodo vel parle 25 ipsius sibi de cetero vendicabit, exceplo solo Walthero nunc preposito, ut superius est premissum. sed prepositus . et capitulum, ut prediclum est, de eodem feodo et ejus perlinenciis, prout eis expedire videbitur, ordinabunl. nos prepositus, decanus, cantor, Bertoldus et Hermannus de Wilperc fralres predicti lolumque capitulum dicte ecclesie Argentiuensis confitemur et presentibus protestamur, omnia premissa so per dominum nostrum episcopum prediclum una nobiscum sie esse statuta et ordi- nala, ut superius sunt pretacta. et in evidenciam ac probationem premissorum est presens litlera conscripta el sigillorum noslri videlicet ll[einrici] dei gracia episcopi Argentiuensis et dominorum predictorum et ipsius capituli munimine robo- rata. actum anno domini 1257. 86

B ans Straßb. Bcs.-A. G fasc. 2711 or. mb. c. 6 sig. pend.

1 Die Iczügliehe Besignationsiirkunde Bertholds von Wüsherg aus demselben Jähre 1257 befindet sieh im StraM. Bez.-A. G fasc. 2711 or. mb. c. 3 sig. pend., gedruckt aus dem lib. sah 1-347 bei Gran- didier Oeuvr. ined. III, 407 nr. 483.

12 5 7 313

415. Bischof Heinrich ton Slraßburg virfügt gegen du Antprieie der VikuM ton Nt. Aurelicn die kirchliche Zugehörigkeit der Bewohner OUenkelnt tue

St. Arhixinstsk'ifclif.. I'J'>7 SliitCihuni-

ll|uiiirii;ii.sj dci graciu e}iiM;o|jUä Argeiiliiicusis ointiiliiis |'r<-Hctilciu poginam ß itispecluris jHjqjcUio in domino salulein cum noliciu hubscriiilonini. noveririt universi, qiiuy nossc fucril üpürtuuum, quod, cum a Icmporibus luugc relruii . ■> persone illc, que fcccrunl cl faciunl residenciam ac manseraat et mancnt apud Ollcnkeln, onle Ictnpüra nostra et cciam nostris Icmporihus eccicsiaslica sacraineoU el scpulluruin reccp^-rinl al) ecclcsia sancli Arbogasli exlra mtir- *- •:-..... ^ r-\

10 super hoc pn;posilus et couveulus ccclesie sancli Arbogusti onl . .a -

ciens inpulsuli in nostro judicio a vicariis ecclcsic sanctc Aurvlie ArgeDlineosui asserculibus, dictus personas pcrtinerc debere ad parrockiam sancte Aurelie, dos sontonciuliler sie duximus" slulucudum et ordinnndnm, quod de cetera in pcrpetnam inhabilulurcs '' dicli luci Otcnkcln ccclesiasticu sacramcntu et acpulluram redpieot

15 ab ecclesia sancti Arbogtisti, sicul prius cciam recepcrunt, et quod licvbit dcinceps in perpctuum familio preposili et convcntus prcdictonim, que manet in hospilali et infru scplu ccclesie sancli Arbogasli, faccre ( i'jdi saacti Arbogasti

el recipere ab endem ecclcsia sepulluram el etvit...,. ;.. .. .....imenla, non obetantc

contradicione aliqua vicariornm ei!clesie sancte Aurelie prediclorura, tradcntes

ao prescntem paginam sigillo noslro muDilam dicte ecclesic sancli Arbogasli in tcsti- raonium el evidcnciam prcmissorum. dolum Argentine anno domini 1257.

|Pi

n (IM Stra&h. BtM.-A. 0 fasc. 1700 cop. cAari. Mc. XV, Bnmt/tgmtmA von Bl. Arho-

gaiit fol. 18. Oedruckt ohne nOhen QuiBnumgäb« wnt «mtfen Ah wtiekm fin hei Ormiidier Otner. kM,

III, 413 nr. 4S6.

416. Jirzbischof Konrad Ton Köln trägt auf Grund eines päpstlichen MtndtU» (hm Ciistns ton St. Thomas zu Straßburg auf, gegen Alle, trelche die Slrüßbwger

Domiiilkiini'i' schädliif)}. mit Kirchenstrafen einzusehreiten. l'J')7 Köln.

Coiirailus dci graciu sancte Culonicnsis ecrloio arfliii'iiisoM[uis', \lalie arcbi- X) cancellorius . . cuslodi sancli Tbonic Argenlintii>is salulciu in domino. liil.r.is domini papc non conccUalas, non vicialas recepimus in liunc modum :

Alexander episcopus servus servorum dei vcnerabili fratri ... Colonicnsi sululcm et aiwslolioam lx*nediclioncm. inundans malicia jh-t. \

viris sancte religioni dedilis adeo frequeuter exhibct se molestam, quod ip.si ......iv>

;is eulUii, ul debereul, vacarc non possunt, dum illorum maliciis agilantur. cum igitur, sicul dilecti lilii . . prior provincialis Alemannie el fratrrs sui prioratus

■) // tliximuf. bl B inhabitorw.

> KmnA mn /' ' ' ' '

40

314 12 5 7

ordinis prcdicalorum nobis significare curarunt , nonnulli , qui noraen domini in vacuum recipere non formidant , ipsos graviter molestare presumanl , nos et presumptorum hujusmodi refragari conalibus et diclorum prioris et fratrum grava- minibus volenles cohgruis remediis subvenire ad instar felicis recordalionis I[nno- centii] pape predecessoris noslri fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, d quatinus ipsos in personis vel rebus non permittas contra indulla privilegiorum et indulgentiarum sedis apostolice ab aliquibus indebite molestari, molestalores hujus- modi per censuram ecclesiasticam compescendo, non obstante constitutione de duabus Maiii dietis edita in concilio generali •. datum Neapoli 2 idus maji, pontificatus nostri

anno primo. lo

Hujus igilur auctorilate mandati mandamus tibi, quatenus secundum tenorem ipsius procedendo omnes, qui priorem et fratres ordinis predicatorum Argentinensium in personis aut rebus ad ipsos pertinenlibus molestare presumpserint, sive clerici sive religiosi seu layci exsliterint, molestalores hujusmodi per censuram ecclesiasticam compescere non obmiltas. datum Colonie anno domini 1257. 15

T aus Straßb. Thom. A. Dominicains lad. 2 or. mb. c. Big. pend. laeso.

417. Ertbischof Konrad von Köln befiehlt dem Custos von St. Thomas zu Straßbnrg auf Orund eines päbstlichen Mandats, Alle, die nach der BeXanntmachung seines Verbots auf der Straßburger Synode die Dominikaner daselbst bedrückt haben, zu excommuiiiciren und dies auf das Verlangen des Ordens im Münster und den ao Parochialkirchen Straßburgs sowie in Schlettstadt zu verkünden. 1257 Köln.

Conradus dei gracia sancte Coloniensis ecclesie archiepiscopus , per Ytaliam archicancellarius, honorabili viro . . cuslodi ecclesie canonico sancti Thome Argenti- nensis salutem in domino. mandalum domini pape recepimus in hec .verba : [folgt das in nr. 416 inserirte Mandat Alexanders IV]. hujus igitur auctorilate <& räandati vobis sub pena excommunicationis , qua vos esse ligatum volumus , si nostro mandalo inobediens fueritis, dislricte precipimus, quatenus omnes illos auctorilate noslra denuncietis excommunicatos, qui post inhibitionem noslram in synodo Argentinensi publicatam, ne quis fratres predicalores aut sorores ejusdem ordinis contra indulta sedis apostolice vel legalorum ejus indebite gravaret, fratres 3o prcdiclos ac sorores injuriose molestaverunt. eadem districtione vobis precipimus, qualinus hanc denuncialioncm facialis publice in ecclesia majori el omnibus parrochialibus ecclesiis Argentinensibus et in Slezslal, quoliens a fratribus predictis fueritis requisilus. datum Colonie anno domini 1257.

T aus Straßb. Timm. A. Dominicains lad. 2 or. mb. c. sig. pend. 85

1 Cfr. nr. 354 not. 2.

12 58 ms

418. l'abst Alexander J\ hextalit/t der Stnul ,Mralihurij die ihr xon Knisem

Wld Königen SOlPie TOn scinrul l'di-oHnil'i' l*illisl fniincrii- /(' < rlliritlm f'rirUi-tjim

1258 Januar Hl Viterbo.

Alexander episcopus servus scrvorum dei dilectis flliis consulibus cl uii. '^ .;<ii

3 Argenlinensi salulcm el apuHlulicain benedicUünctn. juslis peteutium dcsidcriis

dignuin est nos facilem prebere consensum et vola, quc a ralionis tramite non

discorduiit, cffeclii j)rüscquenle complen-. sune pelilio vcslra nobb cxhibila contincbal,

quod uliui uonnuUi reges el iiiiperutores Uuiiiiinoruiii lunc sediä aposlolice graciaiu

obtincnles vos et terram veslrain quurutidam libertatum et immunitatum privilegüs

Kl tminicruiil idquc felicis recordatiunis Innoceiilius papa predecessor noster postmodum

per suas lillenis approbans Icnorem privilegioruin ipsorura eisdem lillerix fecit i

ad caulelain '. aus ituquc veütria supplicutiuiiibus inclinali, quod super hita pr»w.>'

racliiin est, raliitn babeiilcs et gralum illiid aucloritate ap<>älolica confirmamus et

prcsentis scripti palrocinio comtnunimus. uulli ergo omnino hominutn liceal banc

ir> paginain nuslrc conrinnationis infriugere vel ei ausu temerario contraire. si quis

ault'in hoc iillcin])lnro presumpseril, indignalionem omnipotentis dei et bealorum

l'olri et l'aiili aposlolonim ejus se iiovcril incursuruin. diiluin ^'it.•f!lii 12k(ilrndas

IVbruarii, pontincatus nostri anno quarto.

8 au» Straßb. St. A. AA art. 1 nr. 15 or. mb. c. buBa pend. dOapta. Auf dem J7w.«. A.' j.y '" rechtn unten 0. Mnliii. kM ton gkicher Hand, auf der ROcJcteite Panlns Nepot acört.

Gedruckt darnach bei Weitcker Dinf- ■'■ "..-'."■^'< ■■ // = Lünig X/'' ' "'S nr. 6. Potthatt Heg. jxmtif. nr. 17159.

419. Pabst Alexander IV gestallet dem St. Stephanskloster tu Slraßburg, bei Receplionen und Provisionen nur die päbsllichen Schreiben, tcelche die torltegende

VT. Indulgenz ausdrücklich encähnen, berücksichtigen zu dürfen. 1258 Januar 25 ViUrbo.

Alexander episcopus servus servorum dei dilectis in Christo flliabtu . . abbatisse et conveniui mouaslerii sancli Slepliani Argontineiisis ordinis sancti Augustini salutem et apostolicam benedictionem. paci et tranquillitati vestre paterna rolonles iu posteruin soUicitudine precavere auctoritale vobis presentium indulgemus. ut ad

:iii receplioneni vel provisiononi alicujus in pensionibus seu beneficiis ecclesiasticis per lilteras sedis apostolicc vel legntorum ejus compelli de cetero non possitis nee de liiis aliquis valcal vobis invilis alicui providere, nisi eedem littere apostolice plonnni el expressam de presentibus fecerint incnlionem. nulli ei^ omnino honiinum lit. al banc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. si quia

x> autcm hoc allcniplnn» presumpseril. indignationem omnipotentis dei et boatorum iVlri el Pauli apostoloruin ejus sc noverit iii.in^mim. .'nlum Vif- »-i"" « ^^ •'•^ndas februarii, pontilicatus nostri anno quarto.

li (III.1 straßb. liej.-A. U faac. 8622 or. mA. e. btilla ptmt .\.^i

G. Mutin. »M am gleicher Uand, auf der JMdbtt'/' <ahu.

> Cfr nr f/fi

316 12 58

420. Pahst Alexander IV befiehlt dem Bischof von Straßhurg, daß er sowie der Clerus seiner Dicecese von der ungerechten Bedrückung der Straßhurger Dominikaner abstehe und dieselben mit Wohlwollen behandele. 1258 Februar 21 Viterbo.

Alexander cpiscopus servus servorum dei venerabili fratri . . episcopo Argenti- nensi salutem et apostolicam benedictionem. iiulla dubietas imminet Christi 5 fidelibus, quin dilecti filii fratres ordinis predicatorum pro innocentis sue vite ac religionis sacre merilis occurrant gratissimi divine oculis majestatis, maxime cum ipsi studeant sub extrema paupertate vivere ac virtutum cultui desudare ipsorumque ferventer ad hoc aspiret affectio, ut per eorum ministerium salus proveniat animarum. sed tu, prout mirantes accepimus, licet credere vix possimus, hanc de dilectis lo filiis . . priore ac fralribus ejusdem ordinis Argentinensibus considerationem habere et merila eorum advertere predicta non curans , prelextu quarundam litterarura nostrarum, quas eis ad luam et cleri Argentinensis instantiam dicimur direxisse, per le ac prelatos et clericos tibi subdilos pium et humilem slatum ipsorum ac sancte contemplationis otium, cui vacant, assidue multipliciter impedis et perlurbas. i5 nonnulli quoque prelatorum ipsorum, sicut dicilur, de tua conniventia et assensu prohibent suis vicariis, ne fratres ipsos ad proponendum dei verbum in ecclesiis eorum admittant, sed penitus se opponant, ne iidem fratres confessiones audiant recurrentium ad eosdem. et, quod est gravius, pretextu questuariorum, quos pro colligendis elemosinis ad opus fabricarum ecclesiarum ipsarum hinc inde trans- 20 mittunt, fratres ipsos, ne mendicando victum sibi possint acquirere, presumunt nequiter impedire. qui diclis questuariis contra prohibitionem scdis apostolice destinatis et errores aliquos predicantibus manifestos cedere compelluntur, cisdem prelatis et clericis malitiose dicentibus, prelextu elemosinarum, quas iidem fratres per hujusmodi mendicitatem acquirunt, predictarum ecclesiarum fabricas impediri. 20 nee hiis dicti prelati contenli in subditos suos, si ecclesiam dictorum fratrum etiam, postquam missarum sollempnia in propriis ecclesiis audivcrint, adire presumant, excommunicalionis ferre sententiam uon verentur, supradictos priorem et fratres, quod sint litlerarum apostolice sedis falsarii, nequiter diffamando ac irrogando eis per se et alios gravamina plurima in proprie salutis dispendium et diclorum fratrum 30 ac sui ordinis non modicum detrimentum. quia vero pro parte ipsorum ad presidium scdis apostolice super hoc habitus est recursus, nos hujusmodi gravamina eorundem, sicut nee debemus , pati nolentes fraternitatem tuam attente rogandam duximus et monendam per apostolica tibi scripta mandantes, quatinus provide considerans, quod lionori tuo deperit et saluti, si eosdem prelatos et clericos, cum possis, ab 35 illorum molestüs non compescas, ipsos, ut ab hiis desislant, juxta officii tui debitum compellere non omiltens tu ipse dictos priorem et fratres afTcclu benivolo pro divina et nostra reverentia prosequaris et alias ipsos laliler in suis necessitatibus habeas commendalos , quod exinde tibi gralie divine premium et favoris nostri proveniat incremenlum nuUaque nobis"* incumbat necessitas super 40

a) T vobis.

12 5 8 :M7

hoc alitcr providondi. daluin Vilerbii '■> k;il>-ndas marlii , poolißcatus oostri

anno qiinrto.

7' aiiH Straßb. Thnm. A. Dominicaina Ud. 2 or. mb. e. btUla pemd.^ Am^ 4tm UmtMuf rechts unten koU von gleicher Uand Aba. •.

B 421. Meister vnd Rath der Stadt Straßhur g ieurkunden den Verkauf einet

städtischen Grundstücks tor dem Steinthor an die Bürger Konrad von Schiitigkeim

unti /<""•" rTiS Februar.

Uozelinus mogistcr burgensium, consules et universitär civium Argentinensiain notmn facimua otnnibus presens .scriptum inspectiiris , nos ' i uDum aolc

10 portani lupidcum' silum civilali inulilem iu u»ua civitatis v< us pro maix:«

una cüncivil)us noslris Cünrado de Sciltcncheiin et Bcroni libere et proprie perpeluo possidcndain, nos et successores nostros hujus venditiunis warandos constilucntes ita, si aliquis super cinptione vcl possessione ejusdcin loci predictos concives oostroa inpctere nut vexnre prosumpserit, quod consules, qui lunc pro tempore fucrint. et

ir> civiiiis ah eadom inpclicionc ipsos absehet, uc igitur hoc factum alicui vcrtalur in diiliiuMi, presens exinde pagina est confecta et sigillo civitatis in leslimonium connmnilu. acta sunt hec anno doniini 1258, mense robruario, prcsentibus hüs tcstibus : vidclicet Hiircardo Dispensnlore seniore, Ilcinrico de Wolfgangesheim, Johanne de Bnetcnht-im, Burcardo filio llugonis Riplini, UeimI)oldo Glio Nicolai,

ao Johanne Nigro, Reiraboldo Virnccorn juniore, Cünrado magistro coquine, Ilcinrico de Ache, Brunone, Johanne ßlio domini Krbonis, Dieterico quondam judice, Jobanne (ilio RudolTi Lenzelini consulibus et aliis* quom pluribus^.

T a\ts Straßb. Thom. A. docaro. tiist. lad. 24 or. mb. e. tig. pemi. detapmt.

•) r alii.

e I i:h, n.hi hrfindet »ich ein mtheju ^eidikmtemin ScknOem Ährmihn lY wn HemMthtm Dmimm

an ilfn CltruB der Stadt und Jheecete StnJUmrg, or. mb. c. buO« pettd. tmt gleidkm Bmmi

vermerk .< iM.

< Vergl. Straßb. Gasten- und Hätuirnamm i. MättUhmr S. 119.

> />(M Rntlu- n. Bürgprbnrh fol. IIb im Sraßb. St. A. vrMJdimH mu eitm Urktmd* de* Fiirmrt

M lU'.'tS außer lint hirr und in nr. 432 grminnirn nach fiJgrnde BathtmUfKtder : Sifrit toi

Jolmiiii von S<-liAiioi-k, Grbo von Tcgcrvolt, ilartniQI von Srhillingh^m, Claoa von Ittynwk. U<'iin)»Milcliii» brndrr, außrnlrm ai» Xrngrn : lirhlolt Küiirck nnd Ton drn »mptlAtMl WaUlMV d*r ktiffiT miMHtrr, Hrinrirh (Irr smyilo mriatrr, Johans des bischofrs »tut, Diebull. l'mttr dem ItMktm fehlen hier von den Obigen die beiden euleltt genannten.

318 12 5 8

422. Meister imd Rath der Stadt Slraßhirg ieurhinden, daß sie dm Bürgern Johannes eJiemals ZuJlner xmd Oottfrid Comere den heim St. Arhogastshioster gelegenen Brückenhof und einen Acker im Bann von Sidz verkauft haben gegen die Verpflichtung, die St. Arbogastsbrücke zu unterhalten. 1258 März.

Heinricus de Wolfgangesheim et Gozelinus filiaster Vitule magistri civium, 5 coiisules et universitas civium Argentinensium notum facimus omnibus presens scriptum inspecturis, concives nostros Johannem quondam thelonearium et Gode- fridum dictum Gornere sc ad hoc obligasse, quod ipsi et heredes ac posteri sui, qui curiam pontis, que dicitur Bruckehof, apud cenobium * sancti Arbogasti sitam et agrum unum in banno Sultze silum in possessionc sua habuerint, ponlem sancti lo Arbogasti ^ construere perpetuo debent et reedificare, quandocunque necesse fuerit, sumptibus propriis et expensis sine dampno civitatis ita, si propter defectum edificii in eodem ponte aliquis dampna sustinebit, quod possessores anledicte curie et agri predicti illa dampna persolvent, quia nos de consensu civitatis predictam curiam pontis et agrum prefatum sub tali conditione ipsis vendidimus et donavimus is perpetuo possidendum. in cujus rei memoriam et flrmitatem alque probationem presens exinde pagina est conscripta et sigillo civitatis noslre in testimonium conmunita. acta sunt hec publice anno domini 1258, mense martio, presentibus hiis testibus : videlicet Burcardo Dispensatore seniore, Reimboldo filio Nicolai, Burcardo filio Ilugonis Riplini, Jobanne de Buctenheim, Ülrico Scottone, Rülino 20 Riplino, Reimboldo Virnecorn juniore, Johanne filio domni Erbonis, Brunone, Dietorico quondam judice, Cünrado magislro coquine, Heinrico de Ache consulibus ; Hecelone de Eckevirdesheim, Erbone filio judicis, Rudolfo de Vegersheim, Reim- boldo dicto Liebencellere, Erbone filio Nicolai, Friderico inter mercatores, Hugone Riphno, Reimboldo Stiubenwec, Cünrado quondam judice, Reimboldelino, Burcardo 25 et Friderico Dispensatoribus, Nicoiao diclo Zorn, Günone dicto Sünere, Ottone Riplino et aliis quam pluribus.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 50 or. mb. c. sig. pend.

423. Pabst Alexander IV trägt dem Bischof von Straßhirg auf, den Bürgern Straßhur gs für ihre Verwüstung des Klosters Selz Absolution zu ertheilen. 1258 30 April 5 Viterbo.

Alexander episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . episcopo Argen- tinensi salutem et apostolicam benedictionem. significarunt nobis dilccli filii . . abbas et conventus monaslerii Selsensis ordiuis sancti Benedicti tue diocesis, quod, cum olim quidam inimici universitalis Argentinensis se in eorum monasterium 35

a) S cenobum.

Vergl. Sübertnann Localgesch. d. Stadt Straßb. S. 314.

i

1368 310

reccptnsscnt* et oflendissent hotnincs iiiiiversitalis cjusdcmi, landem^ ipM untrer- situs litijiistnüdi occanione comrnüta cxpllcndo cxindc" inimicos ecudem' mootsto- riuiii ipstiin i^nis iiiciMuliu fL-re tolulil<-r dcstruxeruul alias ipsi mooisterio dampiUI non inudica irrogonles. quarc nobia fiiil ex parle diclonim abbalu et oonrenliM

s huniilitcr supplicalum, ut, cum ab univeräitutc predicla ail eis compeleoler de damptiis hujitsinudi satiNfactum, providero super absulutione Iiominum univeraitatis ojusdein inisoricürditcr curarcinus. cum itaque difücile videatur pro absoluüooe hujustiiodi ühliueuda lantuin inulliludinem ad sedcm apostülicam dcslinari, uos de circum.spccliono tua pleuam in domino flduciam oblinentes fralemitali tue per

10 (iposlolica scripta mnndamus, quulinus, si premissis verilas sufTragalar, dicte uni- versilalis hominil)US auclurilale noslra juxta fonnam ccclcsie hac vice beneficium absüluliuiiis itiipeudaä, injunclo" eis nichilüminus, quod de jure fueril injungen- dum. datiim Viterbii nonas aprilis, ponlificalus noslri anno quarto.

S am Strafih. St. A. Vonl. Ui.i/.. Im. Qew. Corp. A lad. or. ml. e. bmOa ptml. Am/ dem 15 Umschlag recht» uiitrn von glricher Hand B fu', auf iler HückneiU, wit M tdMml, NN

andrer Hand Hohe und rvn iwri Kreusem twkgtjatt Midi no* anili BOa. Sl coli. ibid. Vidim. mh. c. nig. pend. au»gettt(tH ton Jh'Behof Heiiirkk von Stmßbwrg, 1358

Juni (i (festo sancti Mcdardi). Gedruckt nach Sl bei Wencker Appar. .i .n.-..,. ini.l„t. /■. l,, «r. In - i.,,.., .\ ; /;/, ao 77H nr. 3 = LaguiUe pr. p. JA. Fottiuut Beg. pomtif. nr. 17334.

424. Jii iiiirr \ ( rhu ndl Hilf/ iihrr du- \i>ijlti dts Kloxtrys .1 / ,/ Ba-

sitzern .• Eberordo de Sülze archidiacono ", Alberto de lUilniiisin^'rii, W ;ilr;iniiao de Gerolseckc canonicis Argenlinensibus, domino Werinhero Slampbone, Sifrido came- rario Surbur^^ensi et Ilenrico de Pfetensheim capellanis episcopi. anno domini 3s 125K, mense aprili, in dominica qua cantabatur Jubilalc, apud Altorr. 1258 Aprii 14 .Vlorf.

Am ScMpfiin AU. dipl. I, 439 nr. 576 dme

> Wohl bei der Belagerung den Markgrafen vom Baitm tu 8tU Airek ii* BIWmjmAcn :ii> Städte im Mai 1357. Vergl. A. liwuon Z. Ottd^ d. gnUtm LmdfrimkmUmidn itntKlm SUdU S. 85.

- Demieiben Rbcrhardo du Solle wrchidiacono in •cclcaia ArgcatiiMaai hrßMt IkAtt Aiammiir IV, dal\ er den lU.ttltof vom Comttamt twinf», da$ «w Am mdemdUlkk tu Samdem ftiummn d,:t ^7o.«^■r.< iwicAMMM dem Abt vom St. OnOtn m Merytbm, 1358 Mai 5 Viterho. VttfL Wm Vrk.lt. d. Abtei St. Oallen III, nr. 941. Ihtthant Heg. pontif. nr. 172:>S. Im gUiciten Jakr* erscheint unter den Straßburger Domotnonikem noch Uolrica* filiaa qnondMn ÜMirict ■uUü* dm 1 IM einer S^henkiing^HrkuHdr filr Hie Sonnfn rn KenhauMn. Cfr. Xentart Ood. ÜfL Jkm. II, nr. 970. Stalin tt'irtrmb. Ottck. II, 740.

320 1258

425. Bischof Heinrich von Straßlurg und sein Official Nicolaiis, Probst ton St. Thomas, beurkunden einen Vert/leich zwischen der Wittice und den Kindern Jiurchard Bone's, eines Straßhurger Bürgers, einer- und dem St. Katherinenkloster zu Straßburg andrerseits über Burchards Hinterlassenschaft. 1258 April 17.

Heinricus dei gratia episcopus Argentinensis, N[icolaus] prepositus sancli Thome 5 ejusdem domini venerabilis officialis. sciant cuncli, quod, cum Burcbardus dictiis Faba civis Argentinensis hone memorie quondam omnia sua mobilia et inmobilia, jura etiam et quecunque habebat tunc babiturusque fuissel in posterum quocunque litulo, donasset et contulisset priorisse et conventui sancte Katerine extra muros Argentinenses nunc ordinis fratrum predicatorum, retento sibi usufruclu eorundem, 10 de consensu sue uxoris tunc Gute pie memorie •, laodem, dicta Guta defuncta, cum Hiltrude contraxit malrimonium. que cum duos pueros genuisset, ipsc super certa pensione danda post mortem ejus ipsis pueris ac possessionibus seu reditibus ipsi mulieri a diclo monaslerio ordinavit et convenit cum dicta priorissa et conventu. mortuo itaque diclo Burchardo, cum orta fuissel dissensio inier diclam suam relic- i5 tam et pueros ejusdem ex una parte et prediclam priorissam et conventum ex altera, medianlibus persouis boneslis ac pacificis ad nostram etiam monilionem concordaverunt in bunc modum : quod relicta predicti Burchardi de bonis ac posses- sionibus ejusdem recipiet et babebit possessiones reddenles annuatim duodecim quarlalia annone in Oslhoven noslre diocesis et possessiones, quas monaslerium 20 ibidem habebal predictum, reddenles annis singulis oclo quarlalia annone cum usu- fruclu, possessione et proprietate plena preler redilus decem quarlalia, que dicta relicla anlea babebat in diclo banno, quos redilus relinebit cum possessionibus antedictis. ilem usumfructum domus, quam dictus Burcbardus inbabitabal, dicta relicta babebil, quoad vixeril, cum annona, quam reliquit idem Burchardiis, et omni !b subpellcclili domus et vigiuli unam libram Argenlinensem babebil eliam et recipiet de bonis Burchardi prefali cum curia VüUonis. prefala etiam priorissa et conventus de Omnibus debitis, in quibus diclus Burchardiis fuerat obligatus, nichilominus satisfacere tenenlur sine omni dampno prefale relicte et ejusdem puerorum. junior autem puerorum unum mansum cum proprietate et usufruclu babebil de possessio- 30 nibus anlefati Burchardi in Crigesheim ; senior autem filia secundum palris dispo- sitionem in diclo monaslerio permanebit recepla. alia vero omnia bona quondam ipsius Burcbardi sive relicla ab eodem, acliones, nomiua et jura, possessiones, mobilia et inmobilia babebil supradictum monaslerium et relinebit ad caulelam, dicta matre pro se et suis pueris cedenle omnia suprascripla et transferente dona- 35 tionis tilulo in monaslerium anledictum. promisit insuper dicta maier se procura- turam et curaluram, quod dicti sui pueri bujusmodi ordinationem et compositionem ratam habebunt nee aliquo tempore in aliquo facieut vel venient contra eandem, renunlians Vellegiani '^ auxilio, cujus beneficium sibi fuit expositum, el juri cuilibel,

1 Cfr. nr. 291. 40

2 Das Vorrecht der Gattin auf die Hinterlassenschaft des Mannes betreffend. Cfr. L. I Dig. XVI, 1 in Corp. jur. civilis ed. Krüger et Mommsen I, 305 208.

12B8 SM

quo juvari posscl contra hujUHmodi Ordinationen) et obligationem, obligaos ad aadem cliutu 811U.S hcrcdes. prurnisil iiisii[ier priuriMSa et convciitus dielt monasterü, pce- senlo et cousenlieiilu f'rulre llelewigo priorc iratrum predicatorum, quod bojamodi ordinutiunem rutum liabentcs et cütnpositioncin contra prudiclam dod facient nee

0 venient, rcnuntiantes beneUcio restitutionis in integrum et omni Juris auxillio oom- niunis vcl spocialis, quo juvari possent contra hiijusmodi compositioDem. r- vcrunt insupor dicla priuriHsa et couvcutus omui actioni et juri stbi oompel- uwi«.!» contra dictum rulictam et ejus pueros pro bonis et rebus Burcbardi memorati, dicta ctiam muliere pro sc et suis pueris renuntiantc omni actioni et Juri super bonis,

10 posscssionibus seit rebus oc juribus relictis a Burcbardo antenominato. ego Hiltmdis prcdicta cunfltcor omiiia siiprascriptn facta fore et acta per me et cum meo pleno et litK>ro cunscnsu et per stipiilutionütn proinitto, me omnia et singula supranotata facturam et procuraturam, rcnuntians omni Juri pro bonis dicti mei quondam marili et aclionibus pro me et meis pueris nobis competcntibus et competituris. et peto

in banc suprascriplam ordinotionem et compositionem sigillis suprascriptorum domi- nurutn coininuniri, quibus uti vulo pro me et mcis liberis, cum nullum habcamus sigilluin. DOS priorissa et conventus monasterii sancte Katcrine in borum perpctuam memoriam et probationcm presentibus appendi fecimus nostrum sigillum et sigillum prioris supradicti. nos Hrinricus doi gratia cpiscopus Argenlinensis et ego ofltcialis

jo omnia sie acta, ut sttprascriptum est, testificontes ad |)ctitionem supradictc rclicte ac ctiam dictc priorisse et conventus presentibus appendi fecimus noslra sigilla. actum anno domini 1258, 15 kalendas mal.

JI aus Straßb. Hotp. Ä. lad. 189 fuc. 6 or. mb. e. 4 »ig. pend.

426. Das Kloster der Fmurishinerinnen zu Straßlmrff verpflichtet tick

« Unterhaltung //-• /''■"■ke am Il<>h,Hsli>j. l'^58 Juli 6.

\ . . . abbuliaäu ul conveutus sancti Francisci in Argentina ordinis sancti Damiaui iiolum fucimus univcrsis, quod nos deliberatione pr '■<■': et contnuni traclatu ponlcin propi" Ilobcnslegon conliguum arce fratrum, si \' consumptus

fuerit vcl alias quocumquc modo dcvastatus, in rcconpensionem vie, quc ab eodem

ao ponto usque ad portam, quc dicitur Rinpurgetor, fratribus minoribus a magistro. consulibus et coimiunituli Argontincnsi tradita fnit cutn plena i ' " .t in

litleris civiuin super boc confcctis pletiius continetur', nostris c, , umus

pcrpeluo reßciendum et ad hoc faciendum nos et nostrum monastcrium tenore presenlium obligamus. dotum anno domini 1258, in octava apostolorum Pelri

as et Pauli.

S OH» Straßb. St. A. Vord. Drviselm. Qew. Corp. A \mA. «r. wA. e. »i§. pmi. Oal erkaltHf Sirgtl mit der Ltgmit : S. abiMtMM •. Fnnowci in Argtatiaa.

> Cfr. »r. 411 u. 438.

41

322 12 5 8

427. Konrad Dekan von Haslach ladet auf Orund eines Mandats von Bischof Heinrich von ^traßhxirg den Rath von Straßburg zur Verantwortung wegen einer Klage Erhd's des Sängers von St. Thomas. 1258 Juli 10.

Gonradus decanus Haselacensis judex a venerabili patre noslro Argentinensi episcopo subdelegatus viris honorabilibus et discretis magislro et consulibus Argenti- 5 nensibus salutem et sinceram in domino karitatem. noverilis nos mandatum domni nostri episcopi Argentinensis in hec verba recepisse :

H[einricus] dei gracia Argentinensis episcopus dilecto sibi decano Haselacensi salutem in domino. Erbe cantor sancti Tbome Argentinensis nomine fralris sui Hugelini annis minoris nobis conquerendo moustra-vit, quod magister civium et 10 consules Argentinenses predicto Hugoni super feodis et rebus aliis solvendis injuriantur eidem. cum igitur de tua discretione babeamus fiduciam pleniorem, tibi mandamus per presentes, quatenus in eodem negocio ralione previa procedas et negocium predictum fine debito merita cause diligenter inspecta decidas. datum

j^n g anno domini 1258, in die sanctorum Kilyani et sociorum ejus. 15

Hujus igitur auctoritate mandati vos in claustrum Haselacense proxima quinta

juins feria post festum Margarete citamus responsuros predicto cantori sancli Tbome Argentinensis, prout ordo dictaverit rationis. datum anno domini 1258, in die Septem fratrum.

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 16 ar. mb. c. 8ig. pend. Der 20 Name des Dekans Conradns in der Legende erkennbar. Auf der letzten Zeile des Textes unten rechts R. litteras von gleicher Hand wie das Uebrige.

428. Meister und Rath der Stadt Straßburg bestätigen den Verkauf zweier aneinander stoßender Grundstücke am, Hohensteg an die Franciskaner zu Straßburg. 1258 Juli. »

Heinricus de Wolfgangisheim magister . . consules et universitas civium Argentinensium scire volumus cunctos fideles, quod, cum nos vendiderimus ad opus fratrum minorum in civitate nostra aream a domo Friderici de Tunzenbeim, que Sita est juxta portam, que dicitur Rimpurgtor, usque ad vicum prope pontem, qui vulgo dicitur Hobenstegen, ad palum ibidem in longitudine pro signo posilum et 30 latitudine usque ad aquam pro quinquaginta marcis, reservata nobis via ad publicum et communem usum civitatis circa latitudinem quindecim pedum in longitudine dicte aree versus aquam 1, nos considerantes majorem utilitatem et necessitatem totius civitatis nostre necnon et commodum fratrum ad petitionem eorundem, prebabita diligenti discussione et deliberatione ac communi traclalu, dictam viam 35 ad aream prenominatam a nobis venditam jure proprio cum proprietate plena et dominio juxta morem ordinis eorum tradimus et tradidimus tenendam et perpetuo possidendam, tali adjecla conditione, quod . . abbatissa et conventus sancti Francisci

1 Cfr. nr. 411.

12S8 923

ordinis sancli Damtaiii in noslra civilali; |>ont(;m m Im-- ir- p." !:■ l- i r i ]]']>■ u- stcgeii, qiiom fralres de novo construxcrunt, cum ncc-hbc lu-ril, icuc-rc jj-^ri". luo teni;l)iiiilur. ad quod dictc ahlialissa cl convcntus se per muu lilteras obliganint'. pretcrca cum Theodcricus nuntius communitatis quandam aream, que extendi

0 dicta aqua usquc ad murum domiis supradicti Vrideriei de Tunzenbdm, conliguam arce predictc propc porlain siiiiraiiulatam , quam etdem dedimns de comnnini cunseiisu civiuin et huna delil>cralione cum eoflem jure et proprieUiUs sicot ipü fratrihus prcdiclis, vendidcrit simpliciter et absolute cum plena proprietal« eisdem frotribus ad usum corum in manus procuratorum suonim pro certa pecnnie

10 quanlilato, quam vcndilionem ratam habcntes Icnorc prcscnlium conflnoamos DO* et succcssorcs uuslros hujus traditioiiis woraridos coiihliluenlc» ila, quod si aliqnis prediclos fralres super Iraditione et possessioue dictc vie et areamm predictarum impelcre aul vcxare presumpseril, quod nos et consules, qui pro tempore fueriot, ac civilas a vexutione et injuriis absolvent eos<lem , renuntiantcs etiam omni

ir. exceplionl facti et juris ac consueludinis, que nobis competerc posaunt vcl competont conlrn factum noslrura et hoc instrumentum. in cujus rei evidentiam presentibns lilleris noslrum fecimus appendi sigiilum. acta sunt hec anno domini 1258, mense julio, presenlibus testibus subscriplis : videlicct prediclo Ilcinrico de WoU- Rnngisheim magistro, Gozelino filiaslro Vilule, Ileinrico vicf^ •"•'■"i, Gunthero Rufo

^) burgravio, Munihardo, Wallhcro scullhcto, Johanne de Bu- ; ■. Scoto, Johanne

fllio Erbonis, Rcinboldo frairo Liebencellarii , Reinboldo filio N\ In. Burkardo Ripliiio, Rulino Riplino, Burcardo Dispcnsatore seniore, magistro coquinc, filio llieloncarii Pciro, Johanne Nigro, Nycolao fralre Reinboldolini, Nycolao de Kagenr -' - Heinrico de Aquis, Johanne de Sconccke, Theoderico judice, Krlwne de Tegei

» Sifrido de Vegcrsheira, Brunone scullheto, Beger, Heinrico de Wizenowe, Hartmudo de Scildekeim, Friderico filio Friderici inter mercatores consulibus ; Rcinboldo Liehcnccller. Krhonc trans Bniscam, Rfldolfo de Vegersheim, Reinboldo Stabwege, Rciiiholdolino, Hugone Ripclino, Friderico inier mercatores. Erbone filio Nycolal, Berloldo Rusos, Wnllhero cufenmeister, Diepoldo el aliis quam pluribus*.

T aus Straßb. Thom. Ä. Doroinicains Ud. 2 or. mA. e. tif. ptnd, dthpto.

1 Ctr vr. ;.'(;,

- /.Vii Uli KaIIis- u. LIAritcrbnrh fol. 11>> lim Straßb. St. A. btßitdlithe», mn «Mcr Hmtd dt» taten Jtütrh. ringftmgent» und augrblich einer Vrhimk rbeitfiilh tom JtM fJM «wiMMHMWa Vtrmitimit nennt außer difsrn noch , «riV scheint , aU JiiUhe : UAlin Lcntxliu , Erho ron Kkgeacck« , Bciari^ ar> Darhson, Krho Clnnson n&n, ConrM HrAgcr, Hnn» VriiH<Hs »An, atißertiem Erb« dM lilitan ata, Burcknrt conant Spcndpr, Clnns K<'<>n<>t /•orn. Da» Omm moekt fedodk am JOmirmek «mm liJten Zusammenicerfen» rtm Xeugenmtmcn rertekitientr üthmim.

324 1258

429. Der Ofßcial von Speier verschiebt einen den Bürgern Straßhur gs in ihrer Streitsache mit dem Kloster Hördt u. A. angesetzten Qerichtstermin. 1258 August 30.

. . Officialis Spirensis judex a sede apostolica constitutus honorabilibus viris consulibus ceterisque civibus Argentinensibus salutem in domino. quia diversis Sept. 6 prepediti negotiis diei vobis prefixo , videlicet feria sexta ante nativitatem beate 5 virginis, super causa, que inier vos el claustrum Herdense et Ditbericum de Wacbinbeim et Rudolfum de Berwarstein prebendarios Spirenses vertitur, ad judi- candum interesse non possumus, eundem diem duximus prorogandum , quousque vobis alium terminum per litteras nostras assignemus. dalum anno domini 1258, feria sexta post decoUacionem Jobannis baptisle. lo

S aus Straßb. St. Ä. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 93 or. mb. h't. pat. Der untere Pergamentrand, an dem wohl ein Siegel befestigt gewesen, ist abgerissen.

430. Das St. Thomascapitel zu Straßburg beschließt, nach Abgang seines gegenwärtigen Kellermeisters dessen Amt und Einkommen zu gemeinem Nutz des Capitels einzuziehen. 1258 September. is

Universis presentium inspectoribus presenlibus et futuris prepositus, decanus totumque capitulum ecclesie sancti Tbome Argentinensis noticiam siibscrip- torum. versuciis hominum prudenler occurritur, si ea, que pro tempore fiunt, scripto perennenlur. noverint igitur universi, quod, cum in ecclesia nostra officium cellerarie dudum exstiterit, de quo plura nobis et ecclesie nostre debentur obscquia, 20 contingit multotiens, ut, cum debita exiguntur obsequia et servicia, diverse ex boc oriuntur discordie et proveniunt ipsi ecclesie inconmoda. volentes igitur utilitati ecclesie nostre prospicere in futurum nos de voluntate et consensu reverendi in Cbrislo patris ac domini nostri episcopi totiusque capituli Argentinensis anno domini 1258, mense septenbri, presenti scripto slatuimus et ordinamus ac ad !s observandum idem statutum fidem preslamus, ut, cum Reinboldus nunc cellerarius cesserit officio cellerarie prediclo vel decesserit, idem officium redditusque eidem attinentes cum omni jure et integritate ad conmunes usus capituli nostri spectabunt babebitque inantea idem capitulum potestatem, relinendi sibi perpetuo proventus ejusdem omniaque provenientia ex eodem. insuper de conmuni consensu volumus 30 capituli ut omnia officia cellerarie attinentia, utpote sunt officium pincerne, officium dapiferi et si qua sunt similia, conmunitati nostre ecclesie deinceps debeant altinere et, cum vacaverint, a capitulo conferantur, boc tamen excepto, quod redditus solius prebendule coquine, quam nunc habet Hugo regelarius, post obitum ipsius regelarii prebendule Cünradi presbiteri debeant cedere ita, ut idem Cunradus vel suus 30 successor, quicumque fuerit, missam pro defunctis cum domino Friderico vel suo successore alternatim, cum ipsum ordo tetigerit, serviendo nostro choro debeat celebrare. juramus etiam et fidem prestamus singuli de capitulo, quod in contrarium non veniemus inpetrando litteras super ipso officio a sede apostolica vel aliunde.

1258 - 1259

volumus ctintn, nt, si qui nostrum oliquid inpetrRVPrit *, id Juribos careat et effreta nc tnmquatn fidei violiilor judicclur et perjurus. nee recipicmus in canonieum noslriiin aliqiicrn, ni.si idoin slatuluin jjredicluin se jurcl obscrvaliirum et pro Tiribitt defcnsuruin. nos Ilfeinricus] dei gracia episcopus toltimquc capitulum Arn^ntinense s prcscnti statuto conscntimus et in evidentiara premis»orum sigilla nostra una cmn gigillo cnpitiili sancti Thorno et prclatonini in preseDÜhos litteria oonlentonilD fecimus appendi. actum anno et mense prenütalis.

T aim SlruMi. Thmn. A. docura. hin», lad. 2 (•UtuU) of. m*. c. 4 »ig. pfml. Oeilniikl diirmirh hei C'h. ikhmidt JJi»t. du chap. de t. Thom. J>. 3l>i nr. 41.

10 431. Friedrich der Abt und der Content dei Klostert Marbaeh verlehnen dem Straßburger Bürger Hugo Loselin Gartenland tu KSnigtkofen. 1258.

Nos Fridcricus miscralione divina abbas et convcntus monasterii Marbaceosia ordiniä sancli Augustini Basiliensis dioccsis universis et singulis prcsentium inapec- loribus volumus esse notum, quod nos, conmuni tractatu et provida dcliberatione

15 prchabila, unaiiimi consensu conccssimus et concedimus Hugoni dicto Loselin civi Argcnlinonsi suisquc heredibus sive succcssoribus aream sive ortum nostri monasterii, quem (piandoquc tenuit a nobis quidam cognomine Episcopus, silum Kunigesboven apud sanctum Gallum versus pralum conliguum curic dicti Hugonis in perpctuum sub annuo censu deccm unccarum Argenlincnsis monctc. quem censum ipsc Hugo

90 et biTcdcs sui nostro monosterio in peqwtuum dare et solvere tencntur annis singulis, sc-ilicet in fcslo bcati Martini quinquc unccas et in feslo beati Jobannis baptisto reliquas quinquc. promittimus etiam , quod contra haue conceasioneiD nullatonus vcniemus nee infringcmus eandem, scd ratam et gratam babcbimus. et ad iioc nos et noslros succcssoros presenlilms obligamus. et in evidentiam ac

SB probationem premissorum sibi tradimus prescntes litcras nostrorum sigillonun muniminc roboratas. actum et datum anno domini 1258.

B aU8 Straßb. Bf:.-A. 0 fnsc. 478".) <>r. mh c. 3 *ii). prmi.

432. ßer Ritter Arnold Kind und seine Oemahlin Uta verkaufen dem EUuler Steigen ihre Güter zu Osthofen für 70 Mark Silber. 1259 Feinär 9 StraOmf.

80 Notum sil Omnibus prcsentem pnpinnm inspecturis, quod ep" V Moa milea

dictus Kint ol cgo Uta uxor ipsius legitlima, habita inter nos •!< ne bona,

conscnsu unanimi de consilio amicorum nostrorum Gdelium vcndidimus lecte et rntionabilitcr omnia bona nostra sita in banno et villa Ostboven, Tidclicel (ercium diraidiuin niansum et quirquid nmplius ibidem de bonis noslris inveniri potent tarn

SS in agris viniforis quam Irugifi'ris, pratis atquc curiis, excepto feodo mei Arnold], quod dicitur Camcrgüt, priori et fratribus de Slciga Ai^ntincnsia dj'ocesia pro

i) T «liqui inp«tniT«riol.

Mm. U JmU U

326 1259

septuaginla marcis argenti, quas nobis integraliler persolverunt. quorum bonorum possessionem ipsi de nostra volunlate et consensu intraverunt et tenebunt et posside- bunt ipsa in perpeluum omni eo jure, quo nos ipsa tenuimus et possedimus, et solvent censum debitum de eisdem bonis curiis illis, in quas spectanl dicta bona, cui vendilioni interfuerunt Rüdolfus miles dictus de Vegersheim, Heinricus Marsilius 5 civis Argentinensis, Nycholaus filius quondam Cünonis inier mercalores, Simundus dictus Seilere, Gotfridus sacerdos vicarius sancti Laurentii, Hugo Stollo, scultetus de Osthoven. ne autem inier nos vel successores aut heredes noslros ex una parte et priorem et fratres anledictos ex altera super prelibata vendilione dictorum bonorum legitlime celebrala possit in posterum discordia vel aliquis scrupulus lo queslionis suboriri et ut dictus venditionis conlraclus firmus et slabilis in perpeluum perseveret, coram viris fide dignis , videlicet Burcardo plebano de Hittenbeim, Cünrado milite de Sleingazzen, Heinrico et Hessone germanis, Hugone villico et Jacobo fratre suo, Waltero precone, Heinrico de Hesse, Ülrioo et sculleto de Ost- hoven renunciavimus una cum pueris noslris et renunciamus per presentes pro is nobis et noslris heredibus universis omni juri * et actioni nobis et ipsis noslris heredibus in antediclis bonis conpetenti et in posterum conpelituro alque in integrum reslilutioni et quolibet juris auxilio civilis et canonici, per quod prefata bona retrabere j>osscmus et avocare a priore et fratribus antediclis. ego eliam Uta confiteor et prolestor publice per presentes, quod juravi et juro taclis sacrosanclis, 20 quod numquam repetam in judicio aliquo vel extra Judicium prefata bona, sive fuissent dos mea sive non, a priore et fratribus antediclis nee ipsos inpediam in eisdem. et in testimonium et evidenciam alque probationem omnium premissorum

o

nos Arnoldus et Uta anledicti presentem paginam sigillis venerabilis domini noslri Heinrici Argentinensis episcopi et mei Arnoldi, cujus sigillo ego Uta, cum proprium 25 sigillum non habeam, in presentibus sum contenla, sigillalam priori^ et fratribus sepe diotis duximus conferendam. nos Heinricus dei gralia Argentinensis episcopus confitemur et publice proleslamur presentium tenore, quod ad pelilionem et inslantiam Arnoldi et Ute uxoris sue predictorum presentibus noslrum appendimus sigillum in perpeluam memoriam omnium prescriptorum. datum Argenline anno domini 1259, ao proxima dominica post purificalionem beale virginis Marie.

B aus Siraßb. Bez.-A. G fasc. 5749 or. mb. c. 3 »ig. pend. delapsis.

433. Mechtilä die Aebiissin und der Content des St. Stephamklosters zu Straßburg verpflichten sich, dem St. Agneskloster daselbst für drei Gedenktage jährlich je 5 Solidi von ihren Gütern zu Berstett zu zahlen. 1259 Februar. 33

Mehtildis divina Providentia bumilis abbatissa sancti Stepbani lotusque con- ventus •= ejusdem ecclesie Argentinensis universis presens scriptum inspecturis noticiam subscriptorum. sciant universi ac singuli, quod nos abbatissa et

a) B jure, b) B priore. c) B convetus.

12S9 997

convcntus sancti Stq)hani ArKeiiiiinM-ii-^ priorisse monasterii sancte Agnclu eju»- tleniqiie conveului cxtru tmirus civituli» de {KysMesaionibtu coUalis ccclesie ooitra Mclitildi de Kiutwilrc concanonica noslra, tiilia in villa et in baono Berstete. |iruinittiimis tiüs Süluluros singulis annü in tribuM anniversarii«, quc apud predkliim

& tiioiiusli-riuin sunclv AkiicUs reculuntur, in qiiulibet auniveraario quinque scrfidcw Argi-nliiienscs. qiie uiiiiivcräuria in subscriptis tcniiini» commemorantur, io fieslo vidclicet Stcphani papc anuiversarium H&doUi de Liebtinberc quondam prepotitt Amt. » sancti Thomc ', in feslo Barnabe apostoli Godfridi clerici, item aoniTenarium vm>< f M(Oitildis d(; Kinlwilre, püst(|nani de prcscnli seculo niifp^verit. et ad heo implenda

et fideliti-r obscrvunda nos abtMilissa et cunvcntuä prenominaü monasimo saocta Agiietis per presenteä ubligamus, postqiiani ex niortc Meblildü de Rotbacb, eoi usufruclus dictürum bonorum pro tempore vile sue cedere dinoscitur, potaeanooet prefulo ad nos liberc et absolute pcrvenerint. et in borum evidenliam et IcatimoniiuD, nc n nobis qnicquam de premissis infringi voleat, prcseuti cedule sigilla oostra

15 iippctRliiniis. duliiiii uuiiu domini IV^ö'J, mcnsc februarii.

/{ (IX« Straßb. Ties.-A. H fasc. 3117 or. mb. e. 3 9ig. pemL

434. Bischof Ueinrich und dai Domcapitel ton Straßbnrg unteratfiem die weiter« Ucberbauung der Almende vom Steinburgthor bis tum Waeeneek. 1259 Februar.

Nos II[eiuricus] dci gralia Argcntinensis episcopus lotumque capilulum Argenti-

90 nensis ccclesie universis tarn presentibus quam futuris volumus esse notum, quod

nos oreas illas, que vulgariter almcndc nuncupanlur, sitas juxla pontem ex parte

altera portc Steinenburgetör, et prolenduntur a domo Guntbrami et Stebellini

fralrum fubrorura de novo ibidem conslructa supra ripam vallis continue luqne ad

turrim diclam Wuseneke ', que in nostra ordinatioue ac disposilione coosistUQt, non

e pcrmittemus de cctero inediücari aul aliqua ediiicia eisdem areis interponi , sed

vohunus, quod nbsque omni edilicio in posttTum usui publico paleant et in erum.

quibuscunque insuper in jam dictis areis cditicantibiis seu edilic^rc conanlibus DO*

bona fide opponemus et contra tales per censuram ecclesiaslicam procedcmus atqoe

a suo proposilo dcsislcre conpellemus. id enim non solum nobis et ccclesie oostra

ao verum etium conmuni utilitnti, cujus atTectamus comoilum, i cxpedirc. in

quorum cvidentiam et lirmitatem })orpetuam est prcsens litera ..r,...».am nostronim

munimiue consignata. actum anno domini 1:^>0, meusc fcbroario.

fi tmt Straßb. Bti.-A. 0 fase. 888 or. «6. c. 3 $ig. pend. /<k«m.

> Erscheint urkumBich tum leitten Mal im Jahre t33l. Oft. wr. tSS. X. " Vcrgl. :itraßb. Oanitn- m. Hemtnmmm i. MitUiaUtr & U9 «. StU>crmaim Loni/ynrA. d. SiaA

Stmlfl). S. 160.

328 12 5 9

435. Bischof Heinrich von Straßhirg heurkundet einen Vergleich über die Steuerpflicht des Stiftshofes zu Reichstett zwischen dem Domcanonicus Otto von Entringen, dem gegenwärtigen Inhaber desselben, und dem bischöflichen Schultheiß Walther, dem, Vogt jenes Dorfes. 1259 März 13.

H[einricus] dei gracia Argenlinensis episcopus universis presenles litteras inspec- 5 Iuris noliciam subscriptorum. scire volumus universos, quod, cum fidelis noster Waltherus scultetus ac ministerialis ecclesie nostre de cullon ac homini habitanti in curia Rinstetin Argenlinensis diocesis exacciones diversas exigeret et super boc inter Otlonem dictum de Entbringin canonicum Argentinensem , qui tanquam claustrale feodum eandem curiam cum suis pertinenciis oblinebat, ex una parte et lo eundem Waltberum ville predicle advocatum ex altera orta esset materia questionis, tandem inter partes predictas conposicio talis intercessit et a parlibus extitit appro- bata : videlicet quod singulis annis cultor sive babitator«, qui nunc est et pro tempore fuerit in curia prenotata, dabit scultelo predicto et suis successoribus in perpetuum tria quartalia trilici et quatuor solides monete legalis ipsamque frumenli i5 ac pecunie quantilatem presentabit eidem in villa predicta Rinstetin vel in civitate Argentinensi liberque erit dictus cultor sive habitator in posterum ab omni exac- cione, angariis, talliis, procuracionibus et berbariis, qui vulgariter berberge dicuntur. itaque neque per se neque per alios aliqua eidem et suis posteris exbibebit obse- quia ; sed plena pocius gaudebit liberlate. et si forte contigerit ab eodem Ottone 20 vel suis successoribus in curia prefala poni bominem proprium suum vel allerius ^ cujuscunque, nicbil eidem serviet nee aliquas ab eo extorquebit herbarias, angarias, perangarias, exacciones seu procuraciones, prout superius est pretactum. in bujus rei evidenciam presentes litteras sigillo nostro conmunitas presentibus tradimus testimoniales. 25

Ego Waltberus scultetus Argenlinensis in predictam ordinacionem consensi ac in evidenciam premissorum presenti scripto sigillum domini mei episcopi Argenli- nensis et meum apponi procuravi in presencia subscriptorum, scilicet Eberbardi de Entbringin', Eberbardi de Sülze archidiaconorum Argenlinensium, Bertboldi de Diersberc, Alberli de Talmcssingen, Alberli de Steineburne canonicorum Argenti- 30 nensium, raagistri Cuuradi dicti Leitreche canonici sancli Tbome"^ Argenlinensis, Günonis militis dicti Vrigen. actum anno domini 1259, 3 idus marcii.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 1340 or. mh. c. 4 sig. pend. laesis.

a} B cultorem sive babitatorem. b] B alterus.

1 Derselbe erscheint mit dem Domcanonicus Walramns de Gerolczecke und Bertoldus de Diedels- 35 dorf canonicus s. Stephani Argentinensis als Schiedsrichter in einem Streit des Klosters Schwarzach mit den Herren von WindecJc, 1259 Juni 5 (nonis junii). Karlsr. G. L. A. Copialbuch der Abtei Schwarzach nr. 733 fol. 67.

2 Cünradus dictus Leitreche canonicus sancti Thome erscheint auch aJs Zeuge in einer Urkunde des Grafen Rudolph von Habsburg, laut welcher derselbe seitw Güter zu Nordhausen der Straßburger 40 KircJw schenkt, 1258 November 8 (feria 6 ante festum Martini). Straßb. Bez.-A. G nr. 60 or. tnb. c. sig. pend.

1250

436. Bischof Heinrich und das Domcapitel ton StraCthurg rrrpßiektett liek eidlich, das slätUische SchuUheißen- und Richteramt nicht mehr auf Ltbm$$«U zu rerleiheii. l'<*r){) April 30.

Iliriiiricu.s| (Ifi ^TiiUii opiscopus, pri'positiis, decniin^ ("Ii;;.';']M' > ipidilmn >ii !■ »ie n Argeiiliiieiisi» ormiibus imptTiH.-liium. quia nunimlli Icmpui aus iiaiicaUi pultAUü» dominium sive seculuris potestalis gcrenlcs officium immunitateni eodenuliouB ledere iic minucrc lamquam lionoris et prinlcgii ccclesiaram inndi moliuntur, nos, qui ciiroin porsuntirum ecclesiasticarum et << ' ' ui nobis sabjeclamiii gerimot (>t toiieinus, ad lutelam, ut conamiiia talium tüi.. ..■ ..nia et ausua drtffflithilw oom-

lu pescuinus, iibi et in quantum possumiis, rcmcdium invenire sludeimts, nt aoliis subjfcto ecclesie et persona sui juris integritate ac pleniludine libeiiaüs lelentur et temcruria malignonnn audacia et insolenlium maligna temerilas propulselor. sane cum Hcultcti et judices nostrc civitatis Argcntinensis, qui temporalis justide in ipM civilale aclenus hubebutit ofliiüum et excculioaem, mulla in pcraonis ecelfwarttd« et

\t, ecciesiis cummiscrinl delcstabilia, nos, ne id de cetero bujusmodi ofQciorum pre- textu fieri valeat, volentes soUicile providcre talibusquc ausibus malignis presidiis congruis obviurc, ])rehuliitü Iruclntu cüinmuni ac dcliboraliouc diligcnti ordlnamiM et staluimus, ut scultoli et judicum duorum oflicia et Jura, quc per nostrae aote- cessores episcopos rouferri actenus in civitate Argcnlinensi consuevcrunt, de oetero

ao per nos vidclicet episcopum, cum jam vacet, vel noslros successorea cuiquam non infcodcntur vel conferantur nee concedantur ad tempore vite cujuslibet quolibetre alio modo, sed per noslros sticcessores episcopos et nos videlicet episcopum. rctentia reddilibus et utililatibus dictorum oniciorum, eadcm Iribus i>crsonis yduncis deum timentibus jusliciam et honorem ecclesiaslicum diligentibus eorundem ofllciorum

« committatur execulio ipsisquc preficiantur, a qtiibus, cum expcdierit, rcTocari valeanl" sine qucslione et impcdimenio quolibet aliisque {Ktssinl committi sccundum nostruni uoslrorumque arbitrium succcssorum. baue igilur ordinalioncm et statutum, per quam honori noslre ecclesie consulitur et ulilitati libertatique ccclesiasUcc pro- videlur, nos servaluros promiltimus (ide data et nostros successorcs. nee in oontra-

a) rium quic(iuoiii fuoiemus noslro vel ecclesie seu episcopalis dignitatis nomine neo contra ipsuin inipetrabimus a scde apostolica vel quoquam alio aul impetratia utemur a quocumquc vel impetrationera ratani babebinius ; sed ipsum statutum lucbinnir et defendenius. que omnia et singula nos facturos et serralaros juramos per dcum verum et vivum et sancta dci evangelia nostris manibus jam subjccta.

:c qucinlik't olinni Pi)iscopum fulurutn nobis procurabimus bujusmodi prestalonim jora- uiontuin bunu lidu et servuturum. nulium cliam de cetero rccipicmus in canonicum ncc admiltemus ad actus canonie, nisi et ipse bujusmodi prastiterit jununen- tum. actum anno domini 1250, pridie kalendas may.

li in« f^traüb. lUs.-A. Q faic. 2719 or. mb. c. 3 ti>i ' *> H I rillt, ihiil or. mb. c. J fig. iKttd

■} S tiUm.

49

330 12 5 9

437. Vertrag der Bürger von Straßburg und Saarburg über die Verfolgung von Schuldklagen. 1259 Mai 5 Zabern.

Nos Plecel sculletus et jurali necnon universitas civium Sarburgensium notum facimus omnibus presens scriptum inluenlibus, nos et cives Argenlinenses in hoc convenisse, quod in neutra civitale aliquis civis alterum civem debeat in rebus vel s persona gravare vel occupare per Judicium vel sine judicio nisi solummodo specialem debitorem, qui debitum persolvere promisit aut fidejussorem se obligavit. si aulem probare polueril aliquis evidenter, quod justitia sibi denegata fuerit, ille, querimonia prius deposita, pignora poterit accipere et per Judicium teuere, quousque suam justitiam prosequalur. in cujus rei memoriam et Stabilitäten! presentes litteras dedi- lo mus civibus Argenlinensibus testimoniales sigilli nostre civitatis munimine robo- ratas. acta sunt hec apud Zaverniam feria 2 post festum inventionis sancte crucis, anno domini 1259, mediantibus honestis viris, videlicel ex parte nostre civitatis domino Walthero de Escbeym et Hugone de Weltringen procuratore, ex parte vero civium Argeutinensium Heinrico Marsilio et Gerungo de Ilagenowe i5 ceterisque honestis viris.

M. aus Miltenberg. Hobel-Stift, or. mb. c. sig. pend.

Gedruckt aus dem Briefbucli A fol. ISSb i. Straßb. St. A. bei Wencker Appar. et instr. archiv. p. 181 nr. 1; Zeitschr. für Gesch. d. Oberrh. XXI, 61.

438. Pabsi Alexander IV nimmt das Straßburger St. Arbogastskloster in sei?ien ao beso7idern Schutz und bestätigt ihm seinen gesammten Besitz. 1259 Mai 27 Anagni.

\ Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . preposito ecclesie sancti Arbogasli extra muros Argenlinenses ejusque fratribus tarn presentibus quam futuris regulärem vitam professis in perpetuum. \ religiosam vitam [iceiter mutatis mutandis wie in nr. 292 bis illibata permaneant]. in quibus hec propriis duximus 25 exprimenda vocabulis : locum ipsum, in quo prefata ecclesia sita est, cum omnibus perlinenliis suis, decimas et orlos, quos habetis in insulis et litore super aquam, que Alle ^ vulgariler nuncupatur, villam, que dicilur Olenkelein •', cum decimis et omnibus pertinenliis suis, navigium ad opus transeunfium, quod habetis ibidem, decimas, terras, possessiones et vineas, quas habetis in villa, que dicitur Castinetum, 30 decimas, terras, possessiones, ortos et vineas, quas habetis in villa de Dorolfsheim ", decimas, possessiones, ortos et vineas, quas habetis in villa Hermotesheim vulgariler appellala, decimas, terras, ortos et possessiones, quas habelis in villa, que Alldorf nominatur, curtes, maneria, terras, possessiones et ortos, que habetis in villis Lupotesheim*^, sancta Aurelia, Lampertheim, Creicheshim ® , Munolvesheim, Bisseves- 35 heim^ , Halceilieim s, Durningen et Cuceleheim'' vulgariler nuncupalis, curias, vineas, terras, possessiones, orlos et prata , que habelis in villis, que Igemaleisheim ',

a) S Alse. b) S Otenkelin. c) S Dorolzheim. d) S Lupolzheim. e) S Cerichesheim . f) S Bischovesheim. g) S Holzheim, h) S Cucelshen. i) S Ingemarsheim ,

1259 «H

Bissovcshoiin, Ephiche, Cercewcll«, Benevcll '', Hin"'-"'-''<>iin, Scbefemhetm*. Lm- gülvcHhcitn, IVjti-nliRitn '', Ilunesvelt communiter üj nr, silvam, quam balielis

in villa Iclicnheim vulgaritor oppellata, curias, possestiones, agros, ortoe et praU in villis, qi»! Rinslole", Oirenlieiin, Fresenheim, Bovcshcim, Chungeshorem ' n

s lantnr, domos, curias, ortos et inolendina cum aquanim decursibus et oouuiius pcrtincnliis canundom, que habelis in civilale Argentincosi, oam terris, pratis, vincis, nemoribus, usuagiis et pascuis in bosco et piano, in aquis et molendini», in viis et scmitis et omnibus aliis libcrtatibus et immunitatibus suis. Moe Doralinm \wci(er miitfitii inuCnnd'm wie in 7ir. i*0'^ bis invoniant amen ameo].

10 (().) Ego Alexander calbolicu ccclesie cpiscopus subscripsi. (11.)

4- Ego Odo Tusculanus episcopus subscripsi. 4- ego Stephanus Prenesliima cpiscopus subscripsi. -f ego Riccardus sancti Angeli diaconus cardinalis subacripd. -f- ego fralcr Jobannes tiluli sancti Laurontii in Lucina presbrter cardinalM subscripsi. 4- ego frntor Hugo lituli sancte Sabine pr ' ' - cardinalis sobscrifMi.

4- ego Otlavianus sanolc Marie invialate diaconus > >s sabscripsi. 4- ego

Jobannes sancti Nicolai in carcere Tulliano diaconus cardinalis subscripsi. 4- ego Ollobonus sancti Adriani diaconus cardinalis subscripsi.

Diiluni Anagnie per nianum magistri Jordani sancle Homnne ecclesie notarii et vicecancellarii, ü kalcndus junii, indirlione 2, incarnationis domitiice unno lliöü.

w pontificatus vero domini ' Alcxandri pape quarli anno quinlo.

// au» Straßh. Ilosp. A. Ia<l. 91 fa«c. 1 or. mb. c. bnlla pend. Aitf der SAeitiät MW gleicher lliind, wie m scheint : andi benigne C.

r^^ S coli. Straßh. St. A. Vonl Dreizehn. Ocw. Corp. A lad. 60 My>. mb. 9te. XJV itmmU:

^^H Oedruckt aun ilctn l^rimlegienhuche von St. Arbogatt foi. 8 i. StraBb. Bu.-A. 0 lue. 170O

^^^ bei Grandiäier üeuvr. intd. III, i'ö.S nr. 160.

439. Bischof Jleinrick und das DomcapiUl um Straßburg beurkunden, daß das Jung St. Pelerscapitel daselbst seinen jenseits der BreutcA be/indliehen Hof gegen fünf bei ISt. AureHen gelegene Oärten des Slr^ißburijer B9rqers Reimhöld Stubetirceg eingetauscht habe. 1259 Juni 16. BO Nos II[einricus] dei gratia episcopus tolumquc capitulum Arge!''"

notum fnciunis omnibus presentium inspectoribus, quod . . prepo.-. et capitulum sancti Petri Argcntincnsis, ecclesie sue utilitate pensata, curiam ipsorum silam »illra üruscam juxta curiam R[eiroboldij civis Argentincnsis dicti Stubcnwcc pro quinque orlis ipsius R|eimboldi] apud ccclesiam sancte Aurelie ailis * pennutanint •x, Iradeutes et conlorentes eidem R[eimboldo] diciam curiam libere tk pleno jure pcrpetuo possidcndam. ipsc vcro R[cimboldus] ecouverso de consensn et voluntate

•) a Kercevell. b) .9 BenTolt. c) 8 SdMfcnbaim. d) S BftlMÜMbi. •} S RiMliti. 1) 8 Ckm-

geshoTen. p) H donai.

t rfr iir .II.S.

332 12 5 9

sue uxoris domine Anne liberonimque suorum de eadem Anna procreatorum ^ , quibus juxta suam ordinationem pre celeris suis pueris iidcm orti post suum obitura debebant cedere, eosdem quinque orlos diclo capitulo assignavit et conlulit solutos ab omni censu et quolibet honere libere et jure proprio tenendos et perpetuo possidendos. pueri etiam ipsius antedicti R[eimboldi] in dicta succedent sibi curia 5 omneque jus in ipsa habebunt sine cujusquam coutradicione, quod in orlis prefatis habebant vel fuerant habituri, renunciantes omni juri ipsis in sepe dictis ortis conpetenti seu conpeliluro. predictus insuper R[cimboldus] defensorem ac warandum prescriplorum ortorum apud dictum capilulum se constituit promiltens se facturum et procuralurum, quod pueri, quorum mentio superius est habita, cum ad annos lo majores devenerint, jam dictam permutationem ratam per omnia tenebunt atque firmam. et quoniam prediclorura curie videlicet et ortorum permutacionem dicte ecclesie sancti Petri utilem invenimus esse et profituam, binc est quod ipsam approbamus ratamque lenemus et acceptam , in horum evidenliam sigilla nostra presentibus appendentes ad peticionem parcium predictarum. nos . . prepositus, . . is decanus totumque capitulum sancti Petri et ego R[cimboldus] dictus Stubenwec, considerata utilitale et pensata diligenter tarn ecclesie predicte quam puerorum mei R[eimboldi} sepe dicli, prefatum permutationis tytulum ralum per omnia habemus atque firmum, confitentes et recognoscentcs universa et singula suprascripta et ad ea fideliter observanda et adinplenda nos presentibus obligamus. in quorum certi- 20 ludinem est preseus liltera sigillo nostri capituli sancti Pelri una cum reverendi patris nostri ac domini episcopi et capituli necnon civitatis Argentinensis sigillorum munimine consignata. ego R[eimboldus] dictus Stubenwec sigillo civitatis Argenti- nensis ad meas et dicti capituli sancti Petri preces presentibus appenso sum contenlus. actum anno domini 1259, IG kalendas julii. 25

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 3117 or. nib. c. 4 sig. pend. Jaesis.

440. Die Ritter Hu!jio und Lentfrid Brüder von Steinburgthor und Werner Stampf verkaufen dem Dekan der Speierer Kirche Walram von Oeroldseck ihren am Steinburgthor zu Straßburg gelegenen Hof für 130 Mark Silber. 1259 Juni 21.

Nos Hugo et Lentfridus fratres de Steinburgetor ac Wernherus dictus Slampb 30 milites recognoscimus et tenore presentium publice prolestamur, quod una de consensu expresso uxorum et puerorum nostrorum pro communi comodo et utilitate honorabili domino Walrammo de Geroltsecke decano ecclesie Spirensis ' curiam noslram sitam Argentine in loco dicto Steinburgetor 2 cum iaedificatis et adtinenciis

a] B procreaüs. 35

1 E. Lehr erwähnt im Bull, de la societe p. la cotiserv. d. monum. historiq. d'AUace nouv. serie VIII, 1, 114 neben der obigen Urkumle tioch eine zweite, in einer deutschen Uehersetzung des 14ten . Jahrh. erluüten, laut icelcher der Straßburger Domcanonicus Walram von Geroldsech im Jahr 1358 Juli 28 für sein und seines verstorbmn Bruders Stephan Seelenheil von Scluiffolsheimer Gütern eine Pfründe an der Straßburger Dcnnkirclie stiftete. 40

2 Vergl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittelalter S. 119.

1260 aoB

univcrsis ex contractu vendicionis pro triginta et ccntum marcü argenti legalia com omni jnro doniinii soii proprietnrio liluTiim et alisoliilam sine oontradicUone qoalibet prcscnli scripto cünferiinu» et [>o,t tnidilioncin plenariam aflBignamas. igitur oe vcndicio dictu curie cum oninibus Juribus rite et rntionatiiliter celebrata et traditMoe

s perfecta dcinccps per nos aul uxores nostms acu qtios'-untjue saocflMorM noitnit irriluri valent (piotpiomüdo, nos et hcredes nostros tamquam warandos prefsto domino Walranuno pru dicta curia et omnibus, que cidem adtincnt, pro erietiooe et nc impediuliir contra justicium in jure dictc curic, prescnlibus obUgamii*, rcnunciantcs exccptioni non nunierulc pecunic, non tradite, non reoepte et omni

10 privilcgio et auxilio juris canonici et cirilis, per que nos vel nostri suooetsores de cetera conlrn di(;tum dominum Walramnuim sou quemlilM>t alium pnnnc noorc lil dide curic juvuri possi-mus quuad dictam curiam aliquatenus ac defendi. ne autrai quibusdam usitatis artibus co, quo de verbo ad vcrbum prebabita sunt, frustrari possint aliqua ratione, sigilla revercndi domini nostri . . Argcntinensis epiaoopi.

i& domini Gunlli)>ri de Lnndesbcrc , univcrsilatis civium Argentincnsium ac noetra presentibus sunt nppensa in probationcin et evidentiam premi.ssonim. dalum anno domini 1250, 11 kolcndas julii. et quia ego Lcntfridus sigillura non babeo, sigUlo fratris mci Ilugonis prcfati cum appensione prcsentium sum contentus. acta sunt hcc anno et die predictis, prcsentibus dominis Bertoldo de Ohscnstein archidiacono

■HO Argcnlinensi, Alberto de Talmeszingen cnnonico Argentinensi, v.-' '- " o

scolaslico llaselacensi, I'unlino cantore ecdesie sancli l'etri Arg' : l , 'mub

diclo l'atruo prebendario ccclesie Argcntinensis, niagistro Conrado Kelbelino de Rodcsbcim, Conrado in Porta do Geispotsbeim, Reimaro dicto Scb&b de Utenbcim militibus et aliis (piam pltiribus. nos lleinricus dei gralia episcopus Argcntinensis,

25 Uunllierus de Laudesbcrc et univcrsilas civium Argentincnsium fi'l i^i;t!..ii..n, Ilugonis, Lcnlfridi et Wcruheri aulediutorum sigilla nostra buic scripl .s

perpctuo duratura.

T au» Straßb. Thom. Ä. docnm. hiit. l»d. 24 or. mb. e. S »ig. pend. Die Sit<;ei Wmtker Stampf» tmd Hwg&i von äteinbmrgtltor »tigm äittiBte Bhmu m FtUL

au \\\. Pafist Alexander IV befiefiH dem /;'/.'' ^/ ';<»i, er möge hiscHof

und Clerus der D'uecese Straßhurg xeranhw'ii, ihr'- / je Ualtumg gegen die

Dominikaner daselbst aufzugeben, und widrigen falls strafend einsckreiten. 1259 Juni 25 Anagni.

Alexander episcopus senrus servorum dei venerabili fratri . . archiepiaoopo X, Bisuntinensi salulcm et aposlolicam bcnedirtionem. gravis dilectorum filiorum . . prioris et frntnim predicatorum Argentincnsium nobis est oblala querela, qood vencrabilis fraler nustcr . . episcopus et capitulum Argcntincnse ad diotoe priorem et fratres proptor dcum, cujus obsequiis sunt astricti, debitam reTerenliam non babcntes inter diversa gravamina, quibus tam ipsi quam nonnuUi clerici eoclesiarum 10 earundem " civitatis et diooesia cos frequcnler opprimunt et affligunl, parrochiania

») T I KtftaÜatanB.

334 12 59

ecclesiarum ipsarum et aliis subditis suis, ne ad predicationem et divina officia audienda festivis vel feriatis diebus etiam, postquam in propriis parrochialibus ecclesiis audierint soilempnia missarum , accedant , propria temeritate inhibere presumunt in eos ex diclis parrochianis, qui secus fecerint, excommunicalionum sententias proferendo et, quod est auditu horribile, illis*, qui apud ecclesiam 5 dictorum prioris et fratrum sepulturam eligunt, in extremis ausu nephario eccle- siastica denegant sacramenla in dictorum prioris et fratrum prejudicium et prefati ordinis non modicum detrimentum. et licet nos eidem episcopo ac prelatis et universo clero dictarum civitatis et diocesis per nostras lilteras sub certa forma preces direxerimus et mandata^, ut idem episcopus prelatos et clericos ipsos ab lo hujusmodi presumptiouibus desistere juxta officii sui debitum coherceret ac iidem prelati et clerici a premissis et quibuslibet molestiis dictorum prioris et fratrum omnino cessarent, quia tarnen ipsi hujusmodi precibus et mandatis parere pro suc voluntatis libito non curarunt, iidem prior et fratres ad apostolice sedis presidium propter hoc duxerunt humiliter recurrendum. nos igitur eorum gravamina, sicut i5 nee debemus'', pati noientes fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, qualinus episcopum, prelatos et clericos eosdem ac eorum singulos moneas altentius et inducas, ut iidem episcopus et prelati dictas sententias per se ipsos infra quin- decim dies post monitionem tuam revocare procurent, eisque inhibeas, ut proferre similes de cetero non atteniptent, sed tam ipsi quam dicti clerici a supradictis et 20 quibuscumque aliis fratrum ipsorum indebitis gravaminibus penitus conquiescant. quodsi forte ipsi monitis tuis acquiescere in hac parte noluerint, tu eos a grava- minibus ipsis auctoritate noslra compescens ac relaxans dictas sententias jam prolatas, ahas, quas post inhibitionem tuam taliter promulgari contigerit, dccernas irritas et inanes, contradictores districtione, qua convenit, appellatione postposita 25 compescendo, non obstante, si aliquibus a sede apostolica sit indultum, quod suspendi vel interdici aut excommunicari non possint, sive aliqua indulgentia ipsius sedis, per quam effectus mandati nostri in hac parte impediri valeat vel diflerri et de qua in litteris nostris plenam et expressam oporteal fieri mentionem, et constitutione de duabus dietis edita in concilio generali 2, dummodo ultra terliam vel quartam ahquis ao extra suam diocesim auctoritate presentium ad Judicium non Irahatur. datum Anagnie 7 kalendas julii, pontificalus nostri anno quinto.

T aus Straßb. Thom. Ä. Dominicains lad. 3 or. mh. c. buHa pend. Auf dem untern Rande rechts A. 6, attf dem Rücken predicatomm, beide Vermerke, tcie es scheint, von der Hand der Urkunde.

T 1 coli. ibid. or. mb. c. buUa pend. ^

a) T< illi. b) 7*1 add. amplius.

. 1 Cfr. nr. 420.

2 Cfr. nr. 354 not. 2.

3 Ebenda befindet sich im Original tioch ein ganz gleichlautendes Mandat Alexanders I\ an den 40 Erzbischof von Besangon, 1260 März 9 Änagni (7 idus martii pontificatus anno scxto). Kurz scizzirt hat den Inhalt aller dieser auf die Uuterdrückting der Dominikaner zu Straßburg bezüglichen Stücke Ch. Schmidt Notice sur le couvent et Veglise des dominicains de Strasbourg im BuU. de la societe p. la conserv. d. monum. historiq. d'Alsace nouv. serie IX, 1, 161 ff.

1260 aas

442. Pabst Alexander JV erklärt auf Bitten der Straßhurger Dominikaner alle gegen sie gerichteten Strafsentenzen deutscher Oeistlicken für nichtig nnd wir' kungslos, sofern sie gegen ihre päbstlichen Privilegien verstoßen. 1259 Juni 27

Anagni.

B AloxaiidtT opiscüijus scrvus servorum dei diluclis ßliis . . priori et fralnliu-.

ordini» prediculürum Argcnlinensibus salulcm et a|)oslulicam beiicdictiuncin. mfriliü roligiuiiis vesirc indiiciinur, iil, que digiie de|K}äcitis, ud cxaudiliuni:« graliam admiU lumus. exhibila siquidcm iiühis veslru ])elitio conlinebal, quud noDuulli cpiacopi ac prclati et reclorcs ecclcsiuruin ac alii clerici per Alamaniam consUluli* tndulgeoliis

10 oc ])rivilL>(^is vobis ab opostülica sede concessis tniniinc dercrctitcs inlerdum in vüs cuntru eoniin teiiurt-s iiilurdicli, suspcasiuiiiä et cxcommunicalioDis seDleaüaA prüiaulgare presuinunl, super quo aiwslülice pruvisiooiü rcmcdium iinploraslis. dos ituque veslris supplicaliüuibus inclinali omncs eentcDlias, quas dicli episoopi, prelali, reclores cl durici in voh seu veslruin aliquctn aul lucuin vcslrum seu quoscomque

!■' aliuä uccasiuiic vestri talilcr contra indiilla vobis cl ordini vi-stro a prefata sede concessa imposlerum ferre prcsumpserint, quoad ]>crsunas veslras cl locum irritas decerniuius et inanos, quoad alios vero, in quos occasione vc»lri eas fern couligeril, ceuscinus pcnitus irrilaudas. nuUi ergo oninino liominum liceal baue {«ginam noslr« constilutionis infririgere vcl ci ausu leuicrario conlrairc. si quis auletn hoc altemptare

% presunipscril, indigiialiuiiein oinnipolentis dei el beatoruin Petri cl i'auli apostolonim ejus sc noverit iucursunim. dalutn Anagnie 5 kaleudas julii, ponülicalus noatri aunu quinlo.

T au» fslraßb. Thom. A. DominicAins lad. 3 or. wh. e. (mOci pemL AmS dem tmttrm

rechts R. PTöc., auf dem Eäcken predic«toram, AIle$, me m «e>rfiit, «M 4fr Hami dir Urkunde.

443. Das St. Thotnascapitel zu Straßburg verleAnt eine überbaute HofttiU« an der St. Thoniasbrücke daselbst an Konrad den Diener seines Schenken Sifrid. 1350 Juli.

Decanus tolumque capitulum sancli Thome Argenlincnsis univenis presenüum ao inspectoribus sahilem et crederc subnolalis. constarc volumus universis tom prt'senlibns quam fuluris, quod nos Cünrado fatnulo Sivridi noslri pincrroe ei Mohlliildi uxori suc nccnon liberis el beredibus corumdcm aream quandam nostre i'oolcsic atlinentem in {)onte sancli Thome silani, out domus qucdam est saper- odilioula, quo douiu:« Kapolarii nuncupatur, de conmuni consensu locaTimas seti B concossimus porpotuo posäidendam scilicel sub hac forma, ul pnrfalus C&nradus vel heredes ipsius uobis sive noslro capitulo singulis aunis qualuor unoeas e( dimidiam ac Ires cui)onos de jam dicta arco pro consu anuuo debeenl assigoare, hoc adjecto, ul ccnsus prelibati noc o nobis ncc a nostris suooessoribus aliqualinus debeanl augmcntari. adicimus olium, si Cfinradus sepe dictus vd horedum suomm aliquis

■) T roDsUlui.

336 1259

alicui alteri domum vendiderit suprataclam, quicumque emptor exstiterit, eodem jure quo et ipse Cünradus vel heredes sui in possessionem ejusdem aree fungi debeal et gaudere. insuper quicumque post obitum ipsius Cunradi aream possederil scpe- fatam, sive heres fuerit sive non, nobis debet in noslro jure, quod ershatz dicitur, respondere. in hujus rei teslimonium et evidentiam presentem cedulam noslri sigillo capiluli duximus roborandam. datum anno domini 1259, mense julio.

T aus Straßb. Thom. A. Titres lad. 20 or. mb. c. sig. pend.

444. Bischof Heinrich, von Straßhnrg beurkundet, daß die Herren Heinrich und Ludwig von Lichtenberg, Vögte von Straßburg, sich für die Beilegung ihres Zwistes mit der Stadt Straßburg mit 500 Mark Silber verbürgt und sieben genannte lo Bürgen dafür gestellt haben. 1259 September 17.

Nos Heinricus dei gratia Argentinensis episcopus notum facimus omnibus presens scriplum inspecturis, quod Heinricus et Ludewicus de Liebtenberc advocali Argentinenses super discordia, que inter ipsos et civitatem nostram Argentinensem vertebatur , hos dederunt fidejussores , videlicet comilem Sigebertum , comitem Heinricum de Aspermont, Fridericum de Etendorf, Symundum de Ilobvelden, Weruherum dictum Criec de Hohvelden, Ilugonem de Lupfenstein et Willehelmum de Brümat pro quingenlis raarcis argenti sub tali forma, quod, quicquid quinque arbitri, qui super predicta discordia sopienda sunt electi i, decreverint faciendum, ipsi domini de Liebtenberc faciant pro parte sua et ralam teneant composilionem ao super hoc ordinatam sine fraude et dolo. si autem, quod absit, hoc non fecerint, predicti fidejussores presenlabunt se, ammonilione facta, obsides in civitatem Argenti- nensem inde non egressuri, nisi compositione ordinata a domnis de Liebtenberc completa vel quingentis marcis argenti civitati Argentinensi persolutis. in cujus rei memoriam et stabilitatem nos Heinricus Argentinensis episcopus ad peticionem as predictorum dominorum de Liebtenberc presentes litteras dedimus civitati nostre Argentinensi testimoniales sigillo nostro roboralas. datum festo sancli Lamperti, anno domini 1259.

S aus Straßb. St. A. Gew. u. d. Pfalz lad. 230 or. mb. c. sig. pend.

445. Bischof Heinrich von Straßburg beurkundet, daß die Herren Heinrich 3o und Ludwig von Lichtenberg und die Stadt Straßburg die Entscheidung über ihre gegenseitigen Ansprüche fünf Schiedsleuten übertragen haben. 1259 September 22.

Nos Heinricus* dei gratia Argentinensis episcopus notum facimus omnibus presens scriptum inspecturis, discordiam ortam esse inter Heinricum et Ludewicum

e) S 1 Heinrcus. 35

1 Cfr. nr. U5.

1369 887

dominos de Liclitciil)crc ex una parte et cives nostrot ArgeotiiMowt ex altera ia hunc tnodiim : predicli fnitrcs de Licblenlierc inpetunt cives DOStitM Argentin«^OMt pro » ÜOO inarcis orK«'iili, qiKKl ipsis dare proiniscrtint et nou peraolverunt, ei pro dompiiu, (|uud liuheiil iu defL-ctü earundi-in 'M) inarcarum. ini>ctunt etiam ipMS

B cives nüslrüs Argenlinunses pro defccto, quem post mortem palrüt eorum in advocatia sua in civitato sustinucrunt. c converso cives ArgunlincnsM aaaerant, quod ipti pn'diclas 20() rnarcos dnrc non dchoanl de jure, et repelunt cenlutn marcaa arg»-iiti. quud ipsi duininis du Lielilcnberc indcliilo dederunt. {ieluiil etiam predicti civcA iiostri ipüis pcrsoivi pccora in Allhcim a dominis de Lichtcnl)crc eis ablata. qne

10 discordia conpromissa est in qualuor arbitros et in unum supcriorem, ex parte domiiiunitn de Lirhtenberc in Ilciewigum de Uubswilre et in Dictericum de Lupfen- steiit, ex ])nrtc uulein civium noülrürutn Argculineiisium iu Bertoidum dictum Kiuaes et in Gerunguiii de Ilagenowc. si autcm illi qualuor discordanl et in unum dod ])oterunl couvenire, in superiori slabit scilicet domino Symundo de Geroltesecke.

ir> et quicquid ille dccreverit, partes ex utraque parte complebunt et arbitrium suum ratum tcnebunt, supor quo duti sunt fldcjussores ex utraque parte', si autem, quod nbsil, dominus Syniundus de Gerollesecke medio tempore decesseril, cives no«lri Argenlinensos cligunl alium inter illas quinque personas, que ad superiores oom::. .;. fucrunt. in cujus rei mcmoriam et stabililalem presentes litteras dedimua predictis

•io pnrlihits teslimoniales sigillo nostro roboralas. datum festo sancti Mauricii'*, anno doniini 1:^59.

S aus fitraßb. St. A. Vord. Dreizehn. Oew. Corp. A Ud. or. mb. e. ti§. ptm

Sl coH. ibid. or. mb. c. »ig. peittl.

Gedruckt ans dem Briefbucb A fol. 226b ibid. bei Sdtipßin Ah. dipl. I, 499 «r. 684.

85 446. Erzh'ischof Wilhelm von Besan^on fordert auf Orund ewet pibttlicken

Mandats Bischof und Clertts der Dioecese Straßburg auf, StrafUtUensen gegtn dit Dominikaner zu Straßburg turücktWMkmen nmd ton jeder Beläitiffung derselben

abzustehen. 1259 October 4.

^illelmuj dei grocia Hisuntinensis archiepiscopus* cxecutor depulatus a domino

8n papo venenibili fratri . . episco(>o et dileclis liliis prelatis xv lebania atque

vicuriis et uliis ccclosiurum recloribus civitatis et dvocesis Argu.. ....».«.:» sahttem in

domino. literas domini pupe recepimus snb bac forma : {/btfl nr. 44[\. noa

igilur mandatis a|>ostolicis bumiliter obedire volentes monemus voi aingnloa

atteucius et universos in domino et bortamur, quatinus, si qui vestrum bujuamodi

.15 inbibiciuncs fccisti.s sive excommuuicationum senteucias vel alias aucloritete propria

■) 8 t luptr. bj St Miorcii.

1 Cfr. nr. 4^.

> Ertbitchnf Wilhrh» II ixm Btumfon, IMS-iM».

338 1259

protulistis, easdem inhibiciones et sentencias infra quindecim dies post harum recepcionem revocetis et de celero proferre similes inhibiciones sive sentencias nuUatenus attemptetis et a supradiclis et quibuscunque aliis fratrum ipsorum indebitis gravaminibus penitus desistatis. quodsi forte noslris monitis imino verius apostolicis acquiescere in bac parte nolueritis, quod absit, nos extunc ad execucionem bujus mandati secundum formam a sede aposlolica nobis traditam procedemus. datum 4 nonas octobris, anno domini 1259.

T aus Straßb. Thom. A. Dominicains lad. 3 or. inb. c. sig. pend.

447. Erzbischof Wilhelm von Besancon erklärt laut jiäbstlichen Auftrags dem Bischof und Clerits der Dicecese iStraßburg, daß Strafsentenzen, welche sie gegen lo die dortigen Dominikaner erlassen, hätten oder noch erlassen würden, null und nichtig seien, und droht den Zuwiderhandelnden mit Bestrafung. 1259 Notember 6 Citeaux.

Willelmus dei gralia Bisuntinensis archiepiscopus executor deputatus a domino papa venerabili fratri . . episcopo et dilectis liliis prelatis necnon plebanis et aliis ecclesiarum rectoribus atque vicariis civitatis et dyocesis Argentinensis salutem in domino. literas domini pape recepimus sub hac forma : [folgt nr. 441]. cum igitur, sicut novit vestra providenlia, vos singulos et universos secundum formam mandati apostolici nobis super hoc directi monuerimus', ut, si qui vestrum hujus- modi inhibitiones fecerunt sive excommunicationum sententias vel alias auctoritate propria protuierunt, easdem inhibitiones et sententias infra quindecim dies post 20 litterarum nostrarum vobis super hoc directarum receptionem revocarent et de cetero proferre similes inhibitiones sive sententias nullatenus attemptarent et a supradictis et quibuscumque aliis fratrum ipsorum indebitis gravaminibus penitus desisterent, quodsi forte noslris monitis immo verius apostolicis acquiescere in hac parte nollent, quod absit, nos extunc ad executionem hujusmodi mandati secundum formam a 25 sede aposlolica nobis traditam procederemus, nos inteüigentes, quod inhibitiones et excommunicationum sententie sint ad nostram admonitionem a quibusdam minime revocate , easdem sententias jam prolalas nee revocatas auctoritate nobis tradita relaxamus et, si deinceps a quoquam vestrum aliquas sententias taliter promulgari conligerit, easdem decernimus irritas et inanes et mandamus, premissas inhibitiones so et sententias jam prolatas relaxatas et, si quas taliter promulgari conligerit, decretas irritas et inanes per vos et per ipsos fratres puplice denunciari, scituri, quod, si in prejudicium prediclorum fratrum per quempiam vestrum talia vel consimilia fuerint attemptata, nos hujusmodi noslre monitionis et mandati apostolici transgressores districtione, qua convenit, puniemus. datum anno domini 1259 Cystercii, die 35 Jovis proxima post festum omnium sanctorum.

T aus Straßb. Tlwm. A. Dominicains lad. 3 or. mb. c. sig. petid. delapso.

1 Cfr. nr. 446.

I

1269 -V»

448. Da» Domcapitel zu Straßburg lauscht ein bri der fit. AiKlrniskiri-ke daielhst gelegenes (irundslück, das es an Heinrich den SchoUulints d,f ./i,,ig Sf. Pekrscapilels verlehnt halle, gegen ein andres, dem letztem gehörig und an der Straße zum Bmderhof belegen, ein. 1259 November 8.

a Nos Wal[tlicrus] prcpositus >, I3[(!rlhülduB] decanus tolumque capitulum eocicsie

Argentincnsid scire volutnus univcrsos tarn posteros quam prcsenlcs, quod dos, adliibito conscnsu et volunlate vcncrabilis pulris dumini Dostri Weinriei dei gratia ppiscopi Arpcnlincnsis, orenni nostrnm siliirn prope ecclesam sancli Andre« ex o])])üsito curic ülim ddiniiic de Win.slcin nunc vero magistri C(onr8di| dicU Leit-

10 rechen, quam eciain arcam magisler Ilcinricus scolasticus sancli Petri ArgcntinensU, qui domum cum aliis cdificiis eidem habet inedificatam, a nobis recq)it pro annoo deccm solidonim censu, qui aiigcri ncc debcbat noc poterat, perpetuo potsidendam, cum nliu arcu ipsiiis inngistri Weinriei scolnstici antedicti sita in strata pablica tendenle versus frulruin curiam juxla allam domum Arnoldi ccrvisiarii ex opposilo

m curic claustralis Ui[rici] de Lupphen nostri concanonici permutavimus et permutamus scientes id nostre esse ecclesie utile magis et expedicns. ipsamque pro predicta nostra arrn per omnia acceptamns dictamquo nrcam olim nostram in loco prescriplo juxla sancli Andreo ecclcsiam sitam ab (miiii censu et honere absolvimus et absolutam confitcmur, renunciantcs omni juri in eadem erea nobis competenti simpliciler et

ao absolute ac resignantes eandem dicto magistro Weinrieo jure proprictario de cetero Icnondam et possidendam ac disponondum de illa tamquam de re propria pro sue libilo volunlalis. in emoruni cvidenciam est presens littera dicti domini noslri episcopi et noslri capituli necnon Cunradi scolaslici noslri portarii sigillonim munimine roborala. nos Ueinricus dei gratia episcopus dictanim arearum pormutalionem

85 opprobamus eidcintpie per omnia consenlimus noslrum sigillum in hujus certitudinem presenlibiis appcndentes. actum anno domini 1259, 6 ydus novenbriü.

// nH.4 Straßb. IIo$p. Ä. Orpholins lad. 36 f*«c. 16 or. mb. e. S ti§.

449. Bischof Heinrich to* Straßburg beurkundet die Uebertrujfwuf «mm Straßburger Kirchenlehens im Bann von Vendenkeim ton Sigebert dem Landgrafen ao des Elsaßes an Bernhard Kage und ton diesem un den Strüßiurfer Birger Heinrich MarsUiu.i. 1^59.

Nos Heinricus dei gratia episcopus Argentincnsis notum facimus omiubas

presens scriptum inspecturis, quod comes Sigcbortus landgravius Alsatie recepit a

nobis in ftnulum duos mansos et dimidium in banno Veudonheim sitoa, qnos ab

ecclesia nostra tencl. quos mansos idem comes Sigcbertus oooCMsii in feadom

' !><■• . 'i( auch in timer UrhrnOi tuitm Vnitr» Walihrr CmUrndt f»t

da« KliKHirr -^ >' .10 StrtdUmrg (pridie kalcml«« d««cinbris '

äU. dipi 1. I ...... I..nJMrd JVofw. G<m*. 4m ITomm« (hrMtek

340 1259 1260

Bernhardo Cagoni ; ipse autem Bernhardus eosdem mansos contulit in feudum Ileinrico Marsilio civi nostro Argentiuensi, consensu nostro et predicti comilis Sigeberli accedente. in cujus rei evidenliam presens exinde pagina est scripta et sigillo nostro videlicet coraitis Sigeberti et predicti Bernhardi in teslimonium communita. acta sunt liec anno domini 1259, presenlibus bis testibus : videlicet Alexandro domini de Dicke, Wernero Bagario, Wallero Waffclario, Conrado Cagone clerico et fratre suo dicto Ilawenmezer, Pilgerino et Harlungo fratribus de Wangen, Rudolphe de Vegersheim, Reimboldelino et aliis quam pluribus'.

Am Schöpflin Als. dipl. I, 429 nr. 587 (ex tabol. civ. Argentin.)-

450. Pabsi Alexander IV verheißt Allen, welche die Kirche der Straßhiirger lo Dominikaner an bestimmten Tagen besuchen werden, Ablaß. 1260 Januar 5 Aiiagni.

Alexander episcopus servus servorum dci universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam benediclionem. vite perennis gloria, qua mira benignitas conditoris omnium beatam coronat aciem civium supernorum, a redemplis pretio sanguinis fusi de pretioso corpore redemptoris meritorum debet is acquiri virtule, inter que illud esse pregrande dinoscitur, quod ubique sed precipue in sanctorum ecclesiis majestas altissimi collaudetur. rogamus itaque universitalem vestram et hortamur in domino in remissionem vobis peccaminum injungentes, quatinus ad ecclesiam dilectorum filiorum . . prioris et fratrum ordinis predicatorum Argentinensium imploraturi a domino delictorum veniam in humililale Spiritus 20 accedatis. nos enim, ut Christi fideles quasi per premia salubriler ad merita invitemus, de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus auctoritate confisi omnibus vere penitentibus et confessis, qui ad ecclesiam ipsam in singulis festivitatibus gloriose Marie virginis et beatorum Domiuici con- i4prti«9 fessoris ac Petri martiris ejusdem ordinis professorum necnon et in anniversario 25 die dedicationis ejusdem ecclesie et Septem diebus immediate sequenlibus causa devotionis accesserint, annuatim centum dies de injuncla sibi penitentia misericorditer relaxamus. datum Anagnie nonis jauuarii, pontificalus nostri anno sexto.

T aus Straßb_ Thom. A. Dominicains lad. 3 or. mb. c. buüa pend. Auf dem untern Bande rechts Jac Mut, auf dem Bücken predicatorum, .40««, wie es scheint, von gleicher Hand 30 une die Urkunde.

1 Das Raths- n. Bürgerbuch fol. 12« i. Straßb. St. A. verzeichnet aus einer Urkunde des Jahrs 1259 folgende Namen von Straßburger Bürgern ohne jede Bemerkung, ob dieselben Bathsmilglieder gewesen oder nicht : Albreht Rftlenderlin, Johans Schilt, Gfitze von Grostein, Viviantz, Reimbolt von Friburg, Peter von Schöneck, Johans Pfanfelin, Reimbolt Reimböldelin, Gösselin Schaup, Gosselin 35 von Kageneck, Reimbolt der Liebenzeller, Johans Hetzel, Johans von Wolffgangesheim, Reimbolt der junge, Johans Stübenweg, Wilhelm Nape, Hug Zorn, Burekart Schultheis, Rftdolf Zoller, Rülin Lentzelin, Conrat Broger, Jacob Kempff.

r

1260 8M

451. Pab.it Alexander IV tragt auf die Klagen der Straßbnrger Dominikaner hin di-m Krihischof ton Besnnron auf, die gegen tie 0rUuttntn Slrafiti^emtem päbsllicher Legaten, falln deren VnünMchtxbriefe den Predigerorden nickt aiudrüek- lieh erwähnen, für nichtig tu erklären. 1260 Januar Anagni.

B Alexander episcopus scrviis scrvoriim dci vcnerabüi frali. rriii. j.i- < j, ,

BLsuntincnsi sululctn et apostolicarn bcnediclioiiein. diiecli (ilii . . prior cl fralrt^ ordinis predicalonitn Argcnlineuscs suam ad nos querimoniam destinarunt, quo<l sedis uposlolic«! dflcgali et subdclogati corum in dictos prioretn et fratres frequenter siisponsiunis, interdicti et cxcominunicationis sentenlias pro sua voluntat« ftilminant,

10 quatnquam in littcris ipsius sedis dircctis delcgatis eisdcm nulla de dictis fralribos et ordino menlio habeatur ac eliam a prefata sede eidem ordini sit indultum, ut nee frntros ipsius ordinis couvcniri vulcant nee contra ipsos possit procedi per littoras sedis cjusdcin, qiic de indullo hujusmodi et ordine sepc dicto non faciunt nientiuncm ', proptcr quud iidcm fratres sepe a dlvinis ccssare coguntur in suuin

IS gravc dispcndium et predicti ordinis detrimcntum. cum autcm pro parte ipeorum super hoc ad noslrain providcnliam habitus sit recursus, fratcmitali lue per apostolica scripta innndainus, qualinua liltcras ipsas tibi facicns cxbiberi. detentores earum ad exhihilioiiem ipsanim inoiiilione pn-niissa por ccnsuram ecclesia.slicam appellalione postposita compellondo, si per diligentcm inspeetioncni earum habueris. quod predictc

ao sentenliü per easdcin litteras non facientes inentionem de ordine ipso sint talitcr ])roiiuiI^atc, tu illos per Ic vel per alium nuUas esse auctoritate nostra deccroas et denunlies penitus non tenere, contradictoros per censuram eandem appellalione postpsita coinposcendo, non obslante constitutione de duabus dietis cdita in concilio generali'. datum Anagnio 17 kalendas februarii, pontiiicalus nostri anno sexlo.

% r (MW Slraßb. Thom. Ä. Dominic»ins lad. 9 or. mb. e. buB* ftmd. Ami du

rtchiH Ja. n«r, w^ dem Rücken prediutoram, Allee, wie M loliiii«, mh fimtknr Hwmi wie die Urkunde.

452. Pabst Alexander IV trägt dem Bischof ton Straßburg auf, er mtge die

Verkündigung von Strafsentenxen gegen die Dominikaner in Stadt und Diofcese

■M iS'lraßburg, welche auf Orund pädttlicAer Briefe, die den Predigerorden niekt Mu-

drUcklic/i t'rirn/ui/rn. erlassen wffrden. nicht ijestatten. t9G0 Januar Anaani.

.Mi'xaiulcr t•|)l^s^'^)^>^^^^ x'iMis MiMuiiin (Um vi-iKTiilmi irniri . . 1 nonsi sahitcin et nposlolicani boncdiclionem. paci et quieti dilecl prioris et fralrum do ordine predicatorum Argcntincnsium patema rolenles soUici- tudine providerc fratcrnitati tue per apostolica scripta Qnniter precipicndo mandamas,

•) Modam mtf Bstur.

> Privileg RAet Imtoeent IV, lau Jmmar il Rom im /^•/t.» orinuH hei nimJt DmZIv mi.

I, 130 nr. 39. BMhaet Reg. pontif. nr. 11330. a Cfr. Hr. 364 not. i.

342 12 60

quatinus ullas suspensionis, interdicti ant excommunicationis sententias latas vel ferendas aucloritale lilterarum apostolice sedis publicari contra dictos priorem et fratres in tua civitate seu diocesi non permitlas, nisi per ipsas litteras tibi primitus ostensas et diligenter inspectas habueris, quod in eis de ordine ipso fiat mentio specialis, cum eidem ordini a sede ipsa indultum esse dicatur, ut nee fratres ipsius 5 ordinis conveniri valeant nee contra ipsos procedi possit per litteras sedis ejusdem, que de indulto hujusmodi et ordine sepe dicto non faciunt nientionem', contra- dictores aulem, si qui fuerint, vel rebelies per censuram ecclesiaslicam appellatione remota compescas. datum Anagnie 17 kalendas februarii, pontiücatus nostri anno sexto. lo

T aus Straßb. Thom. A. Dominicains lad. 3 or. mh. c. buUa pend. Auf dem untern Bande rechts ein F, auf dein Bücken ziemlich verwischt predicatomm, beide Vermerke, wie es scheint, von derselben Hand wie die Urkunde.

453. Pabst Alexander IV gestattet den Straßhur ger Dominikanern, non unrecht- mäßigem Gewinn, der nicht zmiickerstattet tcerden kann, frommen Vermächtnissen is ohne Bestimmung «. s. w. Summen bis zu 300 Mark Silber anzunehmen. 1260 Januar 23 Anagni.

Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . priori et fratribus ordinis predicatorum Argentinensibus salutem et apostolicam benedictionem. necessi- lalibus vestris benigne compatienles affectu, ut de usuris, rapinis et aliis male 20 acquisitis, si hü, quibus ipsorum restitutio fieri debeat, omnino sciri et inveniri non possint, necnon de quibuslibet legatis indistincte in pios usus relictis, dummodo executorum testamentorum ad id accedat assensus, ac de commutatione et redemp- tione votorum diocesanorum auctoritate prius factis, Jerosolymitano dumtaxat excepto, usque ad summara trecentarum marcarum argenti recipere valeatis, 25 auctoritate vobis presentium duximus concedendum, si pro similium receplione alias non sitis a nobis hujusmodi gratiam consecuti, ita, quod, si aliquid de ipsis trecentis marcis dimiseritis vel restitueritis aut dederitis, illis. a quibus eas receperitis, hujusmodi dimissum vel restitutum seu datum nichil ad liberationem eorum prosit nee quantum ad illud habeantur aliquatinus absoluti. nulli ergo omnino hominum 3o liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario conlraire. si quis autem hoc attemptare presumpserit , indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. datum Anagnie 10 kalendas februarii, pontificatus nostri anno sexto.

T aus Straßb Thom. A. Dominicains lad. 3 or. mb. c. buäa pend. 35

1 Cfr. nr. 451 not. 1.

1260 S43

454. Prior und Content den Stralihurger Klontet» Hl. Arhogatt ttrMnem eine am Snelling gelegene Mühle dem Ritli-r dozelin bei St. Tkomät Mmd atintf

üemahlin Plana auf Lebensusit. lÜGÜ [cor Man -/J.

Novcrint universi tarn prcscntes quam futuri hujustnodi littere inspectom, quod

& nos humilia priur et convculua inonasterii sancti ArbogasU extra muros Argenti- nensea ordinis sancti Au^ustini, accedcntc voluntate et oooseosu nostri omniuin, cum bunn di^liberatiunc et provida molcndintim nostram situm apud SneUingnio ', quud vul^arittir Brcteinule dicitur, conccdimus vi conceMlMe nos pablioe coofilennr domino Uüzelino militi ad sanctum Tliomam et dominc Phine uxori sue qnoad tempot

10 vitc eorum utendum et habcndum a nostro monasterio pro annua peosione deoem quartulium siliginis, que dicto nostro monasterio ambo et rcliquus, altero defuncto, superstes aniiuutiin sine omni aitgmentationc de dicto molcndino solvere tenebuntur. ipsis uuteni umbübus viam universe carnis ingrcssis, idcm molendinum cum omni suo jure, ambitu et cum edificiis super inventis ad prefatum nostrum monasteriom

15 absühite et lit)ere revolvetur nee bujusmodi contractus emphiteuticus ad heredes predictunim (iozelini o( IMiync uli({untonu.s portransibit, immo post mortem ipsorum oninino cosstibit. uus Guzdiuus et l'hyna autedicli cunfitumur, nos in dicto molendino niilliiin jus proprietarium habere, sed ipsum dumtaxat sub pensione predicta titulo empbileosis possidere, sicut superius est expressum. et in hujus rei testimonium

ao reverendi palris ac doinini nostri episcopi ac civitatis Argentinensis sigilla cum meo (Ju/ulini sigillo prcsouti scripto nostris precibus sunt appensa. nos H|einricusJ dei gralia episcopus Argentinensis et Johannes Erbonis nalus magister et consoles Argentinenses ' ad pclilionem prcdiclonim Gozelini et Phine confitemur nos sigilla nostra presentibus ap{)eudisse. anno domini 1200.

*■' 11 aus Siraßh. Hoiip. A. prot. 7383 cod. chart. lec. XV fo). 81. Brtrtgi tUr ZMirm»f m<A

(kr Angttbf tier Antuil. üfowriMOiMUt. ' über den Todestag Bischof Ucimridu tcrgL W. Wiegand Bell. Walther. 8. 4$.

455. Walther der erwählte Bischof twi Straßburg be/Uklt dem StraOhmrgtr Archidiacon Heinrich ton Ochsenstein, die Klagen de* Honwer Capitelt gegen

ao Geistliche und Laien der Stadt und Diaeese Siraßburg $h nntertucAen. 1260 Juni

3 Honau.

Wulterus dei gratia electus Argentinensis dilccto in Qiristo Heinrico de Ohaen- stein archidiacono Argenlinensi * salutem in domino. dilecti in Christo .

> Vergl. SObtrmitm Loeatgeack. d. Stadt StroAb. S. 1S4.

X, Im Knths- u. DArKorbuch fol. 18* des Siraßb. St. A. »imd mu eimer Urkmmd* mm A^mit U90

ftdijrmU. Uaihsmtifflirtirr verteichnet : J"' - tilias domini Brbonia mactator eivinia, HMaridi voa

WolfTKantc'xlx'iiu, Erbo (.'lausen sftn, 1^ \:u, llani dor Swarte, Ptttr Nmm, HtiwTtfh Mmnüink

KAIin Uipoliii. Uoimbult Virnkorn tlri ilriurich von AoIm, HalMl vom Dracktanktia, Coant

dor kiK lu<i\niciit(>r, Wornhor Sturm d.

40 * ('fr. MoH. am». SS. XVII, lui, «*.

* DerttUM Ueimrich mm Och$*n$tti» tnehtttU ntKn m mwT- l mnac i»«nwj H wimt« jwr mmm Kloster Mmuramtmiter, ViW NoetmUr 9 (5 idu aotmbrä) älraMwy. atniM. B»$.-A. H Amc MS or mh c. mg. pmd, ioMQ.

344 12 6 0

et capitulum Honaugiense nobis conquerendo monstrarunt, quod nonnulli abbatcs, clerici et layci Argentinensis civitatis et diocesis super decimis, censibus et rebus aliis injurianlur eisdem. ideoque vobis precipiendo mandamus, qualinus, biis, quos procurator eorum vel sindicus vobis nominaverit, ad vestram presentiam evocatis, audiatis causas easque auctoritate noslra fine debito terininetis facientes , quod 5 decreverilis, per censuram ecclesiasticam firmiter observari, testes aulem, qui nominali fuerint, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram eandem cogalis veritali testiraonium perhibere. datum Honaugie anno domini 1260, 3 nonas junii.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. c. sig. pend. laeso. 10

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 102« ibid. bei Schöpflin Ah. dipl. I, 446 nr. 620 mit dem falschen Datum 1263 Januar 5.

456. Alhert von TTidlmeztingen beurkundet in Vertretung des erwählten Bischofs von Straßbtirg, daß Agnes zu der Wilgen, die Gemahlin Konrads ton Mutzig, Aecker im EUrtigheimer Bann den Franciskanerinnen zu Straßburg übertragen 15 habe. 1260 Juni 24.

Nos A[lbertus] de Thalmezzingen vices domini electi Argentinensis gerens in judiciis notum facimus omnibus presenles litteras inspecturis, quod Agnes dicta der Wilgen uxor Cünradi de Muzecbe de consensu et voluntale marili sui predicli ' in forma nostri judicii contulit et assignavit libere et absolute pro remedio anime ao sue . . abbatisse et conventui sancti Franscisei in Argentina Septem agros et dimidium frugiferos, quos babuit in banno Hirtenkeim, quorum agrorum proprietas speclabat ad dictam h.gnetem, renuncians nichilominus omni juri, quod babuit vel habere videbatur in agris prenotatis. in cujus rei testimonium et evidentiam presentem litteram sigilli nostri munimine fecimus roborari. acta sunt hec anno domini is 1260, 8 kalendas julii, presentibus biis : magistro Cünrado diclo Kelbelin de Rodes- heim, Sigelino filio Thelonearie, Erbone diclo Scbonlerlin, Wallhero diclo Rusez, Heinrico dicto Lenzelin et aliis quam pluribus.

B. aus Straßb. Hosp. A. St. Marc lad. 3 fasc. 63 or. mb. c. sig. pend. laeso.

1 In dem Papier-Copialhuch des Klosters St. Elisabeth i. Straßb. Hosp. A. nr. 205 fol. 62 ist von so einer Hand des löten Jahrh. ein deutsches Urkundenregest eingctrageti, nach dem der Straßburger Bürger Konrad von Mutzig mit Zustimmung seiner Frau dem Straßburger St. Elisabethkloster den vierten Thcil seiner im Hürtigheimer Bann gelegenen Güter schenkt, sich jedoch den Fruchtertrag derselben, so lange er und seine Frau leben, vorbelüilt, 1260 October 2 (Samstag nach St. Michaelstag). Die Urkunde besiegelt A[lbert] von Talmessingen ein staüialter des erweiten zft Straßburg.

1260 a*5

457. einer Urkunde Walthera des erwählten Bitchoft um Stmßhtrg, du

Uclehnung Manjarelhcns der Oeviahlin J/artmanns des älUrn f' ro» Kykurg^

betref/enä, unkr den Zeugen : Ebcrharilus Sülze, Ebcrhardu« de i.».--....gen. Alhtiytmf

do Talmoüsingc canouici nostrc ecclcsie. acta sunt hcc anno dcmiini 1200, 9idiit

& jiilii, in KUenliain Argeiitincnsis dioccsis. moo Juli 7 Ettenkeim.

AuH dem Archiv f. Kuttde OctUrreich. üeichkhtiqutüm VI, 07 mach dtm ffrigima! tai Staate-Ä. von Turin.

458. Walleriis cpiscupiis Argetitinenäis teslalur, CSoDradum de LiclilcDbercb Mcloiiseiu el Argciilincuscm cunuiiicuin ruclorctn ccclesie de Obirnbobin consan-

lu guincuiu suum üinncs fructus deciinaruin, quu de grangia scu de banno in Dunbcim solvanlur, el omues agros ad dotcm illius ecclesiu spccUinles monaslerio Novicaatri Cislercien»is urdinis, ipsiiis nc Junnnis de FraiikinsU-in et Ü[ertbüldi| de Ossinsleio archidiucünunim ussonsu uccodeiile, pru :]5 qiiartulibus Iritiri et tantundem ailiginis necnuu 2 quurlulibus nucum Argculinu vel Ilugcuoiü prcücnlandis, prcterea aream

1^ ad duleut ucclesio de Obirnhobin spectanlem pro 0 solidis in festo sancli Tbome apostoli im. m solveudis cuuccssisäc. «ad uuiversitatis vestre. > lestes bujus rci sunt : Ileinrictu et Luduvious nuhiles viri do Liclileiibercb, magisler Gerardus advocatus Argentinensis*, Tclrus uülurius elc. acta suuX bcc Argentiuc in curia mogistri Gerardi advocali Argculiueusis, 3 idus julii, aimo domiui l:iGÜ. l^iOO Juli 13 SlraQburg.

B aua Straßb. Ikz.-A. U fasc. 936 cop. dbort. ne. XVIJI.

459. Walther der erwählte Bischof ton Straßburg bemrhmdtt ewcn Vergleich chen dem FrancisAancrinncnhloster zu Straßburg und de» Oesckwittem der

Susanna ton Landsberg, die in dieses Kloster eingetreten, ihr Erbreckt betrefend.

laoo Beceviber I.

» Wallhenis dci gralia Argentincnsis eleclus omnibus prt'sens scriptum intuen»

lihiis gcstu roi noticiam. quoniam quodnm sollempnitcr gesla quandoqoe

rcvucuiitur in duhiuni proptcr meniuric lubililutoni, utile visum est ea, qne gcruntur in teni]K>re, ne a memoria cum tempore rccedant, scriplonim muniri iuleimcnlü. noverint igilur prcsontes et futuri, quod, cum Susauna fiba quon-

'.Kl dum G[tnithcri] niililis do Laudi»bcrc recopissel babitnm sctrorum sancli Francisci urdinis suucli Dtnuiuni nuslro civitatis, abluilissa et convcntus dicii loci, licet jure speciuli, privilegio videlicet scdia apostolice, succei>siunem bercditario

' 'I" iiickt llmrhof WaKhtr, MH «M Am dk «nmtfe hf)m»kMigmm§ im iwtffamff»,

ncrilioliliim (lo TiiThilorf coiiunirum Miirti Slrplmni ArgentinMiait, i960 7hA' /(! (rrastino ll»rpkrrtlw> » StriUlburg. Vfr. Acugart C<hL tl>i>i. AIrm. II, i'.l» mr. W6 =r ShrtM FirtrrJ. Gtfck. A KU. II, ti.

> Hichtr dtrtribt ninitistcr Grrhanlni miniMvr ranonironiin rccIcM« ArfrnltMuis, Ar m «nmt t'rk'uHilr dm oltm rririümtrM Kimnid rvn Lirkindicrp, da StrmßbtHftr Omtmttm mmt IVt^ilt» «m Surlmrp, nm Mtin laaj sm AVwim/rr rrnckeimt. ütrufb. Bu.-A. 0 ftwe. 5893 or. wk r. 3 «iy. fmd. drhptin.

41

346 12 6 0

jure diclam puellam contiagentem se posse petere ab ipsius coheredibus preten- dissent, tarnen juri suo in casu presenti renuntiantes pro tola successione quadraginla septem quartalia utriusque annone, in Burcheim videlicet Iriginta octo et in Bernharlswilre novem, que pro tercia parte successionis summatim fuerunt estimata, unanimiter acceptaruut ila, ut reliquas duas partes successionis s fratres dicte puelle et Gerina soror ipsorum eraptas ^ habeant a diclo monasterio pro ducentis marcis argenti legalis '', quas ducentas marcas sab juramento corpora- liter prestilo domino preposito de Trutinhusin, domino Ebirliardo de Landisberc, jimi'u domino Ottoni de Rodisheim infra festum sancti Johannis baptiste proximo venturum

presentabunt vel se ponent obsides in Argenlinam vel in Erstheim nunquam inde lo recessuri, quousque dicla pecunia persolvatur eroganda in solutionem debitorum supradicti domini G[untheri] quondam patris eorum et quocunque modo illicite conquisitorum ob eodem. renuntiavit quoque abbatissa et convenlus per sigillum proprium omni exceptioni ac restitutioni in integrum, lileris quoque inpelratis vel inpetrandis et omni auxilio juris canonici vel civilis, per quod dicta ordinalio posset i5 inpediri aliqualenus vel quassari. caverunt quoque diele puelle coheredes, videlicet Eginolfus ^ Gunradus, Guntherus, Wernberus pro se et suis germanis minoribus tamquam tulores legitimi, auctoritate nostra nicbilorainus intercedente , diclam ordinalionem se ratam habituros, et similiter omni juris beneficio, per quod turbari posset, renuntiantes et warandos se possessionum dicte pensiouis et debitores 20 evictionis constituerunt sub sigillis propriis predicta omnia protestanles. ut igitur liec rata permaneant, apparet sigillo nostro presens cedula roborata. acta sunt - hec anno domini 1260, kalendis decembris, presentibus hiis : domino W. preposito de Trutinhusin, magistro Burcardo canonico Hasilacensi, Anshelmo de Mitilhus, Ottone de Rodisheim mihtibus et aliis quam pluribus fide dignis. 25

U aus Straßb. Hosp. A. docum. inut. lad. 3 fasc. 88 or. inb. c. 6 sig. pend. Gut erhaltene Siegel Walthers des erwählten Bischofs, des Franciskanerinncnklosters und der vier Landsberger.

460. Dekan und Gapitel von St. Thomas zu Straßhurg gehen Konrad Pheterin und seiner Frau Bertlm ein am St. MicMsbiiJd gelegenes Grundstück in Erb- 30 leihe. 1260.

Dccanus sancti Thome Argentinensis totumque capitulum ejusdem ecclesie Omnibus presentem paginam inspecturis salulem. liqueat universis presentibus et fu Iuris, quod nos Gurado diclo Pheterin et uxore sua Berlha ac suis heredibus quandam aream nostre ecclesie atlinenlem sitam juxla monticulum sancti Michahelis* 30

a) // empta. b) H lagalis.

1 Nach der Legende seines Siegels Canonicus von Jung St. Peter zu Straßburg. Er erscheint auch sonst urkundlich im Jahr 1262 September 24, neben ihm Johannes prepositus s. Trinitatis in Argentina. Straßb. Bez.-A. G fasc. 33(5 or. mb. c. sig. pend.

2 Vergl. Silbermann Localgesch. d. Stadt Straßb. S. 35 und Straßb. Gassen- u. Häusernamen im 40 Mittelalter S. 185.

12 6 0 347

singulis annis prcposito nostm duodccim dcnorios et nubis dMem aoUdot p«rwl* vcnlcin jiiro )i(-re(lil(irio ])ßri)cliio coiicessimus possidendam. in cujus rd mcnoriaD prcHciilom puginiiin Ni^illi nuslri tnuniminc duximus roborandam. acta soal bao anno düiniiii I:i(K), prcsentibus hiis : preposito N[icoIao], B[urcardo| decano, E(rboiia] 6 cunluri, \V|allheru| sculaslico, J[ubanncJ i)ortario, R[cinibuldo] cellerario, S[ifrido] pincemu, \V[criibcrü| de Wliolfgutnmcsbeitn, J|ubannf| acripba caDOoids lancti Tliome, liiis vcro loycis S. pnlri pinccme et B. diclo Ackirtnan et J rolooo doniiiiorum et nliis ((iinm pluribiis Iniri clcriois quoin biyris.

3' aus .sod/'/». t lunn. A. l;nl, ti iiitrsoiiiul; irr. mii. c. tig. prml 10 Oeäruckl darnach bei Ch. ScInHult Hut. du chap. i. Tham. p. St» m. 4i.

461 . Ora/ A'iffeleri ton Werd Landgraf des Klsaße» »ckreibi der Stadt Straß- bürg, daß seine Ji ärger tu Erstein jede Feindseligkeit gegen Straßburgcr Birger ableugnen. \liffJO].

Sygcberlus comcs de Werde Alsacic lantgravius hoaorabilibus viria et amiooram

IS suorum kariüsiinis Juhanrii Erbonis nato magistro, consulibus et unirersitali civiutn Argcnlincnsium promtam et obsequiosam cum rcverencia in Omnibus toIoo- latcni. univcrsiliili vcslrc prcscncium tenore duximus declarandum , sicul per vcslrus liltcras nupor uubis transmissas intclligcrc fecistis de nosiris civibus in Erstein, qiiod üb ipsis de vcstris bostibus fuissetis iinpedili et quod quidam boTcs

''» ex vcstris cxagitalionc lassati apud dictos cives remansisscnt et quod Udcm dampna Tobis et gravamina inttilisscnt, scpcdictosquc cives nostros apcrlissime pro tanta insüloncia et viulonlia vo})is illata traxiinus in causam, qui omncs unanimiter rcsi)onderunl et dixcnint, quod inlellcxissenl, nos et nostros bal)ore conflictum et cum nostris inimicis certare extra municionem. undo exivcnint quam plures et,

'a cum intcllexissenl fore vcstros cives, miserunt ex eis dominum Jo|bannem] de Erciibogb ccllorarium ccclesic Argentincusis, qui intimnrct vcstris civibus, quod nuUiun timorem baborc posscnt ab eisdein ; (picm vero minima audirc volcbanl. landom alios pro ipsa causa inlimnnda miserunt et sie cum pncc liona et secnra cum pecuribus eorum ipsis ablatis abiro permiscrunt. quod aliqua pecora vcstra

•M apud ipsos remansisscnt vcl sciant, sc expurgarc cornm vobis vel roram canque vcstrti nunciü solompni, qni nd boc drputatus fucrit, proponunt. quaproptcr Testram uuiversitateni vi diK-ctii.in(.>ni altentissinte rogamus, quatinus nubiscura et cum nostris civibus scj)C dictis procedatis ex veritalc, quia vestros inimicos iu nostrss munictones ad vcstra dampna vcl gravamina uetpiaquam rccipcre volumus.

ift [in verso] N[ogistn>, consulibus et

uuiversis civilms Amoitlinonsibus.

S mu Stmßb. St. Ä. Vcnrlil Canxici-Qew. Con< K ImL S8i> u. 31 «r. m*. üL chMM e tig. in ftrw impr. lae»o. Zu der unsichti« fi.it,rttm§ jMan SiüAt uh.} »r 463 irr<d W. Wirgnnd Bttl. Waltker. S. 8t Not. ü

0*dntekt dmnmA M SMifim Ak. ä^, I. u > > bi7. oftM Onma im JoAr uvi

348 1260 1261

462. Graf Sigebert von Werd Landgraf des Elsaßes versprichl der Stadt Slraßburg gerecJde Untersuchung und Abhilfe ihrer Beschioerden gegen die Bürger von Erstein und bittet sie, zwei oder drei Bevollmächtigte dazu nach Erstein zu senden, denen er sichres Geleit zusagt. [1260].

Sy[gebertus] comes de Werde Alsacie lantgravius honorabilibus viris et honeslis 5 Erbonis nato magistro, consulibus et universitali civium Argentinensium promtam et obscquiosam cum reverencia in omnibus voluntalem. sicnt de veslrarum tenore didicimus litterarum de nostris burgensibus in Erstein , quos culpabilcs et reos dicitis et affirmare contra ipsos proponitis, quod inimicos veslros in civitatem Erstein recepissent et spolium vestrum apud se tenuissent, et de quibusdam dictis Ilertestein lo et suis complicibns, qui vestros cives piscatores dicunlur captivasse, vestram universitalem tenore presencium duximus rogandam et monendam, quatinus noslre dilectionis respectu duos vel tres ex vestris concivibus ydoneas personas eligere dignemini , quibus causam vestram per omnia commitlatis terminandam. nos vero ipsos viros sine periculo corporis et rerum ipsorum de vestra civitate secure 15 conducemus usque in opidum nostrum Ersteim et ilerum salva pace et secura in vestram civitatem reducemus. et hoc fideliter promittimus per presentes. qui per juramentum perquirant verilatcm et secundum quod nostros homines invenerint reos et culpabiles, vobis de ipsis exhiberi salisfaclionem debilam et condignam sine omni prolractione disponemüs. ceterum rogamus, quatinus nos et nostros cives 20 predictos per vestras littcras certifficelis et securos faciatis, ne super hoc ahquo modo ipsos molestare presumatis, voluntatem autem vestram per presentium exhibi- torem nobis rescribentes.

[in verso] Magistro, consulibus et

universis civibus Argentinensibus. ^

S aus Straßb. St. A. Versclil. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 23b nr. 33 or. nib. lit. clattsa c. sig. in verso impr. laeso. Vcrgl. nr. 401.

Gedruckt darnach hei Schöpflin Als. dipl. I, 446 nr., 618, ohne Grund dem Jahr 1362 zuge- wiesen.

463. In einer Urkunde Bischof Walthei'S von Straßburg für das Kloster Erstein 30 unter den Zeugen : domino Jo[hannc] de Frankinsten arcliidiacono Argenlinensi, JoPianne] cellerario, II[ugone] de Lapide canonico Argenlinensi, Willehelmo vice- domino. actum anno domini 1261, 4 nonas aprilis. 1261 April 2.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc, 2729 or. mb. c. 4 sig. pend. delapsis.

464. Aebtissin und Convent des St. Stephanshlosters zu Straßburg geben ihrem 35 Sacristan Dietrich eine Hofstätte zur Erbleihe. 1261 April 16.

Noverint universi presentem cedulam inspecturi, quod nos M[ehtildis] diviua miseratione abbalissa et conventus monaslerii sancti Slephani Argentinensis conce- dimus atque concessimus Dieterico sacrisle uostro et suis successoribus aream unam

1201 340

nostram, in qua morabatiir Hugo cccus diclus Huschilcre. pro annuo oeiwo ridelicet quin([iu> iiiicianim dcnnriurum Ar^onlincnsiiita perpelao poMidendam Ha acilicel. ({iiud i\nn: \)ietericus et sui Mucccssuros oaiidem aream seu domtun inkabilaoles singulis annis in feslo beali Johanni^i hapti.tte 24 unciam dcaarionun, rdiquc» rtn

s donuriüs in festu nativilulis dotnini nomine ccnsus nobis peraolvei« dcbebunt et, si diclo persone prediclam arouin h<!ii doinum prediclam vendilioni exponcre Toluerint, ipsas doiniua cl aream jiredictas nobis abbalisse cl convenlui primilus cxbibebant, ut, si eandcm aream seu domum conpararo nolucrimiis, cxlunc habcanl poICStalOD cuicumquc volucrinl dislraiicndi. et in diele concesaionis noticiam pleniorem preaenles

10 lilteras sigillorum nostrorum munimino fecimus rolx)rari. actum cl datum anno dumiiii 12G1, sabbato ante palmos.

B aus Stralib. Bct.-A. H fosc. 2(m or. mb. e. 3 »ig. pemL lattU.

465. Spnund von Oeroldseck verkanfl alle seine Betilztm^m tu Wol/UMm detii Sl. Kat/ierinenkloster zu Slraßburg für 44 Mark Silber. 1201 Aprii.

ir, Univcrsis Christi fidclibus tarn prescntibus quam posleris nobilis vir STmondos

dominus do Geroltsecke geste rei nosccn; vcrilalem, scianl cnncti, quod ego meas possessioiics, quas hal)oo in banno Wolvcsheim, monsum sciliccl lerre triginla agrorum frugiferorum, qui colebantur per meos colonos, cum omni jure earuodem posscssionum vcndo et vendidi Junte priorisse et convenlui sororum monaslerii

20 sanclc Katerinc extra muros Argenlincnses pro quadraginla quatluor marcis argenti juro proprio tenendas et possidcndas al) eisilom suisque successoribus liberas. vncuas cl solutas ab omni servicio et gencre exaclionis. quarum jKkSsessionam corporalem posscssioncm cisdcm tradidi et eandem possessionem inlrandi ipsis dedi potcstotom, prominens pro me mcisque hcredibus nos facluros et procuraluros. nc

ar> diele possossiones vel aliqua pars sivc jus carundcm ab eis vel suis Sttccessoribus evincantur. promitto eciam nie et mcos hercdcs, dominam cl uxorem meain . . scilicet, quc buic vendicioni suum adhibuil consensum, diclas sorores ac monasterium suasquc successores non impedire nee aliqualinus impodiri procurarc in diclis bonis seu posscssionibus in mcdio vel extra aliqua occasione quos quadraginla qualuor

M marcas argenti recepi michi ponderalas, traditas et solutas integraliler el l^aliler, al) eisdem liberans el (piiddans ipsas seu ennun monaslerium ab omni summa et qiianlitato supradictn, renuncions pro mc et mcis heredibus exoepUoni Don solole pccunic non numcrate cl nlio quovis juris auxilio canonici el civilis, quo javari possem ego meique hcrtHlos rontra vcndicionem hujusmodi el solucionem sapra-

ü5 scripiani. oninibus autcm supranulalis mei libcri consenscrunl et suo juri in cisdcm pcnitus renunciaverunl. ego . . domina cl uxor domini mei Sjmundi pr«dicU

Lvciulicioni prenolatc consensi el conscncio prestilo super hoc a mc corporali jura- mento et renuucio juri ypotliekanim * sive cuilibol alten, quod michi ix)mpeleba( in eisdem. voleii-* in lionim i'videncinm eonlenla esse sigiilo domini et marili mei

Jml fl

•J // porhrkirum

350 1261

prenotati^. omnia suprascripta ego ^ymnndus sepcfalus me facturum, procuralurum et completurum promitto per stipulacionem sollempnem et promisi , in horum probacionem sigillum meum nomine meo et . . uxoris mec prefale una cum sigillo veneraLilis domini klherli de Talmessingen judiciis '' domini episcopi Argenlinensis presidentis ' et personarum subscriptarum duxi presentibus appendenduni. insuper 5 ad majorem securitatem omnium et singulorum premissorum nos Heinricus et Peregriniis fratres, Otto de Marley, Lampcrlus de Swcinheim ad pelicionem dicli domini ^ynmndi promitlimus soUcmpni slipulacione inlerposita data fide sub ypoleca rcrum noslrarum mobilium et inmobilium , nos procuraturos et effecturos , quod omnia et singula premissa, proul sunt superius enarrata, fideliler obsenabuntur 10 rataque et firma perpetuo permanebunt. et in horum testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa. nos Albertus de Talmessingen prcfatus ad pelicionem domini Symimdi memorati in probacionem plenam et testimonium premissorum sigillum noslrum duximus presentibus appendendum. actum anno domini 1261, mense aprili, presentibus Lamperlo milite prescripto, Berlitoldo Crebeszere, Rülino 15 de Spina, Conrado filio Sefridi, Heinrico de Ariesberg, Ottone Haierseda civibus Argcntincnsibus et aliis multis.

n aus Straßb. IIosp. A. lad. 139 fasc. 18 or. mb. c. 4 sig. pend. laesis. Abgefallen die leiden Siegel Ottos von Marley wul Lamberts von SchweinJwim.

466. I>ie Stadt Metz erklärt das Gerücht, die Bürger Straßhurgs seien von 20 Bischof Philipp von Metz bestochen worden, den Herren von Lichtenberg keine Hilfe ZV, leisten, für grundlos. 12GI Juni 1.

Nos magister scabinus, tredecim jurati necnon et universitas civitatis Metensis universis presentes litteras inspecturis salulem in domino. intelleximus famam publicam evolasse et ab aliquibus divulgatum tam in civitate Argentinensi quam in '^ partibus illis adjacentibus, venerabilem patrem et dominum Ph[ilippum] dei gratia Metensem episcopum ^ quingentas libras denariorum Metensium vel aliam cerlam pecunie quantilatem dedisse magistro, consulibus et universilali civium civitatis Argenlinensis pro eo, quod ipsi dominis de Liestemberc contra ipsum dominum Ph[ilippum] episcopum assislere non deberent ^. super quo miramur non modicum, ao unde fama bujusmodi seu talis oblocutio processerit vel a quibus. universilali igilur veslre significamus et in verbo domini dicimus ac etiam protestamur, ipsum epis-

a) H pronotati. b) H judicis.

1 Bei einem Oütertattsch zwischen dem Kloster Steigen und dem Eitler Berthold von Rosheim ist derselbe ebenfalls zugegen, u. A. mit Cidelario, Johanne dicto Kegilin prcbendariis ecclesie sancti 33 Petri Argentinensis, 1262 März 15 Eosheim. Straßb. Bez.-A. G fasc. 5779 or. mb. c. 2 sig. pend.

2 Philipp von Florenges Bischof von Metz, 1260 126i.

s TJeber den Verlauf und das Ende dieser Feindseligkeiten zwischen Bischof Fhilipp von Metz und den Herren von Lichtenberg in den Jahren 1260 u. 1261 vergl. W. Wiegand Bell. Walther. S. 52 ff.

1261 SM

üopum dominum nostrum vcl aliquem pro ipso ob cnusam predicUm nullam rtndlMH pcciiiiit! (|Uii(ilitiiU;m ncc oliam {)rumi.sissc ncc co^itossc nc-c etiam traclatom fMqwwii tjupcr liuc cxlitiääu. uiide vuluiuu.s iiiluilu veriluUs mugi.slruia, coqsoIm el eires prediülüs super hoc habcri legitime excusolos. ia cujua rei teftiinoiiiaiii rigillnm r> noslrum prcseuliLu.s est appeitsum. duluui iu vigilia atoeiukmis domini, auoo domiui 12G1.

8 aua Stnilib. St. A. Vnrd. Dreizehn. Oew. Corp. A lad. or. mb. e. tif. ptmL dd^m. Otdruckt aus dem Briefbach A fol 240* ibid. b«i WatdUr Appar. «t totfr. «dUt. p. M nr. 10.

i<» 467. Bischof Walther ton Straßburg gibt dem Abt und dem MSnek Petrus

des Cistercieiiserhlosters Neufmrg sowie dem Probst ton Trultenhamtn de» Auftrag. den Bärgirn Slraßhurgs seine Beschwerden vorzulegen und Abhilfe und Oenug- Ihuung bis Ablauf der Pßngslwoche zu verlang'"' l\"'>l T"-' / ßackstein.

W[althcrus] dci Rrntin Argcntinensis cpiscopus dilecli» iu Christo viria honora- I.'. hilil)us . . nhhali cl fratri Pciro Novicoslri" Cistcrciensis et'' . . pfepodto de Trulonhusen saucli Auguslirii ordinum sahilom cl sinccram in domino cari- tatcm. profundis in lacrimis et mullo gemitu. non sine gravi cordis dolore teste deo referre cogimur, qualiter civcs noslri Argcnlinenses, qui tamquam filii ecclesie ojusdom jiirn noslra el ecclesie ipsius«^ defensare deljcrcnl, nescimus qua in* •üi quoque ducli spirilu, jura eadem everlcrc studcanl cl annicliilarc. nam Ii<-<1 i

Argenlinensis pluribu.s honorata juribus el privilegiis Romanorum poi.iiii. uia ,i.: impcralorum hac hactcnus usa fucril liberlalc, ul in judicibus inslitucndis in cirilalc ipsa •' prclcr nos noslrosque predccessores nuUus haclcnus habueril polcslalcm, iidem tarnen cives magislros el consules, noslro irrequisilo conseuso el volunlate, % contra consucludinem cl libcrtalcm Argeulinensis ecclesie diutius obaervatam insti- tueules" de facto, cum de jure non possint, nos possessione vel quasi inslilucndi mngislros cl consules prefatos spoliare presumpscrunl. sed nee hüs contcnli in suo salutis dispendiuin cunlra juramcnta ab eisdem civibus preslita de novis slatuUs neu ordinundis prcler conscnsum episcoponim el capiluli ccrlesio ArgentineDsis °ji) statuta qucdam perniciosa excmplo immo dampnosa populo Argentineosi, cujus noü curam non inmerito habere debercmus, edidcrunl cxlorqucndo a mililibus, popularibus el goncrnlilor ab omnibus maximc paupcribus exaclioncs novas el insolilas' molendi grntia, mcnsuras quoque'' miuueudo, quarum ad noslrum officium coasenraÜo noscitur pertinorc. colerum ut de mullis cl variis injuriis nobis noslrisqoe illalis •x^ clericis et hominibus taocamus, ad prescns fructus hominum noslrorum necnon omnium nubiliutn lerre noslre ac dioccsis dcfensionis causa apud Argenlinam nuper rugitMilium , qiiamqiiam omnibus per edictum ab eisdem publice promulgalum luii'iom'm rcniiu cl piirsoiiaruin pn'slilt'rinl, ili-lim>ut violi-nliT ipsosquc Iraducere

■) S< «bUü NoTicMiri «t fratri IHtra MOBirtB mo. b) S< m. «) 5 i ; - : <-

352 1261

non permiltunl. quin immo noslros el noslrorum clericorum proventus presumplione consimili detincnt occupatos et, quod deterius «st, transilum villarum noslrarum, quarum dominium ad nos spectat, contra juramentum fidelilatis nobis preslitum de juribus noslre ccclesie conservandis hominibus ac fautoribus noslris probibentes clericos nostros in civitate Argentinensi molere non permittunt. famulis eorundem 5 civilatem exire volentibus manticas eorum ad pecuniam extorquendam excuciunt. judeos quoque nostros indebitis exactionibus et molestiis aggravant et ab ipsis pecuniam pro sue libito voluntatis extorquent. et licet predicli cives et communitas juraverint, spiritualem nostram jurisdiclionem et temporalem pro viribus defensare ac ° molestatores el perturbatores earundem, violentos *> percussores et domorum lo effractores ac insolentias alias facientes, utpote mulierum oppressores, debilis penis cobercere ac extra civitatem cerlis temporibus relegare, iidem tamen cives juramenti hujus veluti immemores jurisdictiones prediclas impediunt plurimum et perturbant dictosque malefactores in suis maleficiis confoventes non expellunt ; immo expulsos redire faciunl et permittunt. ad bec almeindas in civitate predicta et ejus banno i5 silas ccclesie noslre per imperialem senlenliam dudum adjudicatas^ privatis suis usibus applicant in nostram tociusque populi commorantis ibidem non modicam lesionem, preserlim cum almeinde hujusmodi in usus publicos minonim videlicet et majorum ipsius civitatis cedere debeant pocius quam privalos. insuper licet ex debilo presliti juramenti tcrram, dislriclum et jura ccclesie noslre defensare teneanlur, 20 iidem tamen cives '^ nuperrime, exposilo ipsis, quod jusliciam pro dominis n[einrico] et L[udewico] de Liebtenberc ^ vassallis ecclesie Argenlinensis ^ reverendo domino episcopo Metensi exbibere vellemus ncc ' eam voluerit acceptare ^ , non solum fautoribus noslris in auxilium nobis lotique terre noslre venienlibus vias communes slratasque publicas ac nostrum passagium prohibucrunt, viclualia et e alia necessaria 35 ad defensionem terre noslre nobis et'' fautoribus noslris preparata extra civitatem vebere officiatos nostros el servientes ad nos venire, equos aut arma concedi nobis nequaquam jiermiserunt ; immo , quod miserabilius ' est , inimicos vassallorum noslrorum prediclorumJ quasi in mortem nostram nostrorumque fautorum ac in tocius terre devastalionem tamquam nostrum sanguincm et palric deslruclionem 30 silientcs invitare dampnabiliter presumpserunt, quod nulli predecessorum noslrorum immo ncc inimicis ecclesie ullo umquam tempore recolilur esse factum, quamquam igilur excessus predicli adeo sint notorii et manifesli, quod nuUa possint tergiver- salione celari, ac idcirco, juris ordine non servalo, possemus procedcre contra eos justicia persuadenle, ipsos tarnen cives nostros in bono vincere desiderantes, ne 35 karilas a nobis profuga videatur, discretioni vestre prcsentium aucloritate maudamus sub pena excommunicationis, quam exnunc in vos ferimus, si mandalis noslris non

a) S 1 et. h] S 1 add. quoque. c) /S 1 add. nostre civitatis, d) S < Lielenterch. e) S 1 nostre. f) Sl add: idem. ji] Sl ac. h] S 4 uostrisque. i] Sl gravius. ]} St om. ,

1 Cfr. nr. 160.

2 Cfr. nr. 466 not. 3.

1261 3ß3

ponioritis, prccipicntcs, qiiateniis ad civitatetn Arginlincnscm acccdenics ipiio» cives, (pii ])ro inijf>istri» et cotisulibiis principalitcr se gerunl, videlicel Ueimboldum dictum LielMMicellcr", üurkurdiim Spcndcru'', Nicoluiun Zürn, Uozelinam mililam*, CAnonem dictum Söner**, Ilezzclonem de Kggeversheim ", Bertoldum Röws', Reimbo^

:, et lUiiinliüidülinum 1^, IIerlx)rietn'' ultra Bruscam ', SifridumJ de Vegenbdm ae ceterus i;unindcin cunsurlcs iiccnon lotain cotntnunilalfin rivitaUs ejotdfla el tnugistratus üfllciurum luoneatis, ut de tot et de'' tanliü üijuriis, exoMsUms M violeritiis deüislant nobisque et ecclesio noslrc lotique clero infra oclavam penlbe- costcs ' proximo venturain , quem teruiinutn peretnptorium eisdem aBsignamtui,

10 sali!:>rociHnt cüinpetonter. non modico utique cordis dolore concnlimar, si infra moniliuniä tenipuru prenotata, salLsfuctionc tniniuie nobis exbibila, conlra ipaoa, quos favorc bunigno pocius prosequi debcremus , procedere nos oporteat Jastida compcllcute. datum Dabichenstein ■" 2 nonas junii, anno domini 1201.

S auK Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. e. ti^. pmd. 15 81 coli. ibid. or. mb. c. »ig. pcnd. laeso.

Gedruckt au« dem DricDiiich A fol. 60 ibid. bei üdu^jlin AU. dtpl. I, ur :,:>: Vrrql. W. Witgand litll. WiUtlter. S. 68 f.

468. Graf JIcinric/i tun Lützelburg Markgraf ton Arlo» ieseufit, daß d4S OerücfU, Bischof Philipp con Meli habe die Bürger Slraßburgs butoeken, dem ao Herren von Lichtenberg gegen ihn keine Hilfe zu leisten. Jedes Orundet «ntbekr«. laoi Juni 8.

Univcrsis prcscntcs litleras inspccluris nos Ileinricus oomes Luoelbaigensis et marcliio Durlonu salutom in domino. per veuerabilem palrem et dominum Pli[ilippuni] dci gracia cpiscopum Metensem inlelleximus, Tamam publicam eTolaaae

'£> et ab aliquibus divulgntum tain in civitatc Argi-nlimMisi quam in partibos illis adjaceulibus, ipsinn duminum episcupum quingentas libras Mctenses vcl aliam certam pccuuie quantilulem dculissc magistro, consulibus et uuivcrsitali civium Argentincnsis civitatis pro eo, quod ipsi videlicet magislcr, consules et univcrsitas Argentioensis düniinis do Liestonbercli contra ipsum dominum Pb[ilippum] episcopum assiatere

au non deboront'. siiix^r quo quam plurimum niiramur, unde el \>cr quos talia iama seu talis oblu(iuucio proccs.serit. quarc vestre universitati significarous et per fidem noslram dicimus ac super boc deum et sanctos suos prolcstamur lamquam iUe, qui factum ulriusquc portis scivit, videlicet domini episcopi Mclensis et dominorum de Liestenborcli, tamquam modialor inter cos, dictum dominum episcopum Tel aliqucm

;tr> t) S I Reiobotdam dictum Li»b«iithtill«ir. b} S ( Spfiadn < « «a. Qumltmmm wttitm.,

A) a I SAinrir. v) S I HnhcloiMiB dt BclMvtnkri«. f) S < KdiMi*. f) B 1 UMMAam «t HeiiiboUUtiDum intcr mwcatorM. b) BrbooMi. i] 5 I BcMtbui. j) gl 8t>iii». \) St om. de. tj S< |>«iDlb««o*lM. ») St

Jwtt IM—I$

I Cfr. nr. 4C6 not. S.

354 12 61

pro ipso predictis magistris, consulibus et universitati Argentinensi vel alicui eorum seu cuicunque alii pro ipsis ob causam predictam nullani dedisse pecunie quanli- talem nee promisisse uec unquara cogilasse ncc eciain super hoc unquain tractatum fuisse vel extilisse. quare volumus ac prolestamur in verbo dei, prediclos magisiros, consules et universitatem Argentinensem hujusmodi facti fore legittime et vere 5 excusatos. in cujus rei teslimonium sigillum nostrum presentibus ad eorum excu- sacionem veram duximus apponendum. dalum feria 4 post ascensionem, anno domini 1261.

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Coq). K lad. 17 nr. 82 or. mb. lit. pat. Der untere Band, an dem das Siegel befestigt gewesen, ist abgeschnitten. lo

469. Bischof Walther von Slraßlurg fordert die friedlich gesinnten Bürger Straßhur gs auf, sich mit ihm, direct oder durch Vermittlung seiner Boten zu verständigen. [1261\ Juni 25 Bachstein.

Wir bischof Walter zi Strazburc von gots gnaden tun kunl allen unseren lieben burgern von Strazburc, die uns arges haut irläzen, daz wir virnommen bant, daz is summeliche unser bürgere von Strazburc die vorderunge, die wir hant, uns virkerent anders, denne unser wille si unde unser herze stä, unde jehent des wir wellen unsere bürgere triben üzer irme rehte, alse si herkommen sin. daz wissent wör- liche, daz wir des nie müt noch willen gewunnen unde, obe got wil, niemir gegernt. darumbe bitten wir uch, daz uwir tusent oder viunfhundert, die mit diseme gewalte ao niht umbegant, hören, swa ir wellent, unser vorderunge von unserm munde, obe ir wellent, oder von unsern hotten, die wir zi uch mit unsern brieven sendent. wand swa uch dunket, daz ich unrehte vorderunge hau, do sol ich billiche nach uwerme räle abelan, also daz ir si des underwisent, daz si uns unde unser stifl an irme rehte beliben lazen. unde daz wellen wir iemir beschulden umbe alle die, die 25 uns des gehelfent. dirre brief wart zi Dabechenstein gegeben des neheslen tages nach sante Johannis mes zi sünegihten.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. sig. pend. ddapso. Das Stikk kann soivohl seiner Orts- und Monatsdatirung wie seinem IiiJuiU nach nur in das Jahr 1261 gesetzt werden. Vergl. nr. 471. 30

470. Bischof Walther von Straßburg verspricht allen Bürgern Straßburgs, die an der zwischen ihm und der Stadt anberaumten Vergleichsverhandlung Theil nehmen wollen, sicheres Geleit. 1201 Juni 26 Dachstein.

W[altherus] dei gratia episcopus Argentinensis universitati civium ejusdem loci salulem. cum plures ex vobis ad diem statutam super conpositione inter nos et 35 cives nostros ordinanda venire desiderenl, scire vos volumus, quod nos omnibus civibus ibidem venientibus in eundo et redeundo pro nobis et omnibus aliis securum

1261 366

preslotnus condiicliim et hoc prcscntibiis publice prolcstamur. in cujti« nostre Mcuri- .tütis cvidftilinm prcHcntfs littcnis iiostri si^illi muniuiiuc con»igiiatas Tobts dtuitnua IraiiHiniltendus. dututn l)ul)cchciii»lciti domiiiico pruxitna {jost fcstum beali JüliQunis biibtislo, nniiu domini 12((1.

Ä tum StriiM. ,St. A. Vnnl. lii>i/.. Im. 0«w. Coq). A - -h. e. ug. peml. laato

Oedrwkl aus dem Uricfbuck A fol. 102« ü/iJ. bei . Ujfl. I, 43i mr. 696.

471. JJuiii/c'sl liischol Wallkers von Sirm. / '

ütmßhurtj über die Urln-n/i-iffr und Oru-nUlluil' ^

Wir biscbof Wolter zi Slrazhurc von goLs guadeii Um kunl uch i:n>. r-ii

II' biirgeren von Slrozburo genioinliche riehen unde armen unser anspräche, diu wir liniil gegen den, die sich nieislerschcfle unde des rätes zi Slrazburc annemmcnl, undo iren gcsläudenen. wand wir hant vimomnien, daz der bui^re tu aosere vorderunge virkerenl unde anders beli'ilenl unser anspraclie, denne unser sin oder her/c si gegen uch, unde uch sngenl, daz wir uch uzer uwenne rchlc wellen triben,

ir. und(! wand wir dos nie willen gewunnen, also gol wol weiz, so künden wir uch zi alroersl : daz verl unde hiurc meisler unde ril zi Slrazburc anc unseren willen nndo ane unseren gehöl gesezzel sinl, daz deheime unseren vor\-am •• nie gescliah undo och nilit reht ist, nül dur duz daz wir einen rat nach unsenne willen weilen sczzcn, wen darumbe daz nien den nit vor uns unde mit unscrme gehdlle seneii

20 sol, dur daz, obe icman tumbir oder schedelich deme armen oder dcme riehen sfi deme rate wurde genennet, daz wir des wandel schaffen, wand wir billiche beide armen unde riebe bcrihlen unde schinnen suln. danach künden wir uch, swie arm und rieh gesworn haben doheino sozzunge zi sczzcne äne unscrs unde des capitels urlop, als ir wol wizsent, so haut si doch äne unsir unde des ca]>itels urlop ulTen

!0 maln ungelt gesezzel äne daz alte ungelt von deme wine, daz men doch« wider got mit unrehte niramcl, mit grüzeme schaden des volkes von Slrazburc unde der lanl- liute riclior unde armer, unde wissenl, daz wir dessellH^n ungelles wol geslatlelent zi ncmmeniie, swenne wir sehent, daz ez der stelle uütdurflic werc, also dax unser gemeinen bürgere niht damitte wurdcnl gcarmert unde die gewalligen gerichert,

»> daz leider uch vil bi unser vorvarn ziten bischehen ist wider gols reht unde vorhlc. so künden wir uch och daz, daz unsere bürgere geswoni hant gcmeinlicbe zi rihteiino abc den, die nölzoc oder manslach tönt in der stat oder virwundcnt die armen bürgere, unde abc den, die vnJvelliche der armer hüscr ufbrechent, also dai men abe jcnrc libe rihto unde diso von der slal Iribe, also da gesezzel bt. des

X. cnhanl si niht behalten unde haut unsir gerihlc daran geirret wider inne cide unde och dio wider in die slal goladel'", die umlM? ir missctät druze sollen sin*, unde haut daz gel.in', i^ wir doheino niissebelli mit in gewunnen. wir kundenl» ocb dax.

•) 5 < und«, b) S I vonlcrn. > ) S I am. docli. d) S ( Iwat 8«Mm. *) S * Um m ilrus wtraa galrUMo. f) S i tJ4. och. g) 5 1 dagMi.

356 12 61

daz unsere bürgere bi unseren ziten zwur die Juden beschezzet hant, mit den si nüt zi schaffenne hant, unde tunl uns daran grözen gewalt unde unrelit. wir clagent ocb^, sit die almeinden gemeine suln sin arm unde riehen, so hant doch die gewalliser von Strazburc der almeinden vil under sich gezogen unde geteilet beide in der stat unde davor al nach ir willen unde damitte geirret gemeinen nutz der 5 armen, daz wir sus hinme uffen unser sele dcheine wis gestatten suln noch enwellen. unde wand wir suslich unreht unde missetät niht wollen noch enwellen virtragen, so hant si ufgesezzet, wie sie uns unde unsere tumherren, man unde dienstman, unde allez daz lant bekumberen unde besweren uffen im grozen nutz, die da gnftc hant, unde der armen ungewin. unde darumbe'' enbutlent si *= deme lo bischofe von Mezze, daz er köme in diz lant, wir mohtcnt niemannen belfere han zi beschirmenne unsere man an irme rehte, tinde Iröslent in dös, daz wir von der slal zi Strazburc deheine helfe hettent noch spise, als si sit wol bescheindent, do si uns virspartent unsere spise unde uns wertent unscrs gotshuses eigene var unde die offene straze dur unser dorf zi Bischovesheim unde unseren knehlen uude i5 ambliuten virbuttent uffen lib unde gut, daz si zi uns iht kömen. si wörtent och uns zi dienende unde ros unde harnasch zi lihende uzer der stat, daz deheime unserm vorvarn nie geschah noch och virbotten wart keiser Frideriche', do er unserre stette offen vient was unde unsers vorvarn. unde hievon mohte daz lant gar sin imdergegangen unde die armen sin virtriben , wöre uns got unde deme 20 lande niht gnediger gewesen, denne si waren, unde sit dieselbe unser reise niergen uffen der stelle schaden gie, so truwen wir, daz ez uch selbe müze wol ungevüge unde ungelimpflich dünken, daz si uns diz täten ;lne alle unser schulde, unde wiz- sent, daz summeliche unserre bürgere harumbe silber hant genommen von deme bischofe von Mezze, als uns die seilen, die dabi warenl, unde ir bienach, obe got 25 wil, wol bevindent^. ubir alle dise smächeit so hant si unsern t&mherren den von Zimbern beröbet sins Silbers vrevelliche in der stat, da si inne menlicheme vride gesworn hant unde hant des noch ein teil inne wider iren ören unde eide, den si swüren zi beschirmenne weltlich unde g&tlich lüte, unde reht. si nemment och den anderen tumherren unde al unser pfafheit ir körn, irn win, ir vleisch unde<^ bötte ao unde swaz si hant in der slal. unde hant och einsleils unseren pfaffen virbotten unde gewört maln unde tribenl einie offenliche die esele mit deme körne widere in sin hüs ungemaln von der muln unde irsühtent imme sine wälsecke unde schullent imme sinen knehl unde hiezent in balde strichen lizer der stäl, alse heb imme were, daz men in iht zuge an den galgen. si gabenl och vride offenliche anme 35 lettenere allen den, die in die slat lib oder gut vl6htent. unde wider den vride so behabent si in der slat alles daz, daz des bischtümes liule, man unde dienstman, unde daz lant gemeinliche uffen denselben vride unde tröst drin hant gevlöhet.

a] Si so künden wir och daz. h] S 1 om. darumbe. c) S/ om. si. d) 5 / add. ir

1 Kaiser Friedrich II. 40

2 Cfr. nr. 466 u. 468.

1261 SS7

wissent och daz, daz unsere bürgere gcswom hant nictnannen an xi grifenne nodi zi valicnric in der stnl iitni>o eins andren rnanoes schulde oder miatetal. unde wid«r dctiie solhcii oidc hant si gcvungen unde angegrifTen die lanüiulo noxellicbe so rfl, daz aller der werre, den die slat wider die lanlherren unde riUere bat, daron

B nKÜstclich komincn ist undo hievon kumt, daz sich unser armen bürgere von der stul nihl i)i-jijgt;u iniigen in dem*; lande, alsc si bilÜehe sollen unde in wol kteie. du wir unser bürgeren beide arm unde rieh unde den antwercmeisteren, die Tfide unde gnade gerne schenl unde den unvfigo leit ist, künden woltent unaem bratton unde inanen, daz si uns an unscrmc rchte liezen beliben unde bezxertent, dax si

10 uns zi unrehtc hettcnt getan, do enwollent die, die sich ieze mcisti'rscheftc unde rälcs anncmtnent, niht gestatten unsem <^rsanimcn betten, daz si uch unde deme biderben volkc dit- wärlieil betten geseit, dur daz daz ir niht wurdent '»»»>'• »"> unrchtcs an vil dingen unde unserrc rehten vordeninge, unde tribent l unde vrcvclliche von deme allere dieselben bellen unde virbullonl in och in der

15 berberge bi inno libe unde lebenne, daz si den ontworcmcistercn unde deme ;.'

Volke debeinen brief brcbtcn oder lesenl, uudc jabenl daz wir uch, die da i.mi .». ;■ rehtes gernt, von in damitlc brechen wollen, ubir alle disc beswerdc unde unrelil, die wir uch hie gezelt hant, so künden wir, daz wir von der bürgere belle von Mogcnzc , Wormezc unde Spirc •> inme concilio zi Jlegeuze ' irworben beltcul

■«) einen olTi-n lac zi Wizenburc an deme ni(5ndage nach der ufTerte, die nu was, dar alle unsir liorrcn, die bischufe, graven unde lanlherren mit ielicher slcttc bürgere kommen sullcn sin unde einen lanlfride gesezzet unde gesworcn sollen hau von Basile unce Kolne mit räle unserrc herren der erzibischofe von Kolnc unde von Triere, also wir bereden wellent mit dm höbestcn bürgeren von Megcnze, Wormezc unde Spiro, die da gcgenwertic warent. unde wände si uus unde daz lanl gemein- liche des vridos gcirrot baut mit suslicben Sachen, als «ir uch hie bescheiden hant, so clagen wir uch, daz si mt^re unde bricve, die wir ieze inne bant, mit irme ofFenen ingcsigelc allen den sielten bant gesant, daz wir unde unser herren die vursten uns"" gesichert suln bnn ulFon aller der stelle lasier unde schaden, des wir

ao vor gölte alle unsebuldic sint, alsc wirs Ix'reden wellenl mit denselben bargerao von Megenzc, Wormezc unde Spirc. unde wissent, daz si diz daruf iniaht bant, n wendennc uns helfe unde gunst der stelle unde der lanlliutc ; daz doch nihl mag gesiii, wand si unsor warhcit wol bovundeu bant, sil wir nu umbe diz offen unrebt unde vrevole inisscttHe den ban mohten hau getan unde gottcsdiensl virslagen in

x> der slnl mit rehte, so hau wir doch dar der bidcrl>en unde gelruwcn bürgeren willen, die hicmille unschuldic sinl, geläzen unce her unsir gerihlo unde manen uch, daz ir uwer bürgere, die sich diz gcwalles an hanl genommen, undcrwisent.

a] Sl »M. vnn. h) Sl »id. von. e] 5f Mi. ans.

1 /),l. .1/ -',; , ,

40 mfine yliov Ai. //.. u coU. XXJII, IKHI.

Vmm

358 1261

daz si uns unde unsir gotshüs in unserme relite lazen beliben, wand wir vlizic iemir wellen sin, wie die slat von Slrazburc in irme rehte belibe, alse billicb ist.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. c. sig. jjend. laeso.

Sl coli. ibid. or. mb. c. sig. pend. delapso.

Gedruckt nach S bei Strubel Vaterl. Gesch. d. Eis. II, 0—12. Nach dem Briefbuch A 5 fol. 57l> im Straßb. St. A. bei Hegel D. St-Cltron. IX, 1031—1034. Zur Datirutig, die mit der von nr. 469 in engstem Zusammenluing steM, vergl. W. Wiegand Bell. Walther. S. 59 ff.

472. Ab( Berthold von St. Gallen und Graf Rudolf von Rapperschwyl ver- sprechen den zu den Friedensnnterliandlungen gesandten Bürgern Straßburgs lo sicheres Geleit. [12G1] Juli 11 int Lager von Holzheim.

Bfertholdus] dei gratia sancti Galli abbas et Rüdolfus comes de Ramphliswilrc viris providis et boneslis R[eimboldo] magistro et consulibus tolique civitali Argen- tinensi salutem. universitati vesire presentibus declaramus, quod ducatum pre- bemus vestris civibus ad nos pro bono pacis et compositionis venientibus, quoscumque 10 duxeritis destinandos. quapropler secure ipsos ad nos dirigatis scientes , quod venicndo et manendo et redeundo sub nostre protectionis clipeo debeant esse, in hujus rei testimonium preseutem litleram sigillorum uoslrorum munimine robo- ramus. datum in castris Holtzbeim 5 idus julii.

S aus Straßb. St. A. Briefbnch A fol. 242a mit der Ueberschrift : daz der appct von sant 20 Gallen und grafe R&dolf von Ramphtiswib-e die burger von Strazborg zu in und von in getröstet haut.

Gedruckt darnach bei ScMjiflin Ah. dipl. I, 461 nr. 651 = Neugart Episcop. Cmistant. II, 240. Die fahclie Jahrcsdatirung ScJwpflins 1269 hat Kopp Gesch. d. Eidgert. Bünde II, 608 )U)t. 8 bereits berichtigt. 25

473. Kuno der Schultheiß und die Bürger von Hagenan schließen mit der Stadt Straßburg einen bis Maria Geburt icährenden Waffenstillstand. 1261 August 6.

Ich Kune der scbultlieize unde wir burgöre von Haginowe dunt kunt allin den, dt disin brief ancgesebint, daz wir mit dem meislire unde mit dem rate unde den burgerin von Slräzburg einin vridin hänt genomin unde gelobit ze baltinne ao sepi. 8 untz unsir vrowin mes der jungrin, diu nu kumit, unde hänt in ouch gelobit, swelis tagis der Kallesche unde sine siune unde Wolfram Iloubitabe unde Wernher Herceüz unde Ilüg von Trüsiuheim in unsir slat odir drüz varint, daz desselbin tagis niemanne von Sträzburg dekeiuin scbadin tun sulint. düut abir si biewidire iemanne von Sträzburg keinin scbadin desselbin tagis, so si üzir unsir stat odir as drin varint, den sulin wir in abetün. darzü swer von Sträzburg zuns dügin ' koufil, der sol vor deme seibin Kalteschin unde den andrin, die davor genant sint, zwiscbin

düge Faßdaube.

1261

iinsir 8tat undi; Strd/liurg mit den dügin uasrin vridin und ansir gdflila btbin. tindu geschitiit in widir dem vridin dn/.wiKcliin von clenst-iliiti dcketn schade, dra sulu wir iihciriii. durzü lifln wir K*;lül)it, üb dt FfaTriliu udir der vod Amiflhero vun Slril/.l)urg icinannin roultinl uiidü mit dcme roulK* in unsir stal kuinint uode s dfl l)i.scliruwin wcrdint, duz wir den ruiib widcrgcbin unde im Itp ineoiiigdlcbe Ton Strflzburg ze rehle baltin. daz wir diz leistin unde w&r lAzin, des hAn wir in gegebin disin l)ricf mit iinnir stete ingesigelo. unde gescbacb daz an aaote Sixtit tage des )fiiis, (!() luiiii tintc vrjii L'ntis fi^liliirli» cui iindo si-Iizif nndß zwpinuiiKlirl lar.

10 lilino.

474. Graf Rudolf ton Hahahurg Landgraf det Eltaßes beglaubigt bei den Straßburger Ritter Liebenceller seinen OeAeiiMcAreiber Ileinrich von Ottraci für Verhandlungen, mit der Stadt Straßburg. 12GI September 13 Basel.

R[tiduirus] comes de llahspurg Alsalie lantgravius viro provido et amlco special!

ir> duminü diclu Lifbonccdlcr milili Argentinensi sulutcm et omne bonum. latorem preycncium dumiiium Ileinricutn de Ostra militcm intimum secrelarium nostram ad vos tronsmiltimus nd traclandum et ordinandum vobiscum et una cum cirilale de negotii» nuätris pariter atquc vcstris monentes, quatenus cidcm tamquam ooslre persouo ndem in omnibus tarn vos quam cives bal>oatis. quicquid cnim idcm Tobisoam

ao truclaverit et ordinaverit, ita gratum et ratum liabebimus, sicut nos in persona propriu fecissenius. datum Üasilcc in vigilia cxaltacionis sancle crucis, anno dumini 1201.

S au» fllrafib. St. A. Bricfbnrh A fol. 100* mit der Uebendtrift : das grafn tob Babapvg

ginbcshriof nn dio von Strazbnrg. « Gedruckt dartutch bei Weticker CM. areh. p. 57; SehOpßim AU ^irJ T, 43e »r a)t

475. I/einricA ton Neuenburg Domprobst ton Basti, (h^f Rudolf vom Mtitbmg, Oraf Konrad ton Freiburg und Graf Gott fr id ton Habsburg verbinde» tick mit der Stadt Straßburg gegen Bischof Walther von Straßburg und seinen Anhang. IS61 September 18.

au In nnmcn des valiers und des sünes und des heiligen geistes. wir Heinrich

von Nuwcmburg der Iftmprohst von Bnscle, Rftdolf der gravc von Habsburg der lanlgrnvc von Elsaz, Cftnral der grave von Friburg und (iolofrit der gravc von IIabsI)tirg tftn kunt allen den, die disen brief geschcnl oder gcb6rent. daz wir überein sint komen mit dem meistcr und dem rate und der gemeinde von Slrazburg also, daz wir in gcsworn lian hcbolfen zc sinne und sie uns dawider An gevcrde iemcrmo wider den bischuf Wallhcrn von Slrazburg und sinen voller den von Uerüllsccko und dez kinl und wider menglichon enUwüsohen Basclc und dem heiligeo Torslc und entzwischen dem gcbirge. wir haut öch des gcsworn, dat wir An die bürgere und die gemeinde von Slrazburg mit dem bischove von Slraxborg vod

360 12 6 1

sinen vattere und sinen kinden niemer sülen gefriden uns noch gesünen wan mit iren willen, desselben hant sie uns dawider gesworn. wir hant öcli das verlobet, das disen eyt und dise Sicherheit nieman abetriben noch werben sol von dem babeste noch geistlichem noch von weltlichem gerihte. dazselbe hant sie dawider globet. were aber das unser dekeiner dirre Sicherheit und dirre glübde abegienge, wir 5 selten in zu soltschatze schuldig sin vier tusent marg silbers und darzü meineide sin und truwelos. und dazselbe hant sie uns dawider globet. und sol diz sin an allerslahte geverde. darumbe das diz stete blibc, so han wir disen brief mit unser aller ingesigele versigelt. diz geschach nach unsers herren gebürte zwelfhundert jar und sehtzig jar und ein jar an dem sunnendage, der allernehste was vor sanl 10 Matheses dage, der der vier ewangelisten und der zwelfbotten unsers herren einer was.

S aus Straßb. St. Ä. Briefbuch A fol. 250b mit der Ueherschrift : daz etwievil Herren und die stat zft Strazburg sich zusammen verbunden hant enander zft helfende gegen bischof Walther sinem vatter und des kinden.

Gedruckt darnach bei Wencker Appar. et instr. archiv. p. 169 nr. 13; Schöpflin Als. dipl. I, 15 432 nr. 593 = Trouillat Man. de Bäle II, 109 nr. 77, beide mit dem durch Ver- wechslung des Matthias- uttd MattMustages enstatulenen falschen Monatsdatum des 20. Februar.

476. -öiß Stadt Neiienhurg schließt mit der Stadt Straßburg einen bis Maria Himmelfahrt über vier Jahre währenden Bund gegen Bischof Walther von Straßburg 20 und seine Verwandten. 1261 September 29.

In namen des vaters unde des sunes unde des heiigen giestes. wir Jacob der schulthiezo, der rat unde diu gemeinda von Nuwenburg tun kunt allen den, die disen bref gescheut oder gehorent, das wir uberein sin komen mit der burger miester, dem rate unde mit der gemienda von Strasburch also, das wir iu gesworn han ^ beholfen ze sinne wider mengelichen, der si unde ir stat anegrifet, eutswescen Basla unde dem heiligen vorste unze unserre vrowen raes ze mitteme ougesten unde i»66 darnach über vier jar. desselben hant si uns dawider gesworn wider den bischof Walthern von Strasburch unde sinen vater den von Geroltzegga unde des kint unde wider menglichen, der uns oder unser stat anegrifet, das si uns ouch behulfich sullun ao sin. wir han ouch des gesworn, das wir dekienen vride noch sone sullun nemen ane si unde ane im willen, dasselbe hant si uns dawider gelobt an allen var. wir han öch dawider verlobt, das disen eil unde dise sicherhiet nieman abetriben noch werben sol von dem babeste noch von geslicheme noch von weltlicheme geriete, dasselbe hant si uns dawider gelobt, were aber das, das wir dirre sicherhiet unde 35 dirre gelubda abegiegin, wir soltin sin meineide unde truwelos. unde dasselbe hant si uns dawider gelobt, unde sol dis sin ane allerslacte geverda. das dis stete belibe, darumbe han wir in disen bref mit unserme steten ingesigele vursigelt. dis beschach nach unsers herren geburle zwelfliundert jar unde sehzig jar unde ein jar au sant Michels tage des vlugeugels. 40

S aus Straßb. St. A. Versohl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 6 or. mb. c. sig. pend. Gtit erhaltnes Siegel der Stadt Neuenbürg.

Aug. IS

1261 8M

477. Das Dc^mcapilel von Straßburg beurkundet den Verkauf de$ Fruckttintet ton Kuhnheimer Aeckem des ülraßburger Frauemoerka towie die FäiligktU tmirwr

Frucht- und Ueldiinse an dessen MeisUr K'mrnd 0/'»m"" /?';/ n-'-'-' •>'<

Uerlljoldu.s prcposiliis, BferllioldusJ ducüiius loluiiicjuc capauium li

& tiacnäi» uiiiversiä preäculiuin in.specturibus luin prcseutibus quam fulu:..- :.. ^ noticiom cum sululc. Icuorc prescnlis scripli publice prolcslamur, quod no> .' commuui cüiisensu dclibcralo consilio intendenles uliliUili ac promolioni (abrice ccclüsie nostre ogroa fnigiferos silüs in bamiü CQuheim ad opua fubricv pr«.!' ' accciius speclantes, de quibu» qiiidcm agris vigiiili quarlaliu siligiiÜH iiuminc* rtu».-

lu luuiii uniiis siiigulis peritülvuiitur, Ciliirudu inugislro cjusdem fabrice noslrc diclo Olcinua ' libcralilcr vcudiinus pro quadragiula libris Argentiuenaibus el cidem CÜMrado cosdcro agrus Iradimus suisque hcredibus praprietalis Ululo possidondos. hoc adj' ' moduramiiie, cpiod prefalus Ciinradus et llillegundi» uxor sua, quoad vixerinl, recij.uui vigiiili quurluliu siliginis de agris prcdiclis uuiniuc provenluum annuatim. quorum

15 ullcro dccedonle, relic[ua persona superslcs nicbilominus pcusionem pcrcipicl anle- dictam ; si vcro aliqui libcri ex prenominalis Cinrado cl Wilteffundi progenili fucriol lums, duo vel Ires, quolquol fucrinl, iidcm posl obilum patris cl matria predicloram deccm dumtaxut quurluliu siliginis de agris mcmoratis percipient annuaüm, aliis dcccm quartulibus libcre rcdeunlibus ad opus fabrice supradicte. et si eonindem

a() libcrorum unus dcccsseril, residui duo, si vero duo vel tres decesserinl, quartua superslcs tcmi)ore vile sue recipicl, ul est prelaclum, decem quartalia annualitu. bona nuleni, de quibus dicla persolvilur pcnsio, ncque vendi nequc aliquo modo ulicuari scu cüiimuiluri a pcrsouis omnibus prenominalis ]K>lcrunl ; ipsis vcro viam uuivcrse carnis ingressis, uullo bereditalis ad pueros prediclonun liberorum facto

as descensu sivc dcvolulione cadem bona ad opus fabrice nostre in remedium auimarum eorundcm libere cl inlogrnliler reverlonUir. confilemur insupcr, qaod aepe dkto Cihiraäo pro*censu domus viginli quartalia siliginis presentari faeiemos nomine pcnsionis annuatim. que quidcm viginli quartalia, . . muliere dicta Seilerin, cujus domus, in qua dictus Cänradiis nunc commoralus, est propria, viam univerae carnis

80 ingressa, mcnioratus Cburadus pcrcipcro dcsinel in dicla domo libere oommorando. insuper cidem Cünrado singulis unuis (juinquc libras deuarionim Argentinendam, ai eas acoi|K're voluiTil, prcsonluri nomine prccii rulionc laboris sui sibi debiti fademos, rcnuncianlcs presenli scriplo omni cxceplioni et juris auxilio lam canonici quam civilis, per quod in modum prcscriptum facta a nobis venditio posset in postenun

X, uliqiuilonus irriluri. igilur ul endom veudicio rolmr peqn-'luc finnitalia obüneet, j)re.si'iili;ui ccdulum sigillis capiluli noslri K[l>erbar(li| de Suite el E[berhardi] de Enlringen urohidiaconorum Argenlinonsium mcmoratis i^inrndo et Wiltf^ndi suisque hcrodibus trndimus communiUim. actum et datum in craslino ujtoslolorum Symonis cl Jude, anno domini 1^01.

40 B au» Strntib. Ikji.-A. 0 fuc. 1462 or. mb. c. $»g. iimd. Utto. Zwei Sitftt $imd atff/tOe».

1 Ueber Um unä mHu mtUtht iSMfcnv wryi. F. X. Am«« KmM ihmI Mitiihtm m 13m«-

lArihringcH I, 3i7.

362 12 6 1

478. Die Bürger von Colmar schließen mit den Bürgern von Straßhurg ein bis Maria Himmelfahrt über vier Jahre währendes Bündniß. 1261 October.

Universis, quibus littere presentes ostense fuerint, Johannes scultetiis, consules et universi cives Columbarienses noticiam subscriplorum. ad universilalis vestre noticiam tenore presentium volumus pervenire, quod nos cum civibus Argentinensibus 5 dilectis ac specialibus amicis nostris conspiracionis ac amicicie firme fedus ineuntes ipsis sub religioue corporalis sacramenli, quod ipsis prestitimus, astare promisimus et tenemur fideliter et sine quolibet dolo contra quoslibel eorum emulos et rebelles Axfg.^is usque ad festum assumpcionis beate Marie proximo vcnturum et ab inde usque per

quatuor annos continue seculuros. si vero, quod absit, medio tempore contra predicte lo confederacionis et juramenti formam per alicujus levitatis vel inconstantie lubricum publice mutabilitatis inlerventu nos venire contigerit, extunc nostra universitas Infamie perjurii et excommunicacionis sententie subjacebit. in premissorum itaque memoriam et stabilem firmitatem presentes litteras ipsis contulimus universitatis nostre sigillo munitas. dalum anno domini 1261, mense octobri, indictione quinla^ i5

8 aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 11 or. vih. c. sig. pend.

Auf der Rückseite von gleicher Hand Argent. Gedruckt aus dem Bricfbnch A fol. 247» ibid. bei Wetwkcr Appar. et instr. archiv. p. 168

nr. 11 LaguiUe pr. p. 44.

479. Meister und Rath der Stadt Straßburg benrknnden, daß der Bürger Hugo 20 von Saarburg sein zum Steinhof benanntes Hans am Rindburgthor dem, städtischen Boten Dietrich für 25 */» Mark Silber verhauft habe. 1261 November 4.

Nos Nicolaus dictus Zorn magisier, consules et universitas civium Argentinensium universis et singulis presentium inspectoribus volumus esse notum, q«od Hugo de Sarburg noster concivis in nostra presentia constitutus professus fuit, se vendidisse 25 et tradidisse Dietrico nuntio universitatis nostro concivi suisque liberis et heredibus in perpetuum domum lapideam, que vulgariter dicitur ze deme Steinliove, sitam in parvo vico juxta Rintburgetor, quem vulgus appellat zer Sebede^, ad habendum jure proprio, tenendum ac possidendum et, quicquid sibi suisque liberis et heredibus deinceps placuerit, faciendum pro viginti quinque marcis et dimidia argenti ponderis 30 Argentinensis. quas confessus fuit se ab eodem in uumerata pecunia legalis monete plenarie reeepisse sibique dicte domus possessioncm tradidisse eundem in ipsam domum corporaliler inducendo, promittens pro se suisque heredibus per stipulationem sollempuem, nee litem nee controversiam ipsi Dietrico, suis liberis et heredibus vel in quem dictus Dietricus domum transtulerit, se moturum, sed dictam domum ab 33 omni homine et etiam ab universitate legittime auctorizare et etiam defensare omneque dampnum et litis expensas, quod vel quas in judicio vel extra Dietricus

1 Die Indictionsziffer um 1 su hoch angesetzt.

2 Vergl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittelalter S. 34.

1261 809

prcdictus occasionc dicto dotnus per ipsurn Ilngonein de Sarburg rd mot beredet BUHliniicril vel f(;ccrit, iiitef^niliter rfHurcire neo raÜooe tninori« pretU vd tUa qiiuliljel cortiorulus, diclutn dorntitn inujuris prelii eMe, ooDlra predida vel aliqidd de prcdictis per se vel alios aliquo leropore faccro vel venire, renuotiavil eliam

6 dictus Hugo nxceptioni non nutnerate pecunie, doli, sine causa «;l in factam et omni fllii Ipguli uuxiliü el canonico siwoiali cl communi, excM-plioui rci vel peraone in hoc facto cohcrcnti, si qua nunc sibi conipclit vel compctere polerit in (blaram. insupor Ilurtungus TJccscullctus domuin prcdiclani, quam in sua haituit poteslate, uucloritalc judiciaria hoc posccnlo absolvil et dimisil liberam ooram nobta. ik

10 etiain nclutn est iutcr cos, quo<l nullus hcredura prcdicli Ilugonia obetmere debeel fencsiras dirli Diolrici curiatn conliguc donius respicienles cl quod cloaca, que est in (li(;la domo, comiiuiiiis esse dcbeal domus ulriustiuc. cgo Hugo civia Argentineiiais prediclus confileor prescnlibus el publice prolcslor, universa el singula esse Ter« cl sie acta, ul sunt prcscripta. et ad ea fideliier obscrvanda me presentibus obligando.

ir> cl nc super ipsis conlingal in posterum aliqucm dubielatia scrupulom saboriri, prcsenles litli-ras rogavi sigillorum civitulis scilicel et Ticeaculteii |nedtetonun muniininc roborari. nos aulcm magister, consulea et univcrsitas et Ticeseoltetas predicti ad petilioncm ipsius Ilugonis sigilla noslra presenlibus apponi Tecimus in evidcnlinm et probationem prcmissorum. datum cl actum anno domini 1201,

M proxinm 0 feria posl festivitalem omnium sanctorura, presenüboa hiis teslibus : doniino Zornone prcmisso, Liebencellario, Gozberlo, Burkardo Dispenaatore Juniore, llezcclono de Eckevurlcshciin, Erbone ultra Pruscam, Sifrido de Vegersheim juniore. SGnario, Johanne filio ErlKjnis ultra Pruscom, Dispcnsatore ultra Pruscam, Rcin- boldo Stiubenwec, Ber[thüldo] Ruweses consulibus; Rcinboldelino, Erbone Grimel.

■x> S[ifrido] de Vegersheim scniore, Rülino Ripliuo, II[cinrico] Marsilio scabinis d amman et aliis quam pluribus.

T aus Slraßb. Thom. A. docam. hist. Ud. 24 or. mb. e. 2 m§. ptnd. Mtf^ti» Dm» Arf» mctU ist roth lineirt.

480. Die Stadt Basel verbändet sich mit der Stadt StralAwrg fegen Bitekof

üt) Walther von Straßburg %nd seine Partei. 1261 Notember 0.

In namen des vatcrs unl des suucs unl des heligcn geistes. wir der barger» mcister, der rat unl du gemeinde von Rasil l&n kunl allen, die diseo brief gesohent oder gcluVcnt, daz wir uberein sin körnen mit dem meister, dem rate unl der geimciiulc von Slrazburch also, daz wir in gcswom ban bekolfen M ailUM » wider dem bischof Wallhem von Slrazburch unl sinen vater den voo Oerollsdw unl des kinl tml wider mcncglichen, der si oder ir* slal anegrifct. desselben l. t si uns dawider goswom, der uns oder unsir stal anegriret, das si uns oocb bebuiüc sulcn sin. wir haut ouch gcsworu, daz wir dekcinen vride nocb s6ne snlen neown ane si unl ano ircn willen, dazselbo haut si uns dawider gelobt ane alle gereide.

■) ir ihrr uotir, W«f Jmrt»jriin<»rm u<, uttrjttt»

364 1261

wir hant ouch daz verlobt, daz disen eil uiit dise sichereit nieman abelribe noch werben sol von dem babist noch von geishchem noch von weUUchem gerichte. dazselbe hant si uns dawider gelobt, were daz wir dirre sichereit unt dirre gelubde abegiengen, wir soltin sin raeineide und trüwelos, unt dazselbe hant si uns dawider gelobt, unt sol diz sin ane allerslachte geverde. daz dis stete belibe, darumbe han 5 wir disen brief mit unsir stete ingesigil versigilt. diz dinc beshach nach unsirs herren geburle zwelfliundert jar unt secheich jar unt ein jar an sante Lienardis tage.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. c. sig. pend. delapso. Gedruckt aus dem Briefljuch A fol. 59b iud. hei Wencker Äppar. et instr. archiv. p. 170 10 nr. 13 = TrmiUat Mon. de Bäle II, 113 nr. 80.

481. Bischof Walther von Straßburg bietet den Straßbnrger Bürgern friedlicJi^ Verhandlungen an und erklärt ihnen seine wahren Absichten. 1201 December 20 Dachstein.

Wir bischof Wallher von gottis gnaden zi Strazburc tun kunt uch unsiren 15 lieben bürgeren von der stat riehen, armen unde den gemeinen, daz wir einen tac wellent hüte leisten gegen uch zi stellene uffen alle gute dinc umbe den missehel, der leidir zwischen uns unde uch ist doch äne alle unsir schulde, unde wissent, daz wir den tac nüt wollen genämen, da enw6ren bi der gemeinen bürgere unde der armen also vil, daz beide riehen unde armen unsir vorderunge wol wurde bekant. m unde sit daz got bei gevüget, daz ir gegenwertic sinl, des wir ie gernde waren, so wissent uffen unsir sele unde uffen alle unsir 6re, daz wir nie dur mütwillen mit uch deheinen criec oder ürluge bestunden, unde bitlent uch, si uch dehein ungnäde von uns gesell, die wir uch sollen wellen tun, des uch lihte gnüc gesell ist, daz ir des nut gelobent, wand bi gotle unde bi allen unsiren ^ren wir engerlen nie 25 niht anders unde noch engörnt, wen daz men uns unde unsir gotshus lieze in deme rehte unde in den ören, als ez an uns braht ist, unde nemmeliche in deme rehte unde in den örsammen gewonheilen, da bischof Berhtolt von Tecke ' unde sine vorvaren innc wären unde sollen sin, also daz ir uns beholfen w^rent, als ir billiche von eiden unde von rehte sin sulnt, zi beschirmenne unsir bischtum unde uch 30 selben unde die armen bürgere zi vorderst unde uns unde unsirs gotshuses reht, wand wir desselben gegen uch schuldic sin wider alre menlichemme, des wir uns wol irkennen, zi beschirmenne uch unde uwir reht. wir^ schribent uch, ez enist nüt vil lanc, wir wollen uch uwirre rehte unde uwirre guten gewonheite, die ir bi bischofes Bertoldes ziten hettent, iemir wol gunnen, ob irs umb uns als umb in 35 mit diensle virschuldclent. daz wart uns von summehchen unsiren bürgeren virkeret

a) Foli/t ein$ Rasur etwa vom Umfange ttceitr oder dreier Buchstaben.

BertluM von Tech BiscJwf von Straßburg, 1233—1344.

1261

undc jahenl, si cnwuslcnt, wie der dicn.Hl koIIc »in undc wie wir den gßtatinitni. dnz wisscnl vurwar, da?, wir nie dehinncn dietiHl anders gemdndeiil, des «*■»>■»•» wir got gczi'igi!, tiuch ilelnüix-ii under» iiuch gcrneinent, wen dax ir tuw aleo boU undc als undirl«^nic wörcnt mit helfe unde mit dienslc zi iieschirmenoe une nnde

& uch undc unsir bisditöm, als ir undc uwire vorderen bischof Bertolde warent, wand düH hellen wir undc ir t>eidenliialben i^rc undc gcvArc unde des laot Dulz unde seiden, iiiidc da/, ir diz wissent vurwar, daz wir anders niht gern, nnde ir niemamie anders nihl gelöbcnt, swer uch lihlc ihl anders von* uns Seite, so senden wir noh discn bricf offen besigelt mit unsirme ingisigclc. dlrre brief wart ä Dafaiobenaleiil

10 gegeben tin sanlo Tliümancs abende des jares, do von goltes geburte swelfhoodot undc eins undc schzic jflr warent.

8 out Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Qew. Corp. A ImL 8* or. «ft. e. tif. Gedruckt au» dem Bricfbach A fol. 61t> ibid. bei Hegil D. St-Cknm. IX, 10S4.

482. BiscUf Walther von Straßburg, der Abt Bertkold von St. Oailen mut IS Heinrich von Oeroldseck sichern alten Straßburger Siiyem für 8t. TkomtuUg freies Geleit zu. tüOl December 21 Dachstein.

Univcrsis prescncium inspecloribus nos W[allherus| dei gracia episcopus Argenti- ncnsis et nos B[erlhoIdus] cadein grncia abbas sancli Ualli necnon Ilcinricus nobilis vir de Gerolscekc ' salulem in doniino. scire volumus universos, quod nos

Omnibus civibus Argcntincnsibus majoribus , mcdiocribus et minoribus per totam

diem sancli Thomc apostoli proximo vcnturam securum conductum et tuicionem »**• '* necnon omnibus eorum fauloribus presentibus prcstamus, eo excepto videlicct, quod

vinn Ol nnnonn ncrnon colcre res ad diclam civilotcm minime il ' 'nr. in cujus

teslinionium luicionis prescnics liltcras univcrsis civibus Arg' ;bus necnon

3s eorum fauloribus transmitlimus sigillorum nostrorum munimine cousignatas. datom Thabinkcnslcin 12 kalcndos januarii, anno domini 1301.

S au» Straßb. St. A. Vord. DrciMhn. Q«m. Corp. A lad. &■ or. m6. Kl. pal. Dir Rand, an dem dit Siegel befettigt iMrttt, itt

■) Foijl uh »i*r darekfmthiAim.

:w 1 Symund von Gerotdsccl, der DomtAnger Heinrich r»>M GfnJdufrk um! dir TTrrrrm rnn I.uhSfntxr^

Heinrich und lAutteig, ertehtinm 1361 Septtmber tu llohUirr aU Xctufft in riitrr l'rtundf lUichuf Walther» von Straßbnrg, einen Streit de» Klotttn Nenweikr tmd 4m Smhmrf» Lichtenberg betrrffemt. Straßb. Be».-A. Q fMC. 6383 or. mb. c. ri§. pmL laMO. Dür rteft i»t auch im Februar 1363 bei einem Oüttrttwtrb in SlipkmttfiUtr BotpiUd» Eo»p. A. Ind. IßS fniir. 2 or. mA. r. 4 $ig. ptttd. Mtptk.

366 1261—1262

483. Junta die Priorin und der Convent des Straßburger St. Agnesklosters beurkunden eine für sie eingesetzte Stiftting des Ritters Erbo jenseits der Breusch. 1261 Straßhirg.

J[unta] priorissa et conventus sororum monasterii sancle Agnetis in Argenlina ordinis fratrum predicatorum omnibus presentem lilleram inspecturis el lenorem 5 ejusdem audiluris salutem in co, qui est omnium vera salus. ad noliciam tarn presencium quam futurorum volumus per scripta presencia pervenire, quod dominus Erbo miles ultra Brüscam filius domini Erbonis quondam judicis dedit nobis in banno Scliillekcim trium librarum rcdditus minus quinque solidis, hac tarnen condilione adjccta, quod de jam dictis redditibus annualim nobis in anniversario ejusdem lo pitancia provideatur. in hujus igitur ordinationis evidenciam et memoriam perpetuam tradimus banc paginam super hiis conscriptam et sigilli civitatis ac noslri conventus appcnsione signatam. dalum Argenline anno domini 1261.

B au» Straßb. Bez.-A. H fasc. 3113 or. mb. c. 3 sig. pend. Gut erhaltnes Siegel des Straß- burger St. Agnesklosters. 15

484. Bischof Walther ton Straßburg und Oraf Otto von Eberstein versprechen den Gesandten der Stadt Straßbnrg zu der auf St. Matthiastag anberaumten Ver- handlung freies Geleit. 1262 Februar 21.

Wir Waltlier von gottes gnaden bischof ce Strazburg unde wir grave Otte von Eberstein tun kunt allen den, die disen brief gesebent oder geborent, daz wir die 20 bürgere von Strazburg unde ir ersame bottcn unde ir gesinde, die die bürgere von Strazburg mit uns sendent ce deme tage, den wir bant gelobet ce leistenne an Febr. u saute Matlijcs tage deme nabestcn mit in unde mit ir belfern, geleiten alle uz' der stat von Strazburg mit uns ce varende an den vorbenemmeten tag unde wider in ir stat wider maneglichen, unde swaz schaden bedenthalb da entswiscen beschiht, 25 so geloben wir diz stete ce habenne mit guten triuwen an allershlabte geverde. darumbe daz dis stete Mibe, so geben wir in disen brief mit unser beider insigelen versigelt. dirre brief wart geben, do von gottes geburte warent tusent zwei- hundert sehcig unde zwei jar, an deme nahesten cistage vor sante Malhyes tage.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. c. 2 sig. pend. 30

485. Konrad von Landsberg und Burggraf Günther ton Ergersheim geloben den Boten der Stadt Straßburg zu der auf St. Matthiastag anberaumten Verhand- lung sicheres Geleit. 1262 Februar 21.

Wir Cünrat von Landisperg unde wir burcgrave Günther von Ergersheim tun kunt allen den, die disen brief gesehent oder geborent, daz wir die bürgere unde 35 die ersamen hotten unde ir gesinde, die die bürgere von Strazburg uns sendent mit uns ce varende ce deme tage, den unser berre der bischof gelobet hat ce leistenne

1262 887

an sanle Mathycs tage dcmc nahcatcn mit in unde mit ir belferen, geleiten alle tod '<*'• u unser» hcrrcn des biächüves wcgo unde von un.stiren wegen uz der stat von Sirts* bürg an den vorlK^ncrnrnt-tcn luge uiido wider in ir stat. unde swu lohaden dto- äwiscen hedoniliull) hcschilit, so geloben wir dis slöte ce habenne nnde mit in oe s rilende uz unde in mit gQlen triuwcn ane allemlahte geverde. unde darombe dax dis stete si, geben wir in discn brief mit unser beider insigelen versigelt. dierre l)rief wart g<'])en, do von gollcs gcburtc waren tusenl zweihundert sebcig unde smti jar, au deuiu nuhe»leii cistage vor santo Mathycs tage.

10

S auM StraHli. St. A. VorJ. Dreizpliii. Oow. Corp. A Ud. &■ or. Mft. e. 4 a^. dcra gut rrhuliiirit Siegel de» Jlurggnifen Günther von BrgenMm.

486. Bischof Walther von Straßhur g. AU Bert hold ton Murhack. WaltAtr und Heinrich, ton Oeroldseck sowie Heinrich und Ludwig ton Lichtenberg, dit Vögte ton Straßburg, schließen mit Heinrich dem Domprobst ton Basel, den Grafen Rudolf und Oottfrid von Habsburg. Graf Konrad ton Freiburg und der Stadt 15 Straßhurg einen bis vierzehn Tage nach Ostern währenden WafenttUUUuul. 1262 .Uurz 17.

In nnnien des voters \in des sunes un des heiligen geistcs. wir Walther von gutes gnaden der bischof von Slrasbnrc unde wir Berhlolt der appct von Mürboch und ich Walther von Geroltseke und ich Heinrich von Gcroltüeke unde

•X) wir Henrich undo Ludcwic von Liehtcnberc die vogcte von Slrasburc l&nt kunt allen den, die disen brief gesehent oder geborcnt, daz wir mit Henriche deme probeste von Bnscle, graven Rudolfe unde grave Golfride von Hobcsburc unde grave Conrate von Frihurg unde mit den bürgeren von Slrosburg* und allen irn belferen oben unde uidenen umbe die missehelle, die cnzwuschen uns und in ist, einen steten

8s vride haut gemuht für uns unde für alle unser belfere in und allen im belferen anc alle geverde von dcmc fritagc vor mittcr>'asten unze funfzohen tage nach oatern und den lue allen also, daz wir der bischof crloubent Slrasbuigeren ae aingenne und oUu orislenlichu diuc ze länne und allen im belferen von den pbaflen, die an gerne sehenl unde hant, unde lanl abe allen den bau. darin wir phaflen unde leien

'do littnl getan, die zo Strasburg inne sint, und allen im belferen mit namcn und ane namcn unz an die stunde, daz der vrid usgat. un daz gebot, dax man net singen solle Strasburgoren und irn belferen, daz slahc wir uf unz an dieadbe stunde, das der vrid usgat, also, daz wir bcidenlhalb in deme selben rehte sin, so der vrid usgat, als er woz, o er angeinc. wir sint ouch des ubereincomcn, lant Strasburgere

X. oder ir belfere dehein gelregede usser irn steten oder irn veslcn f&ren, damit eniat der vride nul gebrochen, su mugont ouch machen in im steten swas sazonge ai wcuent, die in rehte comeut, uudu gat daz an den fridc nut. die juncberreo TOD Alten Castelu sulnt in diseme selben frido sin. her Günther unde her Henrich die

•] unJ« Strai *af lUiur.

et

368 12 6 2

Muneche von Basele ' die ensulnt ouch, die wile der fride wert, in den burgban ze Basele nut comen noch in den ban ze enren Basele. so ensulnt ouch, die ze Colmere US sint getriben^, die wile nut in den ban ze Colmere comen. unde sol mennegelich in deme lande schaffen mit sime gute mit guten fride, swaz er wil. unde die bürg ze Munstertal un daz tal und die lute sulnt in diseme selben fride sin. wir lobent 5 ouch unde verjehent, swaz Strasburgere oder ir belfere ir getregedes uf irme eigene oder uf irme gute findent in den fride, daz si damite schaffen sulnt unde mugent, swaz si wellent, ane Widerrede, oder swaz in ir frunt gehalten hant, es si durh fluhsel oder swie es si, daz si ouch damile sulnt schaffen, swaz si wellent. phendent ouch Strasburgere und ir belfere umb ir geltschulde, daz engat an den fride nut. lo man sol ouch in den wassern den rehten ouwec uftun unde gen ouch allen couf- luten fride us und in. discn selben vride gen wir allen irn belferen, unde wirt dirre fride unserhalb oder unserre belfere an dekeinen dingen gebrochen, daz gelobe wir ze bezeme, swen es uns bewert wirt, danach in den ersten fierzehen tagen, und daz dirre vride stete blibe, derumbe so gen wir in disen brief besigelt mit unsern i5 ingesigelen zeime Urkunde. dirre brief wart gegeben, do es warent sit unsers herren geburte zwelfhundert und zwei unde sehzic jar, au den fritage, der davor genennet ist.

S OMS Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. 6 sig. pend. Nur die beiden Siegel der Lichtenberger sind verletzt. *•

Sl ibid. cop. mb. co<Eva.

Gedruckt nach Sl bei Wencker Appar. et instr. archiv. p. 171 nr. 14 = Lünig XVII, 1, 873 nr. 16. Aus dem Briefbuch A fol. 220b ,-. Straßb. St. A. Schöpflin Als. dipl. I, 436 nr. 603 = Trouillat Mon. de licUe II, 120 nr. 83 beide mit dem falschen Monats- datum des 17. April. "•5

487. Die Stadt Straßlmrg geloht, Bischof WaltTier von Straßhirg und seinen Bundesgenossen allen Schaden, den sie in den verflossenen Waffenstillstandsperioden nachweislich erlitten haben, nach dem Spruch einer Vierercommission zu ersetzen, und stellt sechs Bürgen dafür. 1262 April IG.

Wir Burkart der Spendere burgermeister, der rat un die bürgere von Strasburg 30

algemeine tünt kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehorent, daz wir den

Juuis schaden un die gelubede, die in den friden sint geschehen von sante Margreden

jir!"? ™cs^ unz an den jungesten fride, der vor mittervasten gemachet wart'*, gelobent

abezetünne un ze leistenne unserme herren bischof Walther von Strasburg unde

sinen belferen also verre, so her Hartman der Snelle unde her Hesse der Kurze 33

1 Günther und Heinrich Mmch icaren die Häupter der einen Basler Adelspartei, der sogenannten Psittiche. Vergl. H. Boos Gesch. d. Stadt Basel i. Mittelalter I, 70.

2 Bei der Einnahme Colmars durch Budolf von Habsburg im September oder October 1261.

8 lieber diesen Waffenstillstand, den das Bell. Waltltcr. (Mon. Germ. SS. XVII, 106, 40) erst am 16. Juli eintreten läßt, vergl. W. Wiegand Bell. WaUlier. S. 64. 40

* Cfr. nr. 486.

I

1262

von Colmero unde her Niclauwes der Zorn undc her Bcrhlolt Rose« von Slraabing, (lio beide wir und unHcr herrc der bisciiof duncQ crkoaea bant, also ob eiiier tob den fieren iiiM-gat, doz men on des slat einen andern welen toi, von d<r «cgni or hrislel, sv/ca 8u si liere uf den eil oder ir dric ubereiokomeot. das dia atete hübe, & darumbe so gebe wir zc bürgen mit gelobelcr truwen unsern berreo grsTe RAdolven von Ilubesburg, die er gegeben bei, unde mit gcawomem eide b«rn Otlen von Oliscnsli'iii, hern Htircnrten von Ilubrnstcin, hern Wultbem von Girbadeo, beni Uüsseliuen uu den Silnere von Slra.sinirg, den si getan bant, also, sw«a 80 dio fierc oder si drie, die davor genennet sint, ubereincouicnt, daz men das beaseren

lu sol und abelän darnach in de drin wochen, swenoe so si gemaoel werdent von unserme hcrren dem biscbove oder von sinen boten, t&nl si das net, ao sulnt si sich anlwurtcn der grave ze Dilenslcin allernchlcgelicb un tages swer er wil oder aber zo Colniere und us den burgbuu ze Cohnere niemcr zc comenne unde di« anderen usserhalb der rehtcn rincmure ze Strasburg, da die lurne ane stant, Docb

15 ensulent us denie burgban zc Strasburg niemcr comcn noch innerhalb der slat ze Strasburg niciner cuiiu-n, der scliadc si e abcgetan unde die gchil>ede geleistet, wir grave Hüdolf von liabesburg, Otte von Ohsenslein, Üurcart von IlüheDSteiD, Wallber von Girbaden, Gosselin un der SQnere von Strasburg wir verjeben alles des davor geschril)cn stat unde gelobenl es stete zc banne un ze leistennc. als es goschribco

20 ist. un (Inniinl)c hcnkenl der nieister un der rat von Sii ' ir stete ingesigel an

disen briet' unde wir unser ingesigele darzA. dis ^. :i, do es waren Ton

unsers lierren geburtc zwelfliundert unde sebzic unde ein jar, in dem andern jare an dem ahtcden tage nach dcmc heiligen oslerdagc.

8 auM Strafib. St. A. Vord. Drcixchn. Ocw. Corp. A Ikd. or. mb. e. 2 fig. pfnd. Vom K Sitgtl Hüdolf» ton llababurg itt nur die Legende terletit, da* ttcrtU Sirgel irigt m itr

f<ut untfiierliih gewordenen Legendr 8. Qosbcrti A.rgontinrn«i« uml im FeUe, irW et leheint, Fitche.

48U. J>ie Grafen Rudolf und Gottfrid ron Ilabsburtf, Graf Konrad xoh Frtiburg, Otto ton OchsensUin. Burchard ton UohcHstein und die Ütadt Straßbmrg terlämgerm uo dcH mit Bischof WallKer von Straßbur^ und semem ÄnlUmg fetcAh$$tne» W^fen- slillstand um tierzehn Tage. 12G2 Aprii 18.

Wir grave Rudolf unde wir gruve Gotfcrt von Ilabesburg unde wir grave CAnrat von Friburg unde wir Otte von Ohsenstein und ich Burkart von Hobenstdn und ich Burkart der Spendcrc der rat un die bui^re von Strasburg algemeine t&nt 85 kunt allen den, die disen brief gescheut oder gehorcnt, das wir den vridc, der enswuschen uns und unsorn belferen unde unscrmc berre bischof Walther von Strasburg und allen siuen belferen gemachet wart vor mittervaslen unce funfiKbea jMnrr tage nach osteren un den tag allen, gelengert bant für uns undc für alle unser Apr^m belfere unscrmc herren dem bischof und allen sinen belferen von des tages, so er usgHl, über funfzeben tage darnach un den tag alloi alao, das wir geloben unde mt r

41

370 12 6 2

verjehen, das dirre fride in deme selben rehte und in der selben gedinge sol sin stete, als an den erren bricven stat geschriben, die über den fride gemacliel sint^, und eruuwent alles das, das an den selben brieven stal geschriben, unz an die stunde, das der fride usgat, also das uns beidentbalben unser reht behalten si, so die funfzehen tage uscoment, als es was, e der fride anegieng. dis gelobe wir stete 5 ze Labenne für uns unde für alle unser belfere, unde darumbe so geben wir disen brief uuserme herren den bischove, der dafor genant ist, unde sinen belferen mit unsern ingesigelen versigelt. dis geschacb, do es waren von unseres herren geburte zwelfhundert und ein unde sehzic jar, in dem andern jare an deme zehenden dage nach deme heiligen osterlage. 10

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3^ or. mb. lit. pat. c. 6 sig. pend.

delapsis. Gedruckt darnach bei Schöpflin Als. dipl. I, 433 nr. 595 mit dem falschen Datum 1261

Mai 3, das sclton Kopp Gesch. d. Eidgen. Bünde II, 1, 617 berichtigt hat.

489. Bischof Walther ton Straßhurg verspricht auf Bitten des Archidiacons 15 Eberhard von Sulz und des Bomcanonicus Konrad von Wartenherg, das dem letzteren gehörige Nordhausen, so lauge seine Fehde mit den Bürgern Straßburgs währe, nicht zu befestigen und zu besetzen. 1262 Mai 6 Bachstein.

Nos Waltherus dci gracia episcopus Argentinensis ad peticionem dilectorum consanguineorum nostrorum E[berhardi] de Sulzi arcbidiaconi et C[onradi] de Wartiu- 20 berc canonici ecclesie noslre bona fide promiltimus, quod, durante guuerra inier nos et cives noslros Argentinenses, domum Northus**^, que est C[onradi] de Wartinberc predicti canonici ecclesie nostre, ulterius non firmabimus nee municionem ibidem aüquam faciemus neque eciam ipsos cives seu eorum fautores de dicta domo dampnificabimus aul ab aliis moleslari procurabimus vel faciemus. in lestimonium 25 predictorum presentem cedulam eisdem civibus tradimus sigillo nostro communi- lam. actum et datum Dabichinstein sabbato post invencionem sancte crucis, anno domini 1262.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3" or. mb. e. sig. pend. Gut

erhaUnes Siegel Bischof Walthers. 80

Gedruckt dariuich bei Schöpflin Als. dipl. I, 437 nr. 604.

a) North mit der Abhreniatur fir die Silbe ns.

1 Cfr. nr. 486.

2 Schöpflin l. c. liest Northeim. Ich entsclieide mich für Nordlumscn, iccil gerade dies Dorf die Bürger Straßburgs am Tage nach der Schlacht von Hausbergen mit Brand und Plüiulcrung licimgesucht 35 hatten und es dalier leicht erklärlich ist, daß jene Canoniker um eine Ausnahmestellung des Dorfs baten. Auch ist Nordheim zu entlegen, als daß es ein exponirtcr Posten hätte sein können.

12 62 371

490. (Iraf Higehert von Werd Landgraf de» EUaßti tekmbt i$r Stadt Straßhurg, daß fremde Ritter ihr von Üeüpolikeim au* ScAaäen tmgtfügt kilttn. seine Leute ahir daseUmt dies tu wehren anffevHften seie*. [i262 vor Mai if3\.

S[yg(.>(M>rl(iH| coines do Werde Alsocie lantgravius hooorabilibus Ttiü rl & atnicoruiu .suoruin kariäsimia B[urcardo]'' magistro, consulibos et onivcnitati ciritun Argenlinensi salulctn cum obscquio et sinceram dilectionem. sicul per vestras litterus nobis dcslinntas dcclurasli.s, quod vestri inimici apud Gespolzbrim in iKWtram niunicioiicin se collignnl et recipinnl in veslruin honoris prcjtidicium et gTBTBTT"" scirc cupimus vestrum universilatem et dileclioneni, quod plures tnilites in prc . lu iiiunitiono commorantes proprictales hul)cnt et Icncnt contra noslram Toluntaletn i consensum, sicut vobis uolorium c»t et conslat apcrtc. qunpropter vobis singniGcamiu per presente.s, (|uod omnilius modis, in quantum possumus et dcbemtu, tos et vcslros concives d(rfcn.sare vüliinius et proponiinus, nc aliqua dampna vel graTamloa ^ de nostris bominibus contingant vel cisdem<= occurrant, scientcs pro vero, quod i& seinper ud quclil)ol vcstrq^ beneplocita nos semper paratisaimos invenictis. [in terso] Bfurcardo] magistro, consulibus et universiluti civium Argnnlinensiura.

S aus Stntßh. St. A. Vor«chi. C«nzlei-Q(tw. Corp. K lud. X)>> nt. K or. mh. Ut,

c. »ig. in rer»o inipr. (Meto. Dtui Stück gehOrt »einer DaUnmg nach tor ar. 491, da t$ 20 in Ausxicht nimmt, «aa tiort $chmi tfneirklicht eneheint.

Gedruckt aus dem Bricfbucb A fol. 246i> ibid. bei Wendter Appar. et imitr. «tcAml p. 170 «r. 10.

r

491. Mehrere genannte Edle und die Oemeinde Oeispohheim schließen mit der Stadt Straßburg einen u\eutralitätscertrag, der bis Ablauf der Osteneoehe niehsten aa Jahres währen soll. 1262 Mai 23.

ttet

Wir Bertholt von Geisboltsheim, herrc Gnipping, her Lantfrid von Sieininburgetor, her Ollo Hup von Haldehumen, lier Rilgrin, bor Sifrid der ThuDcboldcr, berre Cünrut der Rote, berre W'cruher der lliclic, der Kesceluer unde diu gemciode roa Geisboltsheim tön kunt allen den, die disen bricf gescheut oder gehorent, das

'M entswusccn deme rate unde der gemeinde von Strazburg unde uns ein st^te troatooge

sül sin uncc uzgnndor osterwochen, diu nu kumel, unde den lag allen, alle die xe /S^a Strazburg innc sint unde ir belfere die sulen ce Geisboltsheim unde allenlhalben vor uns vride hüben, wir sulent ouch mit unsenue vibe uzwendig unsers banncs ir viende göl niht erbeiten. jagent ouch Strazburgorc ir viende ce Geisboltsheim, die

» sulen wir niht inlazen. werdent ouch si gejagel, wir sulcu ir ouch nibl inlaaeii. viengint si ir viende dehcinen uzwendig Geist>oltsheim, dnz sollen wir in niht wcren. wir sulen oueh niht den bischuf oder siucr belfere deheinen ce Geisboltsheim in oder druz uf ir shaden laxen varcn. wir ensulcn ime oucb unde sincn hdferen deheinen kouf geben, swenue wir berre Bertholt unde berre Gnipping ir Tiende

40 wellt-nl sin, so sulen wir in viercehen naht vor wid als ex wol gecimct,

unde sulen uz «li'nn- bnnno ce Geisbollslieim \i>r-"> i '"» «!'■ '■•••■ T^^'lholl

a' .S U , juinfaiU ttrtfirut*» ftr B , litt ■« Jtr JUruit truituä. V, S p*«Muac c, &

372 1262

unde her Gnipping in widcrsagen, des tages so wir ce Geisbollsheim in oder druz ritent, so sulen wir uf ir shaden niht varcn. des lages so der herre Murreliart unde der Kage ze Geisbollsheim in oder druz ritent, so sulent si uf Slrazburgere shaden niht varen. diz haben wir gelobt sl6te ze habenne, als ez davor geshriben ist, mit gesworneme aide, den wir getan haben, harumbe sin wir herre Bertholt, herre 5 Gnipping unde alle, die an des brieves anevange nach einander slant geshriben, bürgen worden, swa dis ding von unseren wegen gebrochen wirt, daz wir uns cc Erstein in antwurten sulen mit gesworneme eide niemer dannen ze komen, ez werde e widerlan. unde wan wir selbe insigels niht haben, so henken wir unsers herren graven Sigebrehtes insigel an disen bricf unde geben in zcineme Urkunde. dierre lo brief wart geben, do ez waren von unsers herren geburte zwelfhundert schcig unde zwei jar, an deme nahesten cistage vor pfingesten. diz sol sin beidcnlhalben ane allershlahte gevarde. ^

S aus Straßb. St. A. Versohl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend.

492. Pilgerin von Wangen, Bnrchard ton Hohenstein, Hugo von Sieinhtrgthor 15 und Walther von Oirbaden verbürgen sich dafür, daß Ulrich von Girladen bis Johanni sich icieder den Straßburger Bürgern als Gefangener stellen werde. 12G2 Juni 5.

Nos Bilgerinus de Wangen, Burcardus de Hohenstein, Hugo de Steineburgedore et Walterus de Girbaden mililes universis et singulis presentium inspectoribus 20 volumus esse notum, quod nos promisimus et presentibus lilteris sollempniler promittimus nos facturos et procuraturos, quod Ulricus de Girbaden captivus civium Juni n Argentinensium usque ad festum beati Johannis baptiste proximo venlurum se in captivitatem civium, omni occasione postposita, representabit, quomodo ipsi cives, recepto prius ab eodem sacramento, ut in dicto termino se representet, ipsum suis 25 vinculis absolverunt. si autem dictus Ulricus in termino prescripto se captivum non represenlaverit in civilatem Argentinensem, nos extunc Bilgerinus scilicet et Hugo de Steneburgedor in Erstheim et nos Burcardus et Walterus in ipsam civilatem Argentinensem obsides nos presentabimus sine aliquo obslaculo contradictionis num- quam a dictis locis reccssuri, quousque fecerimus et procuraverimus, quod dictus 30 Ulricus se captivum in civilatem represenlaverit sepe dictam. et ne super hiis contingat aliquem dubietalis scrupulum suboriri, sigilla noslra duximus presentibus appendcnda in evidentiam et teslimonium premissorum. datum et actum anno domini 1262, in crastino octave pentecosles. ,

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 46 or. mb. c. 3 sig. jyend. 35

Abgefallen das Siegel Httgo's von SteinburgtJior 1. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 237^ ibid. bei Schöpflin Als. dipl. I, 437 nr. 605.

1 Ebendaselbst befindet sich im Original eine zweite naliezu gleichlauteiule Bürgscliaft derselben Edkn für Ulrich von Girbaden, 1263 Januar 1 (in circumcisione domini), daß er sich bis Sonntag Invocavit (Februar 18) desselben Jahres tcieder stellen werde; überhaupt verbürgen dieselben sich dann, 40 quam diu Dolricns obtinnerit inducias a civibus Argcntinensibus.

1262 973

493. Pr&liminarfriede des Ilerrn Wallher ton Qeroldteck mit der Stadt Strm&- bürg und ihren Bundesgenossen. \l'-ii)'.i\ Juli U St. Arbogoit bei SlnUtbmrg.

An dcmrnc nchcslc sunncntago vor santu Margarete mcs do kom der bcrre Ton A«f Oerolzscckc; zi snrilc ArlwRusle unde kom ulK;r«'in inil her Heinrich dctnme probest

6 von Husilc oii des goUhuscs slctc von I)ii»ilc, das ai urnl>c das tal zi Manstertal unde unihe das hus zi Swar/enberc alsiis sint ulKTcincumea, das si xwene dner minnen ubercin sun cummcn, ob si m&gent. mac aber das nihl sin. so s{ubil si icjwcderhnlh zwenc ncinmen. cumcnl die viere uherein, das sei Stele sin, oder driie [vun] (Ion viere, cunienl si niht ul)ercin, so suln die viere ein obman nemmeo ; so

10 swederlril der gcveillet, dus sul siele aiu. unde sol der hcrre von (Jcrolzsecke nach deheincr gewer stan. man sol fich dasselbe bus Swarzenbcrc in des probest gewalt cnlwurltcn an des gozhus stete von Dasile. unihe die vorderunge tindc ambe die anspräche, die gravc Cönrat von Frihurc und die sino an den biscbouT unde ao sinen valer lianl, darüber sulnt si nemmcn iewcderhalb [zw]enc manne unde ein

15 obman ; swar der gevcillct, das sol stete sin, oder drie von den vieren, [so] hat gravo Rudolf von llubspurc der lantgrove zi Eilsaze mit demme bischour also« gelegcdingol uinbo sine vocite zi Ruvach unde in der Muntat, swas er da bcbabet mit deme eide, das man imme das laszon sol unde bestete mit simc ingesigel uode mit des capitoils uudc mit der slat ingesigel von Strasburc unde mit aller der

ao Sicherheit, so er darzA bedarf, er sol Ach in nibt irren an sinen bu zi Ortenbcrc. er sol üch imme sinen brief geben mit simc unde mit des capiteils ingesigel. swa er Slrosburgeren imdc sinen eilgenossen beholfen ist, das sol imme nihl schaden an delieiine simc rchl, das er het von megezbiiz ' von Strasburc. darzü so sint d ubercincumen, dos er imme sol geben siben hundert marc vur sin unde tut sines

SS veter schaden, unde sulnt si imme sine gevangen widergeben, so du zerunge ver- gölten wirt, die si hanl in ir gewnlt. desselben silbers sol er imme geben zwei hundert marc zir crren meis unser vrowen, viunfbundcrt marc zi sante Martins mes ]J]JJ| JJ de nehestc unde sol in des wol versichern, die von Kolmcr sulnt umbesweret blibcn von dcmmo bischouf von Strasburc unde sinen belferen ane geverde brido

30 von geistlicher unde werllicher beswcrde. unde die da usgcvam sint, die sulnt in d(Mi buroban niht cumen. boschchen in den burcban iht, das engal nihl an die sune ; doch sulnt si ir gi\t nizen, swa sis haut usi oder inne. aber die, die an dommc dinge warenl, damilte du stal zi jungest bin soll sin geben *, über die gal weder vride noch s&ne. man sol Ach in t6dige gevehte ablAn. man sol Acb die von

;b Mulnbuson mit dehein Ungnaden bt^stan noch mit gestlicher noch mit werllicber beswerJe wände niil grave Rudolfs unde Slrasburcgcren rot unde willc. umbc den berrcn von Osscnslein ist Ach alsus gcreit umbe alle du anspräche, die er an den bischouf het, das si iewcderhalb zwcne sulnt nemen unde ein obman si scheidende

VitUtiiM Haiti der Jmttfinm Mmria, da$ M9m$Urf

4,, * Bei dtm vtnMUm Ueberfaü d«r Biteköfüdkm mrf Oaktm, 4tr Mmitdun im 18. Afrü mmd

9. JmU faOm wmß. Vtrgl, W. Witgmi BA WaUhtr. S. 79.

374 12 6 2

nach minnen, relil oder warheit umbc das lehcin, des der Ilohenstein jeliel von dcmme biscbouf. swer [in darjumbe anspricbet, demme sol er vor imme rebt gebor- samme sin zi Strasburc oder [anderswa], dar er cumen macli. bet aber der biscbouf, sibt er berre wart, mit im [unde mit] sime capiteil icman debeine siclierheit getan, die sol er imme abclün. [und u]mbe ander sine anspracbe sol man iewedertbalb 5 nemmen zwene und ein obman. [swelben] scbaden der biscbouf ber Walter von

Girbaden, e [er im •'widerjseite, in^ polzbcim bat getan unde sinen lutcn,

den sol er imme abctün nacb minne, rebt [oder wjarbeit. [unde die] bürgere von Strasburc baut alsus getegedingent mit demme biscbouf, das er in sol lazen alle du rebt unde die wonbeit, die sie batte bi biscboufs Bertoldes ziten ', als ir zweilve mit 10 demme eide behabent, die der rat darzü scbiket. darzü •> sol man in lazen alle du rebt und die vribeit, die si baut von kunegen oder von keiseirn, unde sol in die bestetegen mit aller der bestctekeit, die sie darüber bedürfen, man sol üch in abelün allen den scbaden, den si in diseme urluge haut getan pbafTen unde geistlicben lulen mit robei, mit brande, mit gevancnizzen, swie sin getan haut, man sol in ücb 15 abetun alle du urtteil, die der biscbouf bat gegeben oder der biscbouf von Megenzen oder der babest wider die pbafTen unde die leiien, die bi in sint gewesen oder dannen buirting sint, unde mit nammen hern Erben sun, unde sol in ir geilt wider- lazen unde in gewalt unde in gewer widersezen, swas ücb der babest gebotten hat, das er hern Zorueis sun sol tun an sinen briefen an der kircben von Keincingen <=, 20 das er das tu. sweil ambath oder pbrunden haut von dem biscbouf oder von demme capiteil, die sol man lazen in, alse si si betten vorme urluge. man sol üch den brief widergeben, der da gemachet wart, do du zweiunge was. die Juden suln üch viunf jar lidic sin. der Schultheis und der rihttere sulnt ir amment han unz zi Dez. SS winabt, ob er si e enweclibet. man sol in üch abetun die statuta in diseme bisch- 25 tüme'*. bei der biscbouf ieman dehcin gut gelobet, pheindet man Strasburcgere darumbe, das sol er in abetun. man sol in unde allen im heilferen tödigi gevehte abetun. man sol ücb bedentbalb allen den ir gut lazen, die in diseme urluge sint gewesen, man sol in üch gen ein brief, ob der biscbouf oder sine heilfere debein im eitgnoszcn angrifent nacb dirre süne, demme suln si beholfen sin. unde sol er ao si darumbe uiht besweren weder mit gestliche noch mit wertlicbeme gerihte. man"* sol üch her Peter Napen rebt oder minne schafen von deme von Berwarlsteine. über alles dis, das hievor gescriben ist, sol man in tun alle die Sicherheit unde alle die sletekeit, die si ufgcsezeu cunnent. noch sint ander deine vorderunge, der si sich niht verzibent ane geverde. man sol üch debeinen werhaflen bu inderbalb 35

a) Lüclie von 8 /O Buchslahn Yielleicit Geispokheim lu ergänzen? b) S daszü. c) S Kein- kincingen. Die Sitlie kiu durch untergesetite l'uiikle fjcslrichen. d) S unde ausgestrichen und man darüber geschrieben.

1 Cfr. nr. 4S0 not. 1.

2 Vielleicht die zum Schute des Clerus erlassenen Synodahiatuten von 1251. Cfr. nr. 346.

1262 8JS

einer mil machen. wir Waller zi Slrasburc bischour von roUm gnaden betnken unser iugcsigcl an discn brief zi eitne Urkunde, das unser valer almu getegedtngel hat an uiiMcr slctu zi »anle Arbegasle an deme sunncnUige vor sanle liargtrete :

S Ulli StralM). St. A. Voril. Dreizehn. Gew. Corp. A Ud. or. mb. e. Hg. pemd. tatto. Da»

Stuik ist arg Ijemluidigt, Itat mehrere Löcher und tidl verwMUe SUUtm. Oeäruckt durmtch bei Wencker Dinqu. de uuburg. p. 16 sa jAmig XJV, 1, 7M «r. 7.

Vergt. W. Wiegand IhU. Wait/^r. N. 77 ff.

494. Bisckof Walther ton Straßburg und sein Vater schließen mit DomproM

Ileinrich von JJascl, den Grafen Rudolf und Gollfrid ton Ilabsburg, dem Orafm

10 Konrad ton Freiburg und der ,Stadt Straßburg unter Stellung ton Bürgen einen

bis Maria Gebitrt wä/irenden Waffenstillstand, inner kalb dessen der Friede tu

Stande Aonunen soll. 120 ü Juli lt.

In namca des vatcrs undc des sunes unde des heiligen geistes. wir Wallher von goles gnaden bischof ce Slrazburg. ich Wullhcr der herre von GerolUecgc l&nt

15 kunl ulien den, die diüen brief gesehen! oder gehurenl, daz wir uiil herrcn Heinriche deme thümprobeste ce Baselo, mil graven RQdolfe von Ilabispurg deme lanlgraveo ce Elsazc, mil grave Cüurale von Friburg unde graven Golfride von Ilabispurg, den bürgeren von Slrazburg und ir helferen oben undc nidencn hant gemacbet einen sielen l'ridc vur uns undc alle unser belfere oben unde nidenen von deme

w nahesteu cisluge vor saute Margreden mes uuc unser vrowen mes der jüngeren in disemo jare also, daz menegUches lib unde gül fride sol han uf deme wazzere unde uf dorne lande unde iederman sin gül nieze'n sol ane die ambahl, darumbe wir unde die bürgere misschelle mit einander haben, wurde aber der fride von uns oder von den unsertn oder von unseren helferen an dekeiuen dingen gebrochen, dax

as sulen wir bezzcr unde abctCin, swenne wirs gemanl werdenl, in den ersten vier- cehen tagen darnah. telen wir des niht, so sol ich Wallher von Geroltsecge, Murnehard undc Dielhrich der vogl von Wascilnheim mit mir sich antwurten oe Uinowe ce rehler giselleschefte niemer dannan ce komenue, uucc der shade gebexxert wirl unde abcgetan, wan wir daz mil tniwen gelobet haben, wcre aber daz icb

ao Wallher von Uerollsccgo mich vor unuiAzen dar gontwurten nihl enmohle, so sol ich zwene crsume rillcre dar antwurlen in dcrselber gedinge<le rehle, alse icb selbe da were. irret aber herrcn Üielhrichen deheiu ehafl not, der sol oucb einen ersamen riller dar antwurlen in derselben gedingede. pfendit ouch ieman umbe geltsbolde, daz gat an den fride nibl. wir hant ouch daz gelobt, dax wir in discme fride eine

■X, siüne vollenden suleu reht, also da gerodet ist. die da ce Kolmer uz sint gelriben, die sulent in den burgban niht komeu. komeul si aber drin, gcsbeb in debein ungcniuch, davon were der fride ungebrochen, daz dis sloto bclibe, so banl disen frido mil uns gelobt Dielherich der vogl von Wascilnheim unde Muroebard, die davor genemmel sint. wir zwene Dietherich der vogel unde Murnehard Teijeben

«) slelü cc habende, swaz davor geshribcn stat. unde darumbo so geben wir in disen

•) S voD äiufMlrith» wtd ti *itrfntin0hm. h) S Ui. twiin «itr #iil|m»itli«.

Bfl.»

376 12 62

brief mit unser aller unde mit Heinriches unde Ludewiges von Liehtinberg insigelen versigelt ceineme Urkunde. diz geshali, do ez waren sid unsers herren geburte zwelfhundert jar unde zwei unde sehcig jar. an deme cistage vor sante Margreden mes*. über die, die an deme dinge waren, damilte diu stat ce Kolmere ce jungest solte hin sin geben ' , gat weder fride noch süne. 5

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. lit. pat. e. sig. pend. laeso. Von der Legende noch eu erkennen : ardi Begeroiüs. Fünf Siegel sind abgefallen.

495. Hartmann ton Rathsamhausen, Härtung der junge von Wangen, Kuno von Hilsenheim, und Berthold der Rothe von Rosheim verbürgen sich den Bürgern Straßhurgs um. 1000 Mark Silber für die Freilassung Eberhards von Andlau bis lo Maria Geburt. 1262 Juli 15.

Wir Hartman der herre von Racenhusen, Härtung der junge von Wangen, Cime von Hiltinsheim, Bertholt der Rote von Rodesheim lunt kunt allen den, die disen brief gesehent oder geborent, das wir bürgen sint worden umbe Eberharten den herren von Andelahe umbe sine gevancnusse vur tusent marke silbcrs gegen 15 deme meistere, deme rate unde der gemeinde von Strasburg hinnan unc unsrer sep(. 8 vrowen mes der jüngeren also, das er sich denne wider sol antwurlen in ir gevanc- nusse bi dem eide. tete er des niht, so sulen wir uns zi Strasburg in antwurlen zi rehter giselschefle niemer dannan ze körnende, wir geben in tusent marke silbers oder behaben ez mit iren willen, danimbe das dis stete belibe, so geben wir in ao disen brief mit unser aller insigelen yersigelt zeime Urkunde. dis bischach nach unsers [herren]*" geburte zwelfhundert unde zwei unde sehcig jar an sante Mar- greden tage.

S aus Straßb. St. A. Yerschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 47 or. mb. c. sig. pend.

laeso. Erhalten nur das Siegel Uartmanns van Eathsamluxusen, die drei übrigen abge- 25

fallen. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 97b ibid. in der Alsatia 1876 S. 249 (Juli 12).

496. Eberliard von Andlau und die Herren von Landsberg, Konrad, Günther, Werner und Walther, verbünden sich mit Heinrich von Neuenburg, Bomprobst zu Basel, den Grafen Rudolf und Gottfrid von Habsburg, dem Graf Konrad ton Frei- ao bürg und der Stadt Straßburg gegen Bischof Walther ton Straßburg und seine Verwandten. 1262 Juli 16.

In nomen des vaters unde des sunes unde des heiligen geistes. wir Eber- hart der herre von Andelahe, Cunrat, Günther, Wernher, Walther die herren von

a) Folgen drei Meine EorizontaUtriche , dann der Schlußsatz ro» derselben Hand nie der übrige 35 Text, b) S om.

1 Cfr. nr. 493 not. 2.

1262 tm

Landispcrg tönt kunt allen den, die disc-n brief geschenl oder geboreot, dM wir tiiiüri'iii Nitit körnen mit Herren Heinriche von Nuetürarg dooM thflmprobcrtc ze liuself, gruve Uudulte undc gruvc Gotlride von llabispurg, grave C6nratc too Fri- biirg, dem meiäter, dcme rale, der gemeinde von Slniäijurg und« allen ir belferen

a üben undc nidenen also, das wir in gcsworen haben beholfen id suoe und« ai uns dawider ane gevcrdc icmerme wider den bischof Waltliercn von Slraaburg muM sineii vuler den von Ueroltsci-^c unde des kint undo wider tncnegiicben eolavuaoeo Husele unde deme heiligen vorsle unde entswuscon dcnic gebirgc. doch haben vir ez also gelobt unde unser mage also uzgcnomcn, obe si wider herren oder borgere

10 unser eilgnosce, die hicvor genemnicl sinl, deheine missehelle von deheiner sache ieiner gcwinnent, das der gcwalt an uns sol slon, das wir si scheiden nach minnen, nucli relilu oder nach warhcilc. woll aber unserro mage deheiner uns ungerolgic sin, so sulcn wir unseren eitgnoscen wider in helfen ano alle gcverdc. wir haben ouch des gcsworen, das wir ane si mit dem bischoOc von Strasburg, sime valer

15 undi- des kindcn nienier sulen gefriden uns noch ges&nen wan mit iren willen. desselben haut si uns dawider gesworen. wir haben ouch das verlobt, das disen eil undo dise Sicherheit niemun abeiriben noch werben sol von dem babeste noch von geisllichemc noch von weltlichemo gerihle. dassell)e haut ai dawider gelobt. wcre aber das unser dihcincr dierre Sicherheit unde dierre gelubede abegienge, der

■» solle in YA soltsohat7.e schuldic sin driuhuuderl marke Silbers unde darzA meineide sin uudu truwelus. undc dasselbe hanl si uns dawider gelobt, unde sol dis sin ane allershlohte gcverdc. darumbe das dis stete belibe, so haben wir discn brief mit unser aller insigelen versigcll zeimc Urkunde. dis bischach, do ait onsers herren geburte waren zwelfliuuderl unde zwei unde schcig jar, an deme Sonnentage nach

23 saute Alurgredcu läge.

>S' iiMji Straßl). St. A. Vord. Dreizehn. Oew. Corp. A kd. or. mb. e. 5 m§.

497. (traf llcinrich Sii/rhrrr/it ton Werd Landgraf zu J-.Uitii et mU Heinrich ton Aeuen/nn-'/ Dnnijirnhst :h liastl, den Graf- " Av.a.// txm Hahsburg, Oraf Koiuad inn Freihur g und der ütadt .'■ •M Wallher von >Straßburg und seinen Anhang. 126^ Juii 16.

In nanien des \.u<i- unde des suncs unde des heiligen geistcs. Heinrich Sigebrclil von Werde unde lantgravo zi Klsaze tön kunt al.' discn brief geschenl oder gehorenl, das ich ubcrein bin komcn mit herren lleinriche von Nuenburg deme th&mproiicate zi Basclc, gravo Rfidolfe unde gravc ' r. von llaliispurg, grave Cünrnte von Frihurg, deme nieislere, deme rale uime mr

L gemeinde von Slruzburg unde allen ir belferen oben unde nidenen also, das ich iu gesworen han biholfen zi sinne undo si mir dawider ane geverde temerme wider den bischof Wallhercn von Strasburg unde sinen vater den von Ocroltseege unde des kint undo wider meneglichen cnUswuscen Bas«<le unde deme heiligen vorate unde

378 12 6 2

entswuschen dorne gebirge. ich han ouch des gesworen, das ich ane die herren unde die burger, die hievor genemmet sint, mit deme bischoffe von Strazburg unde sime vatere unde des kinden niemer sol gefriden mich noch gesunen wan mit iren willen, desselben hant si mir dawider gesworen. ich han ouch das verlobt, das disen eit unde dise Sicherheit nieman abelriben noch werben sol von deme babeste 5 noch von geistlicheme noch von welllicheme gerihte. dasselbe hant si dawider gelobt, were aber das ich dierre Sicherheit unde dierre gelubede abegiengc, ich solti in zi soltschatze schuldic sin zwei tusent marke silbers unde darzu meineide sin unde truwelos. unde dasselbe hant si mir dawider gelobt, unde sol dis sin ane allerschlahte geverde. darumbe das dis stete belibe, so han ich in disen brief mit lo mineme insigele versigell zeime Urkunde. dis beschach, do sit unsers herren

geburte waren zwelfhundert unde zwei unde sehcig jar, an deme sunnentage nach sante Margreden mes.

S aus Straßb. St. A. Zerstr. Docnm. or. mb. c. sig. pend. delapso.

Gedruckt darnach bei SclUjpfiin Als. dipl. I, 438 nr. 606. 15

498. Rudolf von UUenlieini, Eherliari ton Er stein, Heinrich Lumpe der Schultheiß und Johannes Dxirlander xei-hiirgen sich den Bürgern Straßburgs dafür, daß ihnen Heinrich Durlmider und Walther Herrn Nibelungs Sohn gegen Bischof Walther von Straßburg und seine Partei Hilfe leisten werden, um 40 und 20 Mark Silber. 1262 Juli 29. ao

Wir Rudolf von Uthinheim , Eberhart von Erslheim , Heinrich Lumpe der schultheisce, Johannes Durlander tünt kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehorent, daz wir Heinriches Durlanders bürgen sint worden gegen deme meistere, deme rate unde der gemeinde von Strazburg umbe viercig mark silbers unde Walthers herren Nibelunges sunes umbe zweincig mark also, daz si in unde ir •& belferen gegen deme bischof Walthere von Strazburg, sime vatere deme von Geroltsecge unde des kinden unde ir belferen beholfen sulent sin iemerme. teten si des niht, so selten wir in dis silber unverscheidenliche schuldig sin. wir Heinrich Durlander unde Walther herren Nibelunges sun verjehen dis stete ze habende bi gesworneme eide, den wir getan han, unde unser bürgen, die hievor geschriben 3o staut, gütlichen ze losenue. darumbe daz dis stete belibe, so henket unser herre grave Heinrich Sigebreht von Werde durch unser aller bette sin insigel an disen brief zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren geburte waren zwelf- hundert unde zwei unde sehcig jar, an deme sameztage nach sante Jacobes mes.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. sig. pend. delapso. 35

1202 3?9

499. Wull/ter lon i\ot/inlti:n, / der M/^ '" / //.,,-,«

llug's Sokn und Sigelin Herrn Ji. : v tSohn iu U ,„-, .,„ .,•„„ r

der Oefangenschaß der Stadt Straßburg unter der Verpflichtung, daß de, gegen Bischof Walther von Straßburg und Meinen Anhang beisteht . und twMry«» 8 sich dafür um 30 Marh Silber. l'^iO^ Juli 30.

Wir Walther von Nolhulden, Diethcrich der Shmit von EbenheiiD, Ilug berren Ilugcs suu uiTeu Gräsce, Sigelin herren Rfidcwincs sun lAot kunt allen den, die disun lirii'f gfsolicnt oder geliorcnt, daz wir Wcrnhcren von Nothalden uz ban genuinen vun dein meistere, deine rate unde der gemeinden von Slrazborg umbe

10 drizcg mark sillKires mit solichcr gedinge, daz er in und iren belferen bebolfen aol sin wider den Liscliof Wnllheren von Strazburg, sincn vatcr unde des kinden imde ir helfere bi dem eidc iemcrme. briehel er daz oder gat cz abe, wir sulenl Slrax- burgeren unverscheidenliche sciiuldig sin daz vorgcnaute silber ze rcbtcr scbulde. ich Wernlier von Nolhulden vergihe dis stete zc habende bi geswomeme eide, den

iB ich getan ban, unde mino bürgen gfillicbe ze losenne. darumbe daz diz stete belibe, so henket bcrre Eberhart der herre von Andelabe durch unser aller bette sin insigel au discn bricf zcimc Urkunde. diz bcschach, do von unaers herren gchurlc waren zweiniundcrl unde zwei unde schci); jap, an deine sunnentüge nach saute Jacobes mes.

S <m» Straßb. St. A. Vorschi. Canslei-Ocw. Corp. K Ud 1'> .,,

500. MnrAwart von Rosheim, Walther Stange und Albreckt Werre iSten Friedrich Stange aus der Gefangenschaft der Stadt Straßbnrg unter teintr Verpflichtung zur KriegshUfe gegen liischof Walther von Straßiuiy und sein» Bundesgenossen und rerbiirgen sich dafür um 50 Mark Silber. t2€2 August 1.

as \Mr Murqiiarl von Rodisheim, Walther Stange, Albrebt Werre t&nt Irant allen

den, die disen hrief gcsehent oder gehorent, daz wir Fridericben Stangen na bant genomcn von dem meistere, demc rado unde der gemeinde von Strasburg umbc viunfcig mark sill>crs mit solicher gedinge, dnz er in unde ir belferen ' sei

sin wider den bischof Waltheron von Strazburg. sinen vatcr unde m-s Kiodoi

:«i unde ir belferen ienienne. brichet er das oder gat ez abc, wir sulen Straaborgeren unverscheidenliche schuldig sin daz vorgcnandc silber ze rchter scbulde. ich Vriderich Stange vergihe dis stete ze hal)cnde bi geswomeme eidc, den ich getan hnn, unde ininc bürgen gfilliche ze losende. daniniI)o dax dis atete belibe, so henket herre Cftnrat, herre luintlier, herre Weruher unde herre Walther die

:c herren vou Laudis|H<rg ir insigel an disen brief durch unser aller bette leime Urkunde. diz bischach, do sit unscrs horrcn geburto waren xweliliundert onde zwei unde sehcig jar, an sante Jacobes ahtodeme tage.

S aua Straßh. Sl. A. Vord. Dniirhn. 0«w. Corp. K Uti. 9^ ar. wA. e. 8 tif, pimi. Abg^faUm iet 4a» Skftt OmMen wm Lmuttinp.

3») 1262

501. Härtung von Wide, Heinrich ton Lupfenstein, Wigerich Herrn Wiffericks SoJm von Rlnthort lösen Götze von Still aus der Qefangenschaft der Stadt Straßhurg ■unter der Bedingung, daß er ihr gegen Bischof Walther von Straßhurg und seinen Anhang Beistand leiste, und verbürgen sich dafür um 100 Mark Silber. 1262 August 1. 6

Wir Härtung von Wide, Heinrich von Lupfenstein, Wigerich herren Wigeriches sun von Rintbort tünt kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehorent, das wir Götzen von Stille uz haben genomen von deme meistere, deme rade unde der gemeinde von Strasburg umbe hundert mark Silbers mit solicher gedinge, das er in unde iren belferen beholfen sol sin wider den bischof Waltheren von Strasburg, lo sinen vater unde des kinden unde iren belferen iemerme. brichet er daz oder gat ez abe, wir sulent Strasburgeren unverscheidenliche schuldig sin das vorgenantc Silber ze rehter schulde, ich Götze von Stille vergilie dis stete ze habende bi gesvvorneme eide, den ich getan habe, unde mine bürgen gütliche ze losenne. darumbe das dis stete blibe, so henkent herre Cünrat, herre Guntlier, herre is Wernher, herre Walther die herren von Landisperg ir insigel an disen brief durch unser aller bette zcime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren geburte waren zwelflaundert unde zwei unde sehcig jar, an sante Jacobes ahtodeme tage.

S aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 49 or. inb. c. 3 sig. pend. Abgefallen die Siegel Günthers uttd Waltlwrs von Landsberg. 20

502. Wigerich von Rintbort, Wolfhelm ton Still, Heinz von Hermolsheim lösen Albrecht von Hermolsheim aus der Gefangenschaft der Stadt Straßburg unter der Verpflichtung für ihn, derselben gegen Bischof von Straßburg und seine Partei Hilfe zu leisten, U7id verbürgen sich dafür um 50 Mark Silber. 1262 August 1.

Wir Wigerich von Rintborte, Wolflielm von Stille, Hence von Hermosheim tunt 25 kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehorent, daz wir Albrechten von Hermosheim uz hant genomen von deme meistere, deme rate unde der gemeinden von Strasburg umbe viunfcig mark silberes mit solicher gedinge, daz er in unde iren belferen beholfen sol sin wider den biscof Wallheren von Strasburg, sinen vater unde des kinden unde iren belferen iemerme. brichet er daz oder gat erz 30 abe, wir sulent Strasburgeren unverschedenhche sculdig sin daz vorgenante silber ze rether sculde. ich Albrcht von Hermosheim vergihe diz stete ze habende bi gesworne eide, den ich getan hau, unde mine bürgen gutliche ze losende, darumbe daz diz stete blibe, so henket her Curat , herre Günther, herre Wernher unde her Walther die herren von Landisperg ir ingesigele an disen brief durch unser 35 aller bete zeime Urkunde. diz beschah, do sit unsers herren geburthe waren zwclfliundert unde zwei unde sehcig jar, an sante Jacobes ahtodeme tage.

S aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 ur. 44 or. mb. e. 2 sig. pend. Abgefallen die Siegel Werners und WaltJicrs von Landsberg.

1262 38t

503. Philipp ton Reichmherg, Walther ton Oirbaden m$ul Kmo wm ffilte»-

heim lösni Kx(nn Rauher aus der f! ' ''( der Stadt Straßburg unter

der Vi'rplUchtuni; für ihn, derselbe-n y- y <■ •• ' Walther ton 6'traßiurg mnd

seine Hundes/jenossen Hilfe zu leisten, und r«- _ sicA dafür um 30 Mark

8 Silber. 1202 ^Auffust 0.

Wir I'liilippiti von Richctnbcrg, Weither von Oirbaden and bcrr C&no von Ililtschein liitit ktint allen den, die di&en brief gcschenl oder gebArent, das wir C(\ncn den RAber uz bant gcnomen von dem meistero, dem rate und der ganeiodeo von Slnizliurg uinhe driszig inorke Silbers mit .s^)liclier : , daz er in und iren

lu lielforn heholfcn so! sin wider den biscbof Wnltlier von .-•iruisbarg, cioeiD Tatter und de/. kiri(h>n und iren belfern ietnerme. bricbet daz oder gat era abe, vir si'ilent Slrnzburgcre unvcrscbcidenlicbc scbuldig sin daz vorgeoant aUber ift rehter schulde, ich Cäno der RAber vcrgibc diz stete zfi babende bi gcswomcm ryde, den ich golt'ln hnn, und niine bür^(;n gAtlicbe zfi lAaende. darombe das diz »tele

ir> hliho, so henckel herr Kherliurl der hcrre von Andelahe ain ingeaigel an diaen brief durch unser aller bete ze urkiinde. diz bescbacb, da cz von anaers herren gcbt'irtc waren zwclfbundert und zwei und scblzig Jar, an sanl Sixes dage.

S au$ Slraßb. St. A. Briefbach A fol. 829« mit der üebendtrift : das CftM im BAtar sich vcrbnudot het der tUt >ft helfende wider biachof Walther, aiiMa nttar oad dw

■JO kindo.

504. Philipp von Reichenberg verMndet tick mit Ileinriek von Nentniwf J)omprobst zu Basel, Heinrich dem Straßburger Domsänger, den Grafen Rudolf und Qottfrid ton Habsburg, Oraf Konrad von Freiburg, Oraf Sigebreekt von Wmrd U7id der Sladt Straßburg gegen Bischof Walther von Straßburg vnd tnna Fer-

23 xcandlen. f .''•'.' August 24.

In namen des vaters undc des sunes unde des heiligen geiates. icb Pbilippes von Rioheiiherg ti\n kiint allen den, die dison brief gesebent oder geborent. das ich uhorcia hin komen mit herren Heinriche von Nuwenburg deine tliAmprobeste se Rnsole, herren Heinriche dem scngcrc von Strazburg, gravc RAdolfc unde gratrc

:w Uülfridc von Ilubispurg, grove CAnratc von Friburg, grave Sigebrebte von Werde, domu meistere, denie rate undc der gemeinde von Strasburg unde mit allen iren

belferen, die si haut unde noch mit :• •■■'Mne rate •••'•i -•• i ^j; ich in

hau gesworen zc helfenne undc si mir < : anc ge\ biachof

Woltheren von Slrazhtirg, sinen vater den von OcrolLst>cge undc des kint unde wider

US menegelichen entswuschcn Rascle unde deme heiligen vorsle unde enta^niscben deme gebirne. ich hnn ouch dos gosworen. daz ich mit deme biischoflc von Strasburg, sime vutere deme von Geroltsecgc unde des kindeu niemcr sol gefriden mich noch gesilnen wan mit iren willen, desselben bant si mir dawider grsworen. ich han ouch daz verlohet, daz disen eit unde disc Sicherheit nieman abetribcn noch werben sol noch von deme bal)esto noch von geisllicheme noch von wrltlichame grrihte.

382 12 6 2

dazselbe hant si mir dawider gelobet, were aber daz ich dierre sicherheite unde dierrc gelubede abegienge, so solle ich meineide sin unde truwelos. dazselbe hant si mir dawider gelobet, unde sol diz sin ane allershlahtc geverde. darumbe daz diz stete belibe, so gibe ich in disen brief mit mineme insigele versigelt zeime Urkunde. diz beschach, do von unsers herren geburte waren zwelfliunderl unde zwei unde sehcig jar, an sante Bartholomeuses tage.

S atis Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. sig. pend. ddapso.

505. Oraf Rudolf ton Thierstein und sein Sohn Rudolf verbünden sich mit Heinrich von Neuenburg Domprobsi su Basel, Heinrich dem Straßburger Domsanger, den Grafen Rudolf und Oottfrid von Habsburg, Oraf Konrad von Freiburg, Graf lo Sigebrecht von Werd und der Stadt Straßburg gegen Bischof Walther von Straßburg und seine Verwandten. 1262 August 24.

In nammen dez vatters und des sünes und des heiligen geistes. wir Rudolf der grave von Thierstein und Rudolf min sun tünt kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehörent, daz wir überein sin komen mit hem Heinriche von Nuwem- is bürg dem türaprobste zu Basel, herren Heinriche dem sengere von Strazburg, graven Rudolfe und grave Gotfride von Habspurg, grave Günrate von Friburg, grave Sygebrehte von Werde, dem meistere, dem rate und der gemeinde von Strazburg und mit allen iren heifern, die sie hant und noch mit gemeinem rate empfahent, also, daz wir in gesworn han zu helfenne und sie uns dawider an geverde iemcrme wider 20 bischof Walthern von Strazburg, sineu valter den von Geroltsecke und dez kint und wider menglichen entzwüschent Basele und dem heiligen vorste und entzwischent dem gebirge. wir hant öch des gesworn, daz wir äne sie mit dem bischofe von Strazburg, sime vatter dem von Geroltsecke und dez kinden niemer sülen gefriden uns noch gesünen wan mit Iren willen, dezselben hant sie uns dawider gesworn. 25 wir hant öch das verlobt, das disen eyt und dise Sicherheit nieman abetriben noch werben sol von dem babiste noch von geistlichem noch von weltlichem gerihte. dazselbe haut sie uus dawider globl. were aber das unser deheiner dirre glübde und dirre sicherheite abegienge, der solte meineide sin und truwelos. und dasselbe hant sie uns dawider globt. und sol diz sin an allerslaht geverde. darumbe daz dis 30 stete blihe, so geben wir in disen brief mit unsern ingesigelen versigelt zeime Urkunde. diz beschach, da sit unsers herren gebürte waren [zwelflmndert] * und sehtzig und zwei jar, an sant Bartholomeses dage.

8 aus Straßb. St. A. Briefbnch A fol. 2391) mit der Ueberschrift : daz die grafen von Thierstein übereinkomen sint, den von Strazburg und iren heifern zil helfende gegen 35 bischof Walther, sinem vatter und dez kinden.

Gedruckt darnach bei ScMpflin Als. dijil I, 438 nr. 607 = Solotliurner Wochenblatt 1830 S. 171.

a) S om.

I

1262 983

506. Jiisrfiof WttUher ton Rlraßburtj und Ilerf Wallher ton Oeroldseck scKlußen mit dciii JJomjjrobst Heinrich zu Hasel, deti, ürafen Jfi-'' f' ■■ ,( Ootlfrid ton Uabtburg, dem Grafen Kunrad ton Freihurg und der Stadl •'< y einen Wa/fen4iUliUmä,

der vom 'Jten bis ÜOlen September laufen soll. 120 ü September H.

B In narncn des valers undc dos suncs uiide des heilig , wir WalÜter

von golos gnaden bischof ze Slrozburg, ich Wallher der berre von Geroltaecge iCint kunt allen den, die discn brief geborcnl oder gcsebent, daz wir mit berren Ileinriclio dctnc tlirimprobestc ze ßuselc, mit gravcu R&dolfc von Habiabarg deme latilgruvcn ze Klsozc, grave Cßnrate von Friburg, grave Golfride von Ilabisparg,

10 den bürgeren von Sirazburg undc allen ir belferen obcnen unde nideoen banl gemachel einen ylelen fridc vur uns unde alle unsere belfere obenen unde nUeoen von deme nehesten sumezdage noch unscrre vrowcn mea der jüngeren uoce asnle «pit Michels mes in disemc jarc also, dnz meneglichcs Hb undc gfil fride aol ban of j^ jf deine wazzere undc uf deme lande unde iedcrniun sin göl niezen sei aoe die ambalil,

15 daruinbe wir undc die bürgere missehelle mit einanderen haben, unde mit namen das iedennan sol sino wine obelcsen und vfiren, swar er wil. man aol ouch enbeinea oinung hurulMT machen in deheime dorfo, daz uns oder unser belfere anhöret. wurde aber der fride von uns oder von den unseren oder von unseren belferen an deheincu dingen gebrochen, daz sulcn wir bezzcren unde abetün, swenne wir et

ao gemanel werdent, in den ersten vicrcchen dagen darnach, tcten wir des nibt, ao aol ich Wallher von Geroltsecgc. Murnhart, Dielerich der voget von Wazzelnhcim, Amoll duz Kinl, Gunlher der burcgrave von Eirgershcim mit mir sich anlwurten ze Rhtnowe zc reliler giselshefle niemcr danuun ze komenue, unce der schade gebezzerl wirt unde abegelan, wan wir daz mit Iruwen gelobet haben, werc aber das ich Wallher tob

« Gcrultsecge mich vor unmöze dar ganlwurten nibt enmoblc, ao aol ich xwene ersnmc rillore dar aiilwurlen in ders«'lben gedingc, rehl ak ich aelbe da were. ierrel aber den lierren Dielherichen dehciu ohofl not, der sol ouch einen ersamen ritter dar anlwurten in derselher gcdinge. pfendit ouch ieman umbe geltachulde, das gal an den fride niht. wir hoben ouch daz gelobet, daz wir in diseme fride eine aftne

•M vollenden sulen, übe wir nnigen, rehlc alse da gcret ist. die da* se Colmere uz siot gelriben, die sulen in den burgban niht komcn. koment si aber drin, geacheb in deliein ungemach, davon wore der fride ungelirochen. über die, die an deme dinge waren, damiltc diu slat ze CoImcre ze jungest solle hin sin geben', gat weder Aide noch sünc. daz diz slelc belibc, so hant discn fride mit uns gelobet Murnhart,

•X, Diollierich der voget von Wascelnheim, .\rnoll daz Kinl undc Gunlher der burcgntT« von Eirgcrshoim, die davor gencmmel sinl. wir vier<6 Murnhart, Dielcricb der TOgel, Arnolt doz Kinl unde Günther der burcgrave verjehen Biete ze halienne, swaz daror geshrilx'n slat. undc daruml)e so geben wir in disen brief mit unser aller undc mit

%) S <Ui.

1 Cfr. nr. 493 mot. S.

384 12 6 2

Heinriclies unde Ludewiges von Lieblinberg insigelen versigell zeime Urkunde. diz beschach nacb unsers berren geburle zwelfliundert unde zwei unde secbcig jar an unsrer vrowen mes der jüngeren i .

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. 7 sig. pend. Gut erhalten nur die Siegel Arnold Kinds und Ludteigs von Lichtenberg, die übrigen stark 5 besch(idigt.

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 250« ibid. bei Scitöpflin Als. dipl. I, 439 nr. 608.

507. König Richard hestätigt der Stadt Siraßburg alle ihr von seinen Vorfahren, den Römischen Kaisern und Königen, bewilligten Freiheiten und Privilegien. 1262 November 18 Ifagenau. lo

Ricardus dei gratia Romanorum rex seraper augustus. universis sacri imperii Romani fidelibus presenles litteras inspecturis in perpetuum. regalis excellenlie dignitas tunc vere laudis titulis subHmatur et eminenli decore prefulget, cum fidelium suorum devotionem dementer attendit et eis de sua liberalitate confirmat, que a suis predecessoribus juste collata et indulta videnlur, cum in observandis beneficiis is non minus quam in elargiendis laus regalis dignilalis accrescat. ex boc enim obsequenlium fervor accenditur et alii premiorum pellecti exemplo ad obsequendum citius et facilius animantur. attendentes itaque sincere fidei puritatem et intime devotionis affectum, quem dilecti fideles nostri . . magisler, consules et universilas civium Argentinensium ad extollentiam nostri nominis et bonoris babere noscuntur, 20 ac volentcs ipsos et civitatem Argentincnsem prerogativa uberioris gratie prosequi et favoris omnia privilegia, jura, libertates, immunitates, bonos usus et bonas consuetudines, quas babuerunt baclenus et quibus usi et gavisi pacifice fuisse noscuntur, ad imitationem et instar divorum augustorum imperatorum Romanorum et regum predecessorum nostrorum inclite ac recolende memorie, videlicet Ottonis ss quarti^ consanguinei nostri et Friderici secundi^ imperatorum, Lolbarii tertii'* etiam et Pbilippi^ gloriosorum Romanorum regum, eisdem civibus Argentinensibus, proul rite ipsis indulta et concessa fuerunt ab antecessoribus memoratis, auctoritate regalis culminis conflrmamus * et presentis scripti patrocinio communimus, quosdam articulos in privilegiis eorundem predecessorum nostrorum contentos ad babundantiorem ao cautelam predictorum civium presentibus exprimentes, videlicet ut, ubicumque vel ipsi burgenses vel etiam quicunque ipsius civitatis cives per totam provinciam

aj S confirmamamus.

1 Völlig gleichlautend ist eine zweite Urkunde, in der dieser Waffenstillstand bis Allerheiligenmeß (November 1) verlängert wird, 1262 September 21 (an sante Mauriciun abende). Straßb. St. A. Vord. 35 Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. 7 sig. pend.

2 Cfr. nr. 154.

3 Cfr. nr. 172, 174, 246. * Cfr. nr. 145.

5 Cfr. nr. 78.

I

1262 S85

Alsatic proprielalcs aliquas sive quascunque [lo-,-.. ^sione« babaerüit, nemini licitam Hit do hiis prüprielalihus sive ])OKScssiouibu8 vel ctiain büminibtis eontm servittum nliqood nccipcn; vel vxigvre vel etiain cujiis<|uam precaric seu exactUmis oou imputuTc, qiioiiium nos dictam civitatcrn cum omnilxis ejus portinentüs tarn istni n quam «xlra ad speciale obscciuiutn iin])crii dccrevimiis reservare*. preterea ioslitntiun et qucxldnin jus, quod civcs pn-dicle civitatis bahucrunt a prediclis Lolbario cl Pbilippo nüslrJH niitfcossorilius, ut nullo umqiiam in loco üb aliqua persona ecclesiastica vel Hi'ciiliiri aii(juiä coruin extru runnaiii juris imiK-diatur aut mulestetur vel in judictum Irabatur extrn civitatcrn vel prorsus aliquo cogatur pro sua propriclale aeu posseasione

10 ibi ciiiqunin rcspüudere, insuper quod advocali, quorum subditi seu cenaualea iofr* civilulrm douius habucriiit nul tnniiscrinl, censutn debitum ab e\n in civitate accipiant et, »i supc>r.s(>d(>ritit vel dure nulucrinl, ju.stiliaui et sutisfuclioncm corain judicibos civitatis iiide uccipianl infra civitatcrn eandein^, ad bec oinnca bonoa oatia et bonas consuetudines, bonores et constituliones, quibus Icmporibus alionim imperalonUD

\:, Uomunoniiu et regum subliniati et libcrati fuerunt, item institutum el jus quoddam ab cüdeia Lotbariü eisdem cuncossum, ut videliccl nuUus eorum cujuslibel oondiüoois ]ilacituii) aliquud, quud vulgo Ihiug vocatur, extra civitatcrn Argeulinenaem oonaÜ- tutuni adcal vel prorsus ab abquo cogatur adire vel de aliquo sibi imposilo ibi cuiquam rcs]>uuderc nisi pro bcrcditatibus seu proprietalibus extra civitatcrn conqui-

■to rendis vel etiuin defeiulendis, de ceteris, si ali(|uis advcrsus aliquem eonim aliquid quesliüiiiä habuerit, infra civitatcrn corani ipsius civitatis judicibus eum impetat ibiquc sibi respoudeal et salisfaciat, ut tenetur', item indultum quoddam per Fredericum prcdictum civibus memoratis concessum, quod mercatores ipsomm per aquuruin decursus cum mercimoniis suis cuntes, quocunquc locorum navigia pervcniant,

•jf, si quo casu coulingeule rupta fueriul vel ad terraui jwrvenerint, nc periculum naufrugii cum rerum stiarum deniersionu perpessi aliquod in bonis suis idcirco dispendium sustineant vel jacturam, sed tam navigia quam naviganlixun bona Ulis reserveutur, ad quos spcctabant, antequam navigium bujusmodi periculum incurriaset, omni consuetudiiie ]>enitus locoruiu sublata, que dici i>otest potius oomiplela^. quo-

circa presenli edicto universis el singulis sub intermiuatione gratie noslre districlius inbibeuius et precipimus lirmiler et dislricle, ut nulli umquam persone alle Tel bumili, ecclesiastice vel seculari, banc nostram diralem paginam noslre coDÖrmatioDis. coucessionis et inbibitionis infringere vel ei ausu tcmerario contraire aut cives eoadgin super preniissis vel aliquo preniissorum moleslare vel impedirc aut perturbtra

'J^' presumul. quod qui facere vel atteniptare forte prcsumi>seril, gravem iudiguationflB celsitudiuis uostre se noverit incursurum el in penam sui reatus quinquaginla

t) a libuü

> Cfr. nr. US.

« Cfr. nr. 7H. Im lYtruti/ hontg iltiii}'^ (nr. i49j Jdtit dtetr ikwttm

» Cfr. nr. TS.

* Cfr. nr. ä4(i.

386 126 2

marcas auri componat, quarum medietas fisco nostro, reliqua vero passis injuriam persolvatur. ul aulem hec omnia firma et inconvulsa permaneant et perpetuo duratura, presens scriptum exinde conscribi et sigillo majestatis nostre jussimus communiri. fuere presentes venerabilis Wernerus Magunlinus arcbiepiscopus', Rodolfus de Havesburg, II[einricus] de Willenowe et W[ernerus] de Reno comites, Godefridus 5 de Eppesleiu, Wernerus de Bolandia dapifer nosler, Philippus de Falkestein et Ph[ilippus] filius ejus, dominus de Minzeberg camerarius noster, R[udolfus] de Bassendorf, S[ymundus] de Gerolseke, Marqualdus scultelus nosler in Oppenheim et alii quam plures. datum Ilagenowe per manum magistri Arnoldi de IloUandia prepositi Wetflariensis regalis curie prolhonotarii, 18 die novembris, indictione 6, 10 anno domini 1262, regni vero nostri anno sexto.

S Otts Straßb. St. A. kk art. 1 nr. 17 or. mb. c. sig. pend.

Gedruckt darnach hei Gehauer Leben und Thaten Eichards S. 385 nr. 40; ScMpflin AU. dipl. I, 442 nr. 613. Böhmer nr. 84.

508. König Richard nimmt die Stadt Straßbiirg in seinen besonderen Schutz 15 und terspricht für die Aufrechterhaltung ihrer Freiheiten und Rechte, für die Ausführung des Sühnvertrages von St. Arbogast sowie für eine Schutz- und Trutz- verbindung zwischen ihr und seinem Schultheiß in Hagenau Sorge zu tragen. 1262 November 21 Hagenau.

Ricardus dei gratia Romanorum rex semper augustus. universis sacri imperii 20 Romani fidelibus presentes litteras inspecturis gratiam suam et omne bonum. regalis benignitas eorum honoribus et comodis propensiori studio semper consuevit intendere, quos sue ac sacri imperii devotionis obsequiis promptiori voluntate ac puriori zelo noverit insudare. ex hoc enim obsequentium fervor accenditur et alii premiorum pellecti exemplo ad obsequendum citius et facilius animanlur. hinc est quod nos ag regaliter attendentes fidem puram et devotionem sinceram, quas dilecti fideles nostri . . magister, consules et universitas civium Argeiitinensium ad nostri provectum honoris habere noscuntur, consideratis etiam devotionis operibus et sue benivole studiis voluntatiä, quibus adeo se nostris obsequiis utiliter exercere conantur, quod cum favoris plenitudine nostram sibi merentur reddere gratiam merito gratiosam, ^ dignum estimamus et congruum adeo condigna universilali eorum vicissitudine respondere, ut ipsi premiorum libata dulcedine pro nostri conservalione honoris soUicitius excubent faciliusque alie civitales exemplariter provocate nostris obsequiis se coaptcnt. propter quod vos nosse volumus universos, quod eandem civitatem Argentinensem cum omnibus ejus incolis liberaliter sub nostram et sacri imperii 35 tuitionem, dcfensionem et proteclionem recipimus ipsamque simpliciter nostra et sacri imperii tuitione vallamus, regia fide interposita, sicut decens et consuelum est

1 Erzhischof Werner von Eppenstein, 1260—1284.

I

1262 aS7

regibus fidcin inicrpüncrc, proinitlcutcs, quod eandem civitalem cum incolis rais ab omni hutnine et eliom univt'rsilale hüstili et injuriona cam violcnlia propulsante, proiit d(! jiirc dr>ht!liimu.s et quontuni salvo bonore impcrii et Doslro poterimus, del'ondeiiuis viriuiu cliuta nuslraruiii cfllcaciain, quantum de jure poterimas, legalitar

& impcnsuri, ut jura et consuetudincs, quibus predecessorum nostrorum imperalomm Rütnununiin et rogum tumporibus cadem civitas usa est hactcnus et ga?iM, eidem civitati et incolis ejus con.scrvcritiir illcsa. proinittimus insuper nos procuraturcw et eireclurüs, quaiittim sine juris injuria fuerit uobis possiiiilc, ut ca, que ia littcrs forme pa(-i.s upud sanctutn Arbigistum extra muros Argcnlinenses ex parte Tcnerabüis

10 W[althcri] Argcntinensis episcopi dilecti principis uostri cum civibna anledictis inite atque cüinposito ipsius ejusdem episcopi, ut dicitur, signata sigillo contincntar cxprrssa', od eflcctum debitum perducnnliir et quod jura et consuetudincs, que in quudani libeilu", cujus copium et transcriptum dicitur babere episcopus*, iuviolabiliter dictis civibus observentur. insuper volumus, quod . . scultetus nostcr in Ilagenowe,

IS cui terre nostre custodiam in Alsatin coinniittemus, sub debito prestiti jiiramenti cisdcni civibus Argrnlinttnsibus sit asirictus ad juvandum eos cum nosiris Gdclibus sibi nostro nomine subjugatis, quantum de jure potcrit, contra omnem bomincm dictos cives injuriosc et hostiliter impugnantem. et iidem civcs Argentinenaes Tena vice similiter sub prestito juramento dictum scultetum nostrum et lideles nostros

ao custodic dicti scultcti commissos juvare, quantum de jure poterunt, tenebuntur contra omnem bomincm ipsum et dictos homincs nostros injnste et bostilitcr molestantem. et cum primum civitates et Icrre diocesis Argeutineusi^ ratioue rc^i ad noe pcrtinentcs nostre reddite fuerint potestati, dictos cives Argentinenses iideles nostro« sub debito juramcnti, quod super hoc ab eis prestari procurabimus, ab omni bomioe,

!B quantum poterunt de jure, dcfendcnt et ipsi civcs Argentinenses versa vice, quantum sine juris injuria poterunt, similiter eos defcndeut contra omnem bominem hostili et injuriosa violentia eos propulsantem, dolo et fraude penitus cessantibus hinc et inde. datum Ilagenowe per manum magistri Amoldi de Hollandia prepositi Welflarii-nsis dilecti prothonotarii nostri, 21 die novembris, indictione 0, anno

ao domini \'2i\\\ n-uMii ""■• '"slri onno scxto.

S nu.i Straßb. Sl I nr. 16 or. wU>. e. »ig. ptnd. Inrao.

Geärucki liarmch Ut Gtbamtr Lebtn und Thaten Hickitrd» 8. 388 m. 49} Stiij^m Ab. iiil>l. T, ^-JJ nr. r,l4. ~ Böhmer Nr. 87.

aj Dal Prniit»t itl »mtftfitltn.

> Drr PrMimiHnrfritrk rrm St. Arbogtut ISSS JM 9, ffr. nr. 493.

a Orandidier UM. dt ffgi. de Stnuh. II, 36 btfiehi die$ wM mit Betht «Mf «mm Mfcr fttit verhrene PtrgtimenUKituUichrifl ron IttiWem tm» der Mille dt» t3ttm JtMu, wMm üi 4ni SlnS' burger Sladtrechte entkitU.

388 1262

509. Bischof Wallher von Amelm verheißt Allen Ablaß, welche die St. Arhogasls- hirche bei Straßburg am Weihtag, an dem Feste des Schutzheiligen und am Charfreitag besuchen und beschenken werden. 1262 November in der St. Arbogasts- kirche.

Universis Christi Gdelibus presentes lilteras inspecturis G[ualtheriusJ miseracione 5 divina licet indignus Ameliensis episcopusi salutem in domino sempilernam. licet is, de cujus munere venit, ut sibi a fidelibus suis digne et laudabililer serviatur, majora eis raunera repromiltat, quam ipsi eorum possint mcrilis promereri, nos tarnen cupientes domino rcddere acceplabilcm populum ac bonorum operum seclatorem, ipsum interdum indulgenciis scilicet et remissionibus ex. commisso nobis officio 10 invitamus. cum itaque ecclesia sancti Arbogasti extra Argentinam ordinis sancli Augustini, que est in ipsius sancti nomine consecrata et ejusdem in ipsa reliquie requiescunt, propter ipsius sancti reverenciam innumerosa populorum multitudine cerlis anni temporibus devocione debita frequenletur, nos volentes, ut ipsorum populorum devocio fervencius accendatur, de omnipotentis dei misericordia et 15 beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus ac ejusdem sancli Arbogasti auctorilate confisi Omnibus vere penitentibus et confessis, qui ad eandem ecclesiam in ipsius juim dedicacionc ac ejusdem sancli feslivitate et parasceue revcrenter accesserint et de bonis suis eidem conlulerint, quadraginla dies de injuncla sibi penilencia misericor- diter relaxamus. datum in predicla ecclesia anno domini 1262, mense novembris. 20

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 1700 cop. chart. sec. XV, Privüegienbuch von St. Ärbo- gast fol. 3.

510. Günther Burggraf von Ergersheim, Hug von Steinburgthor, Otto . von RosJteim, Berthold von Oeispolzheim und Reinmar Schanb verbürgen sich der Stadt Straßburg filr die Freilassung des Ritters Hesse von Geispolzheim bis zur nächsten 25 St. Hylarienmeß um 130 Mark Silber. 1262 December 2.

Wir Gunllher der burgrave von Ergirsheim, Hug von Steinnenburgedor, Ollo von Rodisheim, Bertholt von Geisbollzheim unde Reinmar der Schoup tünl kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehörent, daz wir hem Hessen des ritters von Geispollzheim bürge sint worden gegen deme meister, deme rate unde der ao gemeinde von Strasburc umbe drizzic unde hundirt mark silbirs also, daz er sich 'iM zu sante Gleriez mes die nehislen in diseme jare sol wider enlwurlen bi gesworme eide oder drizzic unde hundert mark silbirs gebin. tele er daz nith, so sin wir schuldig unverscheidenliche drizzic unde hundert mark silbers unde sulnt uns innewendig den nehislin drin dagen entwurten zu Zabern innewendig die ringmure 35 bi gesworme eide, den wir getan haut, niemer danncn zu kumenne, 6 wir daz silbir haut virgoltin oder wir bihabint ez mit dez meisters unde des rates minne

Jan. /3

1 BiseUf Wcather von Amelia, 1254—1264.

1262 1263 380

von Siroshurc. so hol ouch Hess« von (Ici \m, der d.i '.Ih-hc ginant ist, mit

gosworm«! eidc dnz f^ilohil, duz er in dirn- , ..'■(['• nirni. r k' m ding gilA noch

genidc noch goral«', duz der sleli von Slru>l)iiiv i,i-i. r oil«r ■»■ li.uli sl. Ul aber dai her Hesse von OeislMllzlicim von dcmc meister unde von dcme rate furbas gemfite

B gewinnet, doz sol der hurgc willc sin, die du ol)cne gencment sint, bi deme selben cide, (h'ii sie liuiit gesworn. inng oiioh Nicinus von Vinkenwilre von dcmc biiKrhove fnrbas gcrniUe gewinnet) , doz sol er ouch hun. unde daz diz war undc stete tilibe, danimbe henken wir UunlU;r der burgruvc von Krgersheim unde Ilug von Steinninburgedor * unser swcier ingcsigcle an disen bricf zA eime Urkunde, unde von wir Otto Ton

10 Hodislieiin. n<>rl]io!l von Gei.siMjllzheim, Reinmar Schoup ingesigele nilh enbabwi. diiruinlH! ist dirre hriof mit hcrn üuntltiers des burgruvcn von F"— '-'"im onde bem Iluges VOM Steinticni)iirgedori> mit unsermc wille unde von un.v liisigeltoacb

zu eime Urkunde. undc ist dirre brief gegeben unde ist ouch gcschebio an deme jure, do man hctlc von goles geburte dusenl jar undc swcihundert jar unde sebxic

ir> jnr undc swei jar, nn dcmc samesdoge nach sante Andres mes.

8 aus Straßb. St. A. Verichl. Canxlci-Qew. Corp. K lU. 15 or. mb. e. 9 9i§. pmL

511. Friedrich ton Dahn terspricht die tvtiseken der Stadt Straßbmrg und Um durch Rudolf von Balzendorf vermittelte Sühne getreulich t% halten. I2ü2 DwewJbtr

V.) Slnißhurff.

30 iNüs l'ridericus de Tan univorsis et singulis presenlium inspcctorihus voiumus

esse notum, quod, cum gucrram fccerimus viris honorabilibus universitnti civium in Argentina et ipsi nobis vice versa, super dampnis hinc inde illatis j'cr dominum R[udoIfum] de Batzendorf inter nos et ipsos est composilio ordinala. quam inriola- bililor boiin Tide scrvare promittimus et ad ipsnm rntom habcndam nos per prcsentes

» soUcmptiitcr obligainus, injuriam hinc inde pure et simplicilor remiltentes. in cujus rei lestimonium predictis civibus presentem ceduiam sigillo nostro tradimos communitatn. actum Argenlinc feria 3 ante festum beali Thome apostoli, anno domini 1202.

8 aus Simßh. St. A. Verseht. Cuislei-Qow. Corp. K lad. 16 or. mb. e. »if. pemd. deimpto.

^ 518. Rudolf von Batiendorf der Schultheiß tu Eagenitm und KnechtUin ton Berwarstein verbünden sich mit der Stadt Straßburg gegen Bisehof Wallher ton Slraßburg und seine Bundesgenossen, den jungen Ludwig ton Liektenhtrg

ijennmmen. ti'f>'l Januar ,1t.

lii nmiu-n des valtcrs und des suncs und des lic>il.:-Mi C' -• - '^ r 1!

SB von Hulzendorf .scliultheisse zi Hagenowe und her Knclilihu \oi\ IVr« ' ' kunt allen den, die disen brief gisehent oder pihArenl. dn« wir uljorein -

•J S *M. livDkcn *b*r 4wtk wnttrft»*ttt* Pu»ät* ftslntitm. bj ;:>

390 1263

mit den . . meistere, deme rate und der gimeindc von Strazburg also, daz wir in gesworn haben ze lielfenne und si uns dawider ane geverdc iemerme wider bischol Waltheren von Strazburg, sime vallere deme von Geroltsccge und des kint und wider alle ir belfere aue hern Ludewigen den jungen berren von Liehtenberc. wir haben euch des gesworn, daz wir ane si mit den bischofe von Strazburg, sime s vattere deme von Geroltsecge und des kinden niemer sulnt gefriden uns noch gcsünen wan mit iren willen, desselben hant si uns dawider gesworn. wir haben ouch das verlobet, daz disen eit und dise Sicherheit nieman abetriben noch werben sol von den babeste noch von geistUchme noch von weltlicheme geribte. dasselbe hant sie uns dawider gelobit. were aber daz unser dieheiner dirre sicherheitc und lo dirre gelubcde abegicnge, der sol meineide sin und truwelös. und dasselbe hant si uns dawider gelobit. und sol dis sin ane allerslahlc geverde. daz aber dis stete blibe, so geben wir in disen brief mit unsern ingesigelen versigelt zeime Urkunde, daz aber da obenan der von Liehtenberc üssewendig gilassen ist, das gat mich Rudolfen von Batzendorf alleine an und niht den von Berwar Istein. dis bischach, do sit i5 unseres herren giburte warent zwelfhundert und drin und sehcig jar, an der mitte- wochen vor der liehtmes.

S aus Straßb. St. Ä. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mb. c. 2 sig. pend. delapsis.

513. Die Gemeinden Mntzig, Wege und Hermolsheim verbünden sich mit der Stadt Straßhnrg gegen Herrn Walther ton Geroldseck und seine Partei und gehen 20 lezüglich des künftigen Bischofs Verpflichtungen ein. 1263 Februar 14.

Wir die gemeinde von Mutziche, von Wege und von Hermotsheim tunt kunt allen den, die disen brief gisehent oder gihörent , daz wir uberein sint kummen mit den meislere, deme rate und der gimeinde von Strazburg also, daz uns die vier meistere her Gozehn, her Reimbolt der Liebinceller, her Burcart der Spender, her 25 Niclawus der Zorn und alle, die des ratis sint", gisworn haben ze helfenne und wir in dawidere ane giverde iemerme wider hern Waltheren den herren von Geroltsecke und des kint und alle ir belfere, und also, swas bischofs zi Strazburg urkorn wurt, daz wir keime huldent wen der in lieb ist. und sulnt si uns helfen, daz uns der bischof lazse unser reht, die wir uncehar braht hant. wir haben ouch gisworn, daz ao wir ane si mit deme herren von Geroltsecke und des kinden und iren belferen niemer sulnt gifriden uns noch gisünen ane si. desselben hant si uns dawidere gisworn. wir haben ouch das verlobit, daz disen eit und dise Sicherheit nieman abetriben noch werben sol von den babiste noch von geistlicheme noch von welt- licheme girihte. dasselbe hant si uns dawidere gilobet. swie aber wir in dirre 35 sicherheile und dirre gilubede abegant, so sin wir meineide und truwelös. und sol dis alles sin ane allerslahte giverde. daz aber dis sleti bhbe, so geben wir in disen brief mit unserre gimeinde ingisigele und si uns mit irre stell ingisigele versigelt zeime

a) S add. uns durch vier untergesetzte Punkte gestrichen.

1203 SM

Urkunde. dis bischach, do sil umcn hurrcn giburte waren zwciniuodart und driu und selicig jar, an sanlc Valenlius toge '.

.S' aiM Straßb. 8t. A. Vord. Dreizehn. Qew. Corp. A Ud. or. mA. e. $i0. pemi, 8Ar rrhii' T 'l ein Heiter mit der Bemdummf t. Maariciaa, mtf Ar ,

8. 1 lio.

514. -Die Bürger von Renchen verpflichten sich der Stadt Straßhurg, *mr ein^m Bischof nach ihrem Willen tu gehorchen, und diese iAnen, für die BettUignng Utrtr Rechte heim Bischof tu wirken. 1203 Man 5.

. . Universilas civium in Rcinicheim nolum factmos universis et singnlis 10 prcsontiutn inRjxK-toribus, quüd nos cum viriä lionorandU Gozelino magistro, consa- libus ol universis civibus Argcnlinensibus convcninms in hunc modum, qtiod DM eisdcui corporuli super lioc prestitu .sacramcnlo lidcliler promitlimus, quod Dunqaam alicui clecto Argentincnsi nisi de ipsorura voluntatc cl mandato et et, cui ip«i primo obcdioriut, oli(|ualenus obedienciam facicmus. promiserunl autem nobis iidcm tkc ir. versa stih dehito preslili socramenli, quod apud oundem dominum . . episcopmn lahurul)uut iideliter, in quautum »ine juris injuria [wtcrunt et debebunl, ut idem . . üleclus Argentineusis nubis jura et consucludines nostras tranas in debito statu et vigore conccdut ac permittat consistcre perpetuo duraluras. insuper nobis in omnibus agcndis nostris pro {)ossü suo favorem, auxilium cl consilium fideliler inpendent, 90 sicut so nobis per siins palenles litteras obligarunl. in cujus rei teslimonium preseiitoin cedulam sigillo universilatis nostre signalani prefalis civibus Argcnlinen- sibus duximus conferendam. actum anno domini 12C3, feria 2 post Oculi.

S aus Straßb. St. A. Verfehl. C»nxlei-Oew. Corp. K huL 16 tu. 21 or. wA. c tif. , Gedruckt aus dem nriofbuch A fol. 868* bei SeUf^ AI$. dipL I, 447 mr. 63t; Ztüaekr. « /. Gesch. d. Oberrh. XXI, 370.

515. Heinrich der Sänger des Straßknrger JhmettpiUh tenprieht, falls er tum Bischof gewählt xrerde, dek zwischen dem terstorhnen Bitthof Wültker und der Stadt Straßburg dereinst geschlossenen Vergleich «fr Aiufihrm»g n bringen, wofSr sich Sgnmnd von Oeroldsech, der Herr ton Rappoltstein und JTomrtd Wemtr «M

iw IJatt^tadt eidlich verbürgen. /?';."? Miin 10 Straßbtirg.

Nos Ileinricus cautor ecclesio Argentinensis universis et singulis presoilhim inspoctoribus vohiinus esse nolum, quo<l, cum super discordia inier dominttm W[uUherum| bone tneniurio Argontinensem episcopum et civilalis Ai^ntinensis universituteni super juribus, consuetudinibus et aliis articulis diversis ipsiua ciritatis

15 > Vuter drm.ifll>n) Ihilum ß»,lfl »ich ein ttteiler femi gltitklmriemiir B»mlmttertr0§, 4m BwvMt

von Uiiimiithoiin, It.ililrrat. Sifrit die Witxo, Friilorich han Hogia tu TOB ThitteiHMa von Innrnhoini, Cnnrnt KAfon nun die aerks (iearMtMmm mr4 ^ie Bürftr Utkkmm mi Strtißhurff rinifi-hen. StntUh. St. A. Vord. DretMhn. Q«w. Corp. A lad. IN «P. «A C «^ f)

392 12 6 3

suborta conpositio de consensu capituli Argentinensis et ministerialium inita fueril et conscripla ac sigillo ipsius domini episcopi consignata', promisimus et promiltimus bona fide, dolo eciara et fraude penitus cessantibus, necnon corporali super hoc interposito sacramento, quod, si dante domino nos in episcopum Argentinensem promoveri contigerit, ad amputandam omnem dissensionis et questionis inter nos 5 maleriam eandem conpositionem extunc ratam habentes et gratara quoad arliculos in eadem conpositione conpreliensos, qui personam noslram respicere videntur et quibus ipsi civcs quoad nos indigueriut, adinplebimus, servabimus inviolabiliter et ineoncusse. et super premissis fideliter observandis ipsis dabimus extunc sive darf procurabimus litleras sigillo nostro et capituli Argentinensis consignatas. nos eciam 10 Symundus dominus de Geroltsecke, . . dominus de Rapoltslein et Cünradus Wernher de Iladestat promisimus et promittimus corporali super hoc preslilo juramcnto, nos procuraturos et effecturos premissam conpositionem, ut est prescripta, ralara et gratam haberi per dictum dominum cantorem, si ipsum dante domino in episcopum Argentinensem contigerit promoveri. et in horum evidenciam ac probationem sigilla 15 nostra una cum sigillo ipsius domini cantoris presentibus appenso duximus presen- tibus appendenda. actum et datum Argentine anno domini 1263, 6 idus marcii.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a ar. mb. c. 4 sig. pend. Verletzt die Siegel des Herrn von Bappoltstein und Werners von Hattstadt. Von der Legende des erstem zu erkennen : S. Uolrici de . . . oldess ... 20

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 58b Hid. bei Wencker Disqu. de ussburg. p. 20 nr. 2 = Lünig VII, 6, 279 nr. 153 = Du Moni Corps univ. diplom. I, 220.

516. Ritter Resso ton Dahlenheim vermacht die ihm von dem Dorlisheim^r Hofe des Klosters St. Arlogast zustehenden jährlichen Einkünfte dem letztem. 1263 März 16 Straßhirg. 25

Universis presentium inspectoribus tarn presentibus quam futuris Hesso niiles de Talheim rei geste noticiam cum sincera in domino carilate. tenore presentium notum esse cupio universis, quod ego Hesso predictus in venerabilis domini mei B[ertholdi] decani Argentinensis presencia constilutus redditus sive provenlus sexa- ginla trium quartalium, viginti scilicet Irilici et quadraginla trium siliginis, de curia 30 dominorum . . prepositi scilicet et conventus sancli Arbogasli extra muros Argenti- nenses in Torolvisheim sita mihi anuuatim presentari debitos, quoad vixero, secundum quod in ipsorum instrumento mihi super hoc ab eisdem tradito evidenter apparet, considerato mundi presenlis statu, quia lubricus est atque transitorius, in remedium anime mee confero et contuli liberaliter prefatis dominis . . preposito et conventui 30 post meum obitum, remota omni conlradiclione heredum seu quorumcunque meorum successorum, quibus quoad predictos proventus jus hereditandi viamque presentibus precludo, proprietatis titulo perpetuo possidendos, renuncians omni juris auxilio iam canonici quam civilis, per quod dicta mea donatio posset in posterum aliquatenus

Damit kann wohl nur die St. Arbogaster Sühne (cfr. nr. 493) gemeint sein.

laea aos

irrilari. iu cujus rei tcslimonium prcsentem cedulam sigillo reatnibüia dotnini . . (lecani suprudicU prcfulis domitiis Iradidi consignalam. nos Bfertholdiui] decaottt prodichis conlilciiiur siiprudicla cunitn nobis esse facta sigillumque nostmm ad pclilioiu'in ipsius llexsoni.^ nos prcsentihus (iT"'""V«'«e, acta sunt Uec Argeotioe, s pi'e8t'iitil)us H|cTtholdu| putruo iiostro et (■ de Tulmezingen arcbidiaooirfs.

Waltlicro capcUanü nustro, tnagislro Walthcro cl potruo prcbendariis Argentioensibiu, mngistro Antonio phisicü, mo^^istro Cünrado e( aliis quam pluribua, anno domioi 1203, feria ü proximn post üregorii.

Jl Ulis Striißh. JJo$p. A. lod. 110 hutc. 1 or. mb. e. $ig. pemL deU^/to.

10 517. Johannes von Oressireiler verbindet sich mit der Stadt Straßhtrg f«f9H

Herrn Walt her ton Oeroldseck nnd seine Partei. 1203 Mär: !'>

In noinen des vatcrs und des sunes und des heiligen geistcs. ich Jol von Croswilro tu kunl ollen den, die disen brief giselient oder gih6rent, das ich ubcrcin bin kunimen mit hern Gozelin den tncislcr. deine rate und der giuieiode

iK von Slruzburg also, das ich in gisworn liabe zi helfenne und si mir dawider auc giverdc icmerme wider hern Wallhern den berrcn von Qeroltsecke und des kint und alle ir lielfer. ich habe ouch des gisworn, das ich ane si mit deme herren von Gerollsecke »ind des kinden nicraer sol gifrideu mich noch gia&neo. desselben hont si mir gisworn. wir haben ouch das verlobil, das disen eil und dite

so sicherheil nieman obetriben noch werben sol von den babiste noch von weltlicbeme noch von gcisllichcme girihtc. dis han wir bcdcntalb gilobit. were aber das ich dirre sichorhoil und dirre gilubide in abogiengi, so bin ich meineide und tniwelAs. da.ssclbc hunl si mir dawider gilobit und sol dis sin ane allerslahte giverde. das aber dis stete blibc, so gib ich in disen brief mit mime ingisigele versigelt zeime

'x> Urkunde. dis biscliach, do sit unsers herren giburlc waren zwelfliundert und driu undc sehcig jar, au den mflnlage vor den halmetage.

S aus Straßb. St. A. Vcrschl. Canzlei-Qcw. Corp. K Ud. 17 nr. 66 or. wA. c. ti§. pmi.

318. Heinrich der encählte Bisehof von Slraßburg hemrkmuUt, daß Heäwif die ]l'ittire des Straßlmri/cr Bürgers Reschard de» «mf sie eMtfallenden drittem 'M Theil des Hauses tum Hut dein Siraßlmr^er Frauenictrh gescheiJU habe. 1263 April 10.

tNos Hjeinricus] «K'i t;r>u'iii clcclus Aigiiiuinnsis m: . siti]juiis

inspectüribu8 tnm prosmlibus quam fuluris vulunuis i im, qood Hedewigis

relicla Reschardi quondam civis Argcntinensis terciam parlem domus et aroe apud domum doininc de Ticrsperg, que eciani domus vocatur zCkm HAte'. et od ipeam :

I VergL Stmßb. Oattem- w. H«n$irnmmm i. MiMtittr & 8»,

394 12 6 3

post obitum predicti mariti sui, facta divisione bonorum suorum cum liberis suis, predicla tercia pars domus jure communi fuerat libere in ipsius proprielatem et dominium devoluta, pure et simpliciter propter deum in remedium anime sue conlulit ad fabricam ecclesie Argeutiuensis beate virginis proprielatis titulo perpetuo possidendam, renuncians eciam nobis omni juri, quod in prefata tercia parte domus 5 et aree habebat, omnique juris auxilio tam canonici quam civilis, per quod dicta sua donacio posset in posterum aliqualiter irritari. in cujus rei testimonium prescnlem cedulam sigillo nostro ad pclicionem prenominale Hedewigis duximus consignandam. ego Hedewigis predicta conGteor me universa et singula peregisse, quemadmodum superius sunt expressa, et ad majorem evidenciam sigillum venerabilis domini 10 H[einrici] dei gracia electi Argentinensis appendi presentibus procurasse. acta sunt bec publice anno domini 1263, feria 3 post oclavam pasce, presentibus domino M[arco] scolastico ecclesie Argentinensis et Bertboldo Fabis procuratore fabrice prefate', Ileinrico de Pfettensheim notario nostro et Johanne diclo Geta notario fabrice et aliis quam pluribus. 15

F aus Straßb. Frauenh. A. Papier-Copialbuch nr. 3 fol. 39» von einer Hand des aus- gehenden Uten Jahrh. eingetragen.

519. Heinrich der erxmhlie Bischof von Straßburg und die Capitel vom Dom, von St. Thomas und Jung St. Peter daselbst schließen mit der Stadt Straßburg einen die Rechte derselben einzeln feststellenden Friedensvertrag. 1263 April 21. 20

Wir Heinrich von gotz gnaden der erweite von Strazburg, die cappittel von dem tüme, von sant Thomanne unde von sante Pelre in der stat zu Strazburg tünl kimt allen den, die disen brief gescheut unde gehörent lesen, daz wir vür uns unde alle unser pfafheit umbe die missehelle, die zwisschent uns was unde der stat zu Straz- burg, also «int übereinkumen, daz wir in des urkünnent unde verjehent, daz sie dise 20 reht unde dise gewonheit, die hienach an diseme brieve geschriben stat, her haut braht unde mit dem eide behebet hant : [1] swenne eins rates jar uzkumet, daz derselbe rat einen andern rat kiesen sol unde meister, die in rehte kumenl. unde so sie die gekiesent, so sülent si vür einen herren einen bischof kumen. der rat unde die meister, die si denne gekosen hant, die sülent vür dem herren dem bisschoffe 30 swern, sin ere unde unserre stelle ere unde reht gerihte ze haltenne. [2] so ist öch ir reht unde gewonheit : swenne so in ein nuwe herre wirt zu eime bisschoffe, daz er daz schultheiszenambaht lihen sol eime gotzhusdienstmanne oder eime burger, sweder er wil, vergeben oder umbe gut zu des bischoves lebene oder des, der da schultheisze wirt. unde sol in der schultheisze zwene rihter geben, die burger sint, 35 unde sülent die so erber sin, daz ein ieclich burger vür in müge mit eren zu

1 Daneben erscheint als magister seu rector fabrice ecclesie Cftnradns civis Argentinensis dictns Oleman, dem der Meister des JoJiaiinitcrhauscs zu Sulz Äecker in Kolbsheim verkauft, 1363 April li (sabbato post Quasimodogeniti) Straßburg. Straßb. Frauenh. A. lad. 21 fasc. Eckbolsheim or. nib. c. sig. pend.

I

1263

gerillte gan, iindo fich so sicher sin, da/, mcnnelicli aines gAtes an in warten mag. unde sülent die sin under dem schultlieiszen alle die wile, daz ein bisacboT lebet oder der .sohulthciMzc. |.9| so int ouch ir relit iitide ir gewonheit : dax in, awer bisschof ist, einen huregraven gelnin sol, swennc daz burcgraTenambahl lidig wült.

B undo sol der burcgrave sin ein golzhusdienHlinan. der burcgrare aol in Ach gdien von iecliclienie nntwerke, der er pfligct, einen mcisler, der daz antwerk kan. der cnsül Ach mit anders rillten nuwcn daz daz nnlwcrg angat. diz «int aber die ontwork : rinlsi'itcr unde kurdewoner, ziuiberlülc, küüer. olcylüte, swertfeger. mölner, sinide, sihilter unde sattolcr. ['f\ so ist aber ir rehl unde gewonheit : daz man

in in gcl)en sol einen zolncr, der burger si. unde sol der 80 gewia sin, daz die man Icliens an ime warten mügent und Ach die bui^r ires rebtca an ime aicfaer sint. \r>\ so sol men in einen husgenOszen zft eimc mAnaieineister ' n, der 80 crsiiin unde so güwis si, duz daz lunt und die stat an ime sicher ;ide, obe

dcliein breste were an ime, daz men den von ime gebeszem mägc. [/J] sie

in sülent öch ir almenden besetzen unde entsetzen anc mcnliches Widerrede nach ircm willen. [7] so günnen wir in och wol der frilieite unde der rehte, die in keyser unde kiinige gegeben bant unde darzü bebestc iMJSletigel haut. [&\ so iat ouch ir reht unde gewonheit : swennc irc stat not unde kumber angftt, daz si einunge unde andre satzungo umbe irre stette not machen mi'igent ane menliches wider-

80 rede. \!f] so ist ouch ir reht : swenne der stette oder der dArfer deheinz, die daz bistftm nnhArcnt, an einer urteil zwivelnt, daz sie daz urteil vür sie ziehent unde st(Hc luii)eiit, olsc die burger von Strazburg sprechent. [10] so ist ouch ir reht : daz der rat unde der meister vrüalter ' Üben sülent, swenne er lidig wirt. [//] der spittal sol ouch in irre gewalt sin unde sol der mebter unde

«5 der rnt pflcgor doniber geben. \1S] ander reht undo gewonheit, die sie unde irc vurdern unz her bant brüht, die hie mit geschriben stant, die sol men in 5ch luzen. alle die vorgeschribenen reht unde gewonheit wcUen wir in stete haben. wennc aber wir vor unsenne eide ielze zehant nüt gecnden mügent umbc daz scliullheiszenanibuiit und daz burcgravcnnnibaht', so geloben wir mit gAtcn Iruwen

•M uiidü une alle gevorde, duz wir werbent llizcncliche hinnau uuls sanl« Margreden niez, daz wir ez mäht gewinnent ze lAnnc und daz wir et endelidie t&nt anc gcverde. mag men ez aber liinnon dar von ctzlichcn redelicben aadben n6l gecnden, so sol men uns von der stat ein ander zil geben, daz wir ez daiwiasehent geendent nne geverdc, alse liieror gelobet ist unde geschriben. unde swaz stetikait,

x> die wir in getftn mügent unde men herüber licdarf, der wellen wir in öch gevMgig sin. und daz diz slöle blibc iemermc. so geben wir in disen bricT besigclt mit

■) St M. dai

1 ...„„....-.„._.. > Cfr. Hr. 436. Doch huog neh die ndlkk$ rtrgßtOtlmmt da BMtt^i mtd OtfM» mt W hurg, dir stäiltüehen Aemter m<M mehr <m/ Lebtnuril ru rrWnVM. mir amf ifM ft>«lf>w'Bwi Kickter; nicM auf da» Burpffrßfrnitml.

39G 126 3

unsern ingesigeln z& eime Urkunde. diz bescliach, do sit unsers herren gebiirte warenl zwelfhuuderl und drü unde sehtzig jar, an dem sameztage vor sante Georgien tage.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Coip. A lad. 3a coi^. mh. c. »ig. pend. laeso, eingeleitet mit den Worten : diz ist die abeschrift des sftnebricves von worte zft worte, 5 danütte wir die bnrger von Strazburg mit der pfafheite versfinet wurdent nach dem urloftge, nnde wart bcsigelt mit unserrc stctte ingesigele, do her Nyclawes von Kagcnecke der junge meister was. Am Schluß : dise abeschrift wart besigelt mit unserre stette ingesigel von Strazburg an dem sameztage nach dem zwelften tage, do men von gotz gebürte zalte drizehenhnndert jar nnde vier jar (1304 Januar 11). lo

Sl coU. ibid. cop. mb. sec. XIV ineuntis.

Gedruckt nach S hei Wencker Disqu. de ussburg. p. 23 nr. 5 = Lünig VII, 6, 279 nr. 155 = Du Mont Corps univ. diplom. I, 220; Schilter Königsh. S. 729 = Gaupp Deutsche Stadtrechte des Mittelaiters I, 89. Vergl. G. WitUer Gesch. des Eatltes in Straßb. S. 72 ff. u. W. Wiegand Beü. Walther. S. 88 ff. 15

520. Graf Sigelert von Werd Laiidgraf des Elsaßes versichert die mit ihm verbündeten Bürger Straßbvrgs seiner Neutralität und seines Schlitzes, auch in ihrem Streit mit den Herren von Rathsamhausen. [1263 April 23\ Werd.

S[ygebertus] comes de Werde Alsacie lanlgravius dilectis conjuratis suis Bur- [cardo] magislro, consulibus et universis civibus Argentinensibus salutem et quic- 20 quid obsequii potesl et honoris. universitati vestre duximus singnificandum per presentes, quod contra vos vel vestros de nostro opido Ersteim vel de aliis nostris municionibus dampna aut gravamina ullo modo inferre nolumus nee debemus, sed per nos et per nostros in omnibus tuti esse debetis et defensi sine dolo et fraude. preterea scire vos volumus, quod dampna et gravamina, que vobis per dominos de 25 Razenhusen incumbunt vel incurrunt, satis movet nos et exinde vobis multum con- dolemus. datum apud Werde feria 2 ante festum Marci.

[in terso Magistro, consulibus et

universis civibus Argentinensibus.]

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 23b nr. 33 or. mb. lit. clausa c. 30 sig. in versa impr. deleto. Zu der unsichern Datirung des Stücks vergl. W. Wiegand Bell WaltJier. S. 81 not. 5.

Gedruckt darnach bei Schöpflin Als. dipl. I, 445 nr. 616 mit dem unrichtigen, durch Ver- wechslung des St. Marcus- und St. Slartinstages entstandenen Datum des 9. November.

521. Heinrich der erwählte Bischof von Straßburg und die Capitel vom Dom, 35 von St. Thomas und Jung St. Peter daselbst verzichten der Stadt Straßhurg gegen- über auf Ersatz des ihnen im vergangenen Kriege zugefügten Schadens und geloben, auch die übrige Oeistlichkeit zu diesem Verzicht zu beicegen. 1263 April 24.

Wir Heinrich von gottes gnaden der urweite von Strazburg, die capitul vonme 40 tüme, von sant Thüman, von sant Petru in der stat zi Strazburg tünt kunl allen den, die disen brief gisehent oder gihorent, daz wir uns vercihenl alles des schaden.

1263 887

der uns mit rM>c, mit brande, mit f^vangnissc giscben ist von den bargern ri Slrazbur^ und allen im heifern in discme urlitig*;. und gilobcn da«, das wir scbalÜBot, du/ (lio andre pfuflifit und andre gci.slliclie liiite allesamt in uoaern biatftme ooch im .schuilen varn lu/senl, der in al.sus bi»<;helien ist. dasselbe soleo wir werben

& mit gt^len tmwcn umbe diu pfaflieit und clöster, die Assewendig unseni bist&me sint und den ouch schade in discmo urliiige gischebcn ist. wer aber dabdo clAster oder kcitn pfoflb üssewendig oder innewendig discn bist&me, die sieb bcrwider setzen woltenl, gegen den sulen wir in bihulfcu sin mit girötcn and mit gil#teo mil allen (iiiigcn, die wir mit gölte und mit rchle gitün mugcnt, also lange, unoe

10 wir dis selbe ding zübringcnt. duz aber dis sicto blii>e, so ban wir discn brief versigell mit unsern ingisigelen und hont in geben den bürgern Ton Strasburg Keime urkiindo. dis l)ischach, do sit unsers berren giburte wareot zwelfbondert iiikI drill und sehcig jar, an deme ci^l.iLN' n;i(?i s.inl.- ('nTirii l.ii/iv

,S' aun Straßb. Sl. A. Vord. nrpiz'Mii. iicw. < orji A '

■'' Gedruckt auM dem Bri«fJ)acli A fol. 61>> ibid. II , ,

= lAmig VIT, 6, a79 nr. lü.

522. Das St. Thomnscnpitel zu tSlraßburg gibt I.ir,nhi-rt ton St. Awrtlun Hm Orundslück am Sl. Michelsbühl zur Erbleihe. Iü03 Aj/rtl i*n.

. . Dccaniis et cnpitulum ccclesic sancli Thome Argentinensis prescntium ins- pectoribus univcrsis rei geste noliliam cum salute. scire volumus unirersos et singulüs , quod iios de communi consensu Lam])erto de sancta Aurclia aream sitam prupe curiam dominorum de Altorf versus sanctum Michahelcm ', quam nobis booe memoric dominus Gosberlus minister (ratmm in salutem anime sue contulit, cod- cessinius et concedimus per prcscnte.s, ut idem Lambortiis nobis annuatim solvat Vi quinque solidos usualis monote de area predicta. conccssimus etiam sibi, ut ipse et sui heredes prefalu utanlur et fruantur area. ob quod lileras presentes sibi conttt- limus sigillo nostri capituli munilas in evidentiam et stabilitatem premis- soruni. dalum anno domini 12(i3, 6 kalendas maji.

// (iK.s .S'tnißb. Ho*p. A. docntn. inat lad. 1 fuo. 12 or. mb. e. mg. ptmd.

•«' 523. Rudolf von Batzendorf, Walther ton Berwantein, Wilhelm tim BntwuUk,

Difirich ton Bihrisheim, Peter ton BosAeim und Bertewin von MUttUMUttm «er- biirt/fii sich den Bärgern Straßburgs um 100 Marl Silber flr iU FreÜtsnmg Burchards ton Ointirett bis Johanni. 1263 Mai 10.

Wir Rftdülf von natzendorf, W'allhcr von Berwartstein, Willcbclm von BrAmat, Dietrich von Bilolvisheim, Peter von Rodeshcim, Berlcwin von Mittclhus t&nt Inint allen den, die discn brief gischent oder gibdrcnt, das wir bem Burcardeo von

1 Verpl, Stmtib. Oimmw- m. IHkutnmmm i. Mitttkittr S. t»S.

398 12 6 3

Ginebretten hant usginummen umb den rat und die burger algimeine von Strazburg Juni « vur hundert mark Silbers also, daz er sich zu sante Johannes mes, die nu nahet, wider in enlwurten sol. swie aber er sich niht wider entwurtet, so sulen wir vunfe uns in den nehisten siben nahten, so wir gimant werdcnt, bi gisworneme eide und ich Rudolf von Balzendorf, der da bin schuldener, unverscheidenliche mit 5 den andern vunfeu, die ouch unverscheidenliche bürgen sinl, zu Strazburg in ent- wurten naht rehtcr giselschefte niemer dannan zu kummenne, wirn haben das vorginanle silber vergolten und eine giwönlichc süne von hern Burcarte von Gine- bretten den burgern von Strazburg gischaffet und gimaht. man sol ouch hern Burcarte küin gimüte vurbas geben wen mit unsern willen, und aldiewile er mit lo unsern willen gimüte hat, so sin wir haft. her Burcart sol ouch in dirre gisel- schefte dukein ding werben noch tun mit girrte noch mit git6te, daz den burgern von Strazburg oder irn heifern laster oder schade si. wer aber er so swach, daz er das töte, so sulen wir uns ouch zu Strazburg in entwurten nach rehter gj'sel- schefte niemer dannan zu kummenne, ie wir das* nach w6rlichen dingen Widertan is haben, stürbet aber under uns dukeiner in discme eile, so sulen wir den bürgern von Strazburg ein andern an des stat geben, der ime gimuzse si. daz aber dis stete blibe, so han wir Rudolf von Batzendorf, Walther von Berwartstein vur uns allesamt unsere ingisigele an disen brief gihenket zeime Urkunde, wir Willehclm von Brumat, Dietrich von Bilolvisheim , Peter von Rodesheim, Berlewin von ao Mittelhüs verjehent des, daz uns der zweier vorginanten herren ingisigele bignüget. dis bischach, do sit unsers herren giburle warent zwelfhundert und driu und sehcig jar, amme schunnöntage.

S aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mh. c. 2 sig. pend. delapsis.

524. Heinrich der erwählte Bischof ton Straßburg heitrhundet, daß zor ihm 25 Heinrich der Vikar der Kirche des heiligen Nabor auf den Ersatz alles ihm von den Bürgern Straßburgs im vergangenen Kriege zugefügten Schadens eidlich Verzicht geleistet habe. 1263 Mai 12 Straßburg.

Nos H[einricus] dei gratia electus Argentinensis universis et singuhs presentium inspectoribus volumus esse nolum, quod, dissensione sive discordia, que fuit inter 30 clerum noslre diocesis et universitatem civium Argentinensium, nobis mediantibus et nostro capitulo sopita penilus et sublata, dampnis renunciatum extitit et injurie abolite sive remisse hinc et inde, quocuuque modo et quibuscunque personis nostre civitatis et diocesis illate fuerunt. quare dominus Heinricus sacerdos vicarius ecclesie sancti Naboris noslre diocesis, cum similiter dampna et injurias sustinuerit 35 hujusmodi discordie occasione, concordiam prescriptam desiderans debilum perduci ad effectum, in nostri prcsenlia conslitulus sponle et liberaliler non coactus remisit et remittit dampna et injurias verbo vel facto sibi in persona vel rebus suis illalas ex parle civium Argentinensium faulorum suorum vel auctoritate eorundem et renunciavit omni actioni sibi conpetenti contra ipsos singulariter vel universaliter

1263

occasionc hujusmodi dampnorutn el injtiriaruin. promisil etiam et promilUl, qtuMl proptctr liüc ipsos iniiKpiiiin itnpcidiat in judicio vel cx(ra neo procnrabil per alium impodiri. roiiuiiciuvil (|uu({U(! quuviü Juris auxiliu canonici et ctvUü el spedaÜler in integrum reslilutiuuis auxilio nc<^nun univereis cxc^pliunibus el defeiMioDibas B sibi quüad preuis-sa conlra ipsOs cun{)ctenliljua vcl etiam conpetitum ao Ulleria a 8<;de apuslulica vcl aliuudo itipetralis et eliarn inpclrandis Toleos, ut, ai quo »Ulli vt'l fuerint inpclrolc, pro non iu|)etrali*i habeanlur et careant oauüno ruhorc firinilutis, ad hec liruiiliT ol)servanda et fidelilcr udiuplenda bona fide aine dülu el fraude taclis sacrusanclis ewangeliis ab ip^u curam nobis preatito aacra-

10 menlo sc ohligans, nicliilominus aucloritate nostra quoad hoc pleniiu iDtenreoieote, ut, si conlra premissn vel aliqua de premissis venerit, fecerit vel fieri procurabit, vull excoMiinuuicudonia necnon depositionis senlcnciia, qua« sponte in ae fem elegit n nul>is . . elccto Argentiucnai vcl qui pro tempore fuerit, voluntarie aobjaoere renunciana specialilcr defeusionibus, si que conlra bujusmodi electionem in ae fern

IS sentenc-ias sibi conpelunl vel possunl conpelere in futurum, et in bujua rci eviden- ciani uc plennm probationcm ipsis civibus tradimus prc!M,>nles litteraa sigillo noetro ad pclioionetn lleinrici prefati consignatas. ego lleiuricua prefalus presculibus con- fileor et publice prolestor universa et singula es.sc vera, sicut sunt prescripla, et ca sie esse acta in prcsencia venerabilis domiui . . elecli Argcntinensis , cujua

% sigilhun ad pcticioncm mcnm confltcor a|>pcnsum esse. datum et actum Argen- liuc uiino (lomiiii 1203, sabbalo jiroximo post asscensioncm domini.

,V ."' ; /7). St. Ä. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. ö» or. m'' . / j -. ' ,..•,■.■?.>

525. Heinrich von Hausbergen löst sieh aus der Qefangensektß der Stadt Ulraßburg und stellt derselben tehn genannte Bürgen. 1263 Juli 24.

% Ich Heinrich von Iluzpcrgen t& kunt allen den, die disen bricf giachenl oder

gih6rent, daz ich mich vercihe aller der ancsprachc, die ich mobtc han engegen den nieister, denu: rnlc und der gimeindc von Slrazburg und allen im belferen, and bin liutorliche versüuel mit in umb das, daz si mich givangcn bellunt in denie urliuge, das bischof Walther mit in hatte, dise sAne han ich giswom stelc tu

•jo hubenno vir mich und alle mine fViunt iemerme und gilobe das mit mincm eide, dun icii gitan IimIm), daz ich und alle mine friunt in und im belferen umb dise gilul uicnier loil noch schaden noch laster sulnt gitiiu. ich gilobe ouch bi giswomem eido, daz ich, »luwile dis urliuge wert, heru Wallher dorne berren von Geroltsccke und sinen kiuden und im belferen noch helfen noch raten sol wider die

ao vorgiunnlon l)urgere und ir belfere, hammbc han ich in zu bArgi>n geben bcm lleinrichfn von IVdhen. dun Munich von Hischovesheim , bern Heimarn SciiAb. lirni Ijül/un von SlilU-, Heinrichen von Kinlvsilre, .\lbrvhlen von Ik-lhen, Gunlhrren von Wolvisheim. Heinrichen von R&mersheini, den Munich von Derstcte. C&ntcn von KAnheini. diso bi!lrgen haut bi giswornem eide gilobet, swie an den bürgeren von Slrazburg oder im belferen von mir oder von minen friunden diae sAne

400 12 6 3

gibrochen wurt, daz si sich zu Strazburg in entwurtent niemer dannan zu kum- menne, ie das widerlan und gibessert werde, und sint schuldig abe zu tünne das, damille dise süne gibrochen wurt. wir die vorginanlen bürgen verjehent alles des, das davor gischriben ist, und gilobent es allessarat zu leislenne und stetu zu habenne ane allerslahte gi verde bi giswornem eide. und daz dis stete blibe, so ist 5 dirre brief mit hern Cunrats des herren von Landesberg ingisigele, des uns alle bignüget, versigelt zeime urkiunde. dis bischach, do sit unsers herren gibirte waren zwelfliundert und driu und sehcig jar, an sante Jacobis abende.

S aus Straßb. St. A. Veischl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend. l

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 59» in der Älsatia 1876 S. 250. 10

526. Kuno von Bietenheim und seine Söhne Kuno, Peter und Hug schließen mit der Stadt Straßhirg wegen der Gefangennahme zweier von ihnen im Kriege Bischof Walthers eine Sühne, für die sie dreizehn genannte Bürgen stellen. 1263 Juli 30.

Wir Cüno von Butenheim und Cüno sin sun und Peter und Hug ouch sine 15 siune tunt kunt allen den, die disen brief gisehent oder gihörent, das wir uns vercihent aller der anesprache, die wir mohten han engegen . . den meister, deme rate und der gimeinde von Strazburg und allen irn heifern, und sint liuterliche versunet mit in umb das, das si uns die zwene vorginanten Cünen givangen hettunt in deme urliuge, das bischof Walther mit in hatte, dise söne han wir gisworn stete 20 zu habenne vir uns und alle unser friunt iemerme und giloben das mit unserm eide, den wir gitan hant, das wir und alle unser friunt in und allen den, die des tages, da der strit was, ir helfer warnt, umbe dise gitat niemer leit noch schaden noch laster sulnt gitün. wir hant ouch gilobet und gilobent es bi gisworneme eide, das wir, duwile dis urliuge wert, deme herren hern Wallher von Geroltsecke und 23 sinen kinden und irn heifern weder helfent noch ralent wider die vorginanten burger und ir helfer. harumbe han wir in zu bürgen geben hern Günthern den burcgraven von firgersheim, hern Burcarten den Murnhart, hern Heinrichen von Schalkcndorf, hern Pilgerin von Bütenheini, hern Rülin den Schob, hern Dielheren von Bütenheim, hern Dietheren von Holzheim, hern Rudolfen den schultheizsen von ao Bütenheim, hern Reimarn den Schob, hern Berlholdcn von Geizpolzheim, hern Ottun sinen brüder, hern Hugen von Butenheim, hern Dietrichen von Butenheim, dise vorginanten bürgen hant bi gisworneme eide gilobet, swie an den burgern von Strazburg und irn vorginanten heifern von uns oder unsern friunden dise süne gibrochen wurt , das si sich zu Strazburg inneweudig die ringmure entwurtent 35 niemer dannan zu kummenne, ie das widertan und gibezsert werde, und sint

1 Ebenda befindet sich im Original eine ganz gleicldautende Auslösungsurkunde Friedrichs von Offenheim, der den Straßburgern ah Bürgen stellt Cftnrat Jfichen, Wiganden mincn brftdcr, Hugen und Cilnraten mine brftder, Johannes miner swester sun, 1263 August 23 (an sante Bartholomewus abende).

1263 401

scliuldig abo zu tßnne das, domittc di<- rmtK- (^hrocben wurl. wir die Torginantoi bürgen verjehcnl alles des, das davor giscbrilM>ti ist, und giloben es bi noeenn etde zu l(!i»l('nnc und stclc zu hnlxaine ane allerslable givcr! I du ü» tMa bUbe,

so ist dirre bricf viTHigell mit unsers herrcn hern ii .xcs des orwdtcn von

r> Sirnzburg und unser zweier bcrn Günthers des buregraven von Ergenbeiiii und hern Murnharics ingisigelo zeimc Urkunde, wir Heinrich ron gotles gnades der urwellc von Slrozburg halK-n unser ingisigelo gcljen an disen brief dor hem C6o von li&tcnheitn und sincr siunc iH>tle und der vorginanten bargen allersn?"' --r die vorgischriben bürgen vorjchent des, das uns bign&get der dricr vor^

10 herrcn ingisigelo. dis bischach, do sit unsers bern;n giburte waren iwelfbundcrt und driu und sehcig jar, an deine mantage nach saute Jaoobis tage.

H auB Straßb. St. Ä. Venchl. Cuxlei-Otw. Corp. K ImL 16 or. wA. e. tt§. f$mL iUMb

frhniirn iliii Siftfrl Murnlutnln mit ilrr 7'^/)<-h//<- B. Burcardi Tltgtronit

527. Mvrnhard und Ounther der Burggraf ton FtyertMm p0rUrgt» tick iem ir. Bürgern Slraßburgs um 40 Mark »Silber für die Freilauung Rndolf$ du Bmdera der Visilline bis Maria Himmelfahrt. iao3 [vor Avgutt //JV

Wir Murnliiirl, ('niulhfr der burggrafe von Ergersheim lüul kunl allen den, die disen briof gesebenl oder gehörcnt, duz wir hcni RQdolfen der Visilline brAder buul uzgenüninien uinbc den mcister, den rat und die gemeinde von Slrszburg TÜr

20 vicrlzig marg silbcrs also : swie er sich zft unser frowen mes der errcn in disem ä>^. n jare nüt wider cnlwurtct , so sin wir schuldig unverscheidenliche vicrtzig marg

Silbers und sulenl uns bi geswornom cyde Morsmünsler in f' '^

rehler gisi'lschelllt' nienier donnrn zu konicnne, c wir das vorgena:

vergolten und eine gew6nliche s&ne haut geschaflet und gemäht den ! von

% Struzburg von hern RAdolfc, der davor genant ist. swic Ach her Rudolf vurbaz g<'inult> gewinnet, so sin wir hafl in dirre sell)en burgeschefle. !-' '

imuTlbuli) disem zile oder, swcle zile er danach gewinnet, st

gar und ganlz dersell)en burgscbeflo ledig sin. und daz dis stete blilte. wir

disen brief vcrsigell mit unsera ingesigeln zeime urki'tnde. dax 1 . da sil

'M unsers herrcn gebürte waren zwelfliundcrt und dn'i und sehtzig jar.

£r au» FHraM>. St. A. Bricfbach A fol. S87>> mit 4(r UOtrtikrtft : <Ux Imt BMolf ihr

^^ VisilUuc liitiilir it/ix'iioiiiiMi ist k'ogon den Ton Stratbar|t nf «in liL

^B 528. Pfahgraf Ludirig Herzog von Baiem beurkundet sein« AuuHtumf wüi

^M der Stadt Straßburg. 1203 August 15 Neukur f.

^^KP Nos Lodewicus dei gracin oomes palatinus Rcni dux Bawarie' tenore preaendnm ^V profiteniur " cl pat«.>re voluuius univcrsia, quod cives Argentinenaes pro eo, qnod

l

I

•} S « oomiiomiir.

FfaUgraf Ludwig 11 40r Strtii§t, Htno§ fM Ohtrhtitm, OSS-tMi.

402 12 63

nos offeaderant in caplivitate mililuin nos'rorum Arnoldi et Dudonis, noslre sunt gracie reformali et ipsi vice versa offensas, quas ipsis nostri homines intulerant, puro corde similiter remiserunt. in cujus rei testimonium dedimus lileras lias patentes. datum Nuwenburch 18 kalendas septembris, anno domini 1263.

8 aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. nib. lit. pat. c. sig. in 5

verso impr. (Meto. Sl coli. ibid. Vidim. mb. c. sig. pend. ausgestellt 1306 Juli 18 (15 kalendas augusti), vom

Officialis cnrie Argentinensis.

529. Meisler und Rath der Stadt Straßhur g beurhmden, daß Heinrich VögelUn und seine Frau Orethe ein Grundstück bei den Predigern daselbst ton Arnold und lo Wolper für drei Solidi jährlich in Pacht geglommen haben. 1263 August 16.

Rulenderlinus magister, consules et universitas civium Argentinensium lenore presenlis scripti publice prolestamur, quod in nostra constituli presencia Ileinricus dictus Vögellin et Greda uxor ejusdem confessi sunt, proprielatem cujusdam aree, que de vico parvo predicatorum usque ad murum frumentarii > opposilum quinqua- 15 ginta duobus pedibus, de muro vero veteri predicatorum usque ad medietatem sentine, que vulgo dicitur Albergrien 2, sexaginta protenditur pedibus, ad Arnoldum et Wolperum libere perlinere, recipientes prediclam areara a prenominalis Aruoldo et Wolpero pro annuo censu Irium solidorum Argentinensium usualis monete, quos ipsi duo dumtaxat pro tempore vite sue prefalis krnoldo et "Wolpero nomine census ao annis singulis persolvere lenebuntur. ipsis autera ambobus viam universe carnis ingressis, ad sepe dictos Arnoldum et Wolperum redibit libere, omni remoto obstaculo, proprielas aree memorate. in cujus rei testimonium presens ad ipsorum peticionem est pagina sigillo civitatis nostre ad amputandam omnem dubietatis materiam consignata. actum et datum anno domini 1203, in crastino assump- 25 tionis beate virginis, presentibus nobis Rülenderlino, Burcardo Dispensatore, Rülino Ripelino, Jobanne domini Friderici nato quatuor magislris, Heinrico de Wintcr- turc, . . de Schopflieim, Rulino Tazschen, Heinrico Lencelino, Ulrico Zehen, Petro Ripelino, Heinrico de Rinstete, Jobanne de Kagenecke, Nicoiao de Sarburg, Wallbero Risez, Friderico Pfaffenlab, Erbone in aqua, Hugone Wizbrettelin, Weze- 30 lone Marsilio, Burcardo Sicken, Heinrico Dulci et arido, Hugone Löselino, Nicoiao Seier et aliis consulibus Argentinensibus.

T aus Straßb. Timm, A. docurn. hist. lad. 24 or. mb. c. sig. pend.

1 Vergl. Straßb. Gassen- u. Häuscrtiamcn i. Mittelalter S. 79.

2 Vcrgl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittelalter S. 151.

1263 40S

530. Walther ton Berwarstein. Jokanius ron Epfig. Werner w% Hoekfelde», Dietrich ton liitxcisheim, Ansdm ton Ichtratiheim, Rudolf ton Ber$lelt und Brio von liihinsheim terbilrgen sich den Bürgern Slraßburgn um KM) Mari Silber f§r

die Freilassung Prtirrx rirn Ttrrstrtt bis Michaeli. l:^fi.'t Augiul ÜH.

6 Wir Wülllnr von i). i «..ii^uin, Johannes von Epfichc, Wcrnhcr Ton Hoch-

velden, Didricl» von Bilolvesliciin, Anshelin von Uhtralilh«im, Ilüdolf von Bentde, Krbo von üilolveshoim " tönt kunt allen den, die discn brief glselient oder gibArcnt. doz wir Pctrun von Herslele hont uzfi;enummcn vur hundert mark sübers umb den nioisUrr, den rat und die ßimcinde von Strii/.l)iir(,' also, daz er hinnan unze sante

Micliclicls nies innewondig der ringinurcn zu SlrazburK sin sol. swie aber er ozse- a^«. w wendig der ringmurn kuinmet oder sich niht wider cnlwurtct in deme vorginanten eile oder in den nehisten vier lagen, ob er virhas gim&lc giwinnet, so sin wir schuldig unverscheidcnliche den bürgern von Slrazburg hundert mark sUbera tiod suhlt uns bi gisworncmc eidc, den wir gilon hiinl, also wir gimant werdenl. in

15 den nohislen sibeii iiuhlen zu Slrazburg in entwurlen nienicr dannau zu kummenne, ic wir das vorginanlo silbcr hunt vergolten und eine giwfinliche söne hant gischaflet und giinnlit von Peter von Berslele den bürgere von Slrazburg. stürbet euch under uns dulieiiiro in dirrc gisclschcfle, so sol man ein andern gcl)cn an dea atat, der ime giniczsi si. Peler sol oucli in dirre giselschefle dukein ding werben noch l&n

40 noch niil girele noch mit gilcle, daz den burgern von Slrazburg oder im belfern lasier oder schade si. swie aber er das tele, so suln wir uns ouch zu Slrazburg in enlwurlfn nieinor dnnnan zu kummenne, ic wir das widerlan haben nach V' " ' '

dingen, stürbet ouch Poter, so sin wir lidig. giwinnet er «her virbas 'j\v. l

unsern willen, so sin wir hafl virbas also von erst, und daz dis siele !i.;1m-, >u ist

% dirre brief mit hern Wallhers von Bcr\^'artstein ingisigele, des uns andere alle bignöget, versigell zeime Urkunde. dis bischach, do sit unscrs hcrren giburte waren zwelfliunderl und driu und sehcig jar, an deme cislage nach sante Barlbolo- mewus tage '.

8 au» Straßh ^' ( V.r.,.i.i Patulci-Oew. Corp. K lad. 24 nr. 10 «w mh <• «•> pmai.

80 531. Konrad Kage Domherr zu Speier, Murnkard, Härtung der jwmge

Wangen, Albrecht ton Schopfheim, Bernand Kage und Bug ton Westkofen erneuern ihre den Bürgern Straßburgs gegenüber übernommenen Verfßicktmnfen für die Freilassung Rudolf Uovremtssers. 1263 September 8.

Wir Cunrad Kage tftmherre zu Spire, Murnhord, Härtung von Wongvn der X' junge, Albrohl von Schopfiieini, Hornand der Kage. Ilug von Woslhoven tönt kunt nlloii diii. die distal brirf eisi^hcnl oder K:ilu^ront, dnz es unser gftl wille ist, swie

oj Oftnbar ttrtekntitm fir UUolTMbttm.

mit dm Wortlaut der Urkund* nr. NU, 1363 Ortolter 3 («a d«r mittcwoclMa Back «ato HkMa bhV

404 12 63

lange und swie dicke die burger von Strazburg hem R&dolfe Howemesser gimute gebent, innewendig der ringmurn zu Strazburg zu siuune oder uzser der stat zeime cyle zu varne, daz wir bafl sint bi dorne selben eide, den wir gisworn haut, zu allen dingen zu tünne und zu leisteune, als an den vürdern unsern brieven giscliriben ist. daz dis stete blibe, so ist dirre brief mit unsern ingisigeln versigelt 5 zeime Urkunde. dis biscbach, do sit unsers herrun giburle waren zwelfhundert und driu und schcig jar, an unser frowen mes der jungern •.

S aus Straßb. St. Ä. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. 4 sig. pend. partim laesis. Abgefallen sincl die Siegel Hartungs von Wangen und Hugs von Westhofen.

532. Philipp von keichenberg, Konrad von Ochsenstein, Philipp von Rathsm\r 10 hausen, Heinrich der Burggraf von Sulzmatl, Friedrich von Bahn, Härtung der alte von Wangen, Burchard Murnhard, Dietrich der Vogt von Wasselnheim, Hein- rich von tS'choenau, Burchard von Wangen, Qunther der Burggraf von Ergershcim, Bernand Kage und Wilhelm Meienris verbürgen sich den Bürgern Straßburgs für die Freilassung des Vicedominus Wilhelm bis Michaeli um 600 Mari Silber und 15 stellen vier Geiseln dafür. 1263 September 11.

Wir Philips von Richenberg, Cunrat von Ohsenstein, Philips von Racenhusen, Heinrich der burcgrave von Sultzmätlen, Friderich von Tän, Härtung der alte von Wangen, Burcart der Murnhart, Dietrich der völ von Wasselnheim, Heinrich von Schönowe, Burcart von Wangen, Günther der burcgrave von Ergersheim, Bernant 20 der Kage, Wilhelm der Meienris tönt kunt allen den, die disen brief gisehent oder gihörent, das wir haut uzgenummcn hern Wilhelmen den vitzetum umb den . . Sept. i9 meister, den rät und die gimeinde von Strazburg hinnan unz ante Michels mes, die nu nahet, vir sehzhundert mark Silbers und haut vir in gileit vier gyseln : Burcarten des wizsen Begers sun, Burcarten von Hagenecke, Lenbelin des Howe- 25 messcrs sun, Jacobun des sun von Schönowe also, das dise gyseln innewendig der ringmurn zu Strazburg bliben sulnt und sich der vitzetum zu den vorginanten eile wider entwurten sol. tut er des niht, so sin wir schuldig den . . meister und deme rate und der gimeinde von Strazburg unverscheidenliche sehzhundert mark Silbers und sulnt uns in den nehisten siben nahten, so wir gimänt werdent, zu 30 Strazburg oder zu Zabern, zwedertalb iederman wil, innewendig die ringmure eut- wurlen niemer dannan zu kuramenne, ie wir das silber haut vergolten den burgern von Strazburg und in haben gischaffel und gimaht von hern Wilhelme den vitzetüme ein sune, die si wellent und an der si sicher mugent sin. und sulnt die gyseln umb dis silber und dise süne mit uns haft sin. dis han wir gisworn stete zu 35

1 Eine gam gleichlautende Urkunde unter demselben Datum stellen Härtung der alte von Wangen, Burcaid von Hohenstein, Murnhaid, Günther der burcgrave von Ergersheim, Pilgerin von Wangen, Cftnrad von Landesberc, Bertholt von Geizpolzheim, Arnold das Kint, Bernand der Kage, Friderich von Ufwilre den Bürgern Straßburgs für die Freilassung Alhrecht Begers aus. Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. 6 sig. pend.

1263 406

habcnne und zu luislenne anc allcrelahle givcrdc. i«t das aber der YttietAm stiurbct in dirro gyselschcflo oder oh er sich wider cntwurtct zu sime eile, so sin wir die bürgen und die gysdn lidiK, als uns die burger von Strasburg gilobl hant. swie aber uiidcr disen gyseln duhciiiru undrinnel innuwcndig dcme vorginaulvn eile oder 5 aldcwile der vilzet&m giin&te hat, den suln wir bi unscrm eide wider entwarten in den nchiälcn vierzuhen nahten. Ifin wir des nihl, so suln wir uns oticb zu Stras- burg oder zu Ziiht^rn in (rntwtirlcii bi giswürncm eide niemer dannan zu kummenDe, ie wir den gyaeln wider culwurtenl oder ein ulsu guten an sine stat. undrinncul aber zwene oder dric oder alle viere, die suln wir ouch wider entwurtcn oder den

10 vilzclum selbe oder wir sultil ligen t)ede vir das vorginante silber und oucb umb die si'ine, also davor gischrihen und biächciden ist. wir verjebcn oucb das an disea brieve wir die bürgen und ouch die gy.scln, das wir bafl sinl also da obencn giscliribcn ist, nidcwile und swie lange der witzetüm giin&le giwinncl von den bürgern von Strasburg, und das dis stete blil>c, so ban wir di^n brief versigcll

!.'> mit unsern ingisigcin zeiinc Urkunde, ich Dietrich der vAl vergihc des, das mich bigtifigct liern Cuiirnlo.s des lu-rren von Olisenstein ingisigelc. und mich Burcarten von Wungon bigni^get hern Murnhartes ingisigele und mich Meienriscn bignfigel licrn ßernandcs ingisigelc. dis bischach, do sil unsers hcrren giburte warent zwelflnindcrt und driu und schcig jar, an deme cislagc nach unser frowcn mes der

•*)' jungem.

8 au« fUrnlib. St. A. Vcrschl. Canilci-Qew. Corp. K lad. 17 ni. 2 or. mb. e. 4 tif. pmi. KrhiiUni dir Sirgrl IIar1mt0$ ton Wtutgtm, Bunkard Mmnltard», Omtümt mm Btfmt' lutm uiul Ilcnrntul» Kage, du «edU übrigtm Sitgü nmd ahg^aUm.

Gtdruckt unvolbtäHdig tmt dem Briefbach A foL 2&4« ibid. bd Sckegßim AU. difL I, ÜB

nr. 6ä3.

5IJIJ. W'il/tetin Mut ich löst sich, aus der Qefan genschaft der ü'taät Straßhtirg und stellt derselben zehn genannte Bürg»-" f?'l'i Septem''"- H

Ich Wilbf'lm MAIich tft kunl allen den, die disen brief gisehent oder gflttont. (Ins ich mich vercihe aller der anesprnchc \ireiter wie in nr. 525 iu zn b&rgen

;k) gel)en] : hern Ilugen Ritterschaft von Kälzelsheim, hcm llugen von Rfimersbeim. hern Cttn M&lich von .Marlev, (»ozmam von Hitenburg, IHetrichen von NVinzenheim. Itüdulfen von Ul)crhechelingen, Garsiliun den Munch von Berslete, Lamprehtnn von Khenheim, Hurcarlen von Ki'tlzelsheim, Qozmara von K&tzclsbeim. [iretYer tri« im nr. 5'jr> /fi,\- bi gisworncm eide). und das dis slctti blilie, so ist dirre brief mit

'.i-> unsers herrun hern lleinriches von gottes gnadon des Urwelten ^-on Slraabuig ingisigele versigelt zcime Urkunde, wir die vorginanten borgen vcrjehenl, das uns bignuget unsers vorginanten herrun von Strasburg ingisigels. dis bischach, do sit unsers herrun gii)i\rte warent zweiniundert und driu und sehcig jar, an den vrietago nach unser frowcn iiics ili>r jungern.

S «uu Straßb. St. Ä. Vcrachl. C«iulei-0«w. Corp. K U«L 16 or. «4. c. «y. pmi.

1263

534. Symtind ton, Holienlnrg löst sich aus der Oefangenschaft der Stadt Straßhurg und stellt derselben fünf genannte Bürgen, die sich den Entscheidungen einer Commission von drei Herren über Siihnhruch zu fügen haben. 1203 Sep- tember 25.

Ich Symund von Hohenburg tu kunt allen den, die disen brief gisehent oder 5 gih6rent, daz ich mich vercihe aller der anesprache, die ich mohte han engegen den meister, deme rate und der gimeinde von Strazburg und allen irn helfem, und bin liuterliche versünet mit in umb das, daz si mich givangen hetlunt in deme urliuge, das bischof Wallher mit in hettu. dise sune han ich gisworn stein zu habenne vir mich und alle mine- Munt iemerme und gilobe das mit mim eide, den lo ich gitan habe, daz ich und alle mine friunt in und irn heifern umb dise gitat niemer leit noch schaden noch lasier sulnt gitün. ich gilobe ouch bi gisworuem eide, daz ich, duwile dis urliuge wert, hern Wallher deme herren von Geroltsecke und sinen kinden und irn heifern noch helfen noch raten sol wider die vorginanten burger und ir helfer. harumbe han ich in zu bürgen geben mine herrun graven 15 Sygebrehtun den lanlgraven von Elsaz min herrun, her Friderichen voa Spilzenberg, hern Härtungen von Wangen, hern Günthern und hern Wcrnhern von Landesberg, die hant bi giswornem eide gilobet : swie an den burgern von Slrazburg oder irn belfern von mir oder von minen friunden dise süne gibrochen wurt, dernach so hern Niclawus der Zorn, der von den burgern von Strazburg derzü ginummen isl, und min 20 her Cünrat von Landesberg, der von minen wege dcrzü ginummen isl, ubereinkum- ment und urvarnt si zwene, oder min her Rcinbold der Licbenceller der obeman mit ir antwederme ubereinkummel und urviert oder, ob min her Cünrat von Landes berg derzü niht mag kummen, dernach so her Reinbold der Licbenceller und hern Niclawus der Zorn dus ding urvarnt, so sulnt sich min her Friderich von Spitzen- 25 berg und der vorginanten herrun von Landesberg einre zu Strazburg in entwurlen in den nehisten vierzehen nahten, so si gimänt werdent, niemer dannan zu kummenne, ie daz widertan und gibessert wurt, und sint schuldig abe zu tünne das, damitle die süne gibrochen wurt. swie sich aber min herre von Spitzenberg niht enlwurtet, so sulnt sich die andern bürgen allesamt ouch in den nehisten vierzehen nahten, so si 30 gimänt werdent, entwurlen in derselben wise, also davor gischriben ist, min herre der grave mit sin selbes libe oder zwene ßrsamme ritter an siner stat. swie ouch under den vorginanten driun urvarern duheiner stiurbet, so sol man ein ander an des stat geben ane allerslahte giverde. wir die vorginanten urvarer sulnt urvarn bi unserme eide die ding, an den dise süne gibrochen wurt. wir die vorginanten 35 bürgen verjehent alles des, das davor gischriben ist, und gilobent es zu leislenne und stetu zu habenne ane allerslahte giverde bi giswornem eide. und daz dis stein blibe, so isl dirre brief versigelt mit unsern ingisigeln zeime Urkunde, ich Fridericli von Spitzenberg vergihe des, daz mich bignüget der herrun ingisigele, die davor ginant sint. dis bischach, do sil unsers herrun giburte waren zwelfhundert und 4o driu und sehcig jar, an deme cystage vor sant Michels mes.

S aus Straßh. St. Ä. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mh. c. sig. pend. Erhalten nur das Siegel Werners von Landsberg.

I

1263 407

535. Adelheid die Schwester Ilageno's von Slraßburg terkauß alle ihre Oiter im Hann und Dorf Olvlsheim dem IleiUgrngeiHtisp'itnl in StepkaHtfetden /ir HS 'it Mark Silber. 1203 September 25 Straßburg im Wolfachrr rr.r

Noliim sit omnihus presentis papino inspecloribus vcl tciiuriH ^y.

ß toribiis, quibiis nosse fueril uporlurmm, quod ego Adelheidia »oror W-a^..:.. _c Argüiilina universa bona mea, que habui in banno et villa ODulfesbeim sita prope Eckcvirdeslieim, Tidelicct mansum unitm et aliquuntuluin plas, vendidi recte et raliutiubilil*T inugistru el rrntribus hospilalis saucli Spiritus in StcfTcsvelt Argenti- iicnsi.s dyüccäis pro viginli uclu iiiurcis el diiiiidia puri et legalis argcnti et ipsis

10 püsscäsiuiu-m euniiidem buiiürum cum omni eo jure, quo ego eadem bona tenui et posscdi, Iradidi et resignando ipsa assignavi. quod argentum confiteor et pruleslor publice per prcsenles me a inagislro et fratribus anledicliü inlegraliler recepiMe. e^'ü cciiitn Flura relicla dicli Iliigcnonis, cui idem Ilagcno medictatem prefatomm buiKjruin tradidorat el assignavenil in doualioneni propler nupcias, confiteor et

15 pruleslor publice per presentcs, predictam vendilioncm prefatorum bononun factam cäse de mea volunlatc el conseusu. egoque renunciavi et rcnuncio litteris prescnlibus omni jtiri el uctiotii mihi in prefatis bonis cunpcteuti et in poslerum ' !>iro

atquc Juruvi tucliä äucruäuuclis el Juro, quod nunquom de cetcro in ^ -<'t

extra Judicium prefula bona data mihi in doualioneni propler nupcias rp}

ao magislro et fralribus prcnominalis nee per aliquem nomine meo repeti procorabo. nos eciam Johannes Scolaris, Cunradus laycus, Junta et Albrat liberi Ilagenoiüs et Flore prediclorum predicle vendicioni conscnlimus et renunciavimus atque rentin- ciumus omni juri et aclioiii nohis in diclis bonis conpetenti et in postcruni conpe- tituro, exceplioni non numerate pecunie, in integrum restitutioni et qtiolibet juris

90 auxilio civilis et canonici, quibus juvari possemus ad rccindendam et irritandam dictum vondiciüuom, tradcnles mngistro el fratribus prelili.r ^<>ntem paginam

sigillis videliccl curie Argenlinensis et veuerabilis domini li,^. .j de Osseostein

arcliidiaconi et domini Rudolti de Vegcrsheim civis Argentinensis sollempailer conmunilam in teslimouium et probationcm omnium premissorum , in quonim

80 presencia vcndilio el resignaliu alcpie traditio poesesaiouis diclonim bonorum facta

fuil Argenline in curia domini de Wolva ' bone memorie, nr '»mini 1283,

proxima lercia feria ante feslum bcati Michahelis. nos vcro . .dus] archi«

diuconus et magister Arnoldus de Kestenholtz presidens judiciis curie Argenlincosis el Uudolfus de Vegersheira anledicli oonniemur et publice protcstamur, quod ad

!c. potilioncm et inslanoiam Adelhcidis, Flore et liberorum ejusdom prenominatonun prosiMilil>us appondimus sigilln nostra. vendicioni eciam et rcsignationi atque Iradi- lioui possessionis diclorum Iwnorum intcrfuenint fraler Ilonricus de Sleflesvell. magislor Uervalcus, Burcardus de Mulnhcim, Jacobus civcs Argcnlinenacs, Hugo villicus de Unolfesheim et alii quam plures.

40 II rt«M Straßb. Hwp. A. lad IM fasc. .1 or. mfc. e. tig. ptml. Ahff/aOfn $imd dt« Sftfd

lierthiJiU ry>ii Üehnfn^leiii uml ÜHilolfa rrm IViKriAriiN.

^ In dtr htMtigfn MütutrrgMM! fftleyem. Vi-rj' ^r:/'. ',;-- h- h. //.jt<*rr»-wwrti i M»u<i'^tlur S. 130.

408 1263

536. Oraf Simon ton Eberstein und Zweibrücken schließt mit der Stadt Straß- burg einen bis zum 9/en December laufenden Waffenstillstand. 1263 October 89 Siraßburt/.

Nos Symon comes de Eberstein et de Zweinbrucken universis et siugulis presencium inspectoribus volumus esse notum, quod nos cum viris honorandis 5 magistro et consulibus ac universis civibus Argentinensibus Ireugas duraturas Des. 9 abhinc usque ad octo dies post crastinum beati Andree nunc venlurum et per totam Des. I illam diem iuimus. presenlibus statuimus et firmamus ita videlicet, quod nos predicto crastino beati Andree civitatem Argentinensem accedemus super dissensionibus nobis ex parle dictorum civium movendis de composicione cum ipsis amicabili tractaturi. lo medio aulem tempore prefati cives salvis personis et rebus per terre nostre dislriclum et in aquis debent secure et libere transire. et boc presentibus publice confi- temur. actum Argentine anno 1263, in crastino Syraonis et Jude.

S aus Straßb. St. A. Briefbnch A fol. 268» von einer Hand des 15ten Jdhrh. eingetragen.

537. Wilhelm der Vicedominus von Straßburg, Albrecht Beger und Rudolf 15 Hotvemesser schließen Frieden mit der Stadt Straßburg, stellen zehn genannte Bürgen dafür und geloben, mit sechszehn Mann gegen Herrn Walther von Geroldseck zu Hilfe zu ziehn. 1263 Noveniber 10.

Wir Wilbelm der vitzetüm von Strazburg, Albrehl der Begere, Rudolf der Howemesser tünt kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehörent, daz wir 20 uberein sinl komen mit den burgern von Strazburg und irn belfern einre steten süne vur uns und alle unser vriunt ane geverde umb unser gevancnisse und alle gevelile, die wir oder unser vriunt gegen in mobten bau umbe dis urliuge. unde lian wir und unser vriunt die süne gesworn stete zu habenne iemerme. wir geloben oucb das, daz wir mit sebzeben mannen bireil in sulnt bibolfen sin, diewile dis !5 urliuge wert, gegen hern Wallher deme berren von Gerollesecke unde sinen kindcn. unde sulnt oucli si uns dawider helfen gegen deme selben herren von Gerollesecke unde sinen kindeu. in dirre helfe sulnt sin her Günther der burcgrave von Ergers- heim, her Burcart von Wangen, her Dietrich der Beheim von Epfiche. wir geloben och das, daz wir dukein urliuge anegrifen, das die burger von Strazburg oder ir 30 helfer geirren muge an deme vorgenanten urliuge. si aber das, daz uns ieman ängrife mit unrchte, swa es her Gozelin von sant Thomane, her Johannes ginsit Briusch, her Reinboldelin, her Rulin Ripelin küsent bi deme eide, da suln wir uns w^rn. wir geloben och, daz wir wider die burger von Strazburg niemer gehelfen sulnt in keime urliuge. daz dise gelubede unde dise sunc stete Mibe, derumbe gib 35 ich Wilhelm der vitzetüm und Albreht der Begere, Rudolf der Howemesser zu bürgen hern Guutliern von Landesberc, hern Günthern den burcgravcn von Ergers- heim, hern Heinrichen den burcgravcn von Sullzmalen , hern Heinrichen von Schonowe, hern Burcarten von Wangen, hern Dietrichen den Beheim von Epfiche, hern Albrehten von Epfiche, hern Friderichen von Ufwilre, hern Wilhelmen von

1263

Achcnlicim, liorn Bcrnanlcn den Kagcn vur vunfbundert mark sflben abo. liärbel undcr uns drieti diilieinrir, da/, den Icscschatz abegaoge. tind Saint die b&rgeo htll sin vur die andern. vun mir Willicltne sulnt abegan zweihandert mark. Ton mir Alhrehto sclicig undc liundcrl, von mir Hüdolve vierzig unde hundvrl undc wnt di« 6 bärgen liafl vur die lebenden, wir haben Ach lidig und aoe bete gelaxaeo, davile wir und un.serc erl)cn l(;b<;nt, alles das g&l, das die burger von Slraxbarg ander uns hont. cAfet aber ieinan kcins vurbas, das bete schuldig si, das iol geben gcwi'nliclie bete, swie aber dise vorgescbriben sfine von uns oder Ton ansem vriundcn gebrochen wurde, so suln wir dric uns bi geswomeme eide, den vir getan

10 hant, zu Strasburg in enlwurlen nach rehler giselschefVe in den nehisten siben nahlcn, so wir gemant werdcnt, niciner dannan zu kummenne, ie das widertan werde nach werlichen dingen, dauiille die sCine gebrocbeo wurt. swie aber wir dri« uns niht geenlwurlcnt, so sulnl sich die vorgenanten b&rgcn bi geswomeme eide, den si getan hant, in den nehisten vicrzehon nahten, so si gemant werdent, xft

i& Slra/.burg in ontwiirtcM nach rehter giselscheftc niemer dannan zu kummenne. ie das widerlun wurt, dainille die sfine gebrochen wurt. wer aber daz sich der '■■'"•....r, duhcinrc zu Slruzburg uiiit gelörstc enlwurlen, der sol sich cntwurten zA 1 oder zu Rinowe oder z& Zabem unde. swer sich iedcrman gccntwurtct, da sol er Ml hüben ligcnde. wurt aber ein missehcl umbc das, daz die burger sprecbent,

ao die si'inc were gcbroclien, unde wir sprechent, si were ungebrochen, dcruber sint vier iiiiser geselzel, dise zwenc her üurcarl der Murnharl unde her Albreht der Kugc von unscrn wegc, unde dise zwcne her ReinboU der Uebencellcr unde her Niclaws Zorn von der burger wegc. unde swie die viere oder dric under in k&sent, daz die sCinc .si gebruchcn, so suln wir leisten also davor gcschriben ist. w£re eher

IB daz si ciisk'geiit, su ist unser herrc her Heinrich der urweite von Strazburg obeman. unde zwedcrtalb der gevellet, den sol man volgen. geschehe aber unscnnc hcrrcn deme urweiten iht, so sulnt sich die viere vorgenanten k&ser entwurten in die slat Slrazburg in den vrOnhof niemer dannan zu kummenne, ie st mittcnaoder ubereinkommcnl umb ein obeman. wir geloben öch. swie der vorgenanlen bArgcn

uo duheinre sU'irbot, daz wir in den nehosten vierzchen nahten, so man uns gvmani. ein andern gebcnl an des slat. der ime gemczsi si. swie Ach undcr den viem ersten kAscrn, die da obenan genemmel sint, duheinre sl&rbct, so sulnt die burger imiowi'iidig ein manotc ein andern kfiscn an des slat, der also gdit si. dasselbe sulu wir unde die burger tftn umbc die vier kiiscr, die von uosem wege unde von

y, im wege gekosen sint umb ein obeman zu nemmenne. wir die vorgenanlen b6rgen vcrjchon alles des, das da obenan von uns geschriben ist. unde geloben es bi geswomeme eide. den wir getan hant, zu tonne unde zu ' ' ■• ane allcndahte gfverde. wir Heinrich von golles gnaden der urwellc von S i'.-Iicn Urkunde

niil disen brieven, dnz dise söne gesehehcn ist rehtc unde r > da obenan

40 geschriben ist. unde derumbo haben wir unser ingesigele gehei. ikcn an

disou brief durch der vorgenanlen herrcn bete, wir Albrchl der lU^dolf der

Iloweniesser verjohcn des, daz uns bignCkgct hern Wi'' ■" viltet&mea

iiiLMslLTolo , das vur uns alle dric an disen brief gohenket rkunde. wir

410 1263

Günther der burcgrave von Ergersheim, Günther von Landesberc, Heinrich von Schönowe, Bernant der Kage haben unser ingesigcle gehenket an disen brief zu einre biwerunge unde zu eime Urkunde, wir die andern bürgen verjehent des, daz uns bignuget der vorgenanten herren ingesigele, die mit uns umbe dise süne bürgen sint. dis bischach, do sit unsers herren geburte warent zwelfhundert unde driu unde sehcig jar, an sante Martins abende.

S aus Straßb. 8t. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mh. c. 3 sig. pend. Abge- fallen sind die Siegel Crunthers von Landsberg und Heinrichs von Schönau.

538. Ifii^f Walch löst sich ans der Gefangenschaft der Stadt Straßburg und stellt ihr vier genannte Bürgen. 1263 November 11. lo

Ich Hug der Walch kunt allen den, die disen brief gescheut oder gehörent, das ich mich vercihe aller der anesprache, die ich mohte han engegen . . den meister, deme rate und der gemeinde von Strazburg und allen irn heifern, und bin liuterliche versünet mit in umbe das, das si mich gevangen hettunt in deme urliuge, das bischof Walther mit in hatte, dise s&ne han ich gesworn stete zu 15 habenne vir mich und alle mine friunt iemerme unde gelobe das bi geswornem eide, das ich und alle mine friunt in und allen irn heifern umbe dise getat niemer leit noch schaden noch laster suln getün. harumbe han ich in zu bilirgen geben min herren hern Hugen den greven von Lützelnstein, hern Eberharten den herren von Etendorf, . . . den Beheim von Lutzeinstein, Hugen von Ahswilre. die haut 20 die ersten zwene mit irn truwen und die andern zwene bi geswornem eide gelobet, swie an den burgern von Strazburg oder irn heifern von mir oder von minen friunden dise süne gebrochen wurt, das si das in den nehesten vürzehen nahten abetünt und bessernt, darane die süne gebrochen wurt. tetent si das niht, so sint si schuldig unverscheidenliche den burgern von Strazburg sehcig mark Silbers und 25 sulnt sich zu Hagenowe in entwurten niemer dannan zu kummenne, ie si den burgern von Strazburg sehcig mark Silbers haben vergolten, wir die vorgenanten bürgen verjehen des, das wir leisten wellent unde stete haben ane allerslahte geverde in alle wiz, also davor geschriben ist. und han wir Hug der grave von Lützelnstein, Eberhart von Etendorf unser ingesigele an disen brief gehenket zeime 30 Urkunde, wir die andern vorgenanten bürgen verjehen des, das uns bignuget der zweier vorgenanten herren ingesigele. dis bischach, do sit unsers herren geburte waren zwelfhundert und driu unde sehcig jar, an sante Martins naht.

8 aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. lit. pat. Der untere Pergamentraml, an dem die Siegel befestigt waren, ist abgeschnitten.

1263 MI

539. Otto poH OcAsen stein f/vittirt Meister und Roth der Stadt Str^Ohmg 4ier 30 Mark. 1H03 November IH.

0[tto] de Ohscn.stcin viris discrctis Jo[lianDi] msgistro et consulibtu Argmili-

ncnsilius parntiim in umni))ii» ub.sc(|uiiim vwxa. ttalulc. novenlü, quod in Pelro

c du Ik-r.slet(; IrigitiUi iiiunrus vcstru noiniiic acccplavi. undo vos ipsa peenoia

presentibus quillo el esso ex parte mei faleor absolutos. dalum anno domini

12G3, dutninica proxima post Martini.

H aus Slraßb. 81. A. Verachl. Ctnilei-Oew. Corp. K lad. 17 nr. 89 or. mb. c »/§, futi.

540. Walther ron Qeroldufch und ai:uir ii,. -ssen tekließen mit JJnnncfi 10 dem erwählten Bischof ton Straßhur g, der «SV- tßlmrg, den, Grafen Rudolf

und Oottfrid ton Ilahsburg, dem Grafen Konrad und den Bürgern ton Freiimrg einen bis zum Schluß der Pfingstwoche näehtten Jahre* laufenden Wafenttillttand. 1203 December 13.

Wir Wallhcr von Geroltseckc, . . der marcgravo von Ilachbcrc, Heinrich ron

ir. GerolLscckc, Fridcrich von Wolfahe, IIcsso von Osenbcrc tönt kunl allen den, die discn brief gescheut oder gubureul, das wir vur uns und alle unser lielfer mit deme hcrrcn liuru Ilcinricbo demo urweiten von Strazburg und mit den burgern von Stru/.burg, mit graven Rüdolve uude graven Golfride von Ilabsburg, graven C&nrale undu den burgern von Kriburg und allen irn eilgenouen und im belfern in deme

■M urliiigc, das z^vi^9cben in und uns ist, boben geniocbel einen stetun und ein gewÖD- lichcn vridc von sunt Otclien nies unzo uzgander prinkcst Wochen undc den la(^ allen also : das mcncglicb varo unde scbafle uflc dorne wasscr und uiTeme lande und in .^*|, den stetun, olso man tele, ob es ein gance s&ne werc, undc das nicman keine salzungo iniiclic, die nuwc und ungewAnlicb si. unde were dait dirrc vride* an

2& keinen dingen gebrucben wurde, das käntlicb und offen ist, das sol man alxAhanl bessern, ist es aber zwivcllicb, so sol es stan zu Brisikowe an hem Rftdolve von Einstal und an hern Gotfridc von StAfe undo zu Mortenowe undc zu Elsaxsen an bern Schidelino von Stofenl)erc und bern W'allber von Halbere des scbulthetssen bri'ider von Uengonbacb. dise vüre sulnl ur^aru bi geswomeme eide, obc der vride

:«> gebrochen si. unde swen si schuldig vindent, der sol bessern, were aber das si unsliegent on der urleil, so ist unser herrc der urweltc von Basilei obcman. unde swn der heissct bessern, da sol mon bessern, diseu vride han wir geswom stiHc zu linl)onnc ane nllcrslabte goverde. und dos dis sliHe bhbe. so isl dirre brief versigi'll mit uiisern ingesigolen zeinie »irkundc. dis bischach, do sil uushts hcrren geburie

\a waren tuscnt jor zweihundert und driu undc schcig jar, an sante Olelien tage.

S au» Slraßb. St. A. Vord. Dreiwhn. Q«w. Corp. A imd. » or. wA. e. tig. ptmi. Omt

erlutUrH c/iM Sifffrl Wnllher» r»n OenUiek, dk Mr^m tib§rf<ttm. Otdruckt oM <ifm ßricfburb A M. 8&8i Md. M Wmdt$r Affm. tt waCr. ardWv. p. tT3

Nf. 14 - Lünig XVI J, S74 »r. 91; ScüegfUm AU. difL I, 449 mr. &M.

40 •) riirra vride «•/' tUtmr.

Dt. M

1 fffinrtrk «vku \^u^uhurtf ».airk^r TktmfMn^ti 90tt BM9(i.

412 1261 1263

541. Erho Kesseler löst sich aus der Gefangenscliaft der Stadt Straßhirg und stellt derselben sieben genannte Bürgen. 1263 December 20.

Ich Erbo Kesseler tu kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehörenl, daz ich mich vercihe aller der ancsprache [weiter wie in nr. 525 bis zu bürgen geben] : hern Günralcn den Röten von Geizpoltzheim, hern Rüdegern Gnipping von 5 Geizpolzheim, hern Härtungen unde sinen brüder, hern Volmarn von Wide, Sifriden von Marley unde Cüncen minen brüder. die hant bi gesworneme eide gelobet [weiter wie in nr. 525 bis bi gesworneme eide]. wir geloben öch, daz disen eit nieman abetriben noch werben sol noch von den babisle noch von geistlicheme gerihte. und daz dis stete hübe, so ist dirre brief versigelt mit unsers herren hern lo Heinrichs des ur weiten von Strazburg unde mit hern Murnhartes ingesigelen, der zweier herren ingesigele uns bignüget, zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren geburte waren zwelfhundert unde driu unde sehcig jar, an sanl Thomans abende.

S aus Straßb. St. Ä. Verschl. Canzlei-Qew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend. laeso. 15 ÄbgefaUen ist das Siegel des erwählten Bischofs Heinrich.

542. Die Stadt Saarburg sichert der Stadt Straßburg zu, daß ihre Bürger keinen- falls den Straßburgern genommenes Beutegut, namentlich Weine ankaufen würden, und terspricJU entgegengesetzten Falls tollständige Oenugthuung. [1261-1263].

Honorabihbus viris amicis suis karissimis domno Burchardo Spendere magistro, 20 consulibus et universitali civium Argentinensium . . scultelus, . . jurati commu- nitasque burgeusium ville de Sarburc, quicquid possunt servicii et honoris, cum dilectione sincera. discretionem ycstram cupimus non latere, quod nos compas- sione civili super injuriis et molesliis vobis illalis a vestris emulis et injurialoribus vobis quam plurimum nee immerito condolemus, desiderantes toto cordis affeclu 25 vestrum in omnibus comodum et honorem, super eo autem, quod nobis vestris dcmandastis litleris ad noticiam vestram pervenisse, quosdam nostros concives ad predones vinorum vestrorum accedere et eadem vina spe precii lenioris comparare, honestali vestre tenore presenlium veraciler significamus , quod de hoc omniuo sumus ignorantes nee scire vellemus incomodum vestrum vel gravamen. quando- 3o cumque autem sciverimus seu vos scire poteritis aliquem de nostris, qui hujusmodi vina et spolium vobis ablalum comparet vel emat, nos parati erimus vobis de hoc lantum facere et emendare, quantum eliam a nobis duxeritis acceptandum, scientes certissime, quod, cum nos seu aliqui nostrum spolium domni nostri . . Melensis episcopi super inimicos et emulos manifestes episcopatus Metensis acceptum com- 30 parare non velimus nee eo uti usu quocumque, multo invitius vestris spoliis utere- mur parati ad omnia, que veslrum tangunt comodum et honorem, valele.

S aus Straßb. St. Ä. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 or. mb. lit. clausa c. sig. in versa impr. delcto. Das Stück fällt, iceil sein Inhalt auf kriegerische Zeiten deutet und der in der Adresse genannte Burchard Spoider in den Jahren 1261 1263 als Bürger- 40 meister von Straßburg fungirt , wohl in den Zeitraum dieser drei Jahre. Vergl. W. Wiegand Bell. Walther. S. 76 not. 1.

12 0 112 0 4 413

543. Walther von Oirhndiii der t*ic/iHlt/ii:ili und die Bürger 90% Bf^fii>äu tAeilen Meister und Ruth der Utaät Straßhurg mit. daß xie Eberkari dem Rolken mn4 seinen Genossen für nächsten Dinstag sicheres Geleit bit tmr 8Uit Rkei»Mn

geben. \t^OI-l'<;o:{\ Rheinnu.

B Viriä voncruhilihtiH et honcsiis B[urcardo] Dispensatori magistro driom et CüDsulibu» do Argcnlinu W(il[tiicru8] de Uirhadcu sculleliu du Uinowc et univerailas civiuin, (itiicqiiid pussuiit ob.scquii et honoris. lionealali vestre preeeotUias tigni- ficauiiLs, qiiod no.s Kl)crliardu Hufo lalori prcscnliiim •' ' ' 'lOS oomplicibus tois, quuM proxiiiiu tcrcia feriu ad suum ncguciiiin uccersiri U' :ii vel sectun daxeiit,

10 upiid civilutcm nostrum sccurum danms ducatum. et in hajus rei tesUmonium prcsuulem ccdulam sibi Iradidimus nostri sigilli muniiuine roboratam. dalum apud Hiuowc.

S au» Straßb. .9/. A. Venchl. Canzlci-Oew. Corp. K lad. 17 or. mb. e. ri§. pmd. Utm. Zmr Valiruny vergl. nr. 643.

IS 544. C(\no abbas conventusquc monastcrii Marbacensis onere debilonun oppreati

prodium suum , quatuor scilicct mansus , in villa et banno Criecbeshcim prope TuiiKcnsbeiin situm, quod Richnrdis mulicr et ejus filii excolucrunl. vcnduiit Gotrrido fruiiieiiliiriu elvi Argculiueusi pro cenlum quinquaginla marcis argenli rcnunciaotes omni juris canonici et civilis auxilio et pro dampnis et expensis emptoris bona ana

ao in dioccsi Argcntincnsi sita nomine pignoris oblignnles. Ileinricus electoa Argenti- nensis assentil et sigillat. « quod cum moiuistorium noslnun. > dalum et actiun anno doniini 1201, 2 idus januarii. l'^Hit Januar ''

B aui Slraßb. Bu.-A. H fuo. 2110 or. mb. e. tij. ]h:ihi. tltlapno.

545. Jakob von Varsberg gelobt der Stadt Straßburg, die twiseken ikr und » Heinrich ton Varsberg über dessen Freilassung und de* Tod ninet in dtr Gefangenschaft verstorbenen Bruders Waltker geseklottene SikM getreulick tu achten und tu kalten. 1264 Januar 30.

Viris discrctis et honcstis univcrsis civibns civitatis Argcntincnsis Jacoboa milea do Warncsperch snlulcm et sc ad corum promptum Tamulatum. universitati Teatra

tiutuin f'uc'io, ([uod ogo paccni fuclam inier vos ex una parte et Ilanricom de Wnrncsperc servientcm mcum lalorcm prcscnlium scilicet de redempliooe aua et de morle Walteri Trutris sui, qui in caplivitatc vcstra obiil, ex alia Gdeliter et integre ubsque dulo et nbsqiic ralsitnlc rnlam et stabilem tcneo et tenclx) et de hoc deinoepa udvorsum vos et vustros nullnm pravam vel falsam quirram nee movcbo occaatooem.

x> sie ndjuvct mc deus et omiics .saiicli. istud etiam vobis promilto üdc data, tanquam prescns coram vobis essem. in bujus rei tcstimonium prescns scriptum sigilli md niuniiniue roboratur. actum aono domiui 1264, in festo beatonun Fabiani el Scbastiani.

.S' (IM.« .S<r<i/>ft. .SV. .1. V.rs.jii t Ainlri-Urw l orj> K " ■» ; - -i /

414 12 6 4

546. Oraf Heinrich von Ziceibrücken, Abt Dietrich ton St. Matthias und der Trierer Domprohst Simon beurkunden, daß die namentlich auf ff e führten J'ericandten Heinriclis und Wallhers ton Varsberg sich eidlich vor ihnen verpßichtet haben, an den Straßburgern weder die Qefangennahnie des einen noch den Tod des andern zu rächen. 1264 Januar 22 Varsberg. 5

Nos Henricus comes Geminipontis, Theodericus abbas sancti Mathie 1 et Symon major prepositus et archidiaconus Treverensis notum facimus universis prescntes litteras inspecturis, quod in nostra presentia consüluli Egidius de Warnesperg miles, Gotfridus de Külchingen filius avunculi Ilenrici et Waltberi de veleri castro War- nesberg, Albertus de Bollechen, Jobannes de Morledingen, Lampertus de Gyrspercb, 10 Reinboldus de Alba nepotes Henrici et Waltberi prediclorum et Matheus pater pre- dictorum Henrici et Waltberi, Hugo de Lencberdingen juravenmt et firmiter se ad hoc obligaverunt, quod nunquam per ipsos nee eorum amicos vel parentes fiet aliqua vindicla de caplivitate Henrici supradicti nee de morte Waltberi fratris sui nee de rebus ipsis ablalis nee etiam de viginli marcis argenti", quas sohlt idem 15 Henricus occasione captivitatis sue, contra cives et domiuos Argenlinenses vel eorum parentes et amicos. si vero Henricus antedictus de Warnesberg a caplivitate sua denuntiatus nou fuerit per omnia absolulus, quemadmodum est promissum, coram magistris civitatis Argentinensis, predicti superius nominati protestati sunt coram nobis, hoc juramcntum uon tenere vel eos esse per hoc astrictos, quod 20 occasione hujusmodi prestiterunt. in cujus rei testimonium ad pclitioucm predictorum sigilla nostra prescnlibus sunt appensa. actum apud Warnesberg anno domini 1264, in craslino Agnetis virginis.

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend. Erhalten ist nur das Siegel Graf Hcinricfis von Zweibrücken mit sehr unleserticJter Legende, die 25 beiden übrigen sind abgefallen.

547. Remich von Rosheim schließt mit der Stadt Straßburg seiner Gefangennahme wegen eine Sühne, für die er ihr sechs ge7iannte Bürgen stellt. 1204 Februar 1.

Ich Remiche von Rodesheim tu kunt allen den, die disen brief gesehent oder gebörent, daz ich uberein bin komen mit den burgern von Strazburg und irn 90 heifern einre steten süne vur mich und alle mine vriunt ane geverde umbe mine gevancnisse und alle gevehte, die ich oder mine vriunt gegen in mohtent hant umbe dis urliuge. unde hab ich vur mich und alle mine vriunt dise süne gesworn stete zu habenne iemerme unde gelobe das bi mineme eide, den ich getan habe, daz ich und alle mine vriunt in und irn belfern umbe dise getat niemer leit noch 35 schaden noch laster sulnt getün. ich gelobe öch, daz ich hern Walther deme herren

a) argenti au/" Rasur.

1 Bas St. Matthiasstift zu Trier.

1264 MS

von Ocroltscckc noch sincn Winden und im helfen) wider die bnrger too Slrasburg nicmcr geraten noch geholfen sol noch cnsol Ach wider die TorgeoanteD bovgvr nictn(!riiic g(;lioIfen in ktnmc urliii^c. das geloh ich bi gesvonwiiie eide. humilM huii icii in zi'i hurgni gehen hern Ollun von ilodesbeim, hera Bnroaiten yoo 0 Rodcslioim, licrn ikrlholtun undo hem R&degem Onippinc Ton OmMpoiiätüm, Heinhern von Ilodcshuim unde hem Fridericbcn von Rodeshcim sioen swager. die haiil l)i gosworticmc eide gelobet, swie on den bürgern von Slrubofg oder im helferti von mir oder von minen vriunden dise sAae gebrochen wart, das sie lidi zu Stra/I)urg in entwurlenl in den nehisten sibcn nahten, so ne gcmflnt werdeot*,

10 niemcr dannon zfi kuinnicune, ie das widertan unde gebesaert wart, unde aiat schuldig ahe zfi lönnc das, damiltc die sCiac gebrochen wurt. wir die Torgenanlen bürgen vcrjehenl alles des, das davor von uns gcschril)en ist, unde gelobent ea bi geswnrneniü eide zu leislennu unde stete zu hobenne ane alleralabte gererde. ich Rcmicho unde die vorgenauten bärgen geloben öcb, das disen eil nieman abetribcn

15 noch werben sol noch von den babcsle noch von geistlicbeme noch von wellUcbeme gerihlo. und da/ dis stete blilK>, so hau wir disen brief mit hem Ollun ingesigcle von Rodeshcim vcrsigell zeimc Urkunde, wir die andern bärgen und ich Remiche vcrjchcnt des, daz uns bign&gct hern Oltuns ingesigels von Rodesbeim. dis bischach, do sit unsers hcrrcn geburte waren zwelfhundert unde vier unde adidg

•x) jar, an der liehtmes abcnde.

8 atu Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Oew. Corp. K lad. 15 or. mb. e. ti§. pmi.

548. J/ciiiric/i der ertrdhllc JiLichnf r-,.i '^'■'rßbitrjf rernnt das gatuiicn rrr- armte und ccrschuhlcte Slraßburger August i.f:iui<ntUr der heiligen DreieiHtgkfit mit der ßeuedictinerabtei Allorf. 1264 Februar HO.

9B In nomine sancte et individue trinitatis. Ilenricus miscratione divina electns et

minister luunilis Argeutincnsis eclcsic universis Christi iidelibus banc lileram in^peo» turis. caritatis ordinate verissimnm solet esse indicium, cum patres spirilualea .scoundum olHcii sui dehilum liliorum inopie conduionl et, ne ab iocepto boni operia prupusitu propler inopiain huinanarum iiccessitatum deticianl et eomm Status refor*

90 metur in melius, palerna solliciludine in futurum eis providerv non obmitlunt. qoa- propter ad noticinm presentium et futurorum pervenire desideromns, qualiter mooa» steriuin sanol«' Trinitatis et frnlrcs, qui sub ordine cononiconim regularium et rcgnla beati Augustini fuerunt aclonus extra muros civitatis Argentinonsis, adeo sil atle- nualum, quud nee pauci fratres ibidem deo famulantes in lonui victu poasinl

X, sustentari. quoniam propter disccnsiones et diulurnas perturbationes, pnq>ter bella

^otiam et inccndia, que in nostra dyocosi actcnus viguerunl. idem ocnobium magnom dcfectuni teiiiporalium patitur et debilorum ac usuranim honene fere oonsumptaai cxistil, nus igilur benignitatis nostrc palrociniu illud intuentes ad atatom melioreoi revocare curabimus tempore oportuno. habito siquidcm consilio et consensu noslri

i) in <li>n wvriUol »wf »mir*r DimI* mirr tMU r*« fltititr Hmmi »ttr 4it Jhih

416 1264

consulere possemus et animarum providere saluti, preposilo et conventu dicti monasterii ex divina inspiralione volunlale libera regulam beali Benedicli profilen- übus expressim in manibus. . abbatis de AUorf nostre dyocesis ordinis sancti Bcnc- dicti, idem monasterium de dicti prepositi et conventus instantia et consensu expresso unimus monasterio sive abbatie in Altorf subicientes idem monasterium in omnibus 5 temporalibus possessionibus, rebus et juribus presentibus et futuris et etiam in spiritualibus dicte abbatie in AUorf et cum omnibus ejusdem pertinenliis, salvo tamen jure nostro nostrorumque successorum. quam unionem atque subjectionem dictus abbas et conventus libere et voluntarie admittentes omnes de dicte sancte Trinitalis conventu in sue eclesie socios et monachos receperunt parem cum eis 10 vitam ducluros in omnibus et recepturos. ordinabimus etiam , quod in diclo mona- sterio sancte Trinitalis ad ofBciandum in divinis ipsum monasterium sex ad minus monachi per abbalem ordinentur, quos ipsi abbati ad eundem locum miltere et revocare secundum quod expedire viderit licebit, ministrando eisdem necessaria secundum modum et formam, qua suis monachis in monasterio Allorf solel provi- 15 dere. prepositus eliam, qui quandoque in diclo monasterio sancte Trinitalis fucrat, omnesque persone de conventu ejusdem nichil de celero dicti monasterii sancte Trinitalis nomine petenl vel etiam vendicabunt, sed sub regula beati Benedicli in altero dictorum monasteriorum ad dispositionem et ordinationem abbatis in Allorf domino famulantes manebunt. aposlatas aulem dicli monasterii sancte Trinitalis 20 nunc vagantes diclus abbas recipere tenebilur, cum rcdiverint et voluerint sub regula beati Benedicli*. qui si regulam eandem profiteri renuuerint, de nostro sive successorum nostrorum consilio de eisdem nunc aposlatanlibus disponet et faciel dictus abbas, prout religioni convenit ol ralioni. fratribus etiam secularibus dicti monasterii sancte Trinitalis, qui vite subsidium a diclo monasterio recipiebant, pro- 25 videbilur per dictum abbalem, prout anlea eisdem consueverat et debueral prepositus prefali conventus necessaria ministrare. in liujusmodi ordinalionis perpetuam memo- riam presentibus lileris appendi fecimus nostrum sigillum. nos. . prepositus totumque capilulum Argentinense buic ordinalioni, unioni et subjeclioni consensimus appen- dentes nostrum sigillum presenli karte in perpetuam bujusmodi noslri consensus 30 probalionem. nos abbas totusque conventus de Allorf ordinis sancti Benedicli Argen- tinensis dyocesis de nostra volunlale et conseüsu supradicta et singula et omnia acta fore et ordinala esse confitemur prominentes, nos adimplere suprascripla omnia nosque pariluros in omnibus ordinalioni supranolale, apponenles presentibus lileris nostra sigilla in bujusmodi facti perpetuam memoriam el probalionem. actum 35 anno domini 1264, 10 kalendas** marlii.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 24 or. mh. e. sig. pend. Erhalten ist nur das Siegel des Straßburger jDomcapitels, ein zweites abgefallen. Von dem in der Urkunde angekündigten dritten Siegel ist gar keine Spur vorltarulen.

e) Zu ergänzen etwa vivere oder esse, bj B kalandas.

Kl

I

1264 MI

549. Ifnnrich der erwählte Bischof ton Ntrnßh%rg und der DcmauU>$ BtrtkoUL toll Ochscnslcin beurknnilen, wie der Streit iiriseken der Bürgtrickaft ro» Strüßimrg itnd den Hackern daselbst über dm Pi-ris- des EinungtreckU beigelegt worden »et. rJ04 Februar i».?.

e NoH Ilciiiricii:< et ^i„< d < m< ins Argcntincnsis, Rcrtholdus de Ohsenstein omIm

ejusdcm cccIchjü uuiversis et .sin(;tiliä presciuium itiüpeclorihu» volumus esse notutn, quod, orla dissensionis inaU:riu inlcr. . inngistros, consules et universitalem civitaüs Argcntiiicnsia ex una et pislores seu paniflces cjtisdem civitatis ex parte altera saper eo, qiiod iidcm pistorcs a domibus pistrinulibiis ipsorum ciriutn pro ; rum,

quod vulgo dicilur cinung, amplius quam aiiliqua et approlMta ip&;.. . latis consuetudo uxigercl, rc(|uircbant, tandcm intcrvcnientibus vim bonestis bojusmodi discordia Inliler est sopila consensu et voluatatc dictarum partium pleoius aooedente, (piod dcincpps in perpcluuin, quicunquc civis pistrino suo iiili-gruin jus, quod dicitur ciuuiig, ncquirero vohieril, puiiilicibus diibil pro bujusmodi jure daodecim solidos

ir> dcniirioruin Argi-ntiucnsiuin sine omni augmcnlatione et pro dimidio einungo sex solidi dari debcnl*. conscnscrunt eciam predicti pistoreü. quod, si quempiam ciTimn hubenlcm pistrinum decedere conligerit, quicunque et cujuscunque etalis unus ex lil)cris suis ipsum pistrinum ex jure bercditario pro sua acceperil porcione, simol gcinm nccipial jus dimidium, quod dicilur ciuung. nos igilur ad inslaociam ■^) prediclnrum partium huic ordinacioni et statulo nostrum asscosum inpertimur prescntibus pariter et favorcm ipsamquc ralam tcnentcs et gratam per omnia a|iprobatnus, sigilla nostra una cum ipsius civitatis sigillo presenlibus in testirooniani appcudentes. actum et dalum anno domini \'Hi\, in vigiü M 'i'.:" 'ivosiob'.

8 aw Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Oew. Corp. A l»d. 3" <>r W' •/ ;■«-"./. hwi. U Abgefatten aintl die Siegtl der Stadt Straßburg und du Domnuto» lirrdui.l n.» '»•h^n-

stein. Oedntckt am dem Bricfbuch A fol. &4b ihid. in der Ztitteür. /. Gatk. /<< (H^^r,!, XVI,

171 mit dem rnnrieUigeti JahrtMiatum 1363.

550. Heinrich der erwäAlte Bischof und d<u ßemcapitel «o« StmtUmrg

aci beurkunden die Stiftung eines Marienaltars und einer damit rerbtntdeHeu Pnttemde

ini Münster durch de» Straßbmrger Bürger Heinrick Wehelin. 1264 Min t3

Straßburg.

Iloinricus dn giaiia clcctus Argcntiiit-ii'^is, i .ti-jhouus, decsBus

totuuKino capilulum eccK'sic .\rg0nliuensi9 universis » l>us tarn presenUbos

X. quam Tuturis luijus litterc inspiH:toribua seu auditoribus sinccram caritatem in doniino cum noticia subscriptorum. quoniam omno bonum in rommuno deduclum pulcriiis elucoscil, dignum ess«' et congruum cstinialur merita oujuspiam sub dumpnosi sileucü i>iii.lir;., i,on abscondero: quin |>ocius, ut abi quoque ad bononun

I Utber Btftit wnd Wtttn dittr» Znmfttttkt* rtrgL W. fltiW« Zmr ZtiHflwftfn* S. 113.

418 12 6 4

exercicium incitentur operum, convenit ea singulorum nolicie propalare. scire igitur volumus universos tarn presentes quam posteros presencium inspectores, quod vir honorabilis Ileinricus civis Argentinensis diclus Wehelin de consensu et bona voluntate nostra, provida circumspectioae adhibita, in ecclesia nostra Argentinensi ob reverenciam gloriose virginis dei genilricis Marie suis altare sumplibus prope 5 altare, quod dicitur frugealleri, in remedium anime sue fecit construi et construxit. huic siquidem altari prebendam annexam instiluit et fecit solventem annis singulis sacerdoli ad dictum altare celebranti septuaginta quartalia, quinquaginta quinque siliginis et quindecim ordei. redditus autem istorum septuaginta quartalium siti sunt in hunc modum : in banno Gynebret quadraginla siliginis, in banno vero Enesheim 10 quindecim quartalia siliginis et quindecim ordei. ordinatum est autem, ut idem Wehelinus hac prima vice prefatam prebendam dicto altari annexam sacerdoti conferat pro sue libito voluntatis, poslmodum vero eam, quam priraum vacare conligerit, custos, qui lunc pro tempore fuerit, idoneo conferel sacerdoti. quodsi eam custos alii quam sacerdoti conferat, volumus, quod extunc, ex parte decani 15 monicione ad ipsum custodem premissa, ut eam sacerdoti conferat, octo dierum elapso termino, decanus, qui tunc pro tempore fuerit, dictam prebendam conferendi sacerdoti idoneo plenam babeal et liberam potestatem. sacerdosque ad dictam pre- bendam institutus singulis diebus statim cantatis malutinis missam ad pretactum altare de beata virgine celebrabit et dicta sua prebenda contentus oblaciones ejusdem ao altaris in usus fabrice absque omni subtractione ipsius fabrice rectoribus integra- liter in subsidium operis presentabit. clioro quoque ad horas singulas et decano, qui pro tempore fuerit, quemadmodum alii prebendarii per devocionis obedienciam est ligatus. inceptis quoque laudibus, chorum exibit reverenter et licite et se ad celebrandum devocius preparabit. cum custode vero nihil omnino habebit disponere 25 nisi quod eidem sicut alii clerici consuetam reverenciam exhibebit. insuper ordi- natum est, ut idem sacerdos fideliter et studiose fabrice predicte computacionibus inlersit et eidem presit et prosit ipsius utilitatem, prout meHus scierit, promovendo ad amputandam antea in perpetuum omnem questionis materiam. et ut predicta omnia et singula robnr perpetue firmitatis obtineant, nos electus et capilulum supra- 30 dictum, provida deliberacione et communi tractatu prehabitis, ordinacionibus pre- scriptis seu statutis nostrum assensum impertimur presentibus et favorem ac omnia supradicta sicut ea, que de nostra pura processerunt voluntate, sanccimus, rata tenemus et grata ipsaque sollempniter approbamus sigilla nostra presenti scripto in lestimonium appendentes. nos B[erhtoldus] de Ohssenstein custos ecclesie Argentinensis 35 universa et singula supradicta confitemur esse vera et ad ea firmiter observanda nos nostrosque successores, capituli nostri consensu plenius accedente, presentibus sollempniter obligamus sigillum nostrum in testimonium appendentes. actum et datum Argentine anno domini 1264, in crastino Gregorii pape.

F aus Straßb. Frauenh. Ä. Papier-Copialbuch nr. 3 fol. Ib von einer Hand des ausgelmtden 40 IMen Jahrh. eingetragen.

1 Cfr. nr. 365 u. 519 not. 1. Vergl. F. X. Kraus Kunst u. Älterthum i. Elsaß-Lothringen I, 358.

I

1 364 ilt)

551. IVerner von HaUbronn gc/ilieljt mit der Stadt StroUnmi xnnrr (iefangen- schaft veyen eine Sühne, für die er ihr zehn ffenannte Jinni-n sirlU, trelche sieh der Kntücheidung einer Vierercomviitsion über Sühnbruck :u ln'jen haben. t'-iii4 April 17.

fi Icli Wernhcr von Buldehurncn l& kuut allen den, die düen bricf gesebent oder

gcliArenl, daz ich ubcrein hin kommen mit den hurgern von Slraxburg und irüu helftTn uiiihc miiu: g(;voncnissc und alle gevehtc, die ich oder mine friuol gegen io mohlen lian iimbc dis iirliugc, einn; sletun sAnc vtir mich und alle mine friunl tDc geverdt!. utide lioii icli vur iiiiih uiide mine friunt die »Qnc gesworn stete zu babenoc

10 iemermu. duz disc siiiie stein blibe, deruml)e gib ich in zu bärgen bcrn Härtungen den jungen von Wangen, hem Wirichen von Rimhurg, hem Härtungen von Wideo. lieni Olhiri von EllK-nsU-in, lu-rn Symunden I,imb4;ln, hem Ysenbartcn von Wcal- hoven, Ikth R&dolvcu von Üaldehunicn, hi-ra Scli^)helin, Albrchten von Hobcnstein, Heinrichen zu Bach, die haut hi geswürnemc eide geleitet, swie an den bürgern

IS von Slrazhurg oder iren hclfcrn von mir oder von minen friunden diüe sftne gebrochen wurl, daz si sich in den nehisten sihcn nohten, so si gemAnt werdent, zu Slnu- hurg oder zu Zubern in entwurlent nicmcr dannan zu kummenne, ic das widertan undo gcbcäscrl werde, unde siul schuldig ahc zu t&nne das, damitte die sAne gehrochen wurt, aldcrnach so es her Rcinbold der LicbcnccUer, Friderich der

a) SptJndor, her Riilin Ripelin. her Bcrlhold Riusez hi deme eide urvaml. swedertalb sich aber iedcrmnn gcciitwurlet, da sol er Ach hliben ligende. ich gelobe Ach bi geswürncmu eide, duz ich uud alle mine friunl den bürgern von Stratbdrg und iren heifern umhc dise getal niemer Icil noch schaden noch lasier sulnt getAn unde daz ich wider si nicmcrmo in keime urliuge gehelfen sol. ich gelobe ficb, daz

'«> disen cit niemnn al)elril)en noch werben sol noch von den bohistu noch von geisl- lichcmc gorihlo. ist nbcr daz ich sli'irbc, so sinl die vorgenanten b6rgcn lidig. wir die vorgenunten bürgen verjehen olles des, das davor geschriben ist, unde gekdieii es bi gesworncme eide zu tAnnc unde zu leislenne unde stelu zu habeane aae allcrslahte geverdc. unde daz dis stelu hlibc, so ban wir discn brief mit hem

:«) Ilurlunges von Wangen ingesigele, des mich Wernhem von Baldehurnen und uns andere allesamt bignQget, vcrsigell zeime urkändc. dis bischach, do sil unaers herrun geburto warent zwclfhuudert unde vier unde sehxig jar, ao deme grAnen lunreslagc.

S mu Straßb. St. A. Vertchl. Ciinilei-Oew. Corp. K Ud. tb or. mb. e. fi§. ptm

552. Burchard Knehelini Sohn ro» DorlitAem IM tick «m der Otfanfenteimfl der Stadt Straßbtirg mnd stellt d«r$«lbm tecA* gtummtt B§rff. IS04 April £7.

Ich Burcart hcrn Knohelins sun von Torolvesheim tA kunt allen den. die discn bricf gesehent oder gchorent, daz ich mich verzihe aller der anespracbe [tcritrr iri* in nr. 'tlir* bis zu Iti'irgcu gelten] : hcrn RAdegcni Gnippingen, hem Hetohchen vou Erliugasson, hörn Sifridcn zu Bach, hem Volcmareu hem NtSrdewins son von

420 1264

Mollesheim, hern Sifriden den Tunebölder, Niclawcsun von Torolvesheim. die hant bi gesworncme eide gelobet \ioeiter wie in nr. 525 bis gebrochen wart], swie öch under disen bürgen duheinre sich niht getorste entwurten zu Strazburg, der sol sich enlwurten zu Erstheim oder zu Zabern. wir die vorgenanlen bürgen verjehenl des, das davor von uns geschriben ist, unde geloben es bi gesworneme eide zu 5 leistcnne unde stete zu habenne ane allerslahte geverde. wir geloben öch, daz disen eit nieman abetriben noch werben sol von den babistu noch von geistlicheme gerihte. unde daz dis stete blibe, so han wir hern Burcartes des burcgraven von Nidecke unde hern Murnhartes ingesigele, der zweier ingesigele mich Burcarten von Torol- vesheim unde öch uns die bürgen bignüget, geschaffet gehenken an disen brief lo zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren gebürte warent zwelfhuudert unde vier unde sehcig jar, an deme gr&nen tunrestage.

S aus Straßb. St. Ä. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. 2 sig. pend.

553. Reinmar Schaub und seine Brüder Hesso und Otto von Geispohheim, Dietrich von Lampertheim, RUdeger Qnipping und Sifrid Tunebölder verbürgen i5 sich den Bürgern Straßhirgs um 100 Mark Silber für die Freilassung Kuno's von Geispolzheim hinter der Verpflichtung, daß derselbe sich innerhalb sieben Tagen nach erhaltener Äuffordertmg wieder zu stellen hat. 1264 April 23.

Wir Reimar Schob, Hesso sin bröder und Otto von Geizpolzheim sin brüder, Dietricli von Lampertheim, Rüdeger Gnippinc, Sifrid der Tunebölder tünt kunt allen 20 den, die disen brief gösehent oder gehörent, daz wir hern Cünen von Geizpolzheim hant uzgenummen vur hundert mark silbers umbe den. . meister, den rat unde die gemeinde von Strazburg, wider zu entwurtenne sich in den nehisten siben nahten, so er gemant wurt von deme meister unde deme rate von Strazburg, unde dazwischent vur die ringmure zu Strazburg niht zu kummenne. swie aber er vur ^ die ringmure kummet oder sich niht wider entwurtet in den nehisten siben nahten, so er gemant wurt, so sin wir schuldig unverscheidenliche den bürgern von Straz- burg hundert mark silbers und sulnt uns l)i gesworneme eide, den wir getan hant, danach in den nehisten siben nahten zu Strazburg in entwurten niemer dannan zu kummenne, ie wir das vorgenanle silber han vergolten und eine gewönliche sune ao hant geschaffet unde gemäht von hern Gunen von Geizpolzheim den burgern von Strazburg. stürbet öch under uns duheinre in dirre giselschefle, so sol man ein andern geben an des stat, der ime gemezsi si. her Cüno von Geizpolzheim unsol öch in dirre gyselschefte dukein ding werben noch tun noch mit gerete noch mit get^te, das den burgern von Strazburg oder irn heifern laster oder» schade si. swie 35 aber er das tete, so suln wir uns öch zu Strazburg in entwurten niemer dannan zu kummenne, ie wir das widertan haben, unde sint schuldig das abe zu tünne nach werlichen dingen, wir geloben öch bi gesworneme eide, daz wir noch von den babistu noch von geistlicheme gerihte werben noch abetriben sulnt disen eit.

a) S ode.

1264 4M

undc (]az Ais slt^lo blilic, so hon wir diiMU brief mit hcrn Murnbarte« unde heni Willi(;lin.s des vitzcl(hn(;s von Stra/Ijiir(( ingestgeln vcraigdt» der xwder berrao ingcsigcli! uns liigtii'igel, zcimo Urkunde, wir verjeheii öch, SWM gcm&lM her C6110 von Ocizpolzlieim von den bürgern von Strazburg gewinnet, du wir haft iiiit bi s goHworneuio cide also von erst, wir Wiliiclm der vitzet&m unde Burcart der Ifnro- hiirl vcrjolien des, du/, wir unser ingcsigt-Ie balicnt gebenket an diaen brief durch der vurgcnunlcn herren bete. dis bischacb, du sit unscrs berren gebnrta varan zweliliiuidiTt undc vier unde sebcig jar, an dT miUfwuchen in der obatervochao.

6' au^ Straf\l> >>' \ VenchL C«uI«i-OeM. t .., .. i; - Vi or. mb. c. 3 »i§. ftmL

1" delaptii.

554. Werner ton Ballbronn schließt mit der Stadt Straßburg $rin«r Otfamftt^ sc haß wegen eine Sühne, für die er ihr fünf genannte Bärgen stellt, welche »iek der E ntscheidung einer Vierercommissio» über Süknbruck füge» JMe». 1204

April i\9.

1.1 icli Wi'inluT von Bnldchumen Ift kunl ollen den, die disen bri> 1 . \A •!• r

gt'liuri'ut, daz ich uherciu hin kuinincn mit den bürgern von Sir hellurn cinrc stiHen sune vur mich und alle minc munl ane ).,' gevongnissc und olle gcvebtc, die ich oder mine vriunt gegen in mohtenl ban unihe dis urliugc. undc han ich unde her Otto von Elbcnstcin, her Symund der

«) Liinhel von Epdclie, her Reimor Schfth, Rfidolf von Baldeburnen nnde ^^ ' ' von Uuldeburnen mines hri'ider sun vur uns und olle unser vriunt dise a&ne g stete zu hobcnnc icmcrmc. daz dise säne stete blibe, dcnimbe gib ich in zu b&rgcn hcrn Oltun von Klbenstein undo die andern viere, die davor genant sint. die bant bi geswurncmc cide geluix-t, [weiter wie in nr. 551 mntatis mnlanäis bis ane allere

•K> sluhlu gcvordc|. undc daz dis stcHe blibe, so hon wir disen brief mit unaera berren bischof Ilfinrichcs von Strazhurg ingesigele, des mich Wembcrn von Baldebamea und uns vunfe die vorgenanton bärgen higu&get, urworbcn bisigelt zeime Urkunde. wir Heinrich von gotles gnoden der bischof von Strazburg verjebcnt dea, das wir unser ingesigele haben durch der vorgenanten herren btile an disen brief gebeiasen

:«i henken zeime Urkunde. dis bischueh, do sit unscra herren geb&rte waren svel^ hundert -undc vier undo sebcig jar, an den mftntage nach der ohsterwochcn.

S am Stnxßb. St. A. VcrsrhI. Ciuuilei-Q«w. Corp. K Ud. 16 or. wtb. e. m§.

gut erhtüttHta Sirgtl mit der Legende S. Ileinrici «Ici gracta elMti krpnüamüa^

t555. Pabst Urban IV bestätigt dem Straßburger St. SfephansUoeler die mf 10 festgesetzte Normalsahl seiner Schwestern. 12G4 Mai 7 Ortieto. et ( salu

Urbanus episcopus scrvus servorum dei dilectis in Christo Gliabus. . aUiaÜase et convenlui monasterii sancti Stephan! Argentinensis ordinis sancti Auguslini salutem et opostolicam benedictionem. cum a nobis petilur, quod juatum eat et

422 1264

lionestum, lam vigor equitatis quam ordo exigil rationis, ut id per ^ sollicitudinem ofScii nostri ad debilum perducatur effectum. eapropter, dilecte in Christo filic, veslris juslis postulationibus grato concurrentes assensu sextumdecimum canonicarum numerum, quem bone memorie. . Argentinensis episcopus in monasterio vestro, in quo tunc nuUus determinatus canonicarum numerus habebatur, pensatis ejus facul- 5 tatibus, cum coUegium veslrum ad illum devenerit, deliberatione diligenti prebabita de vestro assensu statuit auctoritate ordinaria observandum, prout in patenlibus lilteris confectis exinde plenius dicitur contineri^ sicut est provide institutus, aucto- ritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus statuentes, ul dictum monasterium bujusmodi sexlodecimo numero, cum collegium ipsum ad 10 eum reductum fuerit, sit contentum ita, quod, dccedentibus ipsius monasterii cano- nicabus, nulla interim recipiatur ibidem, nisi adeo ejus excreverint facultates, quod predictum numerum exigant merito augmentari, mandato sedis aposlolice semper salvo. nuUi ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis et constitutionis iufringcre vel ei ausu temerario contraire. si quis autem hoc attemptare 15 presumpscrit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli aposlolorum ejus se uoverit incursurum. datum apud Urbemveterem nonis maji, ponliGcatus nostri auno tercio.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 2622 or. mb. c. buMa pend. Unten links B. fa', auf dem UmscMag unten rechts B. pm, auf der Bückseite P. de Ass. H., auf der innern Seite 20 oben rechts : renovata et correcta, quia fuit erratum in ordine. cum enim deberet dici sancti Augnstüii, dicebatur per errorem ordo sancti Benedict!. Aüe Vermerke sind, wie es scheint, wm der gleiclten Hand wie der Text.

556. Junta priorissa et conventus ad sanctam Agnetam extra muros Argenti- nenses promittunt, se pensionem duodecim quartalium utriusque annone siliginis et !S ordei in banno Geizpoltzheim ipsis ab honesta Lucgardi de Helfenstein collatam nunquam alienaturas, sed in anniversario Lucgardis ad cenobia Argentinensia distributuras esse. « scirc cupimus universos. » datum anno domini 1264, 8 idus maji. 1264 Mai 8.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 3084 or. mb. c. sig. pend. ao

557. Kuno von Scharrach schließt mit der Stadt Straßhurg seiner Gefangen- nahme wegen eine Sühne, für die er ihr neun genannte Bürgen stellt, welche sich der Entscheidung einer Vierercommission über SüJmlruch zu fügen halen. 1264 Mai 12.

Ich Cüno von Scharroch tu kunt allen den, die disen brief gesehent oder 35 gehorent, daz ich überein bin komen mit den burgern von Slrazburg und irn heifern

a) B per id mit zwei schrägen StrichMn üier jedem der beiden Worte.

1 Cfr. nr. 378.

1264

üiiirc Stelen sAno vür mich und alle mine fränt In geverde umbc inine { und iillü K(!V(;lilo, die ich oder mine fruut K'-K^'n in mAhtCD ban. nod bau ich nod mit mir lier Ottu von Marley dt:r vitzcl&m, lier Ludewig von SchaiTOcb, l-"' T^—nanl der Kuge, Sifrit hern Ludcwige.s sun von Marley, It&dolf von ScbaiTOcl. . id«r & vür uns und alle unser frünt dise »Anc gesworn stete sft hffbgniift iemenne. ieh Klohe öch hi gcswornem cydc, daz ich und alle mine früot den bargern too Stras* hurg und irn helfern utnbe dise gc;tAl niemer Icil noch scbaden nocb larter aälat getih) und ddz ich wider sie niernerme in keime urlüge gebelfeo aol. wir globen 6cli, daz discn eit nieman ahelril)en noch werben sol nocb von dem babeste noch

10 von geistlichem gcrihte. daz dise glübde und dise sfine stet« blibe, derumbe gibe icli in y.h hi'irgon Iicrn Ölten von Mnrlüy den vilzelQm und die andero Tiere, die davor genenunet »int, und hern üünlhem den burggrafen von Ergersbetm, bem Wyrichen von hymhurg, hern Volmam von Widen, hcm Ollen von Ubtralsbeiai also : swic an den bürgern von Slrazburg oder im belfern von mir oder tod mioen

15 fn'indon diso sünc gehrochen wurt, so sülnl sich under uns drien, C&ncn voo Scharruch und mincn vatter her Ludewige von Scharroch und minen brflder Rfidolfe, zwenc sich onlwurten, so sie gcmanl werdenl, in den ndisten sybeD nahten z& Strazhurg in niemer dannan zA komcnde, e wir widertfln habenl dai, damit die sAiic gebrochen wurt. were aber das under uns drien cwene toi werent, oder obe

•x) wir drie lebende nihl cnlcislent, so si'ilnt sich die vorgcnanlen bürgen alleaamt bi geswurneni eyde, den sie getAn haut, zu Slrazburg in cnlwurlen in den ndisten syben nahten, so sie gemant werdenl, niemer dannan z& körnende, e das widertln

rwurt, und sinl schuldig abe z& Ifinde daz, damit die s&ne gebrochen wärt, herüber sinl gekosen her Albrehl von Schopflicim, her Friderich der Spender, her Reim- böldelin, lier Itülin zürne Dorne, swie die viere oder andere, die nach in an ir stat uszer den bürgern von Slrazburg gekosen werdenl, bi dem eyde erfnrent und spre* cbent, daz die süne gebrochen sie, so sülnl under uns der vorgenanlen drierxwene oder aber, obe wir nül hnul geleistet, die vorgcschnbcn bürgen leisten, und swie under den vier kiesern einre slirbet, so sol ich Cftne von Scharroch oder, obe icb uo nül enbin, so sülnl die andere, die umbc dise süne hafl sinl, einen andern kieacn an dez stat, der ein burger zfi Slriizburg sie. were aber dai sich der bürgen delieinre zu Slrazburg nihl gctörste cnlwurlen, der sol sich xA Erslheim oder x& Znbern in entwurten. und swer sich iedennnn geenlwurtel, da sol er ftcb bliben ligende. ich globe (Vh, swic der vorgenanten bürgen denheinrc slirbet, dax icb in :*:> den nehsten vicrlzehcn nahten, so ich gemant würde, ein andern sol geben an dei stat, der ime gemesze sie. swie &ch ich CAne von Scharroch stürbe, so sint ber Günther der liurggrafe von Ergershcim, her Wirich von Rimburg, her Volmer von Widen, her Ölte von Uhlratsheim lidig und sinl die andere, die davor genemmet sinl, umbe dise sünc hafl iemernie. wir die vorgenanlen bürgen verjdient alles des, 40 daz da obenan von uns geschrilien ist. und globen es bi gcswornem eyde, den vir golAn hant, zA lAnne und zA leistenne An allerslahle geverde. und dax die stete hlil)(\ SU hau wir dison brief mit unsern ingcsigeln Günthers dei burggrafen von Krgersheim, Ludowiges von S«-harroch, Horuandes dos Kncen vcnigeit lefane nrMnde.

42 1264

wir die andern bürgen verjehenl dez, das uns begnüget der drier vorgenanter hcrren ingesigele, die an disen brief sint gebencket. diz beschacb, da sit unsers berren gebürte waren zwelflmudert und vier und sebtzig jar, an dem mentdage nacb sanl Sophien dage.

S aus Straßb. St. A. Briefbuch A fol. 234» mit der Ueberschrift : Cftnen von Scharroch sftiie von sinre gevengnüsze wegen gegen den von Strazburg. Sei der Berechnung des Datums luibe ich für den Sophientag nicht den löten, sondern den 10. Mai angenommen, gemäß den Angaben der altern Straßburger Dimcesankalender. Vergl. D. St-diron. IX, 1071.

558. Werner Stampf schließt mit der Stadt Straßburg seiner Oefangennahme lo wegen eine Sühne, für die er ihr zehn genannte Bürgen stellt, welcJie sich der Entscheidung einer Vierercommission über Sühnbruch zu fügen haben. 1264 Mai 14.

Ich Wernber der Stampf kunt allen den, die disen brief gescheut oder gehörent, daz ich uberein bin kummen mit den bürgern von Strazburg und irft belfern einre steten süne vur mich und alle mine vriunt ane geverde umbe mine is gevangnisse und alle gevöhte, die ich oder mine vriunt gegen in möhtent han. unde han ich unde mit mir her Burcard unde her Pilgerin von Wangen, her Jobannes von Utenbeim, her Lentfrid von Steininburgetor, Hug der junge von Steininburgetor vur uns und alle unser vriunt dise süne gesworn stßte zu habenne iemerme. ich gelobe öcb bi gesworneme eide, daz ich und alle mine vriunt den burgern von 20 Strazburg und im belfern umbe dise getat niemer leit noch schaden noch lasier sulnt gelün unde daz ich wider si niemerme in keime urliuge gehelfen sol. wir geloben öcb, daz disen eit nieman abetriben noch werben sol noch von den babiste noch von geistlicheme gerihte. daz dise gelübede unde dise süne stete blibe, derumbe gib ich in zu bürgen hern Burcarten unde hern Pilgerin von Wangen unde die 25 ander drie, die davor genemmet sint, unde hern Burcarlen von Ilohenstein, hern Günthern den burcgraven von Ergersheim, . . den Wenser von Mollesheim, hern Wernhern den Riehen von Geizpoltzbeim, hern Friderichen von Gügenheim also : swie an den burgern von Strazburg oder im belfern von mir oder von minen vriuuden dise süne gebrochen wurt, daz si sich zu Strazburg in entwurtent in den 30 nebislen siben nahten, so si gemänt werdent, niemer dannan zu kummenne, ie das widerlan wurt. unde sint schuldig das abe zu tünne, damitte die süne gebrochen wurt. herüber sint gekosen her Rudolf von Vegersheim, her Rcinbold der Lieben- celler, her Gozelin von sant Thomane, her Rülin Ripelin. swie die viere oder andere, die nach in an ir slat uzser den bürgern von Strazburg gekosen werdent, bi deme ^ eide urvarnt unde sprechent, daz die süne gebrochen si, so, sulnt die bürgen leisten, also davor geschriben stat. unde swie under den viern küsern einre stürbet, so sol ich Wernber der Stampf oder, ob ich niht enbin, die andern, die umbe dise süne baft sint, die sulnt ein andern küsen an des stat, der ein burger zu Strazburg si. were aber, daz sich der bürgen duheinre zu Strazburg niht getörste entwurten, der 40 ' sol sich zu Erstheim oder zu Zabern in enlwurten. unde swer sich icderman geent- wurtet, da sol er öcb bliben ligende. ich gelobe öcb, swie der vorgenanlen bürgen

1264

(lii)ieinre stArhet, daz ich in den nehistcn vierzcheu nahten, so ich gentnl wni^, ein (uulf-ni »ol gcl>en nn d<>s stot, der itne gemtesi n. svie Ach ich Wenbcr der Slaiiij)!' slilirbc, so sint her liurcart vuti iiohenstein, her Günther der buregraTe tod Krgersheiin, der Wenser von Mollesheim, her Wemher der Hiche von GetzpoUbriin, r> her Fridcrich von Gfigeu]iciin lidig undu sint die andern, die davor amb« diae t&oe hiifl sint, ifMierm«; hnft. wir die vorgetianlen hArgen verjeheot alles de«, das da

obenan von uns gcschrilxjn ist, imdc (,'•■!' '- '■ ■—•'womeinc eide, denwirgelaD

iiiint, 7M ICinnc undc zu Icistcnne ane ;>. le. unde daz db al^le hübe,

80 hun wir disen hricf mit uuscru ingesigclcn Pilgerins von Wangeo, fiarcartcs

10 von Iiohenstein, (iunthers des burcgraven von Ergershciro. Johanneaea von tllen- hcim, Wernlicr» drs Riehen von Geizi)olzhcim versigelt seime nrkiodo. wir die andern vorgeniinlcn hArgen verjehent des, daz uns bignftget der vunf Torgenanler herren ingesigele, die an disen bricf sint gclienket. dis bischacb. do sil uosers herren gehArto wurent zwclfliundert unde viere unde scbcig jar, an der mittenwocben

iii nach sonte Sophien tage.

8 aus Siraßb. St. A. Vcrschl. Canzloi-Oew. Corp. K Ikd. 16 er. wtb. e. ttf. jmmA fa«M. l^rhaUen ist nur da» Siegtl Quntheri mm Ergertknm, dt* lAri§m /b/ ami tkftftMmL Zw DaHnmg vergL nr. 557.

559. Pabst Urban IV bestätigt der Abtei Altorf die Sinverleibwug iUm StrtO- ao burger Klosters der heiligen Dreieinigkeit. 1204 Mai 15 Ortieto.

r

Urbanus cpiscopus servus servorum dei dilectis liliis. . abbali et conventui monasterii de Alchdorf ordinis sancti Benedicti Argenlinenais diocesis aalutem el aposloUcani benedictiouem. religionis vestre uieretur honestas, a( vos Testraauiue niunasteriinu speciali benivolentia pruseiiucntes vutis vestris favorabiliter annuamua.

•x> exbihila si((uidem nobis vestra pelitio conlinebut, quod dilectuii filius. . \ rgi»r>tini>nwa electus atlendens, quod luunaslcriuui sancle Triuitatis extra muros Argantinanaw tunc ordinis sancti Augustiui propler guerranim discrimina et alias divcrsaa caoaaa erat in spiriluulibus et teniporalibus non uiodicum deformatuni, illud cum oinnibus jiiril)Uä et ])erliucntiis suis de consensu dileclorum lilionim capiluli Argeolioeoaia ao

uu pn-pusiti et convcnlns prefati niouaslerii sancte Triuilatis predicto monaatMio de Alclulorf providc couuivit, in ipso inonasterio sancte Trinitalis dictum saocU Beoe- dicti ordinein induccndo, prout in litteris inde confcclis plenius dicitur coatineri'. nus itaipie veslri.s siipplicalionibus inclinati, quod super hoc provide fiMtom eat» ralutn et lirnnun hai)outes id auctoritalc a]>ostolica coutinnamus et fr$tnii$ aoripCi

X, patrociuio conunuuinius. nulli ergo otnnino honiiuuui Uceat baoc paginam noalra conlirnialionis infringore vc/ ansu temer&no * contraire. si quis aulem hoc altemptare

■j .l/i' dem itr ItiU iitrtttr hJIndUtitm pm»«Ui daftk mmm im Ptrftmttt twuktm.

" Cfr. nr. M«.

/rä6 12 64

presumpserit, indignationem omnipolentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus sc noverit incursurum. dalum apud Urbemveterem idus maji, ponlificatus noslri anno tercio.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 2 or. mh. c, bulla petul. Unten rechts dicht unter dem Datum R. dccxxxii cäplo, tmten links B. fu', auf dem Umschlag unten rechts G. Verccll., auf 5 der Rückseite Giso, alle Vermerke, wie es seheint, von gleicher Hand wie der Text.

B 1 coli. ibid. H fasc. 1352 cop. vidim. mb. c. bulla peml., von Pabst Clemens IV dem Kloster Altorf ausgestellt Pcrusii 15 kalendas septembris pontificatos anno primo 1265 August 18 Perugia.

Gedruckt zweimal hei Schöpflin Als. dipl. I, 390 nr. 343 und 447 nr. 622, das erste Mai 10 irrthü)nlich Pabst Urban III und dem Jahr 1188 zugeiviesen, das zweite Mal mit dem unrichtigen Jahresdatum 1263. Potthast Reg. pontif. nr. 18014.

560. Kuno von Oeispolzheim scltließl mit der Stadt Slraßhurg seiner Gefangenr nahme wegen eine Sühne, für die er ihr zehn genannte Bürgen stellt, welche sich der Entscheidung einer Vierercommission über Sühnbruch zu fügen haben. 1264 i5 Mai 28.

Ich Cüno von Geizpolzheim tu kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehörent, das ich uberein bin kummen mit den burgern von Strazburg und irn heifern einre stetun süne vur mich und alle mine vriunt ane geverde umbe mine gevancnisse und alle gevehte, die ich oder mine vriunt gegen in möhten han^. 20 unde hau ich unde mit mir her Reimar Schob, Rülin Schob, Berthold von Geiz- polzheim, Hesso von Geizpolzheim mine brüdere unde her Cüno von Bütenheim unde her Hug von Butenheim vur uns und alle unser vriunt [weiter wie in nr. 558 bis zu bArgen] : her Reimaren Schob unde die andern vunfe, die davor genemmet sint, unde hern Pilgerin von Butenheim unde Dietrichen sinen brüder, hern Ottun 25 von Rodesheim unde hern Frillen von Rodesheim also: [weiter wie in nr. 5.58 bis herüber sint gekosen] hern Niclawus der Zorn, her Rülin Ripelin, her Reinböldehn, her Rülenderlin. [tceiter wie in nr. 558 mutatis mutandis bis zu Strazburg si]. ich gelobe öch, swie der vorgenanten bürgen duheinre stürbet, das ich in den nehisten vierzehen nahten, so ich gemänt wurde, ein andern sol geben an des stat, der ime 30 gcmezsi si. swie öch ich Cüno von Geizpolzheim stürbe, so sint her Pilgerin von Bütenheim unde Dietrich sin brüder, her Otto von Rodesheim unde her Frillo von Rodesheim lidig. unde die andern, die davor genemmet sint, die sint umbe dise süne haft iemerme. wir die vorgenanten bürgen verjehent alles des, das da obenan geschriben ist von uns, unde gelobent es bi gesworneme eide, den wir getan hanl, 35 zu tünne unde zu leistenue ane allerslahte geverde. unde das dis stete blibe, so han wir disen brief mit hern Wilhelms des vitzetümes unde hern Murnhartes unde mit hern Ottun von Rodesheim ingesigeln, der uns alle bignügct, versigelt zeime Urkunde, wir Wilhelm der vitzetüm unde her Murnhart unde her Otto von Rodcs-

1 Cfr. nr. 553.

1264 487

beim verjchcnt des, das wir haben gebenket unser ingMigde an disen bricf doicb der hcrren Ix-tlc willi-n, die da obenan ; - 'nct sint. dU bücbacb» do iit un.siTS lierren gehiirle wurcn zweiriiiind' vier unde nphctg Jar, fif^rtf

schAnnöntiixtnde.

S aui Straßb. St. A. Venchl. Caiul«i-0«w. Corp. K Ud. Ib or. mb. e. 8 ti§. pmd. Dnt gut erhatttne BitgO, tm «Immm da$ de$ Vittdomtmu ik Ugmit trOfl . K « lUcbcbni Uogeronia, iaiitmge Mumkardä : 8. Barurdi B«ir«roiiia.

561. Bischof Heinrich von Ulraßburff fordert unter (- .,* AbUß iit

QeistUchkeil seiner Dioecese auf, eine Collect« für die II lung der St.

»0 Thomaskirche zu Ütraßlntrg zu unterstiitzen und »u fördern. 1204 Juni 7 Üträß^rg.

Ilenricus dci gracia Argentinensis cpi.Hcopus' universis abbaübus, prioribos, preposilia, dccanis, arcbipresbiteris, plebanis el viceplebania oeleriaqne *Cfl^^ar""« rccloribiis dyocesi.s Argentinensis, ad (juos j»erveneril presens scriplum. salulem in CO, qui nos lavil sanguiue suo. quonium, ut ail apostolus, omnas aUbimna {wtiUr

i& wie in nr. SSI bis vitain eternani|. pasloralis officii debilo noa urgente, ecdemmn oniniuin noslrc dj^ocesis maxime auteni eanim profecübas. quanim nobia aollicilodo incumhil, vigili cura iutenderc nos oi>or(nt. cum igittir ccciesia sancU Thome apo- sloli in Argentina, quo primn filia nostre kalbedralis ccci' ' ' ilur el est, oojas muri nimia vetutitate cünsiinipti ita, quod jum ruinam i; tiir, de noro iit

Kl rcediiicanda et nos loto nisti intcudamus eam reslaurare, sane ergo, dilccliaaimi in Christo, quos divina potcncia sub baculo nostre dicionis esse voltiit, attenÜasüne TOS rogamiis et sub nltestncione divini jtidicii ac in virtule sancte obediende alten- eins comniunemus, quatenus nuncium nostrunt specialem super premisso neguliu promovcudo depntatum, cum ad vos pervencrit, sine contradictiooe qualibct redpiatis,

% parroehianos vestros tam in confcssionilms quam in publico, al ad lam piam inten- cioneni exequendant eleiuosinas suas erogent, allenlis nionicionibus lideliler inducatis et dictum ncgocium in personis propriis juxta quo<l ab eodem nuncio fucritis infor- niati studeulis eflicaciter promoverc, ipsum in veslris mansiouibus, u( ab iufamia cavcatiir, honeste recipialis scicntes, quod de fidelilate et dcruUone. quam drca

90 eandem ccclesiam nos habere spcramus, in hoc certum cxperimonium capirmus. iniiis(|uis([nf eciaiii vestnim in ecclesiis suis duos de parrocbianis veslria jdooeoa huniui bencliciurum cuUectores instiluat, qui boneiicia cuUala fideliler recipicnles ea integre et sine diminucionc aliqua ad diem vcl horam, quem lalor presvncium rolHa assignnverit, in propriis personis ad mauus cousen'aloris super hoc ncgodo dec-

x> turum et hiiori presencium rcddere nou obmillant. si quis auteni huic mandalo

> Ili-inrich rrsrheiHt hier fMM «nttm Mtdf, rfn m«> dk Ertriilmump im mr. SS4 (irr tcffffH lifilriiklitk erfcheint, <U* gttetihttr Bi*thof. Vor den 7. Jmm wiiil drmnatk tim t'rt»^ •''« Jiihrn I;>i'i4 _Mlen, laut der Heinrich tuKh aU rrwMler Ilitchof mmI 4m SintMhmrfrr tkmttmf AnuM hitlrr itm Illenheim gemannt diu Ktnd einen Hof hinler SL Amdnm» tm .StniMvry. •x-v rr 40 tvm ihiif» fu I^hrn hatte, tu eigen gehen (eergl. nr. ?.>!> not. It. SlrtM. Mm^ A. I\^|w>r OyxiMwfc von SI. Kliiutltrlh nr. iOb.

428 1264

nostro rebellis aut contumax extiterit, quod non credimus, ex ipsa culpa a divinis se noverit suspendendum. insuper coram nobis vel judicibus super boc negocio a nobis statutis compareat termino sibi per lalorem presencium constituto penam condignam de sua pertinacia recepturus. vobis eciam arcbipresbiteris seu decanis mandantes prccipimus, quatenus islud negotium per annum conlinuum singulis 5 diebus dominicis et festivis ad effectum perduci faciatis, illos vero, qui istud nego- cium cxemplo, verbo et opere minus diligenter quam debuerint fuerint executi, auctoritate nostra in adversione^ debila puniatis. si quis vero archipresbitcrorum vel decanorum aut sacerdotum huic mandato obviare presumpserit, quod absit, quod non credere possumus, prccipimus, ut coram nobis vel judicibus a nobis super hoc lo statutis ad diem et boram, quem lator presencium sibi assignaverit, compareat de tali et tanta inobediencia responsurus. ipsum vero nuncium ac negotium sepe dictum sub beate Marie et sancti Thome apostoli et nostram protectionem recipimus spe- cialem excommunicationis vinculo innodantes, qui eum vel negocium impcdire presumpserit maliciose. et si videritis eundem, quod deus avertat, ab aliquibus 15 molestari, vos forli manu et brachio potencie ad suam liberacionem tanquam ad nostram velociter festinetis ita pro ipso et cum ipso in sepe dicti negocii promotione facienles, ut per hec et alia misericordie opera, que domino inspirante feceritis, non Judicium sed misericordiam consequi valeatis. item volumus et prccipimus, ut indul- gencia a sede apostolica sepe diele ecclesie collata a singulis sacerdotibus in suis 20 ecclcsiis vel a sepe dicto nuncio, si necesse fuerit, omnibus Cbristi fidelibus ad profectum suarum animarum proponatur. nos vero de omnipotentis dei misericordia et gloriosissirae dei genitricis Marie et beati Thome apostoli omniumque sanctorum meritis necnon et ea, quam nobis contulit, potestate confisi omnibus vere peniten- tibus et confessis manum adjutricem porrigenlibus secundum proprias facultates 25 40 dies de injuncta sibi penitencia misericorditcr relaxamus et inde vos ecclesiarum rectores tesles esse volumus et responsores. datum Argentine anno domini 1264, 7 idus junii.

T aus Straßb. Thom. A. docntn. hist. lad. 1 (privileges) or. mb. c. sig. pend. Der Schrift- eharacter des Stücks ist nicht gatiz zeitentsprechend, sondern weist eher, wie es scheint, 30 auf den Beginn des 14ten Jahrh. Ist die Urkunde vielleicht damals erneuert worden ?

Gedruckt darnach bei Schneegans L'egl. de s. Thom. p. 306; Ch. Schmidt Hist. du chap. de s. Thom. p. 320 nr. 43.

562. Volkmar von Still schließt mit der Stadt Straßhurg seiner Gefangennahme wegen eine Sühne, für die er ihr zehn genannte Bürgen stellt, welche sich der 35 Entscheidung einer Vierercommission über Silhnbriich zu fügen haben. 1204 Juni lt.

Ich Volcmar von Stille tu kunt allen den, die disen brief gescheut oder gehörent, daz ich iberein bin kummen mit den burgern von Strazburg und irn heifern einre st(5tun süne vur mich und alle mine vriunt ane geverde umbe mine gevangnisse und alle gevehte, die ich oder mine vriunt gegen in möhtent han. und «

a) Wohl für animadversione.

1264 4V

han ich undc mit mir her Heinrich von Wizcnbarg, her Wolflielm roo Wcnilionu, lior Ollo von Ilodcsheim. her Wolfliehn von Slillo, her lleioricb too Stille, Alhrolit von lIohiMistfin vur uns und alle unser vriunt diu« sfine p '■"■ MÜ» n huhennc iemonne. [iPeUer wie in nr. r}5N bis tu bärgen] : hem i iioo voo

e Wizonhurg undo die andern vunfe, die davor gcncmmel iiint, aode hern Ottun von Ilochvelden, hern Uurcarl<:n von Uodr-shcim, hem Wemhern den Wouer von Mollnsh(;im, Hndolfmi von Sciiarocli also: [weiter wie in nr. 558 Hs beniber fjirt gckoäi'ii] Ixt Heiml)old der Liehenceller, her Keinb^ddelin, her Rftlin Ripelia, her Friderich dur Spender, [weiter wie in nr. 55H mutatis tnutandit bia gemAai n\.

10 swie Ach ich Volcmar von Stille st6rbe, so sint her Ollo von Ilochvelden. her Hiirciirt von Itodcsheim, her Weniher der Wenser von MoUetbeim unde R&^lf S(!harocli lidig undu sinl diu andern, die davor ambe diese sftoe baft rint, hilft, wir die vorgcnauten bärgen verjehent alles des, das da obenan von uns goschriben ist, unde gclobcnt es bi geswomemc eide, den wir getan bant, in tAnne

1^, uiulo 7.\x Icistcnnc unde stete 7,u habenne ane allerslahtc geverde. unde das dis stMe lililie, so hau wir discn brief mit unsers herren bischof Ifeinriches von Strasburg unde mit hem Hun-artes von I lohenstein undc hern Otlun von Uodesheim ingesigeln gcschafl'en hisigclt zeime urkände. wir Heinrich von gottes gnaden der biscbof von Slraxhurg verjehent des, daz wir unser ingcsigcle balien geheissen henken an disen

•20 brief dur der herren b^tle, die davor gcnemmct sint. wir ' ' vorgenanten

bi'irf^en verjehent des, du/. uns bignugct unsi'rs herren ; : .. .uriches von

Strasburg unde hern Burcortes des herren von llohenslein undc hem Otlun von Rodcshcim ingesigeln, die vur uns alle an discn bricr sint gehenkel. ich Burcard von llohenslein vergiho des, daz ich min ' halic gehenket an disen brief

xi zcime urkäude. dis bischaoh, do sit uii.^ . . ... iren gebärto w^aren zweUbundert unde vier unde schcig jar, an der mittcwochen in der pfinkeslwochen.

S aua Straßb. St. A. Yonchl. C«iulei-Oew. Corp. K Ud. 15 or. mb. e. »i§. ftmL AtjrftMm ist dai BMnaft- mnd Batkisimntitftll.

563. Volkmar ton Still bekennt, der Stadt Straßburg bi4 Maria Hminalfakrt ■X) 40 Muri Silber zakUn %u müssen, und stsllt iAr da/Vr tthn genaiuUa Biffsu.

Ich Vulcmar von Slillo ti\ kunt allen den, die di.son In t j t t:'li'*'renl,

daz ich vergihe Affenliebe, daz ich schuldig bin den bu' , ., , ...iir.: vierrig

mark silbcrs unde gelobe mit gAten Iruwen, daz ich in •. r m:»! h.m v.rguliin

;r> zA unscrrc vrowen mos der firren in discmo jare. hanimtie han ich in su b6rgra jh>^. n geben hern Heinrichen von Wizenburg, hem Wolflielmen von Weslhoren, hcra Olluu von Rodesheim. liern Wolflielmen von Stille, hern Heinrichen von Stille, Albrehlen von Hohenslein, hern Otlun von Ilochvelden. hem Burcarten von Rodesheim, hern Wernhem den Wenser von Mollcsheim, RAdolfen von Scbarocb

« also : swie ich das vorgenanlc silbcr niht habe vergolten zA unaerre vroven mes, die davor gcschriben ist. so sulnl st sich sA Strasburg in entwürfen nach rehler

430 12 6 4

giselschefte in den neliisten sibcn nahten, so si gemant werdent, niemer dannan zu kummenne, ie das vorgenante silber werde vergolten, unde sulnt die burger von Slrazburg dis silber zuhaut lehen ulTe minen schaden, den sol ich in öch abetun unde sulnt die bürgen leisten vur schaden unde vur höbetgut. wir die vorgenanten bürgen verjehen alles des, das davor von uns geschriben ist, unde geloben es mit s guten truwen allessamt zu tünne unde zu leistenne unde stöte zu habenne ane allerslahte geverde unde geloben öch, zwie her Volcmar von Stille umbe dis silber vurbas gemüte gewinnet, daz wir hafl sint also von erst, daz aber dis st^te blibe, so han wir disen brief mit hern Burcarles von Ilohenstein unde hem Otlun von Rodesheim ingesigeln , der zweier ingesigele uns alle bignüget, versigelt zeime lo Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren gcbürle warent zwelfhundert unde vier unde sehcig jar, an deme vrietage in der pfiukestwocben.

S au8 Straßb. St. A. Verschl. Canzlci-Gew. Corp. K lad. 24 nr. 11 or. mt. c. sig. pend. Abgefallen das Siegel Ottos von Mosheim.

564. Ileinricus episcopus Spirensis^ universitatem clericorum in sua dyocesi irj constitutam monet et rogat, ut ad completionem operis Argentinensis ecclesie sancle Marie, quod, cum muri nimia velustate consumpti jam quasi ruinam minentur, de novo inchoatum sit, pias elemosinas et grata subsidia erogent, nuncio ecclesie Argentinensis caritative recepto, ac subditos suos e.xhortacionibus commoveant, ut ad opus dictum elemosinas impertiri velint. quod qui fecerint, omnibus quadra- ao ginta dies de injuncta penitentia relaxat. «quoniam, ut ait apostolus, omnes sla- bimus.» datum anno domini 1264, 13 kalendas julii. 1264 Juni 19.

F aus Straßb. FrattetJi. A. Donationsbuch nr. 2 fol. 200b cod. Chart, sec. XV.

565. Friedrick von Bahn und seine Frau Agnes verkaufen ihr in Straßburg belegenes und Herrn Stehellins Hof benanntes Anwesen für 240 Mark Silber dem 25 Straßburger St. Elisabetkkloster. 1264 Juli 10.

Notum sit omnibus presentium inspectoribus, quod nos Fridericus miles de Tan et Agnes uxor sua curiam nostram sitam in civitale Argentinensi vulgariter hem Stehellines hof nuncupatam^ et ortum eidem contiguum cum tota uuiversitate et omnibus attinentiis seu juribus suis, ilem cum possessionibus et redditibus perti- ao nentibus ad cappellam predicte curie seu ad ipsam curiam, cum jure patronatus ejusdem cappelle et transeunlibus regulariter cum eodem vendimus et vendidisse nos protestamur, tradimus et tradidisse nos liberam et vacuam presentibus conG- temur . . priorisse et conventui monasterii sancte Elizabet extra muros Argentinenses pro ducentis et quadraginta marcis argenti proprietatis titulo perpetuo possidendam as

1 Heinrich von Leiningen Bischof von Speier, 1245 1373.

2 In der Brandgasse gelegen. Vergl. Straßb. Gassen- ti. Häusemamen «. Mittelalter S. 40.

1264 481

Ol tencndntn omni codcm jure, quo nos prodiclom curiam et ortam oum nd* alü- nentÜH, juribtis et poasesstoiiilniM et rcddilibus pertinentibus ad ipMm cnritm vtl cnppoUiiin .siliiin in ea, mtm jiin; patrorialiis ipsiu.s cnppelle tenebamos MO ■nIciOM sorcs noslri liubere ucletiiiH cunsiicveniul. quam {>ccuniain Jam a predicto mooaslario c rcccpimus universam con»liluentcs nos et nostros heredes warandos oronium predio- torum munuHlerio memorato. et ut hcc vendicio rata et firma a nobia et poateris noslris debrat pcrpeluo cuHlodiri, renuiiriamus scriplo prescnti omni juris auxilio canüiiici cl civilis nobis vcl bttredibus nostris qiiibuscuiiqiie oompetcnti et spectaliler beneficio restilucionis in integrum necnon umnibus lilteria a 8«de apoatoUot vd

10 aliunde impctrondis alque omni Juri scu actioni, quibua venire posaannis contra vendiciüuem Inijiisinodi vel prcdictas . . priorissam et conventum impctere quoqao modo, in eviderilium qtionim omnium et singulorum presentes lilleras ipsis tradimus venerubilis pulris ac domni noülri Ii[einrici| dei gratia episoopi et civitatis Argeoti- nensis, domni de ßazcndorf necnon mei Friderici de Tan militis prcdicli sigillonim

iB muniminc roboralas. nos H[cinricus] dei gratia cpiscopus, magistcr et coosules et iiiliversitas Argenlincnsis necnon ego RAdolpbus de I' fad }M.'licionein eonindeiil

Kridcrici mililis de Ton el Agnelis uxoris sue aigu..i ....4iu contitomur presentiboa oppcndisso in teslimonium prcmissorum. actum et datum anno doroini 1204, raense julio, (t idus cjusdcm mensis.

•M S au» Strnßb. St. A. Qew. n. d. PfaU l«d. 181 nr. 4 or. wb. e. » mg. ptKd. ÄhfrfäBm

riiui diu Bitthof t- mtd StadttMgtL

566. Bischof Heinrich von Speier terlangert den swiseken Bitckof und Bürgern von Straßhurg und ihrer Partei einerseits und Herrn Walther von Oeroldteck ttntie seinen Bundesgenossen andrerseits geschlossenen und a«i St. Jttcohtta§€ »iltmfnuUn

« Wa/fenstillttnnd hii Mar/iHi. i2r,l Juli II.

Wir lU-miuii sun gi)iii-> gnadfii (U-r iji.sciiDi von .--«jiin' tniii hn: '■ ;i.

die diseii l)rief gosobi-nt oder geluVenl, daz wir den vridc, den der : \.u

Basilc zwischen bischof Heinriche unde den bürgern von Slrazburg und allen im

belfern cinsile unde hern Wollbcrc deme hcrren von Oeroltcsecke und allen sinen

80 heirerii nndorsilc von snnlc Otolien mes unzc uzgander pfinkestwochen in discme

jaro mahle ", der Ach niil ir bcder ingesigelc da vursigell wart und fleh von uxgander "*' pfinkosUvochcn unzc sante Jacobis mes, die nu nobel, gelengert wart, haben mit ir aller willen gelcngcrt vurbas unze sanlc Martins mes in disemc jare, also du er «>^ u stete si, ruhte als in der bischof von Hnsile hi'ire mahle sfi sante Otelien mes. die

t

88 kiscr siul olwr nu gowandoll : von bisr' '" I! •nrichc unde den bürgern "^fraa- burg Mint gokuson her Scbiddin von Sl ' unde her Johannes der -isse

von Ocngonbach ; aber von des herrcn wcge von Gcrollcsecke sinl gekosen her

ins

i Cfr. nr. 664 »e*. 1. Cfr. «r. S40.

432 12 6 4

Heinrich von Racenhusen unde her Cüne der Vrie. die viere sulnt kiesen und urvarn bi deme eide, obe der vorgeschriben vride gebrochen si. ist aber daz si nihl uberein mugent kummen, so sulnt si kisen ein obcman. unde swedcrtalb der gevellet, den sol man volgen. daz aber dis stete blilie, so ist dirre brief mit unserme ingesigele versigelt zeime urkinde. wir bischof Heinrich unde die burger von Straz- 5 bürg unde wir Walther von Geroltesecke geloben disen vride stete zu habenne ane alle geverde, als er da obenan geschriben ist, unde haben unser ingesigele vur uns und alle unser helfcr an disen brief gehenkct zu einre biwerunge. dis bischach, do sit unsers herren gebiirte warent zwelfhundert unde vier unde sehcig jar, an sante Margareden abende. lo

S aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 10 or. mb. c. 4 sig. pend.

delapsis. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 263» ibid. bei Schöpfiin Als. dipl. I, 449 nr. 627 =

TrouHlat Mon. de Bede II, 143 nr. 103.

567. Dietrich von Ballbronn schließt mit der Stadt Straßhurg seiner Gefangen- is nähme wegen eine Sühne, für die er ihr neun genannte Bürgen stellt, welche sich der Entscheidung einer Vierercommission über Sühnbruch zu fügen haben. 1264 Juli 30.

Ich Dietrich von Baldeburnen tu kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehörent, daz ich überein bin komen mit den burgern von Strazburg und im heifern ao umbe miue ^evengnisze und alle gevehte, die ich oder mine frünt gegen in möhlen han umbe diz urlüge, einre steten süne vür mich und alle mine frünl an geverde. und han ich vür mich und mine frünt und mit mir Wernher von Baldeburnen min brüder, herr Otte von Eibenstein, Heinrich der Borrer, Rudolf hern Wernhers sun von Baldeburnen und Wernher min sun dise süne geswom stete zu habenne 25 ienierme. [weiter icie in nr. 557 bis zu bürgen] : minen bruder Wernhem von Baldeburnen und die andern viere, die da obenan genemmet sint, und hern Isenbart und hern Wölfelin von Westhofen, Sifriden hern Ludewiges sun von Marley, Wallhern min sun also : swie an den burgern von Strazburg oder irn heifern von mir oder minen fründen dise süne gebrochen wurt, so sülnt sie sich zu Strazburg 30 oder zu Erstheim oder zu Zabern in entwurten in den nehsten siben nahten, so sie gemant werdent, niemer dannan ze kummenne, ie daz widerlän wurt, und sint schuldig das abe zu tünde, damit die süne gebrochen wurt. herüber sint gekosen her Reimbolt der Liebenceller, her Reimboldelin, her Friderich der Spender, her Johannes von Sarburg, [weiter wie in nr. 557 mutatis mtttandis bis zu Strazburg 30 sie], ich globe öch, swie der vorgenanten bürgen deheinre stirbet, daz ich in den nehsten viertzehen nahten, so ich gemant würde, ein andern sol geben an dez stat, der ime gemesze sie. swie öch ich Dietrich von Baldeburnen stürbe, so sint her Isenbart und her W'ölfelin von Westhofen, Sifrit hern Ludewiges sun von Marley, W^alther min sun lidig und sint die andern, die davor genemmet sint, umbe dise 40 süne hafl iemerrae. wir die vorgenanten bürgen verjehen alles dez, daz da obenan

1264 483

von uns gcschril)cn ist, und glohent * cz bi gcswornem eyde, den wir getln banl, k(\ iQnne und zd Ici.slenne An aliorslahtc gevcrde. und daz dis siele bUbe, to iit (lirn! Ur'icf inil licrn l'ÜH'rliurtcs <\es licrren vua Sullze des chorbisehofes ron Slns- hurg und hern Dietridies von Huldcburnen ingesigele versigell, der dreier ingwigde B uns begnflgut, zciinu urkt'indu. diz l)c.schoch, da sit unsvra berren gebarte waren zwclfliundert und vier und schczig jar, an der nebsleu milwocheo nacb ssDl Jacobcs mos.

£f au$ Straßb. St. A. Bricfbnch A fol. 2861) mU der ütbendtrift : DkÜMiidM tob bnrne tftne gegen den von Stnubarg.

10 568. Dielrich von Ballbronn, sein Bruder Werner und sein Soin Wältig,

Otto von Klbstein und sein Sohn Rudolf, Eisenbart und Wßl/lin ton Westkoftn, Sifrid Herrn Ludwigs Sohn von Atarlenheim, Werner Wenttr ton MoUkeim, Werner Schähelin von Westhofen und Rudolf RummoU gelobtn und verbürgen sieh dafür, daß sie bis Michaeli den Bilrgern Straßburga eine Schuld von 00 Mark

iB Silber abtragen werden. 1Ü64 Juli 30.

Wir Dielrich von Baldcburncn, Wcrnhcr sin br&dcr, OUo von Elbenstein, Rödolf sin sun, ber Yseuburl undc ber Wulvelin von Wcstboven. Sifrid hern Lude- wiges sun von Murley, Wallber '■ bern Diciricbes sun von Boldebumcn, Wembcr der Wenser von Mollesbeim, Wernbcr Scbübelin von VS'eslboven, Il&doir Uummoll

10 verjeben öflculicbe an discu brieve, daz wir den bürgern von Strasburg schuldig siut unverscheidenlicbe sehzig mark silbors, undc geloben mit gülcn Iruwen, daz wir in dis silber sulnl vergolten bau zu saute Michels Dies, die nu nahet, s^ic wir das niht enli'iut, so suhi wir uns dernacb in den nebesten siben nahten, so wir gemaut werdeut, bi gesworncmc eidc enlwurtcn zu Slrazburg oder su Erstbeim

3S oder zu Zabcrn in nach rcbler giselschefte uiemer dannau zu kummcnne, ie wir das vorgoiioute silber bun vergullcn. unde sulnl die burger von Slraxbui^ das silber leben utl'en unsern schaden, den geloben wir in öch ehe zu t&nne mit deme bfibeU güle. undc daz dis stete blibe, so ist dirrc briei mit bern Eberhartes des bcrrco von Sülze des cborbiscbovcs von Slrazburg unde hern Dietriches von BaktcburocD

a> ingesigeln versigell, der zweier ingesigele uns i' t, zeime urk&nde. dis

bischach, do sit unscrs berren geborte waren ,.„v.. ...,,.. ii wv^- ''•' unde sehsig jar, an der uehisteu luitlewochcn nach sanle Jacohes uu'>.

8 mu Siraßb. St. Ä. Qew. a. d. Pr»k Ud. 84 nr. I or. mb. c S m§.

ttj h ({iobot. b; .t mm. nuo tmnk •■MrytHM« i^mmi$t gmlntAtm.

>'/!. t$

434 1264

569. Otto Kember schließt mit der Stadt Straßburg seiner Gefangennahme wegen eine Sühne, für die er ihr neun genannte Bürgen stellt, welche sich der Entscheidung einer Vierercommission über Sühnbruch zu fügen haben. 1264 August 11.

Ich Otto der Kember tu kunt allen den, die diseu brief gesehent oder gehörent, 5 daz ich uberein bin kummen mit den burgern von Strazburg und irn heifern umbe mine gevancnisse und alle gevehte, die ich oder mine friunt gegen in mohten han umbe dis urliuge, einre stelun sune vur mich und alle mine friunt ane gevörde. unde han ich unde mit mir her Symund der Limbel von EpGche, her Rudolf von Baldebürnen, her Cunrat zu Brücken, her Wilhelm unde her Johannes von Achen- 10 heim dise sune gesworn stöle zu habenne iemerme. [weiter wie in nr. 558 bis zu bürgen] : her Symunden den Limbel unde die andern viere, die davor genemmet sint, unde hern Wernhern den Stampf, hern Dietrichen den burcgraven von Torol- visheim, hern Wernhern den Wenser von Mollesheim, hern Ottun von Llbenslein also : swie an den bürgern von Strazburg oder irn heifern von mir oder minen 15 friunden dise sune gebrochen wurt, so sulnt si sich zu Strazburg oder zu Erslheim oder zu Zabern in entwurten [weiter wie in nr. 558 bis geschriben ist], und in swelhe stat inder den drien vorgenanten stetun sich iederman geentwurlet, da sol er öch bliben ligende. swie öch under den viem küsern einre stürbet, so sol ich Otto der Kember oder, ob ich niht enbin, die andern, die umbe dise sune hafl ao sint, die sulnt ein andern küsen an des stat, der ein burger zu Strazburg si. ich gelobe öch, swie der vorgenanten bürgen duheinre stürbet, daz ich in den nehisten vierzehen nahten, so ich gemant wurde, ein andern sol geben an des stat, der ime gemözsi si. swie öch ich Otto der Kember stürbe, so sint her Wernher der Stampf, her Dietrich von Torolvisheim, her Wernher der Wenser, her Otto von Eibenstein 25 lidig unde sint die andern, die davor genemmet sint, umbe dise sune haft iemerme. wir die vorgenanlen bürgen verjehen alles des, das da obenan von uns geschriben ist, unde geloben es bi gesworneme eide, den wir getan hant, zu tonne unde zu leistenne ane allerslahte geverde. unde daz dis stete blibe, so ist dirre brief mit hern Dietriches unde hern Hessun der vöte von Wasselnheim unde hern Wem- 30 hers des Slampiis ingesigeln, der zweier ingesigele uns alle bignüget, versigelt zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren gebürte waren zwelfhundert unde vier unde sehcig jar, an den mäntage nach sante Laurenciun mes.

S aus Straßb. St. A. Verseht. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. 2 sig. pend. Das erste Siegel trägt die Legende : S. advocatorum de Wascilnheim. 35

570. Johannes ton Lampertheim schließt mit der Stadt Straßburg seiner Gefangennahme wegen eine Sühne, für die er ihr zehn genannte Bürgen stellt, welche sich der Entscheidung einer Vierercommission über Sühnbruch zu fügen haben. 1264 August 16.

Ich Johannes von Lampertheim tu kunt allen den, die disen brief gesehent oder 40 gehörent, daz ich uberein bin kummen mit den burgern von Strazburg und irn

1364 435

helf'cni einre sltrlun sftiic viir mich und iilk- loiii«; vriunt ane gererd« tmibe mioe

gevtincnisüe und uUu gevolitu, die ich uder tninc vriuiil : <■'■ in mobteol bin. omle

hat! ich unde mit mir }icr Wernhcr der Stumpf, her li von I lermoUJMilB,

Ilug der Tunciiohlcr, her Dietrich der hurcgrave von Torolvetthcim, Sifrid der Tuoe* r> holder, }iur Ileiiiricli von Stille vur uns und alle unser vriunt dise tfine gwwom Hlelc VM hiii)rnne iemcrmc. \xpeiter wie in nr. ör^S Ina zu bärgen] : bern Wernhern den Stum])!' iiiidu die andern vunfc, die davor gcuemmct siut, und« beni BorMlteo den hurcgraven von Niteckc, bern Jobannes von Utenbeim, bern Albrehtcn den Kogcn, Heinrichen von Erligasson also : [tceiter wie in nr. 558 Ht beruber tial

10 gokusenj her Gu^cclin von sanl Tliomanc, her Rcinbold der LiebeoceUer, ber RAlio Uipclin, her Rcinboidclin. [wciier wie in nr. 558 mutatit muiandi» Ht gemetsi i^. swic Ach ich Johannes von Lampertheim sterbe, so sint ber Barcard der baregrure von Nidecke, her Johannes von Utenbeim, her Albrchl der Kagc, Ileinricb KrligasMcn lidig unde sint die andern, die davor umbe dise s&nc ball sint,

15 hall, wir die vorgenanten bärgen verjehen alles des, das da obenan Ton uns geschriben iüt, unde geloben es bi geswomeme eide, den wir getan bant, zn tftnne unde zu leistcnne dne allerslahte geverde. unde daz dis stete blibe, so ist dirre brief mit liern Durcartes des burcgraven von Nideckc unde bern Wembers StampCea ingosigeln versigelt zeimo urkände. ich Johannes von Lampertheim onde wir die

20 andern vorgenunlcn bärgen verjehen des, daz uns bign&gel der zweier Torgenanlen berren ingcsigcle, die an disen brief sint gcbcnkct. dis biscbacb, do sil unaen berren gebarte waren zweiriuindcrt unde vier unde sebzig jar, an deme nehisten samistagc nach unscrre vrowen mes der ßrren.

S aus Straßb. St. A. Vorschl. Canxlei-Oew. Corp. K lad. 16 or. mb. e. m§. pmd. MgtfUhH ist das Siegtl Werner Stampf».

57L I/uff Tunebolder schließt mit der Stadt Straßbwf seiner Oe/knfennMime weffCH eine SiAne, /»r die er ihr seAn genannte Bürgen stellt, welche sich der Entscheidunff einer Vierereommission Her Sihnimch $u fügen hähtm. 1264 Sef'

temher D.

HO Ich Ilug der Tuncl)older \h kunl allen den, die disen brief geaehent oder

gchArenl, daz ich ubcrein bin kummen mit den buq^m von Strasburg and ira belfern cinrc stötcn sAnc vur mich und alle mine friunt ane geverde umbe mine gevancnisso und alle gcvehte, die ich oder mine friunt gegen in mohtra han. onde ban ich unde mit mir her Bcrthold von Gciziiokheim, lier Hcinricb von Stille, ber

B Otto von GeiziM)lz)icini, Heinrich in Erlingasscn, Sifrid der Tunebolder min brflder. Sifrid HAIhH vur uns und alle unser friunt dise sAnc geswom stete xa babenne icmcrme. \iceiter wie in nr. 5M bis zu bärgen] : bcni Bertbolden von Oeixpolabeim unde die andern vunfe , die davor genemmct sint , unde bern Johannes tod Uten* heim, hern Heinrichen von Hermotshcim, bem W'cmhem den Wcnser, bern Heason

40 von Oeizjwlzheim also : [Mvi7pr wie in nr. 55S bis hcrulH'r sint gekosen] her R&lin Ripelin, her Hoinlwldi^lin. her Kriilerich der S|N.<ndcr. lu-r nciniro der Dürre onde

436 1264

der gute, [loeiter wie in nr. 558 mtitatis mutandis bis gem6zsi si]. swie öch ich Hug der Tunebolder stirbe, so sinl lidig her Johannes von Ulenheim, her Heinrich von Ilermolsheim, her Wernher der Wenser unde her Hesso von Geizpolzheim unde sint die andern, die davor genemmet sint, umbe dise süne haft iemerme. wir die vorgenantßn bürgen verjehen alles des, das da obenan von uns geschriben ist, unde 5 geloben es bi gesworneme eidC;, den wir getan hant, zu tünne unde zu leislennc aue allerslahle geverde. unde daz dis stete blibe, so ist dirre brief mit hern Murn- hartes unde hern Johannes von Utenheim ingesigeln versigelt, der zweier ingesigele uns alle bignuget, zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren gcbirte warent zwelfhundert unde vier unde sehzig jar, an deme nehisten cistage nach unser lo froweu mes der jungern.

iS aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend. Abgefallen ist das Siegel des JoJiannes von Uttetilmm.

572. Otto von Oehsenstein qiiittirt Meister und RatJi der Stadt Straßhirg über 20 Mark Silber, die ihm Dietrich von Ballbronn in ihrem Namen gezahlt hat. is 1264 September 27.

Nos Otto domnus de Ohsenstein universis et singulis presentium inspectoribus volumus esse notum, quod nos publice confitemur, viginti marcas argenti nos a domno Dictrico de Baldeburnen nomine . . raagistri, consulum et universitatis civium Argentinensium inlegraliter recepisse. quittantesque eosdem . . magistrum et consules 20 de prefata pecunie summa, qua nobis obligati tenebantur, ipsos reddimus absolulos sigillum nostrum prescnti cedule in testimonium appendentes. actum anno domini 1264, sabbato ante festum beati Michahelis.

S aus Straßb. St. A, Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 30 or. mb. c. sig. pend delapso. 25

573. Dietrich von Kinzheim schließt mit der Stadt Straßburg seiner Gefangen- nahme wegen eine Sühne, für die er ihr neun genannte Bürgen stellt, %oelche sich der Entscheidung einer Vierercommission über Sühnbruch zu fügen haben. 1264 October 10.

30

Ich Dietrich von Kunegesheim tu kunt allen den, die disen brief gescheut oder gchörcnt, daz ich uberein bin kummen mit den burgern von Strazburg und irn heifern einre stylen sune vur mich und alle mine friunt ane geverde umbe mine gevancnisse und alle gevehte, die ich oder mine friunt gegen in mohten hau. unde han ich unde mit mir her Volcmar von Stille, her Johannes von Lampertheim, her Hug der Tunebolder, her Anshelm von Mittelhuz, her Cüno von Geizpolzheim vur 35 uns und alle unser friunt dise sune gesworn stete zu habenne iemerme. [weiter wie

1264 497

in nr. HHS bis xa htirf^en] : die vunfo Herren, die davor genemmet sinl, uode h«m Wilholmcii den vi(/.eli1ni, licrri Weriiliem von Landesbcrc, hem Wembeni Stampf, li(!rii llü(l(.'ger (inippinc olso : [weiter wie in nr. 558 bit herüber sinl gekoaenl l-»' RCiduir der hcrre von Vegcrsheim, her Heinrich von Acbe, her Niclawus der /

6 Iicr Ri'ilin Ui{)(;lin. [weiter wie in nr. 558 multUis mutandis bis goncsi n). swie ftch icli Dielrioh von Kuncgcsheirn stArlK!, so sinl lidig her Wilhelm der %'itze(5ai. ' her Wernher von Lnndeshcrc, her Wemhcr Slampf, her R&dcgcr Onippinc aodc sinl die andern, di davor gcnernmcl sinl, umbc disc sbne hafl iemerme. wir die vorgenanten l)6rgon vcrjchen alles des, das da obenan von un« geschriben ist, uode

10 geloben es bi gesworncroc cide, den wir gclan hanl, zu tfinne ande zu leistenne ane allersliihlo gevordc. undo daz di» slöle hübe, so isl dirre brief mit hem Wilhelms des vilzeliiines und(! hem Wernhcrs von Landesberc ingcsigeln versigelt, der xweier ingesigele uns alle bignßgel, zeime urkAnde. dis bischach, do sit unsers berren geburlc waren zwclfhiindcrl unde vier unde schzig Jar, an deme nehisten frietage

16 vor sanlc Gallen mos.

B diu Straßh. St. A. Verwhl. Ctnslei-Oew. Corp. K Ud. 16 or. m6. c. A «^. pimd. Zwei gut erhnlttne Sitgtl, vom mwttai mir dit Ltgmdt ttma» ttmüekt: & WUkkalai

Hi'L'i'riiiiiiiriii,

574. Dn.i Domcapitel ton Constam theilt lA ^/z '- ' h'>il/i der Stadt Slraßkutf ao mit, daß Konrad Kcppi zum Gesinde des A'loittis ßudmu (jehiifig de» verstorbene» Straßhurger Bürger Egeno zu beerben tunäcAst berechtigt sei. 1204 Oetober 31. Constanz.

B[crlliüldu.sl deconus, C[onradiis] proposiliis, Bcr[lholdus] llicsnurarius lotomque capiluliun Cunstanlicnsis ecclesic discrclis viris, advocalo el cunsiliu ^■- 'ineosis

as civilalis, salulem el in doniino carilatem. scimus et veraciter > .inas a

discrclo viro magislro Walkono dileclo concanonico noslro, quod Egino oonotris vesler nuper defunctus, qui cidem magislro qualuor annis et amplios senrierat e( cum ])ro fnmilin tcnebat, monasterium nuchaugicnse Constanliensis djyocesi» perti- nebiit cl C[unrudus] diclus Keppi, qui de fumiliu hominum Buohangieosis mooaalerii

simililer cxlal, sibi allincbal ex parte palris in sccunda linea consanguinilatis. cum proximus heres non inlersil, succcdere tencalur cidem tarn ex propinq«iitatc quam ex cundilionc hominum monasterii momomli. in cujus rei Icslimonium jam dkto C[onradu] preseulcä littcras conccssimus sigillo capiluU Cunstanlicnsis eoclesie oommtt- nitas. dulum Conslunlic anno domini 120-1, iu vigilia omnium sanetoram.

» a Mi StraU. 8t, A. nrirdiurh A fol. 85tb mit dir ü^ntArifi : du CAant K«ppi

erb« sie Erbrn iirlit;rii.

438 1264

575. MecJUild die Aehlissin von Buchau bittet ihre Verwandten den Straßhur ger Official Walther und seinen Bruder Konrad von Dellmensingen, für die Erbberech- tig%ing Konrad Keppis eines Buchauer Dieners bei Meister und Ratli der Stadt Straßburg Zeugniß und Fürsprache einzulegen. 1264 October 31 Constanz.

Mecht[ildis] de Providentia dei abbatissa monasterii Buchaugiensis Conslanliensis 5 diocesis predilectis consanguineis suis dominis Waltero officiali curia Argentinensis et C[onrado] fratri suo diclis de Talmazingen salutem cum maxima reverenlia et honore. in causa, quam famulus ecclesie nostre C[onradus] dictus Keppi lator presenlium super successione nepotis sui Egenonis nuper defuncti coram advocalo, consulibus et civibus Argentinensibus habere dinoscitur ^ amore nostri et justilie, lo unde satis confidimus, testimonium loco nostri eidem C[onrado] dignemini perhibere, quod idem Egeno in secunda linea consanguinitatis ex parte patris predicto C[onrado] attinebat. unde sibi succedere, cum proximus heres non intersit, teneatur, maxime cum uterque ipsorum ecclesie nostre altinere videatur, et occasione conditionis de jure et approbata consuetudine sibi succedere tamquam heres proximus teneatur. is insuper circa dictum negotium et in aliis, cum a vobis requisieril, jam dictum Gon- radum dileclionis nostre respectu dignemini promovere. dalum Constantie in vigilia omnium sanctorum, indictione 8.

S aus Straßb. St. A. Briefbuch A fol. 241« mit der Ueberschrift : daz die eptisschin von Buchaugieii den von Strazbnrg gescriben het, daz Cftnrat Kepi nehste erbe sie Egen 20 eins nefen und daz sie ime darumbe in siueu Sachen beholfen sient.

576. Bischof Heinrich von Straßburg gelobt der Stadt Straßburg seine weitere Kriegshilfe trotz der zwischen ihm und Walther von Geroldseck geschlossenen Sühne. 1264 November 8.

Heinricus dei gratia Argentinensis episcopus. altendentes ecclesie nostre 25 necessitatem statumque tranquillum eidem, prout noslrum requirit officium, volentes in quantum possumus preparare, dilectos ac fideles nostros cives Argentinenses, quibus eciam ante nostre tempus sublimationis contra suos adversarios fidele ac juramento vallatum conspirationis vinclum nos uuivit, proinde rogavimus, ut, quod cum viro nobili Wallhero domino de Gerollsecke conpositionem amicabilem inire ao nobis liceret, de ipsorum voluntate procederet et consensu, quoniam per hanc nostram conpositionem preambulam ipsorum suorumque fautorum contra eundem dominum ventilata discordia fine desiderato posset commodius terminari, cum nos in consequentibus interpouere contingeret partes nostras. verum quia prefati cives nostris in hac parte precibus annuerunt, nos eisdem promisimus et promitlimus 35 bona fide, quod non obstante conpositione prenarrala ipsos tarn munitiouibus quam nostris armatis contra suos emulos juvare tenemur et juvabimus, velut ante eisdem

1 Cfr. nr. 574.

1204 430

ül)li({iili fiiiiiiiis, cuiiHiliutn (:t iiuxiliuin tnu-iiicT iii{><'ii<l<-ii>lM. in r-iijus rei tesUmonium presütilcs lilterus .sigillü iiosiro prudictis noslris civiltu«^ coiifiTiiinis rohriralas. acloin et dalum unno duinini 1204, sabbato proximo anlc fcslutii heati Murtiui.

8 aus Stnßb. 8t. Ä. Vord. Dreii«liii. Oew. Corp. k Ud. » or. mb. e. ttg. ftmL s Gedruckt darnach bei Schöpflin AU. dipl. J, 4S0 nr. 639. Nach BrMbwk A feL §tO» im

Straßb. St. A. bei Wencker Ditqu. de Muburg, p. S3 nr. 4.

577. Afeister und llalh der SUidl Slrnßhurg dehnen deti »witehM üncn nnd ihrer Partei und Walther von Oeroldseck mit seinen litmiMgenouen bereit* bit Martini verlängerten Waffenstillstand weiter bit tum St. H^larientage aus. 120 i 10 November 8.

Wir Reinbold der LiebcnccUer der mcistcr, der rftl unde die gemeinde Ton Strasburg verjehen unde geloben fiffenliche an disen bricven, daz wir den fride. der zwiscben bern Wallbom denic bcrron von Gerullsccke und allen sinen belfern einsite unde zwischen uns und unsern belfern andersile was unze sanle Martins j»^ u

IS mos, die nii nobel, gelengerl', baben aber vurbas unzc sanle Ilvlarius nie«, die na «•« kummet, gelengerl unde sulnt den fridc siele halten in alle wiz, also die traten fride zwischen uns sinl gewesen und also der fridc vemunl zft sanl Olclien mcs ^*'*„ wart gcninhl'*. es sol Ach sin nne gcverde. wcre daz der kiser dubcinre nibt mohle coincu zu kiscnne, swederlolb das were, du sol man einen andern an des sUt

ao nemcn, der ein bidcrman si. unde haben wir iezu hern Niclawusen den Zorn

«

genuuunou zeime kiser zft hern Johannes dcnie scbullheissen von Gengenbach, der öcb ie kiser was. der berre von Gerollsecke der bei von gravcn C&nrale von Fri- burg sicbcrlu'il und ander bricve über disen fride vur in unde die, die in anh&mt. daz al)er dis stete blibe, so ban wir ime disen brief geben mit unscrs herrcn bischof 8S Hcinricbes von Strazburg unde mit unscrmc ingesigele versigclt zeime Urkunde. dis bischacb, do sil unscrs herrcn gebarte waren zwelfbundert unde vier unde sehxig jar, an dcmc ncbisten sammcslage vor sanle Marlins mea.

ao

S aus SlraM. .V/. A. Vorsrhl. Canilci-Gew. Corp. K Ud. 15 or. mb. e. » »»i Gcdnirli ,iiis ,l,m Hii.n.n. li ,\ f„1 253«) ibid. bei SdkbpfUit Ak. di'J J aw mr. «98.

578. 28 Klöster des Straßburger Bistkumi verticAte» in AHerAenHung des ran Bischof Heinrich mit der Stadt Straßbnrg geschlossenen Vergleich* anf tilen Kr*«ts des ihnen ton den Straßburger Bürgern in ihrem Kriege mit Bischof Welther lugefägten Schadens. 1264 Aorember 18 Straßburg mf der Sgnoie.

Nos miscrutiono divinn . . nl)batissc monasterionim sancti Stephan! Argvnli* SS nensis, in Erstheim, in Andelabe, in Kzscbowo, in Ilohcnburc et in Nidemiunslcr,

> Cfr. nr. ÄfiC. « Cfr. nr. .UO.

0n. a

440 1264

in Kunigesbrucken et nos magislre in Sindelsberc et de sancto Johanne, nos quoque abbates in Swarzabe, in Gengenbacb, in Schutter, in Ettenbeimmunster, in Ebers- beimmunsler, in llugeshoven, in Alldorf, in Morsmunster, in Nuwilre et de sancta Walpurgi, nos eciam prepositi, decani et capitula in Surburg, in Haseiahe et de sancto Leonardo et in Ilonowe, nos quoque prepositi de sancto Arbogasto et de s Ytenwilre et de Trutenhusen et prepositus hospitalis in Ilagenowe, prior fratrum apud Sleigain, nos quoque conventus seu collegia ad singulos et siugulas prenomi- natos et abbates et abbatissas, magistras et magistros ac prepositos spectantes et spectancia universis et singulis presentium inspectoribus tarn presentibus quam futuris volumus esse notum, quod, cum inier bone memorie dominum W[altherum] lo quondam Argentinensem episcopum ex una et magistros, consules et universitatem civium Argentinensiura ex parte altera aliquanto tempore verleretur maleria queslionis tandemque succedente venerabili patre ac domino nostro H[einrico] dei gratia Argentinensi episcopo eadem discordia amicabili interveniente conposilione fuerit lerminata, nos eidem conpositioni consencienles ipsamque ratam tenentes per is omnia et acceplam, neve eciam eandem conpositionem umquam in posterum occasione nostri contingat aliqualenus violari, immo ut perpetue firmitatis robur obtineat, tarn a nobis quam eciam nostris successoribus inviolabiliter fide media et sub debito juramenti a nobis presliti observanda omne dampnum, si quod predicta constante guerra in rapinis, incendiis, in personarum caplivationibus per supradiclos cives vel 20 eorundem fautores nobis ecclesiis et monasteriis nostris exlitit irrogatum, simpliciter relaxamus et remillimus puro corde, renuncianles quoad hec omnibus litteris a sede apostolica vel aliunde contra cives eosdem inpetratis seu iupetrandis, nee inpetratis utemur nee inpetracionem earundem ratam habebimus quoquo modo, in horum autem probacionem perpetuaraque memoriam sigillis nostris presentem litteram prefatis 25 civibus conferimus roboratam. actum et datum in publica synodo Argentinensi anno domini 1264, feria 3 post Martini.

S aus Straßb. St. Ä. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. e. 40 sig. pend. Sehr gut erhaltene Siegel der Aebtissinnen und der Convente von St. Stephan zu Straßburg, von Ändlau, Niedennüiister, Sindeisberg, St. Johann, der Aebte von Gengenhach und 30 Schlittern, der Aebte und der Convente von Schwarzach, Ettenheimmütister, Ebersimm- münster, Hugshofen, AUorf, Maursmünster, Neuweiler, Walburg, des Dekans von Surbiirg, des Dekans und Capitels von Haslach, des Dekans von St. Leonhard, des Dekans und Capitels von Honau, des Probstes und des Capitels von St. Arbogast, der Pröbste von Ittenweiler, Truttenhausen, Hagetiau und des Priors von Steigen. Alk übrigen Siegel sind abgefallen.

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 53b ibid. bei Wencker Disqu. de ussburg. p. 36 nr. 7 = Lünig XIV, 730 nr. 11.

579. Bischof Heinrich mn Straßhirg fordert die Klöster seines Bisthums auf, den ihnen vorgelegten Sühnebrief dem Synodalbeschluß gemäß mit ihren Siegeln 4o m versehen. 1264 November 21.

Heinricus dei gratia Argentinensis episcopus dilectis in Christo universis abba- tibus, abbatissis et eorum conventibus, prepositis, decanis et capitulis monasleriorum,

1264 Ui

prcposili.s scu magistris per ArKcnliiicn.tc-m ilioosiin (oiistitiitüi, ad qnos prftfnlflt pcrvetiorinl, sincerarn carilutein in dotniiiü cum Fallit)-. vcslrüin siooeritalcm roguniN in (loiniiiu et sulvu ])aco vobi.s dainiis pre.scnlihiis in mandatis, qnaÜinM liUeris cunpoHitiünis vobis cxhihilis ' sigilla veslra, prout in publica nostra fyoodo decre- B vitnus, oppendatis. scitnus enim hoo eccleaie nosire slatui et libertalibus eoclMit- sticis quam |iliirimiim cxpcdirc. dolum anno domini 1264, fcria 6 proxima ante

ff'sllllii lic.ilc Kallicfiiic

'. .i. \orfl i'rii/.*rin. '»cw. t itrj'. '

'. i'in lirii-fljurh A fol. 6;j« ibid. bei ■■ C

10 \ VJI, S76 nr. 33.

580, (Irnf ihtiji) ran LucituCciii und Heinrich ton. Lichtenberg tcklitßtm ztcisc/ien Eberhard ton KlUndorf und der tStadl iStraßbvrff einen bis tur LieAttneß nächsten Jahres laufenden WaffeMtil Island. tSGi Notember 29.

Wir Hugo der gravc von Lulzclnstein, Ileinricb von Liebtemberg ('■"< l-'m» IS allen den, die disen brief geseheiit oder gchörenl, daz wir zwiscben bcm i

von Kiendorf und den burgern aigemeinc von Strazburg babcn geinabl einen fride liinnan initzer liciilmos, die n& nahet, und g!ol)en den bürgern von Strazburg, svaa in disen fride gcücbilil von hern Kberiiartes wegen von Etendorf, daz wir in das sülnt bessern und abelün. ich Kberharl von Etendorf globe disen fride stete xA 80 habcnno An allersluhte gevcrde. das aber diz stete blibe, dcrumbe geben wir den burgern von Strazburg disen brief mit unscrn ingesigeln versigelt zeime urkündc. diz bcschacli, da sil unsers hcrren gcbürtc waren zwclfhundert unde vier und aeblsig jor, nn snnt Andres ahoiulc.

N w<> Straßb. St. A. üikiImk li A fol. 2'i'."' nj,. uii iixiv iwiichwt h«a

v^ l'.borharto von Etendorf tuid den toi /.iL

581. Domproist Berthold von Straßburg befiehlt dem Demrianfer, neei Bfitft sofort mit dem Siegel des Domcapitels sm versehen, wm den Straßbnrger Birgem keinen Anlaß zum Aerger zu geben. 1264 Deeemier 6.

B|crllioldus| preposilus Argentinensis honorando viro . . cantori cjusdem eoclesie :«) ([uicquid putest honoris. licet nos i>cr liltcrn> : ' vobis scripserimos inbibeoles,

ue ulitpiibus littoris sigillum uostri cupituli a\>\ us nisi de noslro cooaeosu et

voluntale, verum quia capitulum noslrum nuper vobis transmisit quasdam litteras sigillundas, uiiani videlicct, in qua fuernt oppcnsum sigillum domini noslri epiacopi, aliiim vero pro procuralorio ud scdem a]K>stolicam n " et casdcm litteras proptcr

8& noslrum inhibicionom sigilluro recusnvorilis. voliis j... ^, ....iius mandamus et in tir- tute suncte ol>ediencie precipimus, quatinus seix'fatis litt<>ns, cum vobis transmiase

I l^oruHtff itt uxM tief Vtnidtt dtr KUtter m^f Sdkailintrmtt Jm Strmikmfie über tu vertUhm. Cfr. nr, STii.

IH*

442 12 6 4

fuerint, sine more dispendio et omni alia occasione remota sigillum noslrum appo- natis, ne ex hujusmodi inpedimcnto, quod timendum est, civibus Argentinensis civi- tatis detur materia contra nos et totum clerum malingnandi. datura anno domini 1264, in die Nicolai.

T aus Straßb. Thom. A. Dominicains lad. 3 or. mb. c. sig. pend. laeso. 5

582. J)omdekan Berthold ton Straßhirg bitlet den Domsanger, ein an den Pabst gerichtetes Schreiben der Straßbwrger Bürger ohne Verzug mit dem Capitelssiegel zu versehen. [1264] December 6.

Viro venerabili et amico spcciali . . cantori Argentinensi B[ertholdus] decanus ejusdem ecclesie salutem et paralam ad omnia volunlatem. veslram sicut sepius lo ita et nunc sollicitamus, monemus et omni qua possumus affectione rogamus dilec- tionem, quatinus lilteris civium Argenlinensium ad papam dirigendis sine aliqua dilalione seu protractione sigillum capituli nostri appcndalis et appenderc non diffe- ratis, cum mora et protractio posset esse periculosa. et quia sigillum nostrum penes nos non habemus, sigillo patrui nostri B[ertlioldi] custodis presentibus usi i5 sumus. datum in die beati Nicolai.

T aus Straßb. Thom. A. Dominicains lad. 3 or. mb. c. sig. pend. laeso. Das Stück steht bei ähtdichem Inhalt und demselben Tagesdatum wohl mit nr. 581 in engstem 2!usanunen- hang.

583. Das Domcapiiel von Constanz theilt Meister und Rath der Stadt Straßburg 20 mit, Konrad Keppi von Ottmarsheim habe vor ihm durch zwei Zeugen erwiesen, daß er des verstorbiien Egeno nächster Erbe sei. 1264 December 10 Constanz.

C[onradus] preposilus, Ber[tholdus] decanus, Ber[tboldus] thesaurarius totumque capitulum Constantiensis ecclesie viris providis discretis et in omnibus circumspectis, advocalo seu magistro civium et consulibus Argontinensis civitatis, salutem et in 25 domino caritatem. vestre cupimus constare providentie, quod constitutus coram Des. 10 nobis in clioro Constantiensi proxima feria quarta post festum beati Nicolay Cotiradus dictus Keppi de Obtmarslieim lalor presentium duos idoneos testes produxit et plures produxisset, si per malum stalum terre et viarum discrimina non fuisset impeditus, super eo, quod ipse proximus heres esset quondam Egenonis nepotis sui in secundo 30 gradu, Heinricum videlicet de Ertingen et Conradum de Buchaugia pertinentes monaslerio Bucliaugiensi, qui jurati concorditer deposuerunt, quod idem Conradus prelibato Egenoni defunclo succedere leneretur de jure et consuetudine hactenus approbata. preterea ego magister Walkonus concanonicus ipsorum testimonium perhibeo de premissis. in cujus rei evidens testimonium presentes vobis dirigimus 35 litteras appensione sigilli nostri communitas. datum Constantie anno 1264, die predicta.

S aus Straßb. St. A. Briefbucli A fol. 2-tla mit der Ueherschrift : daz Cftiirat Kepi erzüget het z& Costencze, daz er nehste erbe sie Egen seligen sin nefen. Cfr. nr. 574 u. 575. Gedruckt darnach bei Schöpflin Als. dipl. I, 451 nr. 631.

1264 448

584. Mcckliid die Aebtissin von l!iirh(tn l/r:ttii/i Mi-'<Ktrr vnd Ralh der St«dt tilraßlnirfj, daß Konrad Keppi rmi Otlinnishinn auf das J-JrU dm terttorirnen Egeno, die beide dem Kloster hörig seien, das nacUste Anrecht habe. t'^Ot Decembrr 10 liuchau.

& M[cchtildi.s| de ])rüvidcnlia dci obbotissa monastcrii Buchaugiensi« Tiri* proviilu

discrclis el in oninibiis circunis])ecliH, advüculo scu tnagistru dvium et ooanlibas ArgcntincDsis civitatis, orationcs in domino cum salute. Testre eupio oonstan providonlic per prcsenles, quod felicis meinoric Kgcno nuper defuDctus pleno Jnro atlinuhal tnunaslcrio prclihalo cl Cfonradii.s] dictiis Keppi de Oblmarabeim nmiUler

10 atliiict eidem iiiunasterio cl linca cuti-sanguinilatia in sccundo gradu sibi inTioen allinebunt. undo, cum prediclus Y.geno viam sit univcrso carnis iogrearas, veriMtme et deu teste coniiteor et dico, quod prclilialua Cfonradus] diclus Keppi sibi de jai« succcdiTc Icnolur. in luijus igjlur rci evidens leslimonium presentcs vobi» dirigo lilleraü äigillo iiiei apponsionc cummuuilas. dalum Bucbaugio anno domini 1264.

proxima feria quarla post Nicolai.

iS (UM Straßh. St. A. Drirfbuch A fol. 261" mit iwr i eocrtchnjt : <!«• Cünnit K«ppi iMh«l« erbe «io Egcii scligtm. Cfr. nr. 574, 675 u. 683.

585. Peter von Berstelt verbürgt sich den Bihrgtm Straßhtrg» für den Zurner. 1S64 December 20.

« Icli Pcler von Herslolle vorgilie üiittnu im- an discm briete, daz ich borge bin

umlMJ den Zurncr gegen den burgern von Slrazburg in alle wis. alsc an den brieten slal, die mit hern Wilhelms dez Begers ingesigclo sint versigcit. daz bau icb öch gcschairet an dis bricfeün gcbencket zcime urkünde. diz bcschach an sanl Thomans abende nacb goltes gcbürte zwelfliundert und vier and sehtxig Jar.

'<» S aus Siraßb. St. Ä. Bricfbnch A fol. 226« mit der Utbenduift : das Pttar «Ol

bdrge ist gegen den von Strasburg vdr den Zdmer.

58G. liischof Heinrich und das Domcapitel ton Straßbnrg bitte* den Domeimger, einen vom liischof bereits besiegelten Brief sogleich mit dem CapittUiitftl M ver- sehen, da Gefahr im Verzuge sei. rJ04 StnUibttrg.

ao II|eiurieusl dei gralin cpiscopus et copilulum Argcntincnsc . . cantori Argen-

tineusi sulutcm el dileelionrm. cum nos unaniiniler concorda%'erimus, ul lilteram, quam lalur presenlium sigiilutam domini noslri epi.scopi sigillo socunt dcferl, sigfl- Iclur sigillo cnpituli, dileclionem veslram quam intime roganias, quatenus ipsam stalim. visis prcscnlibus, sigillnre sigillo ipsius cnpituli nullalenus difleratis, maxime

» cum niora jK*rioulosa existnl el providn delÜK-ralionc prcbabita accundom atflt :■ Icmporis ecciesic noslre viili-iinr ipiam pluri'"""! .•\.--.i;r.. .,.>s r'>rr> oapilolam, auid

444 1264 1265

sigillum nostrum penes nos, ut scitis, non habemus, sigillo domini nostri episcopi usi sumus. datum Argentine anno 1264.

jS aus Straßb. St. A. Brieflich A fol. 238b ^nit der Ueherschrift : daz der senger zftra tftme einen brief nüt dez cappittels ingesigcl versigeln sol. ÄlUr Wahrscheinlichkeit nach ist das Stück in den December des Jahrs 1264 zu setzen, da sein Inhalt an den 5 der nr. 581 u. 582 stark anklingt.

587. Oiintram, Älbrecht und Dietrich von Epfiff geloben, sich dem Spruch eines Schiedsgerichtes in ihrem Streit mit dem Francishanerinnenkloster zu Straßburg das Gut ihrer Anverwandten Gertrud von Epfig betreffend zu unterwerfen. 1264.

Ich Gundram und ich Albreht und Dieterrihc wir drie brüdere von Eppheche lo tftnt allen den kunt, die disen brief sehent, daz wir gelobent stete ze habenne, swaz her Dieterrihc imme kirhove und her Symunt Limbil und schulteise Rudolf getünt an der schicdunge umbe die missehelle, die under uns und der abtissin und der convenle von sancto Francisco in Slrazburch umbe swester Gertrude gut von Ephiche unseris veteren tholer. und enmugent dise drie, an die wir ez gelazen 15 haben, und die drie, die die abtissin und der convente gein uns genomcn haben, niht ubereinkomen, so sol man mit gemeinem rate einen obeman nemen. und swie ez der scheidet, daz welle wir in derselben stetikeit haben, und zu einer gehutnusse und zu einer stetikeit dirre geginwartigen dinge so festene wir disen brief mit unserm ingesigele. datum anno domini 1264. ao

. H aus Straßb. Hosp. Ä. lad. 49 fasc. 12 or. nib. c. sig. pend. ChU erhaltenes Siegel Alberis von Epfig.

588. -Das St. Thomascapitel zu Slraßburg verleiht seinem Pfründner Burchard und dessen Nachfolgern einen neben der Bäckerei am Wasser daselbst belegenen Hof unter gewissen Bau- und Zinsverpßichtungen. 12 G 5 Jamiar 2. 25

Nos Burcardus deccanus, Erbo cantor, . . scolasticus', llenricus custos totum capitulumque ecclesie sancli Thome Argenlinensis omnibus, ad quos presentes liltere pervenerint, nolitiam subscriptorum. tenore presentium conGtcmur publice pro- teslantes, quod nos de communi conseasu et bona voluntate inter nos habita, pen- sata uüilitate ecclesie nostre predicte, curiam nostram spectantem ad nostrum capi- 30 tuliim sitam prope pistrinum nostrum juxta aquam'* Burchardo prebendario ecclesie nostre, quoad vixerit, libere, pacifice et quiete ac sine omni censuum solutione contulimus, donavimus et concessimus possidendam tali mediante condicione, quod in ea construat idera Burchardus edificia viginti marcarum. sui eliam successores

1 Walterus mit Namen, wie aus der Legende seities Siegels hervorgeht. 35

2 Wohl identisch mit der von Cli. Schmidt Hist. du chap. de s. Thotn. p. 265 im Jahr 1401 erwähnt gefundenen curia sita ante ecclesiam juxta pistrinum capituli et tendit retro ad Bruscam juxta curiam zum Eselskopf.

1266 M5

in (lifta pn-lx-tula sua post morlom ipsius Burr/rt/v/« |h.t|»-(iio, st voluerint. stoe quiilihi-t conlradictiotic pru oiinuo censu »ciliccl Iri^'inlii vilidorum ArgeotineiiaiaiB rcliitcbunl curiiim anledictatn. qtios Irigiula Holiilos •wjlvtut in feslo oalivittlif am. m dumini et in feslo beali Johannis bapliste, videlicct in utroque festo mi^wm partem jmu m

B capitulo memoruto. si veru prcfatus llurcAardui quocunquo casu contingenle* etmetii diele stio prelx-nde, tarnen ip.süm curiarn reline|)il et redpiet tuurnrnjclum ejuden« ' quam diu vixerit, vei aliuni, queuictiiiquu vuluerit. redpere fockt pro iibita^ MW vüluntulis. prefali eliam liuTcAardus et sui suecessorcfl, si prediclam curiam persoo«- liter Inliabitarc noliicrint, ipsam locaro possunt pro annuo ccnsu personis idonei* et

10 lioneHlis nüii labcrnariis, quem censum ctiam rccipieut totum, dtimroodo peraolranl dictus tri^iula solidos capilulo, ul supcrius est exprcüsum. scr^'ubuot etiam et retine» bunt suis cxspcnsis predicti successorcs edificia curic prcdictc in eo ststa, qao em iuvenerint. nee tarnen tencntur ad rcediflcationem ipsiiis curie, si per incendium rel quocunqtic alio casu penitus curia devastaretur ; sed sie arca redibil ad capitulum,

IS nisi nli({uis succcssorum spontc sub condicionc prescripla Toluerit reedifieare suis cxspensis curiam antcdictam. in cujus rci mcmoriam perp<;luam et probatioDeili nos presenlibus sigillum capiluli nostri cum nostris fecimus sigillis 8pi>cndi. acltim cl dalum auno domini 12G5, in crastino circumcisionis domini.

T aus Straßb. Thom. A. Tilrca lad. 12 or. mb. e. S »ig. pmi. partim lamU.

90 589. Walther Flesche schließt mit der Stadt Straßhtrg semer Oeß%ftmm*kmt wegen eine Sühne, für die er ihr sechs genannte Bürgen stellt, itelcke tick dw Entscheidung con zwei Herren über Süknbruch zu fügen kaie». 1263 Jaitiutr 5.

Ich Wallher Flesche tft kunt allen den, die disen brief gcsehent oder gebArcnt. da/, ich ubereiii bin komen mit den bürgern von Strasburg und irn belTcm einre

as stolcu siuic vur mich und alle miuu friunl ane gcrerde umbe mine gevancnissc und alle gcvchte, die ich oder mine friunt gegen in mohlcn han. uudc ban ich nnde mit mir her »Albreht von Kerzevell, her Stehenlin von Bischovesheim, her Burcart Flcsclio von Bischovesheim, her Ulrich der Munich von Bischovesheim, her W«r Schöhelin und her Ysenbarl von Woslhoven vur uns und alle unser fritint

30 sflne gcsworn stele zu habennc icmorme. [treitrr tcie in nr. 55H bis xu biur. vorgenanten schz herren also : swie an den bürgern von Strasburg oder ir: von mir otlcr minen friunden dise söne gebrochen wurl, das si sich sA Strn. inncwendig der rincmurn cntwurten in den nehislcn sibcn nahten, so si gr: wordcnt, uiomer daunau zu kummcnnc, ic das widcrtnn wurt, unde sint schu....^

das abe zu tftnne, domitlc die sAnc gebrochen w-urt. herüber sint gekosea ker Rein- bold der Liobcncellor, her Rülin Ripclin. swie die zweno [weiter vie m nr. 658 mutatis mittnndis bis gctorste enlwurten], der sol sich xu Erstheim oder xu Rinowe in onlwurlon. unde swer sich ioilorman geentwurtot, da sol er öch hüben Ugende. ich gelobe Ach, swie der vorgcuauten bürgen duheinrc stirbct, das ich in den

•) r contigfote. bj T liUta.

1265

nehisten vierzehen nahten, so ich gemant wurde, ein andern sol geben an des stal, der ime gemezsi si. wir die vorgenanten bürgen verjchen alles des, das da obenan von uns geschriben ist, unde geloben es bi gesworneme eide, den wir getan bant, zu tunne unde zu leistenne ane allcrslahte gevcrde. unde daz dis stete blibe, derumbc ist dirre brief mit hern Ludewiges ingesigele von Bercheim, des uns alle bignüget, versigelt zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren gcburte

waren zwelfhundert unde vunf unde sebzig jar, amme zwölften abende.

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend. delapso.

590. Johannes von Wilsberg schließt mit der Stadt Straßhiirg seiner Gefangen- nahme wegen eine Sühne, geloht ihr Beistand gegen Walther ton Geroldsech und lo dessen Verwandten und stellt dafür sechs genannte Bürgen, welche sich der Ent- scheidung von zwei Herren über Sühnbruch zu unterwerfen haben. 12G5 Januar 12.

Ich Johannes von Wildesberc tu kjint allen den, die disen brief gesehent odei' gebörent, daz ich uberein bin kernen mit den burgern von Strazburg und im belfern einre steten sune vur mich und alle mine friunt äne gevörde umbe mine gevanc- i5 nisse und alle gevehte, die ich oder mine friunt gegen in mohlent han. dise süne ban ich gesworn stete zu habenne vur mich und alle mine friunt iemerme. ich gelobe öch bi gesworneme eide, daz ich und alle mine friunt den burgern von Strazburg und irn belfern umbe dise getat niemer leit noch schaden noch laster sulnt getan und daz ich wider si niemerme in keime urliuge gehelfen sol. ich gelobe ao öch, daz ich in sol helfen wider hern Walthern den herren von Geroltsecke unde des kinden nach minen staten, so ich böste mag, ane geverde. ich gelobe öch, daz disen eit nieman abetriben noch werben sol noch von den babiste noch von geist- licheme gerihte. daz dise gelubede unde dise süne stete blibe, derumbe gib ich in zu biurgen hern Oltun von Marley den vitzetüm, hern Ottun von Fleigesheim, hern 25 Lamprehten von Sweinheim, hern Härtungen von Widen, hern Heinrichen von Huzpergen und Oltun den Kember von Mollesheim also : [weiter wie in nr. 589 bis herüber sint gekosen] her Gozelin von sant Thoman, her Niclawus der Zorn, swie die zw6ne oder andere, die nach in an ir stat uzser den burgern von Strazburg gekosen werdent, bi deme eide urvarnt unde sprechent, daz die süne gebrochen si, 3o so sulnt die biurgen leisten also davor geschriben ist. unde swie under den kiesern einre stirbet, so sol ich ein andern kiesen an des stat, der ein burger zu Strazburg si. ich gelobe öch, [weiter wie in nr. 589 bis geverde]. daz aber dis stete blibe, derumbe ist dirre brief mit unsers herren her Symundes von Geroltsecke ingesigele versigelt, des uns alle bignüget, zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers as herren geburte waren zwelfhundert unde vunf unde sebzig jar, an sante Gleries abende.

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend. delapso.

12 6 6 U7

591. Diß Straßhurger Arckidiacoutn Kberkanl r<,n J;'„iruit/'n viul K'>nr'h! ,., Delhiiensingrn beurkunden, daß lieinbold, ein (ii-ikU i,-h,,- ",,< W, ,tl, ■,'.,, , (',>■''■,■ im Dorf und Bann Qualienheim dem Sleinhaune in drr Kit/ ^j .■jn.^.r :n .\l,>iijK»,j :um Besten der dasselbe bewohnenden zwölf SekvD«4ttm getche*kt kabe. i^05 Januar 2a.

s Curatn nobis judico curie Argentineosis E[berbardo] de Enriogen et Cjonrado]

do TalinuKzingcn aruliidioconis Argcnliueusibus consUlutus Renboldtu clericas de Wcsthovin donavil cl Iradidil proprietalcm mcdiclatis uaius maosus et alioruin büiiüriitn snhscriptorum sitorum in villu et banno Quaziuheim ad domnm laptdesm silum in purrucbiu »ancti l't-lri seniuriü in vico, qiii dicitur dez Criges gszzc, aUun'

10 apud domum Johannis dicli Episcopi, quam inhabilarc debenl duodccim sorores, io rcmediuin animc sue libcre et abüulutc, relento tarnen sibi usufructu eomodem bonorum pro tempore vitc suc sie videliccl, ul, qo priorissa mooasteiü

sauclü Elizabolb extra muros Argeutincnses pro Xnni ...ril, receplis rediUbtu

de l)onia hujusmodi provcnientibus, ipsos distribual cl dispenset ad comparaliooem

15 luminum et lignorum necessariorum dictis sororibus, que pro tempore in domo fuerint prcnotata. si quid autoni residuum fuerit, id*prioris9a prcfata ad refccUonem domus predicle et oliorum, que sibi visa fuerint expedire predictis sororibus, diligeoler custodiat et conservet. in cujus rei evidentiam sigilla nostra od pclilionem preiati 'Re7ibaldi clcrici prcsentibus sunt appensa. [folgt eine Specification der gescieniUn

90 Güter.] acta sunt bec anno domini 1205, 11 kaicndas februarii.

8 auB Straßb. St. A. lad. s. Nicolai in nndis OPQ or. m&. c. 3 »ig. pend. laetit.

592. Heinrich von ScAaliendorf, Walther von Büsek , Rideger Qniffing,

Anselm von Ichtratzheim , Wirich ton Jümburg , Aiueim Fürtt, Burekard

Odratiheim und Sifrid Ludwigs Sohn von Marlenheim terbirgen tiek den Birgem

28 Straßbiirgs für die Freilassung Werners ton A'eugartheim bis tum niektUn Puimr

sonnlag um 1.1 Mari Silber und Wrrnerji ZehniHt/.^kitstfH. t'3ft!i Januar 23.

Wir Heinrich von Si'lialkeijdorl', Wallher von Kitz, Rüdoj^er <• Anshelra von Uhtrntsheim, Wiricli von Riniburg. Ansbelm der Vurstt*. Bur ; Odratsheim, Sifrid hcrn Ludewiges sun von Murley tilut kunt allen den, li. ' u

80 brier gcsebent oder gcbArcnt, daz wir hant uzgenummcn Werobem von Kogurte umbo den mcistcr, den rat unde die gemeinde von Slrazbui^ lA den b der nu nnhrl, wider zu enlwurtenne. unde swic er sich denne wider l ' die ringe, so sol mau uns discn brief widergeljen unde sin wir lidig m.. . ^ . unde unser eide, die wir umb in haut getan den burgern von Straiburg. ist nlM>r

86 daz er brichct, so sin wir schuldig unverscheidenlichc den bürgern von ."-

vunfzehcn mark silbcrs unde sine zcrungc unde siat hai\ bi gcswonv vur

I J«n«t «nte SiralUmrytr Btfiimtlum*, «liMm A^m^ Ck. SOmiH im 4m /«kr IMS mM. TirfL Straßb. OMttH- N. ifitmirwHii •'. MitttUker & 97.

448 1265

in unde alle sine friunt ane geverde umbe eine sune den vorgenanten burgern von Strazburg. die haben wir mit ime in getan bi geswomeme eide also : swie an den burgern von Strazburg oder irn heifern von ime oder sinen friunden dise süne gebrochen wurl, so suln wir uns in den nehisten siben nahten, so wir gemänt werdent, bi geswomeme eide entwurten zu Strazburg innewendig der rinemurn 5 niemer dannan zu kummenne, ie das widertän wurt, unde sint schuldig das abe zu tünne, damilte die süne gebrochen wurt. herüber sint gekosen her Burcart unde her Friderich die Spendere. swie die zwene oder andere, die nach in an ir stat uzser den burgern von Strazburg gekosen werdent, bi deme eide urvarnt unde sprechent, daz die sune gebrochen si, so suln wir leisten, also davor geschriben lo stat. wir geloben öch, zwie er brichet, daz wir uns entwurtent zu Strazburg inne- wendig der rinemurn in den nehisten siben nahten, so wir gemänt werdent, niemer dannan zu kummenne, ie wir das vorgenante silber haben vergolten unde sine zerunge den burgern von Strazburg, unde sint doch hafl umbe dise süne, also da obenan geschriben ist. were aber daz er hiezwischen sliurbe, so sin wir lidig umbe dise vuufzeheu mark unde sint aber haft umbe sine zerunge drumbe zu leislenne, also davor bischeiden ist, unde sint öch hafl umbe dise süne iemerme vur alle sine friunt ane geverde. swie öch under den vorgenanten kiesern einre stürbet, so sol Wernher von Nugurte oder, ob er niht enist, so suln wir ein andern kiesen an des stat, der ein burger zu Strazburg si. ich Wernher von Nugurte vergihe des, daz äo ich dirre süne uberein bin kummen mit den vorgenanten burgern von Strazburg unde irn heifern vur mich und alle mine friunt umbe mine gevancnisse unde alle gevehte, die ich gegen in mohte han, unde gelobe si bi geswomeme eide st^tc zu habenne iemerme ane allerslahte geverde. ich gelobe öch, swie der vorgenanten bürgen duheinre stirbet, daz ich in deme nehisten manote, so ich gemänt wurde, 25 ein andern sol geben an des stat, der ime gemezsi si. daz aber dis stete Mibe, derumbe ist dirre brief mit hern Burcartes von Hohenstein ingesigele, des uns alle bignüget, versigelt zeime Urkunde. dis bischach, do sit unsers herren geburte waren zweihundert unde vunf unde sehzig jar, an deme nehisten frietage nach sant Agnese tage. 30

S aus Straßb. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 17 nr. 72 or. mb. c. sig. pend.

593. Conrad Znrner von Lampertheim schließt mit der Stadt Straßburg seiner Gefangennahme wegen eine Sühne, für die er ihr sechs genannte Bürgen stellt, welche sich der Entscheidung von zwei Herren über Sühnbruch zu fügen haben. 1265 Januar 29. 85

Ich Cünrat von Lampertheim der Zurncr tu kunt allen den, die disen brief gesehent oder gehörent, daz ich uberein bin kummen mit den burgern von Straz- burg und im heifern einre steten süne vur mich und alle mine friunt ane geverde umbe mine gevancnisse und alle gevehte, die ich oder mine friunt gegen in mohten han. unde han ich uiide mit mir her Burcart der Schob, her Johannes von Riegol,

1265 m

WuU'lichn ho.T Reimors slicfsun, Ilug vun Oei<lor(}irim, Dictcrich von ErgeralieilD, llciuhcr vun Daldeburiicn vur titi» und ulh; unst-r friiiul dise s&oe gesworn tleto SO lial)cni)e ietnerinc. icli f(i-lol)ü r>cli hi gcHwumvinc lidu, das ich and alle mioe ftioat den Iturgerii von Stru/.lmrK und irn belfern umbc disw gelal nietner teil noch scbadeo

B nuch la.st«T suln gcitrin undc daz ich wider si nicmerme io keime arlioge gdidfea 8ol. ich g(^lubi! ^jcii, (iaz ich in hoI l)chuirun sin iemermc wider bem Weither deo licrrcn von (ierüllsccko iindc des kinden mit sulichur molit als ich geleisteo inae. wir geloben Ach, daz discn eit nicman aliclribcn noch werben aol nocb von deo bubiälc noch von gcisUicheme gerihtc. daz dise gclubcde unde dise s&ne itete blibe,

10 deniinbu gib ich in zu bürgen die schzc, die da obenan genAnt aiot, alao : [weiter wie in nr. 58!) bis herüber sint gekosen] hur Goz4-lin zu aaot Thoman nnde her Rülin Hipelin. swie die zweiic [weiter wie in nr. 590 mutatit muiandie ^ gevevd^. undc daz dis stete blibe, deruinbe ist dirre bricf mil bem Wilbebos de* Begen ingcsigcle vcrsigell, des uns alle bign&get, zeime Urkunde. dis biscbacb, do lil

IS unsers herreii gcburte waren zweirhundcrl uude vunf undc sehzig jar, eo deme luurcslnge vor der lielilmes.

S aus Straßb. St. A. Versohl. Canslei-Oew. Corp. K lad. 16 or. Mft. e. $/§.

594. Prior Nifrid und der ConvetU des Klosters St. Arbogast sowie ieeeen Ver- mögensterwaller Ilesso ton Krslein Canonieus von St. Thtmas verkaufen ein in der » St. Stephansparochie zu Straßburg gelegenes Hans dem Straßbnrger St. Käthe- rinenhlonter für 12 Mark Silber. L'.iG5 Man 4.

Nos Sifridus prior tolus({uc convcntus nionaslerii sancli Arl» .: i-;ti it i- . II -^o de Erslheini canonieus sancli Thouie yconomus sive gubernnlor lK>i»v>ruiu uuiuium monaslcrii ejusdeui a venerabili dotuino Weinrico dei grucia Argenliuensi episoopo

» et ipso convenlu conslitutus univcrsis presencium inspectoribus Tolumos ene nolum, quod, urgenlibus variis debitis, quibus monaslcrium noslrum est ooeratum, per tnanuni et conscnsum dicli domini nostri opiscopi et de sua aucloritate spedali, qai etiuni noslrum preposiluram propter nostrum comodutn multiplex, quod ex hoc sperat (irovenire, ad prcscns in sua tenel [wteslate, domum et arcam ad nostnim moae-

80 steriuni ])erlinenlem, silam in parochia sancli Stephani juxta domum Sivridi cenonid i'jusdem ecclcsie sancti Stephnni dicli Üranzen el eidem iumcdiate conjunrtam. priorisse el convcnlui sancte Kalherine pro duodecim marcia argonli vendimus et rccognoscinuis nos pro liberis et propriis el ab omni ccnsu inmunibu^ vendidi»se, excoplis duodecim denariis Argenlincnsibus, qui de predicta lantum area annis

» singiilis nbbdtissc el convcnlui sepc diele ccclesic sancli Slephnni sunt prescnl quus olinm duodecim mnrcns conlilemur nr- r' - reoepisae ac in ulilitaleoi uusin nionnslerii convcrlissi> nobisquo integre s.i an de eisdem, renunduilee OBoi

juri in predictis domo et area nobis nostroque monaslerio ronpelenli libere et abso- lulc, rosiguuntes eandcm domum scilicet et aream. et ipsa ad jus et pn^metatem diclanuu priorisse el convcntus transrerimus pleno jure possidenda ab ipsis de oeleio

»7

450 1265

pacifice et quiete. renunciamus insuper omni juris auxilio canonici et civilis, resli- tucioni in integrum cunctisque defensionibus et excepcionibus, quibus juvari possemus contra presens instrumentum sive factum, et nobis nostroque monasterio conpeten- tibus aut conpelituris in posterum, per quas dictus contractus irrilari posset quoquo modo vel recindi. in quorum certitudinem est presens littera venerabilis domini 5 episcopi Argentinensis et noslrorum Ressoiiis videlicet yconomi et conventus pre- scriptorum sigillorum munimine consignata. nos Weinricus dei gracia Argentinensis episcopus vendicionem predicte aree et domus inedificate factam" priorisse et con- ventui sancte Katherine in modum prehabitum ex parte Sifridi prioris et conventus monasterii sancti Arbogasti ad presens carentis preposito, cum ipsam preposituram 10 in nostra teneamus polestate et teuere intendamus, quousque ipsum monasterium ad fortunam pinguiorem devenerit gravi jam pressum pondere debilorum, necnon Hessonis canonici sancti Thome yconomi et gubernatoris ibidem a nobis et ipso conventu constiluli ratam habemus atque firmam. eidemque et singulis suprapositis circa ipsam venditionem habitis noslram auctoritalera et consensum adhibuisse nos 15 recognoscimus et plenarium adhibemus, sigillum noslrum in liorum evidenciam pre- sentibus appendi facientes. acta sunt hec anno domini 1265, 4 nonas marcii.

H aus Straßb. Hosp. Ä. Orphelins lad. 35 fasc. 5 or. vib. c. 3 sig. pend.

595. Der päbstliche Caplan Rufin trägt dem Bischof von Straßhurg auf, den Bürger)i Straßburgs, sobald sie den Kirchen, welche sie in ihrem Kriege mit 20 Bischof Walther beschädigten, hinreichende Genug thuung gegeben haben, Absolution zu ertheilen. 1265 März 5 Perugia.

Venerabili in Christo patri . . dei gratia episcopo Argentinensi frater Rufinus domini pape poenitentiarius et capellanus salutem in domino. ex parte universi- talis civium Argentinensium fuit propositum coram nobis, quod ipsi olim propler 25 guerram, quam habebant contra bone memorie Walterum predecessorem vestrum, quasdam turres ecclesiarum frangere presumpserunt. super quo supplicari fecerunt humiliter sibi per sedem apostolicara misericorditer provideri. nos igitur auctoritate domini pape palernitati vestre committimus, quatinus dictos cives, postquam ecclesiis, quarum immunitatem violarunt, satisfecerint com petenter, ab excommunicatione, 30 quam propter hoc incurrerunt, juxta formam ecclesie absolvatis ac eisdem propler hoc injungatis poenitentiam, quam animarum suarum saluti videritis expedire, et quod in similibus de cetero non excedant. datum Perusii 3 nonas marcii, ponti- ficatus domini Clementis pape quarti anno primo.

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a or. mh. lit. pat. c. sig. in verso 35

impr. deleto. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 269« ibid. bei Schöpflin Als. dipl. I, 453 nr. 633.

a) H factt.

1266 tr.l

596. Meister und Ratk der .Stade SlrnCiliunj beurkunden, daß du Häkiu dt* terstorhenen Kuno ein Urundstück mit Garten bei St. Jokann belegen <"• TT''--'^'h Swebelin auf 00 Jahre verlehnt haben. Oft) 5 Märt 23.

Nos (iüUeliiius inaKislc-r, consiilcs et uiiivcrMliis civiuni Ari^'i-nlinensium. notam & fucimus iiiiiversis lutii iircsentihns quam futuris, Nicoluiiiii, J<>li<inQ«in et Erbooem frulrcs iialo.H ({iioudam duiiiiiii (^uionis areatn siiam et orluni altingeotem sikMapod orliiiii Ilcdewigiä prope sanclum Jobaunem, cui aree Ileinricus dictus Swefaelio domum inedificavit et inhabitat, cidem Ileinnco ad tcrminum scxagiola annomin conccssissc ita vidclicct. quod idcm Ileinricus vel sui sucoessores dicUm aream et

10 ortuin a i'estu Jolmiuiis bupli.stu nunc vcnturo ad spacium predictorum aDDornm j«.. »t possidcanl et annis singulis unam libram denarionun* Argenlinensium et 4 capooea et unam sporlam pirorum, ai iu orto exc^verint, preratis fratribus Tel eonun succcssoribus nuinino census sine umni augmenlatione persolvant. quotiens aulem prcdicla arca tarn ex parte duininorum curic quam ipsius aree posscssorum de ana

iri manu ad nliam fuerit devoluta, rcceplores aree dnbunt crscbalz et omaea tpaios lleinrici sucoessores recipient aream danles erscbatz. si vero ipaa ans Tendila, donota, transmuluta vcl quoquo modo fuerit alienata medio tempore, pactum tarnen

prcdicliun ratum permanebil et lirmum. et si : orcs aree edificia sua vendere

vel obligaro volutTint, primo dumino curie e\ l et ei. si competens predom

90 darc voluerit, ossignabunt; sin autcm. etlificia sua vendcnt aliis cum pacto soo, fraudc et dolo penitus circumscriptis. in cujus rei testimonium presens est littera ad pelilioneni ])rodictnnim partium sigillo civitatis Argcntinensis consignata. actom

iilnKi iliiinliii IVVi."), fiTi;i -^i tiiikI.i ;inl(> inimiiicinlinncin (Ititriliii, inon«»» iniirlio. Awt WcudXT toll. aixh. p. llj nr. 1 iiach einem jeUt veriorauH (JhguntL

% 597. Jlitter BurclUrd MwmA«rd terktmft teinen Hof und Oatien m der Ochsensteiner Oasse zu Straßburg gelegen für 30 Mark Silber «t dem StnIUmrfer Burger Colin Blantart von Mett. 1265 Man.

Noverint univcrsi prcscncium inspcctores, quod ego Burcardus Mumhart milea aream meam et ortum mcum attiugcntem rctro versus aquam, que quidem curia et

ȟ ortus sili sunt in civitate Argenlinensi in medio duarum curiarum, qunrtim una dicitnr des N\ estermannes bot' et altera des wizson Begcrs hof, in vico domini IkTllioldi do Olisenstein quondum decani Argcntinensis, nomine meo et Uberonim ac heredum mcorum vondo et vendidi Colino diclo Blanzart de Meti ciri Argenti- ncnsi, tradidi et trado presnnlibus titulo propriotatis et omni eo<lem jure, quo ego

as et anteccssoros mei ipsam aream et orttuu babcrc consucvimus et baousqoe babuimus , ab ipso Colino et suis hercdibus quibuscunquc tenendoa paetfioe d quicte et })erpetuo possidendos pro triginln marcis argenti. quas ab eodem eoofileor

i) yVtnrktr inwü.

452 1265

mihi plenarie persolutas, constituens me et liberos ac heredes meos eidem Colino suisque successoribus universis warandos in perpetuum aree et orli predictorum quoad omnem uuiversitatem, pro evictione presenti scripto eisdera me et meos liberos obligando. ut autem hujusmodi vendilionis coniractus futura semper et presenti stabilitate fruatur, renuncio tarn ex parte mea quam meorura liberorum s omni exceptioni et juris auxilio, quo contra predictam venditionem venire possemus, et specialiler in integrum restitutioni ac omni mihi et predictis meis liberis in predictis area et orto conpetenli seu conpetiture in posterum actioni, fraude et dolo penitus circumscriptis. promiserunt eciam Elisabeth uxor mea et fiha mea Ellina , quam habeo ex priori matrimonio, se vendilionis hujusmodi contractum lo ratum habituras et firmum, per sacramentum ab eisdem super hoc prestitum corporale reuunciantes omni juri et actioni eis quoquo modo conpetenti vel conpeti- ture in area et orto supradictis. in ctijus rei memoriam ac probationem perpetuam litteras presentes prefato CoHno et suis heredibus trado domini Cunradi Kagonis canonici Spirensis, domini Wilhelmi Bcgeronis, domini Rüdolfi Ilowemessers et mei I5 sigillorum munimine roboratas. nos Elisabeth conjux et Ellina filia domini Burcardi Murnhardi militis supradicti confilemur et publice protestamur, consensum nostrum predicte venditioni plenarie accessisse et super ea firma et rata perpetuo a nobis habenda prestitisse nos proprium sacramentum. et in horum testimonium sigilla eorundem videlicet domini Gönradi canonici Spirensis, domini Wilhelmi Begeronis 20 et domini R&dolfi Ilowemessers rogavimus appendi scripto presenti. nos Cünradus Kago canonicus Spirensis, Wilhelmus miles dictus Begero et Rüdolfus miles dictus Howemesser confitemur, nos omnibus premissis interfuisse et ad petitionem predic- tarum personarum, videlicet Burcardi Murnhardi, domine Elisabeth uxoris et Elline filie sue sigilla nostra presentibus appendisse. actum et datum anno domini 25 1265, mense marlio. .;

B au8 Straßb. Bas.-Ä. H fasc. 1614 or. nib. c. 4 sig. pend. laesia.

598. Wallram von Hohenstein trifft mit dem Francislanerinnenkloster zu Straßburg über eine Tlieihmg des Oiiterbesitzes seiner Mutter, die mit seiner Schwester in dies Kloster eingetreten, einen Vergleich. 1265 April 10 Straßburg, ao

Ego Walthramus de Hohenstein filius Rudolphi pie memorie congnomento Canis notum esse cupio universis tenorem presencium visuris, controversiam, que inter claustrum sororum de sancto Francisko in Argentina ex parte una et me ex parte altera vertebatur super bonis omnibus, que mater mea ratione juris heredi- tarii, quo eisdem successit ex parte patris sui videlicet avi mei Guntheri de 35 Landesberg, dicto claustro contulerat in eodem cum sorore mea Agnele sub religionis habitu domino servitura , taliler esse decisam , ut idem claustrum de bonis memoratis bona in Meistershein, in Oslhoven, in Ilerlhenkein et in Phetens- hein, de quibus in summa centum quarlalia bladi proveniunt annuatim, necnon et duos agros viniferos in Ilailengenstein et tercium in Ehenhein situm in loco.

1266 468

qiii dicittir (ier&thc, posiddcre libere debeat* impcrpetuum et quiete et cgo ^wtrn libcris ineis, si ()uos genuero de thoro Icpllimo, reliqua de pn,-«li«(w sila in Inge- marshciri et ia Krg«;rsliiin cl vineas in Böllicnhein, qiie diele malri mcc simiUler ex dicli palris sui .siicccssionc hcrediluria proveneruni, possideam alwohile. auodsi 6 mo coritigcril ahsque liberia legiitime procrealiü decedere, omnia ill«. quc, dcot jnm dixi, mihi dt; honis pn-laxiitis assignala sunt, ad ipstim claustnun integrtliler (!t libcrc revcrtantur. tiu oulem ti;nii)ore procedcnlo super premiaso facto queeanque litis occasiü renascatur, cjusdem facti s«'riein ad uiajorem erideodam et rati- habicioucin pcrpeluoin prcsentibus volui annolari et religiosorum rironun fratris

10 Clonrndi dicli do CelijMjrta provincialis fralrum minonim in Alemannia, domini Walllicri preposili de Triiilhfiisbcin, abi)ali.ss<! et sororum clauslri prcrati et quatnor avuuculuriim ineorum de Landeslicrg, Egiolfi scilicet canonici »ancti I'elri Argenti- nensis, Coiiradi, Giintheri et Wcrnheri mililura sigillis, cum ego non habcretn proprium, coiisiRnnri, leslibus, qui presentes afTuorunt, cum res hec fieret, similiter

18 aniiülulis. quorutn nomiriu sunt liec : jam diclus ^'allkenu y ■«, duo awm-

culorum inconmi ilgelulpiins videlicel et Wollherus, Symon d. dt, GotTridus

de Stille milites, tres gemiani de Millhelliils Anshelmus. Conradus et Stbebelinus milites, Reiiimunis, Burcluirdus dicti Scboup et Conradus Wcpphermannus milite«, AllM«rlus de llerniolshein, Rudolphus de Vegershein niilcs, Heimboldus Jonior.

ao Ilcinricus do Coloiiia cives Argentinenscs et alii quam plures. acta atuit bec Argenline aiino domini 1205, 4 ydus aprilis.

// aus Stnifsh. Jlosi). A. lii.l, ;>0 fasr. f. or. mb. c. 6 mg. pend. partim Utm*. Guns mtner-

urhrt nur ih.t Sifgtl des Fnw<i.'<k,tiuriin,rineiaU Kmrad ton llimmeUpforten. Am Wimm

(kr SinjilhituiUr iM rin l'irivimmtttreifrn Ufe$tigt, amf dem eine Hamd des IStem

V JiOtrh. tvr:ni hilft hat : der bricf von doia «ftlc. iloz an« «riJünricl rot» hrrn Wal».

rammo selige von Hohinstein.

599. ßischo/- Heinrich von Straßburff b^wrkmdet, daß sein MarsckaU Sberi^i die Einkünfte ton 5 Pfund Pfenningen an der Straßburger Mikue, die er HtA^ Ton ihm zu Lehen getragen, an den Straßburger Schultheiß NieotiOU Zorn fir ao 18 Mark Silber verkauft habe. ''">' Iprii 30 Straßburg.

Nos Ilenricus'' dci gratia Argonlinensis episcopus univcrsis et singulis prvaen- tium inspectoribus volumus esse notum, quod vir bonorabilis Eberhardos maraoalcus *

a) // (IcbMDt. b) / Iloiaricas.

1 Dtnelbt ManeMl Eberhard pirkanft dm Strallbtirttr Bftrftr Uetarich dm B»bMwt« ftr an 130 Mark SUber einm •'« Strmßbwf btktmm Oartm, dtr tkk mm Herrn SMUMw MmMr hU tm dm VH.-lhHms llofeum M 8t. Amdrm» MmMU. lta< OtU «m' Am m tMm, wmm «r «mm» OMm» dm Herrn ir>H ürrMndt, dm Bitekaf» tmd du Domei^iM» mm 8tnMmr§ »mm* dm Htrrm briefliche XuntimmHMg mm Vtrkmf« beigebmciH habe, tku kaf« er im dm iiMiini drei Mm Stande tu briiuien und tich m au* $eimer Oefitmgmedtafi tm Umn. IMft aa iem (Juni 3.V. liegest im Ihpier-Copiatbu<* mm Sl. SKmAeth mt. »Ob i. a»rmßk. Bmp. A.

454 1 265

noster fidelis redditus quinque librarum denariorura Argentinensium, quas in monela nostra Argeutinensi a nobis ^ nomine feodi hucusque tenuit, per manum et consensum nostrain Nicoiao diclo Zorn sculleto nostro Argenlinensi juste et racionabililer ven- didit pro decem et octo marcis argenti ab ipso Nicoiao suisque heredibus masculini sexus in perpetuum a nobis uoslrisque successoribus nomine feodi possidcndos. nos s etiam, facta coram nobis predicti feodi resignatione libera a marscaico prcnotato'', Nicolaum predictum inveslimus et inveslivimus de eodem ipsum mittentes in posses- sionem ejusdem feodi tanquam fidelem nostre ecclesie corporalcm. ego Eberhardus marscalcus predictus vendo et vendidisse me confiteor feodum pretactum, sicut supra "^ est expressum. confiteor etiam me predictum argenlum a Nicoiao antedicto lo integraliter recepisse, constituens me meosque heredes warandos predicti feodi memoralo Nicoiao suisque beredibus prenotatis quoad fratres meos Waltherum et Henricum^ et generaliter "^ omnem universitatem. renuncio quoque omni juri mihi in prcdicto feodo competenti seu competituro omnibusque exceptionibus seu defen- sionibus, quibus juvari' possem contra prcsens instrumenlura sive factum, et in 15 horum probationem una cum sigillo venerabilis domini mei episcopi Argentinensis supradicti sigillum meum presentibus est appensum. actum anno domini 1265, in vigilia apostolorum Philippi et Jacobi.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 891 cop. cha/ii. aec. XVIII, beglaubigt durch den Straßburger Notar J. D. Lang, 1722 Juni 25. 20

Z coli. Farn. A. des Baron vott Zom-Flobsheim zu Straßburg Papier-Copialbuch fol. 135» in der Schrift der zweiten HCüfte des 17ten JaJirh.

Gedruckt nach Z bei Schöpflin Als. dipl. I, 453 nr. 634.

600. Bischof Heinrich von Straßburg theilt dem Domdekan mit, daß er auf Bitten der Bürger das über die Stadt Straßburg verhängte Jnterdict aufgehoben s habe, und beauftragt ihn, die gottesdienstlichen Verrichtungen wieder aufnehmest zu lassen. 1265 Juni 23 Wunnenberg.

H[einricus] dei gratia episcopus Argentinensis dileclo consanguineo suo . . decano ecclesie Argentinensis salulem in domino. scripsimus vobis de relaxalione interdicti in villa Argenlinensi posili caulione recepta. sed quia cives per priorem 30 fratrum predicatorum litteratorie destinatum bumiliter petierunt suspensionem inter- dicti prehabiti, nos ipsorum precibus incliuali idem suspendimus interdictum man- dantes vobis, qualinus divina resumi facialis, quousque post nostrum redilum aliud vobis duxerimus innueudum. datum in Castro Wunenberc in vigilia beali Jobanuis baptiste, anno domini 1265. is

S aus Straßb. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. or. mb. c. sig. pend. laeso. Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 267» ibid. bei Schöpflin Als. dipl. I, 453 nr. 635.

a) Z om. a nobis. b) Z prenominato. c] Z superius. d) Z Heinricnm. e) Z add. qaoad. (] B et Z iuvare.

() B et Z juvare

1266 466

fiOl. Das fit. A'alherinenhloster zu Slraßburg tertichUl dem dortigen St. Stephans klosler (jegenüher auf das Benutiuntjtreckl eine* t»m St. StepJUaukirckkof

führenden Wei/es. l'^fir> Juli.

. . Nos priorisäu cl coiivcntuüi monasU-TÜ sancte Katlicrioe extra muro« dnlttii

s Argüuliuüiisis consluru vulumua univcrsis, quud nuü cuidam vie debile aree DOCtn,

quam a düinina . . abbulissa et conventu sancti Slephani pro duabtu roarcis ArgeiH

litien.sil)UH cuiiparuvimiis, qiiu de cudcin noslra area versus cimitcrium diele ecckai«

saucli Slephuni proteiidilur, reimntiaviinus cl rcnuuciainu.s (ter preaeole« pronil-

tuiiles, qiiud Jutii dicla via raliune prcfute nustre areu nobi.s debila de oetero noo

10 ulcmur uli({uutenu9, cui simpliciler reaunciaviinus, ut e»! prcscriplum. renuulia^'imiis

eliatn omni juris auxilio, rcstilulioui in inlogrum cunclisque dcfensionibus seu acUo-

nihus nohis uc iioslro moiiaslcrio con[)»>lcnlibus scu conpcliluris in poslcrum, quibus

jiivnri ])Uääemus cüulra prcscns inslruinentum sivc facluni. in cujus evidenliain pre-

fate domine . . abbalissu et convcntui bas litleras sigillo noslri convenlus couma-

i& nitas Iradimus luslimoniales. dotum anno domini 1265, mense julii.

B aus Straßb. Bes.-A. H (uc. 8688 or. mb. e. $ig. pmd. tUofto.

602. Paist Clemens JV trägt dem Dekan der /tätigen DrcictHigurUsnircHc :m Speier auf, die Klage des Slraßburger St. KatierinenUosters. daß ihm ttm den Straßburger Bürgern die Ansiedlung auf einem innerkalb der Stadt enoorienen 80 Platze verwehrt werde, zu untersuchen. 12G5 November 5 Perugia.

Clemens episcopus servus servorum dei dileclo filio . . decano eoolesie aancte Trinilalis Spirensis salutem et apuslolicam bcncdiclioncm. sifi^ißcarunl nobis dilecte in lihrislo filie . . priorissa et sonores monostcrii sanclc Cotorinc exlm maroe civitatis Argoutinensis ordiuis sancti .\ugustini secundum in^lituta rratrom predica-

as lonim vivcntes, quod, cum domus et officine ipsarum proptcr inundaliones aquaram minarcntur ruiuam, proptcr quod non poteranl in eodcm monastcrio comode ouauno- rari, vencrubilis fniler nosler . . episcopus Argentinensis id di' nsiderans

eis Irunst'orcndi so ad quendam iocum, quem in civitalc ipsa j... , uis lilulo

acquisicranl, cupiluli sui et Ilclferici rectoris parrocbialis ccclcsle, in cujus parrochia

yo locus ipse consislit, ad id accedenle consvnsu, licenliam ordinaria aactorilate ooo- cossit. verum mugistri, consules et universilas ArgcnliDcnsis , quominos predkle priorissa et convenlus in loco ipso ccclosiam, domos et offic--- •' * -vessahas possint coustruor«, contra juslitiam impediro prcsumunl tuhibei . .I>et ope-

rariis, ne ibidem operari presumanl, in diclanim priorisse cl convenlus prejudicium

U5 et gruvamou. quocirca discrclioni lue })er apostolica scripta mandamos, qualious. vocnlis qiii fucrint cvocandi cl audilis, bino inde proposilis, quod justum fueril appcUulionc rcmola decernus, faciens quod decrcvcris per ccnsuram ccclesiaslicam ürmilcr observari. teslcs autom, qui fueriul nominali. si so grolia, odio vel limore sublraxerint, ccnsura simili appellutione ccssaulc compeUas verilali Iwtimoniuin

40 perbibero. dulutn Perusii nonis uovcmbris, ponlilicalus noslri anno primo.

;/ (IM.4 Stnißh. Hotp. A. Ud. 125 fiuc. M or. m». c Mk jMwi ditf dir

iS66 Jan. SO

456 1265

603. Hudolf von Fleckensfein schließt zwischen der Stadt Straßhur g und dem Ritler Kallesche mit seinen Söhnen einen bis zur St. Hylarienoctav lanfendeii Waf- fenstillstand. 12G5 December 31.

Ego R[udolfus] de Fleckenstein notum facio universis, quod inter nniversitatem civium Argentinensium et . . militem dictum Caltesche et filios suos pacem et 5 treugas stabiles ordinavi usque ad octavam beati Hylarii proxirao venturam dura- turas promittens, quod, si quid per dictum militem et filios suos contra cives pre- fatos fuerit medio tempore attemptatum, quod hoc procurabo emendari et emendare debeo bona fide, ita tarnen, quod ad dictum terminum fidejussores se representent ad locum Beinlieim more fidejussorio permansuri, quousque de ipsorum dissensione lo civium cum milile antedicto aliquid boni Herum ordinelur. datum anno domini 1266, feria 5 ante circumcisionem domini.

S aus Straßh. St. A. Verschl. Canzlei-Gew. Corp. K lad. 15 or. mb. c. sig. pend. Von der Legetide des ziemlich erhaltenen Siegels noch eu erkennen .- S. Ru . . . i de Yleckenstein.

604. Oraf Rudolf von ffahshirg Landgraf des Elsaß legt bei Meister und i5 Rath der Stadt Straßburg für die Sache Konrad Keppi's Fürsprache ein. [1265] Ortenberg.

Rudolfus comes de Ilabspurg lantgravius Alsatie viris providis et discretis magistro civium, consulibus et universilati Argentinensi salutem cum sincere dilec- tionis affectu. veslre universitatis providentiam duximus presentibus rogitandam ao attentius et monendam, quatenus servo nostro C[onrado] dicto Cheppin nostri amoris inluitu super questione, que coram vobis est mola sepius, faciatis justitie comple- mentum taliter ipsum foventes in jure suo, ut nostram sibi intercessionem sentiat profuisse. datum Ortenberg.

Aus Wencker Call. arch. p. 57 nr. 2 ohtie jede Froveniem- und Zeitangabe. Das Stück ist 25 wohl mit nr. 605 jedoch vor derselben in das Jahr 1265 zu setzen, zumal da andere die gleiclie Sache berühremk Schreiben nr. 574, 575, 583, 584 in die letzten Monate des Jalirs 1264 fallen.

605. Graf Rudolf von Habsburg Landgraf des Elsaß verpachtet sich, den Straßbxirger Bürgern den Schaden zu ersetzen, der ihnen daraus, daß Konrad Keppi 30 von Ottmarsheim das Erbe Egeno's angetreten, erwachsen sollte. 1265.

Nos Rudolfus coraes de Habspurg Alsatie lantgravius universis et singulis pre- sentium inspectoribus volumus esse notum, quod nos promitlimus et ad id nos soUempniter obligamus, quod, si cives Argentinenses dilecti nostri ex parte Cunradi dicti Kepi de Otmarsheim hospitis nam pro eo, quod idem bereditatem suam recepit 35 ex morte Egenonis, aliquod dampnum sustinuerint occasione vexalionis per aliquos, qui forsitan iu eadcm bereditate assererent jus piuguius se habere, nos eisdem civibus dampnum hujusmodi tenebimur resarcire et ipsos quoad hoc constituere

1265 - 1266 407

libcros et indcmpncs. in cujus rci (estitnoniutn pretens est cedola ngiSi Doctri muni- ininc roborala. dalum anno domini 1205.

S au» Straßb. St. A. nri«nmeb A M. 841* mt dtr Uebenckrtft : das dar gtafe «ob Hnlmpurg ^Inl't h»t, die Ton 8(rasbnrg Ton icluidM aft il«h«id« tob Bfln fItM wpgi'ii und duz wordi^n iit Cbnrat geutat Kcpi ton OtnwnlMia.

Gedruckt danuich bei Wencker CtM. arch. p. 68 ar. 3.

606. Afd AnseJm und der Content des Klotter» SchMtiaek terltmfen einen beim Stcinburglhor in Slraßlmrg gelegenen Jlof für 00 Mark Silber an das Johan- niter hospilal SU Dorlisheim. 1260 Februar 5.

10 Universis Christi lidclibus tarn prcsentibus quam fuluris hujos scripli tospcdo-

ribuä Ansheliiuis divina niiüeraliuuc buniilis abbas et couvculus monasterii in Svar- ^ahe ordiiiis sancti üencdicti Argcntincusis diucesis orationes in Christo dcToUs cum nolicia subscriptorum. presentis tenorc scripti scirc cupimus uniTeraos. quod nos, super hoc conmuni (nictatu et provida delibcralionc j)ri!babilis, considcrantM

15 id monuslerio iioslro esse umiiiniodis frucluosuin, curiara nostrain sitam in .Argcn- tina apud Steininburgctor cum suis attinenciis, cujus proprietas ex donatione Ger- hard! bone memorie filii quondam Kriderici de Alba dicti Wcstcrman ad monaslo- riuni noslruin est rncionabililer devoUilii, prout in instrumcntis super hoc confecli» plenius cuulinutur, de consensu vencrabihs patris et domini nostri . . cpiscopi Argcn-

ao tinensis vendimus et vendidisso nos couiitcmur prescntibus fratri l'hilippo conmen- dalori in Torülvesheim liospilalis sancti Johannis lerosolomitani nomine ejusdem hospilaUs pro sexaginta marcis puri et Icgalis argcnti ponderis Argenlioeosis a pre- dicto hospilali sniicli Juliannis pruprielalis tilulo perjM-luo possidendam, resignatiooe usut'ruclus in eadem. curia per ,\gnetam reliclam prcdicli üerhardi et Jobanneni

» fralrcm ejusdem Aguelis prius facta, quibus arabobus pro tempore vile soe ejosdan curie usufruclus debebatur, sicut in ejusdem donationis nobis fade instramenüs plenius est expressuin. vohumis igilur, ut jam il' ''' ' tres hospitalis prcdictam

curiam in perjM'luum possideanl et de ea pro sue % > libito ordinent et dispo-

nant ac ea utantur et fruantur babeantque pleno proprietalis jure, quod jus in eos

ao presenlibus tolaliter transferimus resignantes omne jus, quod predicto monasterio noslro in prefid« curia hnclenus conpelebat. c r ctiam, prcdictuin argenlom

nobis iiilogruliler prcscntatum et in nostri ut. monasterii esse conversum,

cousliluonles nos et nostros in dicto monasterio nostro succeasores warando» supra- dicle curio prenominatis* fralribus hospitalis gcneraliter quoad omnem homioem,

86 ut est juris, rcnunciamus quoquc omni juris auxilio, r- li in integrum cunc-

lisque defeiisionibns seu actionibus nubis ac noslro uki. ^.i.w.i.i...« ^ff^

eonpeliluris in poslerum contra pn-sen» inslnunenlum siv i^rw

auxilio canonici et civilis, juri speciali et conmuni argenti non soluti, non ponderaü,

•] ß prvnotniMti.

458 1266

non recepti, in nostrara utilitatem non conversi et litteris a sede apostolica vel aliunde inpetratis aut eciam inpetrandis. promitlimus eciam per Stipulationen! sol- lempnem, nee per nos nee nostros successores litem vel controversiam ipsis fratribus vel eis, in quos predictam curiam transtulerint, nos moturos nee racione minoris precii vel qualibet alia cerciorati, predictam curiam majoris precii esse, contra pre- 5 dictam venditionem per nos vel nostros successores aliqua facere vel venire in judicio vel extra, igitur ut pretacle vendilionis contractus robur perpelue firmitatis obtineat, presentem litteram sigillis venerabilis patris et domini nostri . . episcopi Argentinensis, mei etiam abbatis et conventus predicti in Svarzabe procuravimus conmuniri. nos Heinricus dei gracia episcopus Argentinensis confitemur, predicte lo curie venditionem de nostra processisse voluntate, eidemque nostram auctoritatem inpertimur, in evidentiam premissorum sigillum nostrum appendi presentibus facientes. actum et dalum anno domini 1266, feria 6 proxima post festum puri- ficationis beate virginis.

B aus Straßb. Bez.-A. H fasc. 1514 or. mb. c. 2 sig. pend. Abgefallen ist das Siegel des 15 Schwareacher Convents.

607. Die Stadt Löwen bezeugt, daß ihre Bürgerin Jicta die bexcegliche Habe ihres zu Straßburg verstorbnen Gatten Gottfrid Mönch nach Löwener Stadtrecht von den Bürgern Straßburgs in Anspruch zu nehmen befugt sei. 1266 Februar 23.

Nos . . judex, scabini jurati et communitas opidi Lovaniensis lenore presentium 20 publice prolestamur, in nostro opido jus esse, quod inter duos conjugatos legilimos, altero decedente, reliquus succedit defuncto in omnibus bonis mobilibus nullaque fit devolutio liujusmodi bonorum mobilium ad beredes et proximos defuncti. cum igitur Godefridus dictus Monachus quondam opidanus noster maritus Jute nostre concivis in civitate Argentinensi sit defunctus, eadem Juta Johannem dictum de 25 Hagartsrode opidanura nostrum latorem presentium ad predicte civitatis Argenti- nensis communitatem destinandum duxit quitans et absolutos reddens eosdem cives Argentinenses de omnibus bonis mobilibus in morte predicti mariti sui relictis, que predicto Jobanni latori presentium ipsius Jute nomine fuerint presentata. et quicquid ex parte ejusdem Jute eidem nuntio per cives supradictos fuerit assignatum, in per- 30 fecta habetur warandia. in cujus rei testimonium sigillum communitatis nostre ad preces predicte Jute presentibus est appensum. actum et datum anno 1266, in vigilia beati Mathie apostoli.

H aus Heidelberg. Univ. Bibl. I nr. 252 or. mb. c. sig. pend. delapso. Gedruckt darnach i. d. Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrh. XXIV, 191.

1266

608. Friedrich und Eberhard von KUemlurf hnrdUgen Dietrich Urem Wirtk tu iStraßfnirg für seine Latnpertheimer Oüter i/nriss,; Vorreckte, t'^00 Mit$ SO.

Wir Fridcrich und P^bcrhart die bcrren vod PJlcndotf tönt konl allen deo, die discn brief gcschcnl oder gehörenl, daz wir Lern Dietriche' unsem warte tod

B Straztiurg dur lieh unde dur gut ime unde sinen erben vur uos und alle unsere erben soliche gniidi; Iftnl, doz wir von vier unde viercig ackern, die er ieionl het in den Itannu /i\ Loinperthciin, niemcr dulieinre bände dienst oder bette gencmcn sulnl noch enwcllcnl, wen als cz von althcr her gcw6nlicb ist za nemenne und als cz unsere vorderen hanl genummen, und ensulnt in noch sine erben dubeinewis

10 vurhus drciigcti on dcnic vorgonanti-n g(\tc 2& LamptTlheim. wir vurdben uns Ach gegen iiue unde wellent, duz ez ime noch »inen erben kein scbade si, das wir einen brief liant von den bürgeren von Strazburg, da ane stat, swas g&tes die bürgere von Strasburg iemer gec^fenl z& Lampertheim, daz das unser cigin solte sin. das aber dis stete Idibe, dcnimbc geben wir ime unde sinen erben disen brief Teraigelt

IS mit unsern ingcsigeln zeimc Urkunde. dis biseliacb, do sit unsers berren geborte warent zwelfiiundert unde seliz unde scbcig jar, an den Italmaliende.

B au» Straßb. liet.-A. 0 tue. 8693 or. wtb. c. hg. pend. latmt. Oedmekt danach in dar Akatia 1876 8. aS3.

609. J)er StraßburfffT Scholasti<ii>: }hirk>rnrt beurkundet, daß der »b 90 Ueinrich und seine Frau Ida ihr in der Kuiduangatte gtlf"-^»-' TTmu den .!>.', -w- burger Frautmcerk unter Vorbehalt der lebenslänglichen A tng gegen eimtn

jahrlichen Zins geschenkt haben. i260 April I.

M[arqunrdus] scolasticus Argentincnsis judex fahr''-'- "'<<sdem a rererendo domino nostro Argcntinensi episcopo dopulatus universis et {iresontium inspedorOHis

» rei gcstc noticiam cum sincera in domino caritate. scirc cupimus universos, qood Henricus cislarius et lln uxor rjusdom domum ipsorum sitnm in KurdewenregtSM* prope fonlem in reniedium aninuinim suarum nosln> fnbricc conlulerunl in hoao modum, quod, quam diu auibo vixcrinl, eandem domum ad usus suos retinebont, alteru autem ipsorum dcfunclo, rcliquus superalos eandom domum quoad ritam snsm

ao oblinebit et singulis annis in testimonium predicte donationis ad eandem fabricam

in feslo bcati Martini duo denarii pre.seutontur nee eandem draram aliciii licebit .v«<i. u venderc vel obligare vel etiam quoquam modo exindc mulare. post obitum rero amborum dicta domus ad prctaclam fabricam libcre rcvertitur proprietatis tTtolo

> i«l Dirtriras »nie monailrrinm. wie tr in rinrr l'rlvmdt mm ISfS FiArmu J7 (tote 4 peat

an Mnthie) gemtitnt wird, in dtr thm Eberhard ton t rdi Skmir ttm mtntm tn t.wmtfirtktim

t/flff/rnm Gutem gegen eine ZMtmg mm S Marl ^ >>.■«<. SbrmM. Bei.-A. 0 Cmo. 9M «r. mt.

c. 1> Itig. prtul. toMM.

3 Ver^ StroU. (htm- u, Bätummmm L MtiUitUur S. iOS.

460 1266

possidenda^. si vero ambe persone vel una ipsarum'' pauperlatis erumpna fuerit <= oppressa, sepe dictam domum vendere polest de liccnlia tarnen et vohmtate eorum, qui tunc pro tempore fuerint rectores fabrice memorate ; dicta tarnen domus debel exhiberi dictis rectoribus et, si emere '• noluerint, ipsi llenricus et Ita pro sue volun- tatis arbitrio vendunt domum memoratam cuicumque voluerint. in cujus rei testi- 5 monium et evideutiara ipsis Renrico et l(e prefatam cedulam uostri sigilli muniminc " tradidimus roboratam anno domini 1266, feria 5 in pascis, presenlibus domino E[berbardo] de Entringin rectore ejusdem fabrice, domino Oltone fratre suo canonico ecclesie Argentinensis, domino Johanne vicario sancti Laurentii, Bertoldo diclo de Inferno ministeriali nostro, Günrado diclo Oleiman procuratore fabrice predicte et 10 aliis quam pluribus.

F aus Straßb. Frauenh. A. lad. 49 nr. 2 or. mb. c. tig. pend. laeso.

610. Eberhard von Sulz, der ScJwlasticus Markwart und der ArcJndiacon Eber- hard von Entringen die Leiter des Straßburger Frauenicerks beurkunden, daß der Schaffner desselben Konrad Oleyman seiner Tochter Anna Güter in Königshof en 15 geschenkt habe, die nach ihrem oder ihrer Kinder Tode an das Frauenwerk fallen sollen. 1266 April 6.

Nos E[berhardus] de Sultze, Marquardus scolasticus et E[berhardus] de Ent- ringen arcbidiaconus rectores fabrice Argentinensis universis et singulis presencium inspectoribus volumus esse notum, quod magisler Gonradus Oleyman appreciator 20 fabrice bona sua infrascripta filie sue Anne de volunlate et consensu nostro contulit possidenda ita videlicet, quod post obitum ejusdem Anne pretacta bona ad fabricam libere revertantur. que si pueros progenuerit, ad illos eadem bona pro medietate et pro tempore vite eorum pertinebunt et altera medictas speclabit ad fabricam supra- dictam, nuUa ulterius ad liberos talium puerorum progressione in prefatis bonis jure 25 bereditario facienda ; immo post obitum liberorum ipsius Anne hujusmodi bona ad sepe dictam fabricam integraliter revolvuntur. in cujus rei testimonium sigillis nostris presenlem cedulam roboramus anno domini 1266, feria 3 post octavam pasce. [folgt die Specification der in Königshofen gelegenen Güter].

F aus Straßb. Frauenh. A. Papier-Copialbu^h nr. 3 fol. 84b t-on einer Hand des aus- ao gehenden IMen Jdhrh. eingetragen.

611. Der Straßburger Hofrichter Billung beurhmdet, daß Hedwig von Hoch- felden die Wittioe Hugo Schnabel' s alle ihre Güter im Bann und Dorf Bossendorf dem, Straßburger Franciskanerinnenkloster unter gewissen Verpflichtungen für das- selbe geschenkt habe. 1266 Mai. »

Quia sepe varietas ex mortalium instabilitale resultal, non incaute gesta ipsorum, ne forsan surrepat oblivio, scripture testimonio confirmantur. novcrint igitur

a) F possidendam. b) F ipsorum. c) F fuerint. d) F enumere. e) F miaime.

1266 ^t^

univprsi, quos iioss«- riicnt oinKjrlunum, (ju<j<1 in pn-sculia mci iJii: . ,:.•

Argcntiticnsis ac uliürum lidc- diguorum quam iiltiriuiu •loiniiia II-

fcldeu rclicta Ilugonis qtiondam dicti Snabel du cun.st-usu \)\i-\h) > Iriidis filic suc ac doinini Anshelmi do Möldensheim inariti ipüiu.^ iiertruäit, aieol

c (iuriiin liltcra prütestatur, otnnia bona el posscssiooes suuh. quus in villa el btooo iioMsonduri hul)ere dinoücitur, libvro et puro conlulil, donavil et Iradidil pro MÜote animo suo munaslcriü sancli Francisci ordinis sanclc Cläre in Argcnlioa Tolens et ordinuns, cptod proprielas ipsorutn honorum cedal monasterio ac abbaUaaa auwii Francisci seu procuratorca numine dicli monaslcrii peosionem viginli quartalium

10 siliginis rclicU; prefatc de honis ipsis, in quibus sibi tantom quoad hoc usumfirnotnm ipsu rotiuuit, aptid Argentinam vel ilagenuwiutn, ubi magis voluerit, «ingnljf anilit inter ossumptioncm bealc virginis et ejusdem nalivilatcm persolvanl et sine dampno ^cmi*' ejus etiam repri:sent<-nl. et, si grandine, exercilu aut alio casu fortoito predicta bona vastal)utilur aut de])crcanl in tanturn, quod colonis juru pin promisit

i& rclicta prcfata cum buc misericurdilor sc acturam. adjccit tl , ... i,.,^ta, quod

püst obitum ejus dcccni marcc argenli, ubicunque in pioa usus et pro deo et salnle anime suo darc disposuerit, ab ipsius monasterii obbatissa vcl procuraloribus exsol- vanlur. nos abbatissa et conventus monasterii sancti Francisci et ego Hedewigis antcdicti conlitcmur atquc publice protcstamur, universa et singula, qoe prescripU

ao sunt, sie facta esse et ordinata, pruul sunt prelacta, ad que etiam fideliler obaet' vanda nos presentibus obligamus. in quorum firmitalis evidentiam est presens litlera de nostra voluntole et jussu conscripta et sigillis curie scilicet Argentinensis et uostri abl)ntissc vidclicct et conventus sepe dicli consignata, quibus in bao parte usc sunius et contcntc. acta sunt bec anno domini 1260, mensc mojo, presen-

3S libus Golfrido Krebzcre, Waltbero dicto Ruses, Jobanne Knicba, üolfrido Foltscbc, Cbunrado de Rodcsbcim, Ilcinrico Gleselin ac Waltbero dicto Scbade civibus Argeo- linensibus et aliis lidc dignis quam pluribus.

H aut Stmßh. Ho»p. A. docnm. innt. lad. 3 fuc 46 or. ai6. c i **f. pmd. HftfäKm M da» Sitgtl der Siraßbnrgtr Curie.

ao 612. Bischof Heinrich und Cnstos Konrad von Straßbwrff bettÜiftn die Ver-

pigungen. welch« Otto Pfarrer von St. Martin tu tStraßbnrg iber die von iAm emf dem St. Martinskirchhofe erbaut« Capelle getroffen hat. 1266 Juni 9.

II[einricus] dei gratia cpiscopus et C|onradus| custos ArgentinensiB omnilnis prescntis pagino iuspcctoribus noticiam subscriplorum. licet olim, aocedente ooo-

ijB sensu et voluntntc bone memoric W[nltberi] dei gratia episcopi et capituli ' nensis et nosiro. Otto plobanus ccclesic sancli Martini Argüntinensta in ejusd»'in ocdi'sie oapellam conslruxerit et dotavorit bonis propriis, scilicel quartalium redditibus in banno Trubtersbeim silis, et conferro debeat ip- succi'ssures ydonco sacerdoti, qui cotlidio missam colobrel in eadem et inlrrsit

40 matutiuis vi vos|)oris tu ecclesia momoratn, pruul in littehs anlea super hoc coo- feetis pleniu^i o<'>ii;n.<tiir <|iiin lamon diolus plolmuus volms paroen Borchardo pfv>

462 12 6 6

bendario sancti Thome Argenlinensi suo clerico, cui dictam capellam contulit et providit de eadem, molus ejus meritis et probitatc, ne iutersit matutinis et vesperis in ecclesia sancti Martini predicta, cum ipsum in ecclesia sancti Thome dictis horis oporteat interesse, ipsius capelle proventus in reddilibus triginta solidorum Argenti- nensium et quatuor caponum proventibus de duabus areis juxta sanctum Marlinum 5 sitis inter fabros augmentavit tali mediante condicione, quod, ipso 'Qnircliardo cedente vel decedente, idem Qilo vel alter, qui pro tempore dicte ecclesia sancti Martini plebanus extiterit, ipsam capellam nulli alii conferat nisi ydoneo sacerdoti, qui cottidie in ea missam celebret et intersit matutinis et vesperis in ecclesia sancti Martini antedicta, alioquin si dictus plebanus vel alter, qui pro tempore rector lo ecclesie fuerit antedicte, per octo dies in collacione ipsius capelle, quemadmodum est prehabitum, negligens extiterit vel aliqua fecerit contra premissa quoquo modo, extunc coUacio ipsius capelle ad tbesaurarium ecclesie majoris Argentinensis devol- vatur, qui ipsam conferat ydoneo sacerdoti, qui ibidem celebret cottidie missam et in ipsa ecclesia sancti Martini intersit horis antedictis, et nichilominus propter negli- 15 gentiam ipsius plebani predicti triginla solidorum et quatuor caponum redditus jure proprio Iranseant ad heredes Oltonis plebani prenotati, rector eciam capelle predicte de reddilibus predictis singulis noclibus ministrabil lumen capelle prenotate, nos vero obtentu ipsius Qitonis plebani coUacionem ipsi Burchardo factam per eum et ordinacionem prescriptam per omnia ratam habemus et acceptam ipsamque presen- ao tibus approbamus. et in evidenciam premissorum, ut perpetuum robur obtineant firmitatis, sigilla nostra et sigillum dicti Odonis plebani presenlibus sunt appensa. actum et datum anno domini 126G, 5 idus junii.

B aus Straßb. Bez.-A. G fasc. 3681 or. mh. c. sig. pend. laeso. Vmi der Legende zu erkennen S. Otonis schola[stici] Honong[ensis]. Abgefallen sind die Siegel des Bischofs und des 25 Gustos.

613. Adelheid die Wittwe Rudolfs des Schultheißen in Meistratzheim schenht dem Straßhirger Frauenkloster St. Nicolaus zu den Hunden Aecker im Bann von Ergersheim. 1266 Juni 14.

Noverint universi tam presentes quam posteri, quod ego Adelheidis relicta 30 Rudolf! quondam sculteli in Meistersheim volens mee in hoc consulere et proprie providere saluti universa bona mea infra notata, vidclicet agros frugiferos proprios et hereditarios, quos habeo in banno Erngersheim, insuper terciam partem de quinto dimidio agro, quos quidem agros decem scihcet habeo communes cum heredibus marili mei predicti, monasterio sancti Nicolai extra muros Argenlinenses diclo ad k Canes pure et simpliciter propter deum in remedium anime mee confero liberaliter et assigno, jus et dominium, quod habeo in predictis bonis, in prefati monasterii . . priorissam et conventum et earum successores totaliter transferendo. ut autem hujusmodi donatio robur peq)elue firmitatis oblineat, renuncio omni juris auxilio canonici et civilis et generaliler omnibus defensionibus seu exceptionibus, per quas 40 hujusmodi donationem contingere posset ad presens et in posterum per me vel

1206 463

quetncunquo alium mco uomiitc rcvocari, 8i{|plla curie ArgeoltDeosts et cirilalis ArKi'iitinniisis prescnti scripto prcxuirans appcndi in tesUmonium premiasoram. oos 13iliiiii({ii.s jii(li;x, Ui'ilintts Uipclitius niiif^sler et comuIcü ArgRntioenies antedicti cuitsensu rüiuiiiuui et ad pelicionum prüdicluruia purcimn coiililemor predtcU figUla 8 DOS preseutil)us appendi»»e. {folgt die SpcQißcation der CHUer], acluin et datiun anno duinini 12<«), feria 2 pusl üamabc, presenlibus domino Rcinboldo Juniore, domino Sponderone rnaf^stris, Wallhcro fratre domini Goz^ ' ''irtungo in aqua,

Uiidt'gero de llilnsvelt, lli;iurico de Acho, Wiilllifm Iliiucz, : uo ITnrnherc,

Ilcinrico Marsilio et aliis pluribus".

"> S aiU Straßb. St. Ä. lad. l. Nicolai in undiii K or. m/j. <■. 3 aitf. firmt. JeLtpaU.

614. liischof ITeinrich von Speier verheißt Allen, welche den B(M dti Strmß' hurger Äugustinerklosters untersliitzen toerden, Ablaß. 1260 Juli t Strtßbmrg.

II[einricu3| dei gratia Spircuäis episcopus ' imperialis aule canoellaritts univerats prcsens scriptum visuris salulem in domino. oiKirtet exlremum diem jodicii miae*

15 ricordic operibus prevcnire, quoniam, qui non scminaverit in estatc, non gaudi-t)it in messe, cum igilur dilecti fllii noslri frutrea bcremitarum ordinis sanctt Aogostini domum du nuvu recoptTint aput Argcnlinam, ad cujuä consummaliooem proprie ipsis non sutHciunt facultales, binc est quod curum paupcrtati conpalientes omntbus, qui eis manum porrexcriut adjutricem, de dei omnipolenlis misericordia condsi qua-

80 draginla dies de injuucla sibi pcuitenlia et annum vcnialium miscricorditer rclaxa- mus. dalum Argentino anno domini 12(>(i, in octava saocli Jobannis baplislc*.

T au» Straßb. Thom. A. Angustiner Ud. 10 or. mb. e. aig. pemi.

615. Bischof Heinrich ton Slraßbiirg beurhuniht tlm :iri<c^i'-it WnlthT ron Qeroldseck mit seinen Verwandten und der Stadt Striiijiiurg ii.i' .'.■■ i /!'■ ''■<■■■■•

X nassen geschlossenen Frieden. I2f>ß Juli 23 Knppel am Rhein.

In nauioii do/. nuIIits iiiul«' ui /. .-.uii. ,-. .im., .nv. n. i..^. «.i llrinrirl»

von golles gnaden der biscbof von Struzburg lüul kunt <i. >. die dis. :: ; r. i

gesebont oder gehörenl, doz wir ein stete s&ne hant gemabt xwischen w.,-- r: '■ ueven bcrn Waitberc demo berren von Gerollsecke unde sime sune hern Heinriebe »0 unde sins suns Winden bern Ilormnnncs unde des kinden von Tiersberc sins vellereii'' miil allen irn bi'lfei.Mi uiiil iiii rriiin.I.'ii i-iiwile und unscrcn liurcoron von

•} D*r Sekimß ro» prr «•• (M«r mim, *ttr flmtlttitifm Bmti

b) S mitdtrkoU kioilun.

1 Cfr. nr. 694 mot. 1. K < Eilte rniMuu pMcMMlMMi* ImMgiHS /Ar di« amßbmfir AupuUmer trUM SräKittlttf Wmttr VON ;Vai'i«« /?fi7 JM 10. Slraßb. Tkam. A. Knftmixnvr Ud. 10 or. ■•6. r. »i§ pemA.

464 1266

Strazhurg gemeinliche und unserme neven den bischove von Basile, graven R&dolfe von IlabsLurg, graven Golfride von Habsburg, graven Cünrate von Fribnrg und hern Ottun von Obsenstein, bcrn Burcarle von Hohenslein, hern Wallhere von Gyrbaden und allen irn belferen, die bi in in diseme urliuge warnt, andersite umbe das urliuge unde die gevöhte, die da was zwiscbent deme von Gerollsecke unde s sinen kinden unde sins sunes kinden unde sins vetteren kinden unde den meister unde deme rate unde den bürgeren von Strazburg algemeine, diu süne het gesworn stete zu babenne her Waltber von Geroltsecke unde her Heinrich sin sun unde Heinrich hern Hermannes sun vur sich unde vur hern Hermannes kinl unde vur sins vetteren kint dez von Tiersberc unde vur den marcgraven von Hahcberc unde lo vur den von Wolfliabe unde vur Heissun von Osenberc, Heinrichen von Racen- husen unde Hugen unde Rudolfen sine sune unde vur alle ir friunt und alle ir belfere, so het andersite gesworn Rülin Ripelin der meister, Rudolf von Vegersheim, Reinbolt der Liebencellere, Burcart und öch Burcart die Spendere, Gozelin von sant Thomane, Niclawus der Zorn, Rülenderlin, Walllier von Lampertheim und ir ersamen 15 bürgere wol viercig vur sich unde vur die slat gemeine und alle ir belfere dise selbe süne stete zu babenne. und ist bedentalb gesworn ans allen argenlist. sie gent öch bedentalb widere alle die gevangen, die der von Geroltsecke unde die bürgere von Strazburg inne betten, sie liant sich öch vercigen bedentalb alles dez schaden, der in diseme urliuge geschehen ist, swie er bischehen ist. ich Walther ao von Geroltsecke unde Heinrich sin sun und ich Heinrich sins sunes sun hern Her- mannes vurjehen allez dez, das davor an disen brieve geschriben slat, vur uns und unsers sunes kinder und unsers vetlers kind von Tiersberc stete zu babenne bi geswomem eide. dezselben vurjehen öch wir Rülin Ripelin der meister unde die andern, die davor geschriben stant, stete zu babenne bi geswomem eide. daz dis 25 stete blibe, derumbe geben wir bischof Heinrich von Strazburg unde wir Berlholt der abbel von Morbach und ich Otto der grave von Eberstein und ich Berlholt der tümprobist von Strazburg und ich Eberhart von Sülze der chorbischof und ich Walther von Geroltsecke und ich Heinrich sin sun und ich Heinrich von Liehlen- berc der vüt zu Strazburg unser ingesigele an disen brief zeime Urkunde. dise 30 süne geschach zu Cappelle an deme Rine an deme frietage vor sanle Jacobistage zu gegenwartiu der vorgenanlen herren und andern gnügen von goltes geburte tusent jar zweihundert und sehz unde sehcig jar.

S aus Straßh. St. A. Vord. Dreizehn. Gew. Corp. A lad. 3a »r. mb. c. 3 sig. pend. Chit erhalten ist das rothe, kreisrunde Beitersiegel Heinrichs von Lichtenberg, zerbroclien das 35 grüne, ovale Siegel Eberhards von Sulz. IHe übrigen Siegel sind abgefallen.

Gedruckt aus dem Briefbuch A fol. 217» ibid. bei Wencker Ajipar. et instr. archiv. p. 174 nr. 15 = Lünig XVII, 875 nr. 24 = Trouillat Man. de Bäte II, 163 nr. 131; Schöpflin Als. dipl. I, 454 nr. 637.

8TADTRF.C1ITK.

616. Erstes Slraßburger Stadtrecht, [nach IlifO].

\1\ Ad rurmaiii uliarum civitutiini in eo honore condila est Argenlioa*. ul^ omni» iiuiiio lain cxlranens quam iiidigcna pacem in ea omni tempore cl ab Omni- bus" halteal. [Ü] si quis foris peccaveril et ob culpe melum in cam fugerit, ri securus in ea mancat. nuUus violeiiter in eum manum mittat ; obediens tarnen et paralns ad justiciam '' oxistat. |.V| nemo predam aul " furtum in eam inducat vcl conservare aiideul nisi reddilurus rationcm omni qucrenti. [4\ nullus captivum introducat ' , nisi presentel eum causidico vel judici ', qui ad justiciam ipsum ** con- servet. III 15] Omnes' magistniltis hnjus civitatis ad cpiscopi spectanl polcslatem ita,

quod vel ipscmet eos instituct vel illi', quos ipse statuit. majores enim^ ordina- hunl minores, proul sibi subjecti sunt. |6'J nuUi autem episcopus officium publi- cum comigiltcre dcbet, nisi qui sit de familia ccclesie sue. [7] qualuor autem officiatos', in quibus urbis gubcmatio consistit, episcopus manu sua invcsUt, scUi- \'> cel scultetum, burcgravium ", thelonearium et monete magistrum. De sculteto, qui et causidicus dicitur, primum exequimur". 1^] Causidici jus est" duas sub se ordinäre pcrsonas vicarias. quasc judices appcllare soleti, adco boneslas, quod burgcnscs cum honore suo ooram eis in Judicio Stare valeant. [9] item ad causidicum ' peiiinet statuere tres peraooas, »1 quus" heymbiirgen' dicimus , unum in iuteriori scilicct vetcri urbe et dnos in cxteriori, et custodem cippi sivc carceris, in quo rei custodiuntur. Ilec autem singulorum sunt officia :

\lff\ Causidicus" Judieahit pro furto. pro frevela, pro geltscbulda in nmn«>s

civos urbis et in omnes ingrcdieutes '^ eam de epist^opatu isto", niM ralinnalnl.m '

•i:, opponuut exceptionem, prcter minisleriales ccclesie > et eos, qui sunt de familia

■J jt hac civita« tJJ. «l ul Ubm lit b] S ita qood. r} 8 Mi. M »b aarihw. i] S ,

•) S T«l. f) 5 intM docai. g) S «m. v«l Judid. b) 8 «wb. q 8 iiimwmii J) « mi. SU. k) S civiuin. 1} S oSei«. m) 8 i»tUl Uttggnrfmm fr tettmmä. ■} 8 mt, 4»— < o) 8 «Jim tat. p) S t|ui. <)) ^ •pp*l>*B>"'- f) ^ M«iMHi. •) 8fmmm ftot. I) 91 •M bwgtBMt. n) 5 »culUUM. T) S »44. Ib. w) 5 •■. M». s) 8

j) S MM. «celMi«.

W

468

episcopi et qui ab ipso sunt officiati. [II] habet autem polestatem cogendi et constringendi judicalos, quam " vocant bannum, non ab episcopo sed ab advocato. illam enim poteslatem , que spectat ^ ad sanguinis effusionem suspendendorum , decollandorum, truncandorum et bujusmodi pro qualitate delictorum <=, ecclesiastica persona nee habere nee dare debet. unde, poslquam episcopus advocatum posuerit, s imperator ei bannum, id est gladii vindictam in liujusmodi dampnandos et omnem polestatem stringendi, tribuit '^. [12] haue igitur « cum non liabeat nisi ex gralia advocatie, justum est, ut nuUa ratione eam ' neget s causidico, theloueario, monete magislro'', quoscunque statuerit' episcopus, de quo tenet advocatiam. [13] in hanc igitur civitatem judicandi potestatem nemo habet nisiJ imperator vel episcopus lo vel qui de ipso'' habent.

[14] Judicum, quos causidicus sub se habet, potestas judicandi non est in furta vel frevelas' sed tantummodo in geltschuldas ™. [15] locus autem judiciorum" est in foro juxta sanctum Martinum '. ideoque nullus, de quo fit querimonia, vocandus est in domum causidici ° vel judicis '' sed tantum ad locum predictum i publicum. [16] si tarnen aliquos vocaverint in domos suas judices sive causi- dicus ' illique non venerint, non ideo culpabiles erunl alicujus compositionis.

[17] Officium cuslodis cippi sive carceris est, omnes custodie sue commissos diligenter servare. [18] quodsi aliquem perdiderit, vicem ejus culpe subibit ^, nisi violenter ei ablatus fuerit. [19] ejus etiam officium est, ad suspendium' damp- 20 natos ad patibulum educere", oculos dampnati panno preligare, patibulum erigere, scalam apponere, usque ad scalam reum applicare. tum demum assumet eum vica- rius advocati et laqueo coUo innexo illum suspendet. [20] si vero non fuerit presens vicarius advocati, servabitur reus in custodia, quousque causidicus causam hanc referat ad episcopum. [21] item, si quis dampnationem peius et pih acce- 25 perit, hanc penam cipparius infliget. [22] si quis vero dampnatus fugrit mapu, idem ^ cipparius tenebit bartam , vicarius advocati librabit malleum Ugneum et amputabit manum. [23] idem advocati vicarius eruet oculos, truncabit testiculos, decollabit et ceteras penas omnes exequetur pro varietate criminum ^'. [24] est item cypparii officium, ut ita sit obediens theloneario et monetario sicut causi- 30 dico. [25] pulsatos etiam coram causidico vel judicibus vocare debet ad Judicium.

[26] Est autem iste modus vocationis : nominabit hominem pulsantem intima- bitque adversario suo, quod pulsatus sit, vel viva voce presenti, ubicumque ei occurrerit, vel ad domum illius '^ nunciabit primo, secundo, tercio ad inducias noctis unius. [27] si, facta una vocatione vel secunda vel lercia, non venerit et nuntius 35

a) S quod. b] S illa vero potestas spectat. c) S add. quam, d) S dare debet add. quod autem modo non est consuetum. e) S autem. f) S nuUam rationem. g) S add. coram. h) S mone- tario. i) S add. dominus. j) S add. vel. k) S episcopo. 1) S frevelam. m) geltscbulda. n) 8 judicii. o) 8 scuUeli. p) 8 om. vel judicis. q) prefatum. r) S scultetus. s) 8 subdit. t) 8 suspendendum. u) S ducere. v) 8 om. idem. w) S variacione civium. x) 8 ejus. 40

1 Vergl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittelalter S. 128.

jiiduis jtrolmvcnl itrcia tiiuiui. qii«xl In-n illas vcxuitioue« vel Hallein |)riinam or»« ud US U-vvtH., illr judici ciHDpotn;! trigintu holidu««. [S^H\ vocatiM autcm ad judi- ciutn teiniiorc priuic He presentarc dcbet ft, quam diu judex scdcbil in Judicio, liiiii diu pulsnturetn cxpeclabil nut licenlia judicis recedet. non autetn ideo debet ei n iicgure licciiliutn alicuudi, si pctii-ril. quodsi Judex appellaverit eum, quod ooosÜluto lempürc iiüii vciierit, illo jurnhil, sc ibi fuitise, aut coni|)onet ei.

[V.V] Causidicus vcl jud(;x nihil Judicare deltcl, iii.si quod coram ipso ddalatn i'iierit. qui '' si cunvictus fucril sine judiciario ordinc et juslo Judicio aliquid feciMe. de jure pcrdet oflicium suum. [30] civein in procinctu ilineris existentem seilioet

H) Jiiiu iinvim itignulienlcm aut oquum vel currum aacendentem nullus ooocinan .suuruiu ]ier (iiuTiniüiiiaiii impcdire detK-t. sed quia adeo ae neglexit, qood eeoiaiB suam in illum arliculum dislulit, Juslum est, ut, quicquid advcrsus illum habet, usquo ad rcditum ejus*' diflcrat. |.V/| si quis conciveoi suum pulsaveht extra civitalcin conim filio Judicc, pro liac culpa debel com]>onerc et** judici civitatis et

15 ci ", qufn» pulsavit, danipnuniquc illi rchliluerc ', quod ex qu*"-' ■•-' '■■•"■ acce-

pcril •!. |^;^| nulli solvenda est composilio, nisi cui facta est ci,. -^ om-

nis autem composilio, quc '■ pro frevela fit, ascendit ad Iriginta solidos. compositio. quo fit pro gollsehiildu, pulsaloris ' est illiu.s missclat, qui pulsatiis est. judicis i vero est tcrtia pars illius missetat. \'il\ si q-- ' . rit compoeiliooem ^ jodict. el

jo pulsalori illainqiic ad certas' inducias non p< i i, si causa usque ad finem

rationabilitcr fucril pcrducla'", scrvandus est in publica custodia, quousque reddal primo " pulsatori suam compositioncm dcindc Judici ". [35] si quis alium fuerit injiirialus verln) vel facto in populo, si ambo volunt stare ad Judicium populi. judex >' (lolonninabil secundum Judicium et dictum populi. si aulero, pulsatusi sim-

■Ä i)lici SU« asscrtionc sc ' expurgabit vel cum ille convincere polerit duello. [36] si quis concivem suum sine judice vel nuncio Judicis infra septa domns sue vel alhi sui temere ' invaseril, compouet Judici triginta solidos pro frevela. Uli, quem invasit, componct suam missetat triplicntam. |.97| in omnes curia» fratrum de clauslris vel ministeriulium, in quibus i])»! corporaliter non habitaverint, jus habet

'M scultctus " vel Judex vocandi ad Judiciuvi et cogendi inhabitatorem. [3N[ simililer et " ministros fratrum de quocunque claustro jus habet * judicandi de ipsis, scilicet in causis pcrlinonlibus ad nicrcaluram, si volunt esse mercatores. [39] cunquo intravcril civitatcm debilor exislens alicujus hominis, si pulsatus fun . coram Judice, canouicus vcl miuistcrialis, in cujus domum ille forte hospes iotraTil '.

■X, presentabil eum sculteto *■ ad justiciam. quod »«i non fecerit, pro illo re^wodere teiiclur '•''. [40] omiiium cump^silionum factarum pro furto et pro frevela due partes sunt cuusidici, Icrcia advocaii. in quibus talis est servanda di.sl!'>'->"> si compositio facta fuerit advocalo, ejus est dividere sibi terciam {Nirlcm <'<' , o daas. ipse

enim accipiet compsitionem sibi factam et , quamcunque summam in accipieoda

■) S UUa. b) S qwa. c) S mom. d) 8 m». •!. ... I) 8

g) S iccopit. h) S «M. DOB. i} 5 paiMlori. |} 8 jaJki k} 8 qiw|iwI. I) 5 m) S pradurU. n) 8 m. priao. o) S ^^ Jodid MW. p] 5 «tf. UM. ^ 8 r] 8 vm. M. (} 8 ToliMrit t) S tooMmi«. a) 8 ttmUiev». r) 8 tU. im. i) 8 Ueet - inUtTcrit. m) S awaMiw. b^ 8 liilifr. m) 8 •■

470

composilioue ipse formaverit sive parvain sive magnam, illam causidicus nee rainuere nee augere debebit " sed ratam habebit. [41] e contrario, si facta fuerit compositio ipsi causidico, ejus erit jus accipere duas partes et terciam advocato dare. et simi- liter , quamcunque corapositionis ipse summam formaverit , advocatus non cassa- bit. [42] advocatus autem non debel judicare nisi in palacio episcopi. quodsi in 5 dornuin suam aliquem vocaverit, ille, qui *> non venerit, non ideo quicquam ei componet. [43] mortuo vero " advocato vel vacante advocatia quocunque modo, episcopus nullum advocatum ponere debel sine electione et consensu canonicorum, ministerialium et burgensium.

[44] Ad officium burcgravii pertinet ponere magistros omnium officiorum fere lo in urbe, scilicet sellariorum, pellificum, cyrothecariorum, sutorum, fabrorum, molen- dinariorum et eorum, qui faciunt vasa vinaria et picarios*^, et qui purgant gladios, et qui vendunt poma, et cauponum. et de eisdem habet potestatem judicandi, si quid deliquerint in officiis suis. [45] locus autem judicationis " et emendationis eorum est in palacio episcopi. [46] si qui vero predictorum inobedientes facti ' 15 fuerint burcgravio, ipse causam defert ad episcopum. [47] item ad jus burc- gravii spectat 8 quedam thelonea accipere, ut gladiorum, qui *> vaginis inclusi portantur in foro venales. aliorum autem, qui in navibus de Colonia vel unde- cunque portantur, tlieloneum accipiet tlielonearius. [48] item olei, nucum, pomo- rum, undecunque adducta fuerint et vendita pro nummis, tlieloneum accipiet 20 burcgravius. si vero pro sale vel vino vel frumento vel quocunque alio precio vendita fuerint, theloneum dividet burcgravius cum theloneario.

[49] Preter predicta omnia thelonea alia pertinent ad officium Ihelonearii. que tamen fiunt ' diverso modo. [50] si quis de navi una in alteram navim merca- turas suas transposuerit, de utraque navi dabit quatuor denarios. [51] quicunque 25 mercator transierit in hanc civilatem cum soumis suis, si nichil vendiderit vel emerit, nullum theloneum dabit. [52] quicunque de famiha ecclesie hujus vir vel mulier vendiderit in hac civitate res J , quas vel '' manibus suis fecerit, vel que creverint ei, non dabit theloneum. et si ' quid emerit ad opus suum, quod gracia lucri vendere noluerit, similiter theloneum non dabit. si quis tamen " imposuerit ao ei, quod res vendite sibi non creverint, ab ipso facte non fuerint, vel causa lucri emerit, simphci manu sua se expurgabit. [53] si quis emerit vel vendiderit citra quinque solidos, theloneum non dabit. [54] de quinque solidis nummum" dabit, de talento quatuor, de equo quatuor, de mulo quatuor, de asino dena- rium. P [55] theloneum de carbonibus et <• de canapo thelonearius non accipit, 35 quod episcopi hucusque sumpserunt "^ , sicut et bannum de® vino et panes, qui dicuntur bernbrot^', obtinuerunt. [5G] ad officium" thelonearii pertinet omnes

a] iS debet. b] S illeque. c} 8 om. vero. d) S moleadinariorum et cupariorum et qui faciunt boccharos. e) S indicationis. f) S om. facti. g) S spectant. h) S add. in. i) S fuerint. j) S add. suas. k) S om. vel. 1) S om. si. m) S om. similiter. n) S autem. o) S add. unum. 40 p) 8 add. unum. q) 8 om. et. r) 8 add. de consuetudine cum non de jure. s) 8 in. t] 8 berbrot. u) 8 add. quoque.

1 Von dem mittelhocMeutscJien stf. bern = Steuer abgekitet, eine Abgabe in Brot.

471

mensurafl minnlas sive fip-aiKlf.s iti Hak-, in' viiio, oleo. fmmeoto maigislro caupüiiurii furmatas igiiilo f'crru cutileriarc. <;t euü iiuUi deliel ■> oonoedere nisi fttmo concivi H11Ü 0(1 utiiain vini vel ({tiarlali; '^ fruinunti el in hujumnodi panris et noe preliu'. [■'>7| has lamen quicunque civiiiin voluerit od Opas säum* habere, licet n ei itu, quüd ex thelonearii conscioiicia el ]M;r ipsum »ignate' sinl*, sieat etiam^ licet uiiicuique hurKcnsium poiulera lihraniin in domo mia propria' habere, tta taiiieii, ({Uüd a iriüiiclario sinl Curinala. [.0^| est item ofliciuiii tbeloocarii omiias puntes de nova urtK;, quütqiiol rucrinl necessarii, el burcgraTÜ omoea de veleri' construere ila firmos, qiiod cum plausiris cl jumenlis suis quilibet'' aecore poaail

10 IranHire. ipiodsi <'x velustalc vcl nimia attritione vel quacunque debflilate ponthtm uliquis dainpnum accepil ' . tlielonrariiis aiit'" lnirruraviiis sitit'uli in suis OOgenlur de jure resliluere.

Sequilur de ofTicio monelarii '.

[fiff] Ilic ex jure polcstalein liattel judicundi in faLsam tnonelam el in ipaoa"

IS falsarios tain " in civitate quam >' exlra per lotum cpiscopatum sine omni judioiin conlradictionc. \0(l\ uhicunquei inveneril falsarium in toto epiacopalu. addooet eum in civitalem cl secundum Judicium civilalis judicabil '. |67] debct aulem monela esse in eo pondere, quod viginti solidi facianl marcam, qui denarii dicin t :r pfundig", el hoc slabilis el perpelua ' currere deljcl in hoc" episco|)atu, nisi IwrUr

DO lalsalu fucril. lunc ^ eniin per concilium sapicnlum mulabilur '^ secundum aliam formam, non secundum pondus. ('><^| locus aulem perculiende monete est Juxla piscatorcs " ^. in una aulem domo percutiendi sunl denarii, ul omnes inrioem opera nianuimi suanun videanl. \0.1\ nullus faccre denarios' debel, nisi qui sil de (ainilia Inijus ecclesio. \(i4\ in loco, ubi cambitores sedenl. nullus alius homo

an argentuni emcre debel nisi soli "" denariorum percussores. alibi per lolam civitaleni emanl el vendanl argenlum quicunque volunl, nisi '*'> propler novam monelam inier- diclum fuerit. |6'ö] quando nova monela perculilur el velus inlerdicilur. a die inlerdicliüuis nunciabunlur lerne qualuordecim dierum inducie, scilioel sex sepÜ- mane, in ({uihus niüiit-lariuM, quemcunque ''■' vulueril, potesl im]>eterc, quod interdictam

•M monelam acceperil. quodsi illc ncgare volueril, cum sepliuia manu jurabil aa non fecisse, alioquiu componel monelario sexaginla solidos. [fi6\ tinilis sex aepttmanis. nulluni iniiHilere debel, nisi quem videril accip«'re iulerdiclam monelam. [67] n videril, accipiel denaritiiTi. ducel cnm in iihliciiitn ibique ipsnm pulsabit. el ai ille

•) S »m. in. b) 8 aJJ. tio« prwao. c) H quaUUMB. d) fl mb. «t «m pMt*. •) 8 mm. mmm ao »ä4. M*. I) 8 tigMiM. gj 5 •« •—■ h) S 0m. ikal ««Im. i) 8 pNfMm. ])«««. «W.

k) 8 <|uU<]n«. 1) 8 »^«iMrit. tu) 8 ▼•!. n) S iaprobos. o) S»m. tarn, p) tf «L ü B mM. •ttUm. r) S jBdlMbitar. •) S pImmUh. l) S Imm «UbiW M pwpMM. •) Sim. t)8tmttmm. i) 8 mU. Md. y) 8 •$% mttimmm hnm prop« «ii«* UiiiiBM wiiMumi. t) 8 d«MhM m) S «olum. hb) 8 U4. gwMnUtar. ee) 8

Kl

1 Monr ,n ,1fr ZtiMtr. f. 0«M*. H. Obttrk. II, 39S h. Utfd im dm D. SL Okrtm. IX^ tat mmi

!>nr >H(/rH, tluß IN dmm Abtdkmtt« «A#r d«t Mniutrrtfkt ältm iMif j^nfrr* , (irßo.i.ifH .«iW. Ihnen ir«W<T.»;>rifA< //umiMcr AmWm itommtiqut* ntr ' ' tit f

'J Vcrgi. SIraßh. OiiHstH- m. llitniterHamen i. MittrMirr *>' >l '•

472

negaverit, cum honestis tribus personis convincet cum, quod acceperit. et » convictus sexaginta solidos componet ci. quodsi noluerit eum convincere, ipse *> manu sua se expurgabil. [68\ non licet autem aliquem impetere •- nee debcl quisquam com- ponere nisi pro denariis '', qui dicuntur phundig ". [69] si quis eliam coram monetario dampnationem manus acceperit, judicabitur^ sicut supra coram cau- 5 sidico. [70] si episcopus voluerit argentum de camera sua fundere « et inde denarios percuti, accipiet illud magisler monete'' et dividet inier monetarios, ul inde denarios faciant. et si denarii sunt phundig', reddet de marca viginti solidos minus duobus denariis. [71] si autem in quocunque pondere leviori percussi fuerint, semper duobus denariis minus reddetur de marca. [72] de camera episcopi ministrabuntur ei J carbones. ad marcam dantur tria sextaria car- bonum. [75] quando novam monetam episcopus percuti jubet, a principio quinque solidi fiunt in ea forma et pondere, quo moneta cursura est. [74] lios servabil burcgravius, quam diu moneta illa durabit, racione'' ul', si forte moneta illa falsata esse accusetur, per illos quinque™ solidos examinetur et certifi- is cetur". [75] monetarius quoque jurabit, quod in eo pondere et forma, quam" illi quinque solidi babent i', monetam sit percussurus. [76] quando monetarius ferramenla, in quibus denarii formanlur, episcopo resignabit, reddet ei duo in forma nummorum eti duo in forma obulorum. preterea alia omnia ita ex toto resignabit, quod jurabit se non ■' habere plura nee scire aliquem habere, in quibus forme »> delebuntur et frangentur. fragmenlaque monetario reddantur aut ipse cum * licentia episcopi integra et illesa retinebil. [77] quicunque jus monetariorum liabere desiderat, dimidiam marcam auri dabit episcopo, monete magistro quinque denarios auri, monetariis viginti solidos gravis monete. [78] quando episcopus monetam mulare voluerit, ferramenta monete per sex ebdomadas dabit. [79] quicunque '£> monetarius extra civitatem habitans in civitate argenlum emerit, justiciam monote ' persolvat.

[80] Quicunque muros vel vallum " civitatis ""' dissipaverit, componet qua- draginta " solidos burcgravio. [81] quicunque super > stratam edificaverit, similiter dabit ^ ad emcndationem burcgravio. nulli vero debet licenciam dare. [82\ nemo 30 (imum aut purgationem "* ante doraum suam ponat, nisi statim educere velit, exceptis locis ad hoc statutis, scilicet juxta macellum ', item juxta sanctum Stephanum itemque'*'' juxta puteum in foro equorum'* et apud locum , qui dicitur Gewirke ^. [83] vallum "=<= civitatis debet in circuitu habere extra a niuro sexa-

a) S adi. ita. b) S add. sola, c) S impeii. d) 8 per denarios. e) S phundis. f) S indicabitur. 35 g) S fundi. h) iS monetariorum. i) S phundis. j) S eis. k) S add. ea. 1] S oin. ut. m) S quod illos. n) S om. et certilicetur. o) S quod. p) S om. babent. q) S om. et. r) S nee. s) S de. t) S add. id est slegeschaz. u) S vallim. v) S om. civitatis, x) S sexa- ginta. y) S supra. z} S stabil, aa] S om. aut purgationem. bb] S item, ccj S vallis.

1 Die alte Metzig. Vergl. Straßh. Gassen- «. Hänsernmnen i. Mittelalter S. 111. 40

2 Der spätere Kugelbrimnen auf dem Boßmarkt. Vergl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittel- alter S. 48.

3 Gewirke = Mistgrube.

473

ginla pedos, irilus triginta ptnles*. [8'i\ qiiicunque molendiDttm ftoera Toltwril. licontiam h biircgruvio c-l cuiis4Mi.suin ]>• nn*' ({ucn-t. quibos doobos babitis,

aiircum miuitniiin hurcgravio dubit. , <, .. ino trihuul thcluoeum de oaUi«*, de piilliü, de unscrilnis, de uvis, de prris, de coulibiia et aliLs quibaaciioqiie' oleriboc, r> de sciilellis, de l)echariis, iiisi vcndal valeus quinque* aolidos. \86] Demo porcos iu civilate debel hulH-re, nisi pastori eos cotntniltat '. [87] curtis aateia. iibi porci pnsctinliir, C8l inier i)urlani, ipie dii-itiir Vellemannes * > bnrgetor, et aliuin purluiii proxiinum.

[SN] Ad jus cpiscopi pcrtinet, iit de hao civitate babeal viginti quatuor legtlos

10 cl bos loiitum de goncrc tncrcatorutn. quorum üfTicium est infre episcopatum tiiiiliiin '' f'accrc legiilioiics episcupi ad bumiiurü suus. qaodsi ' dampntun inlehm uli(|iiod |)a.säi fiieriul vel tu persona vel in rebus suis', quaa in ttinere duxerint, cpiscupus debet'' eis restiluere. |^.9J delicnt singoli singulia annis bujuamodi' legatione ter fiingi cum cxpensis ■" episcopi. biis ex parte epiacopi talis booor

ir> oxbiboiidus est, quod in suis " rcstivitalibus, quando hominea tuoa inritaTerit. debenl lionestas coram ipso" scdes lialnTC ad prandium. ut eisdem bominibus suis 60 noliores cfficiantur. [00\ cum cpiscopus inlniverit civitatem, equi atabolaadi sunt in doroinico stabtilo, quod iucipil ab hospilali et procedit in circnilu man usque ad potiierium episcopi*. [!>1] si plures babuerit equoa, aaaument' eos

an cnusidicuä vel judices sui et marscalcus et stabulabunt eos in domibtia, abi pere- grinorum '< soleut e.sse liuspicia. si plures equos bobucrit, non ponet eo8 de Jure in aliquibus aliis ' domibus civitatis ", nisi id per preces obtinere potent '. [92] n uulem imperalor vel rex inlraverint, equi sui ubique bospitabuntur. (05) debeot etiani " siuguli " burgeiises in * singulis annis quinquics operari numero dienim in

•X, dominico o]>cre, exre])tis monetariis omnibus *, qui sunt de familia ecclesie, et exceptis duodecim inter pellifices et exceptis scllariis omnibus ef quatuor inter cyrotbecurios et quatuor inter panilices et octo inter sutores et fabria omniboa et carpenlariis oiiinibus et carnificibus et cupariis * vinariorum vasorum.

[.'>•/] Ad curlim dominicam, que est infra civitatem ', dal)it causidicua •• trededm

:») boves ad arulru '''' episcoj)i, quos sumol de casu •■* bominum ecclesie morientium. el jumcntum unum, quod magister curtis cquilabit et scmina ducet ad agros. [95] dabit eliam duodecim sues cl duos verres, unum ad opus episcopi. alium ad opaa Iturgensium. [MJ episcopus in eadem curli ponet stadelarium. atadelarius ''^ dabit

ar.

•) S (Ml. pwiw. b) 5 t bwgWMibtM. •) 5 MI. MttU. d) a «m. fribwawf**. t} S ^«Mfo- dm. rj S commuDiril. g) H WüImmbom. b) 8 m. toataa. ij 8 fd A. Ü 8 tm mä».

k) S leoMur. IJ N »m. mwU. m) S «spMM. a) 8 mmml», o] 8 iftaiifi. fi 8 . i|} 5 ow. iMragriaaram. r) 5 «m. •Ute. •} 8 dviaa. I] S »M pw ftttm. •) 8 t) 3 «M. «iaguU. w) S oa. In. s) 8 m. MuibM. y] 8 tM. iiwytlt, ■} 8 —— m) S mhImiw. bbj S •rtiran. c«) 8 cmm. iA] 8 ^.

411 > Vcrgl. SilUrmunn Ixtcttlgfsrh. rf. dfeMÜ ArnM. 8. BO.

a Vrrgl. Sirttfib. (hunrm- n. HAwutntmmt» i. MitM«ttHr & M. » Verg). !^m6h OtiMm- n. Uiuttmmtn i. MitttkUtr & 116.

474

aratruin et egedam. [97] cetera omnia, que necessaria sunt, prebebit causidicus *, excepta mercede et annona servientium''. [98] judicum uterque dabit in messibus quinque solides et magister molendinariorum unum solidum et " magister cauponum unum solidum ad emendum panera in messibus. [99] et quando triluratur fru- mentum episcopi, dabit utrique judici maldrum unum, quia judices et precones 5 cuslodire debent frumentum episcopi in messibus"*, dum melitur. [100] boves ad araira •-' episcopi pertinentes non debct causidicus in alium usum applicare, nisi foret^ ad colendam suam Schuclibuze ' , uec episcopus in alios usus transferre « nisi aratri sui. [^01] si inter hos boves unus vel duo vel plures'' senio vel aliquo alio modo preter morbum contagii fuerint inutiles redditi ad culluram, carnifices lo debent carnes eorum' vendere et nummos causidico dare. et interira nulle alie carnes veudende sunt.

[lOä] Inter pellifices duodecim sunt 2, qui cum expensis episcopi facere debent pelles et pellicia, quantum episcopus habuerit necesse. horum materiam magister pellificum, assumplis secum, quotquot fuerinl necessarii, de hiis duodecim, emet de is argento episcopi vel Maguntie vel ColonieJ. si dampnum aliquod in via'' acceperint tam in rebus quam in captivitate ' , episcopus debet eis restiluere"'. [i03] fabro- rum jus est, quando episcopus ierit in expeditionem imperatoris, quod quilibet faber dabit equorum ferramenta quatuor cum clavis suis, de quibus dabit episcopo burc- gravius ad viginti quatuor equos, reliqua sibi retinehit". [i04] si ierit episcopus 20 ad curiam, quilibet dabit duo ferramenta ° cum clavis suis, de quibus burcgravius ad duodecim equos dabit'' episcopo, reliqua retinebit. [705] preterea fabri •• debent omnia facere, que necessaria habuerit episcopus in palacio suo, sive in januis sive in fenestris sive in januis vasorum ■■, que de maleria ferri fieri conveniat, data eis materia ferri et ministrata interim vivendi ^ expensa. [i06] si castrum aliquod 25 episcopus obsederit vel ci obsessum fuerit, trecenlas sagittas dabunt. si pluribus eguerit episcopus , de sumptibus suis et expensis sufficienter administra- bunt. [i07] clausuras et catbenas ad portas civitatis obserandas, datis sibi de re publica sumptibus et expensis, facere debent. [i08] inter sutores octo sunt, qui episcopo eunti ad curiam vel expeditionem imperatoris dabunt thecas candela- 30 brorum, baccinorum et cyphorum. reliqua omnia, quecunque ^ necessaria fuerinl ad predicla vel ad obsidiones castrorum, sive in bulgis sive in bustris" sive in qua- cunque conveniente predictis negotiis suppellectile de nigro corio facienda , de sumptibus et expensis episcopi facient. [i09] quatuor inter cyrothecarios eunti episcopo ad curiam vel expeditionem dabunt, quantumcunque fuerit necessarium de 35

aj S scultetus. bj iS servorum. c) S om. solidum et. d] iS om. in messibus. e) S aratrum.

f) S forte. g) S transferat. h) S boves aliquis. i] S ejus, j) S vel in Moguntia vel in

Colonia. k) S om. in via. 1) S per captiWlatem vel amissionem rerum suarum. m) .5 emen-

dare. n) S obtinebit. o) S ferra. p) S dat. q) S om. fabri. r) S ursorum. s) S veseendi.

t) S que. u) S briaris. 40

1 Vergl. Silbermann Localgesch. d. Stadt Straßb. S. 153.

2 Cfr. nr. 368 tiot. 1.

47»

tillio coreo u<l lIieciiH nan(k*lfil)rorum , liuccinoniiii el cyphonitn. rciiqiia omni« , ([iiunliiincunqiii; fucrit neccNSiiriiiin ud prcdictas n?« el ad caitlronun obcidioiiM, de (ili)o con!u fufient d<; HUinplibiis cl cxpotisis epitK-opi. [HO] selUirü gplaeopo iMiiili od curiurn duas soUus «juinarias *> dabunf, ad** cxpediliooem imperii* qiu- & tuor '. Hl pluribuH cgucrit, de suniptibus et cxpcnsis epis4-opi facienl. (///] epitcopo cuntc in nxpeditioncrn vcl ad ctiriain, qiii (^ladios ]Kdtiiit(, d> ! ' rgare gtt^kft el gulous vicfdoiniiii, murscalci, dapifcri, pinccrno, cuiiieriirii et . rjui neoak

sarii el cotidiani sunl minislri episco])!«. prelerca '■ purgabunl <<n>pi, m

necesse fueril. [//2] bccberarii oinncs lx>chari(M , qiioscunij io«'

1" hiibiKTit episcopus vel in curia sua vel impt.Tatoris^ cum eum aUK-nl, ciscens ud curiurn iinperuloris, de sumplibus el exponsis ipsiu» facien' uuletn cupuriorum dal)il maleriarn lignurum. prelerca " colidio dabil . rariis' episcopi. [il^\ cuparii, dala maleria ligtiorum a inagislro suo et ciMi!.^ liguminibiisquo dulis a cellerario ■" episcopi , facienl oninia, quecunque ii'

i:, babncril episcopus domi exislcns vel imperalor vel imperalrix ,

fuerint", ud balnea sua cl preloren " ad coquinam el adP opus piii' liier eil, cum vudil ad curiatn, eadem omnia pret)ebunl cum sumplibus el ' rxpensis opiscopi. prelerca omnia rasa vinaria parva et magna episcopi ligabunt cum sump- libus et cxpcnsis ejus". [//■/] cau|>onuni jus est singulis dicbus lune purgare

■20 uecessorium episcopi el grunarium, si boberc volueril •. [ttö] molendinarii el piscalorcs debenl episcopum in aqua vehere, quocunque voluerit, inter Rust sape- rius el Vellclor inferius'. quibus thelonenrius prcbcbit naves, quotcunque fuerint ncccssnrie. ipsi enim" cum remis suis inlrabunt et reducent eas* ad {«omerium episcopi, linde el duxerunl. cum expensis ipsius*. dabunt autero piscatores duos

•£> viros, molendinarii lercium virum ". si de sua negligentia naves perdiderint, solvent : si viy fuerint eis ablatc, episcopus restiluet. [tW] piscatores debenl piscari ad opus episcopi inter nativitatem sanctc Marie et fcstum sancti Michabelia singulis anuis tribus diebus et tribus noctibus cum omniltus suis instrumentis, cum aqua phiH fueril idoncii, inter Velletor inferius in Reno et' Rust superius, in Alsi

;k) nsque" KlKjrsbeim. in Bniscba ••'' usque Mollesbeim, in Schutlura"" usque Merburg. in Kinlsiku'''* usque"" KinzdorfT" cum expensis episcopi. infra temiiuos bos nullus cos cxcludcre audeal ab aliqun aqtia, uisi quc sub clauslris coarclala est". [//7] in

uj S i|uo rucrini neccMarii. b} 8 tomnaria*. e} 8 »m. dabonl. i] 8 ia. t) 5 «a. f) S tii. mUm. gj 8 M». »piMopi. h) 8 «dHi. i) 8 bwiMrii «Mk UrUiia <|i nrce«»*ri«. Jj S impcrtlor. k} 8 id«B mIhb. 1} 8 kckMÜi. «) 8 Mitote. •] 5 m. .. impvrator t«I impinirix cum prtMDlM AiMfat. o) 8 am. al prataraa. p) 5 a». ad. ^ S •■. a(. r) 8 vm. ramptiboa «t. •] 5 apiarapi. I) 8 earara noloartt. a) 8 aai. aatai. v) 5 aaai w] 8 «piacopi. xj 8 im. TinuB. jrj 8-Mm\at. t) SaM. la. m) 8 »Jd. im. Vk) S Amra. m) S Schuttara. dd] 8 Kiattkha. *•] 8 tdd. ad. 0] 8 KiaUkMwf. gg) 8 «Mrta iwl.

«qM. a

10 1 Xiteh (frandiditr Uisl. dt Vigl. lit Stnuh II . ..., ,

¥n>M ahnt XH$nmmtnhang mit dtr S. 149 Z. 3 rm >'■• •■ via 4a« Wllrtor «lirilnr, ,tfm

grlfgm.

476

Bruscha * a vallo superiori civitatis usque ad inferius juxla sancturn Stephanum nullus audeat piscari sine licentia episcopi vel dapiferi sui. [iiS] carpenlarii singulis diebus lune debent in opus episcopi ire cum expensis ipsius *>. cum summo mane venerint ante palacium, non audeanf^ recedere ante sonitum campane, quc ad missam mane pulsatur''. si interim "^ non fuerint in opus episcopi assumpti, 5 liberi ea' die recedant. non sunt cogcndi ire in« alicujus opus alterius'» nisi episcopi '.

Alts Grandidier Eist, de l'egl. de Strasb. 11, 42—93 nach einem ehemals im Straßb. hischöfl. Archiv befindliehen, jetzt nirgends mehr auffindbaren Pergament-Codex des 13fen Jahrh. von 26 Blättern, betitelt jnra et leges civitatis Argentinensis, der außerdem das zweite 10 und dritte Straßburger Stadtrecht enthielt. Aus Grandidier auch bei Walter Corp. jur. German. 111, 780 798 = Giraud Essai sur l'hist. du droit frangais au moyen äge I p. j. p. 7 18 = Gaupp Deutsclte Stadtrechte des Mittekütcrs 1, 48^89 = Gengier Deutsche Stadtrechte des Mittelalters S. 472—482 = Migne CXXXVll, 583—598.

S coU. Schilter Königsh. S. 715 738 nach einem offenbar jütigem und zum Theil corntm- 15 pirten Text, der aus einer kleinen von Bumpler der Stadt Straßb. im Jahr 1660 geschenkten, heute ebenfalls unbekannten Pergament-Handschrift entnommen ist. Die hier wie bei Chrandidier beigefügte mittelhochdeutsche Uebersetzung, die sich zumeist mit dem jungem Texte deckt und im günstigsten Falle erst aus den letzten JaJirzehnten des 13ten Jahrh. stammt, schien hier wie beim zweiten uiul dritten Stadtrecht nicht wichtig 20 und selbständig genug um wiederholt zu werden. Ebenso ist die offenbar einer spätem Eedaction angehörende Capiteleintftcilung weggelassen.

Was die Datirung des Stücks anbelangt, so können die HyiMtliesen Grandidier's, der es Bischof Erchenbald von Straßb. zuschrieb, und Arnold's (Verfassungsgesch. der deutschen Freistädte 1, 90 ff. u. 323), der es in das letzte Jahrzehnt des 12ten Jahrh. setzte, jetzt 25 als beseitigt gelten. Das Resultat der Hegel'sclien Untersuchung (D. St. Cliron. IX, 923 927), die das erste Straßb. Stadtrecht den mittlem Jahrzehnten des 12ten Jahrh. zuweist namentlich mit Rücksicht auf § 10 u. 31, welclie das Privileg König Lothars vom Jahre 1129 das jus de iu>n evocando betreffend (cfr. nr. 78) schon voraussetzen, darf woM heute als allgemein angenommen betrachtet werden. Zu gleichem Ergebniß sind 30 auch die beiden neuesten Monographien über die ältere Straßb. Stadt Verfassung gekommen : H. Th. Hörn Die Anfänge der Straßb. Stadtverfassung S. 40, 47 u. G. Winter Gesch. des Rathes in Straßb. S. 18 ff.

S Brusca. b} S episcopi. c) S debeat. dj S antequam mane missa pulsetur. e} S tuDC. f) S illa. g) S ad. b) S om. alterius. i) S add. domini solummodo.

617. Zweites Slraßhnrger Stadirecht, (km li>(H)\.

In iiüiiiiiio saiicU- et iinliviiliic Ininlalis. iimon. noluin mI :. i ti

fidelibus lum i)res<!iitilMis (|iiiiin fiiliiris, qualilor cives Argcnlinensis c. .cü-

tiores el honorabiliores tanquain justicic et equitalLs amatores ductu rai . iiTe-

R nerunl el de consensu ot consilio domini episcopi, advocati oinniumquc majoram

eandcm civilatem Cülenliutn licc instittita statuenlns doscribi feccninl :

[/] Sltilutuin est, ul duodcciin vel plures, si nwesse fuerit, lir ' persono sapientcs et discrcU? tarn iiiter tninist*Tiales quam inter _ r

annuatim consiiles civitatis, inter quos unus magistcr vel duo. si necesse fuerit.

10 elignnlur, qui jnranl omncs invicein honorem ecclesie, episcopi et civitatis ad omnia lideliter promovcrc, civitalem et civps majores ac minores, divites ac pauperes ab omni nialo pro posse el nosse defenderc el per omnia secundum veritatem jtute judicare. \2] sedebunt aulem pro tribunali ad judicandum omni ebdomada duabos vicibus, scilicet in fcrin lercia el in feria quinta, nisi propter festes dies omittaut.

IS magislor vcre judicabit. ronsiilos dnhunl soutentiam. [.?] nuUus de oodsoIUnm debol vorbnm alicujus proferrc vt-I sine licenlin magistri et consiliariorum ad OODSt- lium alicujus amici sui de tribunali ire. [•/] non licet, ut palcr et (ilius vel duo fralres simul in consules eliganlur. ['t\ quandocunque ardua negotia coram domino episcopo vel alihi siuit traclanda, consules pnmo congregabunlur ad inTkem el, si

'Ml opus fuerit, scnbini vocantnr ad oonsilinni. |6'] consules autem doq jodioalraBl secundum jus proviurio. quo<l dicitur lundreht, sed aecundom veritatem et stalnla civitatis subscripta :

[7] Statutum est, ul, quicunque aliquem verbis injuriare vel vituperare pre- sunipscrit et de hoo fornm oonsiiio civitatis dnobus vel tribiis lesUboa convidiis

•e> fuerit, triginta solidos denariornm com])oual et, omni petilione poatpoaila, lam diu extra civitalem mancbit. quousquc lies triginta solidos persolvat et leso salb- facial. l^'] quicunque autem alium <lepilaverit vel pugno vel aliquo modo aine sanguii\is olTusione |>errusseril, si dnobus leslibus eonvictus fueril 'le lUmis

componat. [.'" si i\W\< \»>i> aliquem armis vuln-rivrii ^i .1,m , r<ioni.

478

servabitur in publica custodia usque ad mortem vel sanilalem lesi et secundum culpam suam puniendus erit. [10] si lesus morietur, reus capitali senlentia plec- tetur. si autem evaserit, pro sanguinis effusione, data coram sculteto sententia, reus in cyppo dextra manu truncabitur. [U] quodsi reus effugerit, si proprielatem vel bereditatem babuerit, domus sua destruetur vel, si consules et scultetus voluerint, 5 domus sit communis et pateat omnibus, depositis fenestris ac januis, quousque amicitiam lesi obtinuerit et consulibus, sculteto, advocato eraendationem exbibuerit et civitati. [12] componet autem consulibus quinque libras, sculteto et advocato triginta solides. [13] si autem proprietalem vel bereditatem non babuerit, bona rei mobilia in potestate erunt consilii, ut judicibus et ipsi leso exinde satisfactionem lo exhibeant. [14] quandocunque coram consulibus pro frevela facta fuerit compo- sitio, justicia sculteti et advocati patebit, quemadmodum coram ipsis in judicio facta fuerit compositio. [15] quicunque domum vel curiam alicujus intrando bospitem vel familiam suam verbo vel opere molestaverit, si bospes in instanti se defendendo vindiclam in illum sumpserit et ipsum leserit, nullam proinde tenetur compositionem 15 seu emendationem porrigere. si autem lesus insons esse voluerit et bospitem ad Judicium pulsaverit, hospes in judicio sola manu se expurgabit. [16] si quis judici calamum porrexerit pro emendatione et in manu judicis de oblivione calamum dimiserit et judex ipsum ob boc infeslaverit, judici pro delicto novem denarios dabit. [17] bomines sanctorum vel aliarum ecclesiarum, qui alieno jure gaudent, 20 dabunt emendationem, id est wette, in judicio judici secundum pertinentiam et jus eorum cum juramento. [18] quicunque autem jurare noluerit, dabit singulo wette octo denarios. si autem aliquis in judicio convictus fuerit uno beredet, dabit duos solidos. [19] quicunque personaliter ducatum prestitit ad querendum concivem suum in domo sua manu violenta, de propria persona sua trium virorum emenda- 25 tiones scilicet frevele persolvat. et postea quilibet coadjulorum suorum pro . se triginta solidos persolvat. [20] si aliqua dissensio et rixa inter concives oritur et illic concursus fuerit, nuUus arma arripiet, nisi prius ante monasterium beate virginis coram consiliariis appareat et ibi eorum utatur consilio. consiliarii vero ob bonum pacis et ad sedandam discordiam arma debent arripere. [21] biis itaque 30 exceplis, quicunque extra domum suam in adjutorium amicorum suorum arma tulerit, quinque libras civitati componet. quas si habere non poterit, a civitale ejiciatur, donec secundum arbitrium consiliariorum emendetur. [22] preterea statutum est, ut, quicunque de provincialibus aliquem concivem nostrura tam in persona quam in rebus ledere vel molestare presumpserit, si ante compositionem 35 civitatem ingressus fuerit et ille, quem lesit, vel aliquis amicorum suorum vindictam in eo sumpserit, ad nullam inde teneatur emendationem, querimonia tamen prius consiliariis deposita et reo denunciata.

[23] Preterea omnium beneplacito electi et statuti sunt scabini vite probabilis bonique testimonii, qui in electione sua jurare debent coram consulibus testimonium w veritati perpetualiter exbibere super omnibus, que viderint et audierint. [24] isti vero testes inducendi sunt in venditionibus et emptionibus ac creditionibus et perso- lulionibus debitorum et in omni causa, deinceps vero non sunt super aliqua causa

47»

jiiraliiri, si-il per jiriimiiii jiiramciiluin i](surum inlfrrnf^ainli. f^.7] quininqu«*

aiilein tain vir qiiuin i'cminu dcbilutn »tium coram duohii.s islonun t<-»Uuw m;u coram (luüliiiH, qui sunt in consiliu, crcditori recognoreril i-l |X)sU-a |>cr iDlercidratem aliquant controvnrsiain alter uonim nogavcrit, solo (cslimonio quoruinlil*el duorum Q predicturum virunim coram coiisilio vcl judicc cüiiriticatur et convicttu uiuiid rarrdlam viiii (;l lihrani deiiarioruin consulilniti cumpoiial, sculteto et advootio Iriginta sulidos et singolo scahino, qiiortiiii tcstimoiiio conviclus est, quinque soUdo* ob lianc cauHotn, quud porjiiria, que sepiuü in judicio ex iacognilo ficbaol, rariu« usitcntiir.

10 \!^fS\ Muliores vnro, qiic liacliMius deliila viruniin suorum peraolTcre nun coo-

»iievcraiil, eu, que crediloribus suis coraui lc>slibu8 scabinis proTesae fuerini, ex loälitnunio convict«; persolvere Icneantur. |^7) preterea statutum est. ut, quicuoqne inlroductiüncm tcslium pro debito suo in civitate conlempseril prcseolare. debitoran suuin duello non potent infestarc, sed juramento exbibito innoxius manebit.

in \i^S] Üeniquo, quii'uti(|UR noclibus cum cultellis v«-l cum aliqua annatura toces-

sorint, tancin.nii iiKilir.nturcü suspecli |)iiiiiiitiiiir. nisi hrgilima cxcusaUone ae ponial cxcusare.

[S9] Statutum est quoque, quod nullus concivium nostronim. qui habent pistrina. in festo sancli Martini pidtoribus sui.s vinum aul alia munuscula mittere debet el in jv«*. ii

w naiivitatc düiiiiiii aut in aliis fi'stivitntibus ipsus invitahit ad prandium. [.70] simi- «w. m liier, qui lapicidas aul curpcntarius haliucrit, ipsos nun babebit in cena nee in festis dicbus in prandio. \3t] hoc quicunque dando vei recipiendo infrcgerit, viginti sülidos civitati dahit.

[.??] Infra civitalem oxlra domum suam nullus porcos nutrire debet. nam qtii-

■25 cunque vaganlem porcum in plalea sine duclorc ceperit, ipsum ' ■' - «wr-

vabil, dunoc ah illo, cujus porcus est, quinque solidos recipiet.

[33] Uli siquidem de civibus, qui naute dicuntur, univeraoa conctvcs nostros diviles el paupcres tarn de pondere proprie persone quam de ponderr equi, quem sodonl et e(|uilant, sine pretiu transdiicent et reducent ita prompte, qucnl a nuUo

^> possint iucusari. quod luculenta oi'casiono tardnverint et ipsum '"">■ -lierint. nam qui de hoc oonvictus fuerit, viginti solidos civitati persolvet. . mercatores

quoque concives nostri de pecoribus Tel de aliis mercimoniis suis, que propiia persona vel in equo, quem sedont, ferre non possunt, nautum ' reddent institutnm. el de propria personn, sive sint in equis sive ad jHHles, erunl immunes. |.V;>) ob

X, iiiijus lahoris reoonqH-nsalioiiem statutum est. ut nullus aliquem Iraoaducat prrler nnutas predictos, qui a domino advocalo portum receperint.

[30] Carnifices vero carnes suinas vel inustas, que phynnebte sunt, infra tecta maeellonun nullalouus habere del)ent veuales sed extra tecta. [37\ " " (um esl. ne viua venalia in Bruscha in nnvi!»?- v.>i .n.i.. '".%nnsleriinn in plu..^...^ .latc

«I priinaiu liganlur vel veudaulur.

' n.lllltini lliliililm imilliiir» ;/ii/iiil>

480

[38] Uli autem, qui zolnere' dicunlur, non debenl naves intrare nisi pelicione et jussu concivium noslrorum.

[39] Prohibilum est etiam et interdictum de consensu omnium per diffinilivam sententiam, ne aliquis tarn vir quam feraina de concivibus nostris bona sua, que in civitate sunt sila, conferat alteri in dotem extra civitatem in provincia, sed in civi- d täte coram honestis viris publice.

[40] Quando domini in alicujus domum concivis nostri venerint, si joculator medio tempore in domo illa manducaverit, hospes domus libram unam civitati persolvet, nisi joculator de provincia cum hospitibus in civitatem venerit.

[41] Cuparii debent facere vasa ad quadraginla amas et sine spint. lo

[42] Nulli debent in civitate corizare in loricis vel alia armatura.

[43] Nullum vinum post aliud vendi debet equali precio sola die in uno ccllario vel taberna. quicunque hoc mandatum transgressus fuerit, viginti solidos civitati dabit. [44] quicunque etiam vina injuste mensuraverit, de scupha^ cadet in

merdam et hospes, cujus vina sunt, dabit talentum. is

[45] Preterea inlerdicte sunt iste consuetudines, scilicet annuli visitales, annuli sponsales et omnia munera, que forte darentur in locum annulorum. [46] item interdicti sunt denarii, qui dabantur dominabus in puerperiis, et qui dicuntur hant- giftphenninge * in natalibus, ita, quod nullus vir vel femina presumat aliquem dena- rium dare ni solummodo sue familie, que manet in domo sua. [47] ad nuptias ao sponsales non maneant in mensa nisi octo viri et octo femine ab utraque parentela invitati equaliler et quatuor joculatores viri et non femine. ulterius nullus joculator vel joculatrix miltantur alieni vel aliqua dona ipsis conferantur. [48] quicunque ad nuptias plures viros, feminas vel joculatores habuerit aut annulos dare presum- pserit, manebit extra civitatem per unum mensem ultra miliare et non iutrabit civi- ■■& tatem, quousque consulibus quinque libras persolverit. [49] si vero aliquis jocu- lator vel aliqua joculatrix non invitati in mensam alicujus manducare presumpserit, hospes domus dabit ad penam decem solidos denariorum et servientes judicum auferent vestimenta joculatoris.

[50] Si autem de civibus nostris aliquis de prediclis mandatis aliquid Iransire 30 vel infringere presumpserit, dabit ad penam decem libras denariorum, quorum medietas cedit operi civitatis, altera pars consulibus civitatis et custodibus predic- torum mandatorum. [51] custodes autem quatuor statuentur omni anno in reno- vatione consiliariorum, scilicet duo de consulibus et duo de scabinis, qui jurabunt '^ prefata mandata fideliter custodire. as

a) Orandidier bantgist phenniDge. b} Qrandidier add. de.

1 Grandidier setzt in den Text tolkere und sagt in einer Anmerkung, daß andere Handschriften zolkcnere haben. Er versteht unter tolkere Schiffskute, ich wußte für das äußerst seltene Wort, das mir außerdem an der Stelle keinen Sinn zu haben scheint, keine befriedigende Ableitung zu finden. Die andere Lesart, der ich die gewöhnliche Schreibung gebe, scheint mir einfacher und passender. W

2 lieber die Schupfe vergl. Straßb. Gassen- u. Häusernamen i. Mittelalter S. 111.

4M

[52] Qiiiciitiquc de concivibus nontris ia tempore lielli vadil in aliam civiUlem cum artnis suis sim; licentiu ina^iHtri civiuin noslroruni et cooaiUi et com aliis civihus exil et prot.-ndit, duliit quinquc liliriis et a jure civilalii oostre wpanH hitur. \'}.'i\ üi aliquis IcHiuiiein vcl ofrunsarn sibi illatum oooqiiereiido magblro n dcpotiit cl pru]>ter qitvrimoniam magiütrü dclatam fuerit et ilerato nude tracteUis. ille, qui fccciril teineritatem, dahil civilati tres etncndatioDM, sdlioet quiodeeUD lihras proplcr rciiuvnlain itulisri|ilinain, et qiiilibet coadjutorum tmomm dabit qninqiie liltruH. [54\ qu(iti(luciiii(|U(! iiitrr civea notttros orta fucril ira et oootentio el inngister cum consulittiis ad bunum pacis treugas scr^-are fecerit, quicuoque contra 10 iniigislrum rnhcllis Tuerit et treugas servare nolueril, si consul est aut Kabimia. ab lioiion- Miii onicii privotur. nlia vi-ro |>cTsotin, que non est consul aut acabiDaa, dabil (|iiiiiqui> lihruä vi per uiiiiuin unum cxlru civilatem manebit.

|5/>] Judiccs civitatis presiderc deb«nl Judicium in prima pulsatione prime. pulsali vero comporehimt in judicio, quousque secunda campana prime pulsala !'• Tuorit ad linem, cl lunc re-cedent. et si medio tempore pulsator non venerit, judici t'mendubil.

\r>fJ\ Panni grisei, qui non sunt in altiludiuc duarum ulnarum et quartali onios uliie, debent comburi. et si iutermixti sunt rrinibus, similiter igne combarantor. et crga bospites non dcb<;nt emi panni, qui minoris sunt latiludinia et crinibtu sunt '^> intcrinixli. si aiitem idom panni cmpti et rccopti fucrint, similiter comburantur.

|.>7| Ilec siinl cluu.stra, quu in oxilu civilalis niiui»trabunt eqnos ad plaostrum vcxilli : Kbersbcim, Marpacb, Morsmunstre, Nuw'Urc, Swarzach, Gengenbacb, ScbtH tere. ministrabit autem prepositus sancli Arbogasti palafrcdum unum, quod scultetus cum plaustro ecpiitabit. judci facient vexillum.

ilß Ann Orandidier Oeuvr. inr'i If /-.r"-. ....^i. -/-^ ;.,. „, «/^

liehen UabtrUefenmg. Die Datirung OromUdier'» l. c. jj. 1. "-«ek. d, SU. t, S15), Ü»

hride da» tfoeite Stadtrrcht n< 'im ItUUm JahrttltHl dm

Htm Jahrh. tutimten, attbrir iniaW (VttfMummft

») getch. der detOtdtm Frt%*Ufi- dtt MiMUttn I,

47) md Urgtl in den D. St.-Chrtm. 1\ I im dt* /«krr

tat*— lato gtfrttt. Al>tr ihre U--- Tt,, Critmdi

dagegen hat Winter (Ottth. rf. - *!».

Wenn auch »eine genan« !>' i.-^jJ mt

x> »teUen iit, m gtteagt iX, $<> <tUeA mit

BMtaiiM <mf dU hUkir n»' rvcfc

•cAoM tu dm Ztittm Bi$eh<': mdt des VUm mtd JSten Jahrh. tu mUtn *«m.

ei

618. Drittes Straßhur ger Stadtrecht. [1245-1260].

In nomine domini et individue trinilatis. notum sit omnibus presens scriptum inspecturis, quod temporibus venerabilis domini Heinrici de Stahelecke episcopi Argenlinensis orte fuenint lante indiscipline et injurie et oppressiones mulierum et pauperum in civitate Argentinensi, quod idem dominus episcopus imputavit consu- 5 libus et ceteris civibus majoribus excessus suos in hoc et negligentiam judicis. tandem consules et cetcri cives meliores et sapientiores cum predicto domiuo suo episcopo, canonicis et ministerialibus in hoc convenerunt, quod ipsi de communi consensu et consilio hec nova instituta statuerunt, salvis tarnen antiquis judiciis et statutis in omnibus, ita quod scultetus, advocatus et consules in prioribus nihilo- 10 minus procedant, prout jura et consuetudines civitatis in libellis sunt descripte :

[1] Stalutum est ilaque, quandocunque aliqua injuria vel indisciplina facta fuerit in civitate, quod magister civium et consules civitatis infra tres dies proximos hoc debent judicare et secundum culpam rei emendare. [2] si autem hoc delictum' ex negligentia magistri civium non fuerit judicatum, magister in hoc convictus exibit 15 civitatem et manebit foris ultra miliare unum per tres menses. [3] si autem magister probare potuerit, quod aliquis de consulibus inobediens sibi fuerit ad Judi- cium promovendum, idem consul simili modo exibit civitatem et extra manebit per tres menses ultra mihare.

[4] Item, quicunque ad observandum et promovendum hec instituta jurare 20 noluerit, omnia dampna et gravamina, que posthac illata sibi fuerint, a civitate sibi emendata per Judicium ^ . . . . ipse autem pro delictis suis nihilominus punietur.

[5] Item, quicunque virginem vel muherem violenter oppresserit, statim ipse et auxihatores sui, si non deprehensi fuerint, exibunt civitatem per unum miliare 25 unum annum nuUatenus intrantes civitatem, quousque lese, civilati et judicio satis- fecerint. [6] item, quicunque aliquem armis vulneraverit, ille et adjutores sui vitabunt civitatem per unum annum usque ad satisfactionem lesi, civitatis et judicii. [7] si autem gladio vel cultello aliquem agitaverit et ipsum non vulnera-

a) Man erwartet ettca : non obtinebit.

48»

verit, vitiihil civilulem p<^r inetiscrn iinum ultra miliare uiiqiic ad condigiMin miu- fuclioii(;in. |^j ilcrn, qiiicitii(|uo prcmoditato ooiiHilio riislibiis aliqtiPtn [KrcuKterit

Ulli pcnniti fi;roril, viluhil civilutciii |xt ntinutn ad cniPiidatiünnn condif."

uiilcm non prciiieditatu cuntiilio oliquis aliqiiem dcpiluveril vel alapa» drderit n civitatcm per iniliarc ii.squc ad cmendam condigiiam. [U] item, quicunque pitccfl, vasa vel ligna altcri acceporil violenter, mnncbit extra civitatem per rocnwm uoam usquf nd condigiinin Btitisfuctiüncm. [10] item, quicumr :*iim caltellam oootra

preceptiim purlat, vitiibil civitatem |>cr mensein. si ( . i abNCoodilum habet, rcpulalnlur pru moleractore et gravius punietin //] quicunque litNipes domus

||> deb«;l hospitein extraneum prcmunire ita, quod cultellos suos deponal io civilate. (|iiodsi iiuspe» domus in hoc se neglcxcrit, de quoliln-t cullvllo hospitum dabit decem süliilus. [t'^\ item, quicunque ncx'tilius cum mitris lerreis vel armis stoe himine repertus fueril, manebit extra civitatem per mensem sine illis, qui judicio Presi- dent. [13] item, in quacunque domo post sonitum tercium campane lusores reperli

fuerint, liuspes düinus dnbit unnm libnim.

[/•/| Item, quicunque civium non vcmiii <i<i i. postq'; "'•"' "■"

vocutus l'uerit, advociitu» et scultetus dehi-nt cum ad per-

tum. [15] quodsi illis et judicio fuerit inobediens, magister civium ei consoles

cogcnt cum ad äatisfaclionem. et propter inobedientiam et tcmeritatem sniam manebit

ao extra civitalein per sex cbdomndiis usque ad salisractioncm rondignam.

[l(j\ Item, si honeslus homo homini uequam, qui male, süperbe et lurpiler ei respunderit, alapam dabit, pruinde non est pma statuta vel emenda.

[77] Item quia domini et provinciales nostri raalam et injustam habent .- ' - ludineni in lioc, quod pro culpa alicujus concivis nostri alios concives nostros mcul-

■e> pabiles grnvnre et otYcndere presumani, ideo<|ue de consensu civitatis no.stre statutum est : si aliquis dominus vel proviucialis noster aliquem coneivium noslrorum indc- bite gravarc presumpserit, si Jesus non potesi in illo vindictam sumcre, in oonsan- guineis suis propinquis, si potuerit, dampnum suum recupcrabit infra et extra civi- tatem, quoriinonia lamcu prius consiliariis deposita.

'M [JS] Quandocunque consules de consensu civitatis aliqua inslituta feceriot de

annona interdicenda, de vino, de cullellis vel de quocunque maudato publit-o piYi honore et utilitatc civitatis fecerint, quicunque hoc mandatum violare presumpserit. i'onsules Fucient cum infra Iriduum exire civitatem, ultra miliare per menaem aoom mauere et nullo modo civitatcm sine emenda sibi injuncla intrare. [t9] si aulem

X. sine licentia magistri et consiliariorum infra miliare vel in civitatem venerit, exibil itcralo usque ad miliart* et manebit foris duplioi tempon% quo prius sihi injunctum fuerit, ita quod duplioi pona puniatur tam vir quam fen

l^-*^)) Item, quicunque civium nostrorum habet iu >.......■ ... extra cirilatom

aliciua Ikjuu inunohilia cum aliquo communia et indivisa, potest parteni suam indi-

w visam in eisdem bonis in dotem conterre cui voluerit. et non oportet, ut mnlier super dotem suam extra civitatem ducatur, non obslantc, si prius negicciuni fuerit. quin proteritum vel futurum ralum |H^rmanebit. et sie mulier e cooverao viro facere potest.

[21] Slalulum est etiam de communi consilio consiliariorum et scabinorum, quicunque coacivium nostrorum tarn vir quam feraina aliquibus liberis suis de bonis suis providit et forte ceteris liberis suis nibil dedit, quod, quandocunque voluerit tarn in sanitate corporis quam in lecto egritudinis, potest illis liberis, quibus nihil dederit, dare, quodeunque voluerit, sine conlradictione, ita tarnen, quod liberi 5 sint ex patre et malre uterini. illis vero, quos postea habuerit, similiter dare potest, quod non est occupatum.

Aus Mone'a Anzeiger für Kunde der teutschen Vorzeit 1837 8. 23 28 nach dem hand- schriftlichen Nachlaß Grandidier's. Aus Mone auch bei Gaupp Deutsche Stadtrechte des Mittelalters I, 80—89. 10

Der Druck bei Mone gibt als Jahr der Abfassung 1241 und 1249 an. Das erste Datum ist wohl nur ein Versehen, das letztere nennt auch Grandidier Hist. de l'egl. de Strasb. II, 36 mit Berufung auf die Angabe eines Pergament-Chartulars der Stadt Straßb. Darnach sei dies Statut zwei Jahre später erlassen worden, nachdem Bischof Heinrich und das Domcapitel der Bürgerschaft von Straßb. gegenüber darauf verzichtet hätten, die Straßb. is Vogtei je in die Hand eines fürstlichen GescMechts zu bringen. Das geschah 1247 Mai 1 (cfr. nr. 312). Da diese Notiz Grandidier's in keinerlei Weise mehr zu control- liren ist, so scheint es sicherer, der Angabe in der Einleitung des Statuts gemäß die Regierungsjahre Bischof Heinriclis von Stahleck 1245 1260 als Abfassungszeit anzu- setzen. Weizsäcker (Der Rheinische Bund S. 177 not. 6) ist sogar geneigt die Entste- 20 hung erst nach der Zeit dieses Bischofs, dann aber bald nachher, anzusetzen. Vergl. außerdem D. St. Chron. IX, 929 und G. Winter Gesch. des Rathes in Straßb. S. 68 ff., der jedoch ohne Weiteres das Jahr 1249 acceptirt.

f»l!l. l'firzeic/iniß der Sirnai,„,-,ifr Ilauagenouen, aus (Um Jakr^ '•'*'>^

Anno (lomiiii 12(M( vigilin hcali Johannis bnptislc reiiovaUi est hec carta. bec sunt noiniuu duniinorum, qui jus habciil in moDcla, qui dicuntur husxgenoMen in

Argcnlinu :

Johannes filius Krimni.s " judicis

IJnrckiirl der Spender

el filius ejus Burckarduä

Burckarl der Spender in slrala stiperiori

Hudolirus et Ollo Ripolinus frater ejus

lleyinlxjldus de Frihiirg der Siisse

Rcynihüldus Liebenccllarius

Reymbuldus iilius ejus

et Heyniholdus junior

Hugo Wirich

Joliaunes et Hugo filii ejus

Nicolaus filius G6czonis

et GÄczo liliiis ejus

Krho Iilius Nicolai

et Nicolaus ejus iilius

Mursel Wisseger''

Nicoluus Zorn

Hugo Iilius Hun-kardi Ui|)eliii

Ui'denderlinus

Hugo fraler ejus

Hurckardus Ripelinus

IVlrus ejus Iilius

Uifllii'inariis ejus Iilius

Sigciinus

et Hugo iilius Gosperti Tanrist

et Johannes fdius ejus

Petrus frater Zornonis

Burckardus ejus iilius

Johannes Huieter

Reymboldus Stübenweg

Hugo ejus filius

Johannes Pnnphile

Wilhehnus de Tegervi-Il filius Slu.lt

Petrus NajH'

RftdoliTus de Vegerssheim

Hugo de Vegerssheim

Svfridus ejus filius

Johannes filius Riidolffi Leocdini

RAlin Lenczelini

Heinricus frater ejus

Hugo Iilius ejus

Lenczelinus lYater conim

Lencxelinus filius Lenczelini

Heinrirus et Knlsc fmlres sui

Ri^doltfus frater etmim

Heinricus lencxelinus

a) Br HtiMIflielk mii mtifir Dum

b) i>iM*r Itmm HMbf ••■ fkitk$r Bmi tnß •*(*•

486

Johannes filius ejus

Rülinus et Jacobus filii ejus

Rddigerus Lencelinus fratcr ejus

Heinricus Virnekorn

Johannes Knobelouch

R&linus filius ejus

Gonradus filius ejus

Ollo Clobeloucli

Wernlin Glübelouch

Werulinus ejus filius

Johannes Clobelouch

Gosselin Globelouch

Johannes et Otto fratres euruin

Gonradus de Bünowe

Heinricus de Hechingen

Hartungus, Heinricus, Johannes filii sui

Otto de Pfetlenszheim

Heinricus ejus filius

Lütoldus de Hadestat

Lüloldus ejus filius

Nicolaus de Hechingen

Gonradus de Hechingen

Gonradus filius Rebeslocki

Gonradus filius Eberlini

Johannes filius Eberlini

Eberlinus

Heinricus Eberlini

Rülinus Eberlini

Rülinus ejus filius

Gonradus Rebestock

Johannes, Gonradus ejus filii

et Gonradus Strubo

Nicolaus filius Nicolai Rebeslock

Nicolaus Kagenecke

Johannes Kagenecke

Heinricus Marsihus

Weczelo Marsilius

Heinricus ejus filius

Johannes frater eorum

Erbo Schenterlin

Sigelinus frater ejus

Nicolaus filius Heinrici Rufi

Rülinus fihus Sigelini Rufi

Gonradus Broger

Gonradus filius ejus

Golschalkus filius Erbonis Rufi

Lampertus filius Laniperti

Lembelinus filius Lamperti

Johannes, Fridericus fratres ejus

Lembelinus fihus Sigelini et fratres ejus

Johannes Treter

Burckardus, Wenczelaus ejus fratres

Waltherus Rüser

Petrus, Waltherus ejus fihi

Rüdigerus Rüser

Bertholdus frater ejus

Berlholdus frater eorum

Bertholdus frater eorum junior

Johannes filius Billungi

Johannes filius ejus

Gonradus Herlin

Wilhelmus de Mutzich

Ludewicus filius Burckardi de Rodcszheim

Hugo de Rüdeszheim

Nicolaus de Rüdeszheim

Petrus de Rodeszheim

Gonradus de Rodeszheim

Ludewicus ejus filius

Ludewicus de Rodeszheim

Otto, Gonradus filii sui

Johannes de Rodeszheim

Johannes ejus filius

Burckardus de Rodeszheim

Eberlinus de Slabulo

Rülinus ejus frater

Nicolaus de Slabulo

Johannes de Slabulo

Anshelmus Nuszböm

Otto, Rüdigerus ejus filii

Bertholdus Erlin

Eberlinus fraler ejus

Eberlinus filius Eberlini

Petrus Büczelin

Johannes filius ejus

Berlholdus Glewelin

Johannes Glewelin

487

VVcrnliorus filitis Kruiiüiiis

Johdiiiiifs (k< ('.oliimhariu

Üfilliolilus ejus liliiis

Conroilus Cruclu'

Nicolaus (Iruclic

JoliiiniH's (!rii(-h(!

.loliuiines t't JüliiiniKis filii fjiis

Jüliuiines Ede "

DiollicTicus (iliuH llnrtimgi

1mI)0

Krho liliu-s ejus

Ilarlungus filius lliirliingi

Plckeliurdus fraler eoritui

WiiIiIktus filiiis filie Kriini

et Krlimis fralcr Wallhcri

I'flrus de WinltTlur

Hugo de Winlerli'ir

iluf^u ejus filius

Hi'iilolir dt- Wiiilcrliir

(lomiuliis de W'inU'rlür

Conradus, Nicolaus filii ejus

ileiuricus de W'inlerlür

N'ii'i)lnuH ejtis filius

Jüluiuncs lilius Ilerninniii ilr WiiiliTliir

Nicolaus ejus fraler

Coiiradus de Winterlür

Johiiiiiies ejus filius

Herlhüldus llufus

Niculaus filius ejus

Johannes ejus filius

(ioczo filius Hiili

Kl)elinus filius ejus

Siokes filius Wildeniauni

Johannes Pulex

WernluTUs ejus filius

Lenlfridus filius ejus

Johannes fruter Lenlfridi

Johannes KAUin

(lonradus filius ejus

HiMinus fili\is ejus

Conradus Tarsche

Ileiuricus Tarsche

ilcinricus (ilitu ejui

' ' ' iidc tiiius qus

I I 3che

lleinricus filiuB ejtu

Johannes filius ejus

I'flrus filius Julia

l'ridericus de Dui^

(lonradus de Mon< li

Hugo Waler

Hugo filius ejus

Nicolaus WbUt

Heinricus Walcr

C^onradus Waler

Hugo Walcr junior

Johannes vom Hiel

Johannes, Nicolaus. Juhanucs, ßerllioldus filii ejus

Wernhcr vom Ilicl

Herlholl vom Hicl

WoUrijelm vom Uiel

Friderich vom Hiel

Heinricus fraler ejus

Berlholdus fratcr eorum

OtVzo der Crehisser

Berlhold der Crebisser

Johannes filius ejus

Johannes de Sarburg

Nicolaus de Sarburg

Johannes ejus filius

Heinricus de Sarburg Johannes <le Sarhurg

Bcro der Meteman

QAczo Vollsche

OActo filius ejus de secunda uxor«>

Völlsohe fralcr ejus

Jacobus filitis suus

Johannes, Q6c»} flralres sui

Burckardus Woltfgang

Burckardus filius cju.«

CAnczemannus anle KnouaKU-num

CAnczemannus filius CAnonouinDi

Johannes filius CAnckemanni

«^ ^jr^/V/Aif/) t>^ MiVi/ iW» Ut*m

488

Waltherus fraler eorum

Fridericus Pfaffenlap

Johannes, Bertholdus, Johannes filii ejus

Nicolaus Pfaffenlap

Erbo Pfaffenlap

Nicolaus filius Sigillini Pfaffenlap

Johannes frater suus

Helffericus Lantöse

Riidolff Ilavenblast

Ilerman von Hagenowe

Berlhram de Sarburg

Johannes ejus filius

Johannes Sele

Conradus ejus frater

Wiricus filius Heinrici Rufi

Heinricus filius Wirici

Hugo filius Wirici

Berlinus filius Berwigi Petrus frater ejus

Berwig filius Hessonis

Johannes de porta boum

Johannes filius Wieberti

Eberlinus filius filii sui

Johannes frater Eberlini

Petrus filius Johannis filii Wicberli

Johannes filius ejus

Jacobus ad ursam

Johannes filius ejus

Burckardus R6sselin

Johannes, Burckardus, Petrus, Nicolaus, Jacobus filii ejus

Fridericus filius Gerungi de Hagenowe

Syfridus Merswin et filii ejus

Conradus, Syfridus fratres Conradi Merswin

Rülinus Surackes et filii ejus

Johannes .

Goczpertus filius Baltemari

Gosselinus, Heinricus, Gösselinus, Petrus filii ejus

Heinricus Balderaar

Bcldelinus frater eorum

Johannes von Bercheim

Otto Ilayersida et filii sui

G6czo Haiersida

Heinricus Haiersida

Heinricus Gleselin

Ciino filius sororis Gleselin!

Diethericus filius ejus

Conradus de Knörszheim

Johannes de Knörszheim

Johannes von Utenheim

Ciino filius Ciinonis ante monasleriuni

Heinricus der Dürre

Conradus frater ejus

Petrus filius Conradi

Orlwinus filius Swarbarii

Heinricus Swarber

Heinricus filius ejus

Johannes Swarber

ülricus Swarber

Petrus Swarber

Jacobus Swarber

Erbo de Barre

Jacobus de Barre

Johannes Unbegürteter

Burckardus ejus frater

Volmarus Trübe

Anetsch frater ejus

Burckardus de Mülnheim

Johannes, Heinricus, Burckardus filii ejus

Waltherus de Mülnheim

Waltherus Lyrcke

Heinricus frater ejus

Goczo privignus Conradi de Winterlurne

Lento frater ejus

Johannes der Zollre

Otto, Hugo, Jacobus filii sui

Reymboldus filius Vulpis

Petrus filius filie Johannis des ZoUere

Diethericus de Hirtikeim

Wolfflielmus, Diethericus filii sui

Otto de Hirttenkeim

Otto Schotto von Hirtenkeim

Johannes frater ejus

o

Ulricus Böckelin Heinricus filius ejus

Dielliericus de Basilea WcriilHTiis ejus filiua (loczo de Hellciidürf lleiiiricus filiiis Iltnlinuniii (lApfridiis Fruiiienturius Hicliw'iii liliiis eju» KridfriciiH Ki>;flwarl Kigclwurdus lilius «(jus

(lAczo LonguB de Ilagenowe

CouTHiliiH ejus (ilius Wallhcrus (ilius Kgcnoni» Nicolaus filius Joliunnis dicti Conradus dv Zal»eriiiii Kichwin von itapulczwilre Uiricus (ilius ejus U&dulfFus (ilius ejus.

Bifldioff

S auH Straßb. St. A. AA art. 44 l\ipitr-HmdaAiift de» tBtm Jakrk. «m 64 BUUtrm ful. 2—4. Die CohmmtntItatMtg dtr Hamim im der Vortage iet, loteeU « nmfiag, wieder- geijtl>eit.

Nur Hummnri»ch »ind darnu* eineelne Ofndtlechtemamtm jMfrfw bei B. HerUag Edel»

Chnm Uli VI 11 /< 1' Irpftmlt Huai mir tnnr mrmn. ih Wrrttft p 4V> nr ts

REGISTER.

VORBEMERKUNG.

Bei der Anfertigung des Registers ist, im Anschluß an die von der Commission dafür aufgestellten allgemeinen Grundsätze, folgendermaßen verfahren ivorden :

k ist mit c, uu und vv mit w , y und j mit i zusammengeworfen. Abweicliungcn in sprachlichen Formen sind nur einmal angeführt. Auf die als Schlagwort gewählte Form hei Ortsnamen womöglich die moderne , auch wenn sie nicht urkundlich ist von den anderen verwiesen , außer luenn die Trennung der Nebenformen erst nach den ersten drei Buchstaben erfolgt, oder wenn trotz früherer Trennung die Nebenform vom. Schlagwort durch nicht mehr als drei Worte getrennt ist. Sind Zahlest aus einer Ueberschrift angeführt , so sind die bezüglichen Stellen des Textes nicht berücksiciUigt. Die den Personennamen in Cursiv beigesetzten Dalirungsjahre der betreffenden Urkunden haben vor sich ein f , wenn die Person zur angegebenen Zeit nicht mehr lebt, ein * , ivenn die Urkunde unecht ist. Sind die Zahlen durch eiiien getrennt, so beziehen sie sich auf verschiedene Personen. Wenn Personen zu Orten, Aemtem u. dgl. in Beziehung stellen, so sind in der Regel die Haupteinträge hierunter gesetzt, und von dem Namen der Person ist venviesen. Erscheinen mehrere Personen gleiches Namens in demselben Amt, mehrere gleiches Vornamens in derselben Familie oder dgl., so ist nur einmal verwiesen. Die Verweisungen auf die OHe , Aemter etc. in welchen eine Person sicher oder mit ziemlicher Wahrscheinlichkeit nachzuweisen ist , sind unter ihrem Namen vereinigt, [n allen den Fällen, wo Personen vielleicht identificiert loerden könnten, dieß anzudeuten, erschien nicht wol thunlich ; es ist also z. B. von Personen des Vornamens Reinbold atif gleichzeitige Personen, die bloß «iReinboldv heißen, nicht noch besonders verwiesen. Die Mitglieder der Straßburger Stifter sind, auch wenn sie Geschlechtsnamen führen, nach den Vornamen angeordnet. Unter Ortsnamen, bei deren Einreihung in der Regel der Wortstamm in Betracht gezogen ist, sind zuerst die etwa erwähnten Localitäten abgesehen von den Kirchen, Stiftern etc. , dann die Einwohner, Beamten u. dgl., hierauf die Kirchen, Stifter etc. mit Personal, zuletzt die Personen, die den Namen von dem Orte haben, aufgeführt. BisOnimer u. dgl , die nach dem Orte benannt sind , 7nil dem zugehörigen Personal folgen unter neuem Schlagwort. Erscheinen Personen unter einer Gesammtbezeichnung, z. B. einem Amtsnamen, so sind zuerst die Erwähnungen der Personenclasse ohne Jahreszahl, dann die der einzelnen Mitglieder resp. Amtsinhaber, zuletzt der ungenannten aufgeführt. Straßburg als Stadt ist nicht in's Register aufge- nommen, auch nicht die Bürgerschaft oder der Rath, wo er als Vertreter der Stadt erscheint, z. B. etwas beurkundet oder an ihn geschrieben wird, auch nicht die Haus- genossen, die in dem Verzeichniß in bequemer Uebersicht vorliegen. Von den gebrauchten Abkürzungen bedarf der Erkläning nur etwa ders. = derselbe, dioc. = diocesis, ebd. = ebenda, Loc. = Localitäten, mag. ■=■ magister, mil. =z miles Ritter, inin. = Minis- teriale, Str. oder Straßb. = Straßburg.

M. BALTZER.

Verzeichniß der Urkunden, welche ganz oder stückweise in andern Urkunden sich wiederlioten :

Zu Nr. 23 vgl. 24, 31, 36, 39, 43, 46. 45 vgl. 47. 75 vgl. 106, 134. 90 vgl. 187. - 145 vgl. 174. 221 vgl. 295, 374, 350, 355, 561. 235 vgl. 330. 246 vgl. 316. 290 vgl. 312. 292 vgl. 438. 309 vgl. 320. 312 vgl. 317. 3.35 vgl. 336. 416 vgl. 417. 441 vgl. 446, 447. 525 vgl. 533, 541, 552. ~ 531 vgl. S. 403 not. 1. 551 vgl. 554. 557 vgl. 567. 558 vgl. 560, 562, 569, 570, 571, 573, 589. 589 vgl. 590, 593. 590 vgl. 593.

NAMiv\i;i:(;isTi:i{.

A. H. iStrnPI). Krnnciiik. AhtiitH.

A. K. StiiiKI). MiiiiHt. frutr.

Aarh b. Arho.

Aiicticn A(iuisgraiium 18, 13. 2A, IH. 27, 21).

Aar Arari» 12, 24; 36.

AarKaii AraKnii);>a gougcims Argowc II, 20.

der obere 2}l, 3. Al>lm 7H0 : 1», 23. vgl. StraPh. Loc. Ackirmnn B. 1260: 847, 7. den.? Agricol«;

KliiiH 1357 : 310, 30. Ai'hain s. Esclipyin.

Acho Aiina>, Aach in Wilrtonibc rc ö. FrcndensUiU oder Aclicn bü. ö. S mI ?

Koiirad von -, Strnll ItO'J : 113,13.

iloinrirh von - , Strnpli. UiuKt-r 133'J : 171. 36.

Heinrich von - /:.'.'.; .- 2(iii, II, U04 : 437, 4. n'liO : 4(i3, H. vj;l. StrnPli. cons. Achenheim w. SlrnPb. 21», Ml. 247, 35.

Johannes von , l^(H : VM, 10.

Wilhelm von , 1303 : 4(».s, 40. 1364 : 4»4, 10. A.liil- vgl. Adel- AI— AU1-. Adnigarda s. Dieholt. Adalhart —harte - hartus

min. des SfraPb. Ilisth.? l(m . 50. 17

SOI : 17, 16. Adaimnnnno 7/"^ .- 14, 13. Adnlnohe nohns och Adelhorh

g. Ilui'sliorin Abte.

*. '- tsch.

t/. ./.•46, ft.

Ailalnnart 910 : 80, ÜH. Adam

B. Eberach Abt.

StraPb. DOrger 1366: 899, I. Adel- vgl. Adal- u. AI—. Adelbero Adalboro

B. StraPb. Mftniit. fratr

B. SlraPb. MdnBl. fratr n port

Oraf llll'J] : 6», nn

AdelbrrtnB Adnllx-rtnn brehl hn>l a. Dontschland Kanxlei «rcUcaac. ■. Elsa» HenOge. vgl. Stnfb. Loe. s. Oelfrat •. IfnUis cansid. ■. Rappoltatrin. ■. Stnib. St. ArbogMt fntr StnPb. min. n. BOmr?

62,31. 1109 : M, t». II

88, 87. 1134: «4, SM. nii .i. .. i-

UM HA, 12. 1163 : »8, 8. vgl i>tralb acvH

0. SlraPb. BiBth. ricedom. «. StrUb. Bisth Vögte, a. Worma can. 1039 : 4ß. 4. 1039 : 4«. 6. toet . 48, «H

1061: 48, 89. - Ormf 1138: 07, 12. -

«60.- 91, 1«. Adelgotna Adalsotns —gm Adalfodna »•••i>ii>

goi AlgoOHU (o(M SM 8. Rex.

s. Stnfb. 8t Arbogaat fratr. n. prrp. •. Stnfb. Mftiut f^tr. a. prep. a. Strafb. 8t ThooiM wlkr. [9M-991J : 88, la 1039 : 4«. &.

Adelheidis Adalhuda AddaUis Aa«lh«i«U -kcttb Alhcidis a. DrataeUud KaiMr Otto L a. Dingahelm ritSfhtan't tob Qattte. •. OriMli 'in.

s. Hagen' B. Hnnfnt.

a. R.'«pj>olt«tein Ad^ltwrt von - a. H a. l:

a. S iicriiaad ton

a. S 'lard .

Sifrui 0, .irs KAckera ««■ f^'

1310: 188. 11. TgL Smfb

aorur converaa 1944 .

Iak. MM'htildia. aoror converaa tM4 . 818, 96. vgl Stolfb^

Loc MecbUiaU.

Slh.

* )i^ ^^* ar*

494

Adelheidis Alpa

8. Tollenstein.

s. Winstein. Adelhelmus 956' ; 32, 22. Adelnoheshoven abgegaiig. Dorf zw. Straßl). n.

Königshofen 43, 27; 29. dasselbe? Adellohcs-

wilre 69, 4. n. Adelhardes— Adelharteshovcn

i)4, 7; 16. 268, 19. Adoiie * 778 : 14, 9. Adrianns s. Rom. cxir. Päbstc Hadrian. Adnleodns diaconus s. Deutschland Kanzlei not. Aercanbralit Ercanbertns 737 : 4, 33. Agilmarus s. Frankenreich Kanzlei. Aginone 778 : 14, 9. Agnes

s. Dahn Friedrich von .

8. Deutschland Kaiser Heinrich in.

s. Höllenstein Waltram's von Schwester.

s. Judens Markwart .

s. Pfettisheim.

8. Ripelin's Hugo Gattin.

s. Spender's Friedrich Töchter.

8. Westerman's Friedrich Sohn Gerhard.

s. Wilgen.

8. Zidelarius Humbert . Agni Alberti relicta s. Gisela. Agricola fllins s. Ackirman. Ahr Are Altenahr sü. w. Bonn Lothar von ,

Graf 1129 : 61, 34. Ahswilre wol Assweiler w. Lützelstein Hugo

von 1363 : 410, 20. Aigrao (vgl. Heirao) presbyter 719 : 3, 1 ; ff. ders. ?

737 : 4, 34. AI vgl. Adal u. Adel . Alabrunnen s. Albronn. Alaholfo *778: 14, 11. Alaman s. Alleman . Alasicinsis s. ElsaP. Alba

Alpa, Saaralben in Lothringen? Friedrich von 8. Westerman. Reinbold von 1264: 414, 11.

s. Bar. Albano Albanensis s. Rom. cur. Card, bisch. Albeck n. ö. Ulm Beringer von s. Straßb.

Münst. fratr. Alberich Albericus

s. Saxo.

1039 : 46, 3. ders. ? 1040 : 46, 28.

1039 : 46, 5. ders.? 1040 : 46, 31.

Albero s. Konrad. s. Ehenheim. s. Honau scol. s. Neuburg Äbte. 8. Straßb. St. Arbogast prep. s. Straßb. s. Petri jnn. scol.

Albertus Alberthus Albrecht Albreht Albreth 8. Agnus. *

s. Bastheim. 8. Beger. s. Behlenheim. 8. Bolchen, s. Kage. s. Kerzfeld. 8. Dagsburg. s. Dellmensingen.

8. Deutschland Kanzlei not.

s. Ehenheim.

8. Endsce.

8. Epfig.

8. Habsburg.

8. Haslach prep.

8. Herraolsheim.

8. Hohcnstein.

8. Honau dec.

8. Honau fratr.

8. Rhcinau.

8. Rot.

8. Rulenderlin.

s. Schneckenburg.

8. Schopfheim.

s. Schwarzach cam.

8. Stabulo.

s. Stehelin.

8. Steinbrunn.

piscator 1253 : 286, 26. vgl. Straßb. Loc.

8. straßb. St. Martin pleban. u. Münst. fratr.

8. straßb. 8. Petr. jun. prep.

s. Straßb. St. Thomas fratr.

min. 8. Straßb. Bisth. vicedom.

s. Truchtersheim.

s. Dttenheim.

s. Vercelli Bischof.

8. Werre.

s. Windeck.

8. Zabern.

Albrat Hageno's Sohn, von Straßb. ? IMl . 407, 21; 35.

Albronn Alabnmnen Altbrunnen brunnun bnrnen zw. Ergcrsheim und Dahlenheira n. ö. Molsheim 16, 10. 44, 18. 45, 7. 83, 7.

.Cuno von 1148 : 83, 15; 20. seine Frau ebd. Albuino clericus 780 : 15, 22. vgl. Straßb. Loc. album castrum s. Weissenburg. Akhdorf s. Altorf. Alderih Alderichus Aldericus

780: 15, 16. ders.? 15, 30. vgl. Straßb. Loc.

s. Straßb. Münst. prep. ders.? s. ebd. fratr. Aldorf s. Altorf. Ale vgL Alle . Alebertns s. Bischofsheim. Aleuuich Aleuvicus

8. Sulz.

[965—991] : 38, 17. Alexander

8. Dicke.

8. Heinrich, Straßb. Büj-ger.

8. Rom. cur. Päbste.

8. Straßb. Münst. fratr. und Haslach prep. Alione * 778 : 14, 10. Alisacin 8. Elsaß. Alle 8. Hl. Allemannia Alamania manni Alemania mannia

8. s. Damiani ordo.

s. Deutschland.

8. Deutschorden precept.

s. Dominikaner provinc.

8. Franciskaner provinc.

s. s. Mar. Magdal. ordo.

8. Schwaben.

Allerheiligen im Schwarzwald ö. Oberkirch Kloster 151, 6. 154, 37. 195, 36.

Alpa 8. Alba.

Alpirsbaoh Aspertus

486

Alnimlmrh nn der KinxiK nQ. Krpmlcni)<adl in

Würtomborg Klos«. - ii I AlHa— «. P.Unß. AIno AIh« n. III Alt vkI. AI

Altmlxirg HÜ. I.i'ip/.JK Aii(;iiiitiiierkloHt. 180, 86. Alton dioti'lfi H. Uit|i|>iillitti'in. Altnwilro Altlii'wilrf, der aiiKBi>Kiin|{. Ort 1». DkOd- liiicli II. KchlcttKtadt od<T Altwrii-r «. lUupolUh wnilcr? iliiK'> von -~ ». HtraDb. .MOnai. fnttj-. Althi-iin Tl. Zätiorn »37. 9. Altmnnniifi diaconuH 73li : 3, 25. Alforf Alrh— AI— Altdorf Altliorf Atdorf Argent dioc. Hö. ö. MolBhriiii 43, 27; 29. 27S, »I. 274, 2<). 310, 2.'.. XV) :!:V cappllnnil» Syiiiiiiid / 15.

neii<Mli(linrraliti.i 31 iJ 113, 86. 84»,

24. 415, 24. 426, 1». 44«>, 3. »gl. Str. Loc. Abte 41(1, 3; ff.

Otto 1138: 67, 9. 1143: 69. 87. il45 :

79, 29. 135li : 2»1, 38. cpllcrnrin» Johanne» 124S : 244, Ki VoRt 31i), 21. Amnlbcrtns 8. Frnnkenreich Kanzlei. Aniplia oniii» n. Rom ßiich. Walter 1263 ;

.388, 1. Ana|;ni Anagnin «0. ft. Rom 17'.' 21>5, 14. 25m, 2. 801, 3. :W>, 4. :: SM, 41. .336, 4. :W(). 11. 841, 4, ai. :U2, 17 Anangonn« r7*( ; 14, 10.

Aiidoch« AndosHO zw. Ammprscc t>. Wörmseo Ber- thold von --, Graf 11 Jl! 87. 13. Andlau Andolnhe w. Hnir Kloster 43i», 35.

Äbtissin Hedwig 1237: lt>3. 41. ?:berhnrd von 122(i : ir>3, l. wol nicht de«.? 1203 : 37»i, 10; 28. 37», 16. 381, 16 Andreas s. Hohcnlohc. Anc8— Anisheim 8. Ensheim. Angelus s. Tarcnt Erzbischof. Angesele, min. des Straßb. Hi»th.? /««/.• 78, 29. AngilolfnH ». Horcholfns Anna H. Oleinnii'« Konrad Tochter. 8. StraPb. .St. Marx goror. 8. Stubenweg'g Rcinbold Qatlin.

Anno

g. StrnPb. Münst. fratr

8. Worms cnn. Ansbach 110, .37. Aiisegarlns jiresbyter T.JJ . I Jl T.19 : ft, 2.

17391 : 6, 15. Anielin AnsclnuiH AmkIhImi Aiwli.liniis

t. l>-lilr:ttzluMm

1. Jnstiiu'iii

I. Ma(i<

» i;.iiii><>li>l<'in.

s. .Schwarzarh Abte

wol SIraPb. min

limi : W. 14. grav. »eine l> •■

///«/.• 7.3. *."

Hinfh bnrc-

». Stralb, 8(. Arbonirt frair

•. Stnf b. Hospit frmtr.

1. BInfb. Mflaat cmb.

•. Stnfb. •. Patr. jmi. port.

». Stralb. Bi«th. Vogt«.

s. Stimfb. Biatb. V&gta Ut9. mm» (wgMti •. BaaäaUUuk Umrkh u. Marqwud to* - Mim BcpotM a. Bappollst«ia AaMlm a. Bgviolf Ton .

». Dtntberg Radolft von M>r«nn«

•. Vnrat«.

I. Wangen.

[965—991] : 89, 7. - /.'«.. ■"// . av, H, kntnuna •778: U, 7 •;,;, 14,7. Antonin» phiaicas, nuf; zu .^irafb. ? liCS: 9M, 7. Antrin— «. Entrin— Apiaca •. Epfig.

AfiK'ini

?■' 14, II

463. 7.

i .SiraPb. con».

Hartong in , .'^IraSb. BOrgcr 13fiii

Aqttiieja— jflnai«)"' 1., <;....«,..i n... wx: ^

Aqnis B. A

Aqolagrannm i. Aachen.

Ar— a. Aar Aar— Ahr.

Arcenheim ». Arambai«,

ArdaJiniu, Bischof 738 : 8, 88.

Argent— a. 8t7»fb.

Argereabeim a. Ergcnbeim.

Aribio 77« .• 14, 10.

Ariesberg. iw. Aalen - ^ ' - V

o<ler Aricgisbergo

S. fi not 3 angerohii. .:.... .,.,,..,

Stnfb. Bftrger 1261 . 360, 16. Arlon Arlonnm n. w i ---— »«--v

rieh, Graf von Luv Amolda» Amolt

s. B&rglen.

a. Keatenbols

a. Kind.

s. Dentacblasd Kanal« »rchicanc.

s. Holland.

a. I,niii

s. ii° k'raf Lndwig's II mtlit.

a. S< 1 ptcban.

o«msianu.H Ijyj . »39, U. »gl. Stralh l/v

1363 . 402. 10. vul. Strafb. Loc Wolprrt

s. Stralb. St Arbogaat fratr

s. Strafb. St Arbonat prep.

a. Strafb. Hocpit fratr.

(8 »crKbM.?) t. Stralb. Mtoat fr»' engst., prep.

1160 : 91, 19. Amolfas

R. Dentsrhland Kaiser a. Ktai«».

8. StraPb St. Arbogaat prep. Arnsberg Araisbere BaÜM w.

Unt-EU. der von - l»U SM. H Amolfban » {'«•bwaraacb. Artenl i n. ft C< '

Aaaph 791. \.

Kic— »gl. Escb— . Aacrtcbi 7'^ '"• '^ Aapermoni I tnd Venlan Beterkb

»on -. l.....; '•

Aspertns a. IH" oi cMtell.

ia

im

Assisi - Basel

Assisi Asisinm Assisium s. Rom. cur. Kanzlei

Johannes u. P. Assweiler s. Ahswilre. Atala Adala

s. Straßb. St. Stephan Äbtiss.

s. Eschau Äbtiss. Atdorf s. Altorf.

Atzenheim Hochatzenheim sü. ö. Hochfelden 257, 41 . Audachro 728 : 3, 31. Audebertus * 778 : 14, 9. Audrico * 778 : 14, 12. Anenheim Ouuanheim Owenheim

in Baden n. ö. Straßb. 28, 11. 33, 5.

im Elsaß n. ö. Wasselnheim 216, 20. Ang vgl. Reichenau. Augsburg Augusta 195, 4. s. Angustini ordo

s. Marbach.

s. Sens St. Johannes.

s. Straßb. St. Arbogast.

8. Straßb. St. Katherina.

s. Straßb. St. Marx.

s. Straßb. St. Stephan.

s. Straßb. St. Trinitas.

s. Truttenhausen. Augustiner s. Angustini ordinis eremitse s.

Altenburg.

Straßb. St. Anrelien vgl. Straßb. Loc.

Lambert von 1263 : 397, 17. vgl. Str. Loc.

Pilgerin von 1257 : 310, 30. Aureus s. Güldin. Avellan s. Haslach. Azekind [965—991] : 38, 19. Azelin [965—991] : 38, 18. Azzo

s. Rosheim Bürger.

951 : 30, 31. 956 .-31, 28. 1040 : 46, 29,

B.

B. clericus 1188 : 102, 22.

B. s. Ackirmau.

B. s. Dacianns.

B. sacerdos s. Marbach fratr.

B. frater s. St. Mar. Magdal. ordinis prep.

B. s. Straßb. St. Trinitas prior.

B. s. Straßb. Bisth. bischöfl. capell.

Babenbergensis s. Bamberg.

Babensftn Heinrich , Straßb, Bürger 1265 :

453, 34. vgl. Straßb. Loc. Bacendorf s. Batzendorf. Bach

zw. Schwarzenegg u. Thun in der Schweiz? 29,3.

Heinrich zu 1264 : 419, 14.

Sifrid zu , 1264 : 419, 40. Badeisbach s. Bohlsbach. Baden Markgrafen

Friedrich 1211 : 124, 20.

Heinrich 1226 : 163, 6.

Hermann III 1144 : 77, 3. 1153 : 87, 38. 1156 : 87, 12. vgl. 77 not. 3, 87 not, 9.

Hermann V 1214 : 127. 25. 1320 : 163. 6. 1236 : 193. 36.

Bäeg— Bag— s. Beg— .

Baiern Bavaria Bawaria vgl. BauwaruB. Herzöge

Ludwig I u. II s. Rhein Pfalzgrafcn. Baidanheim, Baldcnhcim ö. Schlettstadt? 28, 11, Baldemarus s. Baumgarten Templer fratr. Balderat s. Molsheim Geschworn. Baldewinns 1097 : 50, 33. sein Brud. s. Richwin. Baldramus s. Straßb. Bischöfe. Baldrud 791 : 16, 37. vgl. Straßb. Loc. Ballbronn Baldebftrne bume n. w. Molsheim Kirche Inhaber Burchard 1200: 113, 39. Dietrich von 1239 : 201, 28. Dietrich von , Werner's Bruder 1264 : 432, 15. 433, 10. 436, 15. seine Söhne s, Werner u. Walter. Otte Hug von 1262 : 371, 27. Reinher von 1265 : 449, 2. Rudolf von , Werner's Sohn 1264 : 419, 13.

421, 19. 432, 24. 434, 9. Walter von , Dietrich's Sohn 1264 : 432.

29; 40. 433, 10. Werner von , Dietrich's Bruder 1264 : 419, 1. 421, 11. 432, 23; 26. 433, 10. sein Sohn s. Rudolf. Werner von , Dietrich's Sohn 1264 : 421, 20.

432 25. die Herren von 1240 : 203, 36. Ballone * 778 : 14, 1. Balzo s. Kork familia. Bamberg Baben Bambergensis Bischöfe Eberhard 1163 : 94, 27. Otto 1192 : 106, 32. 107, 27. Bar sur Anbe Barmm super Albam 237, 21. Barbam Konrad ad , Straßb. Bürger 1237 :

199, 7. sein Sohn s. Mendevinus. Bargen Bargensis n. w. Bern comitatus 1, 10. Barletta Barnlum in Apulien 123, 35. Barnulfus 774 : 10, 7.

Barr Barm n. Schlettstadt 16, 11. vgl. 1 not, I, Barto s. Mainz Erzbisch.

Basel Basele Basil Basile Basilea Basilensis Basi- liensis Basla 110, 35. 357, 23. 359, 13; 37. 360, 26. 377, 8; 39. 381, 35. 382, 22. burgban 368, 2. ban ze euren (Klein-) 368, 2, Rath und Gemeinde 363, 29. Capitel 96, 39. canonici

Bürglen Arnold von 1239: 201, 39. Habsburg Albert von 1243 : 216, 39. Rudolf 1253 : 285, 28. cantor Hugo 1229 : 169, 25. 1241 : 210, 10. decanus Konrad 1219 : 139, 14. prepositus Heinrich Neuenburg von 1261 : 359, 26. 1262: 367, 13. 375, 9. 376, 29, 377, 28. 381, 21. 382, 9. 383, 2. [1262] : 373, 4; 11. scolasticus Heinrich 1219 : 139, 15. Günther u. Heinrich die Muneche von 1262 : 367, 38.

Basel Bisthum 102, 22. 373, 5; 12. vgl. Marbach, Bischöfe Burchard 1139: 66. 38. Heinrich I 1188 : 102, 29. Heinrich II 1219 : 137, 6. 138, 39. '139, 14.

1231 : 175, 28. Ortlieb 1144 : 76. 40. 1156 : 87. 9. vgl. 69 not. 3.

Baael Bernaldus

407

Uudolf 111191 : M. 31, Walter läH : 127, U 111)4: U7, i«t. 1200 : »7, .'l , n'6'.V; 411, .'M. vkI. cIhI. not I. tJl64 : 4AI, - 27; 3», K'flO: 4M. 1. Ha«illa HniiMilla «. Strudi. K>. Sti<|ihan AbtiM, ItnMHonilorf h, Hatzciultirf.

hnNlliriin w. Mclricliiitndt in Franken AU>ert von - H. DüiitHcliordon fratr.

natnnnniloitilnrn iiiiHK''Ka'iK<""^'' O*^ *>*> Speier-

odnr F.UaPgau 4, ^7. <laii8«lh<<? na(h«nheim

Hl>, M. vgl. olnl. not. 1 llattonhoim 8'J not. I. Hatzcntlorf Baccn— Baiiiion - Dazcndorf doHf

ni\. w. Hngenau Kiidolf von --, Kitter 12f>0 :

2M, V\. lär,-J : 277, f). 1125.11: 2HH, .'W.

iar,2 : 3Kfi, 7. I3(i:t . .iWt, IH. 397, 80. 1264 :

431, 14; US. vgl. Ilngi'nuu «calt. rtiuifgolf HangolfuH Haiignifus 8. Fnida Ahtc Uaunibtirg 8. Oiiwonburc. naumgartrn DAmgart BAmgarten

8ü. w. Barr W, 7.

Al)t(-i W, Kl. 84, 2. KW, H.

w. Bruiimt Tcmplcrhof 217, 2. frater Baldcmarii« 1243: 217, 2. magi8ter Marsilins 1243: 217, 2. Baiiwaru8 Sigolin 1261 : 268, U. Bavnria Bawaria s. Baiem. Bnzendorf «. Batzendorf. Beatrix s.

Deutschland Kniver Friedrich I.

Mnndingen Egoloirs von Gattin.

Beoeliuus 8. Botzelinus.

Begor B&cgcr Bagariiis BAgarius B&g&riu!) ßagaro Bager Bagoro Bagyro Bcgcro Bt^grrc Begero Btgero Begero Beigere

Albert , Kitter, Stra»b. min. 1201: 116, 4. 1209 : 122, 19. 1216 : 129, 29. 1216 131, 19. 1218: 134, 1. 1219: 146, 4. 1220: 140, 32. UM. b. 161, H. Reine SAhne s. Albert «. Mtiriihard Burchard . sein Bruder H. Werner.

Albprt albus, der Wissebeger, Albcrt's Sohn, Rittor, StraPb. min. 1220: 148. «J. USb : l«i2, 21. 122H: Iß-J, 17. 1230: 172, 81. 1233 : 187. 2. 188, 25. 1236 : 194, 34. IB6, 31. 1244: 221, 10. 124C, : 231, 28 VU7 : 236, 7. 1249: 26(>, 1. 1250: 252, 24. 266, 13. 1252: 273, 2. 274. 2. 276, II, 12r,5 : 296,8. der«.? 12C3 : 408, 15. vgl. StraPb. Loo., StraPb. roiis. a. SiraPb. Hospit rect. 8oin Sohn s. Bnrrhard.

Albert— wclrber von beiden? 1220 : 148.28. 161. :«!. 1225: 167, 31. 12>6 : lß3. 2; 11, 39. 1227 : 1«3. IW. 1232 : 178. 28. [VOS— 1232} : 182, 1. vgl. StraPb. cons. a. Hoq^ rect.

Hurrhard , des wissen Reger« snn tiC3 : 404. 26.

Hurrhard s. Mnmhard

Werner , Albert's Bruder, iviit>'r, m.

1218: 134. 1. /;>/!».■ 146. 4. /;' J.

148.6. 161.8. 1221: 164.12. •.,< ..k., 31. 1225: 1(52.20. 1227: 10«. 40. 1233: IH6. !V». vgl. StrnPb. rons

\V,,,ui -. Wilhelm'» Bruder 1347: tM, ». UJ2 : 273. 11. 274. 2 '.'T'. ■> /:>.■; 1 9«9 91. 1369 : S40. n

Wilhelm , Werner'e

lß8, 30. J33S : INA, S4. JMS ; tlt, & «^ SiraPb rons. o. Htntb. BkUk. trieerfoa. vol nicht ders ? /.9M ; 44S, ». UM .- 44», IS. 462, 15; ff. vgl Stnfb. BMt viMdoB. b. StraPb. Loe. VHxtlnaw.

Ire* Busarone« £»i . Iftt, W.

vgl. Smfb. eoM.

Beheim Boernns •. Bpflg Dietrich t<'i. Heinrich , Ritter UM ; 2U, IS. von LaiMleteia UU ; 410, KK

Beblenheim Belken ■. w. Stnilb. 9«, II. liW, 10. 216. 90.

Albrecht von IMS : W». 37

Friedrich von VU9 : ti'i. l'.'

Her : - tM9: 9», a&

Behrt' <,tolt •. BertkoM.

Beigere s. Beger. Beinheim Beninheim ea der Smmt A.

9, 82. 867. 40. 4M, 10. Beiawil sw. Solotlrani n. Biuel Uoeier "" *>" Belhen s. Behlenhetm. Belima B<Ii

s. lAnA ''

e. Landibirg uunmcr > von '>

Benedict [833—801] . 26, 20 s. Benedict! ordo

s. Altorf.

«. Maneiamfiaster.

•. Schwamm

■. Sels.

•. Stnfb. St Trinit«*. Benfeld Ben«— Beatelt n. A. tkhieiuudt 831, I Beninhaim ■. Beiakeim. Benno [96S-991) : 88, 19. tOtO : 4«, 80. -

1040 : 46, aO. Benselin

i. Rotbeim Bftrger.

1116 : 56. 88. adae Oattia Dieaalb ebd. Bento M TeTlirWrdem»?)

Oe, '. 46. »

Uiiu /. 4«. 27

WO . 30, -'i*. - 1032 . 46. 4. ;o . 1040 : 46, 89. Berahtgario 778. 1 ' Berabtradne 801 ' Berg Berge td " "rirb

ton , Oral BertbaiiB Boie«— Bern— Bc: iMim ttt. Barr? 4&, 7

Cnno Ton . Stntb. min. U^ . M, IL 1336: 194. 88. JMS: 281. 10

Ludwig von JMS . 446. 6. B«rhob 898 : 89, 16. BerOiger tOtO : 4«. 87. Berinnnu Bertagenia Berini?&riai BernMtva

a. Siafb. Mttaat. deea«

•. Stiafb Münüt. fratr

dafteaor >k St SiepbaaaUMtofar

min. dee btralb. Bietk? I09t : M. 15. Berlewin a. MitUlbanaen. BernaMoa aoldaa

a. Straib. BiaebAf*

9M : 88. 88.

498

Bernand

Bild

Bernand nandus nant

s. Kage.

s. Scharrach. Berngro * 778 : 14, 10. Bernhardus Berenhardus hart Bernhart

s. Kage.

s. Straßb. s. Petr. jnn. fratr. u. Mau^smünster fratr. vgl. Straßb. Loc.

s. Straßb. Bisth. marsc.

[965—991] : 39, 9. 1039 : 46, 2. 1040 : 4Ü, 29. Bernhardswciler Bernhartswilre n. Barr 346, 4. Bernheidin s. Bild's Sifrid Gattin. Bernstein Ruine n. Schlettstadt 217, 36. vgl.

Straßb. Bisth. Vögte Heinrich. Bero

Straßb. Bürger 1258 : 317, 7. vgl. Straßb. Loc.

s. Straßb. Münst. dec.

910 : 30, 28. Berolf clericns 1143 : 71, 9. Bersa se s. Börsch.

Berstett steden stet stete stette sü. w. Brumat 82, 44. 138, 23. 216, 19. 326, 35.

communitas hominum 257, 17.

Vogt advocatus ville Eberhard von Ettendorf 1251 : 258, 9; 16.

Garsilius der Munich von 1263: 399, 38. 405, 32.

Hugo von 1256 : 300, 3.

Peter von 1263: 403, 4. 411, 4. 1264: 443, 18.

Rudolf von 1263 : 403, 2. Bertha Berhta

comitissa s. Eberhard, Graf 1061.

s. Gerlacus.

s. Humbert medicus.

s. Lenzelin Rudolf .

s. Pheterin Konrad .

Argentinensis familise matrona f 1147 : 80, 38. ihr Sohn Burchard 1147 : 81, 9. ihre Tochter Heilwic 1147 : 81, 1; 9. Berthold Behtolt Behr Berchtoldus Berdoldus Berhdoldus dolfus toldns tolfns tolt Bertholdus tholfus tholt told toldus tolfus tolt Pertholdns

s. Andechs.

s. Burgund Herzöge.

s. Königsburg.

s. Constanz dec.

s. Constanz thesaur.

s. Krebzere.

s. Deckere.

s. Deutschland cam.

s. Fabis.

s. St. Gallen Äbte.

s. Geispolzheim.

s. Gugenheim.

s. Honau fratr.

s. Inferno.

s. Mauersmünster prior.

s. Murbach Äbte.

s. Neuenburg.

s. Rosheim.

s. Ruses.

s. Schwarzenberg Berthold's von nopos.

s. Straßb. St. Arbogast cnst.

s. Straßb. St. Arbogast fratr.

(3 verschiedene ?) s. Straßb. Münst. cant.

Straßb. Münst. cust. u. St. Thomas prep.

Straßb. Münst. cust. u. Haslach prep. sein Bruder s. Eberhard, Straßb. Domherr.

Straßb. Münst. fratr., cam., port. (mindestens 8 verschiedene) s.

Straßb. Münst. cam.

Straßb. Münst. cant.

Straßb. Münst. cust.

Straßb. Münst. cell. u. prep.

Straßb. Münst. dec.

Straßb. Münst. fratr.

Straßb. Münst. fratr. u. s. Petr. jnn. prep.

Straßb. Münst. fratr. u. dec. ti. Honnn prep. Ochsenstein.

Straßb. Münst. port. n. cam.

Straßb. Münst. prep. 8. Straßb. St. Stephan fratr. s. Straßb. St. Thomas fratr. min. des Straßb. Bisth. ? ( wieviele ':" ) 1096 :

50, 16. 1109 : 55, 23; 26. 1110 : 57. 9. s. Sulz.

s. Tanncnrode. s. Teck. s. Wilperc. s. Windeck. s. Wittersheim. Graf 1129: 61, 33. Berwardus clericus s. StraSb. 8. Petr. jun. fratr. Berwarstein wartstein Ruine in der Pfalz w.

Bergzabern Knehtilin von 1263 : 389, 30. Rudolf von s. Speier prebend. Walter von 1263 : 397, 30. 403, 1. der von [1262] : 374, 32. Besannen Bisuntinus tinensis 97, 37. Besan9on Erzbischöfe Humbert 1156 : 87, 9. Theodericus 1188 : 103, 34. Wilhelm 1256: 301, 39. 1259: 333, 30. .337,

25. 338, 9. 1260 : 334, 41. 341, 2. Betebürn s. Bothebür. Betschdorf Bettensdorf Ober n. ö. Hagenau

Lncarda von s. Königsbruck soror. Betzelinus Becelinus Bezelin s. Königsbruck fratr.

956 ; 32, 23. 1039 : 46, 6. 1040 : 46, 28. Biberesthorf ausgegang. Ort wol an dem Bibers- bach zw. Hagenau u. Weissenburg 9, 32. Bietenheim Boten Bftten— Bfithenheim Bfithen-

hein Bueten Btitenheim Berg Bieten

n. w. Molsheim 210, 3. 331, 2. 453, 3. Cnno von 1263: 400, 11. ders.? 1264:

426, 22. seine Söhne b. Cuno Hugo Peter. Cuno von , Cuno's Sohn 1263: -100. 11. Diether von 1263 : 400, 29. Dietrich von , Pilgerin's Bruder 1263 :

400, 32. ders.? 1264: 426, 25; 32. Hugo von , Cuno's Sohn 1263: 400, 11.

ders.? 1263 : 400, 32. 1264 : 426, 23. Johannes von s. Straßb. cons. Peter von , Cuno's Sohn 1263: 400, 11. Pilgerin von , Dietrich's Bruder 1263:

400, 29. 1264: 426, 25; 31. Rudolf der Schultheiß von 1263 : 400, 30. Bietlenheim 89 not. 1. Bild Bilde Ymago

Heinrich , Straßb. Bürger 1220: lol, 1. Sifrid , Ritter, min. 12U : 221, 15. 1245:

229, 33. 1246: 229, 10. 230, 21. 231, 29.

Bild

Bru—

1247 : im, II. latU . a-17, M. I^IHI: 2f»7, -i.

/;;m.' aiM, 1». t/i'V. MIO, ;m. ^

l,o(;. lt. COM». II. Hiiu'lilinim lu-ull. h. n

H<iiili<i.lin fjii) : 217, «1. Iir,7 : Mi, 12. Ki-iii Sohn ». Htra9b. Hl. Arbugniit fratr. ititrc.liiiril. Hil«- vj<l. I'ilff— . Itililiit 7H() : If), Ml. Uiliiiiio nilliin);ti)i

1. Haf(i<nnii liUr^T.

«. HtruPh. Uittth, cor. jud.

min. AcM .StraÜli. Uinth.V IIO'J : 5ö, 20.

imt : W, 21». llilNtoiu nilriiNtriii, Iluin(< nü. w

»der Kiiiiii' )>. Urlii'ix II. w. Schlei I llilwiNlii'iiii liilolvod— lliliilviiihriiii hü. w. Brnnutt

Oictiich von VJ(,:t : .1!»7. .tl. -KCl. 2

Krho von ^.Sf« ; 403, 2 lliiiK«n i'ingnia 207, 28. Mirihdilo 70.79 ; 4<i, S. Iliwliof RpJKropnii Johanne« 1268: 32ft, 17,

/i'«.'. . 1-17, 10. v«!. KtrnPli. Uc. der».? i. Strnßh.

ofHcint. Johannen.

Bischofshoim BitchofToR— BiRchoTe Biichove«— BiKchovig— BiüchoviP— BiacofeB— I' Üiscowc»— BishroveD— ßishovex- ft'H— BiiiKcves BimtoveHhcim Biachheim ii. StroPb. 5«, 29. 247. 38. 268, 19.

!«(), ;ir>.

»ntltctnM 288, .'U.

Sifri<l Biia 13r,3 : 28i), 12. Bimhofshcim bü. ö. RoHheim 94, 1. 181, 23.

202, Hl. ;W1, 1. pngn« 1, 3 welches von beiden? 144. I.'i.

Alobertiis von , llitter / , 2('>.

Cum) von , StrnPb. min. llil'J : 113, 8.

/in« ia(K)j : UK), 40. *. Floseho Burkhard . Heinrich von s. StraPb. Biith. pinc. Stehcliii von . Hitler 121>1 : 2»a», 8. Wßö .-

446, 27. Ulrich der Miinich von tS63 . 399, 3fl

ii'«5 ; 4-»:>, 28. milife» do 11333—1332] : 181, 8. Bisiint », HeüunQon. Bitsch Bilz Wnlter von 1366 : 447, 22. 111.1 vgl. rio— . St. BhiiHc g. Blasiug nn der Breasch tO. Schirm-

eck 102, .W. Illanznrt Colin von Metx, RtraPb. OArger

/•.'().', ; 4.M, 27. vgl. StrnPb. Loc. St. BlnHini nn iKm- Alb gö. ö. Froiburg Kloster l2i), 17. u;;i. :r>. .'uu. 34. vgl. str.ifi. i,or Abt Hermann /.'// 126, 21. Illide

Barrhard von - tTJO : 148, 8. der».? Kndoir»

Brillier 133'J : 201, 2. Kiidolf von , Burchard'g Bruder 1339: 201, 8. Hlionnng l'Mr>~Odl] : ;W, 18. Illiiiiiordrost Kudolf 1310 : 141, S. Tgl. Sir»lb.

I.oc. Bookegbnrc ». Boxberg. Böhmen Boemi vgl. Beheim

ll.riiog Otto tt'JS : 1U7. 2 B6r8ch Berga Berge sft \v |;o-.lii nn I ni>i I M. 19. 181, 28.

1,0.

OmmumI« 64. >7. flmItMint

BoNiiihcim •. Roobbcim.

BobUbaeb BadelafaMb n. (Hbnbary SS, 4.

BoUndmi UndU Bonlant bw. dem Xkmamiitip a. Worms

Philipp von - 1319 : 18«, -J

Werner von ~ ». DeotM-faUmt imfU Bolchen Bollechcu in l^ihringm a. •' H' '/.

Albert von 1304 414, 10. Bolline'-n. n. w riiii •"l-r n w DiMbabofall f

Dir. rbUad Km»-

Iri -.tr.

' -b«i BoMBb« FotMikifa 5. <NMr-

ui 20, 42. 42, 8.

I Faba Barduud , Strafb. BImmt

V. .- 131.-. ??1 22. iJU8: a», 8.

iattinOate IMS.

soia« wwtü» Osttia

aao, 2. MiB 8oba ■. Tocbtor

Bonfeld Telt, in Wftrtnnberg n. «. H«ilbrou?

Otto von ». Btrafb. Mfliut. tntr. Bonifacin» ». Novara Biacfa. Bonlant s. Bolsn')-» Bonngvir a. Hat' Boofxhcira Bofti» 124, !W). 211, 17

••■" ^■'-••! 1311 .

1311: 1

Ol int. fratr. Bberbard.

pM 1311: 124, 85.

Boppard BAchperdia afl. Coblens 182. 12.

B. - ' "^ Bnrchard.

!!■ i Sifrid «n - 1315: 129, 22.

Burj;» bau Donino n. w. Panna 1&8, Sß.

Borre ». Hohbarr.

Borrer Heinrich der 1364 : 432, 94.

ßo»«nhen R. BoUenheim.

Bogacndorf n. w. Hocbfrlden 460, SS.

BoUnhcim s. Biotenheim.

BotbebAr BctebAm Botobom j»tet BfhiHiglMi»

90, 80; 8A. 42. 1. BAchp«rdia s. Bopparl BAmgart garten a. baumgartcn. BoT««b«iro B. Boofkheim. Boxbfi ><nrc w. llarg«ntb«iin Craflo ttw

- . .. h.

Brau htltiik a. Sttmfb. St Stepbu fratr. rgl

Wra>b. Loc 1! schweig Bmncavrir Hrinricb Toa UU:

Brpi>gaa Bi

aikow« Priagaadi 19,86.

i-a Braan Diaauha l'raaca liaker .9, ao. vgl. Steafb. Loa.

■*e!al 277. 33.

111 :

Brciiv. B.

a. Stialb. coaa. nroggiagva Pro«lung<-u •• «■ K««iia(Mi 8t, O. Bm— Pra— TgL Braa— a. Biaa— .

500

Brücken Burgheim

Brücken Konrad zu 1264 : 434, 10.

Bruchkirchen Brochkircgen Otto von , nobilis 1116 : ÖG, 1. seine Söhne 1129:62,2. vgl. Straßb. Münst. fratr. Hartwig.

Brumat Brümat sü. w. Hagenau

Erbo von , StraPb. Bürger 1199: 113, 12.

Rudolf von , Straßb. min. 1199: 113, 11.

Walter von , Nibelung's Solin, Ritter 1229 : 169, 30. vgl. Walter Nibelung's Sohn.

Wilhelm von 1259 : 336, 17. 1263 : 397, 30. Brunco Egelolf 1253 : 282, 9. Bruno Brun Brün Bruno

s. Deutschland Kanzlei cancell.

s. Haslach prep.

Straßb. Bürger u. min. des Bisth. ? 1118 : 58, 1 1 .

1247 : 241, 36. ders.? s. Straßb. cons. u. scult.

8. Straßb. Münst. fratr.

s. Str. Münst. prep. n. Deutschi. Kanzlei canc.

s. Straßb. s. Petri jun. cust.

s. Straßb. Bisth. Vögte. Bucgo Buggo vgl. Burcard.

1061 : 48, 28. 1143 : 71, 9. Bnchau Buchaugia giensis Constantieusis dio- cesis in Würtemberg w. Biberach 443, 4.

Kloster 437, 20.

Äbtissin Mechtild 1264 : 438, 1. 443, 1. familia s. Buchau Konrad von . Keppi Konrad . Egeno, Straßb. Bürger. Ertingen Heinrich von .

Konrad von 1264 : 442, 31. vgl. Buchau familia. Buchheim n. w. Freiburg 205, 36. Buchsweiler Buhs Buswilre n. ö. Zabern Helwic

von— 1249:200,2. 1259:337,11. Bürglen Burgele Burgelen Bürgein, in Baden

n. ö. Waldshut? Arnold von s. Straßb.

Münst. cam., cust. u. prep. u. Basel can. sein

clericus Ulrich von Erstein 1243 : 216, 3. Büt— s. Biet—. Buggo s. Bucgo. Bunouwe Bftnonwe Heinrich von , Straßb.

Bürger? 1246 : 230, 18. f 1251 : 272, 6. seine

Erben 1251 : 272, 6. vgl. Straßb. Loc. Buo [833—861] : 25, 19. Bfttenheim s. Bietenheim.

Barcard Borcardus Bftrchardus Burcardns cart kardns kart ckardus ckart chardns Chart khardusBurghartPurcart vgl. Bucgo.

s. Basel Bischöfe.

s. Beger.

s. Blide.

s. Bone.

scultetus, zu Königshofen ? 1236 : 194, 23.

s. Küttolsheim.

s. Dorlisheim.

s. Ehenheim.

s. Epfig pleban.

8. Epfig.

s. Flesche.

8. Geroldseck.

s. Gimbrett.

8. Gnta, Straßb. Bürgerin.

s. Hagenau scult.

s. Hageneck.

magister s. Haslach fratr.

s. Hausbergen.

s. Hochfelden.

s. Hohenberg.

s. Hohenstein.

s. Hüttenheim pleban.

8. Judeus.

s. Moro.

s. MulnJieim.

s. Münnerstadt.

8. Murnhard.

8. Nideck.

8. Odratzheim.

8. Pner.

8. Rex.

8. Rimnntheim.

s. Ripelin.

8. Rosheim.

s. Schonp.

8. Schwarzacb Äbte.

8. Seiler.

8. Seinat.

8. Sicke.

8. Stein.

s. Steinbnrgetor.

Straßb. Bürger ? (wieviele ?)

juvenis 1201 : 115, 6.

Kirstine filius 1210 : 123, 27.

Sicconis filins 1210 : 123, 27.

hospes, wol des Marbacher Klosters 1225 : 158, 1. ders.? 1225 : 156, 29.

1256 : 298, 18.

Schultheis s. Straßb. 8calt. s. Straßb. St. Arbogast fratr. s. Straßb. Hospit. fratr. 8. Straßb. Münst. fratr. ders.? 8. ebd. cant. u. dec.

seine Briider s. Wolfbrand. 8. Straßb. Münst. fratr. u. Ballbronn Kirche. 8. Straßb. Münst. prep. n. Utrecht Bisch. 8. Straßb. s. Petri jun. fratr. 8. Straßb. s. Petri jun. prep., Haslach prep. n.

Straßb. Bisch, sein patruns s. Cuno, Straßb.

Bischof, ders.? 8. Straßb. Münst. fratr. (mindestens 3 versch.) s. Straßb. St. Thomas

fratr. n. Straßb. Bisth. vicedom.

fratr. u. St. Marx elemos.

fratr. ders.? s. ebd. dec. s. Straßb. St. Thomas preb. vgl. Straßb. Loc. min. des Straßb. Bisth. ? (wieviele ?)

1096 : 50, 15. 1096 : 50, 17.

1116 : 57, 9. [1119] : 60, 3. 1132 : 63, 37. 1137 : 66, 6. 1143 : 71, 20. 72, 31. [1143]: 73, 29. IIU: 78, 23. 1156: 88, 31. vgl. Straßb. Bisth. pinc. min. des Straßb. Bisth. (2 verschiedene ?)

s. Straßb. burcgrav. vgl. ebd. Loc. ders.? s. ebd. scult. sein Bruder s. Dietrich, Straßb. min.

1216 : 130, 30. vgl. Dietrich Straßb. Burggraf. 8. Truchtersheim. s. ünftlge. 8. Dttenheim.

8. Dttenheim Burchard's von socius. 8. Wangen. s. Wolf, s. Worms can. (wieviele?) 1061 : 48, 28. 1160: 91, 18.

1251 : 258, 13. [965—991] : 38, 31. 39, 8.

1039 : 46, 2. 1040 : 46, 29.

Bm-g vgl. Bürg .

Burgheim Burcheim Burghaime sü. Ober-Ehen- heim 5, 8. 346, 3.

Burgund Chopin

an

l(ur);iiiiil HurK>iiiiliii

Ill.lZiil'll

l:. ithold II.W : H7, II K..„r;,>l //■/•/ ■• 77, 2. l'fnlzKrnf <)tf<i ttl>2 : 107, 29. Itiincndorr w. Kuarloui« KIudIit irtS 10 BuKwilro N. RurhKwoiler.

Untol Konrnd von Ouf{«nhi^iiii » »ummumm >ui lliiwviibiirK, da« aliROKi^nK' HaumliiirK >>. Iticd- liiiKcn an der Donnn ii. w. iiilwrarhV Ulrich von H. HuhIiicIi frulr. Ulrich.

C. K,

C. H. Hanlach dec.

(',. B. Hoimii cant.

C. «. Ktiirkciihtirg.

C. «. KtruDli. MUiiHl. dnpif.

C. I. StraPli. Müiivt. i>rr)i

C. B. Zaborn plebnn.

f'ngd Kago Cnxo Kngo vgl. Ki'gilm

Aihcrt , Striilh. min. 13 W : i:»l, 8. tStH :

\A.\, :):». inu .• u«. aa. i5i, 37 taa4 .-

ir)B, ;52. der».? /i'/5 : 12», !«>. «eine Brüder

H. Diiitrirh ii. (indwig. Albert , Kitlor ISSO 266, 18. 083 ; 409,

21. K'M: 4:jf), H; 18. Iloriihard 1350 : 33», 30. der».? Bcmand

1303 : 372, 3. 1263: 403, 31. 4(M, 14. 409, 1.

41(1, 2. 1304 : 423, 3; ff. Koiirad , rloricu» 1359: 340, 6. den.? ■.

S|ii'ior can. »ein Bmdcr ». HoweracBBer. Dipl rieh , Albert'» Bruder, KIraPb. min.

13IH : 13!J, M3. der«.? 1315: 12<.t, 30. Iiiidwig , Albort'« Bruder, Straßb. min.

131H: 133, !W. 1330: 14«, 32. 161, 87.

1331 : 164, 13. W.rncr , StraOb. min. 1334: 155, 32.

I3..'7 : ir.fi, 4(1. der».? 1347: 23«, H. vgl.

StraPb. con«. H. StraPb. ». Pctr. Ben. plcban. KftKenock —ecke fcrbo von B. StraPb. cons. (losselin von , StraPb. Bftrger / : > 1". "'•'i Johainie» von - b. StrnPb. con«. NicolaiiB von «. StraPb. con». KainerHlautcrn LnIra in der Pfal« n. w. Spoyer

lleinhiird von 1305: 120, 25. Kalp Kallip Kelbelin VitnloB vgl. StraPb. Loc.

vitiili platea Konrnd , Werner'« Sohn , StraPb. Bürger,

min. de« Domcapif. [1303): llß, 2. 13H> :

l.ll, H, ;;'/.s . 1.H4, 3. der».? Keinbold'«

Bruder 1311 : 125, 12. .lobanneH - 1335: 158, 1. 133H : 168,88.

1340: 208, 10, 1344: 221, 14. 1345: 229,

Bf). 1347 : 2:l«, 10. 1349 : 250. 4. ISM :

252, 2C>. 1351: 269. 11. 1353: 273, S.

I3r,rt : 297, .34. vgl. StraPb. I^oc., con».,

Ilospil. roci. Mar<|iiard ». StraPb. ron«. KeiiilmUl , Konrad» Bruder, StraPb. Bürger

1309: 132. 21. 1311: 12.\ 1.3. 1330: 146,

'Xy. 1337 . 166, 40. Werner - , StraPb. Bürger, min. de» Domrapit.

Il;>;t: 113, II. 13()l : 115, 8, II303J:

Uli, 2. «eine Sühne 8. Konrad. l.iimprrtheim

pleb. Werner. Wangen pleb. Walter.

iL ttmtt. a. im. m. 9L > dw Ol »A. w. Ahkitcli

Vital» Vitah Aliaator ». OomIid.

Vilali gener s. Hartang. KAldm lUllindin, Rain« b. FkrslMtai 6. NArd-

lingm? H TOD •• DMUekUad mmnc.

C«ltMcb« >l <er. and •ma» eska» Ott:

1163

Cani« hndolf -

Kapel

Kappcl

Btadt 1 : 2:t.

Karl r.irni .^ Karnliu

B. ¥■ \,

B. II

(Mni

nobi: Arbu^;.^ Kftrsbach (

48. 83. 1 1 C«meleb«<h Karlbaeli »tt. w. Wonw?

H. von -, Killer 11340-1360I : tBi, 86. Gast— B. KeBt— . Ckoreka ». Kork. Keffemberg 77 not 4. KegiliQ (vgl. lUg«) JohaiuMt ». SlnMt. ■. Patri

Jon. preo. Kein— ». Ken-

Ceisolfn» / 1 1> l-or

Kelbelin - I von Ro»-

1 ' •-'»5. der». V

I irad von

KuMii'iiii. .^ir;irii l^llI^'■ "'

CelastinuB b. Rom. rnr. 1' Celiporta ». HimmelRpfori ' Celle, Zell b«i BQhl «0

hvd von 1334 : 15«;, 4. C«lleahcim ». ZeiUheim. Kember b. llolsheim Otto tod . Kempff Jarob . SlrnPI> Bürger t3S0 : S40. 88. Kenhansen Non^ 319. 86.

Centiboldns ». |i, ,..n. .,...:id Kai*«r Keniingen Keinringen Keinkinrmgrn n Frnliiwi.-

Kirche von 374, 21. Ceprano Ceperanam n. OmI« 171, 17. K Ottaanbcin,

Onus

■I

.i-i. «. ims,

ftuaük

Bürger. K«nrr»lt w. Bm-

4.V.. in.

sein Neff'- n. ; ('erirhe»heira » ' Kenfeld Cercewclt t fcld Xil, 1.

Albert »on lSt>i> ^-*•\ J'

KewMlar KmmImt Knns , Sri»'» Br«d«fr iJ(n.f «i::. 1. Erbo , Kons' Bradu UMS. 412. I der 19<i3 '•'' -^ KeatenhoU Cav

hftlas n. w. .-vnirttBtadt 98, 80, tBO, 8t. 880 80 ^- -'*'rnn— ,m«gi«t«r« c— •»- Ritth. r«r jad. . von , Bohir '"■6. SO.

l..^.....»rJ TOB , BObi^. ..., •*. Sn

Cbtpia ■. KeppL

502

Clifferisberg Königshofen

Chfferisberg 77, 31. vgl. ebd. not. 4.

Chilcheim s. Kirchheim.

Childerich Childe Chylde Hcldoricus s. Fran-

keiireich Kais. u. Köu. Chilperich Helperic s. Frankenreich Kais. u. Kön. Chorcho s. Kork. Chöfman mannus s. Dingsheim. Christina s. Straßb. St. Elisabeth soror. Chrodhardus, Graf 762 : 6, 9. Chrodonuinus 719 : 3, 4.

Chrechilberch Crekelberch, identisch mit mons Gracnlorum, d. i. Herenstein n. Zabern ? (vgl. Schöpflin Als. ill. II, 219.) 77, 37.

sacerdos H. (Heinrich?) 1144: 77, 15.

Chun Chftn Chuon vgl. Kön Kon .

Kiburg Kyburc Kybnrg Quiburc sü. ö. Winter- thnr Grafen von

Hartmann der ältere 1331 : 176, 21. läU : 218, 18. 1360: 345, 33. seine Gemahlin Margarethe 1260 : 345, 2. seine Schwester s. Tollenstein.

Ulrich 1314 : 127, 26. 1319 : 137, 8.

1312 : 128, 37. Kiche Heinrich 1163 : 94, 14. vgl. StraPb. Loc. Cid— Cyd— s. Zid— . Kienheim Cftnheim Kfinheim sü. Hochfelden 98, 19.

Kunz von 1263 : 399, 38. Kilicheim s. Kirchheim. Killstett Killestete n. ö. StraPb. nahe dem Rhein

185, 9. Kind Kint (vgl. Puer) Arnold von Ittcnhcim,

Ritter 1251 : 27i, Sa. 1353:276,24:. 1353:

286, 15. 1359: 325, 28. 1262: 383, 22; ff.

1263 : 404, 38. 1264 : 427, 39. vgl. StraPb. Loc.

seine Gattin G. 1251: 271, 33. seine Gattin Uta

1259: 325, 28. ihre Kinder 1259: 326, 15.

seine Oheime s. Eberhard, StraPb. Marschall. Kind Weiler Kintwilre w. Hagenan

Heinrich von 1263 : 399, 37.

Mechtild von s. Straßb. St. Stephan soror. Kinzdorff Kintzichdorf abgegang. Ort b. Offenburg

475, 39.

Kinzheim Knneges Knnigisheim sü. w. Schlett- stadt

Dietrich von 1330 : 148, 13.

Dietrich von 1364 : 436, 26. Kinzig Kintsika Kintzicha mündet ö. StraPb. in

den Rhein 143, 32; 37. 475, 31. Kippenheim in Baden sü. w. Lahr 44, 10. Kirchheim Chilcheim Kilicheim Kirchcim n. Mols- heim 206, 13. comitatus 1, 9. Kirhove Dietrich imme 1364 : 444, 12. Kirstine filins s. Bnrchard, StraPb. Bürger. Kislau Kisilowe sü. ö. Speyer Rudolf von

1211 : 124, 22. Cistercienserorden Cisterci Cirsteutiensium ordo 178, 12. vgl. Lützel. Nenburg. Wörschweiler.

abbates 265, 18. Citeaux Cystercium sü. ö. Dijon 338, 12. s. Clara; ordo s. StraPb. Franciskanerinnen. Claus s. Nicolaus. Cleingedanc Cleinegedanc

Friedrich 1311 : 126, 11.

Heinrich , StraPb. Bürger? 1315: 129,22; 32. 1331 : 154, 39.

Clemens s. Rom. cur. Päbste. Clotharins s. Lothar. Clusas s. Sluis. Knebelin Knebelinus

s. Dorlisheim Burchard von .

Friedrich 1339: 202,10. 1348: 240,13. 1349 : 247, 33. vgl. StraPb. Loc. sein Bruder s. Wezel, StraPb. judex. Knehtilin s. Berwarstein. Coblenz 53, 2.

Cöln Kolne Colonia niensis 174, 16. 313, 28. 314, 21. 357, 23. 470, 18. 474, 16. Heinrich von , StraPb. Bürger 1365 : 453, 21. Cöln Erzbischöfe, Erzkanzler von Italien

Konrad ^.357 ; 313, 26. 314, 17. ders.? 1361:

357, 23. Philipp 1193 : 106, 32. 107, 6.

Königsbnick Kuniges Kunigsbrucken Regispons

an der Sauer n. ö. Hagenau Abtei 126, 1. .. 129, 1. 212, 1. 440, 1. vgl. StraPb. Loc. Äbtissinnen

Guta 1241: 212, 1.

1215 : 129, 18; ff. fratres

Betzelin 1341 : 212, 14.

Harlung 1241 : 212, 14.

Weissenburg Konrad von 1341: 212, 14.

Wezel 1241 : 212, 14.

Wineck Volmar von 1241 : 212, 14. sacrista Elisabeth 1241 : 212, 13. sorores

Betschdorf Lucarda von 1241 : 212, 13.

Pfettisheim Agnes von 1341 : 212, 13.

Königsburg Kunegcsburc Cunisberc Kunisberch Ruine w. Schlettstadt Berthold von 1192 : 108, 2. Hartmann von 1200 : 114, 1. Heinrich von , nobilis 1209 : 123, 5.

Königshofen Chunegeshoven Chungeshovem Chun- nes Cftnigeshoven Kfinigeshofen hoffen Cuneges Kuneges Cnnges Knnges Cnngishovcn Kunigeshofen Cuniges Kuni- ges— Kunigishoven Kuningeshove hoven Curia regis 71, 11. 76, 23. 94, 12. 138, 23. 149, 1. 156, 11. 157, 2. 194, 12. 205, 27. 229, 13. 271, 21. 272, 31. 294, 14. 309, 29. 311, 3. 325, 11. 331, 4. 460, 15.

Localitäten

Dinclobe 149, 2.

s. Gallus 325, 18.

Holtzmaten 272, 34.

lobium 229, 16.

pontes inter 272, 33.

regia curtis 3, 12. vgl. SiraPb. Loc. palatium

Sumersmaten 272, 34.

Velletor via 149, 2.

communitas 157, 21.

preco Friedrich 1336 : 194, 22.

scultetus s. Burchard.

Burchard von , Ritter 1133 : 63, 15.

Burchard von 1236 : 164, 20. vgl. StraPb. cons.

Helferich von , Ritter 1344 : 221, 16. 1352 : 273, 6. 1256 : 303, 27. vgl. StraPb. cons.

Johannes von , min. 1320 : 149, 26. 1226 : 164, 20. 1333: 183, 20. 13U : 221, 16. 1345 : 229, 33. 1246 : 230, 16. 1347 : 236, 9. vgl. StraPb. cons.

Koiu({iihofen Conradus

aaa

Offcmin von » " Ki>){riiilii-iiii Ungnnli.n i ^ntuilt

Hi, 10. Col- Kol— »gl. Cöl— . KuII)nIi.miii Kolbotckboim w. StrnPt) 217, HH.

im, -.iX. ('oliiiUH H. lilanzart. Ciiliiiiii Kolincr (-'olmero Kulinrrn ('oliimbaritt

khU kxi, jo. i'.)2, ^^■^. -sn. mi. :«w. a; ;«.

.' in. 373, 31, ff. 371"), ;«i 37r., J, .iKi, ;«).

Mü, HU. roiisnloH et univoni citch 3r>2, 1. vgl. A7B, 28. ilio ce nz »int gclribvii U6H ; 87b, 36.

ms, .'«'. vttl. 373, !«». McultotiiM Julmniii'x l^illl . .')<>!?, 3. KonriKl VOM ~ », KfriiW). St. Tlmmn« fr«<r lliirliiiiiiin der Kiinllo von /»!■ lliK.sc iliT Kiirzu von 7.S6.S? .• ('(inio ('iiiiiuiiUH lÜHcliof LaiidolfuM lUlUj . b'J, 32. (^oiiradiiN Cliuii - CliAn Cliuoiiradut Conrmt

crtiiriKlii» —rat CiinrnJuii r«t Cbnrad iiiduH CnournduH ('hnrat rftt ('uonnit

Cttrudns —rat vgl. Ciuizo. «. Actio.

Alberonis filia* 1351 : 258, 12 H. KahbI (Icc. 8. Brogcr. «. Brocken. 8. Bnchaii. 8. Burglind Herzöge. 8. Butol. 8. Kage. 8. Kalp. 8. Koupi.

8. Cfitn Erzbischfife. 8. CoiiHtniiz prpp. 8. CnrifitiitiT: BiKcbOfo. 8. 1 ' ' '

8.1'

K. Dtuilhi lil.iitd Kiiiizlui aixUK';uic. ii. .Mainz Erz-

biHcböfiv 8. Ii K : ,,.!|.

8. I' 11. II. Speirr Bisch.

8. 1 ' -i' priiviiii- \t\ mr.

8. 1 lüscböfe.

8. I

8. (' 11.

8. I< Uli.

8. < ' 11.

8. (i; i (iroco.

8. Haslarh dec. S. Hatfst:iilt.

s. II '1 Oozao'a von Sohn.

8. Ii . torton.

8. Hobbarr. 8. Hohcnbart. (mindosti<ii8 2 vorsebicd ^

8. Honnii rnst.

8. Ilonaii fratr. 8. Horburg. f. Uuttshofcn Abip. 8. JAcno. 8. T " im.

8. I

8. t«".' iiii

8. I.iittoiihoiin ruiit. 8. M "" '■' ''»iscböfo.

8. \' iisloi Al)ti'

». M-.: i'U.

s Molslioim Oeachworn.

8. MobiMiB.

8. MaUig.

8. NOnMtgbu

»OekmUUm.

1. ORtelwiB Ftiadrieb'a vo« l<rik<ler

8. OlaoMB.

8. Pairis.

8. Pfatze'8 Heiariek Bni4«w^

*. Pbet«riu.

«. KebMttock.

8. I!r- ' "•

1. r.'

8. lu.. ... . H

8. Kittctn.

•• »< ■'■

8. Hebott.

8. 8chiitt«ni Abt

8. Schwaben Uenog Priiidncb 1 Ri4d«r.

8. Schwaben Henog FriMlrich U Bradar nad

Ueatachland Kaia. n. KAa. 8 Strhwanacb Abt«, rzenberg. Ukcb. 8. btcuigauen.

ar«hJprMb. dTttatia 1181 :9t,l. vgl Stnib. Loe. Strafb. BArger ' ">)

11190-1'M: ; vgl StnMiL Loc.

1235: 166, ... ..r... ? 166, I. aaiB BnAm

8. Dietmar. 8. FrankwMtwn JohaasM' «on Motutaa. der KndMBBaiater magister eoqaiaa a. BInfb.

cons. Uichter 8. Stnfb. jndic dw«.? Brbo'a Seha

B Sfr.illh. Coli«. tu i>ineero» a. ThooMi UM;

nfh. Ur. taiM Qattia Meeb-

ni

S. !tv

a.St. faber s. .'- a.8tra>b (miiidMti

Stnfb

Stnib

Stralb

Str-r-'-

8(1

8tran>.mi> •eclaa.nf-

Stiafb. llflii

Stralb. Mftii^

Stralb. Mftiurt. (ratr. u

Stralb. MftBM. fratr

StiaN». MtaaL po

Stralb. Mftaat pi

Stralb. Mftaat prep. (wieviel« ?) •. Stralb. b. Petr. joa. fratr.. perl a.

dec 8. Stralb. 8, P«tr. jna. pr*p. (miadttitaBa 6 v -

a.Stialb. 8i

8. Stralb. 8t .. » .Stralb. Bbtb

proc.

». StraM' Si -n

*. Strsl

». Stral'

- Siralb. tM. Thoiaaa prep. a. «roL

««c>«a. rMt.

o. Brst«te pWb. n. St Man »ltin>

504

Conrad US Cuno

s. StraPb. St. Thomas preb.

s. Straßb. Bisth. coqui.

Straßb. min. u. Bürger ? (wieviele ?)

mil. 1154 : 84, 26. seine Brüder s. Heinrich n. Hugo.

1096: 50, 14. 1100: 52, 30. 1109: 55, 24; 26. 1143: 70, 27. 71, 12. i 1143 : 70, 35. s. Tanna. s. Öhtingin. s. Virnekorn. s. Weissenburg. s. Wepphermannus. s. Winterstetten. s. Worms prep. s. Worms Bisch, s. Zabern. IIU : 78, 6.

Constanz tia tiensis finensis Costencze

37, 32. 97 not. 1. 285, 37. 437, 22. 438, 4.

442, 22. Localität chorus 442, 27. Capitcl 437, 19. 442, 20.

canonicns Walkonus 1264 : 437, 26. 442, 34.

decanus Berthold 1364 : 437, 23. 442, 23.

prepositus Konrad 1364 : 437, 23. 442, 23.

thesanrarius Berthold 1364 : 437, 23. 442, 23.

Constanz Bisthum vgl. Buchau. Fürstenberg. Vöh- renbach. Bischöfe

Konrad 1339 : 169, 35.

Hermann 1156 : 87, 10.

Johannes * 773 : 7, 10; 23.

Rumolt [1053] : 47, 22.

1353 : 285, 25. vgl. not. 2. 1358 : 319, 32.

Kork Ckoreka Chorcho Corke cho in Baden ö. Straßb. 42, 4. 44, 3 ; ff. familia Balzo u. Disso, Brüder [naeh 1007] : 44, 6.

Comere Kornere Frumentarius Gottfrid , Straßb.

Bürger 1351: 269, 11. 1358: 318, 2. 1364:

413, 17. vgl. Straßb. Loc. Köfen sun s. Molsheim Geschworn. Konrad. Cön Coun vgl. Con u. Cun . Crafto Crafht Crapho s.

Boxberg.

Ruffach.

Straßb. St. Thomas fratr. Krebzere Crebeszere Krebizere

Berthold , Straßb. Bürger 1361 : 350, 15.

Gottfrid , Straßb. Bürger 1351: 272, 1. 1366: 461, 25. vgl. Straßb. Loc. Crekelberch s. Chrechilberch. Creicheshim s. Griesheim. Crema 90, 12. Crie— Krie— vgl. Grie— . Criec s.

Hochfelden Werner von .

Straßb. Loc. Crigesgasse. Criselherus 898 : 29, 16, Cristianus s. Deutschland Kanzlei cancell. u. Mainz

Erzbisch. Kronenbnrg Cronenberch abgegang. Burg zw.

Wasselnheim n. Marlenheim n. w. Straßb.

233, 39. Croswilre s. Gressweiler. Krucha Johannes , Straßb. Bürger 1366 .• 461 , 25.

Crumbe Johannes der , mil. 1338 : 200, 27.

seine Gattin und Kinder 1338 : 200, 30. Cuc— vgl. Kütt— . Kuchenmeister magister coquinae s. Conrad, Straßb.

Bürger. Cfin Kftn— vgl. Kien n. Kön . Kürnberg Knrenburg abgegang. Burg sü. w.

Donau-Eschingen zw. Neustadt u. Brännlingcn

277, 21; 22.

Küssnacht sü. Zürich am Züricher See der Pfarrer 1338 : 205, 39.

Knttolsheim Cuceleheim lesheim Cucelshen Kitzelsheim ö. Wasselnheim 330, 36. Burchard von 1263 : 405, 33. Gozmar von 1363 : 405, 33. Hug Ritterschaft von 1363 : 405, 30.

Kugelberg abgegang. Burg bei Neuweiler n. ö.

Zabern 77 not. 4. Kuhnheim C&nheim n. Neu-Breisach .361. 2. Cumanus s. Como. Cun— Knn vgl. Kin— n. Kön . Cundbertus * 778 : 12, 26. vgl. Rapertus. Cunibertus s. Straßb. s. Petr. jun. fratr. Cuno Cono Cöno Couno Kuno Cftn Cftne K&ne Cftno Cnono 8. Albronn. s. Bergheim, s. Bietenheim, s. Bischofsheim, s. Fessenheim. s. Geispolzheim. s. Hagenau scult. s. Hilsenheim. s. Hohbarr. 8. Lnpstein.

8. Lapstein Jndinta's von Gatte. 8. Marbach Äbte. 8. Minzenberg. 8. Mftlich. 8. Quatzenheim. 8. Eöber. 8. Scharrach.

Straßb. Bürger (mindestens 4 verschiedene) Diemari filius 1201 : 115, 10. 1330 : 146, 34. desselben ? Sohn s. Friedrich inter merca- tores. ante monasterium 1331 : 176, 2. vgl. Straßb.

Loc. Erbo's Sohn s. Straßb. cons. inter mercatores 1333: 186, 3. desselben? Wittwe 1251: 256, 31; 34. vgl. Straßb. Loc. desselben? Söhne s. Erbo, Johannes, Nicolaus, Straßb. Bürger, filius Friderici inter mercatores 1355: 292,33. inter mercatores 1251 : 272, 31. vgl. Straßb. Loc. s. Straßb. St. Thomas prep. 8. Straßb. Bisch, sein Neffe 8. Burchard, Straßb.

Bisch, wol Straßb. min. (wieviele?) 1089: 49, 19. 1100: 52, 31. 1116: 57, 10. 1143: 71, 11. 1156 : 88, 30. 1162 : 93, 4. vgl. Straßb. scult. u. Straßb. Bisth. vicedom. s. Sftner.

s. Uttenheim Wemer's von Sohn. 8. Vrie. s. Wege. 1040 : 46, 30. Graf 1061 : 48, 27.

Cunzo Deutschland

BOB

Cnnzo f;ftnc« Cftnz« C&nzo Tgl. ConradM

I, K<'iiHpl(>r.

M. Kicriliciiri.

«. Eli^rriiiun.

1. LaniUlxT^.

•. Urtuft'iti. Tft— Kft— Cftn— Cuon— »gl. Kien— Con—

Kn - Kniin— <■;«!—. Kiirvnhiir^' h. K Curia re^^iH h. I. Kiir/,)< «. (.'oliniir iioHsc von -- KuttiiiKc» Kftl< Ihik" >i '/w. niriizc II. MillerihMm

in I.iillirin;.'' I von , filiui avanruli

Hoinrici «t \\ VamlMTK 0104 : 414, !♦.

D.

DnrhRcn Heinrich s. Sti-^'O'' ■nnii. Dnclistcin Dubcchoin- 1 - Dabirhen

Dabicliin Dcbokoiii- ■!■'■■■■ den

ThobinkriiHtein n. ö. M IH, 1.

3M, 13. :Jö4, 13; 33. ;ii.;. . ;. ..;... u, 18.

Dacianu« B. 1S51 : 26», II.

DnKoberina Dnge Tagobertns i. Frankenreich

Kuig. u. Kön. DiigHbiirK Dngodbnrc hnrk Tngoibnrc Raine HÜ. w. Zubern IBM, 7; 42. Albert von , Graf U!)3 : 108, 1. 119ß :

110, 10. dera.? vgl. StraPb. Loc. Hugo von , Graf ItM: H7, 14 f"- "1, 12.

II162I : 91, !W. Simon von , Graf s. Leiningcii. Dnlilonheim Dal— Talheim n. Molshcim 83, 7. 170, 3. llosiiQ von , Ritter 1203 : .192, 23. Dfthn Tan TIVn vgl. Taiina

nbgogaiig. Ort zw. Offwcilcr u. ZinRWeiler n. W.

Ila>;i'iiaii DrntNchnrdcnülmaa 2t)3, 20; 37.

w. l.aiulau Friedrich von tä03 : iW.I, 17.

1-M,i: 404, 11. mil. 1264: 4.30, 24. vgl.

UtruPb. Loc. seine Gattin Agno« 1304: 430,24.

Palm— Talm «. DcUmcnsingen.

Dainbarh Tanibacb, n. ijchlettaUdt ? plebana*

Hugo 134» : 244, 14. 8. Damiaiii ordo vgl. Straßb. Franciakanerinnen. visitatur monnuteriorum in AUcmaniii«, bater ord. minor. 1257 : .30«, 1. Dangolsheim Tanrratshcim u. w. Molaheim 288, 86. Do Dei— vgl. Die . Dolx'keinstein s. Dachstein. Deckoro

llorthold 8. Griesheim vill. niri. h lattl : 2W. 14. Doinhoini abgoj;:inp. Dorf an der III xw. Colmnr

u. llnusen lit", ."t."». Delluien.singen I ^.singen raa-

xinpon - \y i|{o gin Tal-

maziii: iuK>'i> iiu':-.siiigen meuin-

gen .1 Thahuvzingon meuingen

8(1. w. Llui Albert von s. StraCb. MOn«t, fratr. Konrad von , Walter'a linider ■• StraVb.

MAnst. frnir. Ulrich von s. Strafb. MOnat caat a. moL n. s. Petri jun. prep.

Olridi Toa t. DoaWkaMr HtXUK von . Kosnd** Braiw •. ftnfk Bistk. cor. Jod.

Dmnaati« DnaAdk 8. Ktrafb. 8t Stophu iMka. ■. Wolfaau.

Drag« ■. T^mtpm. DMdnfeu •. Districk

Detprrt (995-9911 : «8, 1«.

Ii j^c« u dar Zoib 4. Ziliw

liago.

DtDiachland Fraoeia oiimteUs FtUMonua wmm Gcnnania vgl Alltnuuuti« ThMtni* WLVk M, 17. S7. ». 4t, 17. 179, ». 185, 41. p«r AUMBatmiam coutHati titim MS, 9L «86, a noBBaUi apiMonj m praUti «1 fMtor« Md»* siarnn ac aUi ekrid UU: tÄ, f. KaiMr n. KOaig« BoBMUwnua ia^watofw •(

Ara^ 898: 28, 1. Ml: S9, 1; 7. Ontibold «98 ; 29, IB. Konrad II tOS» i 46, 7. lOM : 4«, 16. Koorad UI 1139: W, 87. U43 : 70, 1.

72, 4; 26. 11143] : 73, 80. 1144 : 76, 84.

77. .30. 78, 26. 114S: 7», 31, 114« : 80, 19.

7//r.81. 22. 1148: SS.»;f7. ^ Ul» :

76, 42.

»230,80. 04$: m,ta.

276, 2. lUS: SBB, 1. iUM:

..... 10.

Friednch I 1153: 87, 87. 1154: M, 17.

86, Iß. 1155: 88, 2«. UM: 86, N.

H<(, 25. 1169 : 90, 1 1. ItW: 90, 81. 91, 0.

//(;/ . 92, 2H. 1102: 93, 6. lUS : 91, 40.

!•:<; K. 1111,7]: 96, 12. 1149: 96, 6.

/ //(.7 //rjy . IW, 38. i/7«; ne, 84. U8t:

'7 7 ÜÄ? . 98, 30. 9«. 90. UM : 101. 1«.

// . 110,36. 1IS9: 104, 36. llü, 86.

'.'.• lOA, 16. 1196: 109,31. Ut9:

1.3. 13(«, 31. vgl. 97 not. %. wmm

atriz ill93: 108, 1& aria

Rodoir 1163 : 93. a

.: TOB)

UlB: 180, 86. ItW:

...<>.• 136, 16. 136, 10; 1&

/3^.- 146. 29. 151, M. t?il .-

' " f343 : 168, 36. 13U :

-. 86. 168, 18. U90.-

><t Wl UM; 191, 27.

1817.- 187. 19.

IU7 : 884, 18; 88.

. 17. \mi:tm,», r Stf. la 866, la

ijtij : ;i.s) vgl 167 aot I.

Heinrich \l !. {mmk tOC9j :

41. 9. Heinrich Hl >40: 46, 8&

II052I : 47. 21. iüi/ ; 4H, 1.

Gemahlin A)?ne. /twa. 48, 1. Heinrich IV r», 26. IOW ; ^

1096: M. 61.7. UOO: SBb

IIUJ: 64, .«< i/M. 63, 1. IMS: 64, 8. Heinrich V 110f9 : 66, 88. UM: 66, 8t.

67, 6. 1118: 67, 81; 81. Ulf: 08, 4.

tu 19]: 60, 9. 1123: VK 14. /IM.

öl, 1; 6. f[U4t~43]: 68. 7. 114*:

70,86. UM. 87, 8: 1196:108^81.

«4

;^'

506

Deutschland Diedelsdorf

Heinrich VI König von Sicilien 1185

110, 35. 1191: 104, 31. 105, 31. 1192

106, 4. 113, 40. 1194: 109, 27. 1196

109, 31; 38. f 1219 : 135, 33. 136, 34.

vgl. 97 not. 3. Heinrich (Vn) 25.25:152,36. 1226:163,17.

1231: 176, 7. 1233: 182, 11. vgl. 157

not. 1. 176 not. 1. Heinrich (Raspe) 1246: 230, 21. 231, 1.

[1246] : 233, 7. f [1253] : 288, 40. Lothar IH 1129: 61, 11. 1133: 64, 12.

1134 : 65, 3. 1135 : 65, 12. f 1137 : 65, 33.

vgl. 66 not. 1. 1211: 123, 34. 1219:

136, 17. 1236: 192, 23. 1262: 384, 26.

385, 6; 16. Ludwig (der Deutsche) *856 : 22, 8. 23, 26.

* 871 : 26, 4. 873 : 26, 13. * 873 : 26, 22.

seine Gattin * 856 : 2^, 4. Ludwig (das Kind) 904 : 29, 21 ; 26. 918 :

30, 21. Otto I 951 : 31, 15. 953 ; 31, 19. 956 :

32, 19. 961 : 33, 30. f 974 : 34, 12. seine

Gattin Adelheid 974 : 34, 11. Otto n 974 : 34, 1. 35, 1. [976] : 35, 11.

982: 36, 13. ^984: 37, 17. 988:

37, 26 ; 28. seine Gemahlin Theophana

988 : 37, 25. Ottoül 98^:37,15. 9SS;37,25. 12003:39,37. Otto IV 1211: 123, 33. \ 1262 : 384, 25. Philipp 1200: 114, 4. 120b: 119, 28.

1207: 121, 8. ^[1218]: 134, 27. 1219:

135, 34. 136, 17. 136, 34. 1236: 192, 23.

1262 : 384, 27. 385, 6. vgl. 97 not. 3. Richard 1262 : 384, 8. 386, 15. Wilhelm 1255 : 292, 18. 296, 26. camerarii triscamerarii Berthold 1163 : 94, 32. Minzenberg dominus de 1262 : 386, 7. Ravensburg Heinrich von 1205 : 120, 24. Kanzlei archicancellarii archicapellani summi can- cellarii

Adelbert Erzbischof von Mainz [1119] : 60, 7. 1129 : 61, 29. 62, 13.

Arnold Erzbischof von Mainz 1156 : 87, 20.

Konrad Erzbischof von Mainz 1163: 94, 34.

Konrad Erzbischof von Mainz 1196: 110, 21.

Friedrich 953 : 31, 22.

Grimoldus * 856 : 23, 41. 24, 40.

Heinrich Erzbischof von Mainz 1144: 77,5.

Liupold 1052 : 48, 5.

Liutbert * 871 : 26, 7. 873 : 26, 16. * 873 : 27, 27.

Rathpod 904 : 29, 24.

Rodbert 974 : 34, 32. 35, 4.

Theotmarus 888 : 28, 32. 891 : 29, 5.

Willigis Erzbischof von Mainz [976] :

36, 4. 982 : 37, 6. 984 : 37, 19. 988 :

37, 25; 30. 1003: 40, 31. canccllarii 108, 7.

Arnold 1144 : 77, 5.

Aspertus 8SS : 28, 32. 891 : 29, 5.

Brun 953 : 31, 22.

Bruno 1116 : 56, 13. 1118 : 57, 16 ; 26.

1119: 58, 35. [1119]: 59, 34. 60, 7.

1122 : 60, 32. Christian 1163 : 94, 34. Konrad Erwählter von Hildesheim 1196 :

110, 20. Konrad Bischof von Regensbnrg 1205 :

120, 29.

Konrad Bischof von Metz und Speier 1214 : 127, 23. 1219: 135, 40. 137, 17; 31. 139, 10. Dietrich 1192 : 107, 5. Eberhard * 871 : 26, 7. 873 : 26, 16.

* 873 : 27, 27. Egilbert 1003 : 40, 31. Folchmar [976] : 36, 4. Heinrich 1266 : 463, 13. Hildibald 982:37,6. 984:37,18. 988:

37, 30. Otgarius * 856 : 24, 40. Willigis 974 : 34, 32. 35, 4. Winitherius 1052 : 48, 5. notarii

Aduleodus * 856 : 23, 41.

Bollingen Ulrich von 1220 : 152, 25.

1225 : 157, 1. Heinrich prothonotarius 1163 : 94, 29. Heinrich prothonotarius 1192 : 107, 9. Holland Arnold von prothonotarius

1262 : 386, 9. 387, 28. Sigclo prothonotarius 1192 : 108, 7. Thcodulphus 904 : 29, 24. Thictmar 1129 : 62, 13. dapiferi Bolanden Werner von 1219 : 136, 1. Bolandcn Werner von 1262 : 386, 6. Waldburg Eberhard von 1219 : 137, 12. 139, 5. jnsticiarius provincialis der Graf von Waldeck

1255 : 296, 27. marscalci Kalden Heinrich von 1211 : 124, 22. Heinrich 1163 : 94, 31.

Justingen Anselm von 1219 : 136, 2. 137, 11. 139, 5. pincerna;

Thann Eberhard von 1205 : 120, 25. Winterstetten Konrad von 1236 : 193, 39. Deutschorden Theutonica domus 195, 30. 199, 3. 219 not. 1. vgl. Dahn. Rnffach. fratres. Bastheim Albert von 1244 : 220, 19. Hohenlohe Andreas von 1244 : 220, 18. Münnerstadt Burchard von 1244 : 220, 19. Neuenburg Ernfrid von 12U : 219, 23. Weissenburg Konrad von 1244 : 220, 19. Hochmeister Hermann von Salza 1215: 219, .38. preceptor per Allemanniam Berthold von Tan- nenrode 1244 : 219, 22. Diabolus Ebelin 1251 : 258, 13. Dicke sü. w. Wipperfürth in der Rheinprov. Alexander von 1247 : 236, 6. 1248 : 244, 14. 1249: 249, 40. 1259: 340, 6. sein Bruder s. Stahleck Heinrich von . Die— vgl. Theo—.

Diebolt baldus boldns poldus polt polth Dictbaldus poldus. 1258: 323, 29; 34. vgl. Straßb. officiat. wol Straßb. min. 1096 : 50, 14. 1097 : hl, 9. 1100: 52, 31. 1105: 54, 1. vgl. StraPb. Bisth. vicedom. 910 : 29, 30. seine Gattin Adalgarda 910 : 29, 35. 30, 8. seine Kinder 910 : 30, 8. Diedenhofen houa Theodone villa 6, 27; 28.

39, 23. Diedelsdorf, Dielsdorf n. w. Zürich? Berthold von identisch mit Berthold von Tiersdorf? s. Straßb. St. Stephan fratr.

Dienhoim Dorlisheim

fi07

ninnlii'iiii Diiiiiihi^iin hU. ()|>|H'nliiM ■<

Üit!rnl)iir({ - Ijcrc, \,i-rn Tlmr ^ mberc

1""'(? «ü. OtlnnUiiTff. Hertfiold von m. HtruPt). Mün»t. fr»»r. Hoinrich von , Walter'» Hniilor 1334 : IM, 4.

IZI.'ß : 1H7, 34. Walter von —, II. ' T ' r 1334: |5fl, 4. dos von , (loÄ \ •■■r von (Icrojil»-

ock kincio JL'iiu : um, .m. 'iii4 ü: ff. der«.? [13031 : 373, 25. domina de vgl. StraPb. Loc. Diorshcim in Baden n. 0. Strallli. 3.H, b. DietlMrrlnH * S71 : 26, 6.

Diothclni Doithel— Dietel— Diethel— Dietthelmna Friconii cognatas a. Stra9b. Hdiut. fratr. and dapif.

910 : 3(), 2H.

Dictholmi comitatoa [96&—09}] : 3«. 97. Dirtho B. Unvcnsburg.

Diutmartig Dciir u--—y^ , „, l'niiin»ann

aculti'tuH H.

wol StraPI). 1;..^, i.... ü. Cujio u. Erbo.

clorieiis wol zu SIrnPI), fJi.'> : 158, 1. sein

Hriidur «. Conrad, ijtraPb. UUrger. lOCt : 4«, 28. Dietrich Dcod« Detricnii Dioterirh rirn«

I)ictorrih(- thor - tlicridi tlicriciis llyitlii'-

riciiH Diothcrus lliriih -tricus l»iodo

DilticriciiK rus Ditricas vgl. Tbeodehcoa ■. liitllbronn. s, Uiott'iilicini. •• Uilwiiilieini. a. Cage. s. Kiuzhoira. a. Kirhovo.

a. DeutHrhIand Kanzlei cancoU. a. DorÜHlioini. ■. Elu-iihcim. a. Eptig. a. Ergershoiin. a. Holzhriin. a. Honiiu frntr. 8. Lampertheim, a. Lnpstpiu. a. Marsal. a. Nnso. a. Oveuere. a. Slacb. a. Stebelin. s. Stein. StraPb. narger (4 verachiedcnc ?)

piRtor 133.', : U)7, 33.

8. StrnPh. jndir. n. con«.

8. StraPb. mint. vgl. SfrnPb. Loc.

ante moniistoriuin, Wirth der Herr«ii von Kttomlorf /■,>(.■(; : 4i')!>, 1. a. StrnPl). St. Arliojjn.st r.ini. 8. StniPb. St. Ailui^'.ist fralr. a. StrnPli. Münst. friitr.

8. StritPb. St. Stephan sacr. vgl. SIrafb. Loc. (wol 2 verschied.)

8. StrnPh. St. Tf. ' .tr.

8. StrnPh. St. 1 II.

StrnPb. min. ^3 vii^^. .m ... ho ?)

//.'•«: K7. Ifi. ders y s. Slr.iPb. acult

8. StrnPb. bnrc(»rnv omni'- '■ ■"■■— »-ins tl63: a«, 3. vgl. Kborhar.l. II irid.

1190: 110, IG. ll'J'J : W-, :.>l: 115, 6.

1309: iiS, B. sein Ornder k. Bnrrhard.

Btnib. BarRKTn/ s. a^dtk Am.f UM: 180, 31. 1330 : 149, 16. Dialrieb, Btnib. Barggrat

a. 8tr«W>, barrfTuT. «, comu

<trieh, ttnfb. ata. ikr Stoalkata.

8. 1.

8. N\ . I: I -

I. \\ . '.•:•.: im.

8. W. i

8. V

8. /..

mil. .... .... .. ,../: 268, 11.

Dictwinas 8. Karburg fratr.

DicU Diocba an drr I..ahn 0. Coblaai Oafbknl

von , Oraf 1319 : 137, 7. I8B, & DiMwliaiu c«Uiuu M0: M. tL tei.r /«M—

«W;: 89, 10. Di«siiuMi Driimamrea maana Dmwbmi Dia»

nunmu a. Strafb. llAiut. (ralr. a. da«. Dieawtb a. B«iiMliii. Dillingrn Dilinpf^ n. 6. Olm Hariaun «oa ,

Mwligraf n.tl.

Dingahoim l iiain giaialMim TkofH»

heim TuuciiiiiiMlukiBi ^gaaahafaa.

n. w. Stxafb. 16, 9. M, S». 164, 11. 218, 1& 2H0, 6. 283, ChOfman von jhS, 27. atiae Oattta

Adelheid WM ; 283, 27.

Dinsheim an dar BnOMli w. MolalMtin 44, tl. Pfarrer 13M : 198, 87. Dininbeim 8. DiMÜMini. I>' ■ü-ich.

|)i 18. Oriealwim rill. Haiarieh.

Diapvnsator s. Spender. Diaao a. Kork famiiia. DU Tgl. Diet DocsealMim a. Do8a«nliciin. Dollnatein a. Tollenatcin. Dondti!' 'n pradicatoraiH ordo SM, fll

81 . 3: 80.

8. F.

8. S-

8. Straci» .^i. l\.iMii-i iiia.

8. .StraPb. Dominik.

a. Strafb. 8t. BlisabetlL

a. Stnib. 8t. Johanne«.

a. Stralb. St. Nicolaos »d oad.

8. Trier Dominik.

provinria Allem.'inni.T TlMatoate.

rapitnlam i 198, SK.

fratre« 23l' •%.

DelInMannnn Ulrtcli toB f«4«:MI. I& MoI<<hpim Koarad tob IM»: 818, M.

ni '^4, 17 ; fl: n^ &

pi iicialia princtpiklia tu, 17; C.

K ni 1 .(iioBdaa prior pcoT. UM: 196^191 Hiddo 134a : 941, 17. /;V>r : 813, 86.

DolUMniMim Duo— Tanntnfcah» ••. 6^ Hsek» r«ld«n 918, 6. S4A. to

Dorfttuko mannna ^ Hom . Stnfik.

Barmr UOO: 114 / . 186. idl tUS :

199, 99. DorcaUto a. Dacratod«. Dorlisheim Dorholtx— DoroU»— Darob Torol-

508

Dorlisheim Eberhard us

ves Torolvisheim sü. Molsheim 192, 8. 330, 29. 392, 23.

Johanniterhospital 457, 8. vgl. Straf'b. Loc. commendator Philipp 12Ü0 : 457, 20.

Burchard von , Knebelin's Sohn 1264 : 419, 35.

Dietrich von , Burggraf 1264 : 434, 13 ; 25. 435, 4.

Nicolans von 1264 : 420, 1. Dorne (Straf'b. Loc?) Rulin zum , de Spina,

Straf'b. Bürger 1261 : 350, 15. 1264 : 423, 25. Dossenheim Doczen Dozen Dozzenheim n. w.

StraPb. 216, 20. 231, 16; 24. 232, 2. Dru vgl. Tru . Druant [833—861] : 25, 19. Drudherus Drnhthere Druttherus Thrudharins

788 : 16, 24. * 871 : 26, 6. 910 : 30, 24.

1061 : 48, 28. Drudman 1039 : 46, 5. 1040 : 46, 28. sein

Bruder s. üualto. Drusardus 1196 : 110, 14. Drusenheim Trftsinheim sü. ö. Hagenau Hugo

von 1261 : 358, 33. Dmtwinns s. Rufus. Dtheodericus s. Theodericus. Dudo Duodo

s. Rliein Plalzgraf Ludwig 11 milit.

s. StralSb. Münst. fratr. Düppigheim Du Dübincheim Tubincheim sü. w.

Straßb. 30, 32. 31, 29. 94, 9. 130, 18. 257, 37. Dürckheim Durincheim n. Worms 90, 38. Dürningen Durningen sü. Hochfelden 216, 19.

330, 36.

Duerstede Dorestato sü. ö. Utrecht 10, 15. 18, 32. Düttelnheim Tiutteln— Tuteinheim sü. w. Straßb. 198, 9.

Friedrich von , Hug's Sohn s. Molsheim Geschworn. Dulcis et aridus s. Dürre.

Duntzenheim Dunczen Tunzenheim sü. w. Hoch- felden 231, 24.

Friedrich von vgl. Straßb. Loc. Dft— Duo— s. Du— Du—. Dur vgl. Dür .

Durandus diaconus s. Fraukenreich Kanzlei. Durlander

Heinrich 1262 : 378, 18.

Johannes 1262 : 378, 17. Durne s. Walldürn. Dürre Heinrich Heinzo der unde der gute,

Dulcis et aridus 1264 : 435, 41. vgl. Straßb.

cons.

E.

E. s. Ehrenberg Hermann von .

E. s. Marbach fratr.

E. s. Straßb. cons.

E. s. Zabern pleban.

Ebbo 956 : 32, 21.

Ebelinus s.

Diabolus.

Hornberg.

Lupus.

Matzenheim Walter's von Bruder.

Ebcracensis s. Ebrach.

Eberhardus Ebarhart hardus Eberardus Eberdus

Eberhart Ebirardus hardus Ebre Ebro

Eburhardus Eburharttus Erber Er Ever

Hebar Hebehardus Uebelardus s. Andlau.

s. Bamberg Bischöfe, s. Deutschland Kanzlei cancell. s. Eberstein.

s. Elsaß Herzog Liutfrid's Bruder. s. Entringen, s. Erstein. s. Ettendorf. mil., genannt von Greifenstein s. Greifenstein

Vogt u. Eckwersheira Vogt, sein Bruder s.

Ochsenstein Otto von . sein servus Schullo

1240 : 203, 19. s. Hüttendorf, s. Landsberg.

s. Marbach celler. n. procur. 8. Puer. s. Rheinan.

s. Rosheim super, eccl. sacerd. s. Ruffaeh pleban. 8. Rufus. 8. Scholcelin. s. Scholzenbolz. s. Schwarzach Äbte.

[1190—1202]: 119, 18. vgl. Straßb. Loc. cementarius [1190—1202]: 119, 19. vgl. Straßb.

Loc. balistarins. mag. f 1248 : 239, 19. seine Erben

ebd. vgl. Straßb. Loc. s. Straßb. Dominik, fratr. s. Straßb. Münst. cust. ders.? s. ebd. fratr. (mindestens 2 verschiedene)

s. Straßb. Münst. cell.

s. Straßb. Münst. fratr. sein Bruder s. Ber- thold, Straßb. Domcnstos.

s. Straßb. Münst. fratr. (mindestens 4 verschiedene)

s. Straßb. Münst. dec. sein Bruder s. Hngo.

s. Straßb. Münst. fratr. u. s. Petr. jnn. prep.

s. Straßb. s. Petr. jun. dec.

s. Straßb. s. Petr. jun. fratr.

s. Straßb. s. Petr. jun. prep. s. Straßb. s. Petr. jnn. prep. s. Straßb. St. Thomas fratr. Straßb. min. 1155: 86, 19. ders.? 1156:

88, 31. vgl. Dietrich Straßb. Burggraf. Walter's Sohn, Straßb. min. 1201 : 11.5, 5; 26.

1208:121,18. 1216 : 131, IV. f 1219 : 140,

21. 141, 7. vgl. Straßb. cons. sein Sohn s.

Walter, Straßb. min. s. Straßb. Bisth. marsc. vgl. Straßb. Loc.

sein Vater f ^-53 : 286, 7 ; ff.

seine Mutter s. Hunenbnrg Lingart von .

seine Geschwister 1353 : 286, 11. Heinrich 7.365 : 454, 13. Rudolf 1251 : 271, 35. Walter 1251: 271, 35. ders.? 1265:

4.54, 12. s. Walter Straßb. Schultheiß u. Marschall. Wilhelm 1251 : 271, 35.

sein avuncuhis s. Geroldseck Walter von .

sein sororius s. Kind Arnold . s. Sulz, s. Thann. s. Waldl)urg. s. Wersau. s. Worms can.

Eberhard US Eiohartlas

Oruf 1. dort.? 80S: 29, IS; 14.

«eiiii- tii.iivMalt 2H, II. Graf H'JJ : 2!>, a. nciiio Orafiirhaft obd. Oraf i Imtch 1007 j : 44, 1. clBrictm ft (ircraita f hMch J007] : i4, 22. 1040 : 4«, 2«. Graf loai : 4«, 27. dcuelben ? Gattin Dertb»

comitiiiiia 11000-1070] : 4«, 41. ckiiciiH u. HfiiiKi cohorodo« 11H7 : 101, 80; B.

Ebcrohoiin KbirHiicim n. ö. K(hltitt»tadt 148, lü; ;M. 470, ;«). Ebl'rHiK'iiiiriiuiuitpr KloNtcr 440, 2. 481, 8S. trI. Strnlth. I,oc. a. Maiiricii tt-rra. EbcrstC'in nii der Muri; n. i>. ILvIrii-Iiadcn Konrad von , Kbcrhard» Hruder ». Straf b.

MUnst. fratr. u. Spoicr can. El)erlmrd ton , Konrad'i Brnd«r 12jM

Ifiö, .SO. Otto von , Qmf ia<>3 : 8ßfl, Iß. 1306

MH, 27. Simon von , Oraf von Zwrcibrarken tJM3

4(18, 1. seine terra 408, 11. der Herr von 1366 : 453, 37. El)prwiii Klirrwinns calrifcx, HtraPb. nflrRor 1356 : 298, 8«. StrnPb. min. ll'M : 113, 10. Ebir- vgl. Eber—.

El)ra('h KbcracenRis sw. Winbnrg a. Bamberg

Abt Adam lUi3 : !»4, 28. Ebro— Ebro— El)ur— vgl. Eber—. Ebtiniunind siiuiiida s. Throthardu*. EckbolHhcim Kkkcbuldesheim Erkeboldisheim bolti'Bheim bolzbeim bolzbrin Ecclu- boldi'sbcim boltshoim Ekkibolili's— Eiki- boldis— Epgpli()l(loslii>im w. .Stralib. -14, l!t. 94, 4. 98, VA. 101, M. aif), .». 2'.»2, 2. .iOi», 29. Pominikanerinncn 292, 2. 307, 37. Hartmann von 1217: 132, 10. dem.? mil. StraPb. Bürger 1210 : 203, 23. 204, Va. vgl, StraPb. Loc. seine Gattin Junta 1210 : 203, 24. 204. Iß.

Eckonbach linker NebcnfloP der lU sü. Schlctt- sfadt 18.'>, 11.

Eokorirh Ekerirh an der Leber ■& w. Markirch

Ocrimrd von , Kiffer 123!i : 190, 22. Eekwor.slirim Eckofurdcs Erkcvcid.'s— Eck»- viTili.s— KckeverH— 1', lo«—

Krkfvurfesheim Eri '-Hein

Eckvers— Ekeverdis i.k. vrrs Kchevir- dcs— Eggefridos— 1'.^;^. >. i.-lnim sü. Brnmat 42, 4. 2(1.), (!. 407, 7. ' Vogt Eberhard genannt von Greifenstein 1340 :

203, 11. Hczel von , StraPb. min. 1333 : 18«, 26. 13H : 221, 12. 124!) : 2fiO, 2. 1350 : 2.'>2, 2t\ /.'..': 273,2. 13.Vi: 318, 23. vgl. StraPb. I.oc. n. cons. Kke - 1. Eck—.

Ecgiliardua ranrellnrius s. StraPb. Bisfb. Kanslci. Ecbovirde.sliein» 8. Eckwersheim. Ecliterniirh Eiifem.icuni n. ö. Luxemburg 4f>5, 42. E.l.lo Eth« Eto Etto lleddo s. StraPb. Bisch, n.

Keirhenau Abte. vgl. StraPb. Loc. Effenlierg Ephonberch der bei Orscbwcicr w.

Schleltstjiilt llXt, 22. Egelolfns Egellolfus EgelolfT lolphni Egilolfos lolphu« noifns Egiolfns

■. Bmnco.

■. Ootenbnre.

Haiariel «>(Mtn* 1156 : 9t, U.

t. Iraliagn.

■. Landäberg.

1. Mnndingen.

■. tUppoltsiMD.

I. Straf b. 8t Arbogaat fratr. o. prior.

79; : 17, 9. - uuTn, S.

Egelowolfeno UM : IM, U. vfL BMMiL Kfeno

lafb. Bftrg«, tamili« BoehMfiiMia UM: 487, 21. 48Ö 9. 442, ». Oi. S. UM:

4Aß, 3t v^l. keppi Koand -.

•PPi iiat fratr. L-b von

a. H< a. h

». Iracu.

loci : 48, 27. - Oraf tJSa : 67, 12. Egou— BgM- TgL Bgia— . Eger in BdhmMi 180, 88. BgaaUt Ulrit b von , aobilia UM : 800, t. Egg— ▼«•• Eck—. Egidios Egjdiaa a. Rom. cor. Card. diae. aa. Coan. t( Dam. a. Varaberg. Egil— Egin- »gl Bgel— EgtB— . Egübertaa s. Deatachland Kanal« eaaealL Egiaheim Egenaheim Ecaabaia kaa afi. w. Colnar 20, 40. 42, 9. »4, & Helwig vn ' rMto 1118 " ",

Eglolfb* B. '

Ehenhcim - hein tbinhaim hcun Enbeiai aft. V. StraPb. 14, 33. 16, 10. IM, 2. 462, 40. Localitäten. BirboiD« 213, 16. Cristanehas ager 219, 19. Ocrfithe 4&H, 1. Lntoldi ager 1343 : 218, 16. Sericosmsten 213, 17. 8fo;..f..rt.. 'fl 1.;

S( : n. Ortlieb.

Obci li.h.-nhrin 97 36,.

nin

B&rg«r

preco li 1349: 218, 18.

■cnltntas higilin 1243 : 21.1, 6.

Albero von , wol StraVb. min. ttSt: 92,19.

Albert von , Strafb. Bftrgar a. mia. ttU : 92, 26. UHS : 98, 89.

Bnrchard von U99: 118, 11. UtM: 122. 19; 37. 1315: 129, 81. U/9: 14&, ft. 1330 : löl, Sa 1334 : 156, 88. toÜtalM laOO: 114, 1. 131H: \U, 2. UM: 148L «i 1335: 1.^7. 31. 162, 21. UM: IM, la quondam »cnlt UM : 187, 8ft. q«<MMi acnlt. in Ehenheim f [ia$$—tMtJ : 149^ 41 : 42. Tgl. Strafb. eona. aaiaa Brbaa Barnara I]pK..r;..>. i..hann«a RodaMr WaraUa /UM— ;:■ 13.

Dietii shmit von IMM: 379 1

Kulmar von a. Moraehwaiar vir

I.iiiit.ert von UM: 406, 82.

I von a. Timekom.

UutcbarUua Ton Uli : 126, 9. Ei- »gl. E-. Birbardoa a. Fraakanakk

510

Eichstädt

Erbo

Eichstädt Eychstettensis Eistedensis Bischöfe

Koniad 1163 : 94, 27.

Ulrich [1119] : 59, 31. Eigilbertus s. Engclbertus. Eigilwart 1040 : 46, 26. Einhardns 763: 6, 11. Einstat Rudolf von 1363 : 411, 26. Eistedensis s. Eichstädt.

Eibstein Eiben— filbenstein Ruine b. Elmstein w. Neustadt a/H.

Otto von 1264: 419, 12. 421, 19; 23. 432, 24. 433, 11. 434, 14; 25. s. Rudolf.

Rudolf von , Otto's Sohn 1264 : 433, 11,

Elisabeth Elysabeth Elizabet beth. s. Königsbruck sacrist. s. Murnhard's Burchard Gattin, s. Schott's Ulrich Gattin.

Ellina s. Murnhard's Burchard Tochter. ElsaP Alasicinsis Alisacensis —ein cinsis Alsacia cinda tia tiensis tii Eil Elsaz 24, 38. 32, 27. 188, 12. 233, 37. 385, 1. 387, 15. 411, 27. pagus 9, 20. 11, 40. 14, 30. 15, 34. 16, 1. 18, 4. 19, 34. 25, 22. 46, 23. 48, 4. provincia 119, 30. 193, 4. .385, 1. custos terr» (Landvogt?) der Schultheiß von

Hagenau 1262 : 387, 15. Herzöge

Adalbert 755 : 3, 11. \*845: 20, 6. * 856

23, 36. [nach 1003] : 41, 29. Friedrich I Herzog von Schwaben 1089

49, 18. 1094 : 49, 23. 1095 : 50, 38. Friedlich II Herzog von Schwaben 1105

49, 41. 1116 : 57, 7. [1119] : 59, 32

1122: 60, 31; 36. [1141—1143]: 68, 23

IIU : 77, 2. Friedrich IH Herzog von Schwaben 1148

83, 3 ; 28. Friedrich (H oder m ?) 1144:18,11. 1145

79, 31. Liutfrid 728 : 3, 31. 733 : 4, 20 ; ff. 7-37

4, 30 ; ff. 739 : 5, 1 ; ff. [739] : 5, 11 ; ff. seine Gemahlin Hiltrud 739 : 5, 5. [739]

5, 12; ff. sein Bruder Graf Eberhard 728 3, 31 ; 43.

Landgrafen u. Grafen lantgravii, comites,

comites provinciales Habsburg Graf Albert von vgl. 126 not. 1. Habsburg Graf Rudolf von 1261 : 359, 11 ;

26. [1262]: 373, 16; 36. 1262: 375, 9;

16. [1265] : 456, 15. 1265 : 456, 29. Heinrich Alsati» comes 1052 : 48, 4. 1061 :

48, 24. seine Grafschaft 48, 4. Theoderich 1138 : 67, 12. Werd Graf Heinrich von 1235 : 190, 8.

[1226—1238] : 200, 27. \ 1239 : 201, 16. Werd Graf Heinrich Sigebrecht von 1259 :

339, 29. [1260] : 347, 11. 348, 1. [1262] :

371, 1. 1262 : 372, 10. 377, 27. 378, 32.

[1263] : 396, 16. 1263 : 406, 16 ; 32.

Embrach Imbriaca w. Winterthur 47, 3.

Embrico s. Wirzburg Bisch.

Emicho

s. Leiningen.

788 : 16, 24. [965-991] : 38, 18. 39, 10.

Empo 1109 : 55, 27.

Endingen gun n. ö. Breisach 38, 23.

plebanus Rudolf 1233 : 183, 19. 1236: 194, 21.

Endsce Entse n. ö. Rotenburg a. d. Tauber

Albert von 1205 : 120, 24. Enesheim s. Ensheim. Engelbertus Eigilbertus s. StraPb. St. Thomas

fratr. u. dec. Engelboldus gilbold 910: 30, 28. 956:

32, 23.

Engelger

s. Rosheim Bürger. 1137: 65, 5l. Engerman Kunz s. Griesheim vill. Engezo 956 : 32, 22. Engilman 1040 : 46, 28. Enringen s. Entringen.

Ensheim Anes Anis Enesheim sü. w. StraPb.

38, 3. 205, 29. 247, 10; 13. 418, 10.

Scholinus von 1248 : 240, 12.

Entringen Antringen in Enringen Enteringen

Enthringen gin Entringe gin n. w.Tübingen.

Beringer von , Friedrich's Bruder s. StraPb.

Münst. fratr. u. Speier cant. Konrad von , Eberhard's Bruder s. Straßb.

Münst. fratr. Eberhard von s. StraPb. Münst. fratr. u. fahr. rect. n. Straßb. Bisth. cur. jud. seine Brüder s. Konrad u. Otto. Friedrich von s. Straßb. Münst. fratr., cam.,

cant. u. cust. sein Bruder s. Beringer. Otto von , Eberhard's Bruder s. Straßb. Münst. fratr. Entse s. Endsee.

Epfig Apiaca Epfiche Epheche iche Epiaca Eppheche n. Schlettstadt 93, 39. 331, 1. plebanus Burchard 1211 : 125, 11. Albert von 1263 : 408, 40. 1264 : 444, 7.

seine Verwandten s. Guntram. Burchard von s. Griesheim vill. Dietrich Diether von (4 verschiedene ?) mil. 1226 : 163, 26. 1242 : 213, 31. seine Gattin t 1242 : 2U, 6; 18. sein Sohn Richard 1242 : 214, 30. seine Tochter Hedwig s. Tmchtersheim

Burchard's von Gattin, seine pueri 1226 : 164, 2. mil. 1242 : 214, 15. der Beheim 1263 : 408, 29 ; 39. 1264 : 444, 7. seine Verwandten s. Guntram. 1217 : 132, 11. Gertrud von s. Straßb. Francisk. soror.

ihres Vaters vetern s. Guntram. Guntram von 1264 : 444, 7. seine Brüder s. Dietrich u. Albert, ihres vetern Tochter s. Gertrud. Johamies von 1263 : 403, 1. Simon von s. Limbcl. Eph— Epph— s. Eff— n. Epf— . Episcopus s. Bischof. Eppstein Eppestein n. ö. Wiesbaden Gottfrid

von 1262 : 386, 5. Eptcrnacum s. Echternach.

Erbelinus vgl. Erbo (nur einer ?) 1225 : 162, 22. magister (burgensium ?) 1242 : 214, 37. brevior 1228 : 168, 37. parvus 1246 : 2.30, 18. vgl. Straßb. cons. Erberhardus s. Eberhard. Erbo Erbe Erebo Eribo Herbo vgl. Erbelinus s. aqua.

B<rbo Esoheym

MI

«. Bilwishcira. I. Bruinat. I. Kngnncck. I. Kfimolcr. «. FnnlmrK- «. Orimhcim Till. 1, ürimol.

R. Ht. Iiooiihnnl Abt. R. Sclioiitcrliii.

Striilll). Itiirt^iT (H vcMchiodene ?) judex, ilictuM Jtt ' " '■ 1 vr B. fHnth. jadic. D. cotiH. t ' ' 'I' noino Schwester

H. Juntu. ««II» Rrbo u. Juhaitne«.

dvHNclbcuV hiuhii ». Conrad judex. juvoiiiH junior ii'i'ü: 14«, :>.'). IM, 1. 1330; ICH, !J7, /i'JO: 17;», H. 171, ö; .H4. /i'W: 1k:J, 22. i^fJJ : 217, 12. J244 : 221, 12. i:>4li : 230, 1&. t ^i'iö : 265, 3. Tgl. StraPb. con«. Dioinnri filinH läJiO : 146, M. deMclben ?

Sohn 8. ('uno. Rafni 1216 : IHl, 0. 122S : 167, 82. Min

Sohn *. Krbo. ErboniH Kufi filiu« lH-i!» : 107, 32. intcr luprcatori'M l.!:i'.) : 171, 84. Nir.d.-ii HiiuH 12:iU: 174, fi. ;i'40: 208, 10. r^tr, : 22», 35. /;.'4« : 2:iO, 17. 1247 : 2.Mt, 11. 1250: 252,38. 7^51': 274,29. 12M : 318, 24. 323, 2«. s. Straub, cons. Erhnnis judirin filiuB dps rihtrrx »An 123H : 183,21. 1240: 2<)8. B. l:H:j : 214, .'«i. 1243: 216, 2*.). 1214: 221, 13. li'ir, : 2.30, 1«. 232, 23. l;>47 : 2:M!, !». 12l'.l : 247, 40. 250, 3. 1250 : 252, .17. 1252 : 279, 6. 274, 20. 277, 5. 1258 : 318, 23. 82.3, .15. vgl. StrnPb. con». der».? jcnnoit» der BrouKcli, inil. 1255 : 2«.»2, 31. 1257 : 310, 30. 311, it. 125S : 32:1, 27. 31. nr,l : a<iö, 2. vkI. StraPb. l,oc. Sil; «ein

Sohn I. Johanne« jenseits (1< i i ii.

Cano's Sohn 1266 : 461, 5. Tgl. iatrttl>b. Loc.

Nicolai. Erben sun I120-i] : 374, 18. identisch mit Erbo oder Joliannes jenseits der Ilnnisrh ? 1225 : irwi, 20. vgl. StraPb. rons. Ticedominns s. Strnlib. St. ^tci'hnn frstr. s. StrnVb. St. Thomas cant sein Bruder s.

Hugo, t. StraPb. St. Thomas fratr. StraPb. min. (mindestens 2 verschiedene) 1105 : W, 1. 1W5 : 54. 2. WIM : 60, l(i. um : 61, 10. 1100 : 62, 31. IIO'J : 6.5, 24. IUI : 70, 27. vgl. 71 not 1. 1156: 87, 10. ». Tegerfelden. Erboldornnus 8. StraPb. i. Petr. jnn. fratr. Enalindis s. Mngilindis. Krcanliertus s. Acronnbrahf.

Erchonbiildus Erkan— Errham— Errhan— Erchembaldus Erchemboldus s. StraPb. Bisch.

Erebo «. Erbo.

Ercnberg bogh firenber Eren r.renltorc Erenberch Erim— Erinberc Herenberg links vom Neckar n. Wimpfen Hermann der».? E. von r. Straf b. MOnsl. frittr., dapif. u. port. sein Neffe •. Stein Johannes vom . Johannes von s. StraPb. MAnst. cell. Erestein s. Erstein.

Et$ßnktim Aimw-^ KrpcrabciB akIm- haim EmgtrwMia n. 6, Molilwtm 14, Bk 44, 17. M, 8. 188. 24. 170, 6. 468, 8. 4AJ. >». (ribunna et coauBonlbM 17&, lt. DiKtrich von UM : 448. 1. ': von , Bsngnl UU: üeo, 8t.

ir. 888, 18. 7*89: 400, 88. 401. 6; 13; 37. 408. 88; 87. 410. 1. XfM : ff. 424, 27. 486. 8; 10. ». i.iijMii Otto -- o. WoUttelm . Eberhard.

T'S ; 14. 18.

B. Em—.

17

Erbardui >.

Etl. :■■ '

Eriin— El in— vgl. Er— Erea— Erinenebertas 77« : 14. 7. Erineneganda * 77Ai : 14, 8. EriDginaaabaim i. Ergenbeim. Erist— a. Erat—. Erlewin nn " ino« i

Rapoto'a '< : tt, 8&.

r- ' ..,..ai.. ia Strafb. Ui"! '^'■

15, 6. 106t : 48, 88. Erltni /./•</: 40, 8. Erlin- Erligsaaan, Strafb. LooüiiAt l

von , in Ue4 : 419, 88. 43.'. ' Erlinat lena 910: 80, 84. [996-

3», 9. Eric i. Strafb. M&nat dM:. Erlulfus •778: 12, 86. TgL BaptrtM. Ermbertna R. Weiaatnbnrg Abte. 719 : 3, 5. Ermenrihi 719 : 8, 6. EmfridDR Erinfridna •. Nenenbarg.

1351 : 258, 14. Mia 8oka 8. UilUwiau. Ernest Erneatna EnuMit nii 71. 89. taia Harr a. Oalfrat 'oo Pfalagrat ,a iM»:48, 8. Eritein Er*— Briateia «Ümb Bistete Bnthafaa beimenaia Hcrtnatein aa dar lU ai. 8liaf^ 3], 84. 87, 88. 164. 6 ; 9. 800, 28. 814^; 88. 886, 8; 89. 846, 10. 872, 8, SB. ML 88. 409, 17. 420, 4. 488, 88. 4»l, 41. 48^ 81. 433, 24. 434, 16. 446, 87. LocaUUtMi: Aaawaadar« 800, 8& OafcwU

800,89. bnrgMiac« dna 847, 18. 348, 8. plobann* Koarad UUO : 160, 8& f .ster 106, 6. 800. W. 848, 80. 488, 8».

1 von U6S : 878, 16.

iicisso von a. St: Thaaaa tntr. a.

St Arbogaat gab niaaawrilw plak.

Ulrich von a. Bftrgit n .^moiJ'aw« claiicaai Ertingen in WArtemb. «. Borhaa Heiaiteii TOB

faiuili« Bachaagicnais UU : 448, 81. Eschaa Aaeiraa— Aaeha-^ Aaebaagia BaaeWaa

H;>

11

488,86. TgL 18,8:

Strafb. StiaKb. Loa

dar m aa.

36. v.iAia »778 : s .1 Kodaaa.

riagaa a. 6. fbatt»«- topogr. 4a 44|part.

l:> .iieurme p i.i »i»ilcT Toa 8t

Borger.

512

Esscerich Frankenreich

Esscerich 1040 : 46, 30.

Et— Eth— vgl. Edd— u. Ett— .

Ettendorf Etendorf n. Hochfelden

Eberhard von 1363: 410, 19; 30. 1264: 441, 12. 1266 : 459, 1. s. Berstett Vogt. vgl. Dietrich ante monasterium, StraPb. Bürger. Friedrich von 1259 : 336, 16. 1266 : 459, 1. 1275 : 459, 35. vgl. Dietrich ante monasterium, Straßb. Bürg. Hermann von 1193 : 109, 15. Ettenheim Ethenheim Ettenhain Argent. dioc. n. ö. Kenzingen 345, 5. Ettenheimmunstcr Kloster 6, 2. 440, 2. vgl. Straßb. Loc. Abt Werner 1145 : 79, 27. Etto s. Eddo.

Eugenius s. Rom. cur. Päbste. Eusserthal n. w. Landau Kloster 104, 16 ; 35. Everhardus s. Eberhard.

Ezelo Etzelo, wol Straßb. min. (einer ?) 1096 : 50, 15. 1109 : 55, 24. 1143 : 70, 27. f 11^3 : 70, 35. Ezo Ezzo nobilis 1039 : 45, 25. sein Sohn s. Straßb.

Münst. fratr. [965—991] : 39, 8. Ezschowe 8. Eschau.

F.

F. s. Mezzerere's Friedrich Sohn.

F. 8. Straßb. St. Stephan sacr.

Faba s. Bone.

Fabis Berthold s. Straßb. Münst fahr, procur.

Falahabu s. Walf.

Falkenstein Falkestein Euine s. w. vom Donners- berg in der Pfalz Philipp von u. sein Sohn Philipp 1262 : 386, 6.

Fe vgl. Ve .

Fegersheim Vegeres Vegers Vfegersheim Vegers- hein Vegirs— Viegershcim sü. w. Straßb. 205, 28. scnltetus s. Rudolf, plebanus R. 2.256 : 303, 10 ; 20. Eudeger von , Rudolfs Bruder 1245 : 229, 36.

1247 : 241, 35. vgl. Straßb. cons. Rudolf scultetus de 1211 : 126, 11. Rudolf von , Rndeger's Bruder, mil. 1233 :

183, 23. 1243 : 217, 13. 1244 : 221, 13. 1245 : 229, 36. 1246 : 229, 9. 230, 18. 231, 29. 232, 23. 1247 : 236, 10. 241, 35.

1248 : 241, 11. 1249 : 250, 4. 1250: 252, 25. 1252 : 273, 3. 277, 6. 1253 : 281, 25. 1255 : 292, 32. 297, 33. 1258 : 318, 23. 323, 27; 34. 1259 : 326, 5. 340, 8. 1263 : 407, 28 ; 34. 1264 : 424, 33. 437, 4. 1265 : 453, 19. 1266 : 464, 13. vgl. Straßb. cons. u. Hospit. rect.

dominus de 1238: 200, 10.

Sifrid von senior s. Straßb. officiat.

Sifrid von junior s. Straßb. cons.

Sifrid von (welcher von beiden ?) s. Straßb. cons. Feldkirch Velkirchen, vv. Erstein ? plebanus

Gozbert 1233 : 183, 20. Fessenheim Vezenheim n. w. Straßb. Cuno von ,

Straßb. min.? 1147: 81, 27.

Firdenheim Virdenheim n. w. Straßb. Werner causidicus de , Straßb. min. ? 1147 : 81, 26. Firn s. Viru .

Fleckenstein Vleckenstein Ruine w. Weissenburg an der Pfälzer Grenze Heinrich von 1243 : 215, 1. 1251 : 257, 40. Rudolf von 1265: 456, 1. Flcishcim Fleigesheim in Lothr. n. w. Pfalzburg

Otto von 1265 : 446, 25. Flesche

Burchard von Bischofsheim 1265 : 445, 27. Walter 1265 : Üb, 20. Flörsheim Ober n. w. Worms 199, 2. Flora s. Hageno's Wittwe. Fol- vgl. Vol— . Folcolt 1039 : 46, 4. Folcuuino 719 : 3, 5. Folmarus Folchmarus

s. Deutschland Kanzlei cancell. s. Ehenheim. s. Luttenheim rust.

1061 : 48, 12. seine Gattin Heilicha ebd. Folmersheim, Volmersbach n. ö. Offenburg ? 33, 5. Folrat [833—861] : 25, 19. 910 : 30, 28. Foltsche Gottfrid , Straßb. Bürger 1266:

461, 25. Forchheim Forechheim n. ö. Breisach 38, 23. Frankenheim, Klein n. w. Straßb. oder Hoch sü. ö. Hochfelden? 216, 19. Heinrich von s. Griesheim vill. Frankenreich vgl. Francia, Kaiser u. Könige

Childerich lU 749 : 5, 27. Chilperich II 719 : 3, 3. ders. ? Childerich f*845: 20, 11. * 856 : 23, 37. [nach 1003] : 41, 30. Karl (der Grosse) König der Langobarden, patricius Romanorum 773 : 6, 23. * 773 : 7, 1. 8, 21. 9, 1. 774: 10, 5. 775: 10, 12. *778: 11, 22. 778 : 15, 8. 780 : 15, 30. 788 : 16, 23. 791 : 17, 7. 801 : 17, 34. t [816] : 18, 9. 831 : 18, 28 ; 29. Dagobert * 662 : 1, 1. f * S71 : 25, 34. Lothar I 840: 19, 25. * 845 : 19, 33. t * 856 : 23, 38. [nath 1003] : 42, 6 ; 10. seine Gattin Irmengard * 845 : 20, 24. 856 : 23, 39. f [nach 1003] : 42, 9. Ludwig (der Fromme) [816] : 18, 7. 831 : 18,21. fS40: 19, 26. * 856 : 22, 18. 24, 1. 873: 26, 14. 904 : 29, 23. 953 : 31, 21. 974 : 35, 3. Pipin 762 : 6, 6.

Theoderich IV 722: 3, 13. 728: 3, 23. 733 : 4, 23. 737 : 4, 32. t 739 : 5, 3. [739] : 5, 16. Kanzlei

Agilraarus 840 : 19, 28.

Amalbertus cancellarius * 773 : 8, 4.

Durandus [816] : 18, 11.

Eichardus 840 : 19, 28.

Fridugisus 831 : 19, 16.

Gilbertus cancellarius * 773 : 8, 41.

Helisachar [816] : 18, 12.

Hirminmaris notarius 831 : 19, 16.

Hitherius 773: 6, 26. 775: 11, 11. archi-

canccUarins * 773 : 8, 42. Liutpert archicancellarius * 773 ; 8, 4. Rado 775 : 11, 11.

Frankonrcnch FttrstenJoercf

MS

KiiiailiiH iiolaiiiiit 'HU; 21, lt>.

'riiniriiluH iiiiici'llaria» * IWJ : 2, 20. iiiiijorilomu« l'ipiii t * "'5'' -''i •''• KnilikoDHtrin Kniiilii>ii»itcii Ki'>i"l'iii> iiin - ntcii Vriikfii - Vrniiki'iiHfi'iii zw iilorn ii.

Dbl'kli. im .111 .1 I ll.u.ll \Mii

».. ^-■ ia.l

Hlr:n ■• i ., , :Wi.

Frankfurt koiifur -chetifurt 22, 10. 2flü, 24.

Kraiinia Krniu-i Kronmrlii

N. DnilHclilaml.

H. Friiiiki>iin<i(^h.

H. Sifrid. Kranriitkftiiprordi'n niiiioniiu fraliiim nril«

8. HtrnPI). KrniiclHkaiii r ii. I- raiic'iHkaiicrinii<>n.

friitpi- H, H. naiiiiaiii oril. vinilnl.

proviiiciaÜH iti Allcinaniiin Koiiroü von Ilim- iiicln|)f<>rtpii /i'öfl : 4W», 10. Frafirnti TiiHciilniitim «Q. 6. Kom 100, 7. Froiloricim k. Fridcrich.

Frciliurj? Friburc httrß Vrilmrc Imrp im BroiHKnu

(lio UüruPT 411, 11.

Koiirnil von , (irnf /.■'./: .i.i'.", \it. ; .' .'l(i7, M. :«!1», 2«. .«7;», i:t. 375, 10. 37(i. .'.(i 377, 2'.l. am, 23. .'iwa, lO. 3KI, 3. JMI : 411, 11. /i'(;7 : 13!». 22. läGO : UM, 2.

F.rbo von , Undpupr"» Sohn J:.'tO "'» '" vgl. StrnPli. r.ouH.

Hugo von ». StrnPl). MflnHf. fratr.

Roiiiholil von /i'.jy : .'UO, .'14. h. Strapb. cohb.

Ku(lct?t>r von s. StraPI). i'ons. 8oiu Holin ». F.rbo. Frcinshcim Froincshaim «ü. w. Worms 9, 88. FrpKonboim ». Friosonhoiin. Frickjjau Frirgowc «w. Uhein n. Aar 0. l!;i 1

f>(l. 2.3. Frico Fricco i. SlrnPb. Münst. doc. vpl. Diclhelm. Kridolo 8. Uoichonan Äbte. Fi'iilii(;iHnH b. Frankcnroich Kanxlpi. Friilpricb Frodoricus Friderirlid riclia« ricn« Fridrirus -<luricu« vj;l. Fritlo

». Badon.

B. Bphlonhotin.

■. K - 1^

8. nie.

H. KlUlullIl.

(i, Ki)ni({Hbofen preco.

8. Dahii.

I. DcutKrhland Knisrr.

a. Ii ' ' ' itid Kanzipi nrchicanr.

■. I ' IUI.

■. Ii....' im.

a. F.lsaP llprxögo.

B. Etipndorf.

8. üiudo.

pupr B. flripxbpim vill.

8. (iUKPIlllPilll s. Ilaiii'liau.

niinng.

' irll Abtp.

8. Uflrtt'ilir.

8. rfftffcnlab.

s. Ui(>gpl.

8. Kom. rur. Kaniloi.

8. UoBhcini.

I. Uufa«.

8. HMwbrtclum.

8. Karh«mi PCaltgnf.

n llmbgß.

.? lnt«r

/MS: SI7, 13.

22», M. UM:

1349: 247, 40.

"■ ' '^ ast:

J9t, 83.

'•. con«.

....ib. coiu.

fil

fabor uäi: idtf7, 10. TgL Mtra>b. I^oe. RodoM

r>bri.

K StrV, t.

/.'9S: 100,17.

Müiul. tloc. li-dwie?) li. Miin»t . ■• l> Miiiiki I

.St

I. irair.

.ti»t. ■toAM Molar.

'wirvi»!«?) lOM i«. i IM» ,18. t "M

s i'i-tr. Jon. frair.

' an drr Ktnifb. 8t. ThonwiHnilw f

- fratr. a. Offaibvg mtntat.

> »a« Yüxtp, EImms Utaifß

11 , .l'.T

8. S' rpp.

wo! > •. r

iVt, Iti.

dt). .^3.

70. 3fl. wol StraPb. min. a. BArgcr JiHi : 86, IS. don.?

iiae : 88, .10. Ml. S4. teia Bnultr a. yitMm. Straßb. min. IJIC: 130^ SO. TgL Diatiick,

BtraPb. Bnrggraf. a. WcBttirman. 8. Wittplkbarh. 8. Wolfarh. «. Zollem. *77S: 14, 1. - Ormf U39: 81, 82. dUmt

/M.9: 67, 1? "W; SOO, i. IUI:

258, 13. FHeaenhcim Fr.- >. im xi. ft. BaaltM 881, 4. Frälo 8. R(>^'i.;iii Iriodrich von .

Frownrln .. f i.n. i..

Fmmpt^* 'i !i- ' ( nipr«'. F ni . ; von StimfK? r J8 : 8, 86.

Fi: i.-.. .u 17, 1&

Fntda Kloitor 1«, 1 ; Sa 17, 1&. vgl Smfbi Loe. Abte Bangnlf r- 34. «Ol : 17, 18l

M.ir.in.ird . ■, ^

Y ; FaratMnbwg CoMataal. dioe. a*. *.

, .-rJüBgaa Hainmli von . Graf U50 SM, ». iaS3 : 877, 1«.

«

5U

G. Geroldseck

G.

G. B. Kind's Arnold Gattin. G. s. Rimuntheim. G. s. Rom. cur. Kanzlei. Gaganhaim s. Kogenhcim. St. Gallen Kloster 2d5, 26 ; 40. Äbte

Berthold [1361] : 358, 9. 1361 : 365, 14. Ulrich 1314 : 127, 24. 1319 : 137, 6. 139, 1. 1339: 176, 34; ff. 1358 : 319, 33. procurator Rudolf 1353 : 285, 28. Gamslmr,st Gameneshnrst in Baden n. ö. Straßb.

33 5. Garibaldus * 778 : 13, 37. Garouuart 737 : 4, 34. Garsilins s. Berstett. Gebba s. Harthausen mancip. Gebeno

Straub. Bürger? 1315: 129, 33. min. des Straßb. Bisth.? 1096: 50, 16. ders.? 1100 : 52, 31. 1116 : 57, 9. [1119] : 60, 3. Geberschweier Gebelischeswilre n. Rnffach 1 14, 26. Gebehardus hart 8. Regensburg Bisch, s. StraPb. Münst. fratr. s. Straßb. Bisch. Gcbolsheim Geboltheim n. w. Bnimat Konrad

von , mil. 1351 : 258, 10. Gehardus s. Gerhard. Geidertheim s. Geudertheim. Gcilo [833—861] : 25, 20.

Geispolzheim Geisbodcs Geisbolts Geisboltz- heim Geisboteshein Geispolz— Geispots Geizpoltz Gcizpolz Gespolzheim, wol sü. w. Straßb. 25, 25. 67, 40. 205, 29. 371, 2; 32 ; ff. 372, 1 ; 3. 374, 36. 422, 26. Gemeinde 371, 23.

Berthold von , mil. 1340 : 206, 8. ders. ? 1363: 371, 26; ff. 372, 5. 388, 24. 1363: 400, 31. 404, 38. 1364: 415, 5. 426, 21. 435, 34 ; 37. seine Brüder s. Schoup Reinmar . Konrad von (3 verschiedene?) in Porta, mil. 1359 : 333, 23. der Rote 1363 : 371, 28. 1363 : 412, 5. mil. 1340 : 205, 22. vgl. Straßb. Loc. Cuno von 1364 : 420, 16. 426, 13. 436, 35.

seine Brüder s. Schoup Reinmar . Hesso von , mil. 1363 : 388, 25. 1364 : 420, 14. 426, 22. 435, 39. 436, 3. seine Brüder s. Schoup Reinmar . Ospenellus von , mil. 1340 : 206, 8. Otto von 1363 : 400, 32. 1364 : 420, 14. 435, 35. seine Brüder s. Schoup Reinmar . Rudeger Gnipping von 1363 : 371, 26 ; 39. 372, 1; 6. 1363: 412, 6. 1364: 415, 5. 419, 39. 420, 15. 437, 3; 7. 1365 : 447, 22. Werner der Riebe von 1363 : 371, 28. 1364: 424, 28. 425, 4; 11. Gelasius s. Rom. cur. Päbste. Gelfrat feradns ffradus fradus pheradus pherat Helpheradus min. s. Straßb. thelon. ders.? [1141-1143]: 69,17. 1143: 71, 6; ff. 1144 : 78, 24. sein Bruder s. Manno. sein Eigenmann Adelbert 1143 : 71, 28. vgl. Ernst.

Gellingi filii 1339 : 170, 34 Geinhansen n. ö. Hanau 97, 28. Geminus pons s. Zweibrückeu.

Gengenbacli bacensis Argent. dioc. sü. 5. Offen- burg 277, 19. Schultheiß Johannes, Walter's von Malberg Bruder 1363: 411, 28. 1364: 431, 3ö. 439, 21. Kloster 440, 2. 481, 22. Äbte Gottfrid 1145 : 79, 28. Gottfrid 1319: 142, 21. Georius s. Wied. Gerbim devota 1109 : 55, 27. Gerbolt, Straßb. min. ? 1096 : 50, 17. Gerburgis s. Ripclin Rudolfs Schwiegereltern. Gerhardus Gehardus Gerardus hart 8. Dieta. s. Eckerich, s. Merseburg Bisch, s. Schob.

mag., advocatus, minister canonicorum ecclesiae Argentinensis 1360 : 345, 18. 1363 : 345, 36. ders.? 1357: 307, 30. vgl. Straßb. Loc. s. Straßb. Münst. fratr. s. Straßb. St. Trinitas prep. s. Wassenberg.

B. Westerman Friedrich's Söhne. Gerina s. Landsberg.

Gerlacus, Straßb. Bürger f 1315 : 129, 2. ders.? 1211 : 126, 11. vgl. Straßb. Loc. seine Gattin Bertha 1315 : 129, 3. qnidam heres suus 1315 : 129, 17. Gerlindis 1335 : 160, 29. vgl. Straßb. St. Thomas Loc.

sepulcr. s. Wangen Heinrich's von Gattin, ihr Bruder s. Virnekorn Konrad . Gerloh s. Straßb. St. Arbogast fratr. Germania s. Deutschland. Germune 719 : 3, 6. Germunt 780 : 15, 31. Gernodus s. Straßb. s. Petr. jun. fratr. s. Worms can. Gerolt roldus

8. Straßb. Münst. fratr. [965—991] : 39, 9. 1039 : 46, 4.

Geroldseck olczecke oldeseke olsecke olseke Geroltesecke eke Geroltisecke eke Geroltsecke —eke ecge Gerolttesheggc Geroltzeck cgga Gerolzeke Gerolzsecke Ruine sü. w. Zabern.

Berthold von s. Straßb. Münst. port u. cam. Burchard von 1321: 152, 26. 1336:

163, 1 ; 38. 1338 : 167, 34. 1336 : 193, 38.

seine Söhne s. Burchard n. Symund. Burchard von , Burchard's Sohn 1336 :

193, 38. Heinrich von s. Straßb. Münst. fratr. Heinrich von s. Straßb. Münst. cant. n.

Straßb. Bisch. Heinrich IV. vgl. StraPb.

Loc. ders.? s. Straßb. Münst. fratr. Otto von [1141—1143] : 68. 24. vgl. not. 2.

1160: 91, 13. vgl. Straßb. St. Stephan

Vogt u. Mauersmünster Vogt. Otto von 1193 : 109, 11.

Oeroldseck Oottfridus

Mb

Bytiiiind von , Hnrrhnni'N Hohn 1:130: lU.'J, ;W. der»,? Hyinimd »uu Wiö .• 8:J7, 14; 17, l:JGI : ;M!», 18, 865, 80. lä(i^ . 3W1, H. W>:i : ;«)! , 2«. Mfl« ; i46, 84. ■uinu Uatliii /4'<;/.' :i-l!), 20; 80. 860, 8. kuinv Kiiiilor J:.'iil : WXW, Wh.

Stcjihaii von , Walram'i UnuUr f WW ;

WA2, ;w.

Walram von , Htcphan'« Urudcr «. Strafb. MüiiNl. fratr. u. Hpi'ivr dcc, vgl. SIraPb, Loc. b. Lnlir in Uadcn,

Heinrich von , WalUir'« 8ohn 1261 : 8fl?>, 16.

;.L'f;5,- a«7, 12. im3: 411, U. IMO:

4«4, 21t. 4<!4, H; ff, Heinrich von , Hormnnn'i Sohn V166 :

■\M, i); 21, Hvrnmnn'B von , den Sohne« Wallcr'i kindc

mim : 4(!.l, !M). IC), (I; ff. vrI. Heinrich. Walter von - K';V.' ; 2H.H, 35, l:j5:i : 2H8. 8. 2H«, 16. ii'ö»; KW, 3«. IMl : 35», 87. BW), 1; 14; 2H. 3«3, 36, ii'Ci' : 3ß7, 12. 87r>, K. 377, 7 ; 14 ; .'W. .378, 3; 27. 37«, 11; 21). 380, 11 ; ;t(). :18I, 10; M , .37. 382, 1!»; ff. ;)H3, 1. ( /,■.>«! ; 37.3, 1. /V«.7 : .38!», .32. 3!I3, II. .3i«l, .33. 4()(), 2.">. 4(Mi, 13. 408, 17. 411, 1». 1:104: 414, m. 431, 23. 4.38, 2.3. 4;«), 8, /i'e5 .• 44(1, 10. 44'.), 6. 463, 37. l:^'liii : 403, 23. goino Böhnc ljr,:t : 288, 22. Tgl. Heinrich Her- mann Walter, kint l.it;i: .36», .37. 860, 1; 14; 29. 3«3, ;«i. IM.): 377, 7; 15; 8«. 378, 8; 87. .37«, 11; 2«. 380, 11; 30. 881, 11; 84; 87, 382, 1«; ff. 1M3: 31K), 2; ß; 20. 803, 11. m), .34^ 400, 26. 406, 14. 408, 20; 28; 1364: 415, 1. U65 : 44(!, 11. 44«, 7. 1366: 464, 6. Neffen g. Kberliard, .StraPb. Marschall. Veltcr ». Diersbiirjj, Walter von , Walter'« 8ohn t. StniPb. Mün«t. jirep. n. StraPb. Ri»ch. Walter. Ocrfrtid druilis thrndis tnulis a. Deutschland König Kourad HI. Epfig. l.and.sberg. Marsilin« Otto , Micte-sheiin AiiKelm von . Speiidor'» Friedrich Töchter. Stralib. lloHpit. fratr. Konrad. Oertweiler Gcrtewilro ö. Harr 1»8, 12. 213, 18. Oornnuns «. lla^i-naii. Honau fratr. Schwarzacli prior. StraPb. Dominikaner fratr, Oervaicus mag, Str.iPb. Uarger 1346: 827,8,

1J57 : :t07. ;k). 310, 28. 1363 . 407. 38. QcrvaBius Ulrich i. Speicr a. Wid. c«&. n.

StraPb. Loc. Oeruuigo clericns 778 ; 14, 18. Qe8pol/.beim «. Oeispohheim. tieta Johnnno« «. StraPb. Milnst. fahr, notar. Qoadertheiiu Oeidort— Oondcrthcim 0. Branukt 185, 7, Hug von - 136.'» : 44«. 1. Uevaterinan Konrnd , StraPb. BArger tQ43 :

216, ö. Oeiinan liUO : 46, 88. sein Bmdrr s. Benso. Oexo 1039 : 46, 8.

>iio'» Bnul«r iMS i tUi I. ■7, 3,3. ^

BrwlMr XMJ.nS^t.

1- WonM W, S0L

w. RMhdn \m, U.

"4 in? <:• wol aklM 37t, W.

(ii (ii

Üinibi

ili

But'

>]■ ( .. .

(in

Uirbadrn <> Ulrich vi>:i

den. V mil. Walter von -

87«, 88. 881, 1. tuuul: »?4, 6. tiÜ :

464, 8. Tgl. Uheinaa acnlt. die Herren von lii7 : 807, 87.

Ojrmperch l^anibcrt von '■•''-' -414 ift OiRalfrit 7H0 : 15, 81. Oinela AIWrti Agni relicla u

Itiirger I3:><> : 252, ». vgl. .- Oiailhema 1160: 91, 19.

Oinlebcrttt«, Bischof *778: 18, 86. vpl. Bot. I, f'i IT. Kanzlei.

t'. i •, Saarbar/ .

UIcsolin Hcmricb , Stralb. ii^.

461, 26.

Qnammo 103'J : 46, 4. «Urs.? tOiO : 46, il.

KMO : 4<5, 29. Onipping pinc s. Oeisp< ' Oockaweiler Oottancs i

Barr 44, 17. 45, 6. Ood— «. Oot— . Oft— «. Oo— . Oonelinns 871 : 98, 7. Oo» ». Oo« .

0 8. Straf b. Biath. KaatlaL

(i' wol Gntenbare abMfaag. Bws bii

Dir<l<ilsliaoaen w. RappoIUiweiUr Egelolf toi

t [um 13001 : 100, 89. identiMJi mit Egtlotf

Ton Irslingen?

Ootesman 7<J1 : 16, 87. TgL Slrafb. Imc.

Ooteao 910 : 30, 28.

Gott— Tgl. Gock— .

Gottfridns Oethc— Ood«^— Ood— O'

/_: I /_.!...

■r /_. I

0.

(i

a. A

8. <

a, K:

s. Knttin^en.

a. Kpi>Rtein.

B. Foltsche.

K. Ofiii;<ii'Ki<h Abte.

s. (< ibo Bnidar.

B. 1)

a. M

Rai » 1189: es, m

a. Ki'uUktttt pbkaa.

8. Uhein l'falsgnfca.

s. Saarbnrg aoilt

a. StaofaB.

a. Still.

rlericu«, wol an Stralb t 109 : S87, &

.1 (».17. /li4J/. 7a,«l

ll.,<, .--' ~ "

Hnmbert.

516

Gottfridus - Gudelflndus

Nicolai filius 1244: 22), 14. 1340: 22', 10.

1347: 236, 11. 1349: 250, 6. 1350: 252, 37.

1351 : 269, 10. 1353 : 273, 4. vgl. Straßb.

cons. gacerdos s. StraPb. St. Laurent, vicar. s. Stral'b. Münst. dec. s. StraPb. s. Pctr. jun. fratr. B. Straßb. .s. Pctr. jun. fratr. n. StraPb. Münst.

dispcns. s. Straßb. St. Thomas dec. (2 oder 3?) s. Straßb. St. Thomas port., fratr., cell. s. Winncnden. s. Zidclarius. 1039 : 46, ö. Graf 1133 : 60, 31. 1338 :

200, 15. Götz vgl. Goz u. Gozz . Goudertheim s. Geudortheim. Gozbertus Gosbertus brecht pertus Gozbraht

pertus vgl. Gozelin. s. Feldkirch pleban. min. des Straßb. Bisth., vorher des Straßb.

Domherrn Konrad (3 verschiedene) [1141

1143] : 68, 8; 9. [833—861]: 25, 19. 1148: 83, 6. seine

Gattin Ofimia ebd.

Gozelin Gftsselin linus Goesse Goselinus Gosselin Gosze Götze Gozelinus vgl. Gozbertus. s. Kageneek. s. Schaup.

Straßb. Bürger (wieviele ?) Nicolaus s. Straßb. cons. (Gozbert) der br&der dicner bruzerdinestman minister fratrum wol Dienstmann des Domcapitels 1330: 174, 6; 34. 1333: 186,2. 1343: 216,29. 13U : 221,13. 1345: 229, 34. 134G : 230, 15. 1349: 250, 4. 1350: 252, 36. 1353: 273, 2. 1 1363 : 397, 23. vgl. Straßb. Loc. u. cons. (Gozbert) sein Sohn s. Wirich. 1333 : 183, 21. sein Bruder s. Sifrid. Rudeger's Sohn 1344 : 221, 15. Hartungi filiastcr, dochterman. dcrs. ? Vituli Vitulaj filiaster 1345 : 229, 33. vgl. StraPb. cons. ad s. Thoniam, von St. Thomane, zu St. Thoman, mil. 1360 : 343, 2. 1363 : 408, 32. 1364 : 424, 34. 435, 10. 1365 : 446, 28. 449, 11. 1366 : 4&4, 14. vgl. Straßb. Loc. seine Gattin Phina 1360 : 343, 2 ; 3. sein Bruder s. Walter.

1337 : 167, 1 . 1343 : 214, 37. 1246 : 231 , 30. 232, 23. 1353: 273, 3. 277, 6. 1353: 281, 25. 1363: 369, 8; 18. mil. 1346: 230, 21. 1357 : 310, 27. vgl. Straßb. cons. Gozraar marus s. Kiittolshcira. s. Reutenburg. mil. 1343 : 213, 26, Gozzerat 1040 : 46, 27.

Gozzo G6tze Götze Gotzo Gozo vgl. Gottfridus. s. Grostciu. s. Hausbergen, s. Lupstein. 1039 : 46, 2. Granies Bnrchard von s. Straßb. Münst. fratr, Gratulfus s. Ratoldus. Greda s. Vögellin Heinrich's Gattin. Grcgens Burchard von s. Straßb. Münst. fratr.

Gregorius s. Rom. cur. Päbste.

St. Gregor im Münsterthal sü. w. Colmar Kloster

29, 12. Greifenstein Grifcnstein Ruine sü. w. Zabcrn. Vogt advocatus et dominus castri Eberhard

genannt von Greifenstein 1340 : 203, 6. Meribodo von 1160: 91, 12. R. von s. Straßb. Münst. fratr. Grens (schwerlich w. Nyon am Genfer See) Sifrid

von 1348 : 244, 15. Gressweiler Croswilre w. Molsheim Johannes

von 1363 : 393, 10. Gretzenbach Grezzinbach baccensis im Canton

Solothurn ö. Ölten 12, 24; 36. 14, 6. Gries Griez sü. ö. Hagenau 69, 4. Griesheim Cerichesheim Creicheshim Cricches Cricges Krieges Crigesheim n. w. Straßb. 216, 18. 288, 3. 330, 35. 413, 16. nniversitas villanorum 280, 2. preco Konrad 1350 : 280, 17. villani

Butel Konrad von Gugenheim 1353 :

280, 21. Deckere Berthold 1353 : 280, 18. Engerman Kunz 1253 : 280, 19. Epfig Burchard von 1253 : 280, 17. Erbo 1353 : 280, 16. Frankenheim Heinrich von 1353 :

280, 21. Friedrich pner 1353 : 280, 17. Heinrich Discincti filiaster 1353 : 280, 21. Hoden Sifrid 1353 : 280, 20. Hohban- Cuno n. Konrad servientes celle-

rarii von . 1353: 280, 21. Ortolf Vulturis filiaster 1353 : 280, 19. Ovenere Diether 1353 : 280, 19. Pfütze Heinrich u. sein Bruder Konrad

1353 : 280, 20. Rorere Heinrich 1353 : 280, 16. Rulin Adelheid's Sohn 1353 : 280, 18. Salatin Friedrich 1352 : 280, 18,- Sehcrphcrc Heinrich 1353 : 280, 19. Sigelo Hurretzeres filiaster 1353 : 280, 16. Unfüge Burchard 1353 : 280, 17. Verlin 1353 : 280, 17. Volraar 1353 : 280, 17. Walter senior 1353 : 280, 16. Walter junior 1353 : 280, 16. n. ö. Ober-Ehenheim 94, 1. 181, 23. 202, 16. welches von beiden? 320, 31. Grifenstein s. Greifenstein. Grimel Erbo 1355 : 292, 34. s. Straßb. officiat.

sein Bruder Gottfrid 1355 : 292, 34. Grimine s. Straßb. Münst. fratr. Grimaldus moldus.

s. Deutschland Kanzlei archicanc. s. Weissenbnrg Äbte. Grostein Götze von , Straßb. Bürger 1359 :

340, 34. Grüningen Gruenigen in Würtemberg n. ö. Ried- lingen an der Donau Hartmann von , Graf 1348—1349 : 246, 18. Grisce Hug Hug's Sohn uffen 1363: 379, 1. Grumbach Grftmbach sü. Langensalza in Thüringen

Marquard von 1163 : 94, 31. Gualtherius s. Walter.

Gudelfindus (vgl. Gundelfingen) Otto s. Straßb. cons.

Oftldin -- Haione

M7

UftMiii AiiniiN litigo IU36 ; 1&7, 83. vgl.

KtriiH). oftit'iat. (illiizn «. Urli'friii.

Oiif<<<iiliuiiii Oftgen— ÖDogonlinim «fl, w. Hniinat 4H, 2(i; 21». «4, K».

«acor.loH Htigo IIHJ : V», 18.

lliTtlmlil von , Miin. de« KtrnPb, niitb.? IUI : Hl, 2H.

■. Iliitfl.

KricUrich »on VJÜ4 : 424, 2H. 425, 5. Oiiido Pdtcr - H. StriiPl). liinth. procarat. (liiillii'lniiiH H. Wiltiplni. tluiiilnllioHo 7H0 : 16, .'U. (liiiiillifrtuH Ouin|i('rtiiH (juiulob«rtli(> 738; 8, 88.

H71 : 2(1, ti. iUO : M), 24. Qamli'lfiriiN'ii Uundülvindon Uftudolfiugeii fgL (; IM.

n. I ' Konrad von i. StnJb. Mflmi

fnitr. QundpiicH— niiiiilrRwilre aatgegang. Ort in der

Ortpnnu (HcliüpHin AU. ill. ll, §88) 20, 86. 42, 8. üuiulicho 910 : 3(), 25.

Qunthpr OuiitrniH Oi'inther Oautbcru« Uuutter Oiiiittlicr Quthcra«

der Muiirch g. Dasei.

s. ErjjorBhoim.

■■ Landiborg.

■• Bnfn«.

1. Stoufingin.

•»cordd» zu StraPb.? 7549; 247, 17.

prpHbytor n. .StniCb. HiHlli. Kanzlei.

StmPb. min. ll'J'J : 113, 'J.

8. Wolfiglicim. Ountrnm dram tcrammus thramna tramoi

1. EpHg.

a. I'furzhcim.

fiibor lX>r,<J : 327, 22. vgl. StruPb. Loc.

SiruPb. min.? 1H<J: 58, .18.

sein 8obn 8. Wnllcr. Munrb zu Mnuii 8€>inc Töcbtcr u. deren nva ». ."^ Boror.

milcs t [ftafh 1007] : 44, 35. sein Sohn ebd. Ounzilinu» [iHiü-OUl} : 30, 9. (lunüo i)r>(i : 32, 22. (Ift- fluo— 8. Gn— . Uuta Oftia

t. Hone.

8. KAnigsbrnrk Abtisa.

StrnPb. llürgerin t:U!i : 221. 3«. ihr Sohn IJurcbnrd, Monrh (zu SiraPb.V) 1S45 : 221, 8». ihr Vnler «. l'forzbeiro üantrnm von . Uutunburg 8. Ootcnburc. QuUtoma a. OonUior.

11.

11. 8. Camelebnrh.

11. ». Clirpohilbereh aacerdoa.

H. 8. Iloimu dec.

H. 8. f<trnPb. St. M.irtin plcb. n. Mftnat. fratr.

11. 8. StriU'I). Münst. doo.

Iliibtror Sifrid , StraPb. narger 1339: 171,35.

llttbslmrg (i.i...^i...- 1 1. I II.1....1

bore I

-pufK 11 ,..:- ........ ;.. ..

Aarnu Urnren von

Alb«rt ttse : IM, S9.

Albert USH : \m. 38. tiM : 198, td. V|L

Rliaf Landgraf. Albtrt ». Kira»b. MOiwt tnit. a. BaMJ CM. aottMd iUüt: SA». 27. UOi: »Kl, 14.

869. 88. 876, ». 87«, 80. 877, 80. 88f, 88.

888.10.888,8. «M '• •• /«M- «k,8. Uodolf 1301. IU,H.', BMlkVAci»

Uudolf t3M: a-iH. <tf1, 14. §»,

b; 17; 88. 876, :«). li. :. 88. 88*. 10.

SHS, 8. 886, 4. / " ' liSe : 4M. 1.

vgl. ElaU LkoAv Biirtk. Vftgte.

a«ill ««rrKtarJii» ...: ...;(cll TOB OMTK

tMi: II aervna •. K«|>|4 Kourad .

ilachberc «. im» rg. Had— vgl. Mi-d— n HaJt— , UadalricuN

Hadeberta«, .... .

Bcbiedrno ?) 1139: 62, 5. U6l : l'.', ... aeioer Schwester Tocbt«r a. Bopkia. Hagarlarode Johannes von i. LAwaa l Hagenan —nana nawa aofMula D'

I- noawe now »owa

.'I— iiagonowa 97, 31.

110. '^ ! "• TI l'l'« 1 .-_.,

8»;. ..:.

18; 18. 137, 25

3w m. -w. 1

346, 14.

,«wiv«MKa«a

Kiilung i..'

Wcmbard

acniteti

ItaUcndorf Rudolf von 1363 : 888, 80.

Bnrrhard U7C : 96, 9.

Cnno /?«/ ; .'läS, 86.

W - t «M- 897, 1.

i- 12. den.? 1343: 816, 7.

Vji,; .v^'. la vgl. Blsal east tom. Hospital 113, 40. 121, 1. 440, 6. Frirdricb von a. Strslb. Mkasl. tnta., c«lL,

rant. n. prrp. Friedrich von 1883.- 168, 88. 1339:

170, 20. 1133: 183, 88. 1343: 816. SOl

217, 13. U47! SM, 11. IM»: 880, 6.

13iO : 258, 86. TgL Stnfb. mm. Oerung von , Stnfb. Btegv WW 30S. 2^.

t3S9: 330, 15. 337, 18.

Hagenack —eck« Ruine aft. w. Coltt« l'v

von t»63 : 404, 85. Hagwio gtno Ton Stnlib.? t 1363 . 407, 1. Wittvre Flora 13*3 : *"' '^ ff. Tochter Junta 1363 .»,

Sdhse a. Albrat, Koiua-., .......uMn •oslaria.

SdnrMUr ActellMid II«J ; 407, 1. 788 ; 8, 88. Hagoaldna Abt 788 : 3, 8a Hahcberc a. Hochberg. Hai— vgl. Iloi— . HaidalfQa 7S0 : 15, 81

HaiersMla Otto . Stnfb. Blt|w IMf . 8B0|, 16. Haigerloch Uegerlorb w. HecUagMi KoBra4 voa

a. Stralh M«nM fm»r Haimo:

Haimnli 3. 86.

Haion« 7l'.'

548

Haiterbach Hausbergen

Haiterbach Heiterbach in Würtemb. ii. w. Horb Volmar von , mil. 1220: 151,9. 1230: 201, 28. Halbcrstadt stadensis Bischof Otto 1120: 61, 29. Halceiheim s. Holzheim. Halde comes de 1242 : 213, 26. Halidolfus s. Horcholfus. Halle an der Saale 130, 37. Halsbrunensis s. Heilsbronn. Hamerico 733 : 4, 24. Handschuhheim Hanshuhesheim Hantscohashaim

w. StraPb. 16, 10. 81, 4. Hangenbieten Hangendebftthenheim sü. w. StraPb.

299, 27. Hanricus s. Heinrich. Hans Hanns s. Johannes. Harbaldus * 778 : 14, 1. Hardrino * 778 : 14, 10. Hariboldus Abt 728 : 3, 26. Harilanda s. Rashinfridns. Harione 710 : 3, 6. Harlungus s. Königsbruck fratr. Hartbertus Harbertus pertus Hartbraht per- thus pertus Herbertus s. StraPb. Münst. scol. n. s. Potr. jnn. prcp. 737 : 4, 33. Harteger Karger Harg Hartgems Herckcms Hergger Herikerus ger wol StraPb. min. u. Bürger (nur einer?) 1006 60, 17. 1116: 57, 9. 1118: 58, 11. 1122 60, 33. 1120: 62, 5. 1143: 71, 11. -[1143 70, 35. 1040 : 46, 26. Harthausen husen sü. w. Hagenau 53, 9. 115, 21. 122, 26. mancipium Gobba 1105 : 53, 20. ccclesia 53, 9. presbyter 53, 27. Hartmann 1105: 53, 8. \ 1201 : Üb, 23. 1200 : 122, 26.

Hartlieb 1200 : 114, 2.

Hartman Harte Hartmannus

8. Kiburg.

s. Königsburg.

8. Colmar.

8. Dillingen.

s. Eckbolsheim.

s. Grüningen.

s. Harthausen presb. seine Erben -f 1201 : IIb, 24.

s. Rathsamhausen.

s. Snello's Heinrich Bruder.

s. Wirtemberg. Hartraöt mudns mftt

s. Schiltigheim.

wol StraPb. min. 1134 : 64, 38. Hartnodi 801 : 18, 1. Härtung Harttnngus Hartungus

s. aqua.

s. Hechingen.

s. Hüttenheim capell. super, pleban.

s. Louchman.

s. Luttenheim rust.

8. Rosheim.

StraPb. Bürger (5 verschiedene ?)

Vituli gencr s. StraPb. cons. vgl. Gozelin Hartungi filiaster.

Hcsso's Sohn s. StraPb. cons.

Sigelin 1253 : 281, 25.

juvenis 1256 : 298, 37.

8. StraPb. scult. u. Loc. Steinhovc.

1228 : 168, 38. s. StraPb. s. Petr. jnn. scol. 8. Wangen, s. Wide. Hartwig Hariwigus Hartwic vvicus wicus

wigius wigus zwigus Ilerivvigus 8. StraPb. Münst. dec. 8. StraPb. Münst. fratr. 8. StraPb. St. Thomas fratr. min. des StraPb. Bisth., vorher des Domherrn

Konrad [1141—1143] : 68, 9. 8. StraPb. Bisth. Vögte. 956 : 32, 21. Harzbnrg Hartispnrc Oä. ö. Goslar Hermann

von , Graf 1211: 124, 22. Hascgaugia s. Eschau.

Hasenburg bnrch zw. Bruntrut u. Lützel im Ob.-Els. Heinrich von s. StraPb. Münst. scol. n. StraPb. Bisch. Heinrich I.

Haslach Avellanum nensis Hasela lacensis Iahe lanensis Haselha Hasilacensis Argent. dioc. w. Molsheim 69, 30. 109, 26. Kloster 216, 36. 322, 16. Capitel 50, 11. 69, 24. 97, 34. 196, 37.

263, 13. 440. 4. decanns Konrad 1258: 322, 1. dera.? C.

1251 : 269, 20. 1248: 243, 1. fratres, canonici

Burchard 1260 : 346, 24.

Otto 1251 : 269, 20.

Ulrich 1220: 169, 29. ders.? Ulrich von Buwenburc 1230 : 173, 5. portarius 1220 : 148, 12. 1221 : 154, 14. prepositi

Albert 1220 : 151, 7.

Alexander 1253 : 286, 19.

Berthold 1143 : 69, 28.

Bruno 1159 : 90, 13.

Burchard lo tempore prepositus [1141 1143] : 69, 14.

Ulrich 1183: 100, 11. [1185—1189]: 103, 14.

Werner 1096 : 50, 12.

1221 : 154, 20. 1248 : 243, 1. scolasticus Heinrich 1259 : 333, 20. Vogt Hezel 1006 : 50, 14.

Hasleip leibus 737 : 4, 34.

Hatto 778 : 15, 10. ingenuus 1040 : 46, 10.

Hattstadt Hadestat zw. Sulzbach u. Ober-Morsch- weier sü. w. Colmar vgl. StraPb. St. Thomas fratr. Lntold u. Otto.

Bonusvir de , mil. 1251 : 269, 8.

Konrad Werner von 1263: 391, 29.

Hattune 710 : 3, 4.

Hausbergen Hngesberc bergen pergen per- ghen Hugisbergin pergen Husbergen per- gen Hiizpergen n. w. StraPb. 98, 16. 131, 26. 164, 2. 176, 22. 212, 2. 247, 23. pagus 63, 16. Ober— 44, 15. 94, 6. 185, 19. Mittel— 172, 2. 185, 8; 16. 273, 29. 274, 19.

275, 4. Nieder— 44, 15. 94, 6. 99, 15. 185, 8; 15 298. 19. 306. 10.

Hausbergen - Heinrich

M9

44«, 27.

'M MV

170, 21. 111, 24.

wig»

Luculilütiiii : Crftmeling« 8tf8, 80. MtneU ZM, M.

hoiiiiiicH 2'tH, IH; ff.

HacordoK 2'.W, ;iO.

Vogt ». Oozzo.

Hiircliuril vdii «. KtraPb. Ht. Mar. MagiUl. fratr.

Oo7.zo von , Uittcr / '' ' '7 (y. »gl. KtraPb. Bialh. Vi'i);to. «oin V ' 24M, 22. nein

Holm Koiirnd lx'4'.ß

Iluiiirich von /i'6J 1305

IIati)if{uruut IluKgcr&lo in 1 Vrhi-r!

llauHpurc liavodbiirg n. Uabiburg.

lliiwcnnu-ZAr r. Howcincimcr.

Heb- vgl. Eb-.

llcbo, StrnPb. min.? IIOU: Bf), 27.

Ilcc vgl. 11«'/. .

Hpcbinj^t'n Hocliinbcn llcliiM^in in llulirnzollcrn

Konrud von , Slrnl*!). lliirKfr JI'J'J: 118, 13.

Ilnrliiiig von , StriiPli. ItiirKor 1:.':J'J :

Hoinrich von , Stral>b. HQrgrr JJ'JT : 11<(1- s. F,d— n. Ilcid-. IlcdowiKiM llndi>wich wigin Ilodcwic

«. Andlnu AbtiHN.

1109 : M\ 2(t. ihr Qatt« s. AnHolin StraPb. min.

I. Horhfpidcn.

I. Limb«!'» Simon Witlwo.

I. Ucsi'hardus' Wittwp.

I. Sohoicolin'H Töchter.

B. Spcndpr'» Fricdrirb Onttin.

Wnitcr'g Gattin n'l!) : MO, 22. Ml, 8. Tgl. StraPb. I,o<-.

I. StraPb. I,or.

B. StraPb. St. Stophnn AbtiHS.

•. TnichtorHlicim llurrbard'H von Onttin. Hegprloch ». llnigcrloch. Iloi— vgl. He u. Hai . HeidenriniK lledcn Heindon— Ueinde Henden-

riciiH H. Hohbarr. HeidoUheim Haiduifuithairo lU. 0. Schlettatadt

17, 17. lleilichft H. Folniarns.

Ileiligcnstein Haiiengonstein n. Harr 462, 40. heilige der vorst n. Uagonau 359, 37. 877,

H; »9. 3«1, aö. :W2, 22. Heilsbronn Ilnisbrnnen.sig ü. Ansbach Abt Nico- laus 1163 : !t4, 29. Heilwir, wiga Helwig

8. Hertha'» Tochter.

R. F.gishciin.

t ILU ; 84, 28. ihr Qatto b. Heinrich, Str'>l>1< Borger. HcimorichuB Haimericho Hemirih

733 : 4, 2r>. ders. ? 737 : 4, JM. 780 : 16, 31. Hcinio Heino vgl. Aigmo.

8. StraPb. Miiiist. fratr,

8. StraPb. Milnst. prep.

[965-991] : 38, 19. Hcinisheim in Wtirtemb. »0. ft, l'for7.boiiii 2iil, .Ü'.

Heinrich Hanricns Heinrirhns ricn« rihc lo Honco Henrich riona 8. Ache. B. Ariesberg, B. Asiiermont. 8. Dnbensftn. 8, Bach. 8. Baden. R, Basel icol.

•y-

B. Hanoi liitcMh.

B. Brhriin.

B. Behlnnhrim.

B. lirrg.

s. Bild.

B. Uliu'hofaheii mil - I' ' '

». II

«. Hl ,. ...

R. Bunouwe.

B. Kahlen.

a. (.'brcchilber'

B. Kirbc

B. Kr

B. CI'

B. (

B. K

B. I)

B. !•.

B. I).

8. !•'

8. I>.

8. I)

8. I)iirr<-.

8. F.berhard's, des StrmVb. MknclwIlB.

B. Ober-Khenb.

B. EIb«9 iMnA,

B. Er' "-•■

8. F..

8. Fl

8. F.

8. Fk

B. (i'

B. (il

DiHciiu'ii tiliaster b. OrieBhein Till. ina(!. s lli'-I.-irh 8col.

8. il

8. II 1.

11 11

Huucuburg.

Jodens.

I<«nip«rtlMim.

Unadia.

ychtonberg.

I/orxch Abt.

Lütselborg.

LtttaelBUiii.

Lnmpe.

Lnpfen.

T.uimfein,

1359 : 826, 18.

)i ciut den. ? s. ebd. iMc

1«.

h B. B«iK>l.

St. Nabor Ticar.

K. UsILuh.

8. Pfettisheim.

8. rforihcim.

B. I'fiitse.

..i> VMBIMIIU.

Koichsletl. ' >-n.

520

Heinrich Hericho

s. Rorere.

s. Rosheim.

s. Rumersheim.

s. Sax.

s. Sachsen Herzog.

s. Schalkendorf.

s. Scharfeneck.

s. Scherpliere.

s. Schönan.

s. Scholine.

s. Schvfaben Herz. n. Deutschi. Kais. n. Kön.

s. Schwerin.

s. Sicilien Kanzlei.

s. Snelman.

s. SncUo.

s. Speier Bisch, u. Deutschi. Kanzlei canc.

8. Stephansfelden Hospit. fratr.

8. Still.

StraPb. Bürger (13 verschiedene?)

Sonipes [1190—1202] : 119, 16. vgl. StraPb.

Loc. qui purgat gladios [1190—1203] : 119, 19.

vgl. StraPb. Loc. Alexandri filiaster [1190—1202]: 119,17.

vgl. StraPb. Loc. B. StraPb. thelon. sein Bruder s. Rudolf, s. StraPb. St. Thomas pist. camerarius (ident. mit dem bischöfl. cam. ?)

1224 : 155, 34. Btatzioniercr 1230 : 174, 39. B. StraPb. burcgrav. jenseits der Brcusch s. StraPb. thelon. Rufns' Sohn 1253 : 282, 9. s. StraPb. officiat. s. StraPb. cons. u. Bisth. vicedom. cistarius 1266 : 459, 20. vgl. StraPb. Loc. seine Frau Ita 1266 : 459, 20. monachus zu StraPb. 1221 : 154, 38. (2 verschiedene ?) s. StraPb. St. Arbogast cant. StraPb. St. Arbogast prep. StraPb. St. Arbogast fratr. n. prior, s. StraPb. St. Arbogast fratr. s. StraPb. St. Laurent, pleban. (mindestens 3 verschiedene) s. StraPb. Münst. cam. StraPb. Münst. dapif. StraPb. Münst. fratr. StraPb. Münst. port.

StraPb. Münst. scol. n. StraPb. Bisch. Heinr. L (wieviele ?) s. StraPb. Münst. cant. u. Bisch. Heinrich IV. StraPb. Münst. cell. n. cust. u. Bisch. Hein- rich II. StraPb. Münst. fratr. u. cust. n. Bisch. Hein- rich HI. StraPb. Münst. fratr. u. St. Thomas dec. StraPb. Münst. prep.

StraPb. St. Thomas fratr. u. Bisth. vicedom. StraPb. St. Thomas cust. StraPb. St. Thomas fratr. StraPb. St. Thomas prep. StraPb. St. Thomas scol. s. StraPb. St. Nicolaus fratr. (2 verschiedene?) s. StraPb. s. Petr. jun. fratr.

u. cust. B. StraPb. s. Petri jun. prep. B. StraPb. s. Petr. jun. scol. vgl. StraPb. Loc. s. StraPb.

advocatus s, StraPb. B. StraPb. Bisth. cam.

wol StraPb. min. (mindestens 3 verschiedene)

1154 : 84, 22. seine Gattin s. Heilwic. seine Brüder s. Konrad u. Hugo, seine cognati 1154 : 84, 35.

1096 : 50, 16. 1096 : 50, 17. 1096 : 50, 17.

1156 ; 87, 15. sein cognatus s. Egelolf.

1109 : 55, 24. 1118 : 57, 19. 1129 : 62, 7. 1147 : 81, 27. s. StraPb. Bisth. Vögte 1119. sein patmus s.

Sifrid. 8. StraPb. Bisth. Vögte. s. Sturm. 8. Sulz sacerdos. s. Sulz. 8. Sulzmatt, s. Surbnrg fratr. 8. Swebelin. 8. Thengen. s. üttenheim. 8. Varsberg. s. Velkelinus. B. Vcringcn. s. Vögellin. s. Wangen, s. Wehelin. s. Weilnau. B. Weissenburg. B. Werd. 8. Winstein. 8. Winterthur. 8. Wirzburg Bisch. 8. Wizenowe. s. Wolxheim. senior s. Worms can. s. Worms cant. s. Worms dec. s. Zabern pleban. s. Zweibrücken, langravius 1196 : 110, 14. vgl. not. 2. mil.

1242: 214, 15. sutor 1251: 258, 11.

Heitzelinus s. Hezel.

Hei— vgl. Chil— n. Heil—.

Helfenstein, Ruine b. Geislingen n. Dlm? Lncgar- dis von 1264 : 422, 26 ; 27.

Hclfericus Helfferich

8. Königshofen.

s. Eheniieim Bnrchard's von Erben.

rector parochialis ecclesia; zu StraPb. 1265 : 455, 29. Helisachar b. Frankenreich Kanzlei. Hellering 8. Weltringen. Helpheradns s. Gelfrat. Helwicus Helewigus

s. Buchsweiler.

s. StraPb. Dominik, prior. Hemirih s. Heimcrichus. Hemmo servitor des StraPb. Bisch, [nach 1007] :

45, 14. Hen— Henden— vgl. Heiden— Hein—. Hennerammus * S71 : 26, 7. Menno 1052 : 48, 3. Her— vgl. Er- Hart— Hör-. Herbolzheira botcsheim sü. Erstcin 218, 21. Herbordus clericus s. Boofzheira cccl. par. pleb. Herceüz Werner 1261 : 358, 32. Hericho 719 : 3, 6.

HurjmuoUt Hiunuburc

VJI

Hcrimiiodt mnotti» »9» .• 2», II ; 14.

Ilcrinito 7H0 : Ifi, i«l.

llKi'liHlit^im loiihnm n. d. Lnuch «Q. w, ('olniar \M, :«). r,oi'iilif.'it. M kolniTH iIph iiiiu' ''> Ift-t, H2. Kh^incliilukn I*i4, .'Cl. Orozrtuliiki'i' KU, R8. WoMinkttr ltf4, ai. Zun« zum« 161, 'M

llf<niiaii llorcmnn mniiim» Hin ll-'nnainiu'.

H. ISlllloll.

». St. l)liiHii-n Mit.

B. ('oiiHtniix Hi'"li"f-

v. F.r(^nl>ci'){.

N. Rttciiilorf.

«. QorolilKork.

a. Hiirzl)iir(;.

«. Hi-rHr<-l<l Abt.

«. Mnrkdorf.

R. MUnnter Bisch.

K. Salm.

a. Balza.

«. Scthwnboii HorzAgo.

iiiKtitor /IM«. 2(X), 20. vgl. .siiiil't). Loe.

lit>li(loiiin<liii'iii8, nm Strnlll). Müiiatcr V tt66 :

H8, ai. 1. StraPb. Müiist. frnir. n. port. I. BtraPb. St. Stephan picbaii. «. StrnPb. HiKcb. wol StraPb. min. u. Bürger /'' ' '" "' vgl.

Diotrich, StraPb. Burggral «. Wilpcrc. I. Worm» scol. (mindcitena 3 verichied.)

1061: 4H, 27. i06/.- 48, 89. 1160: 91, 80.

iOSl» .• 45», 18.

Hrrmolnhoim moahrim motoshoim molishcim motuhpim inotdhoin im Hi<>ii>.' litliil w Molshoini IW, 2.'). ICK). :I2.

Qcmcindc vgl. Mutzig parochin.

Albert von , mil. I:iä0 : I4K, ti. «.»et ; Ui7, 8. wol nicht dors. I26S , 380, 22.

isor, . 4r.:t, ii».

Heinrich Honcc von 1363: 380, 21. 1364: 4:iri, 3; 3!t. 43(i. 2. Ilorolt olduB 8. StraPb. Mflnst. cant. n. dcc. lliTrlingiMi lliiriiiMgcn w, Ulm Ulrich von

///!/—//«/ . <W, 21. Ilersf.-Iil Hcri»fel.l(>nsis Abt Hormann 1163 : IM. «». HortcHhcim llerdrHhoin 82, 15. vgl. not. 3. Hericstein tjuidam dicÜ 11360J : 348, 10. llorthonkcin s. Hilrtigheim. llerznach ccnahc zennha n. Aaran ftO, 88, llii/.o <M6 : :\3. 22. 11. ^M' Heinrich de - 1309: 32«, U. Hesso Meiste Hesse

B. Colmar.

s. nnhienheim.

8. F.rstein

8. <• iin.

8. II MraPb. Borger

HeimuhN liruder I31ii> : :»•.'••. 1 >

8. Malsheim.

8. St. l'ilt.

■. StraPb. noinr.

». StrnPb. St. Arl...^.»^ i. .u

s. StraPb. Milnst rcoI

■. Htralb. K«, Tbomaa fr.itr wn! StrnPh min. l*jmi '^> 11

■\

II.

II

1 Hm-cI» Hm

(..-, ..!.. Ii.....l..

». ii

. l:

«. 8Uttl>l>.

Uuii«! 1.

etiü» II

» P^r

£).'.

•. Tr

>\ I».

JJ.W

»40. «.

bd

lats.r IM»;

t. Wangen.

104O: 46, 8ß. " / 'i i- 30.

im : 81, ..^

Hir«kint s. Hicckint

Hiddo 8. Dominik. pr< t.

Hildegard 8. SrhwalMi. ) riedricli I Maltar.

Hildeman dimano 770 . 14, 14. 910: 30, 88.

Hildericn« dirichn» 774 ; 10, 8. cUriraa

7-!H : 14, 18.

Hildesheim do"«"'""-"'i» erwUiltrr niu-tiof

Conrad t. Den xM eaar

Hildibnl'— >■..., ;. .. hof •.

Dmt lei cancell.

Strni . :a>mas prep.

11: -tcbreht

.; ... . ...1). min. ii4«. 82. 22

778 . 14, 14. Hildibrandos * 77S .• 14, 12. Hildifridas 774 ; 10, 7. Hilmant 8. Hnnolt'a Sohn.

Hila«nheim tinsheim tachein n * SchleluiaJt

Cnno von - 1263: 876. 8 .IWI I Hillevvin dcnnin tiwinns

K.rinrridi filius 13M : 268. 14.

/'/;•( 4<?. 2 der».? lOtO : 4«. 2»; Hiltegundis a. Oleman Konrad'n tUtlin Hilticari 788 . 1«. 25. Hiltnidia

a. Bon«.

a. BlaaP Hano Hinirliillihi-im II.

Hindisheim Hun 8iTa>b ÜJl. «

Hirm Hyrra— .n. 1

Hirmbreth 11*3 : 70. 86. vgl HtemM». Ut Iti: « a. FnuJiMiNicIi Kaatlei

Hr iH .

Hiayuwiukg Friedrich . 8»r«lb. B»rg«T

116. 9 Hithvrina a. Frukaanicb lUasWi. Hitten- »gl. H«!«— . Hinni>b«rr a. Hnnrabarit

IM

522

Hizekint Höbet

Hize— Hicekint 1040 : 4G, 27. 1040 : 46, 30.

Hl— s. L— .

Hochberg Hach Hahcberc Ruine n. w. Wald- kirch i. Breisgau Heinrich von , Markgraf, Rudolfi de Dsenberg gener 125G : 299, 2;5;31. ders.? der Markgr. von 1363: 411, 14. 1266 : 464, 10.

Hochfelden velden velt Hohfelden velden ö. Zabern. Burchard von , mil. Straßb. min. 1346 :

231, 29. 232, 22. Hedwig von s. Snabel's Hugo Gattin. Otto von 1364 : 429, 5 ; 10; 38. Symund von , mil. 1359 : 336, 16. 1365 :

453, 16. Werner Criec von 1359 : 336. 17. 1363 : 403, 1. Hochstaden Hohcstaden Hostado abgcgang. Burg sü. w. Bonn Grafen von Liutheger 1336 : 193, 37. Theoderich 1193 : 107, 4. Hoden Sifrid s. Griesheim vill. Hodolberto s. Odalberto. Hönheim Honheim n. Strafb. 185, 7.

Hohenheimvelt Honheimvelth 71, 30. 76, 28. 138, 28. Hördt Herdensis ö. Landau Kloster 324, 2. Hofweier Hofewilre venwiler vewilr vewilre viwilre wiwilre sü. w. Offenburg Ulrich von s. Straßb. Münst. fratr. u. dapif.

Höh vgl. Hoch—.

Hohbarr Borre (vgl. Borrer) Ruine sü. w. Zabern 96, 33. 365, 31. Conrad u. Cuno, servientes cellerarii von

s. Griesheim vill. Heidenricus von s. StraPb. Münst. fratr. Merboto von [1141—43] : 68, 24. Hohenburc bürg

Hohenberg ö. Rottweil Burchard von , Graf

1193 : 108, 1. der Odilienberg n. w. Barr 44, 11. vgl. Hugo. Kloster 97, 24. 105, 37. 169, 37. 186, 35. 289, 38. 439, 35. Ruine sü. Nothweiler a. d. Grenze v. Pfalz u. Eis. Symund von 1363 : 406, 1. Hohenforst sü. w. Bitsch Kloster 167,6. 176,40.

190, 2. Hohenhart abgegang. Burg ö. Wiesloch in Baden

Konrad von 1160 : 91, 17. Hohenheim s. Hönheim. Hohenloo Otto 1351 : 258, 13. Hohenlohe Honlo abgegang. Burg sü. w. üffenheim in Franken Andreas von s. Deutschorden fratr. Hohenstein Hohinstein abgegang. Burg n. w. Haslach. Albrecht von 1364 : 419, 13. 429, 3 ; 38. Burchard von , mil. 1363 : 369, 7 ; 17 ; 29. 1363: 372, 15. 404, 37. 1364: 424, 26. 425, 3; 9. 429, 17; ff. 430, 9. 136Ö: 448, 27. 1366 : 464, 3. Waltram von , Rudolf Canis' Sohn 1265 : 452, 2^*. seine Mutter Gunther's von Landsberg Tochter s. Straßb. Franciskanerinnen sor. Landsberg, seine Schwester Agnes s. ebd. die Herren von 1331 : 176, 39. der [1363] : 374, 1.

Hoygierus Johannes s. Straßb. cons.

Holland landia Arnold von s. Deutschland Kanzlei not. u. Wetzlar prep.

Holzheim Halcei Holtzheim an der Breusch sü. w. Straßb. 163, 37. 192, 8. 330, 36. 358, 11. vgl. Straßb. Loc. Diether von 1363 : 400, 30.

Hon vgl. Hön u. Hohen .

Honau augensis angia augiensis auwia auwiensis erugia ogensis ongensis owe Argent. dioc. in Baden n. ö. Straßb. 112, 32. 343, 31. Kirche altare publicum 112, 26. choms 113,1. Capitel 3, 11. 112, 18. 153, 1. 162, 8; 19.

187, 7. 215, 38. 263, 13. 293, 32. 343, 29.

440, 5. cantores

Ulrich 1199 : li3, 5.

C. 1325 : 162, 1. Chorus 112, 27. custos

Konrad 1199: 113, 5. ders.? 1338: ICK. ] decani

Albert 1199: 113, 4.

H. 1191 : 106, 2.

J. 1335: 162, 1. fratres canonici

Albert 1199: 113, 6.

Berthold diaconus 1199: 113, 6.

Konrad 1199: 113, 6.

Diether 1199 : 113, 6.

Gerung diaconus 1199 : 113. 5.

Hugo diaconus 1199: 113, 6.

Rudolf diaconus 1199 : 113, 6. prebendarius 112, 17. prepositi 112, 24.

Albert (von Schneckenburg ?j 1199: 113,3.

Ochsenstein Berthold von 1308: 121, 23. 1309 : 122, 34. 123, 3. 1318 : 133, 4; 30. 1321 : 153, 6. 1233 : 187, 15.

Schneckenburg Albert senior von '1160 : 91, 10. [1163]: 91. 37. procurator vel sindicus 1360 : 344, 4. scolastici

Albero 1199 : 113, 5.

Karl 1338: 168, 1.

Otto 1357 : 307, 29. 1366 : 462, 25. Vögte 187, 26. 188, 10; ff.

Egelolf von Mundingen 1333 : 187, 8.

Werner, Straßb. Marschall 1231 : 153, 2.

Honorius s. Rom. cur. Päbste. Horburg burch ö. Colmar 91, 38.

Berthold von , Konrad's Sohn s. Straßb. Münst. fratr.

Konrad von , nobilis 1347 : 236, 25. seine consanguinei ebd. sein Sohn s. Berthold.

Walter von 1156 : 87, 14. Horcholfus servus, seine Söhne Angilolfus u.

Halidolfus u. seine Tochter 774: 9, 30; 31.

vgl. Straßb. Loc. Horebarth Ulrich , Straßb. Bürger 1201:

115, 10. Hornberg berc auf d. Schwarzwald an der

Gutach Ebelin von , Straßb. Bürger? 1366:

463, 8. Hostado s. Hochstaden. Hothefridus s. Gottfridus. Höbet Sifrid 1264 : 435, 36.

Huuijitu)<

I i ugsbofen

vjrt

Hoiiliilulif Wolfiuiii - laOl : 86H, Wi. Hov How vgl. Hof—.

llowi^incxKrr llnwmmcznr lUnlolf ~-, (lonrwli CaKüiiiM frutor WJ« . aiT, W. I.'yi: 34«), 7.

wß.<.- 40.1, m. im, ir.. ; •, ib. a

v«!. KtruPI). Loc. nein Svhii > uii.

Hr- vkI. R-. Hrihrhnrius 7UI 17, ■>■ llruuiluluhi bOl : IM, 1. iliic H. iingo.

Iliiclon« 7.V3.4, a4. 7ir» ; .'., f>. (7.VÖI H llürliKtii'iiri Hf<rtli«iikiiii Hn^ -thcim

llirtiiiiKliHim -liciiii II. Ul, II.

112, 'Ml 2:«), 2. ^M^, lö. 4:i:', i«.

Ilngciioia von , KtriilH). min.V 1147 : 81, f7.

llült<^ii(loif Hittcii— Hiilimlorf w. UiiKcrmii 42,

Klicrlmnl von - /i'i!» ; 24!», 4(1. Hültrnlii'im ilitttai— lliitinheim sü. w Benfeld If) iiof. :». «5, !),

(liBiicMHiitor l(li'>, 17,

plohniiiiH Hurcliard 1359 : 386, 12.

vapell» Htipt'rior

plrbHIlUH lO.'), h

lliirtuii« ll'Jl . Id."), 2<». (ai>ill;iiii tcmiprat ElHrlinnl von Jangingen

ll'Jl . 105, 23.

Hiigvft HiigiH— vgl. Hans .

Hugliilahuini, Hiig(<lsh«iin hü. w. Uaatattf 16, II.

Hugo ilft(^ llng H&g Hugolinu» HOgo s. Aliswilrp. H. Allowilre. ». Ballliroiin Otto von - .

8. BaHfl laut ■' S. In. II. 11«. 1.1 I :mi

8. Herstftt.

8. Biotculiciui

Kournd'H, Doinliorrn von ft>tr»l>b., Bruder

i [IUI- 1143] : f.«. 7. 8. KüttolHlu'iui. 8. DngHbtirg. niil. DottwciiiT ginitns t [I0(>7] : 44, 4; 9.

4i'), 2. 8iiui>r Schwistor Sohn s. Hunfrit de

Italia uatiis s. DriiKeulu'iiii

8. Düttoiulifim Kr Uli ruh von --. Erho'8, iloK SiiugiTH von St. Thomas su Stra9b.,

Bruder K'.W : ;»2a, K»; II 8. Freiburg. 8. Qendcrtnoim. 8. Qr^Bco. 8. Gt^ldin. 8. OiigonhiMui comcH Hohonbun ri')'""""" ^ limWi KHfi] :

44, II. 8. Honnu fratr. 8. Huschilero. 8. I.onrhcrilingen. 8. Lftsriin. 8. I,üt«elstein. 8. linpNteiu. 8. Lnttonhvini cust. 8. Mittelhausen. •. Mor».

s. Murbach \btr. 8. Mntaig.

». Offi-nhi'ini Kriedruli .•> vnn l.m.i.i

s (tlwisliiMin dors.y ». (Hwinheim villirn*. 8. KutliKunihauson 8. Ripelin.

!■•'■■"

l:uM. I I. .:.. - liil'.,'K. n:. . >. u. -' !■.!. .,.:.. \M

8. huin.

t. SUiabargalor.

•. Stotlo.

Oraf »51 31, U> 9M : M, ». WgL 8(n»b

I.or.

1 .Ib. Barger (wUTMkT)

ijlO . 131, 8. Min BiwUr •. BbwiMnI, '^•'^^'- I)omd«eia.

Ib' afh. COMl

de;. :.^ Klo«t«n ankiw ISM;

//Od. 113.18. laoo: U4,2. tstt: m.n.

8. Htrofb. 8t. Arbogsirt mIL

8. HtraSb. 8». Arhofrast pr»p

. .'^traSb. Frmi

h .siraPb. Ho*!

8. 8tra9b ' -u.

I. 8tra9b. m. fratr.

8. Straßb. ÜL äUphaa csptU. du%.f a »bd

fratr. a. »tnfb. 8t TbomM <M. (miBdMteiu 4 ««neUadcM) 0. Stnih. 8t '

dec.

fratr. n. 8t Aortl. pleb.

(ratr. 0. OügMilieiiB mend.

fntr.

port. Mine Sr>- -•■- - v^-i—.. mag. ■■ 8tn9l> > eoqn. mb.

t. StraPb. Bi»U. .... ,_,... o. DaaWb

pleban. Straßb. min. (wieriele?) tgl. 8tra»b. bn"»"-' tcult. u. thelon. n. Stxolb. Bisth. <i

verschied.) 1139 62. ß

senior 1133 . aH, IMi.

junior Hl? (n .%.

albus .'2

mil. jj '<>. seine liru.l. r >. Konrod

n. Hemrich.

loirr h\ 10 tino 52, :»2 //w - w. tt .Vi, 2.

«W. ß. 7 ,

8. lü. au (iJ«i . 78,». iu7 -• ""

8. Tsntii.

T Stnib. MOnat. tnOt.

8- \eiui<'uheim. •. Walch. ^ W •■

» Wu...... i

8. Wolfs Bnrrbard Sohn

8. Zorn.

S71 : 2ß, ß. WO 80. 1 «2. . a«. tl

Graf in^O V'. 7 s.im« nrobchoft UMO .

.i. 'mI |mkA ioo$] 4i.a.

|ont;r ^^öbne '«O .• «8, II

mil. 134

Hngahofrn ' th.ll n 1'.«'. 2 Abte

.\ilelh<K'h ii- K.>nrad JIM.- «1. 3

:; _ :> im W«)m^

■stodi AbtM 4«. lai «, tt.

524

Hugsweier Johannes

Hugsweier Hugesuuilare in Baden n. w. Lahr

43, 33. 44, 35. HAneburc s. Hunenburg.

Humbertus Hiimbertus Humbiect breth pi-ettus Hunbertus brech Hupertus Umbertns s. Besan^on Erzbischöfe.

medicus, natione Longobardus, Stralib. Bürger

1187 : 101, 22. vgl. Straßb. Loc. seine Gattin

Bertha inclusa 1187 : 1Ü2, 6. sein Sohn

s. Humbert.

Humberti medici filius s. Straßb. s. Petr. jnn.

fratr. Straßb. min. (wieviele ?)

Gottfrid's Sohn 1161 : 92, 27. 1097: 51, 10. 1109: 55, 24. 1116: 56, 16. 57, 9. [1119] : 60, 3. 1133 : 60, 33. 1139 : 62, 6. s. Zidelarius. Humfridns s. Hunfrit. Hun vgl. Hum u. Hin . Hundsfelden Hunes Hnnis Hnns Hünsveit abgegang. Dorf am rechten Rheinufer oberhalb Straßb. 299, 25. 331, 2. Localität Otericheshö we 299, 25. vgl. Otterswörth. Heinrich von 1219 : 143, 12. vgl. ''Anselm,

Straßb. Vogt. Marquard von 1319 : 143, 12. vgl. Änselm,

Straßb. Vogt. Rudeger von , Dlrich's Sohn, wol Straßb.

Bürger 1353 : 273, 6. 1366 : 463, 8. Rudolf von s. Straßb. Bisth. Vögte, einer von s. Straßb. Bisth. Vögte. Hunenburg Hiune HAne Huneburc burch Ruine sü. ö. Lützelstein. Konrad von s. Straßb. Münst. fratr. u. Straßb.

Bischof Konrad II. Heinrich von s. Straßb. Bisth. Vögte, sein

Bruder s. Ludwig. Ludwig von , Heinrich's Bruder 1193 : 108, 2. 1196: 110, 14. ders.? s. Straßb. Münst. fratr. Lugardis von 1353 : 286, 2. vgl. Straßb. Franciskan. soror. u. Eberhard, Straßb. Mar- schall. Hunfrit Humfridns Hünfrit

de Italia natus f [mich 1007] : 43, 34. vgl.

Hugo de Dettweiler genitns. s. Straßb. Münst. fratr. u. Ravenna Erzbisch, seine Schwester Adelheid [1053] : 47, 1. deren Kinder ebd. Hunolt u. sein Sohn Hilmunt 780 : 15, 30. Hunzolfeshaim 16, 11. Hxipertus s. Humbertus. Hurningen s. Herrlingen. Hurretzeres filiaster s. Sigelo. Hus vgl. Haus . Huschilere Hugo cecus dictns 1361 : 349, 1 .

vgl. Straßb. Loc. Hut— s. Hütt— . Huz vgl. Haus .

I. J. Y.

J. s. Honau dec.

J. clericus s. Straßb. Münst. fratr.

J. s. Straßb. s. Petr. jun. cell.

J. colonus dominorum, wol des Straßb. St. Thomas- cnpitels 1360 : 347, 7.

Jac Mut s. Rom. cur. Kanzlei.

Jacob Jacobns s. Kempff.

s. Neuenburg Schultheiß, s. Neuweiler Äbte, minor s. Rom. cur. Kanzlei, s. Rom. cur. Card, bisch, v. Tuscnlum. s. Schönau.

Straßb. Bürger 1263 : 407, 38. s. Straßb. Münst. fratr. s. Varsberg.

Ichenheim sü. w. Offenburg 331, 3.

Ichtratzheim ühtraht Uhtrats Dhtrats— üh- tratzheim n. Erstein Anselm von 1263 : 403, 2. 1265 : 447, 23. Otto von 1264: 423, 13; 38.

Jerusalem Iherosolima 81, 10. vgl. Johanniter.

König Friedrich s. Deutschi. Kaiser Friedrich II. Ig— s. Ing— . Hchicha HUche, Illzacb n. Mühlhausen ? comitatus

1, 9. 111 Alle Alsa Alse lila Ylla mündet unterhalb

Straßb. i. d. Rhein 11, 40. 20, 40. 330, 28.

475, 29. lUkirch lila lUechirecha YUekiriche lUenchirchen

kirchen sü. w. Straßb. 20, 41. 44, 1; 23.

94, 8. 101, 28. 138, 23. Ilumudesheim (schwerlich Imsheim n. ö. Zabern)

48, 4. Tmago s. Bild. Imbriaca s. Embrach. Imma minun u. ihr Sohn 778 : 14, 30. vgl.

Straßb. Loc. Inferno, wol Straßb. Loc, Berthold de , min.,

des Straßb. Domcapitels? 1266: 460, 10. Ingelheim Ingelin Ingilenheim zw. Mainz u.

Bingen 18, 23. 35, 13, Ingemarsheim Igemateisheim Igmars Ingemars- hein abgegang. Dorf zw. Ober-Ehenheim n. Bischofsheim 160, 30. 268, 30. 330, 37. 453, 2.

archipresbyter de 1230 : 172, 20. Ingoldus Ingolt

wol Straßb. min. 1105 : 53, 8.

* 871 : 26, 6. Ingrammus magister [1185—1189] : 104, 10. Innenheim n. ö. Ober-Ehenheim Johannis von

s. Molsheim Geschworn. Innocencius tius s. Rom. cur. Päbste. Intenheim 81 not. 1. Interamnia s. Terni.

Johannes Hanns Hans Joannes han haimis hanns hans

s. Achenheim.

s. Altorf cell.

s. Bietenheim.

s. Bischof.

s. Kageneck.

s. Kalp.

s. Kegilin.

s. Colmar scult.

s. Krucha.

s. Crumbe.

s. Durlander.

s. Ehenheim Burchard's von Erben.

Juhuunes

J 11 II tu

fitfß

». KpflK ». KnMiIxTj/ ■. \'< Jii.

». <' ll KCIlK.

K. Onimwoilur.

lt. HnKartKruiJc.

K. Hozül.

». HoyKiiTiiH.

H. liiiiKiilitiiin.

N. IttviiliiMin.

H. I<aiiipvrtlii-im.

H. 1,1'IIZRlill.

K. MolNlll'illl MOi'X'rilo».

K. Miirl('<liiii{i<ii.

B. OffiMiliiiini Friudrich'it vun - Neffe.

«. Pfanfelin.

s. üoinsin.

8. Kciiero.

». Hiogol.

1. Rom. cor. KanzU'i.

». Rom. rur. Cunl. hiiu-li. von Sahiiut

s. Rom. cur. ('uril. diiir. h. NhoIiii

I. Hom. cur. Curd. |irri(l). lil. x. I.iiiirriilii.

s. Rom. cur. (^nrd. prcBl». til. h. l'ruxciliii.

ü. SoarbnrK.

«. Saxo.

H. Soxo'h Bruder.

«. 8chilt.

«. SchAnock.

». Schwarzach cukI.

B. Btt'in.

StraPli. Hür«er (wii'vii'lc ?i

Erlioniü jiidicig KliuH, iiiil. I:i37 : 1(S«, 40. W30 ; 173, 7. Tgl. StraPb. con». u. Hospit. rect.

«. StraPb. burcprnv.

I.umprchtz huii 1:145 : 229, 86. Tgl. ätraPb. cons.

Syfridz bmder 1349 : 247 36.

Kridorici frntcr 1253 .• 273. 4.

UiiddlfH Sobu H. StraPb. cou8. u. thcl. Tgl. StraPb. lioc. Corncro.

Wipc'i'i'g Sohn 8. StraPb. cons.

Kridcriri natus g. .StraPb. cons.

jnnspits der Brruscb, Erbo's j. d. B. Sohn 13ti3 : 40«, ;W. vgl. StraPb. con».

Cnno'ii Sohn (nur einer?) 1365: 451. h. vgl. StraPb. con».

1330 . lf)2, 2. 1335 : IftH, 2. Hagpiio's Sohn, »colari», in StraPb. ? 13S3 :

407, 21 ; 3». s. StraPb. St. Andren» (ileban. 1. StraPb. St. Arbogast prior. 8. StraPb. St. Arbogaxt fratr. ders.? ■. oM. cell. 8. StraPb. Kranciiik. gunrd. cloricu» Conrndi fabri tiliu» 8. StraPb. Hospit.

fratr. 8. StraPb. 8. I<nurentii Ticar. 8. StrnPb. 8. Pi'lr. jnn. cell, archipresbyter s. StraPb. b. Petr. jun. dec. n.

Woltisheim ploban. •. StraPb. 8. Petr. jun. fratr. 8. StraPb. 8. Petr. jun. prebend. t. StraPb. St. Thomas fratr. wol nicht ders.

8. cM, cant, Bcripba ». StraPb. St. Thomn» fratr 8. StraPb, St, Tboinn» port. 8. StraPb. 8. Triiiit.ts prep. StraPb. min. (wieviele V)

Wanhard'B Sohn U56 : 88, 2.

SoiUL

113'! <.? . //;,- (16, «, //AI. 71, »,

h: , ' V ///i; rt, «7, nu. w. n.

r I14H . M, tt. HU : 9», M.

8. 8ti,

h Sw.u 1/

0 I ti. ijli. Hl, liiit' liard'a von

I. Wintit/uiiii ); i' riiilr« ll

8. W•'^l• rriMii n ^'ll■.ln<ll SolW CkflUtf«!.

» WiKtHTk'

» WiiUlii im

ti71 : 2li. «

St. Johann d. Zab-fu Kr.uienklostor 440, t. Jol ': JobAiuu« UroMloMiUai bstr*«

'im. », nuiz, JoHimia a. I^baran prvp,

J"' - iüzlil

•• ' :

Irimfridu» /tW»— tW/y .- üh, ZI

Irmcngardia Ynara— Hirmin liyriniii».-ai<li.<.

■. FrankMiMieb K*i8«r Luihor I.

Tgl. Stnlb. Loc.

•. Storro'» Heinrich 0«ttin. InnendmdiB s. Locoa* Peregria Oattia. Inlingen Uraelingin n. Bottwail Bgclolf tob

IIHÖ: 10«) 11 V..I Ooteabiu«. Mta 8olm *

Stnib. M

IsMipreht - , priMt pntbfUr 888 : SH, i

laenbart Yaralwrt a. WMthofw.

laenbarg Schlol w. RnAach 1, 8.

Innbart 1039 . 46, S. lOtO . 46, 27. a. Bum.

tao 1116 : AA, 34.

iBtein am Rhein n. B«mI 216, 8H.

Ita 8. Heinrich cirtariiu, Strafb. BArgcr.

Italia Ytalia 21, 17. 4S, S4. 97, 29 ino .X'.

archiranccilani a. CAln Ersbiacböf.

8. Hnnfrit.

Ytenwilre a. Ittenweiler.

Ittcnheim Uten Dtenheim w. Stial'li i.'> mit .'.

81 not I. 105 noL 2. 8. Kind. Johannes Ton 1364 . 424. 17 li'\ \"

XXh H. ' •- IUI. 2, 8.

Ittelnheim I m n. w. Strafb. SIO, 19.

Ittenwr AiUe aft. Bmt U««(«r 440. 6

jndoi « Jndwu BoKhanl /?Tß in4. 23 Heinrich n. Sttmfb. Btnw?

t 134'J > !«• A«M« tM$:

247. 7. Marqnanl !•>•>• »47, 6: 12. Tgl. Sirafb.

Judex ^

Judinta *. I

Jftchc Konra 1 .^l

JunginMii —ging« gnuEÜi ■. >

icab«iai Mpdl t i a. Stiafl)

s. P«tr. Jon. prep

JonU a. Bckbolabaia HarUaMUi Ton Rrboni« Jadieia aoror xa S(raft>

(rair n

526

Junta Lenzelin

s. Hageiio's Tochter.

s. Scholcelin's Töchter.

s. Straßb. St. Agnes prior.

s. StraPb. St. Katherina prior. Justingen bei Schelklingen w. Ulm Änselm von

s. Deutschland marsc. Juta s. Monachus' Gottfrid Gattin. Jutenheim 45, 26. vgl. not. 3.

L. s. Straßb. St. Stephan fratr.

Ladenburg Lobcdenburk am Neckar Reginbodo

von 1160: 91, 17. Lampertheim perheim perthein perthem n. w. Straßb. 67, 41. 71, 10. 76, 22. 84, 23.

116, 3. 138, 23. 220, 38. 302, 3. 330, 35. 469, 2.

scultetns 302, 15.

plebanus Werner, Werner Kalp's Sohn [1202] :

117, 15; 17.

Konrad Znrner von 1264 : 443, 18. 1265 :

448, 32. Dietrich von 1264 : 420, 15. Heinrich von 1233 : 186, 1. Johannes von 1264 : 434, 36. 436, 34. Walter von , Straßb. Bürger? 1266 : 464, 15. Lampertus preht s. St. Aurelien. s. Ehenheim. s. Gyrsperch. s. Schweinheim.

wol Straßb. Bürger, sein Sohn s. Johannes, diaconus zu Straßb. 1221 : 154, 38. s. Straßb. St. Stephan fratr. Presbyter 123S : 200, 5. Landolfus dnlfus s. Como Bischöfe. 780 : 15, 23. vgl. Straßb. Loc. Landsberg Landesberc berg perc Landisberc

perg Ruine n. w. Barr Belima von , Gunther's Tochter 1251 :

268, 34. Konrad Knnz von , Gunther's Sohn, mil.

1251 : 268, 33. 1253 : 282, 22. 1260 :

;«6, 6; 17. 1262: 366, 31. 376, 28. 379, 34.

380, 15; 34. 1263: 400, 6. 404, 38. 406,

21 ; ff. 1265 : 453, 13. Eberhard von (2 verschied.?)

Gunther's Bruder, Straßb. min. 1236 : 194, 34. 1239 : 201, 31. 202, 2. 1251 : 268, 7. vgl. Straßb. Loc.

Lentfrid's Bruder, Straßb. min. 12U: 221, 9.

Lentfrid's Sohn 1251 : 268, 34. 269, 2.

1260 : 346, 8. Egelolf von , Gunther's Sohn 1251 : 268, 33.

s. Straßb. s. Petr. jun. fratr. Gerina von , Gunther's Tochter (mit Gertrud

identisch ?) 1260 : 346, 6. Gertrud von , Gunther's Tochter 1251 :

268, 34. vgl. Gerina. Günther von , Eberhard's Biiuler, mil.,

Straßb. min. 1230 : 172, 1. [1223—1232]

182,1. i.233: 187, 2. 1.236:194,33. 1239

201, 31. 202, 2. 1251 : 268, 7. f i^GO

345, 30. 1265 : 452, 34. vgl. Straßb. Loc

seine Gattin Beligina i230 : 173, 1. ■\ 1251

268, 8. seine filii minores 1260 : 346, 17.

seine Söhne s. Konrad Egelolf Günther Lent- frid Werner, seine Töchter s. Belima Gerina Gertrud Susanna u. Hohenstein Waltram's von Mutter. Günther von , Gunther's Sohn 1251 : 268, 33. 1259: 333, 15; 25. 1260: 346, 6; 17. 1262: 376, 28. 379, 34. 380, 15; 34. 1263: 406, 17; 26. 408, 37. 410, 1. 1265: 453, 13. Lentfrid von (2 verschiedene?)

Eberhard's Bruder, Straßb. min. 1244 : 221 , 9. Gunther's Sohn f ^-251 : 268, 34. sein Sohn

s. Eberhard 1236 : 195, 30. Susanna von , Gunther's Tochter s. Straßb.

Francisk. soror. Walter von 1262 : 376, 28. 379, 34. 380, 16 ;

35. 1265 : 453, 16. Werner von , Gunther's Sohn, mil. 1251 : 268, 33. 1260 : 346, 6 ; 17. 1262 : 376, 28. 379, 34. 380, 16; 34. 1263: 406, 17; 26. 1264 : 437, 2 ; ff. 1265 : 453, 13. Langisesuuilare 44, 11. Langobardi barthi s. Longobardia. Lantfridus s. Lentfrid. Lapide de s. Stein. lapidea de porta 8. Steinburgetor. Laufen s. Loife. Lanrishamensis s. Lorsch. Lautenbach an der Lauch w. Ruffach Capitel

105, 2. 117, 33. Lauter Lutra Nebenfluß des Rheins im Unt.-Els.

9, 27. Lebelin Leibelinus

Konrad s. Straßb. St. Thomas cust. u.

Straßb. Bisth. procxirat. Heinrich , Straßb. Bürger 1201 : 115, 9. Leberau ahe w. Schlettstadt Kirche 67, 19. conventus 96, 14 ; ff. prepositus Jordanis 1176 : 96, 9. Leiningen Liningen sü. w. Worms

Emicho's von Grafschaft 1160 : 90, 27. Simon, Graf von Dagsburg u. 1226: 162, 36.

1227 : 163, 34. 1228 : 167, 32. der Graf von 1237 : 197, 20. [1240—1250] : 282, 35. Leitreche Konrad mag. s. Straßb. St. Thomas

fratr. vgl. Straßb. Loc. Lenbelin Howemessers sun 1263 : 404, 25. Lencherdingen, Lörchingen sü. w. Saarburg ? Hugo

von 1264 .-414, 12. Lentfrid Laut Len Lentfridus s. Landsberg, s. Bentenburg. s. Steinbnrgetor.

Straßb min. u. Bürger 1129 : 62, 7. (mindestens 2 verschied.) s. Straßb. Münst. cant. s. Straßb. Münst. fratr. s. Uttenheim. * 778 : 14, 1. Lenzelin celinus czelinus tzel tzelin tzelinus tzlin Heinrich Lencelini filius 1230: 174,38. ders.?

1260 : 344, 28. vgl. Straßb. cons. Johannes , Rudolfs Sohn s. Straßb. cons. Rudoger Lencelini filius 1246: 231, 30. vgl. Straßb. cons. sein Bruder s. Rudolf.

Lonzolin LouKobarüia

«r7

Umlolf I,im«.litii filitm laäri : 157, X». f,'ln 174, .W. /i'.n. la'l, 4; 23. I34H : 'iU\ '■'< 217, 14. JZI4: 221, I«. «4i5 . 221t, .1 ! /IM«. 2i«», 17. 231, a<). 2:»2, 24 /;'/, "' 12. iä4N: 2M\ ja. / '■.<> (i.

252, 2(i; 38. täS9 vrI.

. ii..il). conM. II. nfflrint. ticinr- iimm il.rllin /i'.'W ■■ IK3, 4. Hi'iii Itriiilcr h {'.ihIi'^mt. Kiiliti WS.') ; .•14(1, -1« ■■■' -^'r.il'li >,.MH I,i'() H. Uom. cur. l'iibiiti l.i-(il)oino *77ti : 14, 12.

i,c<).i<ii)i'rto ras : », aa.

I.ciiilofrcdiiii s. MntfridiiN.

St. Lcoiiliiird w. ()l>t<r-F,hotih<>iin Arx«nt. dior Abtei hh, 2(); M. (U. lil |2H, 2. 44<». 5. Abt 12H, 10. dprM.V piolatti). 1H|, 3().

Rrbo IVH : (!4, 31. ndmiiiiHtrntnr Itfinlinrd von TImmi^'i'h 1314 :

I2H, 3. fJW : 148. 1. oatroniiN 181, l.H. VoRt 148, 3. 181, 8. l.^HC'tinnl I. LAiclin.

l.piitcKlioiin LutAnsheim in Baden ii .. Slral-b. 188, 3.

I.ibiilfnH pifHbyter 728: 3, 24. I.icriizio rr.S; 14, 7. Lichtenberg bcrrh Ijiehtembcrg -tenberjj tinberc -tinbpr!.' \.

I. lösten- I.ieteiibercb I

liiHleiiljer^ I.itenbeicli \m I Konnid von 8. .Strnpb. MiiiiMl. Iiali.. Mity.

en?i., ()l)erbofcn cr.cl. rer.t. u. .SurbnrK preii. Heinrich (I) von , Lndwig'« (I) llruder, niil.

IJh): Üb, 3. 1224: 150.2. 1220: 1(12,80;

40. KW, 38. Heinrich (FI) von , Lndwig'g (1) Sohn 124'J :

24», U). 12aG: 2!)«l, 3i' •"- "■- Iß.

I2r>l : 3.V2, 21. ,Sfi5, .-to. / ~il, 1.

1264 : 441, 11. v'i <-. .1 Lndwig (I) von - mil.

12VJ: 145. 3. ;. . j. ;V) .

40. l(!.'l, 10; 38. VJ'JS : 1(17, l-t l>:{> :

178, 28. lUtiG: 1!»3, ;18. Ii47 : 2:«i, t!.

t i269 : ^Kt, 5. vgl. SfrnPb. Bisth. Vögte. Ludwig (II) von - . Ludwigs (I) Sohn 1349 :

24!), Ifi. 12!iG: 2'.«», 82. 1360: Mh, 17.

1361 : 3,"i2, 21. 36;'). 30. 1363 : 37«, l. .384. 1.

vgl. StrnPb. Bisth. Vögte. Lndwig (Uli von , der junge 1363: 389,32. Uudolf von 8. StrnPb. Mftnst. frmtr. n. 8t.

Thomas prep. t /-'•''.'' 327, 7. der Herr von 134:i : 215, 7. die Herren von 13:>3 : 27.3. 11. 274. 1.

275, 1, 120a : 293, 36. laßt: '"" "•

353, 20. Motionrollor Liobriollorc Liit "

l.irlirii/.illri /lii'illeir Li> VirnckoiM :;i'u:iiiiit , niil. 1 Ur)!) : 2'."L'. :iL' ".Ki, 27. 2117. !•! .323, 2li, :il /.'•.;».■ ;w<\ 3<!. 1.... 136.1: 4('i;, ;'_• , -21. 40», 22. 41!», t :■ I 424, 33, 4J'.". s. l.!i!, M. 435, 10. 1265 . 44r., ;ii;. 1266 : 4CA. 14. ». StraPb. con». vgl. Vimekorn. I.imbel Limbil Limbli Simon - von Epfig ^1236: 156, 10. 157, 18. seine

Wittwe Hedwij! /;';'.•. . Iftfi, 10. 157, 12.

.Sohn Uudolf ;.>;'.-. . ir>fi, 21 ; 2«. 157, 13.

filii minore» 1326 : Ibß, 88. 167. IH.

f'^ 'ganoha Rodolf UU: IM, tl , «B

1 -., m.

.'.II - von Rp«> tM4 : 419, 4SI. H, 9 , 12. 444, ii

m. m, Enten

i.v I.irii' rsti. im LamMBbaia <

:M, :' \:; 7.

I.ii.i."'l'l>' n>i LingolTMiMia •«. w. Stnlb. KU, I.

I.iiiiiij;.!! >. Ix-iniofra.

Liiuind« Linlnnda MeawU ■. atn$k. 8L ftlgitoa

n LandraoB ttt, & tS4, 8.

18 vgr. not I. ttt, S. ttt, M; ».

13. 29. »6. liaCtt: t7;3M

AbtiM. Lyon Logdanam Loa 36 ; 8», 225, 18 v|

282, »3. 234. 13, _.. , . .. .. .„

837, 21. 238. 83 . 89. 84«, 8: ». ui, 6;' 4«; 846. 80; 89. 84^, 8; 13. 8&6, 14. »7. 4; 88. 8«8. 84. SßS. 14 fem, 8&

LilMihrim I La|iotei>l..

-im l.,apolUlMm Lapob- L.aiiot«i.t.. .... .,u|<otM- LmwOwfcwi Latfo-

tMüieim am «Ur Andka •. Bntoia tl, 8.

49, 7. 94, 8. 199, 86. 880, 86.

Vllliri

.-'iv'ebojo ;?7Ä 800. 18.

'1' rioiHiu MW. 800, 10.

pleb.i ^'.t. lA.

Listenberg Litenberrb t LkkteahMg.

r - •. •■•' I ■■

•ichot •. Dmlachbaa KsmIm

l.int— Lot^tactoa •. id KmuI« areUoMK-

LiiiiiiiMiis Loodofradns *. Rlaus Herx->j;> Liniharins 788 : 16, 84. Liuthart Lnithart Lnttfaarl •V71 2».b - 898: J {995-9911

88, 18. Liathef>erns n. Ho«hstad«ii. I' ' » Sckwabra HcnAg«.

Li>: , Lipsheim

Lobedenbnrk s. LmIm liOrus Peregrin . v. t /i'Vi' : 213 7 Witt«, "irmentrtui MM: 818, 7.

«grin, Sifrid, Wollhalm MM: 818. IS

i ifiielM a. 8lrmn> Sl Amn M>rnr

Lod— Ulod— s. Lud LAselin LI»*— LAaalinito i. LAaAnlin

ll*'ilil<'llli

n-f liuf0i-I

.*«»»^'ll " - IUI

'in

Hngo - 1358: 886, 11. trri. Sb^ Dlnch - laaO: 14«, 86: 150 18.3. 28. vgl. Stnfb. com.

T.'iti 1miii.'>mi s T.rnrhentillgai.

sia 886, &

et conatOBHaa 4&R, 17

•>a

iiMa «OB MM : 4»» 8f>

I - t i-WC : 468, la iMM

t.V». 17.

i'' nTIMl «OD

Lon s. I "o.-

Longobardu U.... tki UoWBotowl«!

90. 1«. KAnig a. Pnuikvnreirh Kaiser Karl a. Hoaboit medirn»

528

Looz Mailand

Looz Lon II. w. Lüttich Arnold von , Graf

1129: 62, 1. Lorsch Lanrishamensis ö. Worms Abtei 17, 37.

Abt Heinrich 1160 : 91, 18. Losccbrant Nicolaus s. Saarburg Bürger. Losel s. Lösel . Lotharius Cloth Hlot Hloth— Lötarius

s. Ahr.

s. Deutschland Kaiser.

s. Frankenreich Kaiser. Lothringen Lota Lotharingia Herzöge

Matthäus I 1156 : 87, 13.

Matthäus H 1336 : 162, 29. 1233 : 178, 38.

Theobald 1219: 137, 11. 1339: 170, 15. Lö— Hlö— s. L6— Lo— Lu— . Loubegazzen Werner von , StraPb. min. 1244 :

221, 11. Louchman Härtung , wol Straßb. Bürger 1233 :

186, 1. Lovan s. Löwen. Luc vgl. Lutz u. Lug . Lucius s. Rom. cur. Päbste.

Ludewig Hlodevv— Hlodew— Hlftdew— Hludoun— Hludow Lodew Lodewicus Lodoycus Ludewic wicus wichus Ludov Ludouu Ludow Lftdew Luodewicus

s. Bergheim.

s. Kage.

s. Deutschland Kais. u. Kon.

s. Frankenreich Kais. u. Kön.

s. Hvyienburg.

s. Lichtenberg.

s. Marlenlieim Sifrid von .

provocator 1351 : 258, 10.

s. Rhein Pfalzgrafen.

s. Scharrach.

s. Schwaben Herzog Friedrich I Brüder.

s. Stehelin.

s. Straßb. Münst. fratr.

Sueviensis s. Straßb. Bisth. Kanzlei.

s. Thüringen Landgraf.

s. Wirtemberg.

mil. 1340 : 204, 30. Lützel Lucela im Ob.-Els. ö. Bmntrut Cister-

cienserabtei 164, 23. Lützelbnrg Lucelburgensis celenburch w. Zabern Grafen von

Heinrich 1261 : 353, 18. vgl. Arlon.

Peter 1201 : 115, 23. Lützelstein LAtzeln Lntzeln Luzelenstein n. Zabern 154, 27.

s. Beheim.

Hugo von , Graf 1223 : 154, 27. vgl. Ristein.

Hugo von , Graf 1263 : 410, 19; 29. 1264 : 441, 11. Luffenstein s. Lupstein. Lugardis Liugart Lucarda Lucgar Luchardis s.

Betschdorf.

Helfenstein.

Hunenburg.

Sifrid, Straßb. Bürger. Lugdnnum Lugudunum s. Lyon. Li Lui s. Liu Lu . Lum vgl. Lim . Lumpe Heinrich , der schultheisce 1262 :

378, 16. Lft Luo s. Lu .

Lup vgl. Lip .

Lupfen pfe phe phen pphe pphen Ruine zw. Neckar u. Donau n. w. Tuttlingen, vgl. Straßb. Loc. Burchard von s. Straßb. Münst. fratr. Heinrich von , mil. f ^358 : 319, 35. sein

Sohn s. Ulrich. Ulrich von , Heinrich's Sohn s. Straßb.

Münst. fratr. einer von s. Straßb. Münst. fratr. Dlrich. Lupstein Luffen Lupfen— Lupphenstein ö. Zabern Cuno von , wol Straßb. min. 1193 : 109, 16. Dietrich von 1259: 337, 11. .Gozzo von 1249: 250, 1. Heinrich von 1262 : 380, 1. Hugo von 1249: 2.50, 1. 1359: 336, 17. Jndinta von u. ihr Gatte Cuno 1119 : 58, 19. Lupus vgl. Wolf

Ebelin 1251 : 258, 14.

Otto von Ergersheim, mil. 1231 : 175, 23. Wolfhelm von Ergersheim , mil. 1231 : 175, 23. Lut vgl. Leut Liut . Luto Heinrich de n. sein Sohn, Straßb. Bürger

1229 : 171, 34. Lutoldus Liutolt Lfltoldns s. Ehenheim Loc. s. Straßb. St. Thomas fratr. 1061 : 48, 27. 1061 : 48, 29. Lntpotesheim s. Lipsheim. Lntra s. Lauter u. Kaiserslautern. Luttenbach tembach tenbach tenbah then- bach a. d. Fecht sü. w. Colmar Heinrich von , mag. s. Straßb. Münst. fratr. Luttenheim Luthenhein ö. Zabern 215, 18. rustici

Konrad 1243 : 215, 30. Folmar 1343 : 215, 30. Härtung 1243 : 215, 30. Hugo 1243 : 215, 17. Otto 1243: 215, 31. Lutterich Luiterih Luter Luttericns

wol Straßb. min. 1097: 51, 9. ders.? 1100:

52, 31. * 871 : 26, 6. 898 : 29, 16. Lutzein— Luzelenstein s. Lützelstein.

M.

Männolsheim Megen Meginoldesheim Meinoltz- heim Argont. dioc. sü. ö. Zabern 51. 17. 186, 40. 311, 22.

judicans 312, 10.

Pfarrer 186, 40.

vicarius 312, 10.

Rudolf von , wol Straßb. min. 1193 : 109, 16. St. Msergen im Schwarzwald ö. Freiburg Kloster

57, 38. magister coquinse s. Straßb. cons. Conrad. Magilindis u. ihre Tochter Ercalindis 763 :

6, 4; 5. vgl. Straßb. Loc. Magobardus archidiaconus 7.88 : 3, 29. Mailand Mediolanensis Erzbischof Milo 1192 :

107, 1.

Mulii/.

MuucrHinunHt'T

SW

Mainz MiiKtiritin - (inonniii t, ' /en»t

MoKiintiii tiniiM .'»7, üd. .1 ,. 19.

47», I«. MrifTM-Uun «67, 10; ff. Main'/. Krzliisthiim provincia H, 1. ii«lcli-H im;», üH. CloriiÄ 2(l.t, .'lU.

Kr/.hiHcliöfc vgl. Dcntüdilanil Kanxlci nrrhicane. n.nu, liuuh wall: 41, 22, < Im tinii //^i': KK», 3«l. Konrail //üi' : 107, 27. LulliiH *7?3: 7, tf; 22. ll.iliiiiiuH MnnrttM /«(i<7i .si/y : -.ii, ;j7. .•^ij'ln.l II /•.'/.■; : 12H, :w. -i-iii.l III l'Ki: IIKI, ;i4. Tgl. no». I. \\mmi / v'l ; ,S74, 16. /;;(,w: ;jflfl, 4.

/,'/„ . ii;::, :!.■>. /i'.'./ : 2«.n, 32. Mallicrg - l)erc in ßaili'ii hO, w. Lahr Mcril)ol<) von l^^il : l<>2, 'Jit. Walter von 1:103: 411,2« -l" Hr...!.! R. üciigpiibach 8cult. Joliaiint'N Maiivgolt - goliln« H. Stralll). Miinitt. fratr.

t/mit-A 10U7I: 45,5. - ilia&—1199J : 104, 10 Nfaniinlin Rudolf , StraPli. IlUrgpr 1301: 116, 7 Maiiiio H. StraPb. St. Thomas fratr. n. prep. der».?

». RtraPb. Hititli. Kanzlei, wol StraPb. min. (iiiinilcstcn» 2 vemch.) MinnioniK filiuH tlUl: 71, IH. vgl. Oelfral. /" ^ 50, 16. - tnoCt: W), 15. iiis:i ; 49, 19. W<n : 61, 9. 7/(W> : 62, 31. //0/5:64, 1. /;«J>: 55,24. //« : 70, 27. 71, 18. t tl't'i ■'0, aö. vgl. 71 not. 1. Marbacli linrcnRi« Marebarh Marpaconsi» |ia<b llaKilionsiH dioc. zw. 8ulzbarb u. Obcr- Moi.s(lnviii>r gft. w. Colinnr Klostt-r onlinin H. Aiij;uHtini IUI, 2; 36. 16«, 12. 157, 2. 1(11, 3il. 22fi, 23. 25.i Xy 2«», :«. 326, 10. 41.1, 15. 4H1, 22. vgl. SlraPb. I.or. .\l>to funo 1264 : 413, 16. Krioilrich irm : 167, 7. l«l, M. Iß2, 18.

l;>4li : 22r>, 39. Kri(<lri( li /l'.VS : .325, 10. Hoinricli /;','.« : 264, 1. cantor Worncr /i'4<i ; 227, ' cpllcrarii

F.borbanl läsr, : 15«, 18, ti ■• i Wilb.lm l:>4(i: 227, 1. (iiHtoH llpinrich 1340: 227. I. fralreB

H. snrpr.los /:>•.'.'. : 157, 7. K, .sairnl.is /;•■.'.'. : 157, 7. W. .'iarertlos l,'.!j : 157, 7. proiurator et nnntius Rlicrhanl l3Si : Miß, lil i ff. Markdorf MArrhtorf n. ö. ConMani llrmiann

von - 1305 : 12»>, 24. Mnrrns s. StrnPb. MUnst. scol, Margarpta s.

Kibiirg tirnf llartniann'i des filtom Ocniahlin. II. StraPb, St. Marx soror, R, MariH< Mngdalpun' ordinis soror«>» prnitpntp« 8. StraPb. prpposilu» H. fratpr IJ.W : 21W. 82. lororcK in Allemannia 185, 41, MarinuM mag. h. Kom rnr, Kanitipi.

.M

l»y ttt. A. WaMMlahai«

Ott.. iMt: MO, 7. *ils«iftii.

l:' /?«.<• 44«, 25.

Holm $M4 . 4^. 4. IHM: 447, f4. *ft%.>

lJO.i . 412, Ü.

Ilar<(n«lilita 1. OppMMn tfnii.

Marquaninii --i|iwrt cqiunla»

. K.li.

». Ilondifpiden.

» Jlldi'll«i

rbU. »rvL ■. (itbr. lect. «. V«ringpn. laH: 2&<, II. M>in flliulpr 1. Radalf

MnrMl —Mie an der ftpitlr in Ix>lhr DMrirli von ». Saarburg Brtrt-' 1

' TorKbMd.VI

;.is ia3»:W,Z4 IJI" -••- 1"

/ •/ .■ ; 217, 14. liUI .'!}. IV ; •/-.

:'." 10. 231, 2. /:.'/; L'.l'., 11 /.•..•

273, 4. 277. 6. der« ' i;:: .'^ Ji tgl.

SfmPb ron<! «pinp S.t,- ,■ •;' 'M f ■■ -..■ - II.

II' illls /.'i

: .-■:r..lb, coiu. jli: :'." I. L'H.

/;.' M. 12X : 806, 9. Vli9 : 326, b.

19. 81. U66 : 468, 9. ■. 8(imfk

-^'trafb. PrMteiak. proear.

Otto (lliaa. Stnifb. Btewr

ii'...- •« Mte» Ontthi

QpHnid 7 80e, ttl

WpxpI-, Mor„ ,, ,. . 7 - «•-»»-

ron«. II ....„..■ii'Ipi, Tpmpl«r mag.

R. StraPb. 8t. ArtiosMt fratr M Ortpnaa.

M i'<it olim Tgl.

Maach« Arnold Ton «. Strafb MOnst. tntr Math- Tgl. M«ht- Mol-. Matra ». Mothcron. MathpQ« s. I.ofhringpn HccvAge.

M 11 ■&. «. Snt«n Waltrr -

844). 1. ««iii Br«d«r Bbvlni ' ;L

MancnnuInMf-r Maniaoaaitot ^■■Mti?

-wniito« aft. Zid>*ni 401, ti. htn- itai 80. SO *»,??«»! 41. 9«, aa.

»7, 2 147. 3^ $48.

440, 3. 481. 2l Abt*

Aniwlm 1147 :

K

1; : 80, 86. ^ n Mt I 85^ Sv* 8^ / » : «7. &

fa

ft

«. 8«.

II., s:»,m.

Kua..., , U Oiililiitili ff47 Rl.

Waltrr OwrtvnuMBi Mm #14« «,1

r:

530

Mauersmünster Morledingen

prior Berthold 1147 : 81, 29. Vogt Otto von Geroldseck 1147: 81, IM. 1155 : 85, 30. 86, 18.

Maiirind * 778 : 14, 9

Mcchtildis Mathilde Mehthil— Mehtildis

s. Buchau Äbtiss.

s. Kindweiler.

s. Konrad famulns Sifridi, StraPb. Bürger.

s. Rotbach.

s. Schwarzenberg Konrad von .

soror conversa 1344 : 218, 36. vgl. StraPb. Loc.

s. StraPb. St. Maria Magdal. prior.

s. StraPb. St. Stephan Äbtiss. Mediolanensis s. Mailand. Meffridns s. Metfridns. Megenhardus s. Mauersmünster Äbte. Mcgenlach 1100: 51. 15. vgl. Wolfbrandns. Megenze s. Mainz.

megezhns, das StraPb. Münster? 373, 23. Meginbaldus 774 : 10, 7. Meginburga u. ihr Sohn 1119 : 58, 20. Meginchint 1109 : 55, 27. Megingoz 1160 : 91, 19. Meginhelm 898 : 29, 15. Megin Megen Mein— s. Man . Meht s. Mecht .

Meienris i-is Wilhelm 1263 : 404, 14. Meistratzheim Meistersheira hein n. ö. Barr 172, 3. 303, 3. 452, 38.

scultetns Rudolf f 1366 : 462, 29.

Mendevinns winns StraPb. Bürger 1237 : 199, 7 1346 : 229, 10. 1349 : 247, 19. vgl. Barbam.

Merboto Mere Meriboto

s. Greifenstein.

s. Hohbarr.

s. Malberg.

wol StraPb. min. 1096: 50, 14. ders.? 1100: 52, 32.

956 : 32, 21. [965—991] : 38, 6; 17. 1061

48, 29.

Marburg Mörbnrger Hof sü. w. Offenburg 475, 30.

Mersch Mersh n. Luxemburg Frauenkloster 196, 29.

Merseburg siburgensis Bischof Gerhard [11191 :

59, 32. Merswin Sifrid 1239 : 202, 12. vgl. StraPb. Loc. Metfridus Math Meffridus

s. StraPb. St. Arbogast fratr. u. cell.

[965—991] : 38, 10. Metz Metenensis tensis tis Mezze

magistcr scabinus, tredecim jnrati et universitas civitatis 350, 23.

canonicus Konrad von Lichtenberg 1360 : 345, 8.

Mönche 100, 9.

s. Blanzart.

Metz Bisthum 106, 22. 412, 35. Bischöfe

Konrad s. Deutschland Kanzlei canc. Philipp 1361: 350, 21. 352, 23. 353. 19.

356, 11; 25. [1361—1363] : 412. 34. Stephan 1156 : 87, 10. 1329 : 170, 18. Mezzerere Friedrich 1339 : 202, 11. sein

Sohn F. ebd. vgl. StraPb. Loc. Mietesheim Muetens Mfttdensheim n. w. Hasenau

Anselm von 1366: 461, 4. seine Gattin Gertrud, Hugo Snabel's Tochter 1366: 461. 3. Walter von 1333 : 185, 32.

Milcei Milzeche s. Mulcey.

Milo s. Mailand Erzbischöfe. 910 : 30, 25.

minores fratres s. Franciskaner. Minzenberg Minchen Minzeberg sü. ü. Giessen Cuno von 1196 : 110, 14. dominus de s. Deutschland cam. Mirinwilre ausgegang. Ort bei Ammersweier n. w.

Colmar capclla 102, 26. Mittelhansen Mitel Mitil— Mittelhus hös huz Mitthelhfts sü. w. Bmmat Anselm von , Konrad's u. Stehelin's Bruder, mil. 1351 : 269, 9. 1360 : :W6, 24. 1264 : 436, 35. 1265 : 453, 17. Berlewin von 1363 : 397, 31. Konrad von , mil. 1265 : 453, 17. seine

Brüder s. Anselm. Hugo von , wol StraPb. Bürger 1226 : 164, 18. 1233: 185, 34. ders.? mil. 1246: 229, 12. seine Gattin Offemia von Königshofen 1246 : 229, 12. Stehclin von , mil. 1265 : 453. 17. seine Brüder s. Anselm. Modena s. Mut. Mörburg s. Merburg. Mogunt s. Mainz. Moyenmoutier n. St. Die in den Vogcsen Kloster

97, 2. vgl. StraPb. Loc. s. Petri terra.

Molsheim Molleshaim heim hemero Argent.

dioc. w. StraPb. an der Breusch 43, 2K.

44, 16. 45. 2; 13. 94, 2. 109, 24. 217, 38.

277, 10. 475, 30.

Loc. Ottonis quondam sculteti area 1192 :

106, 28. Gemeinde 216, 37. 39t, 37. Geschworne Balderat 1263 : 391, 36. Konrad Köfen sun 1263 : .391, 37. Düttelnheim Friedrich Sohn Hugo's von

1263: .391, 36. Innenheim Johannis von 1263 : .391, 36. Rimnntheim Burchard von 1263 : 391, 35. Witze Sifrit die 1263: 391, 36. sacerdos Johannes 1257 : 307, 30. Konrad von s. Dominik, fratr. Hcsso von 1225 : 158, 23. vgl. StraPb. Loc. Otto Kember von 1364 : 434, 1. 1365 :

446, 27. Volcmar Nördewins Sohn von 1364 : 419, 40. Werner Wenser von 1264 : 424, 27. 425, 4. 429, 6; 11; 39. 433, 12. 434, 14; 25. 435, 39. 436, 3. Monachus vgl. Munech

Gottfrid u. seine Gattin Juta s. Löwen Bürger. Monasteriensis s. Münster. Mongrandus s. Morandns. Montecasino Mons Cassinus n. ö. Gaeta Abt

Rofredus 1193 : 107, 29. Mor— vgl. Mur . Morandns Mongrandus Morannus s StraPb. Münst.

fratr. u. scol. Morlodingen, Morlingen sü. w. Diedenhofen ? Johannes von 1264 : 414. 10.

Moro Nc-uburi;

5ai

HUti»\). lliiiK'i l^4& .

Moro lliirchtti'il vom

2a I, ;w.

MoiH— vj<l. Maiii'i'HiiMiiiiilar.

MoiH lliiKo - , KIriiltti, miii. U'JO : U», 10.

MoiHrliwcicr Ober - MorHiiiiilarc wiire »U. n

Colimir 4.«, 41. ».), .W. IM, 24. villuni

Ehciihüim Folmar von 1330 : 164. 40.

Ui!x niiichard 1330: 184,

Ulrich ;.WÜ : lß4, 41.

Morl ». Ort- .

Motlii-mi Matra ȟ. 0. WeiaiiftiilMirx '.i, .il.

Mi'ililliuiiHcii Milien - MuliihuHcn im Cll>.-El«. 42, 6.

die von - .'i7.'), :!'■ MAIidi

('tln von Murlciili. IUI # .d.i , 40ö, 31.

Wilhelm /.:'«a : 4()r), 2(i. MiinnrrHtfldt MunriHlat n. Sohwninfurt Iiarch*rd

von «. I)cntH('hur(k*n frntr. Müniitpr Monaitterionsi» liivvhof llrrinann 1103 :

107, 27. MiinMicrthal MitnstcrtAl du« im Ob.-EU. 373, 5.

vfi\. SchwarzcnbiT^'. MnotcMNhcim h. Miet<'Hlii-iiii Mul^ vkI. MiihI-. Mnirpy Milcci seche in Lothr. rO. w. Uwom

:ir., 20. 10«, 7.

Muliihrim Burrhard von , SIraPli. Bürger

/i'(;,-i : -107, W. Mumzin);a a. Munzingen. Mun— vgl. Mttn— .

Mniulin);(>n gin n. Emmendingen im Breingan Egelolf von 1231 : liVH, 16. 1335 : 162, 19. l330:UMi.2. 7i'3ö : 172, 21. j I3J3 -13331 : 182, 1. s. SliaPI) (Ulis Stijifli Tti^tli. marsc. n. Honau V^ Tochter

Alborts von i , i ir, dann

StraPburgcr MiiiiHtcrialin uh : IM, M. 133» : 1!)!>, U. sein Bruder s. Werner, sein Oheim ». Werner, Strapb. Marschall. Werner von -^, Egeloirs Bruder liit : lf>3, 15. Mundolvheini Munoltes— Munolts— ~ Mnnolvcdheim n. w. StriiPb. IKi, 7. 187, 28. 3;k». 3ö. idebanus 1333 : 188, 24. Muiu'ch Muuch Miinich vgl. Monachus ». BftHol (iuuther u. Heinrich von . 8. Berstett Oarsilins von . .s. BiM'hofslu'im Ulrich von . Muuilnlnht xilva 44. 8. Muntat 8. KufTach. Münsingen Muin/.in Mnncinga linga 8<t. A.

Breisach 20. .'»7. 42, 10. Mnidensheim s. Mictcshcim. Muothcrc 1905— 991] : 38, 18. Mnrbach MorbareiiHis bach Miirbach w. ltel>- wciler im Ob.-Els. Kloster :t, 21 ; 44. 'J7, SU. Äbte Berthold «63:367,11. W6« : 464, 26. (Iii.x. / '/'i 117 7 l'i'i I /■' '< ! ">■' 31

II : Muri im Aargnu sü. w. /Arirh Kirrhe 216, 39. Murnhard Mnrhardus hart Mnrnehard Mnm-

barduK - hart Murre- Murrbart Burchard •-, Albert Beger's Sohn, mtu. u. mil.

1330: 146, MS. 148, 6. 1J36 : 163, 30

IM. i. «gL tknth.

Hl:

I - mtu in Taauü» dar Banr, «iL

;3, M . «74, ». 175, 1 1. tXT^h?. t a7i, a7, 9. 888. «I- K i> ».

401, 6; 14. 4M, m 46«, lt. Vf.' M

tMi : 4», f. •,. 488, 87 . Ä»

*M, 7. tHi »ri. %tn$h. .

emu. MiM 0»um ejutbtfi UM : 452. tf, 8 MiM Toektor ax priori ■striamüo Rliiu taM: 468, 10; ff.

Mnt Mntin., Ifodewi? •. Born. cur. KmmM O MaUig Ifncbacb« dae» dcha Milwniw scclw Mclu Massaea khc «. ffftriiTim 44, 16- 21. 80. ». 94. 1 109, t«. tTB. ». 274, 17 Locab "'ottaagarda 90, 4.

Oam< 87. vgL parorkÜL

caiui' P»fo< I ^>« Brraol*-

> Strmfb. BftTMf MM: 8M. 14 ■^■.... Agnaa t6 dar Wilg«« tMO .

:«4, 14.

Heinrich ««n ttSB: 90, t. Hugo von - lliO : 90, 8. Wnitön von - lir,n !I0 9

N.

St. Nabor Argent dioc an Odilieaberg sA. «. Ober-Ehenheiro vicariu flmriob 1363: MH,M. Naho /iO» : 66, 27. Nandnnic naigo

clerictw 77« : 14, U :<lO : 80, 97 Nanlger 1039 : 46, 9. Najuo Napa Nope Peter , mil. 1344 : 221, 16. UM: 874. 81 13S5 : 29Ö, 8. [13631 : 374, 88. vgl. Steafb con«. .

Wilhelm . Strafb. BQrgor tfS9 840. S7. Naao Dietrich iSU: 2.- Neapel polis 291, 8; 90 Neckar 888, 89. Neifen Nife o. ö. Bantlingaa Baiuiok «oa

1319 : 137. 10. 189, 4. Nepoe 1. Rom. cur. Kaaslei Panlaa. Ncaburg Neaenbnrg Niwaabarg Noraa caalrva Nnen— Nawaaborg Nowaabuc kwck —barg burgauiB an der Mo.I. r w. HaflaBM CialarcäaMarkloalar 8 38791. 8& 97, 88. 110^ 86.

II 181, tt. 18t. 11; 94; Sl S8

12b, 14. 136. 10. 818. 5. 846. 1 1 Abte

All! Itll< III II

nni 401. 34

lUth u OetBaiada a6<' Srhnltbeil Jacob 1361 ■. ..' Bertkold «oa , Oral UM : HO, II.

532

Neuburg - OfPweiler

Heinrich von s. Basel prep. vgl. 411 not. 1. Ernfrid von s. Deutschorden fratr. Neudnnc s. Neubnrg Abte.

Neugartheiin Nugerte gurte n. 5. Wasselnheim 185, 7. Werner von 1365 : 447, 25; 26. Neuweiler Nu Nftwilre n. ö. Zabern 345, 38. Kloster 98, 20. 365, 32. 440, 3. 481, 22. Abt Jacob 1219 : 142, 20. Nibeluuc lungus Nybclungus s. Brumat Walter von . s. StraPb. St. Stephan fratr. StraPb. min.? 1156: 87, 16. ders.V 1162:

93, 4. s. Walter, s. Worms cust. [1185—1189] : 104, 10.

Nicolaus Claus Nicho Nycholaus Niclaus clauwes clawes claws -clawus Nyco- laus s. Kageneck. s. Cambrai Bischof. s. Dorlisheini. s. Gozelin. s. Heilsbronn Abt. s. Loscebrant. s. Saarburg, s. Seier. StraPb. Bürger (3 verschiedene ?)

1230 : 146, 34. vgl. StraPb. cons. desselben?

Söhne s. Erbo, Gottfrid, lleinbold. filius Cunonis inter mcrcatores 1352 : 273, 6.

1253 : 28(), 21. 1359 : 326, 6. filins Cunonis 1365 : 451, 5. Eeinboldelin's Bruder s. StraPb. cons. mag. s. StraPb. St. Thomas cant. u. prep. u.

StraPb. Bisth. cur. jud. s. Vinkenwilre. s. Zorn. Nideck Nidecke Nitecke Ruine n. w. Haslach Burchard der Burggraf von 1364 : 420, 8. 435, 7; ff. Nidekwilre 94, 11. Nidgarius 788 : 16, 25.

Niedermünster Nidermunster am Odilienberg n. w. Barr Kloster 439, 35. Äbtissin Willeburgis 1339 : 201, 38. Nife s. Neifen.

Niffern Niufera, n. w. StraPb.? 16, 11. Niger s. Swartz. Nitecke s. Nideck. Nitho 749 : 5, 30. Nivelles Nivella sü. Brüssel 276, 3. Niwenburg s. Nenburg. Nördewin s. Molsheim Volcmar von . Nonnenweier Nunne Nunnenwilre in Baden

w. Lahr 20, 35. 42, 8. Nope s. Nape. Nordaldo oalto oldo 738: 3, 32. 733:

4, 24. [739] : 5, 5 ; 14. Nordhausen Northus an der 111 n. Erstein 144,

32. 328, 40. 370, 17. Northeim 370 not. 2. Nothalten halden n. w. Schlettstadt Walter von 1363 : 379, 1. Werner von 1262 : 379, 2.

Novara —riensis Bischof Bonifacius 1192: 107,1.

Novum castrum s. Nenburg.

Nu vgl. Neu—.

Nürnberg Nuerinberc Burggraf Konrad 1336 :

193, 36. Nngerol abgegang. Ort zw. Cressier u. Neuvevillc

n. ö. Ncuchätel 69, 38. Nun s. Non .

0.

Oberhofen Obirnhobin sü. ö. Hagenan Kirche

315, 15.

rector Konrad von Lichtenberg 1360 : 345, 9.

Ochsenstein Ohsen Ohssen— Ösen Ossen

Ossinstein Ruine w. Manersmünster

Adelheid von s. Scharrach Bernand von .

ihre Brüder s. Heinrich. Berthold von 8. StraPb. Münst. fratr. n. dec.

u. Honau prep. vgl. Heinrich. Berthold von s. StraPb. Münst. cust. sein

Neffe s. Berthold StraPb. Domdecan. Berthold von s. StraPb. Münst. dec. sein patruus s. Berthold StraPb. Domcustos. sein capellanns Walter 1363 : 393, 6. Konrad von 1363 : 404, 10. Heinrich von s. StraPb. Münst. fratr. seine

Geschwister s. Adelheid, Berthold, Otto. Otto von (wol 2 verschied.?) 1209 : 122, 36. 1240 : 203, 18. sein Bruder s. Eberhard

genannt von Greifenstein. 1341 : 210, 2. seine pueri 1241 : 210, 2. seine

Geschwister s. Heinrich. 1226: 162, 38. 163, 38. 1233: 188, 25. 1240: 203, 18. 1355: 293, 1. 1363 369, 7; 17; 29. 1263: 411, 1. 1264 436, 14. 1266 : 464, 3. seine Brüder 1355 293, 1. vgl. Heinrich, der Herr von [1362] : 373, 37. Octavianus Ottavianus s. Rom. cur. Card. diac.

s. Mar. inviol. Odalberto Hodolberto 739 : 5, 6. [739] : 5, 14. Odalhardus * 871 : 26, 6. Odalrichus 788 : 16, 25. Odelbrfike s. Otelbruke.

Oderatehnsen, Odratzheim n. Molshcim ? 69, 4. Odo s. Rom. cur. Card, bisch, v. Tuscnlum. Odolfns s. StraPb. St. Thomas scol. Odratzheim vgl. Oderatehnsen Burchard von 1365 : 447, 23.

Osenberc s. Dsenberg. Offemia s. Königshofen.

Offenbnrg burc burch Argent. dioc. an der Kinzig in Baden 152, 33; 35. 277, 19. ecclesia 152, 36. 194, 30.

rector Konrad von Wolfach 1343 : 195, 37. sacerdos Friedrich 1182 : 98, 37. 99, 36. Walter von , wol StraPb. Bürger 1235 : 157, 32. Offenheim n. w. StraPb. 216, 20. 331, 4. Friedrich von 1363 : 400. 37. seine Brüder Konrad, Hugo u. Wigand 1363 : 400, 38. seiner Schwester Sohn Johannes 1263 : 400, 39. Offweiler Offe— Of— Ouwilrc üffwilere Dff- Ufwilre im Ünt.-Els. w. Reichshofen Kirche 198, 39. 293, 19.

Offweilor Oialhur

2ü3

l;

IrtlOWO - tll-

Wi, 27. 48, W!.

.Ih

107. 8.

Fi'iutlrich von , mil., Ktral^b. min lJ3h .

Hw, ;«i. /i'.7« i;i:. :i.i uu -. 221, lo

/i'i«: 2r><l, 1. »gl. Btriil'l.

ronn. wol iiii.hl li' von l'JU.i

4()4, :IH. 408, 40. Hifritl von - , KtraHb. min. imi : 115, 5. /i'i'O : läl, 37.

Otimia 8. (luzljcrtUH.

Oh«— «. Och»—.

Oht- H. Ott-.

Olonian Oloi— Oluyinan Konrad «. StruPb MliiiHt. fubr. proritr. Keine (iattin HiltcKnndiii l:H\l . 4(il, i:»; ff. »eint- Totlit.r Anna I3m .

4<;o, tr>.

Olriium «. UlricUK.

OlHiHlllMUI OlloIfcH - Dliolvi'lillrllll

H5, 2«. 2 Iß, lü. 407, 2. villiouH HilKO VM3 : 407, 31». lltino von W3/ : 258, 10. Walter von Um : UA), U.

Oppt'nlinim «(mllftnN Mnr<|nnldnii

(liloiiiiii Miirtitiliiiii^;» Miirlciiouit noiiiia in liuilvn l'.l, Mt. 28, : 411, 27.

Ortcnbcij; l)iiin Ort««»! (>r<pnlM>r<- Oitti ArgfMil. dioc. HÜ. ö. OffcnlinrK 277, 1'.'

üdor dio Uuinv n. w. ScIiU-tt.itndt '

46«, 17. w. PusHnn Qraf Kaboto von tt93

OrtliobuH ()tbtU<bns Orthlvb Urtlib «. UuHid lÜHcliürc. 8. RuffiK-h. Ili)7 : 111, 23. IIV'J : 113. V2 I

v^l. .Slratb. i-on». di'r».V

li«ini law : 123, 20. iL

WiiUi-r.

Drtolf OrtolfiiB

VtilttirlH KlinHter h. Urii'shi'ini vill. /i'3!>; 202, 11. vgl. «Irutb. Lo< wol StrnPb. min. lO'JO : bO, W

Orvioto Urbs vctu» n. w. Uom 42i. ■>.• •-■■ - ()»— O»« 8. Orhs— . Oi<|ioMollii8 8. Q(>i8polzhrini. ()Mtli:iuKcii OstliU8 t>ü. w. Krblpin 840, 2. 08thori-n von vin Argcnt. dioc. n. i>. Mol.>.- boim 112, 31. 320, 20. 325. 2«. 452, .W.

I.ucnlitikt Camctrgl^t .'125, :Ui.

scnltctns 12511: 32«, 7; 14. Ostia iciiRis 8. Rom. nir. Card. Ttisrh. Ostia 08tra('li i'i. l'fiillciidurf Heinrich von

mil. 8. llubsbiirg Uudoirs von »ccrc*. Ot - Otc - vgl. Ott - Otto-. Ottdbniko Odplbrftkc Udelcn— Utclenbracho rtolcnbrukc

Konrad von ». SlriiPb. Mliii.st. fratr.

Waller von r. 8frnPb. Mikn»!. fralr. Otgarins 8. nentschland Kwitloi c»nc. Oth - vgl. Ott-. Otpertn» s. StraPb. Bisch. Otrifhi Irih TTs \:<. 1(1. IHaj-miJ:

25, 1». OltavianiLs », Oi t:i\irtnus,

Otlinkohi Ototikolein - lin auRgcftany. OH an <ler ItrettMh oborh. SIraPb. »13. 2. 380, «8.

Einwohner 313, 2.

OII.iiIkim. Dt.n (NlMialMa «t. «P. tiCHlIPWg

'.^1, •l.'i IJ, M,

Ott.Mi.ide w Ober-KbcnlMin lUb, '■'■

ÜU»i»i»''' '•'• - Otoria- ÖIm»«^,. ^....^.^ «wtl OUrickMM«*? vgl H—Ji

frM' : V 76, 18. 188, ». 181, M.

Otiiii.irnlKiMj iii,iHi<r*— OtBMn— OtOMtakaia

ii.ilir di'iii .N> ' V,ai u. Lodwifibvrg *. Kafpi. Otto Od, Ott. ottho

.'Dl II.-.

I'.. i.

l; I

HD.

iM;h.

I'nwg.

.f

•. Enlriuuon.

8. Klri?iheim

». C

8. (i

8. II

8. M

I!

I'

» II

8. I< >

^ I

'Ubcim Iak.

8. i'atruus.

8. Illii-inock.

s. Ripelin.

8. Rom. cw. Card. bi»cb. ». I'ort«i

V Com i-nr. Card. diac. *. Nicol

s i:.. li.im.

StfOb

». ^•'

ratr.

.tA fralr.

8. ^'

wol - . t V

s. I>i..t. :>.<> «gl. btnMi. Bwtk Ummm. ■.

%!...!. .11,

//.•' ...'. :■ •«.

in:: ,',. ■,- TS. »

8. ."-

•. V 791 . 17. 104, II

Otlohonns •. Rom. nu. C^rd. dtac »- A4(>aiu.

b Ou vgl. ü— .

6.lalher 910 : »>. «7

534

Odo

Puer

Odo s. Uto.

Of— Ouwilrc s. Offweiler.

Özzo 1039 : 46, 2.

Oveuere Diether s. Griesheim vill.

Ounan— Owenheim s. Auenheim.

Ozelin [965-091] : 38, 17.

P. s. Rom. cur. Kanzlei. P. s. Straßb.

Pairis Paris risicnsis n. w. Colmar Kloster 100, 19; 38. 158, 6; 36.

Abt Wezcl 11S3 : 101, 1. Konrad von [1190—1203]: 119, 18. vgl. Straßb. Loc.

Parm., Parma? s. Rom. cur. Kanzlei Johannes.

Paschalis calis casius s. Rom. cur. Päbste.

Paterniacensis s. Peterlingen.

Patruus Otto s. StraPb. Münst. preb.

Paulinus s. Straßb. s. Petr. jun. cant.

Paulus s. Rom. cur. Kanzlei.

penitentos sorores s. s. Maria; Magdalena ordo.

Peregrinus vgl. Pilgeriii

s. Locus.

s. Locus' Peregrin Söhne.

s. Rom. cur. Kanzlei. Pertholdus s. Berthold.

Perugia usium 168, i). 283, 4. 450, 22. 455, 20. Peter Petras

s. Berstett.

s. Bietenheim.

s. Guido.

s. Lützelburg.

s. Nape.

s. Neuburg Äbte.

s. Neuburg fratr.

s. Ripelin.

s. Rom. pref. urb.

s. Rom. cur. Card, bisch, v. Albano n. leg.

s. Rom. cur. Card. diac. s. Georgii n. leg.

s. Rom. cur. Card, presb. tit. s. Ca!c. u. leg.

s. Rom. cur. Card, presb." tit. s. Marcelli.

s. Rosheim.

s. Schlettstadt pleban.

s. Schöneck.

1201: 115, 8. ders.? 1210: 123, 27. 1218: 134, 3. vgl. Straßb. cons. u. Hospit. procur.

goltmacher, Straßb. Bürger 1230 : 174, 39.

thelonearii filius s. Straßb. cons.

s. Straßb. Dominik, subprior.

s. Straßb. Münst. fratr. ders.? s. ebd. dec.

s. Straßb. Bisth. Kanzlei ders.? s. Straßb. Bisch Berthold's clericus.

magister [1185—1189] : 104, 10. St. Peter im Schwarzwald ö. Freiburg Kloster

66, 38. Peterlingen Paterniacensis im Waadtland w. Frei- burg Kloster 65, 9; 37. Pfaffenlab Friedrich s. Straßb. cons. Pfanfelin Johannes , Straßb. Bürger 1259 :

340, 35. Pfettisheim Pfetens— Pfettensheim Phetensheim hein n. w. Straßb. 216, 19. 452, 38.

Agnes von s. Königsbruck soror.

Heinrich von s. Straßb. Bisth. biscliöfl. capell. u. Kanzlei.

Walter clericus de 1257 : 307, 30.

quidam de , Straßb. Bürger 1257 : 307, 36. Pfirt sü. ö. Altkirch im Ob.-Els. Graf Ulrich

von 1251 : 256, 36. Pfcerrilin dl 1261 : 359, 3. Pforzheim Pfortzheim in Baden an der Enz

Guntram von f i-^ü : 221, 38. seine Tochter s. Guta, Straßb. Bürgerin.

Heinrich von s. Windeck Heinrich's von procur. Pfuhlgriesheim Vilcrieches— Vulencrischesheim

n. w. Straßb. 216, 18. 288, 3. Pfullendorf Phullendorf n. Constanz Graf Rudolf

von 1156 : 87, 13. Pfullingen Phullingcn sü. Reutlingen Walter

von s. Straßb. St. Thomas fratr. u. scol. Pfütze Heinrich u. sein Bruder Konrad s. Gries- heim vill. Ph- vgl. Pf-. Pheterin Kourad 1260 : 346, 29. vgl. StraPb.

Loc. seine Gattin Bertha 1260 : 346, 30.

Philippus lippes —lippin lips PhyUppns s. Cöln Erzbischöfe, s. Deutschland Kaiser u. Könige, frater s. Dorlisheim Johanniterhosp. commend, s. Falkcnstcin. s. Rathsamhauscn. s. Reichenberg.

Phina Phyna s. Gozclin von St. Thomas, .Stralb. Bürger.

Piacenza s. Plac.

Pilgerin Bilgerin mus Bilgrin Pilgcrinus vgl. Peregrinus s. St. Aurelien. s. Bietenheim,

Straßb. min. 1199: 113, 11. s. Wangen. 1262 : 371, 27.

St. Pilt, 8. Ypo— Yppolitns sü. w. Schlettstadt 214, 19.

Hesso von 1240 : 206, 8. Pinguia s. Bingen.

Pipinus s. Frankenreich Kais. n. Kön. u. majordom. Pitn s. Rom. cur. Kanzlei Johannes. Plac, Piacenza ? s. Rom. cur. Kanzlei R. Plobsheim Blabodsaime Bladbotesheimc sü.

Straßb. 11, 41. 14, 4. Polsenhein s. Bolsenheim. Porta s. Geispolzheim Konrad von . Porto tuensis s. Rom. cur. Card, bisch. Pr— vgl. Br— . Prämonstratenser s. Rüti. provocator (vgl. Reizero) s. Ludewig. Puer puer vgl. Kind.

Burchard , Straßb. min. u. Bürger 1129 ; 62, 5. [1143] : 73, 26. 1146 : 80. 23. 1147 : 81, 25.

Burchard --, min. ii99: 113,8. 1208:121,18. 1209 : 123, 6. ders. ? mil. 1228 : 168, 35. vgl. Straßb. cons.

Eberhard s. Straßb. cons.

s. Griesh. vill. Friedrich.

Reinbold 1255 : 292, 33.

Pulex Reicbütott

sab

I'iiIkx Wr>rner , wol Ktr»»b. Bürgi-r 1933 :

\m, ;t.

riilvcrxliciin Wolv«rirheiiheiii Wnlfrirbechcn n.

Mi'ililliiiUNon 42, r>. I'tiri'url N. Unrr4krd.

0.

yimtznnheim Qaaren— Qnacin— Qniuumibitim

n. w. HtmlU). 27.'», .11 274, 20. 447, R.

Ciino von -, StriiH». miii.V IH7 : 81, S2.

IHH: «2, 21. vkI. .StniPI.. «. IVtr. juii. VoRf.

QiU'illiiil)iir)( QiiidiliKi'iibiirKc linRcl)ur(< M, .1.

.'('», (i.

Qn^iitowich nnifo 10, 14. vgl. not. 1. 18, 81.

yiii 0, Ki— u. Wi— .

yniimin llan« , StraPb. BOrRvr 1210 : 174, »9.

]\.

lt. H. Orcifpnstein. K. B, lloni. rnr. Knnzloi.

lt. N. Ktraßb. Bisth. bischöfl. rnpcll. n. Onxhnr«! plob.

It. Hing. 8. StrftPb. Bisth. cor. jnd. n. Fegeraheim jilpb.

U., mil. I13l>3-1332] : 181, 1«.

Unh— vjjl. Rop— .

HnrcnhuBon «. Rathsnmhnnscn.

Ilncliio R. StrftPb. Biscböfc.

UiulcrnmnuH KoniiKÜ nbnepo» * T7t< : 11, 39.

IX C; ff. 14, 8. Hndo H, Frnnkrnreich Knnzloi. Itndoino -tinino 719 : 3, 6. 779 : 8, ß. Itnin B. Iti'in . Kiimplitiswilrc h. RnpporRchwyl. ItikmiingiiB IIGO: »I, 20. Itnntnnigus 8. Weissenbnrg fratr. llnpcrtnB Kntbortni lÜMbof rr,S : 12, 25; ff. 14, 6. Mino Brfldor

H. Ciuulbcrtui u. Erlalfus. 778 : 15, 10. der».? 78« : 16, 24. Itnpoto boto H. Ortonhnrg.

Hi'iiip Stihno s. Erlonrin n. Oottfrid. Itnpporschwyl Uninphtiswilro sü. ö. Zflrirh (linf Rndolf von 113(>1] : 358. 9. der Ornf von 1313: 128, 37. It.ippoltstoin Alten Castclc Raboltc— Rnpolli— It.ipoltstoin oldcss— Ruine n. w. Rappolta- woilir Adolbrrt von , seine Mntler Adelheid, »eine Söhne ti. seine Torhtc'r /i«»i ;/./.?/ : (i9 not. 3. sein llnider 8. Reiiihnrd. Sir.il'b. Domherr. Anselm von , Egelolf s Bruder, mil. 1319 : 187, 11. 139, 4; 1«. 143, .V». 144, 9. rj !' 19;i, !»9. vgl. Anselm. Vogt de» Strnpb. Hi-ih Kgelolf von , Anselm's liruder. mil. I3l:i 139, Ifi. 14J<, .35. 144, 9. vgl. Anselm, Vogt de» StraPb. Bisth. lllrieh von - 1J49 : 248, 34; 41. Tjtl StraJb. Bisth. Vögle, seine S<\hne /'; 41.

»ein Bnulerssohii Heinrich /;'( I.

der Herr von - t.'?l I."v">. 1" •''•!

.391. 29

joaelMma von - JM* : an. W. RMÜiMfri4m«.MiiMOatttalUrilMi4s '77^.14,1. lUtbald -baldo 738: 4, U. 737 : 4, M. Ralbcrtui ». RAp«rt(w. R«lh*ri vallit «6, 81. vgl noL 8. lUthpodu, Ersbbcbof t. DmOrnkhad Kffig>t<

•rehieanc. "■"■tn-nhtitffl Birm ItinnhnwD ft «^^M1t4>1t1 HwtaMBB TOB ues : 87«, & Heinrich «ob - iJMi : 48S, I, IM» : 4M. II

Mine Sfthn« •. Hago nad BodoUL Hnco von -, fUiutSek'u Sein iJM : 4M. It. Philipp von - tM3 : 40«, 10. p...t..,i .^„ _ H«inrich'i Sohn UM: 4M. II von - 11363) : SM. I& Kltliii{Hinrnua s. BaguMboTg. RntoMua Onhilfaa Batnl— BnlkoidM toMkM

(vgl. Rndolf) •. Stnffc. Otek. Rauenthal 06 not 8. BnvuuM nu 181, 86. Ravenna Rrzbiichof Honfrit f [tOUJ : 47, S. R.' -ptirc n. A. CobsUhb

1 II - : 187, li. 189. &

Heinncb von a. Dontodünad enn. Rasanlmaon «. RatkNunknaam. Roate M. Rioti.

Rebdstock Konrad a. Stnfb. cona. Böge— Begm— B«gi— Bogia— vgl. Bein— Bagenabnrg BaÜaponenaia BogiBun 89. 7. Bogenabarg BiachAf«

Konnid a. IVatachlaad KnaaW cnac GebehaH 110531 : 47. «I. Reginbert 1833—861] : 86, 19. Reginbndn gmboto B«inil>o(o y I "iirg.

."^t Thomai »ml

min. 1105 : 6». 7. ders.? B. ; I. 1. U.'K" *'*• 26.6.- 910 ■•' -'I

Rer noniHs -oii

im. »"1 -nin. (wievi' '■* *' "

//" //4r: hl .'.

lOtO . ^., .., BacialMini BogoBM— Bigaihan na dar III

Mtkhihaastm 42, 5. Regispnns s. Ktmigsbmck. B«icli a. Ristein.

B«ieti«nan Angeniia gia gkinaia im Bodwiin n. w. Constani Kloatar 819, SS. Abte K,Mu...i ■• •':. 2.*>

FrhI.l.. ,,.. ..,1. Reirheiil>' I . r.. !,i>mberg Riflioii!'«Ti Imt- Iltsr;:

V ;;■ s .;; ! .^ : 881. 1; tl. »U

4m, 10. dors..' ». Wcrd Ormf Haiaricli'a voa --

procnr. Reichst" ' -atalia alol»

Ar^- :i. 889,8. 831.4

ploli.-inu.'. (lottfrid 13M . 14». II. VoRt ;«s. U

W .Ker. 8tT«»b. SckaHMI tti9 : S8R. 4 ii' :: nrh voa •. StiaVIk

536

Reimboto Rihbaldus

Reimboto s. Reginbodo.

Reinbold Reginbaldus boldns bolt Reimbold

boldus bolt Rpymboldus bolt Rcin-

boldus —bolt bolth Renboldiis pot s. Alba, s. Kalp. s. Freiburg. s. Liebenceller. s. Puer. s. Reinboldelin. StraPb. Bürger (wieviele ?)

Nicolaus' Sohn 1240 : 208, ^0. 1247:2Se,U. 1252 : 274, 30. 1255 : 292, 32. vgl. Straßb. cons.

junior, der junge 1359 : .340, 36. 1265 : 4.5.3, 19. vgl. Straßb. St. Nicol. ad und. mag.

intor mercatores s. Straßb. cons.

Liebencellarii fratcr s. Straßb. cons.

1199: 113, 12. s. Straßb. Münst. fratr. s. Straßb. s. Petr. jun. dec. s. Straßb. St. Thomas cell. Straßb. min. s. Reginbodo. s. Stubenweg. s. Virnekorn. clericus s. Westhofen. [965-991] : 39, 8.

Reinboldelin Reimböldelin boldelin boldelinus Reinboldelin boldelinus boldelinus Rein- bold — «46:230,18. 1250:202,38. 1251 2m, 10. 1252 : 274, 31. 1258 : 318, 25. 323 28. 1259: Ü40, 8; Sb. 1263 : 40H, m. 1264 423, 24. 426, 27. 429, 8. 432, 34. 435, 11; 41 ders.? inter mercatores. vgl. StraPb. cons. n officiat. sein Bruder s. Nicolaus.

Reinech Reinicheim s. Renchen.

Reinhardus Rainardns Regenhardus hart Reginhard hardus hart Reinardus

s. Kaiserslautern.

s. Celle.

s. Kestenholz.

s. Straßb. Münst. fratr., dec. u. prep. sein Bruder s. Rappoltstein Adelbert von .

wol Straßb. min. (nur einer?) 1096: 50, 17. 1109 : 55, 27. 1134 : 64, 38.

s. Thengen.

s. Windeck.

Reinher Rainerius Reinherus Renerns

s. Ballbronn.

s. Rom. cur. Card. diac. s. Mar. in Cosm.

s. Rosheim.

causidicus 1147 : Hl, 31. 1155 : 86, 2\. Reinmar Regemar gimarus Reimar marus Reim Reinmarus

s. Schonp.

Straßb. Bürger u. min. 1129 : 62, 7. ders. ? 1143:11,11. [1143] : 13, 29. 1148:82,22. vgl. Straßb. Bisth. dispens.

vgl. Wolflielm. Reizero vgl. provocator

Johannes , Straßb. Bürger 1201 : 115, 9. Remiche s. Rosheim. Remigius edius s. Straßb. Loc. u. Straßb. Bisch.

seine ministri * 778 : 12, 2. vgl. Radcramnus

u. Scolastica. Ren s. Rein . Renchen Reinech Reinicheim in Baden ö. StraPb.

civium universitas 391. 6.

Heinrich von Loc.

1239 : 202, 12. vgl. StraPb.

Rentingen, wol Rentgen in Lothringen sü. Luxem- burg, Heinrich von s. Straßb. cons.

Reschardus, Straßb. Bürger t ^363 : 393, 29. seine Wittwe Hedwig 1263 : 393, 28, vgl. Straßb. Loc. ihre Kinder 1263: 394, 1.

Reutenburg Ritanbnrch Ritenburc —bürg sü. ö.

Zabern Konrad von . wol Straßb. min. 1193 : 109, 16. Gozmar von 1263 : 405, 31. Lcntfrid von 1147: 81, 31. ders.? Lentfrid

1155 : 86, 20.

Rex

Algot s. Straßb. cons. ders.? Algoz 1201 :

115, 7. Bnrchard s. Morschweier vill.

Rhein Renns Rin 20, 40. 42, 3. 53. 2. 188. 3; ff. 282, 39. 306, 7. 463, 25. 475, 29. vgl. StraPb. Loc. Werner vom , Graf 1262 : 386, 5.

Rhein Pfalzgrafen

Konrad 1156:81,11. 1160 : 91, 11 ; 29. Gottfrid [1119]: 59, 3.3. 1129: 61, 31. Ludwig I Herzog von Baiern 1214 : 127, 25.

1219: 136, 1. Ludwig II Herzog von Baiem 1263: 401, 33.

seine milites Arnold u. Dudo 1263 : 402, 1. Wilhelm 1129: 61, 31.

Rheinischer Bund 299 not. 1.

Rheinau Rhinowe Rinaugia Ryno Rinonwa ftwe owa owc ftve am Rhein n. ö. Schlett- stadt 20. 42. 143, 19. 293, 28. 375, 28. 383, 22. 409, 18. 41.3, 3; 4. 445, 37.

universitas civium 413, 1.

scultetus Walter von Girbaden [1261—1263] : 413, 1.

Albrecht von , wol Straßb. min. 1193 : 109, 16.

Eberhard von . wol StraPb. min. 1193 : 109, 15.

Rudolf von , wol Straßb. min. 1148 : 82, 22. ders. ? 1176 : 96, 25. 1181 : 97. 5. 1182 : 98, 39. 100. 1. 1188: 103, 4: 37. seine Söhne 1188 : 103, 4.

Rheineck Rinecge n. w. Andernach Graf Otto

von 1129 : 61, 34. Rieh vgl. Reich u. Rih . Richardus Ricar Riccardus

s. Deutschland Kais. u. Kön.

s. Epfig Dietrich's von Sohn.

s. Rom. cur. Card. diac. s. Angeli.

s. StraPb. Münst. fratr.

mag. s. Straßb. St. Thomas fratr. Richardis mulier et ejus filii 1264 : 413. 17. Riebe s. Geispolzheim Werner von . Richtolsheim sü. ö. Schlettstadt 46. 37. Riegel gol n. w. Freiburg

Friedrich von , mil. 1.256 : 300, 2.

Johannes von 1265 : 448, 40. Riespach s. Rftdensbach. Rieti Reate n. ö. Rom 177, 34. Rihbaldus Rieh— Rihbold boldus Ripoldus

s. Weissenburg fratr. vgl. StraPb. Loc.

*871: 26, b. 898: 29, 16. ders? 910: 30, 23. [965—991] : 38, 18.

Rihborto Romana curia

807

HililKTlo 7.13 : 4, 25.

Kilit.r Uichtcr ». Ki>iini(l. StralU). jmU-x n F.rlm,

StiaPli. judex. KiliiiiiiiiiiN Itii'liiiiiiniiM Bal(l«wiir8 UriiiliT J097 : lid. :i.l N. Htriilll). lÜHcli. Itiiiil)iir(( Ityiiihiir« Wirirh von JJIG4 : 41», II.

•«^•), i;t, .17. /i'W: 447, 2:1. Iliiiiiiiillii'iin ltiiiii)(uii(li-- Kiiiiiinilihr>im 112, S8. Iliiri'iird vuii - «. MuUliriiii Uenchworn. 0. von , rail. J:i40 : «M, 10. »«'• «*><•■ not. I. Hin— vgl. Reich— n. Uhcin ~. ItiiiiiJuii M. Frankenreirh Kunzlvi. ItiiiHliluK s. Itoin. cur. (^urd. liix'li v Uhiki. KiiithoH Wi^iTii h Wigcriihm nun von ISe^ :

.■tH<l, 1; ai. Iii|«ljn Rypclin llip«>linu» Uipli plin Ri— KypIinuH Ripplin linaH Üurrard (.'t vrrii<'liifd»nc V)

1197 : 1 1 1, 24, rjOl : 115, 7. 1209 : 122, 21.

/;'/«: 12.1, 27. K'IH : 1.H4, 4. iS30 :

Uli, :U. vgl. 8trai*b. con«. Mtn Sohn ■.

Diirclinrd.

Hurciird'H Sohn 1353 : 273, 6.

HugoH Sohn 1357 : S09, 38. vgl. Stnib.

«•OUH,

Itipiliiii tiliuH, Hugottia frater 113401: 284, 6. I :•■,:, ; 2!)2. .s;j. Hugo (2 vcTHcliicd.?)

l3::.'o : 15!). 22. Hcinc Ontljn Agnoa 1335 :

15!). 22. HPin Sohn h Rudolf. deHclben?

Söhno B. Rurclmrd u. Ihigo, llipclini tiliu», Burinrdi frutor / rj4(il : 2.T-1, fi. K>40 : 2W, l). 1344 : 221, 14. 1347: 2m. 10.

J34<J: 247, 40. 1350: 252, 2«. Xy. Ijr,i

274, .Sl. 277, 10. W3« : ;UH, 24. .•<2;), 2H.

vgl. StraPl). couii. seino Söhne «. Rulin n.

/or» Nicolnug , Otto 1337: 1G7, 1. der».? 1355: 296, 9.

13M : .'11«, 2ti. vgl. StrnPb. cont. Petpr 8. StraPb. con».

Rndolf , Hugo» .Sohn 1330 : 151, 2. 1336 : 164,20. vgl. StraPb. Lor. u. »rnl». Rnd. "■ -- Onttin Adelheid 1335 : 15!», 22. I134til : 2.H;I, 27. »eine SchwiegerclUi., V.,...,i u. (ierbnrg 1335 : 15!), 23. Rulin - , Hugo'« Sohn 1353 : 277, 10. 1355 : 2!)5, !). 13(;:{ : 408. ;W. 1364 : 419, 20. 424, M. 42«, 27. 421), 8. 435, 10; 40. 4.37, 6, t3(i5 : 445. :<);. 44», 12. vgl. Stra»b. cons. «. offiriitt.

Ripoldn» B. RihbnlduN

Risrz Riusci ». Ruscs.

HiHtrin, Reich n. d. }>oillc n. ö. ('hateBn-.'»sliTi!i in Lothr.V (Schöpflin Als ill. II (?1K ' i

von , de« (irnfeu Hugo von 1. Bruder 1333 : 155, !)

Rit— vgl, Ren» -,

Kilterschnft ». KUttolihoim Hug von

Rod - vgl, Rnd— .

Itoilns Rode» Rodi» ». Ro«— ,

Rodhertus Robertn» Ruotbrct ». I)eul»chlnnd Knnilei nrrhiranr. 8. \\'nlldiirn. UHU : 48. 28.

Rodunn religiosn dei, z\i Kschan '

Rofre<tus ». Monterasino Abt.

!2 r».

Hoho. 8tralb. miar lOM : a<MA dm 7 MtnM» BtrgM' Itn : tu, 7.

Ilom 7, S. H, Ifl. 1», 2. 108. & 11«, M. Ut«rMi 102, 111, 81. 154, 38. 167, 16. in, ». 1H4, 17 Vk. 80. 186. 8». SM. 40

M!» 15; IM. au«, 8. IM I "n

06. s& in, I

I Uli JfiliaiinU A /.J47 ^r*? ^>

<cr iUrI 1 107. 4.

noBUiMcui »8, 16. 2U

441, .'^1 Kanxlei Albert . . .

Friedrich l '< '

0. Mutin .'

0. V«r. Oiao Ui.. Jäc Mnt 1:

Jacobu!«

Joluuui<

»88, 1... ... .

JobMUM Pann.

JobwuiM Pita !<*■» i*.i, ;.>

Johanne« 13M : M6, 81.

Jordanna a. Bobum inrluta mImiiu fi

vicecancellariiu UM : 881, la Marinna Romaa« aedtri« TkMaaavibriM

IM« : S84, 1. vgl Bot 1. P. de Am 13G4 : 489, 80. 15, 8». dura.? Paalu Rmm

; Peregruia» i.!«« 7 : 884, 88; 8». 886, I6w B. Plac. /^i9 . 886, 94. Wilhelm Romaa»

1336 : 11)2, 16. Zacharia« Bonuuut aedia bibUottMOttiw * 773 :

9, 10. Cardinalbischöfr von Albnnn Pe^nis U4« : 898, 81. v^ 994 Mt I.

/ 1. 1860:968,1. 1865:906^86.

0.<> ietri Biufclaa 1886: 19t, 10.

Pol tu imU St. Balaa

Konrad X284 : 169; 40. X886 . 16«. 14 1331— J3S3: 177. II.

Oto £9M: 898, 3t. vgl 284 not. 1. Prvnoat« Stopluuraa Ui9: 831. II. Sabin

MuunMS X886 : 199, 9.

WOulm X846 : 998. 88. vgl 994 aot I TntfQnm

Jarob UM: in, la

Udo IM6: 998,». nL9M !>»• > '««9 »Hl. 11. CMdin.^Mi.iröiien ^ »«a tM8: 831, 17

•■ \ 2159: SSI, 12.

M «ai Bgidioa 28W : 199, 14

; 1

•■1 '- : 998, 40

1. <' m P<<v«*

•. V i$M: 199, 1&

t-y ^'U:ua, S7.

Otto liSl : 174, 14

538

Romana curia Rotsheim

Cardinalprcsbyter

basilicie duodecim apostolorura Wilhelm 1245 :

223, 34. vgl. 224 not. 1. tituli s. Cajcilisc Petrus 1198: 112, 1. tituli s. Laurentii in Lucina

Johannes 1245 : 223, 35. vgl. 224 not. 1. 1259: 331, 13.

Situbaldus 1236 : 192, 12. tituli s. Praxedis Johannes 1236 : 192, 11. tituli s, Marcelli Petrus 1245 : 223, 33. vgl.

224 not. 1. titnli s. Sabin»

Hugo 1245 : 223, 3fi. vgl. 224 not. 1. 1251: 26C, 18. 267, 6; 26. 269, 19. 1252: 276, 1. 278, 12. 283, 32. 1253: 283, 1; 39. 285, 1; 23. 1254: 291, 1. 1256 : 305, 1. 1259 : 331, 14.

Thomas 1236: 192, 11. legati apostolicse sedis

Konrad 1224 : 152, 40. 1225 : 158, 14. Hugo 1251: 266, 18. 1251: 267, 6; 26.

269, 19. 1252: 276, 1. 278, 12. 283, 32.

1253 : 283, 1 ; 39. 285, 1; 23. 1254 .• 291. 1.

1256: 305, 1. Otto 1231 : 174, 14. Petrus tnnc legatus 1198: 112, 1. Petrus 1250 : 253, 1. Petrus J255.- 285, 36. ders.? 293,26. Päbste Alexander HI 1179 : 82, 38. 86, 31. 1181 :

97, 6. Alexander IV 1254 : 291, 15. 1255 : 291, 19.

295, 12. 296, 1. 1256: 301, 1. 305, 23.

1257: 308, 1. 313, 26. 314, 18. 1258:

315, 1; 23. 316, 1. 318, 29. 319, 31.

1259: 330, 20. 333, 30. 335, 1. 337, 23.

338, 9. 1260 : 334, 40. 340, 10. 341, 1; 28.

342, 14. 1261 : 236, 35. Clemens III 1188: lOi, 21. 97 not. 3. Clemens IV 1265 : 450. 19. 455, 17. Coelestin lU 1192 : 113, 36. 1193 : 109, 18. Eugen III 1147:81,22. 1148:82,38. Gelasius f {1141—1143] : 68, 16. Gregor IX 1227 : 185, 39. 1228 : 167, 14.

168,7. 1231—1232:117,8. 1232:117,31.

179, 1; 21. 185, 42. 1233 : 183, 27. lU, 16.

1236: 192, 6; ff. 1237: 185, 42. 197, 1. Hadrian I * 773 : 7, 18. 8, 6 ; 14 ; 44. * 778 :

12, 1. Hadrian IV 1155 : 86, 22. Honorius II 1125 : bl, 38. Honorius HI 1218: 132, 17. 1219: 142, 7.

1220: 146, 28. 147, 1. 151, 28. 1224:

154, 33. 155, 35. 265. 39. vgl. 133 not. 1. Innocenz II 1143: 70, 1. 71, 37. [1141—

1143] : 69, 11. Innocenz m 1198:111,2^. [1202]: 111, 21.

1208 : 122, 5. f 1^51 : 265, 20. vgl. 97

not. 3. Innocenz IV 1244: 341, 37. 1245: 222, 1.

224, 7. 225, 16. 1246: 225, 34. 226, 1. 232, 30. 1247: !»34, 11; 27. 23.?, 1. 236, 18; 24. 237, 29. 238, 21. 1248: 228. 33; 35. 236, 34. 242, 1; 17. 24.% 1; 42. 1249:

225, 39. 245, 18. 246, 1. 250, 11. 251, 1; 20. 1248—1249 : 246, 10. 1251 : 265, 13. 267, 3; 24. 268, 4. 270, 32. Ii52 : 276, 19. 278, 28. 28.3, 32. 1253 : 283, 1; .39. 285, 21. 1254: 289, 13; 31. f 1254: 291, 10. 1257: 314, 4. 1258 : 315, 10.

Leo IX [1060—1070] : 48. 42.

Lucius III 1182 : 98, 29. 99, 29. 1184 : 82, 38. 1 1188 : 102, 27.

Paschalis II [1106—1107] : 54, 9. [1107] : 55, 1. 1116: 56, 20. 1118: 57, 20. 58, 4.

Paschalis III [1167] : 95, 11.

ürban III f 1188 : 102, 27.

ürban IV 1264 : 421, 34. 423, 19. 442, 6.

[1262] : 374, 17; 19. pilbstlicher capellanus Rufinus 1265 : 450, 19. pcenitentiarii

Hugo 1256 : 305, 19.

Rufinus 1265 : 4.30, 19.

Romana ecclcsia 171, 17. 230, 27. 231, 7.

Romanum Imperium 1.35, 30. 141, 32. 230, 28. imperatores et reges Romanorum vgl. Deutsch- land Kaiser und Könige, judices per imperium constituti 195, 2.

Romansweiler Rumoltes— Rftmolzwilre Argent.

dioc, sü. Zabern plebanus Hesso von Erstein 1248 : 242, 18.

1249 : 244 19. Sigelin von , StraPb. Bürger 1256: 303, 29. Romanus clericus 728 : 4, 1. Rorere Heinrich s. Griesheim vill. Rosebom Sigelin , StraPb. Bürger 1243 : 216, 5. Rosheim Rodasbaim Rodesheim hein hcn

Rodis Rotsheim sü. w. Straßb. 14, 34.

42, 5. 48, 4. 78, 6. 94, 2. 350, .36. Localitäten : Charragazza Hemenhoven Iteugazza

Thrugelbach 63, 29; ff. Bürger cives

Azzo 1137 : 65, 31.

Benzelin 1137 : 65, 29.

Engelger 1137 : 65, 31.

Hezel 1137 : 65, 30. plebanus Walter 1230 : 17.3, 6. superior ecclesia 6.3, 16.

sacerdos Eberhard jf 1137 : 65, 16.

Vogt Graf Sigebcrt 1137 : 66, 7. Berthold von - . mil. 1262 : 350, 34. ders.?

Bcrthold der Rote von 1262 : 376, 9. Burchard von 1264 : 415, 4. 429, 6; 11 ; .38. Konrad von s. Kelbelin. Friedrich von 1264 : 415, 6. ders.? Frillo

von 426, 26 ; .32. sein Schwager s. Reinher. Härtung von , StraPb. Bürger 1256 : 303, 29. Heinrich von , StraPb. Bürger 1241: 212,2. Marquard von 1262 : 379, 21. Otto von , mil. 1260: .346, 9; 25. 1262:

388, 23. 1264 : 415, 4 ; ff. 426, 25 ; ff.

429, 2; ff.; 37. 430, 9. Peter von 1263 : 397, 31. Reinher von 1264 : 415, 6. sein Schwager

s. Friedrich. Remich von 1264 : 414, 27. Rotbach w. Offwciler im ünter-ElsaP Mechfild von fl259: 327, 11.

Rot Rote Röte vgl. Rufus

Albrecht . StraPb. Bürger 1230 : 174, ,39.

s. Geispolzheim Konrad von .

s. Rosheim Berthold von .

Willielm s. StraPb. cons. Rotenfcls sü. ö. Rastatt 54, 37. Rothenburg Rotenburc an der Tauber Konrad

von , Herzog 1192 : 107, 2. Rotmundns Hruodmunti * 778 : 14. 11. 791 :

17, 9. Rotsheim s. Rosheim.

Rottwoil Huliuu«

Ten

Kotlwcil am NiH'knr 127, 6. Kfl lloti vrI. Ho- Bu— . Ufther Clin» der /;?W ; 3HI, !».

liiiiiiliiii Kiioiliiiii» iHJ.J-ttUtI : 2ö, 17; ff 'JIO : 3(1, •J.1.

Iliihiiic. - H. Knffach,

KiikiliM K Stnrkcnburg,

Itiiilij;'! 11" Itou V" ' genta

Kinilii^'i-riiN \\.M' \n»

». Klii'iilii'iiii Kurcliaiu » von hiipiii.

N. Fo;{i'ii<ln'iiii. ». Krciburg. H. Oiiipiiing.

». (ioznliii, Ktrnpl). I!ii'

H. HiiiulHfvIileii. ». Loiiz(>lin.

H. KllM'H.

(|iit imrKnt glndioH IUU0-13(fil : 11t). IM.

vgl. StraPI». I,oc. «. StruPb. Milimt. fratr.

8. StrttPli. H. l'rtr. jiin. fratr. dor».? 8. «OmI. <iii.t. 8. StraPb. Kt. TlioiimN frntr. (Iptk.? k. rhil, lant. min. cU'H StriiPl). ItiHlli., vorlirr des Uoinherrn

Konrnd ///i/- ///,i/ : «W<, 1».

KudolfuN UodolfiiH diilfii» - dtil|duiH ItAdolfiiK l(iuli)lfTiiH dolphiiM - dulpliiiii K&-- Uiiuilolf llhdolfT -ilolfTuH dolfuK Kuodolfus U&dol- pliiiK Uiitiilfii8 Vgl. l(atoldu8

H. Balllirunn.

8. Ha8(>l <mii. u. St. Gallen procur.

8. BnKcl Hihchüfe.

N. Batzolldorf.

s. BrrKtett.

8. Berwnrstoin.

8. Biptciihoim.

8. Blidiv

8. Bltiiiit'rdroHt.

8. BniiiiAt.

8. CiiniM.

8. Kislnii.

8. Eberhards, de» Stral'b, M;..- Ii .11- |(.i,.l. .

8. EinsInt.

8. Elli-liill 8. !■

8. Kl. - IM

8. llnbNlnir);. 8. Hoiiiiii fratr

8. lIoWIMll 8. Hlliulsl

8. Lcilzcliii.

8. Lichtenberg

8. Ijimbers Simon Sohn

8. Liinbrl'» Simon ~ S<'hwir)(prsnhn.

8. MäniiolNheim.

8. Manneliii.

Mnrqiiardi tiliaster / ,• >/ m-^, i .-

8, MniierMiiiinster fratr. ii, Sindeisberg prior.

8. Meistratzheiiii »ciilt. mmih- W:"- ^ ' Ihcid

ii'W; . 4ti'J, 27. 8. Hitppersehwyl, K lt:itlis;imhanscii. !<. ührinnu. 8. Kipelin. 8. Rummolt. 8. Sohnrraeh. I. Hcholrelin. 8. Schol»eiil)olr..

IlliK)- l:,'OJI 11'.». 20, vgl, SlraKb. l,oc fiiber U5i: ^«7. 11. vgl. 8lr«»b. Loc

Hirafti Bürger '•ii«vi«lf ' « .XLifch. Ihclon.

- ■■'■'' - 'ilf. Hiin brutWr •. HfinrirA /■■ >*b. tbclon. o. coBs. »cta Kolui

». Kli

ArbogB«t frstr \rimf(m»t prcp. ir, Jon. cell.

I !ii. II. a^ fratr. «Ur».? •. »M. €•••

u. prep., li ! K«k«r PrMrkli i

cApclI. a. Sil ii

■. Strsfb. >■' 'il< ■::. . trair,

». Rtralb ^' ll.-ii..in imir. tt. : I bonM pioe. :i. 0. Bftrgar («MTfokf)

k. btriU'b. icult.

11143} : 7», 8H .«ia Bradw Olrioh l«i«w.

»• ^"^ ■■ COM. Min r Walter.

c>i< rafb.Bia(b 117.86.

de <r ; 121, »

ini! ih. viccdom.

mil

V., .

1,;

/M: 01, liL

lOtff] : 4b. b.

■'i3 : 401. 16.

•. lirl'].-.

». u*. '■

1. Di<

■. V.-i der \ •. W.. ■. Zabi'iu.

KMil : 4H, 87. pMpowitim I160 : VI. 19 - ichtüteiM um .' ! : : Rft— vgl. Rn— .

RAdenabarh, Rieapacb »u. Alikircb im Ob.-Eia.?

244, «. KAdewin a. Sigelin. Utirktonhart i. KftcbMiieim. UAti aü. 6. ZArich PrtmonstraUiuerkloater 1(06, W. tluffarh Hnbiara ren- i Rnvarb b. Mkhl-

haasen KK), ». 117. 37. 131 |3

■Mii II ;1T:I 17 .

I

1'

Ortiipb von , rail. i,'J

8t. Knfina a. Rom. cor. Ca: v i'v.'i:

Rnflnna, frater •. Ron. cur. pUwU. c«|>elL ■. po<>Ml

Rnf ■' "■■'

I' .'.an

Rnlinua KAlin a. Dorne. «. Qrieaheim Till

a. I.rnnelin.

;g»r.

BArgtr ittJ. l.\ i>. bangrsT. «. con* BArfcr. liniu RAIin lia«s

a. T<M*<:1)«.

vgL Stnfb. Loc Mcnwm.

540

Rumersheim Scherphere

Rumeisheim Rtimeislieim sü. w. Brumat Heinrich von 1203 : 399, 38. Hug von 1363 : 405, 30. Eummolt Rudolf 1264 : 438, 13. Ruraolt s. Constanz Bisch. Rumolteswilre Rümolzwilre s. Romansweiler. Rü— Ruo— vgl. Ru— .

Rükerus cherus s. Straßb. Miinst. fiatr. u. pinc. Rftcheshcim Ruochesheim jetzt Ruestenhart 46, 11. Ruod— Ruot— vgl. Rod— Ruad— Rud— Rut— . Rülendei-lin linus Albert 1359 : 340, 34. 1364 : 426, 28. 1366: 464, 16. vgl. StraPb. cons. Rfttensheim 270, 32. vgl. not. 3. Ruothere 1039: 46, 3. Rnschardus s. Ehenheim.

Rnses Risez Riuses sez Rftseis ses seP Rüseck —ses Rusez Ruweses Berthold 1245: 229, 35. 1346: 230, 18. 1353: 286, 20. 1368: 317, 32. 323, 29. 1359 : 337, 12. 1363 : 369, 1. 1364 : 419, 20. vgl. Straßb. cons. Rudegfer Straßb. Bürger 1339 : 202, 22. 1 1350 : 255, 4. vgl. Straßb. Loc. seine Erben 1339 : 202, 30. 203, 2. Walter 1260 : 344, 27. 1366 : 461, 25. 463, 8. vgl. StraPb. cons. Rusheim Rutesheim 270 not. 3. Rust an der Elz unterhalb Kenzingen 475, 21 ; 29. Ruthardus Rnodhardns harttus s. Straßb. Bisch.

wol StraPb. min. [1143] : 73, 29. Rutulfus s. Rudolfus. Ruvach s. Ruffach. Ruweses s. Ruses.

s.

S. sacerdos s. StraPb. St. Stephan fratr.

S. s. Sifrid, Schenk des Straßb. St. Thomascapitels.

Saaralben s. Alba.

Saarbrücken Sarapons Friedrich von , Graf

1311 : 124, 21. Saarburg Sarburc burch bürg bnrgensis in Lothr. Bürgerschaft 170, 11. 330, 1. 412, 17. Bürger cives

Escheym Walter von 1259 : 330, 14. Giude Friedrich 1339 : 170, 23. Loscebrant Nicolaus 1229: 170, 23. Marsal Dietrich von 1239 : 170, 23. Vogelhunt Wirich 1339: 170, 22. Weltringen Hugo von , procui-ator 1359 :

330, 14. Wipert 1229 : 170, 22. jurati 330, 1. 412, 17. mercatores 170, 27. sculteti

Gottfrid 1339: 170, 22. Hezel 1259 : 330, 3. [1361—1363] : 412, 21. Hugo von , Straßb. Bürger 1361 : 362, 20.

vgl. StraPb. Loc. Johannes von , StraPb. Bürger 1339: 170, 21. Johannes von , wol StraPb. Bürger 1264 :

432, 35. Nicolaus von s. Straßb. cons.

Sabina nensis s. Rom. cur. Card, bisch. Sabina t l^^O : 150, 3. vgl. Straßb. Loc, n.

Straßb. St. Thomas Loc, sepulc. ihr Bruder s.

Hugo, port. von St. Thomas. Sachsen Saxonia vgl, Saxo

Herzog Heinrich (der Löwe) quondam dnx 1192 : 107, 3.

Pfalzgraf Friedrich 1129: 61, 32.

Sifrid von , Graf 1139 : 62, 2. Sässolsheim ö. Zabern 304, 35. Salcrno Salerna 36, 15. Salm Salmena sü. Stavelot in Belgien Hermann

von , Graf 1139 : 61, 34. Salmonem ad , (Straßb. Loc. ?) s. Sifrid, Straßb.

Bürger. Salomo s. Straßb. St. Agnes sacerd. Salsensis s. Selz. Salza Langensalza an der ünstrut Hermann

von s. Deutschorden Hochmeister. Samuel 898: 29, 17. desselben? Söhne 910:

30, 5. Sar— s. Saar u. Schar . Satelnagil Otto 1351 : 258, 12. Sax nahe dem Rhein sü. Appenzell Heinrich

von 1319 : 137, 10. Saxo Johannis Alberici s. Rom Bürger, sein

Bruder Johannes 1347: 237, 14; 17. Saxonia s. Sachsen. Scaca 16, 11.

Scaftolfeshaim s. Schseffolsheim. Scaione * 778 : 14, 11. Scalistati s. Schlettstadt. Sckiltenchein s. Schiltigheim. Scefe— Scephelingesheim s. Schäffolsheim. Scer s. Scher ,

Schade Walter , Straßb. Bürger 1266 : 461, 26. Schäffersheim Scheferes Schefersheim w. Erst«iii

303, 3. 331, 1. Schaitfolsheim

Ober— Scaftolfeshaim Schaftoltzheim w. Straßb. 16, 2. ille de 1231 : 176, 9. vgl. Straßb. Loc.

Mittel oder Nieder Scefe Scephelinges- heim bei Brumat 33, 6; 16.

332, 39.

Schalkendorf n. Hochfelden Heinrich von

1363 : 400, 28. 1265 : 447, 22. Scharfeneck Sarffeneke ö. Ramberg n. w. Landau

Heinrich von 1319 : 136. 3. Scharrach Scharoch Scharroch Sharoch abgegang, Burg b, Scharrachbergheim n. Molsheim Bernand von f ^~4i .• 210, 4. seine Gattin Adelheid, Schwester der Herrn von Ochsen- stein t 13^1 ■■ 210, 3. Cuno von , Ludwig's Sohn 1364 : 422, 31. Ludwig von 1264 : 423, 3 ; ff. seine Söhne

s. Cuno u. Rudolf. Rudolf von , Ludwig's Sohn 1264 : 423, 4 ; 16. 429, 7; 11; 39. Schauenburg bei Oberkirch n. ö. Offenburg die

Herren von 1335 : 195, 36. Schaup Gösselin , Straßb. Bürger 1359 :

340, 35. Schef s. Schaf . Scherphere Heinrich s, Griesheim vill.

Scherweiler Scli

ii

5M

hcliL'rwrilKi- Si HlirreWI-

Inrc w. S< K nipella 117, i. \::J, ;.' Koiirail von n. KIratt). Mltiutt. frmtr.

SrluT/.lii'iin Hcortiklicim in Hmlrn n. 6. Strullb. |il('lmiiuM Arnold /i'^ü. 14«, 11. der».? t^3J :

ira, 1».

S(JiididiM ». Staiifcnberg.

Scliill JoImnncH , NtraPb. BQrgcr 13S» : .■(40, JM.

ScIiilliKlivim 8<-.kilteuch«in 8<:liiltirk«iim teiikein tcclioim - ((«nclifiiii tmc hcn

lilixlii'iin Srilililiiiiii tcrlii Uli

tiki^iin Skitiii)<HdlliAlit'l -hurl n .^iimii 2(1, ;I2; .Iti. 41, 2. 71, (i. 7(!, 21. l.'W, 22. l(if>, 7. 2(iH, IH; ff. um, i>. vgl. Büthcbür.

Vogte im, l.t. 2!K1, .(.

die HrrrpM von Wunden J356 : 2U3, 3. Kunriid von , SliiiPh. Bürger ISSti : 817, 6.

vgl. StruCb. Iioc. HcronJM. llartmut von 1257: 310,39.311,9. vgl.

StrnPb. Loc. u. com. «eine Urschwigtrr,

SlraPb. Bürger 1357 : 310, 39. 311, 9. Hugo von - läU: 221, 17. U4ä : 229, 8».

I3VJ : 2&<), «. vgl. Straub, cona.

Ki'hlettiitadt Scalistati HWf Sti-zr— SleiaUt

10, 16. lln. 42. nccie«. parorh. 814, 21

plcbiiMUH l'cter 1 1 tHit— I IH'J j : lt>4, 10. 8t. Kidrukloiitcr 49, 23. not. 3. 5«, 1 ; 8».

113, 17. vkI. StraPb. Loc. Dictmnr »cultctng do 1300: 114, 2.

Sclinockciibiirg Snokonbor«: berch Sucigcnberc, bei Woinfcldon im Thurgau oder f>. Aarburg im Aargiin ? (vgl. Leu helvet. I.exicon).

Albert «eniar do 8. 8traPb. Mttnst. fratr. tt. Iloiinii prop.

Albert von «. StraPb. Mfinat. fratr. n. Honan prep. dors.V s. Strnl'b. Mttnat. cnst. n. prep.

iSthob 8(-boubo Oerhnrd , StraPb. RQrger 1353. 2K1, l(i, 2'.1. vgl. Stn.Pb. |,o<. Scholtoni». »eine Fran A<lellieid 1353: 281, 17 •>•.)

ScIiAholin a. Westhofcn Werner toh

iSchönau SrhAnowe Sconcnonwe am Uhciu «ft. 4.

ScbletlNtadt lleinricb von , StraPb. min. 1344: 221. 11

ders.y I3ti:! : 404, 13. 4W. ;^9. 410, 1. Jacob dos von nun 1303 : 404, 2C.

Sihoneck Sconecke, die abgegang. Burg b. Dam- bacb n. Niederbronn oder StraPb. Loc? (vgl. StraPb. Qass. u. Hüus. Nam. im Milt Alt. S. «). 134.) Johannes von a. Strafb. con» IVter von --, StraPb. Bürger ii'.»;' Mi', .»;>.

Schönenwerd VVerida Wcrith »rt. w. Aaran Kloster

11, 20. ir.9, 23. 210, 10. canonirns Hugo J341 : 210, 14.

Sibolii'lin celinuH -zelinu» ^3 v.

Kberbnnl -, wol StiaPb. Bürger

Hudolf , wol Str.tl'b lliirj-or / IH.

mtl. StraPb. Bürger /;'.'>«; . 'MXI. J . iiter

Hedwig /;'j«> . ;Kk!, 2<t Junta iJM:Mii,S. Sfholine linu»

8. Knxlieim.

lleinruli , mil. 4335 : 190, 23. Si-hollo ». Stotsheim Otto von .

HcbolMitlwU DtboliMiibolts ««»holt« y I-!S3: !«•. I. tMM.tl4,\b.

v»-'l

«.I.

'*».«U, lA.

cafb.UiUgM Vmf:U*,t1. Atme n. W. ttdÜMM? d*r l*ra ? AlbrecM von A 84.

r,tto 8c«tlA HcotM

XAU . :i»i, 10; S9. tgl. Slnfk. I MiMFnMiniHÜwIli l&f.Wt.l«

Ue.

8.! K

Ulrich u con«

S. !

I l9U:*tS,40. 4M, IK

lUiumat . 'letm. BÜL tM99 : 8B8,

13ti3: tMS: a», m 400, »

VI64 : i:i>, 11. 421, 90. 4V' ia$S

458, IM. icin« BrtUUr •. I: ••iapel»

heiin Berthold, Cano, Heeao, mio voa a«MMlb«D ? Stkboha •. WoUkalia. Baiin - ■■ !— •'<• •" ISB^tl. Br&der

Schnllo •. K)

Schnlthoi« i;.. .r.| l; .

8<' - ■' •■ - "r«

I - 1..- ..1 h. i,: i. .. ;w.

2. 4»l, 28 AI lllj : 79, 88.

ho .7, 1».

Schwaben .MUiuannia Saevi vgL 8a«ft«aau Herzöge Friedrich I ■. Elaa» HenAgt. «MM BtMar : Konrad I0H9 : 49, 18. Udwi« »099: 4». 18. 10»4: 4», 8S "• '• - S9; 49. 18. 10»i .- 60, 88. •■ !••

»ard 1094: 49, SS. Tgl. ,.■ ..>.. ..*.». Friedrich II •. Elaaf HenAg«. Mi« Bnider

Konrnd IlltOl: 69. 88. Frirdrirh III. «. ElaaP Hersög*. Frie.lri(h IV tt'l !U M). Friedrich V ftIfS: 106. 17.

Heinrich /.'. '9, 8.

Hermann luuJ . 4o, U. /mc* tOOSJ: 41, tl. Liutolf 95/. 31, 16. 966: W 19 Pfalsgraf Eniat /mm* tOO»] Schvrababerg Soabes— 8a«b«dx

oder n. Op|>enheim ? AraoM «o« a. Mflaat fratr

Schwaraach Suanaha he SvwMÜM 0»m*mi —nahe «««h Mth« i Arnnlfnan ArgMt dioc. ia Rastatt Bene&tiBcrfckMter 6, 88. TS, I. 84, 18. 138, 8: 86; ff. 16«. 87. 831. 14. »4. 988, 8. 888. 38. 440, 8. 467, 7. 481, 88. vgl Strafb. Loc Abt«

Anaelro U96 : *■' ' Bnrchnn) U19 : 1334 : 166. 87.

Konrad \tt43] : ..> ■• iHi: TT». ». Eberhard 1346: 231. 14 CMMMTina Albert 4334 < "- < «WlM JohuM« 1394 . prior Genuig UM : 16:>. . Tftgt« 881, 83. BeHhotd n. Albert Toa Wiwiech UM .IM.! Dietrich ZideUrins 134« 881, 88. 818, I.

542

Sch-warzenberg Sigebertus

Schwarzenberg Swarzenberc Tl. w. Waldkiich im Breisgau?

Bei-thold von s. StraPb. Münst. cell. u. prep. sein nepos Berthold, im Straßb. Dom- capitel ? 1189 : 104, 9. Konrad von , Vogt f ^^^5 : 219, 37. seine Wittwe Mathilde 1215 ; 219, 37. im Münsterthal sü. w. Colmar 373, fi; 11. dasselbe ? die bürg ze Munstcrtal 368, 5.

Schweinheim Sweinheim sü. ö. Zabern Lambert

von , mil. 1361 : 350, 7 ; 15. ' 1265 :

446, 26. Schwerin Zwirin Heinrich von , Graf 1211 :

124, 21. Sclnsas s. Sluis. Schwindvatzheira Snindela Swindiratisheim ö.

Hochfelden Otto von [1190—1202] : 119, 21.

vgl. Straßb. Loc. Sei Ski vgl. Schi u. Zi . Sco vgl. Scho n. Schö . Scolastica Remigii nepta * 778 : 11, 39. 13, 6; ff.

14, 8. Scriba s. Straßb. St. Thomas fratr. Johannes. Scu s. Sehn . securim Rulin ad , Straßb. Bürger 1257 :

310, 29. Sefridus s. Conradns, Straßb. Bürger. Seilere re vgl. Seinat

Bnrchard"— [1190—1202] : 119, 20. vgl. Straßb. Loc.

Symund , Straßb. Bürger ? 1259 ; 326, 6. Seilerin mulier dicta 1261 : 361, 28. vgl.

Straßb. Loc. Seinat (Seilere?) Burchard -, Straßb. min. 1215:

129, 30. Seier Nicolaus s. Straßb. cons. Selz Salsensis Selse sensis Argent. dioc. an der Sauer n. w. Rastatt 91, 41.

Benedictinerkloster 318, 30. Äbte

Otto 1138 : 67, 9. Walter 1144: 77, 1. Sens Senonae nensis an der Yonne 237, 4.

cansores 237, 12.

St. Johannes Kloster ordinis s. Augustini Abt Hugo 1247 : 237, 1. Sh- vgl. Seh-.

Shmit s. Ehenheim Dietrich von . Sybertiis s. Sigebertus. Sicke Burchard s. Straßb. cons. Sicco

s. Burchard, Straßb. Bürger.

1061 : 48, 28. Sicilia Sycilia

Kanzlei Heinrich prothonotarius 1217 : 131, 25.

Könige s. Deutschland Kaiser Friedrich U u. Heinrich VL

Sidel Sidehn Burchard , Straßb. Bürger 1230: 174, 39. 1240 : 203, 7.

Sifrid Syffridns Sifredus fridus Syfrid fridus Sifrit Sigefridus frit frit Sigifridus frit Sipheridus Sivridus vgl. Sigelin

s. Bach.

s. Bild.

s. Boofzheim villic.

s. Borenfelden.

8. Branz.

Egelowolfenonis gener ' 1236 : 194, 23. s. Fegersheim.

Francorum ex stirpe progenitus, vir militaris . 1070 : 48, 36. s. Grcns. s. Haberer.

Heinrici advocati Argent. patrnns 1129: 62, 1. s. Hoden, s. Höbet.

s. Locus Perogrin's Söhne. s. Mainz Erzbisch, s. Marlenheim, s. Merswin. s. Offweiler, s. Sachsen, s. Speier Bischöfe, wol Straßb. Bürger (wieviele ?)

s. Straßb. thelon.

s. Straßb. St. Thomas pist. seine Wittwe s. Adelheid, sein Sohn s. Sigeboto.

minister fratrnm, dominorum, bruzerdinest- man diener der brftdcre wol Dienstmann des Domcapitels 1216: 131, 8. 1219: Hb, 6. 1220 : 14(!, 33. vgl. Straßb. cons. desselben ? Sohn s. Sifrid.

de Rossemärchet 1220: 149, 27. 151, 1.

ad Salmonem 1229:171,34.

1233 : 182, 36. vgl. Straßb. Loc. seine Gattin Lngardis 1233 : 182, 36. sein Bruder s. Gozbert.

ministri fratrum filius 1240 : 208, 9. vgl. Straßb. cons.

sein Bruder s. Johannes, Straßb. Bürger.

1199: 113, 13. 1315: 129, 33. s. Straßb. St. Arbogast fratr. 8. Straßb. St. Arbogast cust. ders.? s. ebd.

prior. 8. Straßb. St. Thomas pincern. sein Vater S.

1260 : 347, 7. sein Diener s. Conradns, Straßb.

Bürger, s. Straßb. St. Thomas pist. seine Wittwe s.

Adelheid, s. Straßb. Bisth. bischöfl. capell. u. Surburg

cam. min. des Straßb. Bisth.? (wieviele?)

8. Straßb. burcgrav. sein Bruder s. Ulricns.

8. Straßb. burcgrav.

des Straßb. Burggrafen Dietrich Bruder 1155 : 86, 19. ders. ? 1162 : 93, 3.

1097 : 51, 8. 1100 : 52, 30.

1097 : 51, 9. 1100 : 52, 31.

1096: 50, 14. 1105: 53, 8. 54, 1. 1109: 55, 24. 11119] : 60, 2. 1122 : fiO, 32. 1129 : 62, 1. 1143: 71, 8; 11. 1156: 88, 30. s. Straßb. Bisth. Vögte, s. Tunebolder.

s. Walter's, Straßb. marsc. u. scult., capell. s. Witze. s. Wnllcden. 737 : 4, 34. Sigebertus Sy Syg Sygebertus Sige Sygc-

breht Sigibertus Graf 1109: 55, 23. 1122: 60, 31. 1129:

61. 32. vgl. Rosheim eccl. sup. Vogt, wol Straßb. min. 1097 : 51, 9. s. ülenstein. s. Werd. junior, Graf 1156: 89, 21. vgl. VVickersheim

Vogt. 801 : 18, 1.

Sii^oboto Spender

543

HJKcboto bdilo botto Bigibodo M. LiimliFim villir. Hirriilii ili'H lliii kirn von Kt. 1U

Htrn(il). St. Tboui«« frBtr. u. i;«ll. ( J,..;. j...., . UJO : m, 28. lOOl^—OOtJ : 88, 17. 1001 :

•JH, a«.

Sixelin Sigcl Hi— Bygolinim Sigiliiiu« Higlin liiiiiH vgl. Sifrid UitttT n'3ti ; UW, 87. H. lliiiiwuriiH.

H. Iliirtiiii^ StriiVb. I3(irgvr Iliwl'ti Iliuder JJi-IO : 2<l.'l, lH H. Obcr-Klii'tilicim »cult. H. HoiiiaiiKWcilcr.

H. ItoHcIlUlIl.

KAiUwiiii H min ll'Cü : 37)), 2. wol Strnllb, IlllrKiTV (wii-viele?) ». HtriiPb. bur(«riiv. u. ron«. K. StriiPb. jndic. u. con». H. SIraPb. St. Miirx procurat. do «. Thoinn ;i'57 ; .'51 0, iW. Thclonviiriu.- filiuH J:i(iO . HI4, 27. in»j!ist..r J.;?Ö7 .■ ;«)7, JKI. s 'I'iiisi cre. Sigclo H. OrtitKchland Kanzlei not. IIiirri>lz(rv8 tiliaiter 8. Oriciiheim vili. Higt'— SigiHnniudui s. Syniund. SigibnldiiH TT4 : 5t, 1«. vgl. StruPb. Lor Sigiricho -rill«) 73!> : i>, b. I73ii} : b, W •SiKoUlioini (joltcshi'in n. w. Cohnnr I.Hi», 2.H.

Vfiirrci l:i34 : 15». JO. Sigoni 801 : 18, 1.

Hyniund Sigi- SiginniMncIiis Si sSvinon 8i Syiiiiindus tnuiK H. Altorf capell. «. Eberntein. 8. Geroldscck. K. IIoc'lir<'ldcM. ». ilolivnhiirg. M. Lciningen. a. LimbeL 8. Scilcro. 8. Stchi'liii

Slriil>b. min. u. Uurgcr (wieviele?) K. SIrnPb. Ilistli. ninrür. lli'ij : Hti, 20. sein iiepo» k. Werneru».

n2'j: «2, ti. u.rj: ti;t. :»7. (im -1143) :

(!!». 17. 1143: 72, JU. /;/«/; 7a, 2H. 1144. 78, 24. 114«: 82. 11; 20, lli4 : 86. 12. 115G: 87, 16. 88, 29. 8». 23, lltil . tl2, 18 ; 26. 1163 : 93. 8.

8. Trier prep.

8. /nbern.

Siiidelsberg Sindelesbon livn li .^iiideNbcrc eO. Znbern l>nnenklo»ter 80, 31. 82. 2. 440, 1. vgl. ."^Iraf'l). I.oo. prior Hudolf 1147 : 81, 2il. 8orores ; Ounleruinini filin' '.? •'' nv i i'nrnni lUH : 82. 13. Sipheridus Sivridus s. Sifrid. Silulmldus 8. Koni. cur. Card. pr««b. tit. t. I^aorent. 8. Sixti do nrbe inoninles 178, 14. 8. SIrnPli. St. Kntlirrinn. 8. StrnPb. St. Marx. Sic- 8. Schle-,

Slurh. voinne Sliiobe (StraPb. I.oc 't liii-imli l>3:! \m. 24. vgl SIraPb. ron»

Slttia Cla- ScloaM d. ft. Br«««* la U. ta m

' Hogo : -' -■■ •••

lg von M' >i«

I ■)• iiirf Oertfllii üiPTnnrim AtiM'ini von .

SMkmbcrc üa^gnhwe •. SduwekMbwg.

Hnelbart 1030 : AR, 4.

Miielle ». Colnutr U«rtiiMUin von .

BmIIo Uaisricb o. wria Bnuicr HarlaMiw

Stnib Bftrg«- /??5 IM, ». Snabnii SM, lt.

Saindclai . rat

SooipM •. Ueüiricli, 8tni(b. Sophia

llndcberti loilitia •ororii filia i 1197 : III, i. Uu Hohn u. 4 T6cbt«r >>••• iii ' •-■ Stnfb. Loc.

•. 8t»lb. Ht. Marx toror Speciea ~ cienai» Hparte« G.' vgL ael. I.

Vogt 2, 6; «.

Speier Spir» ~t* —n* rraaia SK, 4. M, aa 113, 40. 197, 21. 1»B, 17. «47. 31 cive« 106, 1. 847, 30. 867, 1», ff.

(••>■>. ..... .

.11« 2M9: 408,80. JJW:4&l,t4;C m EbmteiB tiU : I6ft. Sa

( Mger liia : 188, 81.

<l iramvonOcroldacck 2M»: aM,tt.

in Hn.lnlf von U58 SM, 7. W». b von USS: SM. 6.

1. Tri> dteaaitt IMS.- 466, 17.

a. Wi<l tnonicoa Utrteli Ovrruioa

116. &

ItM

Spr, , Uiichufe

Konrad li05 : 120, 23.

Konrad 1338: 199, 13.

Hoinrirb 1JIG4 : 430 16. 481, tl 463, 11,

Sifrid 1144 . 76, 4' camerarina Albert von I

199, 15. cleriromni nnivn miniaterialis

Gattin Brn-- officialis 1 . ,„ ■„ j,,

199, 16

f'l>eii

Butt iKiiti . r I

1319 169, 1.

/ "■ " "•• '" .,,.. -,- . , ., ma : 31«. 86. 88B

1 s. tettior. vgl. Stnfb.

Bnrrharti 13W : 4«4. 14. dan.? jWHor vgl. StraPb. cona.

h - 1197: 111. 23. 1199: 118. II ■'/; ll."" fl t?00 t»? 1«» fffS 129.31. 146. 6.

1334: liJ. .U. t99f, |«U. 19. t

UM. If&V :?

544

Spender Strasburg

Friedrich , Friedrich's Sohn 1226 : 164, 19.

1238 : 168, 37. 1229 : 169, 1. vgl. Straßb.

cons. seine pueri 1236 : 196, 8. Friedrich - [1223—1232] : 182, 2. Friedrich , mil. 1255: 295, 9. 1258: 318, 26.

1264: 419, 19. 423, 24. 429, 9. 432, 34.

435, 41. 1365: 448, 7. vgl. Strafb. cons. jenseits der Breusch s. Stral'b. cons. s. StraPb. St. Nicolaus ad und. mag.

Spesburg Ruine w. Barr. vgl. 1 not. 1. Spina s. Dorn.

Spitzenberg, abgegang. Burg unweit der Breusch- quelle? Friedrich von 1263 : iOti, 16; ff.

Spoleto Spoletum 179, 2.

Stablo Stabnlensis sü. w. Malmedy Abt Wibold

1144: 77, 1. Stabulo (StraPb. Loc?) Albert de , StraPb.

Bürger 1233 : 186, 3. [1246] : 234, 6. Staden, Stadelhofen n. ö. Offenbnrg? 33, 5. Stahelli s. Stehelin.

Stahleck Stahelche Stahelecke Stalecke Ruine bei Bacharach am Rhein Heinrich von s. StraPb. Münst. fratr. u. cnst. u. StraPb. Bischof Heinrich HI. sein Bruder s. Dicke Alexander von . Stampf Stamph Stampho Werner , mil. 1228 : 169, 36. ders.? mil. 1258: 319, 23. 1259: 332, 27. 1264: 424, 10. 434, 13; ff. 435, 3; ff. 437, 2 ; 7. vgl. StraPb. Loc. Steinburgetor. seine Gattin u. Kinder 1259 : 332, 32. Stange

Friedrich 1262 : 379, 22. Walter 1262 : 379, 21. Starkenburg n. Heppenheim a. d. Bergstrasse Burgmannen 282, 38.

C. Rukilin von [1200—1300] : 282, 38. Starcolfus 788 : 16, 25. Staufen Stöfe sü. w. Freiburg Gottfrid von

1263: 411, 27. Staufenberg Stöfenberc n. ö. Offenburg Schidelin

von— i.263; 411, 28. i564 : 431 , 36. St«helin Stahelli Stehelinus —belli hellinus henlin hilin Steijlin Sthehelinus Stheleim vgl. StraPb. Loc. s. Bischofsheim. s. Mittelhausen, faber 1.259 ; 327, 22. vgl. StraPb. Loc. Gunth-

rami. StraPb. min. (3 verschied.?)

Albert , Dietrich's u. Ludwig's Bruder, mil. 1209: \22, 18. 1216: 131, 20. ders.? 1215 : 129, 30. Dietrich , Albert's u. Ludwig's Bruder, mil. 1301 : 115, 4. 1309 : 122, 18; 37. 1215 : 129, 30. 1216 : 131, 20. 1219 : 145, 4. 1220: 146, 31. 148, 5. 151,37. 1221: 154, 11. 1224: 155, 31. 1335: 156, 28. 1326 : 164, 17. 1228 : 168, 36. vgl. StraPb. cons. u. Hospit. rect. Ludwig , Albert's u. Dietrich's Bruder, mil.

1209: 122, 18. ders.? 1216: 131, 20. junior 1224 : 155, 32. Symund 1236 : 194, 16. Steigen Steiga

Argent. dioc. w. Wasselnheim Kloster 20<;. 13.

325, 29. 350, 34. 440, 7. ö, Kenzingen Kloster .339. 37.

Stein Lapis

Burchard u. Dietrich vom 1189 : 105, 37. Hugo vom s. StraPb. Münst, fratr. Johannes vom , Hermann's von Erenberg Neffe s. StraPb. Münst. fratr.

Steinbrunn Steineburne n. ö. Altkirch Albert von s. StraPb. Münst. fratr.

Steinburgetor lapidea porta Steineburgedor

nenburgetor ninburgetor ninporten

Steinmen Steinnen— Steinnin Stene

Steniburgedor vgl. StraPb. Loc. Burchard von , mil., min. 1199 : 113, 7.

[um 1300] : 100, 41. 1201 : 115, 4. 1209 :

123, 7. 1320: 149, 4; 26. vgl. StraPb. cons. Hugo von -, StraPb! min. [1143]: 7.3, 27. Hugo von (2 verschiedene ?)

mil. 1259 : 332, 27. seine (Sattin u. Kinder ebd. 32. sein Bruder s. Lentfrid.

der junge 1264 : 424, 18.

1353: 282, 22. 1362: 372, 15. 388, 23. 1363 : 372, 38. Lentfrid von , Hugo's Bruder, mil. 1359 :

332, 27. 1363: 371, 26. 1364: 424, 18.

seine Gattin u. Kinder 1259 : 332, 32. Werner von . StraPb. min. u. Bürger ? 1161 :

92, 27. der Herr von 1249 : 247, 34.

Steinesberch, Steinsberg Ruine sü, Sinsheim in Baden ? Werinhard von , Graf 1139 : 62, 2.

Steingazzen vgl. StraPb. Loc. Konrad von .

mil. 1259 : 326, 13. Stephanus s. Geroldseck. s. Metz Bischöfe.

8. Rom. cur. Card, bisch, v. Preneste. Stephansfelden Steffesvelt Argent. dioc. sü. Bru- mat hospitale s. spiritus 365, 34. 407, 2. frater Heinrich 1263 : 407, 37. Steusslingen Stuzilingen sü. w. Ulm Heinrich

von 8. StraPb. St. Thomas fratr. Sthe— s. Steh—.

Still Stilla le im Breuschthal w. Molshcim 6, 24, 18, 9. Gottfrid von , mil. 1263 : 380, 2. 1363 :

.399, 37. 1365 : 453, 16. Heinrich von 1364: 429, 2; 37. 435, 5; 34. Volcmar von - 1264 : 428, .34. 429, 29. 436. .34. Wolfhelm von 1262 : 380, 21. 1264 : 429. 2; 37, Stiubenwec s. Stubenweg. Stollo

Heinrich in Argentina 1231 : 176. 40, Hugo 1359 : 326, 7. Stoltzenboltz s. Scholtzenboltz. Stotzhcim hem w. Benfeld

Otto Schollo von , mil, 1335 : 190, 9. Werner von , mil. 1335 : 190, 23. Stöf— 8. Stauf— .

Stoufingin Günther von 1138 : 67, 14. StraPburg Argentaria tina tinensis tora- censis toracinsis toracum toratensis toratinsis toratum Strahburg Strasburc bürg burga burgensis burcgere —bürgere burch Stratburga burgensis burgum Strazburc burch bürg Sträz- burg Strazbnrga burgensis —bürgere bnurug Strazeburc bftrch

Strafbar^

645

Localitritftn Abhn'H Orutiilbfiiitz 1h, 2.'l Ailiillx'i'li iIikIh lii'ri'>lit;i>i 211, (>. A<li-Ilii'iili» Sifmli M-li. la- curti» 12», IM uilvucnti curia 14-1, MO. 'il2. fi Albcrgrieii Hciitiim •tO'J, 17. AUx'i'oniH H. Ptitri itc<>ln«tiri cum ">., t, ". Allicrli piitcntoriH urca ciiiii iloiiiii 'JM!, :^IS, Alliiiiiio'M OrutnIhcKitz lö, 22. Alilcrici iirpiilc cum cnitn Iß, Ifl. Aliiii'iiili', romriiiiiio rivitntii IIU, J. .... ,. I7;t, 12. 17ti, 2. 272, 27. 21», »». 827, 18,

:tf>2, lö, ff. -Am, :!. ;i'.»f», i».

Allorf (Ich Kl<i<itcri Ornndbeiits 3t, ''•

ii:i, a7. 24.1, ;«). 3 7, 22.

8. Arhoganti noni 97, 17. 102, 7. 14)). 7

U)«, 12. :jih, 4. Arnoldi rt^rvJHinrii nltn domnx XV.\, I i. ougva civitntiH 17(i, 2. 2«>7, 2fi. St. Anrclion hnnnu» liXi, i». villi» .Tto. .1.').

vgl. St. Anr<>lipri I.nniliort u. Pilgcrin von 8t. Aiirclioii I.nmlx-rt'H von an-a .'l!(7, IH. BaboiiKftn'H Hi'inricli Oarton 4.').'J, fl.^. Balilrnd'8 (inindliriiitz IK, 37. Iialnpa Htiipa 22K. 2<).

hanmiHnrbis 20!"), 27. borcban 2t58, 18. .S«!t, 1.. H. Bartbolomci curia 253, M. 2«7, 7, AJ

2«!t, 2H; 39. Bcgpr'H Albert des wizipii Hof 1366: 461, »I. Bornbardi canonici caria Hä, 2.3. Bnronin et C'anradi de Schiltighcim angnlai

317, (i. Bild'8 Sifrid Orundbcsita 247, 82. 257, 2.

272, 32. 21U, 14. 310. 33. BiscbofH Jobannes Haus 447, 10. ßlanznrt Colini area et ortn» 451, 25. St. Blasien des Klosters Qrandbesits

125, 21 ; 2ß. Blnmerdrost Hiidolfl area 141, I Bone's Bure bnrd - Haus 320, 24. bonm portft 125, 26. Brnnzen Sifridi doinns 449, 30. BrotemuK- .343, 8. Breusch 20, 8. 41, 31. 71, 26. 94, 16. 99, 7.

111. 3. i:«, .35. 151, 22. 158, 24. 160, 8.

2;«0, !». 2<55, 3. 28«, 26. 2H0, 21. .•».31, 27.

444. 37. 476, 1. 47H, 3i». vgl. die StraBb.

Bürger Rrbo. Heinrich theJon., JohanoM

n. .Spender. Brisachwac rivns 207, 27. Bruckebof pontis curia 318, 3. Brftcb 272, 28 Brftgel 14!», 10.

Bttnonwe llenrici ile - - heredum domns 272, 5. llnrcharili bnrcgrnvii curia et area 125, 24 , 26. Burohardi vicedoniini area KKi, 8. Burchardi s. Tbonm- prebendarii curia 444, 26. «•allahe Knld.ibn !U. Itl. 272, 2«. Kalp's Jobnnnes ~ Badstube 158, 24. camuitores ubi sedent 471, 24. Kapelarii domus lj:>9 : .H-Hf), 34 carnificnni sfatio 471, .38. Keccerbuliel.« Keccerbubel 2.'>6. 21»; !W. (.'ecoruni vicu» 272, 27. Ceisolti area 2H4, 20. Keltenstege rivulus 2;U, 2. Hieben lloinrici curia 1(4, 14. Kinds Arnold - OrundlH>sili 276, 25: 26.

427, ;w ryppus carcer 478. 4. vgl. CQtto<lia pnblir«

46H. 21. 478. I

eWiUüs angaliu 317,9. caria 318, 3. losnla cum area 22H, 12 vxl.

KD«b*lin'« KruMirirb ~ Mmi

70, «Li

SM, tM.

f'onratli •(

( ..

t!

■1' . . Kr. I..'. T.

< r i;'. ri' I

< rut. !.•■■

Cui, «•„.

Wmm loe

\t . : Hau 10, dooma Mt, I 119, 17 «M. lt. 88&. » •i JolMuuto am •an» SI8, 8. rnuBMtaiU

U1,

. t.

<i

■li 3.

sn,b.

riam mria 178, (L

ne,si.

81.

\ir*tnm

m

Dnl

I).:

Di.

,1,,,

480, 84.

evia elaaMTati»

r?C9:88B,«. 888. 4; I.

' pbasi ana 818, 88.

iin des Jobanniterbospital« •« Hof

». iiome.

DoDsenbeim Friedricb's voa Haoa t$S7 :

801), 10. 1358 . 8tt, 88^ 888, 6. Eberhnrdi Incti^i 119, 18. Ebr 'midins locus 119, 19.

Eb.i »fM 140.21. 141.7.

Eberbatdi Lialutoru Uomoa 839, 19. Bberhard's, de« Stralb. ManeliaUa, OaHaa

468, 86. BekboIalMim HartmaaB** tob arw 806, 84.

cnrtjs 204. 16. Rckwersbcim Hereloni* cvria 880, 84. Eddo's OmadbMiU 6, I. episcopi eoqniaa 70, 16. 78, 8. gnaaiia«

475. 20. awMnrhiai 4^ 8a paawtiai

473. 476, 88. pabüca ovia 189, 7.

272, b. Tic«* 144, 88. TgL 4oaiiii>ca nirtia.

MÜatiuB. alabahaB. «rtalMif. •. Krlinirassen.

tBc\ Stoatan OraadbaaÜa 14, 41.

Bari na taai 444,

BttantMÜnmOaaUr daa Uoata

bMits 6. S; 4. fabms inter 468, 6.

forum 70. 24. 7«, 16. 18»», 17. 4M, 14. 470. 18. f..».,'>tiiin 70. 18. 78, n fr.ttriim > iiria 889, 4. Fulda des Kloataia umnaD««u lA, I ,

31. 17 15. OaimolaMiai Coand'a toa

806, 88.

Qariad A" i«9, 8.

Qarokbe i da

0«rr>1'U. .ini dl

0*r. I taiti

LTW te qaOM

«Mria n^81

ema 888^ 88. tmm an« ÜR. 1'< - 88, 18.

861 18: £

Ifoi*

546

StraPburg

140, 22.

119, 20. 119, 17.

349, 1. 14, 30.

141, 6.

247, 11.

Gonther's 30.

Gotesman's Grundbesitz 16, 37. Gozberti ministri fratrum arca 397, 18. Gozelini ad s. Thomam raolendiimm 343, 2. Gunthrami et Stehelini fratrum fabrorum

domus 327, 22. Hedewigis, axoris Walteri, arese

141, §. Hedewigis ortus 1265: 451, 7. Heinrici qui purgat gladios locus Heinrici Alexandri filiastri locus Heinrici Sonipedis area 119, 16. Heinrici cistarij doraus 459, 20. Heinrici s. Petri scolastici arese 339, 2. Hengesthftbe 148, :>0. Hermanni institoris area 206, 20. Hirmbreth's areale 70, 2-1. Hohenstegen Hochstegen.

pons 309, 2. 321, 25. .322, 29. 323, 1.

vicns 309, 11. 322, 29. Holtzheimers des gasse 1227 : 166, 29. Howemesser's Grundbesitz 247, 32. Hugonis s. Thomae portarii curtis cum domo

lapidea 150, 2. Hugonis comitis curia 31, 39. Humberti medici domus 101, 27. Hüte Haus zftm 393, 30. Huschilere Hugonis ceci dicti area Imma's u. ihres Sohnes Grundbesitz s. Inferno Berthold de . Irmengardis curia 1219 : 140, 20. Judeos inter 186, 6. Judei Heinrici domus specialis judiciorum locus 468, 13. Landsberg Eberhard's von u.

von Grundbesitz 202, 1. 268, Landulfus' Grundbesitz 15, 23. Leitrechen Conradi curia 339, 9. Liebenceller Reinboldi area 297, 10. lobia tabernacula 70, 28. 7(i, 16. 138, 18. Lupfen domini de curia 304, 12. dieselbe?

Ülrici de curia claustralis 339, 15. raacella 71, 12. 76, 23. 138, 25. 472, 32.

479, 38. Magilindis ortus 6, 4. Marbach des Klosters area 226, 24. s. Marise (der StraPb. Kirche?) terra 17, 23. Martini sacerdotis domus 304, 13. Mauersmünster des Klosters Grundbesitz

85, 23. 86, 35; .38. s. Mauricii (des Klosters Ebersheimmünster ?)

terra 17, 23. Mechtildis Adelheidis et Adelheidis soromm

conversarnm area 218, 29. mercatores inter , under den koufflftten,

kremern s. die Straßb. Bürger Cuno, Erbe.

Friedrich, Nicolaus, Reinbold, Reinboldelin. Merissot 218, 36.

Merswin Sifridi et Rulini area 202, 11. Mezzerere Friderici et filii sui F. area

202, 11. s. Michahelis monticulum 34(i, 30. 397, 18. Molsheim Hesso's von Haus 158, 23. monetae percutiendse locus 471, 21. Mulboume curia zu deme 268, 31. Murnhardi Burchardi area et ortus 451, 25. s. Nazarii terra 17, 22. vgl not. 2. Nicolai Johannis Erbonis, filiorum Cunonis

area et ortus 451, 2. nova exterior civitas urbs 16, 31. 17, 16.

467, 21. 471, 8. novum suburbanum 3, 12. novus pons 265, 3.

nuwe gebreite 256, 32.

Oberstraße 247, 33.

Ochsenstein Bertholdi de quondam decani

Argentinensis vicus 1265: 451, 26. Oleman's Konrad Haus 361, 29. Ortolfi area 202, 11. Pairis Conradi de locus 119, 18. palatium aula domus episcopi des bischoves

hof palatium Argentinensium 80, .32. 113, 18.

122, 12; 27; 32. 151, 9. 184, 35. 210, .36.

217, 11. 231, 31. 256, 1.5. 272, 8. 273, 39.

282, 10. 310, äi. 470, 5; 15. 474, 23. 476, 4. palatium parvum 273, 1. vgl. not. 1. palatium regium 21, 17. 24, 38. vgl. Königs-

hofen Loc. patibulum galgen 256, 30. 356, 35. 468, 21. pellifices ofticiatorum inter area 206, 24. s. Petri (des Klosters Moycnmoutier ?) terra

17, 1. Pheterin Conradi area 346, 30. piscatores 471, 22. plumbam curia ad 202, 36. porci curtis ubi pascuntur 473, 6. portus 62, 36. 479, 36. vgl. Rhein, predicatorum vicus parvus 402, 15. Remigii episcopi curia 14, 41. Renchen Heinrich's von u. Velbelin's area

202, 12. Reschardi relictse et liberorum domus et area

393, 30. Rhein 207, 21.

Reni portus versus undas 265, 2. Rimpurgtor Rinpur Rintbur Rintpnrgetor

309, 11. 321, 30. .322, 29. 362, 21. ringmure murus 70, 18; 28. 76, 8; 17. 138, 19. 202, 29. 267, 8; 27. 400, 35. 403, 10. 420, 25. 445, 33. 448, 5; 12. 472, 28. 473, 18.

lapides magni et inquadri muri 41, 32.

die rehte rincmure 369, 14.

vetns murus 41, 30.

usserhalb der extra mnros s. subnrjiinm. Rossemärchet merkethe equorum forum

472, 33. vgl. Sifrid de , Straßb. Bürger. Rudegeri qui purgat gladios locus 119, 16. Rudom locus 119, 20.

Rudolfi et Friderici fabrorum area 297, 10. Ruscs Budeger u. seiner Erben insula

202, 23. 228, 20.

Saarburg Hugonis de domus 362, 21. Sabinae curtis cum domo lapidea 150, 2. s. Salmonem.

Salzhof 70, 25. 76, 15. 82, 13. 138, 17. Schaftoltzheim illius de curia 176, 8. Schiltigheira Hartmudi de et Erbonis ultra

Bruscam pistrinura 311, 10. Schlettstadt des St. Fidesklosters zu Hof

11,3, 17. s. Schöneck. Schottonis ülrici et Gerhard! Schoubonis

curia 281, 16; 30. Schuchbuze 474, 8. Schwarzach des Klosters Grundbesitz

13.3, 35; ff. 457, 8. Schwindratzheim Ottonis de locus 119,21. Schwindratzheim Ottonis de domus 1240 :

203, 30. scupha 480, 14.

Sebede parvus vicus zer 362, 28. Seilere Burchardi locus 119, 20. Seilerin dict« domus 361. 29.

Strafburfi^

M7

Heignt 14H, .H().

KclIntori^K iiitir UM, 2H.

»elliitoriiiii porlH 70. S{H. 7«, 17. IJJH, 1»,

Bifrid« Mitlili' IKü, m.

HiKi>)nlili riirtilu I), 20.

HiiicIi'lNhorK dvH Kloitcrs (irun(ib«MU

H2, 2. H, Slmli.

KtirllinKiiK .'iri, 2. 8<)|>tiiii' ühcioruin aren 111, H. H\iw iiiiili' Kiweimie, «ft S^;- '■• Krw.i«.

ilnmiiH (lirfn - 'J" 11, I; II.

SpizKcit vicuH <in\ dicitiir . i

Spdi'prin vii'tiN (jtii dicitiir iiiidir - 20-'l, '2'>. »IuIjiiImmi <I(>tiiiiiiriim 473, \H. vgl. Htalniin Si 82, 14. löO. 2.

St i .1 curia dicU 281, 10; 81. kUttiatorfH intor 20«i, 24. rctro ll'J, 7. Stehrllini'ii Hof /.;>6'l . 4.'UI, 2f>. Stclu-liiiiH Mmicr K'aH : 468, :V>.

8tpiiil)iir((<'l(>r luiiidra porta 317, 10. 327, 18.

;».I2. :u. 4"

I'rr»oncn.

lupKli-a , fi. vgl.

die darnach genannten

iStciiihiirKctor Hii);o'i< u, I.cntfriil'ii von -•

II. Werner StiiinpfK Hof 3;{2, 2i(. Htrinhove doiiiiiH Inpidea ze deine in

potputate HarttiiiKi vicesoulteti ;tti2, 21. HteinHtrazc 14!), II. vgl. Hlvingnzzen Kon- rad de .

s. Stephnni terra 17, 24. v' t

«. Stephuni poiis 247, 8.

Stollzeneck 228 not. 3.

Stiihenweg Keinboldi curiic, orti 884, 28.

331, 33; 34. ätiirm Heiiirici imria 207, 21. «ubtirbiiiin, fori» extra civitatem, extra mu-

roB, ante portal 6, 4. 14, 42. 3«, 2».

37, 27. IW, 25). 70, 19. 71, 3. 7«, 2; 10.

8<i, ar.. 127, 18. liW, 1. 141, 3«i. 148, 23.

IW), .39; 40. 3.')3, 11. vgl. nova civita«.

81. AgneH. St. Arhogast. St. Aurelien. St

Knilierinn. .St. RÜHaheth. 8t. Johanne*.

St. Maria Mngdnienn. St. Marx. St. Mich««].

St. Nicoliiiis. M. l'elru» jiin. Hufu eccieaia.

St. Tritiita«. Swehelin Heinrici area et ortui 461, 2. Iaberiin<'iiln s. lobia. Tniitz llugonifi curia 290, 80. Theiignni curtis ti, 3. Throthnrdi nrea' cum casi« Iß. 36. 17. 16. 8. Thoinii" pons 111, 9. 123, 16. 227, 32.

XV}, ;«. Tiliani rurti» ad 204, 17. Tollenstein Adetheidia comitiMic de cnrtia

17(1. 29. Udalriri arealia 71. 3, St. lllrirh der I'robutei Omndbesit» 88, 89. iindnK nd . zA den hundoii . ad CailM

2(),'), 2. 271, 23. vgl. St. Johannes n. 8t.

Nicolftu«. Valium 119, 7. 472, 28; 84. 476, 1. _ I

VelleinanneH WilleinnnneR bnrgetor 473. 7 vetu» iiiterior nrbii 4t'i7, 20. 471. 8.

Veten» Argeutoruti niina' 20. 7. Vinkenwilio Viinkruwiler wilre 241

247. 32. vgl. Vnikenwilre Nicolau» von Virnekorn'» Konrnd - OrttndbeRilz Itül, 27

202, 13. -Mi. L'l"- ■•■ Virnekorn's Ken Ornndbetita 207.

6; 7. 22ti, 31. ... ... \

Viicerh&be 148, ,W. i

vitnli pUtM 188. 8«. Ii4, 8a

Viizthnm* iIm (WaiMlm Btn'nf) UM-

. i ,1<;

VI..

VA,

»ri V '

- arca 4' X 18. I

.r,!

- #

18. 1

Wl If

'•4, ü»; 1». t4\ r'n 240,

•41 M

'*t.

1

W. 0 hof 451, ai

Wetierman Uerliardi ftlü Vndtna nna

467, 15. WeMlonia judicü et KmUIjm teina «iwi

808, 10. Oaicb«rt't OrnndlMMfai l^ 8t. 1. Wilgen.

Will'-ix'i > Tbonw tcolMtici wm 111, lU. Wii iiia« 4e com UM: 880, 9.

Wii < agri USi. 857. 8L

Wolfach dominj de cnria tM3 ; 407, 81. Woloeri et Amoldi otm 408, 10. Zidelarii Hambcrti et Agnatia luorä

cnrin 185, h, ff. siegelachiurc horream Utcram 866, 8.

«1, 23.

Onbenannte Locslit&tcB.

'S 462, r> t7l. 8.

•eniorit l<i«i. TJ.

xtmat 70, 2». 76. IK

are Bn

Br

f

•or 327, 81.

im O&iu..

■•dmn 01-

orti 8 ruiii Oewtoaer .:

207, 1

•I' fr»'

4..

339. 1.V •. Pvtri ju! » Stephoni 21', l'i V riu.mie IM. la. hotpitia donm« nbi - 478. 21

««• 4M. 87

478. 33.

I «tatota 178, St.

n mn», can«

im 10 14 818. 8«.

♦4?, M.

mir« -*-— '

pis' poi:..

ab ry

inentli.i...

«emua.

. , 41. .41

71.8. Mi, «1. 188» 88.

548

Straßburg

monasterio opposita 70, 18. 76, 2. 138, 1.

juxta muri lapides inquadros 41, 32.

occidentalis magna 41, 32.

apud s. Stephanum 228, 20.

prope Vellemannes burgetor pi-oxima 473, 8. Thürme turne an der rehten rincmure 369, 14. vallis continuae usque ad tnrrim Waseneke

ripa 327, 23. viae, stratse, platese 15, 23. 16, 37. 41, 31.

86, 4; 32. 173, 18. 208, 2. 256, 30; 33.

304, 12. 309, 17. 321, 29. 322, 31; 35.

339, 4. 455, 3. 472, 29. 479, 25. vgl. unten bei den Stiftern u. dem Bisth.

«Loc.» u. «Grundbesitz zu StraPb.»

Gemeinde civium nnivergitas, communitas

124, 15. ff. vgl. Loc. civitatis, araman amptlüte s. officiati. antwerke 395, 6; ff. antwerkmeister s. officiati. becherarii 470, 12. 475, 9; 12. Bürger Einwohner burgenses bürgere cives urbani vgl. die unter «Straßb. Loc.» ange- führten n. die Ministerialen des Bisthums.

s. Ache.

s. Adam.

s. Antonius.

s. aqua.

s. Ariesberg.

s. Babensftn.

s. Barbam.

s. Bild.

s. Blanzart.

s. Bone.

s. Brumat Erbo von .

s. Bruno.

s. Burcard.

s. Kageneck.

s. Kalp.

s. Kelbelin.

s. Kempff.

s. Cleingedanc Heinrich .

s. Cöln Heinrich von .

s. Conradus.

s. Krebzere.

s. Krucha.

s. Cuno.

s. Dietrich.

s. Dorne.

8. Eberhardus.

8. Egeno.

s. Ehenheim Albert von .

s. Erbo.

s. Erlingassen.

s. Foltsche.

s. Friderich.

s. Gebeno.

s. Gerlacus.

s. Gervalcus.

s. Gevaterman.

s. Gisela.

s. Gleselin.

s. Gottfridus.

s. Gozbert, Gozelin.

s. Grostein.

s. Guta.

s. Hadebertus.

s. Hagenau Gerung von .

s. Hageno.

s. Haierseda.

s. Harteger.

s. Härtung.

8. Hechingen.

s. Heinrich.

s. Herman.

8. Hezekinus.

s. Hezel.

s. Hisynmang.

8. Horebarth.

s. Hornberg.

s. Hugo.

8. Humbertus.

s. Hundsfelden Rudeger von .

8. Jacob.

s. Johannes.

s. Junta.

s. Lampertheim Heinrich von u. Waltor

von . s. Lebelin Heinrich . 8. Lentfrid. 8. LAselin. 8. Lonchman. 8. Luto. 8. Mannelin.

8. Mittelhausen Hugo von . 8. Moro. s. Mulnheim.

8. Mntzig Konrad von . 8. Nibelunc. 8. Nicolaus.

s. Offenburg Walter von . s. Ortliebus. s. Otto, s. Peter. s. Pfanfelin.

s. Pfettisheim qoidam de . 8. Pnlex. 8. Quinsin. s. Rcinbold. 8. Reinmar. s. Reizero. 8. Beschardus. 8. Rohe.

8. Romansweiler Sigelin von . 8. Rosebom Sigelin . 8. Rosheim Härtung u. Heinrich von . s. Rot Albrecht . s. Rndolfus. 8. Rufus. s. Ruses.

8. Saarburg Hugo von n. Johannes von . 8. Schade. 8. Schanp. 8. Schilt.

8. Schiltigheim Konrad von . 8. Schob, s. Schöneck. s. Scholcelin. s. Schonterlin. s. Schott, s. secnrim. s. Seilere. s. Sidel. s. Sifrid. s. Symund. s. Snello.

s. Speier Gozbert von . s. Stabulo Albert de . s. Stollo. s. Tantz. s. Tiuscere.

8tra>bur((

tllrictiit.

Lhtiiigin.

UrlftKc

VftIkfliiiiiH

Viril «'korii.

Viviiiiit/..

Voliiimr.

1.

t.

1.

1.

I.

t.

«.

». WalthiT

». WnvirHi'iti'iiH

». Wi-Ii<-Iiii.

1. Wi'iHHMihiirg

N. WiTiiorii».

». WrHtuniian.

«. llnirram.

». Wolf.

Il'lllli( ll VI

lai, 1«. 1319:

14!», 'ih. 15], .%.

17B, 15. /aa»;

7244 ; 221, 11.

t. WolfnmiB.

t. Wolfr»!!!.

H. Wiil|«'rii.

H. W'iilxlii'iin Johanne» von «. /iidelnrins. I. Zorn.

nonnnlli Conrado rp^i fnvpnt«« Wäi» ; 27«, 2. 40 eriame l:i>li<i . 4(U. I (i. Iitircnravii prefpcti ;«»(», 4; ff. 4«7, Ift. 470, 10; ff.

471, H; II. 472, 14; ff, 478, 2; 3. 474, 21. AnHoIni lOUf) : öO, 5. Iltirrhard llitO : 110, 15. 1109: 118, 8.

n>OI . 115, 5; »3; 37. 1303: 117, 86.

rjos: 121, 18. 1211: 125, 17. Diotnih //4N.- 83, 2«. 1154: 84, 16. üM:

Wi, ti». 7i3«i ; 88, 29. 89, 28. 1161 : 99, 19.

11113 : il3, 2. Dietrich /i'/« . 130, 24.

145, 5. ;ii'0.- 14(;, 31.

1334 : 1Ö6, 32. 1331 .

185, 38. Heinrich 1333 : 185, 34. Hugo lir,4 : 86, 18. Johannes 1331 : 175, 23. Bufn» (Junther - 135S : 323, 19; 84. Sifrid lllO : 56, 16. 1119 : 68, 37. 1133 :

(il, 2; 6. 1139: 62, 3. 63, 10. 1133:

63, 3(!. 11141—43} : 68, 26. f ^/4.? .■ 70, 36. Sifrid intl : !t6, 26. 11H3 : 98, 39. 100, 1.

11H3: 1(10, 12. vgl. not. 2. 1193: 109, 15. Sigelin 1336: lt>4, 14. 1339: 171, 9; 88. rambitoreii 471, 24. vgl. Loc. carnifire» 473, 28. 474, 10. 479. 37. vgl. Ix>c. ranpones 273, 18. 274, 9. 276, 10. 475, 19. magistcr rauimnum 470, 18. 471, 1. 474, 8. cansidici b. sculteti. censnale« sen subditi advociktonim

1.36, .30. 38.5, 10. ripparius, ruBtos cippi cive cftrceris

4«!8, IM; ff. cyrotherarii qnaltnor inter 473, 26. 474, 84. magister oyrotheonrioruni 470, II. clems 75,42. 146. 13. 2.15, 31; .36.

276. 5. vgl. .Strnfh. Risth. clerun.

ConradiiR anhiprenhyter rivitati»,

Pietinnrus iloririis.

Krieuinns preshyter rivitatil

(iottfniltis cloritUH.

Heinru-h monarhus.

Helfericus.

Johannes Hageno'n Sohn.

I.ninpprtu.s diaronUK

Waltner, (iuntrnni'» ."^ohn.

Walter, tupellan. Herthold'n von

stein.

61, 86. 467, 21.

270, 19.

8.

S. B. B. 8. B. B. B. 8. 8.

OfhMii-

■. WM(«nBar> Fol

i»iemrm* ., ehria tuo: «S, 4.

•in' Mta JÜM«M im; .SM.». 84.

<•' T—A» rXuutm» 4>, tl. 14«, II

r»t \n, ».

"-' t7B Mt I. »I, U; ff.

«6, SS- 16. 477, 9; ff.

' 480, SS; ff. 481.«. ff

fT.

1"3. 80. ■t: 817, so, 80.

/< u< w.

lau.

aa, 84.

UA7: asm, 86. 7 J«».t74. 86.

am*, I. toiw uiM : »n. so.

Albwl («ItaMr) mg. bwg. US8:

B«g»' WtvMT t»$e : IM. 14.

Bmw Wilhelm - taSi : 178. 16. IM»;

SOe, 4. 1344 : 219. 16. B«gOT VUS : 828. 3».

BiatMÜMim JoIwbbm vm IMS« tl7,

,., .... ...« jQ ggg jo_ 3,

Bil 1344: 21». 18. mag. borg.

;.. .... 4. 260, 2. UBO: WA, 11; St. BrAger Konrad taSS : tn, Sft. Bmno t3M . 317. 21 ; 80. 318, tl. MS, 26; 84. Kag« Werner - 1330 : 174. 8; 80; 88. Kagwiedi Erbo Ton 1368 : 888, 84. Kageneck Johaaa« vm 28M : 40t, 29. Kageneck NicoUoa tob IMS; 817, 81.

m, 28; 84. Kalp Johanne« UM ; 168, 27. t3ST :

m, 85. 1339 : SOB, SS. IMO : S07. 84.

13H: 219, 17. 1349: M7. 88. 1360:

862, 86. 1363 : 874, 27. S76, »7. 280. 27.

1364: 290,81. ma«. borg. IMO; 174.

5; 29. 1348: 240, R. Kalp Marqaard 1336 : 164, 18. IMI ;

1<6. 18. 1340: 20tl, ». KdniKBhofen Buduuil tob 1330 : 174.

K<>'

Ko

llfiferirb tob

Kni

818, .' Cnoo El

bürg Daehit^i^ Dl.' Dl.

Dm

4ii.-', .11 E. mag hnrg. (U63J : 288, 81 Bberbard mag. borg. 1316: li

Bot 2. BekwmiMim H«mI Ton ' >>'

1339: 208, 81. 1:

219. 16. 1349 : 247

1363 : 274, 26. 27.'>

290, 80. 13*1 : »».

1347 : 286, 1&

- 1849 ; M7, Sa

1331: in, tl.

208, SS. 2840;

84. 2840;

/MC; 889,6.

317. SO; 80. 48, m. 4: SS.

<. 84. 16.

'■ Sir

21

II :

Kl

550

Strasburg

Ehenheiin Biirchard der schnltheiß von

122Ö : 158, 26. Elbelinus parvus 12i6 : 22!», 7. vgl. Erbe- linus. Erbo (4 verschiedene?)

judex [1190—1202]: 119, 14. 1225: 158, 2ß. 1229: 171, 9; 33. 1237: 199, 34. tunc mag. bürg. 1220 : 146, 33. junior 1229: 171, 10; 33. 1240: 208, 5. 1346: 229, 3. mag. bürg. 1226: 163, 28. 164, 16. 1231: 176, 4; 19. 1233: 186, 2. Nicolai filins 1230: 174, 37. i.^40 ; 207, 35. i^^G; 229, 5. 1254: 290, 32. J557 : 309, 37. 1258 : 323, 35. 1260 : 343, 37. mag. bürg, 1245: 221, 24. judicis filius 1231: 176, 17. i;.'40 : 208,6. 1255 : 297, 30. 1357 : 309, 36. ders. ? Erbo jenseits der Breusch 1261 : 353, 5. 363, 22. mag. bürg, 1245: 229, 32. 1246 : 228, 15. 229, 8. mag. bürg, 1224 : 156, 3. J246 .- 231, 29. [1246] : 233, 27. Fegersheim Hugo von 1240 : 208, 6. Fegersheim Rudeger von 1246 : 229, 6. Fegersheim Rudolf von 1230: 174, 3; 30; 36. 1237 : 199, 35. 1239 : 203, 33. 1340 : 207, 34. 1350 : 252, 35. 1253 : 274, 26. 275, 27. 280, 26. 1354 : 290, 32. 1257 : 309, 37. mag. bürg. 1244: 21S,2S. 1245: 221, 21. Fegersheim Sifrid von 1258 : 317, 30. 323, 25 ; 34. 1261 : 353, 5. wol nicht ders. junior 1261 : 363, 22. Freiburg Erbo von 1339 : 203, 35.

1340 : 207, 36. Freiburg Reinbold von 1354 : 290, 32. Freiburg Rudeger von 1231 : 176, 18. Friderich Cunonis filius 1229: 171, 10. 1240 : 208, 7. ders. ? Friedrich inter mer- catores 1231: 176, 16. 1246: 229, 4.

1257 : 309, 36.

Friderich filius Friderici inter mercatores

1258 : 323, 26 ; 34.

Gottfrid Nicolaus' Sohn 1337: 199, 34. 1340: 208, 7. 1252: 274, 27. 275, 27. 280, 27. 1255 : 297, 31. mag. bürg. 12U :

218, 28.

Gozelin Gozbert (wieviele?) Nicolaus 1229: 171, 10; 33. 1231

176, 16. minister fratrum 1240 : 208, 6. 1246 229, 4. 1252 : 274, 25. 275, 26. 280, 26 1254 : 290, 31. mag. bürg. 1348 : 239, 30, Vituli, Vitulae, Hartungi filiaster 1344 219, 18. 1349 : 247, 38. 1353 : 274, 26 275, 27. 280, 28. 1354 : 290, 32. 1358 323, 19; 34. mag. bürg, 1358: 318, 5, 1336: 164, 15. 1361: 353, 3. 363, 21 mag. bürg. 1229: 170, 20. 1236: 194, 14 1243: 217, 12. 1257: 309. 6; 23. 1258 317, 8. 1363: 390, 25. 391, 10. 393, 14. 1365 : 451, 4. Gudelflndus Otto 1335 : 158, 26. Hagenau Friedrich von 1336: 164, 15. 1240: 208, 8. 1249: 247, 39. 1250: 252, 36. Härtung Vituli gener 1236 : 164, 16. 1229 :

171, 11; 33. Härtung Hessonis filius 1246 : 229, 6. Heinrich thelonearius ultra Bruscam 1244 :

219, 17.

Heinrich vicedominus 1358: 323, 19; 34. Hoygierus Johannes 1244 : 219, 18.

1255 : 297, 32. Hugo thelonearii filius 1231 : 176, 18. Johannes Erbonis judicis filius 1236 : 164,

15. 1330 : 174, 3; 30. Johannes Cuno's Sohn 1339 : 203, 33.

1340 : 207, 35. 1352 : 274, 28. 275, 28.

280, 29. mag. bürg. 1254 : 290, 22. Johannes Lamprchtz sun 1246 : 229, 7. Johannes Rudolfs des Zollers Sohn 1257 :

309, 38. Johannes filius Erbonis ultra Bruscam 1258 :

317, 21; 30. 318, 21. 323, 20; 34. 1261:

363, 23. mag. bürg. 1260 : 343, 22 ; 36,

[1260] : 347, 15. 348, 6. Johannes Wipert's Sohn 1258 : 323, 35. Johannes Friderici natus mag, bürg. 1363 :

402, 27. Lenzelin Heinrich 1263 : 402, 28. Lenzelin Johannes 1358: 317, 21. Lenzelin Rudeger 13U : 219, 19. Lenzelin Rudolf 1225 : 158, 27. 1237 :

199, 35. 1246 : 229, 5. 1255 : 297, 32.

mag, bürg. 1240 : 207. 20. 1248 : 239, 30. Lenzelin Rulin 1258 : 323, 34. Liebenceller Reinbold 1257 : 309, 36.

1261 : .353, 2. 363, 21. mag. bürg. 1263:

390, 25. 1264: 439, 11. ders.? Reinbold

[1261] : 358, 13. Lftselin Hugo 1263 : 402, 31. Löselin Ulrich 1231 : 176. 18. Marsilius Heinrich (2 verschiedene ?)

Marsilii filius 1237: 199, 36. 1239: 203, 34. 1240 : 207, 35. 1249 : 247, .39. 1250 : 252, 36. 1252 : 274, 27. 275, 28.

Heinrici Marsilii filius 1346 : 225), 8.

1252: 280, 29, 1254: 290, 33. 1360 : 343, 37. Marsilius Wezel 1363 ': 402, 30. Mundingen Egelolf von 1230 : 174, 37. Murnhard Burchard der vitztftm 1237 :

199, 33. Murnhard 1258 : 323, 20; 34. Nape Peter 1246 : 229, 6. 1249 : 247, 38.

1260 : 343, 37. Nicolaus 1220 : 158, 26. Nicolaus Reinboldelin's Bruder 1258 : 317,

31. 323, 23; 34. Offweilcr Friedrich von 1230: 174, 37.

1237 : 199, 33. 1239 : 203. 4. 13U : 219,

15. 1349 : 247, 36. 1250 : 252, 34. Ortlieb [1190—1303] : 119, 14. Peter [1190—1202]: 119, 14. Peter thelonearii filius 1258: 323, 23; 34. Pfaffenlab Friedrich 1263 : 402, 30. Puer Burchard [1190—1202] : 1 19. 13. Puer Eberhard 1229 : 171, 9 ; 33. 1230 :

174, 2; 30; 36. 1231: 176, 15. Rebestock Konrad 1239 : 203, 34. 1240 :

207, .35. Reichstett Heinrich von 1263 : 402, 29. Reiubold (3 verschied.?)

Nicolaus' Sohn 1239: 203, 34. 1258: 317, 19; 30. 318, 19. 32.3, 21; .34. mag. bürg. 1349 : 247, 1 ; 30. 250, 3. 1350 : 252, 11 ; 32.

Liebencellarii frater 1358 : 323, 21 ; 34.

inter mercatores 1261 : 353, 4. Rcinboldclinus 1246 : 229, 7. 1255 : 297, 32.

1357 : 309, 37. 1260 : 343, 37, ders,? inter

mercatores 1261 : 353, 5.

Stralburg'

VM

n>'iitiiig<'ii Hi-irinrh

/;.'/.'/ . a»7, M. lUix AIkoI Ill'JO

Kipi^liii lliircharil l<i|ii-liii liiirrharil

27 t, 2H. 275, 2!».

.117, !!)■ ;«». :11H l(i|icliii Hago

111-», If). W.W.-

iw», ;}:>. tä3!) .

1264: LIKI, ;J1.

i-jr,7 : :\m, .•{')

Kipcliii Otto Ki|>«lin l'i'tor Ki|icliii Hiilin

!:'■'>: M'A, :W.

I :<.<. 4aH, 3. lUil WiIIk'Iiii -

207, :«i. Uii.lolf, Wnltpr'H nrii.|.r (// Ktiilolf tlii'loiU'uriuH ning. )> lliifu» Uuiitlipr IJM : Unk-iiderliiiUH iiing. Iiurg

von J244 : 21», IM.

111). 14. /i'Wi'l . U», 18. Suliii tJäa ; UM.

.'12.

/

maß :

i>l7

i>;

iv.t,

tjoai

[ll'JO , llu||;<>'i 2H<t, 2H. 21)7, 20. ;t2.t " (2 V. i 174, I , . 20:i, .'12. niu((. bur«. Iiiiic iZW

ir-i'j : 171, :i.t.

UliH . 4<)2, 2H. /iY,« . 31H, 20. 323, 28; 84. ni«K bürg, lirna . 402, 20. »<i4, 13; 24.

U3ti: 203, 34. 1340:

11!), 18. 2K1,.'M,

i-.', .U. /iV;.V; 402, 12. L''

/.'•-,- .«9, 37. i*6/;

lliiBOH Hfitholtl Ü4G . 22«, 7. /i't,;

.•»,"),f, •», :wi:», 24.

KiisoH WnllcT 12€>3 : 402, 30. Saiirbiir« Nicolauii von 12G3 : 402, 2». Schiltighoiiu Hnrtmut von 1258 : 317, 31.

.H2.4, 2i-); 34. Schiltiglicim Hugo von 1244 : 219, 18.

1249: 247, 3». W40 : 252. 3<). WM:

274, 27. 27f>, 2H. 280, 27. mag. bürg. 1261 ;

272, 2.1. Schftneck Johannes von 12S8 : 317, 31.

82.1, 24; iH. ScholUciiboltz Eberhard 1331: t7fl, 16; 87. Scholtzoiiboltz Radolf 1239: 203, 82.

1240 : 207. 33. Schopfliiim clor von 12C3 : 402, 28. 8«bi)tt Kournd 1237 : IW, 34. Schott Ulrich 1249: 247. 37.

25)7, 32. 1258: 318, 20. .323, Seier Nicolaus 1263 : 402. 32. Sicke Hunhara 1263 : 402, 81. Sifrid Sigplin (wieviele ?)

burrgravitiB 1226 : 1G4, 14. 171. i»; 33.

richter 1330 : 174, 37.

minister fratrum n'.VO : 1 74, 2 ; 32 1239: 20:», .H2.

filius ministri fratmm 1240 : 207. 83. mag. bürg. 1237 : löi), .32. Slnch Dietrich 1231: 17«. 1!'. Spender imindestens 4 ver ')

Htirchard senior IJ.'

1355: 20; 34.

1229

:117. 18; .30. 318, nurrhnrd junior Hurclinrd 1231 :

VJ40 : 207. 36.

1368:

1!). 3j;', Sl . 34. 1261 : :Ki3, 21. I7ß. 17. /2.VÖ : 2a'«, SS. 1244: 211). Iß. 1250:

'iM, 3ft 297, 30

1252 1261

274, 2Ä. 2 .V>3. 3

«»/, 30. I20I : iUiö, a. mag. D 368, 30. 3(!9. 34. 11262[: : 1263 : .31K), 25. 402, 2ti. [12(1 \121U-I263] : 412. 'H\ 413. ö. Friedrich- [IHM)— 1,^)3]: 119,14.

lä. 2ß. 1356: bnrg. ;.»M: .•171. 5; 16. 3] : 39«, 80.

1335:

I.")8, 2(;. 1230: 174. 3;' 31.

Friedrich 1254 : 2W). JW. 1257 : .HO», 88. SIehelin Dietrich 1235 : 158. 2ft. Steinbiirgetor Burchard von - [IIW

13031 : 119, 13. Stubenvreg lUinbold 1230: 174, 4. 32.

/44O:t0H,ft. 1 ' XM7 : >W, «.

/

VeU t. 15.

Vii * 14. IJ»:

I t iM0:»7, S.

' /?r> »>• si.

Vir.

/. . . 13.

junior X2iä; 317. 2U, JU. ai8,2l. /JCO: »43, 88. Wilt. r iwitvicU?')

1 ' . Bndoir« tt0—i30»l :

Ui», 12. nwK. barg, i.2/3 : 1 ' t.

•ClUtoliu 1335: 15». ^..

manc ;.2M: 219, 14. li.

•cnit. 1258: *■'< »" Weltscinu* 1225

Wftrnri iJi.iriMralcu- __. .

t >. 18. 1«M: l&tl, tb. IM39:

WeMl II1M»-IM«) : 11», 14.

1237 13S9: iO. St tftin

I 2, ao.

Wii. . : 199, 86. I3U : 819, 17.

läiu ^ J17, 88. dm 7 Oubut's Solui 1330: 174. 5; 8S. Witbrcttelin Hogo IMS : 408, Sa WtMnowe Heinrich tob IM8: StS,

25; M. Wolxheim Heinrich von IMt : 889. 5. 1349: »47, 87. IMO: 8M. "'■ ■"' 874, 88. 875. 81 880, 88. fi. au. U60: 848, 88. oMg. kB<K " -> 818, 5. 888, 8& 888, IsT». WalMtn 8ifi*liii - 1336 : 15H, 87. Zkberii Konnul von - tJMO : 808. 8. UtS :

297. 31 Zal f von «8»: 1 V

l~ 1& IM»: 80B.

207, 84. Z«he ririrh - 19M ; 408, 88. Zid. O»»: 184, 14. 148»:

1. Zorn NicolAos L^&l : 858. & warn. hvg. 1361 : 868, 88. 868, 81. IMS : 880, 88. k5ir«r, cnparii, vsm viawte md feeiart SBft. 8. 478, 88. 475, 18. 480, 10. magiator captkrioraa 470, IS. 478, II t^ Tgl. oflUali Waltw. konUiraMr 888, S. wL Loe. a. mMotm. oulodM •tetatpmi fliTiteUa 480, 88; IL doBiaioa eartk —»g'-*" 478, 81. dominic« auii» MtriMt«« 474, 2. doaiaie» ewtk «tedelarin« 473, SS« «wtU««nim hoBiMt

fithrl cntid» 396. i7. 4H. .

' >e. .In*. Fn<l«nrh. OmitTM*. BaJolte*,

552

StraPburg

der smyde meister fabrorum magister 470, 11. 8. officiat. Heinrich, fratrum de claustris ministri 4(59, 31. vgl. clericoram faniuli 352, 5. s. Gozelin u. Sifrid. heymburgen heimburgenses precones 467, 20.

474, 5. hnsgenöszen s. monetarii.

judei 352, 7. 356, 1. 374, 23. 481, 24. vgl. Loc. judices rihter 61, 12. 1,S6, 28; 32. 193, 17. 195, 21. 329, 2. 351, 22; ff. 374, 24. 385, 12; 21. 394, 35. 467, 8. 468, 12; ff. 469, 2; ff. 473, 20. 474, 2; 5. 478, 18; ff. 479, 5. 481, 13; 15. vgl. Loc. Konrad 1245 : 229, 34. 1246 : 229, 5. 1252 : 274, 30. etwan rihter qnondam jud.

1257 : 309, 37. 1358 : 318, 25.

Dietrich 1258 : 323, 24 ; 34. quondam jud.

1258 317, 21. 318, 22.

Erbo 1199: US, 12. 1201: Wh,!. [1190—

1202] : 119, 14. 1209 : 122, 20; 38. 1215 :

129, 31. 1217: 132, 10. 1218: 134, 3.

1219: Üb, 6. 1220: 146, 33. 148, 28.

150, 40. 151,38. 1225: 158, 26. 1226:

163, 11. 164, 18. 1229: 171, 9; 33.

1230 : 174, 5 ; 33 ; 38. [1223—1232] :

182, 2. 1233: 183, 20. 186, 2. 1237:

199, 34. qnandoque jud. 1224 : 155, 33.

quond. jud. 1228 : 167, 35. Sigelin 1230: 174, 37. Walter 1155 : 86, 20. Werner Wezel 1199: 113, 12. 1201: 115,7.

1215 : 129, 32. 1218 : 134, 3. 1220 : 146, 34.

149, 28. 1221 : 154, 14; 39. 1225 : 157, 31.

1230: 174, 2; 30. [1223—1232]: 182, 3.

1239 : 202, 10. quond. jud. 1228 : 167, 35. judicis nuntius 468, 35. 469, 1; ff. judicum servientes 480, 28. lapicidse 479, 21. magistri burgensium , civium , meister , der

burger meister 275 not. 1. 351, 24.

394, 28; ff. 395, 23; 24. 477, 9; ff. 481, 2;

ff. 482, 13; ff. s. Straßb. cons. :

Beger Albert .

Bild.

Kalp Johannes .

Cuno Erbo's Sohn.

E.

Eberhard.

Eckwersheim Hezel von .

Erbo.

Fegersheim Rudolf von .

Gottfrid.

Gozelin.

Jobannes Cuno's Sohn.

Johannes filius Erbonis ultra Bruscam.

Johannes Friderici natus.

Lenzelin Rudolf .

Liebenceller.

Reinbold Nicolans' Sohn.

Ripelin Hugo .

Ripelin Rulin .

Rudolf thelonearius.

Rftlenderlin.

Schiltigheim Hugo von .

Sifrid filius ministri fratrum.

Spender Burchard .

Stubenweg Reinbold .

Virnekorn Konrad .

Walter.

Wolxheim Heinrich von . Zorn Nicolaus, magistratns ambaht 375, 22. 467, 10.

majores 467, 11.

minores 467, 12. majores meliores civitatis 57, 15. 58, 7. 73, 30.

92, 25; 28. 477, 5. 482, 6; 7. mercatores 170, 26; ff. 192, 24. 385, 23. 469, 32. 473, 10. 479, 31. vgl. Straßb. Loc.

s. Hermann institor. ministeriales s. StraPb. Bisth. molendinarii mülner 395, 8. 475, 20; 25.

magister molendinariorum 470, 11. 474, 3. monetarii husgenöszen 395, 12. 472, 7; ff.

473, 25. s. das Verzeichniß S. 485. monetae magister miinszemeister 9, 2. 395, 12.

467, 15. 468, 8. 472, 7; 23. ders.? moneta- rins 468, 30. 471, 7; ff. 472, 5; ff. vgl. Loc.

nautae 479, 27; ff.

notarius burgensium Hesso 1233 : 186, 4.

1237 : 199, 8. nnntins communitatis, universitatis Dietrich

1258: 323, 4. 1261 : 362, 22. officiati, officiales, officiornm magistri, magis- tratns, scabini, amman, araptlüte, antwerc- raeister 207, 26. 228, 18. 353, 7. 357. 7 ; 15. 395, 6. 470, 10. 477, 20. 478, 39. 479, 7; ff. 480, 34. 481, 10. 484, 1. vgl. caupones. cyrothecarii. kfiffer. fabri. molendinarii. pel- lifices. pistores. sutores. Diebolt 1258 : 317, 33. Fegersheim Sifrid von senior 1261 :

363, 25. Grimel Erbo 1261 : 363, 24. Gftldin Hugo schöffenmeister 1230 :

174, 37. Heinrich der smyde meister 1258 : 317, 33. Johannes des Bischofes Sohn 1258: 317, 33. Lenzelin Rudolf , magister scabinomm

1229: 171, 11; 33. Marsilius Heinrich 1261 : 363, 25. Reinboldelin 1261 : 363, 24. Ripelin Rulin 1261 : 363, 25. Virnekorn Konrad officiatorum inter pelli-

ficcs magister 1240: 206. 25. Walter der küffer meister 1258 : 317, 32. cufenmeister 323, 29. oleylüte 395, 8.

operis civitatis magistri 228, 19. 480, .32. pellifices duodecim officiati inter 206, 18. 473, 26. 474, 13. vgl, Straßb. Loc. magister pellificum 470, 11. 474, 14. vgl. officiat. Virnekorn. piscatores 475, 21 ; ff. vgl. Loc. s. Albertus. [1260] : 348, 11. pistores seu panifices 417, 3. 479, 19. s. Dietrich, Heinrich, Sifrid. qnatuor inter 473, 27. pistrina qui habent 479, 18. poma qui vendunt 470, 13. precones s. heymburgen. rintsüter 395, 8.

satteler sellarii 395, 9. 470, 11, 473, 26, vgl. Loc. scabini s. officiati. schilter 395, 9.

scnlteti causidici schultheiszen villici 329, 2. 374, 24. 394, .33; 35. 395, 2; ff. 467, 8; ff.

468, 8; ff. 469, 7; ff. 470. 1; .3. 472, 5. 473, 20 ; 29. 474, 1 ; ff. 478. 3 : ff. 4SL 23. 482, 10, 483. 17.

Straf bürg

A>l. liiert UH7 : ß«, ß. H38 : Ül, 13.

lim -431 : «111, Iß. nniiio K'i« : ;J2H, 2.'. U liurrlmril Iiivtricir« I:m I r I JO» : 128, 17.

12:«, ß. riun liar<l Schulthcii 1350 : 840, 87. Cuiio 7«M : 60, ß. Diclri< h //Öi : »2, 2«. R. Kiilrlicrniiii.

llurtuMK viioKciiltotaH 1361: 868, 8; 16. IIiij;.. ///// 7.7/: «W, 26. Kiiilolf !."> virsi liiodcno ?) Itipi^liu JJ:ii : l&U, 20. qnond. tcnlt.

1 13401 : aas, 2H. 7/i'3 : ßl, ö. 113ä : 82, 4. 63, 10. 1132 :

«3, .Hß. 1154 : 84, If). 1156 : 89, 22. Wiiltor's Bruder IIN.1: KK), 12, US«: 103, 4 ; 37. ll<j:i : 10», 1&. 119« : 110,16. 1199: U3, 7. 7200: 114,1. 1201: 116, 8; 32; 87. 1202: 117, 86. vrI. 119 not. 2. Ih-iiirich'H llruder i.3/5 : 120, 10; 81. mil. 122H : KW, 3ß.

1208: 121. 19. 1210: 12.3, 26. 1830: I.V * •■■ -'X 1226: 163, 12.

Wall.

\ ri >-i iiinirnr

Uudoir» Brnder 11190—1203]: 119, 12. vpl. not. 2.

Eborlmrd's Bruder 1249 : 247, 38. 185/ : 264, 2H. 271, 16. 1253 : 286, 1. 1255 : 2«3, 37. 1268: 823, 20; 84. 1259: 82«, 4.

//«: 71, 83. 72, 30. /^y/J.i; : 78, 26. 1144 : 78, 23. 1146 : «0, 23. 1147 : 81, 26. J/4S : 82, 11 ; 20. 83, 26. 1155 :

86, li). not: 92, 6; ff. 1176: 9«, 26. 11N2: 98, 39. qnondam »cult. 1166:

87, 16.

Wi»5 : I.W, 25. M.?C : 195, 32. Zorn Nicolaus 1265 : 468, 29. sntorrs vgl. knrdowoncr «. Eliorwin.

octo int(«r 478, 27. gutoniMi ni.ij'istcr 470, 11 swertfcgor, qui piu : * ' s 895,8.

470, 12. 47r>, ß. genir

thcloiiparii cxurtni. . ..ir.i .-, _. 73, II. !t'.l.'>. 10. 1(17, 1,). -lt;s. S; .30. 470, 19; ff. 471, i); ff. 17,'>. 22. 4.S0, 1. Tgl. Zollcr. Gclfrat 112:1: ßl, 2; 7. 1129: 62, 4. tunc

tlirl..n. I Ifl :1 TM, 20. ll.niiirli l; idcr 12tr,: 1*», 11 ; 32.

lli'iiiruli th " ultra Bruscam 1:.'44 :

21il, 17. 124ti : 240, 12. lliig (-xnctor 1118: f>8. 11. Joliauno« quondam thcloucarin« 1268: 818, 8. Uu.lolf 1209 : 122, 20. Uuilolf 124:i : 21li, 4. Ji'.Vi : 284, 84. der«.?

Uiidolf Zollcr ;i'.">!> : »40, 37. Kifrid 1201 : 11.'). !•. Vögtp ». tStral'b. Bisth. «imbcrlrtto cnrpcnt«rii 3"Jü, - i -"^. 479, 21.

Kirchen, Btif t >

St. Agnps cxtrn mnroB ronvoiiln» 21.'«, 8, ordinis fmtmm pr#dic»» toruin 22Ö, ,16. 2i>H, 9. ;i2ß, :U. 866, 1. 422, 24. spin Qruudbc»ilx tu 8lr«Pb. 868,87.

prioriM» JnaU UM : 866, 1. UM : 4H U.

mmHoi 8«U>bo XM8 : tÜ, fb,

■oror Dtkiolia, Pwagria LoMa* Toektar UU:

818, H. 8t. And reu Lo«*UtAt 186, 88. aOl, 4t, ffN^ Mb aW, 1.

487, 80. 468, 86. ptroeUa 848, 18. pstroni» 148. 86. 140, 6; §. pichani 148, 16. 860, 86.

JoluuuiM U30 : 148, 86. (UO-UU) : 149, 41: 48.

1248 : 848, 4. dm.? iUt : fflO. U. t. Arbogaata« Abhogaataa AriMifM* Ai"

Arboagaatas «xtra nana. vgL

Lo«. LocaUUt 140. 7. 818, t. S78, 8. 887, 0.

•oelMia 184, 11. 888, L SU, 17. M^ & parietM 74, 81.

hoi|>it«l« 818, 16.

liooiitim moaaatarü 889, 84.

f' 'u 884,88.

pai 118, 8.

convuiitus onUna a. Asfuatuu 74, 8. 84), tt.

92, 2. 88, 1. 8«, L ÜB. 18. 180. 1&. 1SIL8.

200, 10. 206, 81. 807, 6. 888, M. 881X81:

294, 14. 298, 1. 880, 86: C 81Ö, 881 880^ 8a

843, 1. 888, 1. 898, 84. 440, ft. 448, 1&

ada OraadbMitx sa Strafb. 88, 1. 18DL 7.

806, 87. 807, 6; 7. 886, 84. 8M, 14 Mc\

33. 831, 6; 6. »18, 8. 448, 8a camcrarint Dietrich 1U9: 06, 4. cantor Heinrich praabytar U69 : 06, 8. cellrrarii

II .• . 1256: 900, 1.

.iMlKuinc* 1246: 227, 8.

Mfffridu« 1169 : 96, 4. clerici secuUrot 74, 29. 76, 8; ft cntlodea 31.H, 17.

Berthold 1240 : 206, 9.

8ifrid 1346 : 227, 2. familia 313, 16. fratre«, canoniri, monachi

Adelbert Mcprdo* 1154 : 86, 1&

Adelsot «acanloa UM : 86, 18.

AnMlm preabytar 119» : 08, 9.

litt. Ik*) Ul

VTalter c<>;

-.881,16.

taaa 8 wrachiadaaa) 1 8&. la i : 86, 14. •«,4.

08,4. 1169 : 88. &

»a, 8. ;.'•«; : 800, I.

*«liaconaa ' 1169 : 96, 5. laconn« 1154: 85, 14. 1359 : 300, I. ^bytar 1169 : 98, 8. irtiabytar tMO : 806, 10. praabftar IM» : 88. 8.

•t: n, 9L /iC8: 80^ 8. mdar UM: 8b, 14. ..>48: 887, 8. 4an.f

r »89 : 88. S. r f f«9 : 8% 8. r /MO: 108, Ol i:»M:800.t.

70

554

Straßburg

s. Welche.

"Wolfgang sacerdos 1154 : 85, 13.

Wolfhelmi subdiacoiü ( zwei ? ) 1169 : Ü6, ö.

Wortwinus diaconus 1154 : 85, 14.

gubernator, yconomus bonorum Hesse von Erstein 1265 : 449, 19. prepositi, prelati 449, 28. 481, 23.

Albero 1161: d2, 23. ii6.8: 93, 1. ^1169: 96, 31.

Algot 1 1169 : 96, 30.

Arnold 1154 : 85, 13.

Arnolf 1 1169 : 96, 30.

Karl 1143 : 74, 33. 75, 14. 1145 : 79, 30. t 1169 : 96, 30.

Heinrich f 1169 : 96, 31.

Hugo 1319 : 142, 22. ders. ? 1334 : 189, 20; ff. 1340: 205, 21.

Rudolf 1169 : 96, 2.

Walfrid 1340 : 207, 17. 1346 : 226, 39.

Wignand f ■^i«'» = ö6, 31.

J.247 : 238, 39. 239, 36. [1348] : 243, 39. priores

Egelolf 1169 : 96, 2.

Heinrich iiCi : 92, 24. 1162 : 93, 2.

Johannes i.8J0 : 206, 9. ders.? 1256: 300, 1.

Sifrid 1265 : 449, 18. sacerdotes 294, 30. B. Augustlui ordinis eremitanun fratram domas

463, 12. s. Aurelia extra mnros 44, 20; ff. 78, 33. 94,

13. 132, 18. 148, 17. vgl. Straf'b. Loc. Localität 31, 40. 113, 37. 207, 13. 226, 24.

243, 30. 264, 28. 294, 19. 311, 2. 331, 28. parochia territorium 97, 11. 141, 24. 313, 12.

parochiani 159, 35. IBO, 3. plebani 44, 28. 79, 6 ; 8. 141, 38. 169, 37.

Hugo sacerd. 1183 : 98, 36. 99, 35.

Vvalzo presbyt. f A«««'» ^007] : 44, 25. vicarii 313, 2. B. Bartholomei capella 240, 35. St. Katherina extra muros

Localität 175, 36. 184, 1; ff. 455, 25; ft. conventus ordinis s. Augustüii 174, 15.

179, 1. 183, 28. 184, 16. 197, 40. 215, 17.

ord. s. Sixti de urbe 221, 22. ord.

predic. 224, 7. 225, 39. 245, 40. 252, 29.

266, 36. 283, 28. 320, 3. 349, 14. 449, 20.

455, 1. ord. s. Augustini secundum insti-

tnta ord. fratr. predic. 455, 18. sein

Grundbesitz zu Straßb. 449, 20. 455, 20. priorissa 224, 32.

Junta 1361 : 349, 19. soror 1336 : 196, 26. s. Crucis basilica 20, 30. 70, 24. 76, 13. 138, 15. Dominikaner vgl. StraPb. Loc. predicatorum

vicus. Localität

capella 269, 22.

claustrnm 160, 8; 38; ff. 166, 24. 242, 2. 253, 10. 267, 7; 27.

ecclesia 160, 40. 267, 15; 33. 340, 10.

murus vetus 402, 16. conventus 160, 8. 166, 20. 179, 21. 181, 3R.

232, 32. 240, 31. 242, 1. 253, 2. 267, 6; 26.

269, 21. 276, 24. 281, 9; 30. 313, 28. 314,

19. 316, 2. 333, 32. 335, 1. 337, 27. 338, 11.

341, 1; 29. 342, 14. sein Grundbesitz zu

Straßb. 166, 26. 240, 31. 241, 34. 276,

25; 26. 281, 10; 30.

Eberhard 1356 : 303, 26.

Gerung 1356 : 303, 26.

Walter 1230 : 173, 33.

nonnulli 1356 : 301, 10; ff. priores 160, 8.

Helwic 1348 : 2il, 1; n. 1252 : 276, Sl. 1353 : 281, 9; 37. 1356 : 305, 1. 1258 : 321, 3; 19.

Volcnand 1330 : 173, 33. 1232 : 177, 31. 1236 : 196, 19.

1265 : 454, 31. snbprior Peter 1230: 173, 33. ders.? 1242:

21,3, 24. St. Elisabeth extra muros Localität 160, 40. 276, 33. conventus 201, 42. 213, 31. 224, 35. ordinis

fratrum predicatorum 225, 32. 344, 32.

430, 26. sein Grundbesitz zu Straßb. 201, 42.

430, 25. priorissa 447, 12. soror Christina, Burchard's von Truchters-

heim Tochter 1242 : 213, 32.

conventus 309, 2. 321, 30. 322, 24. sein

Grundbesitz zu Straßb. 309, 2. 321, 28.

322, 24. frater Hugo 1257 : 310, 28. guardianus Johannes 1257 : 310, 28. den.?

1256 : 305, 2. opus 309, 8. 322, 27. procuratores

Heinrich Marsilius 1257 : 309, 9.

1258 : 323, 9. Franciskanerinnen s. Francisci sorores Localität 306, 3. 310, 14. conventus ordinis s. Damiani 286, 3. 289, 13.

291, 1 ; 19. 305, 27. 308, 2. 309, 29. 321, 24.

322, 38. 344, 15. 345, 22. 444, 8. 452, 28.

derselbe ? ordinis s. Clarae 460, 34. Äbtissin 461, 8.

A. 1258: 321, 26. procuratores 461, 9. sorores

Agnes, Waltram's von Hohenstein Schwester 1265 : 452, 30.

Gertrud von Epfig 1264 : 444, 9.

Landsberg Gunther's von Tochter 1265 : 452, 29.

Lngardis von Hunenburg [nach 1250] : 286, 38.

Susanna von Landsberg 1260 : 345, 23. Hospital hospitale b. Leonhardi, xenodochium

70, 10. 75, 35. 137, 23. 151, 16. 161, 26.

175, 11. 252, 9. 280, 2. 288, 1. 395, 24. Locahtät 119, 16. 252, 19; ff. 473, 18.

capella 71, 25; ff. 151, 21; 22. Grundbesitz zu Straßb. 70, 10. 75, 35.

138, 11; ff. 151, 17. personse, quse ad hospitale pertinent, hospi-

talarii 76, 35. 138, 35. 257, 18. fratres, fraternitatem et consortium habentes 162, 7. 257, 18. 288, 1.

Anselm 1251 : 257, 23.

Arnold 1235 : 162, 3.

Burchard 1335 : 162, 3.

Konrad faber f 1253 : 288, 2. seine Wittwe Gertrud 1353: 288, 12; ff. sein Sohn s. Johannes.

Johannes clericus Conradi fabri filins 1253 : 288, 12 ; ff.

Strafbarg

865

HnRo isr,l : 257, 23.

Ulrirh (iiii honpilali farnnlnttir fwol Pfirgtr d«« ilMHiiitalii) et KiiccciiHorpii kiii Ijii : 7ß, 31, ülrirh 1325 : lß2, 3. ptaporoR iH-ro^riiii infirmi 70, 2>\. 71, M.

7ß, 7. lf)l, 2<). 2H«, 21. roctorcN curatorc-K mni^iitri prornratorM pfldRpr 2&7, IH. 39f., 25. Alticri Ri-ger 1331 : 176, 22. den.? ISM :

28K, 5. Koiirail Virni-kom tSSr, : 102, 2. Dietrich Stobphn Wi','* : 1B2, 2. Johnnncit Knlp 12r,:i : 2H«, 0. Hudolf von KcRoritliflim 1253 : 288, 6. Johanncii Krim'« Sohn 1231 : 176, 22. I'cfcr 1220: lf)l, 3H. I. Ulrich unter dnn «frntr.» «acprdotcii diio 2m, 23. scoluriN 28H, 23. St. JohannPH pxtra ronro« ad nndu Localitüt 2(KJ, 2K ; 39. AU\, 2. convcntui Roromm ordini« fratmm predicft- tornm 224. 3H. 225, 33. 245, 38. 251, 21. 2(54, 3!>. 2fMI, 1»; M. St. Lanrcntins (Capolle im Münster) plobanuH Heinrich 1228 : 169, 87. vicarii

(lottfrid «acrrdoB 1259 : 32ß, 7. Johnnnog /;'(.(>■ : 4fi<), 9. Icprosi 1(12, 10. 188. 32. St. Marjtarcthpncapclle 198, 10. B. Mari»! Maftdalcnie ordinis lororea pcnitcntos extra inuros Localit&t 185, 6.

convcntns 184, 34. 202, 3. 298, 17. 808, 16. sein Gmndbcsitz zn StraPb. 186, 6 ; ff. 2<I2, 3. f rat res

llausbcrgcn Bnrchard Ton 1357 : 806, 16. Konrad convorsns 125G : 298, 38. vgl. IIiiRo StraPb. Bürger 1256. Witigo «acerdos 12'>(i : 298, 35. priorissa Mcchtild 1256 : 298, 23. 8. Mnrtinua 71, (5. 217, 20.

Localität 20«. 24. 217, 20. 297, 10. 461, 40. 402, 3; ff. 4(i8, 14. cimitorium 4(11, 32. parocbia 243, 12.

plobani rectorcs 461, 39. 462, 7; ff. Tgl. 2(59, 3(i. Albert 1211 : 12», 10. 1316 : 130, 3. 1320 : 148, 27. der«.? 1321 : 154, 11. 1234 : 155, 41. Otto 1266: 461, 31. 1348 : 243, 3. St. Marx extrn niaros C»pello mit Hoipital 97. 11. Lornlitfit 159, 10; 12. 173, 12. 176. 24. parocbia 222, 35.

convontuB 159, 2. 173. 12. 176. 23. 196, 20. ordinis «. Sixti do «irbo 197, 1. 210, 30. gecundnm x. Augnstiui regnlam 222, 1. 22(i, 1. ordinis frittruni prodicatonim 226 not. 1. 241, 22. 24.\ 18. 24»?. 1. 247. «8. 263. 3:«. 2(ay, 14. sein UrnndbeaiU lu StrtVb. 176, 22. ronvorsi liVl. 'Ml.

eteniosin.trii provlsi^rcs 98. 1; ff. 169, 19. Burcbard 1LS2 : 98. 1 ; ff. Konrad 1183 : 98. 1 ; ff.

', ff

!7 L'.'.'), :•

lJt4i : Iß», 4. 2^ 4. proeantor Sigtlia 1948 : 941, 96. •oroTM Aau SU6 : IM. Sl. Mmrnrata 19M : 198, tt. SopEw laM : 196, tj. UM: 196, 81. 8t. Matthias vgl. Kt Kieeltaa «4 ■. Micb&belii capell* axti» gwiM 14, 41. vd. 8tra*b. Loe. Loealitlt 71, 4. 76, Sl. IM, IS; tt. 607. la Mfioater ■. Utiriie eUaateWB doaoa •tnmhk monastcritim temphtn (Abi >«llKdnlii oMga^as m. «Stiaffc. K iy», BisUk»

U< 4M, 98. 68. 17. «ft. 1&

7n. S. S6, 86. IIA, 81; 8«. 117, 19. ->, tt. 188. 1. 166. 881

176, 8. : 261, 8: 11. 971; 99.

886. 8. 814, •S'}. 47», 8a 479, 80. kltari* •. Mari» 68. 88. 6a 99. 67, 4. 81. a %. Mari» 417, 80. ctriutia frftm— tnteUar 97a la 86a 9a

4ia a

»triom 96, 87. e«i>«ll*

•. KxAnm 940, a

«. Laorrntii %. Stnlb. 8*. LaiwUi. rhnnm V^k 13. If^ 88. 17a 84. 180, la

-'4. 31

84. 117. la 19a 91.

149, 2<). 167, J 1 cripU 13, 13.

rnria frnlnim Tgl. Strktb. Loe. (nInUB. lettenrrc 366, SB. muri pccleti» 480, 17. ^^

rofectoriam 53. 17. 19a 8a 989, 80. parocbia »• t:titt 84a ''•

Capitcl 7, » \ 10. 81. 87. 9a 91

28, a 2i*. :<<'. ■■", M. 81, 8a 88, 87. 86. la Sa 9; 21. 47. 1. 49, a 60. 8a 61. U. 68, 9. 54. 9. 55. 20. 6a a 67. 8a 6a 8a 63. 17. 64, 17. ß.\ 17. 77, 16. 80, 1. »t a 8a 3. 88, 4. 89. 2. 96, 11. 96. 10. 90, a 100, 20. lOa 21- 108. 16. III. 89. lia 19; 22. 122, 1: r. I.Vi 21 \yy 18. 140,

16.' 141. 1. 11 •■<. 16a

80; ff. 165.6. 1" 182,11.

194, 31. 198. 1. »tl. 4;i. ««, üfr. 906^ 1.

210. 9. 212. 21. 217. 86 ; 87. 99a 97 ; 87.

22^). la 24a la 250. II. 861. a 866, 8a

889. 81. 293, 26. 800. a 808, 1. 804, 1.

811, 81; 24. 8.«, 1. 86a »j * »I, 1.

441. 27 449 7. 44a 87; 8a IIIIIBMIB

f 67, a 7a ta 98. 9a

7. i8aa i8a8a in,9i.

! fr n: 17; a 14», 17.

17 " 1 - 16a 18. 17a 9a

1^7, (i. I'.n), I. ^1, In, a 80ä la 9Q>, la 8ia 16; 8a 887, sa 88a a tn. 17. 89a la 887, a 888, a 88a 9a 94a IS- M». 6. 864,ia86a8a86aM.86aa86a7. 8W. 4; la 871, 8a 979717. m » 877, lA 8«a 1. 88a 7.l9a 1. Ä, a 884 84. 88», 4. 887. 17. >8a 1. 891. ja 861, 29. 86a 88; »4. 87^ 19: 81. 874,

4;ia89ai;iaaM.taa9a8aa0aaa

4ia 40. 4ia 89. 417. 8a 48a 98. 497. 8a

rt' l:

1 i-'. l'l.

556

Straßburg

453, 37. 455, 29. 461, 35. 473, 8. 482, 8. sein Grundbesitz zu Strafb. 140, 16. 141, 1. 198, 10. 201, 42. 202, 36. 212, 22. 304, 11. 339 1. camerarii 30, 11. 80, 2. 125, 29. Anselm 1089 : 49, 17. Arnold (von Bürglen?) 1224: 155, 28.

1226: 163, 9; 19; 37. 1228: 167, 7.

168, 35. 1229 : 169, 24. 1230 : 172, 18.

[1223—1232] : 181, 33. Berthold von Geroldseck 1308 : 122, 8.

ders. ? 1209 : 122, 34. Berthold 1143 : 70, 34. vgl. 71 not. 1. Berthold 1216 : 131, 15. 1218 : 133, 5.

1220 : 145, 40. 149, 22. 151, 35. 1221

152, 24. Konrad 1129 : 63, 8. 1133 : 64, 2. 1134

64, 3.3. 1135: 65, 11. 1137: 66, 4

1143 : 71, 32. 72, 29. [1143] : 73, 22

1144 : 78, 2; 22; 36. 1145 : 79, 21

1146 : 80, 20. Konrad 12U : 220, 30. 1247 : 235, 24. Friedrich von Entringen 1208 : 121, 17. Friedrich 1212 : 126, 16. Heinrich 1154: 84, 13. 1155: 86, 14.

1156: 87, 17. 88, 27. 89, 18. ders.?

1189 : 104, 18. [1185—1189] : 103, 11. Werner 1094: 49, 25. 1096: 50, 12.

1100 : 52, 29. vgl. 49 not. 3. cantores senger Berthold 1129 : 63, 7. U33 : 64, 3. 1134 :

64, 33. 1135: 65, 10. Ji37 : 66, 3.

1143 : 71, 32. 72, 28. [1143] : 73, 23.

[1141—1143]: 69, 15. ii44 : 78, 22.

1145: 79, 22. 1146: 80, 21. ii47 :

81, 23. 1148 : 82, 18. 83, 25. Berthold 1181 : 97, 3. Berthold 1187: 101,37.102,13. [1185—89]:

103,10. «93 : 109, 5; 13. 1199: l\3, 3. Burchard 1105 : 53, 34. 1143 : 70, 33.

vgl. 71 not. 1. Friedrich von Entringen 1201 : 114, 42.

115, 29; 37. 1202: 115, 39. 117, 34.

[1202]: 117,24. 1208: 121, 17; 23.

122, 6. 1209: 122, 14; 30; :J3. 123, 2.

i.2Ii : 125, 6. 126, 9. 1212 : 126, 15.

1213 : 126, 23. vgl. not. 1. 1214 : 128,

21. 1215: 129, 28. 1216: 130, 28.

131, 14. 1218 : 133, 3; 29. 1219 : 140,

7; 17. 142, 15. 145, 1. 1220: 145, 39.

148, 9. 1220: 149, 22. 151, 6; 35.

1221: 152, 23. 154, 35; 37. 1223: 154,

30. 1224: 152, 41. 155, 28. 1225:

157, 30. 158, 9; 30. 1226: 163, 9.

12.27' : 165, 8. 1228 : 168, 34. 169, 36.

1229 : 169, 24. 1230 : 172, 18. 1232 :

178, 26. [1223—1232] : 181, 33. vgl.

128 not. 3. Friedrich (von Hagenau ?) 1240 : 205, 4.

206, 15. 1242 : 212, 24. 12U : 220,

29; 37. 1246: 231, 27. 1247: 235, 24.

1248 : 244, 13. Heinrich von Geroldseck 1254 : 289, 40.

1256 : 304, 4. 307, 12. 1257 : 312, 29.

1261 : 365, 30. X36^' : 365, 33. 381, 22.

382, 9. 1263 : 391, 26. Herolt 1089 : 49, 17. 1094 : 49, 25. vgl.

49 not. 3. Lentfrid 1153 : 84, 3. Lentfrid 1155 : 86, 14. 1156 : 88, 27. 89,

18; 37. [1162] : 91, .35.

Lentfrid 1183 : 100, 10. 1185 : 101, 16.

Peter 1154 : 84, 13.

Ulrich von Dellmensingen 1233 : 186, 33 ;

40. 187, 12. 1234: 189, 14. 190, 2; 34.

1236 : 196, 1. 1237 : 198, 2. 199, 4. Werner [nach 1003] : 43, 33. 1264: 441, 26. 442, 6. 443, 27. cellerarii 67, 41. 103, 22. 108, 13. 165, 17.

255, 29. 306, 27. 307, 13. Berthold von Schwarzenberg [1185 1189] :

103, 31. Konrad 1208 : 122, 6. 1209 : 122, 34. Eberhard 1129: 63, 8. ders.? IIU

78, 22; 36. Friedrich von Hagenau 1233 : 185, 31

187, 24. 1234 : 190, 34. 1237 : 199, 4

1250 : 255, 36. Heinrich von Veringen tunc cell. 1193

108, 38. Johannes von Erenberg [1260] : 347, 26.

1261 : 348, 32. Wolfrat archidiaconns 1211 : 125. 7. Chorus 42, 23. 134, 14. 198, 26. 304, 10 ; ff. vgl. domini supra chomm 229, 18. clerici chorales 168, 25. cnstodes aeditui thesaurarii 10.5, 15 ; ff.

108, 13. 243, 11. 269, 36. 418, 14; ff.

462, 13. Albert ( von Schneckenburg ? ) [1202] :

117, 23. Arnold von Bürglen 1233 : 185, 31. 186,

33. 1238: 199, 23. 1239: 201, 29; 39. Arnold 1207:121,3. 1208:121,17. Berthold von Ochsenstein archidiac. 1251 :

263, 9. 1263 : 393, 5. 1264 : 417, 1.

418, 35. [1264] : 442, 15. Berthold (2 verschiedene)

If 33 : 64, 10.

1143 : 69, 27. 1144 : 78, 36. 1145 : 79, 22. 1146 : 80, 21. 1147 : 81, 23. 1148 : 82, 18. 1154 : 84, 13. 1156 : 87, 17. 8«, 27. 89, 18.

1134 : 64, 33. 1135 : 65, 10. 1137 : 66, 3.

1138 : 67, 11. 1143 : 71, 32. 72, 29.

[1143] : 73, 22. [1141—1143] : 69, 16.

Konrad 1266 : 461, 30.

Eberhard von Jungingen 1183 : 100, 10.

1185: 101, 17. 1187: 102, 13. 1188:

103, 2. [1185—1189]: 103, 11. vgl.

105, 22. Eberhard 1105 : 53, 34. 1116 : 56, 14.

1118: 57, 17. 58, 8. 1119: 58, 36.

[1U9] : 60, 1. ders.? archidiaconns 1109:

'ob, 22. 1143 : 70, 33. vgl. 71 not. 1. Friedrich von Entringen 1211 : 125, 6.

1219 : 142, 15. 1220 : 151, 35. Heinrich von Stahleck 1241 : 211, 34.

216, 35. 1243: 216, 28; 36. 217, 1.

12U : 218, 19. 220, 29. Heinrich von Veringen 1181 : 97, 3. ders. ?

1193 : 108, 38. Heinrich 1190 : 105, 3.

1191 : 105, 14. 1193 : 109, 5. 1199 : 113, 3.

1200 : 113, 32. 1201 : 114, 42. 115,

31; 37. Hezelinns 1096 : 50, 12. Werner [nach 1003] : 42, 33. 1248 : 243, 2. 1249 : 245, 42. dapiferi C. U89 : 104, 18. Dietlielm 1224 : 155, 28. Heinrich von Tannegg [1162] : 91, 36.

Stralburg

»7

Hermann (von Krcnberjj ?) 1»08 : 122, 7.

K'O'J: 122, ]i>; ;W. Ulricli von Hnfwcicr 13t4: \2»,'i2. 131S:

lai», ÜH. /i';»,': l.'Jl, lö. tJilfi: 138, 4;

31. /i'/ö: na, Ul.

dcrani M, 2(!. M, 2«; 2«; 39. 6fl, !).\ 57, 8. 11(1, 28. 12H, 2. lÜH, 1!' fl" ■•.ff

liiTiiiK«r /«w;; fiO, 12.

U.K. Jir,! : M, 12.

Ilcrlhoia von Oclmcniitcin i3ia : ISO, 11. im, 17. 141, 3. 142, ir>. Uf», 1. 1230: 14f), !«». 147, :i7. 14"J, 22. 151, iM. 1331;

164, 35; 37. /i'i'.i ; 1&4, 30. 1334:

165, 27. /i'i'5: ir)8, 8; 80. 1«I, 32. 1336 : 162, 37. 163, 9. 1337 : UV>, H. 1338: 107, 1«; ff.; 32. 1331: 175, 27. 1333: 178, 2«. [1333—1333} : 181, 33. ii'JJ : 186, 32; 40. 187, 12. 1335 : löl, 5; 17. 1337 : 198, 8. 109, 4. 1340 : 206, 4. 1341 : 21Ü, 1; 12. 1343 : 212, 24. 1344 : 220, ; 37. 1346 : 23 1 , 20. 134 7 : 286, 24. 134S: 241, 16. 1250: 255, .W. 266, 10. 1351 : 257, 8. 263, 4. 269, iß. 270, 12. 1353 : 277, 3. 278, 7. : 289, 39. 1355 : 293, 5 ; 31 . J~'5fi : 800, 6. 804, 4. 807, 12. 1357 : 312, 28. 1359 : 839, 6. 1361 : 861, 4. arckidiac. 1355 : 293, 31.

Dorthoia von Orhsonstoin 1363 : 892, 29.

am, 1 ; 2. \1304] : 442, 6. 1365 : 454, 24. Burclmril II 1(! : 66, 14. 67, 8. UIH :

57, 17, 58,8. 1119: 68, 36. 11U9] :

59, !M. Karl ;/37 ; 66, 8. 1143 : 72, 28. 74, 32.

[1143\ . 73, 23. 11141-1143] : 69, 15.

archidiac. 1138 : 67, 10. Dipznian 1139 : 68, 7. 1133 : 64, 2. i;W ;

64, 33. Eberhard 1303 : 116, 89. [1303] : 117, 28.

1307: 121, 3. 1308: 121, 10. W09 ;

122, 14; 30; 3,3. 123, 2. 1313: 126, 22.

vgl. not. 1. 1316: 130, 27. 131, 14.

1318 : i:W, 3. vgl. not. 2. Erlo [nnch 101)3] : 42, 3.3. Frico 11T6 : »6, 25. 1181 : 97, 8. 1183 :

9K, .T». 99, 32. 1183: 100, 10. 1185:

101, 16. ltS8: 103, 2; 35. //S9 .- 104,

17. lH8r>-nS9] .- 103, lO; 29; 86.

1l!)l : 105, .32. 1193 : U«), 6. Frif.lrirh 1314 : 128, 10. vgl. not 2. Oottfrid 1143 : 76. 3. 7i<4 7>< I 21.

7«.'. ; 79, 22. 1148 : 82, l.'' H. I//671 ■■ 95, 1.3. Iliirlwin /rwy . 49. 17. Urrolt tl(H): 52, 29. Ludwig 95 not. 1. IVt.r 1153 : 84, 2. 1156 : 87, 17. 88, 27.

89, 18 ; 37. UciMliard 1148 : 88, 26. Ulrich 1199: 113, 2. 1300: 113, 82.

1301: 114, 41. 116, 19. Wornhard 1318 : VM\ 29. Wolfrnt H05 : 53, M. diRpousator Gottfrid 1334 : 189, 88. clcinio.iyunrii 198, 33. fabrioa opus eccirun 229, 22. 361, 2. 893, SO.

418. 21 ; ff. 468, 21. 460, 16. vgl. 118, 2.

•i;«», IC.

Grtin.lbrsiti iii SiraPb. 393, 80. 469. 20. computationibiia fabrir» qoi pnMat 418.27. notarius Johannes Oet» IMS : tM, 14.

1350: SM, 11. 277, 4. tra, 8.

•a. ua$:

11184^4.

16. W. ■■■•/) .

proenratorM B«rtboU TMm tM»i 804, 18. Koimd OI«aia ■■amfalar, mttiäm, netor UMtm UUs 881, &lMf ; 480. 10; ift. raetom OMCiatoi oearia S88, 17. 4181 U. 480, 8: ff. Ebarhard von RatriacM tM»t 480, 8; li. p...,. . . . . Mal« 1«M; 480, 18.

0:480, IS. > ' ptpctoC

fr«t> aadisa ia ntuttmi»

c>

frati

A

Ad«lb«ro / 12.

Adelb«ro , 18.

Adelbero / Adelgot 11 AlIxTt von I

1351 : 2.'. .

1356: 3*

328, .30.

1361 : 36« I, », Albort Graf von AllK-rt von "^ '

91, 10. ,

diaronn« i, ■■ Albort von Schi. - 1190: 106, 4.

/'•'• \'*i, <;. 1199 : 118, a

rio« 11185—1189] : 109, 14. 1301: 114, 42. 116, 81: 87. A -^tetobnum 1359 : m, tO.

Ai' ".148,27.

Aldcncoa [965-991]: 88, 86. utUÜM.

[965— 991 J : .39, U. Alexjuider l^U ; 286. l'< Anno [965— 991 J : 3li. IJ Arnold (3 Tersclu«dMM ?) von Maacbe 1193 : 109, 6, i^OO; 118. 81 von Scbwabtberg 1198.110,17. IMT;

121, .3. arckidiac. [1185-1189]: 108. 18. diac. 190/. 116, 8. aabdiaeoH« 1301 : 116, 2. [1303] : 117, 88. i/M 109, 14. 1198: 111, 37. Arnold von Dürglw l&M .■ 168, 87. Bcringor i2 versffhiadwaf) von Albeck 1309: 188, 86. von Entrinaen 1318 : 188, 81. areU4iaa. ' >"> 122, 7. 1909: 188, 16; 8Bl ; -'6, 7. 1318 : 188. 6. h la 1301: IIA, &

B«rtbold von Dianbaig 1817.' 888, 4.

1351 : 271, M. U59 : 88^ 88. Bcrthold von Horbng X847 .■ 888^ 88. Berthold von Oehawiitaia (mar aiaarf) i353 : 886, I& ankkUae. 1808: 888, M istin: 407. »7: 88. B<" 'JiT: tM, 8.

B. 1M7.-811, tl

BerthoM 1110: Mi, 14. [U19) : tO, 8.

der».? »rrhidiar, liXI; 64, 8. Bartliold (witvivle?) TOB OchataatoiB 009: 121. »4 t309:

182, S4. 188, 8. 1318 . ISS, 4, 80. •. Sckir»rMBb«rgB«rtlioM'sv«n mtfo». 1160: »1, la I19i: 108, 14. 1191: 109. 26. atdiidiaa. UOl: 116, 81; 87. 1318: 188, 80 ai*nnini*ria« fl?03l : 117, 84.

558

StraPburg

Bruno 1160 : 91, 10.

Bnrchard 1100: 51, 14. ders.? archidiac.

1109 : bb, 22. Burchard 1137 : 66, 4. prepositus 1133 :

64, 3. 1134 : 64, 34. Burchard (4 verschiedene?)

von Granies archidiac. 1191 : 10b, 33.

von Gregcns 1185 : 101, 17.

von Lupfen 1301: 115, 31; 37.

subdiaconus [1302] : 117, 26.

archidiac. [1185—1189] : 103, 12. 104, 9. 1200 : 113, 39. Karl 1129 : 63, 8. prepositus 1134 : 64, 34. Konrad (wieviele ?)

von Dellmensingen archidiac. 1251 : 257, 11. 1263 : 393, 6. 1264 : 438, 2. 1265 : 447, 1.

von Eberstein 1324 : 155, 30.

von Entringen 1339 : 201, 40. 1247 : 236, 4. 1251 : 257, 10.

von Gundelfingen archidiac. 1191 : 105, 33. 1301 : 115, 30; 37.

von Haigerloch 1239 : 201, 40.

von Hnnenbnrg , archidiac. 1185: 101,16.

von Lichtenberg 1360 : 345, 8. 1262 : 345, 37.

de Loifo 1350 : 256, 11.

von Otclbruke 1193 : 108, 31. 109, 5. archidiac. 1191 : 106, 1. 1301 : 115, 30; 37. 1209: 123, 2.

von Scherweiler 1339 : 201, 30. ders.? C. von Scherweiler 1348 : 241, 17.

von Wartenberg 1262 : 370, 16.

von Wolfach 1251 : 263, 9. archidiac. 1232 : 178, 27. 1234 : 190, 34. 1335 : 187,35.195,35. 1336: Idb, 31. 1339: 201,29. 1351:207, V. 1353:278,7. 1355 : 293, 31. 1356 : 300, 7.

1100 : 52, 30. 1116 : 56, 15. 57, 9.

archidiac. [1185—1189] : 103, 11. ders.? 1193 : 109, 13. 1201 : 115, 1. archi- diac. [1185—1189] : 103, 12. ders. ? 1193 : 109, 13. 1301 : 115, 1. archi- diac. [1185—1189] : 103, 12. archi- subdiac. [1185—1189] : 103, 13.

1160 : 91, 11. prepositus [1141—1143] : 67, 25. archidiac. 1145 : 79, 23. 1153 : 84, 3. 1154 : 84, 14. 1155 : 86, 15. 1156 : 88, 28. 89, 19. 1188 : 103, 36. [1303] : 117, 25. 1338 : 167, 33. Diethelm 1193 : 109, 7. presb. Möi ;

115, 1. [1303]: 117, 25. 1208 : 122, 8.

Jf.209.- 122, 16; 33. 1214: 128, 22.

1318: 133, 5; 32. 1219: 142, 17. ders.?

i233 .• 187, 24. Dietrich 1116 : 56, 14. 57, 8. 1118 : 58, 9.

1119 : 58, 36. [1119] : 60, 2. Diezman JJUe .• 57, 8. 1118 : 58, 9. 1119 :

68, 36. Duodo Presbyter [965—991]: 38, 1. 39, 12. Eberhard von Jungingen 1209 : 122, 35.

1213: 126, 23. vgl. not. 1. Eberhard (2 verschiedene ?)

von Entringen 1237: 199, 5. 1242: 214, 35. 1247 : 236, 4. i550 .• 254, 7. 256, 11. J25i : 257, 11. 1252 : 278, 8. 1253 : 281, 24. 1260 : 345, 3. archi- diaconus 1356: 302, 22; 28. 1257: 311, 5; 16. i.259; 328, 28. 1361: 361, 36. 1365: 447, 1. i5C6 ; 460, 8; 13.

von Sulz 1251 : 257, 10. 263, 10. 1253 : 286, 18. 1260 : 345, 3. prepositus 1256 : 302, 22 ; £f. archidiaconus 1253 : 278, 7. 1357: 310, 16; ff. i.25S ; 319, 22. 1359: 328, 29. 1361: 361, 36. i.265 ; 370, 15. 1364 : 433, 3; 28. 1266 : 460, 13. 464, 28. archidiac. von Boofzheim 1241 : 211, 35. Eberhard 1100: 52, 30. ders.? archidiac.

1109 : bb, 22. Eberhard (2 verschiedene?) [1143] : 73, 23.

archidiaconus [1143] : 73. 24. 1137 : 66, 4. Egino 1154:84, U. 1156:88,29. 1160:

91, 10. Ezzonis puerulns 1039 : 45, 34. Friedrich (2 verschiedene?)

von Entringen 1191 : 106, 1. 1193 : 108, 31. 109, 6. 1196 : 110, 17. 1199 : 113, 4. 1198 : 111, 30. 1193 : 109, 13. Friedrich von Hagenau 1220 : 148, 10. 1230: 172, 19. i.236 .• 195,31. ders.? 1224 : 155, 29. Gebhard IIU : 78, 22. Gerhart 1096 : 50, 13. Gerolt 1116 : 56, 15. 57, 8. 1118 : 58, 9. 1119 : 58, 36. prepositus [1119] .- 60, 1. Grimine [965—991] : 39, 12. H. 1334: 155, 41. Hartwig, Otto's von Bmchkirchen Sohn,

acolitus 1116 : 56, 9. Heidenricus von Hohbarr 1199 : 113, 3. ders.? presb. 1301: 115, 1. [1202]: 117, 25. 1208: 122, 8. 1209: \22, 15; 33. 1211 : 126, 9. J5i4 ; 128, 22. Heimo [965—991] : 39, 13. Heinrich 1100 : 52, 30. Heinrich (mindestens 2 verschiedene?) von Stühlingen 1147 : 81, 24. (mensur-

narius ?) 1154 : 85, 18. 1147 : 81, 24.

1137 : 66, 4. [ii4i— 43] : 69, 16. 1160 :

91, 11. archidiac. 1143 : 75, 4. ii45 ;

79, 23. 1146: 80, 22. JJ53 .• 84, 3.

[1167] : 95, 17.

Heinrich von Veringen U88 : 103, 2; 36.

Heinrich (6 verschiedene ?)

von Geroldseck 1209 : 122, 35. wol nicht ders.? 1235: 191, 19. 1242: 212, 22. 1246: 231, 27. von Luttenbach (nur einer ?) 1208 : 121, 25. 1227 : 166, 39. 1229 : 169, 25. 1232: 178, 36. J.234 ; 189,31. 1235 : 190, 28. i24ö ; 204, 30. von Ochsenstein (nur einer ?) 1208 : 121, 24. 1218: 133, 30. 1246: 231, 27. i247 ; 236, 3. 1251 : 257, 9. 263, 9. 1255 : 293, 1. archidiac. 1225 : 161, 33. 1228 : 167, 32. 1333 : 188, 23. 1241 : 210, 1. i243; 215, 37. 1352 : 277, 3. 278, 7. i260 ; 343, 29. von Stahleck 1240 : 204, 7; 29. 206, 15. 1230: 173, 32. Hermann von Erenbcrg 1193 : 109, 8 ; 14. 1213 : 126, 24. ders. ? subdiac. 1201 : 115, 2. /^72057: 117, 26. Hermann von Wilperc 1257 ; 311, 28; 33. 312, 3; e.

strafbarg

H.rirmnn 1144 : 7», 1. II.Tolt low, : W), 13. II. -■! ..i.l.i.l,,.-, lOH'J: 411, 17. Ilii/M ' ,■ ! luudone?)

vuii AUcwilru 11U3 : 109, 7. «rchiUiac. Ui)l : lor., 33.

von Krcibiir« llHl : 97, 4. (//«5—

jjs<j\ .- \m, :k). ii'ji : loe, i. uua -.

10», Jl; ff. KW, 7.

prc»b. \UHr, -IIH'J\ : 108, U. prub. [llH/i-l/H'j\ : UM, 13. Ilu(?o vom Stein Ix'iit : .'UH, 32. lliiKo Truv«roiiBi« l:iJ3 : IHö, 82. lIuK« JUO : M, 14. 67, 8. IT/ä : 68, 9.

lll'J: !>X, m. Iliiiifrit t |/".)i'|: 47, 2. J. UJl' IZU : 177, 13; 27. Jacob läU : 126, 8. U)13 : 126, 84. Tgl.

not. 1. Jobnnncii von Frankmntoin archidiac. 1351 :

ar..), 10. 7i'.ü5 : 2!);t, L'O. 1250 -. 302, 2.

/^.'ÖO: .'U"), 12. WCi: .H4», 31. Jolmnnci vom Stein 1340 : 20n, 2. IraliiiKcn F.K<-lolä do paer 11&5: 100, 32. I.ctitfrid ur< liidiac. 1103 : 91, 41. Ludwig von lluncnburg IJOS : 132, 8.

133U: 172, l'J. ders.y Ludwig subiiiac.

i;;0/: llö 2. [1303]: 117,2(1. archidiac.

WiS: 133, 6. 1319: 145, 2. 1238 :

lfi7, ,33. Ludwi); (2 verschiodono ?)

archidiap. 114ii : HO, 21. 1146: 80, 1.

1137: (>(i, 4. iib'O: 91, II. archidiac. [1143] r.\ 9.r, 1156: 88, 28. Manpgolt /' : 3!», 12.

Maniuard . Ip 1347 : 236, 6.

Morand Hfiä : 101, 18. Otto von llonfeld 130S : 122, 9. 1318:

i:i3,32. dcrH.V Otto snbdiac. 1301: 116,2.

prosb. 131» : 133, fi. Otto von Entringen 1347 : 23«, 4. 1351 :

2Ö7, 11. 1359 : 328, 2. 1366 : 460, 8. Otto 1135 : 6f>, 11. Potcr 1137 : 66, 4. ii43 : 76, 4. U. von Oroifonstoin t ■'-'■^O : 172, 8. Ucßinbald 1.%Y>— !W]: ,Hi», 11. Ueinbard ^von Thoiigen ?) 1308: 121, 24.

subdiac. //;'(>;'/ .- 117, 26. Koinliard von Tlicngen (nur einer?) 1331:

IM, 12. 1335: 1«7, 30. liM, 18. 1337:

\W, ». 1340 : 20«1, lö. 1344 : 218, 20.

1347 : 23«i, 3. 1350 : 2M, 10. 1351 :

257, 10. 1353: 281, 21. arcbicabdiac

7:Mi<; 23i>, 17. Ucinhard [1141— 431 : 69, 15. der».? pr»-

poBitns ti'.) not. 3. archidiac. [1143] :

7.'t, 24. 1145 : 75», 23. 1146 : 80, 22. IJicIiurd 1314 : 128, 23. 1239 : 169, 84. Uukor 132l:lM,2\. 1234 : Ihh, 99. Uudeger ItlO : 6<l, 16. prepositaa 1109:

55, 25. [1141-43] : (J8, 26. Tgl. not 2.

arcliidiao. 1109 ; 56, 23. 1118 : 67, 17.

M, 8. /;7i;»/.- CO, 1. Rudolf von Lichtenberg 1307: 121, 4.

W/tf.- i;W, 4; 31. 1219: 140, 8. i;?:W:

146, 1. 148, 10. mon.surnariu» [ I203J :

117,24. archidiacomis 120S : 121. 17.

122, 7. 1209: 122. 14; 83. 128, 8.

1313: 126, IG. 1319: 146,8. lUi :

154, 21. Ulrich Ton Dellmensingen titS ; ISS, Sl.

Dlrieb Ton BaArri« Ui§: IIS. 4. XM7;

121, 4 /JO0/ Itl, M. 18». 7. t$Ot: ' «9. tfiJ .' ItS, iL TgL MC I.

iridi nMi««. UOt : 116,1

U^w.', . 117, 86. UIncb von Lapfm £8M .- S19|. Ift. iJ«t.'

sau, 16. ün.r «oa lüvin XMf;

28«, 19. Ulrich (mindMtoiM 8)

/i«jr.- lUÜ. II. (l/«5-«fl; lOS, 14. - pfMb. [ItSSSSll : 108, 1&

i/60; »1, 11. Volnur [96S-»91\ : 89. 18. Walraa tob OtroIdMek UM; 801 88;

28. 804. 86. VU7: 807, 87. X8M;

M.*. 89. 888,a& unim^m.

Waltrr TOB Oulbralw 10$: 108. 7. lUf*^?

Walt«r rabdiac XMi: 116,1 Womo U8S: 101, 18. Unirmaa (M5— Mi] : 89, 11 Wolfrat tO»9: 60. 11 £109; Bf; tß.

arihidiac. 1109 : 66, 88. Wolfrat i;W« . 121. 84. ardudiM. WM:

122. 6. 1309: 188, 16; 881 UBL 1 1313 : 12«, 16.

Pn »«ft-M/].aet 11

/: r TOB xjtfi.aae, 17.

hebdoiiu-iiiani 1911, 80; 1 T(L

Herman.

Thcodericiu. mcninrnarii t. prrpoiiti. miniatri ofBciaU« »«nriMiiM 68, 11 581 81 60, 14. 86 84. 109, 8f. 874, 81. TfL

Kalp Konnd .

Kaln Werner .

Fridorich •emu.

Oarbart

Qozolin minifit<>r frktram, Stnih. Btef«.

In: de .

8ii: ralran, Stnfb. Bttgw.

pinceru» Uukw USB: 168, 89. pistor 866, 88. 896, 87. 806, 87.

1350: 266, S4. porUrü 61, 17. 80, 16. 81, 9; 11 88, 17. 108, 14.

Adolboro 1147 .- 81. 84.

Ar. - 34.

B' ok 2fM: lOi^ 11

Konrad Ton WaaMTsUli 1858: 888, 81 Heinrich 1143 : TS, 8». UU .■ 781, 1; 81

archidiac. [114S[ : 78, 88. Heinrich U56 : 88, 81 80, 80. Hanauu tob Bmborf Viti : 188, 81

mi: 189, 81 Ut»: HO R 148, 11

14.% 2. VaO: 14A, 40. : >», 88L

151. 8«. 1331: 164, II. A 89.

V13i: 161, 3.1. 13M: Itid, lOi 1337

16«, 88. 1338: 187, 7 /?W : 17?, 1"

178, 88. VOM: 177

18«, 81 187, 83. /

191, 6; 17. U5tf: 1 (

iMö: 806. 1

Hr.

B. I2v:' pnbtadar '<6, M; fl

888, 4«.'. .'(«, it. «n. •'•■. d«r prolNUid» bot« 11^ 84; 81. Tgl. rociB BwtiadB. KlanJ<MdMeBMn(lBB 1888: 801,1

S60

StraPburg

Otto Patrnus 1359 : 333, 22. 1263 : 393, 6. Walter 1263 : 393, 6. prepositi majores, principales, civitatis 7, 27 ;

37. 8, 34; ff. 9, 3. 63, 31. 77, 24; ff.

117, 5; ff. 128, 13. 181, 13. 198, 15; ff.

283, 33. 302, 33. 312, 15. Adelgot 1129: 61, 29. 62, 28. 1132:

63, 15. 1133 : 64, 2 ; 10. 1134 : 64, 32.

1135: 65, 10. 1137: 66, 3. [1131—

1140]: 67, 19. 1143: 71, 31. 72, 28.

75, 3. [1143] : 73, 22. [1141—1143] :

69, 14. IIU : 77, 16. 78, 21. archidiac. 1135 : 65, 35. 1138 : 67, 10.

Albert (von Schneckenbtirg?) 1202: 115,

39; 41. 1205: 9, 40. 1207: 121, 2.

1208: 121, 16. Aldericus [965—991] : 38, 10. Arnold von Bürglen 1240 : 206, 14. 1241 :

210, 12. 211, 34. 1242: 212, 24. 214,

27; 33. 1243: 215, 16; 37. 217, 1.

12U : 218, 19. 220, 29 ; 37. 1247 : 235,

28. 1248: 241, 15. vgl. 205 not. 1. Arnold 1208 : 121, 23. 122, 5. 1209 :

122, 13; 30. 123, 1. Berthold von Schwarzenberg 1183 : 100, 9.

1185: 101, 15. [1185—1189]: 103, 9; 21. Berthold 1261: 361, 4. 1264: 417,33.

441, 26. 1266: 464, 27. Bruno [nach 1003] : 42, 33. Bruno 1100 : 52, 29. 1105 : 53, 33. 1116 :

58, 13. 1118 : 57, 16 ; 26. 1119 : 58, 35.

[1119]: 59, 34. 60, 7. 1122: 60, 32.

[1141—1143] : 68, 25. vgl. not. 2. 1143 :

70, 33. vgl. 71 not. 1. archidiac. 1109 : 55, 21.

Burchard 1089: 49, 16. 1094: 49, 24.

1095: 50, 5. i096 ; 50, 11. 1097:

50, 23. vgl. 49 not. 3. C. 104 not. 2. Konrad 1145 : 79, 21. 1U6 : 80, 20.

1147 : 81, 23. 1148 : 82, 18. 83, 25. Konrad [1162] : 91, 35. [1167] : 95, 13.

1176 : 96, 25. Eberhard von Jungingen 1189 : 104, 17.

1190: 105,3. iJM: 105, 22; 32. 1193:

108, 12. 109, 12. 1199 : 113, 2. i200 ;

113, 32. 1201 : 115, 29. Friedrich von Hagenau 1250 : 255, 30; 36.

archidiac. 1251 : 263, 8. Heimo [965—991] : 39, 11. Heinrich (von Veringen?) [1202]: 116, 1. Reinhard von Thengen 1211 : 125, 6.

1212 : 126, 15. 1213 : 126, 22. 1214 :

128, 3. 1216 : 130, 27. 131, 14. 1218 :

133, 3; 29. 1219: 136, 11. 140, 7; 17.

141, 3. 142, 14. 145, 1. 1220 : 145, 39.

147, 4. 148, 1; 27. 151, 6; 34. 1221:

152, 23. 154, 10. 1223: 154, 29. 1224:

152, 40. 155, 27. 1225: 158, 8; 30.

1226: 163, 8; 19; 37. 1227: 165, 8.

1228 : 167, 6. 1239 : 169, 23. i23i :

175, 27. [1223-1232] : 181, 8. 1233 :

186, 32; 40. 187, 12; 23. 1234: 190, 2.

i236 : 195, 39. 1237 : 198, 3. 199, 3.

1239: 201, 29; 39. 1240: 205, 4. vgl.

104 not. 1. 105, 34. 126 not. 1. 205 not. 1. Reinhard 1153: 84, 2. 1154: 84, 12.

1155 : 86, 13. 1156 : 87, 17. 88, 27. 89,

17; 36. Walter von Geroldseck 1252: 283, 34.

1253 : 283, 2; 38. 1255 : 293, 5. 1256:

300, 6. 304, 4. 307, 12. i857 ; 311, 23.

1259 : 339, 5. 1249 : 249, 6. prepositi mensurnarii 64, 37. 67 not. 4.

89, 14; 19. 116, 3. 302, 3. s. fratr. Albert von Schneckenburg. E. fratr. Berthold, s. fratr. Burchard. 8. fratr. Karl, s. fratr. Konrad. B. fratr. Eberhard von Sulz, s. fratr. Gerolt.

s. fratr. Heinrich von Stühlingen, s. fratr. Reinhard. 8. fratr. Rudeger. 8. fratr. Rudolf von Lichtenberg, prepositus curiae in Bersa 1134 : 64, 34. prepositi (p. majores oder mensurnarii?)

25, 37; ff. 51, 2; 5. vgl. 8, 37. primam missam sacerdos qni celebrat

162, 8. procurator 131, 1.

1231—1232 : 177, 15. regis prebendam tenens persona 244, 31. scolastici scolarum magistri 100, 31. Konrad von Wasserst clz 1242 : 213, 30.

12U : 220, 29. 1247 : 235, 24. 1248 :

239, 17. 241, 16. 1250: 254, 7. 1251:

257, 9. 1253 ; 285, 23. vgl. not. 2.

1256 : 304, 4. 307, 13. 1259 : 339, 23. Hartbert 1143 : 71, 32. 72, 28. [1143] :

73, 24. IIU : 78, 36. 1145 : 79, 22.

1148: 82, 19. 83, 25. 1153: 84, 3. 1154:

84, 13. 1155 : 85, 30. 86, 13. U56 :

89, 18. Heinrich von Hasenburg 1160: 91, 9. vgl.

not. 1. [1167—1174] : 96, 39. scholarum

dignitatem tenebat iiSÖ ; 100, 31. Hcsso 1116 : 56, 14. 57, 9. 1118 : bl, 17.

58, 8. [1119] : 60, 1; 40. 1143 : 70, 33.

vgl. 71 not. 1. Hezel [nach 1003] : 42, 34. Marcus 1213: 126, 23. vgl. not. 1. 1214:

128, 22. 1216 : 131, 14. 1218 : 133,

3' 29. Marcus 1263 : 394, 13. Marquard 1266 : 459, 19. 460, 13. Morand 1187 : 102, 13. 1189 : 104, 18.

[1185—89]: 103, 10. 104, 9. 1190:

105, 4. 1191 : 105, 32. 1193 : 109, 13.

1200: 113, 33. 1201: 114, 42. 115,

30; 37. 1202 : 115, 40. [1202] : 117, 24. Ulrich von Dellmensingen 1219 : 140, 8; 17.

141, 3. 142, 16. 145, 2. 1220 : 145, 40.

148, 10; 27. 151, 7; 35. 1221 : 152, 24.

154, 11. 1223: 154, 30. 1224: 152, 41.

155, 28; 38. 1225 : 156, 9. 157, 30. 158, 9; 30. 1226: 162, 31; 37; 40. 163, 9; 19; 37. 1227: 163, 34. 165, 8. 166, 38. 1328 : 167, 6. 168, 34. 1229 : 169, 24. 1230 : 172, 3. 173, 4; 31. [1333—1233]: 181, 33. 1333 : 186, 33; 40. 187, 12; 23. 1337 : 199, 4. archidiac. 1237 : 198, 39. vgl. 128 not. 3.

tributarii 95, 23; ff.

vicarii 52, l7.

Vögte 25, 25; 36. 31, 10. 32, 8; ff. 33, 21; ff.

51, 10. 312, 10. zaphenambaht Spinae officium Verwalter 255, 28. 306, 27.

nnderzaphenambaht Verwalter 307, 12.

StruPijurK

«».1

Cuno vor dom t, Cono SJrnH), ntirK«r, Dietrir.li vor dom *. Diolrirli Slrafb.

BürffiT. Ht. NicolaUKcapell« W, 8.

cloricuii ö!>, Iß; ff. Ht, NicolauH uder Ht. Mnttbiaii oxirn miiro* ad

iiiiduM l,u<;iilillif 29», Vi. 2«fl, I. cuiivi'iitilH Hororum 204, 10. ordiniN fratram

|.ii'ili(!it()iiim 225, il3. 2.'«), .'». 240, a.

247, 2. 2Ur., 12. 21>fi, 1. 3<)M, H. 4«2, 28.

Nniii Urtindbt'Nilz /.ii Mtnilll). 20t, Kl. frnfcr conventiB Heiiiricli fl" "7 20.

t.'.w : ma, 27.

iM:iI'i«*f ri

l:. inl^'.l.l imiiur 1366 : MVA i;

f^y.wUi IJhO: 4«m, 7. I. FetruH junior tuKh lt'J6 in xuburbio Locftlitilt 45, U'J. 4fl, ö; LS. 72, 15. m, 4;

(J; 32. 281, 10; 20.

iiurorbia hcu IbcKniiraria 24.'i, II. :l<),'), 28. ;ftpitel 46, 25. 4fi, 12. 48, 2. 72, V. H.-., 22. 99, 8. 101. 23. 12;j. ;»0. 254. Ifi. 2<i,'», 18. 805, 27. .TM, 27. «JM, 19. mtfi, m. «ein Grundbesitz zu StrnPb. 85, 23 .H.31 , 27 ; 28 cantor FnulinuB /;',?» .- 398, 21 cellcrarii

JobnnnpB J249 : 2iT,W. den.y J K'34 :

18«, 33. Rudolf HHL> : 98, .<W. 99, 87. Wilhelm 11H7 : 102, 1«. .tistodcs fhesnurnrii 72, 18; ff. 243, II.

2()i», ;«;. ;t(ir), 28. :u)fi, 15.

Hruno W/o. 131, 18. WVO. 147,6; ff.

140, 23. Heinritdi Udi : 88,\lß. ders.? H<'iMrl>).

UHl : 97, 4. i/S7 ; 102, 16. Rndcser fjr,7 : 307, 28. Zpizolf 1143 : 72, 7. W4«.- 228, 36. 248, 3. der»? Ijil:

270, 12. dotnni .'106, 16.

Konrad 1257 : .W7, 28.

Eberhard 11H7 : 102, 15.

Johanne« ;i'49 ; 247. Iti. / 18.

Keinbold 1316 : 131, 17. / 19.

1330 . 149, 23. Wcmcr 1331 .154, 22. 13.14 : 189. .32. familin 8», 32. frntrcs canonici

HiTiihanl //.«; 86, Xi.

ll.iwardus 1347: 23«, 19.

Huri hard llti7 : 102, 17. wol nicht der«.

Hur.lmrd /;';'; .• 154, 28. Konrail r.>31 : IM, 22 t'unibertus lO'M : 49, 2«. Eberhard ltH7 . 102. 1«. Egololf von Landsbcr« 1260 : 846, 6

1363 : .346, 37. IMii . 4M, IS; 16. Erboldoramis lir>r, . 8«, 1«. Friedrich 1363 : 28ß, 19. Gernodu« IIW : 102. 16 Oottfrid 1145 79. 27 Oottfrid /;,S7 ; 102. 17 Oottfrid 1330: 172. 2(.>. 173, ö. 1334:

189. ;w.

Heinrich 1145 : 79. 27 ' ' Ilfiurirb

11167-74] : 5¥1. 40, lluKo 11S7 : 108. 16. Humljort 1187 : 108. 7 ; 15,

JobannM Ti.

Hndi-ffr / 'iS,

W .■•: / ■/■' 14», SO.

\\ •...'■. j'i' ut, so.

W '1X7 : UU. I».

poti

AumIiu // Konriul / 1320: U< prebAndarii J..' J. '/. V"\ AJi.. . . ...

Berthold /

Borchard t ..',14.

Konrad //

Ebwhard -, 1313: IM. tS.

1216: i:t ui tun :

102. 14. Eberhard II.

Hartbert / f^ 8fl 13

Heinrich / : .- 807, t1.

H«>w«linni» .lot 8.

(1 M.1M,9.

I . ? MM .•

•H\. ii. Molaatici

A1b«ro 1155 , 86, 6 , 16. HartoiiK 1187 . 108. 16. Heinrich 1259 . 3.3», t. lerrientes 86. 26. 109. 38. Vogt Cono von Qnatxcnheim im 86. 80 W, 18. t. Petras aeaior LoealiUt 68, W. paroehia 166, S9. 447, 9. |iatronnt 801, I. idebnn Kajrn r?n 216. X 1. Wt eeelMit t98;80.

Lo. Rnfa ec«l«*tA UodeaJLUgbea exti* BuriM t07, 7 868, 86.

' 872.»

fraternitaa 16S, 9. SM, tl. •. £>tcpbanni Tgl. Stnfb. Loe. LoeslUit «r »• nt. n in. lt. 41S. 88. 476. 1. cimitpfiaro 466. 8. paroehia 848, 18. 448, 80. vgl 889, 86. eonventaa capitBhuB ordiaia •. Aanaliai ]!• u o) i^ 89, 8». 41, 10. n, 17. 90, 19. I •;, & 199, 85. 811, 17. 846, la

2K. .8, 86. 887, 6. 898. 8. 816, 88. 886, 88. 84(). 86. 4SI, 84. 488^ 81. 4M, 7. 4^.^. 2. «ein OrtmdbMHs es f^traf^ SO. 87. 36. »iL 1 .'2: 8». 4.' ff-

At«l« i*t>t6: »,9. Baeilla «MI 19. 88. ««M; 88. 86. i>ri!.i r 1«.

H..Ia _".>.

r. 124. M.

1

M inpriiauus liuM 2806: 191, 86.

. 'lomu 186,85. 888, 18. fmlret cMOBid priliMidarii 80L Sl , 86^ 81. 83 41, SS 48. Sr 946, 88. 887, 16; ff

la /MC* MO»;. 48. 18, 81. .-.ov . 886, 88. IMf 848. 87. il6, 19.

562

Straßburg

Berthold 1257 : 311, 6; 16. ders.? Berthold

von Diedelsdorf oder Tiersdorf 1259 :

328, 35. 1260 : 345, 34. Branz Sifrid 1265 : 449, 31. Erbo vicedominus, wol provisor der Abtei

[nach 1003] : 42, 13 ; 32. Hugo 1211 : 125, 10. L. sacerdos prebendarius 1238: 199, 29. Lampert 1233 : 187, 1. Nibelung 1233: 187, 1. S. sacerdos 1238 : 200, 24. Werner 1211 : 125, 9. Werner 1211 : 125, 10. tninistri »ditui 20, 22. 24, 4. plebani

Hermann 1211 : 125, 9. Ulrich 1233 : 186, 33. 1238 : 200, 24. 1248 : 243, 4. provisor echonerans 20, 21. 24, 24. 63, 24.

vgl. fratr. Erbo. sacristae Dietrich 1261 : 348, 36. F. 1238 : 200, 24. sorores canonicse 20, 22 ; 26. 42, 21 . 63, 24.

177, 33. 287, 27; ff. Mechtild von Kindweiler 1259 : 327, 3; 9. Vogt 20, 14. 24, 27. s. Beringerus.

Otto von Geroldseck 1160 : 90, 34. St. Thonias Thoman Thftman vgl. Straßb. Loc. Localität 45, 36; 39. 71, 15. 76, 24. 94, 14.

111, 10; 22. 161, 8; 18. 209, 25; ff.

427, 10. 444, 37. 462, 3. altaria 208, 39.

custodis 208, 36.

defanctis ad missas pro depntatam 161, 4.

s. Egidii 209, 12; ff.

super lettenario 209, 26.

majns 209, 30; 31. Camera 208, 39. 2C9, 2. capellse

s. Marise 169, 2.

s. Nicolai 208, 34. cellarinm 78, 16.

Chorus 99, 20. 150, 3. 208, 38. 209, 1; ff. lettenarium 209, 26. muri ecclesise 427, 19. pistrinum 444, 24. refectorium 98, 10. 132, 15. 208, 31. sepulcra

Gerlindis 161, 18.

Sabin« 150, 24. tectum ecclesise 43, 30. territorium 99, 13.

Capitel conventus 43, 21. 69, 24. 71, 5; 21. 76, 27. 78, 6; 32. 82, 33. 89, 29. 93, 10. 97, 10. 99, 7. 111, 1. 123, 11. 1.30, 9. 131, 25. 132, 17. 138, 27. 141, 23. 148, 16. 150, 1. 152, 4. 159, 1. 160, 30. 164, 23. 166, 20. 169, 1; 30. 172, 25. 182, 37. 190, 9; 29. 194, 11. 196, 2. 200, 30. 203, 24. 208, 13. 225, 16. 227, 6. 231, 16. 232, 3. 233, 28. 242, 18. 244, 18. 249, 7. 254, 15; 21. 256, 19. 257, 37. 263, 13. 286,

25. 292, 1. 298, 31; 32. 324, 13; 14. 335, 26. 346, 29. 394, 19. 396, 36. 397, 17. 427, 10. 444, 23. sein Grundbesitz zu Straßb. 94, 13; ff. 111, 3. 123, 16. 150, 2. 166, 20. 182, 36. 203, 25. 227, 32. 256, 20. 286, 26. 335,

26. 346, 30. 397, 18. 444, 25.

camerarius 208, 14. cantores 208, 22.

Konrad [1226—1238] : 200, 32.

Erbo 1258 : 322, 3. 1260 : 347, 4. 1265 :

444 26. Johannes 1219 : 142, 19. 1220 : 150, 39. Nicolaus 1247 : 236, 5. Rudeger 1197 : 111, 5. cellerarii 150, 33. 152, 5. 324, 14. Algot 1182 : 99, 35. Diether (einer?) «97.111,6. 1217: i^2, 8.

1219 : 142, 18. 1220 : 150, 38. Gottfrid 1159:90,8. 1160:91,12. Hugo 1145 : 79, 26. Reinbold 1358 : 324, 26. 1260 : 347, 5. Sigeboto 1226 : 164, 38. 1233 : 183, 18.

1235: 191, 20. 1240: 204, 8. Chorus 150, 23. 208, 38. 209, 17; ff. vgl. auch «Chorus» unter «Localität> u. sacrista. clerus 132, 14. colonus s. J. coqni 152, 5. coquin» prebendula Inhaber 324, 34 ; ff.

Hugo regelarius 1258 : 324, 34. custodes 94, 9; ff. 99, 18. 166, 31. 208, 14. Konrad 1243: 215, 37. 1247: 237, 9.

ders. ? Lebelin 1243 : 216, 2. ders. ? Heinrich 1265 : 444, 26. Otto 1145 : 79, 25. Rudolf 1153 : 84, 4. 1159 : 90, 8. 1257 : 31.3, 27. 314, 17. dapifer 324, 32.

Werner 1219 : 142, 18. decani 150, 29; 32. 160, 7. 161, 13; 15.

169, 16. 208, 22. Burchard 1249: 245, 13; 17. 1250: 254,

23. 1251 : 256, 22. 1253 : 286, 28.

1255 : 292, 3. 1257 : 307, 28. 1260 :

347, 4. 1265 : 444, 26. Engelbert 1159: 90, 7. 1160: 91, 11.

1182: 97, 12. 99, 34. \ 1225 : 159, 11. Gottfrid 1145 : 79, 25. Heinrich 1217 : 132, 8. 1219 : 142, 18.

1220: 150, 37. 1226: 164, 26; 37.

1230 : 173, 32. Hugo 1210 : 123, 25. Ulrich 1197 : 111, 5. Wolfhclm 1233 : 183, 18. 1235 : 191, 19.

1236 : 194, 21. 196, 36. 1240 : 204, 7. [1248] : 243, 39. episcopi prebendarius 161, 11. 209, 8. fratres canonici

Albert 1182 : 98, 37. 99, 37.

Berthold 1182 : 98, 38. 99, 37.

Burchard 1182 : 98, 1.

Burchard 1182 : 98, 17 ; 37. 99, 36. wol

nicht ders. ? sacerdos 1220 : 150, 38. Konrad (wieviele ?)

von Colmar 1220 : 150, 39.

Leitreche 1225: 156, 27. 1258 : 328, 39. 1259: 328, 31. 339, 9.

1159 : 90, 8. 1220 : 150, 38.

1182 : 98, 1 ; ff. Crafht 1145 : 79, 25. Dietrich 1182: 98, 37. 99, 37. ders.?

Diether 1211 : 125, 8. Eberhard [1226—1238] : 200, 33. Engelbert 1145 : 79, 26. Erbo 1182 : 98, 37. 99, 36. Friedrich 1182: 98, 37. 99, 36. ders.?

1211 : 125. 9.

Strafburf^

(irrhard IHr,

(iottfriil ll'i'>

lli'illlirli .

Ili'iiinril /;/(,,

7», 26. »0, H.

•26.

ingeo 1340 : 2M, H.

1174) : Ofl, 40.

iii'iiiiicii /'.'/«>.' i:u, 16. /.;'/7; las, 9.

Hi'MMo von ErHffin l'UH : 24.' ' ' '/fl .•

244, li». VM!> : 44!», l'J. HfllKf) //'' "

t Ill'HHO / 4.

llii);o (iiiii. vonchieüene)

tlH'j : :> ::,. - utia : 98, 8«. -

//öi'. . , .. .'■>, :n.

U8:i : m, IH. /ij// 12», !». Johnniioii ltn:> : ÜH, 3«. W. 'Mi. Jiiliiiiiiii'H hciil)« 1:100 : ;U7, 0. Iititdlil innKiHlor vincaram in Hattiitadt

lä^iO : 1(M, 35». Manno lO'Jl : 4», 2((. Otto ronviTHUH, magister cariic in Hsttatadt

/i'i'« .• KW, ;«».

Ilnlii.nl /.•;/ . IKJ, 19.

liii.i.r' 1 "■^j : !W, 3«; iW, 3.>

Hu.ldlf //;.j 7it, 2.'). dcri.y i/ij; ö«, 15.

Hudolf //n;' ; 118, .'l«. !Ht, 86.

Ilu.lolf ii'J.y ; IKS, l'J. 72.76 .■ ISM, 21.

.-^i;. Iioto 1210: 123, l'J. Rubdiaconna

ir-lO : 15(>, .S!>. 7i>.2i ; 164, 22. Ulri.h von HnlliiiRcn Wi'ö: 16«, 11. 167. 1. Walter von l'fiillinRcn /;'33; ItK), 21. 191,20. VV(Tiit>r (iiiiiidi>8t(Mi8 2)

von Wulxhoim l:i40 : 204, 8. 1348:

241, 10. n'OO: MI, 6. 11SI>: !)8. IW. !«», 37. 1331; 154, 21. Willi. 1,1, //•,-, ; H(>, 16. WollliiliM /:.'■.'.-..• 16«, 27. 1336: 164, 88. lu-)>domadnriu8 l«l, 11. 169, 12; Iß. mniiNioiiarii <J3, 27 ; ff. offleint i 227, 16; ff. pineonii» 208, 1». 20!), 26. 324, 31. Otto tlH3 : 98, 36. i)9, 37, Rudolf 1333: IKi 19. Sifrid 13.VJ : .'{36, 27. 1260 : 347. 5. Wcrnor 1310: 131, 16. 1319: 142. 18. 1330 : 160, 38. pistores

Heinrich 1330 : 161, 2. Sifrid il3tO: 123, 12. portarii 111,18, I.SO, 10. liV», 1.'' «T iw: 38. l«!», 10. 208, 16. 201», 16. Uottfrid ll4!i : 79, 26. HnRO 1317 : 132, 9. 1319 : 142, 19. 1330 : 160, 2. 1331 : 154, 22. 1333 : 183,18. J,!»6 ; 194, 21. 196, Sa 1340: 204, 8. JohanncB 7560 .■ 347, 5. Oft.) 11fi3 : 98. .36. !>9. 34. prrhendarii viearii 161, 14. 208, 90; 86. 209, 24. 227, 16; ff. 242, 80. i44, 18. .324, 36. 444, 24. Vfil. roqninM prebeadnl* n. rpisoopi prellend». Burvhnrd 130!i : 444, 23. dem.? MMseHoa, rertor rnpelln^ in rimiterio rccleai* t. Martini, rierieu» O'' '■ tiani a. Mm»

tini 1300 : 4«1, l: ff.

Konrad presbyt»r J,- ■■-• '■

\\i] Kriedrieh. preposili ".•!". 22 161,1«. .... . 208,88.

S -MI, 27. 264, 31. 266, l'J. 347. 1.

Korthuld n.>.( 114Ö : 79, 24

«4 10

im 78 6.

Konrad Hi9 : f», ».

Knnmd 13S6 : 180, tl. 191, I.

■o : au. 8.

lOM ! 49, 98. vkL Bot. 8. t rtodrich U—bM sMuftii ilmtek 10O7I :

46, »; II rri-dfl. l. //•-/ »7, 4. vgl. aot 8 "V, in '.•' '.A tiaH: 108, fl. 1" .'. //'<, HO. I«. 1197 : 111, 1 ;/•'■- III ^)

II '88. an: 164,86.

38.

II.l . 1007) :4A, 89.

Manno lOitC : 60, IS.

v;,,.i.„. /./s •541, 9; tt. 1849; «lA,

>9. UtO: 1U, 88.

19. 18» ; 881 88i

-4: 898, 81. 809, 1.

'«, 9. IM8: 880, 1.

Ijirtt : Ml, 4.

Kudolf Ton LiehlMilMrg UtO : 188. 86. tJU; . 131, 16. t31H . 138. 4; 81. 1919 .- 14(1. 8. 142. 17. r??0- 14A. I. 148, 91 160. 1 1331 Rndolf 7/0,1 .!• 7aJ0. 172, 39. 1.1, 1. 1336 . 19fi. a«.

7?r 39. 239. 86.

reg< o 13iH . S84. M

■acrixi.. •*."<■

■colarM '

Fricdrui. ;..-. .. ' f2.

Rcolastici 808, 82 Konrad 13in i Heinrich / •. 84.

Heinrich ; 71/9.- 142. 19

Odolfu« t/>MU-A tinß7} : 46, 16 Kcimboto 7797. 111. 6. Walter (von Pfallingni?) IMO: U7, 6.

130.; : 444. Wilhelm + 1 II; 19

■onrientps 8»' :B,

senrn«, <\at fn .t 800, 96.

V6Kie 93. 2> Fricdrirh (li oii< r iii f) B«nog 4m Biaa*-

»<>■ 77i.i . 79. 31. Frie<lnch drotacher KaiMT 1159: 90, 11. 776J . JW. -M. Ooselin von a. OomIui, StraM». Bttfw. SiKelin von a. SigtUa, Sinfll. BAtfir. a. Trinitaa «xtn munw convrntna tub ttgida h. AmmUmj 181, M. 201, 8. 868, 88. 971. 1. Wdinia a^ VmtmiiM

416. nTm, 80.

fralraa McaluM 416. 84. prrpodili 416, 86.

Fncdnrh 7JM« .- 886, 40.

Gorhard 1360 : 864. 8.

Johannea 1363 : 846, 88.

1333 : 188. 24. I134BI : 843, SB. prior B. 1335 . 161. 34. a. Ulrirj rapella 278. 8. dknib* 181. 26. «|tl. not. 8.

Kirchen. Stifter *lc olia* !(»■•■.

B«giaanbMU daodecim aotw««

&^«nMa 447. 4. eapdilä ia auia Fridmei dr Hahn 490. 81 . 98 e»p*IU ia eiauterie Mcla* »i 461, .V.

aaearda« ractor 461. S*.* ~ ff-

a. Barcard, pribiad. a. Tbaw,

564

Straßburg Straßburg Bisthum

coenobia 422, 27. parochiales ecclesiae 814, 21.

parochialis ecclesiae, in cujus paiochia locus

a s. Catherinse soroiibus emptus cousistit,

rector s. Helfericus.

Heinrich advocatns de 1215 : 130, 37. Heinrich ven 1319 : 130, 38. P. von [1300—1300] : 282, 38. Rudolf von s. Rudolf, Straßb. min. Waltor von s. Walter, StraPb. min. quidam miles prepositus Argentinensis 1191 : 104, 30.

Straßburg Bisthum diocesis ecclesia episcopatus gotzhus 7, 3. 8, 15. 25, 34. 26, 23. 29, 1 ; 4. 30, 17. 34, 1. 36, 13. 37, 28. 39, 21. 41, 10. 47, 31. 48, 37. 59, 10. 66, 21. 67, 26. 74, 21. 88, 3. 95, 19; ff. 106, 4. 109, 24. 112, 35. 113, 27. 114, 18; ff. 133, 20; 22. 142.9. 143, 22; ff. 144, 1; ff. 145, 13. 152, 22; 35. 154, 27. 162, 30. 163, 7; 18; 34; 42. 168. 12. 178,26; 39. 201, 12; ff. 202, 8. 210, 31. 2i6, 16; 37. 218, 19. 243, 25. 249, 32. 256, 36. 271, 16. 273, 12. 274, 3. 275, 4. 276, 26. 277, 20; «. 281, 1; 17. 282, 3; 18; 20. 328, 40. 339, 29. 341, 29. 351, 20; ff. 352. 4; 22. 354, 24. 355, 17; ff. 356, 8; ff. 358, 1. 3&1, 26; ff. 365, 5. 477, 10; 19. sein Grundbesitz zu Straßb. 70, 17. 71, 16; 26. 76, 8. 106, 7; 8. 113, 24. 129, 14. 144, 31. 151, 22. 202, 8. 256, 20. 264, 28. 271, 23. 281, 10; 31. 309, 2. 427, 39. vgl. Straßb. Loc. episcopi. Straßburger Kirche (ob Bisthum oder Münster?)

1, 1. 6, 23. 10, 13. 11, 18. 17, 25. 18, 9.

22, 9. 48, 41. 57, 15. actores sanctorum 13, 30. homines 10, 12. 18, 22. 19, 26. 22, 35. 26,

14. 29, 22. 31, 20. 35, 2. 37, 16. procurator 1, 17. Localität 90, 31. 95, 19. 413, 20. 415,36. 473,

15; ff. 473, 10. civitates et terrae diocesis 387, 22. stette u. dörfer die daz bistftm anhörent 395, 20 ; 21 . vgl. Altorf. Ettenheim. Gengenbach. Haslach. Honan. St. Lconhard. Männolsheim. Mols- heim. St. Nabor. Offenburg. Ortenberg. Ost- hofen. Reichstett. Romansweiler. Schwarzach. Selz. Steigen. Stephansfelden. Snrburg. abbates diocesis 128, 8. 279, 28.

nonnulli 1360 : 344, 1. archidiaconi chorepiscopi (chorbischof) diocesis

8, 15. 105, 9. 117, 6. 262, 30; ff. 278, 39.

279, 15. Adelgot s. Straßb. Münst. prep. Albert s. Straßb. Münst. fratr. Aldericus s. Straßb. Münst. fratr. Arnold s. Straßb. Münst. fratr. Beringer von Entringen s. Straßb. Münst.

fratr. Berthold v. Ochsenstein s. Straßb. Münst. dec. Berthold v. Ochsenstein s. Straßb. Münst. cust. Berthold s. Straßb. Münst. fratr. Bruno s. Straßb. Münst. prep. Burchard s. Straßb. Münst. fratr. Karl s. Straßb. Münst. dec. Konrad v. DellmensÄigen s. Straßb. Münst.

fratr. Konrad v. Gundelfingen s. Straßb. Münst.

fratr. Konrad v. Hunenburg s. Straßb. Münst. fratr.

Konrad v. Otelbruke s. Straßb. Münst. fratr.

Konrad v. Wolfach s. Straßb. Münst. fratr.

Konrad s. Straßb. Münst. fratr.

Eberhard v. Entringen s. Straßb. Münst. fratr.

Eberhard v. Sulz s. Straßb. Münst. fratr.

Eberhard s. Straßb. Münst. cust.

Eberhard s. Straßb. Münst. fratr.

Friedrich v. Hagenau s. Straßb. Münst. prep.

Heinrich v. Ochsenstein s. Straßb. Münst. fratr.

Heinrich s. Straßb. Münst. fratr.

Heinrich s. Straßb. Münst. port.

Hezel 8. Straßb. Münst. fratr.

Hugo V. Altewilre s. Straßb. Münst. fratr.

Johannes v. Frankenstein s. Straßb. Münst. fratr.

Lentfrid s. Straßb. Münst. fratr.

Ludwig s. Straßb. Münst. fratr.

Reinhard s. Straßb. Münst. fratr.

Rndeger s, Straßb. Münst. fratr.

Rudolf T. Lichtenberg s. Straßb. Münst. fratr.

Ulrich von Dellmensingen s. Straßb. Münst. scol.

Wolfrat 738 : 3, 24.

Wolfrat s. Straßb. Münst. fratr.

Wolfrat s. Straßb. Münst. fratr. u. cell.

chorepiscopus [nach 847] : 21, 38. archipresbyteri diocesis 8, 25; ff. 279, 24. seu deeani 428, 4.

s. Conradus, archipresb. zu Straßb.

s. Johannes, plcb. von Wolfisheim.

s. Ingemarsheim archip. de . Bischöfe 2, 19. 7, 3. 8, 16. 20, 12. 24, 13; 23.

35, 30. 36, 30. 100, 31. 127, 4. 153, 25; ff.

161, 6. 162, 13. 222, 33; 36. 223. 20. 235, 29.

260, 13. 262, 22. 272, 2. 329, 20; ff. 355, 17.

390, 21. .391, 7; 27. 394, 29; ff. 395, 2; ff.

467, 10; ff. 468, 1; ff. 470, 8; 36. 472, 6; ff.

473, 9. 474, 5; ff 475, 3; ff 476, 2; ff 477,

10. vgl. Straßb. St. Thomas episc. preb.

Adalnohc [816] : 18, 7. f [nach 1007] : 43, 24.

Baldramns 891 .• 29, 1. 904 : 29, 21.-

Beniald 831 : 18, 21.

Berthold von Teck 1324 : 155, 26. 1225 : 157, 29. 158, 5; 30. 159, 1. 160, 29. 162, 18. 1326: 162, 35; 40. 1337: 166, 19. 1338 r 167, 5; 31. 1229: 169, 22. 170, 18. 1230: 171, 15. 172, 15; 25. 173, 11. 1231: 175. 11; 27. 1232: 177, 31. 178, 40. [1223— 1232] : 181, 7. 1333 : 182, 11. 184, 33. 186, 6; 39. 187, 6. 1334 : 188, 31. 190, 1 ; 33. 1236 : 193, 35. 194, 29. 195, 29. 1237 : 197, 20. 199,1. 1338 : 199, la, S8. 1239:201,1. 202, 1. 1240: 203, 23; 36. 204, 15. 206, 12. 207, 5. 1241: 210, 30. 216, 36. 1343: 214, 32. 1243 : 215, 7; .38. 216, 8. 12U : 217, 35. [1233—1244] : 149, 32; 35. 1 1347 : 238, 6. 1261 : 364, 28 ; ff. 365, 5. [1262] : 374, 10. sein clericus Peter 1241 : 211, 18.

Burchard [1141—43] : 67, 24. 1143 : 69, 23. 70, 9. 72, 13; ff 74, 1. [1143] : 73, 1. 1144 : 75, 42. 76. ,39. 78. 25. 1145 : 78, 31. 1146: 80, 17; 19. 1147: 80, 30. 1148: 82, 1. 83, 28. 1153 : 84, 1. 1154 : 84, 11. 85, 8; 16. 1155 : 85, 21. 1156 : 87, 3; 8. 88, 1. 89, 1; 35. 1159: 90, 11. 1160: 90, 18. 1161 : 92, 28. f 1318 : 132, 29. 1220: 151, 20; 23.

Konrad I 91 not. 1.

Konrad II von Hunenburg 1190 : 105, 1. 1191 : 105, 8. 1193 : 106, 18. 107, 11 ; 15.

8lrafbur(( BiHthum

:««*.

//;«. i()!i, 2, II. ji'M im. 2:\ ii'ja .

110, 4; 10. ll'JU. 112, 17, UiM): II», 17. i:iOt 114, 7. 116, 2<1; 37. [llHrj] : 117. 2H. /i'«i' : 117, 88. [U'JO-laua] : 11«, 1. 11», 11.

Cuno 1105 : öH, 7 [I10»—ll(n\ : M, 10. (/Wri: 6ß, 2. IIO'J: 5fi, 19; 07. tlt9 . m, 12. 67, 7. IIIH : 67, 10. 68, 7; lÖ. W/ff: 68, 15). \im] : m, 80. f [lt41-tU3\ : «7, 2(1. //4.7 : 70, 10, iSlO : 188, 15.

Etia«) 749 : 6, 26 , ff. 763 : «, 1 ; IT. 773 : «. 23. *77:i . 7, I. H, 14. 77li: 10, 12.

Erchcnbftld »71 : 34, Kl; 2«. 35, 1. (970) : 36, 11. Umi : 3«, 13. fW4 . 37, 16. 9«Ä : 87, 2«. I9C5- 9911 : 38, U\ . 2J». f [nocA iOOr] : 44, 36. 46, 10; 14. vgl. 23 not. 1.

fii-lilinrcl lt32 : «3, 34. 1133 : «4, 1 ; 9. // ;; : «4, 17. 11.15 : Ö5, 8, 1137 : 6«, 2. in-^: Wl, U». \ll:it-1140\: «J7, 18. tgl. not. 3. t [Hll-->l\ : (17, 26, 1143 : 70, 10.

Heinrich I von HascubiirK tlHl : 97, 1. //«i» : )»8, 31. »il, 6. 11H3 : 100, 8. HfiS : 100, 19, 11H7 . 101,37, 102, 13, USa . 97, 34, 102, 33. 103, 1. [11S5~H9\: 103, 8. 118'J . 104, 1(1; .36, rgl. 91, 3«.

Iliinrii'li II von Veringon 1203: 115,41. I:'iir,: 9. 12. 1307 : 121, 1. 1308: 121, 1.'); 22. 122, 1. 130'J : 122, 11; 24; 82. 1311 : 124, 29. 126, Ki 1311 : 12«, .34. /-•/.' 120, 14. 1313: 12«, 20. 1314: rj7, •-'. 128, 1. 1315: 129, 1. 1310: 130, 1, i;il, C; 13, 1316: 1.H3, 1; 13. I131H): 134, 10, /i'/9, 137, 6. 138, 39 141, 23. 142, 2«. 1330: 146, 10. 147. 7. 148, 1. 161, 6; 1«. 1331: Ibü, 1. 154, 19. 1333: 164,2«. tW4/.- 211, 2(; /'/J 220, 32. [/ai>J— ii'44J .• 149, .39. / ,33.

Heinrich (I oder II ?^ t /^' 1

Heinrich m von Stnhleck 1345: 22^1,31. 134li : 22«. 23, v«l. not. 1. 227. «. 231. 1; 14; 22. 232, 21, 3l. 23.3, 37. 1347 : 2.34, 11; 27. 2;Jf>, 19. 23«, 18; 24. 2.H7, 3. 238, 22, 134H: 2-2H.M. 240. 1(!;33. 241,7; 16 242, 17, 243. 24, 134<> : 246, 6; 7 247 22 24M 16, 1350: 246, .36, 263. 1; 31 »3.

2f)«. 8, 1351 : 26«, 2<l. 26 , .'9,

2(54. 27, 2«9, 4; 12. 32. :>:>. L'<1, I. 272, 9; 17. 1353: 273, 10. 274. «; 20 275, 7 ; 22. 27«. 2it. 277. 13 ; :W. 1353 : 281, 28. 282, 8, 2KI, 2. 28-1, !M\ ; M. 286. 7. 286. U. 287, (!. 113531 : 288. 2^t. 1350: 292. II; 12. 293, 1. 294, 13. 2<.Wi, 26. 2t»8, 1. 135i;

2'.m, 31. :h<K), «. ;«)i. i. 302 ' ■"■ 2.

30«, 26. 1357 : .307. 23, :«)8, L'- I.

310, 32. 311, 21. 313. 1. /,'. .i , 1.

318, 29. .320. 1. 322, 1. .324. 24. 1U6, 4. 135!): .32(), 26; 27. 327, 17. .328, 1. 889, 1. 331. 2({. ;W3. U; 24; 30. 3;H«. 8; 80. 337. 26. IWW, 10. aH9, 7 ; 24 , 28, tiSO : .341. 28, 343. 20; ff, 11345-1360}: 482, 3, ff t 1361 : 422. 4 trI, 282 not, 1. Heinrich IV von k 1363: 398, 28.

.394. 18, m\ ;; . 401, 4; 6. 406,

;V>; 37, 409. 26. ;iS, 411. 10. 412. 11, 1364: 413. 20. 416. 22. 417, 1; 29 421. 2«; ff. 426. 26, 427. 8 421», 1«; ff. 431, 13; 16, 4:W, 22 439. 25; 31. 440, 39.

»41. ;W. 44^1. 27, 28. / ' ' "T

!.><'. .■>; 7; 19. 4i<\. 27

IM6 . 467. !" !■>; ^ '•' ~:

463. 2.3, I

Hamuuui H»mI IOU: M, t tV'l 4>« 21

t 1143 74, 8. WH ; 1». 18. OtpMt 010 : 80, 3, Otto I0tl9: 4», 1 l(f9t 49, n t'i-r,

50, 1, 8; 38. lOM:

i [11191 : 59, «). ;;,

88, 9. Tgl. 54 not. 8, I3it, tt. BaeUo f 1143 ; W, ». R«toU »tO . 19, 26. •««• ; ft, 8. *ll7i .

25, 24. «7a- «8, 18 S73 : M. tL RMBlginii " *— "I U.

Bicbwia 44. 8, f.

4A, 0. V);i £1 noi. i. ^1 II

Rodolf |/iC7| 96, 10.

'"" "•■ '■- ine: 98, *4

>ck 10O7] : 44, 19 ; C 1: ■., 15. !>AJ.3I,I9. M«; St, 19.

061 : 82, 86. f (tMK* 1007) .- 44, 86. WalUr fon CkroUMdi tMO : 848. «.

344, 18. 846, 1; 8: tl; 88. XMf .- S4t,iO.

851, 10. 864, 31. 88«. 881 880. 10. 888. SO

364, 12. 365, 14; 8». ttMt] : 864, II

1363 366 m Wr7, II SBH, W

»■.■• -

31

28. 381, 3

8M), 6 (/

13'

41 >

Werner -«Jl : 41. ».

Wi.l. - -

W.U.

I04-. .<■ . [mm 13<)0] .4; biiirbö((i' '"• •■" B.

lliir

K.

Sifri i

Ulrich um . 13U, 3.

W»lter ;?»o m, 6

Z«b<r r;N)J. 117. ."U.

oumrii ,1 99. 6, 80, 3. 474.

6, tl «(,', ..

Heinrirh /;>;.>(l : 148. 12, 1449: 187, R Tgl. Heinrich, Stislb. BArt"'

Tgl. Rndolfna. Kanalei

Eegihudm cancolUma 9J0 .- 80, 88^

QoUlMlams OMMdkriu «90 .- 20, 17.

OnntlMr Mit: 164, 88, 1294: 166. 87. taar : ir«-* 3«; ra\ not 1 1J3I: 176.26.

Ladwii! s </ TS. 81.

//. TIC» HO' 84, 4.

Mai. . J089 JOM. 60.

5 ^ 19 not. a

Prirt ' , /MO; 316. la TgL R*ter. BiMlMb BtHlMkL ■nrioli TOS , Botari«» IS47 104. 14. <>• MW .-82. 28.

81«! 2. 3». 81. 887. IB. K«, ia aM

566

Straßburg Bisthum

352, 1 ; ff. 356, 30. 396, 38. 398, 31. 427, 9. 442, 3. vgl. Straßb. clerus.

iionnuUi cleiici 1260 : 344, 2. Klöster der Diöcese 440, 39. coqui episcopi 475, 16.

Konrad 1344 : 217, 39. curise judiccs, officiales 303, 8. 407, 27. 463, 1.

Billung 1266 : 460, 32. 463, 3.

Kestenholz Arnold von 1263 : 407, 33.

Dellmensingen Walter von 1264 : 438, 2.

Entringen Eberhard von 1265 : 447, 1.

Nicolaus i.348; 241, 21. 1249 : 249, 6; 39. 1251 : 269, 19. 1254 : 289, 39. 1256 : 298, 21. 303, 1. 1257 : 307, 26. 310, 16; ff. 1258: 320, 1.

R. officialis vices gerens 1356: 303, 10; 20. dapiferi episcopi 150, 21. 475, 7. 476, 2.

Hugo [1143] : 73, 27.

Walter 1160: 91, 13. 1162: 93, 4. dispensatores episcopi vgl. Spender

Regimarus 1138 : 67, 13.

Walter 1183 : 99, 6. dominicse curtis magister servientes stadelarins

s. Straßb. familia ecclesi« 26, 33. 81, 32. 182, 21. 467, 13. 470, 27. 471, 24. 473, 25. episcopi 467, 25.

s. Bertha. homines de episcopatu, diocesani, diocesis po- pulns 55. 1. 118, 1. 147, 22. 188, 31. 258, 20. 356, 37. 467, 24. 473, 11; ff. s. oben unter «Straßb. Kirche» <homines>.

s. Zidelarius Dietrich .

nonnuUi laici 1260 : 344, 2. legati episcopi 473, 9. man des Bischofs 351, 35. 356, 8; ff. marscalci episcopi 473, 20. 475, 7.

Bernhard comes stabuli 1095 : 50, 7.

Eberhard Walter's Bruder 1251 : 271, 31. 1353 : 286, 1. 1265 : 453, 27.

Mundingen Egelolf von 1233: 186, 7. 187, 8. 1236 : 194, 33. 195, 40. 1338 : 199, 14. 1239 : 201, 30.

Simon 1147 : 81, 25.

Walter, Eberhard's Bruder 12U : 218, 20. 219, 14. 221, 9. 1245: 221, 35. 1246: 231, 28. 232, 22. 1247 : 236, 7. 241, 33. 1348 : 240, 30. 1249 : 247, 35. 1250 : 252, 33. 256, 12. 1251 : 256, 31 ; 35.

Werner (wieviele ?) 1154 : 84, 16. 1156 88, 30. 89, 23. 1161 : 92, 18 ; 25. 1176 96, 25. 1181 : 97, 5. 1182 : 98, 38, 100, 1. 1183: 100, 11. vgl. not. 2. 1188 103, 3; 36. 1189: 104, 19; 34. 1196 110, 14. vgl. not. 3. 1199:112,18. 1201 115, 32; 37. [1190— 1202] : 119, 12. 1209 123, 5. 1316: 131, 18. 1318: 133, 32 1331: 153, 2. 1325: 158, 25. 161, 25 1229 : 171, 8; 33. f 1233 : 186, 7. 187, 8 ministerialcs knehte dienstman servientes eccle- sia; episcopi 60, 27. 114. 8. 143. 1. 144, 23. 145, 11. 155, 6. 171, 15. 175, 28. 182, 11. 235, 21. 238, 34. 300, 8. 352, 27. 356, 9; ff. 392. 1. 394, 33. 395, 5. 467, 25. 469, 29; 34. 470, 9. 477, 8. 482, 8.

s. Adalhart.

s. Adelbertus.

s. Anselm.

s. Beger.

s. Bergheim Cuno von .

s. Beringerns,

Berthold.

Bild Sifrid .

BiHunc.

Bischofsheim Cuno von .

Brumat Rudolf von .

Bruno.

Burcard.

Kage.

Königsburg Hartmann von .

Conradus.

Cuno.

Diebolt.

Dietrich.

Dorf man.

Eberhardus.

Eberwin.

Eckwershcim Hezel von .

Ehenhcim Albero Albert u. Burcard von .

Erbo.

Ezelo.

Fessenheim Cuno von .

Firdenheim Werner von .

Friderich.

Gebeno.

Gelfrat.

Gerbolt.

Gottfridus.

Gozbertus.

Gugenheim Berthold von .

Günther.

Gnntram.

Hadebertus.

Harteger.

Hartlieb.

Hartmöt.

Hartwig,

Heinrich.

Hemmo.

Hesso.

Hezel.

Hiltebreht.

Hochfelden Burchard von .

Hürtigheim Regenold von .

Hugo.

Humbertus.

Ingolt.

Johannes.

Landsberg Eberhard, Günther u. Lentfrid

von .

Lentfrid.

Loubegazzen.

Lupstein Cuno von .

Lutterich.

Männolsheim Rudolf von .

Manno.

Merboto.

Mors.

Nibelunc.

Offweiler Friedrich u. Sifrid von .

Ortolf.

Otto.

Pilgerin.

Pner.

Quatzenheim Cuno von .

Reginbodo.

Reginolt.

Reinhardus.

Reinmar.

Rcutenburg Conrad von .

Roho.

Rheinau Albrecht, Eberhard, Rudolf von .

Strafburg Bisthum Stubenwefc

a«7

1. ItllllfJJITIlS. 1, Hlllloli'llH

■, Kiilliiiriliiii. ■. Kclii'iiiiiii Heinrich von 1. Seinat. •. Sifrid. 1, 8i|;«b(>riui(. I. Bjrmiinii. 1, Stohoiliii. ■• StpiiihiirKctor. I. 8iilic (Inliiricli von . ■. Ulri('ii8. ». lldlcvviii.

H. Uttpiilicitii HtMiirich u. Lontfriil vuii - H. Vi'iiilcnliciiii Hu^n von H. Viriii'korii Konriiil M. Volrinur. «. Walthcr. 1. Werncru».

t. Worsnu Dietrirli ii, Rbcrhard von . 1. Wozol. t. Wicrnm. 1. WiKiinnduH. a. Wilhelm. I. Wolfram.

1. Wolxhcim Werner von . ■. Zidclarius. I30H: 121, 16. miniHtri ncrcssarii et cotidiani episcopi 476, 8. nol)il(<g tcrric ac dioccRis 210(), 8. 861, 36. officiiilr» vgl. cnriic judiros. offiriati (ipiMropi, anihlinto .HO, 2. 358, 27. 368, l(i. a74, 21. MM, 14. 4(W, 1. vgl. Straßb. burcgrav., monetär., scult., thelon. pinccnitc rpiscopi 47f>, 7; 16. Uischofshcim Heinrich von

113, 10. Hurchard 1109 : öö, 25 ; 37. pU'bani et virarii diocesis 262, 40. procurntorc« episropi vbI. 1, 17. Konrad 1:J4T : 237, 9. IVtru» Guido 1347 : 237, 20. tbesaurarius Otto 7095; 60, 6. virodoniini vitzcttkm 476, 7. vgl. Straßb. Lo«. Adelbort 1139 .- 62. 4. Albert 1199: US, 1. 1201: 115, 82; 87.

VJOJ: 117, 36. Heger Wilhelm - 1244 : 218 1; 20. 219, 16. 1347 : 2.t(i, 7. 1351: 266, 36. 1363: 273, 11. 274, 2. 276, 2. 13M : 286, 20. vrol ein zweiter 13C1 : 348, 32. 13C3 : 404, 15. 4t)H. K). 1304 ; 421, 6. 426. 37 ; 39. 427, fl. \M, 2; ff. 13^5: 46.3, .36. Bnrchard [1107-74]: 96, 40. 1183: 98, 17; 37. 99, 36. 11S9: 104. 19; 84. 1190: lOft, 4. 1193: 106, 28. 1193: 109. 14. 119-1 : 109, 26. Cuno war, : 60, 6. Diebolt //».9.- 66, 23. IIIC : M, \R. 1118:

67, 19. 68, 10. Günther 1315 : 129, .30. Heinrich 1316: 130,2. 131, 16. 1317: 1.32.9. 1318: IX\, 7; .32. 1319: 13«?. 12. I33i> 161, 7. Heinrich 135S : 32.3, 19; 81 Mnrnhnrd Otirchard 133IS : lti2. 31 ; 40. UUI. 10. n>.M : 186. .33. 187, 2. 196, 32. 1337 : 199. .33. Otto 1150 : 89. 23. Uudolf 130'.i •" '" '" '•^' •■ 12«. 10.

1199:

Walfnt 1134 : A4. 38. UM : 97. 11 11141-431 : 09, 17. 1143: 71, SS. TS, SO Ui*»l- 73. »« IIU: Wt n. 17«

Warnor 1119 : 58, 37. V6gt« 114, :v» 142, 8«. 248, 4; ff. 849. I. S7». 17. vgl. 2, 6. ff. prinriimln! tidTn'alt B|, 10. von K advoMti 86. 81 U i

-20, «7. »6. tO. JPi- f 2Jl', Vi. iM,i,tL4m,VI;m.At" 478, 7; ff. 47», 6; ff. 48*. 10. 4- ■. Btralb. Loe. advocsti e«n«. im VogtM Tiawiu 468, «T, ff 478, 7: ff. 482. 10 48». 17. yA DMtecW 8U^ rhron. VIII All«. BidL a Sft. Ad,i»,„.. ..N .... /9«»_wi;, 81^81. 8». 7. d" '?/ .• 45. II.

Auch.; ,. „.Iv. 1094 (TgL KMktnc)

1097: 61, 8. IIOO: 5«, 80, XIO»; 6«. I. 1109 : 58, 23. 1 1143 70 .^^ AnM>lm adv. civit. /; 84, 15. Uii: 86. 88 89 ÄDMlm (im^l «». 85. AnMlm / II. UM: IW. t ;;nv

IM, 2(' not 8.

Antelm .v VtU: 142, 27.

Bninn / «.

I' B 7Ä)i 114. 30.

i n - /««»7 : 378, 17.

I 15. »M.- 88. 80.

TOB aidv. ^mJm

Ylli:i' 28.

Heinrich; Iv. iOC/ - 48. 88. lo;o.

48, .37

Heinrich 19) : 59, 84. :

62 1 ., ., -1. 85. US3: 64. II

// 1139: 66, 37 U43 : 71. 33

72 7.78,26. fll4t-43f: 89.16.

11 1 78, 86. U4S : 79. 82. UM

8(1. -^ .- 82, 21. 83. 28.

Heinrich lJti9 : 96, 7.

Heinrich 1330: 151, 36.

I' idT. »piaeopük Ül Brrnttnn ;.*J<

1

4tW

idolf von //!<•. Uli, II >"r von t3X ltV<. I. 1. von liM •• 1«. 2. .•09: 122. 86. 128, 4. innch II vom , adv. dwt. 1 274. I 275.1. MM: 889. 5. - 30. 1363 : 367. 12. 1898 .-

■s I von

MV. cirit.

..«; n VOB , ad«. «Vit. UM: 888. 9; 81. 1888:

richf) VM J8lM. 248, Sl.

tll'

1336:

•ft

.■^lUi.i .v.iv .iM( ttJi 36, 15. 57. 7. /;/"< .-.7. 1'.' .V<. U< 11! 5tl 29; st. ItUl 1143] . 68, 25. vgL Ml. i

Tgl. Straft». Bitoriä Unc

/Ml 1300} : 477, 5.

Stnlbnrg Orabchaft coaitia 218, 9.

StabmwM SUabMVM ai«b«ir«e -^wtgt SIMmh wag StAbwM —wag OUhwaga JokauMa -, Slralk Btttar U»»: 840. 87

568

Stubenweg Theutonia

Reinbold 1240 : 204, 31. läU : 221, 15. 1247 : 236, 13. 1249 : 247, 40. 2ö0, 5. 1250 : 252, 37. 1251: 264, 29. 1252: 274, 29. 1258: 318, 25. 323, 27; 34. 1259: 331, 28. vgl. Straßb. Loc. u. cons. seine Gattin Anna 1259 : 332, 1. seine Kinder 1259: 332, 1 ; ff. Stühlingen Stulingen Stftllingen in Baden w. Sehaffliausen Heinrich von s. Straßb. Münst. fratr. Stützheim Stuzesheim n. w. StraPb. 94, 12. Sturm Heinrich 1240 : 207, 21. vgl. StraPb. cons.

seine Gattin Irmengardis 1240 : 207, 22. Werner 1249: 247, 41. 1257: 310, 29. vgl. Straßb. cons. Stuzilingen s. Steußlingen. Sua s. Schwa . Snabhusen Suabhus 33, 5; 22. Suevi s. Schwaben.

Sueviensis s. Ludewig notar. des Straßb. Bisth. Sulz ce cze tze zce zi zze sü. Gebweiler im Ob.-Els. 256, 37. Johanniterhaus der Meister 1263 : 394, 38. n. Molsheim oder sü. Weissenburg? 318, 3. sacerdos Heinrich 1233 : 188, 24. Heinrich von , Straßb. min. 1199 : 11.3, 10. ders.? Heinrich von 1185: 100, 25; ff. ejus uxor et proles ebd. uxoris su£e avun- culus Egeno f 11^5 : 100, 26. am Neckar w. Hechingen.

Aleuvicns von , Graf 1196 : 110, 12. Berthold von , Graf 1224 : 155, 29. Berthold von s. Straßb. Münst. fratr. Eberhard von s. Straßb. Münst. fratr. u. fahr. rect. Sulzmatt Sultzmaten matten Sulzmaten w. Ruffach 130, 25. Heinrich von , Burggraf 1263: 404, 11. 408, 38. Sundalbertus Abt 791 : 17, 1. vgl. not. 1. Suneman 910 : 30, 29.

Sundhofen Sunthoven sü. ö. Colmar 43, 33; 36. 93, 38. 256, 19. servus Oto f [nach 1007] : 43, 37. Werner diaconus de 1242 : 214, 16. Sunnencalp Marquard s. Straßb. Münst. fratr. Süner meier narius nere Cuno 1258 :

318, 26. 1262 : 369, 8; 18. s. Straßb. cons. Surburg burc burgensis Argent. dioc. n. Hagenau Capitel 263, 13. 440, 4. camerarius Sifrid 1258 : 319, 23. fratres

Dietwin 2.250 ; 173, 6. Heinrich 1230 : 173, 6. prepositns Conrad von Lichtenberg 1261 : 365, 32. 1262 : 345, 37. Susanna s. Landsberg. Sv Sw vgl. Schw . Swartz Niger Johannes 1252 : 274, 34. vgl.

Straßb. cons. Swebelin Heinrich 1265 : 451, 2. vgl. Straßb.

Loc. Swiggerus 1160: 91, 19.

Ta— vgl. Da— Dah— Tha— .

Tanna, Dahn ? Conrad prepositus de 1221 :

152, 23. Tannegg Tanheke bei Bonndorf im Schwarzwald

Heinrich von s. Straßb. Münst. dapif. Tannenrode Thannenrode an der Hm sü. w.

Weimar Berthold von s. Dentschorden prec. Tantz Hugo , Straßb. Bürger 1254 : 290, 20.

vgl. Straßb. Loc. Tarent Tharentinns Erzbischof Angelus 1196 :

110, 10. Tazsche Ruiin s. Straßb. cons. Teck Tecke Ruine sü. Kirchheim in Wirtemb.

Berthold von s. Straßb. Bisch. Berthold. Tegerfelden velt im Aargau sü. ö. Waldshut

Erbo von s. Straßb. cons. Templer templarii s. Baumgarten. Te— vgl. De— The—. Tennenbach ö. Kenzingen in Baden Kloster

283, 36. Terni Interamnia n. Rom 197, 3. Tha— vgl. Da— Ta— . Thancholfus 791 : 17, 9. Thann Tanne in Wirtemb. sü. Biberach Eberhard

von s. Deutschland pinc. Thannweiler Tanwilare n. w. Schlettstadt 66, 32. Theirynbach s. Thierenbach. Thelonearia s. Zoller. Thengarius 762 : 6, 3. vgl. Straßb. Loc. Thengen Denge Tenge gen gin in Baden n. Schaffhausen

Heinrich von u. seine Söhne 1232 : 205, 35.

Reinhard von s. Straßb. Münst. fratr. u. prep. u. St. Leonhard adrain. vgl. 205 not. 1.

Reinhard von s. Straßb. Münst. fratr. Theo vgl. Die . Theobaldus Theot— Thiotbaldus

s. Lothringen Herzöge.

737 : 4, 33. 739 : 5, 6. [739] : 5, 14. Theotbertus 739 : 5, 6. [739] : 5, 15. 788 :

16, 24. Theodericus Dtheodericus Theoderichus Theodo- richus ricus Thiodericus vgl. Dietrich.

s. Besan^on Erzbischöfe.

s. Frankenreich Kais. u. Kön.

Graf 1129: 61, 32. ders.? s. Elsaß Landgraf.

s. Frankenreich Kais. u. Kön.

s. Hochstaden.

hebdomadarius, am Straßb. Münst. ? 1147 : 81, 24. Theodulphus s. Deutschland Kanzlei not. Theophana s. Deutschland Kaiser Otto H. Theothardus hartus rM; 16,30. SOi; 17, 15.

vgl. Straßb. Loc. seine Gattin Ebursuuind 791 :

16, 30. Theotmarus s. Deutschland Kanzlei archicanc. Theotrado 739 : 5, 5. Theotuuigus 791 : 17, 9. Theutonia Theotonia Theutonicus

s. Deutschland.

s. Deutschorden.

s. Dominikanerorden prov.

Thiüi'fiili.tcli

U ine US

.<•/»

Thicroiilmrli Thrirjrnbnrh b. Wttnheim ift. 0*b-

w<<ilt<r im Ob.-KU. tU, 3^. Thier»bcrc ». Dicrubtirg. TbiorNtoin im Cunton Holotbarn lO. B«*el RadoU

von , Urftf und »ein äobn Rndolf IXOU :

;i«2, 8,

Thiotmarai ». Deutichlaiid Kanilei noi.

Tbio— *. Theo—,

Tbomn« «.^Rom. cur. Card, pretb. tit. >. Sabin.

Tbniilbftriu« vgl. Drudborim.

Tbl! vkI. Di- Tu— Zft-,

Tbüi'iiiKt'ti Tburingin Landgraf Ludwig 1163 :

'J4, :K).

TicrH— vgl. DiedeU— Hier» .

TiuHrero Sigelin . Htnib. BQrger U39 :

17«, ai.

Tiatollnbeim ». DUttcInbrim. Tiuttorih 898: 29, 10.

TolIciiNlpjn, DoUnstoin an <lcr \i'"."i'i vi, Eich- t.iilt '' Adi'lbi-id coinitlsKa de ,

üiAl' llartniann'« von Kilmi" /?.?/;

17«, 21. vgl. 8tral>b. L«» Tor— 8. Dor— . Toni Tullum 878, U Trienbeira Trcnbem tw. Mojitbcini u Wassvlnbcim

296, 28. Trnjwtum en8i»

iniiiUH 297, 4.

8. Utrecht. Tricnt der Biscbof 1189 : 110, .%. Trier Trcvori» ronsis

proiiositUH major Simon arcbidiac, 1304: 414, 2.

l)ominikiini'ikli)Ht<'r ISMi, 32

H. Martini coiivcnlus UM!, 2H

St. Mattbias Al.t Dietrich Util . 41», 1,

81. Sinu'onstifl fi.l, 2, 35.

vgl. Hugo, StraDb. Domherr. Trier Erzbischof 13(11 : 357. 24. Triuthensheiu 8. Truttenbau.sen. Troja Trojanus sü. w. Foggia in Neapel Bischof

Waller U'M : 107, 2H. Trucbtersheim Druchters— Truhter«— Trfthter«- heim n. w. StraPb. 164, 10. 216, 19. 257, 40. 4ßl, .1«,

Albert von 1340 : SM, 19.

Burrhard von , mil. 133<> : 1«», 8«. IMO : 2t)3, 37. 1343 : 214, 2. vgl. StraPb. rons. seine üattiii Hedwig. Dietrirb's von Epflg Tochter 1330: Kw). 26. il343: 214.4. leine Tochter 8. SIraPb. St. Elisabeth »oror.

Hczcl von 8. Straßb. con». St. Trudpert 8Ü. Freiburg Kloster 126, 21. Tgl.

not. 1. i;iO, 2.

Trhsiubeim 8. Drnsenheim.

Truttenbausen Triulhenshein Truten— Triiten- busen Trutinbusin Truttunbusuu am Otlilicn- berg n. w. Barr conventns ordiuis ». AngnsUni «7, 24. 44(>, 6. prepositi Walter 1365: 463, 11; ir>. der».? W. 1360:

34(i, 8; 2.T 1361 : 361. 11. 1934 : 189, 32,

Tu— t. Di- Do- Du- Dü- Tflbingen Rudolf 11 v..„ Pf.l7L.r:.r I34&

221. 37

Tailam i. Toni.

TaMboldcr TboMboUar TumMM« Hmo -, gifrtd'a BtiMlOT MM : 41», 4; K.

Hifrid' ~, Hngo't BhmIm- IM»

1304 : 42r). I \h 4%, 4; 85. Torandus » ib KaiuUi.

Ualfridui i. Walfridn«

Ubii' ''gcgang irrt im obvra BrMMcl»-

tl - 1363 : 405, ».

Ud- Lda ., lit- Ot— ütt— . üd»l- ftd«l- Ond«l- Öd«I- «^. ÖI-. OlTtnbeim UlftrahMin •&. w. OppMilMia 91, I. Daamntia 770 : 14, a

UtoBlwiin •. IttMÜMilB.

D<nd>Bhriin t. TcndMilMiai.

üf- Dff- »gl. Oi-.

Uffenberc moiu 112, 81.

Offenbwm lO. ö. M&UhaoMa 868, W.

Uht— 6ht— «. Icht-.

Ulcnitoin Sigcb^rtnü in 1311 : 188, 10.

Ulferaheim i. '

ülricu» Olricu, t> - <»••«-«" nJ-i

rieh öl— Ouli

Dodid— Ödel- LoJeli !• r»cJMU

hcai Oolricot Vodalti. .cos

■. BiaohottlMiin. •. BollinitMi.

t s.

8.

1. hgeota«.

•. 8t. Gkllen Abte. 1. Oirbaden. •. HerrtingcD. s. Uofwwar. ■. Hoiuia.

(. Hiirrbarth.

len Rodegvr tob .

s.

8

II 'ler TÜUn.

*. Neuburg Abte. ». Pflrt

•. Bappoltttfin. a. Schott.

wol 8tra>b. Btirger u mm mr^irir 114» : 68, 36. sein Brader s Sifrid, Strafb.

Barggraf. WM : (87, 18. mIb Bradar a WaMHa«a. 1143 : 7t. 3. Tgl. SIralb. Loc longu« [liAJ) : 78, «7. aai« Brate & B»-

dotfnt. 1096 : 60. 16 - 1096 80. 17. 1097: 61. *> If^^ ^' ^' 'ftf^. *♦ " 1139 6A. 6 f 1143: «U, M. «gl. «1 uos \

570

Ulricus Virnekorn

s. Straßb. St. Arbogast fratr. s. Straßb. Hospit. fratr. (2 verschied.)

s. StraPb. Münst. dec. s. Straßb. Münst. fratr. u. Haslach prep. 8. Straßb. Münst. fratr. s. Straßb. St. Stephan pleban. s. Straßb. St. Thomas dec. s. Straßb. Bisth. bischöfl. capell. s. Zehe.

Graf 778 : 15, 9. 1040 : 46, 30. 1160 : 91, 19. 1259 : 326, 14. St. Ulrich sü. Freiburg Probstei 82, 37. vgl.

Straßb. Loc. Dmbertus s. Humbertus. Unfftge Burchard s. Griesheim vill. ünzhnrst Unzenhurst in Baden n. Achern plebanns ^ ß. 1240: 204, 31.

ü— üo— vgl. D— u. Vo— .

üocco 1039 : 46, 4.

Ddal— üodal— üdel— üodel- vgl. Ü1-.

ühtingin abgegang. Ort unweit Marlenheim im

Ünt.-Els. Konrad von , Straßb. Bürger 1199 :

113, 13. Dolcvvin vvinns

min. des Straßb. Bisth., vorher des Domherrn Konrad [1141—43] : 68, 9.

1039 : 46, 2.

Uta s. Kind's Arnold Gattin.

0 9 a

Uten Uthen Uthin s. Dtten— . Dthicha s. Straßb. St. Agnes soror. Urach üra ö. Reutlingen Graf Egeno von 1219: 137, 8.

ürbanus s. Rom. cur. Päbste. Urbs vetns s. Orvieto.

Urlefein Urloffen n. Offenburg ? Cunzo Günze von 1237 : 198, 29.

ürlftge Rudolf , Straßb. Bürger 1230: 174,39.

Urmatt an der Breusch w. Molsheim 109, 24.

ürselingin s. Irslingen.

Ursoni 788 : 16, 25.

Usele Walter , mil. 1248 : 244, 15.

üsenberg Ösen Usen üsenberc abgegang. Burg bei Endingen Hesso von J26'3 .• 411, 15. i266 ; 464. 1 1 . Rudolf von 1219 : 137, 13. ders. ? Rudolf von 1248: 241, 13. 1256: 299, 23; ff. vgl. Hochberg, seine Kinder 1256 : 299, 23. sein sororius Anselm f ^^^^ •' 299, 28. Ut— üt— vgl. Itt- Ot- ütt— .

üto Ödo Outo s. Straßb. Bisch. 791 : 17, 10.

Utrecht Bischof Burchard 1097 : 51, 11.

Uttenheim Oten— Outen— Oden Uten— ütent

Uthenheim Uthenhem Uthin— Utenheim w.

Erstein 44, 14. 80, 38. 81, 4. vgl. not. 1.

88, 2. 94, 4. 191, 4. 205, 3. 247, 10. Albert von s. Speier Bisth. cam. seine

Tochter Beatrix s. Mnndingen Egelolf von . Burchard von , mil. 1220 : 148, 12. 1235 :

190, 29. sein Sohn Johannes 1235: 191. 21.

sein socius Burchard 1235 : 191, 22.

Heinrich von , wol Straßb. min. 1147 : 81, 26. Lentfrid von , wol Straßb. min. 1147 : 81. 2C. Rudolf von 1262 : 378, 16. s. Schoup Reinmar .

Werner von , mil. 1235: 191, 21. sein Sohn Cuno ebd.

V.

Valenciennes Valencenae 253, 28. Varsberg Wamesperc perch perg in Loth- ringen n. w. St. Avold 414, 5. Egidius von , mil. 1264 : 414, 8. Heinrich de veteri Castro , Matthei filius, Jacobi de serviens 1264 : 413, 25. 414, 3. vgl. Kuttingen. Jacob von , mil. 1264 : 413, 24. sein ser- viens vgl. Heinrich. Matthseus von 1264: 414, 11. seine Söhne

s. Heinrich n. Walter. Walter de veteri Castro , Matthseus' Sohn 1 1264 : 413, 26. 414, 3. vgl. Kuttingen. Ve— vgl. Fe- Vöh— . Velbelinus 1239: 202, 12. vgl. Straßb. Loc.

Renchen. Velkelinus lin Velcke Felchelinns Felhcelin Heinrich, Werner's Bruder, Straßb. Bürger 1225: 157, 32. 162. 22. 1240: 203, 20; 37. 1243: 216, 4. 1248 : 241, 11. Werner , Heinrich's Bruder 1225: 162, 22. 1240 : 203, 20. 208, 11. 1243 : 216, 4. vgl. Straßb. cons. Velletor 475, 22; 29. Velletri trensis s. Rom. cur. Card, bisch, von

Ostia. Vendenheim Uenden— Vennenheim zw. Straßb. u. Brumat 56, 1. 138, 25. 231, 3. 3.39, 29. Hugo von , wol Straßb. min. 1148: 82, 21. Vercell., Vercelli ? s. Rom. cur. Kanzlei G. Vercelli lensis Bischof Albert 1192 : 107, 1. Verden densis Bischof Rudolf 1192 : 1Ö7, 28. Veringen ge n. Sigmaringen

Heinrich von (nur einer ?) s. Straßb. Münst. cell., cust. u. fratr. u. Straßb. Bisch. Hein- rich n. ders. ? s. Straßb. Münst. prep. Marquard von , Graf 1196 : 110, 12. Verlin s. Griesheim vill, Vetusfrumentum granum s. Virnekorn. Vi— Vie— vgl. Fe— Fi— Wi— . Villanus s. Dorfman. Vinkenwilre vgl. Straßb. Loc.

Nicolaus von 1262 : 389, 6. Virnekorn Firne— Firnikorn Vetusfrumentum granum Viernecorn Vimkom Vimechorn corn Konrad , Straßb. min. 1209 : 122, 20. 1215 : 129, 29. vgl. not. 2. 1220 : 146, 35. 149, 27. 152, 1. 1227 : 166, 27. 1230: 174, 6; 34. [1223—1232]: 182, 2. 1233: 183, 22. 188, 26. 1236 : 202, 36. 1239 : 202, 12. 1240 : 203, 37. 204, 9. 208, 9. 1242 : 214. 36. 1243 : 216, 29. 1244: 218, 29. 221, 12. 1246: 229, 9. 230, 14. 1247 : 236, 8. 1249 : 247, 17 ; 40. 250, 3. 1250 : 252, 25. vgl. Straßb. Loc, officiat. u. Hospit. rect. seine Kinder 1246 : 230, 14. seine Söhne s. Reinbold, seine Schwester s. Gerlindis. sein filiaster s. Wolx- heim Heinrich von .

Virnekorn - Walthor

r.7l

llcilllllllll , -■ : I 1, H

it*<illt)ol(l - . I

Koiirail'» iili , /,'i,' . :.'ii, ;h5.

Knnrnii'H H<'i it von Klienb«iin t'Ji7 :

2:M1, i». /i'c< L'W, IH. KoiinKl« Sohn fjsn. \KA,Ti. IJ47 : '£.V\.9.

JX'I!) : 241, IH K. I,i('t)«llri>llrr. junior der jungf ;,..... Jl)7, IM. v><l .'ii.ir...

con«. n'U) : 207,«. W«: 221, K'- /•<•. 9x;t ir. Vf;l. Strul>l). l,oc. n. con' WnIt.T /i';'7 ; 1«7, 1. ViHÜinn« der Bnidcr ». liudolfiiH. Vifcrim binm 147, 3. mt, 4a. 11«, K) l'>7 li

.Uft, »; 26. !»lß, 8. 318, 31. 319, 33. VituliiH R. Knip. Vitiprct [90/i-OOt] : 38, 1 . Viviantz, StraPb. Bürger 1:j:jD . MV, M. VlockpnHtoiii H. Flrrkenstcin. Vorrozo, mil. [imrh I0()7\ : 45, 11; 12. Voilnlricliiiit H. Ulrii'tig. Vftgpllin Hpinrich l:iG3 : 402, ft. vgl. Htnth.

Iah: «oiiio Onttin Orcda t263 : 4()2, 10. V<ilir«'iil)a<h Verenimrh Coiistant. dioc. ii. w.

I)onaii-EK( hingen 277, 21 ; 22. Vftllerdingen ». Wellringon.

Vogolhunt Wiricli ^ ' n^trürr

Vol - vgl. Fol-

Volcmar IJoImnr Suliiiiariis \ulinar marn» H. OrieHlieim vill. H. Haiterharh. N. Molsheiin. ». Still.

HtraPb. Hilrgpr n. min. ll:i'J : 82, 6. H. HtraPb. Miiii"» '>"•■ H. Wide. H. Vr'ineck.

Oraf II-,"J: «1, M. - l.'H): 203, 12. Vobnandiis ». StraPb. Dominik, prior. Volgeldbeim Volkolde« Volrofe«— UrtoU'oldet-

heim »fl. Ncubreisarh 4!», 2. 88. 2. 2()i">, M Voto 78H : 16, 1. vgl. StraPb. Uc. Vr- vgl. Fr-, Vrio Vrige Cnno -, mil. 1359 : 328, 32. 1364 :

432, 1. Vftllo s. StraPb. I,oc.

V/il Vnlenrbriecheübnni .i. rfiililgrip.sbeini Vultnris liliaKter h. Ortolf. Vurst* Anselm /^'ß.'i : 447, 23.

M'itxjg.

/"'' bb, «7.

Wkldburg W , WirtMBb •«. A. Ba*«a*>

barg Kb«rl ■. D«ataeliiMMi daftf.

<h •!> d«r KU n. A. FmlNirR Kloa(«r

'int JOB

18, 87. *gL Ml. 4.

U.lf i. .1.1. ihn Utubiba »a. A. fthtr ffc— faim

11 ;• !■: 10

< W»l- DonUHt OmWMm rbogaat frstr. o. prap. Tkedom. mir Bredtr i. UMeu.

... . . .. 88. «.

Walldani Dam* sA. w. Wcrttwim Robtrt vom

noa : 107. 4. Wtlram ramu nnuBM —tvn %. OwoMfaek.

Wn!'- '- HolMiutoia.

W . lal— Wkltonu DwüUwriM

lliul- W*hb«raa WaKkar

I. All.

n 't .

|i lll.

s ' -in

a. heil Ji

1. Hi' : I.' inricJi's von BriHicr.

s 1 >. de« Straf b. ÜAnclwira, Br«a*r.

I. (iilliailcll.

■. (Irieiiheiin vill.

». Horburg.

a. Ijtmii^rtheiin.

a. Idinffibcrg.

a. Malb<>rg.

f V' 'mim.

*t Sohn, ranonicna a. MaMtmoiftaaUr

N

IM»; 87a 18

I.

' ifi IWrthold's von mptll.

w.

W. ». Mai halb frali.

Wacbenheini rhinheim n. w. Sprier Dietrich von - H. Speier preb.

Unadhariu« 9tO : .MO, 24.

Warr.larina Wall.i ti:iO: 2«1l, 28, IJS'.t :

340, li.

Walarhna, Biarhof 77H . 13, ,18.

Walbnrg B. Walpnrgis n, llagennn Kloster t'>4, 2. 440, 4.

Waleb Hug 1363 . 410, 9.

Kmdrich I Erftdar.

11" \h. T|l. Stomfb I

.-' .1, ..fhrisl

li

a. M ih, <i«|Nf.

a. Straft». ümUi. diapaM. t|L Stimfb. Le<.

572

Walther Weltringen

s. Straßb. scult. sein Sohn s. Walter. Rudolfs des Schultheißen Bruder 1183 : 100, 13. 1188 : 103, 5 ; 37. 1196 : 110, 15. 1201 : 115, 3. 1202 : 117, 36. vgl. Straßb. cons. n. scult. Walteri quondam scnlteti puer 1301 : 115, 20 ; 25. seine Söhne s. Eberhard n. Walter, s. Straßb. cons. 1215. Walter's Sohn , Eberhard's Bruder 1216 :

131, 19. seine Gattin s. Hedewigis. Walteri scnlteti filins 1218 : 134, 2. filius scnlteti quondam 1220 : 146, 31. von Straßb., de Argentina, mil. 1219 : Hb, 4. 1220 : 148, 5. 149, 25. 151, 8. 1221 : 152, 26. s. Straßb. cons. u. scult. 1225. Ortlieb's Sohn 1225 : 157, 33. [1246] :

234, 6. s. Straßb. scult. 1236.

mil. s. Straßb. Loc, cons. u. scult., Straßb. Bisth. marso. n. Reichstett Vogt. vgl. Eber- hard, Straßb. Marschall, seine Brüder 1251 : 265, 1 ; 2. sein capellanns Sifrid 1347 : 241, 36. Gozelin's Bruder 1266 : 463, 7' 1096: 50, 16. 1129: 62, 6. 1137: 66, 6. [1141— 1143] : ß9, 16. 1143:11,10. 1156: 88, 29. 89, 23. 1162 : 93, 3. 1189 : 104, 20 ; 34. 1199 : 113, 7. 1320 : 151, 36. s. Straßb. St. Arbogast fratr. s. Straßb. Dominik, fratr. mag. s. Straßb. Münst. preb. s. Straßb. s. Petr. jun. fratr. s. Straßb. Bisth. bischöfl. capell. n. Rosheim

pleb. s. Straßb. Bisth. Kanzlei. s. Troja Bischof s. Truttenhausen prep. s. Usele. s. Varsberg. s. Virnekorn. s. Waffelarins. s. Wangen pleban.

898 : 29. 15. 10.39 : 46, 3. 1039 : 46, 3. ders.? 1040: 46, 26. ünalto, Drudman's Bruder 1039 : 46, 5. 1040 : 46, 28.

Vvalzo presbyter s. Straßb. St. Anrelia pleban.

Wangen ga ge sü. ö. Wasselnheim 20, 34.

42, 8. plebanns Walter, Werner Kalp's Sohn [1202] :

117, 15; 17. Anselm von 1246 : 230, 15. 1257 : 308, 15.

seine Brüder s. Härtung, Heinrich, Pilgerin. Bnrchard von 1263 : 404. 13. 408, 29 ; 39.

1264 : 424, 17; 25. Härtung von

der alte 1263 : 404, 12; 36.

der junge 1262 : 376, 8. 1263 : 403, 30. 1264: 419, 10; 30.

welcher von beiden ? 1357 : 308, 15. 1359 : 340, 7. 1263: 406, 17. vgl. Anselm. Heinrich von 1246 : 230, 2. 1357 : 308, 15.

ders.? HeinricusPeregrinifrater 1261: 3oO, 6.

seine Gattin Gerlind. Konrad Virnekorn's

Schwester 1246 : 230, 1. seine Brüder s.

Anselm. Hezel von 1147 : 81, 31. 1155 : 86, 20. Pilgerin von , mil. 1251 : 269, 9. 1253 :

282, 21. 1257: 308, 15. 1259: 340, 7.

1262 : 372, 15. 1263 : 372, 38. 1264 : 424, 17; 25. 425, 9. ders.? Peregrinus Heinrici frater 1261 : 350, 7. vgl. Anselm. milites de s. Schiltigheim Vögte, üuanhaldo * 778 : 14, 12.

Wanhardus Duanhardus Wanhart 1089 : 49, 1. fll56: 88, 1. ders.? Straßb. min.? 1096: 50, 15. sein Sohn s. Johannes, Straßb. min. War— vgl. Var— Wer—.

Wartenberg tinberc, abgegang. Burg b. Neu- weiler n. Zabern oder Ruine sü. ö. Donan- Eschingcn? Conrad von s. Straßb. Münst. fratr. Wasenweiler n. ö. Breisach 205, 36. Wasselnheim Wasceln Wasciln Wazzelnheim n. w. Straßb. Dietrich der Vogt von 1363 : 375, 27 ; ff. 383, 21; ff. 1263 : 404, 12. 1364 : 434, 30; 35. Hesso der Vogt von 1364 : 434, 30 ; 35. Wassenberg berc in der Rheinprovinz sü. ö.

Roermonde Gerhard von 1336 : 193, 39. Wasserstelz Wascerstelze Wasserstelce Wazer Wazzerstelz, bei Kaiserstnhl am Rhein sü. w. Schaffhausen oder bei Sulzmatt w. Rnffach ? Conrad von s. Straßb. Münst. port. u. scol. Wavirscarns Rudolf , Straßb. Bürger 1201 :

115, 10. Duazelinns [965—997] : 39, 10. Duec Wec— vgl. Wez .

Wege abgegang. Ort bei Hcrmolsheim im Ünt.-Els. Gemeinde vgl. Mntzig parochia. Cnno von 1159 : 90, 3. Cuno von 1159 : 90, 3. Wehelin linus Heinrich , Straßb. Bürger

1364 : 417, 31. Weiersheim Uuihereshaim sü. Hagenau 9, 31. Weilerthal das n. w. Schlettstadt 66, 19. Weilnau Willenowc w. Usingen in Nassau Hein- rich von , Graf 1262 : 386, 5. Weinsberg Winisberc ö. Heilbronn einer von

1219 : 137, 13. Weissenburg album castrum Uuizen Wizenbnrc Duizen Wizenburg Uuizunbnrg im Ünter-Elsaß 357, 20.

Kloster 3, 1. 4, 20. 5, 1; 12. 9, 19. 15, 16. 25, 17. 97, 32. vgl. Straßb. Loc. Äbte

Ermbertus 774 : 9, 28. Grimoldus [833—861] : 25, 18. Wolfram 1219 : 137, 7. 139, 2. fratres

Rantunig 737 : 4, 31 ; ff. Rihbaldus 780: 15, 16. ders.? 774: 10, 6; 10. Conrad von s. Königsbruck fratr. Heinrich von . Straßb. Bürger 1330 : 149, 27. Heinrich von 1364 : 429, 1; 4; 36. Conrad von s. Deutschorden fratr. Wel— vgl. Wal— n. Wer—. Welcho, Laienbmder des Straßb. St. Arbogast-

klost.? 1154 : 85, 15. Welpho 1156: 87, 11.

Weltringen, Hcllering sü. ö. Finstingen in Lothr. (Lepage dict. topogr. du depart. d. 1. Meurthe p. 68.T oder Völlerdingcn n. ö. Bockenheim in Lothr.? (Ztschr. f Gesch. d. Ob.-Rheins XÜI 411) Hugo von s. Saarburg Bürger.

Woltscin Wickershoim

Wi-ltN< in H( innK 1330 : \M, 20. vgl. BiraVb. com. llucnilo \H:i:t Hlil\ : 25. 20. Wender h. Molithcim Werner »on . WeppheriniinntiK ('onrad -, rail. 1385 : 4M 1* Werd —da dn Weridn - rifh

Wiirfh nn der III hü. F.r-^' "«t, IH,

Heinri( h von , Sijjl, (int 1319 :

137, U. 13», 4. ; IH KW, 8«.

1333 : 17H, 25. / 1«5, 8,

t 13!i3: 2m, :1H Vi .ruf. Min

8ohn «. Heinn il. nein prot-iirator

Philim» von U. i / UV, . 1!>5, 1.

Ileinricli Sij^eherl von . Hi'inrich'it Sohn, Ornf luv.) . 201, IH, 2.1. /i'.'.;.' : 2«), 31. I^r,:>- :\M\, \h. 1363: 381, 2;«. :w2, 11. vkI F.lsnP l.andcrnf. Sigebnrt von ■--. Ornf //M : IW. I. 119$: 110,11. ;5W5 : 120,23. I3()'.t : 128,4. J.3/4 : 127, 2«1. ;i>/9: 137, 1). I. ■«).». MÄ/: 152, 21. 133H : IftH, .36. t 1353 : 2H0. 87. Hein Sohn h. Heinrich. H. Sc.hönenwerd. WerneriiK Warinhernn WarneriiH Ihierenhere WerenhcriiH UnerinhariiiH Weritihere - hern« Wernher herc Uticni— Wernhern» vgl. Wezel. H. Hallhronn. ». Boger. N. (laue. H. Kalp.

H. EtlenheiinmAnstcr Abt. H. Firdeiilieini. R. Oeispolzhejm. H. Hntl.itndt Conrad von . H. llercofta!. R. Hochfeiden. B. Laniiiertheim picban. B. LaniiHhorg. N. I.onbega/./en. H. Mainz F.r/.bisrhöfo. B. Marbarb rant. R. MoUbeim. H. Nengarfheim. R. Nothalten. B. Piilex. 8. Khein. B. Ktanipf. B. Steinhnrgelor. g. Sintzheini.

wol Straf'h. Hürger n. min.? (wieviele?) ■. StrnPI). Ilistli. viredom. B. StraPb. ninlb. marsr. Simonin nepos Itüü : 86. 20. Werneri marRralci filinn IIHS . lOIl. 4; .S7. B. Stral'lt. conR.. StraCb. Binth. inarnr. n. Honnn Vögte, seine Oattin n. Söhne tlW: 112. .36. Rororis Ruse fliii h. Mundingen F.gelolf n. Werner von . \tm)-t303\: 11!>. IH. vgl. 8tr»»b. I,or..

Conradi. ». StraPb. jndio.

». Kipelin"» Kndoii .->(-lnviegerelt<Mn

ttO'J: Im. 24. IIW: 'M\ 1«!. ///••••: .">«. II

iUVJ: \K\. 3. ». .SlraPb. Mi\nHl. cant. n. rnnt. R. StraPb. Mi'niRt. ram n. Haslarh prep. R. StraPb. B. l'etri jun. frntr. dert.? b. ebd. Ate B. StraJb. St. Stephan fratr (wieviele ?)

B, StraPb. St. ThomaR fratr.

s. StraPb. St Thomaa pinc. n. dapif

•. fMnif b. BtodiftCt.

t. fltur ni.

« '-n.

•I .'la.

a. Wcilhufaa

■. WolxMa.

Graf 1139 fit. Sa U6U VI. IS

magiiUr [llHi-U»\ : 103. 16,

WwBMwilr« •. WAraeh"

Wanüwnbu Warialurdt. %. Ha((«UMi Barg«. •. StMubarg, B. Rtrafb. Mftiiat im.

Wemlinna a. Kbwifctfai BBidwnl'a vom ErlMa. nagiiter IMT : a07, 80.

Warno t. Btrmfb. Mftaat. fratr.

Warn Albrwilit IM» : 879, tl.

Wema Walraaewa b. lUiUBMi ia Badaa ••. A. Sprier F.berhard n. Diatridl fWI , Stnik nun. ■. Speier Bittb. piae.

Waatemuui bubm (vri. fltnlb. Lm.) fiM- rich von Alba, Slralb. Btffar iUH: »7, 8. 12W: m, ». tUM: 4&7. 17. aain« SAhna:

Gerhard t t3W : 467. 18. «Umm WMtva Agnea n. dcrta Bnmr JohuuMS UM : 4^. 84; 86.

Jobannea cleriew tMA : 817, 4. UU : ttt, tl.

Weathanaen bnara ■. BmÜbU *I90, 9.

Westhofen hovan borin aft. WaaMlakaim IM, 8. Hag von - 1363 : 408, 81. laenbart von XM4 : 41», 11 48t, 87, »

433, 11. 13eS: Üb, 29. ReinboM Irriraa de U65 : 447, 8. Wen. m von - I.9M : 419. 1.1 4^.1.

13 . ib, 28.

WAIfrlin vuu /M4 : 488, 88; 80. 488, II. Woinictm von - 1M4 : 489, 1 ; 88.

WaUlar WetflarieaaM aa dar Laha wafBiilaa

Arnold von HolUad iM$ : 888, 9. 8fr7. 88L Wesel cel Ooa— Waealo Wetaal Da»— Waaei»

telna Do*— WaaQ Weailo Wand «gl

Wamaraa a. Kftninbraek fratr. a. Marailina. a. Pairia Abt wol Straf b. BftrKtr o. aia. (wieviel«?)

a. 8tnilb jndi«^ n, eona. eeia Piadai a. Kae-

J0'.>' '. 27.

: 82. 28. ~

ingaanna tOiO «<■. <<■.•■ -" M

Wbolfir—maabaim a. Wolsheim. v: Wei-.

:< Cnirbal.'

WiboUhauB Uaibiliaheiaie Wibeleaben Wibrliuh»« Oaibileabeiai WiUleakaia ••. 8ta»b II 41 14. 4. 80. 41 42. R

Onirbertaa •• Wipert,

Wirkeraheim CnKweree— Wik- S»r»

Wirberea— WirbirvItMin aa der tll »0 Stra#b. WO. ». Sä:« - .-^ 4«^

574

"Wickersheim Wisento-we

an der 111 sü. Straßb. oder an der Brensch w. Straßb. oder n. w. Hochfelden? 64, 7. 67, 40. 89, 3. 138, 25. Vogt Graf Sigebert 1156 : 89, 21. üuicelinns presbyter s. Straßb. Bisth. Kanzlei. Uuicman s. Straßb. Münst. fratr. Wicqninghem 10 not. 1.

Unicram Vicram üuiceram Wichgrammiis

Straßb. min. u. Bürger (nur einer ?) 1105 :

64, 1. 1129: 62, 6. 1137: 66, 5. [IUI—

1143] : 69, 17.

ünicroh grao grochns 728 : 3, 32. ders. ?

737 : 4, 34. Wide

Härtung von 1262 : 380, 1. 1263 : 412, 6. 1264: 419, 11. 1265: 446, 26. sein Bruder s. Volmar. Volmar von 1363: 412, 6. 1264: 423, 13; 37. sein Bruder s. Härtung. Wid— vgl. Wied— . üuide Vidgernus s. Straßb. Bisch. Widericus * 778 : 14, 9. Wied Alten Widen n. ö. Andernach Georg

von , Graf 1211 : 124, 20. Wiedensohlen Widensolo ö. Colmar 90, 31. Uuielherius 774 : 10, 7. üuig vgl. Wi Uuic .

Wigand s. Offenheim Friedrich's von Brüder. Wignandus Wi Wignant s. Straßb. St. 'Arbogast prep. wol Straßb. min. 1096 : 50, 15. ders. ? 1105 : 54, 2.

Wigerheim, Wingersheim w. Brumat? 112, 31. Wigerich s. Rintbort. ünigfridashaim s. Wiwersheim.

Wilgen (Straßb. Loc. ? vgl. Straßb. Gass. u. Haus.

N. p. 62) Agnes zu der s. Mutzig Konrad

von . Wilhelm Gnil— Wilhelmns Uuille— Willehelm üuille— Willehelmns Willel— Willheimus

s. Achenheim.

s. Beger.

s. Besancjon Erzbischöfe.

s. Brumat.

s. Deutschland Kais. u. Kön.

8. Eberhard's, des Straßb. Marschall's, Brüder.

s. Marbach cell.

s. Meienris.

s. Mftlich.

s. Nape.

s. Rhein Pfalzgrafen.

mag. s. Rom. cur. Kanzlei.

s. Rom. cur. Card, bisch, v. Sabina.

s. Rom. cur. Card, presb. bas. dnod. apost.

s. Rom. cur. Card. diac. s. Eustachii.

s. Rot.

s. Straßb. s. Petr. jun. cell.

s. Straßb. s. Petr. jun. fratr.

s. Straßb. St. Thomas fratr. ders. ? s. ebd. scol. vgl. Straßb. Loc.

s. Straßb. Bischöfe.

Straßb. min. ? 1156 : 88, 30. Willcbnrgis s. Niedermünster Äbtiss. Willezo [965-991] : 38, 19. Willgottheim Uuillegolteheim n. Hochfelden 51, 16.

villicus 51, 33.

Willibaldus, Bischof 778 : 13, 36. üuillibertus Unillebreht

Bischof 728 : 3, 30. 1040 : 46, 26. Uuillibrordus 728 : 3, 33. Willigisus Unilligisus s. Dentschl. Kanzlei canc.

u. archicanc. Wille Duiloni 778 : 15, 10. 956 : 32, 22. Willstett Duilstide an der Kinzig sü. ö. Straßb. 176, 22.

der Pfarrer 1232 : 178, 35. Wilperc, Wilsberg? Berthold u. Hermann von ,

Brüder s. Straßb. Münst. fratr. Wilsberg Wildesberc (vgl. Wilperc) n. w. Zabern

Johannes von 1265 : 446, 9. Windeck ecke sü. Baden-Baden

Albert u. Berthokl von s. Schwarzach Vögte.

Reinhard von 1248 : 243, 2fi. sein procu- rator Heinrich von Pforzheim 1248 : 243, 26.

die Herren von 1259 : 328, 37. Wineck Ruine n. Reichshofen im Ünt.-Els. Volmar

von s. Königsbnick fratr. Wingersheim s. Wigerheim. üuinihardus hartus 774: 10,7. ders.? 788:

16, 24. Winitherins s. Deutschland Kanzlei canc. Winnenden Wineden n. ö. Stattgart Gottfrid

von 1196 : 110, 13. Winstein Winestein Ruine n. Niederbmnn im Unt.-Els. vgl. Straßb. Loc.

Adelheid von Humberti Zidelarii soror 1233 : 185, 3 ; ff. ihre pueri ebd.

Heinrich von 1233 : 185, 27. Winterstetten Wintherstet Wisterstede sü. Biberach

in Wirtemberg Conrad von 1219 : 137, 13.

vgl. Deutschland pinc. Winterthnr ture 285, 27; 29, Heinrich von

s. Straßb. cons. Winzenheim w. Colmar Dietrich von 1263 :

405, 31. Wipert üuicberto Wipertus

8. Johannes, Straßb. Bürger.

Saarburger Bürger 1229 : 170, 22.

780 : 15, 22. vgl. Straßb. Loc. Duirandus [965—991] : 39, 9. Wirich Wyrich Wiricus

s. Rimburg.

1247: 236, 12. vgl. Straßb. cons. ders.? Goz- bert's Sohn vgl. Straßb. cons. desselben? Wittwe s. Straßb. Loc. Wirtemberg tenberc Ruine b. Rothenberg ö. Stuttgart Grafen von .

Hartmann 1219 : 137, 8. 139, 3.

Ludwig 1214 : 127, 26. 1219 : 137, 9. 139, 3. Wirzburg ceburgensis zeburc zebnrgensis

93, 11. 163, 20. Wirzburg Bischöfe

Erabrico IIU : 76, 40.

Heinrich 1163 : 94, 26. Wisegrinus s. Hagenau Loc. Wisebegere Wiß Wissebeger s. Beger Albert .

Wisentowe ausgegang. Ort ö. Zabern (Schöpflin Als. ill. II, 219. Klein-Wiesenthau), identisch mit Wirinthowa (Bresslan Dipl. Cent. p. 25 u. 27), Wisinouna (Grandidier bist, d'Als. II 148 nr. 496) u. Wisenaw (auf Specklin's Karte) ? 304, 35. vgl. Wizenowe.

Uuiserich Zuljurn

57:,

lIiiiHcrich ricuN --rihc Wizoricn« 961 : 80, 81.

U.W iJl, 28. WidtcrHtode ». Wiliti-riititli n Uuilbertuii 7*Ö : 1», .i.< lliiitlmrio 7!ih : 3, 32.

Witigo MBccrdoK H. HtraPt). H». Mar. Mügdiil. frstr Uiiito lOtil : 4H, IW.

Wittoldlmrh WitlicIencK Witriineiibacli n, Airharli in ()l)or-Uiiii'iii I'falzurafoii von

Fricdiifh UM : 87, 12.

Otto tt(i:i : «4, 81, WittcTHlii'im Witer«— DnithorM— VSiiiiTolirim II. ti. Hoclifoldcii 441, 12. vgl. not. 2.

Ucrthold von , mil / "•' ■"■" " Wittishcim not. 2

Witze« Hifrit dii< a. MoIdIkhh in-riiwDrn. Winiimdu», UiHrliof * 778 : ]:i, 37. vgl. not. 8. WiwvrHlioiiii lliiigfridaithaim n. w. StraVI». 16, 9. Wizliri'ttcliii Hugo v. StraPb. con«. Wizenuwe, mit Wisontowe ideutiich ? Heinrieb

von a. Htmllb. rona. Wizericna m. Uuikprich. Wii- Wft- vgl. VVc - Wo-. Wörachweilcr Werncgwilre n. w. /wcibrarkcn

Ciatcrcienaerabtei 281, lü; 36. Tgl. ätraifb. Loc. UaolcoldeBhcira a. Yolgelsheiin, Wolf (vgl. Lupna) Durchard von StraPb. n. Min

Sohn Hugo 116!) : 105, 36. Wülfnch fahe fliahc va vach vahe im .Schwarzwald ö. Lahr. vgl. StraPb. Loc.

Kdiirnd von a. StraPb. Münat. fratr. u. Offciiburg ccd. rect,

Friedrich von 1363: 411, 15. der».? d«r von lÜGG : 464, 11. Wolfanus Argcntinensia nrbanua l:ill : 186, 1.

aeino Gattin Dpinuctia 1311 : 126, 6. UnolfljcrtUB 601 : 17, »4. Wolfbrandus 1100: 61, 16. seine Drflder a. Bnr-

card, StraPb. Domherr, n. Megenlach. Wolfgaiigiis ITuolfganc

R. .StraPb. St. Arbogaat fratr.

1040 : 4(i, 2y. Uuülfgrimo 778 : 14, 12. UnoiniBiilu.H HOl : 18, 1. Wolfliolinus Wftifelin Wßlvelin

s. Hngcnnii scult.

s. Wosthofcn. Wolflielm hplinns

8. Locus' Peregrin Söhne.

Keimar's (Schoup'a?) stiefsun 1986: 449, 1.

8. Still.

s. StraPb. .St. Arbogast fratr.

a. StraPb. St. Thomas fratr.

8. Westhofon.

Wollisheiiii Wolvos Wolvis— WuWensheim w. StraPb. 2Kt, 28. .14!», 1.3. plcbanus Johannes archipresbyter 13t8 : 240, 14.

/M.'i : 2'.t3, 18. Clnnthcr von läf>3 : 3SK», 37

lUiolfoaldns, Graf 7'JS : 3. 28.

Wolfrat Ihiolfrad radus Wolfradn» Dnolnerat Wolvoradii» verat 8. StraPb. Münst. fratr. dera.? s. ebd. der. 8 StraPb. Mün»t. fratr. u. cell. a. StraPb. Disth. archidiar.

W..1

ffamW»lft»M—

-raaaa*

8u*Vb iiurMf o. aia. mtt:tA,\\. \in9]

60, 3. tm : 00, m, iin r et. » in

d«ra.? /OM: 60, 16, WaiMMibarfr Abt«.

>rak \m, l. llAaaL tnit. '*'<■ in a. Pnl*«rth«iak

I Wi.li .,•» Bndff, Strafb. Btir~- •••

li Woi, . ( 4/w 11 r~i HtrUb ....

W<.l,:

noljiii<-iii) » ' ','■ ' T V

getheira \

Vic>ij[«ii|[r*neii B o

'. : W7, SS.

>: SM), aa.

> II.1 9

II

II

der» f U3t

WiTtirr von Woi Wo.

t'i,; CAnonici

Adelbert 1160 : 91, 16.

Anno 1160 : 91, 16.

Burchard 1160 : 91, 16.

Eberhard 1160 : 91, 16.

Oernndn« tlÜO Hl. Ift

d. - 1.

pri'iM.sitii.H \ Miir.iii />*.*/ : i*l 14.

scolastJcaa Urnnann 1160 : 91, Ift. Worma Biatbnm 9U, 19.

Bischof Conrad USO : 90, 86. 91. 18. Wortwiniu •. StnJb. 8t Arbogwt fratr. WnUHehedMa s. PalTtnhtta. Walled« dia Sifrid - UM : 1«, a«L t*L

Stnf b. Mwa.

WolTMahtia •. WolialMim. WiuMabM« CMtniB, bai Wflnbdai aft. OebwMW im Ob.-Ela.? 4M, n

Zabem beme baraia ««itia aa d«r Zoni

rb. 109, IS. 168.8a aaaiaa8L»L

«06. 7. 40». 1& 41^17. uS 4.

4^ü, iu. 4M, 4t. 48t. 81. 488, ». 434717. pUbftBi

C. IHM : 806, 16.

B. tau : 818, I.

Bberbard UM : 167, R tüS ; 18», 88.

Heinrieb litt: 186. II. Albwt TOB - a. Stnfb. Bistk UaehM. e*r*n Konrad tob MM: tSI. 16. MM: »■> I :

tH7 : 886, lt. Tri. SmlK coml Rudolf TOB - tsS9 : 110, tOl 1888 : 18». tl

Tgl. Stnfb. eoaa. Syaud tob tU» : 170. St.

576

Zacharias Zwirin

Zacharias s. Rom. cur. Kanzlei.

Zehe Ulrich s. StraPb. cons.

Zeilsheim Cellesheim n. ö. Schlettstadt 217, 36.

Zeizo 910 : 30, 28.

Zeizolfus Zeizoluus

s. StraPb. s. Petr. jun. cust. [965—991] : 39, 10.

Zell s. Celle.

Zidelarius Cydelare Ci— Cydelarius Scidelarins

Zydelere Dietrich , mil., Argent. dioc. s. Schwarzach

Vögte. Gottfrid , mil., StraPb. min. 1207: 121, 9.

1209 : 122, 18. 1216 : 131, 7. 1218 : 134, 1.

seine Geschwister s. Humbert. Humbert , mil., min. 1209 : 122, 18. 1216 :

131,7. 1218: VM,!. 1220: U9, 26. 1221:

152, 27. 154, 13. 1225: 156, 28. 1233:

184, 33. ders.? 1199:113,9. 1215:129,30.

vgl. Straßb. Loc. u. cons. seine Gattin Agnes

1233 : 185, 14 ; ff. sein Bruder s. Gottfrid.

seine Schwester s. Winstein Adelheid von . 8. Straßb. s. Petr. jun. preb.

Zimbern, Herrenzimmern n. w. Rottweil? der von s. Straßb. Münst. fratr.

Zoller vgl. Straßb. thelon. s. Hugo, thelonearü filius, StraPb. Bürger.

8. Petrus, thelonearü filius, Straßb. Bürger. Rudolf vgl. Straßb. thel. Rudolf, s. Sigelin, Theloneariae filius.

Zollern Zolre sü. Uechingen Graf Friedrich von 1214 : 127, 28. ders. ? Graf Friedrich von 1236 : 193, 36.

Zorn Zorno

Hng , Straßb. Bürger 1259 : 340, 37. Nicolaus , Hugo Ripelin's Sohn 1252 :

277, 10. 1257 : 309, 39. 1258 : 318, 26.

323, 36. 1262 : 369, 1. 1263 : 406, 20; 25.

409, 23. 1264 : 426, 27. 437, 4. 439, 20.

1265: 446, 28. 1266: 464, 15. s. StraPb.

cons. n. scult. —'s Sohn [1262] : 374, 20.

Zürich Thuregium 48, 8. 205, 33. Capitel 205, 33. Äbtissin 1213 : 128, 37.

Zulliuo * 778 : 13, 38.

Zurner Zümer 8. Lampertheim Konrad von .

Znzo [965—991] : 39, 7.

Zweibrücken Geminuspons Zweinbmcken in der Pfalz Grafen von Heinrich 1264 : 414, 1. Simon s. Eberstein.

Zwirin s. Schwerin.

SAGH- UND WOUTUKGISTEU.

Ihfi jitlijriiilr \ rizriihiitlS ii'kisI lim iiitj X«'/.-. , ./i. .nU,,/ ■■!• , ,..;.y.'i /

hnsoiiihnu'iii liitrressa xrliienen. F.n »ittd al»o uuti, !,• .i,,w,.''-../i, /.,.../- .. /; ,.uJ,i i; . iliiniiiter iiehiire.mlvn IHnrje zuMiuiineiuieMelU , z. H. unter »Alifjalßeit Xina Gtgwnalamdm» nicltt allen, u'tiH laut uiinerer L'rkuitden zu /in» ijeyehen wurde , uitd e$ lind auth dtn einzelnen Eintrntjen vielfach nicht alle Ueleuitellen heiijefu'it. VnUr wmfaamdtrtn Srhliii/ii'Drten iM nioiilirlixt fiel uiii>-, ; ," •ig neiMchmt Schlag-

ii'orl und Einzeleinlnuj weniijer !■■ in itt b0trt(ftndtH

Stelle ijegeben int, wie r. If. die nln Handelsartikel erwuhntert Faßdauben unter * Handel * stehen. Bei der Auswahl des in die VehersirM aufzunehmenden Stoffe* wie M dar Wahl der Schlaijwurte werden zahlreiche Mißgriffe untergelaufen »ein, zumal in dfn Falli-n , wo die Aufiiierksanikeit nicht gleich i<»//i Beginn der Arbeit an amf die licticffende Sache sii'/i gerichtet hatte. Ich darf zu meiner EntichuUliguitg wot daramf hinweisen, daß für die Arbeit, die ich hier unternommen, nur wenige Mutter vorUegen. lieber die alphabetische Anordnung vgl. die Vorbemerkung auf S. 40t-

M BALTZEB.

Al));nb(>n Zinn

(riisiiH (lomiu 3«1, 27. flctom 167, 21. mU- rinm mrmorink< 14.'), tß. pro recognitjone 101, 7. \\\\, 28. Wh. 2b. trilmtum :W, 16. tribntnriiiK itä. 23, ;«). •»«. 17.

Oenonstüiitlo ; iiii.scrt's 312, 11. bcnibrot 470, 37. cnlcfi iimlutiiittlos 181, 26. rcrd IW, 21. 64,37. ceivisia .33, 11 38, 14. nucm 244,9. .34ft, 14. pan<'8 .H2, 10. .3.3, 10. pollirinm ovinnin 181, 26. piri 4öl, 12. pit.<t (Uobiion Erbsen?') 70. 26 siil.liih.i.' Iiinn.il. Cl '."> ■will»' Hcdimlir Hiilftf" lies Kri!

jnxtn proportionem tntnrationia facta* p«r- »olvendn 148, 3'.».

HPiiior liproiluin für /.nhlnii); li.iftbnr 286, 8&. FolgPii ilcr NichtzuliluiiK r>2. 3. 6t. M. 82, .'W; ff. 6.3. 26, ff. 78. 16. ff. 80, 1.3 93, 29. itr». 2ft. 131, 4. 136. 31. 1.3it, 30 140. W. 141, 15. 148, .36. 162, 12. Wl\ 12. NichUnhlnng ontschuliliK' (Inri'h excoptioiioH Irgitima; 1.30, 19. HorUckKicIitifrtiiiK <l<'» Schndeiu durch

?rnnilo giirrr» inccncliuin iiiisscwM tunpMtM 16, 42. 148, .38. 162, lö. 1(«>. 19. 481, 18. Ablösung 243, 27.

vgl. ndvomtns. Amt. Rrsthntipt. RrienwMMt. Ehrschntz. I^rihr. liborn Dona. mrbfttU. Steuer. VS'ciu. Zchutpii. Zoll.

Abschützung 144, 1. .346, n. behnfs Beitenrmng 147, 22. vgl. Vorkanfgrerht.

nbstipularo 71, 2^'.

ncolitn» fxi, 38

nrtio romiltero omnoiii n. 217, 8 ;C>8. 40. Ver- zicht auf n. nou inimrriit«> ix'cunii»'. n. rationr luiuoris pretii 4A8 I fl \iT?iilit iiuf u ver- weigert 1^H. 41.

»doptarc in (eodo cogaato» 143, IS. •. aiicai feodam cUostnl« c«» ngnla 811. 29, 91 vgL Cb. Schmidt biat da ehap- t. TfcoBM p. 114

advocatoa (Ugslu UfUimm) aUe^ju 18, 6 ; 80. 67, 31. 261, 80. <!• iore frmter 177, 4.

a. cMtri 20 I«. A cUn 38. 81.

». lib« Moleki» no aO. a. B ■■«{■ Ur ImrgraaiiUB 487. M. 488, 9. %. «Ola 88, 21. 126, 12. 808, 11. 848. 4. SM, «. an, 4

Vogtoi aotl niokt u t^aOm hammm 146. 12. äo, 27. 286, 80. 888, tt. mU fWB T«mI niolrt vwittfett wmiImi M8, 17. - T«fM- MT«olitaMiM 2, 6. 26l 16. 81, la « 13. S3. 21. 114, 80; ff. 181, i 188, & IK

11. 282, 9. 248. 4; C 868, 8. 298,

888, 4. - advooatoraa rabditi 61, üb. i».

8a 886, 10. Togetmaoa«» 808, 16. «(I.

r>0 2. 81, 2; C 88. 1 88; E 181,86.

t( sa baaaaiMb «6. 1. VfL bar»-

Verwaadto Allod 7, «4 3

14. tC), .3»»

1&6. 7. 8.

nomin« caaaas j/aemmmm

ditaa. proprieUa. altaria ctinun r«cip«r* 117, 6. Altar aani o^iorM 882. la aiaar aaaia 188,

88. 882, 10. 848. 17. aaai aabOai 814, 8- «8^

Clania. proeaialM. amici IW. 7. 808. 18. -

1H6. 14. coaaifaim 886. 88.

l*ni 2W, 37. Ami erbbrh 117. 9, la daH aiabt a«f

a«it a*li»hen w*rd«i 889. 2. AataaM 47*.

16. 477. 10. 47))» 4a 480. M. VgL 868. 4. Aaa-

aagvn auf daaaalb«ii 479. I.

Amtaftbraag bwliaft 482. 16 ff -

l>ei iDttlatio aiaiilirn 9. ä.

578

annona Clerus

annonam interdicere 483, 31.

annuli visitales, sponsales 480, 16; 17.

appellare ab arcliidiacono ad episcopnra 105, 20.

a legato apost. sedis ad sedem apost. 177, 20.

appellatioui renuntiare 140, 1. 144, 14. appreciator = procurator 460, 20. archidiaconus ratihabiert bischöfl. Act 133, 6. archimandrites 8, 1.

Arme erhalten fragmenta prandii 52, 26. 294, 33. Arzt medicus 101, 22. phisicns 3v3, 7. astipulare 70, 34. astipulatio 82, 24. firma

92, 17. legitima 33, 3. 51, 29. 53, 22. auctorizare 362, 36. Ausweisung 352, 12. 355, 34. 477, 26. 480, 25.

481, 12. 482, 15 ; ff. 483, 1 ; ff.

baccinum Becken 474, 31. 475, 1.

balnea 475, 16. Badstube 158, 24. balnca stupa 228, 20.

barta Beil 468, 27.

Bauwesen aggeres gegen Überschwemmung 184, 3. canalis super murum in quem stillicidium cadit 252, 17. circnmfossata curia 207, 28. circum- cincta muro ad altitudinem terrae ahnenda nna 290, 25 ; 35. cloaca duarum domorum commu- nis 363, 12. domns alta 339, 14. domui immediate conjuncta 449, 31. lapidea 133, 35. 150, 2. 362, 21. 447, 8. lapides inquadri 41, 32. laterum horreum, ziegelschiure 265, 3. 271, 23. lobia 70, 28. 76, 16. 138, 18. 149, 2. 229, 16. palus pro signo positus 309, 12. 322, 29. purgatio 472, 31. Valium extra a muro 60, intus 30 pedes habens in circuitu 472, 34. via 15 pedes lata 309, 18. 322, 32. viaruni discrimina 442, 29. Anlegung von Mauer u. Graben 202, 29. Instandhaltung von jedi- ficia 150, 27. 165, 15. von Brücken u. Wegen 318, 4. 321, 25. 323, 2; ff. 471, 8 ; ff. - fenestras domus contiguse obstruere vel Incem earum impedire ausgeschlossen 252, 20. 363, 1 1 . Verboten : aedificare super stratam 472, 29. construere aedificia in almenda 290, 26. 327, 18. purgationem ante domum ponere 472, 31. vgl. Burgen. Kirchenbauten, claustra.

beccarius picarius Becher 52, 21. 470, 12. 473, 5. 475, 9.

beneficium ostendere 52, 11. suscipere 51, 3. 57, 3. in b. dare ausgeschlossen 13, 24. 35, 31. b. von 10 mansi für jeden loricatus 2, 18. b. claustri 8, 37. b., feodum claustrale 62, 33. 100, 33. 172, 2. 198, 28. 311, 27. 328, 10. b. ecclesiasticum curam animarum habens 283, 11. b. militare 88, 10. vgl. feodum. Leihe, precaria.

beredet (= convictus?) 478, 23.

Besitz s. possessio.

Bestattung 13, 13. 72, 8. 102, 9. 113, 1. 115, 42. 160, 2. 209, 16. 222, 40; ff. 30^, 19. 306, 14. Verweigerung der sepultnra Christiana, ecclesias- tica 259, 35. 279, 11. Todtengräber 209, 36.

Besthaupt optimnm caput animalis 33, 20. vgl. Sterbfall.

Beweis Berechtigung zum B. 188, 17. B. durch Eid des Beklagten 479, 14. assertione siniplici 469, 25. manu simplici sola 470, 32. 472, 2. 478, 17. tertia manu 469, 1. cum septima

manu 471, .30. juraraentum laesi cum uno teste loco probationis 261, 28. presumptio loco probationis 261, 26. convincere corani 2 vel 3 testibns 477, 24; 28. cum 3 honestis persoiüs 472, 1. convictum reputari 261, 17; 37. 262, 2. vgl. supradicere. Bischof gibt apostolicx sedis protcctio 173, 27. urteilt 101, 37. Recurs vom B. ans Capital 153, 30. Wahl des B. 7, 3. eidl. Versprechen für den Fall der Wahl zum B. 143, 14. 146, 2; ff. 329, 35. 391, 26. Bischofsgut vom Capitel- gut geschieden 7, 35; ff. 8, 15. 88, 3. episco- palis cnra 8, 26. bannus episcopi confirmans 53, 33. 56, 12. 58, 35. 71, 1. 79, 13. 81, 17. 86, 10. 89, 26. 151, 23. episcopi consistorium 73, 20. 125, 2. 307, 26. officiati : prepositus decanns cantor scolasticus 208, 22. vgl. 7, 12. Judicium placitum 105, 21. 129, 21. 31.3, 11.

vicaria episcopalis 8, 31. des B. stathalter, vices episcopi gerens in judiciis, episcopi judi- ciis presidens 98, 32. 115, 41. 156. 15; 16.

189, 14; 18. 196, 1. 199, 27. 214, 27. 215, 19. 344, 13. 350, 4. judices ab episcopo delegati

190, 31. 311, 5. 322, 4. 428, 2; 10. 459, 23. - vgl. procuratio.

bischruwin werden mit Raub 359, 5.

bulga Sack 474, 32.

Burgen Öffnung ausbednngen 155, 15. Bau in

der Bannmeile verboten 374, 35. Belagerung

233, 8. 474, 25; 32. Buße bannnm 1, 16. 2. 7. emenda 288, 38.

483, 22. vgl. calamus. Körperverletzung, com-

positio. wette, bustra 474, 32.

calamum porrigere pro emendatione 478, 18.

calumniam suscitare 102, 28.

cambitores cansores 237, 12. 471, 24.

canapum wol eine Gemüseart 470, 36.

candelabrum 474, 30. 475, 1.

Kauf emptionis certa forma 156, 20.

cyphus = scyphus Becher 474, 31. 475, 1.

cyppus 20, 34; ff. vgl. StraPb. Loc.

Kirche ecclesia universalis 277, 17. totius eccle- sise Sacra consuetudo 96, 12. ecdesiee libertas immunitas 301, 25; 40. 305, 13. 441, 5. 4.50, 30. ecclesise principes 21 , 9. Veräußerung an Kirchen ausgeschlossen 206, 31. vgl. bene- ficium.

Kirchenbauten zur Unterstützung von K. aufge- fordert (elemosynse colligendie ad opus fabri- carum ecclesiarum) 118, 2. 134, 11. 217, 20. 266, 19. 285, 2. 316, 20. 427, 9. 430, 16. 463, 12.

Neubauten vom rector parochise zu gestatten 222, 36. 243, 4. 267, 17. 455, 29. vgl. 305, 28. missa sollemnis celebrata in Signum licencise capellam construendi datae 269, 28. capella lignea 269, 22. ecclesiarum turres 450, 27. ecclesise tectum de 3 villulis construitur 43, 29.

claustra sub quibus aqua coarctaia est, Schleusen ? 475, 32.

clanstralis s. beneficium. Maaß. Viehzucht.

Clerus Altersdispens bei Erlangung kirchlicher Beneficien 283, 1. darf den Blutbann nicht haben 468, 4. Strafen für Frevel gegen den Clerus 258, 20. Tracht 1(», 2. 279, 17. Nonnen dürfen pelles tragen 291, 20. con-

CloruH tAMilAtfo

llllllllil' I ll'lll oriiiii il', _'l, tt. rl

i'lorirdriun ii. KiiiMtprniiiff in ein

2li2, 14. vkI- <>l)«dieiilia. Klifticlerii > ii(lii:nllnii II, 27. KiiiiiK fKniNcri li-ilit iliii Iltiillinnii ■UiH, ti ; |tl.

Iicliiliiit Ilii'iiHti- 2'M'), 11 l.ili itiirrb «inen

Ntdlvi'itrclir li<<l<-liiii'n i'.W, I. It<5< hr« ii«* K.

in (liT St/idt •J7.), 2.1. MU, IT». Pii-niit den» K.

«u leinten vom !! ' f 474, 17; ff 17 ' "

von tltT Still ift 2, 17, ff

contra inipei.i: ...ilinin 44 '' ....

tiiitiii rr'jfih n|ic'riiilin l'^i, !t 1.1 12.

nl)8<M|iiiuiu Hprrinic iiniicni I-' . . - 'I, ü.

!Wft, f). v«l. |inlntiiim. Keirhii^nt. KeKlmtreaf. Kftrporvcrlt'tzungon bontrnft 477, 27; ff. 4H2, 27.

4K1, 2; ff. rollertfi Art der Erhebung i'7 <t " "■•'

Kirrlionlwnton. rompenHatio litl, 12. \m, lU. i'iiinpoNitionem facere im QegenHatx zn r, soUcrc

4<i!», Ifi. ronHonHiiK tnariti fllO, 1 ; IH. H44, 19. nxorii

21 K). 2!». ?I2(), 11. 332. 1; 32. 34», 37. 462. H;».

lil.orornm 47, IH. 125, 27. 20(), 2«. 21.S, 13.

214, :«». 2(iH, 33. 2H<), .HH. 2«!, 7. 2!«», 23.

X\'i, I , .'12. 341t, ^h. unmündiger Kinder narh-

trüglicli Ifi«, 23. .320. 37. 3.12, |(t frntrum

17t>, 27. 2;tf), 14. 2«:'). 1. relidn; et liherorum

friifri» 407, 13; ff. der Verwandten H4, 3f».

ef. HO, f). !I2, 7. heredum Ifiti. L'7. 1H.I. 4. IK5, 2.

207, 12. 2«l, 3r>. .'I!t2, .Mi. roheredum 2tt7, 1».

•Ich DieiiKlIierrn 240. .'13. 464, 2. Tgl. unici.

gesanimte Hand. Treuhänder. conHervator vel execntor 251, 10. 427. 34. innHiliuin 214, 14. c. hononim virorum 1A2, 4.

c. juriBperitonim 2(K), 1(1. roncilinni lutpientnm

471, 20. ronsulere 101. .'{7. vgl. :imm, i < onHislorium h. Bischof, i'onfiolidatio itß, 18. per r. |>o8iiidei< im ti.'gen-

Hatz zu nudo poHtiidere 102, 1. Conlunmz 4K^. Kl; ff. I Drizare tanzen 4*<0, II. cieditor wol - - administrator h;>, 1'.'. KriegHWem'ii Aligalien ii Dienste fllr Kriegszwecke

474. 18; ff. 47/>, 4; ff. 481. 21; ff. KriegsdienKf

der Inricnti 2. 17; ff. Stellung von Iti Mann

Tür den Kriegsfall nusbedungen 408, 17

deliilnr 4(>1), '.\A. KponaÜH 'X^\, ti. prinripalia

.'{02, 23. debiti persona prineipnlis mfi, 8. debiium 478. 43. 47i>, 2; ff. 4K4, 17. »gl. g»H-

srhulda. denuntiatio pnblirn vel evidentia farti Si5U, S8.

denuntiantur ninlefactores a plebani« MS, 88. DiebHlahl 4«i7. 23. 4<>8, 12. 4ti'.), :i4i. nienxt servitus gratuita 4», '.>. servirinm pnhiieam

(iO, 23. servitia realia personn! '"^ 16.

ruriie servitia tria 1841, 18, i.'l 11.

1). für den Sladtherrn Sladtr. I s " vgl

König. Kriegswesen, nimisleriales. Steuer Dinghof judieialis euria 2'.t2, i"». dinelolH» 14!' ' dioeesis ronventns wol Stiflsoapitel 9fi, 14. divinatoruui iirs peslifera 27'.>, 27. douiiniea* doniinieales eurtes 20, 27; 4!t. ^. II

32, 13. 50, 32. !>4. 14. 123. 16. vgl. Str*lb. Um

tnatf«-"! ■"' >■ •l<.|(i;l.iri,/,

fransf. r. ..,1., Uft^ an ^m\ t,.>.i,>,.. «iomiRDa «t

». .', a «1, 11. «B,

tt fL Wl. W. 46t, .1 MMiripdfe UOk SM, 6. d. im 0«||«M>ta mm fe«l U. 9.

' ''*»,5.4HS, f - - 2». 10.

>!)• d. •> ff MI.

48. 88. 71, ». 8«, 16. W. |7. 14t. •. 1*1 10

846, II, 16. 461. 87. vgl RebMÜnag. dn»llam 104, aO. 449, 8». 47». 14. IXliigw in dar Stnl«

472, ai. Tgl UadwirtlMMlMlt

dos. iraaammta Raad

ilong

KhelidiM OfttMTMkt vgl i Mobilien. 8ch»nkaiig. Tlwi

Ehevertrag 163, 27.'

EhrcnplaU in eboro 48, 16. te twiiiliia «fiaco- palilma 48. 20. in praiidi« «piMopi 47^ I6l

EhrachaU pwaaü boBom 61, 10 67. .1. 140, 87. 141, 12. 21». II. 897, SS. 886, 4. 461, Ib.

I.id anf di» RvangaliM 886. SO. 88», U 39». t corporalv aacramcutom, jnra— law bai Var- MgMi 117, 17. 144, 18. I4A, 88; 84. SSO, 88. gjir 11 -Tfüi, 6. 368, 7. 881. 18. Tnm Mrf i VartnlMWi« SM, 10. 849. 87. 4M. I iiUgar a. BinlÄgar. K. dar g«Uida

richter 14», 16. E. vom Ridrtar »af BtebUg- keit der RnPe 47» . . -

I

jiuaiy— do yo» npcriaia 86, 81. T«r- '^ynndahUHita»^ ?1 km/L

.in.

3. ff. ;u»

Biachof.

arveht«. !• „ca.

EinUger i: ^H. 88. 818. 88 808. tt^ t

34«. 10. nr. ^7 . 8. •innng mnehaM ««rfcotea 80. 17. arlaaM 896.

lU. vgl. Znaftnekto. elamoarna STM. 86. haipiUU ■•h«lds »7. 19

dioHdi vn« dorn« TWateBiea 8Mi,tl.

•l«no~ .|ii— Iwan 87». I; t.

narii U8. 1. IM, 88w erophitaoaia titainn im Oagaannls m jw

Uriom 848, 19. jna in knbara nt'

tMte 869. Sa «virtio MI. 6. MI, ». 809. 17. 888, 7 84«, 81.

34». M. 468, & exceptio 184, 88 77, 86. 861. 88. au dob

aine rana» et > 888, 6. «. tect« et

jnria et conaaetndiui* UM. 16. a. fari 144. 14.

e. non nnmaml« panwba 887, XK. 888, 9

84». 88. 869^ 6. 407. M. a. piiauiiptiaaia 189.

88. •. n< «M pafaoa* ia bala eobamaa SSaiS . a. Vellfiani SM, W. a. lafk « ai ob aa aba-

nnm 144, 14. Tgl. Abgabaa. actio. raalilaUe

in lategimm. Kxoeauaaakation wrktairt Abar dia «it EIBatat«

atnHaadaa 167. ^ '^ lUpropriatioa SOt. t-'

< iTum 3IK. 89 t iieg^naals ra niniatenalaa taatlago, out

<]:,

■bb^airir

580

Fasttage heredes

Fasttage 52, 24.

fendum hereditariuin 155, 10. f. fällt an männl. Erben 454, 4. bona propria in f. recipere 154, 10. 202, 3. 204, HO. 275, 4. pheodaliter tenere per plura media 249, 1. iiifeudatio an reges et duces et eornm prolem ausgeschlossen 145, 12. 220, 27. 235, 20. 238, 22. vgl. bene- ficiura. dominns.

Feste 208, 27. 477, 14. festum duplex, raajus. semidnplum, semifestum, simplex, summnin 208, 23; 26. 209, 8; ff. festa sequentias pro- prias non habentia 304, 19.

festncatio 86, 3. per festucam se exitum facere coram testibus 12, 33.

Fischerei für den Stadtherrn 475, 26 ; ff. seine Erlaubniß erforderlich 476, 1 ; ff. garngre 188, 13. vahlnte 188, 14. jus unius diei in hebdomada ad capturas 188, 4 ; 8.

Fleischverkauf zu Gunsten des Stadtherrn be- schränkt 474, 11. Verkauf der carnes sninae vel inustse, quse phynnehte (finnig) sunt 479, 37.

fraternitates 162, 9. 198, 39. 229, 20; 21.

fregela , für fragela ümbrechung , Rodung ? 78, 13. 89, 12.

frevela 467, 23. 468, 13. 469, 17; ff. 478, 11; 26.

Friede in der Stadt 467, 3 ; ff. 481, 10; ff. am Altar 356, 35. pax generalis 299, 6. vgl. Handel.

Frist für Vorbringnng der Klage 481, 15. für satisfactio 144, 23. 153, 36. für Zahlung der compositio 469, 20. indnciae legitimse bei snpersessio censns 52, 6. 62, 41. 63, 28. 78, 16. 80, 13. vgl. peremptorius.

Geleit conductus secarus 348, 4. 358, 10. 365, 16.

vgl. Handel, geltschulda 368, 10. 383, 28. 467, 23. 468, 13.

469, 18. vgl. debitum.

Gericht Judicium placitum thinch 61, 19. 302, 20- 312, 10. 385, 17. bis in anno 51, 34. 52, 1; ff. placita tria 33, 15. legitiraa. banno confii- mata, hiemale pascale autumnale 25, 37; ff- sestate autumnale hiemale 32, 9; ff. po- puli Judicium 469, 23; 24. Christianitatis placitum 105, 15. vgl. 65, .37. jndicare im Gegensatz zu sententiam dare 477, 15. jndicii forma 303, 20. Gerichtstage 477, 14. Gerichts- zeit 481,13. Gerichtsstätte 51,3.3. 46-<, 13; ff.

470, 5; 14. vgl. Bischof. Dinghof. judices. Gerichtsstand 61, 21. 65, 9. 1.36. 26. 193. 14; ff.

195, 2. 270, 19. 385, 9; ff. 469, 13; ff. 480, 5.

(?) 483, 41. clerici vor dem forum secnlare

279, 19. vgl. exceptio fori, gesammte Hand collecta communi communicata

manu conferre 20, 25. 42, 10, 129, 7. 204, 1. Gewährschaft beim Verkauf 413, 19. vgl aucto=

rizare. evictio. warandia. gewalt und gewer widersezen in 374, 19. Gewohnheit s. Recht. Glocken geläutet 112, 26. 209, 3; ff. 476. 4.

483, 14. Gottesdienst

chori frequentatio. choro servire 99, 20. 112, 27. 161. 14. 198, 21. 208, 21 ; 40. 244, .30. 324, 37. 418, 22. quia certas stationes habent, in augmentnm chori vocari nequeunt 42, 23.

antiphona 208, 29. completorinm 209, 30. ewangelium 209, 6; ff. exeqnise 132, 14. historia festi propria 304, 9; 16. historia specialis 198, 26. homilia 209, 5. invitato- rium ad matutinas 161, 12. laudes 418, 24. lectiones 198, 26. matutina: 461, 40. 462, 2; 9. processio 72, 16. 98, 8. 1.59, 16; 20. 161, 18. 244, 30. 255, 12. psalmodia psalmus 132, 13. 150, 25. 208, 29. responsorium 150,

24. 161, 12. sequentia 304, 17. vespera; 461, 40. 462, 2; 9.

Texte : « absolvere > 150, 24. « benedictus > 209, 7. « et reliqna » 209, 6. « ingressus augustns. 304, 9; 16. «lux fulgebit» 209, 20. «magnificat» 209, 8. «miserere» 150,

25. « o sapientia > 208, 29. « supremae matris gaudia» 304, 17. «venite» 209, 8.

Ornat u. Geräthe : alba 208, 32. cappa 167, 28. 208, 32. 209, 5; ff. casula 208, 32. crnx 42, 14. 150, 24. 209, 22. culcitr« 209, 10. manutergium 208, 33. mappa 208, 32. 209, 14. snppellicia 167, 15; ff. tappeti 209, 10. thuribulum 150, 24. 209. 5; 7. vgl. Glocken. libri. Stiftsgeistlichkeit, grangia sen bannus 223, 10. 345, 10. gratia im Gegensatz zum jus 165, 26. 188, 11.

in g. recipere 288, 33. vgl. König. Gütergemeinschaft an Immobilien 462, 34. 483, 39. Grundrnhr Kauflente v. d. G. befreit 192, 24. HHö, 24; ff.

ha;retici 179, 22. simoniaca haeresis 7, 14; 17. vgl. qnestuarii.

Haftbarkeit für Verwandte 483, 28. für sei-vientes vel familiam 262, 5. für den bospes 469, 34.

Handel mit Kohlen 470, 35. mit FaPdanben dügin 358, 36. 359, 1. mit Schwertern 470, 17; ff. mit Tuch 481, 19. Tauschhandel 470.21. H. zu Schiff 470, 18; 24. Kanfleute haben Frieden 368, 12. kaiserliche securitas 191, 28. vgl. Grandruhr n. unter StraPb. u. Saarbnrg raercatores. statiatores statzionierer 119, 7. 174, 39. 206, 24. causae ad mercaturam per- tinentes 4()9, 32. vgl. annona. Wein. Zoll.

Handwerke anrifex goltmacher 140, 15. 174, 39. balistarins 239, 23. caementarius 119, 19. calcifex 298, 36. cervisiarius .339, 14. cistarius 459, 26. sporer 203, 30. s. die Eigennamen Deckere. Mezzerere. Ovenere. Rorere. Scher- phere. Seilere. u. die unter StraPb. angeführten Innungen. Bäckereien 294, 14. 311, 10. 444, 24; 37. Backgerechtigkeit 417, 3. Mühlen 66, 30; 31. 71, 16; 17. 76, 24. 100, 39. 112, 29. 138, 26. 161, 25. 182. .36. 234, 1. Bretemule 343, 2. molendinum trium rotarum 101, .32. Erbauung von Mühlen von der Bür- gerschaft zu genehmigen u. besteuert 473, 1. raolendi gratia exactio .351, 32. maln virbotten 352, 5. .356, 32. Tuchmacherei 481, 17; ff. vgl. Bauwesen. Zunftrecht.

hantgiftphenninge 480, 19.

Hans zerstören oder öffnen als Strafe 478, 6.

Heimsuche 478, 25. vgl. 352, 10. 355, 33.

Herberge herbaria hospicia 51, 4. 114, 32. 216, 23. 328, 18; 22. 473, 17; ff.

heredes 336, 4. h. hereditarii 144. 6. h. legi- timi 286, 31. h. proximi 437, 31. 438, 15. 442, .30. h. mascnlini sexus 454, 4. Gattin

berede« mitra

Mi

ilirlit liPri'd IHf», M; ff. b. jjoi

)\\rv lii'ri'ilitnrio iKrhIxihv) ß.'i, 2. 70, 18. 188,

l.'l. - \fi\ i'otini'tmiiK.

Iii'r<-<litiiii<li jiiH (iniiliiHiim H'.>2, 37.

licrcditiiH (licriMlitariiiii) npii propriotai Iproprioa propriotariiiB) M, IH. (il, 22. 2 IM, L'l 17k 4; i>. liKli^litalc prcdniiii pnlniiii n coni'cmiiim -l.'l, 2t>. licriMlitario jun- ml' i poHNidoro 47, H. H2, Kl; ff. propriuH vi herr- ilitariiiK 402, .H2. hrrrditariuK im (logcnMitx zu priipriiiK •-'H.-i, -Jti. -JIKl, 1. -JtlH, 22. »«•• All(i<l. Amt. rfudiim. I,i-ilii'. |ii'ii|irii'taji. niu« friu'hiH.

liy|iolliccarnm ju» .'W.*, ;W.

Iioiiiiiiium 166, 10; 12. honuiinin 2.')0, 8.1. manni «Uro 40, 2.

.Iiißd vcimbiila piirp.irc I7'i, H.

iininiihilin h. (ialor|{<'in<'iiis<)inft.

inrluHn 102, 7.

iiifnmi« 06, 27. infamia pcrpotua 2.'>H, .S7.

iiiqiiirore 106, Kl; 21. i. *ub vAcrarocnto 27,17.

iiiNiila «eu pratnm 167, 21. i. in der Stadt 802,23.

22H, 20. Intordict 26!), 24. Exemtion vom J. 222, 30.

201, 2. 278, 18. Anfhclmn« des J. 4.'>4, J.') InvpHtifnr M.'l, 1(1. 4.''>-l, 7. invcutire jimt» ioTc-

Htitnra hei Sohenknnn 61, 2'.». J. mit kirchl.

Amt ro»p. Pfründe 112, 2; 24. 117, 6. I2H,

10; 12. 141, ■AK. 161, Ifi. IW, IB. 2ß2, «3; 8«.

2()H, 12. 296, 1 ; 4. v^l. revettire. joculatore» 278, m. 480. 7 ; ff. iKtriones 278, 'Mi. jnrisdirto ordinaria dolegat« 270, 1. Hpiritnali»

tomporalit <i&2, II.

Ladung :122, I. .H24, 1 4«58, .12; ff. 4H8. IB. constitntio conrilii generali« de dnabni dietia «■. 28. X. de rescript. 1, 3.) 270. 21 .114, ». ;t;U, .'«). ."141 , 2!l. vgl. peremptorios.

I.andwirthsrhaft 473. M). 474, 1 ; ff. animalia HB, Kl. 1B6, 28. annona liiemnÜR 77. 26. 1(12, 10. 187, 29. arntio vernalis, .luliiiuualia .'k'l, i;). arnliilis arnturia terra 17, 2.'> .'M). 4. defalrare pratiim .'HO, 4. egeda Egge 474. 1 fimnre l(i,\ 17, ff. fnimentnm im ('• zu avena 26, 40. messe» hiemnles 33, 13; 14. novnlin 222. 22. tritiniin imiiini (>2, 37. tritxirare 148, 3!t. 474. 4 vgl fregela Viehzucht.

legare 14^4, .Kl; 40. 233. 28. leaatarii 143, 41. logata memorinlium 112, .'W. le^at« indistinct« in pios usUN relict» 342, 22. injnste detonta 2r>4, 12.

I.ehusvertrfige 114, 9. 142, 87

I.eibesstrafen .301. 13. 36(5, .%. 4(1,'< 478, 2; ff. vgl. Schupfe.

!,eilie acromodare 63, :Ut. locare 7ii. 1.'. l.\t<, 14. 169. 31. 292. 7. auf Lebenszeit 402. II. auf 9 Jahre IBä, B. auf 20 Jahre 212. 3 anf 60 Jahre 461. 3, auf 80 Jahre 297, 17. anf 100 Jahre 219. 1 28B. 32. jnre hereditano 49. 12. 60. :i.3. 61, ;U( :»7, 4. B2. 41 tlH. 1, 23 28. 64, 28; !». «W, :W>. 71». 20. 7», 13. HO, II. 82, 10. 8.H. IB. 86. :U. 88. 14. «>. ö. lOl. .1

». tu, »

St »k, t

laa a«>'

444. fft. Bkki M

M WMfcMl dr,

(M, f . «■, t. >>' blTh. u; & fr?.

m, II. vgl äk^»f

140, n. 17», so. iM, m. im,

am. 2». vr, :T2R tr. 847, 2. Mh

MMkloWIrii

tarnt <!•• IwHm 186, fft.

VOTWkm 'm, 1«.

WerbMl im

(«, 7. »«

barwlMu UhäniiU. Uvigataa, «rlaidrtOTtr AS, 20. UbOTB b«M 212. 9. IM. IS. 84», 22: mimBtmit

86,88. 96,21. 126,27. 188^»- 207,18. 2», 84

294, 2a 882, 4. 880. 18. 480, 88. -

bonia libarti 44», 88. vrf. I

76. 19. 188, 20. - «gl. AIM. Über chori 208, 88; 88. 208L 1; 10. I imiimm H

wntwMluiunut eMtatis 887, 18 I.

minaUa 20a 12. L nmbt euttr.

1. tite (BMrolo|inif) 18, 12. libroi ii^^r* •«

littonU «t diaean valaatoa cmmsM 2br> "

vgl. can. tmtiiwUa aBiiU« 177, 18. liuorM 488, 14. Liuraa baMhrinkt 480, 16, ff.

Maa> a. Qawieht : aoarraa 198, 14. agar tTt. 31. 810, 8. - aaa oaa 68. 28. 781 16. 12il7. 189, 29. 170, 8. ITTS. 18. 2>4. » 27S, 10. - earraaa 48, 41. 61, S8. 62, 87. 63. 8l 180. » 273, 17. 274, 8. 276, la - cakitui 88. 10. 18. - draariaU 63. 8. - dwü« 20», 28. - Tinaiia 83, 11. - baba 9. 81. 81, 2. 88, 1.

- jagwon 3S, 13. 66, a& 71, 80. 7«, 2BL 1.18, 28. 2W. 18. - Jamal« 17. 26. 80, 4. 81. 4.

libra 2«i9. 27. 471. 6. naHraa 26. 40 ai, IB; 17. 474. 6. maBiwirtjMi 198, ll - manaai 2. 18 2*10, 6; K 271, 81. 810, 8. modiaa 88, 14 ; »4. Boamate 6«, 80 Balma 808, 83. - poMlu 10, 8. 18. 81. 887. ], u!M w 471, 6. - «lUftaU 82, 88. 4tt,

- arbaa 184, 30; ff. 11 't Vj* 9K, 472, II.

3& 69, 22. 88. 18. ~ - vbM 481, 17. - \m Bfataa 272, 84. I" lua OM poaai

rar« f|tue ta «lUgan diewrtar 310, 4 6 44, 2"

BMOti:: >ar* 861, 88. __—

anagnuutca 471, 1. BkmgeMtaviara 471.2. bdiJt» mmunnn bMtraft 480. 14. «gl M«a»

maUaua UgMoa 4«». 27. manakmarii 62.3.93.21,87 mantira Mwtalaad 368. ft.

initaa BaBdfwt» Oriraad<-

Koth 480. 16 mimaterial«« 171, 2 »»tv

Illiniat<^riii1is «ubi.-rtio

fl*r M

nan l>

Straf! miaawtai mitra f«rr«a «in* Koi'

582

mobilia Recht

mobilia bona des Gatten erbt die Wittwe 458, 17. m. b. rei zn nehmen in Ermangelung von Im- mobilien 478, 10. Münzwesen 9, 2. 471, 13; ff. 472, 1; ff.

Münze von Basel 101, t). Cöln 53, 36. Metz 350, 27. 353, 2(i. Speyer 109, 38. Straßburg 49, 14. 51, 1; 32. 101, 2; 38. i57, 20. 212, 30. 215, 26. 271, 26. 278, 38. 325, 19. 361, ii. Troyes 237, 10. Tours 237, 20. denarii 60 = 5 solidi 83, 18. 36 d. et 1 obu- lus 157, 20. librales, qui dicuntur pfundig 63, 36. 471, 19. 472, 4; 8. libra denario- i-nrn 170, 26. 350, 27. 3 1. minus 5 sol. 366, 9. marca argenti 157, 23. 227, 30. 237, 13. 248, 12. m. anri 386, 1. 472, 23. nummus 1, 13; 14. 58, 30. 470, 33. 472, 19. n. aureus 473, 3. obulus 268, 25. 472, 19. siclus 49, 13. solidi denariorum 219, 3. 228, 23. s. in argento 13, 9. s. 20 faciunt marcam 471, 18. talentum 81, 12. 98, 18. 102, 3. 119, 21. 144, 27. 186, 23. 470, 34. t. denariorum 185, 22. uncia 325, 19. u. in argento 15, 17. u. auri 7. 28. u. denariorum 49, 11. 272, 29. 4 n. et 8 denarii 76, 19. examinatum argentum 21, 12. 157, 24. gravis moneta 472, 24. legalis moneta 302, 10. 328, 15. 333, 1. 346, 7. 362, 31. tunc legales denarii 185, 22. purum argentum 231, 25. non purum 237, 11. usualis moneta 219, 3. 228, 23. 397, 25. moneta qnse tunc in usu fuerit 139, 33. Münzstätte zu errichten gestattet 26, 25. 34, 1. 37, 29. Münzeinkünfte 453, 28.

natta geflochtene Matte 473, 3. nautum wol naulum Fährgeld 479, 33. nequam homini alapam dare licet 483, 22. Nothzucht notzoc 355, 32. vgl. mulierum op-

pressio 352, 11. 482, 4; 24. nuntius certus 215, 33. solempnis 347, 31.

nuntiis honor exhibeudus 210, 24. 217, 28.

430, 19.

obedientia clericorum : obedientise in virtute rao- nere preeipere 427, 22. 441, 36. indagare interrogare 105, 23. 108, 30. sub obtentu obedientise adjudicare 108, 32.

Oberhof für das Bisthum 395, 21 ; ff.

oblatio 7, 15. 70, 23. 71, 22. 76, 13. 99, 18.

138, 14. 142, 10. 209, 24; 34. 279, 10. 306, 14. jus, quo oblationes animarum offerri et consti- tui obtinet usus ecclesiarum 70, 31.

ceconomus echonoraus nemus yconomus 20, 21.

24, 24. 449, 23. onwec 368, 11.

päbstliche Curie Kosten bei der p. C. 142, 7. lucri causa ad Romanam curiam venire 254, 35. prebenda; diu vacantis donatio ad sedem apost. devolvitur 177, 13. päbstl. Provisionen 225, 17. 242, 30. 24:5, 37. 246, 11. 250, 12. 289, 32. 315, 24. judices ab apost. sede delegati 128, 36.

139, 14. 147, 38. 154, 37. 155, 39. 251, 2. 324, 3. 337, 29. 338. 13. mentio expressa in litteris apost. sedis . 225, 17. 245, 19. 246, 12. 2.50, 29. 253, 15; 25. 289, 14; .33. 315, 25. 3.34, 29. 341, 3; 31. in litt, legati apost. sedis 278, 24.

pagare 237, 13; 19.

palaciura 20, 15. 24, 30. palatia 6, 27. 11, 12. 18, 13. 19, 18. 21, 17. 23, 13. 24, 38. 26, 18. 27, 29,

palemundus 24, .30. vgl. not. 1.

parochia umfaPt mehrere Orte 390, 19. parochiic jus einer communitas genommen 259. 29. jus parochiale 159, 37. vgl. 99, 21. .306, 14; 15. 313, 2. 316, 18. ,334, 1 ; ff . s. auch Kirchen- bauten.

Patrimonium 47, 18. 143, 41.

Patronat 148, 35. 149, 6. 198, 39. 201, 1. 240, 35. 259, 32. 431, 3.

peremptorium terminum assignare 353, 9. pe- remptorie citare 270, 15.

perjurium 144, 22. 479, 8.

Pfänden pignora accipere 3.B0, 9. 368, 9. 374, 26. Verpfändung 2.30, 23. 288, 34.

Pferdezucht 9, 32. Pferd kostet .30 Mark 288, 37.

pitancia Extraportion 366, 11.

porrum Lauch 52, 21. 473, 4.

possessio p. intrare 326, 2. assignare 204, 2. tradere 226, 33. 268, 32. 284, 6; 21. 303, 15. resignare et p. tradere prout est consnetudinis 310, 11; ff. p. tradere et resignando bona assi- gnare 407, 10; 11. in p. inducere 306, 11; 13. p. corporalem tradere 241, 3. 281, 19. 349, 23. in p. corporalem mittere 464, 7; 8. inducere 253, 26. p. tradere corporaliter indncendo 362, .33. p. intrandi potestatem dare 309, 14. .349, 23. vgl. Allod. consolidatio. dominus, hereditas. proprietas. ususfructus.

Präsentation 117,5; ff. 141,37. 161, 13. 262, .30. 302, 12. vgl. collatio vicariae 312, 10.

pragmatica constitutio 20, 11. vgl. 21, 4. 23, 37.

precaria beneficiare per p. 12, 29. vgl. Steuer.

prescriptio triginta annornm 68, 15; ff. vgl. die Berufung auf Herkommen 108, 33. auf 40jähr. H. 105, 24. auf unvordenkliches H. 257, 30. 8. auch exceptio.

procnrationis potestas super puernm ex dignitate scholarum, ex episcopatu 100, 31.

procuratoriura 441, 34.

profituus wol proficuus nützlich 332, 13.

propinare vinum 208, 31.

proprietas libera 176. 10. 185, 20. libere et proprie possidere 317, 11. mansi propra 275, 18. proprietatis predinm 50, 26. proprietas im Gegensatz zu possessio 120, 11 ; ff. jus pro- prietarium seu dominii 333, 2. 339, 20. homo proprius alicnjus 328, 21. vgl. Allod. hereditas. Stiftsclerus.

provincia 148, .38. 477, 21. 480, 5 ; 9. vgl. ElsaP. provinciales 171, 2. 215, 8. 478, 34. 483, 23; 26.

provocator, ob identisch mit prjeco? 258, 11.

pulsare, anklagen? Stadtr. I § 25; ff.

quantnm ad. = quant iiV 342, 30. questuarii 180, 39. 226. 17. 285, 19. 316, 19; ff. q. errores predicantes 316, 23.

Raub 131, 2. ;342, 20. 359, 5. 412, 28. 483, 5. Recht u. Gewohnheit jus antiquitatis 79, 11. jus civile et Omni- bus commune 59, 15. civile pretorium 11, 27.

Recht SUflaolema

cxtmmuiw l'i>, J- vii _- . nun li!){itiiiiiiiii •')!*. IH.

lata, 12)1^, 11. juN !>' I ' IUI'

IW, Kl. 144, M; ff, 1. ; 2.

Mtirvile 6H, ,H2. -■ jun jm..,ii.. i.. i..ii.iii-ht) 477, 21. cuniinfltudo rvgioniit 2H4, 4. t«rne m, ». Kif,, 22. 227, IH. Aliimannorutii l<-x 12, 44. - tliii liuiigieiMiii moiiantcrii lioiiiiiiiini lomlir iu i;i7, B2. HW, U>. 442, 83. ~ I i.idi ja» 4&8,

18. Argoiitiii' ;. conanetado

2H-(, 4. 417. II). jikIiciuiii 4VI, 17. ja» et cotiHuetudiia'B 3H7, 12. 4M2, 11. ju« iitiblicum ()4), 2«. juH nrl>aiiuiii :')<), (i. nio« et jimticin 114, Hl. niius et coiiHUcttuliiies 124, 7. l'.ix, 2. JW4, 22. .'K'), i;j. Mtatutn 477, 21. ecclcüiaruiii linmineN jaro nlieno gaudeutM 47H, 2». vgl. Stift»<leniit. jiiriH ordu m>2, 'M. fiilciinentDm 814, IH. KcililsvrrwcijifiiiMj.' 'l.'!!', H. Itvi< liHj;iit 2.11, .1. iiMV.iuiiPerlich UJ6, «. ■{«'U'liütreue vorbfimlleii 17.'), 3(). nicht vorbe-

Imllcii 114, III. 230, .32. ItciNoii 131, 3r>. nmre traiiHfretniu 2ii<>. II. <rnniifrt'(aiidi iter Hrripcr« niM iJiiP«> 25'.», .W. JberoBolinioruin |irnfcrtio Kl, 10. vgl. vutain. in procinctu itineris exi»trnK i|ucrimonia nnn impoditur 4()il, tf. Kcli(|uieii V>, !l. 22(!, 7. Trautlntion 12, 8. 42,

14; ff. tu», .30. rcpelio 15, H. UpHidpiizpflicIit der canonici 327, .3H. 24ii. 4.

der Bürger zur Kriegizeit 481, 1 ; ff. restauruni ErHutz 201, 20. 248, »6. 249, 2. reMpuMHaÜH 270, l(t.

reMtitiitioiiiu in intcgruro beueficinm 321, &. SM, 18. :i4ti, 14. .'l'.Kt, 4. -107. jfl H! " (■•" •' 4&2, 7. 4Ö6, 11. 457, 3.') rovcstirc 12, 27 ; 33.

»iilittt terra 21, I. .'W, 7. 45, ß.

Hanctni tcrrn- .subsidiiim 147. 17. 259, 38.

sanifiones legitim» 241, h. 2.J!>, 10. 281. 21

.S-Iienkuiig donatio logalis legitima 20. 2i). Ijo. 13. 214, II. ilonntionis lex irrefrngabili» H4, 3<». S. iinf Widerruf I3J. 1; ff "•1 '1 ff, S. mit Vorbehalt des UUckkaufH I' <>r Keiien

81. 10. 131. :k'>. donatio pr<>i , la» 214,

B ; 18. 407. 14 ; l'J. vgl. do». Investitur.

.Schiedsrichter compronutti'i,. in ailiiii..v 187, 96. I'.ll, (!. 214, 13. 248. II 10.

444. 8. vgl. 14'.». 14. L.'- iden

Mucli niinnen. nach rehte oder nach warhoite 377, II, vgl. .Sühne,

Schupfe Hcupha 480, 14,

scriptores et alii negotialores honesti cleriri in minoribus ordinibus constituti 279, 1*>

scutellu Schüssel iVJ. 21, 473, b.

sccretarius Intimus X)\i, 16.

senior nlicnjus 30, 1. 3".l. ^7

scquestrare 7, 36. 8. .32.

Siegel sigiDnni generale prepositi Sladl Strul'b. xnorsi llf». IJ erforderlich 440, 40. III '" '

siniila Weiübrod Ö2, 2tt

sindicus aut procurator 3-14. 4.

diocMia R, 40 4t, » 7». It: I& I' .'

>n, so. IJll I.lll

proTinei» A?, IV.

rnMmtkmm com. gM. W, 17 .-. üTP, 9. WS, lt. fgl. Urfuf.

Mchu, Knapp«? 19t, SS

•ort CapiUl XS7, 19

■pint »pand 480, 10,

■uattKiM B«t6lk«rang bargvBM« im 0»fMti ni oiTM ISU, 10. iidifcnm, «vm im OMMMts m otnuMi, iacradiMto« M. Jtlnat

4m BAitnmhia 481, a -'ttMag.

■UdtbelMr OnudbMtti aoU atthi am MO niritoalM MO MiwiUrM, akkt u koman »8, 81. OB. 80. Batha b«i Varftaftraag troa a. 0. i 221, .Hl. »09, 1. tmmu raa^iaa^M 160, 21 donna ia potMteto tittumMtfH Mi, fl AIibmmU «. S(*afb. Loc. «gl aaek Mk«a baaa.

SUaa« GOMaritM »ol OiaoMMMkafl M. 8. M,

17 .-.M -iw .1^. H, _ cUmIm taa Oll— ta aa

•i SS. aqaMlM oHÖlÖ^ 88.

„.. ..1 Mparillai*'*- *»» 8. 8BIL 81.

848, 88. ab atraaaa pani i8. taga>

nna coadido 46, I&. - tt aliaekirBa

bomo 114, 18; 80. libah pooali {tnk

48. 48. - tibaralia I, 14. 8. I ; ff. -

20. 40. AO. X). miiitam 48. 88 l&l. 8. nobilitat non inflma 46, 30. optUBalM 1, 11. MdMtcr ordo 80. 80. pciaatM inrimorM 50, 4. 74, 80. vgl Ibaiiba. ptv viaeia. «HiltiMb» BarAlkmag. ■tatata Maaaga BaAigsif 8L aa awekia 851. SS 856. 88. 867, 88. 866/19. tutatonua walatoi 480, 88; ff. - vgl lUckL Starbbül caraa hmBiBaai aioriaatlaM 478, 80.

Tgl. Baatkaapt

Staoar aagaiia bato erilaeta aaaatfo waagaria

patitio praearia «aparäBpaaitio talna aagaH

114. 2(i: 29 1.16, 861 SSSTS. 856. 86; C gMrt*-

lichr bete 4<I9. R «W. 7. Fnibitt vaa & a.

Dienst lU), 2-' 186, 89. 196, 7. 80(1,

14. 210. 31 2 15. 867. 87. 880, &

:WÖ. 1 , ff. 40», ä. IL v^L Abgabaa. tibara boaa

StifUcleraa

BaMptioa 7, 88; ff 197, 1. 84S. 19. M4. M. Mft.

96. 8B0. ta. SM, 41 8561, 1 StS. 88. »9. «.

SBP ' - >maiteda aha« aa»-

Mr' adüaba Oibait g»-

fonirn (• emiicbM T«Mnakai aar

dar Raeaption 868, 7. 897, 88. 880^ t. 88% 86

MilgliadMsbaft ia awkran« Sdftan SBAi. 17,

»9, 86. 987. 16. Zay 4m Miuliaiw aiaM

8Ufb 90. 91. 94. 8. 94, 18. «f lA-V. «7

421. :U, fratrM pnuMlM lAOC 16, ^ 168.

31. 160, 11. 956, to. fratna taiffnri al

966, 19. Tgl. 69, 16. - TbattaakM aaa Oo(- taadiaiMi 187, 91, Tgl " '

II'

7^89. - tanitkt aaf Fkiaat- 979. 80. agaalaf aagaalM 17t», 16, t«, 9 rkt itaihaa. raaoaicua, ci^u* est habdaaada 16t, ft. baW doBMdarü 81, 8& 88. 81. 16t. 11 1«. IS. in 198, ia - prabaadart taaa taapalM\

584

Stiftsclerus wette

s. Honau u. StraPb. Münst., s. Petr. jun, u. St. Thomas. regelarius 824, 34. Einkünfte : mänzalkorn mansnrnalis annona 132, 4. 191, 10. 205, 12. 268, 24. piscales denarii 130, 18. 150, 17. quadragesimales denarii 255, 9. wegecorn 108, 14. com- mnnitas, communis usus fratrum 172, 26. 245, 2. 255, 31. 306, 28. 311, 24. 324, 14. cuneus capituli 205, 12. mortnis nihil datur 208, 35. prebend« 7, 2. 8, 32. 42,

27. 64, 31. 116, 15; ff. 227, 7. 293, 27. 374, 21. mortuorum prebendse 255, 21. annns gratiae 172, 34.

Conversen 159, 30. 164, 39. 218, 36. 247, 20. 303, 27. officinse claustri 116, 33. 267, 33. 4äö, 25. Vermögensverwaltung dem Stift entzogen 128, 33. 449, 23. prepositnra, scholarnm dignitas in manu episcopi 100, 31. 449, 28. 450, 10.

Recht u. Gewohnheit geistlicher Corporationen : s. Damiani ordiuis 291, 33. 345, 32. mino- rum ordinis 309, 15. 322, 37. Argentinensis ecclesia; 177, 16. 262, 36. 302, 'M. 304, 10;

28. 311. 30.

Rangordnung der Stifter 42, 25. 427, 18.

stillicidium 262, 18.

stipulatio promittere per s. 139, 27. 144, 16. 309, 21. 321, 12. 350, 2; 8. 362, 33. 458, 2. stipulatione subnixa 10, 4. 13, 32. 15, 7; 28. 16, 22. 17, 32. 20, 25. 30, 19. 31, 13. 39, 6.

Studium in s. commorantes canonici 254, 32. 255, 8.

snbastatio 309, 7.

Sühne Commission zur Entscheidung über Bruch derselben kfiser 409, 21; ff. nr. 551; ff.

supradicere, vor Gericht? 2, 12; 14.

tabernarii Schenkwirthe Vermiethung an t. aus- geschlossen 445, 10.

testamentorum executores 342, 23.

thecse 69, 25. 474, 30.

Theilung der Güter zwischen Gatten 284, 4; ff. nach des Vaters Tod zwischen Mutter u. Kinder 394, 1. Bevorzugung einzelner Kinder durch die Eltern bei der T. 484, 2; ff.

thesaurisare 135, 1.

Theuerung 116, 40.

Tradition legitima plenaria traditio 71, 14. 88, 21. 333, 3. manu potestativa 28, 19. 51, 24. per cultellum 12, 25. vgl. festucatio. possessio.

Treue fldes corporalis 143, 29. 258, 8. T. gelöb- niP dem Eidschwur entgegengesetzt 369, 5; 6. 410, 21. T. dem Stadtherm geschworen 352, 3. 477, 10. bei Empfang des beneficium geschworen 52, 10. 63, 4. 277, 24.

Treuhänder salmanni 100, 40. in manus fidei committere 66, 27. fldelitati et tuitioni tradere 92, 6. sub testimonio fidei suscipere 82, 23.

tutor legitimus 346, 18.

nrvehte securitatem, quse dicitur , facere cor- porali sacramento 282, 15.

usura 342. 20. 415, 37. usurarii 222. 42. 279, 9; ff.

usus fructus 214, 23. 445, 6. 447, 11. 457, 24. usus fmctnarius 13, 8. 30, 6. 31, 8. nsufruc- tuarius conductor im Gegensatz zu possessor hereditarins 101, 34.

veredalis echt 42, 12.

Verjährung s. prescriptio.

Verwandte

abnepos 11, 39. affinitas consangninitatis 40, 1. sanguinis 85, 5. linea consangni- nitatis 246, 19. sanguinis 92, 7. linea pro- ximiores 259, 35. nepos in secundo gradu, in secunda linea consangninitatis ex parte patris alicni attinens 437, 30. 4:W, 12. 442, 30. 443, 10. parentela 40, 1. 480, 21. posteritas usque in quartam generationem 258, 40. propinqnitas 52, 8. V. dürfen nicht zugleich im Stadtrath sein 477. 17; 18. V. des Schenkenden Vögte des geschenkten Gutes 31, 10. 32, 8. V. (mage) im BündniP ausgenommen 377, 9 ; ff. vgl. consensus. Haftbarkeit.

Viehzucht vaccse porci berbices 9, 32; 33. fris- gingi maturi 33, 11. ovini 32, 10. porcini 25. 39. 32, 11. 38, 34. claustrales porcini 139, 28. 1 frisg. kostet 30 denar. 52, 19. Schweinezucht i. d. Stadt 473, 6; ff. 479, 24. Viehseuche 474, 10.

Villa, = urbsV 454, 30.

villicatio 2, 20.

vindicare evindicare 10, 3. 13, 31. 16, 20. 17. 31. 30, 18. 31, 13.

Vogtei s. advocatus.

Vorkaufsrecht 206, 32. 219, 7. 297, 23 ; ff. 349, 7. 451, 19. 460, 4. Festsetzung des Preises durch Sachverständigencommission 228, 26. vorherige Festsetzung des Preises 272, 14.

Vota redimuntur lerosolymitano excepto 342, 24.

Waffentragen n. —gebrauch beschränkt 478, 28; ff. 479, 15, 480, 11. 483, 7 ; ff. W. aus der Stadt führen verboten 352, 27. 356, 17. 481, 2.

warandia 172, 14. 202, 33. 2(J5, 28. 212, 10. 241, 4. 268, 37. 286, 11. 308, 24. 317. 12. 323, 11. 332, 8. .333, 6. 346, 20. 4:^1, 5. w. quoad universitatem 452, 2. 454, 11. w. perfecta 458, 31. vgl. Gewährschaft.

Weg Wasser Weide vias aqnas pascua interdicere verboten 76, 35. 138, 35.

Weggerechtigkeit 86, 4; 32. 309, 17. 321, 29. 322, 31. 455, 2.

Wein vinum melius 210, 17. non novum, sed vetus 44, 29. probatum 78, 15. rubeum bonum 130, 33. gewürzter Wein claretum 307, 10. wine abelesen und vftren swar er wil jedermann erlaubt 383, 16. Weinverkauf 470, 21. 471, 1. 480, 12; ff. 4a3, 31. bannus vini ungelt von dem wine 59, 9. 273, 11. 274, 2. 275, 3. 355, 25. 470, 36. vinearum magister 164, 40. vinearum custodia 181, 27.

Wergeid 16, 16. 43, 40.

wette emendatio 478, 21 ; ff. e. trium virorum 478, 25.

xuiiiuni

Zuiiin

xi'iiinni

bfiifrflcmm lü, 2H.

znpliinumft it|iii)U! orflriiini 'Jihii, :>h :MA, Xt. ;»07, 12.

Aehuten M, 18. 7H, 32. 1(«, 22 I2t. 'Ui. 210,10. 211, 17. 2li4, lt. drcimu; | - |i«nK>-

iiulcK II«. 17 27!t, :»7. dl- ., ■■: anima-

linm h")!», M. IHH. 22. 2U, - 222. 24 2flf), i;) ErliiP den Z. 1

/rügen im ücridit IHl), 25. nttcKtatin Ili6, m. |i)H, .dl. IDIi, li. jnrnmi>iitum 121», 21. Janti Vfritnti» poncii 1-lH, 21». tMte» inrnli 800, 8.

417, 8. 4r>

t. oaai •>«•!»-

in mrufnii

»'«i-

1 tlllll': i

17" 1 ',

'i ((•••«.

'41

7

Zoll i(*f, 1 .

nrom in i.

iiu* nnoii liieitai vMimf '

NACIITHAGE UND nKRICHTIOlNGEN.

]). :.')i not I Heu HebarbnrdaH »tatt Herbarbardo*. II. HC), VI und WO, 7 lim Mulcty »tatt Mittert-

heim ; p. iiol. I ist tu »1 reichen, p. 43. 36 lien germanf >it<ttt Üernina(. p. 4!), 2; HH, 2; 205, 3 lie» V'tAgeUhem »tatt

Wi)i.rheim. p. 4'J, 2T nach ordinii /üi;« bei Aiuhelmo advockto. p. HS, :iH ror pincnriin Hclutlte ein rurialis. p. IUI, 7 zu Htntiatorcs vergl. Htraüb. Oa$»m «•

liiiuHernaiiien i. Mittelalter S. 94. p 131 mit l fiuie liei Vergl. Stdh- «•' -"m*.

Ge»ch. lt. 018.' p. 147, ä hinter der nchtütr ein ntatt •>• - p. 177 not. 1 liea 4 ntalt 2. p. 183, 38 lies l'ruviuz statt Diacrite. p. 195, 30 Heu J^ntfrid» »t.ttt l.eulfrtd». p. 302, 23 Hex Flatt ' '

p. 21N itot. l ror 107 u 49.

p. 319, !> hinter nntoin ' » Kmnmd p. 220. in und 19 ui!i I imiuitre hinter Honlo,

nnHtlicini und Mniirislat. ' "■< 14 und 280, 20 Heu tur Erbleihe »tatt in

icht. /' ..'<j. 32 lie» Argentinense« statt Argentinaiiaia. p. 302, 3 Heu Drllmenningrn statt Talmeilitifm. p. 327, 7 lieg de statt de. p. 393, 0 lies Patmo statt pntruo. }». 412, 0 hinter brftdor streiche das Komma p. 413, 18 lies FruniPiitario statt frntnentario p. 479 not. 1 ist mihi eher iiaulitm der Fährlohm [

tur KrkHlntng Iterontuurhen. l

IM KEOISTER

/<. 494 Hnter Alberl h. Rbpiimn sehalte ein •. Rom.

rar. Kniizlri. p. 497 tu Bntxeiidorf füffr Bnlscndorff p. 500 liei Bürgin) schalte hinter ru»t etn fr.T

« 2W,

UftMl

p. ä03 tu KABigahoCn fam

«07. U. p. 604 NN««- CoumIm •. SliUb.

pr«b. $ekaä$ tim t. Btnfb. 8t p. 805 btt DelfntvnthiKu Ulrieli

kimitr MAn 'r.

p. 6CV MNlfr >■»— rprdw

JohjuuMt uknUi cm t. Stnfb. 8t Man. p. OOe mitir Bbwhard •. HMtMMiaH «JUb na

•. JoagiBgMi. p. Ut Ktrtidtt die Ftrm ErlMrtn p. 612 m Folmarn» ftat Fnirmattu « htmttr

Hrilirha ebd. tchalU ein - \£i\ p. 517 bet H. >. fuafb. St. Martin plrb

fratr »treiehe Sl. Martin pl»b. o p. 619 unter Heinrich ttreieke t. LülMUlein p. MO unter Heinrich •. Ülrafb 8( Lmumi. pivb

«eftoite «IN ». Stralb. Mftnct fratr. p. sao kmUr HMnneh Uofranw IIW : lt

vgl not iL «dUM»

l«i. Ifl. - p. 630 ru Helwicu« fUge Uelcwkw. p. 631 tu Herolt /B^ HaroM. p. 635 tu Johannea, Strafb. ain. p. 636 tu Untirid ff LutfrM. p. 636 unter Rab— $tk»ht «m Hab«— Maaraa

■. Mains Enbiaekaf». p. AM MNter BilihaMw ttmck$ vgl Sinfb. Loc p. 639 M Rudagara« /V Radigat. p. 646 tu foram füpt 4'i in ^ ^

fiif »ii. »* p. M palatinm aaU /-.y >.■--. .--y p. uMttr Btnth. Bftrgor a. StoOo

•. Stnbanwag. p. 649 tu 8«ra>b. CMualaa /90t 484. 1 p. 663 umltr 8ln*b. aoolt Zora «riMM «w «ttl»-

tornm eaalodao 480^ St; 9. p. 654 tm at KatlMriaA eoBtMrtaa /Dfi SM, 37 » MO M nriaaa miHaai Mwtdoa ^ /Hf» t». «1.

Strassburg, Universitats-Bucbdruckerei von J. H. Ed. Heitz.

IWDINGSECT. ÄPR15t»

PIEASE DO NOT REMOVC CARDS OR SlIPS FROM THtS POCKET

UNIVERSTTY OF TORONTO UBÄAÄY

DD Strassburg« G«r,

901 Uzinindan und Akt«o

S82A5

1879

Abt.l

Bd.l