& exapheta,qu£ in aqua calida coquuntur.Quod autem
intelligat de ijsjquae inaquam calidie tefta fua effunduntur, vel hinc pater, quoniam de alijs
iam fupra egerat» & quod haec oua ab alijs etiam, praefertim Arabibus, quos Simeon in mul-
tis fequi folet, probantur , & quod Galenus quoque meminit poft pnida , periphraftice no-
minans T« tTr^to/uifu. ctvtoQivTcut; Mnctc/v, hoc eft, patellis (calidam fcilicet continentibus )
infundi folita. Infundi autem nifi frada non poffunt. a: Symeon autem cum ca?tera ex Ga-
leno mutuatus fit , hanc etiam partem non omiffam ab eo credendum eft. Noftri haec vo-
cant in vuaffer gefelr, in vvaffer gesl-agen, fhoc eft in aquam infufa) & vel per fe edendae
iOaegHs praefertim afferre folent, vel codis panis fegmentis impofita. In his parandis, inquit
Galenus , fimiliter vt in pnidis curandum eft , ne fupramediocrem fubftantiam incraflfen-
tur: fed cum ad huc fuccum fuum recinent, vas ab ignefubmouendum. Hadenus ille. Pni-
da autem parantur ad hunc modum confperfis, oleo, & garo, & pauco vini ouis ( ita vulga-
ris translatio apud^ Galenum habet) vas, quo continentur , cacabo aquam calidam haben-
ti inditur, dein igni fubfternitur , donec mediocrem nancifcantur fubftantiam. Quae enim
fupra modum craffefcunt , elixis , & aflis fiunt fimilia.- mediocrem vero crafficiem adepta, &
melius, quam dura concoquuntur , & alimentum corpori dant prasftantius , fed verbum_j
Guoruco»
duraqu®
melior.
Oua in a«
qua coda
optima
funt. '
Ouorfi m
ignecodo
tum quali
tasmala.
Ouadifpcf:
dute.
E£tt /adi
/uwayoLp^tgij dlvu 1 Iv^tTrAd/a.se^iffU/uitMTspcoCctrnyvvfAivee,: Sic vertit \crudacu gd*
ro,vinoq\ ac oleo fubacl ^.(Albanus irrigata vertit, & diplomata inepte vafa 2mea,teftaceau&)
in duplici vafe coquuntur, donec mediocriter condenfentur. AnuStvav vero verbii compofiturrt ,
permixtionem, quae per toiufiat,prsefertim in humido, vel liquido fignificare videtur. Hac
enim vim propofitio dvd in compofitione quandoqjhaber,nam & extra compoficionem vl- j
tro citioqj fignificat. Itaqj otia cum oleo, & vino dvctdidiUf/iva. permixta, & agitata vertere U
licebit .*ita vt tale fere hoc fercultifuifte videatur, quale apud Germanos Ornithologus ius i
quoddam efte tradit, cui vulgo a vino calido nomen; ait tamen denfus efte, neque oua inte-
gra permanere, fed frangi, & agitari. Qui itaque exapheta,& pnida eadem putant , toto er»
rant coelo, inter quos Hermolaus eft , vir aljoquin nullis non praeferendus , qui deinde dun) j
pnida interpretatur, quoe in aquam calidam mittutur^immergunturq^^ garo, &c.hoc quo-
que perperamfcripfit ,vt ex Galeni^ Aeginetae verbis iam recitatis facile percipitur. Nec
C^lius quoque rem acu tetigit, pnida Galeno vocari exiftimans, quod praefocari videatur»
dum certo genere coquuntur, &c. Nam & hic verb idvaJtvew vim non animadumit. Ger-
mani, telle Ornithologo, huiufrnodi genus coduroe appellant Verdempffen,hoe c&vt Ger- j
manus quidam mihi expofuie, fuffocare, quoniam vafc operto, & incluio intus vapore ve-*<
luti fuifocari videatur, quod intus coquitur :vnde etiam inquit, non inepte oua pnida Ger-
manice dixeris Verdempffte eyer, hoceft, oua fuifoeata. Nobis, vtopinor,redearfogata
dici queant. Quod ad bonitatem ouorumpnidorum attinet, Galenus ea elixis (hepthis» |
id eft duris )& aliis meliora e{fe fcripfit. Equidem videntur pnida tanquamin diploma- j
te coda, cum fapidion efte, idque condimentorum quoque ratione, tum magis lenire, ac
mitigare , quam quas in vafe ftatim igni impolito parantur : nam haec facilius empyreuma
aliquod trahunt. Sorbilia oua po
& cibi praebeat. Mollia forbilibus plus nutriunt , dura plus mollibus , Diofcoride , Gale- j
noque teftibus. Haec idem Galenus, & Simeon Sethi ad nutriendum omnium prajftan- I
tiftima elfe volunr, & Celfus tanquam ftomacho apta commendat. Dura ad coquendum— ».
funt diftkilia , tarde defeendunt, craftinfque alimentum corpori tribuunt, quinimo
vifeofum
Gua figani
fta vc co-
quantur.
Brafaaols
error»
Omithologi# Lib. XIV. 301
vifeosuaIuBc5ftipar,adeo vtBrafauolus referat, monachii quedaFracifcanu,eu in fefto Pa Monach*
fehatis fcolleda a fe eiufcemodi oua alba, &rubra ad faturi rate edi(fet,a(hido verre, ve neq; comefis o-
cly fteribu s, neqjmedkametis cederet, obijffe. Noftri eiufmodi oua teftis fuis exuut,&in par uis ruor -
les aliquot fec at, vt alterius vitelli,ac albuminis fegmetis lac es acetariotu coronet. Id£ Gcr tuus,
manos tafuperiores,qua inferiores fa.diirare audio. Oua affa,vel tofla,qua? ncpein calidis ci
neribus coquntur,vel potius affantur, Galeno»& alijs oVora $ fatxdivra nuncupatur. Caue-
du duafslrur,ne diflth§c5quaobr e pertudi frigida folet.Ica coda paru laudatur: colore enim vej f
abigneacquirut,& graue odore itaq;magis liceat, minufqjrefriger at, & ingratioris loge ia fta.
joporis siit, qua elixa in aqua. Sed cu duobus modis afs etur, in cineribus nepe3& inter carbo-
Aes jfaac ea q in cineribus affantur,deteriora eiTe feribitiquoni a cu calor ignis circueanpfa,
fumofos eoruhalitus exire prohibet, quod fu per carbones no cotingit : Poftrcmd 7nyav/0 rem,& cholerieos, feu biliofos humores, ac putredine verti tradit, ideoq; faftidium, & nau-
feam parere^Eiufmodi ouis vulgus plcrunqs vefcitur,neqj edam nobiliores ab ijs abftinenr,
fed in purum vas, idqj flanneum, plerumq; euacuat, diftoluto in eo prius butyro, ne fundo
adhaereant, coquunt autem , donec album denfari fupra vitellos, & albefeere coeperit. Hpc
meo iadicio Brafau olus perperam oua pnida vocauit ,inquiens : Ad oua pnida coquenda
Galenus oleo vtitur, nos butyro; nam haec pnida non effe ex pradidis patere arbitror. Sed
antequam ad apponeda ea in m«nfa tempus, ac rationem accedam, luperioribus velut pro
«pilogohocceBaptifta?Fierae epigramma adijeere vifum eft, eft autem tale*
Flent leue coifa, tr emunt q„ dr vix coeuntia mandis
Nollent, nata modo,fl fapts, oua bibe,
T uida funt, celer ifq^ abi fflammaq', tepentis.
Sed durata time, nec requtetaveles »
: Tectus alunt, tujjimq-, leuant,funt prandia raucis «.
infdHoqithoro prandia grata parant*
Demulcent renes , Bomachumq j aluumq',. dolentem»
Ve fisam mira fedulitate fouent.
Sed moneo\ hac marcent facile, &tot commodet perdunt*
Vt nihil ex omni parte beare f oles.
feter ildidosfimplkiscodionis modos,vnusfupereft,quoBabyIonios venatores vfos
1 Cfii^tcftaturiisatit eft talisOuacrudafude imponebat,&tadiurotabat,donecexemfmo-
di motu coquerecur.Quodraodbadapponedi oua tepus, ac ratione attinet. Athenaeus feri-
bit jbina fecfid^meff apud prioresfolita inferri cu Turdis, &c.Apud Romanos verb,attefta-
te Porphyrio, coen^ initia habebat oua tvnde/^Horati9. Ab ouovfq ad malaciraret.htin eo-
de fenfug Tullius, Integrafame,\n quit, ad ouu affero \ itaq 3 vfq ; ad afsu vitulinu{ alias viteili-
n\\) opera i fla perducitur. Vbi integrafame ad ouu afferre iuxta C^liu no aliud eife videtur,
quaadfecuda vfqjcibiappetetia jpdueere.Si itaq, veteres acetaria in prima mefae appone- Fame inte
bat,6ua nodu locfi mutauerur,pfertim mollia, & in farragine coda, ite dura>&affa.Sorbilia
vtdiximus,proietaculo erats&noftri paulo antepradiu ea accipmt.Qnpd fi fanitatis rone
fpedes,oua quoquomodo parata, m a fanis, tu ab £gris priori loco fumi ^bet.A duris quide
fanos,& 2egros,& hos quoqjmagis abftincre prorfus c6uenic,nifi cu aluus folutiorefliqua fi
©durius codis ouis cohibere libuerit, ea quoq^ate alios cibos efitari oportet: vt cotraet mol-
lire aluu forbilib.exhauriedis ftatueris, id quoqjinitfomefEfjciedu.Quemadmoduaut ap
pohedi, ita et oua aperiendi modus diuerfus eft. Iudsei enim ea aperiut parte acutiore, v-t fi
qha illa gutta saguinisapparuerit,abftineatiobtufiorepIeruq; Germani in latere. H^c itaqs Aperiendi
dediuerfis ouoru co duris, in a qua , fu b cineribus, in fartagine,deq;ouis pnidis dida br eui- oiodus.
fcr nobis fufficiatifupereft modo, vt de varijs eoru app^catib. aliquid, maxime ex Apicio, & * Iud®i vt
Platina dicamus lOuafrixaeenogarataobelixa liquamine, e^c.h Apicius:vbt Humclbergius fic cuo ape —
leghiOua frixa oenegaro(fcilicetaffufo inferuttir.Oua elixa liquamine, oleo,mero: vel cx li r!unt*
quamine pipere,lafere tln ouis hapalis nucleos infnfos:fuffudes melyacetu, teporibus liquamine* ®tla ^r*sa'
Oua hapaiadnqtHtimelbergius vocatApicius tenera,&moilia,qq3finc cortice,^, putamine ^ 7' c'' 1 "
suti a'qu'a:qualia*& ^6-machucofortat, auth. i Scribonio Latgo.$ed Scribonius loco
► ■' , Cc
10
Appon£iii
oua ratio,
f Sertn. I.
g 1» epi fi
ad Tat*
gram
ad
ouu affer-
re quid.
Oua fani-
tatis ergo
c*
quo modo
aceipigda.
inm
302 Vlyfsis Aldrouandi \, ■
€ap. Mati* iacitatofimplidteifou&happalacorpedac.nec dicicea fine putamine Inaqua coquu &0io»
tor, 1 04, fcorides hapaloouu molie appellat3hoc eft mediu inter forbile,& dur&jvs ipfe Iterpretatur,
& nos fupra quoq^retulimuSjTyropatina .Accipies Uc,diuerfusq> patinam aftimabis-.teperabis
Ona Tyro laccumeHe qua fi adlaBatia,\& eft, ladana, ve Humelbergius exponit, oua quwq-, ad fextarin
patina. mittis, fed ad hemina oua tria in U&e diffoluis ita vt vnu corpus facias: in cumana colas & igni
leto coques : cu duxerit ad fe,piper afpergis & sxferes.Ows fphongiaex lade : oua quatuer ia-
Oua fplio- Bis hemina olei vncia in fe diffoluis , ita vtynti cor pus facias: in patella fubtile adijeies olei mo-
Coppo.
Oogaia.
dicti facies, vt bulliat 3&adi/ctes(o[eo bulli€ti)*^linixtian€ ladidtaex ouiSjla&c^&oleo)
qua parafti.Oua parte cum fuerit soBtijn difeo vertes, meile perfidis, piper afpergis , & inferes. 10
Hjec omnia Apicius.Humeibergiiis oua fphongia interpretatur cibfi, qui ouoru torm apra
fe ferat, Sc fp5gso&u,id effad modia fpogiae raru, tenecu, & inflatu.Germani, telte Ornitho-
logo,hoc,vel fimile eduliu vocat ein bracae nrnich 5 quafi dicasjac affatu , codefaiu , vuigus
nofiras vn copposGraeces& Latine oogaia dici poteft, quaqua Caelius pulte exouiSj& la-
£tc c5cinnatfi oogaia dici medicas rei ftudiofis fcribatXaudatur hoc inter cibos dyfenteri»
corft ab /£cio,fi bene m^rni n i.Ouorti albore, in quit k Platina^/mar in c oditur is quoriiddedu -
lior ti,ac bellar iom. lufculfi ceoceu e vitellis ouoru cuagrefta,iura vituli, aut Capi, pauco de-
fcnbicur ab eoderstc /alibi,qoamodo fridella fiat ex albameco quoeu, polline >& cafeo re« j
Oua a it odsagitacisj&c&fra&isexeo di.Oua cti modico aqua, dr laBis bene agitata,dr cofra-
, oua ipfa ita per mediu fcindes, vt nullibi albame - 1
tu continuatur. Exeptofo vitellos partim cu bono cafeo tu veteri, tu recenti & vua paffa extundes
parttm re feruabis ad palmetum eoior anctu.? aruite petrofelini,amaraci,meiha mimttatim cocifa
addes Jiunt qui f duos albores ouoru, aut piares, cu aromatibus indat. Hac impefa albameta ouo •
vmn repleta , & comfa lento igne in oleo friges. FriBis , moretum ex reliquis vitellis , & vua paffa
fimul tunfis, ac ex agrefta, & fapa dtffolutis, addito zanTfbere, caryophillo ,cinnamo , infundes:
ejfermdtq-, paululum cit tp fis ouis, facies, H ocplus mali in fe habet^ qua boni. Oua in craticula* 4
Oua tufa in pau tia^xt edes, & eoquesfionec cocr et a plicari quadrifariam poffint. Hac in quadra
modum redaBa in craticula ad focum pofita extedes Oua deinde recentia, ablatis putaminibus r
huic inde faccharnmq ; & cinnamum, dum coquitur, infperges » CoBaconuiuis appones . Oua 111
ver u :Verubene calefaBo,oua per logum trasfiges,& ad ignem, ac fi caro effet, torrebis. Calida siit
edenda. Stoltm inutntu,& coquor u inepti a,acludi: Alitei : Oua recetia in cinere catido diligetet
ad igne Volues , vt aquali ter coquatur . tx udare vbi coeperint,recetta , & coBa putato, ac couiuit
apponito Optima hac sut & cuiuisapps ni per como de pofsut. Aliter : Oua recetia in olla cu receti
aqua impofita vbi par u ebullierint , eximito,& edito .Optima enim sut^& bene alut.Qwx fricta Flo
retinotu more: Inferueteex vico patella , ouarecentia , ablatis putaminibus, fingilUtim, indes
tudiculaq-, aut cochleari circunquaq 3 refiringesjn rotudu rediges. Color at ori a vbi effe coeperint, $11
coBafcitoTenclla intus fint nectjfe e fi. Coqut difficilius hac, qua qua fupra cofueuemt. Aluer:
Oua frt&a Ouainttgra i» carbones ardetes coiyctto^ac calida donec fr agatur fuBe percutito.C ocia, & exeptA
petro f lino,fr aceto fuffundito Uu j friCh: Cafeu pingue, Br tritu parti met ha, & petrofelini con»
ctfi vua paffa mini-mu ,modicti pipis ttifi , duos vitellos ouoru cruda JtmuL mtfcebisirnixta, in ouA
Oua io pa- moreFloretino friBa,vbi t nde p tenue forame vitellu exemeris fidit 10, ac it er ii figito, do nec farci-
atilis more c§quatur.C~ouolu?da fapius stit ,& coci a agrtfta,aut fucco mali amacqcu Tfubire fu funde-
sw io. j.c. fint.Oua m paftilli mor hFarina fubaB a tenue admodum facies^ extenfa per tabula foua recen- j
lufculum t**diRinBa fpatijs addes jnfpergedo femptr vrticuiq ",parum facchari,ar ornatum, minimum fa-
^s' Inuo^uta deinde,vt pafhllos folemus, aut clixabts,aut figes. FriBatamenfaudabiliorA stit.
Dura fi ard^c aneto. Hucufp’. Placina*ld€ m alibi iufculum verzuzumdefctibit3quod recipit
Ququttu
©uai« ve»
ffu.
OHafrida
Mutaacna.
no:?
Ornkhologk Lib^XIV. 305
suorum vitellos quattuor, facchari vnciasquatuor,fuccimaliauraficijtantun.dem;fcmuo-
rlam -einnamijaquaerofaceas vnciasduas . Iubet autem eo modo coqui, quo iufci)lt'm_~y
croceum coquitur, & quo magis placeat, etiam crocum addere. Hoc genus cibari/, inquit, x,cCirh:to
Kftate prsecipue falubre habetur.Multum enim, ac bene alit : parum refrigerat & bilem re- p|accnu '
pritnitl A«*/9/TH5pl3cfenta dicebatur j cui vt fcribitHuftathiuSjOui vitellus erat admixtus. Aihagic.
Alhagie Andreg Bellungficibus eft ex vitellis ouorurn factus io fartagine ex ouis conquaf-lFritaica.
fatis, quem Veneti fritaleam appellant. Sed quem Veneti, & nos etiam fritaleam vocamus,
/imulcum vitellis albumina conquaffata recipit:tardi,& nidorofi nutrimenti caufa eft;Mu-
b tagenat , inquit Syluaticus, id eft, cibus , qui fit m aliquo vafe cum la&c feminum commu-
nium,&iureGalitfr£j& vitellis ouorurn, cum faccharo,& mifcella aromatica ecinamomo,
fpica,cubebis, calamo airomatico,& cari femine. Coquitur autem in igne, & appofira fupra
vas teftacalida.Sed alia quoqjinnumera panum, placentarumftaganorumjeduiionimqjcii-
uerforurts genera ex ouis , aut ei admixtis fiunt, vulgo cognita, qua; omnia peifequi infini-
tiim foret. Sat fuerit ca qux authores de his tradiderunt, collegifle.
VSVS IN VARIIS.
E R M A N l milites prolium proficifcemes Gallinaceis Gallis vcuntur vigilantia :
caufa,quod alias etiam nationes fa&itaffe antea retulimus, a Tarentinus eleam ad * Gc0P‘
capiendos pifccs magnos, marinaqj omnia velut glaucos,orphos)& qu^cuq jfunt ^ ^
eiufmodi ex Gallorum tefticulis cum nucibus pineis torrefadis, ac tritis ita committit, vt plcndos
fmt tefticulorum drachma; odio, nucum pinearum drachm^ fexdccim : iubet autem omnia (Ces# 4
teri in farinae fpeciem,fieriqj colIyria.*& eiufmodi efca iilcdari pifces pollicetuilVentriculi
Gallinaceorum pellicula; coagulandi vim attribuunt: vnde legimus apud Palladium : Maio Ad lac coa
roenfe lac coagulabimus frneero latte, coagulis vel agni, vel fellicula, qua folet pullorum ( Gal- guladum.
Unaceorttm fcilicet) ventribus adharere. Alij eandem coagulandi vim gutturi Gallina; attri-
buunt.Suit quifabas Gallorum fanguine maceratas, antequam ferantur , ad adiierfantibus
herbis non infeftaripromitcijrtt. Sanguis nigrarum Gallinarum, atteftanteRafe, aufert ferentur
maculas foetidas, & lentigines a facie, & huiufmodi , maxime fi mifceatur ei Iapis vaccinus Adl j /
•tritus cum baurach rubeo . Etfeddit faciem formofamabftergit, & bonum colorem facit, hesfaciei.-
| b AnttMizaldus vero alba; Gallina; fanguine in facie lentiginosa effusu, ibiqs reficcatum, & fc Ccni.j.z $
detefsCi omnes eius maculas obliterarefcribit ex quodSItalo; Fimus hic quoq; a nonnullis 1 ^
comedantur, maximi candidus feruatus in oleo veteri cornea pyxide,vt Plimj verbis vtar:
qui alibi adipem etVel GalKrte, vel A nfetis cure in facie dixit cuftodire : quod ex Diofeori-
ride videri poteftdefcripfiffe, qui itatiibee.AdepsAu/eris, dr Gallinaceus vtilisefi cis «pp-
0u7rw mfjiiXtiVyid eft, ad n itorem vultus,- vt Marcellus Virgilius vertit, ad magonizaddfa- ^ .
ci?j»,vt RuelliusiafiOrnirbolognscuPlmiopotiusmalit v c r re i e ,ad faciet cuftsdta ;fci 1 1 c e t , cbritudir4;
aduerfus ventos frigora, & «Sole. Sut qui ad cacrtis pulcbrirudin e, ac iuuetae flore coferuados feruaftdi,
aqua fcGallina arte cbymica eliciat bocmodo:Gallin&accipiutcadida,.eiftragulat, vnaqj
implumis, &©flfft)Us cSt&dut, omnia in aqua fluu&tibdecoquut vna cu hordei coruce nudi
manipoli vno,& dimidio, decoda catino fatis amplo ponunt, oua recentifs,vnius nepe diei
fimulc&tSftis fuis rupta cum Gallina permifcdit^ cercbinthHiae abieciqae paru,acpuluefis
MyrrhW media v nci a adijciurit,dmnitqi pehhifta deftill at ifi^lebico,ac dembouctolinuis ,
diebus fpli expohfft, poftrenib bora,c«si& facchari parnadijeruur, ac vtbnuur. Aliter ad facie
magohiiada sAccipeGa Ilio a pinguia pennis mundaicSpudc vbi interanea exemeris, faiv ; " -r
gifiuc abfterferis, ac"in frufla parua copdderis : dein fimul cuipuluer is gumi elemi, carabes, • i Msi: m »r
arirfoniaci, tnyrrh^, b'dellij,verhicis;thutis5.boracis aha vnica vna in alebico daflilla: deftij-
lationi nidfchi aut triU4dde,& caphorse ;bchuaiihacaqua. mulier faciem abluat, j Ad agros :
pdftqliam prius aqua plU-Uiiali vfa fatrit. ad^argros {«etrficandos c alimacei flmi maxi, pinglie#^ :
i®mus vfus efl, praecipueapud noftros agricolas :etli enim Varro Turdorum fimo pnnc»patum sclc£1do^
tribuat, non eft idcirco huc fpreuiffe arbitremur . Quinimo, Columella primis partibus Gut
lumbario dati'(id enim noftro |Uo pr^ftahtifs.efl^c pret ioflflfm u,fcc u ndasmo x Gallinaceo "puj^: h
-cohcedit.Eiufmodi ftSrCUS nos Vulgo pulnia dic4inus,coqinati^timur dumaxatUed pcoCo«t j . *
lumbino nobis B ab adultera ritibus' id fepe obtruditur, tanqua eos non lateat felices quoq;
atq; vberes fegetcs| facere : licet* alioquin id vitij in fe habeat^ vt multas , ac inutiles herbas
pf©creet. Mulieres Germanae, vt Omitholbgus refert, ftercus hoccecomendant pro beto»- ■Albumini»
nka altili, qUaecolitur ifvvafis, at non ad alia ob didam^aufam. Albuminis ouoru fingula- vj“s
ds vbique fete terfardm vfuscift ad agglutinandum , quemadmodum item apud. veteres^? ;•
- “ Ce a vtiex
304 Viyfiis Aldrouandi . )
vti ex Plinio in primis habemus :Aurttm, \nc\uyL, marmor i, & jjs qua candefieri non poffunt, oui
candido illinitur. Et alibi .Candtdumex outs admixtum calci vtua glutinat vitri fragmeta. Vir
varo canta esi, vt hgnu per fufurn ouo non arde at, ac ne v&.ftis • qutde cotacla aduratur. Et rurfus:
Aurii otiatum ex Gramaucts qui da dici um volunt , quorna oui albo antea illito, ara, ac marmora
Mufaica auvi,cjr argenti laminis decoraretur. Q unmno Cardanus tradit ad lithoftrata coficieua(qu«-
opera. lia vulgo mufaica vocant opera ) ex frullulis lapiduiiv.djuerforum colorum glutino tenaci
inuicem madis, fieri maltham (glutinum ) perperum ex calce, & fuillo adipe, vel pice % aut
oui candido. Bharmacopolg longe ad alium vfum albuminibus ouoru.nvvt.untu.r,vt Icilicec
fetapia,& alias potiones clariores reddantrquodita pifftant^albumina ex aqua frigida agi-j®
eco , 3 taut fcopulis , donec in fpumam abeant , quam par ticulatim fyrupo, vel .alteri decocio fer-
clarificen- ucnt' infporgunr, & vbi lerbuerit,cochleari foraminolcnto deradunt, nonam infpergunt,id
tur. faciunc^donec fit fy< upus clarior. Alij vbi ex bullisjcladusdece&um ;vi ignis fadCiammad-
uertuntfin id iepidu(nam calidius decodu albumina coqueret, in frigidior e minus propte,
& parcior fpuma elicitur) albumina finguhs libris fingula, fedetiam pluribus pauciora jtnijr
ciunt, fcopulis agitanti vt fpumefcant, faccharupyin particulas confraduconijciunt, reco-
quunt: vbi fpuma fifbfiditsigni aufertur, per mariica ffippocratiSjtnUius^ut per pannu cla»
uis quatuor, angulis quatuorfirmatum.Colatu au t ter, quater fi non fatis claruerit:, fiuefic
alburne feparatfi in qua agitatu fcopulis infpcrgitur decodo igni redtjito,fpumailla yft.a__*>$
alia inijcitur,idqj toties donec bulla^claru fatis prodtit.T uc colatur quoties eft ncceffC Apyip
tiquitus etiam vina fua albuminibus ouorum claniicabant.tHinc apud Hprati,um legimus: f > <
Surrentina vafer , qui mifcet face fitler na . : v ■ , . ] L - , , q
Vina, columbino limum bene colligit oud) ■ .p? d,’r '
Quatenus ima petit voluens aliena vitellus. ' : , o ,;y
Vinu, inquit Nicolaus Myrepfus, vt pellucidum confeftim fiat : Alb&ouorum inijeein vas*
quotquot fuffecerint,& albumen quoad fpumat,c6cutia:fur cu vinq, & modicu falis albi, ter ,
nuis, & fit album.Cuius rei c Albertus hac ratfone.affignat,nepe quanta vitellus qui mturX
habet cognata cum face vini,dr albugo,eum vinojdeo ft,\no^\\.,quodcum oua immittuntur vino ;
(turbato per seftate propter calore a-uftricfl)*#»? aro» calce clarijipft#r-pinu: naarena,^ ??
An vitei* - ‘ calx perforans(yenQtrani)vinifubflatia,& vitellus attr abit faeeSJtmm verpyitello eayisiJ^jqj.
Ius oui fat. fubdubito, etfi id Ornithologus alibqui et affirmet, ac Alberes rurfum alibi vitellunypaqiii v\
€es aitra- fordes abftergere fcribat,fed nifi in plenilunio excluli ayfi& oqn a]jter,fi-4»js placet;atqV;iiquiaiu-nc puellis, tanepm relinquitur^,
dos capil-j «u^iWKas oUjms sint omn 5too3*.Btoib1(nib
ifT A 1 .Cr i j iXT \ /" \ yf ;T C A, vf A .•‘^1 , A ; ,.,-,1^
c fn eoum .
degen.ani—
maU.i,
Soso
■A
a ln Eliae,
Gallus in
callide Mi
neruae.
Idomenei
icutuoi.
Danor um
anfignia.
Cyri lacea
b4»d« Gea.
dtier.c. 2.
hln^irta.
CarcsGal-
Im habent
jpr® soniio
..... , . „wM
P AulaniaS^prodidititi arceElidis Mineruaefanum.fuilfe, fignumqs.aurp , & eborre fa- ,
bcicatumjidqiPhidiae opus extitjlfttDeaevefq c affui i Gallinaceum Gallum infiftere: M
quodr^vt opinor , haecauis omnium volucrum-pugnaciffima Iit , vel quod Mineruae-,
cognomeritbiEfe-ganae facra habeatuR-. Tradit item aliter. Idomeneum Minois nepotem 4'.:
Pafiphae Solis- filia oriundum infeuco Gallum Gallinaceum proinfigni yfum fuiffp;,K^ff
quam uis Paufanias eum id fa&iralfe credat» vt originem i.aftitarec fuamipeo Apolline^# f
nimirum, cui Gallus quoque, vt docuimus, erat coufaeratus,qu6dcantu fuo Solis qrtumu-a ftL:
annuncic c, quis tamen haud inepteconiecerit, alitis pugna cjta tisi & magna nimitatis imi,- ,
tand* caufa- ducem illum, cuiusprseftantiam in be)lodecanca| fjqmecus ,eiufmodiinfign!e ,
‘‘indeuoo tuhlfetqaod Danos# Alanofq; non fa(5litalfe. -duntaxart-diximus , fed libi nomen et* ,
iam ab i p 1 oGa Ho d efu m p fi Ife .Cy r u m i n fu pec n a r c b Alex, ab Alexandro aureum Gallum i
lanceae affixum militiin acie pro:vexillo exhibuilfe, haud dubio jVt alitem fequeretur, cui,
vn icus fcopus eft in praelio vidoria potiri,& pro libertate dimicare. Sed s Plutarchus Anta- . ,
xerxe Perfar u regem attellatur Cyrilimonis perculfori ex Caria virtutis talem contulilfe ‘
p racmium in prima acte Gaillu aureum iri haftac geftarct apico. Vode fadum eft,vt Caces
omnes
Ornitliologk Lib.XIV. 305
omnes Gallos pro conis haberent , vt idem Plutarchus ibidem fcoibit* d Herodotus vero
cos ait ptjtnos galeis criftasjrnpofijifle, & clypeis fignaadiunxiife, & lora fcutorum cXco-
gicafle. Hinc praeterea fadumcftsvt Perfae Catas omnes dMierpoovu; dicerent, id cft,Gal-
, ios, ef/a. 7«j AopAas, id e 11 } a conis , quos in galeis portabant, ad quod lepidiftimus fortafle
/ Ariftophanes ailufir, dum Gallos quandoq; imperitalfe Perfarum gentibus dicat:quo ar
gumento et Pdrfica appelletur auis Gallus, atqj eo itl nomine cyrbaham,& tiaram geftat,
-quod regibus tantii licebat, tradente/^Clitarcho. In Apollinis Delphici celeberrimo tem-
plo, vt Plutarchus author eft, eiusDei imago erat, qua; manu Gallinaceu tenebat, vt hora
20-matucina, & t epus inflatis ortus defignaret. Gallfi in foro Roma no depidtu fu i (Te ex g Pli-
nio habemus i deinde video. , inquit, & inforo pojiltis vulgo. Hinc enim UU Crajji oratoris , le-
pos agetis fubveteribus, cu (alias itus)capelUtus infiaret : Dic ergo, CraJJe^ quale meris?
Ta/ejnquiti o0de s in tabula fiffiuinfce/iJfimH$\idLs iniaceutfi\rih)Gal/H exterente linguam.
Quod forte^ Plinius ex Gicerxanetranflrripfit.Quintilianus came id faiftu aC.iulio nirrat.
lllu enim obfterpeti Heluioyfec faepius inflati quali fe tande oft efurtis effiet, digito moftraf-
fe imaginem Galli pidta in fcuto Mariani Cimbrici, cui tuncHeluius fimillimus videbatur.
Notifs. infuper hifloria eft apud /Paufanil,& £Suida(variant tame n onihil inter fe) Aifte-
ffienfcs Anterioris araconftituiffie,inqua pueri «udL&fbrffiofifigtifi erat in vinis geminbs
fuftinetisgenerbfos Gallos, & fe in caput impelleres., quibus Timagoru-, & Me letum, qui
30 amore perieruc,figaificabat.Geftat aut puerGallinaeebsrqudd vnaeuduobusGallis, quos
^Melt to fibi doht^datos vinis geftabat , ex a rce^ Athenis fe praicipkaffiet . Gallinacei icon
inexceffianwur fifi ex apicibus et otiealco conflata , &inaurata pkrithq; impolet, 'lamina
ad vertu verfatili;M6z^in‘Gailia Trafpadana Gallina videtur vna cu pullis ex auroaThc o
dorico regeibi fa£b* Pauhui Mprigia hac 'aurea Galliti &'cu duodecim pullis pariter aureis
^heogill®dreginas;(lhriftia^aftr rerh ftudioflflflmjedtiflaconfedaieftatur, eamqj ab illa in
teplo, quod Mofcae D. rp.Baptiftae vouera t,inter alia regia dona memoriae confecraife. Mf-
rfi , quod fcwbirGeorgnia Ajgwcola) lapida EiskbanCFaliquado Galli effigie teferrEQiiiod
ittodbad namifilnaca a^tinCt,in quibus imagoGallfGallinacei cdhfpidtur ,ft5tliferidu eft
ea veli G& Ili, vel iftiElboru, quibus iscofecratus eratffhdbor e,caufa furflE In MamdtWndfti
30 in primis numifmatibus QailuS figura cre in aduerfa veto
iftsec 2 A^TH sC*tera;eodemferEfe habebant mddo\ niti quod hic in ara focus non adfit,
S'o & t^tirus in Cippo elaborato cdnfiftat* Tertium -a prrfno differebat’, quod ab vttaq^arttj
numi eadem mferiprio eft XEAINnNIflN ,’item in eo quod ab'Vtraqj Cippi parte lauri
ramus dependet. Qoarcum nimiifmd ab omnibu^cliuerfum eft . Hic enim nuda illa ima'-
go, quam Herculis eiTe remur. d ext ra^ p-a te r 11 a nr ytft in loprt ioribus, fcd finiftra clauam ge-
ftac aculeis armatam, &a parted extra altare quidem aftat, fcd fine foco, ac magisquam iri
illis elaboratum, praeterea ante id ferpeits eft capite ere 2. de
Otat.
/i In oAtttCj.
k In cufl.
Miletus.
Puer genu
nos Cj alie s
in vlhis it>
nens. 15
r':_ Gallum ih
turnu api-
mm *
Gallina aii
rea;'^.
1 ,llb. E» €. S.
tdk.
sGaL
li effigie.
Numilma
ta in qui--
buSi.
Galli icon.
Manem •
norum nu
milma.
m Mu. 1.
vDardano-
^6* humus.
ti M‘VVi-
Seknonii
nou-iniiuu
nni mata.
Sciinemis
vrbs vnde
dicta.
Numi fima
cum Gallo
depidius.
\
3aS .:7 • V lyfcis Aldrouandi
iuperafle dicitur.* iafcriptio 21 Ai N ll N T I ilN. Iu prioribus tribus Vr.finUs Hercti
lem Acfcu lapio ad aram iacnficare putat , dum dextra patera libaconam exhibet: fed
forte eiulmodi iudicium ex quarto tmaio defiimir ,iti quo.,vt diximus, apertiflima Hercu-
lis imago eft, cum tauro dimicantis. Nam vbiex profiffo de populorum i-ftoi um colonia,
& rebus geftis fetibit , fecysfentire.videtur, dum ab' altera numifmatu pajrc in bigis Apol-
Empedo- lini Sagittario Galeoten filium, aut Empedoclem, aut Herculem latus QXiftimatxlauderc:
des Agri- .feribie aut in hssc verba i.Vrbiftagnuni ,liuea?ftuariqm imminebat , quod seftate quu pdli-
getinus y t lentem ob Solis ardorem aerem exhahrctscimtaci perhiti.ofifiimurn cratycurnqjpeftilentia
Sdinonti- ^ eam caufam craiTando cuulgaretur^Empedocles Agrigentinus fapientia clarius, vt$e-x©
liber ^ remedium aderret ,deriuata exSdinonte ,& Hypfa Suminibus, fofia , & vnico
! \ a!ueo3ac maximo impetu. vmufqjiluuij aquisio ..ftagnu irrumpentibus quum pigras prius,
iimo torpefcentes jfalfasflagni aquas molUxopiaqj ^uleiumaquarumdiiuifiet ,ciukacem
- liro ingenio , & fumpeibus ab ea iu.e liberauitj quo beneficio meritus eft , vrSelmontini
1 tauqua ciuium liberatorijalteriqs vdbt,Aefc.ulapio di:umo.s;hp.nores tpfbjueretu.Hinc for-
iftatvm Seliaontinotu qumifmati.bus facraiaciente auc Empedocle', aut Hercule Alexica-
eo Gallus , & Parias ferpens. ad, aras Aefciilapif adfcuipitur rad haec ntuir io^teraahunfif-
■, .matum parte io veiirrjbus Apollini Sagittario Galeo&es filius , au tEmpedo^i es ,i,n fteniqi
.Hercules latus claudat , liberam ciii.q^cohieduram r &opMq&cm reUhqUo.i vHKC itaque
Vrfinus opinionis fuse, Vt vides, i!W|u&7:Quodii.tnibwu?u^iMtr,poj^i^l^eafi'i-udiciu^i«»
putarim Empedoclis imaginem ',elfes &,&efc ulapij vji^jaUssei&illy m iujffeb&Iatfttfr
Tianenfiu (a*% inTiaaen^aiqujq4;nn^U^qn^Q3Mus;co.ri(pk^r^^di^fi»csua^*iHt.uin^
uumus. • edens cuifupifajCri4am granum t r:ic i > 64 c?l t ergp a :a ii 1 i t r i , fi;
r’ Ab altera parteMattisxaput galqrgtjJeO iCredend ^.Itotoali i^uuio: o»pttlr
* L fille , quoniam Martis ales eft, >fit|uu^riticHcrtiht^sl^^gi-icuit.ura|y!mbolumelftr*
Stellae citr .Quod .ad ftdlai%.attinet , qua» pari ter, dh quot .a lij$ uw f Mimis,- .ccmfpb*
in uutbj* icitur , .nonnulli eb referendum pq|aji| ,d]ddd;ma»g^ fiti: H$-
mulrorum itaque, fiue vefperUguiem^uauE^c^cmit^ucfioef ^ion^ qti;tddnr.opii)at:ifuui^
.popujorjj uurais exprimi - G.aienorum.i^^d^Q’ fettentia*
3 quorum primum, qtipd«reunve(|>^^\5u^l,ate^4yti|(ilagl|«b?t'fine-infer-iJji;iQ.ae ,;abalte-3p
‘Galenbrd ro infcriptiwcic K=A A £• N Xi,bAicerum -pariter «r^qmf b vna pax.»
oumi?*1* te 9 aPllt ga-lerat;p,Mjnerua: , ab gltcra Galluimcum aftf^ a tergo ,<&. infer iptipnft ante pe-
Antbnini -$as- fiAAEN.ii. Repentur quoddam Antonini pij Augufti nupi finab iy quo tri-
pjj nurnus. bus^Gi3jhs totidem lim.uiacra velut abbiaraditi' videntur- , quod ad rnanfuctifilmum Anto».
. T .gppijqgcnium (pedare. crediderim:, vt qui pugnacitatem ceimmftigaite.proicuyaret ,om-
nemq; belli ferociam , quanto poftet ftudip emulireu vtpote^nrmallpj.vtuum- ciucm fee-
’ uarc, quam mille hoftes interficere, folufqj omnium principum fine ciuili la;ngiuine, & ho-
Sueffano»- ftdi.^iatn ,.quantumad fe pertineret , viueret. .Denique in.Sneffanprtrmnumo , vt inferi-
lunumus. ptipypdrcat , Gallus eft eredtas flaturas cum Phofphoro a tergo ftella addita; Sed quifpiam
fortaliis breuitatis ftudiofusorationem noftram ntmi^creuilfe accufet , ac nonnullaiupcr-4f
flue a nobis allata luftoriae amplificandre gratia effudilTe dicat :cui equidenirefponfiim \'e?
(lim, nihil, quod fcimus hic allatum cfte ■, quod terminos noftros egrediatur, hoc eft , quod
Aothorex vel Gallinae hiftqriam non pertineat . Etfienim nonnulla de.ouis dicantur,
cufat hifto qua? q.u.'/P*am n‘m'um fnperfticiofus ,auc ardelio non.ib Gallina tantum, led in aliarunu**
eix loguifc ei,alP quium ouis locum habere obijeiat 3 is fcito GalUnsePua in omhibus orbis partibus
dinetu. vt principem locum obrinentia , quotidie in manibus omnium verfari , dan vfumcedere,
non item ita aha. Cum icaqs ab opis plurimi, ac diuerficum ad efum ,tum admedicinam
vfus percipiantur, cur non hic potuis, quam alibi nobis erat dicendum ? He tame pofthac
legentium beneuolentia , a tqj humanitate-abutamur ,itaqrhic, nunc yelacontrahimus,&
ad deferibendas Gallorum Gallinarum ue diuerfas 3liqttd5:(pecies nos accingimus . Cum.50
vero mulcas volucres easq; exotic^ Gallinaceo generi non anniimercntucduncaxat, fed eo-
dem etiam nomine fruantur , adiedo folummodo diftjmftionis gratia patrire cognomine,
itaque in dderiptione earum ordinem hunc. nobisdecnare placuit, vt de cis , qua; cum vub
garibus noffiis villaticis maiorem gerunt fimilitu.dinem. exordiremur ,.poft vero fubne-
deremuseas,qusem3g!sab illis di fc.r,e parent, ne quid inracium a nobis relinquatur* Maior
.: rem autem fimilitudibcm cum noftratibus habent, qua^calcaribus armantur, quibus. exo-
ticarum maior pars caret. Quapropter Turcicas vixi^peregrinis habeo; Etenim parum a
no-ftrjs dtffcrunt. Pedicae emotu calcaria habent, fed cauda carent.
P‘" DIVER-
Oniithologix Ltb. XIV. 307
D1VERSARVM GALLINARVM
V.\\?
iptiones ,
criftata & alia ferme in lapidem conuerfa.
Gap. II.
filaticaru nolUarum Gallinarum, vtpote nulli non cognitarum duas tantum ico-
nes damus', quarum vna tota candida ed , & inltar Alauda: criflata , altera intra
duos parietes reperta fame extiti&a , atque eo modo, quo vides , in lapidem fer-
me fublhntiam conuerfa , cauliculis fuis abfqi
j , pennis hiftricis inftar horrida , intra arcis vettf*
ftilfimg parietes reperta. Eam Illuftriflimus Co-
mes5ac Senator noftrasVcjbis ampliflimusD.Io.
Pepulus plim mihi tanquam rem miram dona-
uic. Huius fcbncm fequens pagina dabit» jGaf
linx criftata: appi&un>.eft Lolium.
'A' . *v-t ■ -\v
% »■
DE
Omithoiogk Lib.XIV.’ 3cp
DE PVMILIONE. Cap. III
Vamuis communium Gallinarum aliam nos iconem exhibituros negauerimus, Pu-
milionis tamen , fine nanas , quam perperam multos pro Hadrianis habere diximus,
ctfi ex earu genere, exhibere placuit3quod minus frequentes fine. Erat aut haec.
l©Gallina tota nigra praeter alarum maiores
pennas, quae in extremitatibus candicabat,
habebat pariter maculas iu collo circum*
circa candidasmediam lunam aemulantes,
atqj oculos deniq; macula fublutefcetis co-
loris rotuda ambiebar.Caput erat cirratum.
Paleae, & mfta qua? admodum erat exigua*
intenfius rubebantrpedes flauefcebant: vn-
gues parui, coloris impensi candidi. Sed
^(uid deferibereexa&ius prodeft,fi plerunqj imo fere femper color in his,vt alijs variet?
DE
lio
D E G A L IS: I N I S
Patauinis. Cap.; I V.
NOftratibus Gallinaceis plerunquemaiores exifttffttj,
quos vulgus Pacauinos appellae, quemadmodum ec
tales Gallinae noftratibus Gallinis.Maris femina:q5iconena
exhibemus. Mas erat afpe&u pulcherrimus , quinq; tamei*
Mm
'te,
»W'«S»8S
1«
Bi&afe
b
"'■* ■ J jH
coloribus tantummodo exornatos,nigro:sfci!icct, albo, viridi,rubro,& lutco.Totumemm
۩rpus erat atrum. Ceruixeandidiflimispennis eratctfopefta. Ala5 vero .aeque dorfum,
g>artimqpioqinigro>par?im viridi conlhbanr.Cauda pariter eiufdem erat coloris, fedpea-»
natum radices albicabant. Alba* erant in fu per qua?®
da tx remigibus. Caput habebat pulcherrimo cirro
exornatum: cirri autem radices erant alba?. Oculos
macula ambiebat rubra. Crifta erat exigua , roftrii,
Sepedes lutei. Iu tota voro Gallina prxter albam.,
illam peliculam, quam prope aurium foramina ob~
tinentsnjhipr©rfuseratalbi,fedtoca ex nigro vire-
fcebat. Pedes erant fub (1 uii; cnih admodum exi*
gua,coloris etiam vix ruori. Gallo appidta elt ane*
t)auuda9 Gallina? Phalaris.
/
Omithologice Lib. XIV. 313
SVNT quoqjinhocauium genere pedibus quandoq^ hi 1 futis, quales funt, quos nt.nc
damus, Gallus, & Gallina, Gallus collo, & dbrfo erat c a fla hei coloris. Ala- primum
nigi 'x albicantibus maculis decoratae , dein nigrae erant, remiges candida? extra , in-
tus nigrae , Mentum , pectus a venter, coxae* tibia? nigra, albicantibus maculis infignita_9 .
Pedes lutei, crifla duplex non admodum—*
magna, roftrum luteum : pales magnae 5 cau-
da partim albis , partim nigris pennis confla-
bat, Gallina tota flauefcebat, fed artis vbiqj,
fi folum collum demas,maculis modo paruis,
modo magnis , at vbiq, oblongis cortfperfa 3.
eriftam habebat omnium minimam, &palcas
admodum breues , coflrurn , & pedes Iuleos,
DE
314 Vljfsis Aldrouandi
DE GALLO, ET DVABVS
Gallinis Turcicis. Cap. V I.
Gallus Turcicus cum .^Egylope bromoide
Belgarum .
cvivs
Qmithologias Lib. XIV". 315
CVIV S umdc* damus iconem, Gallum Turcicum dicunt . Tutam corpus quodam-
modo candicabat, A^turo^roenpennsparnm etiam erant nigras, & nigra quoque
aluu-»: cauda parcim Viridibus, partim nigris, nec non pennis femiuindibus (emi nigris
conftabaototocorporf-tnodd argenteis modo aureis li i.ei.s erat perornatus , quae res ini-
rum, quantum in eo pulchritudinis conciliabat. Tibia?, & pedes erant fubc.aer.u.l.ei Gallina
hjec, quam pariter Tuscana vocant, tota er at alba, maculis vbiquecoiiipcrfa nigris , pe-
us
b'
- . ' -J u,
s cum
pfeudo melanthio .
©4 £
*
y
dibus fubcasruleis : paleis , ii maris paleis compares , longe minoribus, eadem iftaec videre-
tur, nili ceruix lusefceret, & apicem in vertice gereret, & pedes omftino haberet cairu^t^,
& caudam immaculatam. s n mi 1 “ v yp:.
Aliam in hoc genere obferuaui , cui pedes prorfus erartt caerulei , eodem snod©^ vc pae-
dida, ex albo & nigro maculata, fed poft carneam criftam , aliam habet ex pennis albis ia-
fhr Alauda?, & ceruicem ex cinereo lutefcehtem, a no*
ftrar bns m eo poti (fimum differt, quod cauda careat, caetera fimillimus
exift t. Crifta t amen vcluti caudam obtinet. Erat autem totus* ruger ii»
neis luteis conlpcrfus: Alarum remigies principio alba? erant., aerera
3fas : pedes cinerei : Gallina quoad formahabitumue noftratibuserat
fimilis: colore a mare diuerliflimo, vnde tam in his, quam in illis coloris
diuerfirarem vilipendendam a > bitror . Erat autem tota coloris ferruginei , tribus pennis
n mi<> um exceptis, quae nigrae erant. Crifta, fi criftae maris compares longe erat quam ia
illo minor. Gallo appinximus phalaridem, Gallinas calamogroftim.
V lyfsis Aldrouandi
t .
Ornithologias Lib. XIV. 319
N /
DE MONSTRIS
CaP. vm :
VM in hac Gallinacea familia ,fi in vllo alio animalium genere ,monftra
generentur, itaq; aliquot etiam monftrorum icones, quorum plcraqj ip(i-
tnet obferuauimus, hoc loco, ne quid in hacauiu htftoria deeife videatur,
natura» miraculum admirantibus leporibus vifum eft exhibere.
Prior itaqj hic Gallus tripes cum multis ali js pullis in Brutijs olim natus
dicitur, anno nempe mundi 37 6j, ante vero natum Chriftum 19$*
Subfequentem Gallum, qui pariter tribus inftrudhis eft pedibus, vulgo Gallo Gfdtcfco di*
cunr* Erat autem a collo ad anum vfq, coloris aterrimi , fed maculis candidijiimis t ofpcp-
fus, toto vero doifoad vropygium vfqj ferruginei. Alarum maxima pars item ferruginea*
Sui tamen principio, & qua ventrem fpc&ant, fubtufei , fed albicantibus maculis confperft
oblongis* Remigies pennae omnes alba?. Cauda femiuiridis, ac femiatra. Oculos macula
rubra a rnb iebat. Icon fequenti pagina exprimetur.
Tres
VI yfsis Aldrouandi
Gallus tripes alius , Grotefco vulgo , cum gfamine
alopecuroide minore.
Ornithologiae Lib. XIV. 321
Tics quoque pedes, fed tettium prope anum enafecncem habebat ha?c Gallina toto fe-
re corpore flaua. Ala? eius j&dorfum fufcis-vbiq; maculis confpergebantur. Fufcas etiam— #
a collo quadam pennae dependebant fuper alarum principia . Cauda denique tota fufea— s.
Caetera lutea.
}
V lyisis Aidrouandi
Pullus ifte tribus pedibus naius tertium habebat, vclme.K vi opygioeuarum.
njfi quod pes i podice natus quinqj dignis fit infttuftus.
m
tpitfvW;
' /
Ornithoiogias Lib.XIV. 323
Gallus hic quadrupes proaeerant|ad ventrem vfq5 caftanei coloris ,fupin£ ad vropygium
vfq; lutei intercurrentibus pennis caftaneis. Ala: albae, renugibus viridibus,a tergore pro-
pe caudam pennaedependebant longas admodumjcalhneaej cauda viridis, & nigra, crifta_^»
duplex, minimecrenata: pedes quatuor, quorum anteriores perfe&i erant & lutei, anterio
tes imperfedti & pallidi*
Gallus monftrificus quadrupes cum ^Egylope.
Vlyfsis Aldrouandi
}
324
Quatuor quoque pedibus erat nata ha?c Gallina vnicolorj toto nempe corpore colore^
quodammodo ferruginei. Pedes autem habebat luteos,
Gallina quadrupes cum Siligine fpica
mutica*
I
Omithologiae Lib. XIV 325
Anno iaftiper 1 5 5 1 .in Gallia duplices cx Gallina pulli inuenti funr, quatuor videlicet
siis, ve icon oftcnditj cotidemq» pedibus» fed vnicodungaxat capite
I
1« Hje
3 2 6 Vlyfsis Aldrouandi
Hic vero Gallus quinquepes anno mundi j^S.antcnatiuiutem Chrifli 12 j» Cera? na*
tus memoratur.
Pullis capite gemino cum Lolio rubro.
pullus ifte capite gemino, alis, pedibufq; binis duntaxat, dorfo erat coloris fuici* tempori»
bus»& collo iutefccntibus,pe&Qre, & ventre albis, & pedibus, & tibijscaftands,
. ^ ^ Vnicum
Ornithologk Lib, XIV„
127
Vinculuoultem caput hi pulli pariter gemini , & parum a fuptdoribu* difeentcs habe-
Immis» icd cprj^oia j0^agisrs , ceu duo cornuaj item binos alios
ab vtraque roftri prope nares parte, fed quin in extremitate plumas tenuiflimasadinftar
fetarum «derent , nec non & alium in ceruice,quia principio fere eiufmodierat exor-
natus: Color totius corporis fere fubfufcus, fed radices pennarum crantalbse , pennae vero
ita erant conftitutac , vt veluci fquamas toto corpore aemularent. Prope vropygium, qua
calida exit, tuberculum habebat rotundum, fubalbidum. Cauda non auium moreexpul-
mis, fed carnofa ad inftar quadrupedum,pilis nuda, fcdin extremitate tamen floccum,qua"
lis in illis confpicifolet, obtinebat. Floccicolor erat candicans. Cauda filbcxrulea, Ti-
Bis velat ocreis indutas erant. Iconem proxima pagina dabit. .«mi:/-
Gallus mi-
ro modo
monftrifi -
cus.
Cajml*
Color.
Cauda.
Tibisr.
i e
)c hoc
Omithologise Lib. XIV. 329
De hoc Gallo ad me fcripfit Pompilius TagliaferrusParmenfis inter praclaros medicos
haud infimus his verbis; Ad temitto Galli monftrofi effigiem ,etfi tamen iniliodelinean-
do pi<3or haud mihi facisfecerit. Sed fcias velim , duo potiffimum in hoc Gal lo reperiri ad-
miratione digna, quse in Gallinaceis, & Gallinis noftjris vifuntur minime. Primum , & prae-
cipuum eft, quod ahrumpem^e contrario, quam in alijs modo (nuantur, nam pars illarum
prona, quae ex naturas praderipto in alijs interius vergit,in hoc exterior c6fpicitur,ita vt to-
ta ala, penitus inuerfa videatur • Alterum notatu dignum cxiftimo,qu6dceruicis plumuta
capuc verfus cirri inftar eriguntur jquorfum etiam tota euada attolli confpicitur. Hxc illae :
Quas tamen dehoc Gallo commemorat, nec cius imago ad me mifTa, necnoftra icon fatis
exprimunt : quod pi&oris imperitia fa&um fuiffe eius verba oftendunt.
330
VI yfsis Aldrouandi
Roftrum.
Verner.
Caput.
Qeuls.
Aures.
Collum»
Alse.
Cauda.
Pedesc
Bosfam*
DE PEREGRINIS QVIBVSDAM
Gallinaceis di&is, & primo de Gallo
Indico aurito trida&ilo.
Gap. IX.
QV M modo fubfequuntur,aues funt peregrinas, & Gallinaceo nomine gaudent.
Cuius primo loco icone damus CasfarFachinettus Marchio & Senator olim‘Bo~
nonienfis, mihi copiam fecit, eu Gallum ego ita dcfcripfi.Etfi aures in Gallo fi&i-
s^tias quifpiam iudicet eafqj folis quibufdam no&urnis volucribus attribuendas,
w in Ardea; cuiufdam genere, quod quadoq; in Flandria apparet mira fpccie,de quo nos ali-
quando Deo dante fuo loco agemus, eafdemconteplatus minime monftrofas, nedu dicam
fi ditias in pulcherrimo iftoc Gallo indicaturus eft. Mira quidem huius Galli fpccieseft ,
nulli volufcrum generi pulchritudine inferior, vt nunc ex tradenda deferiptione cuius pate-
bit.Roftrum reliquorum Gallorum diffimillimum,fed Pfittacorum omnino refpondens.Eft
Ciiim aduncum in fupetiori parte, totum vero rubrum, Caput totum, pedus & venter inte-
ger colore rofeo diluto, qui in pedoremacul is fubrofeis dilutioribus exiguis, in ventre^»
longe maioribus, quas alba linea tranfeurrit, infignitur. Criftis inlignitur duabus, primum
carnea more noftrorum, quae prope roftrum eft, inter quam & roftrum fuperius macula ob-
longa caerulea eft. Cnfta vero alia pennis conftat luteis prope primam criftam paruis, mox
longe maioribus furfum primum afcendentibi?s,mox deorfum per collum defeendentibus.
Oculorum capacitatis forma diuerfa admodum non tantum a noftratibus Gallis , verum et-
iam a reliquo volucrum genere : praefe fert enim eundem fere fitum , qualis in homine eft, jc
oblongum fcilicet,in cuius medio oculi fiti funt, quorum pupilla nigra eft, iris lutea, cilia ni-
gra. Aures magnae, & eredas afininis non abfimiles : fub mento pennae quaedam dependent
virides in marginibus nigrae, veluti barbae figuram prae fe ferentes, quas palearum,quae in-*
Gallo noftro dependent, vicem obtinere arbitror. Collo fuperiori & vropygio,quae viridia
funt, pennae caeruleae, albis calamis ornatae deorfim dependent. Alse admodum diuerfi colo-
ris funt.Primae enim earum pennae obfcuras virent, fcd ita difpofitse funt, vt veluti fquamulas
efficere videantur, harum medium linea alba percurrit . Quae fequuntur intensi admodum
virent, fed in extremitate a lb« funes harum tamen tres inferiores caeruleae funt circumcir-
ca etiam fubuirides: Hunc ordinem pulcherrimus alius excipit caeruleus, nempe cuius pen-
nae in fine infigmter admodum rubent.Extrema? denique remiges luteae funt omnium cofta^o
alb^.Inferior vero alarum pars colore fubcaeruleo ad viridem tendens; fuperior vero rofeo ,
&coftae omnes itidealbse.Cauda duplex, prior exigua, & quinque tantum pennis conflans,
ijfqs ruberrin»is,& admodum breuibus, fi fecundae caudae comparentur.Secunda cauda no-
uem longiffimis pennis conftat , quarum aliae alijs longiores funt , & diuerfum colorem ob- '
tinent • Maiores ferrugineae, funt, pennulis tenuiffimis oblongis fufcis,hinc inde depen-
dentibus conflantes. In extremitate ceu oculos ouales rubicundos & circumcirca caeru-
leos obtinent . Virides vero eiufdem coloris pennulis conftant , & in fine oculos albos cir-
cumcirca caeruleos obtinent; cerulea? quas fequuntur eodem modo fefe habent. jPedes rubei
maculis fubfufeis diftindli. Digiti terni. Vngues & calcaneus albi. Dorfum vero totum fub *
rubrum maculis nigris femilunaribus diftin&um, quae in medio linea alba infigniuntur. $0
Gallus
Ornithologiae Lib. XIV.
Gallus Indicus cum panico caeruleo Indico?
DE GALLO
alio Indico .
Gap. X.
QVem modo depingimus, {impliciter
Gallum ludicum dicunt. Eum ma-
gno ii ctr uria? Duci Ferdinando acceptum
refero, qui prae eximia fua liberalitate, vt
eft virorum dolorum ftudiofiflimus v de-
pidutn mihi aliquando dono tranfmifit»
Auis toto corpore coloris erat aterrimi»
galcaribus ,& cauda carebat, vti etiam cri-
fta, cuius ioco cirros gerebat.Roftrum erae
bicolor,partim enim luteum, nempe caput
verfus, cetera aerum. Superius roftrum ad-
uncum . Quolocoinalijs Gallis narium»*
foramina funt, ibi hsee auis rotundum quid
magnitudine cerafi luteum habebat. Ti-
bia», pedefqj tabellis albicantibus pra?ditL
Penna etiam quasdam prope anum exiguae
albefcebante
Gallus Indicus alius cum
4 *
frumento Turcico.
/
Ornithologiafc Lib. XIV.
?? i , ;;
DE GALLINA INDICA.
Gap. XI.
333
ALLINAM hanc quoque Indicam appellant* cojore tamen, & corporis
habitu a fuperion Gallo difiimilem , fimilem vero iri eo, quod capite etiam
cft cirrato. Color totius fcr£ corporis fubiTufcus. Roftruro,quara in iam di-
do Gallo craflius, in medio tubcrofum, albicans, nigris maculis infignitum.
Oculi nigri ,iris crocea. Coxscex ferugirieo lqtefciint. Tibiae, & pedes lu-
tei. Cauda caret, & vropygium,quod \n Gallo fupC«riori plumis operitur»
3iudum plane fimias inftar obtinet. Apparet autem efse eiufdem curn Gallp illo generis,.
334
DE ALIIS DVABVS
Gallinis Indicis. -
Gap. XII
Ndiccs Gallinas alij, alij Numidi-
cas dicunt etiam has 9 quas tnod®
damus depi&as.Num vero cauda-
ta , quam priori loco exhiBettVusi
an vero qu& fubfequi turscd^da^^ '
Z1 :l carens mp fit Vfioe -Gallina ceus» ' ltl
plane sgno1 o.Putauerim tamen ca u dat um m a rem r
c{fe3fa-minam alteram. Sitquomodocunq; vtraqj
fub Gallina? n o m i n e m i,hi. C 0 m ani n i ca t a e 0: , _pri Q r
a Sereni firmo Magno Htftrtfria? Duce , cum Vjfcdlo
Gallina? Indica? , altera pro Gallina Numidica „
Priora rolbo ad cauda? extremitatem vfqsfqua*
candida eft, fed nigris lineis cdnfper{a);mgi a: quje
tamen nigredo vbiqueferme ad,fubca?ruleum— »
vergebat. Podex , & caudse principium fnbtus
candicabant. Roftrum robuftum, recuruum— »3
rubicundum. Tibia? eiufdem fere coloris 3 fed
pallidioris multo* & mpofiica parte ad
Ornithologiae Lib.XIV.
caeruleum vergebant. Vngues erant atri. Tuberculum in fronte ge-
rebat ma gnum, figura ficus, eoioris fer& caerulei. Cauda longa, mini-
me vt in noftratibus Gallis furre&a, fed vt in Pica extenfa. Altera»
non ita erat atra ,fed coloris fufei tantummodojCjuiciue in collo, & alis
ad cinereum vergcrct.Tuberculum in fronte alterius iam di£ta: fimii-
limum. Roftrum eiufdem coloris, fed minime aduncum. Caetera et-
iam fimilia? fed cauda carebat. Planta adie&a cft hordeum diftichon.
335
33roftro , & pede Phafiano fimilis , verticecorneo in
apic6 corncu a pofteriori parte pra?cipitera,in anteriori leniter accliuem ekuato, armatus
Eu natura voluifte videtur inferiori capitis parti tribus veluci lacinijs fe, prominentibusco-
mittere, atq; dchgareunter oculum, & aurem vtrinqs vna,& in frote media it e vna omnibus
Octylj»
in eiufdem cum vertice colons: ita vt inlidcat capiti eo modo , quo dtfcalis pileus Illuftrifs
Duci Veneto ,fi quod lamaduerfum eft auerfum fieret . Rugofus is eft inferius per circui-
tum: quafe attollit indiredutnirifumrnocolloadoccipitcm,nafcunturcrcdi quidam,atq;
nigri pili (non pluma?) in contrarium verfi. Oculi coti nigri, a?quc & in orbem palpebr#,atq *
cilia. Si maculam in fumma» & pofteriori parte fupercilij vtriufqj demas. Imum caput per ac
longitudinem vtrinq; caro quasdam calofa colore fanguineo occupat, qua nc propendeat
veluci palea, vt replicaretur , natura voluit , & auerfo dudu in duos proccffus acutos a ca*
pite liberos finiret. Exhac carne attollunt fevtrinqj caruncula, quibus nares in ambitu
veftiuntur, & caput in anterioii parte a ca?tero roftro pallido feparatuc.Harum ad roftrum
margines inferiores, replicantur et leuiterfubvtraqsnare.Quod inter verticem, & cirnem
eft a dextra, &fm iftra parte, fquamofa incifura duplici notatae : in pofteriori nulla , fed lae-
c . ues ,& veluci pungis quibufdam fui coloris refperfje : Color illi fub faucibus rx~uifit£ eft
PorSf C6f! PurPureuS:in collo oblcure purpurcusjin cetero corpore per fumma contuenti qualis con-
¥ * furgit, fi album, & nigum pollmem vtcunq; tenuiter tritum colori fufeo rarius a fpergas,
nec tamen commifceas. Tali colori maculae albae ouales, aut rotundae per totum corpus JC
jneffevifuntur, per fumma minores,per ima maiores comprehenfae;nterua!!is Imearuou-»
vt apparetin plumarum compofttione naturali , qua fe muru6 interjfecan t obliquo hinc in-
dedu&u per fumma tantum corporis, non item per ima Jd non ex toto corpore folunrde-
prehendes, fed ex fi «gulis auuifis pennis. Superiores enim , obliquis, lineis ft mi ti?o inter-
fecantibus,autfiinauis orbiculis quibufdam ex albo, & nigro vtdixi, pulline coufr tt s ,&
per extremicacem coiun&is, vt in fauis, aut retibus, maculas ouales, aut lotundasin fpatijs
fofeis comprehendunt: inferiores non item. Vtraqs tamen fimili legae pofit^funr. Nam m
a hjs plumis , ordine ita lundas funt , vt fere triangulos acutos faciant : in alijs, vt oualciiL*
figuram reprasfentent.Huius generis ordines tres3aut quatuor in lingulis plumis funt, ita vt
minores in maiorum complexu reponantur.In extremis alis, & in cauda redis lineis squi» 4C
diftanribus procedunt per longitudinem maculas.Inter Gallum, & Gallinam vix difcernes,
Maria tanta eft fimilitudo,mfi quod Gallina? caputtotum nigrum eft. Vox illi eft diuifus fibilus*
non fonorior, non maior voce Coturnicis, fed limilior voci Perdicis,nifi quod fublimior ea
Orni tholo nCC *C3 cIara*Hasc omnia Caius.Ego omnino Meleagridem hanc auem.vel Numidicam
CT(JS vtGoi- Galhn^m appcilarim » de qua fuo loco inter Gallinas fcripfimus. Eademhimirumfuerit
neas Galli- aUls in verfu Horatiano. Non Afra auis de fc e udat in ventrem meum &c. Ha denus
R&SVOCCC. Ornithologus. Sedeiufmodi opinionem fuo loco fatis, fuperqjm fallimur, redarguimus.
Infuper verum non eft Gallinam totum caput nigrum habere, vt Caiusille fcripfit, fed quo
ad colorem maris capiti fimillimum : atobtufius multo eft tuberculum. Defcribic eafdenu
a lib . j. de Gallinas ««Bellonius hunc fere in modum ex Gallico Latinus fadtus: Quemadmodum mul $9
*Auibas.$% tx merces, quas b Guinca regione ad nos (Gallos) aduehunt mercatores nobis primueranc
' incognita?, ita pariter ha? Gallina? ante horum ad eam regionem naui^ationem nemini no.
ftrum erant npta?; fed nunc in aulis magnatu facis obuia?, atqj vulgare^funt. Aues funt vifu
pu!cherrima?pennisinfinicismaculis candidis in fpatijs nigris prodit». Corpulentia vix
noftrates Gallinas fuperant: tibiae tamen longioresfunt, quare etiam maiores apparent. Ex
(olo capitisgibbu quiuis eam snternofcat, quem fupra /rontem haber camelopardalis inftar,
b lib . j. di calli naturam obtinentem, duritie fere cornu. EiufmodiGallina?perquam fcecundaTunr,
re rufi, &tpultij?ar£. Veteres videntur eas agnouilfe,&£ Varro carum meminishis vetbis.Cal/ina
Africana
I
-IV’
- - - - - XV.
Gallina Guinea cum
My
ft
v.yfsi$ Aldrouandi )
/ifitcana^vel Numidica, varia e Jl^ quemadmod/nu quas Romani C ibberas appe liant inter-
pretati iumus Galltfs indiCos:Columellai& Plinius Numidicam dieu.pt* Ornoium domefti-
ca< un, fcu cicuMfafum volucram ua muisrili as ndlal&lpkri&rf alia_^,
quam nigri , & albi coloris fit diuerfitas: fed hf ira rmxri funt , vt albse maculseper nigra
fpaua (pariae clegantilfime, ac inetfebilirer fuos ordines feruent. Aucs fune quo ad mores
cum villaticis Gallinis noftris fimiles: terram eodem modo pedibus verrunt . Tibiae pedess
atque vngues item fmiiles, fed tibias habent longiores. Hsec vero intereas , & uoftrates
Perdices ' deferent i a eft , quod cum tamen Gallis noftris, quam Gallinis cauda fit furicch , h£ fem-
IU
Colium.
Garo.
Ou.a. '
i, A uagancu.r. N orlla cuidens nota e.ft,qua marem a femina diftinguas . Vtique ehirn ea|dcrn
I 'n-las‘ maeufefant,& aJ|Modajcfem cirftrates? caro delicata eft, oua efui apta. Iam 'videmus, huius alitiscognitionem vulgo
( urucam gallinam vocanti acceptam, ferre deberi; Nam fi confideremus Africam , vide-
bimusappeilationem quadrare. Numidia' enim ^ & Gdinea Africae regiones funt.-prioc
inlictoiibus Oceani, altera maris mediterranei. Antiquiifimi Romani Mare medicerraneu
potius praeternauigabant , quam Gaditano egrederentur jnonnunquam tamen, fed rarius
transf ecaban|| Contra Lufitani,& Normandi, autalij maris mediterranei incolae Africae
oras, quae Guinesefant magis frequentant, quam fretumGad tanum. Quapropter miran-j®
dum non eft, li ciufmbdi Gallinae in Gal lia, quam in Italia frequentiores reperiantur • Ad
nbsenim frequentius, quam in Italia naues ex his regionibus appellunt. TalesGallinae
appr ime fsec undae funt ,& innutriendis pullis admodum fedulac, vnde etiam facile multi*
plicamur , fed frequentiores euaderenc , nifi frigus, vtpote ex calidiflima regione venien-
tes» p.ca horrefeerent. Hcc itaq; omnia Bdlomus^at non video quo argumento Gallinam
Africanam aut Numidicam faciat. Varronis enim verba , quae adducit ,ipfe inuet-
tit . Varro enim Gibberas a Meleagride , aut Africana minimi diftinguic , fed
ita habet . Gallina Africana funt grande s, varia}gibberra , quas Meleagri -
des appellant Gr aci > &c.Pliniusait '.fimili modo pugnant Meleagri-
des , a frica , hoc eft Gallinarum genus , Gibbefum , varij fpar » qq
fum plumis . Varro in primis Gallinas Africanas gran-
des vocat. Guinea?, vel ipfo etiam Bclloniotefte,
villaticas magnitudine non vincerent , nifi
< tjbias haberentlongioresrquaremeo
iudicio grandes Af icanas Varro
dixit, vca Villaticis diftin-
gueret. Magnitudo
itaque Gallo »
Gallimfqj
Indicis, quos idem etiam Bello- |#
nius Meleagrides efie con-
tendit, rediusconue-
/ niet.Sedfuperhac
re alias fu fius
difputaui-
mus*
'lrJ
DE
f
Ornithologi* Lib. XV. 339
DE GALLINA LANIGERA
Cap. XIV.
ALL IN AE huius Ianigera?icoo defumpra eft ex carta quadam cofmogra.
phica. Fuc ciuitas eft maxima ver fus~Or entem, in qua maximi Galli na>
Icuntur. Gallmxfunt alba?inftar niuis, i on pennis led lanis, vt teftatur
OdoricuseForoIulij,ted£e, vt pecus. Iw m M, Paulus Venetus fcribit m
ciuitateQuelinfii inregpo Mingi nomi ejGaJMnas ing^niri^quae loco
pennarQ pilos habeam, vt cati,nigri fcilicct coloris, & oua opiijtia pariant.
1 Lm.xL-y;'
.i
onc ilh
1 0$
£:nSr*'J 'iol
jjiolgni -
,tmJ3* :
DR
Ff 2
a In defer ,
Jifgn Seo -
tl*c
Galli Sco-
torum for
ma.
MorrhSna
Anoloru.
Gilmscri*
carum.
340 i Vlyfsis Aldrouandi
D EGA L LO SC O T I C
fylucftri,&ac Morenna Anglorum.
Cap. XV.
E PERIT VR inScotia , tradente a He&ore Boetho quoddam fylueftris 10
Galli genus, Phafiano carne, ac magnitudine, fimillimil: fed nigra pluma,,
rubentibus admodum palpebris, ft umento viditarvs .Huius alitis effigiem
O.nithologusHenricum a S.Claio clarilfmnum virium eScotia fibitranf-
mitundam curauiffe fcribit.Scoti in hoc genere martm yocant Aheblaik
cockjid eft, Gallum nigrum: feminam, qu* magnitudine inferior, 8ccolorc'dilut:drӣft, ane
greyhen,ideft, Gallinam fufeam. Mas collo, pedore, alis, coxifqjpun&is rubicundis af-
pcrfuseft feminam leucophaeam maculae nigras variant. Supercilia , & barbulas in vtroque
fexu membranae tubrainfignit. Anglusquid^mhac icone vifa, in Anglia etiam capi retu-
lit locis eticaplei. is. Eandem auem Guil.Turnerus intelligerc videretur in defcnptio-
ne,quainftatim fubdemus,nififaemina2 alium coloremtribueret, quam ait magis ruifemel 20
fe Perdice, cum femina Galli nigri Scotici fufea fit, vt diximus. Gallinaceum fylueftre ge-
nus apud nos eft( inquit Turnerus Anglus,Morhennam vulgo vocant, ni fallor, fort&
propter colorem maris nigrum, vt inmauris:alij,puto Hethcok>ideft, Gallum ericarum)
in quo femina ita amare differt, vt duorum generum iftiufmodi rerum imperito videri
pofiim. Mas Gallo domeftico paulo minor, totus n gereft, excepta ea parte caud*,qu*
podicem tegit. Ea emmalbaeft. Caeteriim nigredo huius nonnihil fplendefcit,adeum
fere modum, quo Columborum nigrorum torques circa colla fplendefcunt. At viridi*
tatem igitur proximi accedit. In capite rubrum quendam habet, fed carneum cirrum, &
circa genas duos habet veluri lobos rubros, & eos carneos. Farmina tota macu is dilfm-
da eft,& a Perdice, nifi maior efletj&ruffa magis, aegre dignofei pollet. In defertis lo-S®
eis,& planis, crica potilfimumconfiris, ambodegunr. Grano vefcuntur»&fumniseric£
germinibus. Breucs habent alas, & breues ficiunt volatus. Hanc auem Attagenem ef-
fe comjcerem, fed qut Attagenem defcnbunt,maremafoemina nonfeparant. Vnde coi-
liao eundem fuiffe colorem, & caudcrn figuram maris, & femina» . Quod fi Attagen non-#
fu" Gallina eflfe videtur Varronis ruftica. Haecille. Verum hancauemnon cfle Attage-
nem, ex eiushiftoria apparebir: praefertim cum Attagen fit paluftris, haec non item. Vide an
eadem auis fit ,quamLong?lius Attagenem pueauit, cuius verba recicauimus in G ygailo,
B*c omnia Ornjthologus,qui fane & dum Attagenem paluftrem vocatjActagenem nouif*
fe minime videtur$eft enim roontmm incola 9 vtfeo loco lcripfimus*
jsrwr'»
Ornkhologiaj Lib. XIV. 341
Gallus paluftris cum gramine cyperoide.
Ff 3
34 2 V lyfsis Adrouandi
DE GALLO PALVSTRI.
Gap. XVI.
DE Gallo paluftri Ornithologus fic fcribit: & hanc exhibet iconem: Auis, qua m, 4
Scoti, (& Angli quoque, vtconijcio) vocant Gallum paiultrem,ane mvvyrcok,
Germanici fcripferim ein Marhan, Attagenis hiftonse fubijcienda videtur. Nam i<
& in fummis delicijs habetur, & in locis pal uftribus (vnde nomen) palcitur, & corpus ei fub-
rulfum, aut fubflauutn , vndique pun&is nigricantibus diflinguitur. Supercilia, & barbula
& membrana rubente , vt in reliquis fere Gallis fylueftribus nulla. Effigiem eius ad nos e
Scotia mitti dodiffimus vir lo.Ferrerius Pedemontanus curauit, Haud Icio, an eaedem line
aues,de quibus Hedor Boethius in Scotif de feri-
ptione fic prodidit: Sunt in Scotia Galli, Galli-
na?q; Sylueftres vocati , qui frumento abftinent,
&enafcentibus tantum minutifqjcytififoiijs ve»
fcuntur, humanae gulae perquam fuaues • Gyb.
Long. Gallinae fyluefhis quoddam genus vocat
Kurben,quafi Murhenn: quam Meleagridem,feu
Africanam Gallinam interpretatur: quae itidem
in paluftnbus locis verfatur. Sed Athaenei defcri-
prio Meleagridum, Scoticis paluftribus iam di-
dis non couenir. In epitome dubitat, an fit Lon-
golij Gallinapaluftris.
Ornithologk Lib. XIV.
... .. o
343
H
DE CAPO.
Cap. XVII.
AVD ammerito fottaflis feparatim de Capo fcribemus, quod propter corporis ^
immutatam temperiem, tefticulis nempe priuacus nomen immutauerit, pullorum
iodV» am. propagationi prorfusinidoneusfa&us,& ad menff vfumduntaxac propter carnis
praeftantiam feruiat.
alib.i$>
Martialis
explicatas
SYNONYMA.
SVNT qui Barbur Hebraicam vocem Capum interpretentur sfed hi Capum cum— • Barbur.
Gallo confuderint, vt alij etiam nonnulli parum Latini fecerunt , vt fuo loco admo-
nuimus, cu tamen, sefteM.Varrone in Gallinaceo genere villatico Capi femimares
«odicantur,quod fmtcaftrati. Quare inepte ab Ifidoro feriptum eft, Gallum a caftrationc-?
vocari . Nititur autem eo folum argumento , quod veteres abfciftos vocarent Gallos > vel
exmaleintelle&o a Martiale, qui alibi ait,fub lemmate Capo :
Ne nimis exhaufto maere fcer et inguine Gallus .
Amifit te fies , nunc mihi Gallus erit.
hoc eft, caftratus, vt erant Cybeles facerdotes, Galli appellati, vnde idem rurfus.
Succumbit Jlerilifruftra Gallina marito ,
Hanc matris Cybeles effe decebat auem .
hoc eft, hanc potius Cybelae dicare debebant, nempe caftratum , cuius caftrati etiam eflent
facerdotes , quam Gallum :non autem, vt Ornithologus exponit, haec potids,& proprie
30 debebat vocari Gallus. Haud me tamen latet, Capum a Petronio Arbitro Poeta antiquif-
fimo Gallum dici, fed cum additione fpadonis. Quod modo ad nomenclaturam Graeam Gallus fpa
attinet, nullam prorfus reperio. Latini Capum dicunt, aut Caponem. Longolius Capum do.
re&ius dici afferit: En tibi , inquit in dialogo eius Pamphilus interlocutor, Capones, vt
euirati neque vocem edunt, nequeGallinis molefti funt: vbi mox ipfe Longolius :Ego illos
non Capones, fed cum Varrone, & Columella libentius Capos vocauerim. Ex recentiori-
bus quidam Capum Gallinaceum dixit , at per pleonafmum. Sac eft enim Capum dixilfe.
Apud T.Vefpafianum Strozzam eiufmodi periphrafis de Capo legitur.
T um Gallinarum pulli , quos •villica lapfo.
Reddidit eunuchos anuoy cri flafjf recidit .
40 Quod vero Albertus Gallinaceum (intelligit autem Capum) veteribus Paponem dici feri-
bit , id jomniaife videri poteft, quando apud nullum clafticumfcriptorem tale reperire ftt.
Italice nominatur Cappon,feu Cappone: Gallice Chappon, Germanice Kappun, Ka-
paun, Kaphan * Anglice Capon: lingua Abifiina Capi d icuntur Aroazes.
GENVS. DIFFERENTIAE.
QYO T Gallorum genera funt , totidem etiam Caponum effe poflunt. Etenim om-
nes caftrari queunt. Sola etiam caftrationeCapi a Gallinaceis differunt. Capis ta- n 4
meniuba eft maior, quam Gallis, & caudas pennas longiores. Vox demiftior, & Gallis dif-
rauca. £Scaligertertatur,feft Capum habuiffe infigm magnitudine, ac propte '
rea certum conuiuium, qui cum ater fuiffet totus ,anno quarto fa<5lus fuit candidus , qua,n
quam erant ali, quibus nulla pluma nigra fuerat» An vero Capis pennarum colores immu
tan quid peculiare iu, an vero id,quodScaliger feribit de luo Capo, fortuito eueneric
quod magis credo, quifpiam dubitare poftit.
50
ferat.
b In cora .
It. 5. Thco.
de Viant*
exuf
FORMA
!
Galli men«
ftnfici de?
Ccnpna
344 Vlyfsis Aldrouandi
FORMA. DESCRIPTIO.
FOrma Capis cum Gallis eadem , nifi quod illis iuba? , & cauda? penna? maiores fint , &
crifta carpant, & calcaria in maiorem molem excrefcant,vt m adiectis duabus carca-
rium iconibus eft videre. Quem hic primo loco depidum dabimus, capite , collo, &
do lo toto, pedore, & ventre coloris erat caftanei , iubae penna? erant nigia? , njgra item-*
cauda, & ala?, fed quarum remiges erant fublutea?, pedes cinerei. Altera pidura Capimon»
flrifici eft , tribus pedibus inftru&i , qui tamen pes tertius duos tantummodo digitos habe-
bat , at longiores multo quam in alijs . Color fuperiori fer£ contrarius. Huic enim color
erat totus niger, fed iuba? penna? duplicis coloris, nam maiores pennae ferrugine», minores
erant auree. Remi-
ges alarum candi-
da?. Cauda nigra,
pedes lutei. Adi/*
ciemus etiam inte
ftinum cum dua-
bus fuis appendi-
cibus, nempe inte
ftinis caecis , qua?
Anatibus &Anfe
ribus,fimilibufqi
alijs etiam sfu c5-
munia,item mifen
tenum, feu Iades
Columbi Cypri j.
/
OrnithologisB Lib* XV,
-i ■ , r< .. ius? 1.3 • ;. r': j 'i f-\ dr) ••
» t • *
• w • v* •' VA\>. S * , : .... M
f r-», ; » * , r.
- n(f . ) ;> , o :
>WV\ VuViXi
:XV .V.ttk\w
, £;ibhi!
' ■ -x •' << ‘tJ&V :
, t, /C ■;
.fc\7UVwVs\Vo :
i ilii O *VRV^
.;inr itii
ihaoa jfiabc
SJfclluu c-'.;;V-q /. •••(;•!'
Hi sil? 31 0 M h J V O 3 U i n co
«/MJfiislKc auiu jiibJ 3Up-jo:> . .
jy ?$i, . oie 2jii:irn :<:
r.nigslabssup^
p\ Misum :} i .'Ogi ■ ’.v- ,
jC.! S»J Sai.!.- . ; . «• -a ii; i-:
1
348
sisAldrouandi
Veteres vt
Capos C4’«
durent.
A
CASTRATIO.
P V D antiquos Galli longe a lio modo » quam nunc caflrabantur . Mouiflimam
enim alui partem, aut lumbos, aut calcaria candenti ferro inurebanc.Ica.n.in pri-
mis feribit Ar i&JCaflrantur Gallinacei parte neuijfvwa fu a alui, qua cum\coeunt con •
adit. Hanc enim fi duobus t aut tribus ferramentis aduffer is Capos facies, Varro verd,& Colu-
mella calcaria inuri folere tradunt* Gallos caHrant^ in |uit Varro, vtftnt Capi candenti ferre19
inurentes calcaria ad infima cruravfj^dum rumpantur >( igneaviconfumantur* Columella)
atque exiet vicus. Plinius lumborum, atq; imorum crurum mernjnitjinquiens: Defmuntca «
nere efferati quod duobus fit modis plumbi t adu (iis candente ferream imis cruribus . Cceteruns
eiufmodiiivfli&um vicus figulina creta, teftibus Varrone, Columella^ Piimo oblinebant,
Villic^na- tyoftr* vero villicae teftieulos euelluntper pofterior^modico yul^etecultro infli&o.Vul-
ftra: vr Ca* nus autem tantum fit » quantum digito fupenus ad lumbos fub fepto , vbi teftes adhaerent,
poicaftrct ^ imraitceh^P^ngulis extrahendis fufficit: quibus filo confuunt,& cine-
rem in fpergutit , tum etiam criftamrcfecant , vt virilicatefii omnem adimant , Sunt qui in
crida:abfcilfa?locumcalcarecrure exc&uminferanr,idq$coalefcente vulnere tecrefcerc
Calcar dicantvVerum qui ex hifce caftrationis modis praefice, ignoro, video tamen antiquam il-a<
crefcit* * fam, cuius Varro, Aridoteles, Columella , Plinius ,ahjq> meminere , non amplius obfer-
Qu* ca - uari : quare fufpicandum multos ex infli&o illo vulnere cum candente ferro interijlfe, vti
quandoque ex noftris moriuntur,fierratumaliquodincaftrationecontingat;quinimofu-
periorianno iJpy.Gallumobferuauimaxa caftrationeita tumuifle,vt pellis pulfatadigi*
tis, tympani bellici inftar fonum ederet $ quod erratum a male confuto vulnere euenerat.
In eiufcemodi vero caftratione omnino elaborandum eft , vt vterque cefticulus auferatur,
nam fi alter relinquatur, cucurric,canit, & coitum rcpetit,& minus pinguefeic.
victVs. saginatio.
ftratioop
Sima.
Qui <5a*»
jpiosdc Gai
linas prius
iaginannt
Capi vtfil
guefcant.
Germani
Vt Capos
farciant.
Vtbreui
pingue-^
icauto
QV & de vi&u Galli hifloria fcripfimus,sequeCapocompetunt,atqu3edefagina“
uorie,hui^,& Gallinis cantum , quas volucres faginare liguritores ipfiinuenere,
quo vn&sus, & lautius , vt Platinx verbis vtar , deuorarent . Pinguefcunt Capi
* milij farina cum meile pr^fercim,& tui udis in cibo datis.Nam Plinius eo no-
mine vocat bucceas, quibus farcire,faginareq; Gallinas, Anfere.s>& Capos folemus.Suni
apud Germanos, qui Capos faginant hoc modo. Includunt eos loco angufto, & e farinae
mi'ij turundos faciunt, magnitudine fere,& longitudine articuli digiti mediocris,equibu$
ab mino circiter denos eis in fauces inferunt, & per aliquot deinceps dies quotidie piures,
paulatimaudo numero, qui poftea minuitur etiam paulatim. Dandumeft autem eisplus
minus prout coquunt: Conco&io taclu explorata ingluuie animaduertitur. TurundirooX
inferendi pi ius in aquam, aut lac immittuntur, nam fic facilius defeendunt, licet interim le-
niter digitis per collum premendodeduci debeant.In defe<5tu milij furfur,& parum frumen-
tacea farinae,& milij etiam parum in turundos redigitur. Sic fere viginti diebus obefantur,
fed mero milio quatuordecim. Sunt qui Gallinas, Capos breui pinguefeereferibant ,fi
cetuifia loco aquse bibenda eis apponatur. De Gallina priuatim farcienda in eius hiftoria
fcnpfimus, Videtur autem ratio eadem farciendisCapisconuenire. Quare eo lecloremu-#
ablegamus.
Gallina'
ce® carnis
hus.
Carnis tS*
ferres.
VSVS IN CIBO.
API quam fintin cibis grati nemo non nouit, vt pote qui remoto Veneris vfufa*
dti fint pinguiores, & falubrioris nutrimenti: Vnde Pl a t i ri^Omn item axium laudes
inquit , quantum ad cbfonia pertinent > vna caro Gallinacea comprehendit. Jduid. n.
popinis afferunt reliqua altiles quod nonvnus Capus in fe habeat ,fiue elixum^ ftue affumvt-*
lis ? Huius auis patina ftomackmn iuuat , pedtus lenit , vocem fe noram facit , corpus obt -
fai o H#e ille • Quod ad carnis temperiem attinet ® funt in quatuor qua-
* Statibus
C
Ornitholog!® Lib. XV.
licacibus temperati, quare multum' alunt, & venerem augent; tcfte Ifaac, qui alibi etiam Ca-
pum auibus omnibus profert, vt qui melius nutrimen? um, &c 'perferum generet fangui-
nem. VUUnouanus Capos in cibo probat ; circa aetatem fex s vel(eptero,velo&o merMiurcu
In Gallinacei hi ftoria permulta a nobis recitata funt Vqua? omni harum ausum generi , tum
falubritatis in ciborum, apparamus ratione dommunia fun.tdtaque hic ea tantummodo, quae
ad Capos priuatim pertment, afferemus. Quod modo ad coquendi, ac apparandi rationem
attinet, hscfa ne vari* cft,&proeuiufque libitu infhtuta. Vel autem elixa ritur, vel affan-
tur. Iulius Alexandrinus inter recehtiores feriptares Medicos illuflris Capos fubfequen-
X0timodo elixans medici potius , quam coqui partes agit'. Capum prius per (eelixat , huiqs
pulpas, prjecipue vero alarum, ac pedunculorum cum aplj vna ac beta? radicibus fumit, ad-
dit cafeum,& friati panis parum, oua fex circiter, vuarum piffularu aliquid, cinnamomum,
zinziberis, piperis, caryophillorum quantum fatis effe exifimiat, butyri cochlear magnum:
componit omnia fimuljComminutis ; prius, qiireconupinui, tritis,, quae teri debeat, in maffam,
quamdeinde in offas diuidit figura, & magnitudine ouali (e Co,Rapeolos,inqirt , u uh ; vo-
cant, quod ex friatis prius id epuli genus for te rapis concinna tum fuerit , de in minuti *
eci.arn conci fis herbulis, demum, & an imal.iumxarne.H3S tenuiex fuba#a farina /quam— »
paftam vocat aliquoties folio feorfim fingulas iruoiuic offulas, eodem Capi iure'f$coquir:
exemptis, patinaeque iniedis cafeQ infriatj& calidi affundit butyri fatis . Efi vero felis mlx-
^tura plurimae alimoniae, fed qua? fa p gu in em,. vt ipfemet auefla/ur, infla rhrnetsvmofurnqne
fu.ccum generet, meatufq; obftruat. Noftri ve; 6 coqui eiufmodi herbas,vr quae ingfatu po-
tius , quam gratum faporemca.rnicocilient, minime adtjciunt, fed vel (implicitet elixant,
vel excafco recenti pillulasadijciunt , &friatum cafeuo veterem fupcrmfpefgunt : qui fa-
ce cibus gratillimus eft. Molefta vero etfi pariter, mulriq; laboris aflatio eff, quam ideitu
Iulius Alexadrinus prafferibit paulo ppft, elegans tamen, laudanda fi hei bas eas ante no-
minatas excipias. Coques, inquit, eadem materia concfufum integrum Capum, excepto
quod al2e, pedefq- inffa&i, & collum retorquentur in coi pus, vt anguibus Ia ceat tonorum,
luteis duratis aliquot infarcies, ea configes caryophillis binis, ternifue,fingula (alita p ius,
tum pruna accipies, & fi hac ad .manus non fun^vuaepaffeialiquidjirnooijue tenuius con-
|pcifi,aut vtriufqjpai tem,oua fex fere: tudicula mifcemur,3gitanti)rqm ha?c; tum butyri be-
nereccntisadijcitur pro Capi pinguedine plus m inus , fed quod liquaminis tamen inlfar
efficiar, hqc madefeet immerfus intus Capus : pofiremo factum ex eadem farina impone-
tur vafi operculum. Hoc modo immittitur furno farinacea patella ,fiueolla,fitiet;ejffa, fiuc
cfcarium vas id, ouorum prius albumine illitum. Si anniculus fuerit Capus , non ante ter-
tiam horam extrahi furno debet. Cautio erit, fi quid furni calore agitatius fa&um effundi
vifum fuerit, vulgata charta nofiratexiffe, ftatim id reprimere effei udeentiam iHam folet„
Calidum inferre in.enfxvu.lt.. Nonnul.li.ante perfa&am coduram vini. aliquid, affundunt,
conuiuijfque iamappofiturflurcurnoui aceto dilutum 'adijeiunt. Ha?c ille. Noftris co-
quis in veru affare Capones. vfitatumeft, & cum vel malis aurantijs, vel limonijs in fru-
'^aftaconfcilfisconuiuis exhibere.. Quod fi vero fefe offerat occafio, vt neque eh.xarc, neque
alie re ad ignem Capum quemuis, vtific in longo itinere, vbifaepehofpitia defunt, tunc do-
mo abeuntes chalybem ignitum, nobi-fcum. feremus , cumque in deplumem Capum, ac
cxcn.tcratui.nijciein.us, accurate- vno, alterou.e mantili obuoluen.tcs> ne calor euanefeanfie
enim efui. aptum reddemus etiam inter equitandum, modo meminerimus fubmde alitem
verlare . Verumenimuero tetro inficietur odore, fed ferendo tamen, ac grato famelicis,
lam de. pr*patationis va ietate dicendum . Mirafue Catellanicum lauti genus cibi efl a
Piat in a his verbis deferiptum: Catellanigens quide lauta^ qua ingenio -ac corpore Italica fe-
lenia haud muli ii dijfimili habetur , obfonium,quodmiraufe illi vocant ^fic condiunt : Capos ^aut
pulla flras^aut pipiones , bene exeteratos & lotos in veru collocat , volunt q> ad focum ratifper quo
$$ ad f emicotU fuerint. Inde exemptes^ac teffellatim diuifos in ollam indunt: amygdalas deinde to -
fias fiub, cinere calido>abfierfasqy lineo panno terunt. His buccellas aliquot panis fubtojH addunt t
mxtaqtf it acetOi & ture percribra fit aceti trdfmittuntaPoftea in olla hac o7ajnfpcrfoq\cinnamo%
%inz,iber.e>& faccaro multa Jadtit efferuere fimulin carbonibus procul a fiammaJeto igne permit
stwt, quoad iufla co&ura pernenerint , mifctndo fempencu cochleari, ne ferta adh.ercant.Hoc nt -
hilfuauius effe metntni. Multi e fi alimeli;>rad\ ; cocoquiwr,. hepar renes coc ale facit ^corpus obe~
fat^vetreciet. Ide ^alibi cibaria alba,fcu leucophaga,deJicatifs.expedorc Capi parare do-
cet: Cibariatualbli, mc^r, q$ aptius Leucophagu dicetur , hoc mo duodecim couiuit codies; Arnyg-
dalmu libras duas per, notie aqua macer atas^ac depilatas in mortario bene tudes , injpergedo mo-
G 2
RapeoJu^
$uid*
Capus af—
fandusenf:;
chartje in-
uoluatuto
Mira Life.
Cucdam-a.
cum.
a i ■ 0 o ^
&„4z.
Cibarium
album cx
CapQ».
Cibarium
album Ca*
«lienicum
b M, 7.
Cibarium
sroceum .
Efitium
cx carne»
Efitiutn
expelle Ca
ponum.
Cap* qtto
an medtd-
na vfum
prasftct.
Vires^gro
natium, ve
reftuuan-
tmr»
luuenis fe
bncitatis
35 o V Iyfsis Aldrouandi
dicit aqua,ne oleum faciam. Deinde Capi pedius ex affatum in t ede mortario conteresjndefq^n-
sanatum panem, agrefla prius, aut ture macro, remollitum. Zingiberis pr ater ea vnsid, ac facca-r
ri felibram addes, mifcebifq ; hac omnia flmul, mixtaq-,per excretoriu farinaceum in olUmun .
damtrafmittes . tffer ue at di inde in carbonibus lento igne facies, cocbUariq; fipe agitabis uns f
fata adhareat. Coelum vbi fqertt aqua tofacea vadas tres infindes, Ad menfam , aut in pati-
nis, vbi caro fuerit , autfeorfum, aut minoribus mittes.. Quod fi in Capos fundere inflt tueris, quo
lautius 'videatur, mali e unici grana fupertnfper^ git 9 .Idem fubfcqueuti capite cibarifi album
Cateliomc u cx pc&ore Capi dyfcribitj hoc modo: Farinam optimi rift cum duabus metretis
l adi is caprini in cacabo ad ignem ponito, procul flamma, ne fumum concipi at, Pedius deinde Capi 19
eodem dte mortui, ac f emico fli m quaddquaft fubtilifflmafila diuidito, indit aq\in mortario dua-
bus eo amplius tribus idlibuspi filio contundito* Vbi lac dimidiis hora efferbuerit, hoc ide pedtus
in fila redadlum cum libra fac cari indes, e ff eruere que horas quamor patieris , agitando fi m per
Condituram cochleari , cui h arebit, vt terebint, hin a, vbi decodium fuerit. Aquam pj Ure moro fit ■
cea,vt in [aperior e i nfundes,patinafq, facies. Nec erit ab re fac cari aliquid infpergar.nulli enim
cibariorumtvt aiunt, faccavum aduerfatur. Cibarium croceu ex b eodem: Pro; duodecim, in-
quit, connixis libram amjgdalarum cum membranulis tundes, his Capi elixi, aut cuiufuis bona
aliti) pedtus, ouorum vitella quatuorfaccari felibram, Cinnanti,Zin7^bcris.parum, croci plu (cu-
lum, contraria addes, ac iure pinguis, ac agrefla diffolues. Diffoluta in cacabam per fit ac eu excre-
torium infun de s, facit oq\ procul flamma in carbonibus efferuea»t,agitandofimper cochleari. Ad\% \
horam ebulliant neceffe eft.Sunt qui inter ebulliedun? duas vncias liquaminis, aut butyri recen-
tis indant. Fatinis aromata irfperges.Alit hoc, et d tarde concoquitur,obtfiat, venerem citer, hepa-
licis, dr cardiacis prode fl. Eodc item libro ditium ex carne praAcribcns,^#/ etiam, inquit,
qui pcdltts C api tunji non incommocte addant . Id vero ditium taleeft :Prodecem conutuis li-
bram abdominis porcini , aut vitulini bene elixato, c odiam-, ac conci fam cum felibra cafei vete-
ris, pauco etiam & pingui addito, cumque herbis odoriferis bene conci fis, piper e, nubere y caryo-
phillo mifieto . Hac omnia farina bene fubadla, ac in tenuijjimum folium redadta ad ca flanea
magnitudinem inuoluito, inuslnta in iure pingui, ac croco decoquito. Parum coitura requirunt ,
ln p aftnas tr ad udi a cafio trito, & aromatibus dulcioribus afpergito. Fieri, & hoc edulumex pe-
flore Phaflani > Perdicis, altar umue altilium po te f. peferibie deniqj ditium ex pelle Caporu.*©
Capum vbi elixaueris9 pellem circunquaq; abfcindcs,& eam maxime , qua colium integi»
tur . Concifam 9 ac in fi ufta dimfam 1 urfum in iure pingui per femihoram decoques, addi-
Eo croco > quo coloratius liat: in patina translatum aromatibus, & caleo trito confperges,
BaltafarSteadelms fcriptorMagirica? Germanicus docet, quomodo paftillus e Capo fiat,
de quo ance egimus. Apicius in minutal Apicianum sefticuios Caponum adijeit, Gallis nt-
piiruu^dum caftrantur exemptos.
VSVS IN MEDICINA.
SVNT quitanquamex Diofcoride,alij!qjauthoribusmedicas£acultates Capo attri»
buant, quas illi Gallinaceo alcripferant ,oblcuri nempeauthoressquos per linguar
Litinae imperitiam pro G ilhnaceo Capu interpretari diximus. Et quamuis eiufmo-
di vires Capus quodammodo fubrnin iftrare poflit, tam£ ad viqu* licet vtrique generi communia exiftant ,,tamen in Gallinarum ouis , qua?
p femper in hominum manibus verfantur magis confpicua funt . Quod autem ad Colum-
barumencomia pertinet, ea nem a corporis duntaxat , fed ab animi dotibus quoq; profici-
fcuntur, vndiquaqj nobiliflima : vndefortaflisdiuinus Propheta ^Efdras, ex omnibus crea-
tis volatilibus Det* fibiCdumbdvndnominaJfe&udi . Ec reuera Spiritus Dei baptizato Sal-
uatorinoftro apparere cupiens Colftbae potius quam alterius volucris figurainduit.Quati
vero gentiles ,ac in primis antiquifllmi Romani has volucres fecerint , foluta pro eis vix
credenda precia atteftanmr. Varronkaetate fingula paria ducentis numis , & ciim eximia
edent, lingulis millibus fcftertioiura vendebantur : quemadmodum & Columellae tem-
poribus funt inuenti , qui quaternis millibus mimum binas Columbas mercarentur.
I Plinius etiam L. Axium equitem Romanum ante bellum ciuile Pompeianum dena ri js
joquadringentis lingula paria venditalfe tradit , licet in omnibus exemplaribus, & X.
Axius vcndicauit , legitur,, tamen & L. Axius venditauit re&eraeo iudicio legit do&ifi
fimus eBudseus. Nam Varro depullis earum agens-.ita feribit: Roma^fi funt fermo(t ,
bom colore , integri , boni feminis , patria fngula vulgo veneunt ducentis numis , necnon^j
eximia fngulis millibus mimum , quas nuper cum mercator tanti emere vellet 'a X. Anxio
equite Romane , minoris quadringentis denariji daturum negauito Si ergo fingula Columba-
rum paria non feraci mille feftertijs numis vendita fint, & aliquando etiam milk_^s
& fexcentis ,ideft , quadringentis denatijs , quis Gallinaceo generi eas non praeferendas
judicet, cinn id nullibi» quod noui, ad tale pretium cue&um fuerit ? Quirnmo Co-
Gg 3 Itssrbsa
Cur
naceG ge**.
nus Coii?
bacco au
thor pne«
tulerit.
Columba-
rum laus,
a Itb. 4.C.J*
Romano*
runa luxus
in cmedis
Columbis,
bXio.r.$7
Axius eqs
quiti Co-
lubas ven-
diderit.
Plim9 cof-
re$us.
clapandtfa
Fotnaai
Columba*
mm aiiio*
ye uilaaic
nuit.
Bitauoru
erga Cola
bas iludiOc
Qmeftus e
Columbis
vnde peu-
sur.
Colwmbse
gnaiorqu^
itus quam
Gallinas.
Columba*
vum cafti*
«as.
d C*nu c.i»
C itb.lQ.&
34-
Columba-
lummuE*
diues.
Spiritus
Sadus Co
Bombe fpc-
«iecur ap
paruerit.
Columba*
ffum inge
nium.
jfl.io . j6.
Columbi-
ni colli de-
cus.
g Itb. u» de
asifw aur.
Il isi. a. d$
mt.rer.
354. V!y fsis Aldrouandi
Ium bas ita celebfsuit Romanorum luxus, vr Plmius ibidem multos earum amore infanijlfe
tradat, nobilitatemqs fiugularuiti,& 01 iginem enarraflfe.Quid? Harum caufa dElianiis Car-
nos, &Illiricos bellum omififfe recitat «, Non ne & apud nos nobilem familia: fere omnes
Colubaria habent, in quibus habitant, educantur, ac nidulantur ?Sed etfi nos emolumen-
ti caufa easaiamus, Gallos tamen, maxime autem lklgas,ac intei bos Batauos ferunt adeo
Columbarum fiudiofos effc,vt vel quarta faltetn eorum pars eas ad animu ciuraxat explen-
dum enutriat.Aiunt infuper eofdcm.quotquot reperiri queunt Columbarum genera, dili-
genterinueftigare, magno femper mercari pretio, laudes lingularum in publico,priuatoq$
couentUjiti quo patritios etiam viros pauperioribus fefe immifeere minime pudeat, modo ig
de Columbis fermo fit, enarrare, adeo vtquod Plinius oiim de Romanis, id nos criamnum
de Barauis dicere queamus,Columbarum fcilicct amore infamre. Quod fi modo qnt fium,
quod lam pleriqj faciunt, confideremus, profe&o Columbarum pofleffio vndiquaque vti-
liflima efit,cum propter fimi, cuius ad cannabi conciliandum decorem, ac per confcques in-
gens pretium,apud Bononiefium agricolas magnus vfuseft commoditatem, tum maxime
propter pullos sjspotiflimum necejTariossqui iam vires a morbo recolligat. Quamuis vero
Columbarum foecunditas, de qua abunde poftftio loco agetur, longe minor (it quam Gal-
linarum cft, maiorem tamen, tdk Columella, qualum dominis fuisie£crum:neq;magna
opus eftcura,3Utfumptu ad earum nuti itionem, quippe, qua: perhyen em tantum, ac tunc
per paucos mcnlesf loquor modo de f2Xatihbus,quas pullorum caufa duntaxat alimus)vi te
delicet cum diutinae r.iues agros cooperiunt, impendio domini alantur, c atteris anni tepo-
ribus vidtumex agris quaeritet. Quod modo ad dotes earum cum corporis, uirr at im latti-
nct,ca?profc$6 ranr^ funr,vt di&uro de eis calamus potius, atq; carta,quam verba fintde-
futura, quare fponte, ne in longum nimis abeat oratio, eas,pra?tcreo, fo/iiss tantum c;.fti*
tatis carum mentione fa&a , quod ha?c pra?aIijsinhoc auium genere tami a facris ,quaro
p ofanis paffim concelcbretnr,fic enim dlSapien $:Fnaeft Columba mea^ vna t fi matri fua\
eheia gtnetricifua. Talis autem in ijs cafiitasconfpicitur , vtconiugij fidem nunquam,
nifi alterius irmrte violent. Communem , inquit e Plinius, demum feruant nifcaltbs,aut vi-
dua nidum ne n relinquit & tmperiofes mares , fubinde etiam tmquos ferunt , quippe fufpicio
e fi adulter j , eum natura non fit. Munditiei corporis quoque maximam curam geiunt,qui- 1®
bus fcilicct immundato omnia, ac maculata difpliccnt : vnde pariter apud fapkntiflimum
Regum legimus : Aperi mtht foror mea, immaculata mea. Idcrn etiam nobis fortaffis tacite
innuit Ouidius, inqNens :
A fpicis,vt veniunt ad candida tetta Columba , ,
Accipiat nullas fordtda turris aues.
Adeo vt,cum animi, tum corporis mundities in hifceauibus magis,quam in alijsrefplen-
deat t quare & Spiritus San&us in facroSaluatons noflri baptifmo Columba: fpecieappa-
ruit. Quamuis vero infuper fimpliciflinmm vulgo animal Columba habeatur, ingenio ta-
men minim£caret,vt fuo poflmodum loco fulius apparebit. Illud modo pr^rerire non pof-
fum»quod / Plinius deijfdem prodidit , nempe in efje quendam eis gloria intelleffum, N offert
credas, inquit, fuos colores ,varietatemq-, difpofitam. Hanc autem tanquam rem pukherri-
mam,ac infpedtu admirabilem complures ceiebrauerc.Confpicitur vero in collo earu po-
tiffimum : de quo in primis Nero Qarfar difetiffime lufu hoc verfu :
Colla Tuberiaca(Kodoo\uus legit Gyt.\izr\aQx)Jplendcm agitata Columba. Videmus enim
ineo colorem vnum, omnium colorum vniformitatem prxfe ferentem, neq; tamen oculus
indagai e poteft, quis nam praecipue fit ille color, an caeruleus, an luteus, an niger, an hygi«
nus, an fuluus. Varietatis huiufce venuftatem vifui noftro iucucbflimun.£ Apuleius floftu-
lum \ ppellar, mquiens : Nunc coruina nigredine c aruit us Columbarum colli fof culus amula -
tur, vel eu guttis Arabicis obuntfus & pe ff inis arguti dente temidiferiminatur. Deciufdem
coloris diueriitatc ita cecinit^ Lucretius : 5®'
Qualis enim caci pe 'eri celor effe tenebris
Lumina qui mutatur in tpfo ? propter e a quod
Retta, aut obii qua per cuffus luce refulget .
pluma Columbarum quo pacto in luce videtur
Qua fit a ccruices circum collumq’,coronat.
Namqi alias fit , vti claro fit rubra pyropo :
Interdum quadam ftnfu fit, vi videatur
luter c amicum virides mifcere fmaragdos „
f.c Lu
N
Ornichologi* LikXV. 355
£t Lucretium imitatus Homerus Italus iTorquatus 'fartus, puellam illam in omnes icfc
eoiores ad infiar poly pi conuerteeem, quam magis Carolo,& Vbaldo itineris ducem pro-
miferat, vt limaldmi c faucibus Armide eriperent» depinges*?. Columbino collo fimi litu*
dluem eleganter admodum deprompfit, canens.
Crinita fronte dfa dimolira,ecigiia
Cortefi, e fauoreuolii e Era nquille,
Enelfembianteigli angioii fomiglia.
Tanta luce iui par, charda, e sfauille
ii • La fua gonna hor’a z.ura * 6t har venniglia
Direfti,e fi colora in guife mille*
Si c’huom fempre diuerfa a fc la vede
Quantunque volte a, riguardarla dede*,
Cos r pium a talhor, che tfi gentile
Amorofa Coiomba il collo cinge*.
Mai non ii feorge a fe ftefia ;fitnile,
Ma*m diuerfi colori al fol fi tinge.
Hor d’aecefi rubin fembra vn monile*.
20 Hor di verdifmeraldi il lumc finge.
Hor'infieme gli mefee, e varia* e vaga
In cento modi i riguardanti appaga.-
k Plinius item Smeragdos Carchedonios ad inclinatione magis * & minus lucidos Colubaru plu-
mis comparat :/Ariftoteles vero Columbarum ceruices ad lucem refra&am ^pva:o4>dft«,hoc
eft,auricolorcs fefc offerre tradit , vt nimirum coloris fplendorem , qui in auro pariter ad
eandem lucem admodum vanus eft, nobis indicarec.Meminit quoque etufdcm reiD.Hie-
ronymus : Columbarum, inopHt, collaad fngulas conucrflones eoiorem mutant. Diuinus vero
jwPfaltes, quod alijde collo dixere3.id de tergore qtioqi,& cauda prodidit, cum ea adinslar
auri rutilare dixerit . lucundiffima autem haec colorum varietas tam incertos afpicientes
3©reddics \x.nStatC2,falfl colorssfpeciem,& ponere & fumer eicu^dn, Sed &*Martiamis,
ArceflUs,\nqvi \i,coHu intuens Columbinum dubitabat, fi quidem hac permotus varietatis incer-
titudine amplius aHruere dxctTthit^ictv coepit, id eft , mcomprehenflbilitatem. Proinde etiam
M./» Tullius contrarif fcilicet fedta?, inquit ad Horteofium:2V^; vero hoc loco expettandum,
vt de remo in flexo, aut decollo Coluba reflondeam. Non enim is fum , qui quicquid videtur, tale
dica e fit quale videatur rurfus.AV & in remo fentio no effle id, quod vide fur, & in Coliiba plu-
resvidere colores, nec effeplusvno. Quaefane colorum ficta varietas maxima Columbis pul-
chritudinem conciliat, quamuis tamen nifiilluftrante fole vix videatur* in cuius videlicet?
deliquio colorata omnia fua priuantur venuftate.Sunt tamen qui exifiimet diuerfos re ipfa
effe inibi colores, diuerfafqj fuperficies ex diuerfarum pennularum portionibus radiantes.
40 Plurimi vero vnius coloris effe illam varietatem, fed varijs afpe&ibus varie illufiratamfub
differentifpecie oculisfefe exhibererrarionera eiusefle quod mouedi vim a luce fujpiciat*.
quod vero amplius ab illa mouea tur, amplius, &ipfe fefemoueat. Vt vtefieiufmodipen-
narum decor efficit , vt inter pulchellas aues connumerari Columba? queant , & q Cicero
plumas verficolores Columbis a natura ad ornatum datas perhibet in facrisr literis, vt
fponfje pulchritudo denoiretur, oculi eius Colubarum oculis comparantur. Ecce , inquit Sa-
pien s, tu pulchra es, amica mea , oculi tui Columbarii. Et/mox infra enarrans fponfa fponfi
fui pulchritudinem, fimiliter eius oculos Columbarum oculis comparat: Oculi eius, inquit,
ficus Columba fuperriuulos aquarum, qua lacie funt lota , & rejident iuxta fluenta plemjfmai
Et alias dixerat ide fapiStiffimus R ex:Propera, amica mea,Columba mea,formofa me a in fora*
JO minibus pe tra,in caverna maceria, oflendemthi faciem ///^w.Caetcrum fi cun<5ta,qtia? de Co-
lumbarii laudibus dici poffenr,hic adduceremus, in iramenfam nimis molem nofira abiret
oratio , quare hic vela contrahimus , illud tnt-ecim ad monentes , fub Columbaceo genere*
quod /Philofophus^sp^pciTej appellat, & domefticas,fiue celares, vt vocat Columella, &
feras,vt funt Palumbes,Genades,Liuia?,&Tunures comprehendi, de quibus figillatim po-
ftea agemus, a communioribus exorfi ,qubd ad has omnia ferme, qu«e omni Columbaceo
genemn vniucrfum communia funt, referri optimi queant.
i Canto 1 5*
Cier . libev.
£lh3jr.e»f»
i Itb. de c»L
m Tfal.yy,
n ttb . 5 » nat.
O De mepe»
Tbilvlog.
p %Acadt, 2,
Colorata
tantum i»
Sole fplen»
dent.
q lih. de jitt*
r C*Mt. 1 . ^
4>.c.
tlib.i.Bift,
eapu 13.
%
/
<£QVl-
a In C*l:g.
Coi anibus
g a iiaror.
V caenum
Columbi -
mmi.
Columba
m ir yr
Colu au®
i and® ar-
terias no»
men &mi.
racnia.
Mona de-
num Co-
iu mbmu.
Lirbolpec
monCoiu*
ba di dum
Baiearis in
lula maior
Columba
dida.
b I > Tbe/, 1
Gcorg.
Columba
oppidum.
Liber Co-
lumba in®
ic r i p tus.
Ct-b.i,
dlib.l»
tiib.J.
Columba
pais nauis.
OMumbar
‘j l.d.
t t.-/'
g 1 1 Hyd.
355 VlyfsisAIdrouandi
JE Q_V I V O C A.
SVETONIVS ^ Tranquillus gladiatoris meminit cui nomen erat Col&bus,#7W C,
Caligula , vr eiufdem Suetomjs verbis vtar , vittorij leniter tamen faucio venenum in
plagam addidit , quod ex eo Columbinum appelUuit. Columba Senonenfis in martyris
nomen eit,qu®ad proftibulum datnnaca , fed Dei ope defenla fupplicium captus iubijt
pridie Calendas Ianuarij anno 275. Fuit eiufdem nominis alia etiam virgo {auditatis ple-
na Reatina ex ordine Sandi Dominici, admirabili innocentiam, cun&ifqs vu tutum operi- iq
b s jrnatiflimajquae fpiritu prophetiae infignis innumeris aegrotis fanitat e reftituit.Panem
ftiis deficientenb faepe multiplicauit. Puerum quemdam delperatae valetudinis,& iam femi-
mortuu n precibus fuis ad vitam , fanitatemq; fimul confeftim reuocauit. Defixa in caele-
ftium contemplatione faepius extra omnes fenfus rapiebatur. Cum moraretur in monafte-
rio, quod vocatur de nomine cius, nihil aliud vnqua comedit, nifi herbas, nihil nifi aquam
bib^t: pane, vino, carne, pifcibus, la&e,& omnibus, qu® ex illo conficiuntur, ouifqj abfti-
nun. Diuinitus cduda e cubiculo, in quo morabatur, vndiqj obftru&o.Perufiam peruenit,
Oo jr anno 1 05 * . mutis multis vfum linguae, caecis oculorum reddidit. Eius vitam Lean-
der Albertus Bonomenfis defcripfit. Lichofpermona Romanis Columbam appellati inter
nomenclaturas Diofcoridi adiedas legicur.Baleares,vtMela habet.vel Baleandes,vt Pto- aei
lom®us mediterranei maris infui® fune iuxea Hifpania,hodie Mallorca>& Menocra Hifpa-
nis, tefte b Ab> ahamo Ortelio indigitantur, quafi latine diceres maior, & minor, quemad-
modum eas Pomponius, &Procopius quoq; nominant. Sic etiam diftinguit eas Antonius,
qri maiorem Columbam, & minorem Nurarn vocat. Columba Hybei ni® oppidum eft,
teftcBeda,& S.Columbani patria.Columba inferiptus erat pro titulo liber cuiufdam Stel-
lae poet® didi Paraumi, qui Violantellam Neapolitanam amauic, quae ciim amifiiTetCo-
lumbam, quam habebat ia delicijs,& fieret, praebuit argumentum Stellae conficiendi ope-
ris de morte Columbae. Teftatur hoc Venus , cui Columba , vt dicemus facta eft apud# Pa-
pinium de Stella loquentem.
Hie mflr a defuit fata Columbe, 30
Meminit quoq; ^Martialis.
Stella delicium mep Columba
Verona licti audiente dicam.
Vicit Maxime f affer em CatuUit
T antum Stella meus luo Catullo,
fluant o P affer e maior esi Columba.
Et rurfustf alibi.
V el Stella cantata meo , quam fleuit, Hiantis
Cuius in Elyfio nigra C olumba volat.
EtexrecentioribusIo.Baptifta Fiera Mantuanus poeta, & medicus de Perhillsfuteoiortc#*
feribens ad lanum quendam huius Stellae pariter meminit his verfibus.
Heus I ane, num licentiam hanc temere t entem >
Si meo Catullo confero , nec veneror Stellam ?
Catullus olim p affer em obrutum fleuit :
Et /fella Columbam : vtrumq ; rtferts fiape ,
N $n ipfe T urturem fleoperditum dudumi
Hunc nunc ademptam epi flatam domus fidam
Fleo reriHamy&c.
Columba pariter nauis pars eft. Audiui,inquit,Lazarus Bayfius devirododo,cum diceret
carinam proprie ede, id quod vulgo Venetijs dicitur la Columba : fed eam Columbam pu-
todTe quod cfpvo^av Polybio dicitur. Latinum nomen, quod fciam non habet. Verba Po-
lybijlunc. Aodifeytatrav ix, ^pvo^eav eiu.oci 0 ^ S/ctxo«fict vctoynryM&ai fftettpn ,id cft , rurfus
decreuerunt d fundamentis ducentasy&viginti adificarc naues , quod enim eft fundamentum
in douio , id cft Jpufyop in naui , fic dictum opinor , quod omnem Spvv, id cft materiam na-
uis contineat. Columbulam Hollandi quandam nauem,vnam nimirum ex ijs,quibu£>
cum nuperrime in Indias nouas nauigarunt, voca uerunt. Columbar, vt docet/Trifcianus,
viucul» genus eft, quo collum ne6htur,ad quod per locum alludcnsgPIautus Columbum
ita vocat, dum ait:
Illic
Ornithologi* Lib.XV. 357
Illic in Columbum credo leno 'vortiiur
Nam m C olumbari collum haud muli 0 poH erit»
Sed forte per duplex Uctibendum eft.
SYNONYMA,
■10
COL VMBVM Hebra?is Ioniignificat*m pluralilouinjVtiapud^Ezechielcmtlo-
nah vero Columbam, vti in^Genefi in primis videre eft.Contra Sandes Pagninus
in finguiari mafctjleumreperiri negat in S.Scripiura,fed faenaininu cantumraddit ta-
men apudDo&ores Hebraeos inueniri, & anteita fcripferae;Ion cum \*au ia pronunciatio-
ne occultato eft Columbus.Quidam reducunt ad oppreffit, quod omnium praeda pateat» &
plurale Iomm Columbi Columbae. Nomina enim fpeeierum fub quocunquc genere vene-
rint, vtrumqj fexum comprehendunt.Haec ille: qui etiam aliquot S.fcriptura? loca adducit,
in quibus tamen in noflratranslationefempet Coltiba legitur.CseterumapudfiTeremiam,
vbi translatio noftra habet Columba )Hcbrxi legunt, vtdodi quidem fcribunt, moeror, vel
2°mftitia,vt fdlieet fit deriuatum a verbo Ianah, quod eft moerore aifecit,afflixit.Ion quidem
pro Columbo in (criptis Rabinorum frequentius eft. Chaldaeus interpres m citato Genc-
feos capite Hebraicam vocem Ionah omifit. Arabs habet atlekeha,& Gamamah , velcha-
fnamah.Perfa Kaphtar.Rurfus^vbi Chaldaeus habet Ionetah. Arabs legi dazamach. Gozal
Hebr^is pullus auis eft, maxime Columbae: Dauid Kimki Gozal auictrlam paraam interpre-
tatur . Chaldaeus in vetcre teftamcnto habet Bar Ionah , ideft , pullum Columbae.» Arabs
Pherakhamasjfed melius haman legendum, nam & Auieenn^hamanColumba eft, pro qua
voce Syluaticus hamen habet , vt Hata Hamen, ftercus Columbinum , pro quo etiam alibi
apud eundem Laaman,& caficium legitur. Alibi quoque Demen Chame habet pro fangui-
ne Columba?, vti denique pro eodem Dem Alcaraar apud veter e Autcennae glofogt aphum
3°]egitur.Quidam Hemam Saracenis Columbam efte fcripfit. Indidionano Auicennjealia
etiam nomina proColumba leguntur, vt Guarifdem. Agluarifcin(Serapio habet Guarzen,
Alguqften) Alurfan, Alchata,Knakendin.Kcbuhar(forte Kapbcar legendum, vt fupra)bczar
Pes fe pullus Columbinuseft. Alfrac,vtait And.Bellunenlis, eft nomen commune ad om-
nes p ullos, & aliquando vfurpatur pro Gallina iuuene, qua? nondum ouapeperit,abfolute
vero pro pullo Colubino,imperfedis adhuc pennis necdum volante Alnuaheb, vt fcribunt
A^bes , fignificat Columbos, qui iam perfedis pennis volare incipiunt. Inter fynonyma
Graeca v (iratiora in p imis eft %,
proColCb
ba.
e In pace»
£ Itiad. 10.
g Ili ad. B.
Thisbe.
Uo?,V7 pfh-
mv.
Liuidus
color.
LiuiasCo
lubas cur
Gaza ap —
pellet,
b llicid.tp,
'/TtAnp.
ivpirroi;.
«smAju
'IplOb.
Latina fy-
nonyma.
i Eptil.z 0 2
k Epig. 27.
Columba-
rii etymu.
\lih.$,de u
mtib. df
hngdat'
«1 \.i 2.C.J»
O In Bucoh
Columbi
cur.
Tin. di&i.
pl.9. i. .0.
PaCTerum
fa.acitas.
q Satyr. 1.
Iuuenes
qui pul-..
chri.
Tiri difti.
Pipio,
r/ij.c.t i,
{ In vita
tAlex&d i.
t In Coroh
in V tin
Piccione
Italis, ^d.
Kuneer.
Tauber.
Duue.
Doffer.
luga.
358 Vlyisis Aldrouandi
aliquantum ab hoc eoiore diferepent. Siquidem-iiuidum poriiis dicunt. Liuidus autem coi
lor ca?ruleo quodammodo dilui apparet. Quamobrem Theodorus hoc Columbarum genus
traducens apud Ariftotelem vbique Linias vertit. Dores vero, vt Sophron apud Athaeneum
^fiA«aJjifimplic'ter pro Columba accipiunt. Scholiaftes <6 Homeri in hoe verfu,
^aKpCotffofet 0 t-rgirotQzdtpoy&i u>% (sriMuty
pro ttsA ua etiam iimpliciter Columb/mtrandulit , & fic quoque Andrias Diuusluftino-
politanus,& lo.Spondanus , alijq; interpretes vbique apud eundem Homerum transferunt 'i
vtfepe in hac hiftoria pafebis.nsAwp, •srsp^pasfOrnithologus legis 'z&sp;rsp&)Hefychio,&
Vanno etiam Columba eft,vti «^-©-osG loliario Columbus, UaMijrpm Columba illex eft, yj
qua: ex^cata, deinde reti impolita fubindefubfultansc3etcrasallicit,vnde 'sruMv&tv verbum:
pro quo Buda?us vertit allicere, fa Uere per alledlores. Apud latinos Columbus mafculinb,
& Coluba faeminino genere legitur : in plurali numero tamen feminino magis vtuntur , vt
Gramatici obferuant.Colubulus diminutiuum>cuius rarior vfus eft: vtitur eo /Plinius: Ta
P affer culis , & Columbulis nofrris inter Aquilas ve ftr as aabis pennas. Et Catullus de Crefa- |
re, cuius molliciem notat; Vt albulus Columbulus Dionaus. De etymo Columbarum alij ali-
ter fcribunt,/ Varro a columinibus ( lego autem culminibus ) vilfe in quibus degere folent,
appellatas tradidit. Ex tecentioribusHcrmolausBarbarusinfoIeneisdodlrins vir a Gra?co
verbo aoAu(u/Sab, quod vrinare figmficat,di<5hsexiftimat, indeforfan quod bibentes roftru
aquas diutius immergant. Nonnulli, tefte GrapaIdo,a voce primis fyllabis correfpondente 201
didas putant^&w Varronem, ni fallor,notat, qui alibi fic hab Ct* Volucres pleraque afui s vo-
cibus nominantur yvt Gallina, Columba.Quod fi ve^ft per onomatopoeiam ita vocentur, Palu-
borum quoque nominis rationeeandem elfediuinare polfumus.Albertus cognomento ma-
gnus homo me Hercule eruditior, quam eloquentior, C olumbi , inquit, ab eo appellantur , quod
lumbos frequenter celant , contra Palumbi , quod lumbis parcant . Qnre etymologia mihi mini- 1
me improbatur, quamuis interim cuiqs viro dodo fuu relinquam iudiciu: reijciendam vero 1
8c pueris etiam explodendam iudicans,quam «Ifidorus adfert, quod earum colla ad fingu-
las conuerfioties colores mutent, 0 Seruius Columbos ludrico Titos dici feribit, non quide
latine,fcd multorum a uthoritace ta aquam Latine.Quem locum Caelius attingens cum Co-
lumbis Palumbes confundit, ciim Palumbes Titos dici arbitratur a Pafierum falacitate , qui J Oi
folent tot/£ Erat
item Afceufius in eundem Perfij locum,Titos,inquiens,eftepullos Columbinos, cogruere-
que vulgari Flandrico,quo fic pulli Gallinacei vocentur, & deiuuenibus ignauis per irrifio-
nem dici quod fiut pulchri Titi. Ego Titos apud Perfium Tatios,feu Titios interpretor, vel :
fi anes malis, aues Titias, id elbVuitures, vt etiaui r Turnedusconijcit.Pipio quoque Colum-
barum pullusefi apud /'Lampridium, vt annotat do&iftimus/Barbarus. Videturautem per
onomatopoeiam fic didus.Italorum Piccione ad hanc vocem quodammodo accedere vide 40
tur,quo vocabulo cum maxime pro pullis Columbinis vtuntur, tu quandoque pro Colum-
bis ipfis,quas in villis plcrunque alimus, Gallis Pipio appellatur Pigeon. Germani circun-
fcribunt ein iunge Tub, id eft:, iuuenis Columba: vel vtuntur diminutiuo Tublc, id eft, Co-
lumbulus . Poetis Columbtequandoque dicuntur Chaonis alites , Idalia?, & Gnydia? vola-
cres,& aues Dionaeae a Dione nympha Oceani, &Tethyos filia, matre Veneris. Italice Co-
lumba, Columbo, Colomba,PuuionQ>& Palombo etiam apud Scoppam Grammaticum-*.
Sed Hifpani quoque Columbam Paloma appeilant : qutetamen nomina a Palumbo, id eft.
Columbo fylueftri fa£h confiat. Gallice Coulon , Columbe, Columbe priuee„ Germani*
ce Tub,Taube, Saxonice,& Belgice Duuc. Germani Columbum, id eft, marem priuatim— *
appellantem Kunter per onomatopoeiam , & apud quofdam Taub epicceni generis nomen
eft, Tauber mafculini: vti quoqueapud Belgas femeib dicitur een Duue,fiiteDuy£tnafcu- 1
Ius vero cen Duffer,fiue Doffer. Tureis Columba vocatur Iuga, & ygen.
MyililMIMMilf,
GENE*
Ornithologia; Lib. XV. 35P
G E N E R A.
ARI SYOTE LES*tefte£ Athenaeo, tradit vnum Columbarum genus effe,quinq;
vero ipecies, quas Ik, inquit* enumerat, nep/wpdc, Qx f, O ircis, pere Ariftotelea Cola-
bam a Peleiade differ re monet. Peleiadem enim minorem effetmagis Columba manfuefcc-
remigram effe Peleiadcm,parua, rubris pedibus, de afperis,ideoq5 cellarem neminem domi
alere . Verum & ciufmodi diuifiodiuerfa longe eft ab ea , quam nobis reliquit do&ilfimus
rM.Varro,qui duo duntaxat Colurobaru genera ftatuu,atq3 ex his duobus, fi mifceantur»
p iatum tcrtiu aliud, quod mifcellft nuncupar, fed afcnbatn ipla Varronis verba : In villa , in-
quit, in/re velant Columba , de quibus Merula: Axi , 'i vnquam 'mioifiporpoipiior conjlituiffes^
has tuas putares, quamuis fera effent Dat enim gener a tarum in ^onpi^iporpofeta cjfe j olent.
Vnum agrefte , vtalij dicunt [axatile ,qnod habetur in turribus, ac columinibus villa, a quo Ap-
pellata Columba, qua propter timore naturalem fumma loca in te£Hs captant .Quo fit,vt maxi-
me agr e fles fquantur turres , in quas ex agris emlant fuapte f ponte , ac remeant . Alterum ge-
nus Columbarum tfl clementius ^quod cibo domeflico contentum intra limina ianua folet pafii*
Hoc genus maxime, esi colore albo » illud alterum agrefte fine albo^vario.Ex his duabus fiirpibus
ftmtfcellum tertium genus frufibus caufaat % incedunt in locum vnum, quod alij vocant -uipt-.-
fipwm,vel ‘rtpiftpcnpQQiTor. Haec ille.Putandumuc igitur Varroni Pcleiades,Phabes, Oe-
o nades,& Turtures,quas Ariftoteles, & Athenaeus in Columbarum genere recenfcnsjo Co-
lumbaceo genere non fuiffe habitas ?Id faneego nunquam mihi perfuaferim, fed ideo duo
tantii genera pofuiffe crediderim, quod ea ceu magis doroeftjca,vulgatiora ehec, magis co-
gnita,^ ad alendum vtihora,ideoq^aUa tacuiife,quod cicurari ca minime queant, & rcuera
fi penitius, & ad trutinam Arirtotclis verba examines,videbis tantum de fylueftribus loqui,
atqjex omnibus Columbarum iylueftrium fpeciebus quas enumerat, indicare id genus fa-
cilius domari, quod Varro agrefte vocabat-idq, ideo Columbat nomine dignatu, quod pro-
prius ad domefticaru naturam accedat, domefticafqjtanquam notiffimas proteri jlfe, de ea-
rum natura fcripfiffe cotentum.Qui igitur Columbas in domcfticas, & fy.lueftres diniferit,
haud male» ni fallor, fecerit. Nam & /Galenus non parui ponderis author genus vnum xtt-
QTux/Jtov, id eft d.omefticum, alterum vo/uolJjxos, id eft,pafeuuro,& fylueftre appellat. Omnes
verofeu placidas., feu agreftes fub vno ferarum nomine in iure comprehendere oportuit,
quod, quamuis in turribus perifterotrophiyintraqjdomefticos parietes eas habeamus, tarr-e
firpe aufugere folean-t apum more, nouafq; fedes , & loca alia qutercre , vnde lites poterant
filbotiri, quibus fan&ione obuiam ire nece ftum fuit.Quanquam & huic determinationi ne-
gociuro aliquatenus faceffit ,qnc.ac minus tojerabihs Perotti error eft , qui Varronis faxatiles cum yriMiaJctU eaf j
grauis er» dem facft*fed verba eius clarioris dodrina?cayfa afcxibam.ColumbaagrefleSi inquit, qua &
i|Qr. faxatiles Varroni dicuntur , maxime fequuntur turres , in quas ex agro euolantfuapte fponttLJi
ac remeant. Hoc genus Graa 7rt/\itci$M nominant a liuore . Varij enim funt coloris ac itutdit
propter quod ) noflris quidd (Gaza videtur /ntell gere ) eas Limas appdiauere. Pauca inter eas
alba funt colore improbatu. Pedes plumis nudos habent, rubidos, & fcabr ofos . Ha?c ille, nos tt»-
Aera Jac fy lueftres omnino die diximus, & dicemus rurfus ex eodem Ariftotele,&vnius ora-
, - nes coloris efte, nec a \i folere.Secundu illud, genus, quod Varro domefticocibo contentum
Varronis i‘ltra ‘mina pafeitradit, & plerunque cum Gallinis , coloris varij , & maior is amplitudinis,
fecundum ftu^m ca? qua? turres mcolimt,td meo indicio illud eft, quod: nos, communicer, Colombe fot*
genus» tobanch , id eft Columbas fub (camnis,feu fedibus, ita a locoappellamus . Hocenimge*^
violo mbe nus praefatis omnes qualitates obtinet» Verum nunquid M. Varto, Anftoteles,.alijque ve*
fot to baa • teres domcfticarurn Columbarum fpecies, quas noftra tempora modo fuppedttant , agno*
^he« uerint , non. dubito duntaxat , fed non adducor etiam , vt id credam antiquos Roma- ;
n, os Columbarum amore infanijlfe prob^ norim, & ex Plinio ante rerulerira . Tanta enim
Anveteres 4amilurn jrt Europa Columbarum reperi.tur diuerfi.tas, maxime, vt audio, apud Belgas,
t?cs j hofque inter apud Batauos , vt narranti mihi viro alioqui fide digmflimo vix fidem adbibe-
S"? otuer,,n- H os populos fi quae ylla gens , Columbis impense delegari, ideoquequam— >
tmorint. plurima earum genera alere ftipra.quoque memini,. Dicebat autem vir ille praeter commu-
BttauiCo*. n-s domefticas. , Sc faxatiles , quarum infupec immenfam habeant copiam , genus quod-
lumbarS dam, elfe domefticis vulgaribus duplo fere maius , pedibus hirfutis , hoc eft pennatis , quod $ plano, has bollen»ideft, planas vocare, illas gecopte, id eft , capitatas.. Haberi item*
ibi aliud genus afpedu elega ntilRmum,. quod Helmc dicunt, quaft galeatas. Harum enim
alias capite, cauda , & alarum remigibus coloris eifealibi , eseteras alterius coloris , puta
nigri , rubri , lutei ^caerulei : alias vero ex horum colorum aliquo caput , caudam , & remi-
I ges habere , caetera vel cx albo, vel ex alio quoiiis diuerfo, adeo,vt caput, cauda , remiges*
femper alius coloris fint , quam reliquum corpus . Quod modo ad tertium genus fpedat,.
©quod M. Varro mifcellum vocat , id non folum cx Columbo domeftioo , &: agrefti femi-
na ,.vel contra, vt ille innuere videtur > generatur , fed ex domefticis ipfis diuerfe fpeciei
procreari poteft , atq^ id etiam quotidie confpicimus. Sed haec de domefticis dida fufti-
ciant. lam videndum , quae Ariftoteli Peleias , quae Phatta , quae Phabs , quae Oenas fit, &■
quae Trygon 3 Gaza pro Peleias traduxit Liuia : pro Phatta, & Phabs, ^vc diximus. Palum-
bes , pro Oenas Vinago , pro Trygon Turtur. Sedlacobus Dalechampius eum reprehen-
dit , quod pro Oenade Vinago tranftulerit . Ait autem Oenadem dici a ftbrofa carne , &
Gallfeappellari vnTarragon: fed quaerendum eftet, quae auis fit Tarragon : namBellonius
patiter Gallus eius non meminit. Ptsetcrea Oenas,vt Ornithol©gus quoque exiftimat vel
a tempore vindemia: , quo apparet, vel a colore corporis, qui vino nigro , vel vuis maturis
ofimilis nomen obtinet,quareGaza meo i udicio Vinago vertere potuit, g Anftotcles caetcras
fpecies magnitudine diftinxit:alibi enim Liuiam,fiue Peleiadem Columba minorem dixit,
maximam elfein hoc genere Phaifam,Ocnadcm Columba maiorem, nempe fecudum ma-
gnitudinis locum obtinentem. Turturem omnium minimam. Sed Philofophus ( miror id
hadenus a nemine animaduerfum) in odauo ,.vt fupra c ita u imus, Oenadem Phabe mino-
rem dixit: cur itaqs hic Oenadi fecundum magnitudinis locum attribuit? Putauerim ego,
qui femper me faniori virorum dodorum iudicio fubijcio , Ariftotelem hoc loco Ph aliam
generaliter etiam pro Phabe accipere, vtfcilicet in totoColubaceo genere Phalfa maior,
& minor primum locum ,fecundumOenas obtineat . Neq^ tantum apud me valet Eufta-
thij Homeri interpretis, necnon Athensei teftimonium , vt fecus quam feci, fentiam , quo-
orum ille Phabcm media magnitudine elfe a it inter Oenadem, & Columbam, Phattam vcia
magnitudine Gallinacei,colore cinerco,hic vero idem reperit taquamex Ariftottle.quem
citat , quando tamen nihil tale apud hunc reperire fit . Hinc itaqr colledus magnitudinis
ordo talis fit nccelfe eft,vc Phalfa primum, Phabs fecundum, Oenas leuVinago tertium ma-
gnitudinis locum obtineat, quartutn Columba, quintum Liuia, feu Peleias, fextu,& poftre-
HiuTurtur,omniu fcilicet minimus. Notiores ex his funtColuba,&Turtur.Mihi Phabs, &
Peleias nuqua vif^,qunre & fuo loco Peleiadis icone abOrnithol. mutuata exhibiturussu.
Oenas fui e Vinago ea forte fuerit,quam Salfarolo vulgo dici noftris agricolis fctipli. Maior
Hh etfim
Tronftx
Kappersi.
Cortbe •
ckeOuers
lagers.
Draijers,
Helmeo.
Columbas
mifcclJa:..
Dalccham
piferror.
Tarragon*
au is.
Oenas Co*
Iumba vn»
de dida.
g U. 5 . Hisi,
Columba-
rum diftin
dio Ari*
ftofelica»
OenasCtie
Vinago
quiE.
h In Arifi»
X.HiJU 3.
Phaffa , &
Phabs quo
modo dif-
ferant.
Phauier
Gaii-s quae
auss
Ranaier.
Ornitho-
logi error
Pauaro*
Dalecham
pij ecr r.
ilnannot < d
.Aibe.
BifetGallis
quae auis.
k -:< 6. i. 1 1.
Palu alba-
rius Acci-
piter.
Varinus »
& Hefy-
chius cor*
recti.
1 lib. 1. Fav,
Pyrallis.
ni s ib.g-Mi .
c*p, 1.
Sylueftres
Columbae
mites vbi.
Sylueftres
partu dif-
ferunt.
362 V ,'yfsis Aldrouandi
eaimeft Columba agrefti, coloris vino nigro nam abfmniis,& Autumno potiffimfrconfpi-
citur.Nam iconem quam pro Oenade Ormrhologo Kodoletius trafmifit,aur Alch&ti Ara-
bum eft, aut Perdicis potius fpecies, vt luo loco poft dicemus.Oenas, inquit Turn^rus An-
glus, mihi vnquam hactenus vifa eft nec quid habeat nominis apud noftros, aut 3 pud Ger-
manos compertum habeo. Vidi tamen Venetijs Columbos his noftracibus lcxqmlateia..
p oportione maiores. Sed hos non Vinagmes fuilTe credo, led Columbos e Campania ad
Venetos adue£tos,vbi Plinius Columbos lcribit dTe grandiftimos. h Niphus dubitat an Vi-
nago fit genus illud , quod in Italia habeatur ex Columbo cellari , &: Palumbo nafcens , &
quoniam Ariftoteies hoc in loco Columbarum genera numerans Peleiadem omittit, vc H-i,
bro quinto Oenadem, dubitat an Oenas, & Peleias eadem auis ht,fed Ariftoteies 111 quinto
Oenadem nominat, & Columbam maiorem facit, peleiadem minorem. Ex recentioribus
etiam quidam viri docti Phatfjm,& Phabetn fex tantum differre exiftimanc , vt Phalfa fac-
mina fit, Phabs vero mas, fed.eiufmodi determinationis auchorem veterem nullum, quod
Liatn, habent. Aquitani Galli, vt in libello de nomenclaturis animalium, & ftirpium La-
tinis, Gr^cis, ac Gallicis innominati authoris legitur,Phaba Grasci fermonis veftigium fer-
uantes Phauier appellant:ca?feri vero Galli aefcioan ipfi quoque Phaffam Ramier dicunt.
Sed q &aao id eft y?hafja autem fpecies e [i Columba fub T urture ,cum [
concraTurtur verius fub Columba fit:qua?rendum an redbiis legatur z&TailunpvyQV&Szdi >
quid Callimacho refpondebimus, qui, vt teftatur i Aelianus, Palumbum, Py rallidem, Co- j
lambam, & Turturem dicebat nihil inter fe habere fimilicudinis ? Nam fi Palumbus ,& i
T srtur,vtA iftoteles fcripfit , Columbae fpecies funt' haud dubio ftatuendum eft praeter
limilitudinem corporis alia etiam gererc,qu£ fimul ipfis communia firu,vt aperte in fmgu- 1
I rumhiftoria apparebir. Pyralhm vero aColumbaceb genere diuerfam effe facile eft col-
ligere ex eo, quod Ariftoteies eam cum Turture pugnare fcripferit'. Sed qua rationo4c
Palumbum , Columbam , & Turturem nihil inter fe fimilicudimshabere dixerit , ipfe vel ,
ahj viderint, mihi quidem idofeitanter feripeum videtur , quare, & ipfe Aelianus addidit.
Si Chaltimaco fides efl hahendat quafi in re friuola ,ac incogitata. Atque haec dc Coluraba-
cei generis diucriicace dicta fufficianc. De fylueftribus lingulis priuatim agecurjquae enim
hic affer a domefticis maxime quadrant, aut ea docent, quibus a fylueftribus diltinguatur.
DIFFERENTIA.
Ss
TOTVM Golumbaceum genus, vt diximus, vel domefticum eft, vel fylueftre,fed in
vtroq,- genere aliquot conftitui poffiuntdifferentiae.Sylueftres enim Columbae in
infula vulgo Capo verde,& Midera adeo mices funr,vc nofttarum domefticarum
more le manibus capi finant. Et Aloyfius Cadamuftus nouas infulas binas fefe inuenilfe
memorat , in quibus item Columba? ita placida? dfent,vt ab hominibus praetereuntibus
caperentur » cum alias tamen in his infulis nullum fuilfet vifum hominis veftigium_.e
Silue-
Ornithologias Lib. XV. 363
Sylucilres p; reter pofitum ante magnitudinis difcrimen partus ratione quoque difrviunr.
£ Arfftpteles enim quaeColumbacea fpecic continentur omnia bina oiu parere prodidit, in
quibus Palumbercfetiam,& Turturem annumerat, quas tamen complurimum ternas cella -
tur parere. Praeterea b idem authoreft Columbas vei decies anno generare, Palumbem ve-
r6jTurturem,&Vinaginemfemel tantummodo, & parcius. Syluaticus Algnefim nominat
genus Columbarum , qua; femel anno pariunt . Sed & ckxrndlicis , fi Ariftoteli credimus,
vti debemus, non eft certus pariendi terminus . Nonnullas enim ait decies anno parerem,
Plinium in Campania grandi/fimas prouenire afterere : cui adde, Ii placet & Columellam
0 nonnullas vndccies, Aegyptias vero duodecies . De magnitudine fingularum diximus, &
eafdem,& Alexandrina s tanquam peculiare quoddam genus habear, nominare. De Cam
panis Perotcus etiam repetijt a & in Therapne maximas etiam nafei ait , cum alio quin , in-
quit, Spoletifint perexiguae. Mirutr» quidem inter duodecim milha paffuum tantam effe
differentiam. Marcus £ Varro Columbarum diferimina ponit a loco habitationis , colore,
& coitu . Quod vero agrefte genus fine albo varium effe dicae, non vfque adeo verum effe
cuiquam videri poffit, nifi id dicamus verum effe,vt in pluribus, nam alias quoque albo ma-
culatur , verum an eiufccmodifpuria: fint,& vt ipfe vocat, inifcell»? ^Athenxusaudor eft,
Columbas candidas eo tempore in Graecia primum fuiffe vifas,quo exercitus Perficus circa
Athon montem interijt, ignotas alias prius. Idem r Aelianus Charontem Lampafcenum
!»©affirttiaffe prodidit, quem pariter Athenaeus nominat . Longolio tefte , Columba? in Nor*
uegiatots albae habentur, quod fide omnibus dicat, frigiditati regionis aferibendum , vti
aliquoties diximus fuis locis , fin de aliquibus ridiculum fefe praebuit, cum & Varro ex do-
mefticis plurimas effe albas dixerit,& vbiqj terrarum vulgatiffimae fint, vnde/Ouidius Co-
lumbas albas vocat fine labe, qualem olim Coruum fuiffe memorat his verfibus:
Nam fuit hac quondam niueis argenteapennis
Ales vt aquar et totas. fine labe Columbas.
g Aelianus in Eriee Siciliae ingentem Columba rum numerum haberi tradit, at ex his omni-
bus vnam rubram, quam (putabat autem fuperftitiofa antiquitas eam Venerem effe , vti
poftea dicetur) reliquae tanquam ducem fequancur: quoHfanc mirum effet, ex tot Coi um-
ebis vnam tantummodo rubram videri, nifi forte daemonem ita fuperfiitiofos illos homines
fubeiufmodi Columbae forma delufiffevcrifimile foret. Nobis interim rubras Columbas
videre minimeinfolens eft, vtineque luteas, quasille^ alibi apud Indos repeririex aliorum
relatu narrati Athenaeus huius reiauthorem adducit Damachum quendam,fed & omnium
fere colorum diuerfitas in Columbis hodie confpicitur, quare cum Ariftotele dicimus colo-
rem non immutare fpeciem. Differunt etiam partium figura. ^Scaliger in Perfia Colum-
bos raros effe feribit, fed quos habent, oblongo collo effe,& Anferinotcactera natura nihil
differre noftratibus. Mihi pariter vix ante quinquennium Columbae icon ab excellentiffi-
mo Hieronymo PaduanoPraga, nempe ex aula C.M.tranfmiffaeft,cui caput pia n£ Anfeii-
num eft , quod genus peregre ad nos transferri teftabatur . Noftratibus quoque non om-
inibus eadem figura: aliae enim capite plano funt,criftatseali3e,& harum rurfuscriftam craf-
fam, vt Cypriae qua; inde . Monachinse dicuntur , quod monacorum cucullum aemulentur,
aliae tenuem, quales Batauis Gecopte dici ante memini . Roftrum item alijs exiguum,alijs
oblongum . Sunt, quarum etiam ante mentionem fecimus, quae fauces in tumorem amplif-
fimum attollunt. Andreas Bellunenfis Alchata nominat, & pedes eis trihuit nigros, & bre-
ucs 3 fed nos poft, qui de hac auefentia mus , aperiemus . Pedes alijs nudi, alijs pennae ad-
ii ata;. Poftremo coitus ipfe etiam differentiam pomc.Iuniorcs enim nunquam coemit cum
femella , nifi prius eam cxofculcntur, idque quoties coitum exercent , feniores vero prima
vice tantum ofcula praebent, fecunda fine ofculo coeunt.
■ 'HS&.sffl kMMt
a ihf.
cap- 4*
b Ibidem ,
& cap.i.
Alguefim.
Domefti -
carum dif
ferentia; a
partu-
A magni -
tudine.
Columba;
Campane,
Sc Alexan-
drina;,
c Itb. 3. de
teiufl.c.y»
d l 9. c. 1 <5*
Columba
aibse.
elib.i.var
biH.c.t 5*
f Metant. 2.
g Itb. 4. de
anim.c.2.
Cclumba
rubra reli-
quam dux
h li. £ • y or v.
bifttc. 15.
i 1.9.
Differcri®
a partibus.
k Exttciu. .
23 i-7*
NoftratS
Columba»
rum diuer
fitas.
A coitu.
H h 2
DESCPJ-
334
Vlyfsis Aldrouandi
DESCRIPTIO COLYMBARVM
fn
genere,
Columbas
defcribiin
genere ar-
duum efb
a l.idcgers.
c.6.
Cuculus
Columbis
iimilis.
b lib. z. de
fart.c. 13.
maxim&
qua? ad partium diuerfiutem ipe&ant/ieis fuperque cutuis conflare arbitramur. Ma-
gnitudo etiam cumfylueftribus, tumdomeftfcis non eadem. Qua? omnia fecum per- S<
pendens prudentiiTimus a Philofophus nihil aliud de Columbarum cognitione memorias
prodidit,quam quod varijs coloris effe dixerit. Habent tamen fimul omnes aliquid proprms
nempe quod vtraque palpebra conniueant : alibi Philofophus Columbas pedibus, &
vnguibus Cuculum repr^fentare dixit:Ec reijera Cuculus Columba prorfus appareret, niH
Accipitris pennis veitirecur, auis alias ab Accipitribus plan& differens, & innoxia.Quodad
eledsonem pertinet, albas omnino c damnat, quod ab Accipitre longius confpicianturs
quare color albus , vt inquit Pcrottus , in domefticarum genere non improbatur , quod hx
Accipitrum iniunjs minus obnoxia fmt: nam intra limina ianiia? fqlcnt pafei.
ANATOMICA.
*•
S 3« WiS.f.
vic*
vgtriculus
Columb.
b i. de par,
tf.7.
Lien.
Fel.
c/« Hier,
d 2. Hifi. c*
e
ifib, deatra
hile.
a 9 SSi.c.y.
Mas quo-
modo
mina di —
ftinguatur
Columbas
diftmgui-
Columbas
jperfpica -
ceseffe,&
cur.
Accipitres
quomodo
Columbas
venentur.
CoLVMMQ, a inquit Ari ftoteles, ingluttio s prapojita ventricalo^vt G alii nae eo ryf . P1 i n i u s
ita habet, Columb a vitra ventriculu habent ingluuiem ; quod alibi ita exponit. Aues
quoq\ geminos finus babent : quadam vnumjn que merguntur recentia vt guttur : alte-
rum in quem ex eo demit tunt^concoSitone maturata , vt Gallina^ Palumbes , Columba . Albertus
eiufmodi ingluuiem paruam elTe ait, & ferme rotudam: Ventriculum feruentiorem die re-
flatur idem b Arifloteles:L.ienem ver6 eius magnitudine deficere, hoc efl, vt alias etiam^
ait, tam exiguum effe, vt vifum fugiat. Defejle in primis varia? authorumfententix. Alij 3®
prorfus carere, abj habere exiftimant,fed & hi de loco dilfentiunt. Qui carere negant, funt
Theologorum non pauci, atque inter hos in primis Beda:negat quoq; Orus Apollo.Qui ve-
ro fel Columbis tribuunt, funt Ariftoteles, Plinius, Athenaeus, & ipfimet , ceu fui oblicus.
Orus Apollo c Ariftotdes fel habere Columbas diflertiftim^ feripfit , fed non eo loco,quo
cetera animantia; verum & non omnes Columbas eodem loco,alijs enim ventri, alijs in*
teflino iungi : quod poflremu4f Plinius repecijt, vti praecedens e Athenaeus.Fuere,qui fel in
vropygio efie tradidere. Qrus alibi in dorfo eRe feripfit : Mihi nec in dorfo, nec in vropy-
gio fel reperiri quifpiam perfuaferitjvti neque alijColumbas eo carere ./Galenus quidem
ridiculos eos vocat ,qui id afTerere audeant, tamen & ipfe interim velicam habere negar,
qua fel contineatur ; quod quomodo defendi polfit, ipfe viderit. 4*
S E X V S.
HA V D facile efl, inquit a Arifloteles, Columbarum fexum dignofei , nifiinterio*
rum afpedu:cum alioqui ex voce maxime domeflicarum facillime mas a fiemella
diftinguatur . Fasmellae admodum exigua efl, maris longe grauior. Taceo inte*
nm mulcas alias asiones, quibus eas vel quiuis etiam dignofeat.
S E N S V S.
5«
HA aues quantum forfitan vllum animatts aliud eundis fenfibus valent , fed vifu po-
ci(fimum,& auditu, gufluque,firionca?cera vincant, falcem nulli cedunt. Perfpica»
ciflimaselfe vel inde in primis conflat, quod a longe quodlibec Accipitrum gc*
nus agnofcant.Cumenim horum alij Columbas humi fedentes rapiant, volante* nonappe*»
tant: alij fuper arborem, aut tale quid cofcendentes venetur,fin humicofidcant,auc volens,
non inuadant; alij rurfus neque humi, neque in fublimi manentes aggrediantur, fed vola»*
testa»-
Omjtboiogix Lib/XV.
ic$ tantumodo, c-apcr e conetur a;aq; (agaciffima rcru p.ircns. natnra Columbis fefe nouci;-
ca,atq>uiiqu|?xhibuifi^,.»ifi&ip(isJvtpoteanim.a;!ibusimkcli|bus5innocetifli.mis^qu^ r .
nulla ratiooq kfc tutari a.ducrfu^ tam fatuos, hoftes pollent, videndi aciem ingeniumq; clat* ^cc- .
gitafui{fen£»qu.ibus fingula Accipstru genera diilmguere re&epotuifsec, Alloqui enim Ac- agnofcunt
cipitrum imurijsexpofitss continue exutilTenr.Itaqj cum Accipitre prouolantem videant, a pt
ft{ubiimipeta(elli:manencquo conititerintloco, tanquaninon nociturum agnofcentesjlln- .jj,
humipeta eft5quenriprouolantem cernunt, non, manent/ed continuo auo]ant,&fbga.faluti
fuaJCofulunt.Authof eft^Ariftoteles; qua? fape oculorum aciesinfignis efl: /iquidera com-
munem hoftem a longe videre pa ucis datum svti nullis, quod fetari} inter tot Accipitrum Columbar
genera fpeciem diftinguere0 Siauthori, quifquis ille fueritjde natura rerum credjmus,nam rum au£^'
reuera atiife deliramentum fapit, Columba nouies vifum recuperat. Idem difcerncndiiudi-
eium Columbis in auditus fenforto, ac ob eande rationem, vt fcilicet hoftes fuos agncfcat, Qrc;G ^
natura concelTit.Ciim enim omnes Accipitres, vt diximus horreant, nempe Tuos praedones, Aquilam
Circi tamen, & Aquila? marina? rapacitatem magis quam camerat u rapacium pertimefcere marinam
videntur: vnde alibi dixit b Aelianus: Aquilas marinas , & Cirsos horrent Columba: itaq,- vo- agnofcut .
ces eorum .inter alias difcernere a lopge norunt, vt fi clamantes audiant, ocyus aufugiant, b Ub. j. de
Meminit idem Aelianus; Clangorem , inquit, quidem Aquilarum , fr Ruiturum C olumbafper- m** c*45°-
TMltt-, non item Circi, & marina Aquila* Ingufhiquoq; non minus iudicium. Amarct qui- GuftlJfc.
jjodem, ac edunt omnia fere granorum genera: fed ex his quibufda ita afficiunt ur,vt donec is
fuppetit,nun quam, quem.incolunt, locum deferant,quodalioqui meliorem alibi vi&urn.
quasrent.es fiepius folcnc facere: fed de hac refufnis, vbi de viduearurn agemus*
LOCA COLVMBIS;
Abudanda.
AP V D, Affyrios Columba.facra habebatur, & nefas erae eam occidere , vnde tam
immenfaibicreuithariim.volucrum copia, vt accedentium mercatorum oraper-
uolarent; vndeapud rf-Ofeam legitur; Et auolabunt quaft aucs ex Aeg)ptoi& quaft
Columba de. terra A (fyr iorum. Hinc pariter £ Tibullus fcripfit.
J^uid r ef er am^vt volucris crebras intada per. vrbes,
Alba PaUdino fanda Columba Viro .
c Eufebius Pamphilus authoreft Syria? maritimam quandam ciuitatem effe^quseAfcalon di-
catur, ei cum applicuiffet, (ait autem applicuiffe, quando oracurus,atque facrificaturusHie-
rofolymaad patrium, templum miffusfuifTe^magnamfefeColfibarum multitudine admi=
p ratum, fpilfe, ipterrogantiqjipfi quamobrem aues illae omnia pene loca ilia occupaffent,re-
fponfum fuiffe. lege apud cos Columbarum vfuni effe prohibitum; d Homerus Tisben no-
Mrfinpav» vocar,tefte e Strabone, a copia fcilicet Columbarurn,vt Grammatici exponunt,
Er;atkautem Thisbe Boetiae vrbsceIeberrirna:fedStephanus,portum,&naualeThisba?orum
Columbis plenurniuifTe tradicivtvt eft, Columbas poeta? hinc Thisbeas appellanr/Ouidius
de Daedaliono mutato in auem rapacem, hoc eft, Accipitrem fecundum Grammaticos,
JQua nunc T hisbaas. agitat mutata C olumbas. _
Meminit etium^ Statius?
Bionei fq--, anibus circumfonaT hisbe . .
u^alibijSpartem Neffem pariter vocat multaru Columbarum. HasChaonias item
j$poet2e dicunt ab Epiri parte, pro Epiroticas.. inquit Scruius Vergilii Scholiaftes, olim
mBodonafylua Epiri oracula reddebant :Sed malim cum ilo.Rauifio Textore dicere ideo
Chaonias appellatas, quod ea Epiri pars Columbis plurimum abundaret.i Virgiiius,
Chaonias dicunt :AquiU veniente Columbas , (fre*,,
Propertius»,
KonmeChaonia vincant in.amore.Columba .
jwGuidius.
fluafqiccl at turres Chaonis ales habeh
Poncanuso,
, . ITh-i Chaonis
eur Colu»
bisabiin~-
dent,
a Gap. ii,
bUi k i o
C lib. 8 . d»-
prap.Euan0.
Gap. 5.
Alcalors
vrbs Syrie
Columbis
abundans,
d lliai. B .
Thysbe
polytriro.
e/. 7. Geo .
Columbae
Thysbeas.
curdids,
fl. 11.
eam.
g l. 7. The •
SparteNef
Ce,
h lliad. Bo
Chaonia
cur didas,
i /d eorum
copia.
kEglog.$c
llib . 1.
me am ,
/
Infulas Ve
oeri faer^.
81 hh. 14,.
e. t$o
Columba:
cypria:.
CurrusVe
aieris a qui
bus Cola-
bis du&us
0 It. 14. de
animal, c «
%.et 1 .Var.
e. 15*
Diespro-
fedlorijSi-
culis cur
dicti.
p*. 14.0 30.
CnidosVe
«eris fiam
lacro nobi
Sis.
Gnydi^vo
lucres,
ql» cornu*
copia.
Leueaia;
snfulas Co-
lumbas ha
fcehc.
Maderain
jfula*
Mirus mo
duscapie.
«jiColum-
bas.
tc.9.Tolyh-
Infula
lumbaru*
ei j.c.6*
Pelias in-
fula.
1 In Thcf
Geogf.
Columba*
m vrbs.
m in T&b.
Geo.
Fefla vrbs
Africae.
Volatu
jpraeftare
Columbas
Volatu fe
rapacibus
eripiunt,
aro. is .fer.
de S.Euf.
Vlyfsis Aldrouandi
3^6'
Chdums & qualis ofeuUiunait duis.
Infula: venerficui Columba etiam facrse put abantur, antiquitus confecratse, vt Cyprus,Pa*
phos, Cythera, & Sicilia praecipueColumbis fcarebant. Aodphanes apud** Athenaeu Cy-
prias Columbas plurimum commendat inquiens, H’KtLrp 0? E%H wtheiat.s «b«i
cu aere familiaritate intercedere,vt tutius fefe ibi,quahumi degere exiftiment.rfD.Ambro-
fius dum caufam a (Tigna t , cur celerius , quam ca:ter$ alites volent, rny fticum potius ,quarw
natura-
Ornitfiologi* Lib. XV. 367
naturalem rationem videtur addiiccretrndejinquicpMtoetiam tpfius duibus ideo velocius Co-
lumbamper*e pramambus volitare^md dlacritatemy& 'i nnocentiam comitetur .Etenim, & alia»
dari pofiunt aues innocentes^ quae tamen minime volaces fm t,vt Gallinae, Tanta autem vo
latus Columbarum eft facilitas, vtb Maro dicat :
Rddit iter liquidum , ceres neque commonet alas.
Petrus *Beliomus narrat,feie obferuaffe , dura i» Philagonia ageret, Columbas per aera
tam alte volitare, vt confpc vlla fepa ratio-
ne adColubatia fu a reuerterentur.Etfi vero fetnper perniciter volitent, celeritatem tarne
j@pene duplicant, cfi ab sue rapace aliqua mfe&ari fefe norint, vt eleganter d Baptifta Fiera
ex recentiorum poetarum numero non contemnendus eleganter his verfibus demonftrat:
Non tam pernici, & rapido effugere volutu
Trapetibus pennis , affiaq; pauore Columba
Vnca pedes volucris fi quando incejfit anhelas*
Vtitur eadem comparatione e Petrus Angeiius Bargaeus poetarum no£fri seni decus exi-
mium s
Non aliter, quam fi fublimi e twre Columba* i
Confpexere procul pajfis Heliaton alis
IrruereinfeBum,& pradam e aptare volentem „
\:2q Den fantur , coeunt q\ omnes , raptdsq ; volatu
Pracipites quacunq^ viam fecat tlUfferuntur*
S ic globus Abdar idum furialibus, ocpr auris
• Infertur , &c.
Hunc tam velocem volatu omnes paflim poeta; celebrant./" Virgilius in primis Columbas
inde volucres appellabat inquiens:
Ut volucrem traieclo i® fune Columbam*
Et hunc imitatus Petrarcha :
Purpureis ornatar ofis, volucre fq-, Columbas*
Hioe pariter gOuidius aeri® dicuntur :
Dualis in aeria tergo folet ejfe Columba,
Sed &facras liter® Columb® volatu ceu rem mira celebrant % fifui funlilU% inquit £EfaUsy
qui vt nubes volant ,& quafiColuba adfenefiras fuds?D'm\nus,i Pfalces non alterius animan-
tis, qua Columbas alas libi exoptat, vt fefe manibus hoftium eripiat iVtvolem^ inquit, intui
tum,& procul ab hofiibus meis dixi, quis dabit.mihi pennas ficut Columba, & volabo , & re -
qttie/cami Quam Dauidis fentenciam Petrarcha hifce verfibus heroicis Hecrufcis i&n elegan-
ter ex prdiic.-,
Qual gratia, qualamor, o qual deftino*
Midacapenneaguifa di Colomba,
Ch’io mi ripofi, e leuimi da terra ?
^Chorus quoque apudSophoclcm non aliam obeaufam in Columba immutari deliderat*
Ait autem ad hunc modum, interprete Georgio RateJlero. in fu premo apud Belgas Regia
Senatu Mckhlmi® Conliliario:
O v tinam celerem mutatus
, N uncinC olumbam prapete
Scindam athereas penna nubes
V t qua futuri prafeia
Prafagitmens, coram dijs
Afpiciam conflit ibus*
Apud k Fontanum Lcpidina idem fibi precatur, inquiensr .
50 Dum ficcas fimul ad So lem , petttfy capillum
T 'mc ego,tunc niuea pennas mitataCclnmba .
• Sim volucris.
Apud/ Homerum legitur fupra Plandfcas petras marinas nullas anes tranltr e pofTe,fed ne r
Pdeiades,id ellCoiumbas-quidcm, quaeloui patri ambroliam atferaoc ,quo nomine fcili*
eet maior rcuerentia ijs deberetur. Quo locp,»^ nwjfr, inquit Euftathius enarrator,/^/^
ne Peleias quidem fupra PlaniPastranfirepoffe canit, propter pernicitate harum auiii involatu:
fedet.vt impudentiam earum argueret , qua ne tjs quidem atubus par cerent, qu a Ionis patri Am-
bzpfid afferant Homerus palfuslu nonis 3 &Mineru® ab bdluocy fisme proficifccntium,
’ Vt
*
hl,$,vtien r,
- i
«S lib. 6, is
tAm, c,2§»
dlttfyltt.
sl&Jy fv
g Ub. $, ie
'Ponto,
h Cap.Gti*
kTJ*l»$4*
■ ■ ’ W : '■
kPomp. &
luno . Se
Mmerus
cur Colt^«>
bis aflimb
Istas»-
m
Vlyfsis Aldrouandi
sa
Maeftcus
Columbis
«t»r com«
paratus?
fama lau>
dum CcS
foarura vo
latui com-
parata.
Columba»
juncis.
©U@.c*?f
Hircius,&
Brutus lite
fas Tuas co
lumbis co
eutmus.
p^y&v.
YfiuColu,
fbarum m
fpcdacu-
lis.
ql. 5. de re
VuH.C'?,
Hiudincs
n unciae.
s i 6- d' a- •
mmaLc. 7.
Cornix li*
seras por-..
taf,& qfit.
vt velociflimeiuiffe innueret ad opem Graecis tunc laborantibus ferendam(iara enim mal£
tranabantur 3 Troianis^pauentium Columbarum volatui aifimilat. Ait autem.
At St (Z&Slw rpbpofft TriAputcnv iQ/ustQ' bfjcoittt
Ha autem merum timidis columbis pajfus fimiles .
Pereleganter fimi) iter m VjrgiliusMnefteuminfdiciSergefticafucornmatn , repete t\
citatum, otfummo impetu mare fulcancem Columbae comparat cxterritx,&ad volandum
incitata: 9 loquitur autem hunc in modum:
finalis f^elunca fubiio commota Columba ,
Cui domus dulce latebrofo in pumice nidi $ t
Fertur in arua volans plaufumq , exterrita pennis
Dat tello ingentem mox aere lapfia quieto
E adit iter liqui dum, celeres nef commonet alas .
Sic Mnefieus^Jic ipfa fuga fecat vltima Prtfiis
Aequora^c»
n Ludouicus AToftus comparatione etiam ab harum alitum peenicilfimo jscaltiflimo yo*
latu accepta ,fefe promittit ita amici laudes, & encomia decantatum, vt earum fama Co-
lumbarum volatum lit fuperatura;
10 dando, inquit^ui farb con chiara cromba
11 fuo nome fonar forfi tam*ako, 2^
Che tanto mai non fi leuo Columba.
lam vero fi exercitum, aut ab hoc vrbem aliquam oblidet* tam arde contingat , 3deo vt ni -
hil inde efferri ad alias vrbes polfit ad implorandum opem , non ne Columbarum ope in~*
hoc cafu vfos cum veteres, tum recentiores bellorum duces hiftoria docet ? Cur vero hifce
alitibus potius epiftolas collo annexas, vel earCi pedibus deferendas, quam alijs committe-
bant, quam ob volatus celeritatcm?Hoc militari aftu 0 PliniusHircium, & Brutum in Mu-
tinenfi obfidione vfos narrat: Hircio Confide ad Decium Brutum ,& Decio Bruto rurfus
ad Hircium Columbam mittente, vbi difpofito cibo, quibufdsm eminentiifimis locis , Co-
lumbas tenebris prius indufas,& fame plurima aifedas. illinc inde volare infticuerant.J^V/
itaque vallum,\x. Plinij verbis vtar , & vigil ohfidio ^auf etianiretia amne pratenta q> fuere A»- I®
tonsopercalum eunte nuncio} Q. \& verba lo.Doufa nobdis Batauus, apud quos Columbas
fimih officio fundas in obfidione Leidenfi Lipfius tradit,ita carmine vertit,
fluid vigil obfidio quid arces.
Aut valla profunt, per fpacia inuij
Fume C ait nuncio f
Mirumsfedad rem propofitam fane accommodatum , quod/» Aelianus tradit his verbis:
V nopodef die vici ori a T auroflbenis ex Olympia Aeginamnunciata e fi ipftus parenti , vt alij af-
firmant, per fpecl urum . Alij vero dicunt T aurofihenem C olumbam a fms pullis madidis adhuc ,
Cr innolucribus ab /ir aliam fecit dcportaffc -,cumq '{utctffetfurp ura amtcl am ea remififfe,eamque '
cum fumma feflinatione ad pullos properante eodem die ex Pifa tn Aegina aduolajfe^quod fi ve- 4®
rum eft, nam fidem apud authore efte volo, quamuis alloqui credi polfit, velocitate alarum
ColubsemaximadenocattEtforfari hanc per Colubasmilfioneluuenalis innuit, cufcribit:
T anquam a diuerfts parubus orbis '
Anxiapraciptti venijfetepiflola penna. \
Vndevero eiufcemodi vfus , liceras fcilicetita per Columbas mittendi >& remittendi or 1
tum habeat, praeter vnumluftum Lipfium , nemo , quod nouimus prodidit : Hic autem vir 1
dodilfimus eius opinionis eft,vc a theatro illo Brutis 'militia: exemplum credat, olim
enim in re ludicra,& in fp e liaculi Saturnalibus vfus, inquit, fimi lis fuit C olumbarum . N a m pa-
tresfamilias, qui in Theatrum, vel Circumibant , vnde non pro arbitrio reditus erat . Co-
lumbas fecu in finu ferebant, eafq^ immittebant cum tabellis nuncias domum, quid vellet. S®
Huius vero reiauthorem adducit M.q Varronem, qui ficicnbit: Columbas redire folere ad
loeu licet animaduertere, quod multi e theatro e finu mi (fas faciunt^atque ad locum redeunt, qua
nift reuerterentur, non emitteremur . Sed forte aduerfiis nos, qui ad hoc ctficiUm Columbas
p< rus, quam alias aues propter volatas cclericatem eledas fuifte ftatuimus , infflrgat in-
quiens , ideo accipi hafce volucres tantum, quia fideliter fuas fedes repetant , quemadmo-
dum etiam Hirundines internunciasin rebus magnisfuifte > quandoque hiftoria teftatur*
& r Jilianus prodidit Matrhem /Egyptiorum regem Cornicem habuifte , quse poftquatri— *
audmift*et,qud volatus dirigendus ,& qusenarm regio trahfeunda ,& vbi terrarum requic-
fcendum
m
Omithologias Lib. XV.
fecUnduj® effe, to. litcras ocyus quam quiu.s nuncius perfe< rec. Quam tamen alitem Co~
lumbisiu volatus edentate ioage inferiorem eife conttat. Verum huic refponfum dio»
Cornicem illam mfi temporis diuturnitate ab hominibus inftru&am eo munere fundam
idem Aelianus innuit, du valde cicurem extittife tradat. Hirundinis vero volatus noftram
opinionem confirmat, tantum abeft» vc eam diminuat. Hanc enim alitem trans mare etiam
aliquando migrare conlftat»moxqs ad dornefficam iedem reuerti. Sed de volatu eius pro-
prio loco. Atlipubtur inprimis nobis Pes. Bellonius,qui Aegyptios nautas , Cyprios , at-
que Crctenfes Columbas in nauibus fu is alere tradit, non aliam ob caufam,quam vt ad ter-
q^ ram appropinquantes eas emittat domum Isetum allaturas nyncium,aduentare dominum.
jnfupcrflo.BoterusBenenfisCattia: vrbis, qu« inter Gazam antiquifilmam ciuitatem., &
Cairum intenacer, incolas teftatur Columbis ideo pro nuncijs vti»ligatis pariter jfub alis li
fcris»quod hae velociflim£ ad columbaria reuertifaanc , etfi fex etiam dierum interuallum
vtraqu£ vrbsdiftet. Eundem vfura, oecnon celeritatem «iufcemodi, nuocicx um ciegantet
docet Ludouicus Atioftus de morte Orrili ita canens^
Toftochc ilCaftdlan di Damma
Gcrtificolfi, ch era morto Orrilo,
La Colomba iafdd3chshauea legata
Sotto l’ala la lettera coi filo.
Quella ando alCa.iro,St indi fttlafciatft,
Vn^iltra altroue»comeqniui e Itilo:
Sichein pochiflime hore ando 1’auif©,
Per tutto Egitto,ch'era Ornlo vccifo.
Sed haecde celeritate dida fint. in volatu quandoque lircpitara edunt, vt innuit quoque
Virgilius* inquiens:
Fertu? in arua volans ypUufumqiexterritapenms
Dattetto ingentem &c.
Q^o tempore fan£ minus celeriter volant, atque hoc idcm quoque infinuat, dum addit:'
Mox uere lapfa qui eto
Fastit iter liqui dum% celeres neque commuet elas*
Eiufmodi vero alarum plaufusprodiuerfis Columbarum fpcckbus etiam variatsaiheenitn
in acre fublimi, vtagreftes,quae nifi dum fqfca te&js praecipites danc,vc iam ex Varrone di-
ximus^ genus illud gutturofumiquod iteratis vicibus plaudit magna cum ambicione.-alif
in aere quidem, fed vitra faemellas volando tantum, quales funt illae9quas Bataui Ouerslar-
ges, & Draeijers vocare prius diximus.#. Plinius de tempore agens,quo Accipiter Colum-
bas inuadit,hoc tanquam pr^cipuum nomina t..^ua ofientationet i a q u ic n s,^/ vinttapraben-
tur Accipitri ^implicatis Srepitu pennis , quinon mft ipjis alarum numeris eliditur a' io quin fi-
lato voidtu in multum velociores . Speculatur occultus fronde latro , & gaudentem in ipfa gloria^
rapit. Haec ille : ex quibus duo potiilimum intelhgimus, ftrepitum fc iliccc pennarum cum
jo otientationc edere, 8d eo tempore tardiori volatu vti,fed dc qua fpecic agat, arduum eft m*
dicare. Qui de maximis illis, feugutturofisdiiiilfetd ipfum exiftimec , haud ita toto caelo
meo iudicio ab errauerit, fi modo verum eft, qupd tales Campanae, illa; fuerint, vc nonnullos
arbitrari diximus: nam de his ita^ Plinius feribie ;Harum volatus in reputationem ceterarum
quoqwolucrum nos impellit; Sed quo minus id credamus, obftat, quod Accipitrem inuaden
tem fronde latere fcribat.mi Accipiter mfi in agris fronddaccre non poteft,cum hominum
confortia maxime fugiat. An Phnij temporibus magis erant fylueftres, & vi&um ex agris*
comparabant? Nam & nunc quoque apud Batauosid quandoq, facere audio.
iETAS
Hirundi -
ni cur litte
r£ comit-
iantur,
s Itb. 6. de
au, cap, » j„
Nautae Ae
gyptij , &
Crctg» cur
Columba»
in nauibu»
habeant.
m.uimkf*
Alaru tm
plaufus va.
riat.
Plinius ex-
plicatus.
C OLVMB A S, & Turtures odonis annis viuere BliniusXcripfit, mutuatus, vt vide-
tur ab a Ariftotcle, ex quo tamen nihjl certi concludas . Ait enim ad huc modum;
Columba , & T urtur viuunt , vel ad annum ottauum ,/ciltcet qua ex cacat a aUe&rices
aluntur.Sxcviim haeexcscatae, & tam ingentes dolores palfaeid tempus attingunt.quid ve*
iacquod aliae liberae id fuperare nequeant? Neque eti Pcc. Crefc6ticnlis authoricas con-
trariam aftriut,qui inColumbarijs noinucnin t radit, quae odauu annu fupregrediantur.
Eiufcem.odj cnimColubs vd in agris intercipiatur, cumabhominibus3tnm abAccipitrlb^
& Itb, jo.ds
bit ?. eap. 7.
bi.ic.c.^fo
Colurab*.
faxatiles
cur citius,
quam alrw
moriSLcer.
Columba s
duoru, &
viginti an-
norum»
Columbi *
nae vite ter
minus.
d. 9 c.i6>
d 6. Hiftc
€ * <4*
Palumbo-
rum seras.
Vcnusmi-
nuit vitam
hominum
Vlyfsis Aldrbuandi
17°
alijfqj rapacibus, quorum gratifiima efca funt,vel alio auo]anr,veteresfe<3es autob pabuli
inopiam, aut ob alia quamuis caufam perofe.Quod vero ad domefticas attinet, retulit mi^
hi vir quidam fide dignus, & rerum naturalium non imperitus, fe a patre fuo,qui Columba-
cei generis,aliarumq;auium ftudiofiffimus effer, audiuifie Columbum habuilfe viginti, &
duobus annis3& fempergeneraffe, excepto vltimofemeftri, quocaelibc vitam,reli6h con-
iuge, degerat. Fidem huius rei mshi facit Albertus,qui in indagandis eiufccmodi nacurae ar-
canis diligentiflimus fu i t .Compertum e ft, inquit, apud nos Columbamviuer e per viginti annos\
drraro/uprai(\uzfi vigefirnum annum Columbin^ vitse terminum conftituar. Quin
c Athenaeus poft enumeratas omnes Columbarum fpecies , ex ijs diutius viram Columbas
prorogareait, vtqus ad annos triginta quatuor vitiant. Verum aut gemitus ttbi Columba?
Albcrtus omnia Columbarum genera eiufmodi gemitu pro cantu vti feribit. Dc earum
murmure in eleganriffimo legitur epithalamio Gallienilmperatoris:
Non murmura veEtra Columba
Brachia non hedare* non vincant ofcula concha.
EtapudPolscianumin ruftico:
Murmure apricantes niuei de turre C olumbi.
Quod vero meditari dicantur Columbae, legimus in facris biblijs; Sicut pullus Hirundinis ,
inquit ^Ezechias Rex a morbo diuinitus liberatus, clamabo , meditabor , vt Columba. Et
tfrurfus : Rugiemus quaji vrfi omnes quaft Columba medit antes gememus. Item rurfus; 4®
Et miles caqtiuus abduElus cjl, & ancilla eius minabantur > gementes vt Columba &c. Eiufce-
modifufpiriofam voce cantus nomine infigniuit «/Plinius,inquiens:C^/»j- omnibus fimilis>
atque idem trino conjicitur verfu^pr ater quam in claufuiagemttnjy eme mutis ,v ere vocalibus .
Ornuhologus haec verba ad omne Columbarum genus extediexiftimans meo iudicio fal-
litur. Poftrcmum enim illud, quod hyeme obmutefeere & vere vocales effe tradit, Colum-
bis minime competir,qua? hyeme non minus, quam quouis alio anni tempore lamentantur
potius, quam canunt.Vnde Hebraeorum lonah, pro qua voce noftra translatio, vtdixinaus,
Columba habet ab alijs Hebraeis moeror vertitur, aut triftitia, vt fic deriuatum a verbo Ia-
nah, quod eft moerore affecit.
NATVR.A. MORES. INGENIVM. i
a Itb.g.Hif.
c ap.y.
Bibendi
modus,
b/, 9.0. 16
ARISTOTELES^ proprium Columbis, Palumbis, ac Turturibus eflevideri feri*
bit, ne c ollum, cum bibunt, refupinent ( eleuent legitur apud veter e interpretem)
nifi fatis hauferint. Videtur vero locus ille quibufdam viris do&is fufpe£fcus,for-
taffisquod apud£ Athenaeum aliter legatur, hoc modo 0«Ts Mur - *
Et viridi federe folo . Gaudent pluuijvquibus fefeabluunt a collcdis fordibus.
Sed & puluerare folent.Vtrumq^eciara k Ariftoceles eis afcribit.Longolius tamen Colum-
bas inter a uespulueratrices.rcde numerari non putat. Sed quid fi nec inter iotrices fimpli-
\id citer reponamus > Lauantenim fimul , & puluerant quod hoc modo prseftant . Corpus
primu.humedant,deinpuluere fefeconfpergunt, atq^ ita corpora fuaa pulicibus, ac omni
labe mundant : quam nempe impense oderunt, vc innuit /Ouidius hocdiflicho».
A fpicis vt veniant ad canclidatccfa C olumba,
Accipat nullas fordida iurris anes»
Alibi etiaColumeJla f ne labe dixit, & D.Bafilius omnem fcetor em expellere.Sed hae ad mo-
icscarum quoque referri queat, cum aues fintyvt paulo poft dicemus, ca fla ,& pudica,
qua nunquam connubiaferael incoepta violentXelebtatuc Gallinacei genens amor erga
fobolcm, fed his cum Columbarum amore neutiquam comparari potefb Illic enim a fola
masre procedit, hic vtrique parenti asqualis,vt m Plinius teftatur, atque cxperientiaccm-
;optobat:quinimo» Ariftoteles, & ex hoc 0 Aelianus, &ipfe^> Plinius referunt foeminas va-
gantes^ errantes a maribus compelli ad nidum, & cum pepererintoua,cogi vtiacubenr,
dein & ipfos vicifiimcum ipfis incubare, pullos fouere,& alere 3 ha?c omnia alternis vici
bus perflare : illas nodu,hos inter diu incubare. Sape etiam ex hac caufa, inquic Pii n ius,rv2
Jligatio pigrius intrate famina adpulloS' Et q. Ariftoteles etiam alibi faminamin opere foholis
mare acerbior e ejfe cedatur: fed & mares, fi Porphyrio credimus,exdufis pullis primi cibum
iahosingerunt.Haud tamen inde ftatuendum elt feminas parum de fobole fu a felicitas ef-
fe,, fed, mnutritione paulo maribus negligentiores ,fiquidem alias, & ipfe incubantes, vel
fouentes eam non deferunt , nifi iam mares eodem officio funfturi fponte vicem fuam fu.
beant.
C lib.ic, c.
34->
Hauftum
Columbi =
num trahe
re qui di-
cantur,
d lih.i.htfi*
c.i .
e Itb. i . A~
cbtltos.
Columba
cur Plinio
multiuaga
didta»
fhb.$.dere
rufi*
g In Aco.
Columba
cur.
Virgilio
infidere ar
bori di£la.
h Itb. de irae.
i lib. 6. Ac*
k 9. HUie
c.4.9.
Quomo-
do fe Ia-*
uent.
Mundities
Columba-
rum.
1 lib, i. Meto
Amor er-
ga prolem
m Itb. IO. Ce
34-
n 9. Hi fi, 7.
O 3. dt an.
45.
p 10. c. 34.
Mas- erga
prole ftu -
diofior.
q
H £ant. 5,
df infer „
Columbas
fe inrnce
amant.
i 9. H/ f, C.7.
Continen*
£ia libidi-
nis in Co*
lumba.
s/.io.c.34«
Nigras Co
Jubas per*
peram qui
datn dicut
alijs pudi*
citiores cC'
fe.
Vidue pu-
dica: hiero
glyphteu.
Aegypti;
in lu&u
pulla velle
vfi.
ulib. 2»
V lyfsis Aldrouandi
beat. Ab hoc amore fimilicudinem fumpfit r Dantes, Columbis duas comparans animas:
quas, vt ipfum alloquerentur, tam citato curfu vfaskut, quali Columba: folent ad nidus re»
uerfura:. Ait autem. . r
Quali Colombe dal deflo chiamatc
Con Tali alzate, e ferme al dolce nido (!
Volan per faer dal voler portate -v
Cotali vfcir de le fchiere, &c.
Porro non fobolem fuamduntaxat amant Columba?, verum etia fe inuicem .Itamagnaex
parte,\nopirf$\\\\o{oifi\\ss>Coluwba mutuo degunt amore. Gregatim enitnjVt diximus,volat, IQ
fimul pabula quxranc, & pafhe fimul reuertuntur. Maior veto amor maris erga femella, St
huius erga marem exiflit,eoq; humanum genus longe fuperant.Etfi enim plurcs in eodem
loco mixtim degant mutuoq, fe omnes amore profequatur,aues alioqui falaciffime proca*-
citarisdafciuiarqs notam apud omnes gentesconiraxerinr, incomparabile tamen cotinen-
tia:, fummasq;>& incredibilis pudicitia: exemplum de fe nobis exhibent, quando neqj quis
alrcrius connubia violet , mafculo nempe non quaerente nouas nuptias, feminaqj illi, cui
femel nupfit, fidem femper feruante inuiolata, cuius fane talis amor cft, vt non ratum mo-
rofiorem maritum patiatur, nuquam ab iplo d‘cficiens, verum ena oflkiofa charitate illum
fibi reconciliatu in ofcula cogit redireiquod eleganter t Plinius, qui in celebrada illae pu-
dicitia multus 'fuit, his verbis feriprum reliquit : A Perdicibus (de quarum falacitate memo- 20I
rabili egetat ) Columbarum ge fla fpeciantur maxime fimili ratione , mores ij dem ,fed pudicitia
illis prima neutri nota adulteri a. Coniugij fidem non violant , communemq, feruant domum,
ft ifi caelebs , aut vtdua, nidum non relinquit imperiofos mares ,fubinde etiam iniquos ferunt :
quippe fufpicio t ft adulter fquamuis natura non fit. T unc plenum querela guttur feutq. roflro
ictus, mox in fatis faclione exofculatio > o * ' '
■ 1 y erno PaJfre , & albulis Columbis.
/Homerus, vt annorat alibig Varinus, Turdis, & Columbis comparat ancillas PendopCs,,
Turdis forte acichhfmo,id eft, inconcinno ,& lafciuo rifu9qui vtcbantur,vc fc mutuo
exhilararent; Columbis vero propter libidinem, ad quam ha? aues, inquit, prociiues
funt. Obhanc itaque nimiam falacitateai, licet alias quidem Spiritus-Sandus foleat defi-
gnariper eamnondecuilfe volunt Theologi ,'teif e \D.h Bernardo -Columbam in facri-
ficio Domini, dequo poft fuo loco , alTumi , nifi ea a:tate,qua nefeiret libidinem. Tur-
turis vero non dehgnari astatem , quoniam in quacunque a?tate agnofeatur cius cafti-
tas. Vnde funt, qui non omnibus Columbis hanc caflitatem attribuant ,at eis tantum,
&qua?tcpid3q,atqjfnnplicilfima> Innocentia earum in pri-
mis iam diu in prouerbium abi jc, qua alibi vtitur luuenalis hoc verfu.
nocens.
1
Dat veniam Coruisjvexat cenfura Columbas.
Agnofcitur autem ex armis fuis, qua: neque ad nocendum ,neq; ad iniurias propellendas
idonea gerunt: quare re&eHoratius imbellesappellat,inquiens:
Nec imbellem feroces
Progenerent Aquila Columbam.
Columba Varro quoque mhil timidius Columbati ixit,& Grrecis rpvyov, & TpMpovob eadem caufam di-
timiditas. citur.Etymologi enim upriyaiv paronymum non epitheton ponunt. Deducitur autem a vpie»,
quod eft trepido, &: poer.T cum Gra?ci,tura Latini, necnon & Hetrufci palfim in pauidis hac
vlurpant comparationem: vt Homerus de Pallade, & Iunonead bellum euntibus.
Ai' St dctSlw rp •SpaxtfuiXsia.fftvWfA.u^t o/uotetr. 2
Ha pauida grejfu ft miles abiere Columbis.
jj: i\4% i, 2 f , k Alibi et Diana pr^ timore arma fua de manibus cadere linente pauidc Columbe coparat*
Diana Co- Actxpvti tc-tfet turma 8td^ien. nentem cempeftatem fubterfugere conatur ;
Hic Hecubai & nata ne qui equam altaria circum
Pracipites atra feu tempe flate Columba
Conde nfai & ditium amplexa fimulacra tenebunt.
tn Can . 2c* E°^em I-no^° Ludouicus m Arioftus Marphifam,& Guidonem,aliofqi heroes alioqui infu*f <
i * perabiles, & fugere nefeientes, timidos Columbas nuncupat, quod Aftulphi cornu fonum
Marphifa. nequirent.
Guido,& Ma che direte dei gia tanto fiero
ali; Golun- Cor di Marfifa, e di Guidon Seluaggio ?
bis coaspa De i duo giouanihgli d’Oliuiero,
latI° Che gia tanto honoraro il lor lignaggio ?
Gia cento milia hauean ftimati vn zero,
Em fuga hor fe ne van fenza coraggio,
Come Conigli, 6 timidi Colombi,
Acui vicino alto rumor rimbombi. , 4*
SiSian.103 Et» paulo poft, veoftenderer timidorum elfegregatim ire, eandem Marphifamfortiflimis
quibufdam ac magnanimis heroibus inducit loquencem :
Dicendo che iodeuole non era9
Ch*andaiTer tatui Caualieri infieme,
ChegliStorni,eiColombi vanno in fchiera
Idaini, eicerui,eogn’animal,che teme. '
Ma Paudace Falcon,l'Aquila altiera,
Che ne 1’aiuto altrui non mette fpeme,
Orli, Tigri,Leon, foli nc vanno,
Che di piuforza alcun timor non hanno, J
Homerusjtedep Aridophane, Iridem timidis Columbis limilem effe dixit./> IoannesTzet-
za in enodatione di&ionis oppuSav , qua? fignificac timere, feribit , Columbis , cum pauore
a diduntur, medias natiu partes tremere, atqj hinc eiufdem dicionis etymologiam deducit,
vel inde quod orrhos pars corporis, quam &: taurum dici ait i j, qui metuunt, (udare confue-
ta fit, atqs madefeere, vel deniqja timore brutorum, quse in eo cauda in femora folent coii»
Nates in tr3here, quod fan£ verum dfedomedici canes docent, & verifimile eft Columbaru horren-
timore eo “5 nates tremere, na & nobis, vbi quid infoles accidit, quod pauore inducat, fiitiiliter nates
tremifeut. cotrcmifcuc. Caecem Colubaru timoris facras litera; quoqj meminerut,vt apud q Ezechielc;
7* Salttabtm-
o Ia utiii.
p Chii. 12,
43*.
Orrhos
quid.
Taurus
quid.
&
;
Onmhologiae Lib.XV, 375
$ aluahutti&x, quifugerintcx eis, (J erunt tn montibus ■> quoji Columba conualltu omnes trepidi*
Quapropter itote trepidas dixit e Ouidius.
Vt folett Accipiter trepidas urgere Columbas ,
£t timidas Marullus?
Nec Leporem canis Aemathiust timidam ue Columbam .
Po?ro clemenua earum» & manfuetudo tam nota omnibus eft, vt comprobationibus opus
effe non putem, Communi&enim id parosmia fatis manifeftat: Columba mittor . Et ciim~«
Graeci alicjuammanfuetudinem fignificare volebant n/uivn wjAei&f,, ideft , quieta Columba
i© dicere confueueruntj§^5rp40T8poc Trtp/s^paseodemfignificato.Chalinus etiam apud/ Plau-
tum cuidam ablandiens ita loquitur 1 St nc amabo te amarijneus fettus dies.meus pullus P affer?
mea C olumba>mi Lepus: gk\\kizi\a.vh Agyrippus adolefcens apud illum dolet fele non am-
plius a.l^na ad amafiam admitti, quia iam nummis eftet fyo\\aiusiSedvbi%\nc\m\)quoddede~
ram quafi C olumba pulli in ore amba ( 1 e n a , & amafia) wi^-hoc eft blandientes Columbarum
more. Hinc blandae poetis dici merentur. Petrarchaj
Ante Aquilam blanda vincent feritate Columba.
Propter innatam itaq^hanc manfuetudinem forte huraanahofpitiadiligunt.Hominum au-
tem confuetudine gaudere» vel inde datu eft, quod in medijs vrbibus , imo domi fub men-
fis vna cum Gallinis conuerfentur. Invrbtbus? inquit &\huus?C olumba cum hominibus f re-
ao quentes habitant y feqi adpedes horumhttc>& illuc magna cofuetudine, ac familiaritate versat *,
In locis autem vbi ab hominum frequentia folitudo e 'fl, propinquitatem hominum minime expe-
ff antes aufugiunt. In. multitudine . n. hominum confidentior es fiunt {ufq^nthil ibi gr au e paffuras
plane fciunt* Sed quod illas hominum praefentiamcxpauefcere dicat, quae nunquam eos vi-
derunt^non rationi trh,fed experimento et tepugnac.Si.n.paucosmeEuunt,cuEnon&muI~
tos?Quodft ideo metuere dicas, quod nunquahomines viderinr,pullosoes,quiin Colum-
barijs nafcuntur, procul aufugere femper ob eandemcaufam confticu edura foret, qui tn &
in medijs vrbibus in eifdcm Cotumbarijs cum parentibus fuis , modo non dora is ad men-
fam cedant, poftmodum quiete viuunt.Quinimo & illae quibus nunquam ante vifi homines,
non amant illos duntaxat,fed fponte ad ora etiameoru aduolanr, t aquam innatamcum iU
00 lis amicitiam fignificaturxj quod rnuItorupopulorumjineolaruCheccaej & alioiu quorum
fupra meminimus, Columbas fecifte cbftat.Celebrifqjdeniq} in ipfis fimplicitas eft, vt qui-
bus, tefte D, h Cbryfoftomo proprium fit vfq? admortem in fimplicitate perfeuerar&.Sed lau-
dine,an potius vitio ea ipfis vertenda fit,dubium cuiqua videripo(fir,cumea modo in facris
literis damnetur, modo comfdctur. Ephraim apudiOfeam fimilitudine a Columba acce-
pta ftuftrtiseita accufatur,vbi dv:Et f alius cfiEphratm quafi Columba [edulia^ non habens cor
.i.inteUigentiam, quae fuos foetus non poteft defendere.Cotra vero Saluator nofter /Hefus
Chriftusdifertiffimis vetbis Apoftolos fuos monuit, vt fimpliees effenr, vt Columbae , pru-
detes vero vtferpetes. Quid itaqidicedum?mihieavbiqj, damnata videtur.Iefus.n.ita eam,
commendat, vt fimulferpcntium prudecia adiungatur focia, vtfcilicet prudcteseftent, ne
I© aliorum infidijs caperentur, fimpliees, ne alijs nocerent.Prudentia autem fine (implicitate
calliditas eft: fimplicitas fine prudeciaftultitia.Ita /Prudctius Eu3m, cum a peccatis adhuc
immaculata elfet, Columba vocat, cadida, cuius fimplieitatiferpes facile imponere potue-
rit. Eua Columba fuit tum candida , nigra deinde
Fati a per anguinum male fuada fraude venenum*.
Suidaeextat adagium, cuius et ante meminimus, ab hamauium fimplicitate^nempe rpfivn
vrePieiceGt Columba quieta, quod dici folitu indicat de fupra modum fimplicibus, ac mafuc-
tis. Columbae enim cum volanr, volatus pernicitate exteras fallunt, cum fedet, nihil ipfis
mitius, ac quietius. Hinc fimulatQres,.qui fimpliees apparer, .Columbarum vultus gerere di®
cere polfumus: ita Fauftus ait:
| b Exteriora gerit qui fimplicis ora Columba v
Licet verat at x fimpbcitatis animalia fint, qualem diximus,fu© tamen inter im ingenio ca-
recenaeura, noluit, quo in primis fimplicitatem, ac inermia fua corpora defendere pollent.
Loca in primis eligunt eminentia , vt a nocentibus beftijstutae fintj n apricer rapaces aucs.
alios quamplunmos hoftes habent. Quid aduerfus Accipitress.qtii ipfis ceu gratiftimae efex
vbiq; & femper infidiasftruunt, eas tutatur aliud, quamfingularum fpeciecum eorum exa*
&a cognitio? Centraquosquo a ft u, vt at ur audire opera pretiu fuerit? inquit tn Aelianus, cueas
Accipiter^qui natur a fua iit fublime ferri pot, perfquitur, ea deorsi verfus elabatur. Cum ille in
inferior i (td$. aeris, volat , illa cotra fublime feritur^ & fi4Pra Accipitre. , i v fublime ineptit fac er e
I i a non
e Met. j *-
Clcmenr.
Columb 9
fln Chafina
g lu *Afina~
r/tfo.
Simplici
taso
hHoira, 24«,
m cap. 1 oc
Matth»
i Cap. 6.
k Mato 1 ot
Sfmplici-
tasan vi-
tio verten-
da.
1 In Ditoc .
Eua Colu»
ba di&a».
/T 1
Columba-
tu vultus
getere»
Ingenium
Columba-
rum.
Loca alta
cur habi -
tent.
37$
Vlyfsis AIdrouandi
i 1 9. bifl.c»
§<*•
ColGba in
4 >f.J.
41
non valentem, volantes hcne fperare incipiunt , tnfiduciaque implentur. Ha?C ille. Sed nos an-
tea ilt^cex «Ariftotele clarius fcripfimus,qui talem ait Accipitru naturam effe,vt alij Co-
lumbam nili fedentem,alij nili volantem rapiant:Columbas vero fingulos horum etia
dignofcere, fuperuolare, li hurmpetasfint Accipitres3in terram fe projjcere,,fifublimipeta?*
Sed quod amplius eft, cum bibendi caufa flumina petunt, v.bi eos fub frondibus latentes
latrones infeftarefolent, ad aquas fepius oculos comjcere, vt pr^uifa in ea illorum aduen-
aqua Acci vmbra(nam eminus etiameos agnofcunr) fuga fa luti fuse, quas in ea fola repofita
pitris vm- eft, confidant. Infuper multis alijsauibus fi non fapientiores cautiores faltem exiftunc.
bra agno- Multae incaflidesaucupum nullo plane negotio incauta?, ftolida?quefefe infinuat,& fifort£r$
fcit, femelenaferint,ineafdemrurfustanquam malafua a bonis difccrnerenefcientes , impin-
gunt, Columbae vero nonduntaxataucupum fraudes ignorareminim£ videntur,vertlm fi
femelfortaflis in eas incidere illas contigerit, vel fedes illas mutant, vel faltem fummocutn
timore poftmodum vit^m ibi traducunt: quod 0 Aelianus quoque alibi fcriptum reliquit his
verbis: In multitudine hominum confidentiores fiunt, feq\ nihil ibigraue paffuras plane fctunt .
' V hi vero aucupes , venatoriaq-, in fit umet a ver (ari vident, non amplius fine fumma ibi formidine
habitant, vt ita de is loquar, quemadmodum ante me Euripides. Haud exiguam ctsa praerogati*
nam a natura obtinent, dum & corporis dotes cognofcunt, inter quas pulchritudo, qua ho-
mines,qui animi gratia eas enutriunt, afficiuntur, primu locum fibi vendicat:hanc inquam
non agnofcunt tantum, fed Narciffi inftar, eius etiam fpeciecapiuntur,vnde fefe fepefoli,20f!
ad cuius radios pulchellum illud fuum collum maiorem, & venuftiorem colorem aediturum
fcientes, exponunt. Id fane Plinius quoq; intelledui earum afcribit , inquiens : Columbis
inefi quidam , & gloria intellectus, Nojfe credas fuos colores, varietatemq 3 difpofitam . Sed haec
omnia nofcere eas, ledori minus mirum forte videbitur, fi memoria pollere etiam dixeri-
mus.Themiflius autem eximius fui a?ui philofophus, & affirmat illud, & caufam quoqj affi-
gnat purgatiorem in illis imaginem: quod p Caelius quoq; repetijt.Exempla aliquot, quas
memoriae Columbarum firmitudinem teftentur afferre poffem,fedcum eadem, & ingenio
earum aferibipoffint, quod fequitur inftar omnium vnumefto. Temporis fui mas, quando
femina? in incubatu fuccedendum eft, nunquam obliuifcitur, vti neqj femina fub nodem i
ad nidum reuerti,&h^c nimirum incubationis fuae temporis optime memor. Qu^ fubfe-j®
quunturjno tantummodo Colubarum ingenij acumen, fed arnorem etiam erga fuam fpe«
ciemoftendut. Parturietem femellam dolere,auxilioq3 egere nolfe mas videtur, dum fua
fp6tefolatia>& minifteria adferat,tanquaobftetricis vic£ .bies: quin& ad pullos pigrius
t intrante caftigat,teftegr Plinio, illius pigritia? in alendis pullis confcius. Sed Ariftoteles ad
nidum fimplicicer cogereeamtradit,atqueita Plinijverbaqnoque intelhgenda funt,nam
Plinius ex* alloqui fibi ipfi contrarius cflfer, qui nempe ante dixerat, amorem erga pullos ipfs aquale 'effe.
plicatus. Tunc enim ad nidum femina intrare tardat, cum iam partus labores inflant. Sed vtdema-
ris ingenio profequamur, is pullis fuis recens natis, fi Aeliano credimus, nefeio quid inos
refpuit, quod omnem ab ipfis fafeinationis iniuriam repellat, ne fi id non faciat, aliunde fa-
s 1.9 c.ii. fcinentur.r Athengus etiam marem natis pullis infpuere ait, nc fafc metu r, fed quid infpuat,4°
Columbae ncmacMl*:. Verum vt id incctum eft, ita hoc in primis vcriffimum quod veridicus Philo-
cur terra f0phus rurfus s Athengus ex eodemare,nempequodexclufis laiam pullis terram falfu-
fam °ullis §,no^m pottffirofina prainanducatam in nos inferentes fiium ingerant, atque ita pr^paret,
^ vt poft hac commode cibum recipere polfinr. / Bernardmus Gomefius,no folum falfugino-
fam , vt Ariftoteles dixit, terram , fed & integra falis grana colligere aflfericsidque face-
re, non ad pra?parationemrecipiendipoftmodum cibi tantum , vt ille voluit , verum— »
vteis tam foecunditatem , & propagandi vim, quam cibi etiam appetentiam ingerant»
f i.i.tomm. Qua? fane dodiffimi viri illius fententia ceu veriifima fummopere mihi placet , cum in— »
de fle. pajc tales, quales prodicat virtutes omnibus eluceant, vt in tradatu, quemfuo tempore^
Plini; lo- lendum confcripfi, plurimis argumentis comprobaui. Qrnithologus , vt idebiter an-5P
tholo^c)11* notcmus > P^n'j locum fufpedum habet, & pro infpuunt, infpuit in fingulari ex Ari-
f ( A ftoteles legendum arbitratur. 'Sed non video quomodo fetninapullis id pra?ftarenon pof-
FiEmellam ^lc>ve^ P°fi'ir> non velit.Si enim verum eft, quod aequaliter fobolcm ament, vti ex u Plinio
etiam fale diximus paulo ante dicendum effe exiftimo,& ipfam illis eiufmodi beneficium, a quo totius
in os pullis ferme v itae fal tis dependet, nunquam negaturam. Pofle vero id ipfis praeftare nulli dubitan-
ingerere. dum eft, cum longe diutius incubet, ac foueat, quam mas , & node tota, qua fane ille nihil
o/.io5c.34. falfuginofi reperirc ,vel fi iam pra?paratum habeat (vt x Plinius de vtroque innuere vide-
s tbidemo t\xt,gutture coHetfum gerere inquiens) faltem in ore illorum infpuere non poterit, quate-»
meo
anos inge*
rant.
$9. Hijl. e,
24.
Ornithologi* LibXV. 377
nieo iudicio PlHiij le<5lto ir>t;cg/a remanem poteft,eoque magis, cum &y ^Elhnus ita le-
gat, /Vriftotelem c\VLns:Art!ffotelesy iw\\\\x,%parentes. exclufis ait, primum nutrime-
t#mt ne. 4 cibis abhorrtarttserrartimfelfuginofam in pt indet'e\ quum idgttfta&cri.mjndc faci Hir
m\ reliqM$ cibis vefa queant . Putarim tamen Ariftotelem idinaripeculiaricer fnbniflCo»
quod hic velfaep.ius, vel iecurius id faciat* Vc vtcfisinfignis5& aCutiid in primis ingenij
aciem in tam fmiplicibusanihiantibusden}onftrac,quem3drnodum & hoc quod (alis grana
non repen etes, ten a ia Ito quierant, ealmque in locis lotio confpergi eonfuuis,quafi aper-,
t&norint. lotio talfam inelfeacrediocm.Corporis mundities impendiis, vt diximus, ipiis pla-
cet, eo quod ex fpurdtic pulices, pediculos, arqjexccranda id genus infc&.i alia, quibus in-
feftati, torqueriq; fuacorpora pollent, procreari fciant, ita ipfae a fimo nidos fuos repur-*
garenon ignorant, & pullos etiam ,quam primum idptadlare polfe vident , id, edocent , vt
poftmodum & illi a fimilibus npxijs anima icul.is fefe tueri queant. Verum in eo maxime vd
hominibus ipfis'quamuis ratione vcentib.us irrationales ipfa? (apientiores videntur .quod
vbi ipfis, aegr e eft, fibi ipiis medica;' decerpe is lauri folijs medeantur. Laurinos etiam ramu-
los , ii Aeliano fidem habemus, tenues primum pto falci nationis amuleto colligunt, ac de-
inde ad coftodiam pullorum in nidos imponunt,& ^Zoroafires authorefi, Palumbes , quas
& ipfie Columbarum fpeqies fun,t, nidis fuis laurum imponeresfed etfi caufam non addat.cur
id faciant, facile tamen contra blattas id eas facere conijqerc poffumus , quoniam proxime
5 ab Hirundinibus eam obea ufem apium nidis imponi dixerat. Hdxinen herbam quoque
inter alias agnofeunt, eaque, ceftc a Plinio, tegre fefe purgant. Sed quid iftaec manor6,qiisc
naturae inftindu faciunt, quin potius de ijs loquor, quae proprio niarce prarfiant. Polfunt
enim non foliim inftitui, vt ad locum, quem ab eis habitati volumus redeant , verumetiam,
quod amplius eft , fideliter ad notos aduolent : quare fortalfis & licerae ipiis pei ferend^ ad
amiebs committi queant, non autem. eo modo, quo in obfidionibus fieri diximus, tam tum
nefei^ fe eas ferre, domum liberae ad cariflima fua pignora reuolebant,fed gnara? feeas fer-
re ad antea vifum dominum amicum . Quid enim Anacreon nobis aliud fiio de Columba
carmine iudicare voluit, quam feribit ita cicura.tam fuiffe,vt, praeterquam quodliteras per-
ferret* panem etiam e manu fumeret, vinumque biberet. Quod fi vero poetice id. ah, eo, non
xhiliorice feriptum dixefit quifpiam , viri mihi familiariflimi*&s fide digniififai experimen-
tum, cui magis ,, qUarta, feriptorum authoritatibus credendumcftsilli obiec.ero: narrabat
autem. vir ille, pullum fe Columbinum vix ante o&iduum natum, poftquamvtrumque eius
parentem vendidilfet, educa fle, atqueita inftituiffe, vt pofimoduro e manibus eius cibum
caperetsfed nonne impium illum, nefariumque Mahumetem Columbam habuifse confiat,
qua; quoties volebat, ex aure eius cibum capere cjodla erat?at cur id nequam ille feceritsfuo
loco dicet ut * Si itaque talia. illae edoceri pofliint , cur non & litera&perferre , maxime fm
cui,portantur,gratiorem,aliquem cibum offerre confueuerit,vt alias libentius reuercantur.
Sed videamus, Anacreontis. carmen, quod e Graeco Clemens quidam AnglusThpmae Moro
& literis, j & mortis genere nobililTimo quondam affinis , latine vertit hoc modo, vc refert
cHo.Goropius Becanus,
yl.bdt cm
‘•4 5«
Columba
quo in lo-
co terram
falsa agno
fcant.
Cur fimu
eijciant.
Columba
fibi ipfis.
medetur,
z In Geop .
Helxinem
agnofeunt
Columbae
a/i.8.c.z jc
Columba,
rum doci-
litas.
Ana creo®
tis Colum-
ba.
Columba
cicurataci
bum^ma.
nucapiens
Mahume-
tisGolun*.
ba.
%
Amabilis Columba
Quid eft rei, quod altum
Tam copi3 benigna
Tam qopia.benigna
QuLeft?tuane refert?
Me. mific ad puellum
Mc mifit, inquam, ad illum,
Potenria impotenti
Huic cantione parua
Me vendidit Cy thera*
In talibus mi niftro,
O qualibus tabellis
Mox iltco futuram
At ego, licet manu me
In feruitute eadem.
Nam quid necefle montes.
R a niis qu id infidentems
Cum pane delicato
Vn.de, vnde ades volando ?*
Caelum cito fccando.
Spires liquentem odorem ?
Vnguenta grata ftillcs ?
Haec te ne cura tangit ?
AnacreonBachyllum :
Qui nuncrecens politus
Tyraonuseft in omnes.
Laudem in fuamrecepta
Hinc nunc Anacreonti
Tantifque prompta rebus.
Nunc feruio ferendis
Me liberam recepit^
Mittat, tamen manebo
Apud hunc meum patronum..
Agrofq, peruolare,
Agrefte quideomefie,
Kuncpafcar otiofa
n 3
37?
VI yfsis Aldrouandi
Rapto cx Anacreontis
lam quid quod iilud offert
Quod ipferoet propinat?
Ducam leues choreas
Alis meis obumbro*
Dormire cogar, ipfa
Nunc cunfta habes, abito
Manu,rapi finentis.
Vinum mihi bibendum
Etfi deinde pota
Patronum Anacreontem
Si deinde preffa fomno
Ift barbitus cubile.
Tu, qui morare curfura.
Et me loquaciorcm
Cornice reddidifti?
Habes etiam ex eodem carmine dulciffimum poetam ad amores fu os magis deuintiendos
cam mififfe auem,quam ab ipfa Venere, cui facra eftffe fingit emiffe-.quod dum facit, omnes
amabilitatis numeros comprehendiffc videtur.
LOCVS HABITATIONIS,
Columba-
ria cur in
aitioribus
extruatur.
&*4cn.$.
Columb^
in petris
nidificant.
b Cant.u .
CCdp»4$.
An in ar-
boribus ni
dificent.
d
odc.z.
f In jlug.c.
Palma; ar-
bor omen
vi&oria;.
Palumbi
arbores ha
bitant.
Columba-
riorum an
fiquitas,
& extru —
ftio.
g f i. 3 . ie re
vufl.e.?.
h i.10.037
Herodis
hortus,
j l.6.*An,c,
6.
it The.
terra sd&.
COlumbaceum genus omne propter innatum pauoremloca emineotiora amat: qua-
re & homines docuerunt Columbaria in aitioribus aedium partibus extruere. Na-I
turaliter autem fpecus,& latebras quaerunt, vt Vergilius in primis innuit compa-
ratione abhifce auibus accepta, cum ait :
.Qualis fpelunca f abito commota Columba
' Cui domus , & dulces latebrofo in pumice mdi.
Idem colligitur ex b facris litteris: Columbas meas foraminibus petrajn ca~
uernamacerieefco (lende mihi faciem tuam-. ^Iheremas etiam alibi ait; Relinquite ciuttates,&
habitate in petra habitatores Moab , & estote quafi C clttmba nidificans in fummo are foraminis ,
In arboribus nidificareetiam Columbas^Horatius tradere videtur, vbi prodigia enumerat
omnia, qu^ futuram vindi&am poft mortem Claris a coniuratis incuria viginti tribus vul-
neribus interempti fa£h funt , inter quae tantam Tyberis fuiffe ait inundationem , vt diluuij
fpeciem repraffentaret, atquepoft e.us ceffionem pifces in arboribus relisos fuiffe , in qui;
bus antea Columba? nidos cxtruxerant:aic autem :
Vifciumtfr fummagenus ha fit vim 0,
Nota qua fedes fuerat Columbis %
Et fupsrieflo panida natarunt
Aequore dama » ; V
f Virgijiusetiam in arboribus, ceu gratiffimis locisfederefacitjinquiens:
Tollunt fe ccIcycs, It quidum fi, per aera lapfa
Sedibus optatis gemina fuper arbore fidunt.
Idem difeniffimis verbis fcribit/Suetonius,vbi Caefarc narrat, cu apud Mundam Hif panis
oppidum caftris loeu caperet, & fylua caederet, arbore palma; repertam conferuari,vt omen
vidoiiae iuffi fte.Exea, inquit, continuo nata foboles adeo in paucis diebus adoleuit,vt no aqua-
ret modo matrice, verumetta obtegeret, frequentaretur fi Columbarii nidis, qttamuis id auium ge-
nus dura,& afperd fronde maxime vitet.Scd ciufmodi Colubae Palumbi meo iudicio fuerint»
quoru in arboribus nidulari propriii eft,cum quibus Coliibte fa?pius ab auchoribus, maximfc
a poetis confunduntur. Si enim in arboribus nidularentur, facilius, &cu loge minori fumptU
homines nidis dutaxat cx illis fufpenfis, vt pro Palumbis faciut ,Colubas alere poffent. Sed
Colubaria antiquiflima fuiu,& quoru extruedoru racionemg Varro,vt poft offendemus, et
docet. Fiebant aure & tunc in eifdcm locis, quibus etia nunc hodie, in eminentiori nepedo-
mus parte,quodcuidentiifun!s verbis^ Pliniusatteftatur,inquiens: Et haru amore infamant \
multi fujqra te fi a exadifreant turres fis, nobilitatemfi, fingularu,& origines narrant , veter e iam
cA-m/>ii?.Herodes,rcfcrete/ Flauio lofepho hortum habuit , viridarijs fyluifq; amoeniflimis,
ac altis euripitis,cifternis,& aquis irriguis, vbi varias feras,pifces,&: aues cotinebat,& pro-
lixas habebat ambulationes, ac circum latices nuiltas turres domefticarum Columbarum:
in agro pariter Bieimfolymitano /’ Chriftianus Adrichomius ad meridiem montis Oliueti,
turrem extitiffe narrat laxearo , rotundam, (ublimem, ^concameratam ,extrinfecus deal-
batam .atque angnftovuo oiliulo in fummitate patentem, in qua pariter domeftictefet'
usb r ntui Co teba?, incolis autem petram Columbarum nuncupatam fuiffe , Vnde & Lti-
da’©s
n satyr.?.
Diuities ,
& paupe-
res quas a;
dium par-
tes habitet:
OmithologiiE Lib. XV. 379
cteos Columbarum ftudiofdfunosfuiifeconftat, fed mirum eft in eiufmodi tiirri livpe quin-
que Columbarum millia contineri folita. Quc>dM.i Varro de Romanorum Cdlumbarijs Columba -
quoque atteliacur . Quod modo ad loci coftltituttonem attinet, funt mulca poetarum n o-
numenta,cx quibus pro Columbis turres, vel falcem habitacula in altioribuscdium locis fa- iumj>ano .
&afuilic comprobari poteft./fQuidius in- primis de re incredibili 1'oquens dixit. ^ ilb, l^e
Non prius incipient turres habitare Columba. f>onto.
/ Mibirurfus Accipitres, & lupos hominibus exofos dfefcribit , quod illi femper in armis t lib. z* de
vitam dueant, inlperfequendo innocenti pecore fint indcfefii, Hirundines vero,& Colum-
Vobas gratasj quia fuapte natura mites funt, & clementes.
Odimus Accipitrem, quia viuit femper in armis.
Et f auidum felitos in pecus ire lupos .
At caret inftdijs hominum, quia mitis Hirundo efi%
; fiaafq\ colat turres Chaonis ales habet .
Meminieearunde turrium m Martialis animaliu genera reccfens, qua? in villa Fauftini me- na //.-■?. de
moranda colebantur. Et n luuen&lis docens, quomodo diuites inferiora, X latiora aedium z alia paufii-
loca habitnntesab incendijs tutiores fine, quam pauperes, qui in fummitatibus red ium fub
iplis tegulis habitare coguntur , fi quidem illi bona fua, vrgcnce incendio , auferre queunt
his antequam auferant, incendium viam intercludat, omnia abfumens, eleganter paupe-
ro resavel cum Columbis degere, vt quae hsec loca habitare folent,illos nu nc habirare inquit.
V tuendum e SI illic , vbi nulla incendia y nulli
Nolle metus , tam pofiit aquam, iam frivola transfert
Vcalegon, tabulata tibi iam tertia fumant,
T u Kefcis, nam fi gradibus trepidatur ab imi$y
Vltimus ardebit, quem tegula fila tuetur
A pluuia , molles vbi reddunt otta Columba.
Eiufmodi turres, in quibus has alites enutrimus, Italoru vulgus la Colobaia appellat, nomi
ne, vt apparet, vel abipfis auibus,vel a Latinoru Colubariu defumpto,quamuis hec vox La-
tinis, atq; in primisVarroni,& Columell^ proprie loculam etu fit lingulis Coluba 1 11 paribus
33 deftinatfi,idfcilicet, quod noftri agricola appellat vnburgotto: Palladio tamen, exterifefc
eiusfectatoribus pro toto loco, que Varro vocabulo Gr^co vfus osr6pt9epe£nm,Sc rripi^tporpc-
cp&ovv ocat,in quo degunt, exteditur,& a nobis in eadem figniificatione vfurpatur.Pcrotcus
Colubaru efie putat, in quoagreftcs,pcriftccereona,in quo domcfticre Coluba? habitat. Ego
nihil intereife exiftime,& omnino ide Colubariu Latinis fignifiorc,quod periftereonGr^-
cis.Vitruuio Colubaria funt,per qua? aqua tympano excepta effluit .Sed ha?e huc non perti-
nec. Colubarioru fiueperifterionu fabrica veteru non pauci (criptis traditam reliquet ut, ex
quibus fcilicet plurima hominibus cederet vtilira s . nsperepecov, inquire Varro, vt te f udo ,
magna camera te cius, vno ofiio angusto fenefiris punicanti , aut latioribus, reticulatis vtrtnq
ut locus 01 s Jit tllu flrts , neue fer pes, aliudue animal male fi cu introire queat , in tr in ficus qua la -
<4° u i fimo marmorato toti parietes, ac camera obliniatur , fi extrinfecus circitfene fras, ne mus aut
lacerta qua adrepere ad Colubaria pofiit. Nibil.n, timidius Coluba, fingttlts paribus fi iit Colubaria
rotunda in ordine crebra. Ordines quaplurimi poffunt d terra vfip, ad camera, Colubaria ftngula
effe oportet , ut os habeant, quo introire, fi exire pofint. Intus ter nor u palmor u ex omnibus parti-
bus fub ordines ftngulos tabula faci a,vt f:nt bipalmes, quo utantur ve fibulo, ac prodeat . H 1 de-
nps ille. Cui cofentit prorfus p Columella, led paulo dsiigetius fingula recitat hunc in mo-
du? Nec in plano villa loco, nec in frigido, fed in adito fieri tabulata oportct,quod afpteiat hyber-
kq meridie . htufq ; parietes , vt in ornithone pracepimus, comi nuis cubilibus excauetur,vel fi na
nu copettt, paxillis adactis tabula fuperponatur,qua velleculameta quibus nidificet aues vel fi-
ctili aColub ari a recipiant, prapojttis vefibulis,per qua ad cubilia per uenidt. Totus aut locus, (fi
5 0 ipfe Colubarit cella poliri debent albotctiorio>quonia eo colore pracipue deleti at nr hoc genus auin.
Nec minus extrinfecus lauigare parietes maxime circafenefiram, fi ea ita Jit poJita,vt matere
parte hyberni diei fole admittat , habeatq-, appofita fatis ampla caued retibus emu nitam , qua ex-
cludat Accipitres , fi recipiat egredientes ad apricatione Coluba s , nec mirim in agros emittant
matrices, quaouis , vel incubant, ne quaft graui perpetua cnfodia feruitto cotri flata Jenc fiant.
Nam cum paulu circa adifeia volitaverint, exhilarata recreantur , fi ad fatus fuos vegetiores
rtdeut,propterea ne logiits evagari quidem,aut fugere eiinatur. Rz£tenus ille. Veterum q indam
quoqj abj,vt Palladius, Quintilius, alijq3 de eade re fcripfece, fed quia cum Varrone,ac Co-
lumella plan^fcrmec5ueaiunt,itaqivcrba eorumme Ic&orcm io re iatis obuia diutius deri*
. , ' neam*
Coiobaia .
Columba-
rinm quid
Latinis.
Burge tro,
Columba >
rium quid
Vitruttio.
Colu na ba-
nj defert'-
ptio ex
Varrone .
o ii. 2. dc
te rufi.
p -
lumeita lib*
8 . Ci 80
Columbas
albo colo-
re deleba-
tur.
q l.ia.c.ij
Columba-
rijj defcri-
ptio cx
Crefcetie*
fi.
Turriscur
lapideaef-
(e debear.
Turris
qualitas.
Fcncftra
fuper tc —
#um,
Nidorum
qualitas.
Columba-
dum in ni-*
dificando
diuerfitas.
Nidorum
diuerfitas
cur iu Co-
lumbario
cffe de-*»
beat.
380
Vljfsis Aldrouandi
Curfene-*
ftra fupra
uc&um im
probetur .
Batauoru
rufticoru
Columba»
tria.
Columba»
dia in me-
dio aqua-»
SUBI,
Xqcus Co
lumba ri js
apti {fi mus
Altitudo
Columba-
dioruapta:
neam» nunc fpontcpra*tereo,folummodo illa allaturus, qua? pro maiori partCf Petrus Crc-
feentiefis ex propria experientia prodidit : Columbaria duobus pociffimu potiunt fieri mo-
dis,aut fuper columnis, & parietibus ligneis inuro circudatis la.pideo?aut fuper turri e crafe
fis muris conftrudfa, & vtrumq, nidos, feu nidorum foramina poteft habere, Sed praeftat in
turri lapidea, quam lignea fieri, & nidos mterius conftrui , qui fi exterius fint , fimus perdi-
tur, qui maxime vtifiscft,^ pulli facilius arapacibusauibus capiuntur. JExcicetur ergo tur-
rislapidea ampla, anguftaue pro domini arbitrio, non admodum alta parietibus leuigads,
& dealbatis caemento albo , habens a fingulis quatuor partibus breuiffimas feneflellas feu
foramina, quae Columbis folum ad introitum, exitumq;fufficiant,fub quibus quam proximi ic
circqmitus lapideus emineatcircumquaq,, quomuftelae, aliaeq^nocetes fer^afeendere pro»
hsheantur.Super te&um etiam feneftra fit, per quam ingrediantur, & exeant Columbi, qui
ad folem fuper tedtum apricari gaudent. Si aqte cacellqta lapidibus, aut lignis, ne peripfam
rapaces volucres alis apertis ingrediantur.Nidi formatur interius, quos quidam faciunt re-
dfos,& mediocriter anguftos,alijobliquos, quibus incubates Columbas fe contineant. Qui-
dam praeterea prouide faciunt feneftellas latas, & roodiceconcauas , feu longas. Sunt qui
ciftellos paruos circa parietes, & tedturn affigunt, affer etes, in his Columbas libentius incu-
bare.Sed ego experimento didici Columbas quafdam in muro libentius, quam cifiellis ni-
dificare, quafdam ediuerfo;& rurfus alias elfe in aperto, & fuper quacuuqj re cum nido, vel
fine nido incubare, ahas gaudere occulcari.Quamobrem non inutile puto in Columbario 2©
cuiufeunque generis nidos habere, vt diuerfis Columbarum affe&ibus fatisfiat.Qui in mu-
ro fent, a fimo,& pediculis purgantur facilius, idq^crcbr 6 fieri expeditmam ab illis ciim au-
gentur,plurimum incubantes Columbas lasduntur.Expedit etiam trabespafllm per Colum-
barium ponere, & praecipue in circqitu,necnon &c alferes, quibus cum vel pluuiae,vd niues,
vel nimijasftus infeftant, Columba?, maxime fi magna earummultitudo eft, infidie,ac quie-
fcere poffint.Sic enim loci amore capientur, & non facilercccdent. Purgetur crebro etiam
ipfarum locus, &vnd»que fit decorus. Nam &c ipfa? mundam domum non minus ac ho-
mines, amant. Animaduertendum in primis eft,vnumquodque par tres, vel faltem duos ni-
dos requirere, licet aliquando augeantur in tantum, vt nidos omnes, & folarium atque tra-
bes, & cetera loca omnia repleant. Atque fermehoc modo Columbaria extrui iubet Pet. .3®
Crefcentienfis , cuius praecepta, fi Columbarum aedificaturus obferuauerit, indubitancer
jd omnibus numeris abfolutum perficiet. Verum quod in tebh fummitate feneftras laudet
binas, vt per altera pariter Columb^, qu$ ad folem ibi gaudent apricari, exire,atquc ingre-
di queant, ego cum propter Accipitrum , tum vero maxime muftelarum , atque id genus
aliarum nocentium beftiarum metum fuadere, 8c laudare nequeo. Apud Ratauos nonnulli
tenuioris fortun^ ruftici exigua in medijs faepe areis faciunt Columbaria ,at in quibus non
p^nitendum numeru Columbarum enutriunt, hoc modo fabricant.Columnam lignea quin^
decim circiter pedes altam erigunt, huic rota imponunt, ac fuper hanc tria, aut quatuor ta-
bulata (quod nempe rotam ferre pofie conijciunt)ex a {fetibus conficiunt, atqueita concin-
nant, vt horum fingu’a viginti, & amplius nidulamenta capere poffint: fed ha?c etfi a mufte- 4®
lis tuta fint Accipitribus tamen maxime expofita. Nonnulli item Columbaria Columnis,
rotundis, la?uigatifqj fuper pifcinas mediafqj aquas collocat, quo fimul & a noxijs animali-
bus fint tutiores, & quia aquis limpidis cotemplari gaudent, quoties lubet lauari poffint, id
quod incubantes facere expedit.Ec fane inulti volunt, pr^cipiuntq,- ,vt aquam habeant e re-
gione, fed alij vicinam, alij remotam: qui remota laudant, colledfca grana longinquitate iti-
neris quodammodo inter volandum alterari exiftimant, atque ita pullis tradere, qui e© faci-
lius illa digeranr,& in nutrimentum fuumconuertant: praeterea & hoc etiam commodi in-
de emana re, quod redeuntes a potu pedibus ficcisoua contingant, eum alias humiditate
aquae refrigerantes fpem prolis fiepe fellant. Quivero vicinam probant, antequam fecu-
re domumredeant, faepius vel a rapacibus, vel ab infidiantibus hominibus intercipi, atque*©
ita oua, fi incubent, irrita fieri, pullofqjteneriores adhuc emorialtoribus fuis priuato.Qua-
proprer, vt omnibus fatisfiat, ego locum eligerem , qui neque ab aqua remotus fit , neque
etiam nimis vicinus. Porro multi Columbaria vel nimis alta, vel nimis humilia improbant
laudantq jquse mediocrem habent altitudinem, quonia ad ea defeflfa? volucres fine vlla mole-
fiia redeant :& Varro quoque altiora improbare videtur, fed ob aliud incommodum? quia
fcilicet deuolantes ad confped a perfeneftras aliorum grana capiantur. Hoc enim innuere
mihi videtur his verbis: Sed id genus minore tutela pafeitur longinquis regionibus , vbi liber
egrejjus ambas pmittitur^ quonia vel sumis turribus ^vel aditijjtmis adifieqs ajjignatas^ed fre-.
: quentaty
<
OnmliologiasLib. XV. 381
qtienUlifAtcnitbtis/crjejhls^er quas ad requirendos cibos emittant . Obferua.nduvn.etiam_-»
c(l, vt Columbarium intus , ac foris maxime dealbetur . Nam prasterquam quod Colum-
bas hoc colore deledhntur(na hanc caufam tantum veteres aflignant,vt cx fuperioribus eil
confpicere) in eminus facilius videre poterunt* Antiquos vero Columbaria fua dealbaffe
cx Ouidio in primis habemus dicente .
Afpicis vt veniant ad candida teffa Columba,
Accipiat nullas fordida turris au es.
Et ex hoc r Martialis,
ip <£*aqi geri* fimiles candida turris aues .
Quo loco Dominicus Chalderinus poetae interpres, & ScholiaQes turrem candidam illum
dixilfe ait propter calce, qua ex praecepto Columellas Columbaria obfiruebantur, nc feles
pollent irrepere, fed Columella, vt diximus,ideo candida heri pr^cipitjquoniam Columbe
hoc colore gaudent . Sed eiufmodi Columbaria, de quibus hadtenus diximus ,agrefiibus
competunt. Nam domefticis,& cicuribus, quae intra tedb aluntur, mfi ipfis locum in asdi-
bus priuatum affignes ( nam fic felicius foboli incumbunt) libi ipfis in angulis fub trabibus,
alijfqj locis nidos conftruunt. Has veteres, vc ex Iuuenale paulo ant£ probauimusdn emi-
nentiori domus parte habebant, vti quoq;& iamos eft,maxime apud Bacauos, qui eiufmodi
Colubaria voce indigere appellant een ulle, een duueslach,quas poltrema vox eam partem
ofignificat,quas extra feneftram prominet, quibus aduenas Columbas fillerefolcnt. Quod
modo ad nidos, feu Columbaria, vt Varro, & Columella vocant feu loculamenta attinet, &
hasevarijs modis fieri potiunt. Apud nos ex viminibus fiunt; Grapaldus ita fictilia Colu-
mellas exponit, oualia, atque coopertaiatque his vtimur in Columbarijs agreftium.Horum
Calphurniusmeminiffe videtur inquiens:
Textilibus ni dis au fas prodire Columbas.
Bataui, autaudio, fifcellas faciunt e ftramine rotundas, non coopertas,qu6 facilius ftercus
cum matrices, tum pulliegerant, fed has loco alligare, aut ita collocare oportet, ne laxatae,
quando infiliunt aues, moueantur, nam lic oua eliduntur, & confringuntur. Domefticas Co-
lumbas fibi ipfis nidos parantex colle&o firamine,aut ftipulis,quod & agrefies facerent, nifi
■I® nidi a dominis daretur, aut locus in Colubario fulficeret. Etenim debili nido content^ funr,
tefte Alberto, eo quod calida earum fint corpora, & non multum indigeant calore nidi.
PASTORIS COLVMBARVM
Officium .
EX T R V C TO itaq. Columbario, & nidis fuis inftru&o, Columbas imponenda? funt.
At quales, & quot, & quando, & quam diu includi, & emitti debeant, dein quis cibus
exhibendus, poftremo quantum diligentiae cuftos, vel pa flor earum, quiColubarius
Varroni dicitur , eis debeat tribuere, nunc dicendum eft. Empturus igitur Columbas pro
nouo ColumbariojColoris in primis corporis, & aetatis rationem habeat. Albus color in va-
gis ideo improbatur, quod eum facillime fpeculetur Accipiter, in domefticis,vt alibi etiam
diximus non omnino damnandus. Qui vero in vagis color, alijs prasftantior fit, Columella
non facile di&u iudicat. Crefcentienfis laudat, quae vulgo turgni vocantur, quod pra? reli-
quis maxime durent 5 at quales illas fint, vix dum noui,mfi turchinas,hoc cftcasruleas dice-
re voluerit.Columella vult,vt fint maximi corporis,hoc eft, qua? alias paris astatis magnitu-
dine vincant:Crefcentienfis in alfignanda illis astate a veteribus Varrone nempe,CoJumel-
^la,&QujnciIio diflentic . Quintilius eligi praecipit, quas iam pullos asdere cceperunt,Colu-
mella neque veteres, neque nimirum nouellas, Varro retate bona, Crefcentienfis vero pul-
los tantum jeofque dum vix pennas habent perfedas . Sed cum eiufmodi pulli antequam
maritentur, multo adhuc tempore opus habeant, etfi poftquindecim dies (illum autem in-
clufionis terminum ipfeconftituit) emittantur , ingens periculum eft, ne fedium fuarum
immemores ad alia vicina Columbaria fimul cum ali js auolent. Quare fi fieri polfet,pullos
laudauerim femeftres, tunc enim Veneris tentigine prurire indpiuntivcrbicaufa accipian-
tur Martio menfe editi, & Iulio in Columbarium recipiantur , & non emittantur > njfi iam
maritatae pullos habeant , vel lakem incubent. De numero vero imponendarum nihil di-
t • : £0,is
Columba ■
rium qua-
re dealbe-
tur.
1lib.12.de
hortis Mar -
cell. vxoti:.
Domefti-
carum C6
lumbaria
nidi.
Tille.
Duuesla--
ch,Nidiyn.
defiant.
Bataui vt
nidos co *
lumbaru
faciant.
Columbas
debili ni -
dofuntcd
tentas.
Columb®
quae inCo
lumbario
imponi de
bent, qua-
les efle de-
beant.
Albae colis
bae quare
improber*
tur,&qu£
laudetur.
Turgni di
«fti.
Qua etate
imponedi
in Colum-
barijs pul-
li*
Quando
emittendi.
Quot de-
beant im»
poni.
332
Vlyfsis Aldrouandi
tofis enim ad domini arbitrium rdinquitur.Sir tamen ad minus fex , snt-o&o parium : gatu
. * dent enim gregatim volare, &fimul pabula qua?rere.Quantoplures, inquit Crdccmicnfisj
, initio ponentur,tantoocyus locus implcbitur.Quintilius cito multiplicaturas pollicetur, fi
centur decem paria imponantur. Quando vero, & quandiu Columbario inciuf«efauaridtbeaoc>ex
Quamdiu veter*bus, quod fciam nenlb meminit: Crefcentienfis,vt diximus, quindecim ad minus die-
includi de bus includi praecipit, quod fic pinguefcant,& ad reuertendum peritiores euadant. fcgoin-
beanr, tegromenfe,& amplius ob paulo anteallatam rationem includi Iaudauerim,vt interea tem-
poris vel pullos educent, vel faltem incubem.Non omnequoqjtempus emifiioni aptum eft
Tempus e vt eleganter etiam Crefcentienfis demon firarfiubens, id pr^cipue Augufto fieri, & Septem- Ii
miflioma» brimenfe, vel etiam Iulio^quoniam tunc facilius cibum in agris vicinis inuemant,vnde nec
Veteru ne ^on§ll,s a Columbario recedant, nec perdantur, vultque & tunc obferuandam cfie,vt emit-
,• tancur, nifi tempore pluuiofo, vel faltem nubilofomam & fic ad remotiora loca non cuoJar.
yt° piUfes Addit ecia menfe Martio, Aprili, & Maioob cotrariam rationem abintromiflione, acemif*
educent, bone abflinendum efie. Sed quid vetat intromitti, ficibus fuppetir? Ac reucra mirum vide-
Vt fylue- turi quod hxc a veteribus omiffa fint,cum alioqui tota hinc Columbari; concepta vtilitatis
ftris natu- fpes dependeat. Curandum infuper Columellae prccepto,ne pulli, vt exclufi funt , vnquam,
radome - fi fieri poteft,leparencur. Nam fere, inquit, fi fic maritata fint,plures educant foetus, fin id
tur. fieri nequit, vetat certe, alienigeneris fimul coniungi,vc Aiexandiinas,& Campanas. Quo-
a/16.3 ^ere nj3m jta rn iricatae prolem fuam minus diligunt, &mafculi faemellasnon multum ineuncJN
Domefti nec ^dius f°s!:;inr- Veruntamen agreftes cum fuapte natura (int ferat, & faepius domari ne-
cgColum* ^neant, ita vc impofita? in nouum Columbarium nullis blanditijs retineri pofTmt,multi ,vt
baequoa- pbb facilius, &fecurius domi fua? alfuefea nt , hoc modo naturam earum temperant: agrefti*
lcndae* bus domeft icas matrimonio iungunt,fed ex his illas taurum, quae aliquo tempore in Colum-
Golumba: bario degerunt, atqj poftquam in agreftes exire, redire didicerunt, domefticas eis auferunt,
quare ci- atqjinter fefe fua coniugia celebrare permittunt. Hoc veroaftu vti Batauos audio. Sed idem
tms reuet- nt>bis fortalfis. 4 Varro lignificat olim etiam’in perifterione domefticas cum agrefiibusali
t^nIur* folitas, his verbis fcribens . Aluntur in per i fler tone Columbarum dementior es, tum agreflts,
lumSatu° tMm ffxat^es quibus fit mi fcdlum tertium genus frttffuscaufa » Domefticarum faneetfi
b 2 hiC.c j longe mitior fic natur3,& facilius Columbarijs alfuefiant, quia tamen & ipfa?quandoq;fuas 3®
Fru»u di-- fedesdeferere foleant, itaque earum quoque cura Columbario minime negligenda eft.H^c
Uifio. indebita maxime vi&us ratione confiftir: primum offerat, quae gratiora ipfis funt, & plenio-
Vi&us fi manu ,& non priusemittat, nifi pullos iam ediderint . Nam alias emiffa? cum vicini cui
quo plus Columbis fefe permilcenr, & quam facillime {educuntur, Suntenim Columba? animalia
delectatur fiiripliciffima . Si vero alant pullos , tum non longe a Columbario auolant, fed fempereo-
Frumentu rUm recordantur, quorum nempe incredibili amore afficiuntur. Quod modo ad crbum per-
Fi umenti cjnctj fruges offerenda: funt. Frugilega? enim b Ariftoteli dicuntur ,& Albertus granis tan-.
c% c8 fbm, vel qua:ex his conficiuntur, vefeiferibit . Cum autemfruges diuidantur vel in triti-
Auena. * cea, vel in legumina, triticea vero vel in fpicata, vel in panniculata, flatuendum eft,his om-
Hordeu. nibus iilas vefei : alias tamen alijs pra?ferunt , & aliae alijs magis , prout anni tempus poftu-^®
d 3. de re latjconucniunt. Ex triticeis frumentum amant, & femperexhiberi poteft, nifi idhomini-
rujl. c. 7. bus potius natum videretur, ac propterannonam fibi feruarent. c Columella excreta tritici
tl. 1. . 14 etiam exhibet, fed quae Gallinaceo generi magis conueniunt. Aucna Columba vefcuntur
Marzuola- quidem , fed & haec, maxime vbi pullos habent , propter grani longitudinem , atque extre-
Lolium. mitatumfpicula, quibus teneros laedere vifia* funt, improbatur. Similiter de hordeo(qu6
MiliQ^n • tamen d Varro deledari ait, Palladius, fi torreatur, foetus frequentare)atque de frumen*
dicunv to illo bimeftri , quod a tempore , quo feminatur , Marzola appellatur , dicendum :p3uld
Melega. tamen fecurius exhiberi poffunt . Lolium fummopere laudatur, cum quod eo dcle&an-
f /. 1 g 1. 16. tur 5 vt Florentinus ceftatur , tum quia viliori pretio venditur , & homines ab illa pefte libe- .
Cracca, rent. Expannicularis milium panico carius eft, fed illo libentius Varrone, & CoIumclJa_> ^
Vicia , E- teftibus, vefcuntur: vtramqj dari potefi, maxime vbi pulli recens nati funt. Milium Indicu»
tuum quod noftrimcjegam vocant , proprius Columbarum vittus videtur :& fane pro eis fer^
g/ b. 8.c.8, f jijs jn Italia nofira feritur. Inter legumina/Plinius gratiffimam ipfis craccam nominat, de
Pifa ICUa* qua fic ahbi feri pt una reliquit: Cracca ex leguminibus degenerat^ in tantum Columbis graM~>t
b 3 'de ve vtPaftasea negent fugit iuas illius loci fieri, ^Columella eommodiffima cibar ^ia putari tra-
7. dit, viciam, vel eruti, tum etiam lenticulam, & fi qua funt alia legumina, quibus etiam Gal*
Fafcoli. linae aluntur, h Varro pifis,& fafeolis deledari etiam alferit. Sunt qui& orobiim exhibeanr,
Orobus. porcis, quod mirum cft, fi pafcatuur, exitialem . Faba? , quanuis antiqui, quod fummoper£
Fabajo admiror?
t
Ornithologiat Lib. XV.
385
Quantitas
cibi.
k /. i.r. 2 4.
li.lo.c. 89.
Porus.
Aqua cur
fxpe mu -
tanda»
Melicratu
cur dandu
admiror , carum non meminerint, non improbatur , fed vr a viroquodam Columbarum ai-
torcsinteliexi , cum maxima vtiiitate afferuntur . Namctii annona quodam modo offerre
casprohibeat Sumptum tamen' frequentia pullorum compenfat. Prreter fruges femin
nucleos, & fru&us etiam quaerunt. Cannabis femen in primis tam impense amant ,vt finr, Cannabis
qui affirment, quoties id ederint, non fugiturus alio ,aliafqj id vtslitates praedare, nempo
eo paftas citius foboh incumbere. /Andreas Cifaipinus tradit pmaftri , feu fylueftris pini i l.^.deplar.
nucleis alias inutilibus vbcriusfaetifkare, & Crefcentienlis glandem fagi non conuenire c.52.
tantum i!lis,fed carnes illarum, li ea pafcamur,concodu faciliores reddi. Ite noftii agrico!^, Pinaftri
[©& glandes quercinas infruftaconcufashyemaiibusmenfibus , quibus mx terram cooperit, nuclei.
: eis exhibent, necnon & acinos vuarum, quifane omnium ciborum viliffimus exiftitjgratus ^S1"*
tamen in fame.In omnis cibi oblatione obferuari maxime Varro monuit,vt apponatur cir- cmiVlu‘
ca parietes incanalbus, qua? extrinfecus per fiftulas fupplentur. Verum fi Columbarium y-^*s ^
eiufmodi canalibus careat, vt fa?plvfu venit, tum circum parietes lpargendus eft, quo- bibendus,
niamea Columbarijloca carent ffercore, quo inquinatum alias , fi vbiq; fpai feris , tangere
recufant. Quantitate offerendi cibi habemus ex k Palladio triginta Columbis fex fextarios
dicente fufficere.Cefcennenfis quoqjpro centum paribus dari vult granorum partem cor-
bis odauam fingulis diebus, & duplum cum nihil perfe inueniunt. Qjpd ad potum atemee,
Varro praecipit aquam pu am dari, qua? influat, vnde & bibere, & fe lauare polfint: permunda
lOgwtn, inquit, h
aut ab Accipitre intercepta?.Crefcennenfis etiam Columbos nimis feros, & pugnaces,abjf-
que moleftos remoueri,& alio fp poni vuU, m.onetq;cufi:odem, vt quoties ad Columbasac-
cedit, in Columbarium, mediocrem fecum femper.efie quantitatem ferat , eafqi folita voce
conuoeet, quoniam eo modo facilius manfuefeant. Vas in quo aquam femper puram habe-
ri oportet, fepius laucr, & tale fit, quale in Gallinarum hiftoria defer ipfimus, quod fcilicet jo
colla b bentium folummodo admittat , vt cupientes lauare propter foraminum anguftias,
corpus immergere prohibeat. Quare cum eiufcemodi lotio ipfis falubris fit, lauda uerim &
aliud vas humile, nempe equalc nos vulgo tegliam vocamus, cuftos habeat, fed nunqua nifi
vbi lauare fefe velle videt,apponat.Obferuet item lauantesmam qua?incubant,vel qu£ pul-
los educant id facere minime expedit. Animalia qua?hifce auibtis noxia funt , non coguo»
fcece tantum, verum & fugare ea fcire debet, e Quintilius docet, quomodo Columbarium-
fieri queat ab eiufmodi animantibus immune,quod cum e re fit omnium Columbas ha<-
berc volentiunijitaquequ^deeofcrilfitcommunisvtrlicatiscaufahkafcnbercodpinguir.
H*
Ornitijologiit L ib. XV. 3 85
Jfo quidem, inquit, expertus. fum. acceffut reptilium volens ob@fi.er e, vbi elegi tocum fileclun:^
remotu wq', a contubernio domor, um , columnas tranfiuli i Une pro rasione magnitudinis operis
fabricandi. jguibus quidem minime ad re clam lineam >fed ordine circulari dtfpofitis , imponens
sapies, ac in ipfis pfilea capitibus di ilis columnis admodum genero fas trabes ( imfcu&ei habet
jG>'$cu#>. codex )eo» firmans tandem fupra columnas in formam orbis domunculas duas extruxi
altitudine cubitorum feptem. In earum autem parietibus ab occafu quidem, grati a (f tendoris
Jencjlram vnam aperiens, , ahrOrtu vero altam in hac, per quam, fum egreffura. ad pafiuram ,po~
fui ditium catis. &m(> nempe quod retinendi Columbas vim pollidet ) vnde Columbas ad
g£ pafcua exire oportet. C iterum alat er e meridionali tanuam canfiitut,yt per- tam pateat ingr ef-
fusu i , qm curandarum ausum prouinciam fubtjt « Hoc enim mo do ipfas volucres hactenus il-
Ufas feruaui . S iquidem nec. reptilia poffunt afeendere per columnas , vtp st e bitumine accurate
induti, as, tfi lamgatas , neqi item catus , nequaliud. animal in eas gr affar 1 poterit , cum domus
-haridquidem eonfiJtanipropeie.quibusinfidiari quesyit.u Varro et, ne mus,, aut lacerta adere
par, partes Golunibarij circa feneffraslaeUiffimo marmorato otiliniferibit » ac fiimhter to
tos, parietes, ac cameras intrinfecus,ne ferpens4aiiudu^ quoduis animal -maleficum. introi-
re queatnn.alim exti infecus dixilfet , hinc enim magisab huiu/modi noxfjs animalibus, pe-
dculum imminet. Quod li Columbari) >fiue Columbarum cuff odis Columba: ium tale non
fuerit , vel ita oblinat , velad aliaremediarecurrau, Rutam in primis fem^er m promptu
jg habeat . Huius enim ramulosa? Palladius contra noxia ammalra in Columbarijs pluribus
locis fufpendi praecipit. Auicenna quidam muffelas etiam hac herba tradit fugari , id quod
quis haud temere miretur,.cum ea ndc impugnat u caeierpenccs guffare dicantur. Didymus
ad feles etiam abigendas rutam poni , fufpuidiq; iubec paffim per Columbarium praeci-
pue circa feneftras, atqj omnes aditus*; Rufa enim*, i n qu 1 t , vim pnfitdct feris aduerfanttm^j.
A muftelis^eftePalladiOiColumba? tutae erunt, (i inter eas frutex virgoius fuie foiijs afper,
femel ceperit Columbarius, cinerein pullis
Columbarum exhibea^ Hicenim iitefte y Plmio in offa eis exhibitus a muffelis, defendit.
Non firnile quid de vulpeculis in Gallinarum hifforia fcriplimus.. Kafis, SeArbertus aiunt
caput lupi in Colubario fufpenfum catijvel furonis, vel alterius animalis acceffum . ad Go-
IQtlumbas prohibere. At £prte& Colum ba: tam ttsicuknti animalis capitis afpe.&um non fe-
rent, Democritus, & Florentinus ferp e tues abigi volunt fuffimenco ex pucedano parato,
feneftrsqs fiherb&.habeati Quod deniq; ad aues rapacesattmetjquffsepiffimez.Golubas
perfequi iblcnt, Columellas, vc diximus, pr£.cepi&eft,vt Columbarium habeat appofitam
isiiiamplam cauearetibus emunitam, qua: rapacium genus excludant. Sed cum ea rualiae
diurn£fint,aiie nodurn^, contra has cuffos feneftram noda teneat diligenter claufam, vel
li ea apertamtraucrit rapax auis , ac ipfe ffrepitum Columba ru audient ,audader cum li-
mine intret, auemqj captam occidat, nec curet de exitia Columbarum. Aues vero diurnas
yi^hiVel paruo reticulo capiat, & occidat, fenefti aclaudatica,vc Columb^ ingredi valeat,
& exire, non autem auis rapax, qua: non nifi alis apertis intrat. Has diurnas rapaces ita vi-
j&vfcocapi folitas4 Varro difertilEmishisveibis offendens, Coruosfiu\<\mt,aut Accipitres, qui
Columbas inter fiiiunt^Colubarij, inter (icere folcnt duabus virgis, vifcatis defixis in terra, inter
fe curuatisycum inter eas po fuerint obligatum animal , quod intercipere folet Accipitres , qui sta
decipixtury Cum fe obliuerint vifco.Scd i ff tec de Columbarum culto, dis cura dida luntoynuc
ad amu natur areuertamur^abincubationecxQtfijomnibu/qj qu^ad generatione fpedat.
Columba1'
rij a noxijf
suiirnalib*'
immunis
deferiptic*
u |. de ?.-
rojl.c.fi
"'d -r- '■
C O I T V S. % A R TV s.
Incubatus.
VO D adeoitus modum attinet, is in hoc cumhumanoconuenit, quod plertmqj
\ antequam mas fasminam ineat ,fefe mutub &non
alio, coitu vti : cuius 4 Martialis meminit, inquiens :
Coru e falutator, quare fellator haberis ?
«: timeA^tintrauitmeHtulanullatteurn.
Ofcisanter etiam ab b Aeliano 8c c Athenio fcriptu,quamuis ilk,fi dijs placet5Anftotelcm
eit ztfmafbjdum no prius in familiam afccnder ecquam ofculum ti dederit ,• mefaminas recipere
K k: marium
Rufe vfiw*
x 1 . c.aij..
Muftelx
quemodo-,
Ide cotra
ferpentes
muniant.
Aduerlu^ ,
muftdas
remedia,
yi.n.c.ijo
Caput lu-
picatos fia
gat.
Suffimen-
tuvex peu-
cedana.
zi/U.c.S.
Vt tut® ,
fint ColS-
b® contra^
rapaces.
Rapaces
aues fi in*
trauerinL,
Columba*:
rium quid c
facicndfi.., .
a dt .rs--
rufi* t.ji- ...
Coeundi
modus.
Coluchb®
fele mu-
tuo exo -b
fculanmr.
Coiuue
cur fv lia-
tor didus*
a In .
b Ub. 1. dt
Vur0bi.c.i 5*,
d ■<, hi }* e» i»
Ofculatio
nis Colum
barum di-
Oerfttas.
Feminam
ftne ofcu
Io marem
admittere
contra Ari
Sordem.
Voloptas
in olculis.
Columba?
n de qui»
b8d>caturf
Deuucbe-
cken.
cEpift.ni
i U miMh
gAmor*
&icg,6a
hlib.Uo
i in
k Cant»
'$6
Vlyfsis Aldrouandi
marium eonrnieruum,fi vacuum jn ofculo. d Ariftoteles enim pe est It at e effe prodiditC*/*^
vt in coitu, ni fi antea fefe mutuo exofcUlentur , marem non afeendere, fed intere fe £t dixit, /#.•
nions fit , a» finior, Jiqmdc m, fi finior, wquu, e fl primum coitui ofetilo exorditur fequentem
fine ofculo celt brat. Sed iunior , quoties libet coire , toties ofculatur « Sed & hoc quod pace Phi«
iofophi lit di&um,non vfqjadeo perpetuo verum eft.Talem enim in Columbis falacicatena
agnofeit experientia ,vt femina marem f^pe line ofculo admittat$quod (i quis videre velit,
marem f^meliae eripiat, ac per triduum,aut quatriduum ci reftuuat,& videbit i!I5 recogni»
to ocyus mari fe fubmittere ofculorum plane immemorem, licet interim credendum fit e*
his voluptatem percipere. Quod mirum eft Ariftatclem, vel Plinium, vel alium querhuisu
earum,qui de animalium natura feripsere, non annotafte, cum alioqui veterum pleriq} id
aperte tradant, cum in illos,qm fatis inter fe iuuenantur, ac lafciuiunt, atq$ itidem in ofcu-
la,& amplexus proruunt,Columbari verbum prouerbialiterfpleatiadan,3rqjColumbaa
tim fe inire, atqjample&i, quod Belgis, vt audio duuebecken appellatur, hoc eft , Colum»
barum more voluptati indulgere . Hoc verbo vfus eft e Gallus in lambicocarmine , & Se«
neca in verfibns M^cenatisj Quod fi qui r fami na circo criftata labris Columbatur ? Colum*
batirq vero aduerbium a Mufaeo fa&um eft j
Simtq-, amicam recipio frigidam calido , . ;
Columbatimq-y labra conferens labris. ; ,
Quibus verfibus vtirtu / Mattius, Mareenatis etiam pruriginis plena verba hscfunt;
.Quid falubr tus amne, fyiui fq^ripa, comantibus P 'v.
Vtden,vt almum ly utriculus arctvtrfifqyvado .u,.,' . ;•
Remittat bonos? j: , . . ; r ; « ■ /i..
Quid ft quis ftmin&chr os crift at, & labris
Columba tim?' ■ irn
Et in ciufmodiofcuhs Columbas vol uptatem a gtiofcere poerjp feri omnes tradidere* qui
de amore agunt, ac in primis Catulus carmine ad Naliumconfcnpto 5
1 ?. ; 1 u j q u
c.lYi
'■‘i ”u
,-*T
; ornou
:
> jnsi
N
Nec tantum nineo gauifa e ftvlla Columbo
Compar, feu qut equam dicitur improbius ,
Ofcula mor denis fi mper de cerpere ro (Iro,
Quantum pracipu? multiuola eft mulier,
gQuidius paulo dilucidips: a?*. I; ,
Ofcula dat cupido blanda Columba viro, .
Idem Martialis innuit, dum bafia Phyllidis meretricis Columbarum nupti js comparati»
inquienst
Amplexa collum bafioqi tam longo
Mandito, quam fant nupti a Columbarum, > %
Idem h alibi, vbi cum vxore diuortium faciens iuftiftimidiflldijcaufasrecenfe^intetalia^
hoc quoque affert. t
Rafta me capiunt blandas imitata Columbas,
T u miht das ama qualia mane files,
Vtitur hac fimilitudine eriam Pontanus aliquoties , vt
Meoque collo !
Tendens in numerum , & modum Columba,
Et alias.
OfctiU mox iunges cupidas imitata Columbato
IierniPolitianus.
Et amicam blanda rogantes
Ofcula circumeunt, infer tantq\ oribus ora»
Et Ricciardems apud £Ludouicum Arioftum delicias , & voluptates enumerans a quas C*5®
Concubitu Florifpinae perceperat, ofcula fua Columbinis comparat, cum ait $
Non rumor di tamburi,6 fuondi trotnbe *
Furon principio a Pamorofo affalco,
Ma baci,ch’imitauan leColombc
Dauan fegno hor di gir, hor di far'alto«
Horum ofculorum etiam TorquatusTaffus roeminitivbi Pisaeum introducit deamare la?
quentem,aitautema
Radop*
Ornithologias Lib.XV. 387
Haddoppianle Colombe i bad loro
Qgn*anui»a.id*ati>ar firiconftglia.
Cum vero humana ofcula (omtuni, Columbarum murmur qisoddam tantum aedunti quod
eleganter /Quidius his verfibus innuit,
Qua modo pugnarunt, iungunt fu a roftra Columba»
Quarum blanditias %yerbag£ murmur habent „
Et hunc imitatus#* Srrozius patert
T mba Columbarum, modbprouolat, & modo mifcet
q Ct rtatim rauco mutua r.ojlra fono .
Supfci haere ekgantiffimum «Gallieni nubentium manus te&entis carmen extat tale*
Ite, ait, "0 pueri, pariter fudatemedullas.
Omnibus inter vosynon murmura vefira Columba
Brachia non hedera , non vincant ofcula concha .
Idem.qu.oque venufie ait 0 Pontanusj
Sic hedera ferpuntyJic iungunt roJlr a Columba.
Murmur is dr taciti ludit in ore fonus.
E&Sannazariusdeplenis prurigine, & tentigine amantum ofculi&.
Sed totum, cupio tenere linguam
q Infertam h umidulis meis labellis^.
Hanc& fugere,morfiunc.ulafque
Molles adijc.ere,& Columbulorum
In morem teneros inire lufusy
Ac bUndumfimttl.exe it are murmuro.
Verum cura in Venere ruunt, antequam ad ofcula prouenianr, mares feminis primum adu-
lantur,quamuis ^Plinius, vbi marem de feminae adulterio quandoq;fufpicari feribit , hoc
poftponat:/«^,.inquit, infatisfatttone exofculatio , & circa.Veneris preces crebris pedum or-
bibus adulatio)? \ jeterea nifi & fic marem femella non admittit, tum illemagi^ad libidinem
oaccenfus caudam flebit, & per terram non fine ftrepitu protrahit, ac tandem illam primum
ad ofeula,ab his ad coitum compellit : quae fortaffisideo* coitum tardat,. vt ita mas infiam-
matior alacrius eam ineat. Saepeenim mutuo fefeexofcutari vifaefunt,cum tamen mas non
afeendat. Libido aJias, & falacitas vtique,ni£allor, par e [i ; qumimo Anftoteles tradit , &
Aeiianus idexco repetit, feminas, fi mares defiant,, in mutuos amplexus rueiet&fupergref-
fu mutuo agere,tdq;cumofcuLis, vt mares foknt,&quamuisa Itera nihil emittat in alte' a,
tamen plurafic ctaa, quam cx.maris coitu patere. Sunt qui dicunt rem experti, ita {Ligulis
fere diebus ouum parCEC^idq^adodidmim amplius qua ndoq^ concinna re». Verum n ul-
lus, tefie Philofopho^cx his pullus nafeitur, fedfunt omnia irrita . De hypenemijs ouis
abundefcripfimusintra&atude Gallinis, ad quae k&orem remittimus, vt potecom his co-
pmyn a> Gunm Columbas coeuntis cum mare citius perficitur, quam Gallinae. Huius enim
otium decem a coitu ditbas perfici fupra.ex^ Arifiotele diximus,cum Columbae eodem te-
fijnte> paucioribus confiftat, fed quota die perficiatur s non addit ... Albercus Phi loTophL
fGholialtes id feptem in vtero diebus fieri dicit ,.a l?linio , vt videri cuipiam poffet , difere-
pans, acdiffentiens,qui quinta a coitu die Columbas parere prodidit. Sedr Athenaeus, &
Euftathius feminam, cutB pepentypioftridic marem repetere , & concipere aiunt . Si ergo
quinta a coitu die,vt Plinius fupponir,oua pariant, m medio fererincubationis temporecas
quoque parere dicendum entsquodcum nunquam obferuet ur , itaque aut falfum id effo,
aut fa Item ofeitanter a Plinio proditum pionunaandum,nifipotius a veritatealienum effe
dicamus, concipere feminas ex eocoitu, quem poftridie apartu repetunt . Hjec cum ali-
aquando mihi fcrupulum. facerent, & mox rei veritatem indagarem ,ad experientiam con-
fugiendum ratus incidi in virum fidedignum, acerudittim , qui fe ex antiquo Columbario
pereepiffe affirmabat, Columbas nonfolum poftrid ;e apartu , vt Athenaeus ,& Eufiathius
inqniunc.rnacem repetere* fed prima quoq;, atque adeoipfamec die, qua prius ouum #dide-
runt,idq; Columbarsumideo eas facere exiftimare, vt ad partum alterius oui(nam vt/Phi-
lofopfies etiam teftatur,cum pepererint primum ouumfintetpofito die, fecundum pariunt)
alacriores accederenr,.quodvt crederet, rationem hanc adduxiffe ,quia tum ilfe mares ad
coittim muitent, chm alias mares IlE&prouocare foleant. Atque ita Plinius defendi poifet,
»ifi rtfrfusccu fui oblitusj.&propriatopinionis impugnator alias decima die ouum Colum-
em..^ >1. Kk » binum
It, de orte.
m A colof.L
4.
Ii In tfiih»
p/.io.r. 34.V,
Faemellai
cur coitft
tardet.
Ouum co«=
lubre qua-
to tepore
pdciatur.
sl.p.e, 160
Plinius de
fenfus.
FcminSi
nococipit
a parta.
Faimina*
cur a par-
tu coeat.
t6.HiU.4o
Plinif in-
conftantia
& lapfus.
388
VI visis Aldrouandi
Colflb? ve
xac® ouu
retinent.
X6 b'f.c. 2.
y t 10.1.32
Oua can -
dida colu-
b® & quot
pariant.
Ariftotc-
ks explica
tus.
Cur pauca
oua pariat
¥*?•<*< g?i
4M.C. J.
9 6 bif.c 4.
|)M0 e 48.
Cl.^i V&T,
tap. 1.
Cur ex V-
no ouo
mas,exal*
tero femi-
na gener?'
fur.
d Ia t . par.
b .QkSfi.%%
gn.mb.q.*
Columbas
£ce eundas
efte.
e 3.tie re ra»
f 7*
f 6 &//>. 4.
©notes pa
xunt.
g S.bi.c.ti»
h 6 .bif.c. 4.
i/.ip. e. t|.
& 5 &.*• J 3*
i 3. de rem»
*•?'
m f. 1 . Vay%
C. 15*
n 1 bif.c. 1,
o/.io.c.jg.
Ael ianus
explicatus
binum in vtero perfici feriberet , m eo etiam t Philofopho diftentiens , quem paucioribus
diebus oiium Columbmu confidere fc 1 1 p fi fTc diximus, & decem dies Gallina: ouo tribuere:
at verba u Plimjafcriberc placet a coitu ^ inquit, decem diebus oua mature/cunt in vtero 1 v c
xatx aut Galltn<£,& Colub*3 penna euulfa,aliaue finnli tnturia , diutius , id e it , tardius, fed
longe aliter ex ipio Ariltotele tranftulit:Apud hunc enim ift®c hoc modo leguntur. FacuG
tas Colubis retinendi oui, etiam tempore parturiendi e fi. Nanfi ab altquovcxetur , aut pennam
nido euuifa vel cjuauts aaa Jimtlt re infesietur,aut et f ponte morofiui 'habeas ouum jtririHtnd
r c tine t^par tum j, differt. Parit aut femina oua eandida, vt idem* Ariftoteles tradir3&: Pli-
nius repent, eaejftrtbwa. \\y Plini) verbis \\axfita natura moderante ,vt alijs crebrior fit £
foetus, dljs numerofior. Ffec paulo obf curius ab Ariltotele icripta videri poffjnr, \biair. Co-
lumbariigtnus,vt p alumbcs T mtur paviunt magna exparte bina oua , fcd compturitn unLa
terna Paliibes,&T urtur. Nam funagna ex parte Columbaceu genus bina parere dicat, &
Paiubc,& Turrure ei annumeret, dicendum apparet,& has magna ex parte duo ®dcre:ciim
contra ille poft fubiungat compturimu adere /er»4.Ego3ni fallor, femper enim mcfanioribus
iiidicijs fubijcio,ita accipiendam illam fententiapute ,vt dixifle voluerit, totum Columba-
ceum genus bina parere, Turture vero, & Palumbe terna, licet quandoqj reliquarum more
duo parturiant. Parere tamen & totugenus terna oua vifum e(t3licetrai63 vt aurhoreft Ai-
bertus,qui quoqj tertium femper corrumpi addit. Sed Ariftoteles haec de Paluir bis , & Tur-
tuiibusfcripiit. Cur vero tam paucaoua pariant Columbae j aues alioqui , vt fuperius feri- at
piimiis, adeo bbidinof® 3 yt falacitatis ergo Veneri facra? putat® fint,caufam nobis talem-#
^Ariftoteles affignat, quale alibi in aduncisauibus ex eode attulim us.Ce/#/»^, inquit,
ea pavit, vt pote volax, fieut (f au es vnc.% ; materi a.n. volatu confumitur , & in alas pennafque
conuertitur. Mirum vero videtur, atab* Ariflotele-traduu>& a£Plimo,aco Aelianorepeti* ,
tu Colabas, cu duo, vti di&u eftjxdant oua, ex priori rnare,F®minam vero ex pofteriori ®di
Vife tamen funt aliquandobinasfemellas, vti rurfus binos mares vnico partu exclufiffo. ;
Quod veib prior mas exeat Paulus a Caftro.multiqj Philofophi virtuti caloris tribuendum
eife exiftimat, quaqua in hominibus cocrariu voluerit Bartolus. Nec huic (ementi® defunt
feriptores 1 hcologi, inter quos d Alexander Ales tradit cogmiffe mulier e fieri corpore in-
firmiore, viru a&t foi tiore,idque quatuor potiftimu rationibus: primo ex parte a&ionis, &3q
palfioniSj deinde exregimine, & fubiedione, pr®tcrea ex parte nut iend® prolis : poftremo ;
ex parte fpititalis fignificationis, qu® ola m^bratim, & articularim profequitur,& logeja*
tcqj declarat, que ledtor plura ddiderans adire poterit. C®teru qnanuis duo pleruq;pariant, ,
vti diximus: non ideo tfi ftatuedu eft infoecuda effe animalia: quin cotra fcEcudilfima,quip-
pe qu® lingulis quadragenis^ \xe Varro ait, & Florentinus cofirmat,/r;Ve»/j,) vt/Ariftoteles,
diebus c6cipiant,pariant, incubet, ac pullos enutriant 5 fed Se h®c, etfi in nullis alijs auibus
foe, udis obferuetur, pauca viderentur, nifi tantafoecunditate toto fere anno c5tmuarcnr.
Quod quanuis^ Ariftoteliaduerfariappareat3quiaIibitradat,/i?/4^/rf/e/2f//jf^reO/»rw.
bas , iple in alias decies anno, &; omni fei me tepore parere dixit, & alibi h rurfus nonnullas
vndecics, Aegyptias vero, quod /Plinius ex eo reperit £t duodecies, a loco, ac cibo, vcap-4#
paret, fdecunditatis laude in ipfis dimetiens, Vnde/fahbict fic habet: Pariunt Coluba omftb
bus annt teporibus , pullo fq\ educat filocu apricu habeant, & cibufw mimis a fate tantummodo.
fattantM.W csbu tantum tcfpici.es a bruma ad ®quinodtiu vernum, quo fcilicec tem*
pore non f®uiunt folurn frigora, fed agri fere vel niue, vel pluuijs infeftatur,inrerualluface- i
re,& non alijs anni teporibus dixit: quod Flor&inus quoqj ex eo repet >jt. Ciim itaqj tepo*
nsftociqj conditio poftulat,&: vidus fuppctit,quibufcunq;et menfibus foetare poffuntjatqj ,
ita m Aelianus intelligendus,qui alibi omnibus anni partibus parere Columbas dixit, & rurfus
alibi ex Ariftotele, que alioqui, vt videtur, minime ebk^tQmus.Pariuntfvua^nt, omnibus am
ni tepor ibus tvnde per annn decies fetum adunt.QmA obftat aute, fi duodecies pariat, cur no to*
ties et pullos ^d at, cum authpre# A iftotele citra dies triginta, prole expedita fuperiori pa* Jf
rianc, ve 0 Plinius tefhtur diebus o&odeam , vel falt e viginti totus abfoluatur incubatus J
Sed apud illu, vt apparet manifefta, parere, &foetii ®dere non diffeiut,quadofubindeprO
miraculo fubiugit de Colubis Aegyptijs, quas , inquit, in ea regione ferunt duodecies parere»
Ac hoc fort£ dicarevoluit Aelianus, alias fetiptor difertiflimus communiter Columbas
duodecies quidem anno patere, fed decies folummodo foetum ®dere , Aegyptias vcroCo*
lumbas vnumque facere, toto anni cui fu, nempe propter regionis cahditatem. Scd&
hoc rurfus/ Ariftotcli refragatur, qui, vt diximus, cum loci commoditas eft,& cibus
abunde fuppetit, ndftratcs toto annofoetiftcare etiam dixit. Qui verd defendere omnino
Aelianum
Omkhoiogk Lib. XV.
l%9
Varrini er
ror.
qln l.i.
Theopo.de
cauf. pia
Aelianum rciit: dicat Anftotdem dedomefticis loqui , illum deagreftibus , qua? etfi abun-
dantius etiam cibum offeras, nunquam, vel raro brumali tempore pullos acderefolent: De
domefticis vero id cohftae abunde; Longe maior Varini lapfus eft Columbam , Slyovov
ideftabis pariente vocantis. /Vmtfjnquitdodtiffimus Sc^Yighpiteufamper generat. Etiam
de lepore idem produnt. De Columbis domefttcis non eftdubiu. Singulis menftbus nonos creant ,
atqi educant fatus. Sed qua? ha denus diximus, etfi alloqui incredibilem propemodum , fi ad
alias volucres conferas, foeaindicatedemonftrenr , duodecim adfummum pullorum paria r/,10058
ex eis haberi fignifica nt.Si autem r Plinio credimus,vt certe experientia edodi credere hac Columbas
5 in re debemus, quatuordecim, vel falcem fredecim paria fubmimftrareeas videbimus. Si- ^ttr£^eci/
quidem interdum eft seftare binis menfibus terna xdunr paria. Nam fepe,vt idem tradit, in- 9tuor
ter pullos otia inueniuntur, &: alij prouolantjabj; erumpunt. Hos lUrfus sM. Varro (imulae
creuernnt , & robur habent , cum matribus- parere dixit. Quirumo Florentinus non eft veritus ^ouatinT
dicere, id facere illos ,vum primum abfaimifant. Sed qtiamu is > Ariftoteles longe a liter fen- ccjunts
fifie videatur, intra annum coireeos fenbens, fcmeftrefqjagfrdfeere incipere Venercm:Ni- f 3. de re
hilominus contra Plinius quinquemeftres fetificare feribit; eiqf Albertus non folu fubfcri- ruit. c. 7.
bit, v;ere tempeftiUe natos ante hyemera ciuldem anui pullos habituros afferens, fed expe- Pulli qn in
rientia quoq; idem approbat. Vt vt eft, inter omnes volucres Colubmim collegium fecun- cipifitoua
diffiniam effe concludendum eft. Neque mirum amplius mihi videtur , quod M. Varronis C£iere.
^temporibus quinque millia Columbarum quandoque in vno perifterotrephiacoicrentur, c^Q^bas
cum vel decem paria paucis annis in talem numerum excrefcere queant. Quapropter »Co- foecun(jjf
lumella rededixit Columbarum fecunditatem-, quamuis longe minor fit, qiftrn' Gallina- fjmas effe-
rum, qua? fcilicet quotidie pariunr, maiorem tamen qiurftum referre. T;mr re feccundi ratis olumauifr
cSufam Ariftoteles hanc rationem affigMatjquodmaguoventris^orporifajcslorefe facul- u ti . 8. c 8.
tate concoquendi maxima praeditae fint,& quod cibum facile fibi acquirant. Quod poftre- Incubatio,
mo pertinet ad incubationem: haec cum feminae , tum marisoper2 perficitur, .v- Achermis x/. 9. c. 16.
ita ofefte Columbarum genus facere ait, teftemq;citat Ariftotekm. Operam vero hanc Pulli quan-
itapa-rtiuntur,vtillamodru ,hic inteidiitincuber./ Plinius vero eiufmodi incubatum Pa-
lumbi alibi priuatim attribuens, Palumbes , inquit , incumbas pofl meridiana in matutinum ,
no fpterdmas. De tempore perfebtionis pullarum in ouis Plinius, Ariftoteles, ac Albertus dif-
fentirevidenturded Plinius, & Ariftoteles facile conciliantur , non item Albertus -.Conco-
quunt , inquit ^ Ariftoteles, atifae aperiunt Columba utra diem iitcefimum djpkm , quod- prius
adiderint{ mafculum.f.quod fere die vno prius, quam femineum aedunt )p,crforant ( vt Gaza
vertit, fed textus Gra?cus nnpd&xei habet in fingulari.Ornithologus, de femina intelligen-
dum id pjuuaiim putat, ego wer6.& marem idem facere exiftimd^ ouum'^>Hdjfo eifi dietquo
pullum ex eludunt dGrkcahepttur 'mphcrxei-diro u>ov 'ro-vrtptVepa, f fc ilicet ixuimei,
Vbi Alberti translatio fic habet : In (i (Jura oui primo Columba paruula in eo exi (lens penetrat
te (la anteriore parte ro(hrhfui,itavtteBa dejtetunadmagmmddmm grani tritici , & poftedJl
dmidUeni^inidmt.pdrtts^exirp&Ues.Vkm^ipfamvM.^tt^o^vixsbkxxbtmi^i^viceivi.
Ofifejd^.Codubas excludere dixit, mox vero {uhmnpiideUale inmdumUm^me-npbus \ernd'
adunt paria, ne f; o&auodccime;dtepxcjttdut^ jQ u ibus, verjpis ab Ar iftoteleiiieodde-pe-appa-f et# p
q^ijolu vigefimudfeiB g&nere notajvVnek verifiinifeeft hunc in teri m n^i negare id
dccim;dtebus abtblui poffe, vt Pli nius vujp^ftace. nira im eokf io>i e exc lufenS fieriindki*^ •
Albertus vero dumihrar 5 <&i*i u emit. p rbipt epqadi ditat e q u in <3 ed iiii>d i eb u & fouer i, ^ e x el u d i V fi
alijs verddiebti's quindecim coiBpferijadvvola ndCftn , feribre, quod k At iftdteiest-alibi pri 1 ^ r‘V •
ua:tim;Palju-mbis,& Turturibus adfcrib rrddiadColumbas.generatim excedit. Idem Aibeip- , L
tus abbiretiam , Quumyi oquii , Cdumbainvtero cmpleiUti i feptem 'diebus-..-, .deinde foaetur per t : x
qmtmrdecim,po(kurfifa&.omexkpullusStfahsi^.oic\c&y vtdi xi pde Pa 1 urabis^ 11 u r tu r i Bus- 1 Quandiu^
hocdcribitynemp S-M^karumAmumdubm qmttuordecim-vib&qmtt&s&x m h vte-rosgeftatfijo- qaeubent ?
®ti£P:ipM$4ri,m.id&deMty'>eutcJufaperfici.dd,voldtfa^itfi^ fcripfiife,qui
ahasaHcxperieatj^confirgere Ibitcttyo» v! gdfiQTO|dtei?u riq^idie itK uba t«n.>Cql umb a r u m-
abfqluiyife.ex-.CieEeiumjquatoitiis^mbojvrdiximti^kiffiriiiinGubent^w/f^^fi nifiatoer*
fte .irjfVan&oGeie .-^rs ri fi
C 6. hi. c. 4;
d 4*
c. 6’V ■
PuHiColfr
barumcuP
cecr,& itis. '
f 9 hif e 7.
Pugna Co
lumbaru
vnde.
Maresalijs
femellas
eripere.
Femina ad
vi&orem
accedit,
g Io Hi r.
Paul* patri
bus luis
matres eri
piunt.
Simpathia
cum hoic.
h ibi.t.j.
3. hi. ani»
gap, 45.
i£iianus
explicatus
k ap 40
Colum ȣB
rnamb9 ca
pi iefe pa
tiuntur. p
Cursoasfii
gianrGo *
lum^afc.
Secretuiic
quoahqai.'
Columbas
feruint,&
alliciunt.
Sanguinis
humanivis
C6 cranio.
3po V-yfsis Aldrouandi
//ac eadem peragit, nouitq^ calidus auceps%
Cut volucres cura funi, & Ut alis arundo. 1
Atej ", C olum harum pullis , hac artefigurant%
Stragula flammeolis oculis , rubro (que tapetosh
Et ve (i es ofHo per fu fas obijeit auceps.
Sic que oculos pafcens , animos eludit amantes $
Et pullos adit rubeo di fer incine miflo. ’ / i
P V G N A.
QVAM VIS Columbae fuapte natura nullum animal infeftent,fed contra quia timi-
dtifima?, femper vel minimum qi.ippiam perhorrefeunt , has tamen/ Ariftoteles
pugnacia animalia nuncupat. Verum pugna noncumalijs animalibus eft, fed in-
•» ter fe maxime propter f*mellas:quamuis & femellae faepe inter fe dimicare vifae
fint ob marium pariter commercium. Alter inquit Ariftoteles, alterum infefiat^nidumqial-
ter alterius fubttfed raro . Nametft ex longinquo minus , tamen apud ipfum nidum fimmo cer-
tamine dimicatur. Alba tus pugnare quoq; fcribit,quando nidos habent inuicem nimis vi-
cinos, sdditq* id pro vxoribusfacere. Alibi quoqs marem, & feminam ,poftquaniferoelK;
coiuerunc , non fiole coniuges Tuas deferere prodidit : fed antequam coiueriot, mares,
qui carent coniugibus, fuas ali js fubtrahere conari3indeqi acerrimam dimicationem oriri.
Mirum, quod ab Anicenna, eodem referente, feriptum eft, nimirum fe vidifle duos Colum-
bos pro femina pugnantes accetfilfe autem feminam ad vitftorem : deinde pugna repetita
cum vinceret, qui antea vi6his erat, ad eundem reli&o altero rediife. Hic fane, inquit idem
Albertus, Columborum mos eft,vtfimasfine vxore feminam marito carentem viderit,
moxeum ea coeat : ha?c ftatim a coitu illum fequatur, & obediat. Inter filios praeterea ,&
patrem quandoque pugna nafeitur propter matris concubitura. Masenim pullus, vhiro-
buftioreuaferit, vt^Orus, & ^lianus teftantur,ex confortio matrem expellit, eiqueeon-
iugio iungitur, dignus, fi id verum eft, culeo Romanorum, aut asneo Phaliridis tauro. Aegy-jO
ptij fan^ lapientes ob hanc impietatem Columbam pingebant, quado hominem ingratum,
ac infeftumijs, a quibus beneficio aifecluSiCft^figaificar^ vellent. . i - , .
■ ' iijj.ii .. ! o oti • •' bOuoUrnn.:
SYMPATHIA: ANTIPATHIA,
vVsv*..s rv*. v.i .< 1« *.yo. .. : . jsil oi/ •tljkl o.w,; * i i-
0 L V M B IS in primiscum humano genere occulca quaedam videturamicitia in-
8 tercedere, quanuis ^Ariftoteles illas cum hominibus degere finppliciter fcripfer-ir.
i Aelianus no vrbibus duuraxat frequentes cum hominibus habitare dixit, fed fefe
guinehumauofefeaudiuilTe Ornithologus narrat. Nonnulli , inquit yhumanum (angui-
nis eum pifis integris invafe. figulinoper quartam hora® partem circumagunt, deindc_j
fanguine Columbas illinunt, & ipfa edenda obijciunr , vt hoc remedio adhibito tum ipfe
inColumbario maneant , tum alias etiam allicianc. Pmerea Albertus eandem fere vim
% i :i ’ cranio
minis,
1 h } • C.
Cum lari e
rauUcr.a
Cum ea u i;
te capra.;
CudOfns;-
fticisaui!>>
Cum Titi
nunculo.
81 g*hi.c 5 Cv
Tinnuncu*
li'
OmitWog® Lib.XV. m
uit:\si , inquit , cranium hominis ft ni s in Columbario fufpendatttr , multi i ou
plicabuntur ibi Columba, ac quiete viuent*, Vei Ustu longe admi abilius elt, quod /Palladius j^a*5‘ '
fcnbic de loro , quo homo .ftra.ngulatus.eft-, non abire videlicet Columbas , neq; locum de- ^ q ", 1
ferere, ft per omnes feneftrasaii^mddeta lUo.ro fufpenfum fuerit. Idem fa&urumlac mu- j,as ( L, ^
lieris puellam a bimatu ladfcaacis A Ibertus pollicetur, fun vitreo vafe ibidem fufpendatur. lore fh.iu
Ocnuhologus hoc ide remedium ex lib.ro Germanico manufcripto accepdfe fefe tradit , & gulari ho
(ic,inquit, augebumui\&aliaeaUicientur,eruncq^manfuei;io,resaldemGruth.ologus de ca-
pite caprslic fcribitiColumbce amabunt locum, & alias eiiam adducent,vt quidam mihi afi
i^feruic, fi caput capra? excoriatum m aqua coquatur cum copiof (libra? pondere fottaffisjcu-
mino Romano, & multo lale ( quatuor vnciarum fjrtafie) quod deinde in Columbario po-
natur, Vulgo notu eft*, Columbas, Gallinas,, Anfe.res, Anates, & P.uionesquadainter fe mu-
tua beneuolentiaconuenire.7» Plinius alibi Columbas, & Fauoncs amicos efte fcribit,& Ae-
lianus eis cu. Turture amicitiam intercederesquod fane & ft mirum effe non videatur , cum
Turtur ex Columbarum genere ficj. vt fupra ex Arifioteleoftendimus. Vir quidam tamen mt.na. 74
Ede dignifEmus mihi afifirmauit , a Columbis immilTum in Columbarium Turturem Indi- Cfi Pauo
cum candidum feminam pene interemptam, & nili eam abftulilfethaud dubio-omnino oc- ®ibus.
eidenda* Omithologus etiam Gallinas Columbis infeftaseffeexaliomm relatu r.efcrir& Cum Tui;
reuera cumfimul pafcuntur» Gallinas illiscibum eripiunt, & corpore, & viribu&.validiores,, tuce#*
UjCum Tinnunculo, quam aue ex /^Ariftotele in Accipicrunagenererepofuimus^nonfolum
amicisiamcolunt apertam, fed occultam et,& cum maxima vtilicate comundUm. Eiufce-
modienim auis, naturali potentia Accipitres terret, licet viribus irnparsa&qiColumbaseon,.-
tfacapitales illos earum inimicos defendit, dum viuit, mortua vero in Columbario inolla
fepulta,& in quatuor angulis fufpenfa facit, vt lociamore capiantur nunquam deinceps lusvtColm
fedenamutenr, adeo amicam et poft mortem amant.MsminiK huius amicisias a Plinius, vbi basamet.
Columbas colores fuos nofie fcribic,& in caelo ex volatu plaudere. Jtt&a* inquit, m attenta* Ot.iQ-c>$
sione pvahentun Accipitri implicatis ftrepitupetfnis , qui non. nifi ip fi salarum humeris eliditur t
aUoefum faluta volatu in multum velociorem Speculatm occultus frondslatrc, & gaudentem in
ipfd' gloria rapit * oh id cum iis habenda e fi auis , qua T immnculus. vocatur ... Defendit eninu, 9-.
y^*Uasy terret^ Accipitres natur ali potentia , in tantum^vt vifdm, vecemqifim fugiant*. Mac de
cattfa practpuus Columbis amor eorum* Feruntcj{fi in quatuor angulis defodiatur in ollismuis
oblitis , non mutar e fedem Columbas , Idem fere legere efiapud^Columellam^vbi.deCo' pAs.c.go
lumbis loquitur , quare Columbaria fua deferant. ld% inquit, ne.fatvetus Democriti pr ace*
ptnm*Genu$ Accipitris T innunculu vocant ru flici, qui fere in adiffcijh nidum facite Eius pulli
finqttlt fittilibus ollis conduntur , ttipatifq^oper cula fupgQnuMuwy&gypfo,lita.vafain angulis
C olubarq fufpenduntnry qua res auibus amore loci fic comitiat {uti nunquam, deferam « Cum v e-
fphriUombusquoq;, tacitam quandam intercedere neceflitudinevejLinde patet, quod Co^
lubarta fua, fi modo Dydimocredimus,nunquaro mutent, bcaput Vefpertilionise faiUgi®
Golunlbarij fufpendedimus.Sed fo rt eV efp e rt 1 1 i o i>es Colu m ba s eode amore profequunt urs,
jp/U/^ipfifubGo! ubarioru tegulis habicet,acqi ita fimul degere gaudeant.Illudquoqi.fym''
pa hwe, videtur afcribendii, quod ideauchor de re ftula ( oftraco.nempe) cribrata fcribic, ni»
nuru fi cu cbfio ,ac veteri odQratoqj vino mifceamns, ac Columbis ad pafturacxeuntibus
porrigamusj, ljSirettUiendis pharmacum amat or/ufore. Huius enim meo iudicio ratio natu-»
ralis alfignari aequ t,vt ncqjiilius, quod idem quoqj.Didy.miis alibi tradit, manfuras nenif
pe, Ii quis vitis agreftisramu,quo fiorefeit tempore decerptum in Columbario repofuerke.
Per ifterionem herbam Columbis admbdu familiaremelfe , indeqj nomea habere fopra ex
q Plinio dixi,eamqj nonnullos inCplumbario fparg^aGqidQS fuipeildi fuadere^vt Colum- Merione "
bje eius innata vi detineantur 40 auiore.loci . Eademelelifpbaco fiue faluisefacukas mejfc h.etbaw
puiatur-Nim I^|dymusfcribit>fi .vna cum thure in Colubario c6buratUr« Co!ubas,qu^s^ap, qjf2§ ,.r,iQA
$©iddeferuerint,c6reiiocari.Herbaitecarlioa vulgadidia,qu2e quibufdichaDiajleontis-ibi Cu faltjia
ipecieseft,Colubisobijcitur alijs quibufda mixta,. vteuoJantesa lia fecu.adducant. T-agus
cfcam Columbarfij qua multas alias venentur, e radice carlina? a quibufd^m* confici narrat
hoc modorredici adiungunt lutu aduflu.e clibano, mebvBoamjm^iamq^oua baleces con-
dita fuerint, & mafTam inde formataGqlumbafijs imponunto. Alijeiufdem herb^ radicem
in,aqua coquunt, lutumqirulfumefurno in vriGa reiBolljuum.firoulcumifaiispugilio in e.a,-
dqmd^Toluti ,& modicum mellis adi|ciunt, AI jjcarlinam cum pifis albis meile excipiunt,,
&;ad huius maCfcodoiem Columbas allici inquiunt.Sunt qui fimulfubigani:carlinam,can- Cumfem%
nabrs femina, coTandrum, & lutum fornacis veteris cum vrina JDe Lygi, hoc cft, viticis,fe-. 0C viti^s>
' '■ " " mine
C0. vefpce :
Cuoffrar-
COa
O®: vite
€umcac<
lina herba
Elea Co-
lumbas; ab
Jiciens.
fu
3p2 Vlyfsis Aldrouandi
mine tradit Dydihius, U triduo m vetere vino maceretur, ac poftea orobieod6 vino made-
fadb Columbis oiferantur,& mox abigantur, vt primu halitum fenfennt, extemplo omnes,
ad Columbarium aduolaturas, idcmqj externas etiam faytv3c*9* r
H' fictS ' vw ‘nfiixoG uotXU/jdtffiTru ai an tritui ideft: - ) Ov, F
Lachrytnabunda autem deinde Dea fugit veluiQolumba •• • -u C’
fu a quidem ab Accipitre in cauam volauit petram\ •
Diana co • wem innuit x Vergilius Camilla; vi&oriam aduerfus Auni filium fugiencem hac eompa-
lumbc c6 ratune amplificans: ' - 1 jjfr!
Cum an-
nulo au-
reo, & ar-
genteo,
r /. io.c 17
Cum odo-
ribus.
{I 5. c. 2 4.
Cum Uda
no.
Cum opo-
balfamo.
RexCypri
Columba-
rualis
tilatur.
Antipa-
thia cum
amaiaii-
bus.
t l.de par. c •
5-
Cum Ac-
cipitribus.
An cum
omnibus
rius Acci-
piter.
§l.4.de ani.
c.£4.
Columba-
rius Acci-
piter,
%9-hi
Palumba-
rmseurisa
di&us.
Circos
Halietcur
magis hor
itant.
E* e! ago -
fcunt \o~
lumb«
nondut^f.
Aquilis vf-
fas. • '
u lliad.
fluam facile Accipiter faxo fac er ales aperto
Confeqititur primis fublime n in nube Columbam .
Comprenfamtp icr>et,pedibufy euifeerat irneis ,
r unc eruor , if vulfe labuntur ab Mb er e pluma.
Eodem modo Q. Calaber Pantafitaam ab Achille conficiendam Columbse ^quiparac , il*
1 »t m « nfiosvi (X r\ I ! r! t rt h 1 1 n /« ^ 1 * » 1L ^ ^ . J LSf' ni' . f t C C _
parata»
x xLin 1 i.
Paarafil^a
columba
alii n ia ta
y a rem 4 lum autem Accipitri, quod in hunc Columba incidens euadere non poflttVHoc fenfu
ab Alpheo 7 Ouidiusloquenceiii introducit Aretufam virginem, enarrantemq; quomodo ab Alpheo
c6prcfla. '-fuerit compreffa A % . .
Sic ergo
m
Orsnit hologk Lib. XV.
Sic egs cumbam, fc h>e ferus ilie premebat*
Vt fugere Accipitrem penna trepidante Columba?
Vt (olet Accipiter trepidas vrgere Columbas .
Idem ^poeta fepififime interne ani harum auium inter fe odi j mentionem facit, nem pe prr-
muni, vbi Dedalionem ab Apolline in Accipitrem conuerfom fabulatur?:
ffua nunc. T hisbaas agitat mutata Columbas .
Et rurfusrf alibi:
Ter rem- minimo penna Bridore Columba*
IO Anguibus Accipiter fauci afaci a tuis *
Ite h alibi denqb.vbi de vitiata a Thereo Philomela agit clegantiffime a Columba^ute Ac-
«ipitrinos vngues euafi, fimilitudincmdeprompfithocmodo»*
illa tremit, velutagna tremens , quxfaucia cani-
ore excuffa lupi nondum fbi tuta videtur.
Vtque Columba fuo madefalUs f anguine plumis
Horret adhuc, auidofqttimet, quibus haferat,vngues.
Alibi denique Arionem fonum edidiffe feribit tam fuauem,vt animantia inter fe ifreconci-
liabili odio diffidentia redderet, ^bi niutu^ aspica, adeo vtAccipitereciam a Columbarum,
rapui fibi temperaret. s
10 Sedet, & Accipitris ittnBa Columba fuit*
Pariter e Horatius Augufti contra Cleopatram,& Antonium viatoriae laetitiam deferibens,
Qie.opa.tram fugere facit trepidas Columbas more, & Augufkimvc Accipitrem illam infeq..
Redegit in veros timores
Cafar ab Italia volantem
Remis adurgens , Acctpitcsvelut
Molles Columbas , aut leporem citus >
Venator incampis,Scc*
Hieronymus^ Vida Saluatoris noftr-i difcipulos adhuc propterllidaeorum timorem ^quo-
niam nondum a virtute Spiritus fandi erant confirmati, prasdicare non audientes , fed fefc
jShuc illuc illatebrantes, Columbis comparat, quae Accipitris vim* .atque iniuriam fugientes
fwbmde in domicilia fua recondunt.
Mon tamen exuerant vanum inter tanta timor et»
Gaudia, nondum animi firmati numinis aura
Aethere a, fed adhuc latebras cauaq} antra petebant?:
Sicut vbi Accipiter celfa de (ede Columbam
Su finiit apprenfam, quamroftro euifeerat vneOy
Diffugiunt alta huc illuc, mox turribus imis
Condunt feceleresfr inania murmura mifcenl*.
Haud illis fetus attoniti po si funera, regis
|0> Jnclufi tefto fabanty&c.
e Pontanus vero, vt auiditatem Colaeftgnificaretdn efferenda ex profundo maris patera*
Accipitris Columbam infequentis celeritate vfumfuifie fingit , quali dicere velit, non tam
amde limul,ac velociter AccipiterGolambam infequitur9quam Colam pateram, ait autenfi
fefeffuhvndas '
Demi fit, quantunq ; acer per in ane Columbam:
Delapfus calo Accipiter, feqmturfjtritque
JamejL alis, iamfrvngue petent
fer fiuBusyper faxa fecawjmurn vfque profundum?
Seciatur pateram*.
ft&leganter etiam /Hercules StrozzaThi filius ceruum perfequentem Ssrozzium Accipitri*
timidum natur.a ceruum Columba? affinjilat,inquiens :
• - ■ Deinde per obliquum campo in feBatur aperto,
dualis Hyperbore celerem de nube Columbam
; Accipiter fuper inflat agms,proprior£ fugaci
Fit m agis, at % magis ; tam que huc , iamq; exigit iHmb
Alarum ad fonitum trepidantem\& fauapauentem
C onfeqmtHrfugicntemfSnc*
Ab eadem antipathia carmen Bcroaldi tale efk
ffuan»
z Msf. i .
Dedalion
in Accipi
trem.
zl.i.ttif,
b Met. 6.
Philomela
a Thereo
vitiata Co
lumbe co?
parata.
Arionis Ih
nus.
fafi. £.
ef. x. eat*
ode. ^ 7.
Cieopatr®
&git mo-‘
ic Colum*
bc Accipi*
tre fugien
iis.
d l. 6. Chii*
W*d'
Difcipuli,
Domini
Columbis
«Sparai.b
® lib. 4« d&s
fiel.de Cote.
($**
f /. de ven.
Ceruum
Columbf
aflimila—
tu».
/
Vlyfiis Aldrouandi
g9. biH*c»
3 6.
Accipitru
artus in co
lumbaru
venatu.
hi*iQ'C'&6
i llUd * io*
Circo Ac-
cipitri A -
chille$:Hc
&or Colfi-
bs fimiliso
Cireus vt
Columbas
capiat
Circi Acci
pitris ety*
mutn.
Cum Mil-
uis antipa-
thia eft co
lumbis..
Miluuscur
Columbas
capiat.
k In epotUo
> , . ^
QuA&iviXadainthovixow.
, . ' vt Circi •• « • f \ r. ; ]
Genera Columbarum concutiunt»
Cum Miluis etiam Colmbis haud bene conuenit; nam & bi non minus , quam Accipitres
eas mfeftant. Veru nu id ex occulco, infitoqjipfi odio faciant,an potius quia imbelles, &ab
Accipitrina indole degeneres,imbelles etiam, &timidilfimasaues, quales fane Colub^sut,
profequutur,curiofus quifpiam inquirat. Cui fi mihi refpondendu foret» dicere id ab mna*
ta quadam cu illis antipathia facere,cu vel a longe minore ipfis auiu quocuq; geneic,fi te-
nerrimos Gallinae pullos excipias, fugentur. Difcordiam hanc perquam do&c£ Horatius,
noftrg, aut apparet, opinionis patronus, & alfertor his yerfibus detexit;
Mirus
395
Ornithoiogile Libi XV.
, ' Mi.rtts amor tuae t vt tigres fub/idere cerni*
Adulteretur & Columba Mtluto : hoc eft per adulserma Miluo iacatur. Par^mia
fftcx impoiftbili ddumpea, qua-fcilicet fummamdifcordi3ra>& naturalem impotentiam
docere intendit, quocladuerfum animal , ac immiciiSmum Columba: fit Miluus 5adco vt
impoflibile fit eos voquam reconciliari» tantum abeft, vtmiituoamori indulgenc ,& Co-
lumba Miluofuccumbata priori odio dcpp(ito»Voluit item aliud, nobis his vehibus impof*
fibde denotare po.eta,quod cuColumba nullifuccambeie fojcar/iificui femelfefe iunxitB
nunquam contingere poffit, vt a MtUlQA.quam capitaliteralias odit ,icfe in iri patiatur* Ad
^eundem fenfiimCaffandra virgo cum Palladis exemplo perpetuam virginitatem vouifiet,
«une vel ab hoc, nunc ab illo C rsecoru duce ad coa$as>& v iol| tas nu paas r ap ere t u r ,a p ud
Lycophronem fic plorabunda loquitur*
Tpo? vtpya As^og
X%fJL$%inv ctprrne ot*a'c
Tum violenter Palumba ad Accipitris lectum
V ducibus Harpes. Columba raptabor».
•Qii 'jfeus ver fibtiK duo potilUmum innuit, Ha r p e soim ir u na ^quse, vt hro loco, docuimus Mii-
:«i ^cies'ph,in Columbas ukum^ac difcordiam,curo etiam eiiifdcraignauianvvtpote,
qua? capta pr^daiftK faucibus (ibi eripi finat ab Accipitre.Notanduro interim interpretem
transferre Acdpitris,cumpoiius vopyoi, Vulturem.Lycopbronifignifieec,vtSiiidas,
& Hefychius annotant*. Sed interpres meo ludkio Accipitris voce ita vfusefi,vt quacun-
que volucri rapacem fignificet, qua Harpen viribus fupecet.AccipiteEcnmab accipien-
do di&us eft,hoc eft a rapiendo, , quod onomibus rapaeibus conuenit*Iofephus Scaliger, qui
iambico carmine CUifi odi am.Lycaphronis t,raftulitsVulturem quidem vertit,fed cu Har-
pes^noamemineri^fenshautboris^ve^nen aflecutusekjyclmemcaufaomfeficauih^t:
At vulturis Columba tunc raptim torum »“
Exanguis ales vngue picato trahat» * • -
DeniqsSd hoc etiam in Lycophrone notandum, quod o/rat fimplieiterpro qtsauis Colum-
ba accipiat, cum alioqui Columbae fylueftris fpeeiesfic,vc fupra o(tendimus,& infra etiam
^proprio de eo fado capite demonftrabimus* Poftremd obferuandum eftScaligefu totum»
bftc: verfum onaMeiCum fane^fine eo mes Lycophronis exprimi nequeat» Habet praeterea
mifellum hoc,a<; teneUumauium genus Accipitribusipfis longfc validiores, ac f^uiores ho-
iles,& de quibus, prius, tanquara maioribus, ac nobilioribus erat dicendum, nimirum Aqui-
lasamum omaium, regi nas. Neque enim, verum cft,quod l /Elianus prodidit , cum rapaci*
huic uteris foedere deuinciri,paccmqigerere, quando etiam ( Aquilas nunc etiam excipio ) a
inultis no$urnis,&Coruini generis anibus in£eftencur,vtmoxpatebir. Inimicitiam vero
CohitnbaiQ cum Aquilis , veipotius Aquilarumcum Columbis luculenter detegit xwOui-
dius, quando modum deferibit, quo Romulus vtebatur in diripiendis Sabinorum virgini»
bus.Has enim ait, ita exhorruilfe praefentiam Romuli,quemadmodumCoiumb^fuperu«*
lenientem Aquilam pertimebunt j ita veroxanirt
Praunus exiliunt animum clamore fatentes
.... Virginibus cupidas inijciuntquemanuSt
u Vt: fugiant Aquilas timtdi^i.ma turba Columba
Vtque fugit vifos agna nouella lupos».
Sia/U ttmuere vir os Ji ne lege ruente t.
Simili etiam comparatione vius e&alibi t
Sic Aquilam penna fugiunt trepidante Columba^
Jdcm fecit Mar&iahs,qui neget fcCarminionis fratrem e0eehis ver ficulis vtriufque natui??
difparitacem, ac difcordiam apcrit,lnquiens :
T am dtjpar Aquila Columba non e fi
Nec dorcas rigido fugate leoni*
jguare deline me vacare fratrem»
Meminit eiufdem diihdij Prudentiusiimilitudine %contcario fenfu accepta *
Agnus enim vice mirifica
Ecce Leonibus imperitat
E x agit an fque truces Aquilas
y ...» Eit vaga nubila, per que natos
v bidtre/ugat Upfat columba*
. . ^ ' %%
Cafiandrs
curColfc»
ba? compa
Harpe*
qu* aiiis
T oyosc.
qui aufcm
lycophro
ai
cth
Accipiter
vnde di-«
itus.
Antipas,
cum Aqul
Ii».
Uib.$.dtfc
«».«• 45*
«ui.
Inachi Te
d i!isq co-
mes.
© /&i.cr.a,
V "s
..Slfc;.
.-qv.ft.
Brac^ml-
ffis imago
Columba
fimiUfaT
p Ub. §r 4»
anivt.c. 4%
Aquilas
gmrinas
plusq alias
AquiUma
rinaeft Ha
laasetos.
q9.buc.32*
tlib.9.SyrL
Cu rapaci-
b* no&ur»
nis. *
Cum Bu-
bone.
Cum No*.
«9tua, n\ /i:;
f/i6.4.i« r«
Fodua i-
deforam$
intrat , qd
Columba.
j/r. 9.C.9' 3»
Cu co mi-
mo genere,
u $. de re
e.J,
Cu terre
ftribus.
Cu vulpe.
Cum catis
& multelis
ClI ferpg-
sib* & quo
modo Co-
lumbae fe
cotra eos
defendat.
X Cjn. I c.
Mier , Ub*
ig6 Vlyfsis Aldrbuandi
Et Baptifla Mantuanus Inachi Tendiliaecomitis » Oratoris HifpaniatU8$ regis ad InnoceQ*
taumpdauum Pont. Max, encomia rccenfens, cui, inquit ?
Cum vehit Hifp.anas ammofa in bella phalanges
T ervitus inemfu tanti ducis, ora fugaci
Venit equo, refugitqy fuam Saracenus in artent; t !-n
Sicut pracipiti fugiunt Jlridore volahteS-
In Jiant em quoties Aquilam videte Columba,
Et rurfus 0 alibi hac fimilitudine vfus egregie Columbarum ingentem )piu©rsm explicat,
inquiens ; ! !-
Sicut vbi miles Aquilam videre Columba
Nare per aereos trattus\ncc pinguiarura> 1 j
Nec placida retinent epulae timor omnia vincito
Pars latet vmbrofofahu, pars alta volatu f- .
T ecia petit, pars montanis cana fax a latebris» '
Et pennis percuffa fonat pernicibus alfot-yi > ..... , •
Exprimit pariter hanc Columbam formidinem Francifcus Modeftuseoinloc®,vbi illis
coparat virgines in nauali certamine curfu contendentes ob propofita prjrmia^ficcartensj
Seu ^^#^/( fcilicet Columbis ) infrepuit calo louts ales aperto • S: .
(O
v-rq
vt
UOi
|M 1
V.l
Et [aper infrendensrojlrumexertauh^ vngues% -v
Cum per inane fuga ftfefaJio agmine tradunt, ■ *
Certarim euntia forias -anteire laborant* G - ■:*);. dv - ; • * > : 7 J P
Petina Jirepit-ynebaU excedunt* adfibilat aura. ’ ; J:i: b
Liidouicus As ioftus eandemiimUitUdinem in vfumfuum conucrtityvbi Bradamatnis ima-
ginem ab ATamee Carena Magico, vc Ruggcrio caufatti apud fe morandiinne^tera, ab-
repta fcnbit ; ; ' - . . . rs-;.
E fe Fa rreca in fpalla, c via la porta, n • ■ ■
Come lupo talhor pauido agnello,,
OVAquild portat ne Pvnghia torta i.ir :
Suole -6 C6lombb,-6fIioiil*aft»o-augelloi!- ’ tfnb , . .
Veriim quamuisexa?quo Aquila s omnes metu at Columbae, priuatim tamen marinas ma-
iori odio profequUnfur: quare alibi/1 Aelianus, Aquilas marinas , inquit, &Circes horrent:
& alibi etiam &\xiu Vult urum quidem, & Aquilarum vocem facile Columba ferunt ,no»Uem
Circi, & marina Aquila , Hanc Aquiiam q AnUloreli Haliaeton dici proprio deipfo capite
oftendsmus. Meminit huiufcedilfidij Petrus Angellus Bargams s > ’
Non aliter, quam cumfablimi e turre Columba ' -) '
Confpexere procul paffes Haliaeton alis ni:? <;
Irruere inf re (lum, & pradam captate volentem* ^ - r
EyenfintUr tocuntq^omttes, rapidoq\ volatu ’ r ^ >
pvacipites quacunq, viam fec at ille feruntur.
Rapaces nodumx nobtu maxime Columbas exagitante Author de natura rerum priua-
tim id de Bubone fcribit , quem tcadit illarum oua exorbere • Nocuam teftatur/Conra»
dus Heresbachius (de in Columbario fuo deprehcndiffe inter medios Columbarum ni*
dos ouis Tuis incubantem: item in propinqua excauata arbore plurimorum pullorum reli-
quias a noduis congeftorum, quibus pullos nutrierantflla», Eth enim, inquit , Noduau*
maior apparet Columba, plurimarum videlicet denfitate freta, tamen eodl penetrat, quo
Columba, quod corporeexilifit, licttplumofiore;/ Ctefcentienfis contra Noi^urnas ra-
paces Columbis infidiantes feneftram de no^ie clatldi iubet, vt fupra diximus. Poftreniii
cx auibus totum fere Coruinum genus, vtfunt Corui,Gofnicex,& Picsejvidemus Colum»
barum pullos primum coolantes opprimere. « Varro verd& matrices etiam ab illis inter ^
c ipi fcribit,pi£Cipitiq3»vt cum foetas lint,certum Wcum difclufum ab alijs rete habe at.Da-
ect etia quomodoa Columbar ijs duabus virgis vifcncis humi inter fe curuacis capti inte-
rimi ntur. Ex terretlribus in primis 'vulpes communis hoftiseftPauorium, Columbarum»
ac omnium fereauium. Cati infuper, dt omnia moleftarum genera Columbas nonfolum,
vt gratum pjbulum comedunt, fed continue etiam eis infidias ftruunr, vnde peculiariter»
fi fiei i poteft, prope Columbaria habitant. Quomodo ver^Colbmba? ab his dtfcndatuij
ante docuimus, \bi quoqifcripfimus , vt a ferpentibus infeftentur , qui &iplt alias ijs iniu-
rijede folenc. Hinc Paganorum Imperator apud «Torquatum Tatium pacem Chnftsa-
oosUffia
Omithologire Lib.XV.
397
nortjmafpernatus ait agnos prius cum lupis familiariter in eodem ouili vna vi&ituros, &:
curo ferpentibus Columbas timui nidificaturas, antequam illi pacis conditiones accipiat.
Aisautem ;
Gliagni,e i lupi han giuntiin vnouife*
E leColombe, e i ferpi in vn fol nido.
Prima» che roai di non difcorde voglia 'i
No i coFranccfi alcuna Terra accoglia.
Sfcdtpfemct etiam Columbae, contra ferpentesfefe tutari nofcuntfidque miro modo, fi Ki-
0 ranidi, & Albertacredimus. Pertdexion inquiunt ( Albertus heperdexin habet . Orni-
thoiogus forte periftereon putat legendum efie»verum meo iudtcio perperam, nam periit, e-
reon Plinio herba eft, peridexion,feu hyperdexion illis arbor )arborefiin India , cuius fru-
cius dulcifeBy& gratus Columbis, cuius grassa in hac arbore diuer fari folent» Hanc ferpentes
timent^ adeo etiam vt vmbram eius fugiant» N arn fivmbra arboris ad orientem ver tat a r )fcr-
p entes ad Occidentem recedunt » & verfa vice . / taq^vi huius arboris fer pentes Columbis nocere
nonpojfunt Si qua autem forte aberrauerit fer pernis fatu attracta deuor at ur»,Nam fi gregarim
degant,.aut volutent,. nec ferpens, nec Ocypteros .i. Sparuerius, eas Iader e potefi,vel audet» Huius
arboris folia, aut cortex fufitu omne malum. ( beftias venera tas ) auertunt, Vrverb illa arbor
Columbis falucifera, ica*tefte * Serapione ktharlishelkborus albus(de nigro autem id non
ofcribit,fottoquia minus validum fit) Antiquitas vero folo fermead expurganda hominum
corpora vtebatur helicboro, vnde quoque as Perlio pro tota medicina futnkur hoc ve.rfu:
, H elleborum fruflra, cum iam cutis agr a tumebit ».
Pofcentes videas venienti occurrite morbo»,
Ideenim poeta dixifle videtur de folo helkboro, quod lic Ouidius de vniu e rfo medicina.
Principijs obfl affero medicina paratur.
Cum mala per longas inualuer e moras»
Serapio itaque feribie ex Mefarugie Columbas perimi deuoratis frugibus ^aut fabis madefa-
His aqua, in quahelleborus albus fuerit maceratus» Sed vti illud minime mirum eft ,cum &
debitam quititatem excedens, praefens etiam hominibus- venenum fit, ita verohuius potif-
(f0 fimum naturalis ratio dari non poteft, quod a Plinius memoriajprodidit, hominum nimi-
rum dentibus quoddam virus inefie, quod Columbarum foacus implumes necat, cu aiio-
qui homi.nes»& Columbae mutam fere amicitiam colant . Ornithologus&Mardalemeiufi
dem antipathias meminifie autumat, vbi ita ille canit :
Nec violes teneras pr aduro dente Columbas
T radit a fic. Gnydia fint tibi facraDea»
CORPORIS AFFECTVS.
Peridexid»
Hyperde »
xion.
Ornitholo
gierror.
yl>4.dcme0
c.114.
Helkbor®
albus Co -
lumbis le-
talis.
z.Sat.%»
IQTL WP O L E S T A T V R genus Columbarum, maximkverb pulli pulicibus, &pcdicm
I %/■ lis, quibus nifi a Columbario mundentur, macilenti fiunt*, & faspe ad debitam^
i JL T JL magnitudinem non excrefcunt . Continuo enim infeftaci corpori nihil adij^
ciunt, aquare fa*p& rtidosille debet muta re, vel faltem ab animalculis illisexpurgare^Cre-
fcentienfis diligenti Ifimus geoponicus Columbis nonnunquam variolos circa oculos na -
fci tradit, prseapue menfe Augufto.Sed quod amplius efi» cb vitiliginem, & lepram aifrai
Columbas a Perfis expulfas legimus apud Herodotum .* SiqutS) inquir, apud Perfasfedm v
bus lepra,.aut vitiligine infectus fit, huic in duitatem accedere non conceditur , neque cumaltjs
Per fis confuetudinem habere.Dicunt enim hos morbos ulis immifios , quod in Solem peccauerint.
Aeternum vero,, qui ijfdem eorreptusfuent,e regione fua exigunt,atque ob eanctemcanfam albas
,10 Columbas expellunt. Hucufque ille, interprete do&ifiimo Heroico Strepha no, vbicommu-
nisdnterpretatio fic legit, eandem obeaufam C olumbas in duitatem afferunt-. V t r a veto Ie$io
fincenior fit, ab experientia e fiet probandum» Mihi Columbas hoc morbo tentarinouum~a>
nihilominus verifimik.
^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^
al.ii.e.U»
Dentibus
humanis 1
virus ineft
Columbas
secans,
b/# Xen»
■s ssdidoC
a ..r ... ■ r . '
■: nm
Puiicuno»
curaenta.
a l»$.c. 900
Varioli.
Lepra. 5
In Elio.lt. re
Perfarum
lesc. -
Perfe cur
Columbas
expellant
tt
CAPIENT-
gpS Vlyfsis Aldrouandi
%
CAPIENDI MODVS.
Colfifaaria
qui habe*
?epoi'sut.
L
CoIGbariS
aucupium
itarb.
Columba
qfio capi-
antur.
«/.SCaf.3 2
ICITVM eft quidem cuique etiam in fundo beneficiario, qui cenfualis eft alicui
domino etiam turidico Columbarium habere tot Columbarum capax, quot in con-
finio poftefliones habueritj, vt eis cibaria fuppeditec , vt placuit Judici conrradido*
rio Parifienfi Senatui xv, Calend. lunij anno Domini s 549. & vj. Idus Decembris 1 56
nec poteft fuperior dominus prohibere, cum Columbaria non fint inter infignia fuperioris *
iuris , nifi contrarium fuaderet loci conluetudo, vel prjdidij clientelaris lex in emphyteufi.
Sunt enim confuetudines locorum, quae ex clientibus prohibebat,& folis permittant domi-
nis, vt Burgundia», Armorecae , Nsuernenfis • Alioquin ius eft cuique libere h&bendi , nec
vicinus quoq; prohibere poteft, cum vidus harum auium fit innocensjnec rerum pofieflori*
prohibitu, bus nocear, damno depaftionis cum ftercore fundis vt ihflimo, compenfato. Sed vti lurjL-*
lb lib.ftquis gentium Columbaria habere Columbis inftruda permittunt, ita contra aucupatum carum
prohibent: Columba^ inquit b lurifconfultus, ex alieno Columbario accepta furti ad ionem pa*
r/»»/.Quanriuis tamen etiam eas capere lex vetet, multi tamen clam eis infidi atur. Capiun-
tur autem ilis varijs modis:inter quos rete principatum obtinere videtur, quod eo maxime
loco extendi debet, quem vidum quasfitura? lsepe frequentare folent,potiflimum vero niuis2<
tempore, poftquam ibi gratum ipfis aliquod edulium projeceris. Petrus cCrefcentienfis
rete deferibit, quod ad has volucres capiendas aptiffimum fit , quem ledor adire poterit..
Retibus vero eas capere vfus eft antiquiflimus,& ante Homeri faecula etia cognitus, & ma*
gnatibus cultus , vt apparet ex hoc , quod feribit Atha?neus: Heroes , inquit , apud HomC«»
rum,ne aerem quidem volucribus liberum permittebant ,fed laqueos,- & retia Turdis, &
Columbis tendebannMeminit &^Ariftophanesfacetilfimus Comicus.
T ai «*pis*«pa$ 0 ofjLotOif;
Kai <1 weiv&yKafa it id eft*
vt Andreas D.Iuftinopolitanus interpretatur.
Columbaff Ji militer collig em, impediens habet M
Et cogit aucupari ligatas in rete .
Sed adagioru author transfert feducere , fiue in laqueum deducere, indeque Grae*
vpict vnde. cis Palumbis fylueftribus . Germani, cefte Orni
thologo,Liuias alledatrices faciunt, & vulgo vocant Locktuben,vt fui generis aues in rete ,
hl.\'deipn* pelliciant.Fuerint autem paleutriae, vt rede quidem Oppianiparaphraftescxiftiraat,forfi-
Mcretri* tan didae , quafi veteranae quaedam . Sunt enim veteres, hoc eft ohm capt*. Sicmeoiu-
cces paleu* dicio EubulusapudA Athaeneurn meretrices appellat paleucrias,quae iuuenes fuis blan-ft
iri* didae. diti js alliciunt: quodetfi iuuenes etiam faciei fuae decore faciant, veteranas tamen ma*
gisid verborum lenocinijs prseftant , quas nos ab officio roffianas , id eft, lenas dicimus*
Ceterum excascatarum loco, vbi defunt, Columbarum imagines fubrogaripoifunt. Sim-
plices enim funt, atque ceu ad vuas aduolant. Imo vero / Athasneus alibi author eft
Columbam pidam confcendereobfimilitudinem. edecipiuntur,oftendit totidem fere iilufionibus hominum animas a daemone in obfcura_^
Tartara detrudi:
Haud fecus , aut fi elim per frudum lattea forma
Lapfra Columbarum nubes de frendit in aruum
Ruris frugiferi^ laqueos vbi callidus auceps
Pratendit , lentoq\ tnoleuit vimina vifco ,
Sparfit& infrdias filiquis , vel farre dolofo
Inliciunt alias fallentia grana , gulamq-y
Innectunt attidam torta relin acula feta .
Molle vel implicitas gluten circumligat alas,
• Afr alia quas nullus amorprolettat edendi,
Crejjtbus innocuis Herili fpatiantur in herba ,
Sufpetfamqi eauent oculos conuertere ad efcam.
Mox vbiiam calo reuolandum,pars petit athram
Libera frdeream plaudens fuper aera pennis ,
Pars captiua tacet laceris , & faucia plumis
Pugnat humi, & volucres ne quicquam fufpicit amas.
Sic animas cali de fontibus vnicolores
Infundit natura folo ,fid fuauibus tfiic
Denintt a illecebris retinentur, <& ^th er a pauca
* Con fccndtmt reduces, multas vifeofus inefeat
P a (Ius j & ad fuper as percurrere non finit auras.
Pulzones,
m Epif. ij $
ad IultttiZ .
Vnguento
capi Coli*
bas.
Vncinog.
tic$ alliga-
to.
Columbae
feipionib®
ecfievbi.
Hollandi
quo cola-
bas capiaL
n In Amm-
(
HISTORICA.
NOTISSIMA in primis eftfacrahiftoriadeColumba a Noe ex arca in famigerato Colwbse |
illocaeaclifmate erniffa , qu« primum vacua reuerfa eft : iterum vero poft feptem- Noe eraif-
dies cmifta redijt cu oliuas ramo, & rurfus poft totidem dies non redijt. Haec autem fas hiftoria
°ita leguntut in a biblijs : Cumque tranfiffent quadraginta dies aperies Noefeneftra arca, quam a Gtn. &>
fecerat, dimifit Comum , qui egrediebatur , & non reuertebatur, donec fic carentur aqua fuper ter-
ram. Emifrt quoq-gC olumbam poft eum,vt iam videret fi ceffaffent aqua fuper faciem terra. Qua
cum non inueniffet vbi requie fieret pes eius , reuerfa eft ad eum in arcam . Aqua erant fuper
vntuerfam terram, extendit q\ manum fuam, & apprehenfam intulit in aream. Expctfatts au-
tem vitra fi piem diebus alijs rurfum dimifit Columba ex arca. At illa venit ad eum ad vefperam
portans ramum o liua virentibus folq sin orefuo. Intellexit ergo Noe , quod ceffaffent aqua fuper
terram. Expeilauitq nihilominus feptem alios dies, & emifrt Columbam , qua mneH reuerfa
ultra ad eum. Nonnulli exiftimant hic facramfcripturam fibi noa parum aduerfariexifti-
L1 z snant2
4
Scriptisfa
facra con«
ciliata»
bro. i.Ce*
r*M 5P*
Coruusvbi
quiefce-t—
Jbar»
Columba
aiunci®.
ego a te dtbeo baptizari, fi tu venis ad me ? Recondens autem Iefus , dixit ei fine modo : fic enim
de cet , mos implere omnem iu Et it iam, T une dtmiftt e um . Bapt iratus autem Iefus , cenfe fiinu
afeendit de aqua , fi eece aperti ei funt cali , fi vidit firitum Dei defcendentem ficut Colum - 4!
bam fi venientem fuper f. Et ccce vox de calis dicens . Hic e fi flius meus diledlu* , in quo mi -
hi complacui, Eadem fcnbitD.Marcus,(ed vt videtur paulo diligentius ,& fi pauciori-
bus verbis . Hic enim & ciuitatem nominat, qua baptizandus Saluaror nofter veniebat,
nimirum Nazareth, cum S. Matthaeus totam tantum regionem , nempe Galilaeam. Aie
itaque D- n Marcus . In diebus illis venit Iefus a Nazaret Galilea , fi baptizatus d Io annent
in Iordane, Et fatim defendens de aqua vidit Cales apertos,* fispiritum [anctum t an quam Co-
lumbam defendentem , fi manentem tn ipfo , fi vox fadta e fi de Cflis, tu es filius meus diletfust
in te complacui. Sed D.Matthaeus, D«io. jftaec dicerefacit, & Spiritum etia fuperfufum»noa
in ipfo manfilfe refert, vti 1). Marqusaic, cui D.fLucas tamen aftipulatur. Fadfum efi au-
tem, inquit, cum baptizaretur omnts populus , fi lefu baptizato (fi orante,apertum e Ii Calum->, V
(fi defcedit Spiritus fandius corporali [pecte ftcut Columba in ipfum , (fi vox de Calo faci a cll\ T t*
es flius meus dilt dius, in te coplacuit mihi. H^c llle.In eo 2uc caetcris clarior, $c dilucidior,qd’
Spiritum fandum corporali fpecic defeendifie dicat Dmus vero^Ioannes ,qui & ipfe A*
poftoliensfuit in eo cum S.Matthaio confentit,quodSpiritumfuperipfummanfi{fc feribat,
Altera die , inquit, vidit lo. lefum vementem ad fe,(fi ait:Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit pecca-
ta mundi. Hec ell de quo dixi, Pofi me venit vir, qui ante mcfadlus eft, qui a prior me er at, fi ego
Kefcttfiam iu[ed vt w.amfcHetur Ifrael.pprea veni ego in aqua baptizans. Et te fitm ontu per hi -
buit.la.dicis.filma vidi fpum defcdente,quafi Colubade Calo, fi mdfit fuo en. Et ego nefiebam
eum* ‘
Omithologise Lib. XV.
eumt fed qui mi fit me baptizare in aqua, ille mihi dixit, foper que videris Spiritu defcendcntemt
fr manente 'fuper eufiic eji qui baptizat in Spiritu /4^/0. H a d e n u s itaq,D.Io.Difcordia ver-
botu in facra iftac hiftorh nuliaeffe luculenter denioftrat^Cornelius Iafcmius Gadauen -
fis Epifcopus, ad cuius c&mcntaria ledoreallegamus.maximectthuc non pertinearu.Vnli
vero ex eode hic afcrsbere placuit, nu fcilicec Columba, in cuius fpecie delcendes Spiritus
fandtus apparuii^veru: fuerit animal, an non. D.enim?f Auguftinus omnino vult fu i ite veru
aniroabnon quid e ex comuniCoIubarium grege acceptu, led recens a Deo creatu ,& poft
©fficiu fuum effe delines. hoc ita dicimus jinquit,^ Dominii Iefum C hrifiri dicamus fio-
£$ tu verum corpus babmjfe , Spiritum autem fanEium fallaciter apparui jfie in oculis hominum, fed
Ambo illa torpor a,ver a e Jfie credimus Sicut enim mn oportebat , vt homines falleret filius. Det, fic
etiam non oportebat vt fallar et Spiritus fancius :fed omnipotenti Deo , qui vniuer fam creatu-
ram eu nihihcreauit mn erat difficile verum corpus Columba fine altorum. Columborum mini
fi er io figurare . Sicut etiam non fuit ei difficile verum corpus in vt ero Maria fine virili (emi-
nefabricare cum creatura corporea,& in vifcenbus femina ad formandum hominem, & inipfo
mado ad formandis Columbam imperio Domini , nolunt atiq fer u iret .Veru m ile u t a r gu m e n tum
S.Auguftiqi efficaciter non concluditjnquit Ia nlcnxius, ita quoque, & fcriptur«£,& ipfirei
magis cogruit intelligerenon fuiffc veram Columbam, led tantum firailkudinem eius,ad
hacfadam,vt per proprietates Columba? Spiritum fandum defignarei.Scriptur^quidem,
«55 eo quod dicatur Spiritus defcedifte incorporali fpecie, hoc eft, fimiluudine. Deinde, quod
tanquam,vel ficut Columba dicitur defcendifte, vbi iimilitudo potius defignatur Colfibae,
quam Columbae veritas. Rei veros quia cum hoc ipfiim fieri potuerit per Co lubf fimilitudi-
n&,quod per vera Columbam^nec Deusquicquam faciat fruftra, ficut nec Natura , fruftra
fuilfec hic de nono creata vera Columba. Columba en ira haec non aduenir,nifi vtfignaiec,
& mox pr£teriret,v£etiam/X.Auguftinusteftatunneqi argumenta Auguftiniconcludut.
Na prinum n&eft fimiie de corpore,m quo Chriftus apparuit, vt ver£ dicatur, & fit homo.
Spiritus vero non diduseft,nec fuitColumba.Neq} per hocSpiritus veritatis aliquem fe-
fellit,quod in apparenti, & non ia vera Columba apparuit, quse tamen a plerifqj vera Go-
luba fit putata. Non enim fallit, qui fine intentione fallendi aliquiddicit,aut facit, ad quod
$© aliquis [equitur in alioerror non perniciofuslam Columb^huiusapparitio non ad hoc in-
duda eft, quo homines crederent e fle veram Columbam, led quo per eam Spiritus prffen-
tia,& proprietates cognofcerent. Sicut ergo indiePentecoftes Spiricusfandusdickucde-
fcedifte fuper Apoftolostanqu a ignis, ciimtn fecundu omnes no elfe verus ignis, fed ignis
iimilitudo, nec ob id fallacia, aut fidibne aliqua vfus eftSpirit*Dei:ita & nuc veluii Colu-
ba defcedifte dicitur, quod no in veraColuba, fed infimilicudine eius apparuit,nulla tame
falfitate admittas. Eft.iiaVtrobiqjfimilis loquedi modus & di
Trinie^
Spiritus
fandus tSi»
qua ignis.
tlpiRaioa.
Spiritus
cur fuper
Chrjftum
defcewd®’
rit,.
U €ap, i $0
comme m. m
sap.i.Mat -
tb.
Cur Spirl-
tus fandus
Columba
potius , |
ignis fpe-
cie appa«
ruit*
I i»
Vita Bau,
Angelus
Ca uba; fi-
gura appa
rei $ AI*
loUUiUQ.
S. RadegQ
disColum
b« figura
periciiun*
ses sn ma
nlibierat,
periclitar-
tcsS Rade
gundisam
Xiliuniim*
plorant.
C lumbag
ter nouero
circuuolat
Bmcfarus
maris ten®
peftatem
iedat.
$ Xconar.
captiuum
libera rC -
lu nabag fpQ
cie*
C Inmba
apparens
fandi tans
carum,
bu$ appa-
ret mdiciu
Chrilofto-
mi capiti
Columba
infidet.
Columba
S Spiritus
fignum.
$ Gregorij
Agrigenti-
ni capiti
Columba-
bis infidet».
S. Qrego-
riuscunn
epifeopu
dedus,
S, Fabiani
capit» Ca
lumba infi
4et«
404 VTyfsis Aldrouandi
fiaftic£ vnitatis:quintb propter charitaten^vmcam nimirum virtut£,qusr pnVatlmbspti-
zandis apparere de bet» Quamuifretenim in baptifmo omnes virtutesi&don«-iftfundaiur*
charitas tamen omnium eit excclletior.Eius autepras omnibus animalibuscuhrixefi.Co-
!uba, Angelos necnon & Sandtos huius auis figura quandoq; hominibus apparuit cefta»
tur hiftona.rfLaurentius Suriusjex quo pleraqjifta in noftram hiftoriacranftulimus Ange-
lum Columbas fpecie moribundo ia, gloriofo Dei athlet^ Allouuino cognomeio Bauo.ni,
non ta,tnm apparuiffe,veru et ceu fuper not£ (implicitatis filiu tam familiariter requietnife
fcribu,vt videretur dicer e:Super qua requieficamytifi fuper humilem, (fi trementem firmones
-DdMddit £c totam cellula tam miri odoris fragrantia reple(fe,vt raptu fe Ailouuinus exi 1®
ftimas paradifidelictjsinterefie cogitaret, & quafiialaborufecurus dicczQV.Ecce hareditas
Domini .Qi\m vero alio (pedet per (cripturaj prata riuulos ingenij dicere quid innocentias,
quid (implicitatis Columba videatur haberes itaq, ad alia feftin aci hoc folu fufficiat dixif-
fc, merito fuper eu in Colfibam Angelu vmffc , qui Colubina plenus erat fimplicitatesme-
rito illum diuinum odore haufiffe, qui lecura cofcientia poterat dicere. Cbriflibonus odor
fumus in amni loco* Ide Suri us S.Radegundim reginaColube figura in mari periclitafes ab
immineri naufragio libera fte ita enarrat. Porro clari fimis regibus, & fler e ni fs, Regina Brune-
childi quos haud vulgari ter dilexit,atqfet facrosattis Ecclesfis ,fi earum Epijcopiscum diuina
obtefiattone finii commendauit mana fler tu .Pro calefit aut hoc munere mifit fu pr a dictu Presbyte-
rum cum alqs gratias vt agerent Imperatori. .Quibus redeuntibus,mare fluctibus coepit agitari »0
ita vt multis illi obieffi perteu lis,einfmodi procellas & tepe Hat es nunqudfi vidi/fe faterentur.
t, Quadraginta diebus , (fi no tf ibus in medio mari in fitmmu vita diferimen canit Eli, cu vita tla-
ne de fler arent, fi mors eis ob oculos verfaretur, inter fi mutuo conciliati pelago illos iam ia>nq\
abfiovbere cupiente, voces in C alti dabant, it a dicentes ; Domina Radcgundis fubueni fer ut s tuisy
vt qui tibi obediuimusftne fubfidio no per eamus .Liber a nos de prasetijfima fubmer {tonis pericu-
la. V bicunq-,ex fide inuocaris mifireri foles adi una ergo et nos, ne pereamus. Ad has voces in me-
dio mari c olttba ad has vemens naueter circuuolauit . Cumq-, tertio td faceret in note S. T r inita-
tis. qua B. A adigundis femper in fiuo habuit peti ore, famulus eius Bene far us manu extendens , e
caud i eius tres extraxit pennas, quas mari intingens tempe flate fdauit.lt a ad fui nofs inuoca-
ttoneB. Radegundts in Caluba flecte apparens fuos ex ipfis mortis faucibus reduxit advita. Fa-W
Et a ergo tranqutllitate in mari pili alta voce exclamabat: Aduenifii bona domina pietate plena ,
vt tuos captiuos eriperes, ne fiuElthus abforberentur.N,ec illi fili liberati fiunt, fid et alij oes me-
riti beati tllius.Eas poenas attulere ij ip/id lato periculo eduilt,& per loca salta pie difiribuerut .
IdemSurius tradit S.Leonardu cuidam captiuo infiihterraneu fpecu coiebio Colub^iigu-
ra apparudfc.euqj indeeduxiife,& cum atra nox bof via, quia iret prorfus abfc6deret,Co-
ifibam ab oculos eius volitante tu antcceffifte,atq$ad loeu optatu perdujxifie.Vmi quem*
admQ Juhi S.Colub^ fpecic alios ab imminenti mortis periculo liberarunt, ita patiter ipfa
Coliiba mirabiliter aiijs fandis apparens fandicasis illoru publice teftimoniupr^buit. Ea
in primis D.Io.Chryfoftomi in Archiepm initiandi capiti infedit, quod idem quoq;Surius
recenfet hoc fere mod o.Cnauteum ordinaturi effent,vt Deus iujfirat,(fi dies adeffet praHitu ^
tus, aderat quide omnis coetus fi de Itu & fimul et aderat vniuerfus chorus pontifici . Cu ad aram
vero facra Accrflffit. (fiipfe quide, vt fas exigit, caput pontifici fuhmififlet, ipfi aut eius manus
fuifjent impofita miraculu quodda hic quoq\ facit Deus, (fi 0 fi edit eti, q initiabatur, effc digmt,
(fi fu a finientia illum dignatu fui [f e fitcerdotio.Caluha.n. (fi colore alba, (fi flecte valde pulchra
templri fuperius couolam, illico dcfcendit,(fi infidet capiti eius. qui ordinabatur .Supernae ancu
efjet omnino immorari in interpretantis us, qua fiunt mantfe fia.Cui.n.non e fi menifefiuhoc efle
fignum S. Spiritus f Coluba,refet ente eode authore^fimihccr S. Gregorij Agrigentini in au-
guratione eius in paftoi e populi ab altari aduolans capiti infedit: quamobre vniuerfus po-
pulus ftupore,vt par erat afFedus,gaudio,&admiratione plenus, no amplius orabat expio
ratu fibi fieri,vtiTiqui defignatus pontifex fuerar, nunc Deo creandus viderecur.Itaqicra**^®
ftino die pontifex creatur, traditurqjAgrigentinisfimmo vero.huic ifti,vt probo paftori ra-
tionales oues a pontifice maximo creduntur.H^c dumaregorinsRomemoraretur,conti-
geve,EtdefimtleColumba,polt qua Agrigentum venerat,^ templu ingreffus myfteriajae-
giifet,rurfuse c^lodeuolaineeum adumbrare confpexerunt, Ide quoqj de S.Fabiano Pon-
rfice maximo memorat, S.Anti, vel vt alij vocant Anterotis fucceffore.Hoc enim poft m£-
fem vnuinEpifcopah munere mortuo diuinius facraadminiftratioadFabianueft delata.
Aiunt autem poft Anterotis mortem ex agro Romam venifiejatq* ibi cum aiijs verfatum
effe. Quum vero Romf Epifcopi , & fratres omnes in Ecckfiam ad Epifcopum creandum
conus-
Omitholoois Lib. XV.
Q'
conuem{fent,atq, fumragia deligentium de multis praeclaris, &illuftr* viris, quibus eam di-
gnitatem collatam iri hominum opinio erat, variarent) affuit etiam Fabianus : 6c quamuis
deeonulliEpifcoporum in metem veniret, de repente tamen aliunde aduolans Columba,
ac capiti eius infidetisseum deiignauitj&fpiritum in eo acquiefcer.e fjgnificauitjin Colum-
bas fpecie apparere foliturmqtia re tam admiranda vniuerfus populusde!edtatus,eadem ala-
critate, atque eodem fimul ore omnes dignum eam efle^ idoneum acclamarunt, & conti-
nuo in epifcopali throno collocarunt. Authoresfuor/ Nsc€plmius,Caiiftus,& sEufebius,
qui Columbam illam, illius figuram gefiftfe etiam addit, qu«ein San&i fpiritus imaginede-
[©fcenderatfuperlefumapudlordanem. Scribitque id alios tradere quoq; S.Zepherino eue-
nilfe, non Fabiano. Sed Platinaad priorem opinionem inclinat . Aliud miraculum deL-»
Columba recenfet Laurentius Surius, ampulla fandto crifmate plenam B Remigio' 'Remo-
rum- ArchiepifcopoFrancorum Regem Clodoueum baptizaturo adfer.ente. Interea eundi,
inquit, via adbaptifleriuma domor egiaprap aratur, velis, & cortinis depictis exvtraque par-
te protenditur ,& defuper adumbratur, piate a fi emuntur, ecclefiA componitur bapti fleriumfbal-
famo,Cr cateris odoramentis confpergiiur : talemque gratiam Dominus fubmimHrabat in popu-
lo, 'ut aplimarent %fe par adi fi odoribus refoueri . Sic que prae edentibus facrofanffis euangeliqs,
& crucibus cum hymnis , dr canticis fpiritualibus, atque titanijs, fanffor umq nominibus accla-
matis, fancl us Pontifex manum tenens regis, a domo regia pergit ad bapti Heriumfubfequente^a
Regina, & populo. Dum aute fimul pergerent,Rex rnterrogauit Epifcopum,dicens: Patrone e fi hoc
regmi Dei , quod mihi promittis? Cui Epifcopus,None (l hoc, inquit, illudregnumfed intiu via,
per quam venitur ad illud . Cum veiovemffent ad baptiflerium , clericus, qui crifma defere-
bat , a populo int ereeptus, vt ad fontem venire nequiret. Sanctificato autem fonte , nutu diui-
no chrtfma defuit. Et quia propter populi preffurdvlli non patebat egreffus Ecclefia, vel ingref ■
fus,fanffus Pontifex oculis , ac manibus protenfis in Colu coepit tacite orare cn Lasrymis . Et ecce
ftbifo Columba niue candidior attulit in ro (Iro ampulla > chrifmate fanfio repletam , cuius odore
mirifico fuper oes odor es, quos ante in baptiflerio fen ferant, omnes qui aderant, tu Attim abiit fu a -
uitate repleti funt. Accipiente aut fanffio P ontif ce ipfam ampulla fpecies Columba dif paruit. De
quo chrifmate fundit venerandus Epifcopusin fonte facratum. V ifo autem Rex tanto miraculo,
30 abnegatis diaboli pompis, & operibus eius, petit dfanSfo Pontifice baptizari . S. Maria Oegnia-
fcenfis, eodem referente Surio,vidit quandoque facerdotem quendam cum lacrymis deuo
te facrificantem}& Columbam quandam in eiushumerum defcendentem,ex eoque hume-
ro fontem puriflimum fcaturientem. Non minori miraculo plena eft illa hiftona.quam ide
authorde Columba refert, qua? fandae Marinae virgini,acmarcyriincarcerata?fpecieS.Tri-
nitatis apparens, non tantum hunc infandiffimo fuo propofito conflantem ad tolerandas
futuras poenas adhortata eft, fed iam marienti etiatn iterum praefens fadh multa hominum
millia tanto miraculo ftupentiumad fidem Chrifticonuertit. Pr Ater opinionem ergo quit
ille, qua nulli culpa erat affinis , Martyr Chrtfii Marina d fauo illo , cfi pernitiofo fer pe n te ( cu-
ius fpecie damm paulo ante illam tentauer.at ) liberata videt magnam lucem rufulfiffein cu~
ftodia. Crux aut em d terra in Calum vfque ptruadens oftendebatur , tanquamfons illia s lu-
minis . Supra crucemverb confpecia fuit alba Columba, &pura tota,lucidos emittens fplendo-
res, T vinitatis, vt mihi videtur, myflerium aperte 0 [iendente viftone. Nam per lucem quideryus
erat 0 flendi aperte paternam gloriam: per crucem Crucifixum [igni (cari vnigenitu : per Colum -
bam vero confpiciebatur flantti Spiritus diuinit as , qua & ancillam Dei alloquebatur, & confo-
lans animum addebat , dicens : /pie Marina ratione tradita Dei Columba ,quod vicifli mali *
gnum, & bonoadh AfiUt. Aue, & Utare,& delectare ex toto corde tuo filia fuper na Sion . fifto ■
niam venit dies, in qua pro tuis meritis ornata vici ori a coronis, & intelligentcm Dei requiem—»
cum prudentibus ingrejfa apud 'fponfum,& regem tuum habitabit. Et paucis interiedis '.Tunc
prafes iubet, vt ei nudata lampadibus pelius vratur, & latera. Cum diu ergo vreretur ,
pcizatus.
$. Marinas
apparet co
lumba jn
carcere.
Coliiba fu-
pra cruce
apparet.
Trinitas fi
gnificata.
Spiritus
fandus S.
Marinac6
folatur.
S. Marinas,
tormenta.
Coluba S»
Marin^co
srona im »*
ponit.
a To. 4.. In
vita SiGer-
vnanic.$.
Coluba S.
b/.Ii. claf.
«6. de /and.
€ P praei,
inftg . Tat.
40(5 • Vlyfsis Aldrouandi j
ante tngreffa fuit lebete, ecce fit magnus t er r amotus-. fi rurfts prima Coluba corona mu, e tenent
volauit ipfa horafuper aqua, fi ingens ignis Collina, ficrux fu per ea eade,qua priu figura appa*
ruit beat a: fi Coluba quide cu tetigijfet f aerie caput martyris i fi repente fur sii volajff , fdit fu * :
per ipsa cruce. .Spua et id athleta placida voce e fi alloquuta , Pax tibt,dices,anetlla Dei. Nunc confi-
de cale fle accipies corona de manu altijjzrni. Simul aut atqfioc dtxiffetjpfa quoq ; foluta a vincu *
lis, (fi ex aqua emergens tcum,qu£ explicari nopotcB,exultatione fpirttus diuinijjimi magnificas
laudabat T finit at e, vt citra media baptizat a, (fi intranda in modii illuminata. Illic dicitur f a-
ilii fiuiffi miracula valde admirabile, ne pe alas quide fuasaxpddtffe , tanqua ijs, qua fiebat, exui -
tante diurna illa C olub am,confpeti a faper illa lucida, qua apparebat, cruce. C u m in vove aiit eru- ^
piffct apud fandi a martyre audientibus otbus fic fuiffe locuta.Huc adfis nucfo fpofa C hrtsli Mari-
na in fi pernis manfionibus: fi accepta corona inc orruptionis in dilectis Dei tabernaculis cu pri- 1
mogenitts filijs patris choros duces, fi lates requiefee in fxadu-.Hdc tanqua Dei voce, cum totus
populus exaudi/ (fit, fi ohflupuiffet , slatim Chriflo crediderat, viri firmd, fi • mulieres tn magna
multitudine, fi feipfos quoq-, efife Chi ifHanos magna voce exclamaverunt , paratos vero fie quoq-,
morte felire. pro Chrifio.Erdt aut viroru quide, vt aiunt, in quindecim milita, fi multa mulieres ,
in quos olybrius totu exercitu immittes crude It (fime animaduertit . Illud praeterea miraculo
adferibendu e{t,quod^ide ille de moribudo ia lam S, Amatore feribr, nepe quod Colum-
ba huius fancti viri anima in ct; lu efferret '.Hoc,mofi\x,dices pracepit,f ad fandi amEc cie fiam
prouehi , vt ibi fpiritu datori redderet, vbi die , ac nocle eide confucucrat profiteri . Progreditur
Amatoris t:a e0 dextra, leuaq ; frequens pepuli multitudo. Pracedit Clericoru chorus, matronatu cateru/i^n
anima in fubfequitur.At vbi ecclefia e fl mgrefftts pontificale thronu a fic en dens, fere hora diei tertia emifit
cadum ef- fpiritu. Et continuo chorus fandior u, quod e fi ad dicendu admirabile, fuccejjtt , fi fpiritum eius
fert. eum hymnis, fi laudibus fpecie Columba vehebat ad Calu, hoc multis cernentibus , fi narranti- j
bus e fl confimatumS e t u m nfi ad imminentis mortis auguriu, an potius ad praecedentis vita;
beata;, fimplicirerq;tranfada;(pecirne demoftrandu fic referendum,quod£BernardusScai> ;
dionius Canonicus Patauinus memoriae prodidit de B. Beatrice Atheftina Accij Eftenfis
ex fecunda vxorefilia.alijs iudicandu propono» mihi verba authoris defciipfiffefufficit.Z)*?
/ignis autem, inquit,^ prodigi/ s, ac vita, fi mortis eius pr$ter c ater a, qua de ea referuntur, hoc
B Beatrici omnino reticendum non c en fui, quod paufo ante morte, du inter reliquas virgines menfa ac cube-
Efteft Co« ret, vt cihu caperet , Coluba candidi fima nunquam illic amplius vifa iuxta manens : vbi quafi
lumba ap- admirans ea aliquddiu fixo oculo fuififet intuita, vitro euolauit,nec amplius vnqua vifa eft.Hoc
paret. paufo ante obitum. Quomodo S. Nmardus.felicibusColumbae aufpicijscaenobium aedifica-
c To. 5.1» fere enaxmcSuxius.S.Niuardus ci/min quodamprafidio /uo canobium adtficar e vellet
cu S.Berchario vicu qnendam Spernacum,quem B.Remigius ecclefia Remenfi pretio acquifierat,
expetens m ipfo proceffu itineris grani fopore deprimitur yit a vt eundi facultate remota omnem
illu equefire , qui fi forte comitabatur, ordine (larepraciperet. ltaq\ fagus frondofa eligitur fub
cuius tegmine recubas,Bercharq decumbentis gremio vertice copofito recipitur .Interim eo quie -
lio teplu fcete,S.Bercharius in Calu defixis luminibus afpicit fubifo niuea Colubam e fublimibus deficen -
condidit, deregfi arbori,cuiftbfirati erat, infidere, fifitarepente ab arbore profikes , firupens aera vacuis
futura fabrica fpacin circumuolans, loeu, quo canobiu conftrui debebat, gyro defignat,prafentia #
sadltficat\Cumq\ eofdefui ambitus circulos tertfo repeti(fet,aperto Calo recoditur. Snx\l\c pror-
T-Plmm fus miraculum in principio aedificationis templi D. Maria; in monte extra vrbem noftram
. Vi&orisEpifcopi temporibus cuenilTe Carolus Sigonius^F. Leander Albcrtus , Pompeius
Colunab* Vizanius, & quotquot alij memorabilia huius vrbis pofteris confecrarimt,referun£.Sed Si-
tufpicijs gonij teftimonifi duntaxat hic adducemus .guinetia, inquit, vicinis adhibitis epifeepis ora-
COnditum# torium in monte Vrbt imminente paufo ante conditum Vidi 01 confcrauit , idqi Afftmptioni B.
Maria Virginis dedicauit.ld aut e hac occafione fuerat facium. Cum Picciola Albertt Galutq fi - 1
lia. Ociam ani P lates j vxor face Ilum in hoc colle Virgini Dei matri vouifiet , ac fabri iufifu eius
terra ad fundam et a agere in ftitmjjent, Colubam de indu Bria loeu quedam circunuolantem,ac IV !
gncis fru (Iulis colle diis, orbe fatis amplu conficiente vno atq\ altero die notarunt. Ac mirati rem
religionis pleni ad Vidi ore Epifcopum reetulcrnnt.llle multis comitatibus clericis in colle prone- 1
dius, cum Columba perinde vt acceperat > nouo adhuc intenta operi reperififet cale fle eo figno fine
dubio portedt voluntate affer u it, at q\ vt ade eo in loco,fi quide rotunda faceret , matrona admo-
nuit.lt a ex pia opt imi pr afuit s interpretatione confirudla adicula poft paucos mvnfs ab eodem
ante diem nonum decimum Cal. Septembris cft dedicata. M ir aculis inde plurimis eaitis, clarus
locus , ac magna conuenarum dona pie deferent iu, celeber fatis docuit veri fecte illam d B. Virgi-
d Stm. de rie de ledi am, ac tacito Columba officio, atq-, labore fignificatam. S. Ephren Syrus ( tradente
faff. domini. Caefare^Baronio $.R« E- Cardinale) cuius fummam in feribendo fuilfe auctoritatem-*»
s De fer. es. x Hieronymus
vita S. Ber-
tharij •
S. Niuar**
dus colum
bx augu-
Omithologi® Lib. XV. 407
e BieronytROs tradit, tum ciim velum fciilum eft, nempe cum iam moribundus Dominus
nofterlefusChriftus acetum accepiffec ,dixifietqs Confummatum efi, Columbam etiam e
templo egredi vifam efle.Kurfus B.Catherina totis illis duodecim diebus,qmbus a Maxen-
tio tyranno carceribusindufa detinebatur» per Columbam, tradentcSurio, ilimcntuacci-
picbataSuperis.QuemadmodumS. Auxentius Abbas cubiculo totius hebdomadis fpacio
inclufus a monachis eius monafterij , in quo fandus ille vir habitabat. Tale etiam cfi , etfi
fahulofum mihi videntur, quod narrat/Diodorus Siculus de Semiramide a matre fua in__>
3ocafaxofa,&defert3,in quibus aues erant plurima: expofita.TrW##/, inquit, miranda \
0 aues infantem alis confouentes' nutriffe coagulato laffe ex proximis pa florum mapalibus rapto .
ABo anno cum firmiore egeret alimento , aues cafeum eodem ex loco raptum ori infantis admo
uiffe. fluar e d P a fi oribus ex corrofione cafei animaduerfa infantem fpeciofam forma comperta
ferunt^ nutrit atnf apud fe, dono pofica datam prafidi p a florum regio nomine Simma . Hic liberis
carens , vt filiam magna cura nutritam, Semiramidem ab atubus ( eo enim nomine lingua Syra~>
vocantur ) appellanti, quas pofimodum Syri omnes, vt Deas honor ant. HcXC ille, qui Semirami-
dem Decretus Dea: Syra: filiam fuiffe tradit,atquehocmodo genitamjVenerem nempe ali-
quando obuiam factam fuiffe Decreto,amorem cuiufdam adolefcetis fibi facrificantis inie-
eilfe,ex quo cum filiam Dea fufcepiffer,fui erroris pudore atfedam, adolefcente ab fe amo-
uiffe,& filiam in deferta,& faxofa loca,vbi Columbarum erant ingentes turmg, expofuiffes
0 Columbas vero,vt diximus, infantem enutriuilfe. Tradi t hsc quoque £ Ioannes Tzetzes,
quem ledor plura videre defiderans ad ire poterit. Verolimilior hiftoria eft, qua de Afpa-
fia Hermotimi Phocenfis viri pauperis filia, per mulierem in Columbam muratam infom-
nio vifam a turpi labiorum tumore liberata, at djemonis aftu, ac impoftura illufa,vt creden-
dum eft, fuse h Aelianus poftericati confecrauit,qu* in compendium redacta fic habent.
Afpafia Hermotimi Phocenfis tenuuioris fortunae viri filia, cum mentu ei maximo forma:
detrimento intumuifiet, nec haberet vndefumptum in medicos faceret, in fornno Colum-
bam vidit, qu# in mulierem mutata bono animo ipfam effe iuflit,& rofea ferta Veneris iasn
arida contrita tuberi imponeret : quod cum feciftec, tumor cuanuit, ipfaq; rurfus inter for-
mofiflimas puellas numerata eft, aut potius omnibus praelata. Tandem inuira relido patre
oad Cyrum Darij filium adduda, vna omnium concubinarum carifiima illi fuic. Vnde Afpa-
fia infomnij memor, Veneri facrificia gratificatoria peregit, & ingens idolu in honore eius
faciendum curauit, iuxta quod gemmis pidurata Columbam ftatuit. Deinde Cyro in pra:-
lio contra fratrem occifo, ab Artaxerfe quoque hmiliter amata, & in honore fuit,vt multis
ibiferibit Aelianus.Videobfecrofpie ledor,quomodo & daemon fub Veneris nominea fu-
perftitiofa vanaq; gentilitate cultus , Columba: figura ,qua & Spiritum fandum in Iorda-
ne,multofq;fandos,vt ex fuperioribus eft videre, deledacos, non fine grandi my fterio con-
fiat, induere non eft veritus , & fibi eam facram nuncupare’, vt ita| facilius deceptos in la-
queos fuos irretitos in ima, ac obfcura Tartara detruderet. Alia eft apud eudem / Aelianum
hiftoria , quze eundem humani generis hoftem fub eiufdem innocenttlfima: volucris fpecie
Odelufiffe homines teftatur,quamuis interim fabulam quodammodo fapere videatur.Eft au-
tem talis '.In Er ice Sicilia fefii dies aguntur , quos Ericini Siculi omnes profefforios appellat.
Cur autem fic appellentur , caufam afferunt , quod id temporis Venerem^ inde in Lybiam proficijci
dicunt , nam cum longe maxime Columbarum in ijs locis numerus ejfefoleat , nulla autem tum
temporis appareat , conijciunt ipfam abeuntem venerantes Deam cum illa peregre proftfasef-
fi.Nd Veneri facru effe genus Columbarum omnes ex illimant. Node diebus lapfis vna forma in -
ftgneex pelago Lybico fpettari emlante \ qua non fit quemadmodu reliqua gregales Columba fied
rubra , qualem nobis Anacreon canit effe Venerem , cum eam quodam loco purpuream , & auro fi*
utilem canit , imitatione nimiru Homeri , qui eandem nobis aurea celebrat. Hanc c ater arum Co-
lumbarii greges fcquuntur,& rurfus ex earrnn reditu Ericini reuerfionis dies celebrant. Et a li-
obi rurfus.//; Erice, inquit idem k Aelianus Sicilia , vbitemplu Veneris ad venerandum, dr fan-
ffn, Cti certo tepore offerunt Anagogia facrificia Ericini , dr Venerem e Sicilia difcedere in Lybia
affirmant Auanefeunt ex eo locoColumba%quafi comitantes Venere. Reliquo vero tempore ingente
tarundeauiu copia circa Dea templum abundare confiat. Hadenus ille. Et Athenaeus feriptor
alias elatiflimus referente NicolaoLeoniceno, non folum haec omnia repetit , fed veluti et
calcar hiftorij addens, fpeciofo nimirum fatis per fe mendacio, longe maius adducens;ait,
00 die , quo redeunt e Lybia , vniuerfum regionis illius tr alium butyrum olere „ idque aduent antis
Deq certijfimum indicium perhiberis
S.Carherb
na in car-
ceredcolu
ba enutri-
ta.
ff.t.r.3.
Semira-
mis i Co-
lumbis na
itita.
Sfcmira»
mis Deere
lus filia &
quo nata,
g Chil.bi .9.
275.
h U a. var.
Hi.dprinti»
V-
Afpafia
quo a foe-
do tume-
re libera-
ta.
Afpafia Ve
neri dedi-»
cac tem-
plum.
Dfm6 Ve
neris fpe**
cie incau*.
tes decipit
iitb. 4.
mmal.c.% .
Profedo-
rijdies qui
Siculis di-
di.
Columba^
rumin Si*
cilia maxi-
mus nume
rus.
ColubeVc
neroabeu*
te comita*
for.
Rubra Co
luba reli •
puarudus
Venus ru-
bra Venu&
aurea,
k H. I . Var.
btf.c.i
Anagogia
facrificia.
Buiyri ©-•
dor Vene-
ris adugti
indicat.
COG NO-
Semirami
dis eoco
snium.
Seniira*
mis ColQ-
ba dicta.
Babyloni/
vexilla fua
Columba:
imagine in
iigniunt.
a Cap. 25.
b Cap. 46«
Nabueho-
donofor
Columba
didus.
Gloflae or-
dinarif er*
sor.
I
D Thomc
opinio pro
bara.
c Cap. 1.
Naafon k
Colubina
Emplicita-
tedidus.
d Hom.l.in
i n q u iens .Aminadab au te, qui erat voluntarius populus yvelgens defi *
der ata, genuit Naafon, qui interpretatur refectio,\d ei\,requies.Vere enim quicunque eft volun-
tarius Deo, (fi' prabet fe deftderabilem apud Deum, gener at ftbi rcfe£fioncm,(fi requiem. Congrue ,
autem Naafon , in cuius tempore fi lij i/rael de Aegypto exierunt , qui (fi princeps factus eft fu-
pe? tribum Inda, refeffio,(fi requies e ft nominatus, quoniam in tempore illius de feruitute Aegy \
ptiorum violentorum ,(fi de labori» fts operibus luteis liberati requieverunt. & refectionem confe-
quuti ftmt in deferto, (fi corporis, (fi anima: corporis quidem , quia ad libertatem venerunt t or * $
p oralem : anima autem, quia poft immundas culturas Aegyptiorum ad notitia perducti funt Dei f
viuentis. Sed (fi Columbinus (fi firpentinus interpretatur Naafon , forsan quia prudens erat ,
in bono, ficut ferpcnsfimplex autem in malo, (icut C olumba.W^ denus D. Chiyfoft.Hoc fenfu*
vt opinor, Saluatornofter IefusChriftus, Sanduro Petrum cariftimumfuum difcipulum->
apudD.cMatth£eumSimonemBariona,ideft, vt Zacharias Epifcopus Chryfopolitanus
exponit, filiurn Columba?, qui rriftitiam ponat, ac moerore audiat, appellauit Hoc enim Si-
mon illud Bar— Iona lignificat. Verba Saluatoris noftri funt : Beatus estu Simon Bariona ,
quia caro, (fi fanguis non reue laute tibi, fed pater meus, qui in calis ejl . Ego tibi dico , quia tu es
Petrus, (fi fuperhanc Petram, (fic. Porro apud Genuenfes originem habuit celeberrima iam
fmnlia Columba cognominata, qua fcilicetChnftophorus Columbus toto orbe nomina- S<
tiftimus iam ante multos annos maximeilluftrauicnoui orbis in uencione, quare Scadroiras
mare didus eft: Cremona? pariter aha familia eft, Columba appellata, ex qua Realdus Co-
lumbus magnus ille Anatomicus egrefliis maxima fui laude, ac ftimmo audientiu commo-
do, ac progrefiu in almo Romano Gymnafio reni anatomicam profeftiis eft , ac de eodo«
di (fimos quindecim libros pofteritati diftindcfaneatq;accura£econfcriptos reliquit,quo*
poftmodum Lazarus,& Phoebus Columbi Pio Quarto Poftif. Max. nuncupatosin lucem
cdideriwta
• .. ,.a PENO;
4°P
Ornithologiie Lib.XV.
DENOMINATA.
A,
COLVMB A fit Columbinus, vel Columbaris, Columbinus quod adColumbas
pertinet, Columbaris quod eft Columba?, vel idem figmficat.4 Columella Colum-
bare fi er eus dixit: Pulli Colubini Va r r o , & Cicero. £Arift. aues omnes, qua? fub Co-
li meat io genere concinetur llep/sripoafue appellat. Columbina apud aucupes dida efl Me-
rula Torquata femina, item & Turdus vifeiuorus , ob magnitudinem, c Plinius alibi vuas
Columbinas acinofiffimas appellat, cui d item, vt fupra etiam diximus, planta quaedam peri-
fteros vocatur caule a Ito, foliato cacumine in alios ramos fe fpargens, Columbis admodum
familiaris, vnde & nomen. Hanc habenti negant oblarrare canes. Herbarij recenoores
omnes hanc plantam Vcrbenam, fiae verbenacam efie exiftimanc.Sedcum verbenaca Pli-
nio periftereon, non autem periftereos vocetur(vt duobus in locis apud illum videmus,pri-
murti vbi honores verbenacae enumerat, quos illi ohm Romani detulerunt, e vbi verbi gra-
3tia> aliqui i inquit, peri&ereon, no fi r i verbenacam vocant , S^/alias alcea , inquit , folia habet
verbenaca, qua & peri fiereon cognominatur: quifpiam dubitare poflet, vtrum diuerfe plantae
fint, an vero eadem$ & certe id dodorum viroru animos quandoquidem» vti video, coi fir,
quin etiam quidam Veronenfis nomine Io. g Antonius Pancheus prorfus concludit , diuer-
fas elfe. Verum cum ipfemct Diofcorides perifteriona fiue verbenacam ex eo nominatam
videri fcribat , quod Columbse circa eam perquam libenter verfari foleant, cogor in omni-
um dodi (fimorum Botanicorum fententiam venire. At cumrurfus Diofcorides duas herbas
diuerfis capitibus verbenacam nimirum , & hierabotanem periftereona dici tradat , & de
verbanaca tantum dicat, quod a Columbis nomen obftin eat, quis denuo putare potfec ver-
benacam ergo A Plinij periftereona effe, chm contra hic hierabotanem perifterona dfe,ap-
* pcllari dicat.Vnde meo iudicio vtraque hac herba Columbas deledari ftatuendu eft, ideoq;
illud nomen accepilfe, etfi id de verbenaca priuatim Diofcorides fcripferit. Latinis perifte-
reon itaq; verbenam, vel verbenacam fignificat,quibufda herba fegminalis,a 1 ijs Columba-
ria,feu Columbina dicitur,nonullis etia ferraria, a ferri duritie, i Nicander n-fp/rtpeona, are-
»»Aei vocat verbenx folia. Scholiaftes longe nobis aliud, quam Plinius , & Diofcorides fa-
ciunt,periftereonis etymura adduxit ex Crateia nimirum didam fcribens, qnod folia diuifa
habeat, & pedibus Columbinis fimilia.Hoannes itemGoropius prorfus a Plinio »& Dio-
fcoride aperte diffentit , cum periflereoncm didam putet , quod ad eos amores concilian-
dos, ligandofque, in quibus Columba? omnium gentium iudiciohabent principatum. Cu
ius equidem dodilfimi viri fententiam co libentius ampledor, quod, in hac herba » nili ad
0 occultam fympathiam recurramus nihil agnofcam, in quo tantum auibusconflftere pof-
fit obledamentum , cum maxime vero etiam, quod non alia de re, quam ob concilian-
dum amorem dida eftPhiltrodotes: quod Vergilius fciens loco philtrorum, qua?/ Theocri-
tus lauris adiunxir, verbenas carmin i fuo intexuit, arte vt eximia» ita k nemine, quem lege-
rim, prtfter vnum hunc virum animaduerfa. Porro inter nomenclaturas furnarias apud Dio-
fcoridem etiam periftercon legitur, a florum videlicet fpecie,qua? Columbarum ingluuiem
quodammodo repra?fentat,vnde a Germanis quoque nominatur Tuben kropfle:vcl ad dif-
ferentiam generiscuiufdamlotifyluefirisinodori,cuifimiles,fedlucei flores, qua?fimiliter
eifdem Tuben kropfle vocatur, rote tuben kropfle, hoc eft, rubraColumbarum ingluuics.
3 Audio, & chamaebatum rufticis Germanorum alicubi Tuben Kropfle appellari, velipfum,
vel frudum eius. Pedis Columbini nomine duas hetbas veniunt, vna nota , & latis vulgaris
ex geraniorum genere, altera rara admodum , amomum nempe , de quo «riacobus Dale-
champius fic fcribit.Gratiasaromatum Indicornmauthoc de amomo fcribens narrat fe per-
cundatum aliquado a quodam pharmacopa?o Hifpa no» fed religione Iuda?o, quiHicrofoly-
mis habitabar, quid effer amomum. Eum refpondifle Arabica lingua Hamama nuncupari,
quod pedem Columbinum fignificar, ftirpem hanenouiffe, quam tamen apud Indicos non
vidifft t.Poftea feeuocatum a Nizamoxa regeinDecam pot et lflimo, medicos eruditos tum
Perfas , tum Tureas, quos femper magnis ftipendijs domi alebat , interrogaffe num amomu
haberent, dixifle illGSjiftic quidem non nafcfi fed inter alia aromata, quae ad regem ex Afia.
Mm Perfla,
Colflbinus
Colubaris.
ai. 8 .r* 8*
b yhic.ll»
Merula
torquata
Colubina
dida.
Turdus vi
fciuorus»
c l.i$. e,
VuaColS-
bina.
di.aj.c.i©.
Perifteros
Verbena
feu verbe-
naca,
fi/, IJ.t* 9»
f tib. 1 7.
g In dtfce .
2. dui l.
cap 5
Periftereo
duab9 her-
biscouenit
h/«.a5.c.p.
Segmina- -
lis herba.
Coiubaria
Ferraria,
i Intbena -
ci*.
Etymum
6. de.
Saxofttctf •
Goropij*
fententia
probata.
Philtrodo
res»
1 Eglog* 8.
Fumaria
penftered
dida , &
cur.
Tube kro-
pfle.
Chameba
tos.
Pex Colu*
binus,
m l. $ . hife
pidt,c.\ o.
Quid fit
amomum.
Hamama.
Amomu
vnde adue
liatur.
Amomis.
Amomi
delineatio.
Colubinus
pes ^vulga-
ris non eR
amomu.
Geraniiim
qnod pes
Colubinus
dicatur.
Seukar qd
Auicenn$,
nhb.-j.hift.
flant, tf.14.
Aquilegia
columbi-
na dida»
dccur.
Lithofper
mon colu •
ibadidum.
Tuberock
Cicer coiu
binum.
Oi.l8.CoX2.
Cicer Ve-
410 Vlyfsis Aldrouandi
Perfia, & Arabia confidendis alexipharmacis perferrentur, Amomum etiam aduehiti
dufque ramulis fe ab eis donatum, id cura Diofcoridis defcriptione contulifle , & vetuftif-
fim£ quadraffe , ac licet tam ficcum, pedem Co lumbinum reprasfentafife. Sed eius figuraro
nec prolixiore oratione, nec pidura Garzias exprdfic . Eius vero Scholiafles nobis ico-
nem exhibuit , amomi, & amomidis nomine. JSfeutram tamen cum Plinij Diofcoridis
conuenire ille putat , nili id forte iit > quo fe Garuias donatum, quodque pedem Columbi-
num referre alferit . Nam ha?c fragmenta aliquot funt ramuli , foliolis quibufdam adeo
frequentibus onufti , vt ex folis folijs conitare videantur ( veiut in tithymalo paralio
videre licet ) quse in extremo ita funt difpofita , vt flofculum , aut rofam eRoraient. l{
Ramuli ifti fimul compadi non inepte pedem Columbinum ( qualis Columbarum tR,qu&
pedes, vt ita dicam , plumatos habent ) referre videntur, nullo tamen lingulari odo-
re, aut fapore praediti funt . Caeterumcum a udor hic pedem Columbinum memorat, at-
que etiam Serapio , minime intelligunt id geranjj genus , quod herbarij pedem Columbi-
num vocant, fed amomum lpfum, vt exSerapionis defcriptione pcripicere licet. Quare -1
ineptifiime faciunt, qui pedem Columbinum vulgarem herbariorum amomo fubftituunt.
Hucufque Dalechampius. Quod modo ad geramj genus attinet, pes Columbinus herba*
rijs diduoa , id, tefle Rueilio, illud eR, cui foiia maiuaefunt , rotunda , fed multipliciter dif-
feda. Videtur autem de illo geranio loqui, quod Andreas Matthiolus fecundo loco de-
pinxit , cum caeteri omnes herbarij illud, quod apud eundem tertio loco depidumeft, pe- 1
dem Columbinum nuncupent: quamuis tamen in Italia vtrumque eo nomine celcbre-
Quod itaque omnes pedem Columbinum vocant, aiunt fecundum genus elTe Dio-
tur
aereum.
Pisu albu.
p 36.
Rhai alha-
mam quas
herba.
Scabiofa
minor.
Columba-
ria infula,
ff in Hifl.
Perifteri.
des infulas,
Periftere
vrbs.
Enilipia.
}fola de*
Colombi.
Duucland.
Argilla co»
JuniDina.
U.17.C.9.
Eglocopo-
a a.
Vafa ignis
Soler&tils.
vnde fiant
Lap.fcifE
fcoridi, dicique etiam geranium Columbinum, Gallis pieddepigeon , Germanis Tauber .
fufz. Creterum apud veterem Auicennsgloffophagum Seulcar pedem Columbinum— »
fignificat, quo authore, eodem tingitur oculus vclcera . Aquilcgiam n Dalechampius ait
Columbinam dici, quoniam corniculis fuis furfurn reflexis, gracililace cetuicem,& roftejla
Columbarum referat . Vult autem id de Iimplicibus aquilegi js incelligi , quod in hortis
culta hsec flirps multo pluribus denfioribus, & nicidionbuscorniculis praedita fit . Lithof-
permon a Romanis Columbam appellari jinter adiedasDiofcoridi nomenebturas legi-
tur. Adamus Leonicerus feribie, in quibufdam Germanise locis dicitubenrock , nimirum
a Columbis. Theophraftus, & Diofcorides ciceris genus Columbinum vocant, quod*
Plinius alijs etiam Venereum dici tradit, affequi candidum, rotundum, la:ue,& ariecino mi-
nus. Hoc forte fuerir, quod vulgo pifum album nominatur, interius flauefcens, foris lame,
rotundum,quod&pilisalijs in cibisfereprxfertur.* de quo plura leges apud/> Ruellium,
qui idorobmim ,&orobiam Graecis vocari docet , fub quo genere etiam fylueftre conti,
neatur eruo fimilc, fubamarum, fecundum alios dulciflimum . Rhai alhamam, hoceft,pa-
Rus Columbarum (alias additur & camelorum, vtfcnbit^ Auicennajeft herba, qua? fert
granum fimile grano myrti, fed magis cinereum, cuius medulla colore, & guftu refert len-
tem excorticacam cum exigua dulcedine . Apparet autem leguminis quoddam genus ef-
fe. Matthias Lobelius , atque Pasna fcabiofam , minorem etiam Columbariam nuncu-4
pant . ER autem etiam Columbaria Infula in mari Thufco,a qua, ni fallor, ar Io.Baptifta
Egnatio Columbarienfes nominatur: verum / Plinio PeriReirdes Infulae etiam iuxta-»
Smyrnam dicuntur, quas fic didas arbitrandum eR , quod Columbarum agminibus abun-
darent . PeriRcre Stephanos vrbs Phoenicum eR : gentile PeriRerices , Emfipia maris Ly-
bici Infula Aegypto adiacens Gerar, Mercatori Ifola de’Colombi,hoc eR Columborum-*
Infula dicitur . Du uelandia Zelandis pars eR frugibus abundantiflima, ita dida , quod to*
tius fereinfulce Columba eo, etiam trans maread paRum quaerendum euolitent. Porro
argillam, vel margam quandam /Piinius Columbinam nominat, & Galliam fuo nomines
egljcopolam((\\A\&zvn legunt Aeglepeliam , ideft fplendidam, & liuidam : diyhms lucidus:
«weA/o^liuidus; fed hoc modo ea vox Graeca fueric, non Gallica, vtPlinius vult. In vetuftop
legitur fuo nomine Graeco (legit Dalechampius , fed & Graeco ) Pelian appellat appel-
lare sit, & glebis excitari lapidum mode f ole , & gelatione ita /olui , vt tenuijfimas braffeas
faciat . Eadem, inquit Ornithologus,aue fimilis fuerit argilla nigricans , qua agros alicU- j
biRercorariaudio.-ex qua etiam optitna vafa figlina ignis tolerantilfima fieri puto,
qualibus aurifabri vtuntur. Et ex eadem nimirum materia, fed magis induratae, 1
etiam lapis ille niger in tenuiflimas laminas fciflis , quo ad pugillarem , & aedium^* 1
teda vtuntur .Ioannes AuguflinusPautheusalchymiRalapideralebetum vocat fufcuou*
illum*-
Grnithologia. Lib, XV. 411
iilurn , qui Piinij prope Cfauenam in Rhe ta non procul a Lario lacu cx montibus deporta-
tur,& ferro tornatur in vafa ignis apprime patientia: videtur aut eundem appellare petram
Columbinam, m Ifidorus vero Columbinum lapidem ab auis colori nuncupari ici ibie, & na-
luragypfovicinttmef[e*& mollitie fitnillimamS enenum Columbinum Caligula apud Sucto-
niumappellat exeo,quodColumbocuidam vi&oriac leuiter faucio in plagam abdidit.*
Paulus Iouius Antraciumquendam refert Pjfanis duo inubinta? magnitudinis vedidifie tor-
menta rudi veterum faeculofabrcfada, quorum vnttm abinfciilpta auc Columbinum, alte-
rum a terribili idus violentia Defpera tum vocabatur. Pbuto Columbai e, exponente Fe-
g©fto, locum quendatnfignificat in naui. Verba funt Plauti in feribamnaualem.
Non ego te vidi: n au alis feriba Columbari impudens r
Etfubdit Fefius :Siuequod Columbariorum qua?{tus te $ era quis, incertufque efl,Orni-
thologus hic forte etiam Columbar legendum putat, genus nimirum vinculi, quod a collo
denominatum aliquis coniecerit, Sc cuius idemj/ Plautusabbi meminit , inquiens: Illic in
Columbar credo* luo vertitur » Nam in Columbari collum haud multo poB erit. Vitruuio vero
'Columbaria duo fignificanc , vtraque a Plautino Columbari diuerfa , vt ex hifce r.eius ver-
bismanifefte apparet: O’ ires?, inquir, Graci tignorum cubilia , & afferam appellat,vti noBra ea
'Columbaria. Et a alibi ita vocat feramina,fiue canales, fecundum fingu/os axis octantes ,per
qua aqua in tympano hauftorio organo concepta effluit. Quo loco Guil. Pbilandcr di&aelfe
>0 annotat Columbaria «vo TK^oA^/J^atrjideft, yrinando» quali Colyinbaria, quod aqua?
innatet, imfnwganturuesa quo, inquir, aoAv^/S/rctcGrzeci vocant, quos Latini vrinatores,
quales funt Anates.Qua?,vt videtur, ab HcrmolaomutuatUs eft, qui alibi fic habet :Cioni6,
fiue cion vafculi genus eft, quo nomincin hodiernum vfque diem vtantur caupona?. Hoc
Columnas a noftris ex interpreta tioneGrxra vocitatum putes : vnde apud lurifconfultos
Columnarium, quanquam non Columnarium, fed Columbarium fortafte pronunciandum
fif.Irtftru menti genus ita nominatur Vitruuio ad aquam hauriendam per tympana,etiam fi a
colluuie colluuiarium funt qui legant. In quo illud mihi occurruit.Columbarium non a
Columbis, fed a Graeco verbo, quafi colymbadum venifte, qiiandoGra?ci xo/\o/u(2dv,& Co-
lymbiftas vocant, quod nos vrinare, & vrinafores dicimus. Vrinatorium ergo vas , quo vi-
|OdeIicec#aut vinum promitur, aut aqua, Columbarium a veteribus didumexiftimarepofiu-
mus falioqui & Columba! ab hocipfo verbi Graeci fignificatu appellantur. Quid fi colum-
barium apud iurifperitos pro menfa lapidea, qua? cartibum, & cartibulum quoq, dicebatur,
accipiant. De qua M. Varro, Altera , inquit, vinaria menfa er at lapidea, oblonga vna contum -
Ha, & vocabatur cartibulum,™ quo ponerentur anea. Ha?c omnia b Hermolaus. Ornithologus
verd,cui libenter hac in re attentior, Columbaria in tympanis, fiue rotis hauftorijs vafa
eadem ettecredie, qua?& hauftra dicuntur ab vfu, & columbaria figuria dida , qua referant
loculamenta, feu nidos, quae pro Columbis in cellis Columbarij fiut, nifi hoc intereft, vt vi-
detur, quodhauftra illa, quae Columbaria proprie dicutur,caua.func, &in ipfo tympano,
alio vero vt modioli quadrati foras prominentia, vti etiam figurae Vitruuio adiedae decla-
♦Orant. Eodem modo c Ifidorus Columbaria putat effe loca concaua in fummis nauium late-
ribus, per quae eminent remi, ita autem dida, quod fintfimiiia latibulis Colubarum, in qui-
bus nidificant. S. Colubanus, cuius vitam plenam maximis, & memorandis miraculis Beda
fuseadmodu deferibit, a Columba quidem nomen meruit, non autem ab aue, at a duitate
Hyberniae Columba nuncupata.
PRjESAOIA
I® ■ ,.v
COLV M B A S aiunt tardius folico ad [uutnp/^tptma redeuntes mox imminentium
pluuiarufigna reprsfentarc,quoniam percepto in pluuias aeris motm in craftinum
prouide expleri fatagunt. ^Hieronymus Vida abhoc Columbarum priefagio fa&a
eleganti quadam fimilitudine innuit Columbas faepe non prius arua,campofque relinquere,
quam vel tonitru audierint 5 vel ex nehulofo acre certo aduturas pluuias diuinaucrint , ca?
nkautems
Petra Co
lumbina.
ul.l9.c. jc,
Venenum
columbi- •
nmn.
xl.$.bift.
Columbi -
nfi torenen
tum.
Defpera ru
Colfibar.
Plauto qd.
y Io l{ua.
Columbar
quid Vi-
truuio.
Z /. 4* C.Z .
al.lO.C9>
Vrinato-
res.
Cionion
vafculi ge -
nus.
Columnas
Columna-
rium.
Vrinato-
rium vas
Columba-
rum didu.
Menfa la-
pidea.
Cartibum.
Cartibulo .
b In Cora.
Hauftra §
vafa di da.
Columba-
ria vnde
dida.
cf. 1 9.c.z.
Colum»»
banus vn-
de didusp
Pluuifprc
fagium.
ai. 5. Chi-
ftiada
Screnita*
tisfignum
.U J
slU %. Gm»
M.ign* ali
tes pania
ru auguria
turbant.
b^Aigi.g.
Semius
hallucina
tur.
C Aen. 6.
Columba
gemmas
,j£aeaj ap-
pa tento
412 Vlyfsis AIdrouandi
A e vehit i n pa Jfus celfinqua fede Columba
Exii rant varios* cum t em pe fiat e tepente
V r genti caco m ifceri mutmut e calurn
Incipit , & nigra cinxerunt at hira nttbesy
Continuo linquunt arua vndtque cr ardua pinnis
T eftapetunty c e Iere fque cauis fe turribus abdunt*
E contrario vero fi infolcnttr cancillauerint, fcremcatis figna vulgo^ereduntur*
i < tu
a v g y r 1 a.
DV P LEX ex Columbiserat augurium, laetum fciljcet,ac infelix?quamuis nonnul-
li profperos fucceitus tanttjm praedicere velint : alijq; nullius prorfus aufpicij cre-
ditas elfe, nifi comitatas ab alijs,quod a Alexander ab Alexandro quoque ceu ra-
tum repecijt. Homerus felicis (hoc enim inter mtas fcedulasannotatum reperio) Columba?
augunj meminit; neq; etiam femper fauftum fuit comitatas videre, quemadmodum vel hoc
fenario habemus ex Suida:
nep^s**pa? itrMrt 7tpo%Mei/3Eu@lu).
Columbas videre malum aliquod prafagit*
Verum vtaftrtiatnus modo felix, modo infelix augurium fecilfetfcire licet antequam felicia
enumeremus, Columbarum vti etiam reliqua. um minorum volucrum auguria a maioribus
fuperucniet bus extingui credita, quod alibi^ Virgilius ab Aquila fumpto exempto etianu
innuit, dicens*
Sed carmina tantum .
EI 0 [ira valen U Lycida tela inter Martia quantum
C haonias dicunt , Aquila veniente Columbas .
Quo loco eius Schol ia fies Ser uius, minora ewwfinqu it, auguria maioribus cedunt xnee vllarum
funi virium licet priorafint . Idem Seruius Columbarum auguria ad reges pertinere dixit»
quia nunquam folae funt, ficut neque reges ; quod polhemum falfum efle fubfequentia do-
cebunt, Adnumerarivero Columbas mter eas alites , qua? regibus aufpicia faciebant ve-
riifimum quidem eft. Hmc in primis (profequor autem felicia aufpicia ) Virgilius Aeneas
Veneris filio, & regi Columbas geminas in aufpiciummiifas narrat, duces nimirum adinue-
niendum aureum ramum. Optaucratenim Aeneas in nemore arborem auriferam videre»
Vt inde ramum refringeret, & ftatim illi apparent geminas Columbae volantes, quas quia.^
matri Veneri dicatas nouerat, laetus precatur» vtcurfum fuum dirigant, vbi ramus exilht
aureus, obferuatoque ea ru volatu fuper arbore conlidilfeanimaducrtic,qu6gradicns,cum^
peruenifiet, auri fulgore vidit in arbore, indeque illico ramum excerpens, cum Sibyll* dfr
tulit# Qua? omnia poeta fic profequitur :
Si nunc fe nobis ille aureus arbore ramus
OSUndat nemore in tanto drc.
Vix ea foetus erat gemina cum forte Columba
Ipfa fub ora viri Coelo venere v olant e j,
Et viridi federe folox tum maximus heros
Maternas agnofeit auesx Ut u fque precatur ,
Elie duces , 0 ft qua via eftx turfumq 5 per auras
Dirigite in lucos , vbi pinguem diues opacat
Eamus humum, tuque 0 dubijs ne defice rebus%
Diua parensyftc effatus ve ftigiaprefitty
obferuans» qua figna ferant, quo tendere pergant
P rf (c t nt e Stilla tantum prodire volando
Quantum acie pojfent oculi feruare fequentumb
Inde vbi venere ad fauces graue olentis Auerni
T ollunt fe celeres x liquidumq • per aeralapfie
Seddeus optatis gemma fuper arbore fiduntt v
... :f Diffii»
i«
J
•»
Qrnithologk Lib, XV. 465
Di fi olor vnde auri per ramos aura refulfit :
Quale file i Syluis ,
T alis erat (pedes auri frondentis opaca
ilice fic lem crepitabant bruti e a vento.
Corripit extemplo Aeneas , mambufrf', refringit
Cunctantem, & vatis portat fub tetla Sy hilla.
Co Iulio Csfari originem ab Aenea trahenti* vel faltem trahere fefe ia&ica nt i Coliibas pro-
(pero fuerut oftento, cum palmam eam nidis frequentare cgpilfent, qua ipfeeaftris locum
fo capiens inter Syluas, quas cadebat, repertam conferuari vtomne vi&onse luffcrat. Ha em
de caufa mirum, & inufitatum videbatur,quod id auium genus duram, & afperam frondem
ftudiosefoieateuitare. Meminit huius augurijhis verbis^Sueeonius : Apud Mundum , i p,-
quit ,D.Iulius caflris locum capiens , arbor etn palma repertam conferuari , vt omne victoria
iujjit. Ex ea continuo nata fiboles, adeo in paucis diebus adoleuit , vt non a quip araret modio ma-
ira em, verumetiam obtegeret, frequentaretur q ; Columbarum nidis\quamuis id auiu genus du-
ram^ afieram frondem maxime euitet . Illo pracipue ofrento motum C a far em ferunt , nc quem
aliumftbifuccedere , quam for oris nepotem vellet, e Apollonius quoq; canit afpe&u Coi Cibas
iuflfos ab augure Mopfo heroas illos bene fperare: demonftratumqj illis effc refponderc id
lignum prsdicHoniPhineijquiaffirraarat reditum eoru epericulofa illa expeditione, pofi-
sOtum effe in Veneris voluntate, ipfius namqj Dea: eas facras efle aues. Idem alibi §Phina?um
fingit Argonautisfuadere, ne perSymphlegades petras nauigent, nifi prius eminus cmif-
fa Columba, vt fi illam viderintincolumem euadere peripfas,fequantur:fin minus retror-
fum nauigent,tanquam prohibentibus Dijs.Neapolim celeberrimam Italise vtbem tali fc-
liciffimoaufpicio conditam referunt, vt nimirum Parthenope virgo Eumeli filia Columbf
augurium fecuta poft longa itineris interualla agrum Neapolitanum ,tanquam ad tants
futura: vrbis decus elegerit . Meminit eius /*Velleius Paterculus : Huius ctajfts, inquir,
turfum e (fi direttum alij Columba antecedentis volatu fuerunt, alf noti ur no aris fi no f qualis
Cerealibus facris cieri filet %
Itemg Statius.
SP T e nuis me rara colonis
Parthenopis, cui mite filum trans aquor a vella
Ipfe Dione a monflrauit Apollo Columba.
Hinc quoqj Neapolitani , referente Alexandro Neapolitano ,ftattram erexere Apollini,
cuius numero Columba infidebat, & mulierculam quandam(que Parthenope fuerit)geni-
bus flexis ante ftatuatn procumbentem, quafi Columbam adoraret. Idem quoque Statius
acteftatur dicens :
Dij patrtj, quos augmijs fuper aquor a magnis
Litus ad Au finium deuexit Abantia clajjis 5.
T u dutlor populi longe emigrantis Apollo ,
C uius adhuc volucrem leua ceruice fidentem
Reficiens blande felix Eums lis adorat.
Mi et Alexandro Seuero, ac imperiu portendens anguriu fuifle legimus, qe? anicula quae-
dam eo, quo natus eft die, matri eius Columbas obculifTec. De Diadumeno tradunt Macri-
ni filio eiufmodi portentu : Aquila qua natus eft die Palumbu ei regiu paruulu attulit, & in
cunis pofuit dormieti,recefficq; fine noxarquod dubio procul eu ab ineunte a»tate Impera-
torem aliqn futuru indicauic. Prastcrea et de Areculla fcribitur,qd cu fepius Domitiu pro
fratrcfuo,queinSardiniamexuItatumiferat,fruftra rogaffet,vt abexilioill&reuocaret,in
cius gremiu Columba, qua: cum caeteris auibus in Theatro ( nam id {pe&aculi genus edidit
Domitianus,quod£Papiniusteftatur,&olim ediderat Nero)decidcrit,neqjinde voluerit
euolare. Ranci Martialis fratri reuerfuri ab exilio nunciam fuiflc credidit, eum canit «
Aera per tacitum delapfa fidentis in ipfis
Fluxit Aretulla blanda Columba finus.
Luferat hoc capis, nifr inobfiruata maneret
Permiffaq ; ftbi nollet abire fuga •
Si meliorapiafas e fr fer are for ori.
Et dominum mundi fleti ere vota valent „
Hac a Sardois tibi for fit an extulit oris
Fratre reuerfuro nunc: a venit anis,
. _ M m $ Pierius
C. C&farig
argutum,
d In *Augu*
fta CafarttCi.
£4»
e .Argo®, j.
Argonau-
tarum au-
gurium-
%lib, a.
Neapolis
Columbae
aufpicijs
condita d
Partheno-
pe.
f Itb. I. biflo
Dem.
%lib. 4.. Syl.
Statua: A-
pollinis
Columba
infidef.
Seueri au-
gurium.
Dia dume-..
niauguriu.
Aretulte
augurium.
h In Sat.
i lib» 8. Epi
k hb, 22.
Hierogl,
Hebrxi co
lumbaru
alas te&is
affigunt.
Auguria
infdicia,
Priami au-
guiiua?.
\lib.i.
m In Ione.
Ionis au-
gurium.
n In Ter fi*
iis .
Perfici
exercitus
auguriu.
Ollb.l.VdY,
«•IS*
464 Vlyfsis AIdrouandi
P, ciius k Valerianus ex Euthyrmo apud Hebr^os aitprcdiuitum,ae potentioru hominum
morem fuilfe, Columbarum alas gypfo illitas in fumm^ felicitatis fignu fummis tedis effin-
gere. Hiec itaque felicia ha denus extiterunt auguria, fuperfunt modo infelicia, quale in
primis illud eft , quod Priamus louem orans fumit ab Aquila. Columbam etiamr evirantem
vnguibus tenente»Inde enim Pentbalileamhaudreuerfuram incolumenex pr^lio augura*
batur*. Meminit Q, /Calaber.
A/st 05 vfyj x,tx,Xnyci)$
Hoh a? ro^rvcmcsetv t%av ovvpiffcti ortheutv
E crffVfAWds d/xvctv &p/s*«pdc, ideft: :
Aquila acutum clangens.
Jam efflantem animam tenens vnguibus Columbam
Concitate ruit dextera, v ■
Ion quoqjapud m Euripidem , dum venenum , quod Creufa ei machinata , a fenereg£_j>
acceptum biberet turmam Columbarum in interiora irruiffiec, vnam vero etiam exipfis
pro eodem vino mortem ob jfie. Euripides Latinus fadtus fic ait.
Atque dum hac f erent,fitbuo irruit in tentorium
T urma Columbarum ( nam in delubris Apollinis
T tuo habitant ) illic que vbi vinum ejfunderant ,
Simul rostra , bibendi fici licet cupida 2i
Dimiferunt’) h auferunt que in plumigera guttura
Laticem : ac e at er is quidem innoxia Det libatio
Fuit : qua autem confidit, vbi nouus puer It b aut rat9
Potumq j guflauit , ea mox corpore volucri,
Concuffo bacchatur, ftmulque firtdula
Vocem edit confufam : vnde omnis obfiupuit
Conuiuarum corona labores alitis. ' ?.v •; j
Tandem autem palpitans moritur, purpureos,
Et fiubmittit pedes. At fatidicus puer
Nuda e vestibus fiupra menfiam membra explicuit. j
Exclamans, quis hominum mihi machinatus esi necem ?
Charon ^Lampafcenus apud Athen^um de Mardonio feribens ,& exercitus Perficiince*»
ritu circa Athon montem, tum,mquit, primum Colttmba alba in Gracia vifa fiunt, cumprius
nofmffient. Idem 0 Aelianus narrat, fed tum primum vifas alites, cum triremes Perfaru prse-
terlegentes Athon perirenr. Hannibalem fedecim continuis annis Italiam vexatum mul-
tofqs in eaoccurfunijfed tandem & ipfum a Scipione fuperandum, ac omnem vi&oriarum
gloriam perditui urn , hoc, quod Silius Italicus memoria prodidit , auguriumfignificabat:
Cum fit bi tum liquida non vilis nubibus athra
A ugurium mentes , oculofiq ad fiydera vertit :
Accipiter medio tendens d limite fiolis
Dilecl as Veneri, notafq ■, ab honore Diones
T urbabat violentus aues, atq\ vnguibus idem
I dem nunc rofiro , duris nunc iLlibus ala :
T er quinas dederat fiaua inter vulnera lethos
Nec finis, fatiafue, nouifed f anguinis ardor
Glificere, & 'vrgebat trepidam i arn cade priorum,
Inccrtamqfugapluma labeme Columbam *
Donec Phoebeo vemens Iouis ales ab ortu
In t enues tandem nubes dare terga coegit :
Jam victrix Igtosfigna ad Romana volatus
Conuertit plerofq-, ducis qua parte decora
Scipi 0 quajfabat puerilibus arma lacertis ,
Clangorem bis, terq ; dedit, ro(iroq-,corufcg
Per stringens conum galea, fe r edidit afiris .
Exclamat Liger, huic fitperos fient ire monentes
Ars fuit : ac penna monfir are futura magifira .
Pcene bis offonos Italis in finibus annos
Audaci fimilis volucri ficclabcre pubem
Au finiam, multamq-} feres cum /anguine pradam.
4*
ffl
Sed
/
T
Ornithologk Lib. XV.
455
16
• Sed eompefce minast re mi i tibi D anui a regna
Armiger ecce Imis : nofco te fumate Deorum*
Adfls 0 firmcfji tua pater alitis omen^
Nam tibi f ruantur : ni vano ca[fa volatus
Mentituri fuper&s prapes poflrema fabali a
Tata puer Libya^ gr maius Carthagine nomen.
Contra lata Bogus Tyrio canit omnia regi
Ut facium Accipitrem^ cafaflqi in nube volucres
Aeneadis cladem , & Veneris portendere genti.
Macrinus item Romanorumlmperator regno exutus legitur Columba: augurio.^ Xiphi-
linus author eft, cum primum littera eius de imperio legeretur,Columbam ad fiatuam il-
lius, qua* pofita erat in curia , circumuolalfe, idq; futura: eius timiditat js , propter quam a
Pfeudoantonio puero adhuc fuperatusefhfuperior alias viribus, augurium fuific. Dioge-
nem orientis Casfarem antequam imperio caderet, ha*c figna pr^cefliffe memorant .Nigra
Columba circa triremem volitans, manu comprehenfa eft,& imperatrici tradita;mcdium
illius tabernaculum confradum,ac ignis, nefeitur vnde,lapfifs,quiequos imperatorios}&
vehicula combuffit. FLec & id genus auguria, felicia, aut infelicia, qua lia po-8 er iora fuere
diuina putauit antiquitas. Viri autem vita, &dodrinafandiffimi, fi aliqua effer, qua: diui-
na auguria fas effec dicere, ea figna diuina auguria aifererent,qua:cunque diuinam caufam
habere poffunt, qualia funt,qua: de Columba diximus,qu32 dilcipulis Domini, qu£ in mul-
torum Pontificum eledione,ac in templorum aedificatione apparuit nimii um ad futurum
bonum : cui etiam felix illud Mediolanenfium augurium afcribtto. Die vnode tricefimo
menfis Maij,anno a falutifero partu 1 1 7 6.S!fino,Martino,ac Alexandro martyribus facro
tres Columbae candoris niuei>ex horum fandorum facelloeuolaffe vif^funcad eafira Me-
diolatienfium, actam diu aurea: cruci rheda^ qua totus fenatorius ordo vehebatur ( vulgo
carrotium vocant)infediflfe,neque equorum fremitu, armorum ftrepitu, tubarum, ac tym-
panorum rumoribus ad volatum compelli potuiffe, donec fugato hofte,qui Fridericus erat
Imperator cognomento Barbarolfa, vidoria potitf, vidoriani alto clamore nominarent,
0 Authoreft^PaulusMorigia. •'
VSVS IN VANIS ETHNICORVM
Sacris.
10
SYRI, tefte Berofo, Columbis religiose abFUnent* Meminit huius fuperflitio-
nisTibullus,inquiens :
Alba Paleflino fanlia Columba viro .
oEt a Lucianus,dum aiv.Columba ex auibus Syris videtur res fancftfima efle,& ne tangere qui-
dem ipfam fas habent', quod fl quadoinuiti etiam attingunt, /celerati & exeerabiles illo tum die
habentur : ideo copafcuaipjes funt , & ad domos i p forum veniunt , & in terra pafcuntur in facra
vrbe.M nde apud Heffenos Palefttnac populos tantam eartim copiam fadam fu iffe legimus,
* vt aduenas, veiut cicures peteret. Eiufinodi populus ideo facras has alites fuiflfe Diodorus
Siculus tradit, qdfSemiramide DecretusSyfie De^ filia 3b illis in deferto educatacredercr.
Sed ^Lucianus aliter secit,nimiru qd' cuexpiraffet inColubacouerfaputaretunqj^D.Iu-
ftinus martyr, &hiftoricosaftruere videtur hinc firhilitudine suptamultostyranos jp Dijs
cultos Quod Ci(\\\ ijrc. AI i j propter caftitatecultas
ab eis Columbas exiftimant, atque hoc etiam cLucianus alibi retulit. Ciir veroMecca?
Mahurfieti fepulchroillufiris vrbis incolis religio fit has anes occidere, loge alia ratio eft,
nam pfeudopropheta , ac nefarium illud fcelus eis perfua ferat fibi cum Spiritu fando Co-
lumba* fpecie fsepiusde rebus fenis interloquia intercedere. Affuefecerat enim Colum-
bam, vt ad aurem fuam fiepius aduolaret; atque huic tanto in ea etiam vrbeharum auiutn
copia fada eft,vt Ludouicus Barthcma quindecim, & viginti etr a millia ibi fimui fefe con-
fpexiffe memoretrquas omnes mikieiiillius vrbis ciuesfobokm, inquit, illius Colub^ exi-
Rimant,
Macrini
augurium,
p ln Macri-
no.
Diogenis
Cefarisau
gurium,
.
Auguria
diuina que
dici pof-«
finr.
MedioFa»*
iichfiu'1 fq-
lix augu-
rium»
Ftide^cys
Barbaro' f -
fa vidus.
q In Hifi .
Medici?
Syfici Co«
luba facra.
a lib. de Sy-
ria Dea »
HefFenI
Columbis
abftinent.
C lib , de Sy-
ria Dea .
4 Jnv(j)r£t
xAlhenag.
pro Cbrijl «f
e In loat
Tragado .
Mecc® in.
coi^ Cclur-
bas no ra»
gunt.
il’h,t.34tu0
ftvm. c.6.
Lugd ung-
fes Bataui
Columbas
honorant.
Columbas
Veneri ia»
erae.
g ii. Io Fa&.
hlib.q*
U&14*
Cur Vene-
ti faer».
Venerii, 5c
Cupidinis
fabula.
Periftera I
Colubam»
eleg. a»
l lliiAfi.tMt
Um*
9 lib . 6. ii
iaudiflip *
Bione$ vn
de didas
columbs.
®i>b 4»
plsbJoTkso
4 56 Vlyfsis Aldrouandi
fhmant, cfi fceledoillo colloqui videbatur. V olabantyin^xiyvbiq^per domus%vbi granorum
omnts generis erat abundantia, neq\ erat, qui eas abigeret. Lugdunenfibus Batauorum , fiue
Hollandorum Columba s/IuftusLypfius etiam facras effe tradit, fed caufam cur eas colanr
habere legitimam , quod lcilicet eis fidelilUmis nuncijs in vrbis fuas aeternum memoranda,
ac annua oblidionevli fuerint. Sed verba Lypfij adferibam, Doufa, inquit ( lanus poeca
celebris , & eques auratus ) Columbas toto vultu renuit . Cum vero Lernutitts conuiuij prafis
dic er et, Quid it a? Fort a (fi te Columbis no amicum? A micijftmus /&w,inqu ic,Doufa an igi-
tur Syrus es ? Minime ait:tamen & nobis Balanis ha facra. Ea enim nobis obfijfts arcanorum
apud [ocios interpretes , ea litterarum fida admirata , ea rebus iam deplorati r , & tunsum non fu- t <
nere noBro conclamato fila indices attxilj falutarss . Iam vero Columbas Veneri dicatas ef-
fe ,ac facrificari folitas nemo nefcit ,qui vel prioribus tantum labris poetarum feripea gu
ffarit.g Ouidius autem id in primis, vt caneris fere fabulofior innuit inquiens:
Tuta diu volucrum proles tum denique cafa esi,
iuueruntq ; Deos indicis exta fui .
Ergo fape fiso coniunx abduci a marito
Vritur incahdi&alba Columba focis.
Et £ Propertius: T^i
Sed capite torquata genus 0 regina Columba
Ob meritum ante tuos guttura feti a focos . 2I)
Et? Martialis:
Ne violes teneras pr aduro dente Columbas ,
T radit a fi Gnydia fint tibi facra Dea.
La<5hneius grammaticus caufam , cur Veneri immolentur , in hanc fabulam reieeit.Cum
Venus, Se Cupido lafciua contentione certarent , vter plures fibi fiores coIltgerec,& Cupi-
do alis adiutus Venerem fuperaret, Periftera Nympha occurrit, & adiuuando Venerem fu- jj
periorem effecit, indignatus Cupido nympham in auem fui nominis immutauit, Venus ve- ,
rovthonore poenam minueret, Columbam fuam in tutelam efsemandauic. Verum quod
verifimilius eft,has auesVeneri ideo facras exiftimatas faifse putauerim,quod lafciuiarum^ j
ac cuiufuis amoris Deam aues etiam decerent, qu^ fimul in ofculis,ac complexibus lafciug jj
effent, & in incoepto amore perfeuerarent,ac continue proli incuberent. Has etiam in ve-
hendo Deae curru, quem magna arteVulcanus ei fabricauerat eorum officio fundas fa-
bulati funt. Meminit in primis £ Ouidius ,vbi Venerem cum Cupidine filio fuo loquen- ,
cem ita fere inducit.
Notie comammyrto, maternas iunge Columbas
flui deceant currus vitricus ipfi dabit.
In que dato curru, populo clamante triumphum ,
Stabit , & adiuntias arte mouebis aues.
JApuleius vero currus illius fabricae artificium profequens,a quatuor ve&um Columbis
ijfque candidis ait his verbis : At venus terreni remedij inquifitionibus abnuens , calum petit,
subet c&nfirui currum, quem ei Vulcanus fubtili fabrica fi udi os e poliuerat,&ante thalami rudi -
mentum , nuptiale munus obtulerat, Luna tenuantis detrimento eonfiicuum%& ipfius auri dam-
nopretiofum: de multis tqu a circa cubiculum doming Babulant, procedunt quatuor candida Co*
lumbaj& hilaribus incejjtbus pitia colla torquentes, iugum gemmeum fubeuntfufieptaq *3 domi *
na Iftf fubuolant , currum Deaprofiquentes , gemitu conftrepenti lafciuiunt B afferes, &c. Co-
lumbas vero Veneris currum vexdfe alibi etiam m Ouidius ait:
Gaudet, grate fq ; ait illa parenti ,
Berq; leues auras iuntits inacti a Columbis
Littus adit &c. Meminit item n Claudianus
V enus hic innetis Columbis ;,>
T e rtia regali iungit connubia nexu .
Quia itaqs huic Dea cofecrat^ erat Coluba,Poetis Cy theriades,Cytheriac£,Dione£,Cy-
pria5Idali£jPaphiae,& Gnydig nucupamur. Djonea aut a Dione Veneris macre:reliqua ve-
ro nomina , fiue epitheta a locis , in quibus tyec Dea colebatur, fumpta funt , Catullus al-
bulum Columbulum Dioneum dixit Caefarik mollitiem notans2isa alibi Silius 0 Italicus:
D ile cius V ernriy mtafqi in amore Dionis «
p Statiusaues Dioneas vocauit, inquiens :
Dimrifq» auibm eircmnfim T 'hyba.
<
Aeneas
Omithologia: Lib.XV.
417
Aenas vero apudy Virgilium aues maternas > Veneris nempe filius?
T um maximus ha os
Maternas, agno fc it aues y&c.
jpaphiaS Columbas ^Martialis dixit hoc veriu :
Spartanus tibi cedet Olor% Paphia q j Columba»
Idalias volucres /Statius.
Cafiony& Idalias procul ablegajfie •volucres
IFertur»
oltenifrurfus*
Qualiter Idalia volucres , vbi molli a frangunt
Nubila .
CJyteriassSylius i
Hanc fedem primo Cythereia condidit ales»
Gnydias Pontanus:
At que h ac Gny di a loca Ut a volucres
Permittant .
Item Cyprias*.
Vincant murmura Cyprias Columbas,
&Pr£terVeneremIouem etiam dele&acum fuiife Columbis innuere videtur Homerus, eum
has ambrofiam illi fubminillratre canat his verfibus:
Tft" fx\vr fccTt yroTtna 7tap\ pigret/ > «cfe ^rg Afficti
T p HpCOVSC, TUI T dju/SpOfftUtJ Ati TirctTpt Qip UfflV,
Huc neque volucres prf (emolant, neque C olumba
Timida , qu? ambrofiam loui patri fierunt .
y Athenseus tamen multis afiruic hic Pleiades Hellas intelligi , non Columbas aues , idque
amftoritate Moerus, vel Myrus Bizancia» in poemate, quod inferibebatur Mnemofyne,quje
prima hunc locum ita fit interpretata, quam inuentionem Crates Criticus fibi arrogauent.
Sed nos, quia reuera Homero de volatu, vt videtur,fermo cft, communem interpretationem
afequamur.Monet autem ibi Circe Vlyflem,vt Plamftas mai inas petras vitet, adeo nauigan-
tibus periculofassvt ne aues quidem tuto praeter uob re pollent, imo nec Columbae, quarum
celerrimus volatus fit,& quae loui patri ambrofiam afferant, quo nomine {altem maior reue-
rentia eis deberetur. Non moeto , inquit Euftathius enarrator, poeta ne Columbas quidem fupr a
pldnfias tranfire pojfie canit i propter pernicitatem harum auium in volatu ,fed etiam vt impu-
dentiam earum arguere /, qua ne ijs qutdem auibus parcant , qua loui ambrofiam adf erunt . Do-
cet idem Euftathius, quae ilEe Peleiades fuerint, & cur loui ambrofiam fubminiftrare Home-
rus finxerit . Refert enim Alexandrum Paphium tradere Homerum Aegyptijs parentibus
Dmafigora patre & Aethra matre natum , nutricem habuifte Prophetin quandam filiam-
Ori Sacerdotis Ifidis; ex huius mamillis mei aliquando in os infantis manafife, vnde is no&u
3 voces nouem diucrfas ediderit, Hirundinis,Pauonis,Columbae,Cornicis,Perdicis,Porphy-
rionis, Sturni, Lufciniae, & Merulae, & puerum inuentum efte cum nouem Columbis collu-
dentem in & aliquando Sybillam in conuiuio pueri infania captam carmen cffudiflfe,
cuius initium A/uasttyopa ‘tooteunM , in quo Dmafagoram etiam /tt»)/ at jcA^&ripfltw&ef ap-
pellari^ templum nouem Pegridarum, hoc eft, Mularum condere iufferic. Hoc ilium fc-
cilfe, & puero lam adulto rem omnem aperuifte. Itaque poeta in honorem auium, quibuf-
cum infans collufilfec, fioxilfe eas ipfis loui ambrofiam adferre. Athenaeus vero, quem ex
Moero fiizanria Pleiades , non Peleiades ( ita enim ftcllas illas per epentefim poetis dici ex
Euftathio fuo loco dicemus ) ambrofiam loui ferre dicere fcripfimus, id ita non ab re fingi a
poetis ait : quoniam 3b hominibus quoque ortu,occafuq; partium anni difenmina , & ara-
tiones, meffifq; tempora (ideft, generationis frugum, & perfe&ionis) fignificant.C^temm
figmentum Mce:usscuiusetiacatmina recitat, liuiufmodieft : Cum luppitcrin (pecuquo-
dam Cretae nutriretur, Peleiades t pipat «c ambrofiam ei ex Oceano afferebant, ne&ar vero
efaxoqpodam hauriens Aquila. Has auespoftea Iuppitcr, vi&o patre Saturno, vt gratiam
referret, inter fydera collocauit, qua? Aquiiam vocant , & Pleiades. Quod fan£ figmentum
abauibus,non autem a ftellis ambrofiam loui fubminiftratam fuifte oftendicfcu.m ob bcnc*
ficium ftcllas ex Columbis fa&as a Iouc dicat.
qltb'5'Ae
nati,
tl.i.Epig*
Ui.^.Thtb
S In oAcbti*
n lih.% •
Iuppiter
Columbis
delcdatus
X Odyff. 12.
Columbas
loui am*
brofia mi-
niftrant.
yl.n.
Circe Vlyf
se mc-uce,
vt Plan&ai
fugiat.
Columba
qus loui
ambrofil
ferunt.
Homerus
noue auiii
voces edi-
dit.
Pleiades
arationis,
& mellis
tepora fi.
gnificane»
HIERO-
Trepida*
fionisSym
bolum.
$x In HtcV0,m
ty-
Hominis
no iuapre
natura ira-
cudi hiero
glyphiiu.
Quieta Co
lumba.
Vidue ad
vitas exitu
typus.
Color ni -
ger quid
indicet.
b 1.2.2, Hic*
vogl.
Charitatis
iymbolu.
Aeris indi-
cium , cur
Columba
potius, qua
aliaams.
Sublimia
penetratis
hierogiy-
phicum.
A Deo tno
ftrato re-
medio c6-
ualefcefis
typus.
Icnpij , <5c
ingrati fy-*
xnboiuiu»
Hebrei cur
Columbas
laetifica-
rent.
a Gent(.l$.
Abraham
Columbas
facrificare
iuffus efi ,
& cur„
b jQ«. 6
t, i Gcntf
418 ■ VlylsB Aldrouandi
hieroglyphica;
_J «
IN primis vulgitiflimum, Columba pro trepidatione poni.Si quidem quam trepiduna
ammal fit, ex luperioribus habes ^Qais, author eft Aegyptios homin€ notare volen*
tes natura ipfa nequaqua iracundum, hoc eft, qui fuapte natura bile careat,fed eam ab
aliero fufeipiat Coiubam pinxifte ere£ta dorfo , quafi ha»c auis ibi bilem habeac , fed nos id s«i
negauimus5notuimqjnobis e{fe diximus ibi aui bilem elfe.Itid icabant autem eo modo aui*
manfuetudmem,quam pariter volentes Gr^ci exprimere jf’ promiferat. Sicut enim in figu-
ra aues illas praedatrices expellebat Abraham: fic Abraha? honor repreffit Aegyptios. Haec
ille. Beda vero Columbam ab Abraha oblatam fignificareait, aliquos inter ludaeosfpi-
rituales futuros. Explicat obiter eundem locum S. Auguftinus , probans , cur volucres fpi-
ritales fignificent: Non fruftra, inquit, duftum eft de Abraham, Aues autem non diuifit. A-
braham in illo facrificio fatis myftico accepit tria animalia,ariete trimum, vaccam trimam,
^capram trimam , ac Turturem , & Columbam. Diuifus eft aries , & aduerfus fe inuiccm par-
tes conftituta?. Diu ifa vacca, fic etiam de ipfius carne facium eft, & fubiecit feriptura : Aues
autem non diuifit:^ inde dicitur Jrtmus ariest trima vacca y trima capra: de auiurn state tace-
tur. Vnde rogo vos, nifi quia ftgnificantur in auibus quidam fpiritalcs, quorum aetas tempo-
ralis propterea tacetur, qui sterna meditantur , &trafgrediuntur,defiderio , & intclledu
omnia temporalia ? Spiritales viri qui de omnibus iudicant,& a nemine iudicantur, itaque
jpfi foli non diuiduntur in hserefes , &fchifmata. In ariete inteliiguncu^praepofiti : ducunt
enim greges. In vacca plebs intelligituiTudjeorum, habuit enim iugum legis, fubquo Lbo-
rabat. In capra intelligttur Ecclefia de gentibus: in quibufdam enim liberis faltibiu mfulta-
bat, &amaro pafcebatur oleaftro.Trima funt di&a animalia, quoniatertio tempore gratia
0 reuelata eft.N a primufuit ante lege, fecundum ex quo lex data eft, terciu, quod nunc eft, ex
quo regnum caelorum praedicatur. Quid ergo dicimus, quod aries non diuidatur? Nonne E-
pifeopi fuerunt authores fchifmatum, & haerefum? Porro autem fi plebs ipfa non diuidere-
tur, erubuifient fortaftis illi in diuifionibus fuis , & ad compagem remeaflent. Diuiduntur
duces, diuiduntur & plebes, vtca?cus epeum fequatur,& fimul in fouea cadant.Ponuntut ad
lierfus fe inuice. Aues aute non diuifit.Spiritales no habent diuifiones, no cogitat fchifma'
ta. Pax eft ineis, cuftodiut ea in canteris, quantu poftunt:, vbi in alijs deficiunt, in fe tenent,
&c.Et d alibi rurfus. Quid ergo, inquit, fignificent ifta, fratres, breuiter, quantum Dominus
dederit chatitatis auribus veftra? cupimus intimare. Beatus Abrahi pater multaru gentui a
Domino didus eft: Omnes enim gentes, quae in Chriftutn credunt, & creditura? func,filij sut
p Abraha? imitando fide non nafcendo percarne.Na ficut Iudaei per infidelitate degeneres fa
dicxfilijs Abrahas filij diaboli, & progenies viperarum funtin euangeliis appellati, itaAco
trarioomnes gentes, qu*in Chriftum fideliter credunt, Abraha? filij effici meruerunt. Vacca
ergo triennis, & aries annotu triu>& capra triennis, &; Turtur, vel Columba figura omnium
gentium praetulerunt. Didafunt autem trium annorum , quia omnes gentes in trinitatis
ccantmyfterium creditura?. Et quia tota Ecclefia catholica non folum habet fpifitalcs,fcd
habet etiam & carnales, quanuis nonnulli in Trinitatem fe credere dicant,.carnales tamen
funt, quia crimina ,& peccata vitare difiimulat. Quia ergo cum carnalibus funt ,etiam_j»
fpiritalcs, ideo Turtur, & Columba funt additae. In Turture, & Columba fpicitales poftunt
fignificari, vt in illis tribus animalibus carnales intelligi. Ergo diligenter attendite, quia il-
SolaTria animalia diuififte in duas partes dicitur Abraham,& contra fe inuicem pofuifte, Auest
feriptura inquit, nondiuiftt. Quare hoc patresPQuia in Ecclefia catholica carnales diuidun-
tur: fpiritales omnino non diuiduntur, & ficut dicit feriptura, contra fe praeparantur, quare
carnales &diuifi& contra fepofiti funt ? Quia omnes luxuriofi ,& amatores mundi con-
tra fe inuicem diuifiones, &fcandaia habere nondefinunt Ifti ergo diuiduntur, quia fibi
inuicem aduerfantur.* Aues autem, ideft,.fpiricales non diuiduntur . Quare fpiricalc&non
diuiduntur ? Quia eft illis cor vnum, & anima vna in Deum. Eft in illis vnum velle, ac nol-
le.Iliis enim quas fupra diximus auibus fimiles funt, Turturi fcilicet , & Columb^.In Turtu-
re caftftasj in Columba fimplicitas defignatur* Omnes enim in Ecclefia Catholica Deum
timentes.
Turtur q
generatio-
nem deno
fer, & cur.
Columba
qua gene *
rationg de
notet, &
cur.
Quare A»
braha qua
drupedes
diuifit , Sc
non itera
aues,
c In Enar-
rat, in lJf.
10?.
Spiritales
per Colu^
bam figni-
ficati.
Ariesquo*
notet.
Vacca.
Capra.
Cur trima
dida ani-
maiia.
Anes, cur
dinifus.
Aues cur
nO diuifas.
d r\t ttm .
si 3 dmin.
quin. fer. s «
Abraham
pater mui*
tarum gc^
tiu disftus
Inda:i de-
generes,vt
appellati.
Cur ani-
ma/ia tri-
ma diifta.
CurQolu-
ba,& Tue-
tur in fa—
crificio A-
hrahae ad-
dita?.
Aues cui
Abraham
non diui-
ferit..
Spiritales
cur n£> di -
uidantur.
Turtur,<&
Columba
quid fignA
fic en t .
d T/al. 5 4„
C Vfal 8§.
Sacrificiu
C lumba-
ru,ac Tur
turu Deo
gratum.
Holoeauf-
tn ad pla-
candum
Deum.
{ Leuit.c.i .
Sacrifican
di Colum-
bas A Tur
turi ritus,
Si pecca-
tor rande
peccati re-
cordare--
«uf gdage
dum.
Mnlieris
poftmen-
ilruas pur-
gationis
tempus la-
ctificiumj*
g lih . §o in
JLeuit.
Dies puro
gationis
eft quadra
gefima.
Agnus an»
siiculusfi-
gnificat in
nocentia.
Cur mu-
lier paufi.
cada agnu
offerret,
h TrOU. 4.
Car Coiu-
bx puliusf
& Turtur
facrificio
addantur,
i 1. Corya—
th. 4.
kTJaio iaf.
420 Vlyfsis Aldrouandi
timentes, & cafti, fimplicefqs effe fignantur , & cum ^Pfalmifta dicere poflunt: i
ilia hora tremcnd3,ea in quibus vt homo errauit,cu cordis contritione recolere, quam me-
rita fua ftulta pra?fumptione iadare. Ha?c autem omnia ad oftium tabernaculi deferri
praecipiuntur, quia videlicet iam tempus imminet, vt amma,qux perfectionis culmen atti-
git, poftlongi peregrinationem exilij domum caeleltis ingrediatur tabernaculi . Et tradet ,
\nc\uit,facerdoti , qui offeret illa coram Domino, & rogabit pro ea-, & fi c mundabitur d profluuio
fanguinis fui. Docemur per pra?politorum noftrorum orationem, fcuper fummum omniu
pontificem Chriftum, fi illi defuerint : quicquid boni agimus, vel certe ipfam peccatorum
confefiionem fieri poiTe acceptabilem, St paulo pdft . Simile quid in his, qua? pro peccato
0 offeruntur, iam expofuimus. Agnum quippe manus illius non inuenit,quiaad exrrema ve-
niens, dum vitam fuam recolit, veram fecuftodiffe innocentiam non agnofeit . Offerat er-
go duos Turtures , vel duos pullos Columba?, vt duplicem gemitum aifumac,fiue quia ma-
lum egit, quod iam non poteft digna fatisfadione abluere : vel quia bonum , quod propo-
luerat, non vacat explere. Inde eft, quod de duobus Turturibus, feu pullis Columbinis di-
citur, vnum pro peccato,& alium pro holocaufto.Turtur quippe, feu pullus Columb^pro
pccdato offertur , cum graui cordis concritione criminum reatus defletur .In holocauftum
vero alter cedit, cum mens, quf a bonis operibus vacaffe fe plangit, eorum defiderio , fi te-
pus detur, &fpacium, tota fe accendit. Hadenusille. Ad eundem plane fenfum /Beda
adfubfequentia D. Luca? verba iJZtvt darem ho&iam fecundum &c. Moralitcr autem, in-
X quit; fiue fortia quis opera, feu creauerit infirma, qua?mafculi , ac femina? vocabulo diftin-
guuntur, vth«ec legitimae Domino valeant confecrarfouem necefkeft innocentia?^ Tur-
turem pariter, fiue Columbam compundionis offerat. Quia enim volucres bseprocantu
gemitus habent, non immerito lachrymas humilium defignant , quibus plurimum in ipfis
etiam- bonis operibus indigemus.Quia etfi bona effc , qua? agimus nouerimus , qua tamen
diftindione a Domino examinanda, qua a nobis perfeuerantiafint confummanda nefei»
mus.Qui vero diuitias virtutu non habendo, de quibus ad Corynthios Apoftolus aiuguia
in omnibus diuites facli ejlis in illo , in omni verbo & omni fcientia , a gnum vita? innocua? in__*
aduum fuoru grege non inuenerit,duosfaltem Turture$,aut duos Columba pullos offerat,
hoc eft, ad lachrymaruro flagitanda fufpiria confugiat. Et bene duos, vnum pro peccato, &
0 alterum in holocauftum. Holocauftum namquetotum incenfum dicitur, quia duo funt ni-
mirum genera compundionis, Deum namque fitiens anima prius timore c6pungitur,poft
amore.Prius enim fefe in lachrymis afficit, quia dum malorum fuorum recolir, pro his per-
petui fupplicia aeterna pertimefcit.At vero cum loga m^roris anxietate fuerit formido co-
fumpta, quadam iam de praefumptione venia? fecuntas nafcitur,& in amore cadeftium gau-
diorum inflammatur. Contemplatur etenim mens, qui fint illi angelorum chori, quseipfa
focietas bonorum fpirituum, qua? maicftas a?terna? vifionis Dei , & amplius plangit > quia a
bonis perennibus deeft, quanvflebat prius,ciim mala aeterna rnetuebat.Qui ergo prius flen-
do non duceretur ad fupplicium. Turturem pro peccato offerebat, de altero facit holocau-
flum,cum poftmodum flere amarilfime incipit; quia differtur a regno. Columbam pro pec-
(jOcato offert, qui laborat in gemitu fuo, lauat per ftngulas nodes ledu fuum, hoc eft, per fin-
gulas pulfantis culpae tenebras opera fua bona»in quibus requiefeere debeat, lachrymis ab-
luere non ceflfas. Columbarum pullos in holocauftum ferunt»qu i patria? ca?leftis abientiam
flentes aiunt: Super flumina Babylonis illic fedimus , & fleuimus , dum recordaremur tuiSim . .
Sunt qui binos illos Columbae pullos, qui in templo pro pueris offerebantur, duo etia Spi-
ritus fandi opera fignificari velint, incarnatione videlker,& eftufionem charitatis,vt vnus
indicet fponfum ecclefia2,qui eft Chriftus, alter ecclefiam fponfam eius. Eadem lex a Beata
Virgine obferuata eft,vt teftatur D.Lucas:£/ poBquam,\n(\mcrisjmpktifunt dies purgatio-
nis eius fecundum legem M$yfis> tulerunt eum in Hierufalem , vt fi flerent eum Domino , & vt
darent ho fltam fecundum quod diflum eU in lege Domini ■> par Turturum , aut duos pullos C&-
i[0 lumbarum^Y ctiun lex Domini, vt diximus,erat,vt qui diuites effient, agnum offer ren t.Cur
ergo Dominus Iefus Chriftus omniu ditiffimus ,vtpote Rex regum par Turturum, &duos
pullos Columba ru offerri pro fe paffius eft.Refpondens m Beda, Dominus ergo Iefus Chri-
ftus, inquit, cum diues efTer, pauper fadus pro nobis, pauperem profehoftiam voluit dari,
vt videlicet vna fua paupertate nos & hic diuites in fide, & illic faceret hgredes regni:quod
Deus diligentibus fe repromifit. Qua? fere bis ita verfibus reddidit n Bapcifta Mantuanus;
Regia poH parium Virgo , qua limina nunquam
Liquerat breuibus te Elis abfeondita , nondum
Venerat ad Solymas arces tam y,S tortem.
N n feruigtl
Cur ad o
ftiu taber-
naculi de-
ferretur U
crificanda
Cur quia»
gnuno ha
beretCo-
lubas , ve/
Turtures
offerret.
Cur vnus
putius of-
ferretur^
peceato,al
fer ^ ho -
locaufto.
\ 1.2, mena,
luc.c.z.
CSpudio
duplex.
Duo pulli
oblati duo
S. Spiritus
dona (igni
fleant.
B. Virginis
facrifkife.
sn l.ian euo
Luc.t*+»
n LiIPayo
f ?em. ia
tf/? puytfic ,
B. Vago
cur Collis
bas3& Tur
tures facri
Beare vo-
luerit,
o Strm. 59.
/ 1 ptt Cunt,
Columba
qua aorate
in facrifi-
cijsadhi— .
beretur.
p 5 e
I9<
q t i. de A‘
Ina.c 8 . ;
Caftirasno
(oluTurtu
n tribuitur
r Horni* m
Curti,
Spiritus sa
btuscurpo
nus in Co«
!ube Cpecie
cj fulturis
apparuit,
X tant. f ,
i lfil.de vi*
i. imis.
fi ; , in « ua ,
iuC.C.2,
U l {. itiLe,
422
Vlyfsis Aldrouandi
Pcruigil ante diem petijt cum prole ,viroqi
Jit cum pauperibus aonts Salmonia templa.
Munus erat veteris gentis de more,pudtca
Turturis , aut Paphia duo pignora parua Columba ,
Jfla fac er doti folyma paupercula matres
Munera pro natis deferre in templa folebant ,
Luce quater decima, minor hoc tamen hofiia , maior
Agnus erat , lextpfa nouipoft tempora partus
Ante maritales thalamos intrare negabat, j
Quamuis vero Deus hanc legem, vti diximus, ad ablue ndum peccatum inftituerit, haud ta-
men idcirco concludeudfi eft B. Virginem Deo hoftiam hanc pro peccato obtuhfle,ftd, vt
D. § Bernardi veibis vtar, ha?c omnia non ex neceftirate, at ex humilitate impleuiffe. Ab-
ftinuifte ab introitu templi quadraginta diebus , non quia necefie habeat purgari , quaefine
omni delectatione, faluo virginitatis figillo,de Spiritu fanbfco coneepic.Obtulifie hortiam-»
non pro peccato, fed pro humilitate, vt nimirum oftenderet etiam in hoc filium Deildum
Chnftum non folucre venftfe legem ,fed adimplere. 0 Alibi etiam vbi caftitatem , & vidui-
tatem commendat, Turturemjaic cafticatis merito dignam fuifte dari hoftiam pro virgineo
partu, & licet alias quidem per Columbam Spiritus fandus foleat defignari : tamen quia li-
bidinofa auis eft, nondecuitie offerri eam in {acrificium Domini, nili ea fane astate, qua ne-2J
fciret libidinem ; At Turturis non defignari aetatem , quoniam caftitas in quacunqueaeta-
te agnofeitur. D-/> Ambrofius pudicitiam referri ad Turturem ait, fada prius eiufdeirL^»
hoftiaementioncjgratiam vero ad Columbam.-'/ Alibi quoque: Qua de caufa, inquit , cum
dies quadraginta complerentur ex Mariae Virginis partu, inierunt Dominum noftrumin~»
Hierufalem, vt offerent Domino fecundumlegem , & vt darent hoftiam par Turturum--*,
aut duos pullosColumbarum ,eo quodin Columbis fpiritalis gratia fit , in Turture incor-
ruptae gener ationis natura, vel immaculati corporis caftimonia.Meritd ergo ad facrificium
jubentur poft arietem Turtur, & Columba fumi, vc verbo adhaerere intelhgas incorru-
ptam caftimoniam ,& fpiritalem gratiam. Quamuis vero fandtiflimi ifti caftitatisindi-
ciumad folam Turturem referant ,rAdamantius tamen Origenesad vtramque illam ex- i
tendit: Non fine caufa , inquietis- in facrificioaffumitur par Turturum, aut duo puiliCo*
lumbarum $ Nam idem valent , &nunquam~di&umeft feparatim,per tantummodo Co-
lumbarum, fed par Turturum ,&duos pullos Columbarum. Columba Spiritus fandus
eft , Spiritus autem fandus, quando dc magnis , & occultioribus facramentis & quse mul-
ti capere non potiunt, loquitur, in Turturis appellatione fignatur ,id eft , in eius auis , qua?
femperin montibus ,& in arborum verticibus verfatur. In vallibus autem, & his, qua? ad
homines vfquc perueniunt , Columba affumitur . Denique Saluator ,quia hominem eft
dignatus a (Tumere, & venit ad terras, multique tunc circa Iordanem peccatores erant, idcir-
coSpiritus fandus non inTurtuiem vertitur jlnter. nos propter hominum multitudinem
auismanfuetior conuerfatur,Turturautemnon videtur. Exponens illud r Canticorum:
Oculi tui Columba, Qui viderit, inquit, mulierem ad concupifcendum eam iam mcecha-i
tus eft eam in corde (uo, oculos non habet Columbae, tkc-f Philo vero difertiflimus ludio-
rum Mofen ad auium naturam latiffime refpexrfte innlfit , & non ad mores, dum ait: Volu-
crium cum fint innumerae (pecies, duas tantum legit Mofes legifer , quoniam Columba in**
ter natura manfuetas,& gregatim volitantes eft miriflima , Turtur vero inter folitariasci-
curatu facdlima.Et rurfus,vbi eius myfterium explicat: Praeterea Turturem, & Columbam,
diuinam, d humanam fapientiam ambas quidem volucres, & in altum extolli exercitatas,
differentes tomen a fe inuicem, quates diffet genus a fpecie , aut exemplar ab imagine. A-
mat enim diuina fapientia folitudinem, propter folum Deum, cuius ipfa eft pofleftio,& Tur-
tur figura vocatur. Altera vero manfueta, cicur, & gregatim volitans ciuitates hominumj
libenter incolit, gaudens confueeudine mortalium, & ideo reprefentata per Colurtibte
fimilicudinem . Ita pariter /Beda: Hoc fane , inquit,incerGoIumbae fignificantiam di-
ftat, quod Columba , quae gregatim conuerfati , volare , & gemere confueuit, adiuae vita?
frequentiam demonftrat : de qua dicitur. Multitueinis autem credentium erateor, & ani-
ma vna,nec quifquam eorum, qusepo(fidehat,a!iquid fuum efiedicebat,fed erant illis com-
munia omnia. Turtur vero, qui finguiarit-ate gaudet, adeo vt fi coniugem cafu perdiderit,
(olus exinde permaneat , fpecuhttua* virae fulmina denunciat ,quia & paucorum eft
ifta virtus, & his figillatim attributa, &c« Eodem modo» Hefychius perferiorem ,&
maiorem
Ornithologix Lib. XV. 423
maiorem volatilium oblationem efTe docens.-Volaulia enim , inquit, homines fnnt contem-
plationi vacantes, terrenis omnino non fe mifcentes negocijs, &c. Et paulo poft, Con-
templationi ergo vacans, & in fuperiorum confiderationem perfe&us homo, fi conucrfio-
nero, fiue vitam fuam oblationem offeret, de Tnrturibus , auc de Columbis offerat munus
fuum,ideft,infcientia, &manfuetudinefpiritali,&c. Non fruftra autem Turturem, &
Columbam: Turtur fiquidem, quia cognitionem habet, ita vccius exemplo Iud^orunL,
exprobarctur populus, x Hiercmias probat : ait enim : T urtur, & Hirundo , & Ciconia ch-
f odierunt tempus aduentus fui: populus autem meus non cognouit iudtcium D omini. Colum •
I ba autem munda, & fimplex » adnunciatrixq; pradcnria? S. fpiritus eft , quales oportet efte
eos, qui circa contemplandas feripturas habent ftudium. Propter quod & Apoflolos
fimpliees vult eife Dominus, vt Columbam &c. Sed&aci meditandum vacare debent,
v n de Ezech 1 a s a i 1 3 Medi tabor , vt Colu mba , cre ,y A 1 p h o n fu s To ft a t u s d u a s p rcec i p u a s c au-
las eife docet, cur eiufmodi,& non alias aues Deus libi offerri voluerit,primG,quJa currui
in facrificijs deuotionem omnium populorum tam diuitum, quam pauperum excitare vel-
let, non debuit, inquit, conftituere oblationem in rebus magni valoris,nam eo modo pau-
peres excluderentur, & Deum non colerent: fecundo , qunfacrificu , qua? fiebat in cella-
mento veter i, erant tanquam figna eorum, quae futura erant in nouo,& potiflimum Chrifti
mc ruce immolandi: cuius Columba, vt pote fine fellc,manfuetudinem, Turtur, quia fem-
:> per gemit, gemitum in cruce figmficat . Ex Neotericis Francifcus Ribera Societatis Iefu,
vir fa ne do&iffimus Turtures putat pofei ad holocauftum, & pullos Columbarum non au-
tem pullos Turturum, & Columbas, quoniam in Turturibus plures fiant, & aptiores ad ci-
bos,qui judicantur grandiores,quam pulli. Contra in Columbis meliores, ac ftiauiores fune
pulli. Quod ita, inquit, praecipiendum fuit3 vt rudis, ac carnalis populus vbique doceretur,
meliora Deo effe offerenda. Ex his itaque* fatis conflare arbitror ex omnibus auibus
Columbas duntaxat, & Turtures aptas fuilfe facrificijs, praeterquam tamen in leproforum
purificatione, in qua inftitui poterat facrificium de qualibet auium mundarum ,feorfum
vero Paffcrum fpecic. In quo facrificio, fi offerens erat pauper, eiufmodi fiebant cercmo-
nias:pro delibo affumebat ad oblationem agnum, vt rogaret pro eo faccrdos,decimaq,-par-
:) tim fimilae confperfae oleo facrificium, & olei fextarium, duofque Turtures , & duos pullos
Columbarum, quorum vnus erat pro pecca 10, & alter in holocauftum , offcrcbacque ea die
o6tauo purificationis fuxfacerdoti ad oftium tabernaculi teftimonij coram Domino .-qui
fufeipiens agnum pro delibo, & fextarium olei leuabat fimul , immolatoque agno, de fan-
guine eius ponebat fuper extremum auriculae dextrae illius, qui mundabatur, & fuper pol-
lices manus eius, ac pedis dextriiolei vero partem mittebat in manum fuam finiftram, in—#
quo tingens digitum dextr^ manus afpergebat fepties coram Dominottangebatque extre-
mum dextrae auriculae illius, qui mundabatur, & pollices manus, ac pedis dextri in locofan-
guinis, qui effufus cft pro delidlo : reliquam autem partem olei , quae erat in finiftra manu,
mittebat fupra caput purificati , vt placaret pro eo Dominum , & Turturem fiue pullum— »
^Columbae offerebat, vnum pro deli&o, & alterum in holocauftum pro libamentis fuis. At-
que hoc erat facrificium leprofi pauperis. Habebant etiam Hebraei legem pro immode-
rato feminis in viris fanguinis in mulieribus profluuio, pro cuius purgatione duos Turtu-
res tantumodo, aut duos pullos Columbarum » vnum fcilices pro peccato , alterum in ho-
Jocauftum offerebant # Vt vero nemo nefeiae , quantum refert haec quae de facrificijs iftis
dicuntur, my ftice exponere, itaque breuiter , at paulo altius quaedam adferam, eorum my-
fterium perquam apte explicantia . Triplex autem erat hoftia , vitulus nimirum , agnus,
Turtur, aut pullus Columbinus. Vitulus optima omnium vi&imarum erat , quae in ho-
locauftum offerri poterant, & Deo gratiffima. Qui enim vitulum habere non poterat,
agnum, authoedum offerebat, ficut & haec qui non habebat , offerebat Turturem , aut pul-
olum Columbae. Vitulus ergo, vt exponunt Catholicae Ecclefiae Do&ores > Chrifti cara
eft, in ara crucis pro humano genere oblata . Homo qui vitulum offert, ipfe Chriftus eft ,
quia,vt ait^Apoftolus tradidit femetipfum pro nobis oblationem , & hoFtiam Deo in odo-
rem fuauitatis ; quae vi&ima omnium praeftantiflima , & Deo gratiffima fuit . Mafculus ve-
ro eft vitulus, vt ait a Origenes, quia peccatum, quod eft femineae fragilitatis, ignorat. So-
lus ergo ille mafculus, folus fine macula cft, qui peccatu no fecit, ncc dolus inuentus eft in
ore eius.Secundu dignitate holocauftu erat ex pecoribus, quod offerebant, qui vitulu non
habebant. Hoc ergo holocauftum fan&orum martyru eft, qui Chriftu imitantes femetipfos
obtulerunc.Hoc holocauftum agni erat, aut haedi, mafculi, & immaculati. Agnus martyr
Nn a cftpro-
x Cap'8*
y In cotnm.
in capit, i..
Leutt.
Leproforu
facuficiu.
Ceremoiae
in facrifi-
cio leprofi
SacrificiCt
pro femi-
nis proflu*
uio.
Hoftia tri-
plex.
Vituluspri
ma hoftia
& quid de-
notet.
Chrifti ho-
locauftu.
* Epbcf. 1.
Vitulus
cur mafeu
lus in facri
ficijs.
aHom.i.in
Leuit.
Secundi
holocau —
ftu sadloru
martyrii.
Agn*mar-
tyrg deno-
tat.
bCaf.u,
Haedus fi-
lius iras.
Holocau*
ftu confef
forum,
c 1 2.
Qure aues
ad lacrifi-
cia aptas.
qua inimicis minime refiftit , ficut ait h Hie-
remia Et ego quaft agnus manfuetus^ qui portatur ad vici imam . . M a fc u 1 u $ proptemfi,iti-
tudinem, immaculatus propter fanditatem. Idem in haedo intelligitur, quia natureijliusj
ira erat, Sc ad vitia procliuis , vt virtutes, quibus anima ornatur , Sc vitia, quibus eatbeniy
non natura bonitati , fed gratiae Dei tribuat. Natura enim non agnus erat , frid hoe::
dus. Tertium holocauftuin erat eorum, qui cum fanguinero pro Chrifto fundere noiaA
polfunt,quiadeeft tyrannus ,qui fundat, vitro feipfos per alfiduam carnis maceratio-
nem , Sc voluntatis fuae abnegationem , quafi viuas hoftias Deo madant , totofque ,«ie a ri i
dedunt : de his D. c Paulus ait : Obfecro itaque vos fratres per mifericordiam Dei , vt exhi- y
beatis corpora veHra boHiam viuentem ,fan£lam^ Deo placentem , rationale obfequiutm ve -
ftrum,&c. Hocholocauftumde auibus erat : magnum enim eft homines veriances intec
creieros, qui in terra funt,& terrena fapiunt, & corpori lndulgcnt, St voluptates amant, St
fuomore viuere volunt, terram relinquere ,& quafi volucres grauia corpora penis cha-
ritatis Dei, & fandarum orationum in altum tollere ,& volucres cadi appellari. Nec
de omnibus auibus holocauftum fiebat, fed de Columbis Turturibus. Columba.*
velocis,acdiuturnioris volatus eft, ideoque
fic locatum : eo quod alibi tanquam Columba, ita huiutmodi virtus ftacionem tutiffimam
inuenirenon polTu.Tard^enim inter aftutias iftius mundi, & fiecularium flu&us cupidita-
tum portum foletinuenire (implicitas. Itaq; ficuc iuftitia veluti vifendi grar ia progrefta
paulifper ad mentem optimam redire feftinat,nec longius difcedic a iuftotita etiam iuftus,
(tudiofus virtutis, vbi virtutem appropinquare cognoueric, gremium fua; mentis expan-
dit. Quid enim fibi vult , quod vir (tudiofus virtutis Noe extendens manurn fuam fufce-
pic eam, & introduxit ad fe? Quod edi fecundum literam planum videtur: non tamen fa-
cili colligas, nifi viri fapientistibi nota (it confuecudo, qui velut fpeculatrice virtute^
vticur, & ei explorandorum negociorum , gerendorumq, prarogatiuam quandam vi-
detur committere. Ea ergo virtus expendit naturas, vt fi qua earum fibi videtur com-
mittere profe&um , ei poffit adiungere . Communis enim quadam eft bonitas fapien tiae,
& liberalis, & largas vtilitacis: ita vtquas morigeras fui cernet, affociet: vbi autem propo-
(icio fuo viderit aliquorum recalcitrare naturam, velut ad hofpitium familiare fibi reuoiar,
& recurrit quam fapiens,&induftrius tanquam manu quadam mentis feftinat excipere,
Oomne cor aperiens fuum,quo etiam eam aofentem tenebat. Nunquam enim poteft (a-
piens exors eflfe propriae virtutis. Qaid praeterea fibi velit, quod tenuit feptem diebus
alijs Columbam, & iterum em; fit eam, nifi vt aduertas, quod bonum fapientis , optimum-
que propofitum femper fibi etiam alios adiungere ftudet , errantes emendare, corrige-
re vagantes? Si quem in principio refilire confpcxit , tamen commutandi eius ,& cor-
rigendi non defperet profe&um. Sicut enim bonus medicus , etfi tempus medicinae
non fit , tamen vifitationisfpeculum ante promittit , deinde nonnegligic iulta? expeda-
tionis excubias, & paulifper pafiionibus cedens, operatur facultatem medendi, quas
cum fuerit oblata, fuum non intermittit officium, ira ergo, &fapiens verbis, ac difpu-
tationibus, tanquam medicus medicamentis contrarias curare defiderat paffiones, &
pquia in omnibus remedio diuini fuioris vtendum eft , ideo feptem expedhuit dies,
quibus mundus omnis deferibitur abfolutus ,& operatori requies miniftrata , vt ex il-
lo authore omnium fumeretur difciplina operationis humana?. Cur modo vero Colum-
ba dicatur ad vefperam reuerfa cum ramo oliua» in ore : tk vnde cognouerit Noe aquas de-
feciffie : & cur Columba tertio poft dies feptem omifta non rediret , fufius etiam exponit
hoc pa£to : Non ociose , inquit , pofuit & vefperam, & regrefiam , habentem folium oleae
& ramum in ore fuo, vt non fugitantem virtutem arbitreris profe&us futuri, fi quos poffic
acquirere , neqj rurfus tanquam fine lumine eam fuiffiecognofcas , & quibufdam tenebris
occultatam , fed diurno candore fulgentem cxpe&affie ad occafum diei , & ficadeum re-
grefiam, apud quem etiam vefpcri tenebras habere non pofiec . Folium quoque quod
fofecum derulir, etfi breue illud folium detulifie videretur, fpem eorum, quos fuipeenite-
ret erroris, etfi non magnum, aliquam tamen fignificauit. Folium enim fine virgulto effe
non potuit. Ergo quafi germinantis corruptionis, licet non magnum aliquod, tamen vexit
mfignie,& folium oleae, in qua atbore oliua generatur, ex qua oleum conficitur, quo mate-
riale hoc lumen fouetur , & tenebrarum fugatur obfcuritas. Quid autem magis , quam
lumen familiare virtuti eft? Folium ergo, & ramulus infigne eft corruptionis. Cor-
ruptio autem quafi radicem fui penitentiam h jbet,qu3e poenitentia non potefi in turbidis,
fed in ijs, qui fpiritalem iam (ermonem acceperint, germinare, In ore quoq; non fruftra ra-
mulus oleae videtur ede delatus, eo quod virtus, & fapietia in fermone fui habeat claricate,
Na 3 & ipfa
Columba?
typus.
ColubanS
inucniens
requie qd
denotat.
Cornus no
reyiertens
qd fignet.
Nec Colu,
bam reci-
pies quid
fignificct.
Noe fcptg
alijs dieb*
coluba te-
nens quid
fibi velit .
Medici bs
ni opus.
Columba
cur cd vc-
fpCiSm re.
uerfa ad
arcam.
Columba
cur folium
oliuae fccu
tulit ad ar-
cam.
Lum 6‘ fa-
miliare vir
tuti.
Oliua; ra-
mulus cur
in ore dica
tur allatu*
Noe vnde
cognoue- .
tit aquam
defeciffe.
Olee ram9
allatus a
Columba
quo tepo-
re natus.
k Tcm.j.
8 Com. in
6.c.^poc»
Tresemif-
fiones Co-
lumba* ad
arcam gd
notent.
Cur vefpc
re rcuerfa-
m Hat ii.
42 6 VlyfsisAldrouandi
<5dpfa ftatim fpecie lumen eius effulgear , maxime cum pacifica loquitur: quoniam hunc
quoqj pacem petentes prefen.efolebat.Tuht rarnulum eoquodfimplicitas purita tc,& fin-
ceritate femina qua?damauribusnoftrisinfundit,&bona?dodrinani virtutis, aut ad iufti<
tiam prouocat,& inuitat ad praemium bona? fibi comilfum difciplinae, autger Audidicencem \kSiquifititvematadtne>&btbat. Quicreditin
me , ficut dicit Scriptura > flumina de ventre eius fluent aquae vius. Rurfus / alibi trinam
Columbae emiffionem, &binam rcuerfionem hoc modo exponit : Tres, inquit, emiffiones
‘tria tempora fignificant. Pcimum ante legem, fecundum fub lege, tertium fub gratia. In
hoc vero loco Noe Deum , arca autem caeleftem Dei habitationem defignat . Noe primo
Colfibam ex arca emific, quia Deus omnipotens fandis viris, qui ante legem fuerunt, gra-
tiam Spiricus fandi dedit , & qui legem non habebant diuina praecepta, qua? poftea data-»
funt, per donum Spiritus fandi impleuerunt. Sedcolumba non inuenit , vbi pes eius re-
quiefceret,quia non folii m c^tcr^ gentes, fed & ipfi Iuda?i in Aegypto pofiti in tantum cui- $0 ;
turam Dei reliquerunt, vt eo tempore quo Mofcs natus eft, pene nullus inueniretur, in quo
Spiritus fandus habitare dignaretur. Et quodammodo gratia Spiritus fandi ad eum re-
d jt,aquom»ffa eft, ciim homines iniquos deferuic. Secundo emifit Noe Columbam ex
arca , quia Deus gratia Spiritus fandi hominibus legem puro corde feruantibus dedic.Ve-
fpere autem , qua Columba ad Noe redijc , tempus quo Chriftus natus eft , defignat. Dc-<
hoctempore Dominus dic it in w Euangelio : Lex dr Profbetwvfq^ad loannem\ quiapoft-
quam Euangelium coepit praedicari, circumcifio,& m ulra? obferua tiones legales nihil pro-
fuerunt. Quandiii legis obferuatio Deo placuit , tandiu homines legem feruantesSpiricus
fandi
t
Ornithologiae Lib. XV.
427
/an di gratia comitauit. Es ficut Columba ad vefperam ad Noe redijt, ita & Spiritus fandi
aratia Iudasos infideles deferens, quodammodo ad eum, a quo fuci at mifta.rcuerfa e it. Per
iamu verooliug legem poffumus incelligere,vel accipere;per folia autem virentia, eos qui
per legero faiui fadi funt. Columba igitur rarou oliua? eum virentibus folijs in ore luo de-
tulit,cum Spiritus fandi gratia eos, quos per legem faluauerat, quodamodo obtuiit.Ter-
fio Noe Columbam ex arca emifit , quando fidem euangeiij feruantibus gratiam Spiritus
fandi dcdit.Qua? non eft reuerfa vitro ad eum, quia fides euangeiij tamdi u eum dedis ma-
nebit, vfqj dum veniente Domino ad iudicium , eledii qui in hoc mundoinuenientur, ra»
so pientur coram Domino in aera,& ficfempercum Domino erunt. Ad eundem ferefenfum
D.« Chryfoftomus. Dimifta eft autem in figuram Dei a Noe & Columba, vt videret, li ccf
fa{fetdiluuium,quae ciim nondum inuenirce requiem pedibus, poft tempus iterum dimiflfa
eft,& redijt ficcum ramum oliuadn ore ferens,& poft dies feptem dimiflafinucntaq; fibi re-
quie,confidens,ceftaftet diiuuium,nidificauit. Columba figura eft adu etus Spiritus fandi,
quae ante legem inuifens creaturam, no inuenit,quomodo fu per ea requiefccret,ficut neq;
Iefus,vbi inclinaret caput fuum,ita impietas omnia occuparac. Deinde poft tempus quod-
dam iterum ColDba dimiffa eft, redijt ferens ramulum oliuae in ore:forte fignansin lege, ac
in ore prophetarum paruum quendam frudum mifericordiae Spiritum fandum ferre. At
poft feptem dies omnis cultus fabbatorum legis emifit Deus Noe Columbam fpiricus filij .
20 fili inuera requie apud fideles,& in eis habitauit,& delicate deambulauit,nidificauit,&
manfionem apud nos fecit. Columba enim animal eft , quod prae omnibus volatilibus cteii
homines amac,& contubernale eft,& manfuetum,innocenfq* & foecundu,& domefticum,
quod quiefeit, verfatur;& habitat in domibus noftris. Sicut & Spiritus fandus dicit de no*
b'\s: quia habitabo , & conuer fabor cum eis . Atq; idcirco in fpecie Columba? in Iordanem de
Celo defeendit.Spcda aute hoc admirabile animahfera? enim,& nigre cohabitare, & con-
uerfari non amant, fed immaculatae, & fulgidae, vt & hoc manifefte,& fignanter deferiba in
feipfisfinnobishabicationeimmaculatfipuriffimiqjSpiritussadi.S.vero flCyrillusad eun-
de modum comentans.Mittentur, inquit, quippe aChrifto viri fandifltmi,qui mundu eofq;
qui eu ineo lunt,ferme explorarent, qui redeunc,quafi pace loquentes. Hoc enim ramus ille
jO oleae, qu dColuba in ore fuo portabat,vt puto,fignifica t. Argumentu enim pacis ha nc piam,
tam efte accepimus. Igitur qui in fide purgati funt, Deu magnopere diligunt, & veluti qua-
dam euangelic^ inftitutionis manfuetudine eruditi, Deo mirifice placent. Quod autem cx
ipfis quoq; defednri e flent, hinc latiftime patet. Nam tertia Columba, & vltima emittitur,
quiead Noe reuertatur, haudquaqua curauit.Sed cum aquaeceftaften ncpUidrcafu-
per mantes Ararat^ quod defcenfus teftimonium interpretari poffumus. Na qui in Chriftum
crediderintjfublimes quidem ob euangelicf difciplinae celfitudmcm funt,& tanquam in al-
tiflimis montibus fedentes,. vnigenitum Dei filium, qui e cado defcenderit,vbiq, orbis ter-
rarum alta efferunt praedicatione. p Beda quoq; Columba,quae oliuar ramum attulit, Chri-
ftum fignificare dixit, qui pacem inundo attulit, vt ipfa eft pax noftra. Pacis nuciam etiam
efte ex q Prudentio habemus canente :
Humi a diluti j tam dccrefcentis ad arc em
Ore Columba rejert ramum virtdentis oliua,
Coruus enim ingluuie per foeda eadauera raptus
Hafe rat , illa data reuehit mu a gaudia pacti.
Quaerens quidam , cur emiifa fecundo Columba reuerfa eft cum ramo oliua? 1 Nonne co-
gnofeens pater ille fapientilfimus, inquit, feuientem adhuc iuftitia?diuina? feueritatem per
reuerfionem Corui, emifit Columbam pacis, & clementia? nunciam, vt exploraret, an eftet
adhuc terris reftituta pax ? Sed quia pax nondum erat reddita » fed currebat tempus me-
dium inter bellum, & pacem , hinc dicitur, quod non inuenkbat locum , vbi requiefeeret
‘0 planta pediseius,& ideo reuerfa eft in arcam. Propterea Noe arcanorum peritiffimus, ex-
pediatis adhuc feptem diebus , numero quidem remillionis , & placationis , iterum emifit
ipfam Columbam. Qutecognofccns remiffum, & placatum effe furorem diuinu in fignum
reddita? pacis tulit ramum oliuae virentibus folijs . Quo fado expedhujt nihilominus
pater ille prudentilfimus adhuc feptem alios dies , vt alio fubfequcnte feptenarij curriculo
plenius fubfequerecur, & firmaretur pax. D. verd Cyprianus emiftam a Noe Colum-
bam lapforum imaginem prae fe ferre commentatur. Et r Pierius Valerianus Columbam
hanc, nempe quas ad Noe olea? virentis ramum attulit, fufeam poni a Prophetis ait , effeq;
ifidiciym perhiberi mentis, qua: a perperam faftis iam abftineat/eqjquicti det, hoc eft tran-
quilli
Lex per ra
mfl oliuae
fignificata
n Hem. de
Spiro fari <
Columba
quale ani-
mal.
o lib. 1* in
Gen.
Ramus
oleas quid
notet.
Olea pacis
planta.
Ararat qd
p In &e. S.
Coluba ra-
mu ferens
Chriftum
notat.
qSn Ditt,
Lapforum
imago.
Tlib.2z.Hi.
Columba
fufea me-
tis indicia.
f In fefi. 3.
pnrif. B. At.
MariaVir-
go per Co-
lumbam
fignificata
Chriftum'
ramus oli-
ux fignifi.
cat.
lTf.77.
U In cm.
In Colum-
ba penna-
rum elega
tia.
* D. 7. pofl
a&.Vtnt.
S. Col6h$
argentarg
fimilati.
Das ani-
mm fand»
ais.
Columba
pro fp6fa
accepta,
y Cant.z.
Ziap. 5.
mcap.s.
b cap.$.
Oculi fim
plices fine
dolo.
£ Afat.IO.
Oculi Co-
lumbini fi-
gnificant
rrunimfc va
gos.
d Hom.jc
CProH.ij,
£ Tf.it.
428 Vlyfsis Aldrouandi
quillitati, quae non nifi in depurgato a vitijs animo locum habet. Sub vefperam autem hac
reucrti deficiente quippe luce, quod tantunde fit, ac fi mometaneo, ac breui temporis.cur
riculo duraturae felicitatis diceremus. Sub vefperam, inquit , aduoiat , ne occupetur. a no-
de, quippe ne intercipiatur a morte, priufqua infedunreluerit fcelus,atq;ita perpetui car-
ceris fupplicio afficiatur./ludocius Clichtoueus per hanc eandem Columba beatiffirnarr»
Virginem Mariam interpretatur elegantiffime hoc modo fcribens : Secundum gaudiu ha-
buitVirgo fandiffima hodicrnodiem oblatione, qua genuflcxa filium offerebar Deo Patri
pro totius mundi pace, & pacatione. Quod fignificatum eft in Genefi per Columbam re-
uerfam in arcam ad Nae ad vefperam, qua? portauit ramum oliuac virentibus fi >lijs:intelle- ti
xitq; Noe> quod Deus p icem dediftet in terra, & quod cejflfaflent aqua*. Illa Columba eft
beata Virgo felleamaritudinis cares, qushodie ramum oliua:, fcilicet Chriftu pacificum,
& pacem populi virentem gratia , & virtute obtulit Deo patri. Infuper intellexit beata..*
Virgo, quod h^c oblatio in templo effet qu^da repr^fentatio oblationis futur^, qua feipfum
efiet oblaturus in Cruce pro Mundi redemptione, vbi etiam ipfa Mater pra?fens effet futu-
ra, &in huius myfterijs contcmplationegaudebat. Secundus facrse paginae locus eft apud
diuiuum / Pfalten : Si dormiatis inter medios e Uros , penna Columba deargentata ,&pofierio-
r a in dor fi eius in pallor e auri, Vbi «Gil. Genebrardus notandum monet Hebraicam ecchp-
fi»: quafi propheta dicat, fi verfemini in pra?fenti(fimis,&certiflimis periculis, vt quando de
captiuorum vita, libertate, fortunis, vidores fortem mittunt, tum in illa rerum defperationeafi
eritis tutilfimi;fcreni(fimi,Ia*riifirni,vultu & colore ta pulchro, fereno, ac vegeto, quam Co-
lumba,cuius pennaefunt veluti deargentat^inftar argenti pellucentis, & dorfum, vel cauda
dorfi fplendet,ac rutilat inftarfului,fiue pallentis auri»Tam prtefens vobis erit numen, vt il-
lis (itis in tuto, & animi fecuritate neqjquicquam perditas de vultus fpecie ,& habitu.
Columbae fimilitudmem appofuir,quod in hac aut pennarum elegantia, & moru forma ex-
cellant,quin & capta nitet, code eft colore, fpecie, ftatu.Non omittam tamen alios ita ver-
tere,fi tam fordidi,& atri fitis,quam ij,qui iacent inter nigras ollas, eritis pofthac tame can-
didi, quam alse Columb^ argentea, & inftar auri fulgetes.-depofito fcilicet moerore pofthac
laeti critis, & fortunati, x Iacobus Vitriacenfis S.R.H. Cardinalis ex is hunc myfticum fen-
fum elicit, argentata? Columbae fandos aflimilans : Hi funt, inquit, velut pennae Columba»**
deargentate inter medios cleros dormientes,quia duplicem gratia, fcilicet adionis,& con-
templationis a Deo funt fortiti. Ipfi enim pennati per volatum contemplationis, Coluttr-
bini per ftudium fimplicitatis,deargentati per puritate locutionis inter medios cleros dor-
miunt , dum a mundana cupiditate oculos claudunt . Columba igitur deargentata , ideft,
anima fanda, & pura, duas habet alas,adiuam fcilicet,& contemplatiuam. Ala aute adiua
feptem habet pennas, qug funt fept£ opera mifericordig. Similiter & conteplatiua feptem,
qu^ docentur in Euangelio, fcilicet paupertas fpiritualis,ludus,&: alia,qug fequutur. Vnde
etiam Iacobus feptem annis feraiuit pro Lia , & totidem pro Rachele. Ha? penna: debent
effe deargentat^, vtad imitationem Chrifti informentur, cuius humanitas argeto compa-
ratur.Vel argetatat dicuntur, dum operibus adiu*,& contemplatiu^ vtimur fecundu fcri-4*
pturas diuinas.Columba item in facris literis pro fponfa.vel coiunge chariffima accipitur:
quod in Colubaceo genere pr^ciptie coniugij lex firmiflima, & minus inter coiuges amor
fpedetur.Sic autem reguj' fi pient i fti m us :Columba mea formo fa mea: & paulo po ft.CW##*-
ba mea vnaperfetta mea . Et ^rurfus: Aperi mihi foror mea, amica mea,Columba mea , integra
mea.Et a alibi -Fcce tu pulchra es amica meayoculi tui Columbarum. Et infra b rurfus enarrans»
fponfa pulchritudinem fponfi fui eius oculos comparat oculis Columbarum. Sed vim, &
fententiam talem habet ifta fimilitudoj nimii u fignificatur oculi fimplices, fine fuco,& do-
lo: Nam Chriftus Dominus excellentia (implicitatis pra?cipu£ tribuitColumbis,cumrdi-
mw.Lfiote fimplices ficut Columba. An potius oculi Colubini fignificant oculos minime va-
gos,^ lafciuos, fed pudicos, & caftos? Nam & d Adamantius Origenes haec exponens ver-J {
ba:Qui viderit, inquit, mulierem ad concupifcendum eam,iam moechatus eft eam in corde
fuo, oculos non habet Columbae. Si quis autem oculos Columbae non habet, domum fra-
tris fui ingreditur infelix, non feruans illud, quod i n fed ingrediens ad intjeriora Scantc
oculosmente perquirens , qui & a/ Dei mandato illuminantur, mandatum quippe Dei
illumi-
*
Ornithologk Lib.XV. 42 p
illuminans oculo $)diliaid enitere , labora, contege , vt fande intelligas vniucrfa; qua; didta
funt, & fimilis fpiritui, qui in fpecie defcendit Columba; ,;apdias , quia oculi tui Columbae
funt. Si intelligjs legem fpiritualiter, oculi tui Columba; funt. Siintelligis Euangelium ,vt
fe vult inteiJigi Euangelium, & praedicari, vides lefum omnem languorem, & infirmitatem,
nonfolum eo tempore quo carnaliterfada funt,fuiffe medicatum, fed hodieqj medicante,
& non tantum tunc ad homines defcendifte, fed hodieq, ddccndere.ZVce enim,g inquit,^
vobifium fum omnibus diebus vfquead confummatiomm fieculi. Oculi tui Columbae funt.
Sunt qui per illa h verba : V na e H Columba mea , perfeffa mea , B. Virginem Mariam intelli-
vc perquam etiam eleganter oftendit,*Rupertus Abbas roonafterij Tuitienfis ord.Be-
1 nedidi vir>& vita? fandlmonia, & factarum literarum peritia praeclarus, exponens bsec ver-
ba uEace tu pulchra es, amica mea^ecce tu pulchra et , oculi tui Columbarum : Ecce tu pulchra
Cs*& iterum dico, ecce tu pulchra es, pulchra decore Virgineo, pulchra vnigenito fiho.Tali-
tef gemmata nullius vnquam fuit, nullius vnquam erit pulchritudo. Adhuc addo illud pul-
cherrimum: oculi tui Columbarum. Quinam funt oculi Columbarum, nifi dona feptem gra-
tiarum, ideft feptJem fpirituum fuper Chriftum requiefcentiinn? Septem namque oculi , qui
iuxta Zachariam prophetam in vno lapide funt, feptem funt fpiritus Dei ,qui luxta Efaiam
prophetam fuper florem Ielferequiefcunc :Ifti oculi mei (Chrifti verba funt, quem loquen-
cem facit) funt oculi tui, oculi Columbarum, oculi omnium gratiarum., Omnium quippe gra-
aCtiarum, vel fpiritun tu effeda es particeps,ex quo me callis vifteribus fufcepifti, fuper quem
requiefck,in quo habitat omnis plenitudo diuinitatis corporaliter. Et k rurlus in hxc verba
(oculi tui Columbarum abfque eo, quod intrinfecus latet) commentas: Oculi Columbarum,
inquit, & oculi Coruorum hoc differunt: quo dulcedo fimpliciter dil igentium, & multiplex
amaritudo inuidentium. Simplicitas Columbarum feptem habet inlflgnia virtuti m natura*
lium: h^C namque auicu la primum finefejleeft, deinde nihil viuum comedit, pullos alienos
nutrit, g^na femper candidiora colligit, in petris nidificat, gemitum pro cantu habet, liben-
ter iuxtafluenta refidec,vt venientem Accipitrem ex vmbra praecognitum effugiat pernici-
ter. Tu maxime , 6 mifericordiae mater , fmc felle es : nihil enim vnquahabuiftiinuidise, ni-
hil odi j, quod familiare eft rapacibus Coruis.Nihil viuum Columba comedit, & tu longe ab
}0 illis es, de quibus feriptum eft, £ui deuorant plebem meam ficut efcam panis. Pullos alienos
Columba nutrit, & nos qui eramus alieni fecudum carnem a genere tuo, ecce viuim ustuis
meritis.Grana candidiora Columba colligit, & tu conferens in cordetuo tefiimonia de feri»
ptaris, creditum tibiconferuabas fccretum Dei. Columba in petris nidificat, & tu in folitu-
dine fidei permanens , euafifti ferpentis antiqui venena» Columba gemitum pro cantu ha-
bet,& tibi gemere dulce fuit, eo quod praeeundis mortalibus mece vulnerata effet. Colum-
ba iuxta fluenta refidet: tibi autem vel tuo pedori omne fluetum fcripturarum quam conti-
guum eft? Nunquam aduencas fpiritalis Accipitris tibi efleimprouifus, aut tecofequi,imo
nec tibi appropinquare potuit. Igitur oculi tui Columbarum , & ha?c vera pulchritudo eft,
abfq,eo quod intrinfecus latet, quod folus in te Deus videt: nobis autem quia inexpertum,
p idcirco ineffabile,imo& incogitabile eft,&c.D.vero /Hieronymus per fpeciofam iftafpon-
fam intelligi vult Chriftum, vel eius Eeclefiam . Grandis, inquit*, in hoc profeduseiusoften-
ditur,vt quae prius tantum fpeciofa in mulieribus dida eft, nunc vt proxima fpcciofa dicatur,
ex ipfoiine dubio fponfo fplendorem decoris accipiens, vc femelab ipfa fumpta pulchritu-
dine etiam fi accidat ei paululum fponfi abfentiam pati , nihil minus pulchra permaneat.
QUod autem oculi eius comparantur Columbis, ob hoc profedo CQCingityquia diuinas feri-
pturas non iam fecundum literaro, & fecundum fpiritum intelligat,& afpiciar in eis fpiri-
tualiamyfteria. Columba enim indicium eft Spiritus fandi. Spirituali ergo fenfu intelli-
gere legem, & prophetas, hoc eft oculos Columbae habere. Et hic quidem Columbae oculi
eius appellantur. In wPfalmis vero huiufmodi anima pennas fibi dari Columbae defiderat,
SIO vt volare poflit in intelledum fpiritualium my fteriorum , & requiefeere in atrijs fapien tiae.
Sed et fi dormire quis poflit, hoc eft collocari, & requiefeere in medio fortium,atque intelli-
gere fortium rationem, & cognofcerediuim iudicijcaufas,non folum pennae Columbae, qui-
bus in fpiritualibus intelledibus volct,promittutur ei, fed deargentata; pennae, ideft, verbi, &
rationis ornamento decoratae. Scapulae quoque eius in fpecie auri fieri dicuntur, vbi con»
ftantia fidei, & dogmatum ftabilitas indicatur perfedorum. Ergo fi caput effe Cbriftus dici-
tur nihil puto abfurdum videri, fi & oculi eorum, qui fecundum interiorem hominem fpi-
ritualiter intelligunt, & fpiritualiter dijudicant, Spiritus fandi effe dicantur. Et ob hoc for-
in lege/icut agnus pofuus eft, per cuius hoftiam populus purificaretur in Pafcha,ita &
h Cant. 6.
B. Maria ft
gnificata.
i Com . m
Cant.c. 1.
Dona fep*
ptem gra-
naria oculi
Columba-
rum.
k Com» 1. 1 .
in c. | . cant.
Oculi cor-
ui,& Colu
baquodif
feranr.
1 Hom. 3,
in cant .
Chriftus
vel eius ec
clefia figni
ficata.
Oculosco
lumbae ha-
bere quid
m T/» 5 4»
& Tf 67»
qcap.
t tom. a. de
430 Vlyfsis Aldrouandi
Columbae politas funt, quibus purificatur huomo,ingreffushunc m fidum. Sed & de eo nunc
dicere, & hoftiaru qualitates difcutere, longior videtur exceflus,& propofito operi minimi
conueniens.Poteft adhuc profundiore fortafiis facramento, qcf dixi: Ecce 'ts fpeciofa proxima
mea, intclhgi de prsfenti feculo didum: quia fpeciofa quidem fit & hicecclefia ,c utn proxima
cft Chrifto, & ciim imitatur Chriftum. Quod vero iterauit, & dixit. Ecce es Jpeciaft\paieii
ad futurum feculum pertinere: vbiiam non ioliim imitatione, fedipfa fui peifedionejfor-
mofaeft, & fpeciofa, & ibi dicat effe oculos eius Columbas, vt duorum oculorum Colum-
ba? duae intelligantureffe filius Dei, & Spiritus fandus. Et ne mireris, fi Coi umba fimul di-
Fdius Dei catuif) Qim vterque fimiliter aduocatus dicatur, ficut/*Ioanne$Euangeiiltq declara c,fpirit u nj
& Spiritus qUidem fandum dicens paracletum quod eft aduocatus. Et de Icfu Chrifto nihilominus
1 umba di* *n ^ua dicit rf*** tpfe fit aduocatus apud'patrem pro peccatis nofiris. Sed apud Zacfoa*
riam Prophetam duae oliuae ad dextram, & ad tiniftram candelabri pofita?, vnigeoitumni-
n cap> 14. hilominus, & Spiritum fandum defignare dicuntur. Infuper Diuus* Gregorius eadem fa-
j 3, ,<$. pientifTimi regis verba enarrans ,pereandem fponfam Ecclefiamintdligithocfcribenss
Ohus duas Pulchram narrat, & pulchram replicat, quia alia eft pulchritudo morum, in qua nunc cerni-
ad cande - tur, & alia pulchritudo pra?mioru, in qua tunc per conditoris fui fpeciem , videlicet omnes
labrum po diledi, qui ad eunda limpliciter incedunt; eiusoculi Columbarii vocantur, qui magna lu-
fit$ quid ce jrr3dianr, quia & lignorum miraculis corufcant.Sed quantum eft omne hoc miraculu,qd*
lignent. ^ v j£jerj p0teft, illud de internis miraculu eft mirabilius, quod videri non poteft. De quo illic21
o . i.mof \ aperte {'ubdicur : Abfqueeo quodintrinfecuslatec. Magna quippe eft gloria aperti operis,
Ecclefise v- ^ l°n§£ incomparabilis occultas remunerationis.Item D. Auguft.pcr Columbam quoque,
nitas. inquit, vnitas Ecclefiaifignificatu^dequa didum eft ,Fnae& Columba meat,vnaefl matri
p Cant. 6 . fux.W nde debuit humilitas, nili per auem flmplicem,& gementem, non per auem fuperbam
&exultante,ficut Coruus fignificari?Abbas quoqiloachim ^Thelofphoro ad haec D.Cyril-
li verba, Columba fuo volatu volatum Aquila?, vel Accipitris non formidatiHaec eft inquit,
Romana Ecclefia, qua? licurfu celeri in fuis aduerfantibus ,&prefluris iniqui illatis fideli-
ter, & deuote ad Chriftum Dominu recurret, raptoris infultum minime formidaret, r Tho-
fi eecltf, mas vero BoziusEugubmus congregationis oratorij persbyterob hanc caufam ecclefiaein
iif* 14 de canticis nomen Colubaeafcribi ait, quod hiefte mos Columbis, vt ante coniundionem mu- *
coniune.cor . tuo fe fe ofculentur.Ore namqjnos Euchariftiatn percipimus , ex illa perceptione connedi-
Eidcf. & murinvnum cum Chrifto, & inter nos corpus. Et antiquitus communicaturi per ofculum
Cbrifti. fandum labia labijs iungebant, vt alterius in alterum fpintus ipfe corporeus intime infun-
Veteru in deretur. Hinc olim multis m locis Euchariftiaferuabatur fuper altari intra auream, vel ar-
Comunio* genteam Columbam, vt eftin geftis S. Bafilij , quae nomine Amphilochij feripea circumfe-
neceremo runtur, & in libello fupphei quem quintae fynodo aduerfus haerefiarcham Seuerum clerus,
mae’ & monachi Antiocheni obtulerunt.Tertius locus .r feriptur# eft: Et quali Columba meditan-
Efaia 01 tes gememus: quae verba explicans D.t Hieronymus, fubaudiendum monet, abfque fenfu,&
y‘ intelligentia feripturarum tanquam cerba medicantes, quae decantant memoriter. Sed quo-
t Con. 1, 1 6» modo, inquit Colubae , de quibus feriptum eft',uEphraim quafi Columba non habes fenjumfi
11 Ofta 7. Et quomodo in x Euangelio contra ferpentium malitiam, ftmplicitas ponitur Columbaru*
x Aijf.io* fic in praefenti loco ftmplicicas abfque prudentia, quae vicina ltulcitiae eft, in fola yerborum
ycap. 14* meditatione monftratur. Quartus locus eft apud^Hierem. Proph. quem Nabuchod. ColCr
Columba bam
vocare, quod haec auis Babylonis infigne olim erat ante dixi. Ad quem loeu commenT
Nacbucho tans>^em D.&Hieronymus,Non mirabiiur,inquit,Columbam Domini intelligiNabucho
^niftca t* * donofor,quifupraeum vocari feruum Domini legerit, pro quo feptuaginta tranftuleruc gla-
2 5 con, diummagnum. Licet Columbam &inperfona Hierufalem poflim us accipere, quo irafea*
in Hier, * tur , & triftis fu fe leonis fuiperdidiffe cuftodiam , & terram fuam veniffein defolationem.
Columba Quintus locus eft a Ezechielis: Erunt qjn motibus quafi Columba conualliu omnes trepidi,&c,
Hierufale Theodotio tranftulit: ficut Columba meditantes omnino tacuerunt An quorum verborum ex- 0
fignifieat. plicatione noli quoq;ab eodemjD.Hieronymo recedere, qui fub metaphora, inquit, Colum-
a cap. 7. barum meditantium fignificat vnumquenquc de populo fuum flere peccatum, & intellige-
Columba re,atquefcntirb,curiftapaciatur.TropoIogicevcr6 fic accipiendum. Columba quandiu in
gemes qd vaUjbas funt , trepidant, &fingula reformidant, quarum imitari ^praecipitur innocentiam.
b°v/j£* 10 ftu'bus in c Pfalmo diiftum eft : Si dormiatis inter medios cleros^ cuius fpecie ddc-
cTfal 67.' fcen^ic Sipiritus fandus, &manftt fupcrDominum Saluatorem. Pulchreque iuxtaTheo'
d Matis,* dotionem vocabimus Columbam mediantem eum, qui in lege Domini die, ac node me-
c Tf*l. 36. ditatur, & de quo & ideo re&e comparatur Ephraim, quod vaftatum per partes populum non fentiat*fed ne-
gligens fit Calutis. Magiftros contrariorum dogmatum, qui Chriftum reliquere fapientiam,
& Ecclefia funtegreffi,re 1 .
yvAu-
Mercuri;
officium,
z Homil . 2.
inCant. 2.
Cur in Co
Sumbae fpe
cie,n6Tur
turis appa*
ruit Spus
fandus.
432 Vlyfsis AIdrouandi
fiuunc in cordibus fuis.Pro huiuimodi red& dicuntur gementes, non vtcunque, fed gemen-
tes,vt Columba?.Colunoba namque gemitum pro cantu habet,&iftisita gemere valde dul-
ce eft^ta vt quando canunt quippiam in laudem captiuatoris fui &c. Nonus loctis eft ^So-
phon i se : Va prouocatrix , & redempta ciuitas Columba : no» audiuit vocem , & non fufeepit di-
fciplinam. Vbi Di Hieronymus commentasrMuki putat, inquit,propter confequenciam di-
ciaduerfus Niniuen , de qua q fupra: Et ponet Ajjyrittm & ponet Niniuen in folitudine* Sed ’
nunquam feriptura Niniuen Columbam vocaret, licet in r Hieremia a facie gladij Colum-
bae de Nabuchodonofor didum putent.Sedfciendum,quodalij e cotrario afferant, pro Co-
lumba ibi poife intclligi iAA*Jk, id eft, Graeciam, vt fit fenfus, a facie gladijlona, id eft,a fa-
cie gladij Graeciae. lona enim tam Columbam, quam Graecia fignificat. Vnde& vfq^hodie
Graeci Iones, mare appellatur Ionium, & apud Hebraeos permanet eorum vetus vovab.ulu.
Omnis itaque contra Hierufalem fermo eft : Vae ciuitas quondam Columba, femper pec-
cans, &captiuitatibus tradita, &rurfum redempta a Domino. Vae ciuitas prouocatrix,quod
fignificantius Hebraice dicitur, id eft ^Trapa^tpaivoea , quod poftumus dicere Deum ama-
rum faciens, id eft , tuo vitio dulcem Dominum, atque demente vertens in amaritudinem,
vc qui miferi vult, punire cogatur, &c. Et /Rupertus, Super qua, inquit, coepit intentio iudi-
cij dicendo, & extendam manum meam fu per ludam, & fuper omnes habitatores Hierufa-
lem, fuper eande duitatem, &confummacur dicendo:? a prouocatrix, dr redepta ciuitas. Qux
enim alia ciuitas a Deo prouocatrix, qua paffim,& fere vbiq,- fanda feriptura Dominu pro-20
uocafte arguit? ipfa prouocatrix, ipfa rcdepta,& tanto danabilior prouocatrix, quanto plu-
ribus redepta beneficijs. Prouocationes eius magna cu admirationehic denarratur, cum in
primis Columba ipfa nominatur , & deinde leonu faeuitia, luporu ferocitatem vel habuifife,
vel habere declamatur. Columba , inquit,»*? audiuit vocem & non fufeepit difciplina \ hoc dice-
re eft,mafueta quondaciuitas,vel ges rebellis fada eft,incorrigibiIis perfeuerac.Quid enim
manfuetius Abraham, Ifaac, Iacob, caeterifq; patribus, Moyfe,& Dauid, carterifqj fandis, &
prophetisjvel iuftishominibus. Si illos, & vniuerfam illius getis, velciuitatis eledionecon-
fideres , rede nimiru ciuitas Coluba dida eft. E contra, fi illos attendas, qui prophetas , &
iuftos homines occiderunt, qui Dominum dereliquerunt, & Baabcseteraq; portenta colue-
runt, & alia facrilegia commiferunt, veraciter dicas, quia non audiuit vocem, & non fufce.31
pit difiplinam, in Domino non eft confifa, &c. Decimus locus de Columba in facris liceris
eft de Spiritu fando , quem omnium Euangeliftarum teftimonio huius auis fpecie in Salua-
toris noftri bapti/mo apparuifle fcripfimus, & t Prudentius innuit:
Apertis poli perillujlribus iugis
Difetpulus videt a patre vementem ,
Manent em q 5 fpiritum in perpuro verbo,
Profetlum vt Columbam indicibili modo
Populi/q ; oHendit occurrentem Domino .
Qurcrens quidam recentior, cur Columba tanti habita fit,vt aliquando Spiritum fandum-*
defignauerit? An quia, inquit, pacem, & remiffionem, affedum quippe Spiritus fandi nun-4*
ciauic? An quia eft animal fimpliciffimum , carens omnifraude, & dolo ? Iuxta illud »Sal-
uatoris: E (lote l implices vt Columba. Hinc & in x Canticis dicitur: Oculi tui Columbarum Avi
quia rede volat, ficut Spiritus fandus, qui ad nos demiflus praebet, vt eodem tramite con-
uolemus adfuperos ?Hinc y propheta canit. J%uis mihi dabit pennas vt Columba, & volabo ?
An quia haefola inter anes habet pennatos pedes, in hoc fignificans Spiritum fandum , qui
tanquam interpres patris, &filij volat ad nos affedu, &amore, per pedes denotato? Sicut
de Mercurio dicitur , que interprete dicunt dfe Deoru. Eft enim Spiritus fandus velut in-
terpres docens, & illuminas, & prophetas, & amicos Dei coftituens, vt fapiens, ait. \ Ada-
matius Origenes caufam reddens, cur Spiritus fandus Coluba?, non autem Turturis fpecie
apparuit. Columba, inquit, Spiritus fandus eft. Spiritus autem fandus , quandode magnis, jc
& occultioribus facramentis, & qua? multi capere non poflunt, loquitur, in Turturis appel-
latione fignatur, id eft, in eius auis, qua? femper in montium iugis,& in arborum verticibus
commoratur. In vallibus autem , & his , qua? ad homines vfqueperueniunt, Columba af-
fumitur. Deniq$Saluator,quia hominem dignatus eft affumere,& venit ad terras, mul-
tique tunc circa Iordanem peccatores erant, idcirco Spiritus fandus non in Turturem verti-
tur. Internos propter hominum multitudinem, auis manfuetior conucrfatur : Turtur au-
tem no videatur. Et Suidas wt ipvyti trip/repac exponit Alse Columba?, dona Spiritus fan-
di. Eius autem ala?, inquit, argento fune induta?, tergum vero auro eft ornatum. Nam fim-
pliciora
Qt-nichologk Lib.XV. 433
pliciola, & candidi ora umpi icioribusj ainora perfedi oribus conueniunt.Ite D. Cyprianus
ideo m Columba veniffeSpiritum fandufcribitjquonia fimplex fit animal, &: kdum, non
fdje amarQ, non moribus ia?uu, non vgniu laceratione violentum, cuius ingenium, eft ho-
fpitia humana diligere» vnius domus cofortiu nofte, cum generant fimul filios educare, co-
pium' conferuatione vitam fu a degere, oris ofculo concordia pacis agnofeere, circa omnia
demu humanitatis omreimplerelegem. Diuus vero a Chi yloftomus Columbam tuc ideo
apparoiffe tradit, vt extenti quodammododigitivice, Dei filium Ioanni mSftrarer, acq; vt
etiam difceres,quomam fuper te quoque, cum facro fonte diluens, fandus Spiritus veniat:
{0 iam veto non vifibili fpecie , qua vtique non egemus cum nobis pro cundtis fola fides fuHi-
ciat.Nam figna,inquit, non credentibus, fed incredulis datu* . Quserit deinde cor in fpecie
venit Coi Ciba: ? Manfuetu,refpondet hoc animal, & mundu df.Quia igitur ipfc fpiritus ma-
fuetudmiseftfpiritus propterea in eius fpecie apparuit.Smndecia vetet is vr nos admonere
hiftoria?. Nam ciim vniuerfumaliqn orbenaufragiu coe merfufet , & omne prorfus homi-
num genus periclitaretur jillud mterimcerteammai apparuit, fiuemqj illius tempeftatis
oftendit, auqueorc ramum portans oliua:, pacem mundo redditam nunciaust. Quae om-
nia erat futurorum figna. Tunc enim multo erat hominum vita deterior ,muicoqj maio-
ri digna fupplicio. Ne igitur ipfedefperes , illius te huloria? confirmat admonitus. Nam
tum quoque defperatis lamomnino rebus, liberatio fadi eft,atque correctio : fed tunc vii-
jsqueper poe iam , modo vero per gratiam , atque ineffabilem indulgentiam redemptoris.
Propterea, & Columba cernitur , nequaquam oliua?ramum ferens, fed omnium malorum
liberatorum nobis euidentiam offendens, fpemq^ fuggerens profperoi um.Non enim ex ar-
ca vnum educii hominem , fed poftquam apparuit, vmuerfum prorfus orbem attollit in cyc-
lum, qua: certe pro olea? ramo, omni generi hominum adoptionem detulit filiorum. Coa-
fiderans igitur tanti amplitudinem muneris, nequaquam illius inferiorem exiftimes digni-
tatem , qui fe in huiufmodi fpecie demonftrauit. Audio quippe dicentes aliquos, quan-
tum inter hominum Columbama, diferimeneft , tantam Chrifti,& Spiritus fandi elfe di-
ftanciam ; quia ille quidem in noffra vtique natura , hic vero in fpecie fit vifus Columba?.
Quid igitur ad talia refponderi poteft? Nifi quod filius quidem Dei naturam hominis
Ijoprofcdo fufceperit,Spiricus vero fandus non atTumpferic naturam Columba?. Idcirco
Euangdifta non in natura, fed in fpecie Columba? dixit: nec vnquam omnino poftea_?>
fed tunc certe folum in hac vifus eft figura, &c. Et rurfus exponens ha?c verba Diui
b Matthaei : Et vidit Spiritum defendentem (icut Columbam , & venientem fuper fe . In quo
inquit, myfterio natus eft Chriftus, in hoc myfterium , & Spiritum fandum accepit.
Etemm filio Dei baptifmum recipiente , & fpiritu delccndewte , vnus in forma ftabat
humana, alter in fpecie deicendebat Columba?, tertius nec in forma flabat human^,
nec in fpecie defeendebae Columba?, fed in voce tantum audiebatur, defurfum de-
fcendente. Et in ha?c verba \ficut Columbam^ ideo, inquit, Spiritus fandus fpeciem^.»
Columba? fufeepit , quoniam prae omnibus animalibus ha?c cultrix eft charitaris. Om*
Pnesenim fpeciesiuftitia?, quas habent ferui Dei in veritate, poffunt habere, & ferui dia-
boli in fimulatione. Habet enim diabolus, & manfueeos, & humiles, habet caftos,&
elemofinarios , & ieiunos , & omnem fpeciem boni, quam creauit Deus ad falutenw
hominum, ipfam fpeciem, & diabolus introduxit ad fedudionem, vt intei bonum ve-
rum , & bonu fimulatum confufio fiat, vt fimplices homines , qui boni veri , & boni fimu-
lati differentiam intelhgere caute non poftunt, dum quaerunt bonos Dei viros, incurrant in
fedudores diaboli. Solam autem chantatem fandi Spiritus non poteft immundus fpiri-
tus imitari. Omnis ergo fpecicsiuftitia? de impoftoribus inuenitur, fola autem gratia verae
charitatisnon inuenitur, nifiinfolis feruisDei. Ideo ergo hanepriuatam fpeciem charita-
tis libi foli, feruauit Spiritus fandus, vt per nullius iuftitiam, & teftimoniumfic cognofca-
Pcur,vbi eft Spiritus fandus, quemadmodum per gratiam charitatis. Diuus autem Hie-
ronymus D.Mattha?um commentans, triplicem obeaufam Saluatorem ait a Ioanne bapti-
fmum accepiffc. Primum vt quia bomo natus omnem iuftitiam, & humilitatem legis
impleret, fecundo at baptifmatefuoloannis baptifma comprobareti Tertio vt Io. danis
aquis, per difcenfioncm Columba? Spiritus fandi in lauacro credentium monftraretad-
uentum. Et paulo poft ad haec verba : Et ecce aperti fuut ei Calit & venientem fuper fc&c. Myfterium, inquit, Trinitatis in ba-
pufmate demonftratur.Dominus baptizatur, Spiritus defeendit in fpecie Columba?,Patri&
vox teftimomu filio pe. hibentisauduur. Aperiuntur auteCeli no referuatione elemento-
rum , fed fpirituahhus oculis, quibus &Ezechiel principio voluminis fui apertos eos elfe
Oo - comme'
Columba-
rum beni-
gna natur.
a Um. 13.
/«3. Euan.
Cursadus
Spus noo
videatur
fuper nos
cum bapti
zamur.
Cur in fp e
Calfibe di
xerit Euan
gelifta.
idem caput
Mati.
Diabolus
imitatur
bena bo-
norum o»
pera,Spi*
ritus fan -
di chatita
tem non.
c iotnm. 1
Chriftus
triplicem
oh causa
a Io. bapti-
zatus.
Trinitatis
myft.
d Expof. in
£nag'\ioi'
traft. 2»
dece, i»
Simplici ••
m notata.
e Tra. Sex.
Coruus
quos fi-
g net.
VnifasEc-
clcfif figni
ficata.
434 Vlyfsis Aldrouandi
commemorat. Sedit quoq, Columba fuper caput Iclu, ne quis putaret vocem Patris ad dio,
fadam, non ad Dotninum.Et D. Augulhnus, quod didicit, inquit, Ioannes per Columbam,
difeamus & nos. Non enim Columba Ioannem docuit, & Ecclefiam non docuit, cui Eccle-
fia? didu eft; Vna eft Coluba mea. Columba doceat Columbam, nouerit Coluba quid Io. .ii-
cerit per Columbam. Spiritus S. in fpecie Columba? defeendit. Hoc autem quod dicebat
Io. per Columba» quare in Coluba didicit? Oportebat enim, vt difeerer, nc hoc forte opor-
tebat , nifi vt Columbam difeeret. Quid dicam de Columba fratres mei? Aut quando mihi
fufficit facultas, vel cor, vel lingua, dicerequomodo volo, A. forte non digne volo quomodo
dicendum eft , nec fic tamen poffum dicere quomodo volo, quanto minus quomodo di- iq
cendum eft? Ergo a meliore hoc a udire vellem , non vobis dicere. Difcit Io. eum, quem no-
uerat, fed ineo difcit, in quo eu non nouerat,in quo nouerat no difcit:Hr quid noucrat?Po-
teftaie dominici baptifmi in nuliu homin e a Domino tranfituraifed minifteriu plane tranli-
turfi poteftate a Dho in nemine miniftroru» minifteriu & in bonos & in malos. Non exhor-
reat Columba minifterium malbru,refpiciatDhi poccftate.Quid tibi faciat mmifter,vbi bo-
nus eft Dns ? Quid te impedit malitiofus pra?co, vbi benuolus eft iudex ? Io. didicit per Co*
iubam hoc: Quid eft quod didicit?Ipfe repetat: Ipfe mihi dixit ,inquit-/^cr quem videris Spi-
ritum dtfccndentem /icat Colubam , & manente 'fuper eu, hic e e, qui bapyfat in Spiritu Sancio.
Non ergo te decipiant, 6 Coluba, fedndores, qui dicfit. Nos baptizamus. Columba agnofee,
quid docuit Coluba , Hic eft , quibaptizat in Spiritu fando. Per Colubam dicitur , quia hic *Q
eft5&tu eius poteftate putas te baptizari,cuius minifterio baptizariscSi tu hoc putas, nondu
eflfe in corpore Coluba?, non mirandu, quiafimpliciratc non hes. Simplicitas .n.maxime per
Coluba denotatur. Quare limplicitatem Coluba? dicit Io. Quia hic eft qui baptizat in Spi-
ritu fando, nifi quia Columbae non erant ,qui ecciefiam diffipauerunt? Accipitres erat,Milui
erat. No laniat Columba, & vides illos inuidia nobis facere, quaftdeperfecutiombus, quas
pafli funt. Corporales quide pafli quafi perfecutiones, cum elfent flagella Dhi, &c. Et poft
rurfus ide S. e Auguft. exponens, quomodo Columba fuper Dnm ddcendir.-Gemitushnqt,
Columbae eft, gemut enim Columbae in amore. Audite, quid dicat Apoftolus,AT//Ve mirari ,
qmain Columba fpecie voluit denumerari Spiritus fanffus. Quid enim oremus , ficus oportet
(inquit) nefcimus , fed ipfc fpiritus interpellat pro nobis gemitibus inenarrabilibus. Non in JO
1'emetipfo gemit, fed in nobis gemit, quia gemere nos facit, infinuans nobis, quia peregrina-
mur,& docens nos in patriam fufpirare. Praeterea Columba finefelle fasuit. De arcamilfus
eft Coruus, & non eft reuerfus. Et fi arca figurabat Ecclcfi a, videtis vtiqjquia neceflecft,vc
in ifto dduuiofaeculi vtrumqj genus cotineat Ecclefia, &coruum,ideft eos, qui quae fuasut,
quaerunt, & Columbam .i.eos,quiea,qua?Chrifti funt,quxrimt.Propterca ergo cu mitteret
Spiritu fandu, duobus modis eu offendit vifibiliter.Per Columbam fuper Dnm baptizatu,
de per ignem fuper difcipulos congregatos, ibi fimplicitas, hic feruor oftenditur. Ergo ne
fpiritu fandificatidolu habeant, in Coluba demSftratueft, ne fimplicitas frigida remanear,
jn igne demonftratu eft. Sic fic oportebat demonftrarr Spiritum S. venientem fuper Dnm,
vtintelligac vnufquifqj fi habeat Spiritum fandu, limplicc fe eife debere, ficuC Columba, ha-4®
berecu fratribus vera pace, qua figmficant ofeuia Columbatu. Coluba defrudibus terrse
viuit, innocens eius vidus eft,qd vere mirandu eft in Columba. Sunt Paiferes breuiffimi,ebriofi,flagitiofi.MembrafuntColuba?
Spiritus S. in fpecie Columba?, & maneret fuper eum , cum in aduentu Columba? , hoc co-
gnofccret Io. propriam quandam poteftatcm in Domino ad baptizandum, quia per propria 5°
hanc poteftatem pax Ecclefig firmata eft.Ec infra:CoIutnbam vnam vides fupra caputChri-
fti, linguas vides in toto orbe terrarum . Idem fpiritus per Columbam, idem & per linguas.
Si per Columbam idem fpiritus, & per linguas idem Spiritus S. per totum orbem datus eft,
a quo te pra?fcidifti, vt clames cum Coi uo , non vt gemas cum Columba. Et infra, MiffiL^
eft, inquit , Columba, & primo non inuenit requiem pedibus fuis,redijt in arcam. Ple-
na enim erant aquis omnia, & maluit redire, quam rebaptizari. Coruus autem ille e-
vnilfus eft antequam ficcaretur aqua, rebaptizatus redire noluit, mortuus eft in his a*
quis. Auertaf DeusCorui illius mortem. Nam quare non eft reuerfus, nifi quia aquis
interceptus eft? At vero Columba non inuenietis requiem ped'bn$fuis >cumei vndiqu
faa8.ca* li*
k dom*. m
Luc. Eudg*.
«M.
43<>
Vlyfsis Aldrouandi
ii li. debap.
1 In com . in
cacor, ena.
m InoH.
Epifl. ^
n In dic Si»
flor, pofl
T?ent.
Cur Spiri-
tus S. fpe-
cie Colu b£
& ignis ap.
patuit.
luba? Pace lauacri requirit gratia, qu a in typo oiiua? Coluba quonda ad illa arca, quae fola
f it diluuij immunis, aduexir. Docuit me cuius typus Coluba illa fuerit, qui nuc defcedere
dignatus eit m Ipecie Coluba?. Docuit in ilio ramo,m illa arca typu fuifle pacis Ecclefi^,q4'
inter ipfa mudniiluuia Spiritus S.ad Ecclefia fu a pace afferat fruduosa.DocuitetiaDauid»
qoi prophetico fpiritu ce* nesbaptifmatis facramentuait .Quis dabit mihi f enas ficut Colu -
bx?t\ d eundem pariter lenfum dodiflimus k rertull»anus,Tunc ille fandiflimus fpiritus,in«
q iit,fuperemuJata,&benedidacorpora libas a parte delcedit, fupei baptifmi aquas tan-
qua priftina fede recognolces coquiefcit colubf figura delapfus in Dnm,vt natura Spiritus
S.declarctur p nmiaiiimplicitatis,&innoceci£}qiiod et corporaliter ipfofelie careat Co- 1$
luba.Ideoq;£//tf/
zelu reditudinis examinare voluiflet?Noluit priuspeccatorcs fcrire,fed colligere. In Co-
luba igiturfupra illum apparere vbluit Spiritus fandu$> qui no veniebat,vt peccata ,p zelu
iam
;
Ornithologise Lib.XV.
437
iam percuteret) feci adhuc per m a nfuecudiriem toleraret, &c.Et mox.In igne autem, & Co-
lumba, potiufquam in alia fpccie Spiritus fandus monftratur, quia fimplices facit, & arden-
tes.Simplices puritate, ardentes semulationc . Non enim placet Deo /implicitas fine zelo,
vel zelus fine limplicitate. Vnde de B.Iob dicitur, quod erat firoplex,& t edus.Cor enim,
quod Spiritu fandotangitur , & manfuetudinis lenitate fittranquillum , & zelo redit udi-
nis,&iuftiti£accenfum.Sandi enim prudentesfunt ficutferpentes,& fimplices ficut Colu-
bfie.Vnde Apoftolus dicit '.Nolitepueriepcifen/jbus.Ecce .-prudentia ferpentis. Sed malitia
paruuliefiote : Ecce fimplicitas Columba?.Mabet autefpiritvialis^Columba feptem oculos,
qiiifunt feptem dona Spiritus fandi, de quibus in Canticis: Oculi tu i Columbarum. Hiau-
S°tem oculi per feptem proprietates, qua? materiali Columba? conueniunr, defignantur.Co-
luriaba enim gemitu habet pro cantu, ecce fpiritus timoris:felle caret, & pullos alienos nu-
trit,ecce {{jiritus pietatis: fuper aquas refidet, vt percipiat vmbram Acciptris, ecce fpiritus
fcientiac.Greg3tim volat, ecce fpiritus fortitudinis. Scriptum eft enim .oVa foli quoniam fi
ceciderit, non habebit- futteuantem. Meliora grana eligit , & cadaiier bus non pafeitur, ecce
fpiritus confilij.Nti'ri requi efeit in palude, fed in altum ponit nidu fuum, nidificans in fum-
mo ore foraminis, ficut p Ieremias ait: ecce fpiritus intelk 6us :puro grano vefcitur,& per
fpiritum fapienti# deledatur homo in grano puro , quod cadens in terram multum attulit
frudum . Non folum autem in fpecie Columba? apparuit Spiritus fandus inbaptifmo, &
rtinfpecie ignis iri die Pentecoftes, fed & in fpecie flatus datus eft &c. Septem autem hafce
2 Collimb^ proprietatum etiam f Thomasde Vio meminit, & feptem Spiritus fandi dona fi-
«nificare feribit : Et r Ruperitis Abbas de eifdem, quomodo per fingulas illarum fingula?
virtutes, vel gratiae fignificentur,& quibus modis cafdem Columbae virtutes fpiritualiter in
fuis adibus Chriftushabeat, hoc pado demonftrat. Igitur totus, inquit, fuper illum requie-
uitfeptiformis gratiae fpiritus, fecundum fignum, quo ldipfuro manifeftaretur, id efl, fecun-
dum Columb^ integrum corpus.Quapropter nec illud praetereundu, quia volucris huiufce,
fcilicet Cblumbae natura fungitur feptem fuis virtutibds quadam fimilitudine congruenti-
bus feptem huius Spiritus fandi gr atijs, quas diximus, Primo, fedet enim fuper riuos aqua-
tum,vt Accipitre(confpeda eius vmbra) velociter effugiat. Secundo nihil viuum comedit.
► Tertie!) pullos alienos nutrit, Quarto m foraminibus peti ^riidificat.Quintb grana candidio-
SOracolligit.Sext6felle caret. Septimo gemitum pro cantu habet. Deividein eo, quod iuxta
fluenta refidens Accipitre prae?cauery fapientiae, in eo, quod pullos alienos educat cofilij, in
eo,qu6d‘in foraminibus petraemdifficu^forutudinis, iri eo, quod grana candidiora colligit,
fcientiatjin eo, quod felle caret, pietatis, in eo, quod gemitu pro cantu habet, timoris quae-
dam imago efl. Sedet enim ifte Spiritus fandus, imo is,in quo efl Spiritus fandus , maxime
hic totius plenitudinis eius polTefTor Dominus nofter iuxta plemflima fedit fluenta feriptu-
rarum, eundas antiquihoftispra?uidens,& potenter pra?cauenstentationes,quod fapientig
eft Nihd viuu comedit, id efl, neminem vnquam luflum condemnauit, aut certe neminem
male viuum, id eft, concupifcentijs, & vitijs militante fibimec per acceptionem perfonaru
.^concorporauit, quod intelledus efl. Alienos pullos nutrit, id eft, gentes, abadis ludiis nu-
triendas recipit, qui eramus alieni a teftamento Dei,quodinc6prchenfibilis, & inueftigabi-
lisconflli jeft.In petra nidificat, quo ferpens accedere no poflic,id eft, in vulneribus paflio-
riisfuaefpefuoru collocat. Vnde diabolus rapere no poflit, quod fortitudinis eft Grana can-
didiora,id eft, lucidiores, de aceruo fcripturaru,in omni fermone fuo fententias cogeric,qc?
fcietif eft.Felle caruit,id eft, mala pro bonis, velmaledidu pro maledidio n5 reddidit, quin
6tpro interfedoribus fuis exorauit,/’ dicendo sPatir dimitte illisae fciunt.n, quid faciunt, qdT
pietatis eft, gemitu procatu habuit, id eft, gemitibus inenarrabilibus, vt ait/ Apoftolus,cu
clamore validoj&multislachrymis pro nobis exorans, obedi es fuit vfqjad morte, quod ti-
moris eft.» FedencusNaufea Epifcopus Viennenfisin ipfa quinquagefima poft pafcha die
joChrifti fideles fcribit,vtplurimu ad hora diei tertia vel circiter in teplu proindeproceflio-
naliter,& vnanimiter c5uenire,& in eo loco,vbi nuper ceremonialis habita eftafcefio Do-
mini, coram, & fuper ipfisjaliquotin locis demitti imagin e Colubina,cumqj ea ftatim igne,
& aquam cufomtu nonnunqua bobardico, vei alterius rei crepitu, can etibus interim Chri-
fti fidelibus ipfis refponforiu, cuius mitiu eft. App aruerunt Apofiolis&c. Et veiba qua? Chri
ftus dicit poft refurredionead &\(c\y\x\os. Accipi te spiritu fanflu^quoru efc.Hunc vero adu,
& ritu ceremoniale omnino credi repra?fentare, quicquid vere geflu traditur in ipfa fpiri
tus fandi miffione,qua quinquagefima dic poft pafcha fiidaLucasatteflatur.Deoiq; impiu
quoddaMahumeti fcelerati{fimi,ac nequahominis fcelusinferere placuit, non incogruum
alias huicloco.AiucautColubam ipfum adeo cicure alui{fe,vt*dbu ex aure eius fumereper-
Oo 3 didice-
Septe ocu
li fpir, Co-
lumba?.
O Ecd,q.t
q Infum.D,
Tbma
t l.i, de op .
Sp.fatue.2z
(lue. 25.
iHcbr. 5.
U ti.6> cate*
tata. $7.
Mahumet
Columba?
opera fibi
cu Spiritu
fando fer ■
mones e fle
fingnit.
Simplici-
ras (p qua-
re aecipi
(oleat.
X Cap.$g,
y L^.dc Deo
homine.
zEtb.c.i6,
8, rbil. 9. ct
I6j.
b i.Cor.
C Hom. 24,
in McutAo,
438 Vlyfsis Aldrouandi
didicerit, quod nefarius ille ideo fa&irabat , vi (ibi cum Spiritu fando in Columba; fpecic
fecrctos in aure fcrmoneselTe, qui ad religionis foa? amphficatiortem pertinerent, ignaro
vulgo (also perfuadens facilius., ineaifcs fuosfeduceret. Penultimus facra? paginae de Co-
lumba c (1 locus ifte: Efiote prudentes ficut ferpentes, & fimplices fient columba , Suat autem
verba Saluatoris noftri ad dtfcipulos. Qoaeri hic iure merito queat, cur fimplices iubfiat ef-
fe Apofiolos,ficut Columbprciim alioqui (implicitas ram pro ignorantia, qua pio rufticita-
te accipi Loleat , & fimplices vulgo irifeij , & impcritivocentur,quales (ane dilcipulos fucis
Sa (nator e(fe non voluerit: dixerat enim, vt -effer» t prudentes, vt ferpentes:pia?terea,fim ea
fignificatione (implicitarem accepifiet , Columbas non nominaiTer, nam Ha innueret has 10
aues inter omnia bruta poftrcmum (implicitatis gradum obtinere, id efifinfipientiasifedafi1
nuitij & inter aues Struthionem.» qui pullos fuosemjtrire ignorat, vt a irD-^ lpb., quoniam
Deus eum priuauit lapientia* Columbas vetoalijs brutis imperitioresmQoliUhfkqqi.a nihil
omittunt, quod ad foheitam fuiconferuationem pertinet: quare de. ^iufcemod^fimpficita-
te ititelligere non potuit.Verum aliter (implicitas etiam accipirur^hiroirun)
fimplex dicitur fine plica, id>e.ft, no ambula-ns- dupKci cordefita vtaUudrpftendaf^ji^^W
intus mente reciufum gerar, de quo dicebat Perfrus: ; • .* « c. . • ; o
Affutamvapidofieruatfub pectore vulpemc - ..... s:.}enuv
Simplices aute. funt, qui quamuisfint prudentes, iibn difilmulant tamen., nec decipiunt, fed
quod mete gerunt, hoc verbo, & geftu exprimput^quales fane debebant e(fe Apoftolqnam 20
Columba: dolum nefeiunt. Quare eiufcemodifimplicitas mentis;, aniiruq.ue quen-dam— »
candorem fanat, in quo fenfu hunc eundem Saluatoris locum tranfiuliry lo.BaptiftaF.iera,
dum canit-;'.. ■
Vosmcd^ononvincantmennscandoreColumba, • :
Jgu as. edi*?» nullum jtec felleus inquitfkimdor* 'v,
Non aftufuperetfirpens^quemfallttedmtmefl, . - ; ; V : i
Quoniam itaqj prudentes, id efEfiabentes afiuti&foiientplerunq; ea abuti( tunc autem, tefte
^A' ifiotele,aftut»a,non prudentia appella tuQApqftqlos fimplices i ulfitelfeyvt funt Colum-
b^,quod fane necefluriu fuit adde^n a enmuJix*(fb^,E$otcvprudehtesdicut fer pete§, qui non
folum a malo fibi canet fed a Ii j s er.inferunt,Cwh&mfearu (implicitate, que; nemini nocere nq-jp
ucrunt, prud eti a eoru t eperaie debebat, Atq,- ho»e modo verba Saluatoris noftri mtcll-igeda
funt, vt antea et oflendi ,& (ubfCqueutes doCtiffimoru virorfre^pofitiones et docent,^ Io.
Tzetzes hoc (enfu a Domino prolata ait,feruatecapita veftra,quemadmodu ferpes,qui in-r
fidijs petitus, vapulanfque ad mon e, omni modo caput fuum abfconditrfic vos a tyrannis,
& impijs cruciati caput feriute mihi , fidem veftfam , & ne Deum negetis vfque ad iplam
mortem. Simplices autem fitiSj ficut Columba?, ac prudentes pariter, ficut ColumbasNoe,
quxdilu uij tempore dimifia ad arcam reuerfa cft. Omnis fane Columba, fi nata fuerit do-
mi non recedit inde, mfi fuerit jpuria, &non genita ibi, fed aliunde addudh. Poterit prae -
terea aliquis Rethorice hoc dxfturn illuftrdndo feroanda iuberecapita,hoc eft, authores,&
dominos noftro^, nec illos decipere, aut fallere dolis facrilegis. Et D Hieronymus adeade4Q
verba. Vt per ptudei tiam, inquit, deuitent infidias, per fimplicitatem non faciant malum.
Serpentis aftutia ponitur in exemplum , quia toto corpore occultat caput, & illud, in quo
vita efi, protegit, ita & nos toto periculocorporis caput noftrum,qui Chriftus eft, cuftodia-
mus. Simplicitas Columbarum ex Spiritus fandi fpecie demoftratu: Vnde dicit £ Apofto-
1 us \M alitia par uuli .Eftore,mqu it D.e.Io.Chry Io fiemus, ergo prudentes, ficut (erpen-
tes ad intelligendas (i audes. Efiote (implices, ficut Columbe, ad ignofeendas imurias.Nolo
vos effe fempet ficut Colun bas,ne propter (implicitate nimiam per fedudionem laqueum
incurratis. Nolo vos clle femper ficut lei penrcs , ne ex corde contra aliquem venena fun-
datis, fed fecundum tempus, &perfona mutetis & mores . Efiote ferpentes,ne compre-
hendamini . Si enim comprenhenfi fueritis , efiote Columb* , vt ne mordeatis. Quandiu J c
enim homo gentilis efi,(crpens in illo efi, quoniam indignatio illius , fecundum fimilitudi-
nem efi iliius ferpentis , qui m paradifo hominem a Deo feparauic , cum vero conuert itur
ad fidem, recedente ferpente, ingreditur in illum fpiritus,qui in fpecie Columbae defeendit
de ca:lo, de fit Columba. Ergo contra infideles efiote ferpentes, quia ferpenslerpentinoti
nocet:cum fidelibus autem efiote Columba?, Columbis charitatisofcula porrigatis. Etvt
breuiter dicam, efiote prudentes ficut k rpentcsjvt malum intelligatis,& caueatis. Et efio-
te fimplices ficut Columbae, vt non faciatis vllum malum. Quia intelligere malum , lauda-
bile efi, facei e autem vituperabile. Nec qui intelbgit malum, ipfe facit malum, fed qui fa-
cit ma Ium . Et m fequenua vtiba Don sm : Attinente vobis ab hondnibus , tradens enim vos
in
Qrnithologi* LiblXV.
4*3P
d Co/o/
/.? r (? ^ c 7 /// x . Q ii o n i 3 m , i n q u i r , f u p c r i u s dixit ,E fote prudentes, fient ferpentes, 175
(implicitate temperata, diuinam quandam re,hoc eft, numeris omnibus abfolutam virtute
parit.At fi altera ab altera fciungatur,illa in peruerfitatem incidit, ha?c in flultitiam definit.
Etenim illa ad uialum aliquod patrandum apta eft:ha?c fraudi, & deceptioni patet. Ac pro-
pterea diuirrum oaraculum pervnam imaginem hoc ini ime declarauit (nequeenim in ijs
animantibus, quadratione carent, prudentia cum (implicitate coniundia eftrverum alia im-
probitatem, alia fimplicitatem confedantur ) vei um his verbis eft.vfus . E [lote prudentes
2&fi'cut ferpentes , &ftmplices ficut Columba.Woc aute non co fpc&ar, vtflerpentis venenu per-
cutiendi libidine imitemuifvituperantur eniml>jd^i,vt ferpentns,
bapcifmatis,qu5do defcendit Spiritus fandusin Columba? typo,eiedorum de templo eiul-
modi mercatorum, in EcclefiaDei confortium eos habere non polfe,quiSandifpiritus gra-
tiam nundinentur. Gratis, k inquit, accepislis , gratis date . Denique Simoni , qui fandifi.,
candi munus pretio in ft putaurt polfe conferri, refpondit Pe c r u si Pecunia, inquit, tuatecum
Jit in interitum , quoniam gratiam Dei putas te pecunia co nfequi pojfe: non esi tibi pars , neque
fors in ha: fide. Venditores quoque ouium, & boum eos puto, qui de laborealieno vel /im-
plicitate, fjedi audionales quafdam nundinas aucupantur: aut quia oues eijciuntur, & bo-io
lies, Columbas lubenturauferri, populus videtur ludius excludi. Ephraim enim ficut Co-
lurna, quod eorum Dominus, & fucceffiones oderit, & labores, &c. Item i alibi. Templum
fuum, ait, Chriftusirtgreditur,& flagellum prehendir,& eijcit de templo nummulIarios.No
patitur enim in fuo tempo pecuniae elfc vernaculos: non patitur in fuo templo dTeceos,qui
vendant cathedras* Quid fu n t cathedrae, nili honores? Quid funt Columbae, nili fimplice$
mentes, vel an iniae fidem candidam, & puram fequentes ? Ego ergo inducam in temp!.Uf$i
quem Chnftus excludit ?Iubetur enim exire, qui dignitates vendit, & honores, Iubetur
enim exire, qui vendere vult fimplices mentes fidelium.Icem m LauretiusSurius elegaqter
in .uadam D.Gregorij Pap^epiltola demonftrat facerdotes non elTe,qui pretio fieri cona-
tur/quia graue facinus litDei donum vel pretio comparare, vel v e n dcre.E aa ng e 1 1 .ea ,j.n q pi 1 2 q
auth oticas cefiis eft . Templum enim Dominus ,& redemptor nofter ingreffus cathedras
vendentium Columbas euertit. Quid aliud eftColumbas vendere, mfi precium de manus
impolidone percipere, & fandum fpiritum, quem omnipotens Deus hominibus tribuit ve*
mundare ? Quorum facerdotium ante Dei oculos, cathedrarum veique patenter euerfipne
lignatum eit &c . Atque hadenus expolita fint faers pagina? loca omnia de hac aue . Cse-
teru n Columba cum iit auis, vti didum elubas vocat, probans illud 0 Efaias, JJui funt ilii, qui vt nubes volant quafi
Columbe adfene flr as fuas? Horum fynceram , & immaculatam religionem remotillimis or °S
bis infulis notam futuram ."Haec vbi, inquit, percundatus eftChrtftum, qui conuerfusad
Ecclefiam relpfondear, inducit: Me eni mjubijcit- in fu la expectat, & naues maris in principio ,
vt adducam filios tuos de longi, argentum, & aurum eorum, cum eis nomini Domini tui,&fan-
£to Ifratfqui glorificauit te. HucUlque oraculum Efaias, in quo aduertendum , quod ait:
Jguifunt i (i i,qu i vt nubes volant .Signat enim velificationem celerrimam, quam venti vehe-
mentes moderentur: &quodad jcir: JJuaf Columba ad feneftras fuas\ oftendit eorum, qui
volant, & nautganc partus . Columbas namque ficut foecund illima?, lic infeneflris forami-
mimacubiliumque fuorum pullos habere folent,eodem modo,qus properanr ad Indias,fiue
occiduas
1
OrnithoJogiae Lib. XV. 441
®ccJcJuis,(Iue EoasjVi Chrifti do<5trinam diifeminent, filios fibi innumeros, ac Chrifto lon-
ge fedare piares, quam prifci gignunt, Et quemadmodum Columba?, vbi alas explicant, in
praeceps fe dare videntur , (ic qui Antipodas petunt , cum fine illi fubter pedum noftrorum
vcftigia in picientibus infra loca, in praeceps fe dare videntur, veluti aerem fecances.QuQd
fubdit: Adducam filios tuos de longe* innuit eorum, quos Ecclefia Chrifti fufcipic,ad noftram
religionem aduencum , At qj vt aliquam infignem notam proponat, meminit de argento,
.& a uro, quod plurimum ab Indijs aduehitur ad noftras oras. Quod fi velis Efaiam piophe-
tam vocabulo illo Columbae voluifle quodammodo alludere , ad quae frequens eft allufio
*o Hebra?is , ad Chriftophorum Columbum , qui nobis iter primus ad oras illas aperuit, &
hoedici poteft, Haec ille.
!lbr * . i
.... .
A
%\W
MORA L I A.
i’;-* V • ' , . V
^ RS qVadam eft aucupandi, inquit D. 4 Bafilius Magnus, Columbas , videlicet
talis. Vbi vnam caeperunt , qui capiendis illis ftudent , cicurem illam reddunt , &
ad humanum fcbTfiuniStum aftuefaefunt. Deinde vngaento alas rllius perungunt:
finuntq; eoniurigi agreftibus : illa veto per vnguenti fragrantiam .agreftem illutn, & liberi
20 palfus gregem ad polfeffionem transfert eius, cuius ipfa eft domeftica. Bene olentes namqs
feqdUntur,& reliqua?, atq; ita in poteftatem Columbari] veniunt. Quamobrem autem li-
terarum iftarum iftud exordium effe volui > Quoniam Dionyfium filium, aliquando Dio-
medem , na&us , diuino vnguento anima? illius alas perunxi , & ad honeftatis tuas grauita*.
tem mifi, vt 8c te ipfamilliiungeres,& ad nidum acciperes, quem ipfe apud nos compegit
&c. Quemadmodum etianVColumba? Accipitrem cognofcenies,qui itiacre genus earum
diripere folec , eifefe eripiunt tertam petendo , ita etiam illum , qui eas in terra irtuadero
folet, illudunt, aethera petendo : ita pariter, qui nimia fui confidentia tertiantur, timere de-
bent, & ad humilitatis afylum perfugere;vt contrjhqukde falute fua diffidunt, ac veluti op-
preffiiacent, caput extollere, & ad charitatis mifericaMia?qs diu ina? fpemeonfu gere, cre-
Jbdereqj non tanti fieri pudorem lapfus humani a pudsDaum, quinti emendatio prioris vitae,
hutnanumqj effe labi, angelorum vitia commifta corrigere. Haeretici praeterea, vt exponit
£gio{fa ordinaria, qui ab Ecclefia recedunt, cx cordi Columbae comparantur , qui terrena
deliderantes Alfyrijs traduntur , & cum profe&i fuerint de Ecclefia , extendet Deus fuper
eos rete, & teftimonij feripturam, & artifici fermone lapienti* contextum, vt deuantCs fe
contra Domini fapientiam ad humilia detrafiat, comminando de poena , vt fic corredi non
pereant in aeternum.
a
Exeplum &
capiedi ra-
tione.
b It» Of.e.6 •
H*re?ici
Colube c&
parati."
40
A L L E G ORIA.
flMo,
SV NT qui per geminas illas Columbas, quas Venusine* apud Maronem duces ad
inueniendum aureum illum ramum caelo dimifit,duas myftice anfinae alas Platonici Du* ani»
defignari putent ,hoc eft , contemph^iuam, moralemq;. Efle autem volucres Vene- «i® ali*
ris, quia oportet illas effc ab ardenti amore, neq; iniuria matrem inuocare, quoniam tan- duasColu-
tam difficultatem, nifi rapiat amor, facile hominesfugiant. Columbas vero non femel, ^as defi-
aut vno impetu , fed paulatim volando , ad locum vbi aureus ille ramus erat, ducere ; quia
hominis non fint omnia momento videre, fed ratiocinando gradatim a cognitis ad inco-
gnita : fed vide quid fequatur.
5® Inde vbi venere ad fauces graue olentis Auerni
! T ollunt fe ceteles liquidumque fer Aera lapft
v Sedibus optatis gemina fuper arbore fidunt .
Nam quae ad tantarum rerum cognitionem duces fe pra?bent,eas rerum terrenarum cota-
gionem ( id enim eft Auerni reter odor ) celerrimo volatu fugere oportet. Aureus autem
ramus fapientiam nobis indicat, fine qua non eft fpeculatio eligendarum ,agendarumqj
rerum iudex. Neque mireris aurum Capientia? fymbolum apud hunc poetam obtinerem Aureus ra
cum pleriqj idem feriptores fecerint . Vnde illud fapientis: Aurum multitudo gem- mus
matum , 6" vas pretiofum lahiajapkntia • Aurum enim eft fapiencia? virgo, aiq; fulgor. Nui- notet.
Ium
Veritas ia
profando.
§s li. dc fiCl»
i i
Xiil
Cornus nQ
cius.
Coluba nu
cia.
Qui Colii-
ba nuncia
dicatur,
a in Diuo*
ib&Q.
442 Vlyfsis Aldrouandi
lum ex metallis auro predofuseft. Nihil in rebus Capientia pluris faciendum. Fulget ma-
xime aurum. Nihil lapientia eft fplendsdius. Nulla aerugine exeditor aurum . Nulla res
imminuit faptentsam. Nullis fordibus coinquinatur aurum. Nullis maculis fapientia de-
tutpatur.Sed latet arbore opaca5muhis enim,& varijs infeitiaj tenebris ita obruiturrverura
& luco(ea enim corporis, vt ita loquar hebetudo dtyca tegitur,vt difficile omnino fit illud
eruere» Scite enim & a Democrito vfurpabatdr natui a in profundo veritatem demerfilfe.
Non tamen prius in hanc contemplationem defeendere valemus , quam aureum ramum
decerpfecimus .
Sagittariorum illud certamen,quod Homerus Achillem in Patrocli obitushonoreVir iq
gdium Aeneam in mortem patris mftituilfe fcnbuntjfignihcit non omnibus cotingere.vt
Corinthum adeant,hoc eft,vt ad culmen virtutum afceidant. Sic enim & illud facundifft-
m u s a L u c i a n u s e x p 1 3 c a t , i n q u i e n s : Neq ; e ni m re cie, aut probabiliter fortunam incufa remus%
(tfagittando , & iaculando non pr&rfus-aftecutafit veram illam viam,vnam nimirum inter tot
infinitas fal(Usy& erroneas exi (lentes, quod nec Homerico quietem fagittario conceffum fuit, cui
cum dcbuijjet Columba arcu fixamdeijccre , linea vinculari* fit. Opinor autem fuijfe T eucrum *
EMBL E'.M A T A. ’
' :?U? V • /vt.iiiV ... ‘ rin>: : ffi
SA CR V M emblema Iaeobi Billij S.Michaclis in Eremo c^nobiarchae de hominis
pcruerficate inferiptum eft: edii erunt r
Serpentem nobis denti eft, mens Una Columba 4
Stultitia & pueras, & fuperamns oues .
Et canis esi morfus nobis , & equina libido :
Vt Leo nos furimus femper, & inflar apis.
. Formica ventris non curJ e fi maior alendi, >•*
-■ i/ v ni .0 jtermenti, drventr ifwpcomitatur aeor,
" i : ' 'Sfc innaih feris mala n&bisaiun fla fuperfunt ;
Cum bona deficiant 'ittft&tlcunfl, a f 'eris ... )0
Aliud emblema eft apud Lucana Contilem nobilis cuiufdam Hieronymi Torti Papienfis,
qui binas candidas Columbas.ceu duces fibi ad fylua, in qua arbor illa erat cum ramo au-
re.b, vt fupra ex Vergilio diximus, praruolantes depingens cum verbis : VNDE PER
RAMOS AVRA REF VLSI T , JEnex exemplo , eumfumma gloria ad fcientianu
«juam per ramum aureum intelligi diximus, pertingere hgnificac.
JE N I G M A.
- * 'T r o l
DE Columbo lenigma tale habet IulinsCaefar Scaliger.* 49
As,affufq ; atq, exilius praponitur vnflis
Par. duo funt a fis, non contemnenda trientes
Nanq ; hac po ferior, melibrq priore fuperbit.
As , affufqi ) totus Columbus . Pars duo &c. ) duo trientes , dua? fy Ilabae lumbus, Namq$
haec) lumbus, quam collum.
PROVERBIA.
COR VVS nuncius,veluti fuo loco fcripfimus, de eo dicitur , qui aliquo terrarum
miffus non reuertitur. Eodem modo Columba nuncia prouerbialiter aequ£dici
poteft , qui celeriter reuertitur, vnde miffus fuerat , prout ea fecit Columba , quae
poft Coruum dc arca exierat. Poreftitem ille vocari Columba nuncia, qui felicem adfert
nuncium,fa<5h nempe allufione ad id, quod foleat hoc innoxium animal Spiritus fandi
fpeciem reprasfentare. Vel poteft deniq^ nuncia Columba dici, qui futuram iam nunepa*
eem annunciat : ad quem fenfum a Prudentius ait.
Nuncia diluuijiam decrefcentis ad arcam
fore C ol um ba nfeft ramum viridantis tliuac
01
Cornus
Qrnithologiae Lib. XV. 44^
C eratis enim ingluvie per foeda cadaueracaptus
H&fcrat illa data reuehii neu a gaudia pacis .
H’ a Suida prcueibij titulo commemoratur .i .Columba fe dent. Ait autem id di-
cifolitum de fupra modum manfuetis, ac hmTpYitibusiNantXiolumba, inquit, c///» au olant fal-
lunt c Ater as pernicitate volatus, cum fedent,nihilmitius,acfimplicius\neq‘) quic qua habent, quo
fe tueantur adtterfus Miluios , & Accipitres prater alarum velocitatem. Author vero adagio-
rum, Mihi, inquitjvidctur dici poffe & in eos, qui fimplicitatem fimulanc, quo magis impo-
nant: propterea quod mos fit aucupibus exoculatam Columbam in reti ponere, quas ftibful-
10 tans caetetas Columbas alliciar. Sed apud Suidam nia/uun per duplex (x legi non poilejante
diximus» vti etiam quod Suidas non eandem faciat t Iw r^ivliv & rlw i&uteurpiuv, ideft, ex-
oculatam, vt adagiorum author: fed illam (edentem, & fimplicem,banc aftutam, non autem
euolantem, vtOrnithologus expomt. b Ariftotelesenim 7?ctMurpia,v exoculatam vocat»
Exoculatas, quis euoiare dicat ? Ad hunc fenfum alia adhuc fimilis parosmia eft' apud Dio-
geni anum. ripadrepo? 9rsp/s*«pac ideft, manfuetior Columba, Quo loco Colubina (implicitas,
nquic adagiorum author, &manfuetudo lauda tur,ec in diuinis literis. Nam hoc eftColum-
iba in auibus, quod ouis in quadrupedibus. Ipfa nulli animantium meditatur noxam» nec a-
liunde prasfidium habet aduerfus Miluios, quam a celeritate volandi.
Nonouum tam fitnile , quam illud prouerbij fpeciem prae fe fert, quod eft apud luuena-
aciem, nempe hoc:
Dat veniam Coruis, vexat c en fur a Columbas :
Hoc eft,vt idem author interpretatur, p^na legum exercetur in hum iles quofpiam,& a qui-
bus cbingenij manfuetudinem aliquid emolumenti poteft auferri. Rapacibus ignofeitur.
Sumpta eftparcemia ab apophtegmate illo fatis triuiali Anacharfidis,quihoc dido elufic
ftudium Solonis in confcribendis legibus , quemadmodum refert rPlucarchus his verbis:
leges aranearum telis adfimiles dicebat , propterea quod in illas t fi quid lenius , aut imbecillius in -
currit , haret: fi maius aliquid, di [f e c at, ac fugit. Huc etiam pertinet hoc d Tercnrij:
fluta non rete Accipitri tenditur , neque Miluio ,
flui male faciunt nobis, ili is qui nihil faciunt, tenditur .
30 fluta enim in illis f rudius e fi, in illis opera luditur.
Quod fubfequitur a Lyrico poeta etiam prouei bialiterfcriptum eft, &a nobis in Aquilae hi-
it oria explicatum.
Non imbellem feroces
Progenerant Aquila Columbam.
Simili planeforma id Horatius dixit, ac illud Theognis:
Ovb. 2*
Dodona
vi bs.
Hamonis
templum
vbw
Quercus
Dodonaea
& eius ora
culum.
C DialogJc
Toeci .
dii, s, circa
finem .
444 V lyfsis Aldrouandi
APOLOGI.
■ • s.\%
COL VMB A fiti correpta, vt vidit quodam in loco poculum aquas depidlum, ve-
rum rata, atque multo elata impetu, infeia in tabulam offendit , vt & pennis ipfius
perfradis in terram decideret, atque a quodam occurr ecium ca peretut . Apologus
fignificat nonnullos homines ob vehementes alacritates inconfulto res aggredientes, inij- io
cerefefein perniciem. Columba in Columbarioquodam nutrita, facunditate hiperbiebar.
Cornix vero ea audita, ait : fed,heus, tu, deline hac gloriari: nam quo plures paris, eo plus
moeroris accumulas.Signat ex captiuis eo quoque effeinfeliciifimo, qui in feruitutemultos
filios procreant:Formica fitiens defcedit in fontem, ac trada a fluxu fuffocabatur.Colum-
ba vero hoc vifo , ramum arboris acceptum in fontem proiecit, fuper quo fedendo formi-
ca euafic. Auceps autem quidam poft hoc calamis compofitis ad Columbam comprehen-
dendam ibat.Hoc autem vifo formica aucupis pede momordit:qui dolens & calamos abje-
cit^ vt Columba fugeret, author fuit . Indicat fabula, oportere benefadoribus gratiam-
referre.Monedula videns Columbas in quodam Columbario laute, ac abunde enutriti de-
albauic fcfe,atq; ad eas acceiTic,vt & ipfa eodem pabulo frueretur* H^e vero albedine dece-20
pta?,rata?que Columbam elfe,donec taceret, admiferunt in focietatem.Sed cum aliquando
ceu oblita cmifilfet vocem, tunc deteda fallacia, ac perfpeda eius natura,expulcrunt per-
eutiendo:eaq;priuata eo cibo redi jc ad Monedulas:quaeob colorem,ciim eam non noffent,
a fuo paftu abegerunt, vt duorti illa appetens, iam neutro potiri polfec.MoraIes docet opor-
tere, vt quifque noftrum propria , & quam Deus dedit s forte contentus viuat, fimulqj per-
pendat,auaritiam, praeterquam quod nihil prodeft, faepe & qua? adfunt, bona auferre.
F A B V L £
i. • ; V "S I
ANTHQV AM defabulolis peccatum mutationibus agamus, aliquid prius qui de
Dodona?! Iouis oraculo commenti funt, in medium adducemus. Nam & hoc fa-
bulo fu m elfe.^Dionylius Halicarna(f£Us,necnon Herodotus b in hrftoria traden-
da alias & ipfe poeta atteftantur, vt mox patebit „ Proximum hoc Delphico oraculo fuif-
fe fertur. Dodonam enim Chaoniae regionis, quae Epiri pars eft, ciuitatem fuilfe memorant
amplam, fatifque florentem, notam Iouis oraculo, quod Dodonaeum appeilatum cft:in quo
duas columbas fuilfe fabulantur totidem quercubus infidentes, &refponfadedilfe, expri-
mentia in mutis animalibus, quid homo adorare vellet i & poftea vnam earum tranfualaffe^® \
Delphos,qu£ ciuitas fuit Boeoti^ iuxta Parnalfum monteir» eiufdem regionis, lbiqjDelphi-
ci Apollinis oracula edidille, alteram vero Hammonis Iouis templum tenuiflein Aphrica*
At Agyptij facerdotes, authore Herodoto oraculum Dodonaeum ficconftitutum fn.ffe *
afferebat : binas nimirum columbas nigras ex Thebis Aegyptis aduolaffe, alteram in Mo-
loflis ex fagomonuilfe voce humana illic habendum efle oraculum Iouis, alteram idem fe-
ciffe,fed in Lybia, vbi effet HammonisTemplum facratum.Templum id iuxta nemus Ioui
facrum, in quo arbores , quercus nempe vocales refponfa dare dicebantur, omnibus circa
populis fandum erat , a Pelafgisconftrudum, & paludibus circumfufum, quo captifuper-
ftitione homines, vt in dubijs rebus refpofa acciperent,religiosc afcendebat.Qui arboribus
hifce famulabantur, ij quoque diuinandi facultatem habebant, folifque Boeotijs, liquando*0 1
confulto opus foret, refponla dabant.Haec & alia prodigiofiora de hoc oraculo nugata eft
antiquitas,quascurfi ad rem noftram non pertineant, iubens prsetereo ,hoc tantum repe-
tens, primam fagum, aut quercum (nam has arbores poeta?confundunt)& columbam Do-
dona? vaticinatamfingi , Dodona? afque columbas a nonnullis, tefte cGyraldo, oracula fua
dici carmine heroico confcnpfilfe.Cseterum quia poetarum figmenta funt,non piguit <^Si-
lij Italici elegant i flitrn poeta? verfus egregie explicantes apponerej ait autem.
Has 'vmbras nemorum , & connexa cacumina calo >,
Calcatoff> Ioui lucos prece B o fi ar adora :
Nam
f > v' • - - ‘ . . , (■ , \
Omithologia: Lib. XV. 445
Mam cui dona louis non diuulgataper orbem ,
Jn gremio Thebes geminas fedi/Je Columbas ?
Jguarum Chaonias pennis qua contigit oras .
Jmplet fatidico Dodonam munere quercum.
At qua Carpathium piper aquor veftaper auras.
In Lybien nineis tranauit concolor alis ,
Hanc fedem primo Cythereia condidit ales.
Hic vbi nunc aras , lucofq ; videtis opacos ,
S© DucforeeleHo gregis & mirabile didfu^
Lanigeri capitis media i» par cornua per fiam,
Marmaricis ales populis refponft canebat.
Meminit eius etiam inter recentioreseBaptifta Mantuanus, quando inquit;
Nec tua quercus erat laus vltima. T u louis arbor
Confc ia fator um\Graijs oracula namque '
, Jpfa dabas , meminit veteres Dodona Columbas
Antheaqpllapfu piperum querceta Deorum, ^ •
Item /alibi:
Afpice facra
10 pluod tibi in Epiro dudum cecinere Columba .
Etg Sannazarius ait ad hunc fenfum:
Nec mihi Chaonias fpes e fi audire Columbas,
Alludere videtur ad id , quod h Solinus feribir, nempe eiufcemodi oraculu defijfle reperiri.
Sed & Columbas hinc Chaonias dici Ser uius feribit, explicans illud Vergilij.
Chaonia dicunt. Aquila venient e>C olumbas &c.
Veru n5 inepte quifpi a, ni fallor, Colubis in epitheto attribui dicat, quonia in Chaonia pli>
rimuaebudauerichocauiu genus: ideoq; nonullos finxiffeThebGquaquoqs fupi a Homeri
teftimonio Colubaru cultriee nominauitftus,vitgine fuiflfe e cuius gremio gemin^ »11^ Colu-
bae oracula reddentes euolauerint , altera nimiru ae Hemonis fonte, altera ad Dodonse fyl-
3° uam. ‘Ad haec poeta? faepius Columbas Chaonias appellant, cum nihilominus oraculi illius
prorfus non meminerint, verbi caufa* Ouidius:
* ; • Quapque colat turres Chaonis ales habet .
Item k Propertius:
Non me Chaonia vincant in amore Columba.
Et ex recentioribus Pontanus:
Chaonis & qualis ofcula iungit auis.
Vt vero ad oraculu Colubarum redeamus, fabula quid 2 fuo no caret myfterio. SeruiusGt a-
roaticus id fingi credidit , quia lingua Theflala PeleiadesColubae & vaticinatrices appella-
retur. Alij Colubas illas duas puellas fuiflfe putat, qu^oblermonis fui barbarie Coluba?di-
*®ceretur,&cu alioru more loqui didiciffent,depofita barbarie, ita tu lingua humana vfas fuif-
fe, atq; elegater refpodiflfc fingi, quibus aftipulari Herodotus videtur, inquies :Mu\ieres Do -
donat oraculi, antijlites aiut geminas ex Aegypto Colubas aduolauiffe, vtraq-, nigra, vnd quite in
Apica altera veroin Dodona , qua fago in fides humanavoce elocata fit ,eo loci louis oraculu co-
di debere, &fe interpretes eJfe.Edvero,qua ad Apos abijflet, Colubaru, iujji/fe Apos ,vt Arnmo-
nis oraculu coderent , quod oraculd & ipfum louis eft . Sic illa referebat, quaru antiquijfima no-
me erat Promene a, proxima T im aret a, minima uatuNicadra.De quibus ita mea fert opinio, Si re •
, t vera phoenices ablegauerntf aminas faeer dotes ,& eat u altera in Apica , altera in Gracia vendi-
derat: hac qua in Gracia , illa qua Pelafgia vocabatur ,venijt, illa effe, qua apud T hefpotos venijt ,
atq-, deinde anci liant e ibide codidijfe fub fago\e nata f anu louis ,quemadmodu mos er at Thebis
mini flrare in louis teplo . Et poftea qua illa lingua G raca accepit, dixiffe atut,fororefud in Afri-
ca ab eifdem phoenicibus (vt ipfa fuiffet ) venudata. Quod autem mulieres a Dodonais Columba
vocat a sut, ob id mihi videtur fattu, quod barbara efpnt\ quod videlicet fimile quid auibusfona
rent ■: InterieBo deinde tepore Columba humana voce locuta aiunt, poftquam more ipforu Colum-
ba locuta eft, tandiu volucris more fonare vifa, quandiu barbare Loquebatur. Nam Columba quo
damodo humanavoccm fonat . Nigra autem Columbam effe dicentes Aegyptia faminam fignip-
cdt.Sunt itaqipmillima inter fe oracula,cr tllud apud T bebes Aegyptias , & hoc 'apud Dodonam
<&c. Hacc omnia Herodotus. Verum Ioanncs Goropius Becanus vir me Hercule ,vndi-
quaque longe doctifiimus multp altius eiufmodi oraculi] myfterium explicare nititur in .
P p- " bsec
e lib, 3. ia
quercu.
f lib 3. *4gec
g lib.z. Ele
h l. 7. circa
finem.
Columba:
curChao
nias di&a.
Thebe
Colubaru
cultrix di.
a*. ,
i //.3. dear.
k lib, *.
Oraculi
Dodonsi
myfterij
explicatio.
Mulieres
Dodona:!
oraculi.
Sacerdo -
tes femine
%» V
Colub^, &
humans
vocis fimi
litudo.
Aliamyfti
ra oraculi
Dodon.ex
pii catio.
446 Vlyfsis Aldrouandi
haec verba. Aueo, inquit, videre antiquiflimum illud Dodonaeum quercetum, & feifeitari»
qua: in illo oraculo reddi confueuerunc , quaeque fuerint Chaonia: glandes , quibus homi-
. nes primum vi&itarunt. De DodonreoIoue,deqn£;eiu$ vaticiniorum antiquitate, &fabu«
vnde dida CX0,:t^0, c^m a^j> Herodotus, & Strabo confidendus, Nos in Qallicjs docemus,
Deucalion Chaoniam ab Hercule Chaone , id eft, a Nocho nomen accepiffe . Quo fit , vt illioptime
idem qui f^nferint , qui Dodonem a Deucalione conditam feribunt, quandoquidem is idem fit cum
Noe. Nocho , vt in Chronijs oftendis .Oraculum autem ex Phoenicia venilfe vti Herodotus pro^
dir,ex eo liquet, quod Nochus,quem vel Chaonem Herculem , vel Deucalionem voces, e
Dodona a Phoenicia in illam Gra:ciar partem prius appulerit, quam in Italiam nauigarit. Hyginus i»
quo codi- a Thefialo , quo nomine Deucalionem vocare videtur , Dodonam conditam dicit . Quia
ta Ioni cur igitur extra omnem controuerfiam eft, locum hunc omnium efte antiquiffimu, probabile
cdfccrat fi e^milhoPelafgisefle vetuftiore,& tanto quide magis, quanto Gallos veteres Pelafgis fuif-
Noe* infti-- ^ Pr*ores ex *js » hoc falcem fabulofum ad Deos translatam, & in Co-
lumbam mu i at pesa* vt^Ouidius quoq, canit his verfibus :
'At $mgi$ m Jumptis illius ( Decretus ) filia pennis
•^n • ttetremos aliis in turribus
. ' !)o ■ f ( alias monsibus^ quod magis placet ) egerit annos.
Ito « Ouidiusi Alcidamantis fili» meminit, quam & ipiam in Columbam transfiguratam
iicinquit : ■ czum'. txo .
IU Tran (It, & antiqua Carthaia moenia C a £•
Quam pater Alcidamas placidam de corpore nata
Miraturus erat nafd potui ffe Columbam.
Anii Apollinis lAi^ilc i filias ideo in Columbas pariter conuerfas fabulatur , quod qu»-
cunqj manibus attingerent, in fegetem , vinum & oleum Bacchi beneficio conucrtentes
Agamemnon abducere conaretur, vt illarum opera exercitum alere facilius poffeded cum
ill?( e ituras negarent5ille vero iam v i cogeret, implorata Bacchi ope in Columbas abiere.
Anius 'haec hoc modo apud Ouidium narrat ;
Dedit altera Liber
’ Famineafiirpvotomaipraffdeqi
2q Munera . Nam tattu naturam cunela mearum
In fegetem , laticemq ; meri , baccamq 5 Minerua
Transformabantur t diuefq ; erat vfus in illis •
Mac vbi coqnouit T rei a populator Atride s9
Ab finiit inuitas gremio genitoris : alant q ;
Imperat Argolicam cale fii munere gentem* i
Effugiunt quo quaque pote fi &c. & mox
Jamq^p arabantur captiuis vincla lacer tisx
JlU attollentes etiam nunc libera calo
Brachia , Bacche pater, fer opem , dixere : tulitqi
Muneris author opem ( fi miro perdere more
Ferre vocatur opem J nec qua ratione figuram
Perdiderint, potui fcire aut nunc dicere poffum.
Summa mali nota e fi pennas fumpfere, tuaq;
Coniugis in volucres niueas abiere Columbas*
Nonnulli allegoric&s fabulam explicantes , Anij filias >aiuntjapprime fuiffeauara$,atq$;
omne ftudium in mercatura exercibile , frugumq;, vini ,ac olei in primis feciifc monopo-
lium , Bacchum vero eo illas donauiife munere dici a Poeta , quoniam ille Deus cornuco-
piae, at qs abundantiae praeeffe antiquitus crederetur. Cur modo in Columbas potius , quikn
alias volucres immutatas dicat>figmficare, vel celerrime eas aufugiffe , velpotius ab Aga-
40 memnone opibus exutas poftmodum meretriciam vitam agere coa&as fuiffe. Columbse
enim admodum libidinof» funt. Perifteram puellam in Columbam quoq^conuerfam— *
Ladtamius Grammaticus refert, tefte Gyraldo : fed ali; aliter Laftantij verba citant: Ete-
nim An^pniusConftantiusFanenfis in illud «Quidij :
Vritur in calidis alba Columba focis.
Delebatur , inquit , Venus huius auis hoiocaufto, vt La&antiusGrammaticus tradit hac
de caufa: Ciim Venus, & Cupido lafciua contentione certaret, vter plures fibi flores
colligeret , & Cupida alis adiutus Veterem fuperaret, Periftera nympha accurrit , &
adiuuando Venerem fuperiorem effecit : indignatufque Cupido mutauit eam in auctn—*,
quam Gra;ci 'snpinpdv appellantur : Venus autem , vt honor poenam minueret , Colum-
jobam in tutelam fuam effe mandauic : Haec ille. Ioannes Baptifla Pius vero explicans
hoc Plauti : Meus fefius dies , meus pullus P affer , mea Columba, mi lepus Jepidarn , inquit,
Ladanuj interpretis Papiniani fabellam recenfere non inferium , nec illepidum fuerit.
Venus cum forte fortuna in pratum admodum verficolorem incidiflet, quodam velutt
Cupidinis flore» (limulo fuccenfa legere comantes florulente mox herbas occoepit : quas
dum tenui vngue fuccifas in fcirpiculum reponit , videt fuam fibi cofmetaro fegnirer
ceffare. Eia age, inquit Dea, quam Paphos,& fludlu pulfa Cythera colit, Si. tu in—»
Veneream aemulationem fedes ? Surgit ilico Periftera diu ali fe rapinae praecingens : dem
tum fcdulitate,tum Audio Deam Venerem in floreo certamine relin quit :quod aegre ferens.
Pp a Venus
i Ub.$. c. 5.
m/i.4. Mt‘
tumor
fl 7. Meta .
Alcidaroa-
tis filia in
Columba.
Anij filia
in Colum-
bas.
Agamcm*
non curA-
gij filias in
exercitu
fuo efle
volncnt»
'VM:
Ani; filia-
rum fabu»
la explica*
ta.
Anij fili»
cur in Co-
lubas mu-
tat».
Periftera
in Colum«>
bam.
O lib. I . Faf
Veneris Sc
Cupidinis
contentio*
luppitcr i
Columba .
p li. i . Var. .
eap. 1 5 .
Homerus
cu nouem
Columbis
collufit.
a / W, 4*
Patrocli fu
sius»
Coifiba e
malo fuf»
penfa.
Pranmia ^
Jaculatio—
ncColfibc.
Teucer ia»
culator»
b L de fe&.
Via vna
bona inter
multas ma
ks.
448 Vljlsis Aldrouandi
Venus Perifleram mutauie in Columbam:qu£ priftina obfequi j,& in noua fortuna non ira*
memor, currui Venereo fubiuga fidilfiraa triumphat.Hadenus Pius.Quae quantum a fupra-
didis differant quifq, videt» Iouem quoqj Achiui , referente p Aeliano commemorant
(Athenaus id Autocratem fcribere tradit) cum Pchiam virginem m-Aegio habitant e ama
rct,in Columbae figura conuerfum dfe.Hucinfuper pertinet ,quod de Homero Alexander
Paphius fcribit,& eft a nobis etiam antea ex eo amTotatjjmjquod fcilicet cum nouem Co-
lumbis puer etiamnum in ledo colluferit , ac adultus in caruiti honorem finxerit eas ipfasi
loui ambrofiam afferentes. Poftremo iliudetiam ceu fabulolum explodimus,quodex Ae*
Pano de Columbis Erycinis fupra etiam fcripfimus, §§
VSVS IN CELEBRATIONE
Funeris . :
• . ;; . . . . 4' i' , U. ■ ' : i . ' :• ; . . . :■ : < , '
HOMERVS* celebrationem funeris Patrocli defcribens inter reliqua aliorum
certamina etiam fagittarios facit Columbam funiculo a malo fufpenfam nauis
eminus eam impetentes. Scribit aute& huius certaminis authorem fuilfe Achil-
lem, praemiaq; fagittarijs propofuiffe huiufmodi,vt qui Columbam ipfa pcrctiffiffet, decem 29
pro pra*mio bipennes acciperet , qui vero ab illa aberrans rupilfet funiculum , totidem fe-
curiculas. Primus itaqj iaculator Teucer feniculum, quod Apollini nihil vouiffet , rupicj
Meriones vero £2 do prius voto, aufugientem Columbam in fublimi perculfic. Verfus Ho-
meri Latine fadi fic fonant, quorum plerofq; inderpres a Virgilio mutuatus eft »
Protinus Aeacides celeri certare fagitta
Inu it at, qui forte velint , & praeni a ponit,
Ingentiq-, manu malum de naue refixum
Erigit , & volucrem traicEio in fune Columbam,
fluo tendant ferro malo fujpendit ab alto,
fui primus volucrem ferro contingat acuto ,
Is ferat appofitum munus , bis quinque fecures :
T otq fecuriculas, qui funem ruperit itfu,
Trodfit bis di Elis rex T eucer , euwq,fecutus
Fortis Meriones, magni comes Idomenei;
Aerata inde datas mifcent in cajjide fortes, .
T eucro prima loco fors contigit : ille reduEtum
Fortiter emittens telum , nec munera nouit
Debita,primicias agrorum 5 aut facra daturum
V lia fagitti fero regi, fuo crimine pheebo
Irato , volucrem non Attigit : indita tantum
Vincula diffregit , qua cum ftridente fagit ta
Lapfa folo tacuere , Columba per aera purum
T ollitur, acclamant totis fpeEtacula cafiris .
Meriones propere arrepto fi dentior arcu,
Voutt primitias agrorum , & munera Pheebo ,
Et vacuo latam calo fpeculatus , & alis
Plaudentem nigram figitfub nube Columbam ,
T ranfmittens ala medium, reuoluta fagitta
Figitur in terram mali , ipfa in culmine fidem
P roieEto demum collo , & findentibus alis
Decidit exanimis, vitamq-, reliquit in afiris .
SpeEI antes Danai miracula tanta flupebant .
Atque ita Meriones retulit bis quinque fecures ,
Ipfe fecuriculas T eucer .
Hadenus Homerus. Meminit huius certaminis b Lucianus. Neq-9 emmreEteaut probabili*
ter fortuna incufaremusfi fagittando,& iaculando non prorfus affecutus fit veram illam viam,
vnam nimirum inter tot infinitas falfas , & erroneas exiflentem , quod nec Homerico quidem
faginam conceffumfmt , qui cum debui fet Columbam anu fixam deficere , tinea vincula rupit
9pmr
30
Ornithologk Lib. XV. 449
opinor autem fuijfe Teucrum. c Athenaeus etiam alibi fcripfit heroes Homericos fe ad auca* cl*y*D"*
j.i.i exerduiife, Columba e malo nauisfufpenfa funiculo. Aeneas apud^Virgilium, quife- d «•*«&$.
ft coram hanc hiftoria ab Homero accepit» quamuis hic duos,duntaxac, ille quatuor fagit-
tarios faciat , fimile plane fagittariorum certamen inftituit , &ex multis quattuor forte ^
eligit, Hippocoontem nimirum primum, fecundum Mneftheum,Eurytionem rertium,quar-
tum Aceftem. Hippocoon autem primus telum mittit, & malum figit : Mneftheus funem,
quo nexa detinebatur a uis i&ufagittaedifrumpit : quam fugientem , ac per aera volantem
ppomptus Eurytion, vocato in vota Pindaro fratre transfigit. Aceftes etli nullus fupererat
■fopalmae locus, tamen' fagittam emittere vult, quae in aere accenfa,tota igne confumitur.Iu*
qui ergo Vergilius:
Protinus Aeneus celeri certare fagittd
1 nuit at 3 qui forte velint •>& pramia ponit)
lngentt que manu malum de naueSerefli
Erigit & volucrem tr ai e Pio in fune Columbam ,
J£uo tendant ferrum , malo fufpendit ab alto .
Conuenere viri,deiePtamq\area fortem
Accepit galea , & primus clamore fecundo
Hyrtacida ante omnes exit locus Hippocoontis .
Quem modo naualito ne ftbeus certamine vitfor
Confequitur, viridi M ne fi heus eutnPlus oliua .
Tertius Eurytion, tuus oclariflime frater
Pandare qui quodam iuffus confundere foedus ,
Jn medios telum torfiftt primus Aehiuos .
Extremus, galeaque imafubfedit Ace fles,
Aufus & ipfe manu iuuc num tentare laborent . *
Tum validis {lex os incuruantviribus arcus
Pro fe qui f fi viri,& depromunt tela pharetris»
Pritnaifi per calum neruo ftridente fagitta
Hyrtacida iuuents volucres diuerberat aurus ,
Etvenit,aduerfique infigitur arbore mali .
Intremuit malus, timuit que exterrita pennis
Ales, & ingenti Conuerunt omnia piaufu.
Poft acer Mneftbeus,addu6lo conflit it arcu
Alta petens, par iter fi{ oculos, telumfi tetendit m
AH ip fi miftrandus auem contingere ferro
Non valuit, nodos, & vincula linea rupit ,
J$Mcis innexa pedem malo pendebat ab alto,
illa Notqs , atque atra volans in nubila fugit.
Tum rapidus tam dudum arcu contenta parato
Tela tenens, fratrem Eurytion in vota vocauit,
lam vacuo la tum calo (peculatus, & alis
Plaudentem nigra figit fub nube Columbam.
Decidit exanimis, vitamq, reliquis in altris
Aereis fixam fi refert delapfa fagittam.
Amijfa folus palma fuperabat Ace fles,
gui tamen Aether e as telum contorflt inauras.
Ad horum veterum exemplum Baraui fi&itios e ligno Pfietacos, vc audio ex altiflimis ms*>
lis deijciunt, fed id non fagittis tantum faciunt, fedfclopetis etiam.
3®
4*
50
VSVS IN MEDICINA.
TEMPERIEM Columbis calidiffitnam attribuunt, 4 Ariftoteles quidem ventri- Tlpcricj^
culoferucntioreeffedixie, neque id Muuenalcm latuit dicentem : a ^
Calida pulmone Columba tap. 7.
Tr apiato. bSaf.fr,
Author quifquis ille fit ,dc natura r erttitt propter huiufmodi ventriculi temperii comefos
Pp 1 lapillos
e t, de var »
bift .
Margariti»
quomodo
'adulteram
fur.
Colub-B in
cibis non
improba*,
das?.
Curtius
continuo
Columba-
rum efu vi
fani reddi
dit breuio
rem.
Pefte qui
non corri*
piatur.
Aegyptio-
ru Regum
cibus,
d lncom.it
,Apb. io.
elncom. j®
tApb 22.
f Cura. 34..
S> li.28» (.1^’
Capitum
Columba .
sum noxa.
Cerebelli
vfus in me
dicina.
Cordis fa-
cultas va«
na.
Tefticulo*
rum vfus.
Sanguinis
facultas 8
& vfus.
450 V Ijdsis Aldrouandi
lapillos conficere ait5Sr ^Cardanus ita margaritas eis datas breui in ventriculo relidas po-
liri prodidii.AIiqus ver6,rt ferente Ornithoiago, eas fic mentiuntur: Conchaspaluilrcs m
forti lixiuio coquunt, donec cortices nigri fepararipolfmt, reliquum albu cotunduc,& ro«
re inter Peneecoften,& Auguftumcolle&o ,deftillatoq;excipiunt,fubigunt,& git bolos
minutos formant, quos acicula pertufos , filoqj infertos ad Solem indurant : tum Colum*
bis denotando obijciunt, ita vt cibi aliud nihi! praebeant, ia loco puro, & peraluum reddi-
tos fdigUnt in cribro, abluunt, & aliquandiu coquunt in aqua calcis clara, & forti : demum
foli per dies ofto exponunt, perfededealbentur.Alij conchas in forti aceto ad folem,vel
iuxta fornac e macerant, vt a crufta nigra purgari poflint. Verum tanta harum auium cali* 1«
ditas non eft, vt Mauricam in cibis cas damnare potuerint. Nam & efum earum Galenus,
maxime, qua? in turribus degunt, non tantum concedit, fed etiam comendat. Quamobrerri
qui finceras litteras fequuntur,non dubitant pullos cum fanis, tum etiam a?gris falubres iu-‘
dicate : quamuis continuus earum vfus improbetur . Nam Curtium aiunt , quod quotidie
Columbas efitaifet, vitam breuiorem reddidifle. Et reuera longe duriores funt ad conco-
quendum pullis Gallinaceis, & melancolicum generant fuccum,funtqjexcrementitij, ma-
xime fi a lenibus edantur, qualis Curtius erat, iam propemodum feptuagefimum annum
agens, & multis orauibus curis affli&us, ac inter reliquas filij maxime ca?de, necnon multis
ftudijs maceratus , demum quod omnibus maius fuit , vix quinq; horas dormiens. Ex ar-
canis Aegyptioru accepimus eos, qui Columbis affidue m cibo vtuntur, peftiferis morbis
haud corripi, quare fi peltis vnquam debacchari coepiifec, nihil aliud in obfonium regibus **
comparari folitum , qudm ex Columba , quamuis Diodorus Siculus vitulum aIioqui,&
Anferem fimplicem tantum eorum regum cibum .fuiffc contendat. Quamobrem Carda-
nus laudat in pefte cibum, qui ex Columborum iure,& carne conficitur» Yillanouanus an-
tiquis Columbis mirabilem tribuit in epilepfia,& paralypfi proprietatem, & fylueftres Co-
lumbos maiescomeftos membrorum tremori, paralypfi, & amiftioni loquela prodelTe air,
fca per fylueftres,vt conijcio,Columbos turrium intelligit. Nam & filios Zor apud R, Mo
fen his eandem fere facultatem aferibit , additq; etiam odorem Columbarum in aerem—*
refolutum ab clfedibusiam didis praeferuare,& Nicolaus Malfa, Pulli Columbini, inquit,
in cibo fumpei membra reloluta roborant, &tremorem vniuerfi corporis fanant, relaxatajg
crura,& minime incedere potentia, ac fenfu, motuq; fera priuata reparant. Et e Cardanus
dari prarcipitius Columbinum ijs , qui frigore laborant. Sunt qui Columbum viuum dif-
fedum perfpinam,melancolicorum, autdefipientium capiti affe&o admoneant, quod fa-
ciendum etiam confulit/Amatus Lufitanus. Sextus Empyricus Columbam incifam( per
ventrem, vt Villanouanus habet ) calidamq; morfui ferpentium impofitam credi ait vene-
na omnia rapere, & fanare. IdemfermegPliniusfcribic,inquienss Columbarum caro re»
cens concepta contra ferpentes auxiliatur . Praeterea pullos Columbinos, necnon & Gallinas
jjs,quiob paucitatem fpiricuum vifiuoru imbecillitate vifus laborant, vtihffimos eflfcAue-
zoar feriptum reliquit, fed capica abfeindi lubet , quia eorum cerebella excitate inducen-
di proprietatem hab«ant. Ijdem,vt Rafis atteftatur occulta proprietate renum dolori con 40
ferunt 5 & corruptum fanguinem emendant. Sed& ipfe capica truncari prius praecipit.
Eodemq, authore eorundem carnes tenefmum fanat , quem , inquit , cucurbita frequen-
ter comefa generare folet. Aliqui fylueftres Columbos etiam in arthritide commendant.
Florentinus pullos ijs necelfarios elfe dicit, qui iam vires a morbo recolligunt. Praeter car-
nem multa alia Columbas fuggerunt ad vfum medicum. Etenim cerebella in primis non-
nulli recemiores medicamentis venerem promonentibus mifcent3 fed Ornithologus id
oftentationem magis, quam vtiliter facere eos afterit : quoniam abfqj ratione, & copiofius
(umpta magis ad hanc rem conferre queant, quam medicamentis parce admixta. Ego
vero eiufmodi cerebeilam cum ineiufmodi medicamentis, tum in cibo omnino prohi-
b ierim , fi modo verum eft , quod ex Rafe , & Auenzoare diximus , nimirum carcitatccu 5©
in lucere. Nam & in multo coitu fpiritus viforij plurimum rcfoluuntur rnefcilicetnoxa
du diciter. Fabulam fapere videtur, mulierem, vt Albertus feribit, perdite eum amaturam,
a q 6 Columbini cordis puluerem in potu, vej cibo acceperit. A rationepariter alienum
eit, verrucas aboleri, & euanefeere, fi quis cor Columbinum fepeliar.
Tefticuli veperem ciere creduntur: quinimmo Kiranides in pluribus plus quam poeta
fabulofus , ac nugax author eos mulieri a viro exhibicos,amoris poculum fore alferit: ficu-
ti etiam Columba? matricem viro a mulieri a praebitam. Sanguinis vis notior, ac celebrior.
Peculiariter autem 3 cefte Diofcoride s cruorem membranis cerebri emanantem cohibet.
Galenus
Omitnologiae Lib. XV’. 45 1
«Galenus tradit Pergamenos , atque adeo per totam fere Afiam, qui capitis offa confra&a
odorant ,Coiumbjefanguinem in craffum cerebri iauolucrum affolere effundere rpoftea
veroquer.dam cum haberet Palumbem, nec adeffct ad manum Columba, Palumbis fangui-
ne vfum effe, & tamen feruatum c(Te hominem illum „ Aliumque rurfus Turturem ad eun-
dem vfum applicantem, nihil hominem 1 x fi ffe . Quippe fimilia^ i n q u i t fimi lia efficere pofie con
fiat : fe vero ait, fexcentos nouslfc eorum, quibus Romae perforata fuere olfa, nec quicquam
ab vfu rofacei citra Columbi languinem otfenfos. Verum id calidum fit aeque , inquit , ar-
queColutT?b«e fanguinis n&ceffeeft: ac fortaflis ipfa tantum caliditas in conta&us modera-
sotione efi vtilis ,haud quaquam eximia , & incognita facultate . Adeft illi quoque bona fa-
cultatis temperatura . Sed quid hoc? Nam & haec rofaceo ineft , prseter quam quod leui»
ter aftringat. Itaque melius inuenire nihil potlis in capite perforato, quam vt rofaceo pro-
bo vtaris. Haec ille, ex quo Actius, & Auicenna eadem repetunt. Eodem fanguinc» inquit
iGalenus,ad hypofphagmatafid eft, fugillatain oculis conlifientia, quidem vtuntur, proti-
nus videlicet [umentes, qui ex animantema&ata effluit. Hunc calidum iu hypofphagmata
affundebat quidam venis ad alarum exortus incifis,qub videlicet ad multos vfusidem ani-
mal fuficeret,(vt itet um fcilicet,& fepiusex eadem Columba fanguinem oculo fugillato
infundere polfet , nam ex ma&ata femel tantum vtiliter. ) Alter pullorum tenerorum ex-
trudis pennis( funt autem illae molles, & fiflulashumore plenas obtinent)eum ipfum humo-
, aorem exprimebat, oculis inftillans. At alijs medicis controuerfia fuit, pulline fanguinem,an
Columba! adultae meningi affundere oporteat. Sed collyria funt plurima, quae medeantur
hypofphagmaus,& maxime quod plurimam recipit myrrham,qualeeft, quod a Democrate
compofitum diafmyrnon vocant. Secundo funt,quae habent multum thurisrpoft quaefunt,
quie ex croco conflant. Quin &foenugraeci fuccus fanguini Columbino inhocvtiqueprae-
fiat. Quidergomoramuraut Columbos, aut Palumbos,aut Turtures, cum omnium medi-
camentorum paratu facillimum habeamusfoenugrecum?Tum memorata colyria in prom-
ptu fememus ■? k Idem aiibi Archigenis haec verba recitat : Ad hsemalopas , & hypofphag-
inata, id eft, ad cruentatos oculos, & fugillatos.Cum plagae oculis illatae funt,& oboriuntur
ex eis eruent^ fufFuliones,ftatim in principio tum ad inflamatione, tum ad dolori copefce-
3©dum facit Cotubinus fanguinis inftil!atus,& praTerrim is, qui ex teneris pennis\exprifnitur.
Qui locus mihi fufpedus eft: neque enim fanguis ex pennis exprimitur, fed humor quidam,
vt paulo ant£ex eodeGaleno recitatu eft,& ex fubfequetibus patebit.Quocunqjidu lefus
oculus, inquit Marcellus, fijanguinolentus videbitur, Palumbinus ei, vel Perdicis, vt Tur-
turis Unguis: aut fi haec animalia non erunt, Colubinus de pinna fublatus ftatim,id eft, ad-
hne calens infundatur. At Marcellus, ac eiufdem fententke Cornelius Celfus alias gra-
oilfimus author in eo ab alijs diferepare videntur , quod Columbinum fanguinem , ceu mi-
nus efficacem poftponant. Si ifftts oculum ladit^ inquit Celfus ^vt fanguis ineo fuffundatur ,
ttibil commodius eft , quam f anguine velColumb.etvel Palumbi.vel Hirundinis inungere: neque
id fine caufa fitjum bord acies extrinfecus lafie interpofito tempore in antiquum flatum redeat %
^°eeieberrmeque (forte celeberrime) Hirundinis. Eo? u ergo fanguis noftros quoq; oculos ab
externo cafu commodiffimc tuetur, hoc ordine, vt fit Hitundinis optimus, deinde Palumbi,
minime inefficax Columbae & illi ipfi,&nobrs.Vet um reliqui veteres omnes vel Colubinfi
fanguinem ad eiufmodi mala folii praedicant, vel faltem aliaruauium fanguini praeferunt.
Diofcorides foliusColumbini ment ione fa c i e ns.Columba fanguinis inquit , in ocultscruorc
faffufisi& recentibus eorum vulneribus illinitur Sic Sextus ad fanguinc in oculis ex i<5tu, Co-
lumbae fanguine recifum,vcilliusquoque verbis vtar, deinde infufum, optime facere afferit
Sic & lpfe Marcellus folum Columb^ fanguine alibi ceu fui oblitus, nominans, eum de loco
pinnarum ( fic habet ) eo momento, quo pinna auellitur, oculis , dum adhuc tepet, infundi
praecipit, qui i&n aliquo vulnerati , aut fanguine fulfufi fuerint. Plinius quidem Turturum»
^Palumbinum,' Perdicumque fanguinem ad eunde effe&um celebrat, fed Columbinum prius
nominans , fic infit. Columbarum , Turturum , Palumbium , Perdicum Sanguis oculis eruor e
fufiufis , eximie prode ft. In Columbis mafculi efticaciorem putant. Vena autem fub ala(quas
in axilla eius eft, Sextus) ad hunc vfum inciditur, quonia fuo calore vtilior eft. Superim-
poni oportet fpienittm e meile decodum , lanamque fuccidamex oleo ,aut vino. Porro
idem Plinius ex Difcoride,vt videtur,apud quem idem eft legere, Columbae fangwi-
nem lufciofis illini kfeuerat, vtTurturtim etiam, & Palumbium:&/Galcnu$inftilhtu ny«
&alopa , id eft no£f urnam oculorum caecitatem iuuare aurhoreft. E naribus fluente nct-j»
fanguinem a Columbino fanguinead id fetuato,concretoque fifti i Plinius, Marcellum
$euerus5
h lib.lc i e
fimpl.
Similia fi
miliaeffi-
ciunt.
il.de fimpL
10.3*
Diafmyr
non.
klib. 4. t.$.
de cont . mt„
fu.hu
i Eupsi 46*
Apipi? vf*
Pennaru
vfus.
Ouotusn
vfusi
Fimi yfiaj
maximus,
m itb. iidt
mpfim.
$i l,$'4ctfp,
Dom?pro*
pter fim$
4$dagrat,
6 lib, i o. dt
ftmpl.
fL3.de cop.
med.fe ♦ £e«
mra.
45 1 Vlyfsis AIdrouandi
uerus, atque ex his Auicenna lcnpfere.Idcm Auicenna podagrae prodefle Ccftatur, Hic*
rodes vero medicamento cuidam ad ftranguriam equi fanguinem Columbae admifcet ,ac
denjque inalijs Hippiatricis Gra?cis medicamento mifcetur ad leucoma equi compofito»
Adipem harum volucrum Alexander Benedicius ad dyfluriam commendat , inunftum fci*
licet , Pinna? Columbinjcjvt Marcellus eft author, maxime quae primum nafcuntur,vfl£ cu
vrtica, a que impoliti podag ae dolores leuant. Quis etiam veteres Medici vfifinu Cor*
nellus Celfus ad rhagadia, C olumbina,\ n qui t, quo, coquenda fiunt, (fi vbt induruerunt ,purgan-
da:dt inde alterum tacere tn aqua bene calida dt het, attero calido fouert locus, Jtc vt tnutcem vtro-
que aliquisvtatur. Et mox de condylomate tuberculo, Jifidtm etiam ouisrefie tubcrculum,l%
1 nquit,na( fouetur:fed defidere ante homo in aqua debet, in qua verbena decocta funt ex reprime-
tibusfet rmfus paulo poft etiam hamorroidum vitium oms foueri iubet, fcd fimplic ter, vt
Gallinacea intelligamus ♦ Diofcoridcs va 6 Columbinis ouis longe diuerfam facultatem
tribuit, nimii u contra cerufta? venenum, ficum thure, & hordei deco&opi ^beantur ijs, qui
esufcemodi venenum haufere- Aliam ruifus Piimus, fed luteis eorum duntaxat vimeemme-
morat,inqukns:r7m/» concitant lutcaex ouis quinque Columbarum fi admixto adipis futili
denarij pondere fumantur .Iam vero hmi,feu ftercoris Columbini, tum ita /impliciter fumpti,
tum etiam vfti, & cum a hjs admixtimaximus in medicina vfus exiftit. Qjod ad temperiem
attinet, fanemedicametum eft cajidiifimum, adeo x\m Galenus alibi tradat/i manus huic
fimo inferatur, manjfeftam peifentiri caliditatem.ProfeCio & Palladius author eft, in agrojo
etiam eiufcemodi ftercus feruidiflimum efte . Inlolens profecto etiam eft,quoddcfumma
eius caliditatc/? Galenus alibi prodidit, nimirum, quod in ea Myfia, qui eft Afupars, do-
mus hac ratione aliquando confla p^w\t.Bratproieftum, inquit, Columbinn ftercus,cui ta pu-
tri, & excalfacto, ac vapore e denti ,(fi tangentibus admodu c alido ,in protinquofene fir afuer at ,
ita vt contingeret eius ligna , quadarge nuper illita refina fuerant . Media igitur a [tat e cum fol
plurimus incidiffety accendit tu re fi nam, tum ligna. Hinc aut c (fi for es quadaalia.qua prope fue*
rant,(fi feneflra nuper etia refina idila facile ignem conceperant, atque ad tectum vfq ue finmmu
ferant .Haec ille, qui ite multisalijs in locis Columba; u agreftium ftercus maiori tepoi e per-
feCte accendi a /Terit. 0 Alibi rurfus, vbiex profetfode eo (cxi\y\t,F ima nomadit, inquit , hoc e fi
Colnbarum agrefiiu per f ape vtor ad multa ceu calfaciente pharmaco, (fi cu NaHurtj Cemirte tu- jq
jum,\ncretuwq-} aridu pro finaptin ijs, qua phcenigmo,feu rubrifi canone indigent, adhibe o,vt stie
i nue ter ali affati us hemicranea, coxendix fcohmata, vertigines, (fi cephalaa\(fi in later ibus fica •
pulis struice, lumbis dolores inueteratiitte nephritide s^cfi ajfiectus cedtaci, (fi podagrici , arthri-
tides, quando videlicet in articulis eoru nondum confliterint tophi fue port . At fi hoc ferens pla-
nefoetidu non e fi, maxime arefactu\quocirca (fi' invrhibus (fi varie vtimur,aiids aljs mi fiet ntes
medicameniis.De mum rui fus p al.bi. Columbarii, inquit, in turribus rufiteoru ageniiu ftercus
acre eft, quo inter iw ruri vfius fium in adoleficente nerui vulnere afft ffo:atfif hoc agricola loco il-
li praftffus cum vidiffet(erat enim non imprudens); mitatus fiemper vfiurpat, (fi neruis vulnera-
tis medetur. Porro compcfitio (fi vfius fmihter fit habet,vt in medicamine ex euphorbmfic vt ca-
ler a nihil dificrepent ,ftd euphorbj loco ftercus indatur . Ferum ftercus hoc fubtilitate euphor -^q
hio cedit, eo fi duris corporibus ruri ex v/u e ft.T eperaui idem aliquando cu metallicis experiundi
gratia,ftatim d principio eri eis terens ex aceto ad Hole, ficut fiuprd docui, multoq-,acrius medica -
mentum euafit,quemadmodu (fi cu aruginem non vftd accepertt.Hxc omnia de ftercoris Colu*
bini ardore Galenusiquibus veiut in compendiu contradis Fernelius dodiffimus ex recen-
tioribus medicus, Columbinus, inquit, fimus (cum eti antea in attrahentibus medicamentis
celebraffet)admoducalfacic,attrahit,&rubificatcuhordeaceafacina,& aceto mixtus ftru-
mas difcutitjarefadusjtricufqjcu nafturfj femine inueteratos coxendicis, cetuicis,& Ifibo-
ru dolores, podagras, & arthritides omnes cxtirpat.Cdfus quoqs euocare,& educere dixit.
Infigne fane pr^rogatiua hocColubinum ftercus obtinet, fi vt AefcUlapius teftarur,dolores
omnes vniuerfaliter.foluat,&; humores deficcet.Ec reuera ex Galeno iam diximus huius fi-
mi vfum ad inueteratos capitis dolores nimiru hemicraneam , & cephalaeam commendari.
Apollonius apud eundem Galenum idem ftercus fomentis ad aurium dolores adhibendis
commifcendumeffe aliquando feribit, Marcellus etiam tritum id cum hordeacea farinas
& adipe fuilla,& ouorum albo permixtu, & codum,emplaftri more renibus dolentibus ait
imponi. Aliqui cataplafma exeo cum farina hordei, & aceco ad omuem tumorem com-
mendant» Aduerfuscaibunculos maximopere celebratur a Diofcoride, Plinio, alijfq uer
€ arbunculos emarginat, inquit T>\o[co\\&Qs,tritumcu*n meHeflini fetnine,(fi oleo . Plinius ve*
fic habet: Car buculus fimo Columbino aboletur per fe illice, velcu lini femine exacetomulfo^
Idem
453
Ornithologk Lib. XV.
Idem legere eft apud$erenum ;
Carbone medendo
Dulc acidum, laticemque cum lini femine iunge ,
Atque fimum pariter Paphia compone Columba,
Hinc line diruptas partes , & claufa venena .
VerbmOrnithologus re&e quidem priorem verfum ex Diofcoride, & Plinio ficreftituit.
JP ukacidnm laticem cudinif emine. iunge. Pa rot itla s tumores etia farpius periculofos Plinius
hupc fimum vel per fe, vel cum farina hordeacea, aut auenacca compmnere teffatnr. Idqj
^0 Marcellus repetit, fed paulo aiiter.!Tr/>/m?,inquit, cum farina hordeacea, & meile fubattuw,
calidum fuppofttum nafcentes parotides comprimit. Idem tradunt, fi eo quo poftrcmo didum
cft, modo vlurpetur, panos aperire, & aduerfus ftrumas prodeffe. Ad nigras cicatrices inal-
bandas Orlbafius apud^Aecium idem ftercus ex aqua illiniiubet,at cito ablui, ne exui
ceiet:aut alijs medicametis mifceri,Vt thuri3faponi,cimolia',cu aceto. Plinius vero ex mei-
le illitu cicatrices ad colorem reducereait, vitiligines ite albas ex vino. Marcellus tritum
.eu aceto omnes cicatrices fanare.Clauos pedem fanat, Plinio atteftate,fi ex aceto eodum
apphcetur.r AndreasFurnerius liquorem quendam ftilla titium , qui faciem nitidam, & te-
neram reddat, prsefcribic, cui inter ctetera ( oua recentia, cafeurn mufteum pinguiffimum,
vinum Maluaticum, poma arantia, oleum tartari,&cerufam,diuerfis ponderibus mixtaJPi-
pionern adijeit. Verum fortaflis redius fimum eius adijeere debebat, vtpote quod,tefte JE-
feulapio vtile eft ad impetigines, aduerfus quas apud Aetium etiam medicamentis admi-
fceturmec no ftigmata faciei delet, vt Marcellus fcribit,ex aceto, ita vt aflidue medicamen
fuperducatur.Si caluefcat mulier ex defluuio capillorum, Hippocrates ftercus Colubinum
imponi praecipit : Marcellus cum aceto tritum capiti impolitum alopecias ait,& cicatrices
omnes fanare. Medicamentu ad alopeciam Archigenis probatum, etiam Nicol. Myrepfus
refert. Fimii Columbioum bene tritu cum aceto irrigato, & nitro prius fricato loco illine:
poftea fubtile linteum imponito:quod vbi abftuleris, locum prius irrigato.Mirum videtur,
quod Diofcorides ftercus hoc, quod alioqui vrere j> fe dixit , fimpiiciter igni ambuftis me-
deri aftcrat:Plinius autem eandem facultatem cineri eius afcribit,fi ex oleo illinatur.Quod
$©farie quaefitum doftiflimis medicis difeutiendum relinquo. Magis verifirnile eft omnes du-
rities difeutere, ad quas Plinius cum hordeo commendari prodidit. Sextus qui eiufdem fa-
cultatis teftem et fe prsebet,humores exiccare a it cum oleo, aut meile calefa&o diftempera»
tum,& fuper duritias ligatum. Mifcctur infuper medicamento oculari non iumenti folum,
vti apud/ Vegetium, qui id ad cicatricefreorum videtur vfurpare, fed tn humanis etia cor-
poribus : Plinius enim ex aceto(MarcclIus addit, fi coquatur, & illinatur) ad acgilopas , hoc
eft, fiftulas oculorum, fimiliter ad albugines, & cicatrices,nimirum vt addit Marcellus, qui
plerunqjfua ex Plinio tranferibit , oculorum , laudari prodidit ; & Archigenes apud Gale-
num thus cum eodem ftercore probe facere. Alibi qucq;/Galenus;ada?gilopas inquit, fimi
Colubini aridi drachmas quatuor cum mafculo thure, tere, &infperge,cei tum eftr & inli-
40 bro de oculis , qui eidem Galeno attribuitur, fi mu Columbinu apud piloru in oculis abla-
tione etiam adhibetur.Idem deniq, ^Galenus ad difcuciendas genufi defluxiones, falem &
ftercus Columbinum teri iubet , atq; ex oleo iungi . Morfibus venenatis , fi Villanouano
credimus, vtiliter impopitur.Taretinus quidam ad paftinacas marinas, quarum i&us etiam
exitialis habetur, Columbinu fimu aqua perfundi iubet, & ex fimilagine Ieuigari, & impo-
ni.Sed vt ad internos atfedus redeamus, pr^ter diurnos capitis dolores,multis et alijs mor-
bis medetur.Quidam in apoplexia Columbum diffedu fincipiti admouent. Si epilepfia fit
ex atra bile, ftercus Columbinum tritum cum ouis Coruoru nonnulli mifcent,& ceu cata-
plafma fpleni imponunt, appofitis prius fanguifugis. Hoc enim cataplafma materiam aiunt
trahere a capite ad fplenem , & febrem inducere , & fic epilepticum liberari , maxime fi id
50 per autumnum fiat. Author additionum breuiarijVillanouani antidoto cuidam contra.^
epilepfiam etiam ftercus Columbinum admifeet. Inflammatas tonfillas Nicolaus Myrep-
fus Columbino ftercore illini confulit , Plinij nimirum authoritate vfus , qui id cum paftb
gargarizatum tonfillas, & faucesiuuarefcripfitetiam cum fico arido, ac nitro impolitum
extra : quod pofterius remedium Marcellus Pliniomaftix afperitatem faucium molliro,
deftillationemq^caftigare air. Sed hsec verba apud Plinium mox fubieda ad fequensex
cochleis remedium pertinenr. Ad mouendum pus in angina at Aretamsclariflimus medi-
cus Columbinu fimum tenuiter per crifteram,id eft linteum facculu inftarpulueris tratif-
miffum, ac infuper iufpcrfuin dficaciilimumdfefcribii:: Galenus duobus in locis ad
anginam
q lib, I J. e-
tap.
r In lib. de
demat.
UZ.Eupvr*
*SI»
%l.$.e. j.
y 3. Euper.
26$.&26f>
ae 3i2in,& colli dolorem fimum Columbinum ex meile inftar cataplafmatis imponi prae*
cipit,& Plinius vino,& oleo permixtu, anginis illitum remedio efife tradi docet. Ad vomi» i
cam, induit S renus ; ' ■ ' ' >. A 1
Simpltce refi nam mifcebimus hordea tufa.
Et mulfos amnes, & purgamenta Columbay
His bine decoclis languentia membra fouentur. >? *
Commendatur item Galeno eiufmodi fimus ad coeliacos affe&us veteres foris illitus PII»
nius vero totum, potumq; eorundem aife&um dolores mulcere alfetic,fed Videndum po-
tius a i ad colicos dolores dicere voluerit.Na & Auicena dolorem colic^in clyftere curare jg
aiTcnt.£t,vc d.btum elt,Galenusid foris coeliacis illinit, & Marcellus crnum,&:ex meile il-
litum,alui incontinentiam ft tingere teftatur.NecnonHippiatri equi ftrophoii collirijs in
anum indendis cum alia, tum ftercus Columbinumifcent. Abfyrtus, ac Hieroclesad infla»
Hiationem dium & ventris equi, fimum Columbinum, aut Gallinaceum, quantu manusca-
pitjin vino cum nitro di(Toluunt,& inde clyfterem inijeiunt. Plinius cum meile illitu ileo
re fidere quoq; feribit. Galenus laudat ad veteres lumborum dolores, item ad nephritides.
Ad hydropicos Archigenis remedium ad Galenu tale legitur. Aeris vfti s fler coris Colqm-
biniana drachmam vnam5rutre ramulos tres, falis communis parum, cum vinoEphefio>&
aqih, icj vt tota mixtura heminas dimidia? fir, praebeat. Apud Nicolau Myrepfum Colum-
binam de cus adijcitur quoqj emplaftro cuidam ad lineoios, hydropicos, & cache&icos.Si 20
vrina retineatur propter calculum a renibus delapfum,& in lotij meatu hsrente noftrum
electum ium, vel pu luere eius dabis, inquit Marianus Sanbtus Barolitarms, cuius efthaec de-
fcriptio:Stercoris mirum,Coiumborum (fcilicet flercoris)porcellionum( ideft,afelloruin
integcoruni)fingulorum vnciarn mifcebis, cum fefquilibra mellis dafpumata,& facies ele-
btuanum, de quo exhibebis femiuciam miicebis,iure,vel vino. Vel loco mellis accipe tan-
tudem facchan optimi, & morfellos inde para.-de quibus itidem femiunciam praebeas cum
iureGallinaceojvel vino.Hoc remedium fi exhibere pergas, intra triduu vrinam promoue-
bit, quamuis etiam prima ftatim die veilitas eius fentiatur : nam lapidem renum cominuec.
Quod fi puluere vei malis, dantur inde fcrupuli duo cum iure,vel vino. Conflat aquam fieri
poife , quae lapide veficae per catheterem immitia illico cofringat. Ad quod duo fuiit necef 30
faria,vt & lapidem atterat, & vefica* fit neceflaria.Primu praeftabit modus, & materia.Nam
extremos vapores fcorpionum cinere, vel Macedonici petrofelini,vel cecolitho,aut lapidi»
bus cancrorum excipiemus.Sic enim aqua fiet, quae etiam porphyriten comminuat. Porro
innocentia prasttar,!! materia, ex qua aqua excipitur, omnis falfedinis expers fueriti no igi-
tur e falis genere aliquo, aut alumine, aut calcantho,aut vini f^ceifed ex aliquo eorum qu£
nuper retulimus, aquam excipere oportebit. Equidem fcio ftercus Columbinu,ac parieta-
riam, hoc, vc illud hac arte m aquam deducium , lapides vefica? durjflimos frangere pofle.
Quod nam autem lilud fit,quod id faturum fit,& abfq, noxa, experientia declarari opor-
tet. Haec ille. O nithologus ex libro manufcnpto, Fimum Columbinu, inquit, in aceto per
diem, ac nodem macerabis, & colando feparabis acetum , propinabifq \ calculofo. In hoc+O
aceto iniedum lapidem frangi aiunt. Aliqui feptem diebus in vafe vitreato macerari in
aceco volunt , deinde acetum colatum bibi . Alij fimum Columbinum purgari diligenter
iubet,& poftquam in aceti modo, qui fufficere videatur (fextarijs tcib^aut amplius)diebus
fepte maceratus fuerit, deflillant in alembico inftar aqua? rofacea;;hoc liquore poto calcu-
lum veficae,& renum pelli aiunt, idqjexperimentisconftare. ^ Galenus quoqjTurturis
ftercus calculofis vftum ex mulio propinat, vt lapides per vrinam exturbentur. Et Serenus
eandem aduerfus lapidem vefica? in hoc fimo facultatem agnofeit, inquietis,
Siue Palumbarum capitur fimum acre fororum
Huic acidis jparfum fuccist trita que folatum*
Ad vrina* difficultate in equo^Theomneftus quofdam Columbinu ftercus cum vini dua*°$
bus heminis refert infundere.Si mulier fecundinas retineat, ftercus Columbinum fuflnum
per infundibulum, eas educet, SymphorinusChampegiusradiceariftolachia?rotunda? ad-
dit. Sunt qui foetum vinum, aut mortuu, & molam quoq; expelli dicunt, fi fimum Colum-
binum per fe,vel cum aiijs,vt caftoreo,opoponace,myrtha,felle vaccino exceptum fuffia-
cur. Et reuera Afpafius apud Actium eandem vim huic fimo afcribit. Porro Marcellus
ftercus Columbinum , vel folum , vel cum ouo tritum dolentibus articulis illitutn prodefle
tradidit, & eft ab Auicenna repeticum?& nos quoq$ coxendice,& podagram, in qua tophi
nondu conftitcrint, hoc fimo iuuare fupra ex Galeno retulimus. Sed Plinius fimile quid de
cincte
Ornithologia: Lib.XV. 455
cinere eiufdem fimi praedicare videtur, dum ait : Incujji articuli fimi Columbini cincrc cum
polenta vino albo curantur. Alibi tradit eundem emerem cum arfenico,& meile ea qua?
erodenda fune , nimirum in vlceribus , auferre: Nam & alibi omnia pedum vlcera fanaiC j
prodidit. Emplaltrum de fimo Columbarum vfto, vti legimus in add;t;ombus breuiarij
Villanouani , cum aceto foris imponitur fuper ficus ani, vel hremorroides . Ceterum no-
tandum erit, quod eriam Galenus fefe obferuafte teftatur, in Columbis, quarum ftcrcoris
tam creber nobis vfus eft , multo femper inferius, & imbecillius earum ftercus fore, qu^ in
domibus degunt , quam earum qua? in montibus. Sed & hoc annota , quod Gallinaceum
! fo ftercus , vc Diofcorides fcnbit , omnia quidemquae Columbinum praeftet 5 fed inefficacius.
Item pro fimo Palumbi, fimum Columba; ad remedia adhiberi polle, & rudus pro Gruis
fimo Columbinum, vt in Antiballomcnis, qua? Galeni, & Pauli libris adijei folent, legirur.
Atque haec de fimo Columbino, & de toto, quia Columbis petitur , medico vfu djda_^
fumo .
Fimus quis
eligendus.
VSVS IN CIBO.
C
i®0 OLVMBARVM genus omne in cibum cedere extra omnem ccntrouerfia
eft. Veteres quoque earum efu delectatos futffe cum magna pro eisfoluta pretia,
tum celebrari ab ipfis perifteriones teftantur.^Ouidius delicias, quas ex Columba* a Met.j
r umefu percipiebant, exemplo innuit Polyphemi, quem Galatea; , vt in amorem fui pelli- Folyphc-
ceret,par Columbarum inter alia eiufcemodi gule illecebras offerentem introducit.Solent J?us*
enim amantes amafijs fuis ad conciliandu amorem eiufmodicoferremunufculaiait autem: Columbi
Nec tibi delicia ^vulgat aque tantum t -
Munera contingent , tama, lepore fque , capraque
Par que Columbarum , &c.
Qui dc nouo orbe fcripfere, Pegu incolas adeo harum auium efu affici aiunt, vt appellenti- IncoI®
3° bus eo noftratibus vendere nolint, tanquam cibum fibigratiflimumalijsinuidences. Sed Pegu Co
videamus , quibus , & quae couueniant , & quantum corpus humanum nutrire nata? finr. lumbarum
Eiufcemodi autem differentiae maxime ab earum setate, nafccndi loco, &temporc acci- dele—
pitmtur ,Sylueftres domefticis praeferuntur, pulli veteribus , & ex ijs vere quam autumno antur*
nati , terte b Ariftotele,a;ftiui improbantur. Albertus autem autumnales etiam laudat, b j. Hifi.
nec immerito , nam eo tempore melioribus granis vefcuntur. Veteres durioris alimenti
funt, & propter nimiam caliditatem, & ficcitatem improbandi. Ex pullis optimi, qui cuo- .
Jarunt: fi tamen has aues quamplurimis alijs affundes, optimi fucci dici polfunt: nam gene-
ratimdehis loquenseGalcnuseasauibusannumerat , qua? facile concoquuntur , & inter C^' f 'f*
laudata alimenta, & quae neque tenuem, neque cralfum fuccum generant, d Alibi priuatim J ma‘ fa*
4°de pullis loquens^eos bonichimi, & fubtilis effe feriplic. Et Ruifus pullos fecundo ordine dedilf
auium laudabilium recenfet , quare laudare minime poflfum, quod a SimeoneSethi feri-
ptum eft, nimirum eorum carnem multa; fuperfluitatis cxcrcmentitia? effe ; nam quamuis Simeonis
id priuatim de domeftrcis intelligit, vt fubinde facit, etiam minimi verum erit, nifi faifta ad Sethi lapf9
fylueftrescoparationernamhoc modo etiam eGalenus rufticulas domefticis ad attenuan- cli.de vtft,
tem vitftum pucfert.Et alibi fylueftres nimirum fanguinem calidiorem, & craftiorem tem- otten.lib.de
peramento gignere dixit. Pfellus eafdem inter attenuantia quide etiam recenfet, fed/alibi
ceu fui oblitus inter ea ,qua; humores excrementitios pariunt. Languentibus hoc auium
genus , tefteGaleno, exhibebatur. Sed vt ad pullos reuertamur, eos generatim acceptos
Auerroes calidos effe iudicat, & humidos, craffique fucci,idque animaduerti ex grauitate g jo.
^motus eorum, &quoniacalidia
quibus alae agirabantur.Vt ad Archytam reuertamur, eum e Diogenes Laertius primu
mechanica mechanicis principijs expofuiffe tradit, primumq. organicum motum deferi-
ptioni geometrica? admouiffe.Non diflimilehuic artificem/ Cafliod.Boeth .prodicar. Ad
quem. n. feribens, vt recitat g Pet.Crin. Tibi, inquir, ardua cognofle,&miracu!a mondare
jppodtu ed.Tua? artis ingeniometalla mtigiut, Diomedes in aere grauius,buccinata?neus
anguis infibilat,aues fimulatf siit,&q voce ^ppria nefeiuthre, dulcedine catilenf jpbant
emit-
'ix. Lib. XV*. 45p
emittere. Pai u a de illo referimus, cui ca?lum imitari fas eft . Iam vero notum eft, & a no-
bis frpius repetitum Columbam Semiramidis infigne fuiife , ac ideo Babylonia? vexillis Columba
appingebatur . Hinc etiam in facra vrbe,vt Lucianus memorat, in Syria, Dea colebatur, Sem'r,am,“
cui aurea infidebat Columba, qua? Semiramis credebatur.. Scribit h Athena?us circ^ olx
pyrenem Columbam tanto artificio fuiflfe depidam,vt ad illius imaginem,ceuad viuam aurea. ^
Columbam viua Columba aduolaret , ingens idolum Afpafiam Hermocimi Phocenfis debac Co-
viri pauperis filiam in honorem Veneris feciife, aciuxtaid gemmis picturatam Colum- lumba.
bam ftatuilfe, ex i Aeliano fcriplimus, quod confpe&a in fomnis Venere in Columbam h
conuerfa, & bono animo dfe iubente didicitretD quomodo a foedo faciei tumore, quo Ia- Columbas
[o borabat, fanaretur. In a?de Tranftyberina magna? matri dicata, vrna cinerum cuftos ^e8ans Pl“
confpicitur jinqua eiufmodicara&ereslegunruranriquitarern redolentes : HOSTLE • Tra' .
C.F. PROPINQVAE VIXIT, AN. VlL M. IX. Huic virguncula conditorio fub- rarJ.?.'*
feriptaeft Colunibula paffis alis velut euolatura, angue mordicus latus dextrum appe- Aipafoe li-
cente. Columba? icon tenerrima? a?tatula? virginis dulcifiimam puritatem denotat : cu- mu acru. "
ius a?tas violenter moritur , vel Virgilio fic adftipulante j Coiubuia
Vita£ cum gemitu fugit indignata fub vmbras . ?hs . Pa.^ls
Anguis nimirum vim , ac venenum indicat mortis . Subeft quoque femilacer canis cer- Jn v|rpnis
uum modicus arreptum fiftcns . Canem furiam, ac parcam, ideft mortem dici ex hoc Lu- depiaa^
cani habemus • quid notec
iq Siygiaff canes in luce fuperna Furia ca-
Deflituam nis dicitur
Ceruum fymbolum aetatis, ac temporis elfe nemo ignorat .Neapolitanos ftatua Apollini Ceruusgta
erexifte, cuius humero Columba infidebat, & mulierculam, nimirum Parthcnopemgeni- °"
bus flexis ante ftatuam procumbentem, quafi Columba adorarer, collocafle ex Alexan- Sca'tug, a-
dro Neapolitano, item Statio in augurijsrecitauimus . Cur vero Phigalefes in antro quo- pollinis hu
dam Cereris fimulacrum,quod manu altera delphinum, altera Columbam fuftinebat,con- meris Co.
fecrarint, k Cariius eiufmodi fabulam recenfet : Prope Phigaliam Arcadia? vrbem,ftadijs lumba in-
plus minus triginta mons fuit Elainon nomine, ac in eo Cereri facrum antrum, q ui^ouvUo fidens .
cognominant.i.nigram,puIlatamve. Dece cum Neptuno congreflum fub equina lpecie Cereris
jo celebrant Thelepufei . Verum non inde natum Phigalenles, equum volunt, fed quam di-
eunt Arcades JWoirnv. Quin imo indignationem Neptunum concepta, pra?tereaq. Pro- 5I#
ferpina? raptu conftcrnatam,fibi pullam induxjireveftem,ac in fpeluncam fefe infinuante Cereris fa*
diupoftea non effe vifam:verum corruptis frugum pluribus, ac graftante latius in horni- bala,
nes peftilemia? vi tabida, Deoru quidem nulli fupereratconierv(jiuiviSHffctt»
A*Mo' fxiv (Jioyicav d^oxivucrao-ze rp
IIAgZov iov NtVaip J' oyepeov dftoyvr} ct&p «v, ideft.’
Juxta etiam foculum perpulchrum , quod domo tulerat fenea
Aureis clauis trans fixum : anfa autem ipfius
Quatuor erant , bina autem Columba circum quamlibet
Aurea pafcebant , duo autem fub t tu pedes erant
Alius quidem laborans fubmouiffet d menfa
plenum exi flens: Ne flor autem fenex fine labore tollebat*
\ dq 2 Peleia*
460 Vlyfsis Aldrouandi
peleiades pdeiades hic fton ftgnificataues fecundum aliquos , idq. fufius probat do*5tiflimus Athe"
sn poculo n2eus# Mam cum poculum illud aures, fiueanfas geminas haberet, vtraquefcilicet in bi-
^Horrie nas Partes verfus poculum rurfus coeuntes diuifa,vt cum binae eflent aures, & circa vtra-
soauts an que wept sW^pov binas Peleiades fpedarentur, & rurfum aliae dux fub fundo poculo, in
ftell#® * vniuerfum fex haberemur, quot fcilicetin caelo etiam confpiciuntur, itaque ftellas, non
aues fignificare Homero exiftimat, Sed cum & Martialis Columbas verterit, haud ine-
pte quis Homerum aues intellexiffeputet :
Hic duo longam cenfentur N e fi ore fundi
Polite e de Pylio trita Columba nitet .
en insom . Qup loco m Domitius Calderinus pro Columba turpi/fime legit columna, fenfum au- lc
thoris plane inuertens. Extat fuper eodem poculo elegans Alciati emblema SCYPH VS
NESTORIS inferiptum, quod tale eft.
Ne floreum geminis cratera hunc accipe fundis ,
ffupd granis argenti majfa profundit opus .
Clauiculi ex auro : fiant circum quattuor anfa .*
Vnamquamque fuper fulua Columba fedet .
Solus eum potuit long$uus tollere Ne flor t
Maonida doceas quid fbi mtifa velit ?
E fi calum fcyphus ipfe> color argenteus illi e fi :
Aurea funt cali fydera clauiculi . 85
Pleiades e ffe putans > quas dixerit ille Columbas
P mbihci gemini magna , minor f fera e fi.
Hac Ne flor longo fapiens intelligitvfu .
Bella gerunt fortes , callidus aflra tenet •
Allegoria Quam allegoria Alciatus ex Athenaeo tranftulit, cuius longiflima difput atio fuper ea, ceu
de Nefto jn compendium redadaad hunc feremodum habet : Neftoris poculum quatuor aures, ve
aris poculo. j~fomerus teftatur, habebat, quod ira Poeta defcripfir,vt caehfaciemrepraefentarer.Arge-
tum enim, quo tantu poculum conflatum erat,cadi colorem indicat claui aurei ftellas:Ple-
iades,qua?circaaures erant, Pleiades referebant, (Peiiadas fiquidefaepe Poeta? pro Ple-
iades pofuerunt, vt Simonides,& Pindarus teftanturper tranfmutatione literae.) Er qn 3C
Homerus Peleiades.i.Columbas inducit Ioui ferentes ambroflam,de Peieiadibus,non de
« Columbis eft intelligendum. Verum & per has aues intelligi fupra fcripfiraus. n Paulus
Tormen.u. iOUIUS Antracium quendam Pifanisduoinufitataemagnitudjnistormentarudiveteru fae-
Columb^U cl^° ^at>re^a<^a vendidiffe narrar, quorumralterum ab infculpra aue Columbina , alteru a
imagine . terribili idus violentia Defperata vocarentur.Laurentius Surius,alijfq.permuiti feriburit
Columba D.Bafilium Columbam ex puro auro confeciffe, in qua facratiffimamcuftodiebar Eucha-.
aurea in riftiam i fufpendebat autem eam fupra facram mefam in fpecie S.Columbae illius,qu£e iti
qua S. Eu« Iordano Saluatorinoftro baptizando apparuit. Hinc 0 Baronius S.R.E.Card. In Altari
charifl. fer- jnqUjt3jtem intra Columbam auream reponi foliram legitur in adis D.Bafihj ; quae Arh-
o f^Arni) 1 Philochii nomine inferipta habentur. Ad idem officium politas fupra Altare Columbas
° Columba aureas, & alias argenteas fuper Baptifteria fufpenfas Seuerus impius haereticus fuftulir,vt
aurea obla quae ifti funt CIerus,& Monachi Antiocheni libello fupplici, quem quintae fynodo obtu-
ta ab Hila- Ierunt. Haec ille.Et Platina author eft, Hilarium Pontificem in Templo trium SS.Colum-
*io Poncif bam auream duarum librarumpondere inter alia aureamunera obtuliife. Item Conftan
Maximus j Imper.in Templo D.Petri auream Patinam cum Thure, Columbamq hyacinthinis
confecret”1 ornatam gammis, ac margaritis coftimifte.Romani Pontifices lingulis annis inpra’dara
nod^Nata Natalis D.N.Iefu Chrifti node,priufquam exordiantur facrificia thure aqua luftrali
Iis Domi> confecrant,& fandis precibus inaugurant enfem affabre fadum, aurea vagina baltheo,
oi» capuloque aureo inftrudum,& eius mucroni 'impolitum galerum ex holoferico molli ian-
thino confurum,duplicatumque exuuijs muftelai*um,vel vt quidam vocant, Inalpinorum*^0
murium candidiflimis fafcia,vel diademate aureo circumdatum, & margaritis plurimis cir.
cumtextum,exornatumque. Quatnuis autem nobilis, & optima haec ftrena, quam parat ea
node folam Pontifex summus magno cuipiam Principi donandam, qui bene de Kepubh
Chriftiana meritus eft, vel bene mereri adhuc poteft, huc pertinere minime videatur tn
eius obiter mentionem fierioportuit, quoniam ineo galeto candida Columba, & folisglo
bus caelari foIeant,illa Spiritumsandum, hic fummum omnium conditorem Deum figni-
ficans . De ceterorum myfterijs ifptifliinis, quorum meminiffe,& exequi fignificata Chri-
■■ 'j ftiani,
Ornithologia?. Lib. XV.
ftiani,ac pij principis intereft,qui plura defiderat,i$ Stephanum Vinandum Pigiu adeat,
qui fuse, ac dode ea fingulatirn in fuo Hercule Prodicioomnia profequitur.Quod modo Numifm.r*
ad numifmara fpedat, pauca cquidem,imo bma tantum obseruaui,in quibus Coiiibae ima c? cG .Co”
go reprefentatur.In nummo fane Cybaritico Columba cufa eft. Horatio eius vr bis, 6^ Iau'*
fortaffis numi meminit, inquiens: Sme*
Ne Cybariffiica , ne B ithina negocia perdas»
In Cilicia ea eft vrbs,quamuis & alia fit minoris Fhrygfe.In nummo autem infcriptio eft
KIBIR A.Signum Columba volans. Pierius Valerianus locireligionemindicare exifti-
i° mar, nimirum, vr in ea vrbe quemadmodum in Sina facra Columba colatur . Aliud nu-
mifma, argenteum eft luliae Pise, quod in auerfa parte Iuliee Pia? in habitu viduali effigie
cum infcriptione IVLIAPIA FELIX AVG. abaduerfa vero Pudicitia? Dea? eundem
veftitum indutae,fed fedcntis,& ab vtroque fedis latere Columbam, manu vero fceptru
habentis imaginem reprefentat cum literis PV DI CITI A.
Tugiia? Pia»
numi fora .
EPIGRAMMA PONTANl INSCRIPTVM
cui donaturus fit fuam Columbam.
Cui veftrum niueam meam Columbam
20 Donabo, 6 pueri, tibine Iuli?
AnCelfitibi? An tibi Nearche?
Non vobis dabimus mali cinaedi.
Non vos munere tum elegante digni .
Quin in te miferam crucem, diuque
Concifis maceremini marifcis.
Infulfi, illepidi ,& parum venufti.
Sed cuinam cupis, 6 Columba, munus
Deferri ? fcio , nam meam puellam
Amas plufquam oculos tuos, nec vlla
13® Viuit mundior , elegantiorque.
. Haec te in delicijs habebit,haecte
Proponet nitidis fuis ocellis.
Nec tanti faciet fuam fororem.
Huius in gremio beata ludes".
Etcircumfiliens manus, finufque
Interdum aureolas voles papillas.
Verum tunc caueas proterua ne fis.
Nam poenas dabis , & quidem feueras»
Tantillum modo, tam venufta pom3
4® Seces vnguibus . Eft enim Dionis
Tutelae hortulUs ille dedicatus.
Numen laedere tu tuum caueto.
Impune hoc facies volente Dius,
V t dum te rofeo ore fuauiatur.
Rofeum luteolis premens labellis ,
Mellitam rapias iocofa linguam ,
Et tot bafia , totque bafiabis
Donec nedarei fluant liquores.
QS J
DOME-
4<5z Vlyfsis Aldrouandi
DOMESTICARVM AL1QVOT
Columbarum defer iptiones>& primum earum
quibus pedes nudi funt. Cap. II.
Omefticas Coiumbas appellamus vti fupra quoq. innuimus ,qua? intra limina
nobifeumfere degunt.Harumalias noftrates3alias peregrinas, (iue exoticas
nominare poffumus.Noftratiualia? pedes hirfutos habent3aiia? nudos:rurfus
a]ia? criftat^sut^iig vertice plano3q vulgatifs.suc.In peregrinis noeede tm
Omithologise. Lib. XV.
Columba domeftica vari) coloris cum pifo
Columba?
tmaioris nu
dis pedib.
imago.
Tronfo.
Aftumel la-
to.
Color.
Coi ubae va
lia? pedib.
nudis dei*
criptio.
Magnitudo
Roitruro»
Guttur.
Collum.
Dorfum .
Ahe.
Pe&us .
Venter.
Coxae.
Cauda.
Columba-
rum mon-
fi fica cum
pedibus nu
dis imagi-
nes.
4$4 , Vlyfsis Aldrouandi
differentia reperiuntUGfed roflri infuper quantitateilifcrepant Decolore omniu nihil
dico.quod fi enim & is diuerfitatemfpecieiin eis confh'tueret,potuiffem quafuis vbiquc
obuias defcribcre,le&oreq.in re trita, feii feria diutius remorari ; at cum idem etiamnum
mihi fit, qui femperfuit,docendianimus,itaq.pofihabita coloris ratione, diuerfiffimorum
generum faltem vnam deIincabo,veJplurcsfi necelfarium fore exiftimauero .
Inter notiores,quibus pedes nudifunt,cu duplex genus fir, maius nimirum , & minus
duas et icones exhibere placuit.Priorcffigies maioris eft. Vulgus hmoi Columbas Tro-
fa s,& Aufiarnellarasappellat.Maiorcfiu parte nigricabat. Caput maculis albis, quas vi-
rides pennas percurrebant, erat variegatu. Mentupariter infignemacula alba habebat, Io
fub qua pennte prorfus erant ametheftinae.AIa: infup albis maculis refpergebanrur remi-
ges vero totse cadida?:pedcs rubri, albis tabellis diftind :ca:tera,vt dixi, auis erat nigra.
Quam nue damus potius, qua alia in hoc genere depinximus, qa videl icet inter alias
ob colorum diuerfitate longa pulcherrima exifiit.Quare varia appellare libuit. Magnitu
do fi a roftri extremitate ad cauda? fine, vfq. demetiaris dodrante cequat, & palmum. Ro
ftrum cra/fiunculumeft.qua capiti coniungitur,albu «nates patula:, & nigra: .-cetera colo-
ris cornei. Caput fuperiiis modo aIbis,modd ametheftinis plumis variegatur, Guttur pro
pe roftru,atq. oculos primuliuefcebat,moxprorfuscandicabat. Collum color is caftanei,
fed in fumirate pennarum fcrmefanguinei,& prope dorfum virefeic. Dorfum ipfum, ac
veropygium candida,vtietia coft£,& alarii rcmiges,na extera, omnino funt ferruginea. 2C
Pcdusjventerq.plumbi colore a?muIantur,quemadmodu item coxa-.-nihilominus plumu-
\x omnium fubn!iffima:adcaftancuinclinant.Caudaexalbocinerea eft.Tibia: digitiq;
midfcoloris fanguinei,albis tabellis infignes. Vngues breues,nigri, acnimime recurui.
Verum antequam ad Columbarum dome.
Ricarum , quibus pedes hirfuti, -hoceft.pcn-
nulis obuefiiti funt , deferiptiones me accin-
gam i mpnllrificarum harum Columbarum
imagines proponere libuit, quarum prior in
Germania propepagum Rikenfchoucn, non
procul Landouia oppido anno 1550. capta
eft, non tantum quatuor pedes, fed duplicem
ctiain
Ornithologia?. Lib. XV. 4^5
etiam natura? ad cij cienda excrementa aluum habens s qua? Auguftam (vbi tunc temporis
Romani Imperij comitia habebantur) Miffa, primum a Carolo Cerare > & principibus
Imperi,ac a reliqua hominum multitudinem miraculi Joco confpe&a eft. Ha?c altera Bo.
sion.nataeRdupJicialuojitem quadrupes colore tota cinereo ad amechiftinum tendente»
D E
4&> Vlyfsis Aldrouandi
DE COLVMB1S PED1BVS HIRSVTIS,
fiue pennatis . Cap. II.
Columba hirfutis pedibus maior^cum cirere arietino.
NOSTRA-
Ornithologise. Lib. XV. 467
NOSTRATIvM domefticarum , qua? pedibus funr hirfutis,afia? maiores
quoque ai minores dici queunt,& harum rurfus aha? capite iunr plano, cri~
itato alia: . Quam pro maiori exhibuimus, auis erat afpedu quidem lucundilfi-
ma,maxima tamen fui parce albicans . Roftrum habebat fere luteum, ceruicem viridem,
pedoris initium a nechiftinum, vertex capitis, dorium,aIa?que fuperius quodammodo li-
uefcebanc. Cauda, alarumque fuperiorum extremitates prorfus erant nigrae, digiti pe-
dum rubei, c.Ttera candida . Aracum quia quoque vcfcatur eo, appinximus.
Ex minoribus, qua? crifta carent, h.rc e it, quam modo delincatum tradimus , omnino
candida, fed rbftrum luteum, pedum digiti rubri, ac inter eos pennae, ea?que fatis longa?,
& candida .
46 S Vlyfsis Aldrouandi
Si Picam Pliniu$,quod nimirum albo, nigroque vanarer, variam appellare potuit, &
nos hanc cx pofteriorum etiam genere hieram depictam Columbam variam dicere po-
terimus . Nam & htcc fi fangumeos pedes excipias, duobus eifdem tantummodo colo-
ribus confiat. Caput enim guttur.pectusjventerjcox^, & ala? inferius candida :Dorfium
totum nigrum. Ceruix, colium, atque alcefuperius, necnon podex, & cauda ex albo, ni-
groque varia. Apicta cfi melica .
c
Ornithologix. Lib. XV.
Columba nofbra criftata.
469
Inter criftatas noflrates huius a-
uis icon etiam fufFecerit. Au is erat
tota fub curule o, nigro, ac candido
variegata .Caput vbi roftro anne&i
tur, fubcfruleum 3 mox album : in
ceruice rurfus fubcfruleum . Gula
pedtus , venter omnino alba : ale al-
bo fubc?ru!eOj 6^ nigro variae .Ca-
uda tota fubc^rulea pedes rubri ;at-
quehse icones pro domeflicis noftra
tibus pofit? fufficiant.
R r DE
470 Viyfsis Aldrouandi
DE COLVMBIS PEREGRINIS.
Gap. i y.
Columba crifpis pennis cum cicere fylueftri.
Ornithologiaj. Lib. XV. 27I
ER EGRINARVM quia maior diuer/itas,plures etiam icones popu-
lare videbantur . Differunt autem non pedum dun taxat ratione, fed roftri
quoque quantitate, & capitis criPa.Has inter tanquani mirabilior, omnium
confpe&uminfe rapit, procedenti paginadepi&a qua vulgo Columba Ric
cia,id ePjCriftam veftitam pennis crifpis habentem, appellant. Auis autem
prorfuserat candida:proter pedum digitos qui rubebant.
Columba Cypria cucullata cum orobo.
Superiorem pulcherrima; excipiet Cypria; quaru duplex genus eft jcriftatum vnum,al
terum plano capite.Criftatarum,quas cucullatas,feu monachinas, Ferrario Sorcllas vo-
cant,ali? pedes nudos,aliie plumis tectos habent, qualis hsec ep, quam hic ponimus , Co.
Jumbam galeatam quibufdam appellatam , quod nimirum criPam gerat admodum furre-
dam, magnamquea
R r 2 Plurima
47 i Vljfsis AIdrouandi
Plurima hoc genere pedes nudos habet.Sed quoniam eiufcemodi aues fpeciefuadu
viuuntjplurimos obIe&ent,ncm ab re futurum arbitror, fi etia aliquas delineatas exhibue-
ro» Qua? primo loco datur auis eft ex albo nigroq; varia,pedibus ruberimis.
Columba Cypria alia cum lente.
Ornithologifc. Lib. XV*. 273
Sunt qui ob pedoris amplitudinem5hanc, quam nunc depidam tradimus, vulgo etiam
Tronfo nuncpent, »3^ gutcurofam. Auis eft fatis fpcciofa capite exalbo ,& cinereo va,
liante j crifta omnino cinerea. Roftrum vbi capitis coniungitur fuperius album, 5 ca?cera
cinereum. Pedus ab initiojtotufque ventre alba . Collu ele gantiffimo colore puniceo ni-
tet3intercurfantibus pennulis viridibus.AIatu vefti tricfi quatuor primi ordines alb^quin
tus caftancus,fextus5ac poftremus ater:remiges rurfus omnino candida . Cauda5ac vro-
pygium exalbo ad cinereum vergentes.Pedes rubri; vngues nigri3exigui3 minime vnci.
Columba Cypria alia cum fumaria lutea .
474 Vlyfsis ^dclrouandi
Ha;c quoque Cypria quibufdam dicitur, & crifta decoratur fatis venufta ;fed haud ita cu
cullata.quare ad comunes noftrates domefiicas potms3quamad ( ypnasmeo iudiciore-%
ferenda eft, maxime cum &rofh um fit Jongiofculum.quod Cypriis breue cffefolet,C£ete
rumauis tota coloris erat caftanei,fi candidas quafdammaculas^qujeincollojacpropere”
sniges,necnon ad ventrem coipiciuntur -,excipias. Remiges tamen etiam caudaque intus
candicfe funt;pedcsrubri;vnguesnigri,roftrumluteum.
..... \
Columba Cypria alia cum araco.
Ornithologice. Lib. XV. . 275
Pofteriores ha? dua? vbique Terrae fimiles. Priorem tamen alba macula3<]uam retro ocu
fos antecrifiam habetjfacile ab altera diflinguit.Vttaq. colore cinereo eft ad fubc^ruJeu
dedinante.Collura etiam vtrique elegantiffimOjCeu torque pollicem lato viridi ornatur .
Priori remiges candida? 3alteri nigrae , quibus tamen bina: etiam candida: immixta: funt.
Cauda: extremum vtrique nigrum3rubri pedes»
Columba Cypria alia cum verbenaca.
47^ Vlyfsis Aldrouandi
Columba Cypria alia cum lente minore.
Ornithologia?. Lib. XV. 277
Eiufceaiodi Columbarum genus nonnulli Indicas appellant, cum Cypr/j annumerari
optime, ni faIJor:queanc.Nanque fi criftam,fiue cucullam addas, plane tales euadent.Qua»
priori loco pofita eft.Columba tota erat nigra prater croceos ocu!os,&rubros pedes,nec
non pofieriorem roftri parten^qu# lutea eft.
Columba vulgo Indica difta cum pede Columbino.
478 Vlyfsis Aldrouandi
Sunt qui hanc Cretenfem appellant,quando alioqui roftri breuitas fupenori congene
rem effe demoliret. Auis eft capite,dorfo, pedore, ventre, cauda,& coxis cinereis Jloftru
Iutefcit,fuperiufq; quacapiti neditur,albu habet tuberculum . Supra oculos retro prope
verticem, oblonga macula candida erat.-fimilifq.alia mentum conftituebat. Collum ad la-
tera viride, cetera cinereum, pennis intercurrentibus puniceis-.prope pedtus vero omnino
puniceum. Al? erant verlicolores. Odo enim priores ordines prorfus erant cinerei, dein
alius ordo coloris cerei,quemrurfusalbus,albumrurfusordo cereus excipiebat.Remigu
minores ab initio alb^,a medio ad extremitates vfq> cerei coloris erant, maiores totg can
didg. Pedes rubri, vngues nigri .
Columba vulgo Cretenfis dida cum vite vuam ferente
Ornithologiae. Lib. XV. r 479
Huius generis Columbam quidam gutturofam vocant.fed id nominis meo iudicio, ma
jgnis illis qua? in ipfo volatu guttur aere inflantes,tanquam m amplum tumorem adducut,
potius competit. Color huic aui pene vnus, nimirum caftaneus ad rubedinem vergens. Ro.
ftrurn breue,cra[rumjtuberofum , totum album. Maculaitem albafupra oculos a roftro
per frontem afcendit. Oculi rubefcunt. Penna» colli ad latera, cum cicere fylueftri.
480 Vlyfsis Aldrouandi
Ex eodem genere eft3quam nunc exhibeo5etfi monftrifica. Color eis ex amethiftino c5
dicans . Auis erat quodammodo bicorpor ex vno nimirum corpore alterum par pedum
emittenSjCiim reliqui duo alteri corpori perfe&o inefTent.Capitis coloris amethiftino pu*
niceus alius eraummixcus:pedespalliderubefcebant,vngues nigricabant.
Columba Cypria quadrupes cum araco.
L
!
*
i' f' ' " '
’v
j - V . _
Ornithologia;. Lib. XV. 481
Eiufmodi Columbas Perficas, & Turcicas appellant, colore toto pullo, flue betico,
praeter oculos, qui miniacpo colore, & pedes, qui pallide rubent, necnon roftrum, quod
lutefcit . Nunquid vero eiufmodi color huic generi proprius fit, plane ignoro »
si
\
Hanc
482 Vlyfsis Aldrouancli
Columba' Hanc iconem, qua modo dabimus Hieronymus Patauinus Medicus clariilimus Viena
Indica ro* mihi ex aula saerx Caefaree Maieftatis ante aliquot annos tranfinifit fub titulo Columb?
(boAng. indicas rofiro Anatis, cum interim praeter pedes, & magnitudine nihil cu Columbis. co*
mune habeat.Rofirum enim, remigum, caudaequelarcuitas Anatem potius, qua Colum-
bam confiituunt. Quid vero de natura eiufcemodi auis dicam, praeter nudam, eamque
prope mutilam defcriptione nihil habeo. Columbis tamen adijeere eius iconem propter
inditum nomen liceat, Ledtor interim curiofus, fi dabitur occafio, reliqua quae ad natu-
ram eius (pedant, inquirere poterit , & defedum noftrum in re tam feriafupplere . Ro.
Urum primum albica t,dcin circa nares erubefcit poftremo ferpentium inftariubcaeruleis,
& ni gris maailis,quae per totum ferme verticem producuntur variegatum eft. Sub ocu-
lis macula louga.alba totum caput tanquam torquis ambit. Collum interiirs virefeit,
Antequam
Ornithologk. Lib. XV. 483
• Columba Saxatilis M. Varronis cum cannabe.
Antequam vero ad ferarum Columbarum priuatas hiftorias me accingam, agreftfs,
fiuefaxatilis, vt Varro nominat-, Columba imaginem prius exhibere necefle ede iudi-
co, eoque maxime cum agreftium, nimirum , qua? in Columbarijs noftris degunt, natura
plane in omnibus eadem fit, fi rantiim habitationis locum excipias cuius gratia minus hu-
manam confuetudinem ferunt . " ...
S s 2 Quia
/
484 Vlyfsis Aldrouandi
Quia vero, & in hoc gencreetiam variae color, itaquehtec, cuius iconem cxpreflimus,
sion ideo depida eft,tanquam eo colore omnes fint, fed quia plerunque fal tem talesrCo-
lor capitis fupini, colli prope dorfum, & alarum ex cinereo Fufcus . Remiges omnes pen-
aiaecinerea? . Dorfum ex cinereo albicat. Vropygium, & cauda cinerea?, hcecvero in ex-
tremo nigra. Pedusad cafianeum vergit. Venter totus leucopheus . Pedes rubicundi,
tabellis albis ornati, Vngues nigri.
DE PALVMBO MAIORI, 10
fiue Torquato. Cap. V.
M Q_V l V O C A .
NARRATIS iam fatis, fuperque qua? ad Columbarum generatim confi-
deratarum hiftoria pertinere videbantur, defcriptifq. aliquot domefticis,
fyluefires fequuntur,in quibus Palumbus Torquatus, nimirum omnium 2cj
maximus primum locum iure meriroobtinet. De quo antequam agamus
more noftto qua?dam recenfebimus,qu£ eode nomine infigniuntur . Gla-
palumbus diator quidem magna? fama? Palumbus diduseR, de quo lepidifiimum apud Tranquil-
gladiacor. jum ap0phthegma legitur Claudij principis : nam cum populus Romanus aliquando ob-
nixe Palumbum illum exhiberi peteret , Claudius alludens ad nominis amphibologiam
daturusfefe Palumbum pollicitus efi,vbi captusforet. a Athena?us pifces quofdam Pa-
3 L. 7. c. 3. lumbos nominat ex Epicharmo his verbis : Mane ab aurora apuas ex igne comedimus rotun-
palumbus das , ac porcellos , carnes ajfatas^polypos , quibus cum vinum dulce btbimus , heu me mi ferum ad
jifcis. fepulchru me vocans , mala dicit^prater triglas, tum duo, amisi media appofita , Palubiq. Qdiracu
tanti aderant, & (corpif Pafiinaca marina, cuius radij,fiue cauda* idus Ia?talis eft,Venetijs ^
v • vernacule pefce Palombo appellatur, quo? nunquid Qucca fit Athen a?i, peritior es inqui-
inVina. rantriiam quamuis adeo vcnenofo armata fit radio, non ob id tamen a ciborii cenfupror-
fus fubmouetur,abfcifia fiquidem cauda vbique ferme venalis habetur, & in cibos admit-
Muftela lx titur, verum vilis,& plcbeia a?ftimatur; nobilis rame, ac delicata,fi muftela? lacui compare-
uis v pefce tur,qua? &ipfa tamen Roma? nefcio, qua ob caufam pefce Palumbo vulgo dicitur.Cani-
Pakimbo cujam muftelarum pariter generis in quibufdam Gallice locis Palumbum vocari audio.
SYNONYMA.
Guarefcen*
Alurfan.
Aluers.
Algauari-
fcen.
Kyloz.
Kaloz.
Gazza? er-
ror.
Plin. error.
Vifci gene-
ratio.
Hermolai,
& Peiotci
error.
QV JE Gra?ci Phattis, idefi, Palumbis,ea aui Guarefcen dida? afcribunt Arabes,
pro qua voce Bellunenfis habet Alurfan , feu Alurafen, ni fallor , nam Colum-
borum fylucfirium ca?teris maiorum, notorumque in Syria fpeciem efle alfcrit,
& alibi Aluers Coi u bos fyluefires magnos exponit. Apud veterem Auicen-
nx gloffographagu etiam Algaurifcen legitur. Apud Hebra?os hoc nome non reperitur.
Albertus vbi Gaza!Arifiotelem traducens haber, Oenas maior est Columba , minor Palube ,
Je^it minor efi,qua Kyloz, vel Kaloz. Aphatra Gra?ca voce Feita,& vehicaetia detorfir,
Auicena? interpretes, vt apparet, fecutus.Gnrci hancaue,vt firpe diximus 0>a'ui enim intelligodu* vnum expetitis Palumbem , Quem locum Nonius quoque addu-
cit. Lucilius pariter. Palumbes macros vocaffe legitur .Palumbium ferorum legimus in Pli-
nio,& alia Jedio habet ferarum. Quo Palumbem nanum , inquit Pomponius de vite, vt citat
Nonius, ex ore tollit*, Palumbulus, vti Columbulus dimlnutiue etiam dicitur . Palumbula PaiU‘3U us“
quoque legitur in Cornucopia Perotti,authore non citato . Nobis Italis Palombella di-
o citu^vt audio . Palumbi senus alterum, & minus, quod Liuiam Niphus, nefeio num bene PalSbella,
interpretatur: Quapropter ego Palumbulum potius Phabem dixerim, quafi palumbum mi qu® auis
norem,nifi Palumborum pullos alij Palumbulos etiam vocarent, quod non veto. In Mar- Italis,
chia Anconitana duo Palumbi genera reperiri intelligo magnitudine differentia maius 1>alurn^°‘
appellati Palumbono, minus fimpliciter Pa!ubo:qua? forte Phatta, & Phabs fuerint. Ifido- run?
frus Palumbes didas putat a pabulo, eo ^ fine farda? : addit tamen ex moribus appellari, mjnus
comes fit caflitatis, quod poflremum magis placet,* nam & Aibertus,vti fcripfimus Pa- paiobono.
iumbem didam ait,q> parcat lumbis, ficuti Columbam contra quod lumbos colat . Hallu- palombo.
cinatur Adrianus Iunius, Palumbem Martiali fimpliciter Torquatum dici exiftimans ; na Etymolo-
Martiali haec vox epitheton, ficuti ex hoc verfu,vel mediocriter dodus videat : & cx quo • .
fo etymum Alberti egregie elucefcit . Inguina T orquati tardant, hebetantque Palumbi. A. j,atl1 Ia
Redius dixiffet Iunius quotiefeunque Palumbes fimpliciter nominatur, de Torquata in- paiUI{|bes
telligcndum effe. Scruius Palumbes vulgo Titos vocari feribit, idque Ifidorus repetit: fimpiicjCee
quin imo idem Seruius dicere non veretur. Palumbes non dici Latine, fed multorum au- deTorqua-
thoritatem Latinum feciffe, vt Ciceronis in Elegia, quae Thalemaflis infcribitur,vt Ver- ta intellige
gilius in Bucolicis. C^iius Palumbes Titos dici arbitratur ex PafferUm falacirate, qui fo- da*
lent, inquit, Tm^«i/,idefl,titifTare ? quanquam,& rpttQigetr, de voce eorum vfurpatur : hinc
forteTitis deriuatur,vt feribit Dionyfius,auicula? fpecies, aut etiamauis quaedam minu- cur xicjdi-
tior.Haec ille: Et Cornutus in illum Perfij locum Ingentes trepidareTitos , cantur.
Columbos agrefles interpretatur, Afcenfius vero, qui, & ipfe Perfium commentatus efl,
pullos Columbinos ccgruere inquiens vulgari Flandrico,quo fic pulli Gallinacei vocen
tur,& de iuuenibus ignauis per irrifionem,q>fint pulchri Titi. Ego Perfium per Titos in- ,
gentes, aues intelligere non puto, fed vti vetus interpres interpretatur Titios principes
Romanos, alias Tatios dido$,v'el fi olno Titos velit qs aues effe, ego Titias aues inrerp- ,ovoce ur
tabor.i. Vultures :etfi fimile voce,nimirfiT/(W&>v reperioapud d Ariflot.vbi etiam Gaza dS.hi.c.i6
Palumbium tranftulit, quam pariter ledionem fecutus videtur dodifiimus T urnebus, qui
ad haec Varronis verba, fodales Titij,8cc.fic feribit, TatijdT acito vocantur hb.i.d Lucano xitienfis
T itij. V trumque verum puto, cum & T ttienfs trib. d pranomine T atj ditia fit,& T ilia curia ab rribuS.
eode.T it j tatne fodales d Varrone dictetur no T atfareumeto T itiarum auium , De bis ita f >rtbit Titiacuria.
S S 3 T acitm
Titus Ta-
eius.
e Lde fan>
tuend.
Cadones
qua: aues.
Palumbo.
Palomator
caz .
Colombo
Fauaro .
Phauier.
Semiramis
qua: auis.
©rand Ra»
imier.
Pecit Ra-
mi er .
Coulotbou
Pigon, Ra-
Eiiier j oug
Manzart.
Manfau.
Bmgeltub.
a LI.Eifl.
cap, i J «
Palub. cur-
ferus a Pii»
nio ditius-
Ornicholo
gi error.
Za Sthlag*
tuben .
Vvelfchtu-
ben.
Tronfo
Bu/licf co-
lumba?.
Palumbes
cellares.
AniPalum
biu genere
diuerfitas .
bhio.dec-
tl . Ocea.
Palumbes
noftratib. 1
maiores.
Palumbes
Colubisad
firmles.
M agnitu*
do.
Color»
4 86
Vlyfsis Aldrouandi
T acitus.V t quondam T itus T atius retinendis Sabinorum facris fodales Tatios intlilueyai.V avro
autem a T itijs auibus appellatos putat . Vetus interpres , / n gentes trepidare T itosy cum Poeta aity
d T itis T itos vocatos dicit. Ser mus Palumbes dtcit vulgo appellari T et as . An fint ha T it ia aues
leftori consciendum relinquo . Ma?c ille, e Arnoldus Vilfanouanus fubindepoft Turtures
Cadones nominans,non alias aues, quam Palumbes videtur inrelligere. Palumbes tefle
Auguftino Nipho vulgo Torquati appellantur, nonnulli Latinum nomen quodammodo
feruantcs Palumbo appellant, aliqui rurfus Colombo T orquato,qucmadmodum,& Hif-
pani PalomaTorcaz, circa Ferrariam, & Bononia? Colobo Fauaro nomine non ad Phaps
Gr^corum accedente, vt Ornithologus exiftimat,fed quod fabis vefcatui*: fed Gallorum io
Phauier forte Phabs fuerir, quo nimirum nomine Aquitani genus a Phatta diuerfum ap-
pellant : alias Phattas Ramier dicunt ; quod in ramis arboru nidificet. Ornithologus du-
bitat nunquid Graecorum Semiramisa Ramier Graecorum deriuetur, quodetfi propter
Gallorum vctuftatem negare prorfus non aufim,magis tamen placet, Semiramidem eam
flatui, quae nobis vulgo Saflarolo vocatur. Nam Diodorus Semiramidem in loco faxofo,
& deferto nutritam a Colu bis tradidit. Nonnulli Galli, vt Phattam a Phabe diftinguant,
illam grand Ramier, idefl,Palumbum magnum, hac petit Ramier, ideft, paruam Palumbe
nuncupant. Robertus Stephanus Palumbem interpretatur etiam Coulon,ou pigeon Ra-
mier,oug Manfart:qua? poflerior vox,autfaltem conflmilis, nimirum Manfau Brabandis,
vt audio, vfttata efl. Germanice vocatur Ringeltub,nepe a circulo, Rue torque circa coi- 20:
Iu. Alijs,vtin Heluetia, tefle OrnirhoIogo,SchIagtub,GrofzHoltztub. Alijs Plochtub,
nomine forfan a Palumbe fav aliquas latere fcribit,aliqua$ non,fedcum Hirun- i6.bifi*
dinibus abire:quo loco Gaza nefcio,an bene pro T iGdtrcv Palumbium vertit alludens, vt
videtur, ad nomen Serui; Titi:quod Palumbem figmficaretradit:atdo & Ciconias palumbes vulnere accepto origanum
imponere^ adfdmtatemredtre.idtmrQpQrks ab Antonino Liberali repeti.
V O L A T V S.
a L.8'kif.
sap. S i.
A
V E S huiufmodi,ciim e Columbarum genere fint, (imilem etiam quem illf vo-
latum exercere credibile ed. a Philofophus cum ad nos accedunt, & ciim fuo
tempore fecedunt grcgatim volare eas tedatur . Vergilius aerias appellat, 2
■palumbes
Ihyeme ali»
quando ge
tmunt .
f 4
g I.i8.c.
28.
Solftitij in-
dubitata
nota:.
ID E M Vergilius Palumbium vocem raucam nuncupat hoc verfu :
Nec tamen interea rauca tua cura palumbes .
Sed qualis ida?c vox fit aiij aliter fcribunt. Proprium vero earum edpalufitare, vt
mondrat anthor Philomela: hoc verfu :
Plaufitat arbore a clamans de fronde, Palumbes .
Aelius Spartianus vero minurire palumbos*dixit:MuItis etiam, vt Columba gemere di-
cuntur,hinc b Martialis :
Gemit hinc Palumbus jndeeareusl urttir .
Eiufmodi vocem,fiue gemitum c Plinius cantus nomine non dedignatur, eumque feciu
tus d Angelus Politianus; dum canit :
Dum fua T orquati recinunt dictata Palumbes1.
Plinius hyeme tacere fcnbit,& nullam vocem tmttQVQ^bi z\t:Cantus omnibus fimilis at” ^
que idem trtno cofcitur verfu praterquam in claufula gemitu\hyeme mutis vere vocalibus. At-
qui e Aridotelcs hyeme quidem mutas ede tradit,fed d aliquando ex afperrima hyeme
placidumtcmpus fuccederit,gemicurn earum audiri apertidimefcribrt,idq. inquit: apud
peritos in admirationem habitum ede. Et Alexander Myndiusapud Athenceum ab eis
vocem edi negat nifi fereniras fuerit.Quinimo Augudinus Niphus fefe hyeme traquilla ,
& ferena multis diebus gemitum earum audiuid'eprofitetiir,qua? ntox aduenietibus im-
bribus, ftatimfilercnr.Scd quarum dicet quifpiam,gemitu,vocemve audire potuit, fi hinc
migrent, vt cx Aridotelc diximus^Prseterea authore eodem f phiIofopho,gemere inci-
piunt vere incipiente, & nifi confcdo,peradoquefoIditio,vthabet g Plinius,quifoIditij
tempus antea vix indubitatis notis fignade naturam aderit, ciim Palumbium vtique exaur
ditur gemitus . Quamobrem fi Niphus gemitu earum in hyeme audiuit,id in loco tepidif-
fimo(nam & indere fefe fupraex Agricola fcripfimus)contigide rationi confentaneu
ed,fed cum,&ipfe eiufcemodi vocem auditam rudicispr^fentis veris fignum haberi, in-
quiat principium veris pro hyeme accipere abunde condat.
^TAS
Ornithologia?. Lib. XV.
JE T A S.
4P*
COL V MBAi, vtin earum hiftoria traditum eft,viTi? fu ntbreuiores^qua Palum- cu°breui>
bes,quod Venerem fa?piufquam ha? exerceant, adeo vtileeft, venerem mode- ris vit^^
rate colore, ad quam fentcnriamrefpicit illud a Theocriti; Palumbes.
O* Si 7rcoSCvnQ %v ufxctTt Arpctcruism . 3 In JLita.
d ideftyvt hoc verfu tranftuiit adagiorum author; Amor vita:
Verum quos amor angite in vna luce fenefcunt . ipaciu nu-
Huc fpedat aurea illa D.Chryfoftomi fentetia,quam (nifi me fallit memoria) ine a legi chryfoft.
homilia, cui titulus eft: Quod nemo lgditur,nifi a fe ipfoiQuijnquitjnlibtdineviiamdu- de libidine
eunt refoLuta quidem corpora,& omni cera molliora circumferunt , atque agmine quodam infir~.k utentia.
mitatum repleta\qmbufq* ad cumulum malorum^podagra tremor immatura fenetius fucce - Libidinis
dtt <& ett eis vita femper cum medicis^ medie amentis : Atque ha?cquidem malaomnibus, mala.
& communia funt animantibus. Vt vero de Palumbis loquamur, his fane vita longa te-
fte b Philofopho^nam ad vigeftmumquintum, inquit, & ad tngefimum annum protrahitur: qU0t§n0s
nonnullas quadraginta etiam annos compleuiff e exploratum habetur* Idemc Plinius repetit, & vinant.
? Ariftotelem citat .Veruntamen, quamuis hic Palumbium a?tatem propter infrequcntiore c l.x.c.3 7.
Veneris vfum,quam Columbarum longiorem eife fcribamus,non ideo innuimus omni Palumbo-
no a coitu abftinerejnanireuera, & ipfW falaces funt , fedhoc dicimus, quia Columbis rurR f5iaci'
multo minus aerarius lumbos colant.ideoq. diutius fuperuenire.Palumbes autem falaces '
efle,vel inde conflat, quod mares in hoc genere, tradente d Ariftotele, prius moricre- ^Lu°Ta?ii-
dantur,quemadmodurnin Pafleribus falaciflimopariterauium genere contingere volut, bcsmasa*«
cum contra in omnibus auibus caeteris foemina? prius ,vt ibidem teflatur Philofophus,e cius, quam
vita difcedant. Quod vero Palumbium mares foeminas morte prjruertant, cognofcitur, fomina_,
inquit, documento earum, qua? domi alle&rices aluntur , moriatur.
’ C O I T V S.
PALVMBIVM libidini, fi luber, aferibe, quod trimeftresfadh? coire, foetifica- palumbes
req. vc nonnulli, referente a Ariftotele tradunt,argumento,quod larga vbique crimeflres
earum copia confpiciatur;hoc vero continentia , quod proditum eil a Martiale C0<£6U^J’
canento . a
Inguina torquati tardant , hebetantqi Palumbi
Non edat hanc volucrem^qui cupit effc falax *
Ex quod difticho quifpiam has alites non folum non falaces efle ftatuat,verumetiam fre- Palumbes
0 quentiiis aut largiori manu comefas falacitatem,libidinemque extinguere: Verum poeta cur come'*
meo iudicio,faIacitatem ita ipfis no aufert, fed hoc dicere voluit, vt ij s,qui falaciores eua- fas libidi-»
dere cupiunt , Columbas potius, quam Palumbes edant ; nam Columbas veneri facras neme^!'n*
prius dixerat,cum contra Palumbes Proferpina? facra? haberetur. Vere in Venerem ac- ^jalis dicat.
cenduntur,fefeque Columbarum more ante initium exofculanturivnde b Oppianus: proferping
Ofcula blanda vibrant plaudentes vere Palumbi • facra? .
Et c Baptifta Mantuanus, fed qui Palumbes cum Columbis confundat ; b l-deven.
Geminaq* in fronde Columba c ic
Mutua porrecto collibant ofcula rotfro . 1
Et d rurfus : ■ • • y •
0 I/tm tedijt Progne jam funt de prole Palumbes . Palumbes
Solicita ; Venerem tam m edttantur au es . quo pullos
Mirum quod Alciatus , nefeio nunquidexinfpe&ione an alicuius feriptoris authoritato foueanc.
fcribit,nempe Palumbes ante ve ris ingreffum,ma gno adhuc frigore exiftente, nidifica-
re plumafque fibi euellere, vt pulli calidiori nido fruantur, ipfefq. plumis nudatas frigore
aliquando perire.
NIDVS
P
a EidiL i.
Holladi ve
siidos pro
Taiiibibus
|;areni:.
Tartus.
bl.io.c.13
c 6>hi-c> i.
d 6./jj'.c.4
Quocies&
quot pa-
riant .
e I. io. c.
58’
Ouumvri-
num .
Incuba tus
{6,ht.c. 4.
Incubandi
modus,
g Lib.q.dc
Cen-cap.j.
TaHimbes
cur faba
rig dicatur
Columba?
cauernales
fanc Palu
bes .
"Palumbes
glandipha-
g**
■palumbes
cellares af
ea? .
Quo far-
ciantur .
4 92 Vlyfsis Aldrouandi
N i D V S. PARTVS.
Incubatus.
IN arboribus degit hoc auium genus, vtidi&um eft, in ijfque nidulatur rfed.nun-
quid alias alijs praeferat, videndum foret: nam a Theocritus difertiffimus poeta,
quem vnum a Vergilio ne adaequatum quidem fuiffe volunt. Palumbum iunipero
incubare inducir, fed carmina maioris, dilucidiorifque do&rina? gratia non piguit adij-
cere : Ait autem : 1 -
i(
K riyco ftiv ra nrctpbiva dorisci (pdffffc&v ,
E'% tu; apxiuQo zuTihcav . lUaei ydp etplcrSei,
Et ego quidem mox puella dabo Palumbum
Ex iunipero abreptum : ibi enim incubat . [.
Yirgilius pariter priuatim ab vlmo Palumbes, & Turtures gemere facit, canens .*
Nec tamen interea rauca tua cura Palumbes ,
Nec gemere aeria ccffabit Turtur ab vlmo .
In HolIandia,vt audio, nidos oblongos inter maiores a, boruramos,vt facilius ab auib. 2<
confpiciantur,colIocant,fedqui mihi id narrauit, dicebat fe ignorare Palumbine torquati
eirenr,an Phabes,q> magis credebat, verunramen certo fefe nouiffe aues effe ex Colum-
baceo genere, & in tumb. ctiamnidulari. Quod pertinet ad partum, &incubatum, b Pli-
nius hafce aues , necnon T urtures quotannis bis parere tradidit : c Ariftoteles verofe-
mol rantiim,ouaquebina:fed d Pliniu-salium Philofophi locum tranfcripfiffe videtur, vbi
ille. Copiar ibus terna & bis^at non pluries parere teftatur, atque ita, fi prior foetus corruptus
fuerit. Vbi & e Plinius hoc addidit, & quamuis triapepererit, nunquaplus duobus edu-
care, rertiumq. irritum effc,vocariq. vrinij . Incubatum citius, quam Columba abfoluut,
nam, tefte / Philofopho decem, &quatuor diebus vterumferunt,totidcm alijs incubat,
& totidem rurfus alijs foetus inuolucris euadit,atque perficitur, vt vix poffit apprehendi, 3
ciim contra Columbarum incubatus raro ante vigefimam diem abfoluatur.Seruant eun- !
dem, quem Columbas incubationis viciffitudinem vnam latus,femurq. pullin
Stillantemq. alica fua Palumbum*
Hac cum condita funt , madente mappa ,
Traduntur puero domum ferenda .
fordicies»
20
CAPIENDI RATIO.
VEMADMODVM antiqui, hcuti diximus. Palumbos cellares habebant, Palubes a*
quas pafccndo faginabant , ita etiam alias , vtnoftra etiam jurate hc , aucupij Ifrurvc a*
dunraxat gratiaalebant . Qua? ita habentur-,a veteribus (vide in Columba) iias capiat,
cxajcargalle&atrices, hue illices vocabantur, quam poftrem^m vocem Palum- Aik?acr.*.“
bo priuatim attribuite Scaliger,inquiens: j®5' ue 1 *
Peni Ilicem Palumbem alndnflC*
Hic humeris rete habile
Eeuocauu d tergo prorfum >
Et plagulis faciem texit
Fratribus mormolyffans ,
PSlifmbi, inquit Oppianus: difficillime capiuntur: ftatim enfm,viftsacupibus,procuIauo-
lant: Vincuntur tamen & iph dolo. Nam auceps inhdentes arbori confpicatus,rete in folo tne capiun
extendit, ac tenues paleas infpergir, vt laceat:& Palubos etia captos, atque exa?catos im- tut.
ponit, & pedibus funiculos a!ligar,quo comoto fefeconcutere,& ftrepitum sedere cogit: Quomodo
eo percepto, ciceri pafcuis, & a-rbuftis relidis, adulant. Auceps in attegia condirus,quan capiantur,
tumporeft, retium funem attrahit, & perdicis ftmul omnibus euerhs, Palumbos retium fi- ^
nibus intricatos capit. Eiuftnodiretibus Columba? etiam comprehenduntur,ftdmuItofa Cl(^ Ja #
4° ciJius laqueis . Gallorum nonnulli, maxime vero Delphinates, in quorum agros quotan- js capiucur
nis plurimo grege aduolant, Palumbos plcrunquenodu ignibus accenhs capiunt. Aucs GallivtPj
dum fplendorem eorum admirantur, a fagitrario telis agitare configuntur, ncc tamc vna, lumbos ca
aut altera pluribusq.ex arbore deturbatis, foda? deuolant, aut mouetur, fedftlentio opus pianc»
eft. Alij vero fagitarij,tefi:e Bellonio, pelues fecum ferunt, earumq. crepitu aues terrent,
tantum abeft,vthIentio vtantur . Hanc capiendi modum vernaculos illis vocabulo Chari
uariappcllant.Et^ Conftantius Robertus molarum fomtu,aut tympanorum maximo ftre Chariuari
pitu ex arboribus decidere ait , neque fagittarioru meminit. In Antiate, inquit Blondus, quid Gal-
agro Italia? Palumbiu aucupiu eft per autumnum, Palumbi cum mari tranfuolato, Italia Iis.
reliduri funt, aJiquandiuin nemoribus Antiarum commorantur.quareperitiffimi Neptu- b infupple.
510 nienfes retia quam maxima in id acupij magno parata impedio fufpendur.Exinde Palum- _
bes quafdique longo tradu viderint congregatis in arboribus cohdere,iada lapidis , & pes y^Cp”|g
clamore teritas in aere volare copeluntrdumq. aues in magnum coadas numerum aduo- bss capiar.
Iando,tenfis fetium infidi j viderint fuperminere, contorta funda paruum Iapidem vel natu
raliter album, vel gypfo delinitum maximo emittunt qrepitu-.quo territf bombo Palubcs, Accipitres
vt Accipitres Chiluones a Plinio appellatos, quibus nunc Falchonibus eft nome, quos in Chiluones
Iapide,bomboq. funda? timent.diclinando feruentur, terra? quam poffiint volatu rapidi- nunc
iis propinquat: hcq. amentes in retia fe pracipianc. Ha?c ille. £°£€S VOc^
Tt
COR-
Palumbis
vngues a c-
crercuc ni-
suium®
Senedueis
snala»
'Accipiter
Palum bari-
tus»
Proferpi-
snacurTha-
arephatta
di&a-
b Lib.s,. i de
abHinent .
ab animat,
b Lib . i o.
Palubariu
oppidum »
c InAbru
ito .
Penna ca-
ftellum.
d In Vm-
bria .
Palubaria
crypta, &
cius aqua;
facultas»
Phaffacha
ges gema.
4P4 , '^lyfsis Alurouandi
CORPORIS AFFECTVS.
’ » ■■**•'* ' * ■ ' I . ' \ v
I . * V.' '•> •' : ' . O *. ‘ • ^ * • • .. • ' • . V' Vj’ *: '• « ,
N‘VLL V M inhiTce auibus affe&um ha&enus obferuaui, vno, eoq; exigui ad
modum momenti excepto, nempe nimio vnguium incremento, eoq; in fene-
dute tantommodo . Meminit huius affe&us Ariftoteles , ex quo Plinius eun-
dem re perit. pronectis-, inquit ille vngues accrefcunt , quos recidere f olent qui eas alunt.
Nili quo Udantur aperte ,alius bis fcenefcentibus accidipinfigni fane priuilegio, ciim nobis *«
fenefeentibus nullum non morbi genus infidietur,fed & ipfa feneCtus nobis per fe mor-
bus eft»
c
sympathia.
V M Perdicibus , tefte Aeliano 3 his auibus beneconuenit.
DENOMINATA.
A220$o'NON,hoeeft PaIumbicidam,fiuePaIumbarium Accipitrem eun-
de ellecu ,fnie £lueis nuda hyberno deficit ipfia gelu ,
Ecquid Colchi ptidety vel te Progne improba ? Mortem
Cum volucris proprif prolis amore fubit >
Sed vereor Alciatum h^c perperam Palumbi tribuere: quiapra*teripfumnemoid fra*
dic alius.
VSVS IN CIBIS.
-P
bem pro»
mittit .
Ljcon ps*
flor puel!£
Palumbem
donat.
ALVMBES tanquam aues humano palato arridentes, ac delicatas ciim maiores
noftri, tum coaetanei paflim nominant. Has a Athenaeus in Carani Macedonis a .
nuptijs fuilfe memorat, eafdem vna cum Turturibus, Turdis, Merulis, Anferibus, °
Leporibus, Agnis,Hoedis, fimilibufque gulae illecebris in Laconicis conuiuijs celebrat, Carani Ms
quemadmodum, & fexcentis alijs in locis, Piftoclerus adolefcens apud Plautum Bacchi- cedonis
des meretrices duas vnum Palumbem expetere, ceu rem acceptiifimam ,alTerit ; intelli- nupti$,
git autem amantem , Et b Theocritus paftorem inducit, qui puellae fuac Palumbem pro- Baeehides
mittit fefe dono darurum , inquit enim : Palumbem
K 'nya faiv daxsqs ia vrapQiva oLvtizcl (pdecrctv peterequid
E’%7 di dpx,ivQhs xxQihcav 'iluodi yap eptcrtFa. fignificet.
Et ego qutdern mox pueli £ dabo Palumbem b EdiL 5.
3° Ex lunipero abreptum . Ibi enim incubat. Paitor pu-
Alibi item Lacon apud eundem conqueriturpuellam fuam bafium recufalfe , quamuis ei
Palumbem donauilfet:
ipcttfi A’ X-Attut cte, oTifyii7rpaii)i iQXausi
T cov cotcov tux,QsAo7$,'bx,u oi rav (pcia-ffav idmia,.
Non amo Alcippen,quta me nuper non oficulatacsl ,
Auribus ad fe attrahens , citrn tpfi Palumbem donarem .
Quas Theocriti fententias Nemefianum, & Calphurnium elegantiflimos Poetas, qui pa-
ritereglogas fcripfere imitatos fuilfc, non eft dubitandum. Alcon enim paftorapud Afcon p3;
Nemefianum Donacen puellam , quam ardebat, fi c alloquitur : ftor pUeJ|$
40
Praierea tenerum leporem , gemina f fi. Palumbes palumbes
Nuper qua potui fyluarum prxrma mi fi . mittit.
Sic quoque c Calphunij Ly eidas fcTe fccpe Phyllidi fuce Palumbes donauifte ia&itat, c
mquicns : rfi I!
1 A . ... . itor pueue
Accipe , ne dubita meruit manus vtraque patnas ; Palumbes
His tamen , his inquam manibus tibi s gpe Palumbes donat.
Sfpe etiam Leporem decepta matre pauentem
Mi fimus .
Horatius vero Nafidieni diuitis cuiufdam ccnara ordine totam deferibens inter alios ci- Nafidieni
bos Palumbes etiam nominat,eafque fine clune, ceu ita lautiores : fed hanc coenam per ccena.
5°tocam satyram ridet, eamque partem, vt Acron vetus Horatij Scholiaftes exponit,putre
fuilfe indicat, vti quoque alias, qua? ceteris animalibus, quaru meminit, deerant. Innuit
tamen interim veteres in aliquibus tantum partibus animalium priuatim delicias agno-
uilfe,vt d Plinius difertiftimis hifce verbis teftatur : Poilea culinarum artes yvt clunes fipe- d£io.c.5e
Lientur yVt dtuidantur in tergora, vt d pede vno dilatat £, repo fi tona occupent . Ese der e, (fi Parthi
coquis fiuos mores , nec tamen in hoc magonio quicquam totum placet : hic clune , alibi peti ove
tantum laudatis . Audiamus nunc e Horatium , qui fic canit i* e Sat -S-l.*-
Et Leporem auulfos , vt multo fiuauius , armos ,
JUgam Ji eum lumbis quis edat : tum peclore adutto
Tt 2
Vidimus
I
496
Vlyfsis Aldrouandi
Et mox :
Vidimus^ & Merulas poni , & fine clune Palumbes ,
Suauti res , ft non c tufas narraret earum .
palumbis Hoc eft , caufas naturales, cur partes eflent totis ftepe, & integris corporibus , aut alice
anpciaspa* alijs proferendae . Romanus noftri temporis populus, tefte Blondo,ex Palumbium aucu-
?at* pio nuptias,& conuiuia maiori ex parce parat . Apud Gallos quoque eas inter elegantio-*
R ornantis8 res CPU*3S bybernis menfibus collocari nouimus . Aliqui eorum cum braffica elixant, pa-
Galli vt rum rarncn inafTatas . Alij vero (quorum maior eft numerus ) femitoftas mandunt ,
palumbos hoc eft adhuc cruore perfufas , quod quidem nec falutare eft, nec humanum -.quippe co-
edan t . duram genus omne carnium moderatam poftulat , fiquidem hominum vitam alere debe- 10
Coduram ant, & 1'uftincre. Iulius Scaliger & ipfe Gallus tamen femicodam laudare videtur Ma-
quale qua?- choma: egnam damnans, & Tua edulia recitans,
expoftukc fluaris me? quid efitem domi ? dicam »
Machomg R is ter que lota dextera , e veru trabi a
£Zrsa» Fumat Palumbes f 'emicotia : porcellus
Nitore grandis : paruus h?dus atate ,
V erue xf petricorijs tener mandris
T e corte Capo captus , Z'de
alim .
C Ifb.l.
d de cowp
med.fecdo .
QV O D modo ad qualitatem carnis Palumbum fpedat, perperam nonnulli, meo
iudicio,ficuti Pfellus inter excrementofas numerant. Nam Hippocrates mulieri, 4®
cuimenfes pituitefi fluebant, Palumbis, & ftmilibus,vefci confu/it : alibi etiam
^ in cibo exiccare ,& ventrem aftringere dicit ,quod poftremumab Auicenna
repetitum eft : fed magis aftringunt, tefte Celfo, fi in pofca decoquantur, b Galenus pa-
riter Palumbium carnem non improbat , fed Columbina tantum duriorem eflfe dicit s
Auium caro minus nutrit, quam quadrupedum, fed facilius concoquitur , prpctpue Perdicis, Atta*
genis , Columbp , Gallm ?, & Galli . His vero durior eB caro T ur turis. Palumbis , (f Anatis . Et
c Paulus primum locum inter aues Perdici, pullo Columbino, Artagena?, Gallina?, Pha-
fiano tribuit, fecundum Turdis, Merulis, Paftcribus, tertium Palumbis, Anati:
quartum Pauoni, vltimum Anferi, ^ Struthioni. Ruflus pariter, referente Elluchafim
tres auium ordines ftatuit , &pi£fertcx auibus fylueftribus Alaudas noncriftatas ,& fa- 50
rhur (forte Turdos) deinde Sturnos, Phalianos, Perdices, Turtures, Pipiones , Palum-
bes lylucftres, & pilacotanas, M. Cato Cenforius se gratis ieiunium imperari vetabat,
fed faltem oleribus, & modica carne Anatis ,aut Palumbis, aut Jeporis ali volebat. Libi-
dinem dicuntur inhibere , nam & Martialis ait:
Inguina tor quati tardant, hebe tantque Palumbes
Non edat hanc volucrem , qui cupit effe falax .
Venere ante extinguere nonnulli volunt propter glandiu efum.ArchigenesapuddfGale
nu Palubes pro ftomachids comcndat.Trallianus pro rympanicis:&ekphatico Aretaeus
yidum
Omithologia». Lib. XV.
497
vldfi pr^fcribens, Perdices, CoIubas?& Palumbes celebrat, & rurius priuatim torquatas
commendat in cibo cephalyl patienfis,& colicu affedfi inquit Aetiqs frigido, &plegma-
tico Gallina? altiles ad cibum proferuntur, deinde Perdices, & Palumbi debilis nummeti
gratia funt exhibertdi,7*urturefq.altiIes,&Columb£.Ab Alexandro Benedido Turtures,
& Palumbes tempore peftilcn tice in cibo probatur.* Hippocrates Palubis carnes his,qu?
iam cocepcrut dariiubet,item3fi vtcrus laxus fuerit, difta, inquit, fiat ex alica,carne fuilla,
atit Palumbis Alibi etiam in lienteria vtendum effe monet carnibus fale,& aceto inuetera
tis caninis a (Tatis, & de Palumbis,ac reliquis huiufcemodi volucribus . Nonnulli ad corri-
gendam forte intemperiem (icam , priufquam coquant Palumbem in aqua frigida ali-
quamdiu relinquunt. Mirum, quod fcribit/Io.B "ptifta Porta oculos Palumborum coniof
fos renafci,idcoq.nullu remedium ad cicatrices, & vulnera oculorum pr^ftantius re per iri.
Hoc vero omne admiracione fupcrar,quomodo, referente Plineo,iumentorum vermina-
tio finiatur,ter circumlato veredis Palumbo, &quomodo Palumbus emiffus moriatur, iu
rnentumq.iibereturconfeftim Idem Plinius Palumbi in aceto decodam , dyfentencis &
coeli acis mederi dixit, item Palumbu feru ex pofca decodu tormina fanare,necnonin co
tradione neruoru in cibis prodede etia fi inueterata.De (anguinis Co!ubini,PoIubiniue
vfu ad oculos fanguinolenros,vel fanguine fuffufos,& (i(le'ndu fanguinetn multadiximus
in generali Colubaru hiftoria.Celfus huiufmodi fanguinem vulnera purgare fcribir»Mar-
20 cellus pedes illitos fanari eo efficaciter, (i cu Miluino permixto vrtica intingatur,ad poda
gram,ni fallor.Fimus Colubinus,teftc Celfo,adurit Vires quas Diofcorides Columbarii
fimo adfcripfit,reccntiores quidem indodi Palumbino attribuerunt Etfi autem Pa i ubium
fimus eadem poffit,qua? Columbinus efficaciorq. etiam (k,conferuanda tamen fune bona
fide aurhorum verba. De huius item vfu in calculo multa diximus in Columba. Celebra-
tur in tali arfedu a Sereno canente?
Sine Palumborum capitur fimus acre ferorum
T>ulcaeidts fparfum fuccisjritucjue folutum.
Plinius item in faba fumi aduerfus calculos & alias difficultates veficas prodidit,necno &
lappiHos in harum auium ventriculo inuentos contritos potioni infpergi contra eofdem.
3° Idem fimus vrinam prouocat,& alijs vefice affcdibus opitulatur .
DE PHABE, SEV PALVMBE
Minore. Op- V 1-
e Memori
mnl'
f l.i.Thy-
cap. 1 4
Plumbo u
oculi
co -fofli re
nateuntur»
lumenco-
ru vermi»
natio vc fi
macur.
Sanguinis
v(iis»
Pinu fus 9
Lapidu in
Ventriculo
Palunbih
iuuetuotu
(acuicaSo
H A B E M, vt diximus, Palumbem minorem interpretamur, fed cum hycvolu- phabeeft
eris, nec mihi nunquam obferuata fit,nec alijs nota fuiffe videam, itaque rei/- palumbes
da eius delineatione ad OenadaXue Vmaginem qr«£ proxime, tefte 4 Phliofo minor-
pho ad Pfiabis magnitudinem accedit,feraionem conuercimus. 3 8 ^,?el •
DE OENADE SEV VINAGINE
Cap. V 11.
JE Q_V I V O C A.
a lib . 4, de
ani. c. 58.
Oenas anti
quis etiam
vire deno-
tabat.
Mihi O /mc pro Columba fpecie tantummodo nota, & ab Ariftotele nominata, fcio vero O 'w«g.-
aliam auiculam Oenanthen AriftoteIi,& Plinio diciifed de fioc agam proprio loco. Eft po Oenanthe,
firemo Oenas canis nomen>fi bene memini apud Xenophontem» Oenas ca-«
Tt 3 SYNO nis
S®
i N A S,inquit4 Aelianus, auem fignificar,non vt quidam putant, vitem; ex
quibus veibis facile eft colligere, quod Oenas veterib. etiam vitem figmfi
cauerit . Sed & nonnulli Oenada interpretantur locum viribus confitum .
inquit Hefychius,aw7reA# nempe Ariftoceli dicitur, nifi fuper quas auis ventrem deponens deuorarum^ius fe-
men excreuerit.Idem in Palumbe de Palumbe feribere Plinium diximus. De turdo idem
communi adagio vulgaciffimum, T urdui malum fbi cacat . Sed vt fabulam hanc anilem
praetereamus, quam foia vifei natiuiras per fe iugu!at,nam vifcum dvToactTu/; in arboribus
fine femine oritur, fubet huc infignem Plinij errorem annotare, qui cum Diofcoridi ixiam
:o viderem(huic enim alia piata, quam Theophrado ixia vocatur, nempe Chamflconiger)
in venenatis radicibus rcccnferi,ac quodammodo, ab %>,idcd,vifco appeliari,vbique pro
ixia venenata radice vifcum reddidit intolerabili faneerrore, Reflat rnodo vt auemno-
ftram deferibamus . De magnitudine eius paulo ante memini, & de colore pedoris, Ro-
ftrum plane ed cinnabarinum,longum vtin Columba domedica, in extremo acutum. Ca-
put totum, venter & alarum penn? funt cinerea,exceptis remigibus,qua? nigricant,& no-
tabilis funtmagnitudinis,quaie etiam volatu plurimum valere verifimile ed. Ceruix vi-
ridis ed>intercurrentibus nigris plumis. Cauda verfus vropygiumcinerca,ca?tera nigra.
Pedes rubri, vngues nigri.ln fcemina, cuius etiam iconem ponimus roftrum minus rubet,
& pedes etigm pallidiores .
Ga?£ auda
cii.
c L.9'C.i6<
ixu/iue.
vifcum vc
n tftacur.
Turdus
malum fibi
caccat.
Pimij ma*
xim* error.
Ixia Dm—
fcoridis q
Chan^leo-
niger.
t©
CAPIENDI RATIO.
A
I®
RISTOTELHS priuatim de Oenade fcripfit, vt Gaza? interpretis verbis
vtar, modum maxime capiendi eameffe, dumfein aquam bidendo propendit.
DE ALCHATa, SIVE
FiUcocona Arabum.
Cap. VIII.
NTEQVAM ad L?ui? Columbas hidoria, quemadmodum inditutus ordo,
magnitudinis nempe,expodulabat, orationem conuertam, opera? pretium
plane mihi vfum ed de Alchata, fiue Filacotona A rabum prius verba face-
re,cum quia Arabes e fyluedrium Columbarum genere eam nominent, tu
vero etiam, vt relido interim vnicuique fuo iudicioappareacnodram,qua
1° pro Oenade dedimus auem, potius quam hanc Oenadi refpondere.///v> ided, a fi-
bris denominata dicatur : Ita enim, inquit fibrofa,& dura ed, vt neque edi, neque ad ci-
bum nifi detrado tergore parari commode polfic. Auis ed gregalis,& circa Monfpeflu-
lum vulgo Angelus (vn AngeI) vocatur ;fimillima perdici,fed rodro,& pedibus nigris:
>° plumis ex fufeo colore in nigrum vergentibus, & luteis in ruffum . Ctetera, magnitudine
pr^fertim , Perdici perfimilis . Sed quis hanc auem ab Alchata diuerfam effe non dicar,
quoniam Bellunenfis pedes perbreues Alchata? tribuit, ciim contra quam ille Inadem
vocat, cruribus fit fatis proceris,fed no impedit, quin faItem(vtormod6 Ornithologi ver-
bis)eiufdem generis proximi fpecies fint diuerfe ; & fane Angelo etiam Monfpeffuii
dido , vt pidura odenditpes proprie didus, hoceft inferior , digitatus breuis ed
proportione , & podremus digitus minimus . Alchata? carnem Auicenna etiam duram
ede dixit^js tamen falubrem, quorum iecur obdrudum ed, & infirmum, & quorum cor.
ruptum ed temperamentum, hoceft, cachedicis, & hydropicis. Filacotona’ apud E(-
luchafem.
Ordinis ra-
tio.
Alchata
Arabum fi
ue Filaco-
tona.
Rodoletif
Inadem effe
Alchatam
Arabum.
Angelus q
auis dida-
Pedum co«
fiitutio.
Caro AI-
cha'f qnj»
bus profir.
Filacocone
caro.
$02 Vlyfsis Aldrouandi
luchafem, quiTacuinos Arabice fcripfit, cum Columbis, & Turturibusnumerantur,vn-
de Ornithologus Palumbium generis efle conijcir, & eafdem forte, quas, Auicenna AI-
Alfuachate fuachat nominat . Ego cum Alchata potius eafdem crediderim, maxime cum idem Ellu-
chafem paulo ante Palumbos (ylueftres,& Filacotonas fimul numeret tanquam diuerfas,
cuique tamen in re parum nota fuum permitto ludicium .
Alchata fme Filacotona Arabum cum fecuridica.
i
Ornithologias. Lib. XV. 503
DE COLVMB A LIVIA.
Cap. I X.
SYNONYMA.
OLVMBA mfA«ac Ariftoteli di&a,a Theodoro Gaza, vt iam fa?pe dixi- Erymumi
mus,Liuiatraducitur,&apparet fane3reA«acfa,fiue vt efferutpoetg ° interpretatur OaVaaf, lego <&ug//?•<:•
prseterea minus patientes efTe , eatnque ob rem a nuiio cellares ali Albemus aliam cau- I‘i^urno
fam cur non alantur adducit, quod fcilicetquamuis retineantur, non pullificenr « Volant ajan£urc
gregaum, vt idem Albertus teftatur .
JE T A S.
o 3k R l S T O T E L E S a Perdicum aetatem non amplius, quam adfexdecim an- a 6 hU.f»
/_% nos extendi prodidit, fi communi textu ftandum . Sedciim eo in loco de Co- Perdicum
. XJL lumbaceo genere agat, didtio •z-epffosg multis viris docftis fufpeda dft , & Ni- a?tas.
phus annotauit multos in verioribus codicibus <&ihcicu legi afteuerare. Quod fi ttIKciu
legendum, hsefane e Palumbium genere non fuerint, quarum videlicet aetas ad quadra- Pa-umbiu
gefimum vfque annum extenditur . icws’
V l C T V S.
ORnitologus Columbis Liuijs eadem fere exhiberi pofle credit, qua? Palumbis, & .
Albertus glandibusA granis Columbas cauerna!es,qDa? Liuice funt,vefci feribit»
V S v s.
LI V l JE inquit Ornithologus,apudnos,vt audio, Palumbis, tanquam teneriores
in cibo praeferuntur; Quod eriam Rapr. Fiera dixit canens ;
Aridior fi te deleti at forte Columba
Liuia,turrita,qup tibi ab arce cadit .
Non f api at torquata minus mihi cara Palumbes ,
Si modo fert molle} non diuturna dapos .
Hoc eft non annofa . Liuiarum fimus , vt tradunt monachi Mefues commentatores , ad
finapifmum requiritur .
Liuiarum
carrus pig-
ftantia .
Fimi vfu$.
, DE TVRTVRE. Cap.lX.
R Q_V I V O C A.
P T T £i' N , vti dicemus Graecis Turtur eft ; Huius nominis mulier quae. Trygon,
dam fuiffe legitur,eaque Acfculapij nutrix, cuius monimentum a Paufanias -fcfculapij
in templo eius Dei prope Ladonem Arcadae fluuiu, cuius aquaomnib.Grae- r,u‘m'
cite fluminibus pulchritudine antecellebat, extare memorat. Hdychioquo- a 7” Jl'c'
que rpvycov eft wt&jv yvvctucov & ffvviTpotpo^ quee verba dodifnmus Hen- ^
ricus Stephanus mendo non carere exiftimat. Eidem Hefychio Tpvyuv eft pifcis ma- fnJC3
rinus centro deleterio , ille nempe quem Latine paftinacam marinam dicimus . Hunc marina.
pifcem,VJyffineceminutilifretradunt5ideoquea Nicandro 'oXoopyov rpvyova nuncupari.
V u Recen-
t
5o 6
Vlyfsis Aldrouandi
TD^Arnbr** Recentl*orum iiomiulli 3 vt B. b Ambrofius, vocis amphibologia decepti pro hoc pifcc_»
errori ^ Turturem verterunt,quod muiti non probant, quoniam Tpvyeov non a voce dicatur, fed
Turtur qui "trapenb rp vrn » rpu^eiv , idefi y fiKavncw zuzovvj hoc eit, nocere, & affligere/. Tur«.
pifeis. rurtame etiam pifeis nomen efhhunc Robertus Stcphanus vocat Trutam,Ornithologus
Trutta. Trodam legit, & authorem habere illum negat . Sed Turtur duos forte diuerfi generis
Tru&a. pjfcesfignihcar.Nam qui a Iyucnalc Turtur appellatur, eum nonnulli Trucham,feuTro»
q» dam eife volunt, quemadmodum c Lucius Marineus Siculus hiftoriographus regius,
uenalis di- CU1US fuper hac re verba adijeere minime piguit . Capitur, mcpait^rnultis Hifpania amnibus
dus . ptfeit aureis maculis inflgnttus^qui tt(i nottjjimus^vbique, quo tamen nomine •vocetur abigitur .
a Lib de re- Ego vero eum effle arbttror^quem Turturem Iuuenalis appellat->quo caritur um dicebat Vrfidtux
ms Hijp . quandoquidem nomen hoc T ur turis multarum gentium vulgari ferino ne maxime conuenit.Nam
Turcha fi* ^ Hifpani Trucham,& Itali , Sicuhq.T roclam vocant. pifeis efl autem non modo tucundifli-
uejTro&a J mi faponstfed optimi quoque nutrimenti^quem medici fenibus>& etiam agrotis libentijfime co-
pr 1 * cedunf.cuius tn Htfpania magna esi multitudo^ magnitudo ingens . His namq.pralarga cap-
tura non diuites modo fed etiam pauperes vcfcuntur vilius emptu . fifiui etfitn multis Hifpantp
fluminibus capiuntur^ iliis tamcn^qni apnd legionem fluminis Orbigonis , Benauenium , Burgos ,
MolenamJTelam^M an filiam^ Barchum. dbutp, fr in amne quamuis paruo , cui nomen eHcopus
hominis ^mulio meliores habetur , qttdm cptcri.T urturem captum vidimus in ripa T horrms apud
Turtur pi- s alam anticam librorum vigintk Ha?c itaq.ille.Truttam,vt apparet, intelligens,quam Itali
2 1
Trottam,non Trodam nuncupanr.Troda autem pifeis quidem nomen eft, at Graecum,
Ama Ari- & communi Dodorum virorum fententia Amia Ariftotelis,de qua fuo loco, Deo dante,
ftotelis . agemus. Vt vero adTrutram rcuertamur : hunc pifcem nunquid IuuenalisTurturem vo-
cauerit viri dodiiudicenr.Gneci veteres, quod nou.erim,Trurtam non agnouere, Latini
alij aliter appellant, at nemo Turturem. Aufonio Gallo haud dubio fi lar nefeio, quarcj
Silar pifeis. appCj{atur,dum ait:
Iuuenali^ Purpureifque Uellatus tergora guttis.
Inter Iuuenalis commentatores Gcorgius Valla poetam exiftimat no de aue, at de pifce
loqui, vcriim quem pifcem, ita vocent, non addit:& reuera Iuuenalis, dicant alij quid ve-
Bomanoru Iint,lautiffimumcibumnominare volens, q‘uo Vrfidium carituruni gloriatur, auemfatis:
gula. obuiam , quamuis gratiflimifaporis intelligeremihi non videtur , maxime cumfequenti
iub inde verfu mullos recenfeat . Romani , vt hiftoria teftis eft,pifccs maxime exoticos
femper ciim in fummo honore, tum in pra?cipuis habebant delicijs.-fed htecfunt alterius
loci,& ncgocjj.Addcmtis Iuuenalis vcrfus,vt quifque,qualubet,ampledatur opinione*
Sed placet Vrftdio lex^lulia, tollere dulcem .
Cogitat haredem canturus T urture magno3
Mullorum tubis, & captatore Macello .
DePaftina* Ql]ce fi fia fi nt,Tpujdv fiue Turtur duos pifces fignificauerif, Truttam nimirum, & Pafti-
raculum”11 nacam mannam,de qua,vt idobiter fit clidum, eiufccmodi tradunt miraculum, nempe fi
Turtur lo cluls ca caudam ex arbore quapiam,& praecipue quercu fufpendat,arborem are-
eus . fcere,ipfum liberum euadere. Quod per antipathia? rationem contingere tradit Actius .
Porro T urtur vulgo loci noma efl in calabria multis arundinibus faccariferis abundatis.
SYNONYMA.
Thor.
Saphina.
Schuphina
Schephe--
{■iina .
Tetaru.
Zuziltha.
Alfafanin.
Guarefce.
Duram .
Duraz.
Anronij
Gizij er«
ror.
THOR Hebraeis Turturem fonat,& Thorem Turtures in plurali. Thor tempus
quoq. fignificar,& Thorem in Canticis gemmas, aut margaritas coniundas,vei
ordinatasfecundutnordmem difpofitionis,vel lineamenta,autgcnusorname-
ti,vt funt torques, vel monilia. Rabbi Dauid exponit figuras depidas inftar Turturis . jc
ChaldaeusproThor haber Saphina.IndidionarioSyrochaldaico apud Platinum impref-
fo Schuphnina legitur atque Schephenina &in plurali Schaphnina.Legiturin eodem di.
dionario fpecies auis,vel Turturis. Perfa pro Turture habet Tetaru inuenitur item pro
hacauc in lexico trilinguizuziltha nefeio cuiuslingua^.Turtur Auicenn.T,vt Bellunenfis
jnterpretatur.prepofito articulo appellatur Alfafanin.Guarcfcen,inquit SyIuaticus,Tur
tur efi,vcl Palubus fylueftris:quapofterior fionificatio verior eft . Neq.etia Dura,vt ille
vult, Turtur efi, modo Dura illi eade auis,qua? Duraz Auicenne,vt ego conijcioma hac,
vti Beilunefis quoq. interpretat, AttagiViue Fracolinus cfi;quare& Antonius Garzius
in
Ornithologiae. Lib. XV.
' 5 °7
in eandem errorem incidiiTe videtur, cum nixus authoritate Auerrois , qui Turturibus
admirandam ad acuendum ingenium facultatem tribuit, Duragi,cui hanc vim aferibit Aui
cenna, Turtures vertit, apud Albertum,vbiGra2ce Ariftoteles habet rpuyav, femel,atq;
iterum Targula legitur, quam nonnullis Sturnum e/Te aiferit, fed omnino Turrureft.
Alibi quoque Thcagore habet pro Turture, Tpvyav Graecis recentioribus Tpiyov/, vel
Tpiyov* appellatur, Latinis Turtur. Vtrifque, tam Grarcis nempe, quam Latinis a fono
vocis, nimirum a TpJ^W, non Tp/£cw, nam heee pofterior vox Vefpertilionum efi , quod
etymumin Gra?ca didione dilucide, minus in Latina apparer, nifi dicamus id per metha-
o tefin, fiue Iirerarum tranfpoficionem, vt G oro pius vult, fadum , vt Turtur dicatur quafi
Trutru. Alij veroab HebreorumTor Turturis nomen deriuant. Legitur, & Turturis
inrnominatiuo, vt Vulturis apud Aufonium. Plerunque Turtur in mafculino genere, ra-
ro in feminino fumitur . a Martialis caereum, & aureum Turturem dixiu b Iuuenalis
magnum, fed hiefubinde a Turture Mullos nominat, vnde forte, vti ante diximus, pifce
Turturem nominat . Turtur auis Italis Tortore, Tortora, Tortole , & Turtura , & Tor-
torella dicitur; Hifpanis Tortola, & Tortolilla; Gallis Totirtcrelle, Tortorelle; Germa-
nis Turteltub, Turtel ; Saxonibus, Anglis, Belgis communi vocabuloTurtelduue : vfur-
patur, & Turtell in Anglia: lllyriceHrdliczc . c IoGoropius Becanus, qui omnia fua?
lingua? origini vocabula accepta ferenda effe contendit ; Belgis Turturem non Turtel-
o duue, vti diximus, fed Troutelduue dici feribit, fed vulgus, vt multa plerunque corrum-
pit Turtelduue nuncupare : dici vero Troutelduue a verbo Troutelen, quod, inquir, idem
efi, quod blandiri, & omnibus modis , & gcftibus conari cuipiam placere , & proprie id
facere fuauijs,& amplexibus, quod a Turturibus docemur . Et mirum efl in hac voce,&
fonum quodammodo ipfius auis exprimi, & praeterea fignificari fidei excellentiam, qua?
in Turturum coniugio tora efi, vt merito princeps fidei dici poffit. Troufidem notare ait,
& Trout idem eiTe, quod coniugio copulat . EI, fiue cum afpiratione Hei , excellentiam
denotare. Hinc Troutel de ijs dici feminis, qua? blanditijs Columbinis amorem fibi
conciliare findent : & in mafculis Troutclaer eodem modo vfurpari .
Duragi.
Targula.
Tbagore.
Tp iyovi .
Tpiyovct'
Etymolo-
gia.
a » Epi.
b Sat>6.
c In Saxo •
Troutel-
duue.,
Troutelen
quidBelgis
Turturum
mira fides
in matri.
monio.
Troutel de
quibus foe»
minisdicat
Troutelaec
de quibus
mafeuiis
ditatur«>
G E N V S.
ARISTOTELES Columbacei generis volucres ordine recenfens, Turturem
vltimo loco nominat, & minimam in eo genere exifiere feribit, &fane nofira-
tes Turtures tales omnino exifiunt. Ca?terum Philofophus vnicum duntaxar,
vt apparet Turturum genus agnouit, quod licet in locis frigidioribus, acniuofis candi-
dum aliquando reperiatur ( a Scahger in Vafcouia duos eiufrnodi ftfe vidiTfe narrat,
&in Polonia eofdem inueniri mihi per iireras narrauit Martinus Foxius Medicus Craco-
'° uienfis) noftro tamen a?uo aliud genus obferuatur, cuius foemella naruraliter candicat,
mas vero coloris efi cinerei ad fubruffum vergentis,habetque torquem nigram.fciufce-
fn6di par Turturum mihi mifit Ioan. Michael Rinellus nobilis Placentinus; hoc genus
Indicum appellant, b AelianusTurrures fa’pe apparere feribens, de pofterionbusin-
telligere mihi non videtur, at de illis, quas in muofis locis quandoque confpici diximus.
Infula illa, quam Hifpaniolam nuncupant, tria, aut quatuordiuerfa Turturum genera.,
producere tradunt. Henrico Galliarum Regi,tcfte Ornithologo, coronando Turcaru
Imperator inter alia munera par T urturum rari cuiufdam , & peculiaris generis tranf
mifit, & mihi Ioan. Paulus Oliua Genuenfis aliquando alterius, & diuerfi ,quam funtno
ftratesj coloris promifit, quas ex Alexandria Aegypti deferri referebat.
Magnitu-
do.
Turtures
candidi,
a Exerce 9
Turtures
Indici.
bZ.io.c.Ji
Henrico
Galliarum
Regi Tur-
caru Imp.
Turtures s
mifit.
V u a
l
FORMA
a $.hic. 1}
1)9 hl.C.22
Chloreus*
Saza? er-
aror.
Virio.
Ortygome
fr® magoi-
eudo.
Color.
Dorfum.
c In Epili,
Turtur cur
saiget voca*
SUS.
OriApoIli*
uis nugar.
Turtur Cer
copifimilis
vc dicatur.
Cercope
«quale ani-
mal.
Tuituris
defcriptio
Caput.
Oculi •
Boftrum.
Collum.
Dorfum.
Peftus.
Venter.
Pedes.
Alse.
Vropygiu*
Cauda.
d 9>bi c. 7»
Tutturun.
Indicorum
defcriptio.
Quomodo
a noilraci*
busdifferat
Hifloria
ineubatus.
50S Vlyfsis Aldrouandi
FORMA. DESCRIPTIO.
TVRTVR, quemadmodum ex a Ariftotele diximus , in toto Columbaceo ge-
nere minimus eft: : b alibi quoque Chloreum, pro qua voce Gaza non re&e
Virionem vertit i nam hanc Turture triplo minorem , Turturis magnitudine 3
eife dixit, quemadmodum, Alexander Myndius Ortygometram :fed Orrygometra
T urture noftrate breuior, & altior, & vt apparet, corpulentior eft , modo quam pro Or-
tygometra pinximus noftris Redelle £htaglie , hoc eft Coturnicum Rex vocata veterum
Ortygomerra fit, vt opinor . Athenauis ait, Turturem effe colore cinereo, eius autho-
rem citat Ariftorelem ; quod etfi quodammodo verum fit, tamen in Ariftotelis codicibus
non reperitur; dorfo, vt inquit AI bertus, color ruffus in fuperficie pennarum infpergi-
tur. Turturem itaque cur nigrum vocent c Ouidius,& Pontanus, haud facile intelligo,
cum proster maiores, feu remiges alarum pennas, nihil vel falcem parum nigredinis poffi-
deat. Orus ver.6 Apollo ridicuIoseadmodumTurturi (rp iiyavt) foli inter omnes volu-
eres dentes, & mammas tribuit . Ornithologus redte hunc locum Ori mendo non carere 2c
fufpicatur, fed quod pro rpoycav, vvKrtpie, ideft, Vefpercilio . Quia, inquit, hic dentes, &
mammas habet, legendumarbitretur,rmhi vix arridet, quia ea vocabula nihil fimilirudi-
nis inter fe obtinent, & forte vox confimilis Oro impofuerit, nam Vefpertilionis ex Gr£-
cis Tpighv dicitur. Turtur vero t pvgetv: atque eo modo Turturem cum Vefpertilione im-
prudenter confuderit . Neque minus abfurde Athena?us cuipiam fcripfifTe videatur, Tur-
turem Cercopi limilem effe, cum Cercope cicada fit, vel faltemei congener : verum hoc
dicere voluit Athena?us,quod Turtur nimia,& obftrepera garrulitate Cercopi fimilisfit.
Turturem vero, quem ante aliquot annos ad viuum depingi curaui,ita defcripfi : Capite
eft pto corporis portione exiguo, coloris, qui ex cinereo ad fubruffum vergit. Oculi pu-
pilla nigra, iris lutea . Roftrum longe quam in vlla alia Columba minus , tenuuius, 3
eiufdem, cuius caput, coloris , Collum torquis ambit retro aterrimus, viridibus maculis
confperfus, ante vix confpicuus : Dorfum, & pedfus ferme ferruginea, dilutius tamen
pedus, dorfum interdius. Pars prona fitu ventris candicat. Femora, tibia?, pedefque
ferruginea. Vngucs breuiufculi, nigripariimadunci. Alte prorfus verficolores . Pri-
minn etenim qua dorfo, & pedori vicina? funt, elegantiffimo colore ruffefeunt , intercur-
rentibus pennis nigris, quarum extrema viridia funt, dein fubuiride,fequuntur, quarum
margines ruffi al iquid obtinenr,immifcenturque his penna? nonnulla? nigrte : vltima? tan-
dem, nempe maiores, fiue remiges prorfus atra?, ac in extremitatibus aliquid albi haben-
tes. Vropygium fufeum, vel colore, quem fumatum vulgus nuncupat. Cauda fupina
eiufdemcoIoriseft,atprona, 6^ in extremitate candicat. Fcemina tefte d Ariftotele, 4,
nifi interiorumafpe&u, difficulter dignofeitur. Contra in Turturibus Indicis fe es ha-
bet . Foernina enim exceptis pedibus , qui rubri funt, & pra?ter roftrum, quod nigricat,
vtin mare, ctetera candida eft . Mas vero capite, collo, pedore, alis ad remiges vfque,
6^ dorfo vfque ad vropygium ruffefeir, fed color longe, quam in noftrate dilutior eft,
neque vlla macula refpergitur. Magnitudo ferme eadem, vox eadem. Roftrum quoque
fimile, at nigricans . In oculis diuerfitas euidentiffima. Huic iris plane croceo, aut po-
tius miniaceo elcgantiffimerefponder, qua? in noftrate Iutefcit tantum . Torquis etiam
diuerfa figura eft, nam Indicis tenuis, & nigra eft , & circumcirca collum ambit, cum in
noftrate digitum, & amplius lata fit, nec vnicolor, vt diximus . Penna? alarum longiores,
vropygium, cauda rora fucefcunt,caIamos habentes atros, & in marginibus albicant.Ven ^
ter maxime prope anum Iutefcit, pedes rubei tabellis albicantibus ornati, vngues fufei ad
luteum vergentes. Alui marem, & feminam domimececaueaeinclufos, ac milioeos paui.
Sa?pius oua ediderunt, fed propter cauea? motum (erat enim e trabe fufpenfa ) excludere
non poterant. Incubabant autem viciffira , donec oua rumperentur r quibus ruptis ite-
rum coibant ,& nouiteroua bina femper edebant, donec tandem gemebunda earum vo-
ce, maris potiffimiim, nam foernina exilem admodum edit, defeffus, eas neptibus meis
donarem . Nunc noftratium hiftoriam profequamur .
ROCVS
Ornithologi$. Lib. XV.
Turtur mas cum ornithopodio.
$o p
Vlyfsis Aldrouandi
Turtur Indicus cum latyro altero.
SU
v; ' . ,V V . .
Ornithologiat. Lib. XV'.
LOCVS, HABITATIO.
TV R T V R E S notifiima? quidem in noftroorbeaues funt,&paflim habitant
Nihilominus raro admodum quibufdam in locis vifuntur : quibufdam vero
crebrius apparent • Commorantur fere femper in montium iugis, & arborum
verticibus : quamobrem, tefte Origene Turturis appellatione nandus Spiritus appella-
10 tur, vbide magnis, & occultioribus myficrijs agitur , qua? multoslatere folenc. Hinc
quoque a Cariius arbitratur Turturem Vergilio aeream nuncupari hoc verfu . a L.if.4n
Nec gemere aerea ceffabit T urtur ab vlmo . tiq.lcft-c- J.
Sed poeta co innuere v6luit,non foliim in montibus agdre plerunque Turturem, fed in Turtur cur-
vlmo hoc efi , arboribus nidulari , tum quoque rarius terram, nifi vi&us quaerendi caufa 3£rea voca°
contingere, nam ad agros etiam, & hortos propter id dcTcendit. Vnderedte dicebat do- ca_J *
didimus Aloyfius MundelJa , Turturem tum monticolam, tiimcapeftrem eife . Piatina
fcribitlocafabulofa libenter ab eo frequentari ;■ in fumma ioca foIitaria,&ab humano
confortio remota. Contra vero Pfalmographus innuere videtur, dum fefe deterioris co-
ditionis efieait, quam efi Pafier,& Turtur, quia his aditus ad altaria Dei pateat, adeo vc Da iridis
20 apud illaniduIentur.Scd Hebraici fermonis periri Hebraiee.Hirundinem fienificari vo. Iocustxph
■ i x * e 'i r n c
lunt,qua? lanei n Ecclefijs,& domibus nidos conftruit. Gilbertus Genebrardus ad hunc
Prqphetiae locum comnientans exifiimat cile fynedochen pro omnibus auiculis, qua? ni- vbs^ oidifi-
dos apud templa fingunc.Imo, inquit, citra fynedochen R.Mofe.Nahmanides eodem lo-ceto
co arbitratur Deror nomen efie commune omnibus auiculis libere per domos,vrbes,&
agros volitantibus., & vagantibus . Nam Deror libertatem fignificac Auis nempe libera , Deror qua?
non inclufa caue&, vel domibus. Septuaginta propter myficrium Turturem potuerunt Jues
eligere. Amat itaque Turtur loca raro frequentata, fed que & ipfaimmurat.Migrat enim, iaciS’
vel fiTocum tepidum repererit, in eoper hyemem Iat.et, Latere. Turturem pratter alios
tefiaturfatpius in primis ipfe b Arifttot£les^T/ymT}inquit e alibi affate tantum apparet , Q,ail(t0 u
50 hyeme fe condit . Latitat enim fuo tempore . Et ruidus aiibi: 7 urturem hyeme latere maxime teat .
amnium conslattnemo enim prope dixertm.vidijfe per hyemem vfpiar/t T urturem elicitur. Late- c
re autem incipit pratpingiiis,&quanquam pennas in latebris demittit, tamen pinguedine l6‘
feruat. Alibi quoque vbi detoto Columbacco genere generatimagit,fcribit ad noftra Qir trjme^;
locavcnire,cum uim prolem fecerit fed id de Turture &Ocnade foliim mihi dicere videtur. ^ cjj.^
Nim*& Plinius irimeBrcs vocat Turtures, hoceft tribus menlibusnohifcum agentes, tur.
lumbas perennes. Lt rurfus idem d ^x\ftot\\es, Degant, inegit, allate Turtures locis frigidis d8.Hift.ci
hyeme tepidis . Ex recentioribus qui idem fcrihunt,funt Albcrtus Magnus, &Gcorgius ia.
Agricola, quorum hic T urtures,i nquit, aliquando in angu fhs montium Leis latere ccnfueuc*
runt,qua de caufa verno tempore deplumes confpiciuntur . Ille vero fape, inquit manent, cum
qo fnontem habuerint contra Boream ,& ab altera parte locum liberum & patentem, in quo fefoli
exponant,^ regio temperata fuerit. Atque ita faris probafiemeexifiimo Turtures hyberno
tempore in noftris regionibus quoque laterejquare dicendum,afieuerandumq.luperefi:
hinc migrare,quod fuperius pronunciauimus.T radit id etiam e Arifiotdes,inquies T vr- Turtures
iures non patiuntur apud nos hybernare ,fed difccdunt , ni fi pauca locis apricis remanfertnt .
Et rurfus ibidem : Volant gre^atim tum palumbes , tum T urtur es, cum adueniunt , & cum fuo ^
tempore abeunt.ldem M ./ Varro refert dum a iv.T urtures,& Coturnices immani numero fuo ff j, de
tempore in Italiam aduolant,& alio tempore reuelant.bt iterum ipontip infula,inquit,non lon - ve ru$i.c, 5.
, gea Palmaria ^ regione F ormtarum,in quibus Turtures Coturnice$,cum ad It altam veniunt,
prima volatura requiefeendi caufa paucos dies morantur . Addit Ornithologus T urrures in
yo genere Columbaceo apud fuos primas aduolare, deinde Liuias,pofiremd Palumbos tor- ^ ^ ^
quatos. g Cicero quoq. Turtures curfu , & peregrinatione gaudere dixit. Quapropter Jw ,^Cap.8.
f 6.Hex.^„
Turtur jve
nidum fuu
tueatur co-
traLupum.
T
PROPRIETAS.
VRTVRI, & alijs quibufdam auibus, inquit a Philofophus proprium eft cre"y[J^U' **?
picus ventris . Pars etiam nouiftima alui earundem vehementer citatur , ciim ^ Jic 01
vocem edunt. a g.httt.c.
VOX.
TVRTVR, inquit a Iftdorus, de voce vocatur auis : de qua fupra quoque qua?- JZ
dam fcripfimus . Dicitur autem Graece rpvf&v, hoc eft, vt Cohus vertit, triffare, Etymolo*
quod verbum de inani obftreperaque verborum multitudine vfurpatur, obgii.
quam Turtur etiam male audit, vt in prouerbijs dicetur. Aliqui Graecorum vero Tur- TryfTare
tures hoc eft, gemere dicunt. Latinam vocem Latini vfurpant : Author phfto» ftuui*
mela? .
Et casias T urtur , atque Columba gemunt .
b Martialis. b Lj.epi.
Gemit hinc Palumbas , inde carens Turtur .
Item Virgiiius.
Nec gemere aerea ce ff abit T urtur ab vlmo .
Huiufmodi gemitum cantus nomine dignatus eft Su»das,inquiens : Cum maxime e furit, 7^™™^
cantat toaximt. cantus di»
JE -T A S.
&US»
COLVMB^E, & TVRTVR, tefte Plinio,o
Turdorum
copia .
Turturum
pretiu mi-
nuit .
Turturquo
cibo pin-
guefiat.
Receptacu-
la Turruru,
Aqua qua*
iis danda.
Stercoris
VftlS.
Turturis
stas ad fa
gina apta.
Vlyfsis Aldrouandi
V O L A T V S.
AIB^RTVS priuatim Turtures ciim volatu, tum etiam pedibus plurimum va-
lere prodidit. Columbarum fane volatus velociflimus eftjgretfus non item hoc
itaque Turturi priuatim in Columbacco genere competet, modo verum fit pe-
dibus valere, vt ille teftatur.
N I D V S. C O I T y S,
Incubatus. Partus.
NIDVLANTVR Turtures ijfdem fere in locis , quibus Palumbes , nempe
in arboribus : montana tamen alijs prsefcrunt. Nidum inter denfos arborum
ramos ex lignis duris, &nodofis confiruunr.De coitu, vteri gefiatione,foetura-
que, nonnulla, fcripfimus in Palumbe, quse & Turturi communia funt. Ofculaquoq. Co-
lumbarum more ante initium permifcent,id que inter eas, qua? proue&iores a?tatefunt, 2C|
perpetuum eft Juniores vero non raro abfqueofculis coire vifie funt. In vulgaribus Op-
piani exemplaribus legitur, mares fi femina defit, prseter communem auium legem fe
inuicem confcendere,& oua,fed infoecunda generareTed legendum potius foeminas fe
inuicem confcendere,fi masdefitmam a Arifioteles hoc Columbis quoque attribuit, vt
in Coluba diximus. Ad eiufmodiofcula,quibus Turturem ante coitum vti diximus , allu-
fitforrafiis b Plautus, Piftoclerum adolefccntcmloquentem inducens , fe pro machera
Turturem captaturum, hoc eft3pro meretrice, qu£ bafijs,& fuauijs adolefcetes decipiat,
amantes.Gaza in textu c AriftoteIicoaddidit,T urturem femel tantum anno parere : nam
bis parere confiat, ficuti idemipfe alium interpretans Ariftotelis locum, fcribit.Turtures
quidem animalia fuifient in foecunda, nifi benigna parens rerum natura trimeftres iam 3(|
fadtos generationi idoneos fretificarequefedtfetjvtnonnulli, referente d Ariftotelcj
prodiderunt, eo argumento nixi, quod larga eorum vbique reperiatur copia.Turtures il-
li Indici, quorum fupra meminimus pluries pariebant, quotiefeunque nempe oua rumpe-
remur,non parituri fbrrafiis&ipfi, nifi bis ouaexclufifient.Incubant autem, tefte e Ar i-
ftotele,mas,&fcemina viciffim,quodin omni Coliibaceo genere commune dfe arbitror.
VICTVS SAGINA.
FR VGIBVS viuere Turturem prarer communem experientiam tefiis a
ftoteles. Albertus pra?tergrana etiam glandibes vefciafferiTquin & b Carolus
Stephanusoliuarum cultores hortatur,ne Turturibus, Turdis, ac Sturnis accefsu
ad eas permittant, tanquamfummaauiditate eas depafcentibus . De fagina Turturum
abunde Columella feribit in hanc fententiam.T urturttm educatio fuperuacuaefiquoniam
id genus in Ornithone nec paritynec excludit . Auolaturavt capiturffarfiura defit naturieaque
ieuiore. cur aquam c ater a aues [aginatur . Verum non ommbus temporibus. Ver hyemenquam-
uis adhibeatur oper affijffcultcr git fcit, Vt tam e quia maior e fi Turat copta pretium T urturum
minuitur, Rurftii p fi ale vel fua f ponte ffummodo jit facultas cibtypinguefcit : nihil enim aliud
qudrnobijcitnr efcapracipue milium :nec quia tritico vet alijs frumentis minus craffef cantjve-
rum quod f 'emine huius maxime delectentur , Hyeme tam e offa panis vino madefaftafficut etid y
Palumbos celerius opimant quam c ater i cibi : Receptacula non t an quam Columbis yloculamentay
vel ce llululacauata efficiuntur ifed ad lineam mutuli per parietes de 'fixijegeticulas cannabinas
accipiunt, pratentis retibus quibus prohibeantur volare quoniam fi id faciant, corpori detrahunt.
Jn his autem affidue pafcuntur milio, aut tnticofed ea femina dari nifi ficca non oportet, Sa -
tiatque femodim cibi in diebus fi ngttlis vicenos centenos Turtures , Aqua femper recens, & '
quam mundijfima v affuit s > qualibus Columbis , atque Gallinis prabetur . T egettcuUque mun-
dentur,ne stercus vrat pedet quod tamen (f idipfum reponi debet ad cultus agrorumqrborumq
ficutqf omnid auusqrate rquam nantiu Huius auts atas ad faginam non tam vetus e fi idoneay
v , quam
Ornithologise. Lib. XV.
S'5
quam notiella . Itaque circa meffcm^ cum iam confirmata ett pullities^ eligitur Varro pariter
de Turturum fagina Ioquens : In yfy/#, inquit , villa affixis nutriri poJJuntT urtures . Ec
t rurlus Merula apud eunde. Turturibus, inquit, locus conftituendus proinde magnus, ac mul-
titudinem alere velis . item iuber, vt habeat hoftium, ac feneftras, & aquam puram, &pa-
rietes, ac cameras munitas tedorio : Sed pro Columbarijs in pariete mutulos poni, aut'
palos in ordirre, fupra quos tegeticulas cannabina? fint impofira?. Infimum ordinem opor-
tere abeftea terra non minus tres pedes, inter reliquos dodrantes, a fummo ad cameram
ad femipedem, a?que late mutulos a pariete extare poffe, in quibus dies, nodefque paf-
lQ cuntur . Cibatui quodfit obijei triticum ficcum in vicenos, & centenos Turtures fere fe-
modium,quotidie euerri eorum ftabula, a ftercov e ne offendantur. Sic fere ille. Palladi*
nus vero praecipit, vt Columbarij cella? duo fubieda cubicula fiant : vnum breuc,& pro-
peobfcurum, quo Turtures claudi polfinr : quos, inquit, nutrire facillimum eft : nam nihil
expetunt, nifi vt a?ftate, qua lola maxime pinguefeunt, criticum, & milium mulfa macera-
tum fuper accipiant . Panico etiam impinguari author eft Dydimus,& potu largiore de-
Icdari Aucupes Lombardia? , tradente Crefcentienfi , pra?cipue Cremona?, tota a?ftate_,
Turtures fere retibus capiunt, & domuncula? illuminata? includunt : aquam continue pu-
ram,& mihiquantum lubet exhibentes, & vfqjadexadum fere autumnum feruant quin-
gentas^ mille quandoque co modo congregatos , atque admodum care vendunt. T am
vQ mirum vero in modum Turtures-pinguefcunt,vttefte d Scaligero, pinguedinefuffocati
intereant, tanquam nimio infardu elifis faucibus . Ob hunc itaque bonum pingudeendi
habitum Turtur fortalfis Martiali ca?reus appellatur , atque aureus hoc verfu.
Aureus immodicis T urtur de clunibus implet .
c Li>c.S.
de re rufl.
Locus in
quo nutrie
dusefl; Tur
cur.
Vt maxime
pinguefcaf.
Aucupes
Gallia: Ci*
falpinae .
Turtures
/aginent,
d Lib. 5. in
Tbeoph c.
20.
Turtures
pinguedine
fuffocatur •
SYMPATH
Antipathia.
I A.
•o
Q.
VAMVIS Turtur nullam aufumfuapte natura ;n feftet, vtferibit Albertus,<5^
author de natura rerum, & aliarum iniurias,feu infeftationes patientiftime ferar, jnfeftat,
non caret tamen, 8^ ipfefuis amicis, quibufeum tacita ei intercedit amicitia,
* eaque reciproca, & cum integerrima fide culta, qualis in prunis illa eft, quam Turtur cti
cum Pfittaco exercet . Agnouit quidem hanc fympathiam Plinius, dum ait: Turtures ,& Pfictaco a-
pfittaci amici fiunt , Sed quantopere inuiolabilem vterque inuiccmfidem feruet, fi nouif- nutritiam
fet , pluribus eam verbis erat celebraturus, quemadmodum nobis pra?ftitit a Ouidius \
poetarum facundiflimus , qui reciprocum harum au um amorem talem fuifte canit, qualis Oreftisf &
olim inter Oreftem, & Pyladem (hunc enim per Phoceum intelligit) mterceififte legi- Pyladis a *
mus. Quatuor autem amicitiarum mutuarum, (vt id obiter dicamus) tefte Ladantio Fir~ micitia.
0 miano, exempla celebrantur, Thefei nempe, & Pirithoi ; Achillis, & Patrocli: T ydei,& Quatuora»
Polynicis : Oreftis,& Pyladis : quos poftremos, vt dixi nominat Ouidius . Addita po-
ftea funt a quibufdam, & illa duo amicorum paria, Scipionis, & La?lij : Damonis, & Py- e°
thise, de quibus b Cicero: fed Ouidium audiamus, qui ira inquit : • 5 lib.^.de
Omnes qua liquido libratis in aere pennas , off
T utamen ante alias. Turtur amice dole, (fcilicet ob mortem Pfittaci)
plena fuit vobis omni concordia vit^ , . ,
Et ttetitad finem longa> tenax fides .
Quod fuit Argolico inuemt Phocpm Ore Hi ,
Hoc tibi dum lituit , Pfntace T urtur erat • Sapho » vt
Hanc eandem Pfittaci cum Turture fympathiam,amoremvecoraprobat apud eundem phaoni per
Ouidium Sappho puella Phaoni perfuadere contendens ,fe quamuis candida non fit, at fuadeat* vt
nigra, pofte tamen ab eo adamari, quoniam., & aues diuerfi coloris , diuerfique generis Te amet,
naturali quadam iungantur amicitia ; inquit autem . Aues diuer
Candida fi non fum , placuit Cepheia Perfto fep&fe inui
Andromade patria fufea colore fiua . cemamac.
Et varij.s alba tunguntur fispe Columba , Ouidius ex
Et niger d viridi T urtur amatur aue . plicatu rs
Quem locum interpretatus Domitius Sdoliaftes omnibus neruis contendit ledoribus
perfua.
/
$i 6
Vlyfsis Aldrouandi
Taliones
Columbas
amant.
Vatias aues
qua? Ouj-
dio.
Au is viri-
dis.
Merula , &
Turtur a-
ro ici.
c
cap.i.
d In com- t
hi. The. de
plant.16.
Columba j
& Turtur
amici.
Turtures .
impune hei
leboro vef-
cuntur.
^.jLnn-par.
f 6. de ani .
Crfp.^6".
Turcurjs
hoftes Cor
uusj& Cir-
cus.
g Cap.tf.
Cum Clfo
seo pugnat
h s.He.c. i.
Cum Pyra!
Side.
2gnaria.
s 6. fjexd»
cap- 4-
Vulpesjcuc
fquiPse fo
Sianido im
porter.
D.Ambro-
fij error,
a 9-Hi.C'j.
b Ltb>i de
aucup.
Anrhemo-
nidis glo-
sriofi mili-
tisiaftatio.
perfuadere,poetam pro varijs Pauones intelligere, aues nempe diuerfi a Columbis ge~
neris eo folo argumento nixus , quod fequens verfus duas diuerfi generis aues nominer.
Turturem nempe, & auem viridem, ideft Pfittacum. Sed quamuis Pauones, & Colutfib?,
vt nos ex Plinio fcripfimus, amici fint, pofiit tamen ita verfus meo iudicio exponi, vt non
foliim Columba? candida? fefe cum varijs , hoc efi , maculatis , nempe deformibus copu-
lent, marrimoniumquecontrajaant,fed quod magis eft,vr aues etiam diuerfa? fpeciei fefe
mutuo ament i Sed profequamur . Idem Domitius arbitratui Plinium pro Merula , cum
qua Ariftoteles Turturi bene conuenire tefiatur: Pfittacum vcrtifife, quod fancetia pro-
bare non pofTum, cum ob allatum c Ouidij,qui ipfo Plinio antiquior efi: , teftimonium,
tum ob quorundam experimentum . Magna efi, inquit, Antonius Mizaldus fcriptor non
infima? ciafiis naturarum familiaritas inter Pfittacum,& Turturem : nam hunc de omnibus
amat ille, & contra ; quod mihi,& multis expioratum fuit. Afieuerat eadem harum auium
necelfitudine,cui vel foli adha?ferim, Iulius d Carfar Scaligcr, quapropter, & ego aufim
aftruere Torturi prceter Pfittacum} Merulam quoque amicam exiftere . Aelianus, quem-
admodum in Columba dictum cft,CoIumb3? cum Turture amicitiam intercedere ait: fed
hoc ctfi mirum non videatur, quoniam Turtur e Columbarum genere fit, dixi tamen ex
virifidedigni relatione, Columbas immifsam in Columbarium Turturem penitus occi-
dilfe ; fed himc Turturem Indicum fuifie, quare fortafiis id ob coloris diuerfitatem fe-
ciife videre pofiunr. Hoc vero etiam fympathia? tribuendum videtur, quod cum Co-
lumba? hcdlcboriefu interimantur, Turtures eo impune vefcantur,nihilq. inde detrimeti
patiantur; author efi e GJyca,id propter peculiare ipfis temperamento accidere trades.
Contra vero malo punico tnto pereunt, fi f Aeliano credimus, qui pariter eorum hoftes
recenfct occultos Coruum|& Circum, aues cerre aduerfus quas fe fe defendere non pof-
funt - cft tamen id odium reciprocum. Occiduntur pariter, tefie g Philofopho a Chloreo,
quo cum pugnant : quo loco h Gaza pro Chloreo Luteum vertit, quod placet. Plinius ex
Ariftotele cum Pyrallide pugnare fcribit,& rationem odij reddit, quod eodem vidtu paf-
cantur,& eodem loco degant. Hic Gaza pro Pyrallide Ignariam tranftulit. Repetit hac
eandem inimicitiam Philes. Sed quod apud eundem proxime ante legitur , Turtur odit
Pyrram,id deprauate legi apparet. -forte Pirallidem dicere voluerit. Oderunt, & Pharalim
volucrem, tefie Rauifio Textore. Diximus ante ex i D.Ambrofio Turturem aduerfus
Luporum accefium fquilla? folia ad nidum inducere. Sed hoc Zoroaftres vulpem, non Tur
turem facere fcribit,pro qua forte D.Ambrolius memoria lapfus Turturem fubftituerit.
U
2(
CAPIENDI RATIO.
Vt retibus
capiantur.
ARISTOTELES a dc Columbis feribens Turtures etiam exca?catas alleiftatri-
cesali folcre prodidit. Capiunturautem diuerfimode : Vifco in primis teftt,
h Oppiano, & fub arbore, cuius ramis Turtur a/tcr, videlicet alie&rix imponi. 4'
tur . Qui capiendi modus longe antiquitfimus videtur, vtpote cuius Plautus quoque me-
minit, vbi Anthemonidem gloriofum militemfacitiaefiare fefe fexaginca hominum millia
occidilfc proprijs manibus, dum ait.
V i fcum legioni dedi
F unda f f eb propter nebam folia farfari ,
Lycus refpondet.
Cui rei ? ANT H» Ne ad fundas vifcus adhgrefceret
Infundas infundebam grandiufculos globos
Fos volantes iujjt fundar ier .
Jffuid multa verba ? Quemquem vifco o ffenderant , 5 (
T um crebri ad terram decidebant , quam gyra .
Vt qui f que ceciderat , necabant eum ilico
Per cerebrum pinna fua fibi quaft Turturem .
QuonUndo intricentur Turtures laqueis e pilis cauda? equina?, &alijs quibufdaiitem quo-
modo retib. capiantur docet multis Pet.Crefcentienfis,&ante ipfum Aelianus, dum ait:
Ad hanc rationem aucupantur T ur tur es, qui abfolute.gerfcttbf earum aucupium tenent, nec lon -
giffime ab experimento abcrrantjvt faltent, valde £ fuauiter , prae lare % canant : quorum auditu
b$ deleti antur , f altario ais % confpetfu permulcentur, accedunt a. propius. Aucupes fenfim,&pe~
detentim
Ornithologiae. Lib. XV. 517
detentim eo fec edunt, vbi retium explicatorum poftta funt infidi a in quae incidentes, capiuntur; Turtures
cepta primum falsatione ,& cantiunculis . Orus quoque teftatur Turtures tibia , \ falta- faitarione
tione capi. Intercipiuntur iofuper, tefte Oppiano, cum fiticulose ad fontem accedunt : 8audent*
venator prope eum arundinem erigit, pennis ad fummum alligatis -.quarum, inquit, mo- rC prope‘
tus Turtures admodum terret, fugarque . Sed alias Turtur lam pridem captus in pro- piantur?*
pinquo ponitur, quo confpe&o, caeteri aduo/itant, & retis traftu obteguntur. Aliquan- Turtures
do etiam contin git T urtures ita viribus labefeere , vt manu fefe capiendas praebeant 3 vt manu ca-
author de natura rerum prodidit . piuncur .
DENOMINATA.
VERBENACA Gracis trygonium appellatur, quod Turtures ea delegentur, Trygoniu.
feu potius, vt do&iflime difputat Ioan.Goropius Becanus , quod ad eos amore
conciliandos Iigandofq. valere credatur, in quibus cum Columba , tum Tur-
tures omnium gentium indicio habent principatum .
A V G V R I A.
Vfus in Sacris.
VETERES, vt hiftoriatefiatur, quicquid agebant, nifiaufpicato agebant, ma-Familigno
xime in rebus ferijs . Ita quoque in primo de, vbi defponfatiofuturaefTet,no- biles anci-
biliores familia? non nifi aufpicatd conueniebant . Optima autem iftiufmodi quor^ a°b
io auguria capiebantur a Turture, & Cornice : atque ita fi par integrum, apparuiffet , boni
omniserat,fiaItertanrum, peflimi, quemadmodum in Cornice fufiiis docuimus. In Co- p>UOSTur-
lumba vero Columbam diximus propter falacitatem potiflimum Veneri ab antiquis fa- cures vicjif
eram habitam fuiffe. Conrra vero a Aelianus albas Turtures cum V eneri Cereri, tum fe bonum,
etiam Parcis facras effe fefe intellexiffe feribit . Belga?, referente b Becano , Turturem vnumale.
Columbarum minimam his amoris, & fidei dotibus excellenriffimam arbitrati, non nome Columba .
tantum ab ijs facere , fed eum pi a? ceteris Veneri confacrarunr , adeo, vt apud eos, qui p3(!r?cneri
externis moribus necdum corrupti, patrios ritus conferuant,nephas habeatur. Turturem 3 ^
occidiffe :& ne honos nobili auicula? a maioribus tributus ob Veneris cultum abolitum
periret,dicunt eam D.VirginifacramefTesattextaetiamnefcioquafabula ad opinionem b i.6.Sax>
o apud vulgus confirmandam . Tartaros pariter ferunt Turturum efum abominari, eofque Belga^Tur
minimecapere, nefcioan obfimilecaufam. De vfu vero. Turturum in facrificio Hebr^o- tur^s
rum abunde cum in Columba? tranatu egerimus, fuperuacaneum eft hic repetere . crarunt '
Turtures
occidere
vbinephas
fit.
MYSTICA.
CASTITATI huiufce auis , qualem pra?dicauimus, multa facrofan&a myfteria Turtur
innituntur , adeo vt Adamantius Origenes fcripferit : Cafiitatis fermo Turtur
eU tnEcclefia conuiuio. Et alibi a D.H ierony mus : Turtur, inquit, auis pudici jjima a
d femper habitans in fublimibus , typus e tt Saluatorts . Cui eandem hanc auem ita comparat uerp.jou^
S. Antonius PatauinuS: Chrifius , inquit, facit /icutTurtur auis^qua hyemis tempore advalles niannm.
de [cendit,& in truncis concauts arborum habitat deplumis . In ffiate vero ad montanareuer - Saluacoris
titur. Sic Chrifius in hyeme infidelitatis-) & frigore demoniaca perfequutioms defeendit invte- typus.
rum humillim^ E irginis,dr habitauit in hoc mundo pauper abieefus , tanquam plumis potentia
nudatus. De hac Turture dicitur in Cantico : Vox T ur turis audita eft in terra noftra\V oxTur yox jur£u
turis eft gemitus luElus . Chrifius defeendit gemere , & plangere^quam nunquam legimus ri - nSt
fifse , vt nos doceret gemere, & plangere. Audita eft autem vox T urturis in terra noftrafcilicet > Chrifius
Agite poenitentiam . Cum vero appropinquauerit a fiat, eruere coeperit ludaica perfequutio- nunquam
X x nis% «fit.
S>8
Vlyfsis Aldrouandi
Tuitur fi-
gnificatfa-
pientiam
patris*
Turtur sa-
£tos viros
Biotat.
San&i foli
tarij inee*
dunc.
Pr^dicatio
s)is,&fecre
tarum ora
donum ty-
pus.
b Tfal. 75.
Caiah qd
H ebraeis.
c iomtn.in
JDantci c. 2
Hebraica
ges Turrur
appeliata ,
& cur.
Idem funt
cofiterjj &
laudare.
& Tfal 6 3.
Turtur ani
mal caftita
tis.
e Ltb.i9>
Chriftus
Pafler di-
ctus .
pidelesper
Turtures
defignati.
£ Cap 29.
Qgjes per
nidum ex»
preffa .
Dauidis
cor Paller
figmficat.
Turtur eia
carnem.
nis, & exar ferit calor pajfonis, tunc redijt ad montem, i de ll ad Patrem,&c* Eadem ratione, vt
ait Ambrofius Heremita Turtur dicitur fapientia Patris, quoniam imperfectis abfeoditur,
& inter perfedos eam verbi difpenfator loquitur. Nam Turtur, vt dictum eft , vitam in
fecretioribus,& a multirudineremotis vitam tranfigit. Turtur, inquit, difertifiimus Iaco-
bus de Virriaco S.ancfta? Romana1 Ecclefia? Card.famftos viros fignificare poteft, quorum
exemplo reprobi Iuda?i tempus vibrationis fure debuerunt agnofeere, & dicere cum Ni-
codemo : Nemo poteH hac fignafaccre,qua tu facis :nifi fuerit Dem cum illo. T urtur quandiu
maritus eius viuit,nuquam recedit ab eo3quo mortuo nulli alij copulatus, fed folitaria in-
cedens, Ciccis arborum ramis infider, gemens, & triftis. Per Turturem igitur fandti,cafti,& I(
iufti defignantur,quifoIitarij incedunt a tumultu mudi remoti, gementes, & dolentes pro
morte i hrifti,& pro peccatis fuis>Sc aliorum, fuper ficcum paupertatis ramum infidentes :
abfcondunrur autem in hyeme : in pra*fenti enimfa?culo propter vanitatem, in a?ftate au-
tem futura in cadum volabunt . Significat etiam Turtur foliuaga pra?dicationes,& fecre-
tas orationum lachrymas, quemadmodum contra Columba gregalis vitam attiuam, &o-
rationes Ecclefi? publicas,vtfcribit Thomas de Vio in fumma D.Thom? Dodons An-
gelici . Apud Pfalmographum b locus cft huiufmodi • Ne tradas Chaiah ( beftijs , vt D.
Hieronymus tranftulit) animam eruditamin lege tua. Vbi feptuaginta habent . Ne tradas
beiiijs animam conflente ttbi . Fr.Hetftor c Pintius Luhranus Hieronymianus Hcbraicifmi
peritiffimus idem vocabulum feram, & beftiam fignificans fignificare etiam congregatio- 2c
nem,& vo cabulum, pro quo feptuaginta verterunt confitentes fignificare ait T urturem,
& legem . Vnde Pagninus traduxit : Ne tradas congregationi inimicorum animamTur-
turis tua? . Ac fi dicae . Ne rradas,Domine, vitam gentis Hebraice exercitui hoftium Tuo-
rum. Gentem illam appellat Turturem ob imbecillitatem,& moeftitiam,quo opprimeba-
tur,quod fc cirnffa ab inimicis intueretur. Et quia populus ille Deum laudibus efferebar,
appellant illum feptuaginta confitentcm Deo, idem eft confiteri, quod laudare, & Hiero-
nymus eruditum in lege Dei . Poteft verti : Ne tradas coetui hominum animam Turturis
tua? : vt fi, fenfus; Cupio, Domine ab hominum coetu, & frequentia difcedcre , meque in
folitudinem recipere inftar Turturis, loca folitaria quarentis, vt aptius pofiim in dminam
philofophiam incumbere,& ca?lefti a myfteria contemplari, quapropter te obfecro,&ob- 3(
teftor,ne me Turturi fimilem tradas turbulentis negorijs, & hominum congregationi, ac
frequentia? . Alius cft eiufdcm Pfalmographi locus, quo antea diximus D. Hieronymum
propter myfterium Turturem vertiffe. Ait autem d Pfalmographus : Etenim p affer mue-
ni.t fibi domum , & Turtur nidum f/bi , vbi reponat pullos /nos. Quem locum commentans D.
Hieronymus: Simpliciter, inquit, interpretemur : videte quid dicat (Dauit ) Defidero
Domine a?terna tabernacula tua : concupifcic, & deficit anima mea in ama Domini. Se.
dem aliquam, & nidulum anima? mea?,& corporimeo habere defidero . Aues, qu^libere
huc illuc vagantur tamen poftquam volauerint, habent locos, & nidulos,vbi requiefcant:
Quanto magis anima mea, & caro mea debet fibi locum pra?parare, vbi poftitrequicfce-
re ? Non ahiis afeendamus. In Domino confido : Quomodo dicitis anima? mc£e,tranfmi" 4(
grain montes fic ut Pafter ? Videte ergo, quia nemo tranfmigrat in montes, mfi qui Paf-
ferefh Et Turtur nidum fibi . Ifte eft Turtur, de quo dicit m Cantico Canticorum . Tox
T urtmis audita esi in terra noElra. T urtur nidum fibi : Turtur eft animal caftitatis. Turtur
non habitat in humilibus ,fed femper facit nidos fibi in excellis arboribus. Sicut ergo
PafiTer,& Turtur aues caftiflima? nidos fibi in fublimioribus faciunt : fic ergo tabernacula,
& atria, & domus non lunt in humili ifta terra, fed in excelfis, hoc eft in Regno Coeloru.
Exponit eundem textum D. e Gregorius, per Pafterem intelligendo Chriftum,qui fibi
domum inuenit, quando afeendit in Coelum, fed per Turturem fideles accipit,qui lpfum
imitantur; Vnde explicans illud f I ob: In nidulo modomrior : ait :Quid pernidum ex-
primitur , nifi tranquilla quies fidei, puta, qua vnufquifque infirmus nutritur? Nam fi E c- 5
clefia SanCla infirmos quoque filios nunc in nido pacis non enutriret. Pfalmographus no
diceret ; Etenim Paffer inuenit fibi domum , & Turtur nidum, &c. Iam quippe domum Paf-
fer inuenit, quia in a? ternum C ce li habitaculum Chriftus intrauit . Et Turtur inuenit ni-
dum, quia San&a Ecclefia amore conditoris affetta crebris gemitibus vritur , & velut ni-
dum fibi.i.pucatiftimam fidei quietem conftruit, in qua crefcenres filios quafiplumefcen-
tes pullos, quoufq. ad fuperioraeuolet, caritatis gremio calefa&os fouet. D.vero Auguft.
in enarratione eiufdem Pfalmi per Pafterem intelligit ait Propheta? cor, & per Turtu-
rem eiufdem carnem . Nam duo,inquit,dixerat,& duo reddidit in fimilitudinem auium.
Dixerat
;
Ornithologia?. Lib. XV. 519
Dixerat exuit aflfe cor Tuum, & carnem Tuam, & his duobus reddidit,Pafferem, & Turtu-
rem. Cor tanquam Pader, caro tanquam Turtur : inuenitfibi domum Paffer, inuenit d-
bi domum cor meum . Exercet pennas in virtutibus huius temporis inipfafide,fpe,
charitate, quibus volet in domum fuam , Sc ciim venerit permanebit etiam querula vox
Paderis, qua? hic ed, non erit ibi . Nam ipfe ed querulus Ha der, de quo alio g Pfalmo : g Tfal» io.
Sicut Paffer fohtarius in teffo, de teEio volat ad domum . lam fic fit in tedo, calcet domum
carnalem, & habebit quendam caeledem locum, perpetuam domum. Paffer ide finiet
querelas fuas. Turturi autem dedit, & pullos, ideft,carni, inuenit nidum Turrur,ybi po-
l0 nat pullos fuos . Paffer domum, Turtur nidum : & nidum vtique vbi ponat pullos fuos.
Domus tanquam ad fempiternum eligitur, nidus ad tempus congeritur . Corde cogita- '
mus Deum, tanquam volantem Pafferem ad fuam domum: carne autem agimus opera
bona : videtis enim per carnem fandiorum quanta bona fiant : per hancemm operamur,
qua? iudi fumus operari, quibus adiuuamur in hac vita. Frange efurienti panem tuum,
& egenum fine tedo induc in domum tuam :• fi videris nudum, vefti, St ca?tera taba, quae
nobis praecepta funt , non operamur n id per carnem . Paffer ergo ille , qui cogitanda
domum fuam, non recepit a Turture quaerente fibi nidum, vbi eos ponat, &c. Idem b
alibi. Videamus, inquit, quomodo in Deum,& cor fimul,& caro hominis exultat. Quo- Deo corde
modo nifi, vt homo, & carne, & corde feruiat . Cor enim exuitat in Deum, quando ho- & carne fer
jo nefta, & fanda cogitat, quando religiofa opera ,& Deo placita concupifcit. Caro au- uiac.
tem exultat, quando pudica ed, quando fobria, quando nulla impuritate polluitur, quan-
do nullisimmundisadlibus fordidatur. Videte enim e diuerfo, St agnofeite, quam vera
Enr, qua? dico : fi viderit aliquis veftrum hominem iniuda dicentem, nunquid dicere po-
ted, quod cor illius exultct in Deum viuum? Aut fi quis alium viderit ebriofurn, impu-
dicum , fornicatorem , nunquid dicere poted, quod caro eius exiliter in Deum viuum?
Nulla enim caro exultat in Deum , qua? viuit in vitio . Ideo ergo propheta dicebat : Cor
meum, & caro mea exultauerunt in Deum viuum. Quia St corde retinebat plenam re-
ligionis fidem, & carne feruabat deuotam corporis fanditatem. Nec fine caufa m con-
fequentibus datim Pfalmida fubdidit, dicens : Etenim paffer tnuenit fibi domum , & Tur -
tur nidum , vbi reponat pullos fuos. Iu Turture , & Paffere Saluator noder fignificatur
Paffer enim, vt fcitis,perparua auis ed : Turtur enim , vt legimus, pudiciffima. Et ideo ?aIuatorin
Saluator noder Paffer dicitur, quia docuit primus humilitatem . Turtur didus ed, quia
docuit primus caditatem. Vnde etiam in Canticis ('anticorum dixit : VoxT urturtiait-
dita eft in terra no ftra . Vox Turturis dodrina intelligitur Saluatoris . Audire coepit,
puritatem caditatis adamauit. Etenim Paffer inuenit fibi domum , & Turtur nidum fibi,
vbi reponat pullos fuos . Qua? ed enim domus Chridi, nili Ecclefia . Hanc ergo domum Dominus
Saluator cum ingenti pietate qua?duit,&c. Diuus vero 1 Bernardusin hanc Propheta Chriili Ec-
pfalmographi fentcntiamincidenslongealiterearninterpretacur,dumait : ffuam dtle - ad
Eia tabernacula tua , Domine virtutum , in quibus P affer inuenit fibi domum , & Turtur ni g
dum, vbi reponat pullos fuos . Pader, inquam, naturaliter animal vitiofum. mobile, leue,Jte Deu
importunum, garrulum, ac pronum in libidinem . Ec Turtur ludus amica, opaca? folitu- pader ani-
dinis familiaris incoIa,formafimplicitatis, exemplum caditatis . Ille fibi inuenit domum mai vitio-
quietis, & fecuritatis . Illa nidum (ibi, vt reponat pullos fuos . Qua? funt haec, nifi iuue-
num naturaliter calidus fanguis , & feruidus animus, a?*as labilis, curiofitas inquieta , &
virilis maturitas , feruus animus, cadus, fobrius, perta?fus exteriorum quantum poted , ^„enr„s
6^ intra femetipfum. Quorum alterum in tabernaculis Domini virtutum , in diTci-. pj£ferj c5„
plina cellarum inuenit fibi ab omnibus vitijs quietem, firmamentum dabilitatis , parata»
mandonem fecuritatis . Alterum vero in fecmo cella? fecretiorem re ce dum confici-
entia?, vbi reponat, 8^ nutriat fandarum affedionum Tuarum frudus, & fipiritualis
, fienfius contemplationis. Paffer fohtarius in cedo;, hoc ed,in altitudine contempla-
0 tionis calcare amat habitationem carnalis conuerfationis . Turtur in inferidribusfos- ao ,
cundatur, & gaudet in frudibus humilitatis. Perfedi enim quique , & fpirituales, Peifeai, &
qui Turturis nomine defignantur , ciim ad firmamentum , & robur virtutis fua? per vir- fpirituales
tutem obedientia?, & fubiedionis perueniunt, pra?munt fe femper , & deijciunc in id Turturis
quod infipientium ed : & vnde infra fe defeendunt, inde afeendunt fupra fc: & humi- nomine de
liando fe magis proficiunt propter frudus folitudinis , qui funt frequentes , St fublimes fi§naruur .
excelfus contemplationis, non arbiti antes clfe negligendum confidentiam voluntaria? ^ Umi^
fubiedionis , vfium focialis vita?, & dulcedinem fraterna? charitatis,&c. k Difertiffimus viYt
ftaTurturi nem caftam Ecelefiam propter multiplicem fapientia? gratiam . Et, quia, inquit, verum
(coparatur- eft, quod dicimus, audi m Dauid loquentem ; Omnis gloria filia regis ab intus in fimbrijs
mTfal. 44» aureis circum amici a varietate : Etenim P affer inuenit sibi domum , & T urtur nidum sibi , vbi
3o Hirudo rePm*t pullos fuos „ Hoc in confeflione trophxi crucis enutriens illuminatos filios fuos.
ditePau Huius Turturis n Hieremias mentionem facit , dicens : T urtur $ & Hirundo , & Cicada 1*
jlis Cicada. *grh PaJficref cognouerunt tempus aduentm fui . T lirturem dicit omnem caftam Ecelefiam :
sicut Turturis *
Qua? vero altero eorum caruerit, non poterit audire : Pulchrg funt gena tua , &c. propter
eam, quas adhuc ex parte erit, deformitatem . Si (verbi gratia) intendat quis animum
.inquirenda? veritatis, atqjidfolo veritatis arnore,nonne is tibi videtur, & rem, & cauf&n
, ■' ( habere
q Cap.it
Ornithologiae. Lib. XV. $21
habere honeftarein,meritoquefibi ven dicare, quod dicitur i*ulcbra'funi&C.QQyppQ.cm in
neutra generum na?uus reprehenfionis appareat . Quod fi minime quidem ventatis defi-
derio, fed aut inanis gloria:, aut commodi temporalis obtentu in veritatem obtenderit ,
iam etfi vnam genarum videatur habere formofam , non dubitabis ex parte deformem ,
cuius alteram faciem caufe turpitudo foedauerit . Si autem videris hominem nullis hone*»
(iis ftudijs intendentem, fed carnisillecebris irretitum, ventri, &iuxurig deditum, quales
funt illi, quorum Deus venter eft,& gloria in confulione eorum, qui terrena fapiunt,no-
neiftum ex vtraquq parte feedilfiimifn iudicabis,in cuius vtique intcntioneres, & caufa
•io reproba inuenitur ?Hrgofolum inquire Deum propter ipfum folura HocplaneeftjVtra-
que bipartita: intentionis faciem habere pulcherrimam , atque id proprium, ac fpecialo.
fponfa5,cui merito lingulari prserogatiua audire conueniat: Pulchr $ ftimjkc* Turtur pu- Turtur pu»
dica auicula eft, & conuerfatio eius non cum multis, fedfolo degere fertur contenta dicaauis.
compare:ita vt,fiil,lum amiferit,alterum non requirat,fed foladeinceps conucrfatur.Tu
ergo ftude ambas fpeciofas habere has genas tua? intentionis , vt imitator caftiifima? vo-
lucris fed eas fecundum Prophetam folitarius, quoniam leuafti te fuper te. Omnino fu-
pra te eft angelorum Domino defponfari,adha?rcre Deo, atque vnum fpiritum efie .Se-
deitaquefolitarius,ficut Turtur, nil tibi, & turbis, nil cunvmultitudine ca?tercrum,etiam-
que ipfum obliuifcere.populum tuum, &.domum patris tui , & concupifcet rex decorem
20 tuum . Secede ergo mente, ofiio, ora patrem tuum . f pra?cipiens,ne virgo coniungatur ^
malis hominibus,Sandimonialis,inquit,foemina,qua? Chriftum perfedediligit,deleda* neviunid^
bilia,6c fuperflua dona ab omnibus non recepit, quiaChriftum in omnibus donis antepo-
nit. Vndein Caticis Canticorum Ecclefia? dicitur, Pulchr? funtgen? urtuns , S. Ecclefia
Turturi alfimilatur Ecclefia, vel quaelibet fanda anima,quia C hriftum perfede diligit,& Turturi af-
. nihil amori eius praeponit. Turtur exquoperoccafionem coniugem fuum perdidir,nun- fimilatur.
quam alterum amplius qua?rit , quia adulterinum amorem non recipit , fic san&imonia-
Iis foemina, qua? Chriftum perfedte diligit, amplius adulterinum amorem non recipit, nia|jsclfT1I-'
ideft j amplius in malo homines non diligit. Religiofa foemina ,qua? plus diligit horni. na Turturi
nem, quam Chrifium non eft cafta, fed adultera, quia Chriftum contemnit, cui fuerat de- coparaw.
|P fponfata,&c. Antea item eodem- in / libro dixerat ad eundem ferme fenfum» Soror in c Serm.io.
Chrifto amabilis mihi, audi vocem Iefu Chrifti fponfi tui dicentis : Surge amica mea,
& veni per dile&ionem ; iam enim hyems tranfijt, imber abijt,& recelli r,florcs apparue-
rqntin terra, tempus putarionis aduenir, vox Turturis audita eft in terra noftra, hoc eft: y0x pr*dl
•vox praedicantium apoftolorum in Ecclefia . Turtur eft auis caftiflitna,qaa? in excellis, cantjg vox
& arboribus femper nidificare, & morari folct .* Apoftolos, vel creteros Doctores ligni- Turturis
ficat,qui polfunt.dkere.-Noftra cortuerfatto in C oeliseft,qua? & gemitum habet procan» eft »
tu,& fignificat ploratum sandtorum, qui fuos ad Jamentumk& fletum horranrur,dicentes:
Ivliferi eftote,& lugete . Igitur honefta virgo, accipe exemplum huius Turturis, & luge
propter amorem Iefu Chrifti fponfi tui , quoufque eum videre poflis regnantem in lolio
'$P regnifui. Meliuseft tibi lugere cumamore Iefu C hrifti, qnam cum timore inferni . Pul-
chri funt gena? tuse ficut Turturis. Natura Turturis eft, vtft per occafionem perdiderit
alterum amplius non qua?rit. Ofponfa Chrifti alfim lare & tu huic Turturi, & praeter le-
fnm Chriftum fponfum tuum,amacorem non quaeras alterum . O fponfa Chrifti,efto fi-
milis Turturi, & luge die,ac node cum deliderio Iefu Chrifti fponfi tui : quia iam afccn-
dicad Coelos,vt aliquando faciem illius videre merearis in dextera patris . Pulchra? funt
gena? tua? ficut Turturis . In genis folet elTe verecundia, Soror venerabilis genas ha-
bes Turturis, fi pra? verecundia Iefu Chrifti fponfi tui : nihil contra voluntatem illius fa-
cis . Genas habes Turturis, fi cum amore, & reuerentia Chrifti ea , qua? nihil chfplicent
poftpon is. Genas habes Turturis , fi prester Chriftum alterum amicum non diligis, &c.
5'o Explicat pariter eiufdem fententiee myfterium D. Hieronymus poftquamdifertilfime ^enas “r"
demonftraftet Eccleftam Chrifti fponfam elTe, qua? tanquam pro epilogo repetens. Per j,gJJenl?Uas
heee, inquit, edocemur, quomodo fponfa Chrifti, qua? eft Ecclefia, etiam fit corpus eius ,
& membra. Si ergo audias fponfi membra nominari, Ecclefia: membra dici intelligerin
quibus ficuti aliqui, qui dicuntur oculi pro intdligentia? fine dubio, ac fcientia? lumine., 5
& alij aures pro audiendo verbo do&rin& alij manus pro bonis operibus religiolif- Eccjelu-j
que minifterijs : ita funt alij & qui gena? eius appellentur . Gena? autem partes vultus
dicuntur, in quibus honeftas,& verecundia anima? agnofeitur.- per quod fine dubio illi in
membris Ecclefia? declarantur, qui caftitaris,& pudicitia? excolunt honeftacem. Prohis^
X x 3 ergo
yn Vlyfsis Aldrouandi
ergo ad omne Corpus fponfa? dicitur; Quam fpeciofa? fada? funt gena» tua? ? Et obferua,
quia non dixit, quam fpeciofa? fune gena? tua?, fed, quam fpeciofa? fada? funt, vtoftendac
prius quidem non eas itafuifle fpeciofas,fcd poftea quam fufeepit ofcula fponfi, & ipfe
qui loquebatur per Prophetas, prius affuit, & mundauit fibi ipfi Ecclefiamlauacro aqua?,
& fecit eam non habere maculam, aut rugam, & agnitionem fui pra?ftitit ei : tunc fada?
p t funt fpeciofa? gena? cius . Tunc enim caftitas , & pudicitia, & virginitas, qua? prius non
natura»11 fnerat,per Ecclefie genas fpeciofa decore diffufa eft . Qu? tamen genarum fpecies,ideft,
pudicitia?, & caftitatjs Turturibus comparatur. Turturum ferunt huiufmodi naturam ef-
fe,vt neque mafculusprf ter vnamfoerninatn adeat aliam : nec foemina plufquamvnum ®«
patiatur marem;ita vt ii accidat altero intercepto fupereife alterum, pariter cutn coniu-
ge extindus fit ei concubitus amor . Conuenienter ergo fimilitudo Turturis aptatur
Ecclefia?,quod vel alterius viri po It Chrifiumconiugium nefeiat, vel quod continenti?,
& pudicitia? in ea tanquam Turturum volitetmultitudo . Reftat & alius Canticorum lo-
cus de voce Turturis enodandus , qui talis eft ; Sarge, veni, proxima mea fponfa mea, quo-
niam ecce byams trans 'ijt, pluuia ahijt, flores vifi funt in terra-, tempus putationis aduenit,vox
Tps opor* turturis audita e fi in terra nuftra, &c. Ha?c declarans idem qui fupra D. Hieronymus»
suoumquo Quodfitautem, inquit, tempus oportunum, quo de terrenis, & corporeis locis euolent
terre"!s 2d coeleftia, pennis sandi Spiritus fubleuaci, confequenter inferuit. Quia, ecce hyems
siiolatur** Pertul'bationum , ac vitiorum procella difcelferit^&vltraiam non fiuduet,& circun- aq
feratur omni vento dodrin# . Vbi ergo ex anima hsec eunda difcefierint, defiderio-
rumq. ab cade tempefias effugerit, tuncincipient ineaflores vernare virtutum : tune
eius meriti , & tempus putationis adueniet , & fi quid fuperfluum , & minus vtile fuerit
in eius fenfibus , vel intelledibus, rcfecabitur , &ad gemmas fpirituales intelligendse
rcuocabitur. Tunc etiam vocem Turturis audiet,iiliusfinedubiofapienti^, quam dif*
Turtur ab Pen^ator vcrbi loquitur inter perfedos fapientia? Dei altioris , qure abfeondira cfi in
fcondicam myfterio. Ha?c namque indicar appellatio Turturis . Ha?c namque auis in fecretiori-
Dei fapien bus , & remotis a multitudine locis, vitam tran figit aut deferta montium diligens , aut
eiatndeno- fecreta fyluarum , procul femper a multitudine pofira , & a turbis aliena , Quid aute eft
tat’ aliud, quod opportunitati temporis huius, amoenitatique conueniat. Et D. Gregorius 3C'
Ecclefii_» p£r yocem huius Turturis veris principio canentis nifi Ecclefiam, per terram fponfi,nifi
^candis V3tarn diam beatam defignariaflerit . Voccmqtie Turturis in terra fponfi auditam ef-
veris prin- dicit , quia du pro defiderio fuo fanda Ecclefia deprecatur, a Cfirifto in ca?Io clemen-
cipio ligni tiflime exauditur, u D.Bernardus pariter ad eundem locum commentans hunc in mo-
ficatur. dumfcripfit : VoxTurturis Hoc inditium eft tranfadse hyemis , tempus nihilomi-
li Serm,^9 nus putationis adeffe denuncians . Idiuxta litteram , inquit. Alias Turturis vox non
dulce admodum fonat, fed fignat dulcia . Ipfaauicuiafi emis, non magni, fi difeutis, non
^ parui pra?tij eft . Et vox quidem gementi, quam canenti fimilior, peregrinationis noftra?
nos admonet . Illius dodoris libenter audio vocem, qui non fibt plaufum, fed mihi pian-
dum moueat. Vere Turturem exhibes, fi gemere doceas,&fiperfuadere vis, gemendo 4ci
id magis, quam declamando, ftudeas, oportebit . Exemplum fandum in alijs multis, tum
vel maxime hoc in negocio verbo efficacius eft:dabis x voci tuse vocem virtutis,!! quod
% Tfal'67* fundes, prius tibi illud cognoueris perfuafifte . Validior operis,qoris vox. Vox Turturis,
&c. Vbi Regni Coelorum promiffio fada eft, tunc intellexerunt homines, fe non habere f
hic duitatem manentem, fed futuram inquirere tota auiditate coeperunt, & tunc primu
Anima fan manifeftefonuit in terra vox Turturis. Nam dum fanda qua?queiam anima Chriftipr?-
da Turturi fentiam fufpiraret,regni dilationem molefte ferret, defideratam patriam gemitibus)& fu-
compara- fpirijs a longe falutaret,non ne tibi videtur, vice fungi gemebunda’, ac caftiffima? Turturis
fa-J * queeunque anima in terra ita feciffertBoc quippe eft, quod ipfe agcbat.Nunquid/ poC
y Matth‘9' fUnt,inquit,filij fpofi lugere, quandiu cum illis eft fponfus,veniet autem dies, ciimaufe-
returabijsfponfus,& tunc lugebunt. Acfi diceret ; Et tunc vox Turturis audietur .Ita
eft lefu bone , Venerunt illi dies . Nam & ipfa creatura ingemifcit,&parturit vfque ad-
huc, reueladonem filiorum Defexpedantes redemptionem corporis noftri. Hoc fcientes,
quod quandiu fumus in corpore hoc, peregrinamur a Domino. Nec vacui gemitus, qui-
bus e Coelo tam mifericorditcr refpondetur. Propter mi feriam inopum,& gemitum pau-
perum, nunc exurgam dicit Dominus . Et infra: Denique compare vno Turtur contenta
eft, quo amiffio, alterum iam non admittit, «lumerofitatcm in hominibus redarguens. Nam
etfi forfita culpa propter innocentiam venalis eft, ipfa tamen incontinenti# turpis eft.Pu-
det
:
Ornithologix. Lib. XV. 723
det ad hoc negotium honeftatis rationem non potfe in homine,quod natura pofllt in volu- Turtur vi-
cre.Cernereenim eft Turturem tempore fu* viduitatis fand* viduitatis opus ftrcnue,at- duitatem
que infatigabilitcr exequentem. V ideas vbique lingularem, vbiq. gementem audias,nec eruac'
vnquam in viridi ramo refidetem profpicies, vt tuab eo difcas voluptatum virentia veluc
virulenta vitare. Adde, quod in iugis montium, & in fummitatibusarborum frequetior Illi
conuerfatioeft,vt quod vel maxime propofirum pudicitif decct,doceat nos, terrena defpi
cere,& amare cg leftia.Ex quibus colligitur, quod vox T urturis fit etia praedicatio caftita-
tis.Neq; enim a principio vox ilia terris audita fuit,fed magis illa, & Crefcite,& multipli- z Gen.i.
0 camini, & replete terra. IncalTum profedo vok illa pudicitiae fonuiflTer,necdum prolata re-
furgentium patria in qua longe facilius homines neque nubent, neque nubentur, fed funt
Angeli Dei in cadis. Tunc voci illi tempus fuilfe dicas, cum maledido omnis fubiacebat
fterilis in Ifraefcum Patriarchgipfi plures fimul' haberent vxores,cum frater fratris abfq.
liberis defundi ferae fufeitare ex lege copellebatur? At vbi infonuic ex ore c*Ieftis Tur-
turis comendatio illafpadonum,qui fe caftrauerunt propter regnum Dei,& item alterius
cuiufdam caftiffim* Turturis confilium de virginibus vbique inualuit, tunc primi dici ve- Inteliigen-r
raciter potuit, quia voxTurturis audita elt in terra noftra Eucherius vero hoc eodem loco, twm,quf i
Turtur, ait,intelligentiam,qu? a diuino fpiritu eft,fignificari,nequeinficiatur idemde Co. diuino spl
lumbadici. Sed Spiritum fandum ex Columba tuncintelligi vult, quando qua? de facris UTfjr
1*0 literis difputatio, comentatioque profertur, ea manifefta eft,& adaperta.Tuc vero e Tur- cac# lg
ture cum res alcis,obfctinfq. myfterijs agitatur. Francifcus a Georgius Venetus Minori- Colubaqn
tanus quid altius ex hoc myfterio eluere conatur, quires hocpado. Quid iignificat illud Spmc.san-
a Salomone decantatum, vox T urturis audita eB in terra noftra ? An forte quia incipiebat dum ligni
tempus vernale, quando T urtur incipit canere? An fi theologizari velimus per numeros, & ^cer-»&
arithmeticam, quam Hebrgi ghemateriah vocant, qua? eft pars fecretioris theologi*(vox
Turturis eft vox Iefu,& Mari* fimul?Iefuenim reddit per numeros trececa,& fexdecim: 9de'$ y'
Maria vero ducenta,& nonaginta. Qui numeri fimul iundi reddunt fexcenta,& fex. Quo
numero gaudet nome Turturis apud c Hebrgos,qu£ diciturTur. Alibi vero ita refpondet. Saclnnaqd
An Turtur ( pr*ter ea qugfupra diximus ) eft illa gratia, vel diuinitas , quam Hebrfi Hcbrans.
>0 Sachinam vocant?Qug quidem gratia facrificia afpiciens,ea inflammabat , orationefque Virgo
pariter in Deum afeendere faciebat. Turtur autem dicitur ob fidelitatem, quam exhi- Turtur eft.
bet co forti, fcilicet filio, qui ait de hac Sachina,qu£ eft Spiritus fandus. Ille de meoacctptet,
& annuciabtt vobis . Et iterum : ille fuggeret vobis omnia quacunque dixero vobis. Omnimoda
enim fidelitas, connexio, & vnio Spiritus fandi, eft cum filio: adeo vt alter nunquam ab al-
tero dilfentiat. AtiTurtur eft beata Virgorcuius vox audita fuit in terra noftra, quando di-
yf\t:Ecce Ancilla Domini fiat mihi fecundu verbum tuum ? Ad quod verbum ftatim fada eft
vnio *rerni verbi cu carne humana. Vnde falus, ac redemptio noftra.Iacobus Vitriacefis
in expIicatronehuiufcefententi*:£x/>#r^e-ye/#/ fermentum,vt fitis nona confperfio y fi cui
eSis dz,ymi ,hunc eundem Salomonis locum adducit, atque hoc modo declarat, dicens:poft
|0 triftia fabbata felix irradiat dies, qui primatu in diebus tenet.Iam enim hyems tranfij t,im
ber abijt,& recellit flores apparueruc in terra noftra. Ficus protulit groffos fuos. Vinee flo
rentes dederuntodorem fuum. Hyems tranfij t, ideft perfecutio,quam pro nobis a ludgis
Chriftus fuftinuit.Frigus etiam infidelitatis, & corporis recedit a cordibus Apoftolorum :
Imber abij t,& recelFit,ideft,amar* lachrym* ab oculis difcipulorum. Flores immortalita-
tis,& impaffibilitatis Chrifti apparueruc in terra noftra, ideft, in humana natura, vel flores
quos produxit *ftiua pluuia, ideft dulces lachrimg charitatis,bona, fcilicet operu initia,
apparuerutin primitiua EccIefia.Tempus putationis, ideft amputationis immortalitatis a
Chrifto aduenit,vd amputationis vine* Domini, vt facrameta fterilia amputentur. Vox
Tur turis, rdeft,Marig Magdalen*, prius plangentis,& gementis audita eft in terra noftra,
_0 qug gaudium noug refurredionis difcipulis nunciauir. Vox etiamTurturis, ideft, Chrifti, & VoxTurcu
fandorum prf dicatorum audita eft in vniuerfa Ecclefia. Ficus protulit groffos fuos, ideft, us d* Ma-
Sinagoga frudus primitiuQS,fcilicctApoftolos,qui dulce cibum credentibus miniftrarut. . agda
A A A sfe
MORA,
5 H
A
Vfyfsis Aldrouandi
MORALIA.
B infigni,qualemha<5lenuspra?dic3uimus5caftjratc,san(5ti Patres3alijquepafflm,
quaedam moraliter fcripfcrc.^^»/5inquitjD.&magnus Bafilius3z/>/c mulieres %
vt etiam apud animalia ratione non pr adita viduitatis bone ii as iterati connubij an-
a Orat 8 *eponatur • Et a turfus alibi vbi de temperantia, & incontinentia fcribit : Audiant idcirco,
Caitimo- ^nqu*L viri, audiant mulieres cattimomam viduitatis etiam apud ea animalia , qua ratione non
niaviduica vtuntur, maiore eff e pretio , & honore, quam fit multarum nuptiarum deformitas, inimici cum fis,
tis laudata qui animam agunt, ingratiam redeunt , ac nouerca mortem demum incipiunt odio habere .T artu- 10
rem aiunt, fi quando d coniuge difiunet us fuerit, nunquam in po Herum cum alio mire focietate ,
fed calihem fweconiugio manere , alteri m coniunttioncm refpuendo , coniugis fupenoris nimirum
recordatione, fifuid igitur nobis mi fi 'eritis eff ? pote si ? gfiui nonfolum non eundem contagibus no *
siris ostendimus amorem , quem animantia rationis expertia , f "ei etiam contra , quam esi prace-
ptum Domini , incedimus collo er ett o, oculis mic antibus $ olor eq. adulterato , qui vulgo cafiitatem
b Li 6 He- prodere, atque eripere (olet. Hanc auem lex 2)d,inqmr foecundiffimus,& san&ifTimus Mm-
xara.C'19' brofius, velut catta hottia munus elegit . cum Dominus circumcideretur oblata ett, quia
Turtur pro feriptum ett in lege Domini, vt -darent hostiam par Turturum, aut duos pullos Columbarum. Hoc
calte hO' ett enim verum Chritti facri fictum, pudicitia corporalis, a- gratia fpintalis . Pudicitia ad T ur -
Sliz mune- ttirem re fertur, ad Columbam gratia. Etenim T uriur , vbi tugalis propr fi fuerit amiffione vidua- 20
re eleda . fa^r Atejum thalamos nomen habet coniugfeo quod primus amor fefellerit eam diletti morte
deceptam,quoniam , & infidelis ad perpetuitatem fuit,& amatus ad gratiam, qui plus doloris ex
morte, emam fuauitatis ex charitate gener auerit . Itaque iterare comunttionem recufiat , nec pu-
doris ima , aut complaciti viri refoluit fcedera : illi foli fuam chantatem re [eruat, illi cuttodit
nomen vxoris. Dificite mulier es, quanta fit viduitatis grati a,qua etiam m auib.pradicaiur . fifufs
icitur has leges T urturi dediti Si hominem quaro,non inuenio. Homo enim nullus ett aufus, qua-
do nec c Paulus aufus ett leges tenenda viduitatis prafcnbere . Nam ipfe ait : Volo ergo tunio-
d V Cor**’ res nubere filios procreare matres familias e(fe,nullamoccafonemdare aditer fano. Et d alibi;
1 * °r 7° Bonum ett illis fi fic permaneant, quod fi fe non continent , nubant : melius enim ett nubere, quam
Turtur co- vri. Optat Paulus in mulieribus , quod in 7" ur turibus perfeuerat. Et iuniores hortatur,vt nubat, 30
tinecia mu quia mulieres no tt/aT urturum pudicitiam implere vix poffunt .Ergo Turturibus Deus infudit
lieres vjn- hunc affeci um hanc virtutem continentia dedit, qui fiolus potett prafcribere,quod omnes fequen-
c,c * , tur. T urtur non vritur flore iimentutis , non lentatur occafionis illecebra. T urtur nefeit primam
' Re* i'°e" fi^em lry*lamffcere,quia uouit cattimoniam feruare prima connubij forte promifidm . Super
piftoia'5 de eadem Turturis continentia elegdns exeat Theodorici Regis ad Vviltanchu Ducem feri-
contine cia pta Epiftola, quam Caffiodorus varijs fuis inferuit, pofteritatiquereliquit. Eft autem ta-
Turturis . lis: Granis ett Patz,enis clementi $ nottr ? fenfibus intimata conquettio : qui fe w expeditione Gal-
e L.S-Var. Ucaconttituto,inenm Brandilam profilmffie tettatur exceJfum,vtvxore eius Reginam, proprio
3 2' fociandam duceret eff e contagio, efi m i muriam no fer orum temporum adulter ij fima lata matri -
adukerf monty commi ffum fuit . Hac nos, fi vera funt,tranfire nequaquam patimur impunita. Nam 4°
^ccu latus quando affeci us tutos quis habeat, fi fic [celeri fubtacebit , cum pro omnium falute pugnauerit ?
Refpicite impudiegj gementium Turturum cafttffimu geuus : quod fi d copul$ ftia fueriicafu in-
tercidente diutfum,perpetu£ fe abf t in enti? lege confenngit : gratiam comunttionis non repetit,
quam reliquit fidem fer u at, dum laudem pudoris ignoret: & moribus f ludere deprehedilur,quod
nulla viduitatis conuerfatione gloriatur. Mulierum fe, proh dolor, vota continere nequeunt,qutb.
caftttatem ratio perfuadee,pcvna legis imponit, terror maritalis extorquet. Perierunt profett'o mo-
res, fi nec illis comparari po (fiunt ,qttp ratione carentia temperantur .Et ideo fubhmitas tua impe-
ritos ad fuum factat examen occurrere rerum ventate difcuffaficut tura noftraprgcipiunt,
in adulteros mantorum fauore refecetur..fifma defenf nem Reip. redire noluerunt, qui f celerata
prgfumptione contuntti fiunt . Confundi fine dubio defiderauerunt omnia, qui tentaucrunt legibus 5°
inimica. Sed melius eft paucorum damno malorum corrigatur intentio . ffiuia omne matrimoniu,
i 5crm> de defiderabilem frudu
C ; habere
Ornithologi*. Lib- XV.
525
habere non poffumus . Proflamus itaque in nobis nidum Termonibus fandis, fecundum
quod fer ip t um, T urtur inuenit sibi nidum, vbt reponat pullos f uos .
'
'20
HlEROGLYPHICi.
20
30
46
50
• - n n . • • ru"j M
9 s.
QV A M V IS pauciffima,imb penitus nulla apud Orum legantur Turturis h/e»
roglyphicaab Aegyptijs facerdotibus prodita, verifimile tamen eft, & alia pr£-
ter vnicum,quod ille ponit, idque falli (fimum, ab illis pofteritati rei i da fuilfe .
^ Illud autem tale efhMuliemn fadantera,acbene nutrientem pidura expref-
furi Aeoyptij Turturem pingebant, quod fola intasr omnes volucres ha?c dentes habeat,
& mammas . Sed hoc nos Vefpertilioniconuenire,non Turturi, fupra diximus . Pierius
V alerianus aliquot alia addit , quorum primum eft continentiffima? viduitatis, quam illi
exprimere volentes , plerofque ait Turturem in aliquo ramo inlidentem pingere, nimi-
rum quia ha?c auis coniuge vita fundo non amplius nubat. Alterum pudicitia eft, quo-
niam apud Hebrteos reperiatur, per T urturem pudicitiam fignificare, fiquidem, inquit ,
apud D. Balilium habetur in circuncilione par Turturum , aut duos pullos Columbarum
offerre mos erat, quod indicium effet pudicitia?,& vita? continentis exemplufn . Pudicitia
a Romanis velata facie pingi, fculpique folebat, &apud alios teftudini a?quiparaca fuit ,
quod pudicarum fiefefe domi continere,& frequentia loca omnia declinate. Atqui Tur*5
tur in fecretioribus , & remotis a multitudine locis vitam tranfigit , aut deferta montium
diligens , aut fecreta fyluarum a frequentiore auium aliarum coetu fequeftrata.Tertium
quod ponit, Hieroglyphicum eft prouidentia, quoniam oblatio T urruris, & Columba? in
fac r is literis fignificat,vt Hefychius exponit, hominem contemplationi deditum, qui mu-
nus olferatfuum in fcientia,& manfuetudinefpiritalidiicenimopus eft prudentia, non vt
excedat legis conlideratio circa res vanas occupata. Turturem quidem ponit, quia co-
gnitionem, atque prudentiam habet rerum, quas libi necelfariasfore viderit, ita vteius
exemplo exprobaretur populus Iudeorum,Hieremia dicente.-T urtur Hirundo , & Cico-
nip cuB.odierunt tempus adaentus fut populus autem meus no coguouit iudicmm Domini. Apud
Philipum , inquit idem Pierius loquelis de quarto huiufce auis hieroglyphico , nimirum
faltationis,illum,quifacerdotum Aegyptiorum lemmata qutedam Gra?cefcripta pofteri-
tati tradidit, faltatorem hominem,& tibijs deditum, per T urturem fignificari comperio ,
neque quicquam aliud : nam eam omnino tibijs mirum in modum affici compertum eft,
quarum etiam audita temulatione, dare motus compofitos,& faltationem imitari dicunt:
quin etia eo cantu in infidias allici, atque capi. <\d huiufmodi faltationem addemus, quod
Theocritus Idilio, cui XvpctzHo-icu titulus eft,loquacioresquafdamfoeminasTurtures vo-
cat.-illa? enim non ore tantum garrulitatem oftentanr, verum etiam caude motu, qua pro-
peraodura obftrepere videntur .H?c ille. Sed eo modo Turtur garrulitatis potius, quam
faltationis fuerit fymbofum hieroglyphicum, nam & a Aelianus ii bene memini homines^
ait,T urture loquaciores dici [olere. Siquidem H urtur,incjuit,cb‘ ore femper garrula e /?, & poBi-
c$ etiam parte plurimum(vt ferunt) obB repit, Et hanc quidem parosmiam idem poeta (Menan-
der nemp €)vfurpat& Detriusin Sicilia fabula. Qui n tum hieroglyphicum eft.quod Turtur
infacris literis intelligentiam,qua? a diuinofpiritu eft,fignificet,vt,inquit,Eucheriusaic
eo Cantici Canticorum loco: V oxT arturis auditaeB in terra noBra.nequc inficiatur idem
de Columba dici. Sed Spiritum fandum ex Columba tunc intelligi vult, quando qua? de
Tacris litteris difputatio,commentatioque profertur, ea manifefta eft, & adaperta ; tunc
vero ex Turture, ctua res. altis obfcurifque myfterij s agitur .
Mulieris
la&antis
Hierogly*
phicum.
Viduitatis
eontuien--
tifiim* ty-*
pus .
Pudiciti*
typus *
PudsciciaL»
quomodo
i Rom. de
pida . ' •*
Pro biden-
ti* hiero-
glyphicuf
Homo co-
cemplacio*
ni deditus
vc defigne-
tur.
Saltationis
hierogly--
phicu Tur*
tur tibiam
cacu,-& fal-
tatiorteJ
gaudet.
Fgming Io-
quatesTur
tutes didg
Garrulita-
tis iypus.
a Lib. 12,
c.io.
E N I G M A.
IV L I V S Ca?far S caliger de Turture eiufcemodi habet tenigtna .•
£luod nomen [gnare poteB , fub tegmine falfo
Non colo3quas trepidi fratres , trepidgque foror es .
Sum minor 3at triplex culmen pro corpore porto .
Quod nomen [a turribus . Quas trepidi] Columbi turres, Ac triplejtlTur apex eft turris»
" ' ‘ EMBLE»
■ ^ ■ . : ■ i .**■ -
i
526
Vlyfsis Aldrouandi
emblema.
/) %
APVD lacobum Billium de Columba facrutn legitur emblema fublemmate.»
PIORVM IN CALAMITATIBVS CONSOLATIO. Hgoiftud emble-
ma Turturi potius, quam Columbe afcripferim, nam &ipfe in fcholijs de Tur-
sure,non de Columba explicat, Canit autem:
Irp progenies iram non [entit acerbam .
Ridet at in grani bus perfida turba malis
In lachrymis contrafunt femper corda piorum i
Crcfcereqi vt virtus fi edolor ipfefolet .
At quid ait mcetfa Christi vox blanda Columba
J>up cupit amiff 0 contage morte , necem ?
Chara cohors animo ne concide fumma voluptas «
Excipiet lutlus tempus tn omne tuos •
V S V S IN CIBIS.
is
20
Carnis la9
a In mosl .
aff-i.
Grunnio
feruus i
Traniono
feruoderi-
fus.
CIunesTur
turis lauda
ei in cibo.
b Lib. 7.
Turtuub,
caput am-
putabatur.
3®
e In Sat.
d £»4 'fer.
t lib. 4. de
abji. ab
sinim»
TVRTVRVM caro tam veteribus, quam noftrisamihominibus grata in menfis
fuit, a Plautus fane Turtures inter lautiores cibos enumerat . Nam Grunnio
feruus alibi apud illum a feruo Tranione derifus,quod allia,cibum nempe agri-
co!arums& vilem oleret. £fuid tu, inquit, vis fient
Non omnes poffunt olere vnguenta exotica ,
Si tu oles : neque fapidior , quam herus accumbere ,
Neque tam facetis , quam tu viuis viti ibus
Tu tibi iftos habeas T urtures , pifces , aues
Sine me alliatum fungi fortunas meas .
Sed& Epigrammatarius Romanos feribitolim Turturibus menfas fuas exornafte,dum
ait :
Dum pinguis mihi Turtur erit yla6luca valebis , l
Et chocleas tibi habe perdere nolo famem .
Alibi pariter clunes priuatim laudat huius auis,$ ea pars pras exter is magis pirrguefcat.
Aureus immodicis T urtur de clunibus implet .
Et rurfus albi .
Et concubino T ur turum nates donat .
Antiquius ,feu fpotius fuo eruo idem b Martialis Turturibus capita amputari folitain-
nuere mihi videtur, vbi Mandrae gulofitatem imptobat, & exprobar; nam hunc Turturis 4.°
caput trunci, & alia canum etiam analeda deuoraffe dicit, inquiens ;
Sed mappa , cum tam mille rumpitur furtis
Rofos tepenti fpondilos fwu condit ,
Et deuorato capite Turturem truncum
Colligere longa turpe nec putat dextra
An aleci a , & qui c quid canes reliquerunt .
Inter recentiores, qui Turturis efum celebrant eft in primis; quem libenter propter im-
menfam eius dodrinam,etfi Italice feribentem nomino, eft, inquam c LudouicusArio-
ftus,in principium aulicos inue&us quorum plerunque venter Deus eft :
Hor vol Fagiani , hor Tortorelle , lior Starne
Item d Strocius pater amico fuo epulas ruri parans, inter primas volucres Turtures no-
minatjdum canit ;
T urtur ibus vero , quas cepimus alite Martis
Ortygias iungernus aues t foliataque , necdum
T extilibus nidis au fas prodire Columbas .
Antiquiftimos vero Aegyptios,qui plurima curiose admodum obferuabant, tradit e Por-
phyrius inter c cetera Turturibus etiam abftinuiftc, non quod vel noxias, vel praui faporis
cas exiftimarent,fed quia Accipitrum vngues aliquando euaderent.. Itaque ne in talem,
v4H ' ' ' ’ nempe
Ornithologise. Lib. XV.
527
nempe ab Accipitre facro fibi alte dimiffum Turturem inciderent, vnfueiTum eorum ge-
nus in cibo vetuiffe.At reMa modo hac Aegyptiorum liipcrfticione, videamus, num, quos
vulgus laudat.nos pariter laudate oporteat. Vulgus autem quo pinguiores fupgeo melio-
res, falubriorefq. exiftimat.Ide enim in hac aue,quod in C oturnicibus euenit, nimirum, vt
pinguedinis infractu nimio Tranguletur Nec tamen idcirco edendo non effe puto, quip-
pe qui more, vt diximus conturnicu fuffocau tantum pereant, interclufo tantum fpiritu,
non autem tabifico morbo aliquo,aut fene&a comedi . Cauendum tamen edennbus iu-
dico,ne praepingues nimis in menfa veniantmam fi natur? eorum humiditati, pinguedinis
addatur humor noxius, Iaxanfque,damnofi procul omni dubio eu denr,humiditans,fcili-
cet improba nimietate . Etquamuis Turtures i> nocentius , quam C oturmces pingue-
fcentiam illam ferre poffint, funt enim Coturnicibus ficciores , & calidiores, & quamuis
etiam eiufcemodi pinguedine ficcitas,qua cum calore bene fatis a teperamenci iufti me-
diocritate recedunt, temperatior fiat, qua? duram alioqui reddat eorum carnem, profer-
tim adultorum, longeque magis fenefcentium, tamen quia difficulter concoquatur, con-
codaquecraffum , &atrabiiiarium alimentum pnrbcat, Itaque faiubnter ijs vefci cu-
pientibus omnino author fum,vt nouellos ranriim vfuiadhibeant,nonmaiores anniculis,
nec nuper jugulatos, aur pridianis rccentiores . Etenim hac quoque temporis mora, pre-
ter aeratis tenerioris dele&um, veluti marcefcens tencrefcct infita illis durities, ficcitaf-
que,tum& promptius patebunt ventriculi officio, & fignificationi meliori commodabut,
alimentumque largientur corpori pro rara parte non exiguum, nec paruum, craffumque_,
inter , & tenue exuta partim remanente natiua adhuc duritie , qua? diuturnitatis aliquid
nutrimento addat. Idem fjccitatis,humiditatifque in medio conftituermam calore exu-
perabit aliquantum alimentum id idcirco generando , augendoque fanguini laudatum
calore, atque humore, vel certe non multa ficcitate gigni, perfeique multus foler . lam
quoque ex fanguine multo, pra?fertim cum humore inflo fuo calido , feminis Tepe fperari
multum ad obeunda fortius Veneris munia, poterit, & ex non valde craffo, quin modice
potius tenui, fpiritus animales, peragendis ratiocinationis, &intel!c&us cogitationibus
aptiffimi,folide potius, ac firmiter, quam euanide,& inaniter pefpicacibus cxpc&arirqua^
re redte dicebat Nicolaus Maffa Turturum carnes cibum effe fipientum.
VSVS IN MEDICINA.
Vulgus
quos Tur-
tures lau-
det .
Qui vitan-
di.
Tempera-
mentum.
Qui eden^j
di .
Vt duritb
es Tuitu-
rum cene-
refeae.
Turturum
caio cibus
fapientum.
TV RTVR VM ,& Palumbum efus ciim graffatur peflilentia,a nonnullis lauda-
tur. Archigens apud a Galenum has volucres inter cibos ftomacho viles enu-
merat . Trallianus tympanicis permittit, & colids,nonnu!lie
c Caft.de
Iuniperot
5 2$
Vlyfsis Aldrouandi
& fine fafiidio pariet. Idem Durantes ha;c Baptifta; Fier a; carmina de Turturum falu-
britate citat.
Nos rapit in Venerem T urturjicct ipfe Miner na.
Cafta dicatafluqtt vidua hac conforna euntia i
Perpetuo gemit , arentiq. immurmurat vlmo
Non mandendarecens > fluit >ventremq. fluentem
Comprimit , ali r in git , dy [enterici ( 'q. medetur :
Poliremus , melior q, cibus , liomacoq. falubris .
Georgius Pi&orius etiam ad fluxum ventris commcdac T urturum carnem,fed aflam . j©
Si fluxus ventrem nimium infleti auerie ingens
T urtur combullus , ter que quater que iuuat .
Quod Pi&orius ex demente tranfcripfit . Mirum vero quod Mizaldus ait, fi in corio lu-
pi deferatur cor Turturis, geftantem non capi illecebrofo rerum Venerearum appetitu.
Turtur lo-
quacior.
PROVERBIA. ,
PTro*N02 A&AflrspoCjhoc efi,Tm»re/0^^y,prouerbium,inquitadagiorum
author,in garrulos, & impendio loquaces homines dici folitum,veI,vt Varinus jo
ait,fcommaeft in loquaces. Caufam adagij inhieroglyphicis addidimus^em-
pe quia non ore tantum, fed & pofterioribus partibus obflrepera fit . Tpuyovo^afaeiv
Htefychius prouerbialiter feribi ait sV/ (pxahvc ftctrTov rcovflorte ^^orroidnimirurn
a verbo rpy^«i/,quod de Turturum voce in vfu efl, & ad indecoram, aut nimiam in homi-
ne loquacitatem transfertur, vt in illo,/wwpto/ rpt/gure . Author adagiorum huius prouer-
bij non meminit.
T
ICONES. NVMISMATA.
Metapoti*
siorum nu-
snifmara_>
cum Tur-
sure .
Heliogaba
li Imp. nu-
gnus cum
Turcuro»
3'
INTER varia Metapontinorum numifmata a do&iflimo Huberto Golzio delineata
vnurn efl £rcum,in cuius latere aduerfo Martis barbati, & galeati caput confpicitur,
& fupra id ha?cinfcriptio HP AKAEiAilN . ab altera vero frumenti ariftara fpica,
cuius folio Turtur infidet, & fub eo videtur fyllabaifta?c AN, a dextro fpica; feriptum
efl META,
In Heliogabali perditiflimi Imperatoris quodam numo in vna parte mulieris fedentis
imago confpicitur,& Turturem vna manu geflatis, altera militum quoddam infigne,qua-
Ie ab altera mimi parte pariter expreflum efl,cu inferiptione FIDES MILIT VM. Arbi-
tror ego ideo hic Turturem fuifife depi&am,quod quemadmodum iifecauisconiugi fide
{'eruat inuioIata,ita pariter ad eande Imperatori proflanda miles per auem admoneatur. 4«
DE PASSERE IN GENERE,
Cap. X.
ORDINIS RATIO.
Author IRABITVR fortaflis le&or , cur fubinde a Columbaceo genere de Pafferu
eurpofteo bus,vtpote auibus quadruplo etiam minoribus, & quarum nomen quibufuis
lumbas de ySv/Pw minutioribus auiculis adaptari poteft, agere inftituerim. Id vero non faciam,
Patoribus nifi methodice . Nam Columb?, quarum nomine Palumbes, Oenades,Tur-
agat. turefq. etiam intelligo,ciim fefc &Iauent,& puluerent, neceflarium erat, & alias inuefli*
gare volucres, qua» id quoque facerent . Tales autem funt Pa(Tcres,& praeter eos, quod
49. fc^tn,ali« nullae . Hos communis pr^ceptor a Ariftoteles vna cum Columbis etiam no-
minat. Mos auium ? i?, inquit, interprete Gaza }v/ alia fleflein puluere volutent^alia^fefe lauet >
altet
Ornithologiaj. Lib. XV» pp
alia nec puluere^nec balneo 'utantur . Sunt pulueratricet^qua non ahiuoU, fed terra propinqua: p0fueram*
Gallina , Perdix> Attagena^ Alauda^pbafiana^ Lotrices^nonnulU reti ungues qua circa fluuios , ces aues -
aut paludes, aut mare ver fantur. Alia virumque tum lauarejumpuluerare folent:vt Columba , Lotrices.
vt Pafjer . Hsec ille Verum cum b idem praeceptor difertiflimis verbis, eodem vertente b 8 .btft.q.
Gaza, vermiculis pafa Pafferes teftetur, nec alterius abi meminerit, itaque rurfus quis
vermiuoras aues cum graniuoris, quales reuera Columbae funt,meconfudilfe arguat. At
vero non ita meo iudicio funt accipienda Ariftotelis verba, vt Palferes prorfus vermiuo A
ros efle dicere voluerit, fed quod praeter grana etiam infe&is vefcantur abfque diferimi- plicatus^"
i0 ne , quemadmodum Gallinas facere quoque obleniamus, quas tamen nemo fimpheiter P
vermiuoras ideo dixit. Quare age feruatofiadenus ordine hi/foriam ^rofequamur »
E Q_V I V O C A
”P
ASSERIS nomen, vt ab auibus crquiuocationemaufpicemur,Latinum,vt Gnvcu,
etiam <7pv0o$ cuilibetauiculx,maximeautem paru3e,c6petir,priuatim tamen vtro-
queauiculam turrium, domorumque caua nidis fuis occupantem fignificamus,vo-
camufque , de qua praecipue hic feri bimus . Sed non ab re fuerit confufionis omnis eui.
tandas caufa alias hac rubrica nominare aniculas, qua? pafl eris nomine apud multos au-
diunt , ac rationem obiter alfignare , cur a Palleris priuatim vocati capite excludantur .
Paller itaque folitarius di$us,& a multis celebratus Palfere(ita nunc femper fimpheiter
vocabo, de quo inftitutum cft caput)Iongcmaior, colore diuerfus,vtpote Merularum fpe-
cies inter Merulas deferiberur . PalTer rubj,PrunelIa qu;bufdam,& @dn<; Ariftoceli, pro
qua voce Gaza rranftulit Rubetra,auiculaeft vermiculis viditans. Palferem gramineu
Germanis Currucam appellari Turnerus tradit, fed cur id faciant, non addit. Curruca^
p autem &ipfa vermiuoiaeft, vt patebit PalTer aquaticus, feuarundinarius an huc perti-
neat plane ignoro propter diuerfas fuper eo dodorum virorum fententias. Turnerus
Anglorum Palferem arundinarium(Anghcea Rede Sparovv)quandam auiculam vocat,
Parum paJuftrem,vtconijcio,nam ait effe auemparuam paifere parum minorem, cauda
longiufcula, & capite nigro, castera fufeam . Hancinter Paroni genera recenfebimus .
Eberus vero,& Peucerus pallerem aquaticum in arundinetis nidificantem domcltico in
omnibus fimilem elfe inquiunt, nili quod collum albus ambiattorquis-.qualis faneauisad
hanenoftra hifioriam pertinere videtur, nidulaionis loco tarummodo a pallere diuerfa.
Sed Giibertus Longolius & ipfe Germanus fuis quoddam palfcris genus Ringellpatz ,
ideft torquatum dici aderit , eiufque collum pennis albis tanquam torque aliqua circun-
dariferibit, &in arborum truncis qui longo fituforaminoli funt, nidificare, corporeque
multo minorem elfe,& vitee, quam domefiia diuturnioris. Atque de hoc fortaffis genere
intelligendus efi: Turnerus, dum ait:Palfer torquatus non folum torque albo a communi
Paifere differt, fcd & voce,& modo nidificandi . Hoc genus in Germania frequens efi: ,
fed apud Anglos rarum.-Hsec ille. Iam vidifti,ledor,duo 1 affer is genera prorfus diuer-
fiffima Germanis torquata nuncupari . Bellonius vero Palferemtorquatum non a torq.
ambiente collum appellat, fed a macula alba,qu£ oculos circundar:& Ornithologus Paf-
feris quodam genus deferibit circa Argentoratum Rorgytz, vel Rorgeutz vocatum cui
retro oculos, & in parte colli albus efi color.Sed vt ad Paflerem arundmarium reuertatur
oratio, cum eo eadem auis fuerit Calamodytes Aeliano nuncupata, quam cedri folio perl-
uo re authoreR. Apparet enim ex etymologia hoc quoq. nomen pafseris efse,val alterius
inter arudines degetis auis.Quemadmoduvero ignorare me dixi,vcrfi eiufcemodi pafser
arudinarius dida auis huc fit refereda,ita certo fcio pafsere aquaticu Bononi? appellatu
ex hoc genere no efse, roftro nimirum longiufculo corpore maiorem, pedore albo, cete-
ra fufeum. Pafser Troglodytes nucupatus omnium auium excepto Regulo minimus efi,
in fepibus potiflrmum viucns,infedis viditat . Grascorum Anthus,fiue Florus Latino-
rum,vt Gaza interpretatur,in Creta, tefte a BeIlonio,Pafser Sporguitis dicitur . Paf
feres fimplices quafdatn aues Indi dicunt pedibus Anferinisaquaticas . Quos ij dem ,
Y y aut
PalTer qua
priuatim
auemligni»
ficec.
PalTer foli-
tatius quas
auis .
pafler rubi
Rubetra»
Pafler gra-»
mineus.
Curruca.
Pafler arCi -
clinatius.
Parus palo*»
ftris.
PalTer tor*
qua tus.
Calamody
tespaiTer.
Aquaticus
palTcr Bo-
nonienflu.
PalTer Tro»
gloayres.
Anthusjfi-
ue Florus.
3 Z. i. ob-
fer.c.i 1.
Pafler fi av
pkx , auc
ftulcus»
/
1
5 jo Vlyfsis Aldrouandi
aut qui de ijfdem fcribunt, ftultos a contrario e(fe Vocatur &fp«S-oc a d Theophraftoherba, de papauere Herculeo Ioquente,quf 20
**e^?*‘ alijs Gr^cisjVt e Diofcoridi ?-pa0/ovappellatur,Plinius radicula tranftulit, inquiens:Ti«-
gentibus & radicula lanas prapar at quam Struthion b Gracis appellari diximus . Strutheum
f I.24. vero per e, in penultima non herbam notat, fed membrum virile, tefte Fefto, a falacitate
c.i 1. videlicet, Pafteris. pfittas Gra?ci vocant piffces planos, Latini Pafleres , quales fune
Strutheum rombi,& Paiferes priuatim etiam di
ideoque falubriores habeantur. V t modo ad fimplicem vocem 2 TpxQSc reuertamur,pro ea
4° Hefychius etiam STpx^nefcio quam bene,dixitjnam Srruyis Belgis, vt audio, Struthio-;
camelus efl . Dicitur autem 2rp x0o<; fecundum Euflathium,quod cum furore quodam in
libidinem feratur, 7rxpd ro pizrd o/s-pMv . d Io. Goropius vteft vir in fingendis etymo- d InVert .
Jogijs,ijfqueex fua lingua-, quod fane mirum eft,2xp«0o?, deriuat a Belgarum Strous do- Scruthf
ot,ideft,morte connubij,& reuera etymum fatis laudare nequeo eiufque verba propter etymum.
argutiam, atq. fubtilitatem adfcribere,Ie
K L-q.an-
tiq. leC'C-6.
3 L.de viU,
yat'
Cypfeiis.
.Apodes.
Ornitho*
Jogus hal-
Jucinatus.
Apodeshi»
rundines
in delicijs
«eHe .
'X/uupfi--
3tOV.
K/A/ct£.
Pafferis e*
Jymum.
m In ver *
£elega«?
532 Vlyfsis Aldiouandi
alio tempore pronunciandum, quam g-pbO/ov pro malo : cum hoc aliunde fit compofitum ,,
quam illud,quod mortis vna.adducitmentionem . Herba autem lanaria dupliciratione.
potefi: videri nomen Stnirhij accepilTe , femel, vt moneamur, coniugij caftimoniam tam
puram, fynceramque effe debcre,quam efl lana, radicula fullonia emundata.-rurfiis, quod*
eadem radicula libidinem etiam excitet, vehemeti fuo calore plurimum humoris ad vafa
fpermatica mandans , prae fer tim fi flatulentis , &crafiis cibis edatur . Ha?c & alia circa
Struthi etymologiam Goropius,quae breuitatis caufa fponte pnetereo; nunc ad reliquru
Synonyma tranfeo . ^ap /5 inter Martini Kolandi fynonyma pro PafTere etiam, legitur.
Hefychius pro Atynpi; exponit Pafieres,ica etiam Varinus facir,fed di&ioncm illam pe- 10
nanfle&ic. Reperitur pariter apud eofdem Atyupe^Any^psg, & Awp«yg?pro Pafieribus :
item Ap»e$ lingua Macedonum, Elei, tefic i Athcnao hafce auiculas vocant A&plpncis*
Quem locum- k Coelius,quamuis Athenaum non cirer, annotans, A«p/arapud Sparta-
nos couitiarifignificare afTcrir, & JWp« y? vocari conuitiatoresj^poV vero tumulum effe,
& locum accliuem. Cyplelos l Pfellus Trogletas nuncupat, quia in foraminibus,&ca*
uisfere latitenr:fed cypfeIi,meo iudicio Gracis illa aucs funt,Mirundinibus fimiles,qui
Apodes vocat Arifioteles. Ornirologus ciim pfellum eiufcemoxiiiiaucs in cibum com-
mendare videret , arbitratur eum de Pafieribus troglitis , & pyrgicis fenfifie , deceptus
quod Hirundines illas nullis nili fame coa&is in cibum admitti crederet, tum etiam quo-
niam alias pfellusinter attenuares cibos vna cum perdicibus, & auiculis monranisTro- 2
gletas, nominer . Sed nobis Bononienfibus Apodes illa in delicijs funt tantum abeft,vt
a menfa vfu reiciamus . Ego non trogletam, neque rroglatam ( vt Georgius VallapfeI-.
Ium interpretans habet)fed troglitam per iota in penultima feribendum cenfeo . E’AAo »
^odV,s’AAoY Hefychius habet i MoV/JW) Var i nus,& Hefychius vertunt pafferes,& hin-
nulos uTffb t5 catulos ferpentis. lifdem^apJVzoi' rpfe^/o^efi, ideft,pafiercn
lusjyndc c^ap^xo^roAxi:\uim K/A/ct? paffer mas Atque iftacfuntfynonyma Gracaom-
nia,qite ha&enus legere, ac notare datum efi;Latini,quod nouerim,fynonymia non v tu-
tu r,fed vbi quepafiercs,& diminutiuepafferculi audiunt, a paruirate,vt volunt Gramma-
tici pierique,a patiedo vt nonnulli ahj, quod morbum comitialem fape patiantur.;» Io.
Goropius hoc etymum quoque fuo ex Idiomate eruere conatur, & hunc in modum fuper 3° j
eo nobis fer ibit : Et hac quidem de Graco pafferis nomine, cum firutheo pomo partira
conuenientipartim aho declinatficui fi ve!itis,hoc addam corollarium, quo intelligatis ,
quam eadem auicula apud Latinos, habeat nominis fui rationermquam non minus, quam
ea, qua modo de Graea voce dixi, pariter omnes, nifallor, ignorant . Iap,& Pai ficinter
fe funt connexa,vt nemo prius prafiare pofiit ,quin alterum confequatur, cum illud idem
fit,quod /2jya , hoc vero non aliud, quam fatisfacio,Quandoquidem igitur eer honor cft,
& decus :Pais eer decus erit illius fatisfa&ionis,fiuefolutionis, qua id datur, quod coniti
gi debetur. Qua in voce non mirum eftlitteram S, dupIicatam,!oco I, vocalisjqua di-
phtongum in priore compofiti parte faciebat, ita vt ex Pais eer fiat Paffer. Nam fi in
hac arena certamen inter omnia animalia iniretur, nemini dubium eft, quin huic auicuke 4° i
fummum vi&oriajdecus a iufto Iudice decernendum efiet. Hadtenusillc . Itali Pafic.
rem vocant PafTere, inquibufdam locisy vt audio, Ceiega, alibi etiam paffere cafaringo,
nimirum ab tedibus hoftris,in quibus nidulatur, quas cafas appellamus. Cclegam ve-
ro vocant, vt Hermolaus, & exeo Caslius,cxiftanr,quafi fpecilegam . Hifpanicddicitur
paxaro, Pardal, Gorrion pequeno,& Gorrioncello pullus pafferinus. Gallicepaffe,paf-
fereau,paffcra,pafietaeu,Moineau,Moucet. Germanis Spar,Spatz,Hufzfpar.Saxonibus
Sperck, Sperlincgk, nonnullis alijs Luningk , Belgis Mufche . AngliceSparrou. Il-
lyrice Vvrabecz. >
. . ,y.Yi
CENVS
533
Omithologia?. Lib. XV.
GENVS. DIFFERENTIA.
PYRGITIM,& Troglitim di&um Paflferem procedenti rubrica Pallerem noftru
domefticumefteafteruimus. Nunc videndum num alia dentur genera Pafterum,
quemadmodum ex antiqu orum quorundam,& recemiorum monumentis colligi-
tur. Omnia qua? generatim communis pra?cep or Ariftoteles de Paftere fcnpta reliquit,
iQ noftro palleri domeftico optime,a'tque exa&e conueniunt, quare alios nouftfc no eft ve-
rifimile . Nam albos, quos aliquando repertos efte fcribit,rcferente a i ceho,non pro
diuerlis habuifte exftimo,ciim alibi tradat, colore variari fpeciem . Albas le vidifte nar-
rat b Scaliger pater, fed pro diuerlis non habet, atque ego a me obferuarum a'bum poft
depidum dabo, non quali diuerfum,fed quia rarum. Huiufmodicoioris Paftercs,aiuctia
Hirundines,(i quando apparuilTcnt, c Ariftoteles, nili fortafte pfeudo Ariftoteles, ille
fuerit, futura? tempeftatis ligna efte, author eft . Sunt tamen alia Pafterum genera. Sunt
qui alios foramina parietum frequentare afteuerenr, alios rofcidas valles querere, non-
nullos montes apperere fqualentes . d Alexander Myndius apud Athenaeum bina tan-
tummodo genera recenfet,altcrum fyIueftre,domefticumalterum , Agreftium foemmas,
20 & reliquo corpore efte debiIiores,& roftri colore magis teftaceo, facie, (hoc eft,vt expo-
nit lac. Dalccapius, anteriore parre)nce nigra, nec valde alba. Quodpoftremum genus
fortaftis illud fuerit, quod ab Hollandis patria voce Houtmufche,ideft, Palferem ligni-
petam,quod in lignorum cauis niduIetur,vocari audio. Nam & Albertus duorum gene-
rum meminit , quorum alterum in vertice rubeum efte ait , & in cauis arborum nidulari .
Praeter albos Pafscres,& vulgares domefticos,ego mox multos depingam, in quibus alij
alio colore funt . e Scaliger in infula D.Thoma? Pafseres refert efse viridescanoros,qui
nunquidex hoc genere lint, me latet . Verendum autem eft Pafseris voce pro aliapar-
/ ua auicula vti : nam & / Anicena Pafseris meminit , qui quindecim diebus continuis in
principio veris fuauiftime cantillct,& poft colorem immutet, mutefeat & fefe abfeondat.
Indi prteterea aliquot habent auiculas Pafseris nomine celebratas a N orcricis : quas
quiaanhuc pertineat,ignoremus, hic recenfere vifumeft . Quafdamiraque nocturnos
Pafseres nuncupant, nodu volantes, interdiu quiefcentes,odioque plus quam Vatiniano
Noduam profequentes . Has aiuntHirundimbus volatu, & alis efse limiles, ex emereo
nigris , nili quod in medijs alis fafeiam habeant albam . Querendum nunquid ha? eg-
elem cum illis lint auibus ,qu? etiam Pafseres vocatur, & apud eofdem celebratur. T.urdo
minores funt, tante velocitatis in voiatu, vt velociftimarum auium nomen obtinuerint.
Aiunt autem qui de ijs feribunt, aquas fequi, ac quali natare videri, etenim eleuanribus
fefe,& rurfus defeendentibus fludibus,& eas fele eleuare, & defeendere Quyrcndum
item num Pafseres fylueftres lint, quorum meminir g Aduarius,quos a Noctua maxime
ao capi fcribit.-fed verba eius afcribamus,vt coniedadi cuilibet latior pateat campus. Scri-
bit itaque hunc in modum,vt citat Gyb.LongoIius, enumeratis etiam verbis Grgcis./^/’-
feris fyueftrij(Oitikhdlogus addit magni ad differetiam alterius fyueftri$,quiparuus eft,)
caro neque redundds^neq. concoctu diffctlis e st fed fi qua alta boni f ucct . T e; statur autem T ra -
gon medicus cerebellum eius proprietate quadam comitialibus auxihari.Eft autem P affer ma-
gnus terre liris :ne que in arboribus ,neqitc domibus habitativerumjn fummis fruticum furculis
deft det, voce nimis quam garriens : pafeitur autem in triticum hordeumque ferentibus agris^ff
nidum in terra colloc at :c olore magnitudine Alauda fimilis : hyeme non vi fitur ^capitur vero
maxime Noffua.Hxc ille T urnerus huc magnum Ad uarffP alfere m fufpicatur efte auicu-
lam quandam,quam Angi i Buringam, Germani Gerfthammer appellant, & m margine
etiam adijeit huic Pafteri Mollicipitis apud Ariftotelemdefcriprionem magna ex parte
5 conuenire. Ego in ea coniedura nihil certi ftatuere nec poftiim, nec debeo, cum in mul-
tis dilferre eiufcemodi aues videamtaddam tamen & aliam conieduram , nam nunc mihi
in mentem venit alia auis, h Ariftoteles Colarem vocat, &ab Vlula,ceterifqua aduncis
rapi fcribit,indeque his bellum oriri.Etenim Albertus licet indodo tempore natus, Co-
larem Pafteris fpecieminterpretatur . Idem Niphus affirmat . Solus Qrnithoiogus fu-
fpicaturelfe Collurione, & pro tali voce typographi Iapfu Colarem fcribi. Pafteris ma-
gni etiam meminit Ariftophanes,fed hic Struthios fine controuerfia ita appellat. Nunc
ad notiora reuertamur, quos tamen & ipfos nobis India mittit, fed diuerfo a noftratibus
'^OX . Yy 3 colore
Palleres al»
bi .
a £.27
ti , & fineji
cauda »
1
5j4 Vlyfsis Aldrouandi
Pciffet Il!y- colore, vtpote atros, eorumq. alios iongiffima cauda ornatos, alios ea deditutos, cie qui-
ficus * bus p0ft pnuatim agemus . Habeo, & aliud Paderis genus depi&um,quod Illyricum di-
cunt, prone album, c£teranodris iimilem,at maiorem, & bifurcata cauda praeditum.
FORMA DESCRIPTIO.
IFcemina vt
simare dif
ferat.
dolor Paf-
ferum.
bln comm.
in Tlsnli.
i i.cap.%7'
c 2‘hiji.c>
wlt*
PASSEREM, cui hasc generalia exa&e competunt,defcribcrefuperuacaneumed,
lingulis nimirum horae momentis cuilibet confpicuum : iconem came exhibemus
cum adie&o taxi arboris ramulo . a Diofcorides auiculas tradit ; qua? Italici taxi
baccas deuorant, denigrari. Vt tamen eiufcemodidomedicam,velpotiusinte&is nodris
habitante auiculam, alios etiam viros dodtos Paderem generali nomine appelladeoden-
damus, non ab re fortadis fuerit, qua? circa formam eius prodiderunt, obiter adiungere *
paffei is penna, inquit Aridoteles, quoties frigora vrgeant acriora , interdum inalbas abeunti
quod nodro PafTeri competit Alexander Myndius , tefte dodidimo Athenio , fame lias
roflro , ait ede, colore magis (quam in maribus) carneo , fxcie vero nec admodum alba , neque
nigra . Sed non ita duntaxat foemella nodra a mare difcernitur,veriim menti potidimum
colore, qui in mare niger eft,in foemina albus, quamuis, vt tedatum reliquit Aridoteles,
is in mare in hyeme immutetur, & a?date tantum confpiciatur : pra?terea mares, tradente 20
Alberto, guttulis nigris, & albis didinguuntur, Jdemait, paderemedeauemparuam^ci-
nercam : item foeminas vbiq. ede coloris cinerei; queenunquid Paderi nodro quadrent,
cuiliber iudicandum relinquo ; quid enim in re tam liquida dubitandum ? huiufmodi color
zipu/uvn; Graecis dicitur Gybcrtus Longolius tedaceum transfert, Paderiq.ait,& plerif-
quepulueratricibusconuenire. lacobus Delechampius Paderes fcnbit carere ingluuie,
fed ventrem habere proximum : quod dum legerem, vix percipiebam, nam Aridoteles
ita ait : P affert , vt articulis ommbru non e ii ojtla , nec ingluutes , fed ventriculus longior e ii .
Ibidem adimuminredinum paucas appendices habere prodidit, fed perexigue. Item aiijs
ventri, alijs intedinisfel iungi.
4
LOCVS.
Ornithologii. Lib. XV. 53 j
L O C V S. N I D V S.
AELIANVS a author eft PaflTeres confcientia, vel fux’ infirmitati, vel fuicorpufculi a Lib 4 .de
exiguitatis in ramorum cacuminibus, modo ab ijs fuftineri queant nidos conte- ««1.049*
xere,& fxpenumero ca machinatione fadas a venatoribus infidias declinare, quoniam hi
propter rami te-
nuitatem a fc cu-
dere nequeant .
Verum hoc loco
j*EIianus Paflerut
nomen abfq.vl-
la hasfitationc p
a! ijs qbufda par-
uis auiculis acce-
pit, quemadmo-
dumetiam b Ho
merus draconem
feribens Palleris
odo filios in ex-
tremis platanira
inis nidulantis a
dragonedeuora-
tos. Na PaflTeres
Pyrgite,&tr°gli
tx inde didi, tu
circa curres, tu!
tedis nofiris ver
fari,nidulariq.fo
let*. quare prude
ter admodua D.
, Hiero J Pfal.83.
vbi diuinus pfal-.
tes itahabetjZ’/^
por inuentt fibi do
vnum&c. Paffer
traduxit; na etia
auicula hxc qnq.
templatumintus
40 (modo minus fit
frequentata) tu
extra nidis fuis
frequetat. Caffio
dor.eudcm Pfal.
locum declaras .
Pajfer, inquit, efi
nimia velocitate
celerrimus-, qui in
fyluis habitare no
50 patitur : fed domie
fibi in parieiu fo-
raminibus defde «*
ranter exquirit, q
dum tmienent, ni-
mio gaudio Utus
exultat-,quia fe di
ner favum aduerfi
tatum vlterim pa '
i * ure
b IIiad.0
536
Vlyfsis Aldrouandi
Hollandi
Pafleribus
affluunt»
terencn credit mfidjjs. Hicitaq. Pa/feris nome pro Paftere fimpliciter dido accipitur a D.
Hieron. atque, vt dixi,prudenter:at non vbiq.idab co fadu eftmamin Pfal.io.in contra-
rium legitur,nempc, T r an [migra in montes /icat P affer . Hoc. n. in loco Pafterem montes
colere,habitareq. innuere apparer, quare vel Pafteres monticolas intelligit, vel quafciiq.
' aues in montibus verfantes,& propter myfterium Pafter tranftulitmam vbi priore Pfaltis
locum (& paffer wuenit fibi domum) explicat, hunc poftrcmo citatu etiam adducit, & vi-
dete ergo3inq,t3qwia nemo trdjit in motes ,»qS' qui Paffer esi X)o. illis autc loquit>q,ad altjflima
terrarum loca leuiftima voluntate rapiuntur, vt his merito fimiles a?ftimentur, qui ad ne-
quiftimas pre dicationes leuitate inconftantes animitransferuntur.Quod vero D. Hiero. Ic
etiam generaliter proquauisaue Palleris nomine fit vfus,ex alio etia Pfal.videlicet 103.
colligitur apertiflime, vbi dicitur: Saturabuntur ligna campi, & cedri Libamen as plantauit ,
c In conm . illic pafferes nidificabnntMerodij domus dux esi eorum &c. Nam Aquilas, tefte c D.Chryf»
d To. 8. tn hic quoq; genericeaues legit : Admonendus praeterea hoc in loco ledor eft D. d Aug.
comm ^ pro Herodio Fulicam tranftulifle: quod reuera palato meo,immo nec auribus, neutiquam
D.Aug^pr- arridet : Fulicam .auis eft, vel ipfomet D.Auguft. tefte, aquatica, &in terra non in cedris
Herodius n^u^tur,quemadmodu Herodius . Sed quam auem hic Herodius fignificai?Namin hoc
qua? auis * multos huiufce loci expofitores lapfoscerno,dum Herodium exponunt ca?te rarum auiu,
Pfalmift^- maxime vero Pafterum, hoc eft, minutularum ducem.i.regem, nimirum Aquilf illud genus,
Aquila.He* quod a robore Herodium appellari fuo loco fcripfimus. At fecus meo iudicio res omnino 20
rodius. fefe habet, quando Herodius Arde* genus quoque fignificat, quod in cedris, hoc eft-ar-
boribus (ita.n.pcrfynecdochemloquendii,ac vertendum exiftimo) nidum fuuconftruit.
Quomodo enim aues imbelles, quales omnes minutula? funr, fiinul cu Aquila aue rapace
earumq. tyranno degere dicamus ? Nonne fi ea veniente, & arbore,quas ilJg antea occu-
paftenr, eligente ad nidulandum, dcferruras,fugaq. faluti iucc confulturas credendu po-
tius exiftit? Sed de hac re fatis . Videamus modo nunquid vbiuis locorum a^que Pafter-
culi noftri abundent, vt videtur : nam quacunq. ego frequcntaui,vbiq Palleres fatis co-
piose confpexi. Audio tamen apud Hollandos,maxime Delphis non illis Apollineo ora-
culo, fed Cerealis potus, quefn cereuifiam alias vocamus,inclytis:& quidem tanto magis
inclytis, quanto illi propter friuola, mendacis, & vana exiftimationem celebritate horni* 3C|
num magna floruerunt, Pafterum copiam cftc tantam, vt in vno cereuiftariorurn,quorum
ibi maximus numerus exiftir, gradario, fapenumero vna die aliquot centuria capiantur.
Addebat, qui id, mihi narrabat, loa. Cornelius Med.Do&or, quique ei vrbi patriam Aiam
vera n&ilia debet, vafa quadam ventricofa,fedlongiufculo collo a figulis quotidie fieri, qua incola
^id sf^ihc cmant>& Pro Palferum nidis ex adium parietib. clauo ferreo fufpendanr, & fine vllamo-
m is «u jc^ia^ vjtx periculo, vcapud nos contingit,quando fuper teda afeendendum eft,puilos
eximcrciauiculas vero nidum intus in vafis eiufdem ferme figura, atque materia?, atq; hic
in tedis conftrucre:cgo nidi aliquando a me in fuburbanomeo obferuati icone exhibui,
e H.4.C.3. lam prolequamur e Diodorus Siculus ingentem 111 Media numerum harum auium inole-
Medi cur uifte feribit, adeo vt homines, quia iada in terram femina eunda fere illa abfumerent, 4Q|
loca muta- ajjaa(j I0ca migrare coadi fuerint. De P affer ibus erat pauperum oblatio, vt teftatur sa-
cra Biblia : quod ideofadum tradit Glofta ordinaria vulgo nuncupata, quoniam magno-
pere ibi abudarent.Hicremias propheta Pa (Teres inter eas aues enumerare vidctur,qua
ve! migrare fuper hyemem ad alia loca, vel fefe condere folent:ait autem interprete D*
'Hkvonymo-.T unares, Hir undo, Ciconia P affer cognouerunt tempus aduentus fuiffc,. Neq;
illud ab Ariftotelicis dogmatibus alienum apparet : nam feribit Philofophus ipfe citante
Athenao, mares in hoc genere hyeme occultos nufquam comparere foeminasautem per-
manere,probabile id efteconiedans ex colore, qui profedo in illis mutatur, vt in Meru-
lis, & Phaleridibus, qua? certis temporum momentis albefeunt . Veriiminijs, qua? no-
f 9dllc. 7. bis relidafunr, / Ariftotclis feriptis, illud minime reperias -.'quin e contrario cfte quof-.Qj
dani afteuerat,qui Pafteres mares anno diutius durare non polfe arbitrcntur,argumeto,
quod veris initio nulli mentum habere nigrum fpedcntur,fcd poftea,taquam nullus an-
ni fuperioris feruetur . Si itaque anno diutius non durent, aut nunquam-, aut faltcmfemel
duntaxat migrare eos doc-endmn foret. Quid itaque ad Flicremia? locum refpondcndfl?
Exiftimocgome in huius, & Ariftotclis ab Athenceo citati loci declaratione ledori, vel
paucis verbis latis fadurum, ni fallor. Credo itaq. mares finefoeminis neutiquam migra-
re,fed firpul perfi ucrarc:ilIos vero menti illam nigredinem,quando iam libidine non am-
plius pruriunr,ff d frigore horrent, deponere : atque id dicere voluit ipfe g Philofophus
vbi
Hollandi’
g 3. bijl.c-
22»
6
Ornithologiae. Lib. XV.
ybi habet ; T a (feris (maris nimirum, & foemino) penna quoties fngovavvgent acriora, inter -
dum in albas tranfe&nt , ac fi diceret , nihil in i piis nigredinis relinquitur . Proterca re-
manere vtrunque,imd vero quod amplius eft,fimul plerunque, vt per oftatein connubio
iundi folent, agere, vafa illa, quo pro nidis ab Hollandis ex ^dibus fufpcdi fupra retuli,
teftificari queunt, in quibus nodu fopepar harum auiurn, & non plures, necpauciorcs,fl
diligens cura adhibeatur, excipitur . Quapropter D.H iere mia s ita enodari poterit, vt paff
feres inter latentes, vel migrantes nominant , quia vere ia m accrcfeente calore cum in-
terno,tiim externo, quando iterum menti color accrefcit coniuges fuas ad fobolis propa*
° gacionengiadhortari incipiant. Scio vero hanc meam expolitionem, aut potius coniedura
non omnibus forte fatisfaduram, quoniam pa fieri minimum vitee efiTe dicatur, marefiq. yt
git b Plinius, diutius anno durare negemur. Nam, inquiunt, fi mares intra biennium mo- h Lib-xoi
riantur, reperirenmrproculdubio palfun cadaucraeorym per vrbes, agrofq.extindoru, c*38,
fed qui fponte moriantur, nunquam aut faltem fortuitoobferuati funt,itaque vel abalijs
occidi, vel in alijs regionibus mori credendum eft . Ego ante vita? terminum capi, ac oc-
cidi mihi perfuadeo,& quid de vito eorum fpatio,fiueotareccnfeam,iam nunc aperiam»
A T A S.
" NQVlT igitur 4 Plinius : Pafferum tnmhmmvit ^ cui faUcitas par (vt CoIumbis,vi-
delicet,& T urturibus) mares negantur anno diutius durare .argumento , quia nulla veris
initio appareat nigritudo tn roUxo, qua ab allate incipit , formtnis longiuf culum fpatium .
Sed Plinius rofiri nigrediii?,quod afcnbit,id b Ariftotcles ex aliorum, relatu, fed niljil af-
firmans, de mento fcribir,vti procedenti rubrica oftendimus addudis etiam illius verbis.
Coteri authores,qui breuifiimihuiits oui mentionem faciunt, cum veteres, tinn recentio-
res, Ariftotelem,non Plinium cirant:& reuera mas menti colore a feeminella difeernitur,
non rofiri . Quod vero ad vito fpaciura attinet, alij al iter philofophum interpretari cona-
tur. Albertus referente Augufiino Nipho Suclfano id coputat a tempore coitus, inquies
nullum palferem (marem) a tempore coitus plus vno anno viuere. Niphus Ephefium exi»
ftimat fortalfe magis verba examinare, quia annum illum a tempore natiuitatis coputer,
afferens nui tum viuere a tepore fuo natiuitatis plus vno anno. Coterum ciufcemodiopi-
nio, nimirum quod in hocauium generc,non plus vno anno viuant,ira inoleuit,ac radices
egit,v£ etiamnum mentibus hominum quorumcuque infixa haereat , quamuis meoiudicio
falfifiima fit, & fabulas, & anilia deliramenta lapiat . Brcuis vitolubens elfe co cedo, mub
tofq.intra annum naturaliter mori, at neminem plus anno viuere nemo hominum perfua-
ferit . Foeminas quam mares diutius viuere certi (lienum efi, nempe propter venerem, quo
maribus plufquam figminis nocet.-vnde dicebat c alibi philofophus: Mares fi falacetfue-
nntybreutores vitafunt, quam faeminayvtin genere paffe/um . Hic fane locus veriftimus efi,
\° alter vero ex aliorum relgtu,in qua nihil prorfus philofophus affirmat. Sed fi mares om-
nes anni fpatium non exeedunt,vnde pafiim tanta pa (ferum copia ? Noui animalcula clfe
foecunda,bis,terue quotannis parere, quatuor, quinque, ac fex,quadoq. pullos excludere:
attamen cum hianrequamauoiarepoffmt, tedorum dominis plerumq. in cibum cedant,
tanta marium copia in fuhfequenti anno fuperefie non poterit, vt omnibus foemellis fa-
cisfiat.Vnusenim in hoc genere mas. vnifoeminofcfe connubio iungic.Quoratitaq.a me
quifpiam dicendo : Quod ergo tu vito fpatium his anibus tribuis ? Cui quid refpondeam,
terti nihil habeo; facile tamen mihi perfuadeo, quartum annum nonnunquam excedere:
nam li verum eft, quod Plinius feribir parem ipfis,& Columbis faIacitatem(quo mortem
accelerat^ elfe, inde colligi pofife exiftioio, terqiiqum-a me conftitutum breuem potius,
)° quam longum exiftere, li quidern Columbo mulco, vt earum tradatu diximus,, decimum
fexrum,ac vigefimum quandoque vico annum explent . lulius Cofar Scaliger in deter-
minatione harum auiurn oui ambiguus,nifi libi ipli contra didor eft . Namlibros‘de plan-
tis Ariftoteli attributos exponens, in fecundo de arborum foecunditate loquens , eorum
fententiam non improbat, qui palferem nullum excedere bimatum exiftimant ; Cardanu
vero ex d Ariftotele repetentem falacioribus animalibus vitam clfe breuiorem , repre-
hendit, argumento, quod harum auiurn , quo hac de caufa infames habentur, cadauara
flufquam repedantur f Nec profedo priori eius opinioni prorfus fubfcribere pofsum .
Sed videamus quid dicat > Gallina , inqmt quoque (vrp/antominufcuio) funt
ftccun •>
.c *\
1 - ' v C 'IU a
a Loco cit»
b 9 • Ht.c.7*
c In lib 'de
longa vita-
Authoris
opinio de
palferum
vita.
d Exe.69-
■ ' l j
Aecas paf-
feru» vr co
gnofcaeur.
Struthiffa-
re .
3 Cdp' I O»
b Iliaci. (1
Pipere.
C Lib.9,
538 Vlyfsis Aldrouandi
facundiores. Et in fecundo de c au fis E beophr alius excelfas arbores pti filium fruchim fere pro-
didit . Multos fcilicet opus babeye alimento . Infacundas vtuere diutius ob eandem rationem .
fluar e putarunt, quidam p a ff erum nullum excedere bimatu :fane haud contemnenda opinione .
Exiliis parum captatur , minimum capitur : f ce eundi fimi funt: frequentia non magna . Eli (fi
proportio quadam fecundum qua fi gradus, famtatis^roboris^ vita . Igitur fi falaces rnorbofi, etiam
breuioris vita. Ha?c ille colligens, vt apparet breuitatem seraris harum auium ex earu pau-
citate,cum alioqui foecundiflimee fititiat fi ea de caufa bimatum non excedant, cur & Gat
lina? quotidie parientes,Columba?q. toto ferme anni tempore foboli incubunt, non jeque
moriutur?Harum profcdo auium longe minor,quam Pafferum numerus foret, nifi huma- ic
na in nutriendis ipfis adeffet cura, atque cuftodiarquapropter omnino concludo Pafterib.
vitam quidem e(febreuem,fed intra annum mori,nc iuraci id credo: adeo fru&uofum eft,
venere moderata vti: vnde canebat Baptifta Fiera Poeta pariter, & Medicus;
Ardet (fi in tenera Pa (fi °r durabitur a luo :
Si vis e (J e falax , det cerebella tibi .
' ‘ Heu mi ferum : qui pracipili fic labitur auo )
I, Venus, hinc, j olas ni modo perdis aues .
Idem hoc tetrafticon in libros fuos tranftulit Caftor Durantes, fed vt fuum videretur,
parumper immutauit : qute res ipfi minime noua eft . Actas PaflTerutn cognofcitur ex ro-
ftro, quia iuuenibus adhuc cinereum eft, & circa fauces croceum, fenibus nigrum, ac duru. 2c
Alexander Myndius, referente Athena?o, ait foeminas maribus elfe infirmiores: quam
fententiam,fietiam ad coitum extendamus, Ariftoteli, ca?terifque quos nominauimus,
refragabitur? nam is maribus propter vitam, quam foeminis breuiorem tribuit: &Sca-
iiger, faniratis, roboris, vira?que gradus ex falacitate metitur, quam eleg,mtifliime:Quar6
Myndius de coitu minime intellexifte mihi videtur, fed de caeteris vita? munijs obeun-
disjin quibus femper mares foeminis pra?ualent, qua? etiam propter nimium motum vitam
eorum abbreuiant ; quod innuere etiam videtur AIbertus,dum ait : Mares parum viuunt
propter coitum ^ (fi nimium motum , qua cxiccant m eis humi dum vitale .
VOX. *
QVI ftridunt, inquit Ca?Iius, potius quam canant, (hoc eft, vt habet Euftathius,(?x
quo Olius idmutuauit,canrum vilem a?dunt,) g-poQfaav Gr.vce dicuntur, quod
Latineenunciare licet Srruthi(farc,cx Pafferum voce, qui Struthi vocatur ver-
bo deflexo . Suidas g-pxQifav exponit Tp ideft ftridere ; quare rp «0/fo fue-
ritPafteris in modum ftrido. Apud ^ Efaiam dicitur de auium pullis, qui ore hiante, &
ftridente,feu vociferante efcara a matre petunt. Vbi Hebraico textui adiun&a verfio
habet: Jfai aperiret os, (fi ganniret . Fortaffis autem omnib. in genere pullis tribuit, quod
pafferum pullis peculiare, ftridore nimirum efcam petere: Tp i£w b Homerus etiam de 4<
pafterculis dixit 'tirpiyuuctt; eos dominans : alioqui verbu proprium eft de voce Vefper-
tilionum,vtibifcripfimus : Calium, aliofq.hallucinari in • olumbis diximus , quod Titos
Palumbes interpretetur ex palferum falacitate, qui folent nVtfav. Verbum hoc de paf-
ferum voce dici pofte minime nego, nam idem fere fonus eft s-pxOtfav 'tniffav. Eu-
ftathius dici ait de voce, quama?dunc pulli auium. Paftcr, inquit , obfcurus quidam Ari-
ftotelem citans, apud quem tamen nihil eiufmodi extare exiftimo, vocem fibi peculiarem
habet, ficut & Tui tur. Author Philomela? pipere pafteres dixit hoc verfu :
Pe fimus at P affer triHia flendo pipit .
Quam vocem Columella Gallinaceis pLillisattribuirjfcdpafteripotiusconuenireputem,
nam pnvterquam quod M.Varro Gallinas pipare feribat , Catullus pafterem de Lesbia 5C
fua?paffereloquens pipillare dixit, canens: 1
Sed circumfilicns modo huc , modo illuc .
Ad folam dominam vfque pipilabat .
Et Catullum imitatus Fontanus dum ait :
Pipptlat Paffier^cfidulct canit Philomela .
At non opus erat p duplicare, quando & Catullus primam fyllabam producat. Suidas*
& Varinus verbum fiiftum cfte feribunt ad imitationem vocis auium . Videtur
autem pafseribus praecipue conucnire,quinimo a Latinorum pipire detortum . c Martia*
Iis
Ornithologiae. Lib. XV.
io
539
lis abfonam harum auium vocem nonnihil dulcedinis in fe habere videtur innuere , ciim
argutas eas appellat hoc dyfticho canens :
Nunc Sturnos inops , Fringuillammque querelas
Judit, & arguto P affer e vernat ager •
Et Thomas Rhadinus cantillare dixit PalTercuIum ,
INGENIVM.
IN quadrupedibus hinnulos, capreas, damas, & pygargos, item lepores, quos Graeci Animalia
Poetae in pauendo mazas appellant, in auium generibus Palleres , in aquatilibus c^^a*
mugiles fuapte natura timidos elfe tradit a Aelianus : ^ reucraquodad PalTeres * n *
noftros attinet, nam deca?tens animalibus hic nobisagendum non eft,auicula? funt timi paflerum
ditfima?,adeo vt propter continuam formidinem far pillime inter quiefcendum exciten- timiditas»
tura fomno; quare funt qui dicanr, ideo a Pfalmographo fcriptum: Ptgilaui,<& faftmfum
ficut paffer folitarius in tecio : fed mirum non cft, ii natura timeant, liquide corpore funt
exigui, nullifque armis a natura armati, quibus fefe Aduerfus Accipitres tueri queant; at InS^n5j
fagacilfima illa omnium parens, qua? nullibi deficit, ingenij fagacirate corporis imbecil- Sac,tas*
2o litatem compenfauit : quam fufpiciens Caffiodorus. Pajferfi nciuit, e tf, auis parua> fed ni-
mia fagacitate folicita, qua nec faci Ce irretitur^ nec fer illuuiem ventris efcarum ambitione de-
cipitur . Hac propter infirmitatem fuam^ne aut ipfa a praelatore capiatur , aut f cetus eius fer - Cur in vr-
pentinis deuoretur infidijs , inter au es vnica cautione munita ad domor umf attigi a excelfa con - bibus nidi-
currit t d fu f peti is cafibm reddatur aliena, qua multis periculis probatur obnoxia. Hac ille,
Cceteriim ob aliam fortaflis canfam in domorumfaftigij setiam in media vrbe nidulatur, 1
nimirum propter amorem,quo homines prolequuntur,vcI potiusproptcrfpem futuri au- pafle*remin
xilij contra fuos pradones, videlicet Accipitres,nam & in b Aeliani varia hiftoria legi- finufuofer
mus Palferculutn ab Accipitre vehementius impetitum in XenocratislinumdeuoIalTe, uat Xeno-
&in eo tuendi fuicaufa ha?lilfe,qualinon eflet ignarus Accipitrem confpe&o homine re- crarescon-
•0 grelTurum . Qua quidem in re non canes duntaxat imitabatur , qui dum fuis viribus diffi- cra Acc,P*~
dunt, fefeinter hominum pedes conijciunt , eifque fequam polfunt ar&illimeiungunt, crem'
quoprafens periculum euadant, fed ipfos etiam homines,maxime pueros, quiformidiqe
correpti fuos ar$iflime parentes, vel eum in quem primum incidunt, apprehendunt,
quanto ei ftri&ius harent, tanto fe exiftimant tutiores. Et reuera ciim hac ipliiis natura
fitinftru&io,& inftitutio in ipfis etiam brutis vim fuam clarilfime demonftrans, vt imbe- Imbecilla
cilliora,dumin periculo verfanturj ad fortioraconfugiant : turpiffimus, & pudedus pror- animaliaaa
fus hominis error elfet,ac foeda degeneris animi nota,li in diferimine magno, vnde fe li- *°rcl0!a co
berare nequeat, conftitutus, non e veftigio ad eum properet , a quo folo feruari pofTit . ll^,u
Nuncad Palferem reuertamur,qucmalij ftolidum potius, ac nullo plane ingenio pra? di-
tum elfe dixerint,argumento quod aucupis infeftasartes declinare omni conatu Audens,
ad Noduam, tefte c Oro Apolline, vt eius patrocinio periculum euitet, confugiat,&ab
ea longe infeftius excipiatur . Sed quomodo, & vbi Palfer auicula no&u quiefeens , in-
terdiii vita? munia obiens . Noduam, qua? nodurna auis eft,reperiar,vt ad ea fe recipiat >
item auceps interdiu potius quam nodu PalTeres captat. Quare quantum ego compre-
hendere polfum . Palfer hoc argumento frulira, atque inculpanter ftultitia? ab Oro accu-
fatur . Neque etiam validum, efficaxve Origen is argumentum eft ab Homerico illo Paf-
fe re defumptum,quo aues,vtpote animalia ratione carentia, diuinitatis,fenfuq.nihil obti-
nere,nec futurum prcefagire probare conatur, quod is eo in loco non elfet nidulatus, vbi
futurum erar,vt draco ciim fe,tiim pullos difperderet . Nam & homines,qui fola ratione
potiflimum alijs animalibus prae liant, qua f^pilfime a quibus auxilium potiiis,quam dam-
num fperant,occidutur,cum alioqui aduerfus inteftinoshofies libi egregie profpexerar.
pra terea hoc exemplum ad Palferem non fpedat,qui in ramis non nidificat, fed ad alias
auiculas. Atii eo modo defendantur a nobis, Strabonis geographiluculentillimi, & fide putej ci*rca
digni feribentis fe PalTeres vidilfe in tetrurn illum puteum circa Hierapolim fele immi- Hierap0)j
filfe, & ftatim mortuos concidilfe, teftimonio imprudentes iterum nonulli dixerint,liqui- virus, acj>-
dem nemo fapiens fponte, ac line vrgenti aliqua caufa feipfum occidifse vifuseft;acnec nicies.
id, nec tantillum quidem fagacitati eorum detrahit, minuitvemam tam virqlentu, noxiiiq. Palfer an a-
halitum puteus illepeftileqtiHimus exhalabat, vtfuperuolantes fortuito aue§ enecaret. do-
;o
d L,i.hifl .
Inditi*
Paflei es na-
utis viaroo
fltac Parte-
res fe inui-
ce inuicat «
Munditia»
rpyQo/ ,
q nomines
dicantur,
a Exer*i6$
Paffer non
folu vifa fg
irnna feme
emiccit, fed
etiam tatu
eius audita
voce.
b Exe* 196
a In auib.
Equns Du‘
rius.
b« In prole-
gom. Orni-
log. nvfirti*
Cuculi an 1
Pafle ai: ni»
djs pariant»
540 Vlyfsis Aldrouandi
Quid fi itaque maiorem etiam ingenij laudem hifce auiculis tribuentes,dociles efse dica-
mus 3 difciplina?que capaces . d Iofcphus Acofta vir fide dignirtimus e Societate lefu ,
qui multorum populorum nuperrime repertorum hiftoriam confcripfit, Taprobanenfes
nautas , quod vfum magnetis ignorent , in alto mari verfantes , ciim terram petituri font,
Palleres, quos ad id fecum ferunt, nauibus emittere attefiatur , vt eorum, volatum infe-
quentes, tuto adoptata loca pertingant : Certe nidis exempti quam facile, atoque cicu-
rantur. Vidi fa?pe ita domefiicos?vt ad puerorum manus aduolarent vocati,& cibum ex
eis acciperent. Noueruntinuicem inuirarefe ad epulas , fignificareque fuo garritu, vbi
gregatim fimu/omnes abunde epulari queant : quod confiat illius exemplo Paderis, qui
ad alios in arbore confidentes aduolans nunciabat fe frumentum fparfum tnuenilfe,in-
uitareque ad id comedendum , quemadmodum fufiiis recitabimus in hiftoricis ex Philo-
firato . Sunt item munditia?, fiudiofa? ha? volucres, lauantes fefe,& puluerantes ne vel
pulices, vel aliud infe&um noxium infeftet : ftercora pullorum non folum ipfa? egerunt,
verum etiam pullos id facere docent ; ip fie aut nidos nunquam confpurcant»
■ ' . : ' ; ' v ; ' J' ' i, ; ' P -
LIBIDO. SALACITAS. COITVS.
20
QVAM falax animal fit Palfer nofter domefiicus neminem latere arbitror. Adeo
vero libidinis ricilatione prurit, vr non folummodo homines falaces ,&ad Ve-
nerem nimium proni metaphorice, tefie Hefychio s-pxGci, ideft, Palleres dican-
• tur, verum etiam Strutheum, fi ue Pafier, illud membrum, vt feriprum reliquit
Fefius,quo coniugium maxime promouetur, & debitis augetur incrementis, quam falaci-
tatem confiderans, a lulius Ctffar Scaliger , Palferes hac de caufa infames haberi, dice-
bar: cum tamen nos Gallum Gallinaceum hacinfamia, (vt ad Scaligeri didionem allu-
damus) ca?tera volatilia fupe rare fcripferimus : quod quomodo defendamus, hic non re-
petimus, fed hoc vnum addimus ad opinionis noftra? corroborationem, quod & Plinius
Pafierum,& Columbarum falacitatem camparem e/Te tradat. CIcarchus, quemadmodum 3°
multoties diximus, aliquot aues ait emittere femen, non tantum fi viderint fosminas, ve-
rum etiam fi vocem folummodo earum audierint,inter quas Palferes etiam recenfet.Orus
ait faepius in hora foe minam in ire, & abundanter femen emittere : ego, qui omnia videre,
notareque femper fiudui plufquam vigefies longe minori temporis inferuallo foeminam
comprefiilfe confpexi,& pluries coitum adhuc repetiturum, nili illa locum mutalfet:quod
ne alicui yicredibilc appareat, clarifiimietiam b Scaligeri obferuationem hic adijeiam.
p aJJ ercttlumdWOfiityuidt in cauum quoddam plus decies adfcemellam , quam miret , ex aduerfo
muro , pu filis tnterpoftis momentis aduolaffe „
N 1 D V S. P A R T V S. *
QVEM locum pro nidi extru&ione quserant Palferes, fupra nonnulla fcripfimus.
Nidulanturautem in foeno,& plumis : quod eo faciunt confilio,vt liberi mollius
cubent . Occupant nonnunquam nidos Hirundinum , eafque rofiro , quo plus
valent, abigunt. Quod cum viderent nonnulli credentes a Pafieribus ciufce-
modi nidos fadtos, apud Aegyptios ob limum, quem inuehit Nilus eos fimul cum Hirun-
dinibus, artem e luto parietum confiruendorum monftrauifse feribunt , & ad hoc refpe-
xifse a Ariftophanem, vbi quaerenti alicui, qui compofuifset equum Durium in areo
Palladi refpondet: jc
OpviQt?-> ouS&g aMo?, » A lyimnos
TIAivOotpcpo; , bv AtOvpyoe . ideft :
Aues , nec altus ullus haud Aegyptius
Latet fer , aut faber lapidarius .
Sed Pafseres nili Hirundinum nidos occupent,luto in fuis nidis non vtuntur. Hirundines
itaq. non Pafeeres-intellexit Ariltophanes. Illas artem fabricandi parietes docuifse b ali-
bi docuimus, & ftifius poftea in hoc opere docebimus . Ifidorus Cuculos fcribir oua P af-
fer is in nido reperta deuorare,& fua fubijcere ; hunc poft illa fufeepta fouere, & nutrire.
Quod
;
Ornithologiae. Lib. XV.
54i
Quod quomodo fieri poffit non video. Etenim PafTeres vel fub tegulis tegorum, vel in
foraminibus parietura,vel vt iampoftremddiximus,innidisHirundinum ou^eduntjqug
deuorare quidam queat Cuculus,fedfua fupponere corporis mole prohibetur. Nifi ergo Ifidori tt-
Ifidorus Pafferis voce abufus fit,defendi in eo minime poteft.Ca?terum parit paffercu- ror.
lus noftcr,teftcphilofopho,& communi praeceptore c Ariftotele coecos3& imperfectos c
pullos, quia nimirum paruus corpore multos edat.Sunt autem ij, eodem authore, fi modo caP'6'
vere,vt credere fis eft,eum citet Athenaeus, (nam ini js.qua? nobis reliCta funt,eiusmo-
j numen tis, non eft id reperire ) adfummumo&o; Albertus vt plurimum feptem,vt mini-
10 mum quatuor parere eofque bis vel terquotannis,tradit„
P
20
VOLATVS. GRESSVS.
ASSER ita volatum exercet, vt neque tardus, neque etiam velox dici queat.
Cum graditur , faepius falit i ad quod refpiciens Ariftophanes famulum inducit ,
qui femen , quod faltitaret pafFerem appellar, cum ait:
0 i^Qi H.ctzo^Gt.i^cov , rp xQos ctvnp ytnSxi.
V I C T V S.
CO M M V N I S praeceptor a Ariftoteles Pajferem vermiculis vitf itare teftatur :
quae verba fupra declarauimus . Eft autem paifer non aliter ac Gallina pam-
phagus, & nihil non in cibo perplacet, maxime pullos nutrirent,tunc enim ma-
gis in quaerendo cibo folicitus , atque intentus eft . Mufcas, Papiliones, Apes, Vefpas ,
Crabrones, Araneas, Formicas, Grillos, Scarabeos, in fumma quodcunque fere infe&um
venatur. Attamen graniuora alias auitula eft,& agris granis praegnantibus plurimum in-
feftatquare paftim,vbi milium confitumeft,!aruas,perfonafquc vulgus hicfporrachios ,
3° quafi pauorem auibus incutientes appellitat)pofitas cernere eft,vt nimirum ijs confpeCtis
PafTeres, homines efFe rati, fugiant, nec damnum inferant: vnde etiam rura (Italiae) tefte
Hermolao, Pafterculum vocat fpicilegam detrita modo priori fyllaba.-non fpicis tantum,
fed ia&isin terram feminibus, ftue granis non minfis quam Graeculi, Fpermologique
(Cornicis nimirum, de qua nos abunde fuo loco egimus)nocent:adeo vt Diodorus Sicu-
lus ita ea in Media abFumpfifFe teftetur , vt incola? ad al ias terras nauigare cogerentur .
Hordeum, vt ait Albertus pra? caeteris in cibo amant, & corticem celeriter a grano Fepa-
rantretfi quando nimium auide paleam cum grano deuorauennt,fuffocantur . T ragus,&
acinorum quibufdam granis,&fambuci eos vefei fcribit:quod Fane mirum non eft : nam
nec venenofis feminibus abftinent,fed citra vllum corporis detrimentum hyofeami femi-
4° nadeuorant: cuius rei rationem reddentes nonnulli ad veqarum exilitatem cofugiunt;
ego quid in fioefentiam in Coturnice declarauj ,
M O R B V S.
a 8 *b\f,c<^9
Tafier cu«
rus fpeci le-
ga di&us.
'PafFer im-
pune hya«
ftyamo ve°
fcicuro
ab. 1 2 •
IACOBVS a Oliuarius,& Bartholomeus cognomento Anglicusmorbo comitia!i,&
lepra affici tradunt, fed abfque authoritate,nifi ego fallor : quanquam author de na-
tura in quibufdam regionibus comitialem morbum pati hanc auem feribat :nam &
hic, cum Ariftotelem credere ait id accidere,quiahyofcyamifeminepafcitur, fidem non
5° meretur, quando nihil huiufmodi apud Philofophum legitur: b Plinius vero de Coturni- bL.io. io.
qtft. piant-
c*j 8.
Condcsjfi-
ue condi**
fum_j®
lychnis
Calcedoni-
ca i »
FlosCon
ftantinopo
Jitanus.
Lanariis,
herba cur
Struthium
di&a_» .
Struthia*»
mala qua?,
d Ltb.6 de
fan. ttien-
e Lib-i de
alimen.
f I. j.c.ip»
g In vert •
Struthioru
malorum.,
etymolo-»
Vlyfsis Aldrouandi
COGNOMINAT A.
Denominata.
* Petronius Faflfer cognominatur apud a Varronem, quemadmodum allatis
y etiam Varronis verbis in Pauonerecitauimus.2rp«0a? Satrapa regi; nomen io
, eft b Xenophonti,vel forfican cognomen a falacitate . Nam, vt diximus, ho^
mo falax g-pudog Grtecis appellatur .
Sp«0/o!r, inquit Hefychius,radixherba? Ianiseluendisapta:quafiuerd radicis,non her-
bae integra? nomen effet, quemadmodum nos fupra ex Theophrafto , Plinioque fcripfi-
mus . A noftris, nimirum a Plinio radicula appellatur: herba fpinofa,tefte Hermolao non
tamen acanacea : flos eius fpe&abilis a?ftatibus,fine odore, caule Januginofo,femen nul-
lum radix magna , qua? conciditur purgandis lanis , mirum quantum conferens candore
mollitiaque . Smyrnaea mulier Galena florem hunc non Struthium,fed Strythion voca-
uit.Ha?ciIIe. c lacobus Dalechampius quandam herbam pro polemonio depingit,nimi-
rum,quam Pena,& Lobelius Ocymaftrum Valerianthes,alij valerianam rubram vocant. 2o;
Eandem fcribitmefaponariam alteram, & Struthium appellare : quod fane a me fcriptu
eft nullibi, nec me vnquam ita nominaftememini:nam etiamnum faponariam. Valerian-
thes eam voco :poflit nihilominusideo Struthium dici, quatenus radix eius abluendi fa-
cultatem habetmam & eVpsd/trpiem vocantur,qua?eiufmodiherbis repurgantur.Diofco-
rides lanas ug-pnOlg-a^hoc eft, illotas, fiue radicula non curatas laudat ad oefypum.Ctete-
riim Struthium , inquit Ornithologus , medicis hodie, &orbi noftro ,in quoprouenire
etiam non puto,ignoratur.Serebatur olim paflim . Sponte vero nafcitur in Afia,Syriaq;
& trans Euphratem.Hippocraces commendat nafcens in Andri Infula? littoribus.Arabes
quandam herbam condes, condifum,& aslengi nominant. Hanc Bellunenfts radicem cf-
fefcribit folijs piant? fpinofa? carduorum more,intus fublflauam, nigram foris, eius deco- 30
cfg? . Hanc herbam Aphton.
i Plinius perperam intclledo Theophrafto foliji ejfefdtjpeciem Pajferum prafentantibm , pim. error»
cum hic folia Struthi, quod Struthium Diofcorides appellat, habere feribat, hoc eft , vt i Lib. zo.
vertit Gaza radiculae , fed non in hoc folummodo lapfus eft Plinius, verum etiam papa- c’l9>
ueri vim abftergendi tribuit,lauandiqne lanas, quam ille Strutho Pafferina nomen herbf Purina»*
eft, at alij ahjs id plantis attribuunt . Errant, inquit, Hermolaus, qqi pafterinam vulgo di- er a*
dam florem candidum ferentem anagallida exiffiment: & epo pariter Iithofperma illud
40
minus potius, vel vt ali) centumnodiam iraappellauerim Matthias Lobelius aliam herba
eo nomine dignatur Unaria? folio, quam ob fimilicudinemiinarijs etiam annumerat. Lin-
gua pafferina, inquit k Io, Baptifta Porra, oblongis folijs, & teretibus a paderis lingua , k Lib. 4.
quam imitatur , omnium hominum confenfu inditum eft nomen ?ptsQlovyAco prtufquam farriatur , de fodique in medto inclufam
•vafe fiUili : ita nec P affer em , nec vermem nocere , fed ereuendam priufquam metatur , alioqui
amarum fieri.Ve ritatem rei alij experiri poterunt, mihi retulifte fufficit,quia nimirum in-
fignis antipathia? auis cum ea planta , (quacunque tandem illa fit,) & rubeta indicium
exiftit , cuius profedo ratio affignariab homine non poteft : quemadmodum facile illius
odij,quod cum Hirundinibus, tefte Auicenna,ciim in vnaidomo conueniunt,exercent:fo-
lent enim earum nidos libenter occupare, vnde meo iudicio rixa?,& pugnae oriuntur, c£-
des, atque interneciones. Quod vero Vultures timeant, vt Philes fcribir,& muftellam, vt jC
ex nuperis b Bartholoma?us cognomento Anglicus, adeo mirum non eft , quando non
folum eiufcemodi auiu genus.fed pleraque etiam alias aues rapaces, & muftellasexpa-
uefcant, nimirum implacabiles hoftes,& quorum viribus longe impares exiftunt. Aelia-
nus,vt fcripfit ante, Calamodyten, quam auiculam ex Pafterum genere videri ibi tradi-
di,folio cedri perire prodidit:quscrendum,aut potius experiendum eftet3nunquid &alij
Pafteres idcirco moriantur.
HISTO-
545
Ornithologiaj. Lib. XV.
HISTOR I C A.
FOLLONIVS a Tyanfus referente PhiIoErato,ciim Ephe/Jos doceret, opor-
tere fefe mutuo nutrire, atque nutriri, Pafferes forte in arbore quadam taciti
confidebantrvnus autem cx ipEs tanquam alicuius rei nuncius vocem emifit ,
quavifuseft aliquid ceteris prsedicere.Eo audito ceteri clamorem tollentes poEipfum
0 volarunt.Tuncaliquadiu tacuit ApoIlonius,fciens quidem quam obeaufam PaEeres vo-
iitaffent, nondum tamen auditoribus id ennarrans . Vbi vcioomnesin feconuerfos,&
quaE portentum aliquod admirantes afpexit,tunc rupto filcnrio, EceEIoquutus . Puer
quidam effufum frumentum in arcam manibus demittens, cum negligenter illud colle-
giffet,abir, multa grana pafifim in angiporto fparfa relinques :qua? cum Pafferilleinue-
niffet,ca?teris,(vtaudiEis)nuncians,inuentumcibum comunicauit. His verbispermulti
commoti, ad hoc vifendum cucurere.lpfe vero his, qui manftrunt, coeptum fermonem de
communi focietate feruanda profequut us eE.PoEquam vero qui vifum ierant cum cla-
more,atque admiratione fumma reuerfi funt. Videris, in quit Apollonius, quo pado paf-
feres mutuam de fe curam habeant, quantumque communi gaudeant focietate, nos aute
homines eam colere dedignemur.Htcc ille, interprete Beroaldo.Ariflodicus Hera elidis
filius vir inter csctercs Cumaeos clarus , quomodo furreptis in templo nidulantibus Paf.
feribus Deorum gentilium focordiam, atque impotentiam deriferit, narrat b Herodotus
hunc fere in rnodum:Padyam cum Cyrus a Cumeis,adquos confugerat, repofeeret, hi
vero Cyri potentiam metuerent, confilio inito ftatueruntad Deum apud Branchidas re-
ferendum,quid fado opus eflet.Erat enim illic oraculum peruetuEu,quo Aeoles, Ionef-
que communiter vti confueuerunt . Confulentibus ciimrefponderetur, PerEs Padyam
effe permittendum. Cumceiq. oraculo acquiefcedum fore dicerent. AriEodicusfeu oracu-
lo parum Edens, fiue ipfos conlultores oraculi refponfum non rede perferre cxiEimans,
conflanterobEabat, quo minus oraculo Cum^i obtemperarent. Vndc fadum eE, vtite-
rumde Padya interrogaturi alij mittereturfaccrdotesconfuItores,interquosipfequoq.
AriEodicus erat. Hi cum ad Branchidas perueniffet,vnus ex omnibus AriEodicus confu-
lebat oraculum fcifcitans inha?c verba.OKex,venitad nos fupplex Padyas Lydus mor-
tem fugiens violentarmPerfce eundem repofeentes iubent Cumteos hominem dimittere.
Kos Perfarum potentiam formidantes, tamen fupplicem nondum reddere auE fumus^o-
nec intelligeremus ex te indubitato quid facere nos coucniret.Hunc in modum feifeitan-
ti Ariflodico, idem rurfus refpondebarur, quod priores tulerant, nempe Padyam Pcrfis
permittendum. PoE heee AriEodicus talequippiade induEria aggreditur.-Templum cir-
cumiens, Pafiferes,aliafq. auiculas^quae forte in templo iilic nidulabantur, enidis eximit .
Quce cum ille faceret, memorat vocem ex adyto auditam, qute ad AriEodicumferreretur,
}f) atque huiufmodiqusedam fonaret:Hotrunum fcelefliflime, quae nam libido te inceEir, vt
auderes meos fupplices diripere^AriEodicu nihil dubitaETeadhuncmodumrefpondere,
Tunerex,fic auxiliu fers fupplicib.&Cuma?osiubesfuppiicem Padyam tradere Perfis.
p'r £ SAGI A.
3 I. de vi-
ta JL poli .
Mutua: nu-
rricionjs
adhorta-
tio .
Appollon.
Paifetu vo-
cesinterpre
tatur*
Palferum
mutua cu-
ra^.
AriHodi -
cus vtfura»
tis e teplo
■Pafleribus
Deos irri-
ferir.
b Lib. i.
Oraculum
Aeolium&
Ionium.
AriEodic®
oracula co-
temnit.
Ariftodic0
“Paderes e
teplo Deo»
ru abnpit.
#^'1' pfsetec modum pipillauerint Pafsercs , ventos iam affuturos pr^fagire nonnulli
inquiunt, a TheophraEusauthor z^matutinQ cantu imbrem adferre, aut tempe fta-
L 3 temjvefpertinovero pluuiam tantummodo.Qxii loco Federicus BonauenturaVrbinas,
qui nuperrime JibruTheophraEi commentatus eE,hoc addidit fcbo!iolum:Si enim Paf-
ferman e canat, conEitutionem prima luce parari monErat,iamque vigere, vnde merito
nonfolum pluuiam ,fed etiam tempeftatem poteE nunciare; A validiore enimcoEitutio-
ne maiorem afferrimutationem neoefseeft. Contraria de caufa vefpeftinocantu imbres
tantum portenditclmbecillior enim conEitutio minorem iniuriam aEert. Multi praeterea
tradunt vnum ex hoc auium genere mane folitarie pipillantem pluui? vel tempeEatis ve-
ftigia in aere imprefsa fignificare.Cum ouanidofque deferutpeEis futurje figna produt.
' Z z $ Prioris
Ventorum
pradaginm
a L.defig.
pluuia.
Quando
pluuiam, &
tepeflatem
Sequando
pluuia tan-
tum deno»
tet, &cur.
/
54<*
/
Vlyfsis Aldrouandi
ac
Peioris bel Prioris belli ciuilis ,quod nimirum Marius , & Sylla cum maximo vrbis detrimento
Ji ciuilis au contra fe mutuo gdTerunt, augurium Raderem fecifle aiunt, cum cicadam difcrip/iflet
gummi. atque partem m a?de Bellona reliquilfet, alteramque partem abftuliffec . Meminit eius
b In fylla. augurij b Plutarchus his verbis:C//w [enatus ariolts hac de re vacaretjnq, ade Bellona con*
Gt seci vn f€^lf ^ fet> ornnt^us inficientibus Vafser cicadam ore gerens intro aduolauit , partemque cicada
decogno-- ibi reliquijum alter a abift. Itaque conietfores feditionem tnter agrorum pofsefsores vrband,
uerint deci forent eq, turbam portendi videri refponderuntihanc enim vocalem e fi e tnflar cicada ru fi icam
mo anno veroforefem ^.Homerus tradit Agamcnone pofl: abreptam Helenam Aulide, qu?vrbs
fe troiam_, eft Boeoti? exercitum,ac facrificante, draconem in vicinam arborem afcendifse,o<3oque
capturos. pU|ios Pafseris,nonamque qua? ijs accubabat matrem perdidifse,eoque oftento Calchan*
c l.2 dedi tem jndicafse, Graecos nouemannis ad Ilium bello gef^o, decimo vrbemcapturos . Ho-
U&lnmi[cc. raeri carmina conuertit c Cicero fubperfona Agamennbnis,cumdebeant citari fubper-
C ' fona V!yflis,vt annotauit d Politianus : Carmina Ciceronis non ad fcnbam,fcd alterius
poetae , qui perquam do&e Homerum tranftulic . Canit autem ;
Meminijfe poteBis tempore ab illo ,
figo nos ad pofttam Diji immortalibus aurem
Sacra parabamus denfis qua plurima ramis
Vmbrabat platanus , fub ter quam frigida puro
Vada rcfultahat riuo , quo tempore vsfum
B B ingens nobis monflrum , draco terga cruentis
DiBinclus maculis , ara fublapfus ab imo
Pro fi luit pede ( fic Saturnius ipfe volebat )
Ipfe vago lapfu ramos amplexus , in altum
Buafit platanum , tetigitque cacumina : quorum
Nidus in arce fuit , numero bis quatuor intus
P affer is includens pullos : qui frondibus altis
B arentes exuit abant implumtbus alis ,
ffuos omnes matrem vano Bridore vocantes
Cum draco pe Bifero de paBus dente fuiffet ,
Jpfam etiam matrem circum fua pignora fruBrd
Sollicitas querulis quatientem vocibus alas .
Corripuit , nonamque auidam demifit in aluum :
Protinus in fexum mutatum lupi ter iqfum
Confpicuum pofuit , fcd nos horrenda Deorum
ConBwmus Bupido mirantes omina vifu .
Vracipu } quanam ratione ad facra Deorum
Tam dirum veniffet opus, monBrumq nefandum,
T um Calchas diuina tenens miracula fatur .
Curvos tanta noui fubit admiratio monBri ,
Crine graues Danaft Prudens nam lupiter tBud
Prodigium immtftt ^vcuit qua gloria nobis <
Sera,& tarda quidem fedfama^ & laude perenni»
Sicut enim fer pen s autdo crudelis hiatu
Oflonos pullos nona cum matre vorauit :
Sic nos fata nouem mittunt in bella per annos
Saua gerenda manu fpaciofa ante inclyta Troia
Mceniarfup decimo tandem capiemus in anno .
el.iz.7de. Meminit eiufdem augurij e Ouidius,qui fuperiores Homeri verfus vellit incompendiutn
o o i 'i yin
■ f ’■ " 1-4
1«
15}
.'K,
4°
contraxit 3inquicns:
Hic patrio de more Ioui , cum facra paraffent ,
Vt vetus ac cenfis incanduit ignibus ara ,
Serpere caruleum Danai videre draconem „
In platanum captis qui Babat proxima f acris »
Nidus erat volucrum bis quatuor arbore fumma s
Jpuas ftmul , & matrem , & circum fua damna volatilem
Corripuit ferpens , autdaque recondidit alno
OBupuere omnes ; at vertprsmdus augur
S®
Teflo*
547
io
Omithologix. Lib. XV*
The Horiae /, Vincemus , : gaudete V eia f gi t
T rota cadet ,f ederit mFin mora longa laboris «
Atque nouem volucres in belli digerit annos .
ille vt erat virides amplexus in arbore ramos 9
Ftt lapis , & f eruat ferpentis imagine faxum .
Scio, imo antea annotaui, Palleres, de quibus bic agitur, non nidulariin arboribus, ideoq.
eiufcemodi augurium huc non videri pertinere : fed quia priuatim nulli alteri aui id attri-
buere noui, itaque hicpotius,quam alibi id recenfendum efie apparebat .
VSVS IN SACRIS
Hebraeorum.
QVemadmodum pro mundatione fanguiqis menftruiTurtures,autCoIumbarum
pulli Deus fibi immolari ab Hebratis voluit , ita pariter pro purificatione lepra? Lepra? mu*
duos Palleres poftuIauit,vt legitur in sacris Bsblijs, quorum verba neutiquam datio,
nobis prtetereunda exiftunt, quoniam facriHcij ritum optime explicant.^/rri?
2 0 ritus Icproft (verba funt Dciad Moyfen ex interpretatione D.Hieronymi) quddo mundan-
dus e FI: adducetur ad facerclotem,qui egre(fus de caFiris,cum inuenerit lepram ejfe mundatam ,
pracepit ei, qui purificatur , vt offerat duos Pafseres viuos pro fe, quos vcfci licitum eH,& lignis
cedrinum , vermiculumq, & hyfsogum , & vnum ex P af eribus immolari iubebit in vafc fi ctili
fuper aquas vtuentes salium autem viuum cum ligno cedrino, & cocco , & hyfsopo tinget iu f an-
guine V a f seris immolati,quo afpergetillum , qui mundandus e FI, fepties , vt iure purgetur & di -
mittet Pafserem viuum, vt w agrum auoletffrc. Neque ab re fore iudico huius facrifidj my^ sacrifici] le
fterium, antequam ad cetera myflica accedamus,enodare:PafTeres illi duo viui Chriftum profcnuex
denotant, nempe diuinitatem jpfius,& humanitatem, quia munda eius etiam humanitas, plicacio.
&viuenseft. Munda quidem, vtpote qua? peccatum non habuit; viua autem, vt qua? ge-
3° nita non eft ex viri immunditia, & ideo non fuit maledi&ioniobnoxia. De Paffenbus er-
go,quos diximus efle Chriftum, huncprarcepit immolari, vel occidi, &occidi in vafe fi-
di ili, fuper aquas viuentes in nobis. i.pro nobis, fiquidcm fumus vas H6tile,dc luto videli-
cet fa&i. Vnigenitus occiditur fecudumcarnem fuper aquas viuas.i. baptifmatis. Mors
eius quippe noftrum figurat baptifma,quod offendit a Paulus dicens? ^utcunque in Chri - a
flo baprizati fumus, tn morte eius bapti&ati fumus . In hoCi.viuus Palfer, & lignum cedrinu,
& coccinum tortum, & hyftopus tingitur : omnia enim ha?c comprehenduntur in virtute 1
baptifmatis. Sed viuus Pafscr,quem in vnigeniti necefsari6diuinitateaccipimus,infan-
guine hicoccifi Pafseris,&aquatingitur,ideft,in gratia baptifmatis, quia non in hominis
pafiione baptizamur. Deinde poft hoc viucns Pafser in agrum,vtauoJcr, dimittitur. Er-
4° go impaffibilis diuinitas,&infeparabilis in fanguine baptizatur, vt impaftibilis viua in a-
grumauolet . Atque ifta?c eft do&rina Ifychij presbyreri Hierofolymorum, qui Lcuiti-
cum commentatus eft. Theodoretus admodum compendiose in eode plane fenfu . Legis--
lator, ait,duas puras aniculas pradicat offerri folitasff? altera facrtficari,& tn f acri f cata fan *
guine tinfl am alteram demittit . Vbi dtuinitatis, dr humanitatis cernimus typum, dum b$c qui*
dem facnf catur, illa autem pafjunem fibi ip.fi proprie accommodat ,
V SYS IN VANIS.
Ethnicorum facris.
AMETSI apud a Vergilium Aeneas Columbas maternas agnofcacaues, ac fi a Aenei.6.
illa? tantummodo matri fu#, nimirum Veneri facra? efsent, nihilominus Sappho Pafler Ve-
nobiliftimapoerria, & decima a Gr#cis Mufa appellata , cuius verfus fupra re- «ericonfe-
cenfui , Deam illam Pafseribus vehi foliram finxit . b Apuleius vero Columbas Vene- £rac"s*
rem vexifse ait : Pafseres vero eam comitatas fuifse : Procedunt, inquit , quatuor candida ’6'
Columba, dr hilaribus incejjibus pifta colla torquente, ignum gemmeum f ubeunt, fufcepta^do- reQo
mna leta fubuolant, currum Dea profequentes^gunnitu conFlrepenti lafcittiunt Pafseras^ca-
5°
$48 Vlyfsis Aldrouandi
ter a , quA dulce c Anti t Ani anes melleis modulis re fo nantes , ad u en tum Lea pro nunciam , e edunt
mtbes,& cplum filia panditur, (fi fiummus ather cum gaudio fufpicit Deam-, nec obuias Aquilas ,
Cur Veneri vel Accipitres rapaces pertimefiat magna P eneris canora familia . Sic ille, & non immerito
facri fine, equidem PafTeres in famulitio Veneris habiti dicuntur, qui ipfos confiat elfe libidinofif-
Paflferes Ae fimos . atque idcirco etiam harum auium cerebellis praeefie putabatur, quoniam haec pr£-
facrari°C° C,PU^ Venerem ftimulent. Cur vero Aefculapio facrum hoc auicularum genus fuerit, nu-
/i! t”*,?. Suam9uo^ memini, legi.Sacrum fuifie difertiflime tradit in haec verba c Aebanus : Tan-
Acerbescur tAm fuperSlittonem Atbenienfies animis cbceperant,vt (i quis,vel paruam ilicem exctdtfifet e luco
morte mul Heroum , eum morte multi arent : fiedfr Aterben ,quomam Aeficulapij facrum Pafiferem vfique 10
taus . ad necem verberafifet , non impune fierre fiuerunt , fed morti adiu^icarunt: neque impudentia , ne-
que in fani? ratiouem ducentes, fedvtnu fque his antiquiora habentes facra Det . Dicebatur
eniminuitus idfa&um defignafic. Alij vero cum furore percitum fecifie commemorant.
MYSTICA.
20
30
3 Lib.i.in U ^CyriMus a Archiepifc Alexandrinus, feriptor difertifiimus in Satanae' fuper-
jE faiam. i 1 biacn,& cogitationes fiultas inuedus, luculenter admodum, atque diferte de-
Diabolnm Jj Jjfi monftrat,communem illum humang focietatis hoftem vniuerfaliter omnes op-
omnes op- primere,ac defiruere non poffe,etiamfi ad inftar draconis illius Homerici Pafieris pullos
primere no Jn pjatano cxtinguentis,nonnunquam,permittente Deo, aliquem priuatim opprimat j fed
e' verba Cyrilli adijeiam : latlatenim-, inquit, (nimirum diabolus) fe vmuerfum orbem ter-
rarum expugnaturum^ tdque facillime , (fi prompte, (fi citra pugnam fe fati urum decernit, ac
contingit, quicqmd tandem ipfi in mentem venerit . Comprehendam enim totam continentem^
vdut nidum, & velat der elici a oua iollam,(fi non erit, qui diffugiet, vel qui reU.it erit mihi. 0 in~
fiignem fnperbiam , b cogitationes stultas , qua fi vnius Paffer culi nidus effet vniuerfa hac ma-
china, :ta eam con fiderat ,ouis reliti is ab altrice aue , totius terr$ incolas confert , vt qua fi draco
b In lfa%. inuadat,& abforbeat,odit fi contradicentes -,(fic.,b Sanrfies Pagninus fe nunquam alferit le->
Paiferamin giffe,quod Paffer in malam partem accipiatur : idem D.Hierony.aperte docetexplcans
malam par illud c Ecclefiaftis : Et claudent oftia in platea in humtlttau vocis molentis , (fi conf urget ad
te accipia- v0cem volucris, (fi obmutefeent omnes fi lip carminis. Nec mirandum, inquit, fi Angelitubam
tuf . Pafieri comparemus, cum omnis vox ad Chrifium comparata fit tenuis. Et quantum ego
poffum animo recordari, nunquam PafiTerem in malam partem me legifienoui: attamen
Caffiodorus in declaratione iftius d Dauidicidi&i :T 'ranfmigra in montes ficut Paffer -, per
Pafieres interpretatur homines leues, & inconftantes, qui ad nequiflimas praedicationes
haereticorum icuitate inconftantis animi transferuntur.Cumitaq. hic loca facra,qua?funt
de pallere, enodare ex facris fcriptoribusfoIeam,ab hoc Pfaltis loco exordium fumatrr.
Cafiiodorus ergo in expolitione ciufdem fieferibit : ad perfuafores haereticos hic fermo 4°
dir/gitur,qui volunt loqui, quod impium efi,vt contentionib.prauis feducant animas inno-
centes, Hicergo vir fidelis dicit. Dumegofum in religionis fixo cacumine confiitutusi
quemadmodumihifuadetis:Tranfmigrain monte.i.ad heretica prauitatc.mentientes ibi
effe Chrifiu,vbi veritas nullum probetur habere veftigium ? Mons.n.in diurnis feripturis
aequiuocus eft,quod diflimilib.reb.pro aliqua comparatione deputetur: Frequcter.n.& in
Monsin bo bono , & in malo ponitur. Nam cum in bono mons dicitur, firmitas eius confideratur, &
nam , & m honorabilis aItitudo,ciim vero in malis ftupor metis, &eleuata fuperbia. Pafieium quoq;
malam par plurafunr genera. Alij gaudent foramine parietu,alij valles rofcidasrcquirunr,nonnulii
tem accipi- montes appetunt fquallenrcs . Sed nunc de illis dicit, qui ad altifiima Joca terrarum leuif-
p^T ru dif ^ma vo*uncaieraP'untur5vthis merito fimiles aefiimentur,quiad nequifiimas pr^dicario-
ferentis? pe nes Ieuitare inconfiantis animitransferuntur.Haec ille. At D. e Augufi.hoc pado decla-
nesloci ha* rat;Vnum montem tenco,in quo confido, quomodo dicitis, vt ad vos tranfeam, tariquam
bicarione- multi fint Chrifii^aut fi vos montes effe dicitis per fuperbiam oportet quidem elfc Pafie-
e incom, rem pennarum virtutibus, & praeceptis Dei. Sed ea ipfa prohibent volare in iftos montes,
&infuperbis hominibus fpem collocare . Habeo domum, vbirequiefcam, quia in Domi-
£ Tfal.S j. no confido, Nam & Paffer inueniefibi domum . Alius eft / Pfaltis locus, qua gratulatur
fibiob domum, quam praeparatam fi bi nouit in caelis : Etenim, inquit, Paffer inuenit fibido -
mum,\ &7 urttir mdum,vbi reponat pullos fuos* Etofiendit, quod gloriae confideratiohomi»
1 nem
e Cap.U.
d Tf.io,
Hsetetici
perfuafo-
res.
Tnithologias. Lib. XV.
549
nem exultat. Iftum textum exponit D./Gregorius, per Palferemintell/gens Chriftum,
qui fibi domum inuenit, quando afcendit in Coelum, fed per Turturem fide/es accipit,qui cap.i 4.
ipfum imitantur. V nde exponens illud g Iob : in nidulo modo moriar : ait . Quid per nidum Palfer Chri
exprimitur, niti tranquilla fidei quies ? Nam fi Ecclefiasanda infirmos quoq; filios nunc llutn deno
in nido pacis non enutrirer, Pfalmiftanon diceret: Etenim Pajfer inuenit (ibidomum^&c. cat’
Iam quippe domum Palfer inuenit, quia in seternum coeli habitaculum Chriftus intrauit. &caP'19,
Et E urtur inuenit nidum , quia sanda Ecclefi a amore conditoris affeda crebris gemitibus
vtitur,& velut nidum fibi,ideft, pacatilfimam fidei quietem conftruit, in qua crefcentes fi'
0 lios,quafi plumefcetes pul!os,quoufque ad fuperiora euoler, charitatis gremio calcfado
fouet. Et Cafliodorus,cumfuperius,inquit,animam,corpufquedixeritin Domini exulta-
tione gaudere, hic auium ifta duo genera ad quandam fimilitudinem commendandam po-
fuitfe dignofcitur. PafiTer eft nimia velocitate celerrimus, qui in fyluis habitare non pati- palleris na-
tur : fed domum fibi defideranter in parietum foraminibus exquirit :quam dum inuenerit, tura,
nimio gaudio la?tus exultat,quia fediuerfarum aduerfiratum vlterius patere non credit
infidijs: fic anima iocundatur,dum in caelorum regna manfionemfuam fenferit, elfe pra?- pa^er ani*'
paratam, &c. Diuusitem Auguft. luculenter hunc locum declarat,inquiens,Duodixerat,
& duo reddidit,in fimilitudinem auium . Dixerat, exui talfe cor fuum,& carnem fua,& his
duobus reddidit Palferem,& Turturem, cor tanquam Palfer, caro tanquamTurtur Inue-
10 nit fibi domum Pairer,inuenit fibi domum cor meum . Exercetpcnnas in virtutibus huius palfer cor.
temporis,in ipfa fide,& fpe,& charirate, quib. volet in domum fuam, & cum venerit, per-
manebit etia querula vox Palferis,qua? hiceft,non erit ibi. Nam ipfe eft querulus Paller,
de quo in alio b Pfalmo dicit : Sicut Pajfer folitarius in teffo,de tedo volat ad domum. Iam h Tfal.ioi
fic fit in tedo, calcet domum carnalem, habebit quendam c^leftem locum perpetuam do-
mum. PafiTer ifte finiet querelas fuas. Turturi autem dedit pullos, ideft, carni . inuenit ni -
dum E urtur, vht ponat pullos fuos. Domus tanquam ad fempiternu eligitur,nidus ad tem*
pus congeritur. Corde cogitamus Deum tanquam volantem Pallerem ad fuam domum : ni *. 1
carne autem agimus opera bona : videtis enim per carnem sandorum, quanta bona fiant.
Per hanc enim operamur, qua? iulTi fumus operari, quibus adiuuamur in hac vita. Palfer er-
{0 g6 ille, qui cogitat domum fuam, non recedita Turture quaerente fibi nidum, vt ponat pul-
los fuos,&c. Et* D.Hierony.ad eundem locum commentans.Videte,inquir, quid dicat, i In comen*
Defidero, Domine, aeterna tabernacula tua,concupifcit,& deficit anima mea in atna Do* dtfft Tfal .
mini. Sedem aliquam, & nidulum animte mea?,& corpori meo habere ddidero. Aues qua»
libere huc, atque illuc vagantur tamen pofiquam volauerinr, habent locos, & niduIos,vbi
requiefcanr. Quanto magis anima mea, & caro mea habet fibi Jocu pra?parare,vbi poffic
requiefeere. Nunc altius aliquid afeendamus. In Domino, inquit, confido quomodo di-
citis anima? mea? tranfmigrain montem, ficut Palfer. Videte ergo, quia ncmotrafmigrat
in montes, nifi qui Palfer eft.S^pe Pallerem locoprudenti? poni legimus. Ideo illi dicunt
ha?retici,Tranfi ad nos ficut prudens, ciim eorum prudentia fit ftulta,&c. Aliter vero per pa^rpro
fo Palferem,& Turturem accipitur quilibet iuftus, qui virtutum pennis fultus per cotempla-
tionem adca?Ieftia volat .Etenim P ajfer inuenit ftbt domumA.xdLUo, ve! quilibet iufius inue- padere j, &
nit fibi domum non manu adam in terris,fed in ca?Icftibus. Vnde & tunc pennas virtutu Tortorem.
alfumit.f.fpem,fidem,& charitatem,vt volet Palfer in dornu, in qua permaneat fine fine . Palfer cur
Et E urtur nidum, f corporis cafti. Et rationabiliter Palfer fignificat iufios propter multa* iuftos ligni
primo propter prudetiam quoad partem rationalem . Palfer.n. nidificat in tedis domoru *KeC*
& no in imo, ne foetus eius rapiantur a serpentibus:vnde alibi dicitur a k PfalmiftarCYrfV* k P/.ioj.
libani quas plantauit, qua?.f.funt ai tx^illic Pafferes nidificabunt. Quantu veroad domosha-
bcs hic : Etenim Pajfer inuenit fibi domum: Sic& iufti fciunt,quod in terra multi funt fer.
pentes. Foetus autem iufti eft opus fuum. Si igitur in terra pullificaret, aferpentibus de-
5o uoraretur. Et ideo Palferes prudenter nolunt habitare in terra. i.iufti, fed in alto . Secun-
do iuftus Palfer dr propter temperantiam , quo ad concupifcibilem . Palfer.n. non facile
laqueis irretitur, nec per ingluuiem ventris efcarum ambitione decipitur . Sic iufti vitant
hos laqueos, qui cibis fuperfluis,& efeis non indulgent . Tertio propter patientia, quo ad
irafeibilem : ait.n.Philofophus rarius inueneri Palferem album , quonia ei albefeere non
conueniat,nifi propter infirmitatem. Sic & iufti in fuis infirmi tatibus patienter ai befcunr,
quia fortitudo patientia? in hoc magis relucet, fecundu illud D. I Pauli: virtus infirmitate l2.C0r.i2.
perficitur, & quando in firmor, tunc fortior fum,& potens. Tertius, Dauidis locus eft. Vigilaui ,
drfaffusfumficut /,^/r^/tf///4r/«j/'»/^.Theodoretus,Multis,inquit,vtiturcomparatio-
nibus,'
, 5?o Vlyfsis Aldrouandi
nibus, volens digneob oculos ponere calamitates. Per quaslibet autem harum auium, tr.1
paffer pro morem demonflrat,gubernatorifq. deflitutionem; Quandoquidem Pafferob aegritudine
timore* fomnum abigit,& Nydicorax habitas domos fugiens, deferras,derelidafq. prfteruolat.
Domicilia.n.parietinas Symmachus dixit. Sic etiam alia auis in folitudinibus verfatur.Et
Caffiodorus ait ad hunc eundem locum. Venit ad tertium genus auis,quod idem fimilitu-
dine Pafferis indicatur, vt qui mundi crimina lugebat, per omnium fatisfadionum modos
difcurrere videretur. Paffer efl auis parua,fed nimia fagacitate folicita,qua? nec facile ir-
retitur, nec per illuuiem ventris efcarum ambitione decipitur. Hacpropter in firmitatem
fuam,ne autipfa a praedatore capiatur, aut foetus eius fcrpentinis deuoretur infidijs, inter 1
aues vnica cautione munita ad domor um fafligia excelfa concurrit, vta fufpedis cafibus
reddatur aliena , qu^e multis periculis probatur obnoxia . Huic merito comparatur, qui
diaboli infidiofa formidans,fpecia!iter ad Ecclefia? fep tafe conferens, in eius fafligio vi-
gilas tutiffime perfeuerat. Vnicum dicit Pafferem propter charitate,qute ex multisvnu
facit. In aedificio,fiue in tedo propter altitudinem fidei, & fortitudinem mentis. Sic ille.
At D. Aug. Ergo dormieras,inquit,in parietinis,& dixerasjEgo dormiui,quia volui, dor-
miui,nodem amando dormiui,fed vigilaui.i.exurrexi,& afecndi in c£lum,fadus fum ficut
Paffer volando.i.afcendendo fingularis in tedo.i.in ca?lo . Ergo Pelicanus fui nafcendo.
Nydicorax moriendo, Paffer refurgendo. Ibi infolitudine ve!utfolus,hicin parietinis
velut ab eis occifus,qui flare no potuerunt in a?dificio,dic vero iam vigilans, & volans fin- 2
gularis in tedo, ibi interpellat pro nobis. Et Turtur nidum fibi.i.EccIefiam Dei,nidude
ligno crucis ipfius, vbi ponat pullos fuos.i.paruulos fuos,&c. Ponit vero hic diuinus Pfal
tes quintum malum, quod erat diuinte laudis conculcatio. Quia.n.inilla perfecutione(de
qua loquitur) I udeei publice vniti flare non poterant,fed difperfi erant, ideo laudibus di-
uinis fecundum legis praeceptum non poterant intendere. Atq; hoc infinuans Pfaltes in
perfona illius populi dicit ; Vigilaui.f.menterfed non potui voce publica Dei laudes exol-
ucre, (jwafacius fum ficut P affer folitarius in tetfo . Paffer folitarius in campis cantat, fed
in tedo filet-.quo demonflrare intendit, Chriflum,quamuis admodum Pelicanifanguine
fuo filios mortuos ipfe moriens viuificaueritrtamen a morte refurgentem, cados gloriose
Chrifl* qn afccndilfe.Vnde etiam ad hunc ipfum locum gloffa ait: Chriflus vigilasfadluseft Paffer 3
patfer foli- folitarius in tedo . Nam Chriflus,qui in paffione dormierat, vigilauit in refurredione,&
tarius in te volando in ca?Ium|fadus efl ficut Paffer folitarius in tedo i.in aelo, vbi interpellat pro
do . nobis. Potefl & hunc in modum locus hic explicari, nimirum, quia pgnitentia de peccato-
ribus iuflos efficitridcirco poflquam oflendit flatum poenitentiae, dicens \Simtis faci ussu,
Veltcano folttudinis, fattus fium ficut Ntfficorax in domicilio : nunc oflendit flatum iuflitiaj
acquifitum per poenitentiam,dicens: Vtgilaui,& fattus fum ficut Vaffer folitarius in tcCio .
Paffer.n.fignificat iuflos, quemadmodum fupra oflendimus. Vel dicamus etiam in duob.
hifce textibus, fiue verficulis triaauiu genera poni,& tria loca, quibus diuerfi flatus prae-
dicatorum intclligantur. Atque hoc modo etiam declarat Gloffarius,Tres,inquiens,aues,
& tria loca hicdiflinguuntur.Aues,PeIicanus,Nidicorax,& Paffer. Loca, folitudo, parie- 4
Ni&icorax tjna^ redfi. Et dicitur Pelicanus in folitudine: Nidicorax in parietinisiPaffer in tedo.
auis. jq!Cq.jcorax aujs vigil,& terer Coruus nodis, habitat in parietinis,quas vulgo dicimus
ruinas, nimirum aedificia rupta, & deferta, Paffer vero teda amat .Vnus autem homo, vel
plures pofTunt habere perfonam trium auium.Tria vero loca tria genera hominum. Er.n.
folitudo, vbi Chriflianinonfunt,neque fuerunt . Parietina? vbi fuerunt, fed corruerunt.
Pelicanoq.s jeda vcro,vbi fuerunt,nccdum ceciderunt manentes in domo. Verus ergo praedicator,
praedicator ^ venit inter eos, qui Chrifliani no funt,fimilis efl Pelicano folitudinis: fi autem venitad
«mus. eos, qui Chrifliani fuerunt,fcd non funt, efl ficut Nidicorax in domicilio, vel in parieti-
nis : quia nec tenebras eorum deferit,fed ad meliora reducere contendit. Poflremo fi ve-
nit ad cos, qui crediderunt, & etiamnum perfeuerant in fide, fed tepide, ac frigidiufcule L
agunt, tunc efl velut Pafferes in tcdo,exhortanseos,qui fubtedo.i.fub carne torpent,
m Tn enar. cum ipfe fit fupra carnem. Atque ha?c efl explicatio D. m Auguflini : Vigilare efl hic He~
Tfa/.ioi. bra»is intente quippiam obferuare. Felix tamen exercitatus fum vertit. Paraphrafles ve-
locum noflro fic reddi verfum: Pra? folitudinefomnumnon induIfiocuIismeis,&fimilis
PafTcr foli- m1^ videbar Paffcri moeflo,qui folusin foramine defidet fub tedo. Vulgo cnimauem
tarius qua: quandam Merula? fimilem, folitarium Pafferem appellant, eo quod fola fere femper fit,
auis. &in redis relidens meticulofa garrit:auis alioqui fuauiffimo concentu, & raro : nihil fua-
uius audiri potefl . Verum de Paffere noflro vulgatiflimo hic dici arbitror, qui vagus, &
impu-
I
/
Ornithologiae. Lib. XV.
5P
impudens omnibus peneinfenfus cft,&odiofus. Is quidem e paleis,ac ftipulis fuum com
ponens nidum, fuh tedis emittit foetus: animal tamen eft ftridu!urn,atq; vfq; ad faftidium
loquax, quod prudentia imaginem,vtiex D.Hieron.diximus,fecu habeat Excuffo igitur
penitus a calamitofi viri ocuhs fomno,fimilem fc facit Pafterculo moerenti, fuamq. deplo-
ranti aerumnam in tedo,cui nihil gratum eftepot pra?terq ludu pafci,& nutriri. Quartus
Dauidis locus : Saturabuntur ligna campi, & cedri libant , quas piant duit • illic P afferes nidifi-
cabunt. Herodij domus dux eft eorum. Quamuis vero Palleres, vt pleriq ex Hebreeo tranf-
ferunt, quaslibet volucres denotet, nihilominus propter vocis myfterium hic hunc locum,
o ne quid in hoc noftro opere defiderari vnquam poftit, explicare vifum eft . Ceterum an-
tequam ad loci myfterium accedamus Iedores admonitos velim, vltimam verfus partem
non tantum fubofcuram videri3fed multos, vt fupra pariter innui, in eius declaratione labi
Io.Baptifta Folcngius Mantuanus Monachus Cafinas Ordin,S.Benedidi, qui in omnes
Dauidicos Pfalmos dodifIima,acplane diurna commentaria cdidit3eam partem ex Hebr.
dilucidiorem efte ait : Sic illi , inquit. Ciconia domus abietes. Solet enim id genus volucrurn
inaedicioribus locis nidum ftruere,vt funt abietes, orni,cupreftus, fagi, cedriq. immenfae
proceritatis arbores. Veriim quid fibi velit, Dux eft eorum, vix auguror, vel eo maxime,
quod nujlus ex Hebraeo, quod fciam legit dux, fed abiesS ac fi dicat: Ciconiae domicilia
abies praebear. Quod autem pro Herodio, feu Ardea Ciconiam vertunt, non multum in.
0 tereft,quam vocem approbes, modo id non ignores, vn‘amque auem edita, vbi nidificet,
loca diligere: quanquamhaud fcio an rupes magis, &faxa eligat , quam arbores Ardea,
genus nimirum Accipitris,veIociffirni volarus,ac praedae infeftiftimi . Putant quide auem
illam efte, quam vulgo Falconem appellant, Haec itaque ille . Sed Ciconia raro admo-
dum in arboribus nidificare eft vifa3 plerunq. vero in excelftori aedium parte, vnde Phi-
lomela author : Gloterat immenfa de turre ciconia roTtro . Quemadmodum vero ea in
parte quodammodo excufaripoftit ille Monachus,ita contra falfiftimum eft Ardeam, Ac-
cipitris genus efte : praeterea nemo mortalium vnquam Ardeam in rupibus nidulari obfer
uauir.Pfalmifta vero,vt ad myfterium tranfeamus,demonftrat ex frudibus terra?, hoc eft
praedicatorum, qui fruflqsfunt verbi Dei, omnes homines cuiufcunque conditionis, ma-
0 gnos, paruos, nobiles, plebeios faturari . Vnde per ligna campi intclligit fubditos , &
humiles : per cedros Libani potentes , atque principes : quibus omnibus ad faturitate pa-
.nis diuini verbi per sandos Apoftolos datus eft . Atque haec fere eft declaratio gloftae ,
dum ait : Saturabuntur ligna campi, ideft,plebs humilis prius cedri Libani, ideft, poten-
tes poftea .-nam prius eledi funt contempti,& ignobiles, quam fapientes,& nobiles.Vel
In cedris Palleres nidificabunr3quia pauperes,qui per Pafteres, nimirum minuta animalia
intelligtintur, nidificant in cedris : nampauperes,qui fua relinquunt , vt nudi fcquantur
Iefum,quemadmodiim ApoftoIi,qui non foliim dimiferunt quicquid poftidebant, verum
etiam quicquid poftiderc, atque optare poterant: In cedris nidificant^ 'nempe ex bonis, &
facultatibus magnatum, & principum viuunt . Ad quem prorfus fenfum Caftiodorus feri-
bit, inquiens : Pafter minuta, 8 1 cautiftima nimis auis monachorum fignificat parilitatem,
qui iacedris Libani, ideft, in patrimonijs potentium Chriftianorum,velut in quibufdam ra-
mis motrafteria fibi quafi nidos aliquos aedificare monftranfur, eorumque robore fuften-
tativelut Pafteres, laudes Domini affidua voce praecinunt. Bcda pariter, Pafteres,inquir,
vocat humiles, qui huic faecufoabrenunciarunt, & ad communem vitam fe transferentes,
habitant in caenobijs, quae cedri conftruxerunt, cauti, & de peccatis femper queruli . Et
quamuis fpem habeant in cedris illis propter neceftitatem temporalem, tamen in dbmo
Herodij eft principalis fpes eorum. D. vero 4 Chryfoftomus per Pafteres animas eas i"n-
telligi ait, quae pietatis caufa a D abolo , ijfque quiipfius partibus fauent, exagitantur*
ipfiufque laqueos effugiunt, de quibus, inquit, n Dauid dicebat : AnimanoflraficutPaJJer
0 erepta ett de laqueovenanttum. Atque hic eft quintus Dauidis locus. Eft autem anima no-
ftra Pafteri admodum fimilis,dum in ijs, quae agit vtitur exemplo calliditatis . Dum enim
anima fe ipsa confiderat, contingit quandoque , vt ex vfu continuae confiderationis ani-
mus callidior fiat : vt in via politus inter laqueos , libereuadac. Sunt autem tres laquei.
Primus laqueus venantium eft fallax fuggeftio daemonum : fecundus fubtilis fuggeftio
haereticorum : tertius dulcedo huiufce vitae . Hi laquei ponuntur in femira, in via, 3^ in
campo . Semita eft ardior vita, via lata, campus fpaciofus . Per ardam, & arduam fetui-
tam incedunt religiofi : per viam latam,& redam coniugati : per fpaciofam, ddeuiam vo-
luptati dediti gradiuntur. Laqueus Pafterem captum retinet, dum diabolus mentem poffi-
det ,
Dauid cur
fe Palleri
aftimilet.
Ardea* &
Ciconja al-
ea loca a-
maat.
Ardea non
eft Accipi-
ter.
V gdicaro-
res frudus
terrae.
Palleres de
notat pau-
peres»
a In Comm .
Paller pro
anima.
n ‘P/.iif
Anima paf-
ferifimiiis.
Laquei dg-
monisquoe
& qui .
55 2 Vlyfsis Aldrouandi
det, vel dum dulcedo vita? pra?fentis placet;feu dum ha?reticus bladitij s deceptum fouef.
Sed laqueus rumpitur, & Palfer liberatur, fi abiedis,fprctifq.voluptatib., ad Deum anima
eonuertitur j quod fit non per nos,noftramq. potentiam, fed per fingularem Dei gratiam .
Martyres Adiutorium.n.noftrum in nomine Domini. Per Palfercm hic martyres intelljgi poliunt,
didi Palle- qui nimirum pofiq. animam fuam pro Chriftoabtulerfjr, atq; eo modo laqueos euaferut,
tes’ quos hic parat diabolus, fecure Deo habentes gratia, exclamant: noPira erepta e ft fi-
ent P affer &c. Pafter.n.quamuisauicula,fitcauta,& difficulter, vt dixi capiatur, paratas tn
vbiq.infidias,qua?obiedo cibo pjratur, vitare, effugerCq. nequit, nifi audito prius aliquo
ftrepitu. Eodem modo fandi martyres prius etiam ad vita? huius delicias,quas quilibet ic
naturaliter amat, alliciebantur, donec audientes ftrepitum quem excitat Deus, dum ster-
nas inferni poenas inculcat, ad modu Paderis laqueos effugere. In qao plane fenfuferibit
D.Auguft.dumait; Antmanottraficut P affer &c. quare ficut Paller ? Quia anima incauta
ceciderat, ficut Paller: Quomodo fi videas auerrj iam cadere in mufcipulam3fads ftrepitu,
vt euolet de mufcipuIa.Sic & martyrum iam forte aliqui tendebant collum in dulcedinem
vit» huius, Sed Dommus,qui erat in illis, fecit ftrepitum. f.oftendens eis poenam gehen-
narum,^ mererentur ; gloriam Dei,q perderer, fi ad efcam deledationis vita? pilentis.
Et fic ifto ftrepitu ereptus eft Palfer a laqueo venantium.Et quid femper erit illa mufei-
pula. Mufcipulaeratdeledatio viea?pra?fentis. Sed illis occifis,mufcipu!afrada eft. Iam
non remanfit dulcedo vitee pra?fentis,per quam poftenc iterum capi. Sic illa contrita eft, 20
nunquid Palfer contritus eft,&nos erepti fumus . Ex quibus apparet, quod martyres per
mortem de laqueo venantium perfequutorum liberantur, quia mortuo corpore,in quo po
teftate habenc.folu remanet anima, q, violare non polfunt . Vnde etfi corpus capi poteft
Jaqueo venatiu, anima tn libera cffugit.Etpoftrcmo alius in biblijsde Pallere locus apud
D.Matth»um,necnon etiam apud D.Lucam parum, aut nihil diferepans. Mattha?us habet
fic : Nonne duo P afferes effe veneunt ,&vnus ex illis non cadet fuper terram finepatreveflro?
VeHri aute,& capilli capitis numerati funt , Noltte ergo timere: multis P a (fer ibus meliores e Piis
vos Lucas vero ile : Non ne quinque V afferes vpneut dipondio^& vnus ex illis no eft in obltuione
cora Deo? Sed & capilli capitis veHri omnes numerati funt .Nolit e ergo timere\ multis Paffertbus
pluris eftis ^0/. Quali dicat : Nolite timere mortem,quia mori non poteftis fine nutu,& vo- 3«
lunrate Dei Patris,quod Jiquetin minoribus . Si enim Pafteres qui parui, & viles funt in
auibus,& minimi pretij fine Diuinapermiffione non polfunt mori, quanto magis vos, qui
pluris eftis, hoc eft, apud Deum maioris dignitatis,^ pretij; quia rationales,acempti pre-
tio magno, & redempti sanguine Chrifti, non moriemini fine voluntate Dei . Non eft.n.
proportio comparatione bonitatis multorum Palferum advnicum fpiritum ,animamve.
© Homil. ergo Pafteres, inquit 0 D.Chryfoft. in voluntate Dei politi funt non in poteftate ho-
%5°op. imp. mjniS) quos [)eus acj vfgm hominum fecit , quanto magis vos non eftis in poteftate homi-
num,fed in voluntate Dei, quos Deus ad fuam gloriam fecit. Si Palfer euentu non mori-
tur, nec cadit propter hoc ipfum, quia opus Dei eft, quanto magis iuftus homo non eft in
euentu politus, quia imago Dei eft, fed aut a Deo traditus,aut a Deoliberatus euadit. Si 4(
Pafteribus nihil fine ratione agitur,quorum duorum pretium vnus eft affis: quanto magis
in nobis line Deo nihil agitur,quorum pretium eft fanguis meus.Si fic habentur Pafteres
quomodo habendi funtfilij? Ideoque non deberis timere homines,quia non eft in vobis
illorum poteftas, fed Dei. Non enim quando volunt impij, tunc polfunt nocere sandis :
fed quando illis nocendi tempus concefterit, vt prouideat fandis fms coronam . Qua? eft
ergo fapientia illum non timere, quia accipit ? Si ergo non cx traditus, fine caufa times,
& fi traditus es, pariter fine caufa times. Deo enim liberante homo tibi nocere non po-
teft ; Deo autem tradente, homo tibi parcere non poteft, etfi vult. Nefcitis, quomodo
Pilatus volebat dimittere Chriftum, fed non potuit, quia Deus eu tradebat.H^c Chryf.
Vnde legimus etiam apud Senecam • Vir bonus quicquidilli accidis^aquo animo fubftinebtt : 5”c
fcioenimid accidtffe lege dtuinay qua vniuetfa procedunt . Hunc eundem Jocum,ita Hilarius
myftice interpretatur : Duo Pafteres ,fcilicct corpus, & anima minimo pretio venduntur,
p in cotn. cum pro minimadeledatione diabolo traduntur , Et bene Mattha?us, inquit D. p Am-
c.io •Luca. brofius, duos Pafteres pofuit corpus, animamque fignificans, quoniam caro quoque, fi
confentiens Dei legi, & exuens fc lege peccati, in naturam anima? fenfuum puritate
tranfierit , alis ad Coelum spiritualibus clcuatur . Itaque docemur, quia volandi no-
bis gratiam natura dedit , voluptas abftulic, qua? , malorum efeis grauat animam, atque
in naturam corpore» molis inclinat » iVJeritoque pofuit , quia nemo eorum cadit fine
volun-
Ornithologias. Lib. XV*.
553
SO
voluntate Dei . lam illud dubium non eft , anim? Pafserem comparari, cum legeris q d- q *Pf. 12.pl
wimanofira sicut P affer ereptaefe de laqueo venannumSit r alibi: Quomodo dicitis anima me $ r Tfalio»
trafmigrain montem stem P affer. Ips u quoque hominem legimus comparari Pafteri , quia
feriptum eft: Egoautem quasi Pafser folttariusin ietfo3fcilicetGx duobus Pafteribus in vnfi
FafTerem , hoc eft , fpiricualis fubftanti^ fubtiiitatem concordans, vtriufque ala? compage
formatus. Ergo Paffer bonus eft, cui volandi natura fuppeditat. Eft etiam maius Pa(fer
qui volandi vsu terrena4 vitio labis aboleuerit: quales funt ifti Fafteres,qui dupondio v£~
neunt./Alibi elfe vaeiieunt , alibi dupondio . Quanta vtilitas delidorum?Mors enim vi* s Mati sol
lis3fed pretiofa virtus. Etenim aduerfarius tanquam captiua mancipia vilioris precio £fti-
mationes addicit . At vero Dominus tanquam fpeciofa fcruitia,qua?ad imaginem fi-
tnilitudinem fui fecit , idoneus fui operis aeftimator magno precio nos redemit , nimirum
pretiofo fuofanguine. In fumma. igitur texti fenfus eft. Si dominum vilibus auibus
in fidelibus hominibus profpexit, haud elfe dubitandum contemplationem apud illud fi-
delium valituram elfe meritorum : quemadmodum his etiam verfibusinmnt Prudencius
canens:
Ne te fo lici ter res craftina , ne cibus a luo
Defuerit}redeunt efca cum [ole diurn§ .
Nonne vides vt nulla auium cras cogitet ? ac fe
Patiendam, prostante Deo non anxia credat ?
Con fi dunt volucres vitium non de fore viles „
Pa ffenbufqfubeft modico v analibus a ff e
Indubitata fides Dominum curare potentem
Neperant. T u cura Dei facies quoque Chrifti
An dubitas te tuus vnquam deferat author ?
HIEROGLYPHICA.
1°
F
IL I V M , inquit a Ca?lius Calcagnfnus , quem pater infe&etur , Pafter , &
Nodua fignificant . Hieroglyphicum non explicat. Verifimile eft autem exb
Oro Apolline dcfumpfifle , qui hominem ad proprium patronum confugien-
tem , neque adiutum Aegyptios tradit fignificare volentes , Pafferem ,& Noduam de~
pinxifse : quoniam Pafser, vt arbitratur, aucupem fugiens ad Noduam vclut fuppetias
ab illa implorans fe conferat, .
Nar e sue nidor nullus altus verberat
Amphidromia cum fint, quibus mos omnibus
Ajfare frufta cafei fit l slhmf
Vlnifque latas brajjtcas lixare oleo:
propinquium agnorum ferire pectora
Turdos , Palumbos , vellicare Pajferes
Mollire mox cum fepij loligines. N Paftillus*
Paftillus ex PafiTerculis ex Gallico coquo:Gape bubulam, aut vitulinam,&adipem vituli
incifum minutatim^&cafeum optimum, aromata,& crocuim
20
V S V S IN
Medicina.
PASSERES a Medicis ob allatam paulo ante rationem in febribus prohibentur :
in quartana tamen ex melancolia naturali praberipofiunt. Pinguiufculos.com- pa{feres c:
manducare a falacioribus inuentumeft, iiquidemhoc auicularum genus falaeifii- dered qui-
ffium eft,& vefcentes in Venerem procliuiores reddit, etiam Terficles apud Athenaeum bus inuem,
3° prodidit . Idem teftatur a Plinius, & Marcellinus,& in libro fecretorum , qui Galeno at- tum.
tribuitur’ , compofitio quadam piraferibitur ad promduendum coitum: qua cum, inquit 3
author,Pafieres quandoque decoquuntur . Cerebella vero , atque ouaid praecipue pra- igJ£Lejja -
ftant.-vnde Rabbi Mofe,vt citati Io.Baptifta Porta, cibarum ex capitibus Pafierum, e
maxime mafculorum ad cojpumiuuare fer ibit. Oua idem pofie ex Latinis Plinius citato b l.6. Th -
loco Marcellus, alijq.ex Arabibus, Princeps Auiccnna,Hali,,&plcriqueteftatur:quinim6 yf-cap.%.
ea facultas excrementis etiam harum auicularum infufaefi , vt paulo poft apparebir, vbi Cerebella
docuerimus quomodo cerebella iftha?c in annos pro vfu futuro conferuentur cerebella vE^ruen*;
animalium quomodo reponi debeant,docetur ex ^Bulcafi in vulgari, &barbara aditio- tu^
ne Nic.Prapofiti, peculiariter vero cerebella zw\nm,Peculiariter vero cerebella auium(\ n- Ccur e*pi?e^
4° quit Bulcafis) quorum ad remedia vf it eH^accipi debent de auiculis^qua ntdtficant in domibus ptjcjs deno
tempore autumni aut viris ^quibus decollatis exempta cerebella ponantur in vafie mundo, & pur - tur*
gentur a ventriculis ( membranis ) ambientibus :pro fingulis vero cerebellis decem; vitellum oui
recentis nati ex Gallina d Gallo compreffia addes , dr mixta fucabis in patella fiuper cinere ca-
lido,deinde infolabis , vt amplius defice e ntur , aut iterum ad ignem pones . Sunt qui fine vitellis
hoc medicamen faciuntialiqui cerebellis mox recentibus vtuntur. Aliq. cerebellis ouis parum
mellis admifcent)& ad ignem coagulata reponunt.Syluias pariter; Cerebella Paffierum , inquit,
vere occi forum lauantur ^purgantur. Ex his decem cum vitello oui fiubatt a paru igni friguntur ,
deinde fole^vel igneftccaneur^adiettOi^ libet ^pauco meile ad venerem incitandum parantur: alij 6 ds
vt adipe s^dr medullas parant, Vt modo ad Pafieres redeamus;ij epliepticis riteprgfcribu- fan,tlien[
5° rur: etenim caliditate, &ficciratefuahumoresconfurnunt,aquibusepilepfiadependet. c.z .
Trallianus tympanicis concedit ex minutis Pafierculis illos, qui pingues nonfuerint. eUe vm.
Laudat eorundem efum d Galenus, maxime turricolarum in ijs, qui vel renum calculo,
vel articulorum vitulo laborare folent.* Alibi vbi ex profefio fuper hoc affcdufcribit , Adeps,
hos ait inhoccafu naturalem efficaciam obtinere. Pafierum adeps ponitur imemplaftro £
/Nicolai Myrepfi ad tofos, feu poros . ^/inquit Ralh^pondere dauic in ZambacceUopon - p-,^ug<
der e aurei virga tettibus,& inguinibus inungitur jut vim ad venerem confirmet . Fimo harum g i. j 0.cj
auium.tcfte g Plinio,dolorem dentiumabire traduntctimoleo calefa&o,& proxirrraau- h it.S.fec.
riculce in fufo:fedpruritumintolerabilem facere.Archigenesapud^Galenum ftomacho locx.q.
v- * “ A a a 2 exoluto/
iZ.J. °Pby.
L* > Soud ' . ■ * i, r> iy I urmri nb n •:* \> 0 v. /ic , i.’. n*. i- > t ; i : 0 •
Pafleris ipeciescum amigdalo.
DE
Ornithologiae. Lib. XV.
5^3
3 Lib. 7 de
JLui. c.a o.
Defcriptio
Nomina.,-»
ratio.
Paffer ma-
rinus»
DE PASSERE TORQVATO.
Cap. XVlli.
E Paffcribus,qui ceteris neotericis torquati appellantur, praecedenti capi-
te in rubrica de Aequmocis nonnulla fcripftmus, vbi pariter diximus Bel-
Jonium a macula candida oculos ambiente fuum Pafferem torquatum vo-
care, de quo hunc in modum fere a Latinus fa&us loquitur; Clarum eft
PafTercm torquatu a fuperiori(communi nimirum Paffere)diuerfum effe,
cum quia diuerfi coloris eft,tiim vero etiam,quia vbi fuperiori macula nigra eft, ea huic fit
lutea.Iure autem optimo torquatu dicirnus,nam oculos fub Tupercil io alba torquis circu-
ambif.NonnuIli,vt legere cft,eiufcemodi Pafferis Tpeciei meminere,atq. vt conij cimus,
etiam torquatu appellauere.Quia vero no cicuratur, ita etia in fyluis habitat in cauis ar-
borum nidificans,& quia vocem habet diffimile,& diuerfum nidificandi modum, alicerq;
fe,& pullos alit, qua is, qui vrbes incolit,ideo peculiari de eo capite egimus. Veruntamen
nifi magis quam in illo cinereus hic color e fiet, & vocem ederet maiorem, tnagnitudineq.
!0 vinceret corporis, & roftri,necnon maculam, qu£ in illo nigra eft, obtineret luteam, nulla
eius iconem exhihiiiffemus,fed h#c nos non mouerunt,vt exculpi iubercmus,demoftra-
tes poti/fimueius guttur.Hgc ille.Eiufcemodi Pafferis genus, ni fallor, in libris meisferuo
ad viuum depic.2t,
vtpote pennarum colore, & corporis magnitudine differentia, diuerfa etia tn8ueC9
impofuerunt nomina, volueruntq vt omnium minimus diceretur Friguet ,
ideft Paffer pufillus.& reuera figna in eo sut plane difcrepantiajHabet .n.
maculas omnes, qu? reperiutur in Celuy de muraille, ideft, ni fallor, in Pico Moinieau
murali. Agricola? pariter vocant Moinieau de noyer, ideft, Pafferem nucum,fe in nucibus denoyer®
degentem. Sicut enim Paffer vulgaris vrbes, & pagos incolit, & torquatus fyluas,ita pa-
riter pufillus ifte nidum non nifi in quadam arbore conftruit.Roftro eft breui admodum,
nigro, craffo;pedibus,crurib. capite,atq.alis vt Moinieau muraille,ideft, Paffer muralis.
DE PASSERE STVLTO
Bononieniium. Cap. X X-
ONONIENSES Aucupes quandam aniculam , qua? corporis habitu
Pafleribus fimilis eft Iicetcolore diuerfiffima , Paffer matto, fiue Paffere
K ingannolo , hoc, Pafferem ftultum nuncupant , qua? deferipta talis eft .
f jo Magnitudine Pafferi par eft, color totius flauefcens, maculis vbique ferru-
gineus , aut potius rufiis oblongis, fed perdorfum multo longioribus, ac
crafiloribus , vbique deorfum defeendentibus confperfus . Roftrum ruf-
fum eft, craffum , atque curtum . Oculi maiufculi, quorum pupillam lutea iris ambit.
*'■ Cauda,
Pafferis
ftulci for-
tnij «
Palfet mat-
to, fiue in-
gannolo .
Magnitu-
do .
Color.
Rofiruru-j.
Oculi.
Cau da»
Pafleris Il-
lyrici des-
criptio*
7 •
Color.
$64 Vlyfsis Aldrouandi
Cauda,atqueal^ad nigrum vergunt, extremitates vero pennarum minorum in alis can-
didas funt: pedes toti ex luteo rufFefcimt»
DE PASSERE ILLYRICO.
Cap. XXI.
VIVSMODImagnitudinis auem,cum ante aliquot annos eflem Venetijs, x®
Tartaglinus eius duitatis ciuis, apud quem plurimas aues exoticas inter
alia pulcherrima depida obferuaui, depingendi mihi copiam fecit, vulgqq.
paflfer fchiauo,ideft5pa(Terem Illyricum appellari afferebat . Noftratibus
maior eft,colore vero ferme fimilis . Prone enimplanecandicat :fupine
pallide ruffefcit, nullo intercurrente alio colore . Oculi3& roftrum pro corporis portio-
ne magni , hoc vero candicat : cauda bifurcata eft pedes lutei, tabellis aut potius lineis
tranfuerfalibus colore pene carneo ornati : vngues nigri,fatis Iongi,& acuti*
DB
{
DE PASSERE INDICO MACROVRO ROSTRO MINIACEO. Cap.X X I L
Ereniflimus Princeps Ferdinandus Medices Magnus Hetrufcorum Duxciufcemodi Indicos
Pflercs, quales hic depidtos videbis, elegantiffime ab eximio illo fuo pictore lacobo Dgoc io
depi&os fuis fumpcibus ( qua? eius erga bonas litteras, carumqueftudiofosjin me verbmpr i-
mis perpetua>& infignis eft liberaliras, tanto Principe di-
gna munificentia)ante aliquot annos tranfmitti dono mflit . Quem itaque
primo loco depidum,&; iuiubino ramo infidentem exhibeo , rnagitudine
domefticis noftris Pa/Terib.us par eft, fi cauda? longioras pennas excipias,
Roftram habet breue,5c craftum, coloris miniacei. Caput planum eft pro^
peceruicem,eleuatu,fubnigrum,incurreutcfubuindiadc£ruleum vergen
©te colore.-qui pariter deorfum per tergus .
& fuperiorem a larum partem vergens cb-
fpicitur. Ala? vero tribus potiftimum colo-
ribus coftantjpiimb ilIo,quem dixi; fcc urs
dbalbo>vt in icone apparet ; tertio nisro;
quarto lur,efcente,quem cologc penn# re-
miges exctpiuncnigra? itidem, fed intus ci
nerea?.Guttur, collum inferius, pedtus, & ve
tercadicant. Cauda duplex, vtin Pauone
0marc,&duorum etiam colorum:minor,qu^
maiorem. fufti net , & tanquam eius fulcrii
eft, albefcit, maior quatuor
penis logitudine dodran
tali anguftiftimis coftans;
aterrima. Tibia» ,& pedes
ex nigro & albo maculati
vngues nigri , <5^ quales
rapacibus adunco, & acu-
ciflirno hamo armati.
\
D,.E
¥
i®. Lib.XV.
R E I N D I C O
Gap. XXIII. ' J
P.A.S S E
Macruoro ilio. ...
VIS ficulnea ramo infidens paflferfs iridiciriofninecelebris, profecto loge Magnicu«
pulcherrima eft,& ruperiorfetiam pulchrior, atque vtinam manibus tra&a Ro*ftnj
reliceret,namdcpj£tam defcribere ep/gor.Magnirudo cum procedenti huic Capuc.
par eft.Roftrum cmicleum . Caput etiam: vt in illo planum, fedin ceruice Color,
magis eleuatutn, totum nigrum iocuri^etiam aigrrcirculpialbo ciYcundaiVtd, ^
> & iride Jutefcente.ColIum & pedtus coloris funticoccinei, veter* &coxa? eandicant. A\f, Cauda. ’
tergus* & cauda, nigra?:nemigibus tamen alarumiquidara pallor permifeetur. Caud|lph- n
giores pennas, quf.funt binae longiffim» , quinque nimirum palmorum,&: IatifIi[iiiE, tertia P'e^'€S* ‘ •
primum etia Iata,fedinexi)ia admodum filamenta .defineos^minores aliae fuftinent.Tibi^ . ;'1
nigri, & vt in pr^cederi infigniiepatoufibatuo Jdg.iufculo infigniu, M
ii iis rnrns' ■
h ; i ,s j ■
om
i n v ici mr
/.;(i
DE 1’ ASSER E I NDIC O ALIO
• Oi.V.f
■JOiolJ
cnq £ iL|_
iiiqBDnff
uro.
m;.>c
. \v'r\ * i s:
• i.- j » W ‘I* V Vnfrttl _ >|« • •
A lBS- idem quoque ramo ficulnep infideutem paffercul-um Indicum alia flabra- °
,-fup^irioribus duobusomnino diifimile,minorem nimirum, &pra?rer roftrit, icbytariiarw
1 & pedes totum nig;rtu..& cauda denique,quam in communi noftro pallere, mL .
breuiori,vnde pafferembrachyurum Indicum appellare placuirjdefl^bre Color*
ui vropygio praeditum. Auicula hec,vt dixi, tota nigra eft, Color tamen nc-
fcio quid caerulari,atque amethiftiniprae fe fert, vt in magno atrore vfu venire folec , Ro- ^0fIrurao
flrum,pedefq. coloris carnei, vngues nigri.Qculos nigros et albus circulus cingit.
DE PASSERCVLO BRACHYVRO
noltrate. Gap. XXV.
N Bononienfiagro nonnunquam, quam hic dclineatameernis,breuiadmodum ^
cauda inftrudtaauicula PafTerino,’id eft,pafTcrcuIus nuncupata, capitur. Toro 3^ -s
corpore vnicolor cft, nempe flauefcens:per '£'•!
’ Ii .ii ‘II
Pafter Indic. caudatus limilis Pafteri fine vropygio
erithromelano di , . •
Emberiza pratenfis mas cum arbore Indae .
Ornithologiae. liib. X\T. 575
ferius vero margines pennarum fecundum longitudinem nigricant. Roftrum fufcum,ver-
tex niger, infraquem vtrinque macula albicans retrorfddb tendit: tum rurfumafia? duf ^
nigra? albicantes per interuejla fequuntur. Hanc auem circa lacum verbanum Ceppa Bcruzina »
vocant . H#c illc,qua? exade his aniculis > mari nempe ? & feminae , quas in agro noftro
Bertazinas vocant, conueniunr»
VLYSc
"T £
■ 'n/i *ruaP..<..-/L :aincci .*sjibi|3i^ nol fj | _r: «".?/•“•
Turtur «Ibus cuius icon
• • ■»■?., .:\y j
i -ss>nui.i '-'Vs ’■
iov j : i.1' - mi tk: fomr.-'
150
V 1 'i
t.:'T
• A 1 V/ •
$ *. gjir.rn
,'iTT : ii fjfjp
uih-a v f&s&sjp iim$i $ e -Ifiiin r> 'ai ^ vlu:.": .. jxH.uismv
ain/WOllOOt?;.; »V 2Bf!’5£Tl3l!
DdCtl
X 1
Mi
Linis Libri Decimicpinti.
.>
; ' i -..V'
J : J
575
VLYSSIS ALDROVANDI
i , , . ■ ■
Philofophi , & Medici Bononienfis
ORNITHOLOGII
Liber Decimusfextus.
Q V I EST
DE AVIBVS BACCIVORIS»
(*
DE TV R D IS IN GENERE.
. Cap. I.
V N T pr?terha&enus enumeratas alia?auicul£,q pariter fe vel aque, Ordinis ra
vel puluere mundant,vt exempli gratia Alauda, qua? eodem iure,quo
illae bacciuoris hifce, de quibus nunc agere infticuimus prasfereda? ef-
fent,nifi earum aliae (impliciter vermiuorae eflfent, aliae etiam propter
vocis fua?,cantufuefuauitatepaflim ab omnibus maxime a nobilibus,
proccribusq.alerentur , nam ciim ob hanc,rimi ob aliam caufam,quia
nimirum corporismagnitudine bacciuoris longis cedunt parafangis,
priuatim binis de ijs inftitutis libris agere decreuimus (impliciter autem vermouoras , (vc
id obiter fitdi&um, appellamus, qua? propter cantum non vt ali? aluntur.Scripturus iraq.
de bacciuoris Turdus, & Merula primum occurrunt, vterque,& vocis, & carnis fua? bo-
nitate celeberrimus : Cum vero vereres Turdos magis, quam Merulas celebrent,Turdos
etiam nos Merulis proferemus , & reuera tcftis eft hiftoria Imperatores , atque primates
Romanos pra? ter Turdos, & Attagenes no alias aues in couiuijs fuisitaceIebra(fe,vtnos
nunc facimus.Et veterum enim monumentis obferuare non licet, carnes ab illis tanti fuiffe
oftimatas , quam erant pifces,quin his inferiores perpetuo habitas fuiffe, Aegyptij fane
monachi toto vito curfu pifeibus abftinuerunt,qnafi inferre vellent, fe eiufmodfdelicijs pri
uatos, quemadmodum, qui apud nos carnibus abftinent. Hoc vero carnium ille contem
ptus,&pifciumoftimatioejfFecit,vt vterestinn Groci , tum Latini aurum genera minus
nouerint, quampifeium. Cum itaque luxuria Romanorum in pifeibuseifet collocat potifii-
miim. Turdum tamen inter aues,vt dixi, plurimi fecere, C.Trtius vir dodtus,& qui Roma-
nos luxus acerrima oratione lacerauit, inter alios Turdi efum etiam nominat, (icuti Furius
:o Albinus ex oratione illius apud Macrobium recenfet.r/x,inquit^cr vino suftinentpalpe.
bras ,eunt in consilium >ibt hac oratio, quid mihi ne goc i/ e fi cum i ftis nugatoribus : potius quam
potamus mulsum milium vino Graco,edimus T urdu pinguem bonumq.piscem , lupum Germanum ?
Perfius a poeta Satyricus,& in mores Romanorum illicitos inuedus,ciim alios auare nimis
cerneret viuere, alios cotra genio indulgere , bonaque fua dilapidare,fefe ait velle medio-
critatem colere, negatq.fe rhombos ex pifcibus,cx auibus Turdos libertis appo(iturum,in
nues ita euitandameReauaritiam , vt in prodigalitatem non incurratur .Canit autem :
Solis natalibus eft qui
T ingat olus ficcum muria vafer in calice empta.
Ipse sacrum irrorans patina piper : sic bona dente
Grandia
CIO.
Aues fim«
plicicer ver
tniuora? q«
Turdorum
pranogati-
ua im men-
fis Impera
torum.
Pifciu e(h-
matio a -
pud anti-
quos.
CurGrgci,
& l3tim a-
ues minus
nouerint.
3 Satyr.6.
Perfius cur
libertis no
appofuerre
Turdos.
Tenuis fali
uaguid*
bE/?iS. 15
Manii vora
cieas, & Be
ihjs auari>
sia notata
Romani q
Turdi e fu
deledaren.
tur.
Turdiiiu
quo nunie*
io a Roma
nis nuenti
C Zo. i J’c 9
Luculli su«
ptus,»
4 Lib. 4.
e lib- de -
treruft •
Turdorum
precia’
f Lib.de
*AjfO'
g Eib.?.de
re ruft-c-io
folXe.io.
\
576 Vlyfsis Aldrouandi
GramUa magnanimus peragit puer:vtar ego jijtar*
Nec rhombos ideo Libertis ponere lautus ,
iVec tenuem folers T 'ardorum nojfe f altuum .
Meffe tenus. propria ville. ' ' . ’
Tenuem faliua poera,(vt id obiter dicamus ) vocant optimum faporem,quiin deglutienda
faliua perfentitur.Luxuriofa enim gula , & arris coquinaria? periti,rerij fapores cognofce-
bantj difbneuebantq.au cellarius cffetTurdus,an terrarius,an mafeulus,an fgtniha; vnde
dicebat ex Cacij fententia Horatius :
Nec ftbt canarum quinis temer } arroget artem9 I*
Ni prius ex abi a tenui ratione faporum .
Idem hic b Horatius pariter, vbi Manij, fimiliumq.nepotum, atque helluonum voracitate,
&ingluuiem, qui nempe non fuatantum,& aliena abligurirent, dilapidarentq.& nemini
eam ob caufam parcerent, non probis,non improbis no auaris,non luxu perditis,depingit,
& e contrario Beflij nimias fordes,6c auaritiam, qui eiufcemodi,quos dixi, ventres lamina
dicebat vrendos potius candente, quam in vita tolerandos, taxat, Turdi obefi efum nomi
nat, tanquam cibum, quo patrimonia exhauriuptur;
Scilicet vt ventres lama candente nepotum
Diceret vrendos eorreblus Bellius : idem 2 •
fpuicquid erat nablus praela maioris , vbi omne
Verteras in furnum^ cinerem: noti Hercule miror
Aiebant^si qui comedunt bona chm sieobefo
Nil melius 7 urdo , nilvulua pulchrius ampla*
Qua vero Romani Turdoru efu caperentur, demonftrat Varro,inquiens. Edones Romd^vt
turba intendat annonet-) fed propter phagones Ficedulam pingue, autTurdu nifivolatem no video •
Quse quide verba, vtpote intclledu difficilia Nonius Marcellus hoc modo explicat. Edo-
nes Romani, vt turba intendat annonam. Eftaute, inquit, Homericu hemiftichium.Nemo
nefeit , Varronfi paffim interfparfiffe,ceu emblemata qugpia Gr^caad ornatu, ac praecipue
Homerica. Quare mirari defino,cur hafce delicatiffimas aues tam feduld faginaret.Sed mi'30
rabileadmodu videtur, cur earuauiariatam breuiin tantam multitudineaccreu ermr, vt
exeoru hmoftercorarentur agri, cum alioqui Cornelius Nepos, qui Diui Augufti tempori-
bus obi jr, paulo ante faginaricoeptasfcribat:Quamobrenon immerito exclamabat^ Pli-
nius,ciim Varrone cerneret Turdoru ftercoriex auiarijs principatu tribuere. Remf\ nquirs
/per and ii e fi de morib.nofirisji tanta apud maiores fuere auiarta{ut ex qs ftercor aremur agri:
Caeteriim cui no note Luculli deiicig ? Hic,vt refert d Athenaeus, cft Roma pofi expeditio
nem Pontica rcdij(Tet,ad vita fumpruofiffima>& elegante fe conuertit: tantas enimopes
paraucrat, vta?dibus,&pra?toriis extruendis,hortis,&C£narionibus amoeniffimis, incredi
biliq.fumptuparatis,& bibliotheca infigni vtriufq.lingu? libris referta,atque omnibus ob
uia,& patenti ,opes bello quaffitasconterefe no potuerit, cuinterim quotidiano epularu4®
apparatu in prouerbiu pene venerit.Hic,inqua; clariffimus, ac fpiedidiffimus heros, quod
miror Athenceu no a dn 0 tafTe; te fte, Varrone, in auiarijs fuis qua feduld Turdos alebatrvn
de de eo Ioquens: idem Varro, V bt delicate jin(\mt,canitaret,& altos videret Turdos, in maxi
mo positos cobios, altosvoluare circa fenettras captos. Porro in tanta copia pretia ta memora
bilia fuifTe harum auiumquis non attonitus ftupeat ? Conftat enim ternis denarijs , id eft,
duodenis nummis vamijffc ffirgulos Turdos Romse ad epulum adijciale,id eft,a?re noftro,
(inquit /Budasus) denis folidis Turonicis, & femifTe . Exvno aute ornithone quinque
millia Turdorum eodem pretio diuenditafuiffc, author locupletiffimus * Varro atteftatur,
inquiens./« villa matertera mea in Sabinis ad quartu->& vigesimum lapide via Salaria d Roma
ornithon e H, ex quo vsio quinq. millia f ciovamffeT urdontm denarijs ternis vt HS fexagtnta mil-qo
lia ea pars villa reddiderit eoannoMs tdto, quantus ( Axium alloquitur) fundus ducentorum
lugeris Reate redditi rurfus f equenti capite,- Non dtjfimilabo^quod volone Ornitohone primum , ■
quod lucri fecerunt hoc nomenT urdi.HS enim fexagtnta millia fre illina exediere me fecerunt
cupiditate , Et mox,- Ornithonis alteris genus frublus caufa e fl, quo genere macelarij , gf in vrbe
qutdd habent lac a claufa,& rure maxime condubla in Sabinis, quod ibi propter agri naturam fre-
quentes apparent Turdi.h Columella pariter quo in pretio haberentur, meminit his verbis:
Impes a,curaq. ( vt par cft) adhibita M. Teretius ternis fape denarijs T urdos singulos emptitatos
effe fionificat auoru temporibus') quibus qui triumphabant populu dabant , epulum. At nunc atatis
nostra luxuries quotidiana f eat hac pretiapr opter qua ne rttfhcis quide contenedns sit hic redi-
tus.
\
Ornithologise. Lib. XVI.
577
itit.tlxc ille. Sed hic rurfus mihi alius fuboriturfcrupu!us,in tot Ornithonum abundan-
tia , Pompeio aliquando aegrotante Roma? , nullibi potuiffe repeririTurdos ( erat enim Pompeius
a?fta$)quam apud Lucullum,vt refert Plutarchus:vnde referunt, Pompeium refpondiffe «ger Tur-
medico,qui eam Turdos comedere iufferat,Si Lucullas delicatus non e/Tet,non viueret dos Luculi
Pompeius ? Qi^od vero i Plutarchus recitat de Pompeio, id Io. Tzetzes ait de Catone.
De Curtio etiam equite Romano delicijs diffluente tradit k Macrobius ,ciim macrum
Turdum fumpfiffet,inconuiuioCa?farisinterrogaflre,nunquid mittere Iiceret:& cuprin- ^
ceps refpodiffet,quid ni ftatim per feneftra m flfse . Heliogabalus perditi/fimus princi- Heliogaba
fo pum,impuriflimufq. ingentes dapes Platinis,tefte Lampridio,exhibuit extis refertos, & li luxus,
cerebellis Turdorum. * Suetonius etiam Tyberij Imperat, comefsationesrecenfens, eu * inTiba
refert, feli io Sabino ducfta donafse feftertiapro dialogo, in quo b0. Vix tutum^multis mittere don$graue e ii , .
flptf poffum fola veniam ratione merebor y
Nec Stell$ T urdos , nec tibi Flacce dabo ......
Alibi etiam a Pontia venefica Turdos fibidono miffos feribit hoc tetrafticho.
Cum mittis T urdumq . mihi , quadramve placenta j..ianr.
Siue femur Leporis , ftue quid his fimile :
Buccellas miftff t tuos te Pontia dicis ,
Has ego nec mittam , Pontia : fed nfc edam .
tn Horatius pariter, fenes vtili amicitia gaudere innuens,quare ad animos eoru concilia-
dospalmariii effe munera ipfis grata offerre, inter huiufcemodi dona Turdii aueenurae-
ratjinquiens: Quando pauperiem mijft) embagibus horres !. gaudent.
Accipe qua ratione queas ditefeere , T urdus ' i
Siue ali quid prinum dabitur tibi ideuolet illuc
Res , vbi magna nitet domino fene, ■ > ■ v •
» Plinius C?cilius fecundus Flacco cuidam nefeio an poete,an Annio Senatori,nam eo- n
dem fere tempore vixit,vterq.gratias agit pro acceptisTurdis fa<5ta fuper hoc munere
epiftola, cuius exordium eft. Accipi pulcherrimos Turdos :cum quibus parem calculum
ponere, nec vilis copijsex Lauretino,nec maris ta turbidis tempeftatibus poffum. Reci-
pies ergo epiftolas fteriles,& fimpliciter ingratas , ac ne illa quidem folertiam Diomedis
in permutando munere imitantis: fed(qua? facilitas tua)hoc magis dabis veniam,quod fe
non mereri facencur.Ha?c ille. Apud pnfeos itera . Gra?cos ha? ea?dem volucres pro mu*
Ccc nere
Homero
pueri Tur-
dos do nae*
o L» Tj. c-
17*
SponG fpo-
fis Turdus
donanti
* . i
•■h'k r\i '
p In Tace .
Turdorum'
oblatio va-
ria .
(ij £• I •
r L.r.dear
te amati-
l fi’
Turdu no
(ira tempo
t& celebrat.
lo.Bap. Ca
pegi j libe-
ralitaS •
Fpilogus.
Turdus in
auibusprin
cipatumha
bec.
578 Vlyisis AIdrouandi . j
nere amicis dabantur > Nam antiquiflimum Homerum legimus cum aliquando quod-
dam poema recitaiTet, a pueris Turdos accepiffe, indeque eos verfus Epiciclides dici
meruiflfe . Alexis etiam apud dipnofophiftam. 0 Athenarum fponfos fponds fuis Turdos
tanquam bellaria quxdam mifide atteftatur. his verbis i
Bellar ium cognofco quod fponfi (olent
z . * s.b ? 'Mi petunt fponfam , refert molles ei •
. . » , Amet as & T urdos dedtffi 'e , tum Lepores •
Quanti praeterea Turdorum efura ipfi facerent Graecisdocetinprimis non Ariftophanes,
vbi per interlocutoremiftum fermonem, qure aprifcis in cibis pueris interdicta edent,
recitat:nam& Turdi efumipfis illicitum fuiflfe,vtpotepretiofumnimis,ac deIicatum,quo
molles , & effeminati euadere podenr. p Alibi etiam inter lautiflima cibaria nominat
amylos placentas,& Turdos aues.Teleclides infuper,de veteri beata vita loquens,T«»
di,zit,a[]i vnd cum placentis in fauces eis inuolabant,RomaM>ri\ fallor,in offerendis pro mu-
nere Tudris variant a Graecismam in corona ferebant pendentes.-hi in lance, eoq. fepe
magni pretij. q Athengus Charini Macedonis couiuiu defcribens,no mediocres diuitias
pro c?na illatas, ait, lancem .f. argenteum non mediocriter cradum, inauratum, quantufq.
Suis valde magni amplitudine cople&eretur, qui intus fupinus iacebat,atq. ventre multis
bonis auibus plenu fuperius x>ftedebat:inerant aute,inquir,Turdi volua,innumeraq.Fi-
cedularu multitudo. Romanos vero in coronamififfe doccz ante alios r Ouidius inquies. 20
fluin etiam T urdoque licet , miffaque corona*
T e memorem domin 9 , teHificere tu% .
Item Martialis, at longe dilucidius ;
T extarofis fortaffe tibi }veldiuite nardo ,
At mihi de T urdis faci a coron a placet . Alibi e tiam
illic coronam pinguibus gryuem T urdis
Videres . ■ u • ' ,
Podim hic prarter allata ha&enus Turdorum encomia , 8d ali a veterum loca in medium
afferre, magifque prarter eos celebrare, nifi etiam noftra fecula, qu^&ipfa perdito luxu
vbique diffluunt, hoc auium genus in fummo honoris vertice haberent.V ix enim conuiuia 36 j
celebrantur inter proceres ,m quibus non fuus cuique Turdus in ipfomenf? aufpicio ap-
ponatur. Titus Vefpafianus Strozza Abbatis cuiufdam fibi ipfi indui gentis delicias re-
cenfensjinter eas Turdos tanquamprarcipuas decantat:
J Ile boues macras , (f Brtgantinia muli a
Odit , nec totos vult vigilare dies .
Illius in T urdis fermo verf atur , & offis ,
Gnofaco f vuman liuida labra mero *
Ne vero in omni occafione fibi defint,auiaria etiam veteres imitati habent varijs auibus
delicaris,ac in primis Turdis referta Io.Bapt.Campegius,vir fplendidiffimus,do£torum
virorum, & mei in primis amantidimus,& quem ob incredibilem erga me liberalitarem 40 i
(donauit autem mihi mille aureos ) fatis laudare non podlim in agro Bononienfi Tufcu-
lanum, & ineaauiarium habebat admodum fuperbum, atque magnificum , quod deferi-
bens Antonius Gigas quocum,atque vnacumCard. Paleoto, necnon D. Camillo eius
fratre ,alijfque viris eruditis aliquoties animi caufa me contuli depingens , auiarij eius
meminit, auefque,& in his Turdos etiam nominat, inquiens: >
Non tbi vel Perdix dee fi , vel peregrina Coturnix
Et Merula , T urdique fuo Liant tempore obefi . !J ■
Carteriim vt tandem in hifce Turdorum laudibus vela contrahamus ,fat fuerit vnacutn
Martiale eis folis inter omnia auiu genera primatum tribuiffe: hoc in primis indicatvbi
Barticum quendam ridet, qui ea deuoraret, qua? fecretos olerent mulierum Joculos. 5®
Nec mullus , nec te dele ff at Betice Turdus ,
- Nec lepus etl vnquam , nec tibi gratus aper •
Aperte,acdifertiflimi$ vero verbis ita canit;
Inter auesTur eius , fi qui me iudice certet ,
1 Inter quadrupedes gloria prima lepus f 1
In fumma , vt vtar etiam difticho Andrea? Daftij parirtij , & Academici Florentini ;
Inter aues T ardus gufiu gratiffimus olim ,
Nunc etiam primos occupat ore locos .
/FQVI-
Ornithologia:. Lib. XVI»
M C IV I V O C A.
S7P
I*XAH Gr^cis, vel Latinis Turdus auem fignificat, & pifcem, qui abfque vlla
haefitacione a fimilitudinemacularumauis id nominis fibi vfurpauit. Prouin-
cialibuS Gallis, tefiedo&iffimo a Rondeletio, Italis, & Hifpanis vulgo Tor-
do nuncupatur. Duodecim eius genera depingit, &foIo fere colore differre
afferit , fed primi generis a pluribus dici Turdo, quod notas etiam infigniores habeat,
quibus a quouis negocio nullo difcerni queat, b Hippolitus Saluianus praecauendum
effe admonet, ne omnes pi&uratos pifces,quod ichthyopola? vbique ferme faciunt, Tur-
dos vocemus, non foIiimTurdos ipfos, fed parcas etiam Hiatulas, Fucas, Merulas,Pa-
uones, atque reliquos depi&os pifces perperam Turdos appellantes Quem errorem, ait,
facile euitabimus , fi veterum teftimonio Turdi pifcis aluum, Turdi auis inftar varium,
liue maculofum effe animaduerterimus : quamobrem, qui aluum varium non habent,
Turdi non funt.
Latinorum Turdus praeter auem,& pifcem etiam viri nomen c(l nequam, & infamis,cu-
20 ius meminit Seneca, citante c luito Lipfio, vbi hunc Seneca locum reftituic : Hi qui ta-
ffantur, & opero ( a, atque ardua furfum , deorfum eunt, fortes viri funt, primore fque caiirorum,
ini quos publica quin alijs labor anbus molliter habet. Turtur illa funt , tuti contumelia caufa.
Haerere, inquit Lipfius, in hac voce neceflum efi, qui nufquam haerent . Pincianus vir e-
gregius,& do&rina minime ventofa legebar, Tutulina /*#/,allufionc ad Deam prifeam
apud gentiles, cui nomen tutando. Nonconuenit. In vitium enim haec Seneca dixit , non
in laudem* Aptius fortalfe ego,TW//W.Turdumreperio paulo fupra illam ietatem, ho-
minem mollem, & infamis cuiufdam ignaui#. Quid autem fi nomen eius abijt in didium
vulgi : qualia quaedam ezimia plebe feriptor hic alias vfurpat . Verba d Seneca? patris
funt ; Opprejjt funt in templo ab omni multitudine, qua poHulabdt,vt Romam Sabinus cum T ur-
30 do proficifceretur . Cum Turdus promitteret iturum fe Sabinus /dentio facio , ait , Ego adCa -
farem non fum iturus cum mattea . Ex quibus clarum de infami mollitie huius Turdi. For-
tafle,& tota illa cum Sabino a&io caufam , aut principium huic adagio dedit . Et Hercle
tam magis cogito, quam magis probo . Hcgc omnia Lipfius .
Turdus pi-
fcis cur di-
&us.
a ub.6>de
p>fcib.c.6.
b Hift.8.
de aquat .
Turdi pi-
fces J YC cg-
gnofcanrur
cL.t.eleCl»
C.l6>
Tu r cilli na».
Turdusho-
mo i famis*
dLib q.epo
14.
*
SYNONYMA,
S
YLVAT I CV$ pro Alchamari exponit Turdum auem. Alibi etiam Cias habet,
alibi Cicla,& Clice pro Turdo :qu;r voces a Graecorum a^Aw corruptae viden-
tur. Interpres Auicennse Alzarazir Turdos conuertit , cum Sturnos debuiflet.
Apud a Ariftotelem alibi Cichite leguntur, vbi Alberti translatio habet, Triangef, 2 o.
b 6.
Ornitholo
gt etror.
e lib.6°de
auib.C‘3i •
Drexanos.
Bfachuo-
gd .
Collurio
Ariftoteiis
fecuduM-*
q lofdam.
GENERA Turdorum tria efte prodidit* Ariftoteles. Primum, atque maximum
Pica? magnitudine , quod b Athenreus i$;o/36pov, ideft, vifciuorum, fiue vifce-
dulum appellari ait , Ariftoteles, vertente Gaza, nifi vifco, atque refina noni
velci fcribit; Alterum magnitudine Merula?, quod fonac acute > hoc rps^dJct dicunt t
Tertium his omnibus minus , minufque maculis diftiniflum Iliada, fiue, vt Gaza vertit,
Iliacum dicunt alij, vt refert Alexander Myndius : hoc Athenaeus gregatim volare fcri-
bit, & Hirundinum more nidos e luto conftruere . Recentiores alia praeterea genera 4'
auium,vt mox patebit, Turdisannumerant . Ornithologus enumeratis tribus Arifto-
telicis generibus : Eft infuper,inquit,eiufdemgen.eris,quamaliqui Turdelam, tanquam
Latine nominant, Germani ein Troftel, pra?.ca?teris mufica . Sed poft, interpofitis tri-
bus capitibus Troftel interpretatur Turdum minorem alterum, eum nempe, quem nos
fimpliciter Turdum nuncupamus ,cum alioqui Turdela Turdum maiorem fignificet, vt
paulo ante innui. Ita pariter c BeIIoniusquatuoreademgeneraagnofcit,&qucm Or-
nithologus minorem alterum vocat, fecundo nominat loco, vifciuorum nimirum mino-
rem, & Hermolaus Turdela,inquit,Turdieft alterum, quod in Veneta prouincia Drexa-
nos vulgo vocant : in Liguria prifeum nomen obtinent, maiores funt Turdo, penna fub-
tus varia. Turnerus, eumque fequutialij viri docti, Turdi genus minus, & canorum,quod
Germanis Troftel appellari dixi, Turdum pilarem elfe putarunt . Verum Turnerus poft
seditum dc auibus librum in fuis ad Ornithologum literis non hanc amplius auem.Germa
norum KrameruogeI, inedite magnitudinis Turdum (quem prius CoIIurionem efte puta-
rat) Turdum pilarem fe exiftimarc fcripfit . I^lem Turnerus auem Saxonice dicftam Bt a».
chuogel ex Turdorum genere cftc vult, figura, & magnitudine non diftimilcm Merula?,
colore fufeo, terreo oblcurojvt humi fedensvix agnofci,& a terra? colore difcend poflit.
Quidam Germani hanc Ariftotelis CoIIurionem faciunt . Sed Ornitholo gusnoimtnBra-
chuogcl vagum, & inccrtu efte fcribit, quonia & Arquatx, & generi cuidam Galliniginls
attribua-
S\
OrnithoIog&L Lib. XVI.
581
attribuatur, quod ha: aues In nouaIibus,& quiefccntibais agris immorari foleant . Ijdem
Germani Turdorum mmirnum genus arbitrantur e fTe auemjqftse^axonice -£icpdrufchcl
vocatur figura ahoqui,& colore Iliaco Turdo Cunilis . Viuit circa rubos, & verfatur, &
frudibus eorum, &fambuci baccis dele&atur , atque hinc conijciunt effe Batin Arifto-
telis, quia Baro? Grcecis fn rubus. Alibi quoque aucm Merula minorem, maiorem Fran-
gilla ,noftro acuto breuibus pedibus Germanice Klein Zimmer,ideft, Turdum paruum
nuncupant, & Ariftotelis Cyanum, ideft , C^ruleum cITe arbitrantur : fed nos indicium
noftrumfuperhac aue hic adhuc cohibemus , fuo id temporeallaturi» Apud Heluecios ,
0 tefte Ornithologo ; Turdi genus exiguum , tertia fere parte Iliacis minus V valdtroftel ,
vel Klein Troftel, hoc cft, Turdum fylueftrem, vel minorem vocant. Apud Carinthios
auis nuncupata Leymtroftel cognatam e fle audio Turdis minoribus, fed pedibusalbis.
Subaudis Griue Turdus pilaris eft, & alia Turdi fpecies paulo nigrior vne Tortue. Ad
ueneruntfim quit, d Plinius, £//« Bebriacenfibm ciuibus tn Italiam auet non* (alias externa:)
qua adhuc nomen retinent^pauium infra Columnas magnitudine, T uvdorum fpcciefapore grata .
Has aues Perdices minores elTe primo huius operis libro a deruimus . in regionibus ad
Septentrionem remotis Turdi albi reperiuntur,vt Olaus magnus refert, Ego Turdi capi»
te albo iconem exhibebo, non tanquam diuerfus fi r, fed quia mirus, & rarus»
20
Ziepdruf»
cheJ.
Bitis Ari-
fio t.
Tutdus par
uus .
CyanusAri
ftoc.
Vualdtro-
ftel.
Leymtro-
ftel.
Griue.
Torcuequg
auis.
d Ltb.io.c.
19-
Aues noug
q ure dican-
tur Plinio.
Turdi albi»
G
FORMA. DESCRIPTIO.
ENER A Turdorum, vt ex fuperioribus liquet, magnirudineporiTimum diffe- Turdi £luar
runt . Sunt tamen nonnulla, qua: fimul omnibus conueniunr. Color cinereus ^mul c6ue
eis quodammodo peculiaris, at huic, quam illi remidior, aut inrenfior. Omnes
per collum inferius, pedtus , & ventrem maculis confperguntur : fed non omnibus anni °'C'
temporibus . Atque hoc dicere voluit a Ariftotcles interprete Gaza. Mutat , inquit, &
T urdus colore-.quippe qui pilate varius (Vo/Jt/Aot) hyetne marino dtEindui (-^ciTra )<;) [pedetur»
jo Quam verfionem Gilbus in transferendo Aeliano etiam fequirur : cuius ha:c funt verba ;
K/^Ajt x&iuaioG iqi \]>cc A&vrgpa IJ&ip 8epts( JVtop dv^ivet «tsrotziXov eV/JVwv at : vbi ex Arifto»
tele 4aA«T6pfi« lego ^ctpmfpct. Sed ex Ariftotele cum dicit (impliciter colorem mutare, ^taretT
dubitare quifpiam poftit,nunquid in toto corpore, vel in aliqua parce tantummodo : nam canrnr!
& b Plinius verba Ariftotelis traducens de collo priuatim feribit, inquiens . Turdis eoior b Lib.io.c.
allate circa collum varius hyeme concolor. Ego Turdum vifciuorum nefeto quo anni tem-
pore captum depinxi ad viuum , in quo totius corporis color ita plumbeus cuaferac , vt
quodammodo ad amethiftinum accederet: & videbantur nihilominus in coJlo macula::
praeterea Turdum nobis vulgo di&um tribus diuerfis coloribus , diuerfis nimirum tem-
poribus captum, depi&um in libris meis a Te ruo : quare Ariftotelem de toto corpore lo-
fP cutum e Te cerro mihi perfuadeo,& Plinium mentem eius non e Te aTecutum : nunc pro- Plinij lap-
fequamur. Roftrum omnibus longiufculum, craTiufcuium, re&um ; pedes etiam Cimiles fus .
figura, at colore non in omnibus eodem . Lingua omnibus lataeft ,&ad imitandumhu- Roftrum.
manum fermonem non inepta , ficuti omnibus fere auibus , quas loqui docere Colemus : pedes*
vride canebat c Scaliger. c in Ma.
Nam bruta pecora , garrulpque aues omnes »
Quacunque no Eros amulantur accentus ,
Linguamque lingua duchli probam fingunt,
Seu pfitaccm,feu pica, Corum, aut T urdus.
Merulaque nigra, qua ore buxeo pippaty
’ 0 Sturnus que teneras Ercperm enecans aures ?
Habent fortaffis, & alia etiam communia, fed haee in priuatis eorum deferiptionibus ape- inteftinum
rientur. Inteftinum appendices non habet j nec gula verfus ftomachum dilatatur, nec
fuperius ingluuiem habet.
Gcc f
LOCVS.
Vlyfsis Aldrouandi
Turdi vifciuorus cum vifco.
5^3
Ornithologix. Lib. XVI.
L O C V S,
TVRDI aucs funt nullibi non obui>3 Pilares tamen, Iliaci alij Turdiadue
funt rariores, vel faltem in minori copia hic vifuntur . Ormthologps pilares ait tiflH
exteris fere in cibis prxfcrri , & magis peregrinos effe, vultque Varronem per ronI*
Turdos aduentitios hoc maxime genus intdlcpffe, a Clemens vero Alexandrinus,
10 Daphnios prx exteris celebratos luiffe innuit his verbis: Antiphanes autem Dehmmedi - Mocboilf*
cm , vel v-nam hanc dixit effe morborum c aufam, ciborum varietatem :cum qui veritatem agre caufa#
ferant , multiplici ne feto qua vanagloria frugalem , & moderatum vitium abiurent ^ & tranf*
marinas ef cos anxie perquirunt : Ac mihi quidem venit in mentem eorum morbi miferentipfos
sntem non pudet fuas decantare delicias, cumque m freto funt Siculo , muranas anxio , & fohta
animo perquirant , ■ Mfqndri anguillas , & qui in Melo f »»/, hadoi , & qui in Sciatho, mugile /,
Pilor i conchas, Abidena otirea^nec M^nas^qu^ funt in Lipara , proterminant, nec bolum Man
tinicum^nec betas,qu% funt apud Afer^os,& peti ines exquirant Mechymn§os,& pfettas Atticas,
f? T urdos Daphnios , cartcas Chelidonias ->pr opter quas in Gr^ciam cum quinquies mille mil-
libus infelix Perfa pro fetius esi j Phafides anes pr^terea c oernant . Attagenas Aegyptias Medi -
20 cum? amnem . Hxc Clemens: qua? ve! ideo hic citauimus,vt conflat, quo in precio Turdi Tl!r1 Da^'
Daphnij olim haberentur. Verum quos, vel quare Turdos Daphnios vocet , etiamnum nj)e* ‘ncluo
dubito, eoque maxime cnm neminem veterum eos nominare video. Daphnon in primis habVc^.
lauretum efl, locus nimirum lauris cofitus,& laurorum baccis vefei Turdos veri/imile efl, TqrdiDa-
fed inde celebrandi meo iudicio no funt. Quare a Daphne dcdiciofo quodam Syria? fubr phnij qui.
urbano, & nemoris amoenitate, & vico aquis fontanis irriguo , inclyto, di&os e fle conij- Daphnon
cio : nam in eo nemore baccifAas arbores, &oliuas fuiffe credendum efl, quibus egregie quid,
pinguefeut Turdi, vt fuo loco dicetur fufius . Au.es aduenas efTc,& quotannis tranfmcare ^aPhneSy
in Italiam feriptum reliquit b M. Varro, aduolare vero circiter xquinodrium autumnale, ^muburba
& eodem reuolare xquinodio verno. Atque ita meo iudicio intelligenda funt ifta?c Pii yurdi aues
30 nij verba : Turdi , & Turtures tume f tres funt^hoc efl, tribus duntaxat menfibus manent. aduen$.
Sed ha?c Bononix faltem non vfque adeo vera funt, nunc enim dum hxc feribo, quarto b hb i.de
nimirum idus Maij Turdorum vifciuororum pulli in foro proflantes inueni , & quos Tur- re ^fi-
dos vulgo dicimus . Martio etiam menfe copiofo fatis,quoque vxnales habentur, Alias c Llh,l0t c>
igitur c Plinius abire Merulas, & Turdos in vicina, cenfct, fed plumam non amittere, nec
occultari, nififpe cibi, quohybernum pabulum petant ; itaque in Germania hyeme maxb meabunt
me cerni . Ornithologus etiam in Heluetia plerunque prxfertim circa Tigurum per hye-
mes abundare ait. ^flate etiam vifuntur, & nidificant in Gallia, ckeeraforum maturitate
vifco capti eduntur, vt refert d loan. Bruyncrius Gallus . Platina in noflris montanis d Lib. 5 -de
locis, autumno in planis, & collibus ait inueniri, hyeme prxtcrca loca maritima, & funi- rec*‘C-37-
^0 peris, & myrtis abundantia etiam apud nos frequentare tradit . e D. Ambrofius denique p L
de pluribus auium dilferentijs differens . Turdos eis accenfct, qux fub hyemis initium ^ ex'
ad nos accedunt. Ex quibus iam fatis, fuperque cpnflarearbitror,Turdos toto anni tem-
pore apud nas degere, cernique cum alioqui / Arifloteles hyeme latere Turdos feri- f Lib, 8.
bat, & vt diximus, Marcus Varro difcedere, atquedd ita fieri prober,quod in propinquis
infulis, Pontia, Palmaria, Pandataria, in prima volatura cum veniunt, morentur paucos
dies, requiefeendi caufa, idemque faciant cum ex Italia trans mare remaneant, g Agri- g Li.de fub.
cola etiam author inter recentiores grauiffimus, ad vicina loca,qux tepidiora fun.t,fe co-
ferre prodidit. Quapropter meo iudiciodiccndumcfl, quofdam abire, alios non ho-
rum alios latere, alios femper confpici . V^rfantur autem, vt inquit Albertus, in glebis
yo agrorum quiefeentium .
INGENIVM. CANTVS.
fnr^VRDIS, ficuti antea annotauimus, lingua lata efl, & ad formandumhumanum Turdiloqui
1 fermonem idonea: Sed ea nihil prodelfet,nifi etiam dociles natura effeciffet. diicunt.
B Antiquitus ab altorib. inflruebantur, & cu loqui didicerant, in magno, vt par
erat, habebatur pretio. Claudij principis Agrippina tradidit k Plin.Turdu habuiffe,qui hf.10 c.4a
omnium
584
Vlyfsis Aldrouandi
i Ew.* J7
Cardanus
yeprehefus
Aues ad lo
quenduna
idonea
Turdi fur*
dicas.
Turdi pro-
prer catum
aluntur*
Graeci Tur-
dis compa
rati, & cur.
Scaligeri
carmen de
Turdo op-
time cari
tante.
omnium fermonesimicabatur:quod profe&oinflgne lingu£ promptitudinem demoftrat,
quare optimo etiam iure t bcaliger Cardanum redarguit , quoniam T urdos, inter alias,
quas recenfet,aues dociles non numeret: Secundum pfitacci docilitatem , inquit ^Coruam
ftaluisli : inde Merulam, T urdum , Sturnum, Picum, Picamque orni fi dii . Haud tamen omnes
vno loquuntur modo „ tQuam te decuit explicare fubiihtatem . Corutts lingua , & gutture vti -
tur : itaque difficillimum eiemcntuwiiptime exprimit* illud , inquam , quod Demofihenes fero
protulit : mihi raro fit,vt ficce anmwctetur , Vnum alebant monachi vtctnt no sin, qui coquum
Conradum nominattm in fame implorabat, adeb exquifite,vt ab homine vocatum arbitraremur .
Ridiculum ad fer ibam , Inuentum librum muficum , qua/i notas legeret ,paffim pertudit . Ad
Merule, & T nrdus t an quam e modulis fcrmocinatur , Sturnus in /ibilo propius accedtt ad lo-
quunonem . Etiam elementum illud caninum vibrat optime . Pica horum omnium tum plurima,
tum creberrima , tum exphcatijfima . Picus minus apte , & pauciora , & rarius • H^c illa?. Ve-
rum cimi peculiaris Turdis afcribarurfurditas,adeo vt in prouerbium ceflferit, mirum
quidem videtur, quomodo ita loqui edoceri potuerit. Nollra autem astas Turdos, quod
noui, loquaces non habet, vel faltem mos ille docendi defijc : nam propter eorum can-
tum in caueis aluntur propter Grasci a Q. Calabro, vt id obiter dicamus, ob dirutum
Ilium hilarem vidtoria canentes, Turdis poft magnas tempeftaces, natam ferenitatem ca-
nora voce canentibus comparantur, dum ait: Gract autem in c ac binum foluti ,fe adnauts
receperunt , illuHrem cantu vidi oriam celebrantes, non fecus , ac infinitus T urdorum clangor ,
vbi poft exitialem tempe flatem ferenitas calo enitefeer e incipit , ac gtber nullo ventorum tur-
bine exagitatur, fic illis apud naues animus gaudio diffundebatur , &c» Apud lulium Scalige-
rum de Turdo optime canente carmen legitur encomiafticon,quodhicminimepra?terire
volumus : eft autem tale :
Dulci Turdule dotf e guttur illo
Afperas animi leuare curas ,
Canti lians modulos minutiores :
Condito mihi pe [i oris medullas »
Cantiuncula vt inquietiore
Oblitus veterum mtfer malorum
Mentis improbus acquiefcat $ftus ,
Da mi blandula murmurilla mille ,
Mille anfractibus implicata ; qu , d fit
pote eludere vortices Charybdis .
O princeps auium beatiorum ,
ffuot grato dominum excitant fufurro.
Rex noflrp volucell$ vocis almp
Dulci T urdule doti e put turi Ilo .
10
20
Se
,K>
40
VOX.
Trucilare.
T
RVTILANT Turdi, vt inquit Philomela? author ;
Dum T urdus trittilat ■> Sturnus tunc pinfitat ore
Sed quod mane canuntyvefpere non recolunt .
a inotrca. vcr° d Paufania», & Philoftrato credimus ea vox Turdis folispropria non erit: nam
Pifces Tur» & pilees quofdam ea vti feribunt . Aroaniusy inquit i\\£y pifces educat cum altos , tum eosy
di vocem qui Pocilip ( credo a coloris varietate ) appellantur . Hos haud abfiimilem T urdorum auium
edentes. voci fonnm fundere aiunt . Vidi ego fane pifces tam captos., vocem verojeorum nullam audiui 5e
cum tamen ad folis vf jue occasum circa Aroamum commoratus effem, quod eo maxime tempore
Pifces va 'voca^s €0S e(fe P*fces di ff itant . Philoftratus vero Cyrenasus in Aorno fluuio , qui per
nj.
Pheneum fluit, pifces ait eiTe,qiii vocem Turdorum ftmilem edant, vocarique vari6s,dici,
VICTVS
v.
Ornithologias. Lib. XVI. 585
VlCTVS. SAGINATIO.
to
I •
20
3°
■
40
:
50
H
Vamuis etiam pra?ter baccas alia deuorent Turdfibacciuoros tamen eos appel-
lamus,nam his poti/limum vefcuntur, & ceteris proferunt . Tentifci,& myrti
baccas in primis appetunt, quaremodcrnis Graecis SchinopouIIi,& myrtopoul
Ii, tefte Bcllonio, nuncupantur Ornitbologusin diffedo Turdi pillaris ventri-
culo fe inueniffe fcribic baccas iuniperi, & offa fpinse alba: fruticis , quam oxyacantham
interpretancurj&berberi vulgodicti granorum femina. In fambucifrudugrana,inquic
Rueliiusjinfunt fefemacea,non ingrata Turdis, Sturn ifq.. Hedera baccis etiam non ab-
ftinentfin vuas veromax/me graffantur . In fumma baccis mirum immodum afficiuntur
omnibus,at maxime myrti, quod Baptifta Fiera. pariter ionuir, canens :
Intra omnes! 'ardus primos fi bi 1 aci at honores
-Nec fibi odorata gaudet di [cumbere bucca.
Ridet & epaftam ficu , & fior dentibus vitis ,
• Sit licet illa gula luxu in maiore petita .
Philes myrti comam edere fcribic etiam, fed contra fafcinationis noxam, vel potius id fa-
ciunt,vt vult Zoroaftres contra blattarum iniuriam . A vifco vnum genus priuatim vifci-
uorum a a Philofopho nominatum, quod nimirum eo tantum,& ren na vefcatur,fed pila-
res, & iliacos idem in cibum petere conftat:quinimo pilaris, non ille, quem vjfciuorum
vocat Pilofopbus,in multis Italia: locis maxime in Lombardia v/fc a da vul®6 dicitur.Prg
terea vulgatiffimum ilJud,quod quotidie in omni umore obfer uarur,7' urdus malum fibi ca
cat, Turdum 'oeneratim nominat,non aliquem priuatim.hoc cft,vt Plauti verbis vtar,ipfa
fibi auis mortem creat, (iue cacat, vc adagiorum auchor corrigit. Cum fcil icet vifcutn cre-
at,quo podmodum ab aucupibus capitur.Erant fane in ea opinione veteres, maxime Pli-
nius^ Theophraftus vifcum ex femine a Turdo excreto nafei rquamuis Thcophraftus
Turdos in eiufcemodi generatione no nominet,fed jdrrae, ideft, interprete Gaz a, Picas,
facile tamen apparet corruptum elfe eum textum, & pro jt/^Actd typograpbopofitumcf-
fe xhra: nam b Plinius,qui cundem,vt apparet locum in iuamhilioriamtranfiulit, Vi fi-
cum , inquit , fatum nullo modo nafdtur , ntfi per aluum auium redditum^naxime Palumbis .
(Athenams habet Oenadis)& T urdi.H ac e FI natur a-,vt ni fi maturatum invenire auium no
proueniat. In eadem fententia ex recentioribus multi funt,RueiIius nimirum multique
alij,qui de plantis noftro a?uofcripfcre . ‘Ego, vt ingenue loquar, cum a veteribus, tum a
recentioribus, femper hac in parte diffenfi. Quot enim in arboribus Turdus flercus ex-
cernit^ tamen vifcum non generatur? Quot in regionibus Turdi non funt,&tame vifei
copia eft?Cufcura alienis nafeitur plantis, ab auium excrementis produci quis fomniet ?
Scio difcrtiffirnefcribereTheophrafium vifcum non nafei aliqua putredine, nec proue»
nire nili femine, vbi aues,qua? frudum deuorarunt, excrementum in arbore egelfcrunt .
Scio vnius planta? ramum innafei fa?pe,& fuccrefcerealiena? arbori, & cur id fiateaufam
eundem afferre Theophraftum,abfi:rufas rerum naturas perfcrutantem,quod anes arbo-
rum frudum comedentes, pofteaque in arboribus confidentes excrementa egerant , fe-
menque in cauernas delapfum pluuia irrigatum enafcatur,& pulluler. Veriim,vt dixi d
Theophraftus hac in parte, quod fcilicct vifcum nifi ab excretis per aluum auium femini-
bus prouenire credat, vulgus fecutus effe videtunmirumq.efi:, quomodo id credere portie
rit ; Ne vero folus tantis viris contradicere appaream, e Scaligeri viri grauiffitni patro-
ciniumadijciam,quipariter vifcum ex arborum vitali excremento, quafi ex femine, por-
tione quadamoriri probat,ficut gallam, non c femine deiedo ab auiculis:quafi vero, in-
quit,in Palumbis,& Turdi ventriculo nequeat granum concoqui, cum tamen Iabrufcaru
gigartalongeduriora,& grandiora conficiatur, id quod experti fumus, datis Turdo-uuis
labrufca?, deinde vifei baccis,nullaque horum fpecie in auis excrementis reperta., Ad heee
extremo autumno comedunt aues acinos, fumis ramis etiam furredis quibufdam vifcum
oritur.Qaomodo totas hyemes perdurat, neque tantis tempeftatibus proluitur.Non enim
ftatim nafei eft verifitnile . Quare caloris interni fotu in formata vifei principia infucco
fibiconnaturali,ab externo calore adiura,atque euocata concrcfcunr,& in plantam ado-
lefcunt,quemadmodumcornuaex’offibusaninnaIiijm educuatuivRidicuIum quoque adij-
ciam, quod prodidit Tragus, Satyria, & orchides nafei videri ex genitura Turdorum , &
Merularum. Hallucinatur item inligniter / Platina, a Turdis cauendumeffe feribens, vbi
larnpfa-
Turdoscut
auchor bac-
ciuoios vc-
ccc.
Schinopo-
ulli.
Myrcopo-
ulli.
Turdi myr°
ti baccis
gaudent.
a 9.hiU>c<>
20.
Vifcadaquf
Turdus di»
dus 0
Turdus (na
lum fibi ca
ca-t •
Theophra-
ftuscorre-»
dus.
b £> 1 6» Ca
9 4-
Turdu non
ferere vifcu
Cufcutg ge
neracio .
c i.de caufi
plant*c.2i.
Pianta? alia:
ahjs inna-
fcuntur.
d Ltb.^de
bifl • piant»
cap.\.
c In comm »
c. fuprad-&>
exerc 168 -
Turdi aci-
nos,& vifei
femina in
ventriculo
conficiunt.
Tragi opi-
nio de frty
riorum or-
tu explofa.
f Vy.de tu «
/ 'an it.
$6
Vlyfsis Aldrouandi
di.
h L.z.c.i6
i In Epod.
Turdi infe-
fta vorant,
a In hacch.
Tlatina? er* lampfanam3quod Grxcijinquir^pa^am noftri napellum vocant3comedunt. Quidenim
ror. fylueftri huic oleri ineft3quod comedcnu noceat ? nam hoc /Spdxzvet Hcfychiofignificat,
/SpuKctvet non napellum3vt illefomniar3ncc apud alium eam vocem, quod noui3 reperireeft, neque
quid. etiam lapfanum,fiue potius Iampfana aliud eft, quam idem illud olus . Falfum autem ab
Ia p fanum. Arabibus id exaralfc ipfum apparer, qui Turdum aconito vefci fcripferunc3quod napel-
ArabuirTer ^um ct,am dicimus. Sed & ipfi in duplicem errorem inciderunt: nam praeterquam quod id
tor. f faIhlfimumed3x«i'oo5, d“a»^/TovGra?cis3aquibus hoc hauferunt, idem effe putarunt ,
Turdi am- xavaot ve ro cicuta eft. Sturnus etiam, non Turdus eam depafcitur . Nunc ad Turdorum
ant oliuas. vidum reuertamur. Amant prxtcr baccas3oIiuas quoque tanquam gratiflimam efcam,
&ex qua plurimum pinguedinis corpori adijciunt.quod Cal phurnius illuftris poeta indi-
cat 5 inquiens :
Non fic deBrucla macrefcit T urdus oliua
Vt lycidas domina fine Vbillide tur bidui erro .
g L>9-Epi, Et g Martialis 3 dum canit :
Si mihi Picena 7 urdus palleret oliua ,
Turdicur Jdeft3pinguior fieret, & prte pinguedine pailidior3ide/l,magiscsereus euaderetihinc Tur-
oliuarij di- ^os Epicharmus dixit, vt re de legit Varinus, & ex hoc Dalechampius qui
Mofpeflfulanis Turdos3& Sturnos oliuaiaires3ideft3oliuarios dici ideo fcrip(it:na b Athe-
naei codices impre (Ii no rede habent gAaiuotpvMopa^afjideftjOleg folijs vefcentes. / Ho- 2c
ratius in laudibus vitte rufticae Turdis retia olim folita tradit tendi, ne oliuas deuoraret.
Aut amite leui rara tendit retia
7 urdis edacibus dolos „
Fagi etiam glans3tefte Plinioab eis expetitur. Ab infedis etiam non abftinent, quin infi
gniter in ea fguiat. a Plautus lubricisinhiare eos innuens3de amatore loquens dicebat:
Nunc ab tranfenna hic T urdus lumbricum petit .
b Inauib* b Ariftophanes3quia culices deuorenr,honorandos3 laudandofq. efletradit:nam fic Heus
illas non offendere3inquit autem : Si homines colant aues, inter alia ab eis commoda,
hocetiam lucrabuntur.
0'ii ct r^lwa;d&rdG 3C
A’AA’ ctv ethica 6‘de
nius tradit, morem in crebuifle ( forte apud Gallos, nam apud nos id , quod noui, non fit) amb.c.$ 1.
vt vafa collocentur in arborum cacuminibus, in quibus Turdi nidulentur,alioqui,inquit,
fylueftres more Merularum nidos ex luto conficiunt . Oua decem a conceptu diebus
pariuntj&fouento
SYMPA-
•j88 ,Vly fsis AMrouandi
SYMPATHIA. ANTIPATHIA.
a L.i6.e.7t L I N I V S a Turdos, & Merulus aues amicas efle fcribit: fed fortaflis ille locus
b HiSi-c. i L/ a Typographis eft corruptus :nam b Ariftoteles Turturem, non Turdum a Me-
Turtur a JL rui a amari fcripfit . Turdus vifciuorus, necnon illiacus,& fortaflis etiam alij No-
Merula a- ^uam odere, & ea clamante aduolant quidem, vt multa» aliae volucres,fednon proxime
*TurdV * nifi arbor aliqua prope fit . Petrus Crefcentienfis Accipitres tradit , nefcio,an ex
noduam!!1 ProPr,a obferuatione,an alicuius veteris fcriptoris teftimonio,vel authoritate, chm alias
odete . aues, tiim maxime Turdos capere . Quintus Calaber ancipathiam fortaflis hanc eadem
Accipitres innuens Troianos acriter primum circum Achillis ab Apolline occifi corpus dimicantes.
Turdos ca ac mox a fuperueniente Aiace in fubitam fugam compulfos Turdis , quos ex inepinato
piunt .. adoritur Accipiter,comparat his verbis : Sic fatu* in hoFIes abripiebatur,qut adhuc eb Acbil-
Turdis^o* ^ Mdauerpr alium turbant , quique vt vidiffent multos validis manibus animam expilantes t
parari. formidarunt imbecillibus Vulturibus fi miles , gradum Si Flere non audebant , quos in fugam
Aiax Aqui* eflt Aquila omnium auium praFlantiffima , cum in montibus greges d Lupis deieffi os dilacerant *
ls\& Acci, fic illos aliunde , & faxisffr enfe,& fuavidijftpauit temerarim Aiax, qui magna percujfi for -
picri fimi- midine bello fe turnatim fubduxerunt . T urdm haud dijfomiles , in quos Accipiter irruit , vt de - 2*
hs * u a FI et ; hi tumtunnatim alij alio, pernici cur fu fer utur, fuga magna pernicie pr opulf antis *
c i Ec optime quidem Turdis eos alfimilat: amant enim tefte^ Cafliod.fui generis denfitate.
CAPIENDI RATIO.
MODIS eiufdem,quibus apud veteres noftro etiam aeuo Turdi Merulaeque
capiuntur : laqueis nimirum, & retibus . T empore hoc , inquit Palladius , nem-
pe menfe Decembri per humiles fyluas , & bac cis f ce eunda virgulta ad Turdos^
c ater as aues capiendos , laqueos expedire conueniet . Hoc vfque ad Martium menfem tendetur 30
Qjomodo aucuptum . Arcus nunc faciunt exiguos ex vimine , vel alia re flexili , in quorum medio
nunc capi- laqueus bacca aliqua praegnans dependet, quem cum abripere volans cupit Turdus, fuf-
ancur. penfus ex illo remanet . Quod vero apud vetere retibus caperentur , teftis in primis eft
a In Bacc. iepidiflimus, & vetuftiflimus, a Plautus, dum ait :
Hunc ab tranfeena dic Turdus lumbricum petit .
Pendebat hodie pulchre , ita intendi tenus ,
Tranfenna Allegoria enim iftaec trada a tendicula, qua Turdi capiutur,qua fcilicet Chryfalus innuit
quid. fenem iam iam fine dubio literarum Ic&ione captum iri . Eft autem tranfenna funiculus
Tenus qd. extenfus, & ex eo apta machinula, qua» adhibetur ad Turdos capiendos : tenus vero
Ltb. 5‘dd- pertica, feu paxillus, qui tenditur. Turnebus ait, tranfennam vocari funiculum in auium
uerj.c.9. pedicis, atque adeo pedicam totam : cumque funiculum Pollucem dicere vocari Graecis
irnapTiov-, neque aliud meo iudicio pietxuptov fuerit Hefychio , & Varino ^'ipeAw, vt aiunt,
a quibufdam didum, retis nimirum genus, quo Turdi capiuntur . Meminit huius captura*
b In Epod, cum retibus nimirum, etiam b Horatius , dum ait :
Aut amite leui rara tendit retia
T urdis edacibus dolos .
c in ue- Et c Horatium , vt apparet imitatus Scaliger :
Magnum arbitratus e (fe momentum viri , h Ju
Si lepor is , aut odor d latrantum agminat aut
Fallentis aFlu fubdolam vulpis fugam
Vrbis relidi is munj fi FI as mi fer *
Gruibmve >edacibusve Turdis retia ,
Blandi foporis dulce munus auferant .
d L t ' * Martialis-faepius. etiam retibusTurdos capi fcripfit, ac in primisTongilij cuiufdamho-
a *' minis, cui Deus erat venter, gulam notans, qui nimirum, vt bene epularetur, fe aegre ha-
bere fimulabat : canit autem ;
Vri T ontilius male dicitur hemitrithao ,
- Noni hominis fraudes e furit , atque fitit .
i
Subdoli
Ornithologbe. Lib. XVI.
$8p
'Subdola tenduntur craflis modo retia Turdis ,
Hamm ,dr in mulum mittitur ? atque lupum a
Et mrfus * jilibi :
Sed tendit auidk rete f abdo Ium T urdis „
Idem alibi / ita habet : >
--'Etquarara.vagoseupeifantireria-Turdos. .
Ludouicus g Arioftits pariter agens de Bradamante Atlantem magum cantati anuli vir*
\ tuteafe ligatum di/ToIuente, a Turdis reti, irufolutis , & inde fe explicantibus compara-*
io tionem elicit s inquiens;
Sbrigofilda J a Donna ii Mago alfhQra ,
Come fa fpelfo ii Totdo da Ia raigna.
Rurfus h Rugerij delicias defcribens , quibus apud Afcinam Eruebatur , Turdos etiam
air cepilfe, vel laqueis,' vel vifco, fed ipfum audite •
Hor per fombrofe valli , e listi colli
Vanno cacciando le paurofe Jepria
Hor con fagaci cani i Fagian folli ■
Con ftrepito vfcir fan di ftoppic, e vepr/3
Hor a Tordi Iacciuoli , hor vifchimoHi \
Tendon tra gli odoriferi ginejpri,
Hor con hami inefcati ,& hor con reti
Turbano a pefci i grati lor fecreti»
Stumphius, Heluetiorum regionem, vt circa Tigurum quibufdatn annis Turdis abun-
dare tejlatur ; & peritos aucupes fundis in fublimi a^re longo fpacio (ad iter hora? inter-
dumsautamplius) aues has profequi, donecad defcenfum coadas retibus,non fupraho-
ininis ft-aturam ere&is cateruatim implicent. Ruftici, & multi etiam nobiles in noftro
^gro anmmno niaxime,fclopetispctuntinarbpribus vuas deuorantcs.
e Lib. yl
f Ltb. a©.
8 C&nt- 4*
ilan.i9'
Bradamas)
Atlantem
magum fol
uit« '
h Cant. 7.
fi an. 12.
Ru geritis
Turdos ca«
Pif»
:ao
i Si U
JfUsr!
m
1 mei
D E N O M I N A T A.
>rnb;
sy
" Ni Heluetia alicubi,refcrente Ornithologo, vt dirca Claronam, SteintrolHem,ideft,
Turdelas rupium nominant aues, qua? ab alijs, inquit, Steinrotele dicuntur ab alijs
(ni fallor) Blavvagel, ideft ca?rule# aucs ; de quibus copiose in carruko a nobis di-
cetur. Ibidem circaOaronam Vvalfemafllen , idcfo Turdela? aquatica? vocantur aues
Qtt&dam cruribus oblongis, breuibus roftris, fidipedes, qua? iuxta aquas degunt : c^detn
forte eum Merulis aquaticis. Merulamitem torquatamaudio in multis Germania? regio-
nibus, vt Mifnia Turingia, Ha/ha, nominariein Mcertzifchc drufFcl,idefl,Turdurn Mar-
tium , Menechnius in hbro dc artificibus authop efi: , vt tradit a Athemeus opufculum
verfibus compofitum',& attributum Homero titulo Epidichcfes, nomen id fortitumfuilfc,
quod ciim aliquando Homerus cos verfus canerer, a pueris munus acceperit Cichlas ,
ideft Turdos . Kt^Xigw preuerbio dicebatur;, qui pinguibus Coturnicibus ,aut Turdis
vefcere.ntur, aut qui riderent lafciuc, parumque ddeore, b Homerus ancillas cichlis,ideft
Turdis^ Columbis comparat • illud forte propter immodeftum rifum, hoc vero propter
libidinem,ad quam Cotiumbam genus proditie efi- : nam & xs^Xtcr/uov rifum mollem,&im
pudicum appellant. Adagiorum authorpro Kt%xi
rifus muliebris, & meretricius, Kiy^Xiudg Hefychio, & Vanno rifus turpis, & immpdera-
tus, vel Iafciuus . Ego ex diuerlis iftis feri bendi modis nullum probarim prxter vnum
K/%?v manifeftum habeatur .
n
■
APOPHTEGMA.
Ceftij face
tarefpofio,
C
VM aliquando orans Plautius exclamaret in quadam controuerfia a Ceftio ela-
tis petebat fupercilijs jquia de caufa cyathus vitreus terra? illifus fubito rumpa-
tur : non item fpongia ? Luculenter, & lepide refpondit Ceftius,cur volant Tur-
L de ditt ^>non item pepones ? Refert hocapophtegma a Ludouicus Guicciardinus .
ifact .
EMBLEMA.
Lfq
.
\ NDKE® a Alciati emblema cum lemmate : QV I ALTA CONTE M-
3»i°4/\ plantvr cadere.
5«
Dum Turdos vtfco , pedica dum fallit Alaudas
Et iaffia altiuolam figit arundo Gruem
Dipfada non prudens auceps pede percuUtivltrix
illa mali emiffum virus ab ore iacit •
Sic obit extento i qui (idera refpicit arcu ^
Securus fati} quod i acet ante pedes ,
00(5 fi
VA,
Verum
Ornithologiae. Lib. XVI. 591
Verum ciufcemodi epigramma vix huc pertinet, dcfumptutn autem efl exepigrammati-
bus Graecis, cflque b Antipatri Sidpmj, qui & ipfc argumentum fumpfit ex fabulis Ae~
fopi : item Graece ^tfpa habet, ideft, Sturnum , vt etiam Fernandus Sanctius francifci^
qui ad Andreae Alciaci emblemata commentatus efl, frater tranfiulit ;
pnusy & Sturnum matura mejfe fugabam 4 '
Pafcentem f auide femina no Pira Gruem ,
Excutient tono faxum de verbere funda
Arcebam innumeras Alcimenes volucres * ,
:o Cumme lethalis talos prope dip fas amaram
Infpirans bilem faucibus interimit .
En ego qui fttmmum f peculatus fum aera cladem
Non animaduerti , qua fuit ante pedes .
P R O V E R B I A.
Kfl^O TEPOS jif^Aif^hoc efl, furdior Turdo. Zenodotus ex Eubuli Dionyfio
citat, adfcnbens huicaui furditatempeculiarem,cum fit,inquirauthor adagioru,
Ioquaciflima,veI proucrbiotefle(egonon de Turdi, fed Trygonis,idcfl Turtu-
ris loquacitate prouerbium legiffe memini) vnde concinne dici putat in eos, qui perpe-
tuo blaterantes ipli non aufcultant, quid viciffim ab ahjs dicatur, quod virium in multis
licet deprehendere. Suidas, & Varmus apud eundem Eu bolum aiunt, non furdior legi,
fed a^covoTipogKi^ftig fiddi, magis mutus* quam Turdus .Aliud eft adagium vulgatiffimu.
Turdus fbi malum cacat. in cos dici folitum, qui libi tplis minifirarent exitium, a Plautus,
vt tradit d Polydorus Vergilius ,illud etiam prouerbialiter protulit . Nuncltranfenna
hic Turdus lumbricum petit. Nam quia Turdus muali prtefcrtkn tempore fame affeftus e
tranfenna, hoc efl: laqueo lumbricum petens facile capitur , hinc prouerbio locum dedi c
in valde auaros, qui immenfa habendi cupiditate affeCli , nimiumque auidi omnis difcri-
50 minis immcmores,ob quamuis paruae rei acquirendae caufam fefe ita periculis temere ex-
ponunt,vt de ijs eleganter dicamus. Turdus e rranfenna lumbricum p.tit . Foteft gene-
rarim ad omnes torqueri, quiquoduis negocium vtile;,fed pcriculofum tentant:ad quem
fenfum alibi dicebat idem e Plautus : O Gryppe.Gryppe tn atate hominum plurima funt tran -
fennasvbi decipiuntur dolis , atque adepol in e’as plerunque efca imponitur , quam fi quis auidtts
pvfcit ef tam* auanter decipitur m tranfenna auarttia eius .
PR^SAGIA, AVGVRIA.
fo Vrdorum greges, qui non rari, & fparfi, fed turmatim volitent , aliqui imminentis
peftilentiae prasfagium faciunt»
VSVS IN EXTERNIS.
M. V A R R O, inquit Plinius, principatum dat ad agros laetificandos Turdorum
(& Merularum) fimo ex auiarijs : quod etiam pabulo, boum,fuumque magni-
ficat,neque alio cibo celerius pinguefeere affeuerat, Var-ro autem ita habet.*
Ad agrum Hercorandum pratfare arbitror Jierem ex auiarijs 7 urdorum* & Merularum* quod
jo non folum ad agrum vtiley f ed etiam ad cibum ita bubus , & fuibus , vt fiant pingue s , itaque qui
auiaria conducunt* fi caneat domnus Jlercus, vt infundo maneat* minoris conducunt*quam
quibus id accedit «
** ' . i '*»• * 'xiji ’ r/l * mp . ■ • ■ - r >. »5 «. * • » yn % t
* i \;'j' ' . ■ r i , . ' ’ i ‘ f ‘ • .« P } ‘,1V • ■*' fli oO’* P '■ O “
b Lib.$*
a In Barc*
b £.
2.54°
c In
Stercoris
Turdorum
vfu s.
'r1'
5P2
VJyfsis Aldrouandi
MEDICA.
a Uh6.de
auib. c.$ 1.
bL.io.c7>
C £*
Anconi]
Gainerij
mor.
M
ORIS, inquit, a Bellonius, elfe coepit Turdos myrtorum baccis farcire,af-
fofq. ita ventris profluuio laborantibus exhibere. Veriimantiquiffimus ille
vfuseft ;nam b Plinius etiam atteftatur, Turdum inaftatum cum myrti baccis
a Li-i.var.
leff.c.j.
Mercuria*
lis de Tur-
dorum bo-
nitate indi-
cium»
Cur Turdi’
nunc ita na
fint delica-
ti, vt olim.
b Lih).
C li.j.Met.
d L.z.c.iS.
e In epifad
Ocean. 6 j.
.i. de
med.
i.e.de
na.
k cib .
&ma
i L.i.geni.
dier.c.i.6.
Qja men-
fa exhibiti.
Jc Inntarg.
t4then.
dyfentericis mederi. Et c alibi T urdos edifte fcribit cum baccis myrti prodelfe vrina? .
Ab Alexandro Benedi&o laudantur tempore peftis in cibo macerati aceto. Antonius 10
Gainerius Coturnicis, vel Turdi puluerem aduerfus Napellum commendat, deceptus ni-
mirum ab interpretibus Arabum, & ijs, qui Napellum, aconitum, & cicutam fere confun-
dunt, cum Sturnos, non Turdos conio, ideft, cicuta pafci veteres teftentur.
VSVS IN CIBIS.
HIERONYMVS a Mercurialis , qui idem eft inter do&os , quod Sol inter Side-
ra, multi, inquit, mirati funt , in eamque venerunt fentenriam , vt veteres tan-
quam guls indodos damnarent : fed fi rem hanc exa&iiis confiderare volu-
mus, profcdo apparebit haudquaquam male eos iudicafie . Nam quantam nutriendis ,
pingue faciendifque Turdis maiorem operam impenderent, M. Varro, & Columella po-
ftefls teftatum fecerunt, vbi praeter alia innumera circaTurdos ftudia in cibum illis quo-
tidianum offas ex ficis, & farina alias craffiore, & alias fubtiliore confardas,necnon mi-
lium cum aqua copiofa, & clara prsbuifte monftrant , vt hac ratione perfuafum cuique
eftepoffit,aues fiiuilibus cibis, alijfque curis enutritas, iucundilfimas euafilfe,adeo quod
finguliTurditernis denarijsiure emptitari potuerint, quemadmodum interdum tempore
fuo Varro, quotidiestate fuafadum fcribit Columella. Atque temporibus noftris. Tur-
dorum fagina ndorum cum nullus curam gerat, quales ve capiuntur, in coquinas mittan-
tur, necdfum eft eam in ipfis manducandis fuauitatem minus percipi. Illud fane de Tur* 3°
dis non parua admiratione me affecit, quomodo b Galenus eos, & Palfeculos duriores
elfe concodu Perdicibus. Attagenis, Columbis, Gallis, Phafianis,& Gallinis dicat,quetn
locum aliquo mendo fcaterepoffet quis fufpicaTi,nifieadem verba apud Oribafium>&
Aetiurn notata haberentur. Cur autem hoc admirer, potiffimiim in caufa eft, quod & ali-
bi ex c Galeno colligitur, quacunque magis nutriunt, debere difficilius (datis ceteris
paribus) a calore naturali confici • vnde fi Turdis, & Pafferibus magis Perdices, Galling,
& Phafiani nutriunt, funtque (vt loquitur d Celfus ) materiae firmioris,par eft quoque
difficilius concoqui : iam vero Phafianos,quos quantum ad co&ionem, ac nutriendi vim
jfpedtat, Gallinis pares, edendi vero fuauitatefuperiores facit Galenus, folis vaporibus a
culinarum magiftrisobmaioremguls fuauitatem coqui confueuiffe apud D.Hieronymu 4°
e obferuaui . Is enim facerdotis munera typice enarrans, fic eum depingit debere elfe
domum fuam bene regentem, non vt opes augeat, non vt regias paret epulas, non vt ce-
latas patinas ftruat, non vt Phafidcs anes lentis laboribus coquat, qui ad olla perueniat,
& fuperficiem carnisnon difT oluant artifici temperamento . Hoc etiam pa&o folere fru-
6.c.3i,
tat. Apud Sabaudos enim, vt fibi feriptum ab amico fuo quodam refert Ornithologus ,
Griue Sifalle Turdus maior eft , colore Columbino, rofiro Merula? , nidum faciens ex Gnue Si-
mufeo in pariete, oua quaterna pariens. Parifienfcs, cum deber&nt, inquit Bellonius vo- ^alandra
?© care Turdorum maximum, dicunt Calandram , fed hallucinantur . Lugdunenfes dicunt Qfere/2*
Cifere, eodem tefte, ait denique a Gallis Coridalum dici . Germania Vifco denominat
ein Miftler, in Heluetia Mifteifinck , alibi Ziering Carinrhijs Zerrer,Bauaris Scherrer.
e lulius Alexandrinus Germanis , quia plerunque iuniperi baccas vorat, Cronabet ap- eLib i$ fa
pellariait, Italis vero Gardennam. Gybertus Longolius, qui circa Coloniam in Ger- lub-c.d»
mania vixit : Primum, inquit, Turdi genus, quod Pica? magnitudine eft , nondum, quod
fcianbConfpexi. Anglice'dicitur a Poluer ; Illyrice Prskavvecz, TurcigeGaratauk.
5P4
Magnitu-
do.
„ Color*
Pedes*
a Lib.6> de
autb. c. 31.
3 Lib 6 'de
auib' i*
Turdus a-
lius alium
pellit»
Viyfsis Aldrouandi
DESCRIPTIO.
TVRDVS vifciuorus nofter, inquit Ornithologus, maior eft ceteris Turdis, paqlo
infra Columbam ( hinc forte Bonomenfib. Aucupibus Cqlumbina dicitur) ca-
pite,alis, & ventre fufeus, plumis ramen iuxta caudam . Aliquid flaui admixtum
apparet. Cutim intra roftrum pallidus, & fubruber colores mixti tingunt. Pedes digitiq.
jflaucfcunt,pra?fertim pofteriore neruo tibiarum. Vngues,& roftrum nigricant. Collum 10
parte prona. Venterque totus nigris pundis in albicantibus plumis , & alicubi flauis va-
riant. Pluma? fubalis candida funt. a Bellonius breuiter etiam defcribithoc modo: Iam
figna daturi Turdi vifciuori maions,TurdopiIarimaiorem efte dicimus . Ariftoteles affi-
milateum Pica?,& verum eft, colori non feruare,vti pariter obferuauic Ariftoteles. Ple-
rumq. vero infuprema capitis parte, & colli magis plumbeo colore maculatur, quam Tur-
dus Pilaris. Extremitates plumarum alarum, & cauda?, qua? longiufculaeft, albo colore
circumducuntur, pedes, & crura habet albaad ftauum,fiuc luteum vergentia . Ha?c ille.
Ego femel hunc Turdum obferuari,& depingi curaui ad viuum adeo pallefcentem maxi-
me in cauda , & alarum remigibus, vt pene albefeeret, capite vero, & tergore, & alis fu-
pernis eftet cinereus omnino. Turdi vifciuori iconem habes folio ^82. 20
L O C V S. N I D V S.
VISCIVOROS Turdos etiamfl Philofophus difcedere feribat , nullo nihilomi-
nus non tempore apud nos vifuntur. a Bellonius arbores magis cauare, ni-
dumque maioricuminduftria conficere feribit. Nidificat,inquit Ornithologus
in noftris regionibus .
V I C T V S.
AR IST OTELE5 nifi vifco, atque refina vefei feribit ; conftat tamen,& alias bac-
cas arborum, fruticumqiredeuorare , atque in primis iuniperi. Bellonius pra?-
citato loco a?ftatc ait vifcum abietis depafei , hyeme vero femina vifei frudife-
rarum arborum. Vuis qtioque,& liguftri baccis inhiat . Cicuratur etiam, &pafcitur omni
genere ciborum, pane,cafeo,&c. Turdos huius generis finguIos,fingulas (quod mirum
eft) vifei feraces arbores occupare aiunt, & femper proxime eas verfari , neque admit-
tere alios , fed perfequi, & depellere : quod eorum ingenium etiam in caufa eft, vt fa-
cile capiantur .
PRjESAGIVM.
ORNITH0LQGVS fe a rufticis quibufdam accepifle, tradit, fi Turdus vifciuo-
rus circa finem hyemis in cacumine alicuius arboris infidens , & fupra arborem '
eminens cantiller, hyemis diutius duratura? fignum efte : fi vero in medio arbo-
ris confidat, ita vt non appareat,auta?grea?ftatem propinquam fignificari.
CAPIENDI RATIO.
AVCVPES caueam, cui auisvna huius generis fit inclufa, & reti obteda, vtcon-
fpici poftite fublimi , cum decipula fuperftruda , ad arborem aliquam vifcum
ferentem vnco ligneo pra?lungo fufpendunr,mox Turdus ferus confpedoin-
clufo, impetu in illum delaplus,vt de arbore fua depellat, decipula operculo cadente ca-
pitur^ fic deinceps ad arbores multas caueam eandem fufpendunt. Eiufcemodi capiedi
modus in Italia, quod fciam ex vfu non eft. V tuntur etiam aucupes hoc Turdo ad capien-
dos Accipitres in attegia, amiti impofito. Namciim Accipitrem viderit, exclamat.
1
je
;
vsvS
5P5
Ornithologiae. Lib. XVI.
V S V S IN CIBIS.
' c ' ~ ' v • ■ * i < . ; • • • • " * '■ - ■ 1 ' ' <■ *•' • • * •
BEUonius a hoc Turdi genus ceteros faporis gratia vincere ; contra vero Ornitho- 3 L,c’^ f*
logus apudfuos minoris pretij dTe referr,m:nufq.in cibis lautum haberi, quam fo-
leat pilaris. i
E T V R D O 1M L A R I.
Cap. III.
, , „ <> s.<
,.i UJ) Cl i
S Y N O N Y N A.
LTERVM Turdi genus Ariftoteli,^ Athenio rp/^«c appellatur. Gaza t
Latinetraoftulit pilaris Tardus: fed G/apaldus eiulcemodi nomen vulga- Giapaldi
re,fiue a vulgo confidumhdftimauit, at fic non eft, pr&Tertur, inquit, Tur- crr°r *
dorum genus quoddam reliquis maiufculum , pedore albo nigricantibus
maculis, quod Merula? magnitudine pcrhyemem iuniperi baccis enutritu,
pra?fertjm montana mittere fub pilaris nomine confueucruntilic ille. Ego pilaris nomen j?tymum.
non vulgare efte puto, fed Latinum a Gaza confidum, vt G faecum i -p^atc exprimerer.
rplx* enim Gra?ci pilum dicunt . Scribit autem Gaza pilarem per 1 fimplcx. Cur vero
d pilis hoc Turdi genus nomen hahuerir, no video : fufpicari autem poffimus nomen hoc
illi per onomato poeiam a Graecis inditumfuiffe.Nunquid vero etiam Grapaldus auem,
quam nos pro Turdo pilari depingimus pro pilari accipiat, Subdubico,Turdus enim pila-
ris pedus album non habet: neque id de eo veteres fcripferunt . Auguftinus Niphusru-
ftice apudfuos dici feribie Schironcm,atque huiufce nominis etymum adducit, quia hoc Schiton.
auis genus corpus, & roftrum acutum habeatvfed multis hoc alijs auibus etiam conuenif,
* quas tamen nemo, ne ille quidem Schirones nuncupat . In alijs Italiae locis prxeipuein
Lombardia Vifcada nuncupatur, quod vifco vefcatur,quamuis reuera a Turdo vifciuo- vifcada.
ro AriftoteliSinimirum de quo pr^cedentiegimuscapite.diuerfus exiftat;vtrunque aute Licornc.
genus vifco deledatur . Gallice, tefte a Bellonio dicitur Litorne Germani,vc feribit a L.6.c.j$
Ornitologus appellant krameruogel, vel,(vt alij feribunt) kramefzuogel, kranvvituo-
gel, Hcluetij,pi iuatim Reckolteruogel , alij V vachholteruogel, Vvecholbterziemmer ;
namZiemer, tefte Qrnithologo , Turdorum commune nomen eft.
DESCRIPTIO.
40
HO C Turdi genus exadiftime cum a Bellonio , tum ab Ornitologo deferiptum
cft,quare&nos eorum allata deferiptione , acquiefcemus . Nonnulli, in-
quit a Bellontus ,hoc Turdi genus confundunt cum eo, quod Calandraco- a
gnominatur. (Turdum vifciuorutn maiorem ita dici ibi fcripferat ) Turdo vifciuoro auib.c.i\.
maiore aliquantulum minus eft , maius Iliaco , Merula; compar. Obferuaui nonunquam Magnitu-
pro Merula fosmina venundari; eiquefimilis videretur ,nifi per pedus flauefceret tran»- do.
icurrentib. maculis nigris, ventreq. candicaret, Crura pedefq.nigrefcunt,aliterac in Tur
dis maioribus,& minorib. quibus flauefcunt, & albefcunt.Capite,cOllo,& fub vropygio Q0lor
cinereus eft,dorfum caftaneum, cauda fubnigra fere vt in Merula.Sex priores alarum fua pecjes”
rum penna? lonse magis nigricant, quam reliqua? fubfequentes,qua? ad ruffum, aut ca-
ftaneum accedunt . Roftrum habet diuifum,breuius vero quam in Merula, in extremitate
nigricans.Minus maculatur, quam Griue(Turdus vifciuorus maior) pra?terquam in dua- Roftrum.
bus pedoris partibus, plumifque laterum : nam fub alis omnino candicat, & quia minor
eft, ideo etiam rarius venditur, quam vifciuorus maior, & minus in cibo etiam commen-
datur. Hucufqueille, Ornithologus vero fic deferibebae Turdum, inquit, pilarem no-
ftrum curiofius olim confpedum his verbis dcfcripfi.Roftrum ei fubflauum in extremo Rofirum.
nigricat . Tota feremagnitudine,& figura eft Merula? . Os etiam intrinfccu$,& linguatn Os.
2V T flauirs
Colitim.
Dorfim.
Cauda.
Colium.
Ped:u$ .
Ala:.
Vngues.
Vlyfsis Aldrouandi
$96 v1
flauus color,fed dilutior, quam in Merulis pingit. Collum pronum cinereum eft,vt etiam
caput/ed nigris maculis afperfum . J^orfijmcfiaropum,feurufFum obfcure,,& per medias
pennullas nigricans , Pars circa vropygiumrurfus cinereis plumis obtegitur. Caudam
penna? nigra? conftituunt . Collum fupinum , &pe£ius varia funt : nam flauefcentes in
eas plumas nigra? diftiguurit macula? . Ala? interiores-alba? funt. Latera etiam intra ala$
(fubalis)in extremitate plumarum albicant, inde lineis rufis diftinguuntur; intima parte
latius nigrefeunc . Pluma? ventris alba?. Vngues digitique pedum nigricant.Pennse ala-
rum partini nigricant,partim rqfo colore, vc dqrd mitiores pr^fercim,& breuiorcs,appa-
rent. Sexus in hoegenere non facile diftinguiiur’ ' ' 'v
* ii y ^
Turdus Pilaris cum hedera.
.'"vi. i
n ■■ •
„ m
1
e S
c fc,
IOCVS
!
5 97
Ornithologix. Lib. XVI.
LOCVS. VOX. VOLATVS.
TVRNER VS Anglus apud fuos Turdum pilarem nunquam, aut raro videri fcri-
bit in aeftate, hyeme vero tanram ede copiam, vt nullius auis fit maior . Apud
Heluetios , vt refert Ornithologus poftremo aduenit, De hoc priu3tim tradit
a AriftoteIes,quod acute ibnet,ac qiiamuis colorem iramutet5voCem non variet. Volat ap.&jf.xo.
! 0 gregatim , & inter volandum obftreperus eft •
V I C T V S.
HO C Turdi genus baccis obledatur, pra?cipueiuniperi, vnde& nominatur a ^nygma
Germanis, tefte Ornithologo ,& in vulgari apud illos amigmate queritur , de Turdo
qua? fit auis, qua* pabulo trimo pafcatur % I uniperi enim bacca? tertio demum pilari,
anno maturefcere creduntur. Ille in huius Turdi ventriculo dilfedo fefe reperifle aic
iuniperi baccasy&olfafpina? alba? fruticis, quam oxyacantham vocant, & berberi vulgo
i0 didi granorum femina . Aquifolia? arboris, forbi minima? , fimiliumqua? etiam arborum
' baccis vefcitur .
DE TVRDO I L L A D E,
fiue Tylade. Cap. I V.
SYNONYMA.
ERTIVM Turdorum genus 4 Philofophus ZAAacfaquibufdamdici feri-
bit. Gaza lliacu vertit, fed ab Hermolao taxatur, quod no Iliada, fed ilia
da legerit, quare, inquit, commodius Illadicum conucrtiftet,fed Athena?us
etiam /A/acTa habet, & Alexandrum Myndium pro (AAasryAas feribendum TvAa?.
arbitrari afiferit. Italice appellatur, vt Nipho p!acet.Maluicius,nempe Mal* Maluizzo.
uizzo, alibi, vt OrnitoJogus fe audiuifle fcribit,Cion,vel Cippcr, vt circa lacum Verba- Mauuis.
num, Gallice, tefte b Beilonio, vnManuuis. Apud Cenomanos vero Touret voce cor- b L.6.c.ii»
refpondente diminutiue nomini d’vn Tours. Germanice ein vvinfel, vel vvintzeapud ^°“r5c'
Tigurinos a voce fua,vt feribit Ornithologus . Clarona?, qua? pariter Hcluetiae vrbs eft, Vvin
\o Bergtroftel,quafi Turdus montanusjalibi BoemerIe,Bomerlin Beemerzr emer, vel Be-
hemle, quafi Bohcmica auis, vel Turdulus Boheniicus, quod in Bohemia nidificare dica-
tur. Scribit tamen Ornithologus fefe ab aucupequoda accepifleaue Behemle alia eftea Bohemica
Vvenfola HeIuetiorum,fed fimilem:alibi Vvyntroftefideft, Turdus vinearu, forte quod auis.
vuis pafcatur,&Rottroftel,ideft,Turdusruber,addifferentiaalteriusTurdi minoris,que
illi Troftel (impliciter, alij Vvyfzttoftel,ideft,Turdualbu vocat. Circa Colonia einBit-
ter,inSaxonia VueindrufchefVveingartuogei. Circa Bafileaperonomatop^ia Gixerle,
DESCRIPTIO.
VV I N S E L A noftra, inquit Ornithologus, per totum dorfum fufea eft . Pe- Color .
dus ei vanj coloris : medius venter albicat : rubet vtrinque,vt etiam pars fub
alis . Interiora oris penitus flauefcunt . Denique fimilis eft tum fpecie , tum
magnitudine illi,quam Troftel nominamus . Sic ille • Qua? deferiprio exade mea? aui,
quam depidam exhibeo, refpondet :fed minus, quam aljj Turdi,vt etiam a Ariftoteles a
animaduertit , maculata eft , macu!a?que longa? funt minores . Depingit, deferibitque cap. 20.
eundem hunc Turdum b Bellonius his fere verbis : Turdus iliacus fimilis eft Turdo vi- b L de aui>
fsiuoro minori , fed tenuior , & magis flauefccns , & parte prona, maxime circa flexiones 4*
alarum
5p8 Vlyfsis Aldrouandi
alarum ad colorem aurantij mali accedens 5 & per collum maculatus , pennas capitis 5&
dorli e caitaneo ad cinereum accedunt : roftrum , crura , pedefque colore Turdi vifciuon
maioris : venter,vt in Turdo pilari albus eft, contra ac in al ijs duobus3quibus is maculis
variegatus eft . Cauda > atque alasfunt caftaneas.
Turdus minor cum olea fyluefhi
• |f • iiiii
Ornithologise. Lib. XVI.
LO.CV S. NI D V S.
•llC r,n
! I ■> t;
mfl
ifjX
\r./t
RNITOLOGV S aues eflfe aic peregrinas, neque apud fuos nidificare,fedi
vt fe audiuifTe traditsin Bohemia,veI Vngana . Ad uolare vero apud fuos ini-
tio by^mis per quatuordecim fere dies ante Turdos pilaresicirca Pafcharece- vi^us®
dere . Racemis vid itant , vineifque 9 tefte Beilonio, multum damnitinferun,r . Turdus
0 Iliacus, inquit Gybertus LongoliUs , qui reliquis minor eft, Segregarim plerunque vi -
ditat , in dumetis, & inter humiliores fyiuas, iuniperos, aquifolias degit: cui vulgus
Germanicum (circa Coloniam) ab amaritudine nomen indidit ein Bitter. Ormtho- ^atccr9
logus in diffedi ventriculo Nouembri rnenfe reperit baccas fpina? albse, quam oxyacan
tham dicimus •
I
CAPIENDI RATIO.
DEM Ornithologus laqueis capi fcribit,fed difficilius , quam pilares.* nam fila-
queus}inquit,ficalbus,remouenr,vt tranfgrediantur. Quia vero vuis inhiant, plu-
— . rimi,tefte a Bellonio , tempore vindemiarum diuerfimode capiuntur, &prjecipue
inftrumento,quod a fuis Bret appellatur.Fic autem id in modum fibili,nam abfque VIu- ***
Ia, inquit , parum praedari :capi vero etiam vifco in media aeftate,item in ipfo volam , & u
multisalijs modis, fedquos breuitatis gratia fubticet.
DE TVRDO SIMPLICITER
f T dicto, Cap. V.
SYNONYMA.
RI.STOTELES eiufcemodi Turdigenus non videtur agnouifse , nam
trium tantummodo meminit, qug fcilicet iam antedefcripfimus. Bellonius
hunc Turdum primo a Ariftotelis Turdo annumerat , Turdum vifciuo- a L6,c.$i,
rum minorem appellans, nimirum Griue petite . Nos appellamus fimplici. Griue pe-
ter Tordo.OrnithoIogus Gallis ait dici vn Traslc, Gerrhani vocant Tro Ljte‘
ReI,quod nomen ab Italico Turdela fadum videri potelLquae Turdus Vifciuorus maior XrofteL
c ed, Ali; aliter Germanicum illud nomen fcribunt,& efferunt; Gyb LongoIius,qui Colo-
nis fcripfit DroefTeI.Turnerus,qui ibidem Durftel.Hieronimus Tragus TroffeJ , Mur- Tunjusmu
meilius TrufeI ; nonnulli SangdrufcheI, ideft, Turdum muficum, ad differentiam Turdi fous,U
Iliaci fuperioris;alij Vvfztroftel, ideft, Turdum album, quod non admodum nifi colore
quarundam partium differant. An gli a TroiTd,auc a Mauuis,tefte Turndjroi fe d nos MaL
uiccium vocamus Turdum minorem rubrum, de quo poftremo loco egimu$,& Galli eun-
dem Mauuis,ali; a Thrufche,quod nQmen tamen primo,& maximo Turdorum generi ad-
feribit. Illyrij, & Polom Drozd,
. FOR M A.D ESC RIPTIO,
ARISTOTELES generarim Turdos £onfiderans,eos, tradit, colorem im» Colorem
mutare -.atque hoc quoque huic Turduo conuenit. Auis eft varia, & maculo. mucafe
fa: Magnitudo, & fpecies huic generi ex infpedione noftra, inquit Orniiholo-
gus , eadem fere, quae Turdo minori proxime deferipto . Crura albicant, ( hic quoque Magnitu-
color variar,namexijs,quosego depidos habeo, vbi-pedes crocei funt . ) pedu$,ven- c°r’uraa
trem,& latera punda nigra infigniunt, Venter alioqui candidus eft, & caudae etiam pars pe£us.
fupina in minoribus pennis. Pedus fubflauo,& ruffo colore, in vnum commixtis. Idem veoter.
' fub
6oo myi&is Aldromndi:
fub alis color merus, & abfq. maculis in minorib. pennis eft. Tota pars prona vnafere,&
Alse»
xus,vt audio.no
ret,vtcircu oculos macuIetur;naquatuor,quos ignarus prius colore immutare taquadi-
Oculi, uerfos depinxi,rres erat ita maculatbquarto enim caput tptu ferd erat candidu,cuiiis hic
iam allatae ex Orni|
T ' l 'y'
: , . CT V '
. r^uS nso ivi;:
i ( .* i '
: :iS',
t c
omno
< ;; • ,r.
; c br/n3iiov i:
»f> . ’ ft-ll; ■ . g
, \ .....
puaij rj „ .) f iuj
ii Q ,15 « , - •
. 'tjpn? ,£*
i 'ilssilluro
?!
DOUd
rrsui
)10T T} 3 f
ftbsr) dfi no h onpcb&
. u i .a s rtfi o D 'i ) 3 1 i s i 5 A. e!b e
: ’--T „ loTboiO inqhol xin "
i . u nno n : 1 ol a *i 1' z » i i 1 l ■
03 s)vV jilEjJsiioboqtil
: vioftih j *i< ; rnsb
; ;nubu»T zii : .v ov njtubrb*
5P -oiloiti id I/ r. pli-v-. ioucM rrob
, U ; ol C- J $ - r jylil • : i i;'' o t
. U.CIO J :x. .
•nop 2 3 J 3 T O 1
* ' ' Jv\
.♦■T i f . i . # " *
z.orjoql 3&robu licis;-
bortur cbtuT o;up c5‘i:
2Mg|'
p.ib OpO Z0!ipt2'i Jj.O finr
ir io •/.
jtjijji . 3ijnnoc« 2Uun»
tholo «o '
I
Ornithologiae. Lib- XVI. 601
thologo dcfcripttenicxafquo refpondct,nifi quod pedes haberer, vt dixi, pene croceos, &
alis tergore ,& cauda fupina magis ruffefeeret. Alteri pedes candicabant, roftrum erat
flauu, oculos alba, eaque maxime macula, fubrotunda ambiebat, cetera magis pailcfcc-
bat. Tertio roftrum erat nigrum, color ex cinereo ad album vergebat, macula? in collo ,
pe<5fcore,ventreq.vixerant confpicua? , Oculos huic macula non circundabatierant tamen
in medio duarum albaruimquarum vna prope roftrum erat,altera fere in ceruice .Quarto,
quem delineatum damus, vertex capitis omnino erat candidus , cetera primo ftmiliimus ,
nifi quod pedes minus Iutefcerent . , • '■»*
\ it * , ’ fV '
Turdus leucocephalos cum iunipero.
Eee DE
%
Ordinis ra
do»
IPenthns •
a 9-bif-c.
b 1 1-
C Jn Bocet.
Gallinatfi
Merui? di-
<&£e •
Merula pi'
/cis.
d L'6.de-pi
fcib-c.t
Merula fiu
uius.
capo delle
Meire vnde
di&us.
Gonta.
Centa.
tln Ligu •
Centena.
Meruleus
Color.
fln co.rer,
TilufxO'
g B.x C. I 2
Merula
machina .
Merula jP
jumitace.
h Ub-i •
f?/eg-
602 Vlyfsis AIdrouandi
DE M.ERVLIS
Cap. V I.
ERVtARVM genus,quia cum Turdis in omnibus ferme conuenit,ijs fub-
iungendum omnino erat.In cantu Turdis nihil cedit:humanum fermon£?que-
docctur. Vi&u eodem fere vtitur.Ijfdemin ftabularijs Roma? alebatur-.non mi 10
nus,quam illi in cibo commendaturjquin funt qui Merulas proferant, quamuis
reuera proferendae non fint.Qua? hoc capite generatim fcribemus,priuatim priori Arifto-
selis Merularum generi exa&e conueniunr.
M CLV I V O C A.
BR E N T H V S perperam ab Hefychio ,& Varino exponitur Coffyphos, ideft ,
Merula.-nam aquaticam auem efle ex a Ariftotele facilecolligitur,qui cum Laro,&
Harpa diffidere feribit quoniam omnes e mari vidtum petunt , quamuis apud eun 20
dem Ariftoteiem^alibi, vbi Gr?ce /2p/u$og legitur, Gaza Brenthus verterit, quam auem
pbiiofophus montes, & fyluas colere feribit, efleq; ei vnftum probum, & fo noram vocem.
c Paufanias Tanagra? duo Gallinaceorum genera effe feribit , vnum pugnax, alterum
Merulee nomine infigne s magnitudine Lydas Gallinas a?quans, colore Coruino , aquo
nimirum , tefte Hermolao , nomen Merula? obtinuit . Syluatico Sofofigius auis Merula
eff, verum ea vox a Graeco cwo-art^/squod Matacillam fonat, corrupta cft . Gra?ci autem,
& pifcem zo&
Caprimulgus vocatur ,cum Caprimulgus aiioqui aui§ fit np&urna, de qua fcihcetita libro
de no&urnis auibus priuatim egirnus.
FORMA. DESCRIPTIO.
Jk Riftoteles , citante Athenio, Turdum Trichada,fiue pilarem Merula® aequalem
M . , /\ facit; verum in codicibus, quos nuc habemus, Ariftotelis, id no reperiasrcouenit
Jto&t.tp ^ ^ tn ea magnitudo Merula? c6muni,nepe nigr£, qua primo loco nominata Ariftot.
^ hic depmgimus.Qupd ad colori pertinet, is quide niger eft , quare nigru colore Mcruleu 1(j
Merula mas cum myrtacantha.
dicebat
Ornithologiac. Lib.XVl. 60 j
dicebat facetiffimus /Plautus3fed hyeme3tefte Ariftor. Piinioq.ruffus euadit. Quam hic
depingimus3Iegitimam Ariftotelis Merulam, primOjVt dixi, loco uominetam efseremur,na
nigra e(t,& vuigaris/oftrumq. habet rutilum, quemadmodum de fu a prodidit ille: Alber-
tus Merula? roftrum & pedes coloris tribuit crocei , mea vero Merula pedes habet aterri-
mos3quas tamen ex hoc plane genere poft ff minam depidas dabo, omnes pedes habebat
luteos. Quemadmodum vero plumarum colorem mutant pro temporis diuerlitace, ita pa-
riter roltrum colorem, eandem no fcruar.fed eum proauium a?tace imrnucant.-nam icj anui-
culis3tefte Plinio in ebuh transfiguratur, at maribus duntaxaf. Eodem modo torte in pedi-
bus euenit:Sexus in hoc genere manifefiam differentiam conftituit.Foemma enim vt mas
atra non eft/ed fufea tantummodo. Roflrum etiam vt io illo rutilum non elt, fed inferius
tantum Iutefcic fupra enim plane fufcefcit:pra?tereaguIa,pedufq.totumcx albicante, & fu
°fcefcente coloribus maculantur.Priori icon maris eft, altera foemina?.
Merula femina, f um ilice ce^mfoL^*
'f'- \'j f Irk w ..
Eee 3
Terti©
606 Vlyfsis Aldrouandi
Merula /eu Tertio loeo depila haud dubio ex eodem genere, Merula leucoeephalos dici poteft»
cocepha- nam caput praeter tres maculas oblongas nigras,quae retro oculos confpiciuntur,prorfu$
los, eiufq. candidum eft,pedes lufcefcunt,cauda,& venter aterrimo colore, vti pariter pe£us,atque
forma • alae,£ed quae al bo maculantur , aliquot etiam ex pennis remigibus prorfus candida funt
roftrum,& oculorum iris lutea.
PiV ' J . / *• . ■’ J. • • j I . ’ V' (i • t'J U ( { l I * f/X V { l .• yiiflHI
Merula leucoeephalos cum phylireaangufti folca.
\
Quas
I
Ornithologiae. Lib. XVI. '-1:607
Quas quarto s & quinto loco depingimus , ex albo , & nigro funt maculat#, mas mi.
bus 3 focraina magis ; nigredo vero in foemina longe minus , quam in mare incenditur*
Merula alba,& nigra mas cum myrto
laurea maxima.
Cauda
60 S Vlyfsis Aldrouandi
Cauda vtriquc tota nigra mari roftrum5& pedes rutiliintenseadmodumdoeraina® pallide
flauefcunt.
Merula alba, & nigra foemina cum Phylirea
Narbonenfi.
i
Vltimd
<■*?
i ;■ ■ •
4
Ornithologiae. Lib. XV I. dbp
V/timo loco dcpi&a tota, candida eft, excepto roftro5quod tutilm eft3a^ pedibus^qui
lutefcunc.
Merula candida cum oxy cedro.
unsn?
r’T *• • • *; jff *?•; •, ?fi. !f' i • • V 1” 0^}D
r ~ .... sr
. • j rJf/ • '• fV ■> ■ ,'r jtmstpv
LOCVS
3 9 hi.e . 1 i
b L-S. 24»
C Ltb.6 . «ftf
fan»
$bj.Sol6
a f»
prima diei .
M^rul* ca-
cu valent.
Merui* mi
rus cantus'
Vc fiuuius
cantet.
b p. bifhc*
4?e
a Z*7° /» ©i
I tApolle
b Exer •
237.
Merula..,
quam Pfit
racus irop.
fidus io*
quitur»
<5io
Vlyfsis Aldrouandi
L O C V S.
ME R V L A , inquit Albertus , verfaturin locis denfis confi tis arboribus , &
fpineti$,&in fifturis lapidum.Sed* Ariftoteles hgc de Trochilo tantum, non
de Merula fcripfit. Agit certe Merula eifde in locis,in quibus Turdus,atque
eiufdem fere natur# eft : mutat enim, vt ille, locum : Abeunt, & jtfm^inquit^PJinius ,
T ur dique & Sturni fimili modo in vicina 9 fedbi plumam non amitunt , nec occultantur , mfi I®
fepibus ( alias nifi fpe cibi ) quo hybernum pabulum petfint : quae apud c Platinam fic legun-
tur Occultantur h?c animalia fepibus ,ibique hylnarao tempore pabulum quaerunt.
Ariftoteles etiam hyeme latere fcripfit has aue$, & alias de eifdem fic habet :£u%ddcum
f pate degant in fyluisfiyeme demior antin finiitinpy logos qjprtcps, montium recefifm fecutp, ficti
ti Sturni, Turdt , Merula. Idem fere ait Georgrus Agricola anguftis montium angulis quan
doque latere Merula fcribens,Parafitus ramenquida in Ariftophotis Pythagorifta apud
Athen^um inter alia de fe ia&itat,fi algor fubdio\perpestiendumfitjfe Copfichon.i.Meru-
lamefie. > * i\S Tu d
V O
X,
v f' i V
v KvV/r
:x -sP>4
G A N
T V S.
20
IO. a Atitonius Pantheus Veronenfisfringulcire de Merularum voce vfurpat. Apud
veteres, quod fciam nullum verbum, quod vocis earum proprium fit , reperire
eft, nam ceu canoras tantum eas pelebrant , & etiamnum captui educantur. Can-
tu , inquit Aelianus , Merula valent-., Author v$ro de natura rerum non fuauiter tantum
canere ait, fed vocis quoque obledare : Laudat hunc item caritum
Philomela? author; / . - ^ ./'"V1'
Et merulus modulansjam pulhcris concinit odis,
Nolle ruente tamen carmina nulla canit. 3®
Albertus author eft Merulam quandam olim adeo excelluifte in nouem vocum modis, qui
bus omnis cantilena componitur, exprimendis, vt nullus hominum perfe&e illam imitari
potuerit ; eamque quafi ofientantdmf^pein prefentia hominum nouem ordine voces eflbr
mafte. Vt vero diutius & fuauius cantent, carnibus paficenda? funt^aide Albertus tefta
turclaufas ergaftulis propter pinguedine diutius cantare, & tunc contra natura carnibus
vefci, & propter eas libentius canere. Veru no femper cantant, funt enim ex genere earu
auiu,qua? vocem mutantrimo mutefeere Merulas traditi AriftoteIes,ita enim in Grgcoco
textu legitu^nemper^j' qoovLuuv ’/%&, Gaza autem no rede vertit, vocem reddit diuerfam.
Aues quadam, inquit Phi!ofophus,per anni tempora tum colorem, tum vocem mutant, vt
Merula, qua? nigra rufFefcit,& vocem cohibet.Canit enim a?ftate per hyemem verdjftrepi- 4°'
tar,& tumultuantem edit vocem.Gr^ce legitur g’ v ixiv ydp reoSi ps/, rSJV z&fAwos na.rayti
(pS-iyyercu Sopv/3aSa; , Gaza ift|c quoque parum re
PLINI VS .«Turdos, & Merulas inuicem amicos effeferibit. Sed locum hunc in
Turdo , ex Ariftotele correximus , qui T urtures cum ijs amicos elfe atferic, non
Turdos . Rubeculam appellant quandam auiculam a rubente peCtore, de qua in 10
hoc opere pofteafuo agemus loco , hanc feaudilfeait Ornithologus Merulam amare,
eamque fequi , & noCtu fere iuxta Merulam ,aut in proxima arbore conquiefcere. Verum
quemadmodum bafce binas auiculas habet amicas Merula: ita contra inimicas binas alias,
aduerfus quas illa» Merulam non defendant , Crecem nimirum , quam moribus pugnaci-
bus elfe b Philofophus author eft,&No<5hiam : Crcx .inquit ille , Merulam impugnat,
nocet enim itft , pulli f que NoCtua? vero nonnulli ita infenfamefle volunt , vt quotiefcun-
que clamantem audiat , ex templo ad illam velut illatam libi iniuriam vindicatura, ad-
uolet . Sed forte hocpoftremum non ita mirum videatur, vt occulto odio aferibamus in-
nato. Hoc vero omnino mirandum eft , vel faltem nulla eius ratio naturalis aflignaripo-
teft,fcilicer cur mali punici grano, vt teftatur c Aelianus, percat,quo ahoqui cetera anima- 20
tia impune vefcantur,pra?tcr Circum, Larum, Turturem, Vultures, & Scopes, vt Gyllus ad
dir,quo? aues eodem deuoi ato,yt idem Aelianus prodit, intereunt.
CAPIENDI RATIO.
a InExeu
M
E R V L A S , inquit a Oppianu$ ,& canoras Lufcinias capere licebit laqueo
inter denfa fruteta collocato , quem bini orbes conftituant fub intortis fini-
busr^tis latentes, & marinis retibus , qua? Curo^de vocant fimiles . Intendun- 3°j
tur etiam longiffimi ncrui bubuli pofita in medio virga , a neruis funiculus, laqueus
fufpenduntur . Ad hfcefca imponitur vermiculus aliquis , aut lumbricus , qua inefeata
auis illaqueatur , & omnibus illis , qua? ad capturam defti nata erant , circumactis detine-
tur . Cartcriim in Merulas alium etia captionis modum adolefcentes excogitarunt. Scro-
bem hyernefodiunt,ciimauis maximecibiinops eft,&oliua?, aut Lauri baccam inijetunt,
ac prope teftg fragmentum , vel lateris ponunt : ferobi item paxillum inferunt, quo tcftas
binas intendunt. Apponitur, & altera auislaqueo ligata. Sic omnino Merula famelica
aduolabit, &fcrobem fubibit, Ha?cille . Retibus vero etiam olim capi foliras elfe vero
b M art
o verius eft, & ab eiufcemodi capiendi modo b Horatius comparationem detorquet in ambi-
d 1 tiofus poetas , qui fcilicct etiam(cum errant(laudari cupiunt:
Hic dum fublimes verfus ructatur , & errat^
St velut i Merulis intentus decidit auceps
In yuteum^foueamque.
Quali dicat, fi intentus auceps Merulis capiendis furfum afpicit , & foueam fibi proximam
ta^tiamTr non attendens, incidit in eam,ira malus poeta dum fuperbit , & nimis laudari appetit, inci-
sas vult lau dit in foueam reprehenfionis publica? . Apud Nermannos Gallia? populos,referente c IoT.
dari. Bruyero,vbi frequens hfcauis eft,infepibus noctu ad ignis fplendorem retibus extenfis
cZ,b5.c.*Q. capitur.
COGNOMINATA.
a Lib.de.re
rufl.c.x*
COR NELII cognomento Merula? memini in Pauone ex a M. Varrone ad-
dutftis etiam cius verbis facetisfimis . Erat autem confulari familia ortus.
Hic cum flamen dialis elfec, Mario, Cinna priori bello ciuili vrbem hoftH
torneiius liter ingredientibus , & in omnes , qui a Scylla? partibus ftabant fa?uientb
busoccffus ^Us ctiam occifus fcilfaram venarum cruore Iouis oculos afperfiffe legitur . b Corne-
b iiws Tacitus neminem duobus ,&fcptuaginta annis poft huius Merula? ca?dem in flammi-
nem
i
II
Ornithologiae. Lib. XVT. (5ij
nem dialem fuffedum fuifle author eft. Quem locum Taciti annotans r ludus Upfius ve-
teris hiftoria? periciflimus.Conftat,inquit,ratio.Nam Merula /nterfedus anno vrbis 668 .
Suffedus flamen nonus ab Augufto,anno vrbis 764.
Noftroamo Georgius Merula floruit Alexandrinus 5 vir vtriufque lingua dodus.-fed
in quem Philippus Beroaldus fa?pe inuehitur,
denominata: •
VIS qu3?dam,tefte Ornithologo BrachuogeI,BrachamfeI appelIarur,ideft,Me-
rula nonalium, quod in nonalibus agris fere dega t,& circa loca paIuftria,roltro,
& cruribus oblongis, corporis reliqui fpec-ie,vel magnitudine non diflimilis,vt
arbitratur Merula;. Efl autem, ni fallor Gallinaginis fpecies . I aryocaradcn auem Orni-
thologo didam Lacus Verbani accole Italico fermone Merlealpadie,id eft, Merulam Al-
pinam nominanr.Galbu’a,fiue lderus3fiue Pictis nidum fufpendens, flue , vt recentiores
vocant, OrioIus,Brabandis vulgo, vt in eius hiftoria fcripli,Goutmeerl,hoc eft,aure£ Me-
rula,vel Olimeerl,id eft, oliuo? Merula appellatur.
A Merula Plautus adiediuum deduxit Meruleus, quo vtitur,vt dixi, pro colore nigro
c In com>
Brachu©
ge!-
Brachafelc
10
nam Anthemonidem adolefcentem ita verberaturum amicam fuam inducit , vt tota flat
Merula, nigra;
Sam Pelago illam pugnis totam faciam, ut fit Merulea ,
Itaque replebo atritate , atrior multo, vt fiet ,
ffuam Aegyptiam qui cortinam ludis per circumferunt ,
Gryocata-
dx.
Male alpa
die.
Coutmeer.
Blimeetl.
Meruleus •
PROVERBIA
M
E R V L A ad Merulam, vetus prouerbium , & fimi I e ei : Semper Graeculus ajft-
det Graeculo . Item ei; Cicada Cicada cara for mica formica : item vuigatiflimo lilis
Simile gaudet fmili.
Kl%htig xcoporepoc, id eft, Turdo [ardior , imperitiores nonnulli perperam Merula furdior
verterunt.
E ,gia di Ia dei rio palfato e’l Merlo , prouerbiu
id eft Merula riuum pra?teruo!auir, prouerbialiter a Pctrarcha prolatum eft, pro eo,quipre Italicum»
fentife periculo eripuit, & in tutum euafit.Merul a enim, cui prope riuum amnemue ab au-
cupe tende bancur infidia?, vbi flumen alis tranauit, extra periculum eft.
R
nentis :
V S V S IN CIBIS. '
OM A NOR V M luxuria Merulas v na cum Turdis faginabat , vt in Turdi pedoris
hiftoria abunde videre eft.&in pedore earum non paruam collocabar volu- Meraiae de
ptatem, quod ex 4 Horatij dodiflimis "hifcc verfibus manifefto conftac ca- ^
Et leporum auulfos,& mulio fuamus armos,
fluam ficum lumbis quis edat, tum peti ore adutto
Vidimus & Merulas poni^fr fme clune Palumbes.
0 Inter popina? enim profeflores, & ganeg ftudiofos difeeptabatur fepeclunefne proferen-
di fint tergoribus, vt videre eft apud b Plinium cuius verba in Gallina citapimus,& h»c bre b L'x,c' 5°
uitatis gratia proterimus. Apud c Philetajrum, fiue Nicoftratum,vt citat Athenaeus inter- cnyt2.
roganti cuida,magnamne impenfam facere fc velit, alter refponder, minime, fed non for-
didam,iubetq emere cuniculos , Anaticulas, Turdos, Merulas . Quod ad carnis pr^ft an- Carnis bo»
tia attinet, Elluchafim no infima? claffis medicus Merulas in cibo improbar,eo qudu ver- nitas^
tnibus,&locuftis pafcantunvndc, inquit, carnis acrimonia in eis percipitur, & odor ingra-
tus ^Platina item Merulas tarde ait concoqui, paruq.alere, & augere melancholiam. Me- r‘Li '** de
oici vero Salernitani inter aues laudatas eas enumerant: & quamuis e Galenus carum car e
necn inquiar, duriore e (Te, qua Perdicis3Co{umbe, Gallina, &c. tamen vbi de cibis boni , a\mt
F f f & mali
qui ee ciet^vfque monenti ,
ScilicetyVt morem fic homo qui fque gerat .
Oculos hominum, aliorum alitum more,appetk, quod imaginem in ijs fuam vclut in fpe-
culo intuens, cognati defiderio trahitur, ipfiufque confuetudinem defiderat. Ante tem- Quado vo-
pus autumni , quo esetera? aues incubaint , prolique dant operam , cum colore etiam vo- mutet
eem mutat , ac alis expanfis nouos cantus excogitat , fecum ipfa continuo murmurans , °r mu~
nec veteris tamen, quem olim didicit, obliuifcitur . Color fubhyemem e caeruleo niger
euadif,quem mox circa veris initium in proprium rurfuscomutat. Adulta, vel e nido ma-
Fff 3 terno
6i8
Vlyfsis Aldrouandi
terno femel Ggre/Ta,valuitq. paulum ad fucfa&a non amplius vIIis(quod omnes aucupes
Nidugo affirmat) blandimentis, vel aftuttjs,ob innatam.folcrciamcapitur.Nidum in praealtas,de-
uiafquefolirudincs defuper in fpecus congerit, quando locum /ecuritati idoneum nadta
eft,cuitur6fe foetumq, fuum credere auiit,cumq. Tua quoq. fraude altiffimis iugis ab ho-
minum acceffiu non folum abdit, fcd a rupicapris etiam, alijfq» feris ,in cauernas deorfutn
condir,ibiq.pulIos ternos,aut quaternos vermibus nurr>r,dum eos extranidum produ-
Puili vc vi» 6os expoliat. Tum prius venatores, /iue aucupes vel fortuito, vel ex infidijs loco ani-
dis eximen naaduerfo,Gra!/o, feu fparo longo, tereti Ixui, cuius lingulare, & rarum inuentu lignum
sur ,
io
a Lib.l.ob
fer-c.li>
Forma»
Vox.
eft( qualis fcanforibus , rupricaprafque praecipitantibus ftepe vira1 periculo femper in
fcendendis fcopulis adiumento effie folct) arrepto, ibi etiam afcendunr, vbi vni planta
veftigiumnon crederes.Et ne quid praeteream) faciem hi non totam, fcd qua in tranfuer
fum profpiciunt, ac inde caput illis vertigine afficitur ,fafciolis obtegunt, parrim aduer-
fus ipfos pullorum parentes,partim & veriore caufa, ne quoquam latius oculorum radijs,
ncieue pertingant, quam quo folo pede innitendum, vel manus implicanda eft , Sic illi
tandem ad nidum,non abfq. extremo periculo, & defatigatione permeant quam praelun-
ga illa, quam diximus,fudefurfum c profundo ad fefe attrahentes auferunt, domiq.fo-
Steintotele. uent,& alunt, deinde vel chare vendunt, vel proceribus notis mares diftribuunc . Ha’c
omnia ad nos Raphae! Seilcrus . Sufpicor autem eandem hanc auem, qua? Blauvogel ab
ipfo nominatur , aut certe congenerem a R hcetis circa Curiam, alibiq. Steinrotele nun- 20
cupari.Hadtenus ibi Ornithologus,fed alibi rurfus: Vidi ego iuxta Larium Lacum Pafie-
rem folitan'um,veI montanum, vt vocabant, foeminam,nifallor:qu£e eadem cum Meru-
la habebat communia, qua? Cyanus anis ( em Steinrorcla)nempe roftrum, pedes, & ma-
gnitudinem;caput cinercu fere:dorfum,vetrem,& pe&us c?rulea,(verfus /ole prefertim)
al'ae,& cauda vno colore nigricabant, a Bellonius, qui hanc auem C yanon,fiue,vt vertit
Gaza Caerulea. Ariftor. effie arbitratur, in huc fere modu fcribt.Auis,qtn Cyanon Arifto
t.eles, Plinius Ceruleu vocat.qm in rupib. aitoru montiu vcrfanir,& Merula fimiiis eft,
nomine mutato, nuc vulgo Grecis Petrocoffiypho vocitatur, hoc eft, Merula faxatilis.Eft
autem Merula minor, vndiquaq. ceru!ea,& in magno pretio propter cantu, & caueis indu
ditur.Voxei eade,quae Merulae,Ga!licum nomen nullum, quonia in Gallia no reperftur, 30
vt neq. in Italia ni/i caueis apporteturrquandoq. enim nido eximitur, vt fermone huma-
€ lib.6de num edoceatur. c Alibi vbi cx profeffio de eadem hac aue agit, appoftta etiam icone .
ciuib.c.i6. Quamuis, inquit, auem Ariftoteli Cyanon, Gazae Caeruleam vocatam Gallice Merle blcu
sppe-Hcinus, nihilominus hoc non facimus, ac /i Gallia’ nota effiet, fed quia rufticorum Epi
dauri,qui diucrfo vtuntur id/omate,aIij,qui Italice loquuntur, Merlo biauo,alij,qui Gre-
ce,Petrocoftypho,aIij,qui /impliciter loquuntur, Illyrice Merle tantum appellarunt. Ca-
ueae inclufa cantillar,fuauius etiam, quam Merula : quamobrem ruftici Illyrici in rupibus
degentes nidis eximunt, & ad vrbes deferunt, vt vendant . In Gallia non inuenitur, nift
aliundeinferatur. Nidificat in montium fummitatibus, quemadmodum in Creta, Cytha-
rea, Corcyra, Zacintho,& Euboea, qua? vulgo Nigroponto dicitur, obferuauimus, Arifto- 4°
Defcriptio teles cius citato loco mentionem faciens dicebat vulgoin rupibus confpici in Scyro.Ari
ftotclesfuam Athenis condens de animalibus hiftoriam, viros per diucrftis mittebat re-
giones ad inquirenda quacunque animalium genera, in Scyro autem montes multis rupi
bus fcabro/i funt. Vt vero cotnpendiofa,brcuifque huius auisfiat deicriprio,imaginabi-
muf nobis exiguae flaturae Mcrulam,coloris caerulei, nam talisomnino haec anis eft. Gar-
rula eft, & raro ad plana defcendit,quinque plerunque pullos cdit,plures nuquam . Idem
& pra: /tantius etiam, vt Merula nutrimentum praeftat,eamque volando vincit, & eodem
vidtu vtitur . Haecomnia Bellonius,halIucinatus huiufmodi auem Cyanon, ftue Caeruleti
ro"r°n^er* Ariftotelis c^c : de quo nempe d hic ita feribebat . Nouimus, & faxatiiem auiculam
dg.bi.c.zi <]uandam,cui nomen Caeruleus ( Kiiavoc proparaxytonum , quamuis apud Hefychium 50
C-Erulcus oxy tonum legitur)^#* rnaxiw\in Scyro colis , faxa amans, magnitudine minor , quam Me~
Ati/totelis. rula , maior paulo , quam Fringilla , pede magno e Hi , fcandit j, faxa, colora tora candeo, rofiro
tenui {pvyyoe, patenae Gaza vertit M7ttov , cui, adftipulatur etiam Alberti translatio, quae
habet gracifc, verus interpres anguftum)e£* longo, colore brevi f militer, vt Pipo (tV-aroe.Gaza
videtur 7ti7rct Icgifte, pro qua voce etiam alibi Pipo tranftuiir) ell. Turnerus Caeruleum
conijcic effie auem, quae Anglice vocetur a Clothu rd, a Sinar che, an Arlyng,:i Steinchek,
& Germanice cin BrechuogcL Hanc, inquit, in cuniculorum foueis ,& lub lapidibus in
Anglia nidulari, Schyeme non apparere. Sed Brachuogel apud Germanos, tefte Orni-
Merlo bia-
vo .
Merle.
Locus .
Pipo .
Ooihurd.
Smarche.
Arlyng.
thologo
Ornithologice. Lib. XVI. <5 ip
Arquinata.
Klein Z’m»
met.
Oruleus
qe^auis A-
riiioteJi.
■Pipra quae
au is.
"Pici genus
FringiiJae
magnitudi-
ne»
tho!ogo>aIiarum etiam auium nomen eft,vt Arqhata?,& au is cuiufdam circa aquas deqen
cis proceris cruribus, quarum neutra Caeruleus efje poteft. Ego Turneri Caeruleum non
agnofcoi vc neque quorundam aliorum Germanorum, qui Camsleum Germanice inter-
pretantur Klein Z'immer 5ide(f jTurdum minorem. Nullum enim Turdum Caeruleum no-
uimus. OrnithoIog'us,cui ego ad fttpulor . Caeruleum de genere Picorum e (Te conijcit,
ciimj& crure fimiliter breui,vt Pipra fit(Pipra autem, vel, vc Gaza vertit, pipo Ari do teli
non alsam aucm effc alias demondrauimus,quam Picus eft) eoque ad fcandcndum apto,
& roftro etiam, vt Picorum genus oblongo . Tradit id Ornithologus apud fu os Pici ge-
10 nus efife Fringilla paulo maius, caeruleo dorfo, & roflro tenui, longoque, vulgo Chlaen
appellatum’, quod, inquit, an Caeruleus fit inquirendum :qu£ faneconie&ura mihi non
difplicet.Qua? omnia ex Ornithologo dixilTe volui, nequis fequutus Bellonium Merulae
illud genus cum AriCwtdis Cyano, fiue Catruleo confundat ,
DE PASSERE SOLITARIO BELLONII.
Cap. 1 X.r
DEM Bellonius diuerfam longe a noftro,& Ornithologi pro Paifere So-
litario depingit, deferibitque nimirum hanc, quam ab ipfo mutuaram hic Nominis
nos exhibemus, nc quid in hac nofha Ornirhologia de e (Te quifpiam dicat, ratio .
Defcribimusjinquit Bellonius nunc auem, quam vulgus Paffercm Solita-
rium nuncupat, quod in rupibus folitarijs, vt fimiliumlocorum incolae ob-
feruarunt, nidificet, tum etiam propter locum pfalmographi, a vbi dicitur, Pa[[er f olit a-
rius in te flo. Arbitrabamur ciim primum eam obferuaremus,indubitanrer ede Charadri- a a
um, memores vero eorum, qua? cumhiftoria Acthiopica,tiim ab Ariftophane,& Arifiote- Defcriptio
fe fcribuntur,apertidime differre iudicauimus . Monticolae vbi canentes audiunt, nidos
earum obferuant,vt earum pullos in proximis duitatibus vendant .
C. t; 'f J 1 1 • • ‘ ‘ : 1 ‘ " ■ 1 y.;. 1
Paffer Solitarius Bellonij cum lauro tino
bacca caerulea.
u
Nos
620
Vlyfsis Aldrouandi
Fe&us.
Dorium*
I®
Nos qui nidis eas faspe eximi vidimus,maris,& frmella? mores obferuauimus. Similis eft
Befcriptio eiufcemodi Paflfer folitarius Lufcini;e,cifdem motib. pra?ditus,craffitie vero Turdi Iliaci.
Quinomen ignorat, facillime Turdi genus elfe judicarent, maxime cum colore illi fimilli-
mus fit, Mas a f?mina pulchritudine coloris diftinguitur, pulchrior enim ille eft.Pen^ ma-
xime fubpe£fcore,& duab.coftis colore funt da<5tiIoru,fed macula? colore variant:dorsu
cinereum eft,fuluo maculatum, cauda, vt in Lufcinia,ruffa,quam mox,vt nido eximitur,im
mutat. Roftrum rotundu acutum, & fubalbum,in extremo nigrum, pauloq. robuftius,qua
Turdi.aut Merule quauis nihilominus carne vefcatur,vrpotequife&afecus viasdeuorer.
pedes Turdo fimiles.-cui etia colore refpodet, item oculis, quos albf pluma? ambiunr.Ra-
ro in plano,aut per valles cernitur :omnib. eft admirationi. Quodam anni tempore degit
fubtegulis,quas imbrices dicunt, quales plerunq. in caftris obfcruamus,qua? in altis mon
tib,fitaiunt,vt fit in nonnullis Aluernia? locis. Olim hi palTeres in Gallice noftra? planis
apparebat, nunc in caucis mafueti adferutur.Francifcus Gallorum Rex curiofus,& fimi*
3ium rerum ftudiofus tanti huius auis cantum fecit, adeoq, eo afficiebatur, vr nullam pra?-
ter hac audire dignareturreft aute fuauiffimus,& omnium iudicio admodum delectabilis:
no&u ?que,ac interdiu canit, maxime ad Iume candqle.Hfc & quffeqmintur Bellonius.
DE MERVLA MONTANA.
Germanorum. Cap.X.
R/ETER recentum proxime procedenti capite Merutegenus , aliud in
Germania eft, a quotquot ego obferuaui diuerfum,vt ex collata cum co de
fcriptione perlpicio , quibufdam viris doCtis , qui fufpicantur tertio id ab
Ariftotelis loeodeferibi inter Merulas, Birchamfel, ideft Merula montana
diClu. Ornithologus fefe lanuario menfe, & initio Februari] hoc genus fuf-
cum vidifiTe f radit, in venjtre ad cinereum colore inclinans. Mas, inquit, paulo nigriore#,
& pedore magis rufo, & maculoftore, quam femina; roftro color idem in vtroquefexu.
Autumno adueniunt,& ad cibum tanquam Iaut£,& optima? probantur. Noftri quoq. vo-
cant Biroamfzlcn, vel Hagamfzlen . Hanc «reputo, cuius deferiptionem olim confeci
huiufmodi.Auis eft paulo infra Turdu maiorem. Colore nigricat in capite dorfo,& alis,
rufo quodam modice admifto. Cauda eft atra. Crura ex glauco nigricante, rufoq.com-
pofttum coloremhabent . PeCtus obfcuremaculofum, ex plumis partim fubfuluis, par-
tim nigricantib. Os interius & lingua luteo feu melino colore sut.Roftrum nigru,&con»
colores digiti. Ventris color ex nigro, cincreoq. mixtis conftare videtur. HaCtenus ille .
20
Bifchau fel.
Birgafzlen»
Hagaszlen.
Defcri ptio
Color»
DE MERVLA TORQVATA. v’°
Gap. XI.
ELLONIVS, a qui,vt diximus, huiufmodi Merulam exiftimat tertium Me-
^ rularum genus efte apud Ariftotelem : Allobroges, inquit, alij montium ac-
cola maximein valle Ambrunenft,& proxime D.lo Morienfem quoddam
Merula? genus vocitant MerleaucoIIier: quo ijs in locis nulla alia auis eft:
frequentior. Cum vero rarum, &info!ens id genus nobis videretur, tum
ob torquem coloris cinerei , vt in Perdice maiore ruifa , ^Tetrace, tiimquodruftici
nomen ignorarent , opera? pretium , neceffariumque nobis videbatur videre nunquid
eius vfpiam meminilTet b Ariftoteles,inuenimufque agnouifte,dicerequc in Gra?cia re-
*‘pto Penr,:nam P°# h^itum de Merui a nigra & alba fermonem, eft aliaftnquit, quedam Me.
& hiftoria ruia ex hoc genere , cui fimilis eftet, nili roftrum haberet rubrum, habitans in altis mon*
tibus.nec colore tam nigra eft,fed fufca.qua? omnia huic Merula? conueniunt. Roftrum,
pedes , vox, volatus , nidulandi modus , geftus , vt in Merula , color etiam qualem dixi*
Ariftoteles : quare omnino concludimuseandem efte cum tertio Ariftotelis Merularum
genere » In planis nullam reperire eft,cum alioqui in montibus ita abundent, vt ijs tan
tiim.
Mede a u
Collier.
tota»
Vfus in ci
bis.
i
Ornithologia?. Lib. XVT. 621
tum hofpites cauponibus excipiantur . Idem ijs fapor , qui Merula? nigra? , & ijfdcm ve-*
fcuntur. Ha?cilla?. Et alibi in obferuationibus, interprete Carolo Clufio,quemadmo-
dum inquit. Ariftoteles tres Merula: fpeces agnouit : fic illi Merulas habent nigras, &
albas,quas veteri Graecorum nomine Cofsyphos appellantjtei tiam praeterea fpeciem,ai
ius Ariftoteles meminit,quam Galli peculiari nomine Merle au Collier , id eft, Merulam
torquatam dicunt, quoniam torquatam lineam habet fub gutture verfuspe&us collum
omnino cingentem , eius magna frequentia in valle Morienna, & per reliquas Allobro-
gum valles. Veriim, vt diximus, Merula torq laianon eft tertium Ariftoteucum Merula-
Merula torquata mas cum myrto exotica Plini;.
\
6 22
Vlyfsis Aldrouandi
rum genus, &diuerfam omnino ab ea,quam ponit Ornithologus , iconem exhibet , in qua
nimirum nulla in collo, nefcio an pi&oris incuria, an alterius, torquis exprimitur.Sed & Or
nithologus depingit fteminam, qu£ amare plurimu differt. Nos vtriufque vt differentia
tor appareat,hguram damus . Defua vero Ornithologus hunc fere in modum feribit : Apud
qua nos circa montes reperitur,& vulgo nominatur Pvingamfel , hoc eft Merula torquata, vel
Onmnolo- Vualtamfeljideff Merula fyluatica .Magnitudine fere, decolore Turdi eff, inter collum,
gi iefcnpc. & pedtus pdrte prona habet albas duorum digitorum latitudine plumas: reliqua pars tota
KmgafeU
Vvairamfel Merula torquata fami na cum Ari a T heoph.effipie alnia
;
Ornithologi*. Lib. XVI. 61$
inferior varia, & maculofaeft, nigrisin medio pennis, ambitualbis : roftrum inferius fub-
ftauum:tota pars fuperiorfufca , alarum penna? margine extrinfeco albicant ,prgfertim
qua? in medio funt. Auis barbatula eft vt Turdus. Nomina eis apud noftros diuerfa:Birg-
amfel jSteinamfel, hoc eft. Merula montana, Merula faxatilis, RofzamfeI,quod in fyluis
vermiculos quaerat in fimo equino, Kureramfel forte quod circa Curiam Rhetorum in mo
tibus degat . Sed Birgamfei vocatur etiam Merula fufea non canora , de qua fupra in A.
ItalisquibufdamMerioalpeftro. Hadenus Or utohologus . Mas in hoc genere deferi-
ptu longe facilior eft, totus nempe colore aterrimo, exceptis roftro,quod luteum eft, & tor
0 que, qud? candidiffima. Fgminam ante annos aliquot ab aucupibus , qui Columbinam no-
minabant in foro menfc Decembri emptam ita deferipf . fcft hec Meruladodrantem, &
palmum aroftro ad vieima cauda vfque longa, corpore toto fubnigro,feu fufeo intenfo ,
hoc excepto, quod in vlcimo gutture, fcu pedore principo macula albiftima pollicem lata
ad humeros vtrinque pertingente ornatur velut torque cadida.Penn? quoque remiges
a!aru,necno ventris extimis oris no nihil candicant,ceteranigricantia.Roftru circa nares,
& in apice nigrum eft, ad latera flauefcit:pediculi fufci,crufcula*ex fufeo fubrubra funt.
Birgamiei.
Steinarafel.
Rolzarafel
Kuererafel
Merlo ai—
peftra.
Merul^ tor
quae* ma-
ris deferip-
cio.
Faeminac
forma
Columbi
na.
Merula bi»
color.
Defcriptio.
Kortrum.
Color.
Cauda.
AI*.
62 4
Vlyfsis Aldrouandi
DE MERVLA BICOLORE. Cap.XII.
VEM, cuius modohicicon exprimitur, Merulam bicolorem vocare placuits
quoniam duobus potifsimum coloribus5fufco fcilicet, aut fubnigro,&Iuteo
rubefcente, variet tantum. Arbitrabar prius effe Merulam fufcam 5 Arifto- '
telis, fed cum inuicem conferrem, diuerfifsimas eflfe facile animaduerd. (
Auis eft Merula paulo minor, & exilior, capite fufco,pundu!is, feu potius jq
lineolis cadicantibus variegato: roftro paulo quam in Merula breuiori, ex
luteo rubefcente,qui pariter color intendor in tergore, & cauda remitfior in pedore, 3^
ventre confpicitur.Caudaetiam,quamin Merula breuior efhalarum remiges fufea? in exr
tremis oris alba?, pedes breuiufcu!i,digid vero pro portione longi, lutei, vngues rubicun-
di.PIanta appida eft Phellodris albus latifolius.Habes iconem auis pagina procedenti.
Merula congener cum mirtyli vulgaris ramo.
1 ' • ■
isM
.
Ornithologia?. Lib.XVl.
DE MERVL£ CONGENERE.
Cap. XIII.
2 u -
N N O a partu falutifero 1597A fratre Chriftophori CoriaJi fculproris mei, Magnitu-
pi&uram huius Merula mihr comunicatam fic delmeaui , Corporis figura, do.
& magnitudine Merula fimilis a roftri initio ad cauda? extremu dodranta- Colob-
iis,roftrum nigrum, nigrum etiam caput, dorfum, & cauda, feci colore dilu-
tiore, & ad fubcaftaneu vergente extremis oris albicantibus, prope roftru
erat linea rubrajpronenepe pc&ore,vemreq roto.& cauda albicat lineolis quibufda cine
reispertranfuersu du&is,& Accipitrinis ferefimilibus:pedeseratfublutei,vnguesnigri.
DE MERVL£ CONGENERE ALIA.
Cap. XtV.
IVSCEMODI auis, cuius mihi copiam fecit D. ArchangeJus Graphius, Magnicu-
nobilis Bononienfis,Merulis erat minor, PafTeribus maior,capite cinereo, do.
oculis nigris aureo circulo circundu<5Hs,roftro pro corporis portione robu-
fto luteo, crafifiufculo, in extremitate nigro & acuto, pedore, yentreque ci- 0 or°
nereo, ventre tamen magis albicante: cauda alba duabus medijs pennis ex
ceptis,qu£ cinere^funtjin extremitatibus nigricante,dorfoadcaudam caftaneo obfcuro ,
pennis alarum, qua dorfoiunguntur , albis, qua ventri, nigris ,remigibu$ in extremis oris
cinereis . In fumma fimilis quodammodo erat ha?c auis Collurioni cinereo .
Merula? congener cum Milio,
/
6i6
Vlyfsis Aldrouandi
DE MERVLA ROSEA.
Gap. XV.
marinas”U> A V E M hanc aucupes noftri Sturnum marinum nuncupant: apparet quandoque
U % in agris noftris , 6^ in fimo ver fatur j mihi Merula? potius , quam Sturni ge-
nus efTe videtur . Sturnus enim maculatus eft 3ha?c minime .Merula paulo minor eft?
, - st ' . „ ■
Merula Rofea mas/eu Sturnus marinus vulgo
cum cicutaria latifolia fcetidifsima.
tergore
Ornithologise. Lib. XVI. 6zj
tergore o & pecore , & alis fupernis rufeo , feu carneo , capite cirrato , alis , & cauda ni- jviagnicu-
gris,remigibusfere fubcaftaneis ,roftro, qua capiti iungitur,nigro, camera carneo, pedi- do.
bus fere croceis . Mas in hoc genere coloris vegetioris , & pulchrioris . Fjeminae caput
quod ad colorem mari fi mile, reliqua vero pars colli, alf, & cauda minus , quam in mare
jijgrefamr. Plurimum adipis corpori adijciunr, & in cibo commendatur.
Sturnus Rofeus.,& niger marinus fcemina cum
moly Indico vero*
3 Lib.6.de-
umb.c .27-
Color.
Cauda.
Magnitu-
do.
Color.
6 28 vlyfsis Aldrouandi
DE MERVLA BRESILICA.
Gap. X V 1.
jE P I NGIT hanc aucm a Bellonius inter Merulas duftus hac fol a ratione,
quodquieamin noftras regiones deferunt e Breflilio , Merulam Breflili-
cam nuncupantjquare & ego cum de natura auis ille nihil dicat, mihiq. pa-
riter ignota fit, Merulis eam adiungo, quamuis alioqui roftri breuitate , vel
curuitate potius ab iliis plurimum diferepet . Qui huiufce auis ad viuura
fadx copiam mihi fecit pariter Merulam Breflilicam appellabat. Qui in nuper inuentis
regionibus, inquit Bellonius, mercaturam exercent, lingularia nonnulla, quas hic magno
veneri credunt , fecum afferunt. Verum quia fieri non poteft, vtaues viuasin caueis por-
tent, itaque detra&am eis, qua? ceteris funt pulchriores, qualis ha?ceft, pellem nobis affe*
runt , magnumq. inde qua?ftum faciunr,maxime ex hac, quam Merulam Brefiilicam voci-*
tant. Magnitudine tamen a Merula dilferr,coIor totius corporis, fi caudam, & alas exci-
pias , qua? nimirum atra? funt, adeo intenfe rubent, vt omnem alium ruborem fuperet:neq„
etiam homo colorem rubeum excogitare queat, quam ille no vincat. Cauda oblonga eft,
1»
Merula firefelica cum oleastro»
/
Ornithologiae. Lib. XVI. 629
pectes, & crura nigra, roftru brcue, vt in Pallere, Penri? ad radices vfque rubcft. Heciie’ pejes,
Quf quidc defcriptio aui/cuius imago hic pon ituf, confieri it, fed quodammodo munia c ft, noiUum .
Alse enimtpta? nigra? non funt , vr ille videtur afferere: fed penn? fuperius omnes ad fca-
pulas intense rubent, dein nigra? qua?dam fuccedunt; has rubrf rurfuscxcipiunr,qu? fub- Aia?,
fequutur, remiges nimiruomnes,nigra? funt,ficuti quoque cauda. Roftru etiam tam breue
no eft,vt Pafteribu$5craftius ite, & infigniterrecuruu, coloris extra fufci,intqs vtexrinvt in manucodia
tis cernere eft, quibus fagaciffima reru
parens natura, qu^ nunquam exuperat,
minqua deficit,neruos pro pedibus de
dic, quibus arboribus,cu opus eft,adhg
30 reat. Vnde plane affirmaucrim,aut pe
des aui fuifse ablatos, aut prorfus mon
ftrofam ipfam effc-.cft autem, quantum
ex pi&ura conijcere queo dodrantem
magna, lata digitos tres binis diftindta
coloribusjcapite, ventre, dorfo coloris
coccinei intefi,& vegctiialis & cauda
nigris ( quare Merula porphi; omela-
nos dici pofiet, a prgdominio fcilicet,
4° nam pe&us, & primum dorfum macu-
lis lunatis virefcctibus variant )roftro
Merulg, in extremitate recuruo, ni-
gro,infra tamen, qua capiti coniungi-
tur candicante* In oculis nihil appare-
bat, vtpote qui in animante exanima-
ta conniuebanr*
Manuco*
diat* ner-
uos habet
pro pedi-
bus.
Defcriptio
Merula
prophyro-
mdenos.
G gg
DE
Tumeri, &
Ornitholo
gi error.
Merula fa-
xaeilis.
Turdillafa
xatilis.
Rubecula
faxatilis.
Nocifraga»
Nufzbre -
chelo
djo Vlylsis AIdrouandi
DE MERVLA SAXATILI, SIVE
■ • ‘ * : v " " * ' 1 ' ' 1
Caryocata&e Ornithologi.
Cap. XVlll.
E N E R V S,& Ornithologus perperam eiuscemodi auem cx Grac-
" ~ ' culorum genere faciunt i perperam etiam nonnulli Cyanon Ariftote.
lis eiTe arbitrantur. Redius M-ruIa faxacilis , aut Turdilla faxatilis dici
queat. Quidam etiam Rubeculam faxaciiem nuncupant: Itali Correfolo , *«
circa alpes , & Lacum Verbanum Mer-lc alapa Jie , id ett, Merulam alpi-
oam, Galli Callenoix , Latme nucifrugam dscas , etli Coccothrauftes eiufdem eodem
nomine veniat. Germani eadem figmticatione Nufzbrecher. Ornitologus, aut eam Io-
Caryocata5ie$fea Merula fax miis Ornithologi cum nuce.
rrplfji
"/'A'
Ornithologia?, Lib.XVT
cem exprimeret Caryocaraden jquanqua^nquit,nQ ignoro Caryocataden apud A. rhe- Catyocata
nxum nominari vel ■inftrumentum,quo nuces frangantur, vel hominem, qui nuces con- de quid A-
fringativt & fitutipo/SctTov^Tov duuySotAouoijditrlw^ enim Lacones amygdalas vo- thensec.
citant. Dicitur eifdem Germanis Nutzbrefcher,Nuszbicker, Nufzhaher, Tureis Gar^a,
'*C'
FORMA. DESCRIPTIO.
....
V I S eft Merula maior , Sturni inftar maculata, fupra nigricans, minus tamen Magnitudo
in capite, & dorfo,quam in alis, maculis vbique di/tinda candidis fcmiluoari-
lo Jf hus,qua? pariter per alas, & tergus maiores funt, qam per caput. Prone a ro«* !Color“
ftro ad anum vfque lutea maculis ferrugineis» albijfq. qua? &ipfe magnitudine variant 4
percurrentibus . Alarum penna? maiores nigra? funr,& in extremis oris candicant. Cau-
da fupine nigra, prone ferruginea, pedes fufciJnRimma auis vaga eft,& propter macula
rum varietatem non ioUcmRia .
, ,| DE STVRNO. Cap.XIX. , '
20
SYNONYMA.
SA R S I R Hebraicam vocem nonnulli Sturnum fignificare volunt, forte quia quo-
dammodo ad Graecorum 4<*p accedar:dc eadem voce nonnulla diximus in Aquila,
nifi nos fallit memoria . Alij ARorgeLLatine exponunt Sturnum, at perperam.
Andreas Bellunenfis AIzarazir apud Arabes aues efic air ^quaapud Venetos dicuntur Stur
3° nelli . Auesjnqmtifunt Turdorum fere magnitudine^ fed p olor e dtuerfo : habent enim plumas ,
& penna/ nigras aliqua infignes albedint. Auicenas etiam alibi fimi AIzarazir meminit
orizam edentium, quo loco vetus interpres ron rede Turdos tranftulit. Er Serapio de
remedio ex eodem fimo citans Galeni verba pro Sturno Zezir habet : & eadem ex Dio-
feoride verrens pro Sturno inepte Turturem pofuit AIzeudcni JBeilunenfi auis nigra eft,
roftro luteo fecundum aliquos , vt ille credit, Sturnus : vcriim Merula potius videtur.
Qibufdam alijs barbari Tar gula Turtur eft, alijs, tefte Alberto SturnusTed locus, qui ex
Arifiotele transfertur, Turturem e (Te oftendir.Grteci4«p vel 4apos,vt bis habet AriRo
celes, item Galenus, & Varinus Syluaricus pro Pfaros,alibi Paios habet, fed mutilam di*
dionem In redo fingulari vjGpo? effertur, vt fayos, vel 4 ap, vt Kap, inde obliqui 4 *pof
4° 4ctp<,oxytoni:etfi non meminerim illos apud authores legere.- pluralis quidem numerus
4dpsc voce paroxytona,& 4 aP®v cjrcumRexa non infrequens ert. 4<*pec poeticum, tefte
Euftathio,quod cum penanfle datur, miror 4%pe-G etiam non,penanfledi5prxfertim cum
primam producat Homero , vt in hoc verfu :
Tcov & 4e“Pet^am Sturnum fignificant. 4“p*5 Euftathius dici a it
pctTo 4«ip c-iv , hoc eft ab eo, quod terram pedibus radunt, & obuia quaeque vertunt, dum
alimentum ( ibi quierunt. BoV0a3& Bt/rdo^item Hefychio,& Varino Sturnus dici-
tur . A quibufdam parum Latine Sturnellus appellatur, vt Italis vulgo Stornello : non-
nunquam Itali etiam Storno dicunt. Lufirani Stornino.Bifpani Eftornino, Galli Eftour-
5° ncau. Germani Staar, quod nomen a Latino confidum apparet, alij Stoer, Starn, non-
nulli Rinderftaar, tefte Ornithologo , quod circa boum armenta verfari foleat. Circa
Argcntoratu,& Francfordiam ein $preche,FIandriSpraeuvve, Angit a $tare,aStarlI,
a Sterlmg ll/yrici,& Poloni S facziek,vd Spatzefc .
Sarfir.
Afiorgef»
Alzafazir»
Zezir.
Zaratro»
Alzendeni.
Targola.
4dp 4®""
poc.
Paros»
4vp??»
4»p -fijp.
Etymum.
B di$et.
ButQoq.
ToA/usV'
Sturnellus
StcrnellOo
n vr;'
GENVS
2 Vlylsis Aldrouandi
GENVS. DIFFERENTI ii.
Defcripcio.
' ' A Rjftoteles* pmer vulgare illud Sturnorum genus, quod fuper te<3a noftra quo- /
ZJk tidic fuo cantu aures noftras fatigat, aliud agnouifle non videtur Id vero eode
Vt^Meru, X tefte, Merulee quidem ell magnitudine , at quam facile inmcem diftinguuntur «
Jadifferat, Sturnum enim varium elfe dixit, hoc eft,vt periphraftice Gaza tranftulit , albis diftin&um
maculis, Merulam vero nigra tantummodo. Sed Sturni non albis tantu maculis varij funt,
vt ille exponit, fed rubefeunt quoque, interdu lutei funt, neque etia auis tota nigra eft,fed 20
multis in locis viridefeir, maxime in alis fuis, & prope oculos ,necnon etiam in infimo ter-
Sturnus vulgaris cum cicuta.
Color»
tergore
Ornithologias. Lib. XVI
^53
gore. Alarum penna; in extremitatibus lutea; fu nt,item cauda?, qua? breufs eff,& nigra.ro
Itrum fatis robuftum , Picorum non abfimile,luteum,in fine fufciim, pedes fere crocei un-
gues nigri. In fumraa elegans afpeftu aui$ eftob colorum va#etatem2& confperfas per
\
. ' r.
corpus
Vlyfsis Aldrouandi
corpus maculas , quare re&e Sturnum pi$uratum poetas vocarunt, vt Ruffus Feftus hoe
verfu;
Moxpitturati conuertkpcfforis artus
Sturnus edax .
Sturnus femina cum cicutaria Brancionis.
Habet
v
Ornithologiaj. Lib.XVI.
35
Habes hic eiufdem fceleton,atque infuper fxminx iconem , qua; tam maculata non.eft,
item Sturni etiamnum pulli 3 nullis prorfus maculis confperfi , fufei nempe tantummodo,
90II0 ycrdJc3pite3& ventre toto cinereo. Pra?ter eiufcemodi comunes Sturnos tres etiam
Sturnus pullus cum cicutaria alba.
\
alios
v_
/
\
I
Vl jfsis Aldrouandi
alios depi&os fubinde exhibeo , quorum primum non vt diuerfum fed vt rarius apparen-
tem. Pet.Francifcus Fabius inter alios captum donauic ante aliquot annos totum album
praeter roftr um, quod ex luteo rubefcit > & pedes , qui ieuiter carnei fune . Alteri caput.
hi
dis idiMin
i ^ v '> r ? 'i \
Sturnus albus cum cicutaria maxima Brancionis.
colium
.
Ornithologias. Lib. XVII. <5 j 7
I collum, roflrumq. erat album, nifi quod fupra oculds proxime roftrum macufa?biu£ con-
tiguae efferi t nigre! venter candidus pariter^ vti etiam alarum principia maculis fubc£eru-
leis vari 9 . Remiges alarum, & cauda, vt in Sturno vulgari, ntfl quod binf vltima? earum
Sturnus capite albo cum Oenanthe cicute facie
fuccovirofo.
H h h effene
1
~\
\
Vljfsis Aldrouandi
eflentalbae.Pedes lutei, vngues nigri. Poftremus totus ex cinereo ruffefcebat s vel potitis
iutefcebat, prone tamen tendebat ad luteum. In peftore erant quasdam pun&utajpedes
erant &roftrura nigri coloris , Aucupes dicebant ex Sturnorn genere efle , mihi tamen
: 5 ili 00
Sturnus cineremeum cicuta.
n
Ornithologiaj. Lib. XVI. <£39
alia videbatur, fed cum de natura , moribufque eius nihil habere 5 itaque eos fecutus
Sturnis annumeram'* f ■ '
i'
Sturnus cinereus alter cum cicuta.
u
f 'Yr q ' >p: ■ <.
~j\:i • •
H h h 2
LCCVS
J ...'J
Vl/fsis Aidrouancli
L O CVS.
I
-+■
hoc Verum Ut
Narenis,inqu!t Albertus,& pIaudibus,hocefl pratis aquofisaflidue verfantur,&cum
armentis vaccarum eriam propter pafcua,qua? de ftercoribus colligunt nam & lum-
bricis, vt patebit, vefcuntur. Sed non femper ha?c loca frequentantjfed per agros
b 8 hiH c euarngra^an!:ur * Habitant autem plerunque turres ,&altiora a?dificiorum culmina :
'}i' ' ' quare te&is plerunque infidenr, in nulla non regione obuij . Latent hyeme,tefle b Phi-
cLih.io.c , lofopho. Abeu c Plinius, & MeruU^Turdtqne & Sturni /imiti modo in vicina, fed
%9, hi plumam non dmitiuhs,nec occultantur ,nif [ape ibi^quo pabulum hybernum petunt . Platine
Jegit alio modo : dbeuni MuruU> inquit, & T urdi fimihter ac Sturnifedin vicina loca Oc-
cultantur hac animalia fcpibmjbique hybemo tempore pabulum quarunt . Georgius Agrico^
Ja vero Sturnos ijsaccenfet, qua? ciiroa?ftate degant in fyluis, hyeme demigrant in fini-
timos locos apricGs,montium receflus anguffis,\nc[\i\tsnontium locis
latere aliquando confutuor imt , quod poftremum fane veriflimum eft : fed fyluas habitare
Sturnos a?fiate,v£ ille tradit, mihi nouueft audire, aues nimirum,qua? gregatim degunt.
INGEN1VM. DOCILITAS.
Io
to
Sturn* fibi
ipfi mede-
tur .
Sturnus vo
ces aliarum
auium ieni
tatur.
a l» io.c»a4
b L.iS.de]
ve cib>C'^*.
c Exe^$ 8»
PiGcare.
ORNITHOLOGVS hoc experientia deprehenfum efle feribit , Sturnum fibi
ipfi medicinam facere. Ciim enim, inquit, quidem Lufcinias fimul& Sturnum
aleret, & huic pes luxatus cflet,oua formicarum quibus vefcuntur Lafcinia?,
Sturnus roftro minuit, & depofita fub alis, atque calefa&a, roftro ad pedem attriuit ; qua
ratione intra paucos dies integer, vt antea inceftit. Idem refert» apud fuos efle, qui
Sturnuuro&auo iam anno domi alit , & aucupem, qui feptimo : eum autem dicere, valde
canorum dicere, & aliarum quarumuis auium voces(quas fclicet in eadem domo fub/nde
audiebat) imitari . Sed hoc eo nobis minus mirum apparet,cum optime etiam humanum 3°,
fermonem inftitutusexprimat:quare non infimam etiam inter alias volucres laudem me-
retur, & laudat cum etiam Pl utarchus eam ob caufam his vetbis:Stumi Corutque & pfit-
tacitfuomam loqui difeunt ,£?• vocis fpiritum tam fequacemyam p mutum^pen fandum for man-
durnque docentibus prabent,ea ipfa docilitate ade(fe,potrocinariq . eat er is animalibus videntur ,
0° tantum non voce teli an, etiam cateris omnibus proferendi fermonis , & vocis articulanda
vim natura conceffiam . a Plinius fane teftatur Cmfaresiuuenes ( Drufum nempe,
Britannicum Claud/j fiIios)Sturnum habuifle, item Turdum imitantem lermones homi-
num.In amplis Gallia vrbibus, tefte Io. b Bruyero Gallo Gallicum fermonem eximie,
atque ex planateetiam longiori contextu exprimunt . Albertus lata? lingua? efse dicit,&
perfe&iflime loqui . c Scaliger vero in fibilo proprius accedere ad ioquutionem .
vox.
dicuntur Turdi, nonnulliidde Sturnorum voce etiam interpretan-
tur, at perperam . Authori Philomela? pifitare dicuntur :
Dum T urdus trutilat , Sturnus tunc ptfitat ore ,
Sed quod mane canunt ^vefpere nonrecolunt .
F Alunnopififtrare, & ifitare, nefeio quam bene . Aues funt admodum obftrepera? ,
maxime fummo mane , nofle vero filent.
VOLA-
Omichologix. Lib.XVI. tf4i
V O L A T V S.
PL I N I V S a Sturnorum generi proprium eflfe a/t , cateruatim volare, &quo- a Lib, io.eb
dampila? orbe circumagi , omnibus in medium agmen tendentibus, nimirum **•
cum abeunt e noftra regionq-Albertus qm comprefse,& gregarim eos volare in- Cur.c3ter“*
quit,quafi aciei centrum,id facere eos author eft propter metum Acapitns-fedcum Ac- v°!5
cipitrem femper metuere verifimillimum eft , ira quoque femper gregatim volare fta-
[0 tuendum effet,& non foIura,ciim hincdifcedunt,vr vult Plinius, quod vero femper gre-
garim,fiue caternatim volent,etiam teftatur Dantes poeta, & phiolofophus graui/fimus,
inquiens ;
E come gliStorneine portan Tali
Nel freddo tempo a fchiera lunga,epiena
Item Euftuthius . Sturnfinquit, & Gracculiaues clamofa», & gregaria? funt . Etrurfus
Sturni aues inuicem amant,& gregatim degunt5fed mutuo fe iuuare (propterinfirmita-
tem, contra aues rapaces ) non fa ciJe poftunc . Idem quotidiana atteftarur experientia .
Vefpere potiffimum aggregantur, & tanta multitudine,atque impetu quandoq. volant,
vt nubem facerem , & tempeftatis modo fonare primo impete videantur, atque hoc ell
0 quod dicebat b Homerus hoc verfu :
T m «f co 'J.ctp&v vstpoc ipXerai , »TxoAo/&>v.
V eluti Sturnorum nubes venit, aut Gr aeciorum &C. b llliad fp
N I D V S. P A R T V S.
' •;
ST V R N V S ijfdem fere focis , eodemqud pene modo ,vt Pafferes nidulantur,
fcilicet vel in latibulis tegorum, vel in domorum, turriumque foraminibus. Hol-
Jandi, vt audio. Sturnis etiam vafa faciunt fidilia, fimilia ijs, de quibus diximus in
0 Palferibus,at maiora, m quibus libenter nidulanrur,patria voce Spraeuvve potten di&a, Spracuvve
ideft, vafa Sturnorum, Ter anno parere dicunt, vno tempore feptem , vdodooua» potent,
Partus»
VICTVS.
ANIMANTIA maxime funt voratia, & nihil non in cibum recipiunt : baed-
uoris tamen accefcnda, nam bacc/s magis, quam alijs rebus inhiant,atque in-
ter eas vuis, & oliuis Magno , inquit Vqlaterranu sjwpendentis vindemia damno ^ „
vemunt . a Cardanus non modo vuas appetere teftatur, fcd earum etiam efu plurimum
0 pingucfcere,& meliores, & fuauiores euacierc,pabubqueoprimi. b Ludouicus Arioftus eant. 1 4«
innatum ad vuarum defiderium in Sturnis , elegatiftima, ac Iuculenriflima limilitudine a fian.m,
Mauris Lutetiam Pariliorum oppugnantibus accepta oftendit, inquiens: Mauri Fa-«
Come gliStornia rofseggiantipali rifios.vtop
- Vanno di mature vue ,cosi quiui pugnarem®
Empiendo il Ciel di grida , e di rumori
Vcniano a dar'il fieroafsalto i Mori.
Quod vero mirum in modum efuoliuarum afficiantur, fimili ferme comparatione author
eft inter alios Q. c Calaber, Gr^cos feribens tato ardore, defiderioq. Troia? excidiu ex- c Lih. 9.
a petiuifse,tanroq. impetu, tantaq carerua Troia inuaftfse, quemadmodu Sturni glomera- TaraL
ti ad oliua? fructus, fuauis edulij cupidi in oliucra grafsantur» Sambuci acinis grana insue GrgciTro»
fefemacea,qua? Turdis, Sturnifq.no ingrata efse d Ruellius (cribit.In agros quoq. milio ^ muaden-
& panico confitos tefte Plinio, inuolant, & quomodo ab harum frugum efu fugentur, ex j€ hihi.de
eodem in Pafscre fcripfimus . Sunt qui Sturnos captos oryza tantum pafcant,vt coru fi- nat.ftirpm.
mo Crocodilea,vt ide ille memorat,adulterent.Cicuta his auibus alimentum efse paflim
ab omnib. fcribitur,atq.m primus a e Galeno, ciimalioqui homini veneno fit, cuius ratio e l-dete,
nem alij aiiaafferut,qua de re in Coturnice noftra fcripfimus opinione. Cicuta,inquir/^^^
Cardanus,eos no modo no refrigerat, & enecat,vt nosTed alit,atq. etiacalfacit proinde ^ ufr^.de
tnanifeftepatet amicitias quafda,pugnatiafq. qualitatu omnib. reb.inefse,&q> familiare ramt,Ct aJe
,w <. Hhh 3 eft.
Arabum co
fufio .
Ancon.Gai
aerijeiror.
Holtandi
eur Sturnos
wn edant.
Tempefta-
tisfucurs
lignum.
a Inpddec *
Vt vi ico
capiantur,
b Lib.lQ'C»
»7*
Canes ti- »
iment Stur-
nos.
Sturni Ac
cipitrem ti
ment .
dlllytd 0.
Grfci Stur-
nis compa»
irati»
641 Vlyfsis Aldrpuandi
eft, expedite aflimiIari,quod vero contrariu,ad inuernecione ducere, quas familiaritates
a totius fubftatia? proprietateoriri dejnoftrauimus in decimo contradicentium Medico-
rum,vbi etiadTpuratur,an quicquid calida fubftantia alit, eius calore adaugea t, ac tuea-
turArabes hpccofunderunt.Auerroes vel pontis eius interpreSjHellcboru Coturnicib.
cibu elTe aic,& napellu Zaratro,ideft Sturno, vel Sturnello,vc ille habet, dupliciter hallu-
ctnatus na elleborus Coturnicib. cib. eft, no venenu,& cicuta, no napellus Sturnisin ci-
bo queritur. Antonius Gainerius Arabes fequutus etiam maiore confufioncm impegit
dum aitrAduerfus napellj venenum darem puluerem niufconum(mufcarum, vel culicum)
napelium defpafcentium,vci puluerem Coturnicis vel Turdi . Arabes enim Coturnices 10
napello, ftue aconito ali tradiderunt ; eiim Sturnos non Turdos conio, ideft, cicuta non
aconito nutriri. feribere debuillenr.Sed hae de re fatis, Holiados audio a Sturnorum efu
abftinerc , quia carnes humanas hominum fu fp en forum depafcantur . Albertus etiam
cum armentis vaccarum verfari ait propter pafcua,qua? de ftercoribus colligunt, lumbri-
cos nempe , qui cimi maiores > timi m maiori numero in eis procreantur. Ex quibus
facile condat, fturnos animalia dici polfe pamphaga , quibus fcilicet nihil difplicec.
P R JE S A G I A.
v 2 0!
GR AT AR OLV S,referente Ornithologo ex authore quodam barbaro Starnes,
inquit, ( Ornithologus Sturni conijcit legendum ) fi mane volauerint congre-
gata?,mane erit tempeftasili autem tarde, & multotempore erit cempeftas, & fi
reuertantur volantes , tempeftatem fignificant .
CAPIENDI RATIO.
PANTHERON genus retis eft, quo Galli,tefte a Budseo, Sturnos, & Pafteresca-
piunt. Quomodo vero vifco capiantur fic docet b Crefcentienfis Funiculis lon*
gts intui ( catis capiuntur Sturni , qm valde gregarim volant , cum habetur aliquis Stur~
nus , ad cuius pedem ligatur funiculus inmfcatm , & manutenetur , dimittitur autem , cum grex
Sturnorum prope videtur ^tunc enim cum funiculo dimiffus ad gregem accedit , & cum ipfo ftri-
hoc efl quam proxime, & contigue)^ oli tat, mu It i que tangentes funiculum wuifcantur ,
& ad terram fimulcum eo ruunt . Albertus quoque quia animalia fint,qua? gregarim de-
gunt,facilius ab aucupibus decipi fcribit:pofitisenim quibufdamfui generis anibus, vel
earum imaginibus iuxta retia,Statim, inquit, accedunt, & capiuntur . Hyemc,tefie Orni-
thologo laqueisquibufdamin pratis aquofis facile capiuntur.
ANTIPATHIA. *'
CANES animalia alias generofa , & magnanima , quibus quippe contra lupos
oues defendimus,Lepores.& Ceruos venamur, & pro domuum nofirarum, im-
mo corporum noftrorum cuftodia vtimur,a Sturnis, vt prodidit B!ondus,abhor-
rere feruntunquod fi verum eft, certe antipathia aferiben dum fuerit, quando, quod fci-
am naturalis illius ratio aflignari non poteft: quemadmodum fortaflis huius, Cur Sturni
ipfi tantopere odere Accipitrem, communem nempe volucrum, minorum pr^cipue, qua-
les iplifunt,aduerfarium,hofiemque quem quomodo metuant declarat in primis a Ho-
merus , Troianos feribens ab Aiace in fugam conuerfos a fubuenientibus He&ore , & ^
Aenea animos recepifte,vnaque cum his cateruatim Grecos jnuafifle.Hos vero eos tam-
quam Accipitrem,Scurni , vifum ,fuga faluti fua?eonfuIuifte •
T m «T b) ce rl&P®* vi(poQ Zpyvtai , KoAo/aw,
CvAoti jttxAiiyovrzG , 0 Ttvr po'/JW/p iopto,
Ktpitov oc« fffnncpncn $bvov (pipes opviQtffcriv .
Horum ac ut Sturnerum nubes venit , aut Graeculorum 8 1 '
Acute vociferantes , quanda vedent accedentem ' n-. s
(Accipitrem) qui farnis eadem affert anibus .
Item -
16
Ornithologi®. Lib. XVI. 643
Item 6 alibi Patroclum fcribitid pr®fiitifieGr®cis in Troianos,quod Accipiter in Scur
nos ;■& Graeculos, nimirum ita fuitfepauori Troianis, quemadmodu Graccuhs,& Scur-J
nis Accipiter, ait autem :
I &Li I
Idem docet c Ludouicus Arioftus Homeri priorem, vt apparet locum imitatus fubexe-
pio Rolandi, qui relido Rege Manilardo ceteros paganos , ac Chriftiani nominis ini-
micos occidebat :
Come per Varia, oifhan fi larga piazza
Fuggon gli Storni da fiaudace Merlo,
Cosidi ouella fiquadra homai disfatta
AItricade,altri fugge, altri s’appiatta.
Eodem proiTus modo apud Q.*f Calabrum Neoptolemus Achillis filius Gr^cos pugnam
deferentes, Troianifque turpiter terga vertentes his verbis alloquitur ; Formtdoloji quo
fugitis in morem imbellium Sturnorum , quos metu concit amt Accipiter obuiam f affusi Porro
etiamfi imbelles omnino Sturni fint, nonnUnquam tamen Accipitrifefe opponunt, vel
20 faltesn accedentem repellere ftudent . Hunc enim fupcrne,vel a latere, tefiante Alber
iq, accedentem alis euenranc (fichabet,idefi vento alarum repellunt) &fiubtus yolan-
tem ftercoribusopprimunt. Et alibi rurfus : Ad quemlibet impetum Accipitris, inquit,
comprimuntur in aere,& vento alarum coniundarum repellunt Accipitrem,qui fi infra
cos volet, ftercoribus eorum inquinatur, ita vt appropinquare non pofiit. Aelianus au-
thorefi, femen alij Sturno mortiferum effe : quod fane mirum omnino efi, quando cer-
te alijs animantibus innoxium efie confiet.
b I Ili ad, ts
Troiani
Scurnis ii*
railes®
c Cantii»
fi.84.
RoianduS
paganos fu
gat.
d L. 1 i.p.
Neoptole-
mus Grae-
cos ad pu-
gnam hor-
tatur.
Sturni vt fe
contra Ac-
cipitres de»,
tendant,
e L6 idefi, magis varius. Similiter pifces quofdam feribir Ornithologus pfaros vo-
cati a varietate coloris, ego eiufcemodi nominis pifccm non inuenio, neque etiam in li-
bro de aquatilibus eoru meminit, poffunt tamen pifces maculofi quales Turdi funtpfari
nuncupari, d Plinius authoribus olimcur® fuifie fcribitjapides mortariorum, Ephefiuq.
lapidem in ijs pr®tuliffc c®teris, fecundum laudis locum dedifie Thebaico,qu£ fefe alias
pyrrhopoecilon vocafie,ait, alios vocare pfaronium. Cuius mentionem faciens e Bello-
50 nius, Plinium quodammodo explicans qualitatem, eius innuit, inquiens : Lapis hic, quem
ex Plinio a maculis Sturni pfaronium, vel quod ex lapicidinis Thebanis excidatur, The-
baicum nomino, fupra omnes lapides duriori corporis callo confiat. / Polydorus Vir-
gilius authores fefe habere feribit, qui HenricjTertij Anglorum Regis temporibus di-
cantpercufiumefTe denarium argenteum,quod genus monet® vulgo Sterling nuncupa-
' tur,ab effigie fiurni auis, que in altera parte numi effer, nam fiurnus,vt fupra dixi Anglice
Sterlyng nuncupatur ; fex vero, & viginti denarios fuifie ait pondere vnius vnci® ar-
genti, inquit, Platina , ^#0/
vulgo diabolicam carnem habere dicimus, omnino ab obfonijs lautorum abijeiantur . Hos corne-'
dat V acerra no fler qui marfupio magis,qudm vita con fultum vult, c Galenus vero, cui alias,
vt medicorum coryphaeo flandum forer, inter Perdices,Turdos , Merulas, &huiufmodi-,
qua? quidem boni fucci efle ab omnibus putamur ^dpat;, hoc efl Sturnos etiam recenfet.
Quam controuerfiam examinans d Aloyfius Mundclla Galenum defendere conatur,
obiecflionique aliorum fi c occurripofle exifl/mat ; Galenum in co libro in calculi renum
vitio Sturnos, tanquam renuis alimenti probafle, fimihter, & Palumbos turritofve Pafc
ferculos,vei Sturnos non itaforraflis improbi fucci efle, praefertim iuuenculos,vt vul-
gus purae, Qua?dam namque animalia in tenella adhuc retate boni fucci funt,vt vituli, &
hoc di, fi vero annofi fiant, praui . Haec enim,vt ait e Galenus carent, & conco<5tionis,&
boni fucci, & nutritionis laude. Et paulo poft. Nec obftiterit, inquit, quo minus boni
fucci fint,qudd cicuta interdum pafcanrur,vt neque Coturnicibus, quod elleboro.Errur-
fus /alibi : Galenus, inquit, Sturnos inter attenuantes, optimique alimenti cibos connu-
merat,qui tamen ab omnibus fere, qui de illis tradidere, & praui fucci, & faporis ingrati
habiti fune . Et fieri quidem poteft,vt vox illa pfaros, ideft, Sturnus, alio Galenicontex-
tu, non ab iplo authorc addita fuerit . Vel Galenum ibi de Sturnis muenculis locutum
fuifle dicimus, qui tenelli adhuc fucci laudabilioris fuerinr, quam adulti : vel potius exi-
flimabimus illum inteJlextffe de Sturnis, qui in montib. degunt, non autem qui circa pa- •
ludes, & ioca campcflria verfantur ; quos fane fi comedas, cum praefernm nouella? funt 5
retatis, adeo miram abi illius fuauitatem fenties, vt vix illos a T urdis difeernere poflis •
Haec ille g Cardanus Sturnorum cfum vindemia? tempore non improbat, tunc enim fua
uiores cuaderc feribit. Idem facit h Iulius Alexandrinus, qui de Pafleribus locutus, Stur
norum, inquit, coditio eadem, extraneus pra?terca fapor quidam, vnde deterioris infuper
fuccialicuius fufpicio,ipfi feipfis tamen, maturefeentibus vuis,ac per vindemiam totam,
pabuli melioriscopia mcIioress.& fapore iucundiores euadunt,vt edi non infuauiter pror
fus poflint. Nonnulli,vt Cardanus quoque, aiunt, fi mox.vt capti funt, amputetur capi#>
yeliquunt corpus fuauius euadere . Calidi fun ficci iuxra Auerroem .
MEDICA.
4*
Ornithologiae. Lib. XVI.
<545
MEDIC A.
MEDICIS sturnoruftercus potiffimu feimit: nec eis ad mediana, fed ad facic-fti Stercoris
cxornadum. Ad alphos,\UQ[\}\\.a crocodile a & fimw Sturnt^cumori&a vfus.
comederint. Plinius vero crocodiieam adulterari fcribit amylo , aut cymoiia , a£.»8.c.8.
20 fcd maxime Sturnorum fimo, qui oriza tantum pafti fune. Plurima de huius fimivfuad
alphos, pannos, impetiginem,&morpheam leges ex Galeno, Diofcoride,& Serapione*
eiufcemodi autem vitia fanare hunc fimum a natura docemur, quae varijs maculis diffin-
dam auem genuit, vt' docet b Porta Terreftrum cocodnlorum fimum luxuria foefninaru b li.^.pby-
preciofum fecit, qua? non contenta? tot medicamentis, qua? fplendidam,extetamq faciei tog.c.16.
cutem reddunt, crocodilorum,& Sturnorum etiam fimueis adijciunt.Conftat igitur hxc Fimi croco
ftercora abftergendi,e xicandiq. vim poffidere,vtranq mediocriter : multo moderatius dilorumccr
tamen, &infirmiiLis Sturnorum ftercus eft. Stercus Zezir^ inquit Serapio citans Galenum, refir,um^°
oryz>a paflt impetigines efficaciter abHergit. Sed c Galenus fimum Crocodiliterreftriscu- JQ ^e
tim abftcrgere,&fiecare fcribit, yt & Sturnorum oryza paftorum, qui tamen longe imbe fmpi
20 cilliorfit; crocodili vero terreftris tam efficax, vt ephelides etiam, & alphos, & lichenes Interpretis
tollar, eiufdem Serapionis interpres ex Diofcoride transferens pro fimo Sturni, imperite Serapionis
pofuit Turturis. Sturnum in cibum fumptum Kiranides iuuare author eft eos, qui mor- error,
tiferum aliquid biberunt, & fi quis praeguftauerit, omnino non laedi. Contra Arnoldus ^c“rnj.,c/us
cuitandos efieait eis, quos haemorrhoides crebro vexanr, & maxime pulfantes.
cui vtiliSj
cui noxius.
Jo
DE COCCOTHRAVSTE
Ornithologi. Cap. X X.
SYNONYMA.
ESYCHIVS, & Variuusxoj£j£o0pauc0c, inquiunt, auisquscdamcff,fed qu£,
non explicat. Ornithologus id nominis huic aui, cuius effigiem in fcqueti
pagina dabimus egregie competere videns , eam eo nomine indigitauit,
quod roftro fuococcos, & interiora grana, fiueofficula ceraforum cofrin-
gere foleat. Apud alios Crocos, imo Latinosaliud nomen non reperio,
namPardalus Ariftotelis non eft, quamuis id affirmauit a Bellonius. Italis Frifon,Fru- a //.7*010
4° fone,veI Grifon etiam appellatur; circa Lacum Verbanum Franguel montagno , ideft, deautb*
Fringilla montana . Gallis, tefte Bcllonio , Grosbec a roftri nimirum craffitie . Ceno-
mannis priuatim Pinfon royal : nonnullis, referente Ornithologo, Chochepiere,& alibi,
vt audio Caffenoix , ideft: , nucifragra , quod nomen Caryocafaftae aui fupra deferiptae
magis conuenire exiftimo . Germani , eodem Ornithologo tefte, vocant Steinbyfter,
Heluetij Klepper, in Auftria Kernbeifz : circa pranefordiam Kirfzfinck , &aiibi Kirfe-
fchtieller. Audiuiffe etiam fefe ait alicubi BoHebick vocari,hoc eft, gemmiuoram,qudd
gemmas arborum comedat. Tureis Gicngcn dicitur.
50
FORMA. DESCRIPTIO.
: ::}
HAVD inconueniens fuerit hic, quae Bellonius de hac auefcripfit,infcrere,eoq.
maxime, Vt manifeftemus,hanc auem Ariftotelis Pardalum non effe.UIe vero
fic fcribit : Nullum autem nomen inuenimus, quod aptius, atque cxa&iiis huic
aui competat Gallice, quam fi dicamus Grosbec. Roftrum enim ei procorporis portione Grosbec
infigniter magnum. In alijs tamen Gallise locis aliter appellatur; nam Cenomanni di-
eunt Pinfon royal Colorem, vt potior pars aliarum auium,non feruac . Nuper enim in ^
Graecia vnam, cuius detra&am pellem nobifeum attulimus, obferuaui,cuius color diuer • Colorem
fus eft ab alijs,quod propter diuerfitatem aeratis contingit . Sturno paulo minor eft, ro- mutat.
ftrum
ro-
646 Vlyfsis AUrouandi
Defcriptio (irum ei durum, adeo vero infigne, vt magnitudo eius nobis fit admirationi. Caput fu-
perius eft colore mali aurantij : cum macula fub gutture nigra : collum cinereum, dorfum
fuluum : alarum extremitatesex viridi lutefcunt , ficuti torques Palumbis : cauda? cxtre-
i9 Mc-22* n,‘tas 3*^3’ fubtus fulua, cuius pariter coloris funt venter, pedus,& guttur. Quse a Arift.
* Pardalofuo tribuit, huic aui competunt, p arduius , inquit, colore tota cinereo eH-> magnttu-
dine proxime fupcriori (loquutus erat de Sturno, CoIIurione, Ca?ruIeo, MolIicipite,GaI-
bula) magna ex parte gregaiim volat, nec (ingularembanc viderisivocem frequentem, nec gra-
uem emittit . Qu# notae omnes huic noftro Grosbec conueniunt.Solam.n, volare non ob-
feruamus,& infuauiter canit,quare nec in caueis alitur. H a?c omnia file. Verum fi Arift. To
bancauem agnouiffer,tam diuerfam ab alijs roftri figuram, ille, qui differentias vbiq. no-
tare folet diIigentitfime,non erat taciturus ; praeterea Coccothrauftes noftra, fiue vt ille
vocar,Grosbectota cinerea no eft, fed in collo tm modo : poftremd vox no eft infuauis,
Defcriptio, peculiaris tn Cymbaloru £erea?mu!o : caueis tn includi non folet, nifi forte aucupij caufa,
cx Ornith. Sed ad forma cius reuertamur, depingit, defcribitq. eande his verbis Ornithologus:cuius
defcriptionem ne temere in ea elaboremus, hic quoque inferere vifum eft. Magnitudo ei
i *• '
Coccothrauftes mas cum cerafi ramulo. ..
;
Ornithologix. Lib, XVII.
647
(O
Alaudo,aut Loxia?. Roflrum durum, vaIidum,breue,Iatum,fimiIefereroftroauis, quam G ' j Roflrum •
gcr vocamus, magis fufcum,(itar vocat quandam aliam auicu!am,cui pariter roflrum crafsu
eft,quaTurneru$ Pytrhulam effe conijcit. ) Color capitis (in fosmina) charopus, vel ex caput,
flauo rufius; in pectore, & ventre ex cinereo rubicundus. Penna? alarum fuperius nigricat, Venter,
an medio albent, in imo colorisfere caerulei, vel Indici funt. Pennis nigris roftru inferius Ala?,
ambitur, & fimiliter oculi. Cojlum pronum, & vtrinquead latera plumis vellitur cinereis. Cotium.
Dorfum ex ruffo nigricat. Propius cauda charopo fune penna?, extremg in cauda albicant, •
M ■ . L O C V S,
.f ;i±; Os 'jIdo rona
j
ORnithoIogus iufyluis capi feribit, aeflate forte, hoc enim tempore apud nos in tno
tibus agunt, &fub Octobrem ad plana defeendunt. In Germania etiam a?flatera-
riusjhyeme frequentius cernitur. Nidificat, vt ille narratum fibi effe ait?in arborum cauis.
I N G E N I V M.
IT A LI homine crafliingenij,& deceptu , perfuafuque facile fignificates Coccotfirau
flem craffi roftri appellant, dicentes;Tufci vn Frifon dei becco grofib,ac fi eiufmodi
auis hebetis, &obtufi efletipgenij, & facile caperetur. Audio tamen non facile fefe prae-
bere capi edam, fccf forte inde erit natum prouerbium,quod cauce inclufa non folumrard
cantillet,fcd ne inflrudionem admittar,
VXCTVS.
TANTA roflro eius duritieseft , vt ceraforum offa eo confringat , quorum
nucleis inhiat maxime : fu per qua re hoc ridiculum addit Ornitho!ogus,nam au-
ceps quidam nuper, vt rem ridiculam oflentaret, Turdi genus Bohemicum ( vt
Germani appellant) in cauea inclufit; idque cerafis aridis pafei afiuefecir. Q^a? cum Tur-
dus integra deuoratetolficuJa ceraforurmqua? fubinde excernebat, in fubiectam caueam
cui inclufus erat Coccothraufles , dclapfa illum alebant . Vefcitur etiam , vt audio ,
oliuis, aliafque baccas vorare credendum eft . In cibo cedit, & caro eius non improba-
tur ,& grata eft ,& fuauis ,
l0 DE COCCOTHRAVSTE INDICA
criflata. Cap. XXI.
IVSCEMODI auemad viuum depidam F. Fracifcus Malocchius horti
Pifaniprgfedus iufiu Serenifs.Fcrdinandi Magni Hetruria? Ducis ante ali-
quot dies ad me mifit, affirmans In natruo cius folo , nimirum in Infu!a,qua
vocant capitis viridis, appellari vulgo Frufone nomine fimillimo Frifoni no
flro prexime procedenti capite defcripto,cui etiam roflro fimilis eft, macula
fo ei tam roflrum nigra ambit, & magnitudine , tefle Hieronymo Mercuriale, Turdi . Quare
et Coccothrauflen Indicamappellare libuit. Auideamygdalas,vt Malocchius mihifignifi-
cauit,deuorat,in quo cum Coccothraufteetia conuenit,qui huiufmodifrudus roflro fran-
git, vn de nucifraga didus efl,aliofq,coccos ,fiue officulaiquod facere pariter hanc aue veri j^ores<
fimile efl,cu roflro valde crafib,& robuflo prodita fit. Lufitanis Mercurialis Cardinalitiu Natura
vulgo appellari afferit, forte quia purpurea eft, galeruq.purpureu geflarc videatur, De na
tura,moribufq. eiush^c referebat Malocchius; Affiu voces, maxime Lufcinia? imitatur, pa-
nico inhiat, amygdalifq.alfine herba deuorat,vifa in fpeculo icone fua miferabilibus modis
gefticulatur,fibiIos ededo,crifla deponedo, cauda more Pauonu erigendo, alas mocitado,
in
I
l\
648
Vlylsis Aldrouandi
in fumma fpeculum roftro impetit; temperies ei calidlfima , quod inde innotefeit, quia f«
pe fe aqua? immergit. Ingenio cit manfueti/fimo, cibum e manibus oblatum accipit .H«ec
ille de eius natura . Forma vero haeccft . Cirri in capite figura trigona coccinei,quo pa-
~ » . . ter colore collum,pe&usi& venter refulgent. Alarum extremitates non tam intense pur-
e criPtJ0 purafcunt,quemadmodunequecauda, quae pro corporis portione longiufcula e ft,palmu
fcilicet aliquantulum furrefta,fata digitum auricularem3vtpi&uraoftenditTibise breues,
&aibicantes3vngues robufti9& nonnifiil incurui, Auis tota a capite ad caud*e extremum
menfurata duos palmos explet3
Coccothrauftes Indica cumcerafo auium.
m z
; : i' t
VLY S-:
/
(
649
VLYSSIS ALDROVANDI
Philofophi , & Medici Bononienfis
ORNITHOLOGIil
Liber Decimusfeptimus.
Q V I EST
DE AVIBVS VERMIVORIS,
D E R E G V L O.
Gap, I.
VEMADMODVM apud nos homines primum honoris, dignita-
tifque locum obtinent, quos in Reges adoptamus , code etiam plane
modo haec Auicula quamms auicularumomnium , quasnoRrae regio-
nes producunr,minima abauibusipfis vnanimiconfenfuin Regem ele
da, inde Regulus nuncupata, ceteris praefereda videtur, & regius fiue
primus ei locus in hoc libro tribuendus . Conuenerant aliquando , fi-
cuteft in fabulis inter feaues, vr illa pro Rege haberetur, qua* fu b limi
volatu ceteras fuperaret, cumque id Aquila facile praefiaret,exiliens
Regulus,quifubalis eius latebat, infedit Aquilae capiti,inde fevi&rice eRe aRerens.Fabu
i° laindeforte ortu habet, q,a tantae paruitatis auicula cu Aquila pugnare(quod teftatur phi
lofophorum princeps, & communis pr^ccptor a Ariftotelcs ) non perhorrefcat.Quapro-
pter de vermiuoris auibus locuturus, vel folum obnotnen tanquam harum antefignanum
praetulimus. Veriim antequam ad Aequiuoca me conferam, operaepretiumeft admonere,
Turneru& Bellonium PaRerem Troglodyten nobis pro vero Regulo obtrudere,& qua
nos Regulum putamus,illos Philofopho dici Tyrannum; quafi vero Regulus & Tyrannus
non fine fynonyma «
Nominis
ratio .
F3bule de
R'guli ele
dione iu
Regem .
3.9,hi,c.li
Turneri &
Bellonij er
ror»
Si©
M QJ/ 1 V O C A.
R
. . .....a 9-hi.c.i i
Egulus nofter a AriRotelietiam Trochilus nominatur, vtmox patebit. Seci hei- 5
demphilofopho alia praeterea au is eft eiufdem nominis, quam aquas adamare te c c>.hi.c.6.
, Ratur,& c alibi crocodilis hiantibus inuolantes tradit depurgare dentes . Haec d z S.c.ij
apud ili 5 forte legens^ Plinius, Trochilu lllu Niliacum cu Regulo noRro implicuit,dum Plin,ier-.
ait:Troc hilos in Aegypto vocatur^Rex auium in Italu^parua anistfug Crocodili in fomno hiantis
ns dentes depurgat. Sunt etiam ex amphibijs Trochili didi. Hi per littora difeurrunt, tan
tafaepius celeritate,vt curfus eorum volatu etiam pernicior fit.* atq; hinc nomen eis apud rUmhi(h
I i i Grsecos
d L,i‘de
auctip-
Bafilifcus
ferpsnsj &
eius natu-
ra.
e In lib de
Tbertaca.
f ?
a 1-3. c, 1 8
b 9 Hf.tfj.
c 8-bi-C'$'
d 9‘hif-C' i
Orchilum
& Trochi-
lum eande
auem efle.
e p.hifc.i
f Inauib .
Aries loui
laetificae*
£ 9./a.c.U
SaATT/y-.
Po/3/Ayos
Tp/^Jto?
KvpwA o$.
6$o Vlyfsis Aldrouandi
Crsecos impofitum.Pifces magnos Maggrediuttar.-cancellis, & fi qua? flu&ibus adli&bffl
propdIu-ntur5conrenti»Mares.feoTfiTrk.a fg minis, femin? a maribus pafcuturJneunte vWe,
priores foeminp folicitant mares ad coitum . Sequuntur enim & prope eos peculiari quo-
dam cantu ftrident.quo vix tandem ajlerfti maresraccedunr, mox iterumfoetu procreato fe-
parantur,& adfira fexds' vterqde p a fc trafeb rftm r e uert i t u tvT u n c m ar e s omnem fosture &
Veneris curam relinquunt-.foeminis labor Volis incumbit;illumqueiila? inter fe partiuntur.
Jam aha? oua in nidis fQuent,aha? fbjueri.fi bus cibum congerunt, & ficalrernis ouafuis plu
mis concalfacefepergunt.PulFos fam adultos ad littus producunt, vb/ mares veVfari folent:
ibi f^mellp etiam ex pullis cumfuo fexu remanent, mafculi vero feparatur. Authoreftaf Op 10
pianus. Pompeius Feftus Immufcului^aiiis geruisdTe dicit, quamahj Regulum, alij Offi-
fragam dicunt. Nos plura de Imtnufculo in Vulture, ni fallimur, & Aquila fcripfimus , qua?
per fe Le&or adire poterit.Grxci Ba;d-oe z*TB'zrstrii' rdiy Op^/AtM. Has enim ceu par
uos (vt Orchilus auis parua eft)& libidinofos ( a tefiibus , quos Grp ci op%e*; nominant
traducit, vel tanqua magna habentes genitalia, vel faltationi deditos;, na dp%&nd-cu faltare
eft tefte Scholiaftc. Idem f li quis, inquit, louifacrificaueritarietcm, rex nunc eft Orchilus
auis BaoiAib; sV’ O’p^/Ao5 opvn;. Solebant autem loui upiov hop^n, id eft, arietem marem non
caftratum facrificare. loui quidem Orchilus auis faepteaferibitur, tanquam libidinofo &
adultero, op^«c; id eft, a tcftibus , a quibus poerahoc nomen confinxic,vt feribit *
Scholiafics, repetit ex eo Varinus , Pr^terca cum Trochilus auis g Ariftoteletefte,
alijs nominibus Rex & Senator, vt dixi, appelletur, nimirum eandem auiculam non imme-
rito Orchilum Ornirhologus fecifte videri poteft, quae hic loui R egi, tanquam ipfa rex
attribuitur. 0’p^iAo; , inquit Hefychius auicula vilis ,qute ab aliquibus ’2aA®riyrw dici-
tur . Quemadmodum vero Regulus bcanAiaxoc, , itaprimitiua, diminutiua voce B etoiAlev (
Aetio , Acgineta? 6^ Ariftopham nuncupatur Po/SiAAoc Hefychio & Varino BafilL
fcusauiseft , & Tpwxoe apud Eleos , vtidem habent , Auicula quadam eft , &rex.
Item Kopr/Ao; ipfis auis eft, quamab alijs BaoiA^oV appellari feribunt. In Creta, te^,
fte Bellouio ? Tcttigon appellatur , d magnitudine forte, qua cicadam vix excedit#
Albertus
Ornithologias. Lib. XVII. 6 51
-Albertus alibi,'vbi Ariftoceles rips'c magnitudo Palferi Troglodyti etiam conue-
nit Redius a Actius, Pafserculus Troglody res, inquit, amum omnium minima eft Regulo
excepto,quo paulo maior eft & nigrior. Similis eft aut ei in mu 1 1 is ,pr£ te r q q T i n fr 6 r e a uri
colores pe nas no habet,&c. & iuxta sumu al£ lineameru cinerei amplius coloris /'Grjece
Regulus mas cum iunipero maiori
monfpeliendu.
Tetrigort
Bafte*
i
' * j
Seneda
parra.
hin Toly,
Bittilcus*;
Acalachis.
Regaliol.
i In Caf.
Synonima
ltalicb&
aliarum na'
tionura •
Gallica»
German»
•> . 'C
Magnitu-"
do.
a £• Ile
c. 11.
.. £ •• 'A
,j
. ' i y
f/-- • •
.. . , •
6<>i Vlyfsis Aldrouandi
legitur ^aporepoe, ideftmagis varij) Ita & Aegineta TrogJodyten Regulo paulo maiore
efse feribit, fed quod colore illi fimilem efse dicat inter cinercu & viridem (/ueTufy rspp£
syy %*eopii. pro qua pofteriore voce quidam Iegunr)id fane veru non eft , & fojj Re-
bS.hif.c 3 gUj0 ,|iecojor competit, b Ariftorelcs Tyranno corpus non multo amplius tribuit quem
Ma itu- locufta?,& criftam rutilam e pluma elatiulcula,& ca?rcra elegantem au em efsc prodidit,
do. Ego Regulum aliquando in foro inuentum, ita quam breuiter deferipb : Auicula ha?ca
Roftrum. capite ad extremitatem cauda? mefurata vix palmum exuperat . Roftrum longiufculum.
Culor» tenue, teres quodamtnodo,nigrum, & in extremitate no nihil curuum . Criftam gerit in
froce ifurfum eredtam colore fere aureo, qua? in mortua aue non confpicitur.Caput,coR 10
]um,dorfum,& mediae ala? ex viridi lutefcuntmamremiges nigricant, & ad latera flaue-
fcunt,& prope earum exortum notabilem habent maculam albam. Cauda eiufdem colo-
MFemeila riseft,quo remiges alarum pennar. Guttur & pedtus ex aibo fiauefcunr, venter candicat:
c mare di- pedes fufei funr,&pro corporis portione robulii.F.rmellas in hoc auium genere percepi
ftia&io. pallidioribus capitis pennis loco coloris aurei colpicuas efse , minores etiam iplis crifta
pennul? funt, quarum caput linea nigra crafsa fatis velui corona eleganter ambir.In alis
etia duas habet maculas albas, parua vnam, longam alteram, cum mas hanc folam habear.
L O C V S. V I C T V S.
CR OCHILVS fiue Regulus fruteta incolit, & foramina . Niphus Regulum
rubrum efse feribit pra?paruum,& in ripis riuorum agere, quod vix credo . In-
ter luniperosydurimum vidlitat. Ornithologus aucupum fuorum alios dicere
Vi&uS* perennare apud fuos tradit , alios dicere auolare poft alias aues , qua? migrare folenr.
Alij dicunt, ciim bruma eft gelidiffimain vrbibus,reIiquo vero tempore in fyluis confpi-
S 8,bt C'3' ci. Vermiculos edit tcfte a Ariftotele quorum nomine mufea?, formicae» coffi f miliaque
alia infedlaintelliguntur. Sunt qui mufeis adeo ingurgitari dicunt, vt aliquando de vita
peticlitetur.
VOX. M O R ES.
Ingenium.
s. o ■ '
A
L B E R T V S Regulum auem muficam efse feribir, 6^ pra?cipue cantare
tempore magni Cicci frigoris hyeme . Cx far etiam Mancinus inter aui-
_ culas etiam canoras Regulum recenfer , quod non placet, cum difficulter ad- ^
ginzilulare mocffimcircuretur in caueis . Author Philomelae Regulum zinzulare aiens ita canit ;
Regulus atque Merops & piftopcttore Progne
Conftmtli modulo z,iuz>tlulare [olent*
Regulus
homines
fallit *
Cur fimul
larcant.
3. p bift>
c> II.
Regulus fc
iPfum voi-
Siit i veeti.
b In lib de
eaufi piant*
Tbeopb •
Regulus, inquit author dercru natura, auis minima, fed qoantominor,tanto velocior, &
animofa,vt etiam contra Aquilam aliquid conari audeat. Homines etiam ludit, nam cum
fe proxime quali. manu c3picdamobtulerit,caITo homines conatu,& labore impigra pro-
fugit. Etrurfus «Trochilus auis eft omnium minima, quam Regulum vocant,qua? licet
paruo fi rcorpore,aufu tamen magno contra Aquilam pugnare conatur . Solitaria volat.-
pullis foscunda eft, nam plurimos vno foetu producit . V no fpccu,yel antro hyeme mul-
ti conduntur, vt ad calorem conferente calore, qui paruus eft, in tam minimis corporibus
augeatur, a Ariftoteles verofichabet.r roc hilus fugax^atqi infirmis moribm ctf[ed vtffus
probitate ,dr ingenij folertia pr aditus .Vocatur idem & Senator, & Rex . jQtiamobrem Aquilam
cu eo pugnare af[erut. Miru quod, fe expertum feribit Albertus nfpe Regulum fi depluma
tus in veru paruo exponatur feipsu volucre . Ide feribit b Scaligcr,vbi affirmat inuerfio-
ne effequafi qucndacasu.Na queadmodu inquit,in Regulo auicula,cu in vergculo igni
apponitur , tamctfi nejno vectat, tamen perfe couertiturjita fit & in his : Regulus vbi ea
pars
5°
Ornithologias. Lib.XVlI. <5$ 3
pars qua? igniobuerfa fuit,aRata cfl; altera qua? non eR affata, quia eR grauior defcen-
dit, atque ita conucrtitur. In frondibus idem alia ratione. Namque exuda in parte fupe-
riore attrahunt ab inferiore, atqueita inferior inanita leuior fit . Ha&enus ille . c AriRo* c9>hU,i 1
teles Kegulum fcribit difficulter capi ,
P A R T V S. .
10 TT^ Egulus, inquit AIbertus,his anno parit,oua circiter nouemvno tempore . Vidc-
fpdf tur vero is Reguli nomine P a flerem Troglodyteninrelligere. C ceterum Re- 9aa
JL gulusjvbi nidificar,fcx aut feptem oua tam parua,quam eR pifum3sedie .
PRAESAGIA.
RE G VL V S auicula motu infolitoSc cantu, fed tamen fuaui, geRiens, quia
aridulus vaporofum aerem plaufibilitcr excipit, & aduentantem humidiratem,
qua refocilletur, implorat, pluuias affuturas denotat. Aratus vero inter futu- x^mnefla*
:o nvtempefiatis figna etiam ponit , fi Orchilus & Eritheus terrae caua fubeant. Auienus tisfignum.
Latinus Arati interpres fic vertit; -
Orchilus wfeffus fi floricomis hymnitis
Ima petit terra , fi denique pansus Eritheus »
Conijcit Ornithologus Aratum non alia ratione hymenaeis infcRam hanc auiculam di-
xifse3quam quia tempeftatem indicat, cum nuptia: fereno tranquilloque ccelo gaudeant»
prodigivm,
5° VETONIVS a C.Iulij CaTanYfuturam ctedem cuidentib. prodigijs denuncia- a InCafo
tam efse attcRatur , pridieq. Marrias Idus auem Regaliolum cum Hamulo Laureo *
Pompeiana? curia? fe inferentem volucres varij generis ex proximo nemore perfe-
cutas, ibidem difcerpfifse .
ANTIPATHIA.
rp) ROCHILLVM fcribit a Ariftoteles cum Aquila pugnare, quoniam Rex, Pedius
cinereum, Venter infimus, Scalarum remi-
ges lineis viciffim nunc nigris, nonnihil al-
bicantibus tranfuerfum interftinguuntur :
reliqua? vero minores alarum penna?, nec-
oon, & cauda? fufeis, ac caftaneis in latum
lineis fibi mutuo fuccedentibus inftar Perdicum, f*u etiam Gallina ginum variant; quin
&infupremis veftientium tedrices plutnulis extimo fere latere ventri proximo notulas
albidas quaternas, aut quinas eftobferuare . Radices omnium omnino plumarum plum-
beo fune colore... Petioli nonnihil fufei funt , calcari maxinao omnium vnguiculo ar- Pedas,
mato, ca?terum medio digitulo antjquo aequali . Tota auicula ab extremo roftro ad vl-
timam caudam palmum , & digitum longa eft .
MORES. NIDVS. PARTVS. VICTVS.
Boftrum.
Lingua.
Color.
Magnitu-
do .
AVICVLA eft foIiuaga,nonnunquam tamen gregatim volat, imo quoties aliani Cantus,
fuis generis offendit, mox ilii bellum indicit, & conflidatur. Cicuratur diffi-
culter, etiam a teneris annis : Si tamen, vt quandoque fit, cicuretur, runemira
5° in cantu eius eft fuauiras . Maio praecipue cantillat, vt ferunt . a Bellonius etiam hye- a £
me cantare afferit . Galli fabulantur Troglodyten in fefto trium Magorum, omnes quos A.nglorura
eo anno educauit, pullos congregare, & cum eis cantillare. Angli hanc auiculam vulgo nuge.
aiunt effe foeminam,& marem eius effe Rubeculam, quod falfumeft . Nidum facitiuxra Nidus,
parietes domum, & Tepes ex mufeo foris, intus ex plumis . Is oui eredi , & in altero fuo
fineconfiftentis formam habet, in medio veluti latereoftiolum eft, per quod ingreditur,
& regreditur . In pofticis aedibus , & ftabulis ftramine tedis interdum nidum conftruit , pateus,
fed frpius in fyluis , Albertus Regulum bis anno parere feribit circiter oua nouem vno
tempore. Videtur autem Reguli nomine Pafferemhunc Troglodyten intelligere.Vidi-
tat vermiculis : &breues volatus exercet.
vsvs
a Lih.tl»
sap.il .
Condiendi
modus»
Alius exhi-
bendi mo-
dus.
Optimus
condiendi
modus.
b 45«
Nicolaus
Myrepfus
corredus.
aLib.y.c.q.
Toglojy-
vnde di-
di.
Defcriptio
a femina
ddiindio.
6$ 6 Vlyfsis AUrouandi
VSVS 1 N MEDICINA.
NATVRALEM, inquit a Aetius, vim omnino admirationedignam habet. Ita-
que Tale conditus, & crudus cibo acceptus, morbum perfe&e fanat (calculum,
fcilicet renum, & vefica?,& noui adeo quofdam ob eius vfum nunquam amplius
ab affectione vexatos . Conditur autem optime pennis euulfis , atque inde largo fale ad-
obrutus, & poftqua m fuerit arefactus comeditur, & affeCtioncm perfede fedat . Melius 10
autem eft etiam aliter ipfos edere, fi plures contigerint, codlos nimirum, eius prcefertim
generis, quod per hyemem vbique apparet . Exhibetur aurem, & aiio modo. Paffercu-
ius non deplumis in ollulam conijcitur, ac deinde operculo addito vritur animaduerfio-
ne alfidua habita, ne fallaris,quum in cinerem fit reda<5tus,& (ne) in aerem exhalans to-
tus confutuatur . Confueuit enim hoc contingere tum ipfi, tum alijs,qua? vruntur .-qua-
propter pra?fhtoIIa? operculum non oblinirc,vtperinterualIa qua?dam operculo adem-
pto vftionis modum intueamur. Exhibendus eft autem femel omnis vnius Paffercu li vfti
cinis per fe,aut modico phyllo, & pipere admixto, quo faporis iucundirate ori commen-
detur. Vfius itaque Pafferculus peregre proficifcentibus commodus cft, licctque meile
coCto exceptum in promptu habere . Melior autem mihi videtur condiendi modus, atq; 20
adhuc didis pra?ftantior,fi quis praruulfis pennis viuum Palfcrculum fale adobruatrquod
& ego facio, inquit Philagnus. Arbitror enim, & fanguinis naturam quiddam in fe com-
plodi, quod minime vulgariter profit : cui amplius' Ikrcoris efficacia accedit, quam exu-
ftione debiliorem reddi plane credo. Proderit etiam eis, qui abundant, affatos edere in-
tegros, ita vt nihil ex cis prteter pennas abijeiant . Eadem fed breuius leges apud b Pau-
lum Aeginetam . Antidotus ad difficultatem,& ftillicidium vrina? ex Nicolao Myrepfo:
PaflercuIum,qucmtrog!odytennominant(Gr?ce 'Z& roftrum nigrefcuntj,
fed ambo roftri extremitates aliquid lutei obtinent . Eft autem longiufculum, debile,
aptum vero capiendis vermiculis . Viddtat beftiolis viuis,& grana auerfarur, degicque
invmbrofis nemorum locis. Eft protetea etiam pifciculus exiguus,quem Groci Geftru,
Afilum quoque Latini dicunt, de quo in libro de pifeibus fcripfimus, &c.
DE HIRVNDIN1BVS IN GENERE,
& de domeftica priuatim . . °
Cap. V I.
IRVNDO meo iudicio, quamuis propter obftrepcram moleftiftimamque
cantus fui garrulitatem, naturaeq. feritarem indociIitatemque,vtpote,qu£
nunquam manfuefcit,auc difciplinam admittit, necnon ingratitudinem paf-
lim apud quos vis feriptores male audiat, & Samius ille Pythagoras, quem
tanti fecere veteres, vt domum pro templo, ipfum pro numine haberent, in
domo accipi illam vetuerit, inter vermiuoras aues, de quibus liber ifte inftitutus eft,iure
nihilominus merito primum fibi locum vendicare videbatur Vpupoque etfi maiori, &
formo flori , & in quam Tereus Thracia? rex immutatus a poetis fingitur proferenda, at
non, quia notior, & nobifcumagens,& verannunciet, todijque hyemis,ac frigoris finem
efte ciim profentia fua, tum vocehiIari,&anteIucano cantu atreftetur,fed ob lingulares
quafdam animi dotes, mter quas ingeniofiftima nidi fabricatio , a qua nimirum homines
odes fua$ conftruerc didicere, &oquiflima cibi pullis tradendi diftributio, coteris pro-
lucent: nos lingulas proprijs locis diligenter examinabimus . Verum Regulus folius
ob nominis prorogatiuam , tanquam regio aliti dignum locum illum obtinuit .
A Q V I V O C A.
GR /ECOR V M XgA non femper auem, de qua nunc agimus , fed alia etiam
multa fignificat, vt in primis Hefychio,& Suido,& Xenophonti de re equeftr i
ab initio ferecauitate vngulo equorum : a Celfus vero Aurelianus
equorum vocat impetigines : Sic enim apud hunc eft legere : funt aute equorum impe-
tigines, fquamulo anteriorum crurum fub armorum partibus, in lpfis animalibus nato,
has Graeci A &%twa,s vocant, fiue ^«A dk? : nos vero Cvt fupra didum eft) impetigines, 0
vel Hirundines. In hippatria in priori quoque fignificatu legitur. Appellant eadem di- *
dionc cauitatem in flexu brachij humani circa cubitum . Suidas in canibus ^eA tSoovct etia
vocari fcribit,quod in equo nominetur ; Nuncupatur eodem Suida teftc^sA /dW
pudendu muliebre . Eft proterea A/cT^V Ariftotcli pifcis marinus, quem Plinius volare
ait perquam fimilem Hirundini volucri. Romani pefce Rondine dicunr,Maris Adtiatici
accolo Rondela, vel Rondola, Monfpelfulani Arondelle, huius otacis Groci ^Ai^drac
addita voce-^ap 0, ad diftindionem pifcis abaue . Eft & alius pifcis Chelidonias didus,
cuius b Athenous meminit ex Diphilo, vti etiam Hirundinis pifcis polypo fimilis. Bello-
nius alterum exo ceti genus circa Byzantium quofdam tradit Chelidonium vocare.XsA/-
Sevi; dicuntur etiam at,%icrf3
bit citante Oe lio.
: SYNONYMA.
AP V D 4 Hieremiam Sus , vel Sis aucm quandam figtiificat , quam R . Salamon a •£ .
alitet Corcaia didami, & Gallice Gruem videtur interpretari . Sunt autem ^usS‘s*
verba Propheta? deijs auibus, vt Ciconia , Turture, Hirundine ,& Grue, qute
5U nofcunt tempus fu utn migrandi, &redeundi. b.SicutGrus & Hirunao^fic garriebam^mcdita- j> £ra: «
barficut Columba &c. Quo loco pro Grue Hebraice Sus legitur : Kimhi equum tranfiulir,
ficut|quoque lonatham inprgcitato Hicremig Ioco;irem Aquila . Hieronymus alibi Mil-
lium, afibi Hirundinis pullum: Septuaginta & Symmachus ^gA/Joi'#, id efi , Hirundinem.
Ornithologus eos fequi videtur, qui Sus equum transferunt, nam Sufah, equam exponi c b-u.ob*
ait ,Sus vero equum dici putari quafi a gaudio, c I. vero Drufius non modo Sis ( idcm^cru’c’
efteum Sus, vt antea diximus ) Hirundinem dici admittit, fed Ifidis etymuminde quo-
que deducit, cuius verba quod ad propofitam rem faciant, hic adijeio. Fieri potefi: , in- jfidis ety-
quit, ni fallor (neque enim certa fidentia harum rerum fciri potefi: ) tamen cumHe- mum.
breis authoribus Sis Hirundo dicatur , fufpicor ab eo cfie Ifis , id cfipra?pofito Aleph Sifirumvn
more apud Aegyptios tral atirio. Forte & (iftrumafono Hirundinis : quod alij appellatu de didutu
censet ab Ifide.lfis enim Inachi filia id genus mfirumentireperifie traditur.Minutius Foe Ii*s ,
lix.Et defpicis Ifidis ab Hirundine fiftrum , & afperfis membris inane Serapidis,fiue Ofi-
ridistumulum : & verumefi, mfime fallit Hieronymus vndecimocommentariorum fuper
Efaia , ad hunc modu fcribens.-pro pullo Hirundinis,fiue Hirundine, vt fuptuagintatran
ftulerunt in Hebr?o feriptu eft Sus agor, quod interpretatus efi Aquila, equos agor Thep
dotio Sis agor. Media enim vocalis littera Vau,fi ponatur inter duas Samech, legitur Sus,
& appellatur cquus.fi loth, legitur Sis,& Hirundo dicitur, Symmachus autem ira tranftu-
lit^ficut Hirundo indufa.Hadenus Hieronymus. De Ifidein Hirundinem,qu£ Grece^sA/
JW,conuerfa, vide Plutarchumin Ifide.H^comnia Drufius. Turtur & Htrundo&Ciconia
cuffodierunt tempus aduentus fui &C;inquit Hieremias interprete D. Hieronymo, qni voca- Agur,
bulum Sus vertit Hirundinem . A gu r v.c 1*6 Ciconiam , alij contra pro Agur reddunt
Hirundinem,pro Sus Gruenmalijs Agur Pica eft,alijs Anfer ferus, firidore vt dicunt,alijs
PafTer& plura de hac didioncuidere cfiin Paffere.Deror Hebrgis libertas efi, quo no- Der9t>
minetefte Pagnino Hirundo quoque appellatur, quod libere nidificet in hominum habi
taculis abfque timore,ac fi homines feciffent eam libera, ne quis ca capere tjex Rabhi Da
• uid.Talmudici ratione afferunt, quod in domo perinde, vt in agro agar :a!ij quod uagauo-
landi libertate gaudeat , nec corte includatur Pfahr.048. & Hirundo nidum (ibi m quo
■ponat pullos fuos ; Septuaginta & Turtur , Hieronymus & auis .Prouerb. 26.2 . & Pafier
quolibet vadens ; Gilbertus Genebraldus in explicatione iamcirati Pfalmiftce Joci pro
*° Turture Hehraice Hirundinem haberi ait, verum efie fynecdochen pro omnibus aui-
culis,qua? nidos apud templa fingunt, imo citra fynecdochen R.MofeNahmanides eo-
dem loci putat Deror nomen cfie commune eundis auiculis libere per domos , vrbes & chauraf.
agros volitantibus,& vagantibus de qua re vide in Turture. ProChataf Syluaticus ver- Algardaio-»
tit Hirundinem, & alibi Chauraf& Algardaione habet in eodem fignificaru. Apud Se- ne.
rapionem legitur Tartaphjapud d Auicennam Charas ,vd Chataf. Crtfce^eWajt' . vt Tharraf.
dixi , & fti/udeo tefte Eqftathio,vnde vocatiuo cafu&l^&A/Joi, 6 Hirundo, 3^ TudoviSet $ ° L,°'%
Hirundinum pulli: Achaeus poeta pulum Hirundinis durius dixit, vt idem c‘* 5
Euftathius afierit: Hodie vero Graecis Hirimdo^eAMoV/ , vel ^«A/^oV nuncupatur, KeA<-
66 o
Vlyfsis Aldrouandi
Etymolo-
gia-
Jav Arato, Theocrito,& Ariftophani pcnul timam producit. Etymologus & Varinus dici
volunt t&c&pct ro to, ^«Aw Joveiv » vaporo 7ct oiePu/v av, Tropo rvT; «JW.In Syno-
nymis Martini Rolandi pro Hirundine habes, xoT/Mw^sA/ePau», xe;«po7r/c,tanquam fyno-
nyma : Thebani autem, qui nouis rerum nominibus gaudebant, Hirundines tefte Athe-
nio jcot/AcsJ#? vocabant. KemAA oe, inquit Varinus, auis fic dida, a qua etiam loquaces,
& adulantes, vel decipientes zotIaoi dicuntur, exponit autem Hirundo. ApudHome-
rum dicitur alibi IpvisS dvo^zroio 9pco7roiaiv. Oppianus de Hirundine. Et in Epi
grammate Gra?co,vbi dicitur a’tt/ x.opo /aiAtipimi) Brodams Hirundine,3ut Eufciniam 10
interpretatur; ego omnino cum Ornithologo eo in loco Hirundinem . Ha?c enim,vt pa-
tebit, apes capit. K o/sc Hefychio, & Varinoeft Hirundo. AVaws/c, ygXi&cov, ^ v, QpiSaE^
fic habet Etymologus, fed magis placet, vt Hcfychius habet, a fatuus, r XsA/JiaV >1 0p/-
Jok/vh. QAoAuyovo apud Theocritum aliqui vertunt Hirudinem deflentem lrym,alij ali-
ter : Cicero Acredulam, & cum,vt apparet, fecutus I.Hertelius Theocriti quoque inter-
pres . Catini fynonymia non vtuntur, vel dum vtuntur, circumfcribunt,pra?fertJm,poerg,
Ouidius vagam volucrem vocauit, a volatu, vt conijcio , quo plurimum valet. / Plutar-
chus Daulides aues ctiamnum vocari ait, nimirum a Daulia oppido, vtuntur hoc fynony-
mo idem Ouidius,Vergilius, alijque paflim . Dicitur&ales Biflinos Senear, alijs ales
Pandionis, feu Pandione nara: fed ciufccmodi periphrafes Lufcimtr pariter conueniunt, 20
vt exfabulade Thereo, Progne, & Philomelapoftea parebit . Varro Hirundinem inter
eos enumerat, qua? e vocibus fuis nominatur . Videri vero pofTit ab haerendo dida, quo-
niam tedis a?diu,vel trabibus, vbi nidificat, adhaereat. Italiceappellarur Rondine,Ron-
dena, Rondinella, alibi Ceflla, Zifila, Hdpanice GeIondrine,pulIus Hirundinis Gelon-
drino Andorinha • Gallice Harondelle,Gcrmanice Schvvalbe, Schwalb, apud Helue-
tios Sclivvalm, Hauflvvalm,Saxcnibus Svvalc,Flandris Svvalvve, Brabandis Aronde
a Gallica voce s Hollandis Svvalcm ; Anglis Svvalouvve, Illyrice Vvlaflovvige.
£-7-
Etymolo-
gia-
GENVS. DIFFE R E NTlvt.
30
Hirundinis Jk R ISTOTELES, inquit Turnerus tria tantum Hirundinum genera facit, deme-
quoc fune /l Ricas, Apodcs, & Falculas : Plinius autem quacuor genera facere videtur, do-
fpecies. mcfticas,& Rufticas, Apodes,& Riparias . Ipfe vero Turnerus Apodes diuidit
. in maiores, & minores, Ornirhologus tria nobis genera depida exhibet, domefticum/yl
Apodes mi ueftrc s & riparium : fylucftresaurem illas eRe credit , quas Turnerus Apodes minores
noas vocat nul]o antiquo nomine impofiro,& quas rufticas, flue fyJueftrcshic appellat, eas fl-
bi videri, qua: in domibus rufticorum femper nidjficanr,quas a reliquis gencribus(inquit
Turnerus) dua? fanguinoIenta?maculae, qua vtrinque in pedore videas, diftinguunr,qd'
Ouidius his verflbus pulchre ofttndit ;
Altera teli a fubtt,nec adhuc de peH ore cadis *
£ xc e (fer e nota, fi gnataque f anguine gluma eH .
Refert autem Turnerus has Hirundines ad primum genus, hoc eft , ad domefticas, quas
itide fanguinolento pedore nobiles dixerat, vt Ouidij verfus de pedore fanguinolento
ad domefticas ftmpliciter,vel ad vtrafq. referri poflint. Veru quae in noftroru rufticorum
cafis habitant, eas non domefticas vocamus, & plane ignoro, quales illa: fint ab his diuer
Apodes mi quas jlJeapud fuosrufticos nidulari feribit : arbitror vero quas ille Apodes minores
nores Tur vocarjCas cflTe,quas a Plinius agrcftes,& fylueftres s praeter hunc.n.ex veterib.neminem
a Ltl io eaium meminifte pllto. Alterum, inquit, genus Hirundinum e ii rufticarum, & aore silum, qua
€. 2%, raro in domibus diuer f os figura , fed eadem (qua domeftica?) materia confingunt nidos, totos
fupinos, faucibus porreiiis in anguiium tvtero capaci ,<^r. Hoc genus audio in HoJIandi^vr-
bib.abundare,& ad vitreas teploru feneftras tanto nidificare numero, vt viginti ftepe,&
plurcs nidiin vna tm feneftra fitcofpicere. Cur vero Apodes minores vocer, non video,
^clu,^cm Apodes hocdiflFerut,vt teftatur etia b Georgius Agricola, ab Hirundinib.tam
Hirundini- agrc^,bus,quadomefticis,quod tibias habeant lurfutas c lulius Cffar Scaligerquinque
bus. Hirundinumfpecies diuerfas rccenfet, licet quaruor tantum efle dicat ; nam alterius ge-
b L4e fub. neris duas facit fpecies,vnam qua? in ripis, altera quae ad parietes nidum applicat:fed ver
c Ex er. z i 8 ba eius clarioris dodrinae caufa adijeiamus : ffuatuor, \nqv\t. Hirundinum fumma genera
funt nota nobis, Primum hoc vulgare nigrum» Alt erum fimili forma^fed ' fubfuluum in ripis nidi -
fi eant:
5°
Ornithologiae. Lib. XVII.
66 1
io
1
20
1°
ficansicuius e on fi mi iis fpecies nidos appendit artificio mirabili parietibus . In hac vrhc quotdnis
operantur (fi generant , teiii vetuit* turris beneficio , Stridunt h * quafifibtlo inter volandum . Godalius
( iodaltos V aj coma vocat . Ntgrp involatu clamant aliquando breue atque abruptum quoddam . auis qua:.
Raro canunt. Eadem vocis praei fio, eum in metu , tum etiam cum trat * pe Ilii t ex *dibu$ peregri
nas: nec minus tn ijs exhortationibus , quibus e nidis eliciunt tenellos , atq. etiamnum imprudetes
volandi pullos ^ ad aeris tent amenta , ctrcumuolitantes: aut eu tpfamet in nido eos eijciunt:prolap i
/ Ionis metuentes, inttantq. ve/uti conuitijs obturgatorijs. E aro altas, vt dicebamus, ntfi itantes ea
nant. Canunt vero tempore coitus appetente iam petfeiio ntdo,quafiq , opere de f unet p exhilara n
tur. plurimum vero contenti ffimumqMattrant mani fi exire nequeunt e cubiculo , aut fi altera
egre (fia^altera intus fit : altrtnfecus vitreis ait antes fenestris mirificas metitantur qu$ itiones ,
T ertium genus e it quater tanto grandius, toto corpore atrum, f 'ce dififima facie , cruribus breutjji-
mis, crafli [fimis, hirti j, Biuit appellantur d Liguribus T auri ms, ab Adriaticis Davdanelli . In ca- Biuic auis
uis laurinorum parietum nidificant f Apodes videtur intelligerc,at nefeio an quater tanto qua:,
alijs grandiores fint.) Jfiuani generis vnum tantum vidi magnitudine Buteonis fed facie ab I^ai'danel-
his nullo modo di (fimi h. Cruribus tamen atque vnguibus ad pr fidam (fi pugnam idoneis 3 nec mi ^USo
nus roHri aduncitate. Captum vocabat Rondonem MaurelLus Mediolanenfis, Galcacij Vicecomi -
tis ajfinis no Uri aucupio profectus. Dardanellos humi fi fint,non pofft ftfe attollere, compertum
habemus experiEtia. Ha?c omniaiiIe:fed pofirema illa auis meo iudicio cx Hirundinumge-
ncre non dl. Albertus Apodes inter Hirudines non recenfet,ficuti neque Ornitho logus, Ornitholo
qui priuato de ijs agit capite. Ait ramen Albertus quatuor dari genera,domefticas,quein gierror.
inuris exterius nidificant qua?in rcrra(ripis fcilicct) iuxta flumina,& marinas nuncupatas, Hsrundo
Ornirhologus,quia Hirundines marinas nullas agnofcebat3pifcem clfeaitjnon aucm,qua maiinap
Hirundinem marjna veteres appellanr.Depingam ego aut m toto corporis habitu Hirun-
dinem rcfercntem,quam quod prope mare tantum verfetur, Hirundinem marinam dicur;
ticq. tamen ea eft, qua alibi Meropi congenerem fecimus, Germanis vulgo Scefvvalm, id
e (t, Hirundo marina nuncupata, neq; etiam Gauia eft nobis Italis etia di&a Hirundo ma
rina. Putabat autem Ornirhologus permarinas Hirundines intelligere fortalfis AlbertQ
Apodes, quas nimiru Plinius toto mari cerni, & femper naues comitan fcnbit: cfcquo ta-
men dubitat, exiftimans aues illas non Apodes eflTe,;fed Gauiarum generis, quod, inquit,
confidcrabuc ij,qui propius mare verfantur.Sivero id Apodes facere coccdamus,nccdu
inde Albertus marinas Hirundines appellare debebat, quando & domefticas idfacere co
fiat, quas tamennemo indemarinas dicir.-quare fortafiis Alberru de nofiraHirundinelo-
cutum effie fufpicandum eft. Albg Hirundines aliquando apparent, ficut fcripfit Alcxadcr A,ba? Hi-
Myndius tefte Aeliano.Sed d Ariflotelcs has prodiuerfis no habet, vcriim penaspre ni- runcJ,nes‘
nuo frigore interdum albefccrc tradit;&eahbi etiarnaliam caufamadfert,cur Hirundo & e
alia qucedam animalia ante tempus albefeat, vel canefcanr, qua? lector per fe videre pote
rir.Quod (i vero albam Hirundine in Samo visa etfe verum fit, qua? no minor efiet Per-
dice , vt Heraclides tcftatur ; ea certe diuerfi generis fuerit ; neque etiam Hcraclidi hac
in re facilecrediderimtnam/ Antigonus cum,qui Samios fines defcripfir, tctarceorii qui f In eonge-
Hcroftrati difcipuli primifunt vocati, feribere refert Hirundinem albam efie vifam,nul- narr\
Ia tanta? magnitudinis fa&a mctionc.Ego fa?pius domefticas vidiprorfus candidas.Quod nes^lbas^
fi uero quis albas defiderer,oua earum, dum cubant, oliua illinat, generetur .
FORMA. DESCRIPTIO.
;o
V:
R G I L I V S nigram vocauit Hirundinem ad diftindtioncm Ripariarum, a jr.Tf.
ficuti teftatur a S caliger. Domeftica? Hirundinis breuem , attamen fic fatis exa A.nc*
Quomodo
dilcedanti
Plin. error
Arduri Or-
cus.
s Ciconia .
3 1.9 > in ..
ev.it.
Hi rudines.
fub giacie
jnaquisla-
eere.
66 4 Vlyfsis Aldrouandi / J
VlyAem efie adhortata, inducit more Hirundinis confidere ad trabem, vt pugftam quae
inter ipfum& procos vxoris Tue erat futura,cx alro fpecularetur ,
A’v7h ^cuSuAcevro? dva /uiydpoto fxlXaQpou
E '£vt' ct uu^acrceyiAt^ovt i%iAn durius yidell.
ipfaautem fplendidain domus trabem ' •
Sedit ruens Hirundini fwiilis contra.
Ita pariter £ Ouid.dc Philomela in Lufciniam& Progne in Hirundini mutatis canebat;
Pendebant pennis, quarum petit altera fyluasy
A lier a tecl a fubit . 10
Te<5la addo ego, intra domus hominibus habitatas , vnde apud Anacreontem legimus :
A’ cJV Sucryduos tiur' oiku; Mipc«sra>v Opo&xeA/Jav, idcfi,male nuptaq.ciim percudes hominu
Arcpens Hirundo: quod potiflimum fummo mane faciut,maxime fi nequeant exire e cubi
culojvel fi altera intus,alteraextrafic,tum enim plurimum contentiflimuque,(vt Scalige-
ri verbis vtar) blaterant infidenres quandoque fefl£* 'domibus vel arboribus, quo tepore
plerunq.canunt.atq.co modo c Mofcus anriquiflimus poeta, vel, vt ahj volur, Theocritus,
pafiorem quendam Bionem deflere facit Hirundinem alcis montibus infidentetn
, Qt/Sircxrov&pritncrev dv' copia pta^pd^iAiScov.
Nec tanto cum luci u qualia e st- altis in montibus Hirundo.
In nulla non regione Hirundinu copia eA,negantur tamen teAed Plinio Thebarum tefta 20
fubire,quonia vrbsilla fa?pius capta fit, nec Bizia?in Thracia propter fcelera Therei. Nos
in Therei fabule explicatione aliam eamque naturalem causa aflignabimus.Sex poriflimu
menfibus nobifeum agunt, dein vel later, vel in alias regiones migrantjquarere&e feme-
Ares eas vocabfrf Ph’nius,inquiens:/^fi/*w quadam perennes funt^vt Columba alip femellres^
vt Hirundines. In Aegypto tcAe «e Herodoto perennant, fcilicet illae qua? ibi qafcunturma
aiioqui,&noflre eo in hybernaauolant.Hyematum,inquit Perrus/Martyr, Alexandriani
Hirundines MiIuos,ca?terafquc volucres enoAris regionibus Europus trafuolantes ten-
dere cognoui.Difcederc eas etia teAatur^ AriAot. fed quo euoIent,non addit , & certe
id a nemine veteru exaratum video D, h Irenceus mulca arcana reccnfens, que Deus nos
latere voluit, volantium etiam animalium habitationem,eorum qua? veris tempore fiatim
recedunt, ciim in hoc mundo hoc ipfum fiat, fugere ait nofiram fcientiam. Quo vero tepo 3
re difcedant,licet nobis poriflunum fir,non retf e ex veceribus,maxime ex Phn. colligas.
«Hic enim hybernis menfibus difcedcre traditjqua 1 determinatione pra?terquam quod ex
perienda? refragatur, nam Augufto,veI faltem initio Scprebns abire eas obferuamus,fibi
ipfi aduerfatur, fiquidem re&efemc Ares eas eAe dicit, Fauoniumq.quibufda, quod Mar
tio rnenfeAarc folcat, Chelidoniam vocari ab Hirudinis vifu.vSi iraq. Martio mefe Hirun
do cernatur, vt certe cernitur, & femeAres fint,ut ille tradit, hybernis menfibus abire non
poterunt. Sed alibi fignum orientis Ar&uri feruandu monet Hirundinis abitum, depre-
henfafq.interire. Ardturus auteoriturin Autumno. Re&iiis dicebat Albcr xus:Cicom*d no
bis prius recednnt^qudm Hirundines, Hirundines, quam. Coturnices. Mirum eA qua diuerfimo-
de lateant. Na quauis i AriA.fimpliciter eas hyeme ad loca tepidiora abire,fi vicina sut,at
fi longe difient, no mutare fedem,fed fe ibidem condere fcribat;nihilominus id alie aliter
faciunt, vt kibindeoAendemus.Scribitidem Philefophus vifas eflfe multas in anguAijs co
ualiium nudas,atque omnino dcpIumes.Plinius vrrumque loeu repetit, inquiens: ln •Skci-
va abeunt apricos {altas Africos) fecuta motium rece (fusynuent^q.tam funtibi nudp,atq.dcplu-
mes. Vifuni cfitefie Alberto Hirundinesin arboribus quibufdamconcauis fefeabdidif-
fc, quod, inquit, accidit in quada fylua fuperioris Germania:, vbi incifa quercus putrida in
ucntaeA plena Hiiudinibus.IdehocfibiteAatu eAe a Pompeio Columbo, viro maximo
rerum natura? rimatore feribit AuguAinus Nihpus Idem obferuauitalius quifpiam, cuius
verba recitat Gafpar Hcldelinus citante k Ornitologo./ Ciaudianus poeta Icpidiflimus, ^
quam fit frigoris impatiens Hirundo, ita oAendie,
Vel, qualis 'gelidis pluma labente pruinis
Arboris immoritur trunco brumalis Hirundo .
Mirum autem non cA mori,fiarboriinfidear,vtpoeraait, nam in cauis arborum fefe fuo
calore glomerarim inuice adherentes fbu.cn t longe mirabiliusapparet,quomodo ita fub
aquis idq.in plagis Septentrionalibus, vbi fepe homines ob frigoris fguitia emori coAat,
lateant;quod facere hirundines teAatur in primis OJaus Magnus Vpfalefis Epifc.ita feri-
ta fi tmiltaru naturaliu rerum fcnptores memorice prodiderunt Hirundines mutaro
Aationes,
Ornithologia?. Lib. XVII. 66 \
ftationes,hoc eft, exurgente Ieui hyeme,repetere terras calidiores :at tamen in Septentrio
nalibus fxpius ca fu pifcatoris extrahuntur Hirudiones , in modum conglomerat? mada?,
qua? ore ad os, &ala ad aiam,& pede ad pedem poft principium autumni fefe inter canas
defcenfurx colligarunt Notatum enim eft,eas eo tempore fuauiflimo complero cantu ta li
ter defcendcre , & pacifice poft principium veris inde euo lare, atque repetere veruftos
nidos vel nouos naturali folicitudine fabricare.Mafsa autem illa per imperitos adolefcea
tes(nam antiqui & expertes pifcatores eam remittunt) extrada, atque in xftuaria porta-
ta,caloris accefsu Hirundines refolut? volare quidem incipiunt,fed exiguo tempore dqj-
10 rant,quia immatura acceleratione non liberx, fed captiux funt redudx : Accedit etiam
tempore verno, liberereuertentesjfuperuenien te horrida hyeme cum denfo cafu niuium,
omnes pariter emori,vt nulla? in tedis,aut fluminum ripis rota eaxftate videantur, pr?-,*
ter pauciffimas tardius a profundioribus aquis afcendenrcs,aut aliunde peregrinantesi,
qua? natura? beneficio fobolem reparatura, vel hyeme penitus in Maio folii ta, aduolare
cernuntur. Agricolx enimex earum nidis fub limius vel depreflius xdifteatis pro gno-
fticum capiunt, an in vallibus,an in montibus vel collibus fpropter imbrium incrementu,
vel decremeutum)fint feminaturi . Imo nec omen bonum capiunt incolas extedis, vbi
Hirundines habitare perhorrefcunt,quia ea culmina eafura creduntur.Hec omnia Olaus,
Idem facere Hirundines in Slefia,Bohemia,Polon!a, Morauia, & vicinis afijs terris Per.
26 Antonius Tolcntinus nobilis C remonenfts ex multorum virorum fide dignorum, maxi-
me presbyterorum, Societatis lefu relatu nuper ad me fcripftt,hoc vero addens, tanqua
ab Olao omiffun^quod & m cifternas, puceofque paflim fe praecipitent »
VOLAT VS. G R ESS VS. ?
HIRVNDINVM genus omne ad gradiendum prope ineptum eft, quin rarius Cur non m
propter pedum cum debilitatem tiim vero maxime breuitatem incedere vifum cedant .
eft:vel enim fedent, vel volant: Vnde dicebat a ArittotclcsiHirundinum qene- a idjf-c.i.
3° rah)t ptnnu pr*uaient3fic pedibus degenerare videmur , Et re de equidem pennis prxualere; Voli?ndl £*
dixit: fiquidem nulli auium volandi pernicitate cedunt quin fuperant potius^ adeo vt mi- mcicas’
rum videatur, quomodo tam exigua auicula tamdiu volatum protrahat* quamobrem qua>
aptiilime b Ouidius vagam volucrem vocabat , canens de diluuio ; b>2deram.i
J$uxfttifq. diu terris vbt fi Here pojjie
In mare laffiatis •volucris vaga decidit alis .
Platina c tant? celeritatis in volatu efte ait, vt exterarum alitum minus obnoxia fit ra- c
pinis:fedhocex Plinio accepit Platina, is vero id non tam celericati.quam flexiomb. eius
attribuit; Volucrum foli3mcva\t3Hirunaini flexuofi volatus^velox celeri tas.quibas ex caufis ne-
que rapina ceterarum alitum obnoxia eH. Quamobrem Hirundinibus quoque meliiis, fecu« Ab Accipi
4° riiis,& commodius quam Columbis pro tabellarijs in fenjs rebus vtemur. Hx enim li- tribus cur
cet etiam volent celerrime, a rapacib. tamen nonnunquam intercipiuntur & occulta coti- hber? (int.
filia produnt,quod illius Columbx exemplo, qux Godefridi caftris a Falcone ida deci- Hirundines
dens magno vfui fuit , vtin Columbx hiftoricis retulimus » Hirundinum celeri volatu ra"
poeta Latinus Iuturnx velocitatem , is eripiendo patris curru, ne in manus Aenex incL Iturna
derer, vtebatur, comparat elegantiftime,dum canit: rundini cur
> Hoc concuffia metu mentem luiurna virago fimilata»
Aurigam F urni media inter lora Meti ficum
Excutit longe lapfum temone reliquit y 1
Jpfa fubity mambufq. vndantes flectit habenas
5° Cuncta gerens, vocemq. (fi cor pus & arma Metifci*
Nigra ve luo magnas domini cum diuitis ades
Peruolat3& pennis alta atria lustrat Hirundo ,
Fabula parua legens, nidi fq. loquacibus efcas
Et nunc porticibus vacuis^nunc humida circum
Stagna fonat,fimihs medios Juturna per boHes
Fertur equis $c. '
Poeta pariter Hetrufcus LudouicusArioftus nauis, qua vehi cupiebat Orlandus infanies
velocitatem indicacurus,Hirundini volanti eam affimilacinquiens :
Kkk 3
Per
666
Vlyfsis Aldrouandi
Per Pacqua \\ legno va eon quelja fretra,
Che va per 1’aria iJ Rondme, chc varca,
1NGENIVM. MORES.
/ ; .f~0 * / - t, i s . % , i , , \ ‘ » 4
Nidi fabri ~W"NTE R pra?cipua, qua?, Hirundinisinduftna3arqueingenioarrribuuntui^earumi in
catio. 1 primisfiidi fabricatio a nullis non fcriptoribus clalficis commendatur , quam nimi*
Doxius * riim homines in fabricandis domibus /intumulati . Doxius ca?li filius lutei a?dificij
d ficij iu-- fnuentor exemplum tefte* Plinio fumpfir ab Hirudinis nidis Er comunis praeceptori Ari
a l ’j,c.^6. fiotelcs bruta magnam referre vita? fimilitudinem humanae docen$,magisin minori}quam
b9>hif.c.y. in maiori teftatur videri intelfigcntia? rationem, idque primum in auium genere oftendere
cL.x.c.si. Hirundinem in effigendo , conftituendoque nido . Confingit enim implicito luto feftu-
Luti prfpa cis, hoc e(t , vthaber c Plinius, luto conftruic , ftrumento roborat , ad normam fcilicet
satio* lutaria? palleationis ; fin forte luti fit inopia , vtcontingit temporibus aridioribus, tunc
ingeniose fuomarte id facere aggreditur, namfeipfam madefaciens tam diu inpuluere
volutat, donec hoc fibi padto lutivfu inuento ore3idvcl pedibus auferar, vel fi ita non
poteft , extremitatibus alarumapplicet : Stragulum fibi etiam more hominum facit,
duriora primum fubijcicns, & modice forum con/hucns pro fui corporis longitudine . 20
Difertifiime hanc frabricam defcripfit his verbis Plutarchus : Primum fe ftucis folidiort-
bus , inquit fundamento iaciis , molliores infuper offigunt : luti quo cemento & velutiglu -
sino nidum adi fi caridum relinunt ,cum penuria eU , ad lacum finumue proximum aduolantes
% fummis alis fic Bringunl aquas , vt bumefeant liquore tantum, nihil grauentur autem , mox
concepto bis puluercjUmunt af pera ,biantia glutinant : Atmiehoc fere modo Hirundo nidu
/ibi facit, eumq mollibus floccis, plumifq. fubfternit tepefaciendis ouis3fimuI ne durus fit
infantibus pullis. Pulchre enim intdfigit, quod fi teneros, ex penifq. nudos in duris fruti-
cibus pullos requicfccrefineret, no ferendis doloribus premerentur, quamobrem in ouiu
it.hC'1 4 tergo confidens, floccos lanarum fefte ^e£lianoeuellir,indeq.pulIis fuis nidum, quam mpi
«e sn Exa- Jifiimefubfiefnit.Tantamauis indufiriam in nidificando admirans magnus ille, & e D.Bafi
diurno djf. Jius>eum cui nihil de patrimonio fuo reli& fte tantum cjm dem quan-
tum Hirundine /^moliatur contra eos , qui ipfam familiam q.oppr e (fum eunt . Qua? magis itaq.
atq maiore amore filioru coodis ftudet? H^cperitura duaqua perfufa pu!uere,vt 'didujeitf,
volutatascapturf periculuadit euidentiffimu, nihilo fecius fedefilijs paratura opus perfice
re conatur, in qua perficiedaquantuindu(frip,)aborifq.coliocetiadidu fuit. Ne verofub
fequentibus annis fruftra rantu fubeat labore , cii primu ad nos vere redit, priftinos ni»
.dqs inueftigar,inuencifq.cantu applaudit, fibiq.congratulatur mirifice vario& quafi articu
lato,vt verbis et quibufda gaudiu fuu teftari videatur;.q.uod his verfibus exprelfit Statius:
Sic Pandionia repetunt vbi fida volucres
Hofpitia,atq.larem bruma pulfante reltHum
Stantq.fuper nidos {veteri fq. exordia fati
Enarrant tettis & truncum aut flebile murmur
, Verba putant, moxq.illa tamen non dijfona verbis .
•Clamat ipfe Dominus per Hieremiara Turtur & Hirundo cuti odierunt tepns aduentus fui :
populus, autem meus non agnouit indicium Domini . Nouit , inquit D./ Ambrofius, Hirundo
}° quando veniat, quando etia reuertaturmouit etia pia auis annunciareaduetus fui te fi imo
nio veris inditium.Veriim alig et aues ver annuciant aduentu fuo,idq.induftria & in genio
earum vix afcribiturjquod fane alias in tam parua auicula admirandum prope exiltic.The-
barum teda cefte m Plinio fubire negatur, quoniam vrbs illa fcepius capta fit;quod exeo
repetens n Solitws,nam inter caterafmquk, habere inter illas quiddam prafeium inde nofei -
tur,quod lapfura non petunt culmina->& afper nantur peritura quoquomodo tec/ajam vero mi-
rum videtur,quomodo tam induftria volucris nullam admittat difciplinam, imo nunquam
cicurem fe pr^beat,cum alias noftro magis quam vlla alia volucris contubernio fruatur,
&nobifcum ferme conuerfetur,noftra nempe omniu maxime familiaris, atque domeftica.
Quam ingenij, morumque rufticitatem,& vt ita dicam, feritatem denotansa Plinius : Non
i"0 omittendum fxwqvdl, e Et cum de ingenij s differimut fle volucribus Hirundines effe indociles } ter
rettribus tnur esocum elephanti iuffa faciant e leones iugum fubeantjn mari vituli , totq; pifeium
genera mitefcant.p ^lianus vero & Plutarcus mufeam cum Hirundine coniungunt/ed &
mus & mufea indociles funt. Ex animalibus duofnquit Aelianus qua hominum hofpitio vian-
tur, mu fc a & Hirundo nulla arte ad hominum traffationem manfuefeere pof sut,neq.nabis quic-
qud officij cu quapid animi grati vel minima fignificatione copenfant.Nd mufcarfuod (ibi timeat
negottu exhiberi prahen fari perhorret. Hir undo vero fle homini diffidit vt neq » manfueflen pof-
fit,neq.quicqua non periculi plenu ab homine expelf are. Plutarchus paulo aliter,- de ^inquit,
quanobifeii habitanti fola Hirundo & mufea non cicuratur homni > ne tangi fe patiuntur , neq.
ponfuetudine aut fociemem vilius operis Indute admittuntiquod mufea facit metu incomodi , &
quia
Vt blattas
fugeci>.;
k In Grillo
Hirundo
prilii nos
nidos occu»
pat»
1 L.S.He-*
xa.c. 4.
Tfiebarfi
teda non
fubit
ra Z.1,0.
n C<7p.l5,
Tolyhift .
O l.X.C' 1$
p s.fymp*
q-7.
Mus& mu-
fea fune in
dociles.
662
Vlyfsis Aldrouandi
q In Sat,
quis f ubinde Abigitur , Hirundo autem quia natura odit homine s, & ob infidelitatem fetnper fuf~
jnciofa manet, & cicurationis fugax . Ludouicus q Arioftus mori fcribit Hirundinem >fi
vel vnica tantum die in cauea inclufa teneatur.
Mal pud durar il Roflignol in gabbia ,
Piu vi fta il Cardolin ,e piu il Fanetto,
La Rondine in vn di vi muor di rabbia .
Hirundines An vero tam indocilis fit htec auicula, adhuc quifpiam fubdubitet, quando id non de ea
medi® na* tantum , fed de mure etiam verum efle neget Albertus, fefeque afteuerec Hirundines
cut®funt. firpius vidi fle manfuefa&as,& ad manutn (vtinterim eius verbis vtar) volantes ficut alig
auesaduolant. Quin ipfe etiam Plinius animalia quadam nec placida,nec fera ede terta-
tur,fed mediae inter vtrumq. natura?, ijfque Hirundines, & apes annumerat . Sed aliud,
tii fallor, ert ferum efie, aliud indocile : Albertum tamen mendaci; arguere nefas fit, ma-
xime cum humano ingenio eunda tandem obediant . Mofchus Bionis bubulci amatoris
morrem deploraturus Lufcinias,& Hirundines etiam, quoniam has aues paftor ille cantu
obledalfet fuo,& loqui docuififet, eum lugifse facit canens :
Lufania , omneff Hirundines ,quas olimeantu obleftauit ,
fluas loqui docuit , re fidente i in arborum ramis
Ex aduerfo vlularunt inter fe .
Quos quifpiam verfus legens, inde forte collegerit, Hirundines non modo manfuefadas 20
AceAai’ et ab eo paftore fuifse,fed humanumeriam fermonem edodas.Verum hic Joqui(Aa,W)etfi
ciue.e fi ad Lufciniam referri pofset, (ea enim loqui olim vifa efi)canere fignificat,non articulate
g lificat. fermocinari : prteterea cantus ifte plus garrulitatis, quam fuauitatis in fe habet, imo com-
Cautus hi- modi nihil, mhilque voluptatis, txdij verofatis homini adferens. Ert enim minime cano-
rurfdinjs ra auis,fed molefto quoda ftridoreobrtrepit,quod in primis ortendit r Lucretius,dum ait,
' ,s* Quid enim contendat Hirundo Cycnis »
ver . nat Ariftophani Aifivuv /umrdict dicitur mufainconcinna, &qua? corriginon porert, nu-
Hirundinis gatio nihil ; qua* folijs leuior fir,in fumma pro garrulitatis olficina, vnde Hefiodo, A na-
melos . creonti, Simonidi,aIifque zoriAu? dicitur,ideft,garrula; xorlAXetv enim garrire eft . Hinc
Barbari iSon? quoque barbari nuncupantur, quoniam fermo eprum Hirundinum cantui fit fi- 3<3
Chdsdones ,njils hoc eft inrelliginequeat.He/ychius enim annotat dic /Sap/Betptse %eA/Scaiv
Sidrov a nuc
vero ex Nicoftrato garrulitatem hanc notatam his iambis demonftrabimus : ' 4®
Si funditare verba multa iugiter
Et celeriter , fgnum putet prudenti <* ?
Prudentiom homine funt Hirundtnet .
^G°riTr3 Garrit vero hoc auicularum genus fummo mane maxime, quare infer figna iam ort^au^
f'\ , rora: poeta: Hirundinis cantum referunt, vt s Baptifta ille re,&nomme Mantuanus,
Ita*. dum canit:
Dum f ita multiplices dant, accipiunt £ loquelas
Clara per Eoos , fuci us aurora rubebat :
Elammaf [urgebat ntueis argentea btgit
Luciferi, qelidos fpargens in gramina rores , 5a
Et cupiens prolem , dulce ff rcutfere nidos
\ X Garrula fub lucem modulos iterabat Hirundo „
Et inter Herrufcos Dantes Florentinus i
Ne rhora,che comincia i trirti lal
La Rondinella prefso Ia martina
Forfe a memoria de’ fuoi trifti guai.
Hinc dpQpoyon Hefiodo, idert, antelucano tempore Iamentans,&qu?rjtasvoeatur5&abjS
bprpo AfitAo?, idclt, matutino tempore ,feu fub diluculum garriens; fed notandum feribi
etiam
d (5ti.
Chleopho
quis A i
rtophani.
Ornithologiae. Ub.XVlI. G6g
etiam opBoyoiiiopQoyuXoG apud Hefychium & Suidam, id eft fublata & intenta voce flens, I /« Trag .
atque garriens :quo modo etiam poipo^m l Luciano appeilatqr5id eft,ftrepens,& Vergilio Georg .4.
garrula, ,;t..
to
P
EPITHETA.
' . \ -F kt<‘ •- * C3i < > 1 £ *< I' V ’ i t i. 6
OSTQVAMm Epithetum vnumautalterum Hirundinis incidimus , quibus gar«
rulitas eius denotatur,non inconueniens forte fuerit reliqua hic peculiari iftac ru-
brica pofequi.Sunt autem Svcrya/Ao^id eft male nupta,quo vfus eft Lucianus prae-
citato Ioco.alludens videlicet ad Prognem, quae vulgo in Hirundinem conuerfa fingitur,-
Qpwtiot, Ariftopani,id eft, Threfta dicitur ,idem quoque innuens, quod in Thracia Tereo
eftet nupta . KotJak Hefiodo, vtdixi Oppiano Edapivb 7rpoT&yy«Ao5 opvtg, ficuti
nempe 4 Ouidio&Pontano veris prsnuncia Ks^poTr/^e^.in Epigraimnate.(?io//3^A«'TTa;, id a a * **
eft fatidica , Lycophroni , .Wa/Aa Ariftophani a colore . vyropotptog, id eft fu b te dio , aut
camera agens, hoc eft in domibus nidulans; nam Theocritus Hirundinum TjVtteoVopotp/a blih»<$, in
dixit. Vergilio& Auieno dicitur arguta, Sereno vaga, £Ouidio etiam mitis, triftis, ignota, Entrop* ^
brumalis Claudiano perantiphrafim,noua Pontono, & apud Textorem peregrina, trin*
20 fans, Daulias,Lafciua, Pandione nata, vocalis: nam agreftis & ruftica d/iferentiae potius.
funt,& fpeciem propriam conftituunt, • ~va
VOX. CANTV S.:ld
' • * ■ 'v v v Vi . /,.v .. , fjii
M. Varro Hirundines & plerafque volucrum a fuis vocibus nominari fcripfle _
Alibi vero vbi ita habet, & afrendtee frunde, fruttmi fuautter , dodiiflimds pn£,nni^*
Adrianus Turn^rus verborum portenta efTcair>feque eadem m veteribus IL
|0 bris reperifle , & legit hoc modo.’ Eius ab Hirundine .* Hirundo fritinit fuauiter Varro vir-
gula diuina.£/ pullos ptptnt fntiniextes* Feftus quoque ait fua minurritione Hirundines
fritinnire.Annotateundem locum Scaliger fi{ius,& legit & exponit fle Nefrendttfmtin-
t)i fuauiter [ne frende va>£z)/ic dtciturvel puer qui per stater» ^vcl fenex^ qut denubus amtjfcs
cibum frangere non potell.Sic ille. Alii cicadam fritinnire, Hirundines thrinfare,vel drinfa- Cicafe
re , vt author Philomela, volunt. Alias hic zinzilulare canit eas hoc difticho: vox*
Jtegulus atque Merops & piclo ptefore Progne
Confimilt modulo z>inz,‘-lulare (olent .
Apud Sidonium minurizare legitur de voce V{hund\x\\s,Diiuculo autem, inanit^ hi fomela
inter fruticet fi lentem rrognenjnter aceres minuriz,ar
1 5.H.C.15.
PROPRIETAS.
HESIODVS citante Aeliano tefiatur Lufciniam folam auiumfomni expertam tufeinisso
effe, & afliduam in vigilijs : Hirundinem vero non prorfus femperque vigi- niexpc s
lare, fed dimidium tantummodo fomnum perficere. Volucrum etiam foli Hi- v°latus fle
rundim flexuofifunt volatus, queadmodum fupra ex Plinij teftimonio feriprum efi. C oi- xuo^,^°*
tus denique huic auium generi mirus,&cumnullaalia, fi Aeliano credimus, communis : a
nam cum cteteraeaues in coitu a maribus conlcendantur i Hirundines non item, fed con- ani.c.i^
trario , quam reliqua? mifccntur, hoc eft, vt exponit Ornithologus,autrfa?, hoc efi, vt
papilionum genus . Caufam cur id faciant Hirundines, Aelianus retrufam effe ait,&ab-
ditam i multorum tamen fermone in vulgus peruagatum effe, eas fic coire, quoniam
Thercuin Regem horreant, ne quando latenter irruens nouam tragoediam cxcitct.Cau-
fa fane ex fabula dependet, verendum proterva ita non coire »
. ' j
V I C T V S.
INSECTIS vi&itat Hirundo, exigua venans animalcula,vtcx Arifiotele a citat FIu a s.fym.q.
tarchus, qui etiam inter caufas , cur Pythagoras in a?dibus Hirundincmhaberi ve- 7.
tabat, hanc recenfet, quod cicadas venetur, quoniam ha?mufis fint facra? . Sunt au-
tem ipfis faciles captu, vt feribit b Aelianus , qui etiam c alibi Hirundinem ijs animalib. b L.S.c.6.
annumerat, qua? hoftileminmodu apibus infidias moliuntur : ne°at tamen eam ab apia- c
2>° rijs tnufica? rcuerentia permotis occidi , cum alioqui ad necandum , fic facilis i fatis enim
effe eam prope alueos nidificare prohibere : Quod vero apes populetur, vr ait d Plimus, ^ 9,jj,c,^9t
etiam tefiatur Ph lofophus, nidos eius alueis propinquos abapiarijs tolh eam ob caufam e Georg.q,
afferens, quare & e Virgilius monet:
Abstnt &pi£h squallentia terga lacerti
Pinguibus d Habulis , Meropes ef? aliaef volucres ,
Et manibus Progne peffus signata cruentis .
Quantum vero inhient apibus Hirundines, eleganter docteque ofiendit/ Ludouicus f eant. $6,
Arioftus Rugerium, & Marfifam multos occidentes , Hirundinibus apum magna? multi- sii. 47.
sudini fuperuenientibus comparans dum canit :
Come
6ji
viylsis AIdrouandi
Efca vilis
q Varroni.
g L'X'C'2<$
Plini] , &
PJatinar er-
ror*
i 8. hi.c.i ,
k Lib.j.de
facrif.
ic
2C
3«
Aequitas
in dillri.
buendo ci-
bo.
Hadriani
Imp. «qua
litas in di-
ftnbuedo
cibo*
Potent i a_j
natura ©•
diofa»
Come aIIhor3ehe’l collegio fi difcorda ,
E vanfi in aria,a far guerra le pecchie
Encri fra lorla Rondinella ingorda,
E mangi, e vccida , e guaftinc parecchie
Douete immaginar, che fimilmente
Ruggier foffe,e Marfifa in quella gente , &c.
Mufcas,& culices^apilionefq.&fimiliaaliavolucriacaptat, qu^omnia efcam vile voca-
bat VarrOjhocefijVt interpretatur Nonius, frequentem, Vario, inquam jn virgula diuina.
Ad quos tam volucres venit pusillos
Vfijtte ad limina nidicae fca vilis .
Plinius folam Hirundinem ex his, qu£ aduncos vngues non habet, carne vefci author eft.
Veriim fi fola,vt ipfe^ alibi atteftatur,no nifiin volatu edat carnis nomine infedta intelle-
xiffe videri poteft,quo modo Platina Pliniii intellexit, dum ait. Ex his atubus qua aduncos
vngues non habent, folabeftiolis quibufdam volando ve fcitur.ht neutrum, verum eft : nam &
Meropes, imo Palleres etia infecta volantia capiunt, & paulo ance ex Vergilio vetauimus,
Meropes prope alueariahaberi.Si vero,Plinius carnem proprie didam, hoc cft animalium
fanguineorum intellexit, adhuc fibi ipfi refragaturjcam enim in aere habere non potefi: .
Carne rame vefci facile credo, atque id quoque attcftatur communis prf eeptor^ Arifto-
teIes,fedfo!aid eam facere non aitrnosLufciniam aliquot diebus carne paujmu§,hecau-
tem vncunguis non eft,fed addam verba philofophi,ne quis me fals 6 Pliniu reprehendif-
fc putet. Sunt citam , inquit, in genere non adunco , qua carne vefcuntur,vt Hirundo . Aliquis
dubitare polfit,num grana attingat Hirundo,na Porphirius ApolloniiuTyan^um refert,
cum audilfet Hirundinem vnam cum multis vociferantem, fodalibus fuis, quoru no pau-
cos fecum habebat, expofuilfe indicare eam ceteris, afellumonuftam frumenro humi fufu
eire,atqueadidcolligedum aliosinuitare:fed PhtIoftratus,qui exadfcius,& ex profeffo de
vita,& moribus Apollonij fcripfir,cle Paffcrculo,no de Hirundine illud tradidit.Hanc ta-
men granis vefci etia Martialis innuere videtur, lupu ridens propter donatum hortu ta
cxiguum,vt fegetem,qu« in co erat nafcitura,vel vnica Hirundo obfumere polfit.
Et fublatavolantis vngue Prognes
In nido seges eH Hirundinino ,
Sed ridet, luditq. poeta,non agit ferio,ego grana, fi in os ingerantur,fpernere puto.
E D V C A T I O.
NO N hic vt educanda: a nobis funt Hirundines, fed qua equitate fuis ilis pul-
lis cibum diftribuant,dicemus . Infectu, inquit, Plinius fumma aquitate alternant 4°
cibunA mas nempe & femella, vt ait Arifioteles .Impertit vterq.fingulis cibum ,
obferuata confuetudine quadam , ne qui acceperit , bis accipiat . Dum cibum dare inci-
pit, ab eo incipit, qui primo natus ,vt difertiffitnis ifiis verbis docet ^Elianus luftitiam
m ater Hirundo aduerfus filios fuos f eruat in di flnbutione cibariorum fuam cuiq . dignitatem .
Non enim vnica tantum cibi vcclione omnes pafeit ^neque poflit , cum eaqup affert , pusilla, &
pauxilla sint , primum in lucem aditumprimo pafeit , deinde ab illo fecundum , tertium tertio
loco parium aliu, sic deinceps vfque ad quintum progreditur, Addit Oppianus illum , qui cibo
accepto locum mutaucrir, nihil amplius accipere,donec in priftinum fuum locum redierit.
yEqualitatis huius adeo fhidiofus fuilfe legitur Hadrianus Imperator, vt in vi diu fami-
liari Homericum hocobfcruaui femper voluerit, ne quis Astitos s/ '
-uq
Erni.
60
Ornithologia:. Lib. XVII. #73
®8rtCorypUS? . . i,.,., 'i:.;..-. ,r ■ ■ «
. .. Sic hene qu$fitasvt pullis porrigat e [cos
“s j , ; ■ ; ( Mitis Htrundo redttpoftquamfuatcff a videndum \,
; Garrula, per patulas fuerit delata fenettras, . c
Matris in etsentumnido confurgit ab omni
• T urbaloquaXi flagitant q. cibos , fidaq. parentis
Oribus ora petunt* & apertis faucibus aditant:
illa, fed impendens nidum circumfpicit omnem9
Diiiribuitque dies* vt cunctos nutriat, efcas .
Non veto folum iuftiflima eft indiftributione ciborum Hirundo,fedfedula etiam,atque Afliduitas
aflrduai; quare eam materna? fedulitatis magnum documentum accipi iubet D. Ambrof. 10 ^bando
euius dulciora n eftare verba antea citauimus.Innuit hanc auis diligctiam ^Theocritus, ^£yrf!i.
inde eiaimodi comparationem deducens: * • y 1
t : • i . M d.9pctzct Sioia. Tizvoioiv VTrupotploicn ypMSm
■ iK^oppovrtfpimTrdsnrcu^lov u?^ov dyoipoivy &C. t
Quemadmodum autem Hirundo^qu^ cibum pullis fub te6io fert . ' ’
Mox cito reuolatgvt alium cibum ad fer at,&c. : 7
Ita quoque Ludouicus Arioftus Rinaldum poft diutinam abfentiam domum reuertetem,
tam gratum fuis fuiflfe ait, vt eft Hirundo, dum paruulis cibum adfert filiolis ;
E pare quandoegliarriuo tra quelli • i
Doppo gran fame Irondine, ch’arriui >;
■ ‘ Coi ciboin bocca ai pargolettiaugelli.
SMten d it praeterea Hirundo eundem erga foetus fuos affe&um,dum eos volare quodam
jftodo docens in medio etiam uolatu deficientes iuuet,& velut humeris ferat . Meminit
vtriufque tum offerendi cibi, tura promouendi volatus amoris Bapcifta Mantuanus:
' Dumparuadomus, dum mfirma propago ^ '■
i-w Dum nati implumes tepido fert pabula nido,
- Oi.\ ‘ : Semper dr e xt en fis do cet ire per aera pennis
Bdc e it cura tenax, ftudiumq. immobile matri*
. A S Y M P A T;H I A.
Antipathia.
/ • y\ — '0:«0 * • H ' • 5 ’ V' ' ; ;i! ; . 1. : >{ 1 i ' •*? n
E amore, quo Hirundo cariftima fua pignora profcquitur,muIta iamfcripftmus, Hirundo
eum vero tunc maxime demonftrat,ciim coluber nidum eius inuadit, vt pullos vna.cupul-
fuos deuoret : nam tunc primum auolat lugubriter canens, cum vero eos iam !*s d .c°lu~
perire animaduerterit, fuperatometu ad colubrum aduolat, & circa eius maxillas fe vo- ^etur ^
luit, donec & ipfa ab eodem hofte conficiatur, ficuti hifce verfibus teftatur a Oppianus Tlill^ de
\o
'Vi
iii 1.
jo -ri!
b r
ex interpretatione Laurentij Lippij Colienfis : j\ > pifcijjUS .
. : , Et velati ferpens , qui tigno n actus ab alto
Alius eU verna pullos , fub tetto fonantes
M attat, & occifos fubicit fub dtntibus artus .
At mater primo grauiter tri stata mouetur
Effundens triiies natorum in funera partus.
Sed postquam laceros pullo s^abfumptaq. membra
S peti at, non mortem vitans , fubit ora draconhy
Voluitur,& dulcis comitatur funere partus.
Q. b Calaber Deidamiam Achillis vxorem, filium fuum ad bellum proficifeentem Birun bli.i-Va-
dini a(Timilat,qua? pullos a colubro deuoratos deplorat. Siccerte,inquit,pra?daru Achil- r^'fj .
lis filium mater quidem continuit, fed pedes ad irer accendebat, at haec quamuis magno ^ir H^run-
aflfe&u dolore, animos tamen ad fuum filium fuftulit,qui vbi illam fgpius amplexus eftet, dinicom'
folam deferuit,acerbofe Iutftu affli
Hirundo in
bet chlaena
vendere.
b Eglog-S-
674
autem orba iam circumuolat nidu,iam vero ad expolita vertibula fertur, grauesobfuos
liberos ploratus ciens, fic quoque plorabat Deidamia. Sed huius amicitia, feu potius a-
moris occulta ratio non eft,neque etiam aliquod animal inuenio,quo cumoccultam exer
ceat vel amicitiam, vel etiam inimicitiam. Nam licet hoftiiem in modum apibus infidias
moliri Aelianus fcrihat, ego id non ranquam occultos hortes, fed cibi gratia tantum face-
re puto. Neque occulta pugnae earum cum Pafleribus eft ratio: interficiunt aurem inui-
cem, non vt tertatur Auicenna, cum in vna domo conueniunt, fed cum Pa fleres initio ve-
ris earum praeoccupant nidos . Tum enim Hirundines totis conantur viribus illos eijce-
re, quod fi facere nequeant , tunc ad artum procedunt : nam Albertus attertatur frpius
Coloni? efle obferuatum, Hirundinem cum non poflet eijcere Paflerem,ftridore fuo Hi- 01
rundines multas conuoeaflNquas fimul cum impetu aduoIantes,luto quod ore fingulce ge-
rebant, nidi foramen ( loquitur de fylucrtribus Hirundinibus,quce nidosfpha?ricos con-
ftruunt, & vnicum tantum pro ingreflu foramen faciunt) obftruxerunt, & Paflerem ita
inclufum fuflbearunt. c Solinus Hirundines a diris auibus minime impeti, nec vnquam
pra?da? efle tradit, quafi c flent facrae,fed fupra ex Plinio fcripfimus, rapacibus fefe fle-
xuofo fuo volatu eripere :• Cum vero in hominum asdibus fine noxa nidificet , exiflimee
quifpiam illam id ob amorem facere, quo homines profequatur,ideoque,& has eis nulla
inferre iniuriam,& quiete, tutoque nidulari finere, vt dicebat d Ouidius .
Curet infidijs hominum , quia mitis Hirundo edi .
Aelianus e fanc plane cius fententia? fuiffe videtur,dum ait : Hirundo hominis Hudiofa eli
cuius contubernalem fe eff e gaudet, cum et rurfus bonum videtur, difcedtt, Cceterum homines
Homeri lege bofpitalitatis eam tttto recipiunt ,quipr$ctpit bofpitem pr^fentem effe ditigen»
dum , di f cedere vero volentem dimittendum . Contra f Plutarchus rationem reddens, cur
nunquam cicuretur hxc auicula, eam feribit natura hominem odiffe , & ob infideliratem
fufpitiofarn manere. Ego & homines odifle crediderim, nec amare etiam, fed ideo no-
bifcum conuerfari, quoniam eas non capimus,aut infidias ponimus : Omnia enim bruta
naturali inrtin&u fugiunt loca hominum infidijs occupata . Equidem non hominibus fo-
lum, verum brutis omnibus infitum eft, vt fefe quo ad poflint , falua velint, quemadmo-
dum luculenter g Eufebius docet» k\.
02
P R £ S A G - 1 A.
Putationis
vitium exi-
tus.
Rfl O D 1 1 Hirun di nes, quia aduentu fuo ad noftras regiones,veris initium an-
nuncient in fine hyemis tcfte Athenaeo inuitare fo!ent,quod yyX nun-
cupabant. Nouic enim,vt inquit Dominus apud diuinum a Prophetam, Hi-
runao tempus aduentus fui : populus autem meus non cognouit iudtcium Domini . Ab hoc pra>
fagio veris praenuncia poetis dicitur : atque ad hoc alludebat Horatius, cum ait :
Cum Zephnis , atque Hirundine prima, 4®
Inde Hirundoapud Ariftophanemchlajnam vendere iubet , emereque themiftrum fua-
det, prte terij fle quippe hyemem admonens , adefle vero pra? foribus ceftatem . Alibi
quoque quendam per iocum multis Hirundinibus egere ait, fignificans verno illum indi-
gere tempore, quomulra?fe proferunt Hirundines, b Calphurnius oues praecipit , cum
Hirundo vifa eft, & nidulari occipit, ab hybern is ftabulis educi ;
Vere nouo cum iam tinnire volucres <
Incipient , nidofd reuerfa lutabit Hirundo*
Protinus hyberno pecus omne mouebis ouilt ,
Hefiodus quoque agricolas adhortdtur, vt vites putare abfoluerint, antequam Hirun-
do appareat : 5°
T ov dV /LiV opQpoyon TJctvStoi/k apro yi\t$cov
Es* lfy
der minime negitandam arbitratus^ cum drisiaydrum Telmiffeum peritijfimum vatem confio
lutffetparari fibt d domeihcts in fidius, re fpondit:caterifm fore vt inflata piahenderetur.Htrun
dinem enim cum hominibus confuefcere,ac e ater arum auium loquactffmameffe . Ea?dem aues
Dario in Scyfhas proficifcenti cum exerciru interitum portendere. Antiocho Syria? re-
gi referente Iulio obfequente, ingenti exercitu dimicanti Hirundines in tabernaculo ni-
dumfecerunt^quo prodigio negledto praelium commifit,&a Parthis occifus eft. Meminit
iftiusaugurij quoque /Elianus loco paulo ante citato. Naui Antonij iolidentes,fufcepti
belli infelicitatem & funeftas clades portcnderunt.Naujs vero Anrcnij non erar,vt mul.
ti tradiderunt, fed Cleopatrae, quae illam Antoniam, in Antonij honorem fa&am cogno-
minabat,vt videre eft apud Plutarchum, qui de hoc augurio fic me morat in enarratione
prodigiorum, quae pugnam eam naualem, quae inter Caelarem & Antonium erat futura,
circa pratoridm etiam, inquir? Cleopatra nauem^tfua Antonius appellabatur, graue olienturn fa -
Pium eH . Hirundines eram infra puppim nidificarum ; has alta fvperuentemes expulerunt
pullos earum interfeceram . e Dion, tamen Hirundines circa Antonij tentorium tradit, ac
in praetoria naui ipfius nidificaife. Atque ha&enus Hirundinumauguriuminfelicitatetn
portendit5vnicum portentum fauftum reperio,idqueineo, qui indignus eo erat, in Dio-
myhojinquam, tyranno, cui arcem relinqcnti,cum nidularentur in ea Hirundines, ei redi-
tum portendere author eft / rEelianus ,
ao
CAPIENDI RATIO.
3 l*
D
OME5TIC/E Hirundines, quod fciantfefe impune vidituras, in domibus
noftris habitant. Apud veteres capi folitas , ex a Plauto Colligitur dicente,
Dua vnum expetitis palumbem j perij , Hirundo alas verberat . Solent enim aues
vifco implicitae alas verberarare, nimirum aufugere volentes. Lambinus Plauti Scholia-
Ktes non Hirundo, fcd arundo legit, Plautumque ea voce in allegoria perfeuerare autu«
mat. Arundo, inquit, vifco il lira alas mihi verberat;& ita fit , vt vifco conra&as explicare
non poifim.Significat(p/ftocJerus;quem Plautus Bacchidibus meretricibus colloqui in-
/ de quo inter
pro uerbia.
5®
Ornithoiogix. Lib. XVII.. 677
prouerbia latius dicemus.Fiiit infuperChelidon,vcI Chelidone meretricis nomen, quam chelidon
Varres deperibat,de quo facetiflimum Ciceronis extac fcommajEa enimciimin vrbana, meretrix.
& in Sicilienfi Varris pra?tura omnia moderaretur, tranfigeret,deciderec,CheIidon vero b L.demo.
etiam Hirundinem auem fignifieet , Romani etiam omniaaufpicatu & captatis augurijs Rondmel- 1
agercntjaugurefq. & aufpiccs publicis, & priuatis rebus adhiberent, propeerea ait-: Nam *a Familia.
vt Far res pr$tor factus est, qui cum auspicio d chelidone surrexiffet , sortem nattus est vrbang Hirundo
prouiHcicc : quibus verbis alludit fimul & ad aufpicium & meretricis concubitum & cubile . ^aper
Florentia? tefte b Borga?o nobilis familia qua?dam Rondinellaabhisauibus denotni** rundihis.
0 natur, qua? in infignibus fiue annis fuis Hirundines etiam depi&as vfurpat .
Frifij qui in maritimam Germania? partem habitant, auem de genere Motacilla? Sv-
valken Vorbott, ideft, Hirundinem preenunciam nuncupant tefte Ornithologo.
Auis qua? caput caprino fimile habet, vocatur Latine apud vulgus Caper Hirundinis •
Albertus.
'Xit.idovicu Aay®o’/& %zKr$ovitxJctffuGriis Iegunturapud Athenteum.Euftathius Chelido chelidon,
nias Lepores interpretat, qui fuperiore parte nigri sur, inferiore fubalbi inftar Hir udinu. Lepores.
Afpidum genus eft, quas Chelidonias vocant, quocirca ripas Apuiorum, maxime Nili Chelidon,
lati bula habent. herba.
Chelidonia quadam quoque herba eft , qua? & Chelidonium dicitur. yzX^Qvla, /Soravn
0 Gppiano ; Diofcoridi & alijs medicis yz^iSoveov genere neutro profertur . Eft autem duo- j|ir5dina«
rum generum, maius & minus vtrumque nulli non notura . Recentiorcs nonhulli Latine rja_j>
Hirundinanam nominant. Maius inde diftum eft authore Diofcoride^uod Hirundinum
aduentu cx terra prodit ; difcedcntibus vero ijdem marcefcat , vel vtalij tradiderunt, fi
quis ex Hirundinis pullis in nido exca?catus fuerit,materhaflcherbamoculis admoueat, r
caecitati eorum medensjvt inde potius quam d tempore nominatum videatur, quam Gra?«
ei nominis vim ignorantes imperiti quidam,pra?fertim Ghymifia?,non Chelidonium,fed Cadidonu.
cadi donum vocauerum, ac ea falfa nominis pradantia freti,exhacherbaquandam quin-
tam elfe fieri prodicant, non modo ad vanas illas mettallorum medicationes accommo.
datam, fed ad tuendam etiam hominum faniratem,morbofque plurimos profligandos vti-
,0 leni . Plinius vtrunq. genus aduentu Hirundinum florere fcribit,& difceflucarummar-
cefcere, Apud nos quidem Chelidonium minus eo tempore prodit & ftatim floret , mar- ?
cefcitque menfe Maio, Chelidonium vero maius & ferius f)rodit,& ferius etiam floret, vt
id non refte a Plinio videatur feriptura.
Hermolaus eam capnon,qua? in f^pibus prouenit,C helidoniamphragmitem Aetio di- Chelidon. ?
ci t radit ; adexanitiones parrjum in iecore curuarum vrilcm,di , . I; y, • ; •••!}• 13
GE N V S Hirundinum tradit a Aelianus Dijs penatibus, & Veneri, quam,& jp- a Lib. 12.
fam e numero penatium effe, ait, charum eflc dici apud Gentiles , Opinio inde, eap.j 4.
vt apparet, orta efl, quod Hirundines abfque pauore noRras domos incolant ,
Similis pene perfuafio tn noRrarum muliercularum animis infixa efi,dum auicu!ashafce
necari vetant ; a quovt magis terreant pueros, fingunt eas D.Virginifacrascfie. Apud
jp Rhodios quadam fiebant facrificia,vt b Theognis Icribit, in quib.canebant i b Li.^fac.
ftihifeoV) dyou Eodem modo aedificationis It u dio fu m hominem, quique ampla a?dificia,vel etiam op-
dificationis pida condiderit, b Pierius Valerianus per eandem aniculam, nidum facientem a non-
ftudiofi hie nullis intelligi feribit, argumento videlicet fumpto ab auis ingenio, quo in nidulatione
roglyphicu vtjturj cfc qU0 nos fatis fuperque fupra fcripfimus.
^dbttibu ^em Aegyptij filijs ecquas hereditatis portiones diftribuentem, vel principem, qui
endo 0 ciuibus aequaret fuis, neque vllo vellet ornatu,vel apparatu magis, quam reliqui, fum-
ptuofiore accipi, fignificaturi , id per Hirundinis pi&uram faciebant , que qua equitate
pullis fuis cibum impartiatur, habes ex fuperioribus.
Snfiitutio- Plura hieroglyphica finxit Pierius Valerian.Iibro prfeitato, que ne quid in hoc opere
nishierogli defit hic infera. Primum itaq. inferiptum eft INSTlTVTlO. Sunt qui, inquit, calathu
phicum. cum pullis Hirundineis in aliquot veterumonimemisobfcruatu3hierog'yphicum 1 n fH t u
tioms dic con tendat, argumentuq.eiufmodi adOfiridis,&Cereris beneficia in mortales
collata referant, quod.f.ab ijs,& viucndi leges, & a ori colendiprecepta receperimus, &
equo cum reliquis iure vitam degere didicerimus. Legiferam. Ceres eft,& apud Diodo-
rum in Heris Aegyptiorum litteris Ofiris Iupitcr, iuftus,pater, dux, &confulcor omnium
b-abetunque fiue adinftitutioncm,fiuead equitarem accommodes, omnia quadrabunt.
Imploratio Aliud eft inferiptum IMPLORATIO A VXlLIi , de quo fic feribit . Inuenias apud
nis auxiHj Xenophontem (quifque ille fuerir) eo libclio,qui titulo de tequiuocis circumfertur, per
fymbolum aues pas in nido ore parente pi&as, populos auxiliumimplorantcs hieroglyphicefignifi-
cari. Nidus, n. patriam, os vero adapertum clamorem, & implorationem oftendit. Hinc il-
lud Ezechia? cantico: Sicut pullus Hirundini s,ftc clamabo . Vnde admodfi erudire Plautus
Hirundines objjcit in fomnium Demona?,quas fimia folicitabat, qui fit filiu ftatim penes
iares fuos in phano Veneris opem implorantem inuenturus : Illa enim Hirundinum mo-
re transfretauerat, & ad conflictas fibi fedes,domum quidem paternam delata erat,
. . . . ; 'iNennulli eodem referente Himntlineponunt pro amico inutiIi,ingrato,& perdifficili»
uriiis* hkio^ ^ crfim moribus nofiris,ac familiari rati, quamuis nobifeum degant,adinftar Hirundinum
plvDhicum difficulter afiuefcuut. Veriim non inconuenicnteradulatores fidiq. amici eo modo per
® H irundinem notabuntur. bo!a enim H irundo impune in domibus noftris agit tota a?fia-
te,exclufifque,& educaris pullis fuis ante frious abit turpiter ingrata: qua fimilitudinead
c I.q.R/je. denotandum eiufiftodi adulatorum amicitiam, c Cic ero, vel quifquis ille fu authorre-
thoricorum ad Herennium vfuscft,inqiuens : ltavt Hirundines $sUao tempore p/pstdsut,
frigore pnlU recedunt :ita falfi amici sereno vite tempore prosto sunt , ftmulatf hyememfor-
tunp vidcrmt, deuoUnt, Hac quoque de caufa Samius ille Pythagoras eas a te&is abfega-
Fythagoras uit, id fcilicet innuere volens, huiufmodi nota? homines euitandos,ac nullo padoconfue
20 ii
40 :
Ba?tnona?
fo.no nium*
j6
cui Hitundi tudinem,& amicitiam cum illis habedam efie,vt fupra obiter innuimus,& pdft inter pro*
ab it vuerbia etiam dicetur. Idem Pierius in hicroglyphico ludus, & quserimonia? alios id e lycti
^ * bolum Pythagoricum interpretantes referre ad tragoedia,quafi trifteomeir^ lugubreq»
argiunc-mum afferat Hiiundo,dc qua re fufiiis agemus in fabulis ,
I > " Idem
IO
Ornithologia:. Lib.XVII. 6$i
Idem Pierius in conieduris habere fe Hirundinis caput imaginari,peregrinationem
eradit fignificare , quoniam eius auis praecipue proprium fit, vt neque apud parenres de-
gere foleant.
Sunt qui eodem referente refipifcenriam per Hirundinem acu transfoffam oculos in-
dicent • quoniam haec fi vulneratis oculis obcaecata fuerit, ocuios tamen, & lucem recu-
perare dicitur. Lumen autem pro fapientia,&cognicionepom, periode, ac pro impe-
ritia tenebras vmcuique manifeftum eff .
Pofiit non incongruenter etiam Hirundopro barbaro poni, & infanre, indifcretoque
alludendo ad tritamillam fabulam, qua in auem Progne, vel vtalij Philomela, in Thra
cia, quae barbara erat regio , mutata fuiffe confingitur : in quo fenfu Aefchylus barba
ros homines dicebat /Jov/£W, quoniam Termo eorum intdiigi nequeat, vt neque Hi-
Peregrtoa-
tio fignifi-
eata.
Refipifcen-
cig hieroglj
phicunu.
Lumen pro
Lapientia.
H udo pro
buibaro.
1‘undinum garritus .
io
B
HISTORICA.
R VT A animantia fandis quandoque morem gerere in multis nofirae Ornitholo-
giae locis offendimus, & pofthac offendemus, quoties fefe nobis offeret occafio.
Nunc quomodo S.Francifco,alijfque huius san&iflimi viri nomine fibi obedire
iubentibus, morem gefferint , ex a Laurentio Surio dicemus. Exinde praedicando, in-
quit, per loca vicina procedens, venit ad caffrum quoddam nomine Aluianum,vbi con-
gregato populo, & indido filenrio propter Hirundines nidificantes in eodem loco, ma-
gnifque garritibus poftrepentcs vix poterat. Quas vir Dei omnibus audientibus allo-
cutus eff, dicens : Sorores meae Hirundines iam tempus eff,vt loquar, & ego, quia vos
vfquemodo fatis dixiffis : audire verbum Dei tenentes flentium , donec verbum Dei
compleatur ; & illa? tanquam inteiledus capaces fubito tacuerunt, nec fuerunt mota? de
loco, donec fuit omnis Praedicatio confummaca. Omnes igitur, qui viderunt ffupore re.
pleti,glorificauerunt Deum. Kfius miracul fama circumquaque diffufa multos ad Sadi
}©
reuerentiam,& fidei deuotione accendit . Haec iile,&rurfus : In ciuiratc Parifienfi scho-
larisquidamindolis bonae cu focijsahjs ffudio diligenter intentus, dum importuna gar-
rulitate cuiufdatn infeffaretur Hirundinis, dicere c£pit ad focios Haac Hirundo vna de
alliseft, quas virum Dei Francifcum praedicantem aliquando , donec filennumeis im-
poneret, mo!effabant,& conuerfus ad Hirundinem fiducialiter ait : in nomine ferui Dei
Francifci praecipio tibi, vt ad me veniens conticefcas . At illa Francifci audito nomine,
quafi viri Dei difciplinis edoda, & (fatim conticuit , & ipfius manibus tanquam rutae cu-
flodioefe commi fit jStupefadus Scholaris ftacim eam libertati reftituit,&eius garritum
amplius non audmit .
S.Francifco
Hirundines
obediunt.
a In vita S»
Franc.c.iv
Studiofo vt
obed a Ht«
t utidiiieSk
i*
APOPHTHEGMA.
INTER multa , quas de Cleomene Lacedaemoniorum duce a Plutarcho confcripta ^eo7e.”a
funt, lepidiffimum eft illud, quo Sophiffam quendam comparabat garrienti Hirun- £
dini. Illo nempe de fortitudine multa differente rififfe tradit Cleomenem. At fo-
phiff a? dicenti ; quid ridens Cleomenes audiens de fortitudine differentem ,pra?fertim
tum fis rex ? Quoniam, inquit, 6 amice, fi Hirundo de fortitudine loqueretur, jdem fa-
cerem,quod nunc facio, fin Aquila, magno filentio aufcultarem. Vifum eff ineptum quen-
dam de fortitudine magnificis vti verbis, qui ipfe nihil fortiter geffiffet vnquam, nec
jffe ahud poffet, quam in Hirundinis morem garrire,.
A P O-
<582
Vlyfsis Aldrouandi
Hirundo
Cycnus.
D
io
Hirnndo
<3c Corni» .
Gallina &
H;rundo.
Hirundo &
prfcorium»
APOLOGI.
E Hirundinibus, & Oloribus, fiue Cycnis apologus legitur in Epiftola GfCgo-
rij Nazianzcni ad Seleufium Principem, qua? ex interpretatione Iacobi My-
craei fic fe habet. Quoniam mihi filentium, &rufticitatem obijcis dvirhone-
fte, & vrbane, age tibi etiam fabulam nihil a mulis abhorrentem recenfebo, fi quoquo
modo hac re queam dehortari, vt in poli erum a nugis abft ineas .Hirundines conuitiaban-
tur C'ycnis,quod nollent cum hominibus conuerfari, neque muheen publicare, fcd circa
paludes degerenr, & fluuios,folitudinemque amplecterentur j ad ha?c paucula quaidatn
canerent, & ea quidem intra feipfos,quafi mulices puderet , Noflra? autem dixerunt vr-
bes homincfque,& penates,hominibus loquimur,& noltra ipfis percenfcmus. Ha?c vtiq.
ha?c vetera, & Attica, Pandionem, Athenas, Thcrca, Thraciam, Peregrinationem, Glo-
riamjlgnominiam, Ljngure excifionem,!itteras, atque ad ha?c omnia Ityn. Atque hocpa-
£to in hominibus faCta? fumus aues . Illi veto, Olores, videlicet, vix fermone quide ipfas
dignari, garrulitatis ofores,huncinmodumref'ponderunr. Nos quidem 6 Hirundines fi
quis ad folitudine venerit mulices audienda? gratia, cum alas Zephyro permittimus dul-
ce quid & concinnum fpirare videmur . Quare fi non multa, & in multis canimus, certe id 20
ipfum pulcherrimum efl in nobis,quod menfura cantum moderamur, nec muficen (Irepi-
tibus permifeemus. Vos autem etia inhabitantes homines ^gre ferunt, & canentes auer-
fantur, & maxime accufant. Prtetcrea ne priuatx quidem lingua filentiu agere poteflis,
fed ipfe taciturnitatem deploratis, & affeCtum velit um . Deinde loquaciores eftisquo-
dam non f lici lingua prodito, & mulico . Intel ligis quid velim, vt ait Pindarus, nempe
vel optimam meam racirurnirarem rua pi a?ltarceloqucntia . Deline igitur nugis mihi fi-
lentium obijcere,aut cibi adferam parosmiam veriffimam quidem illam, fed maxime co-
pendiofam, nempe quod tunc Olores canant, cum filent graculi,
Alius fub Acfopi nomine circumferre apologus de Hirundine, & Cornice.* Ha?c&
Hirundo de pulchritudine contendebant, & fuam cum nimis efferret Hirundo . Cornix
refpondens dicebat, fed tua pulchritudo verno tempore floret, meum vero corpus etiam
byeme perdurat. Morale fignifleat eam pulchritudinem pluris facicndamefle , qua? nul-
lius temporis mutationi efl obnoxia, quamuis adeoexquifita non fit ,
Alius de GaUina,& Hirundine. Gallina ferpens ouis inuenris diligenter calefaCta ex-»
cudit. Hirundo autem cum eam vidilTc t, ait 6 demens, quid haec nutris ? quae cum excre-
uerinta te primiiminiuriam aufpicabuntur. Fabula indicat implicabilem eflfeprauitate,
Jiccr afficiatur maximis beneflcijs .
Inter Gabriae fabulas dc Hirundine etiam,& praerorio hic legitur apologus .Hirundo
cum in praroi io conflruxiffet nidum; & coluber pullos deuoraffet, fecum dixit, 6 inge-
mifcendam fortunam, vbi enim vitio efl, folaoffenfafum . Fabula torquetur ad eos, qui 4°
malum a bonis patiuntur.
N
FABVLOSA.
OTISSIM A fabula efl, de Progne, & Philomela , Thereo, 6^ Ityn in aues
commutaris,eamque communiores authores, cofquc inter potjffimum Ouidiu
fecutus in Phafiano rccifaui, atque hic modo repetere fuperuacaneum duco.
Verum quia alij Prognem in Hirundinem , Philomelam in Lufciniarnabijlfe velint ; ahj
lurfus Prognem Therci vxorem ,alij contra Philomelam faciant, itaque hoc loco inda?
gabo, quibus potius fit adhaerendum , quamuis tam confuse omnia impliciteq. enarren-
tur, vr qui fcquendj fint, nihil prorfus affirmare aufim . Gr^ci ramen hac in reft quendi
videntur, quod ab eis ahj plenque popuh fabulas eiufmodi fint mutuati. Qui Prognen
qui w7run - Hirundinem faCiam volunt , praeter Ouidium, Virgilium ,& Marrialem ex veteribus ne-
dme fjtd a minem inuenio. Vergilius vero quali inconllans alias Prognen, alias Philomelam The-
velint, rei vxorem facit; Prognem hocvcrfu:
T manibus Procne peflus Ji gnata cruentis .
Philomelam ift is ;
Jtt$
5<
Prognem
Ornithologiae. Lib. XVIL d8j
Autvt mutatos T herei mutauerit artus , 1
£)uas illi Philomela dapes , qua donapararit ,
Ex Martiale quoque certi nihil folidique colligas.Quodam enim difticho, cuius lemma elh
LVSCINIA,aperte Ouidiumfequitur; ait enim:
Flet' Philomela nefas inceiliU hereos,,& qu$ >■
Muta puella fuit , garrula fertur anis „
Et alibi rurfus. - ' . . , • •.
Multifona fer net , fac er Atthide lucus .
0 Nam Atthis ab eo Lufcinia intelligitur,quafi Attica auis,quod declarat epitheton multi- Attis qua-
fona,& verbum Iucos.In lucis enim multis modis canit Lufciniacum Hirundote&a fre- fi Accica^.
quentet. Atq. hoc a Graecis traxiffe videtur apud quos Traga?dia extabat Philochori de auls*
Philomela, qute Atthis infcribebatur.Verum nifi eo loco epitheto multifona adderetur. ,
Atthis etia Hirundo verti poflit, na non foium Martiali Lufcinia Atthis dicitur, fed Hiru- rnelaTra-"
do etiam quemadmodum a ipfe hoc tetraftico, cuius lemma eft, de Hirundine demonftrat. g^dia.
Hybernos peterent folito cum morer eceffus a Z*J.ep/^o
Atthides , in nidis vnaremanftt aut s -
Deprendere nefas ad tempora verna reuerfa
Et profugam volucres diripuere fu$ .
^ Ser)) dedit pftsas , dtf :erpi noxia mater
Debuerat, fed tunc cum lacer autt Ityn i
Quibus vctfib. Prognem Sc matrem Itys facit, & in H.irundinem mutatam fuiffe innuit.In
eade opinione fuiffe videtur author Philomelae, ciiius carme, etfi Ouidiu non fapiat,om-
nino tame negligendu non eft . Atq. hi funt,qui Prognem iri Hirundinem mutatam vo- Seruiusc6-
lunt,nam Seruium his non accenfeo,vtpoce qui tam diuerfarumfententiaru confufione ^
intricatus modo in Hirundinem, modo in Lufcinia abijffe fcnbatj ied ne ledton fucu ob-
truderevidear,verbaadijciam.Explicansitaq.irao implicans potius illud b VergiIij:Aut 5 Eglog.6,
vt mutatos Therei,&c,T hereus r^x.inquit, Thracum Pandionis Athenarum regis filiam Pro-
0 gnem duxit vxorem,& Athenas profettus,vt for orem illi ac c er fer et Philomelam,m itinere illam
vitiauit,& linguam abfctdit . Ilia tamen rem in veHe fuo eruor e defcrtptam mi fit ' foror n J£ua
re cognita Progne Itym filium in ter emit, & patri epulandum appofuit.poflea omnes in aues mu-
tati funt : T hereus in V pupam , Itys in Phafianum , Progne in H trundinem, Philomela in Lufci -
miam. Ex mox illud eiufde Vergilijzguas ille Philomela dapes, &c. Atqui, inquit, hoc Progne
fecit, fed abutitur nomine, aut illi imputat, propter quam faffum eft, Hucufq (ibi conflat c Ser- c Gng>£
uius, cum vero illud explicare conatur, Et manibus Progne petiture. Nomen,\nqnit, pofuie
pronomine . Nam Philomela in H trundinem verfaeJl , pro qua Prognem , vel qua/i fororempo -
fuit,vel quafi eam,qu<£ fuerat illius fc e Ieris caufa, nam ‘tpfa mi ferat T hereum ad adducendam
foreremM^c iIIje,quib.pofterioribus,vt vides, Philomelam in HirundinemconuerfamefiTe
^ait:adeo vt mireristammanifeftamin vnoau&orediuerfitatem.Quimodo Philomela in Philomela
Hirundine.Prognemin Lufciniammutatas volunt,alij Gr£cisunt,alij Latini.Ex Grfcjs inHtmndi*
in primis eft Sophocles, qui fa VmPgihpintefpresjpmdiditjBhilomela- m Hirudines Progne in Lufcin/a eouersa
quod mihi», inquit,V«rdfimflius fit, propter gacruIitat^Hirundinis, q ex amputatione lihr
i ; , r. gua?; PhiJon3el^referat,q.uum ipfa Lufcinia mille modis cantu, m vatiet. Ex quibus modo
omnibusvfati^ oonftare arbitror 9 confuse hanc fabulam a y e-tepite,- reee»tioribu& t&,
cenferi, plurimos tamen ex Graecis , a quibus plerunq.fuas Latinifabulas mutuati funt,
feribere Prognen in Lufciniam verfam efte. Quare apud Poetas Pandionis ales, & Dau-
lias ales, tam Hirundini,quam Lufcinia? attribui poffit, vtproEtif^ia apud Catullum :
ffualia fub denfs ramorum emeinit 'umbris . -lV\ . ,
Daulias ab fumpti fata gemens Ityli* y • -aV.v.-
'Et Ouidium; ■*>;,. . ; -n^:,ev
: ',:m ■ 'Reflet. TbreicfumDduUm, 'ales Ityn,,: . r.v. >. . 'O
g Zi.ifyr». Hirundin.es vero Daulidas.dues etiamnum vocari difertifEmeCiriptum reliquirgPIutar
q'A( ' * i ;; chus. Vocantur autem Paitdio nes. aues, q.m PMomejla, & Progne Pandionis erant filice.
Dauli^.v^id a Daulia^ftue Daulide oppido Phocidis fub ditione Therpircigis Thracum.
Epitheta Epitheta Prognes apud Textorem omnia feri ab hac fabula deprompta funt: funt aut e;
Hirundjais, Daulias, Queiu!a,Itxipja, Rhodopeia, Pandionia,Ge.tiea, Sxua^Dura,A.ttica)CruentavIf*'
maria, Gai^uIa, Domeftica, Acerba, Cecropis. Eadem etiaafcribit Philomelje,& infuper
Fabula: ex- nonulla alia. Iam vero alij5vt dixi, Philomelam, non Prognen Thereivxorem fuiffetra-
phcatio. dunt,ex quibus Ariftophanes ipfe fub perfona Epopis, Vergilius , & Euftathius eseteri 3®
h omnes contrarium fcripferunt. Atque ha?c de fabula didafunr./& Tanfanias eas mulieres
in ciufmodi aqes commutatas fingi putat,noii aliam ob caufam,quam quod ea?demquoqi
Hirudo cur ^uiculo? miferabrlem cantu edant, & lamentis fimilem. Plinius Hirundine Biziamin Thra
B^WP.da ingredf.neg.afi (cribit propter fcelera Therei. Sed hoc vt ad enarrata fabula alludit.
Hirundines na qu°que prorfus fabuIofumcxiftit.Crediderim ego eum Thracia? locum Boreae magis*
boream ci- quam alios elfe expolitum, ideoque eum fugere Hirundines: quod vero borea? flatu perr
mene. borrefcanc, colligo ex his Oppiani verbis '..Hirundines in aues mutata funtjitm vir adhuc
effet T br actus ille T her eu s‘s poti quam vero , &. illum mutatum viderant in auem > relicto om-
nium auium con forno, ad hominum domicilia confugerunt . fhyin etiam neque Borea, neque ven- ^
citor u->qui exThracia /t 'pirant, flatus umant->& nidos inde auerfos collocant. Quod vzrb de The 4®
rei fceleribus confinxere poeta prorfus falfum effe ex antiqua hiftoria coprobat dodif-
i li&i iAn. fimus i lo.Goropius^uduilfeanqu.iens. Atticos impudicitia duarum fororum, ideoq.cri-
men per calumniam impegiffe,. contra quem fuiteommiffum, atqueinde fabulam conte-
xuifle.Prognen in Hirundinem mutatam finxiffe,quod nulla? Hirundines^intra Daulidis
fines, vel pariant, vel cx ouis pullos excludant, vel omnino nidos laquearibus affigant.
Quod fi hoc Paufania?creditnus,m3gna,inquit,fuit occafio fingendi vxorein Hirundini
conuerfam fuiffe . Cauiffet enimjpoftquam fcmel cnariri manus euafir,rut fus : Daulidem
rcuerti, mfi vita? morte practulifler. Deinde ingratus hofpita? mulieris , Sc vxoris animus
bene p o r uit,6c rjetSt^e Hirundini coparari: qo^ aliunde venientcs,domosalienasfubeunt, .
I & fummo loco nidos figunt , & ex aho corporis fpurcitiem in panimenta,& habitatores ^
Progne cur emittunt, ac deinde dum domu fosdeconfpurcafunr,difcendunt, Eodem modo Progne
'■ ' in aliena doqio ad fummum faftigium eue(fta0$c in regium thalamu fublata, regem ipfum
& regiam domum adulterio ftio tui piffime foedauit, atque deinde culpa fpurciflima mani-
fefta, fe fubducit citiffimis alis . Credi etiam poreft de fabula fororem fuauitatefermo-
nis,& cantilenis Thereum in multam nodem crebro detinuiffe, quo interea locus adul-
tero daretur.H^cillej&rurfus paucis interiedis.. Ad hunc igitur aftum,inquit,quoniam
Philomdlam linguam Tuam voeemque appjjcuiffe* nihil iniuftum Thereus fecifTetjfiillam
Tcdere depf€hehfo,vt fertur, amputaffer. Nec male nodurna ha?c Siren fingitur inauem
■ ) bn i
Ssr.
Hirundini
fimiles
Philomela
no&urna
8iren«
Oraithologias. Lib. XVlI. 685
commutata, qua? totas nodes canendo ducit, vocis fusu itate , & varietate nulli mufica? Thereuscuc
conferenda*. Quod vero Thereum ipfum in Vpupam rranfm urari nrs ne illud quidem ma* uidus mu*
]e ad fufpicionem meam alludit . Jslam b^pauis nidum facie$ftercpre humano, & paflu tatus *n v”
vtitur fosdiffimo. Quid vero regia Therei aliud erat, fpurciifimis his vitijs vxoris inqui- PuPatr#
nata, quam nidus humanis ftercoribus , ideft foediffimis hominum flagitijs conftans ?
Nobis Vpupa in prouerbio eft ad eas fignificandas , qua? funt omni fpurcitije genere De vpuPa
contaminata? . Non tamen minus apte Thereus Vpupa dicebatur , quod ficur ha?c auis prouu 1U'
v in excrementis alui humani oua ponit, ita Thereus oua , & femen fumn, fe denique,
*® quoad poffet ,ftcrquilinio vxoris immergeret . Ha?c & alia,qu£ proterimus, Goropius.
k Antonius Liberalis fimilem,nifi eandem diuerfimode tamen enarrat fabulam ex Boeo : k
quam non fuerit inconueuiens hic apponere * Pandareus inquit , vt eft apud Boeum in
Ornithogonia , in agro Ephcfio habitauir, quo loco nunc iuxta vrbem eft Prion . Huic
Ceres ad largita eft beneficij,vt venter eius cibis nunquam grauaretur, quantuncunq?
ingeffilfet.Fuic Pandareo filia Aedon : eam duxit Polytechnus faber, Colophone L i* poTitechnf
dio habitahs ; plurimumque temporis fuauiter vna vixerunt , vnico procreato filio, cui & Adonis
nomen Itys . Fuerunt autem felices, quamdiu Deos debito affecere honora. At fibula,
poftquam inani voce gloriati funt, magis fe inuicem amareyquam lupite r,& luno mutuo
~ diligant : luno offenfa eo dido Eridemadeos mifit, quo contentionem operum insjee-
30 ret ipfis . Paululum reftabatpolytechno ad curulem feliam conficiendam , & Aedoni
ad pertexcndamtelam . Itaquehanc fponfionem coeunt, vt vrer ipforum celerius fuum
opus abfoiuiflr^t^eialtet^famulam darir^i Citius telam pertexuit Aedon, Iunone opus
adiuuanfe. Cui inuidens vidoriam Polytechnus ad focerum proficifcitur , fimulans fe
ab vxore miftum ad adducendam Tororem C helidoriem : & Pandareus nihil mali fufpi-
catus, filiam ei committit . Ei Polytechnus in fylua virginitatem eripit, tonfoque capi- Chelidone
fealijs etiam v eft ibus induit, mortemque minatus, fi quid horum vnquam Aedoni indi- a Foiytech-
ca(fet,ita domum reuerfus,eam vxorilocodncilla? ex pado tradit . A liquan diu eam {0- no viliata.
rdr opef-is exigendis atriuit, donec Chelidone cum vrna ad fontem prolixe fuam deplo-
.» ran« Caliamitatem,a forore exaudita eft. Poftquam fe mutuo agnorunr, & confultaue-
|o runc, malum ilico Polytechno funt machinata? . Filium eius in fruftra conciderunt, car-
nes in ollam coniedas coxerunt : cumque Aedon vicino fuo mandafter, yt Mytechnum
eas iuberet edere, ipfa cum forore ad patrem pandat eum peruenit, indicauitque in quas
deueniflet miferias . Polytechnus cognito fe de filij fui carne epulatum fuiffe, eas ad pa-
trem vfque in fecutus eft. At famuli Pandarei eum quod tantum Pandarei familia? pro-
brum i neu Ii flet, correptum infolubili vinculo conftrinxeie, cotpufque meile inundum,
anpafcuum proiecerunt, v-bicum mufca? adfidentes eum diuexarent , Aedon ob priftina
naiferata amicitiam eas abigebat. Quod ciim deprehendiflent parentes , & frater odio Pandareus
concitati, eam ftatuerunt interficere. Sed lupirer pandareum miferatus, eas omnes per- in Haliae-
Tonas in aues conuertir, qua? partim ad mare vfque prouolarunt,partim in aerem fubuo- *0fj • 9
4© larunt. Pandareus muratus eft in Haliaetum , mater Aedonis in Alcyonem , flaeimque -
fe in mare voluere deijcere,fed lupirer id proh'buit , arque ha? aues nauigantibusfunr Aedonisfia
fecundae . Polytechnus in Pelecanum tranfijr, quod ei Vulcanus fabricanti fccurim de- ter inVpu-
diffet, atque ea auis fabris vifa faufta eft. Frater Aedonis Vpupa extitit, qua? auis ter* pam.
ta, marique eft aufpicata , idque magis, fi coniungitur Halyaeto, aut Alcyoni. Aedon Aedon in
qua* eft Lufcinia circum fluuios* <3^ nemora filium ltyn deplorat . Chelidone Hirundo Lofciniam
fadaeft, hominum contubernalis, Diana? eonfilio, quod inuita virginitatem amittens p!u 9 frundi-
timum inuocaflet Dianam . Haec omnia ille. I fis referente l Plutarchoin Byblo Aegy- nefm
pti nutrijfte fertur regium puerum (regis nomen Malcandcr fertur «.reginam a! ij Aftar* j L,dejft I. 7do
yaL
<£ In altibus
d IniAnt.
Noua Hi*
jrundo.
Hirundo ~
fub eodem
tedo no ha
beas. .
e Li B fym.
%-7-
Cie ada mu*
fis facra .
Ciconiae
graticudo.
Hirundinis
jgracjtudp.
OT I S S I M V M eft. adagium, M /et yy A/Stiv fap «Vofa : Wpa Hiruudo non facit vert
hoc eft, inquit adagiorum author, vnus dies non fat eft ad parandam virtute,
aut eruditionem i aut non vnum aliquod benefa&um fufficit ad hoc, vt viri bo- l c
ni, aut boni oraroris cognomen promerearis; plurimis enim virtutibus ea res conflat.
Aut vt certum aliquid cognofcas, non fatis eft vnica coniedtura .* fiquidem fieri poteft, vt
vnaqua?piam Hirundo cafu maturius apparear. In fumma dicitur. de jjs,yt annotat* Po-
lydorus Vergdius,quae plurimorum egent ceftimonio, aut pluribus conftapt . Ille haec
addit exempla; non effc ille do&us, quem duo trefueiudicant doduin.5 Itemnpn fit tu*
multus in eiuitate, fi duo dumtaxat rixentur, nec duo milites exercitum faguc,veluri vna
Hirundo, qux maturius appareat, non eft certa veris nuncia, fed cum plures fimul aduer
niantjtunc primum indicant ver. Sumptum eft adagium ab Hirundinis natura, qua? yeris
eft nuncia. Legitur apud b Arifloteldm ; roydp "ctp tht fti*
ideft;*7 er enim, nec vna Hirundo factty nec vnus dies, di beatum , eodem modo,felicecnve nec 2®
vnus dies, nec breue dficit tempus. Adagium.hoc verfu expreffit Baptifta Mantuanus i u
Ver non vna dies , non vna reducit H irundo . — : ,
Author adagiorum illud c Ariftophanis.; A&£rcu «f hixiv «x d \tyuv ideft, multa
videtur opus habete Hirundtne.ado interprete indicari vult aftufumefte ad prouerbiD,qtjp4
iam retuli , eique affine efte hoc d Sophocleum ; •xro?uc,yf*P'£x ctvjpos t&' £v.o&
etenim, i nquit?quemadmodum vna Hirundo non facit verita nec vnus homo facit ciui*
tatem, nec vnus numus diuitem. Secundum Suidam , & Hefy.ehium par oe mite fenfus eft*
vnum diem fapientem non perficere, nec vnum infauftum diemeum indolium facere.
Nea %t\iScov, ideft, noua Hirundo . Suidas hoc adagium citat ex Au ibus Ariftophanis
fallente, vt apparet, ipfum memoria, cum apud eundem Comicum exte* .ia Equitibus 3®
Jioc verfu; .. .
’S,xi’^a^ri7rcuS't(-)fsxopu.9' apet^iayt^i^eev. . . :
Spettate pueri, npn videtis ver} nouaecce Hirundo »
Interpres admonet prouerbiali figura didum.ac perinde valere, quafi dicas initium V£fis
propterea quod id temporis appareat hrecauis, quemadmodum* dillQvaimsZcp hiris, &
Hirundine prima . Miidas ait dici foiere, quoties verba darentur alicui. Sumptum a ioed
puerili, nam hi data opera nouam Hirundinem adfimiJantes videre fefe, oftendunt alijs :
deinde contemplantibus illis,& intentis, interim quod volunt, /arripiunt. Proinde quar
drabit in eos,quifa!fa fpe quapiaminieda fa|lunt,ac nocet. Adagiorum author diftinguit
poft upa,, 8cvi a vs & adeo vt vel ea ob causa ^,ores*
Pychagorf praeceptu dereijciendis edomo Hirundinib.no fitobferuandu. Plinius inter
M m m 2 remedia
0(
O'
Vlyfs.is AUrouandi
Aduetfns
quartanas»
Ad dolores
capicis.
a Lih. i.
Eup- 3 a»
Ad memo-
riam augen
dam»
Ad raorbt:
caducum.
Aqua Hiru
dinum*
b Z*i-.c.ij.
Ad pilospa!
pebrarum.
Ad capillos
albos red-
dendos.
c jC. r -Eupo-
vift. 8 1,
d Ltb. 3.
ea p> i 19.
Ad denigia
dQS ->
remedia a Magis prodita effe tradit,qui Hirundines totas effe cenfeant deuorandas ad-
uerfus quartanas . Alibi vero corda earum cum meile deuorari a quartanas patientibus
eosiubcre ait,& alibi rurfus fimum feribit a nonnullis eorum drachma vna in ladlis ca-
prini,aut ouili, vel paffi cyathis tribus antcacceflionesaduerfus quartanas propinarc.Hi-
rundinis ventriculo fcilfo lapillos inueniri diximus, hi tefte Marcello cotraeafde febr&s
profunt,croceo linteo, vel panno inuoluti, linaque ad collum fufpcnfi.DoIoribus capitis
caput Hirundinis matutino pafcentis pr^ciTutn , maxime Luna plena nonnulli ad alligat
lineo panno, ficuti habemus apud Plinium. Marcellus quos diximus lapillos maxime al-
bosjli in manu finguli teneantur, aut circa caput lino ne&antur, veterrimos, & diutinos 10
capitis dolores mulcere,nifi contadiu terra? lapillorum potentia minuatur. Ad dolore ca-
pitis,& temporii cx a Galeno, Hirundinis dtercus, inquit, p^iufquam terram attigent, fmut
cum luto nidtin vafculo ligneo,accto madefac,& illinc fromem.l&cobus Oliuarius certiiTimu
e(Te,aic,idque fe ab Hieronymo Montuo Medico prarftantiffimo didicidc, corda Hirundi-
num augere memoriam, fi cum cinnamomo, amomo, & his, quas elcphanginasfpecies no-
nant,fumanmr.Acuuntifem,fi ita fumantur, ingenium, quod meminit lo.Vrfinus :
Cor mandito amomis
Commixtum, ingenif vis ttbi maior erit .
Frequenter comefas Hirundines Sextus, «Se Kiranides caducos fanare volunt: Plinius cor
earum recens deuoratum . Sanguis etiam cum thure comitialibus medetur, vt idem Pii- 20
nius,& Sextus tradiderunt. Nicolaus Myrepfus eundem fangmnem quoque mifcet fuf-
fimento ad epilepticos experto. Cinis ad eofdcm efficax eft, maxime fi cum cinejremu-
ftella? mifccatur, quare ad comitialem dicebat Sirenus .
Aptus mu die lia emis e .fi, vt nihil prorfus deco amittatur, in vafe cum aquamifcer,& colat, co- Aoalbugi*
latumq. liquorem iumento bibendum propinarent etiam per cornu infundit.Kiranides nem.
Hirudinis oculos froti alligatos ophtalmiam fanare ait, omnemq. rigorem febrium aufer-
re.OcuIoru albugini ftercus Hirundinum miriflcemederur,vt Albertus fefe expertu ef-
fe refert.Sed videndu effet,an tuto eo in oculis vti queamus, calidum enim fi in oculos in e Yob.i.
ciderir,exca?cat,eode Alberro tcftefidq. legere eft in facris cBiblijs de Tobia Nephtha- ^
liefi,cui,cu aliquando fatigatus efiet a fepultura venienti domum & obdormienti iuxta Tobiatvt
pariete, ex nido Hirundinis ftercus calidum in oculos incidit,& cum exctccauit, caecufq. excancarus,
per quatuor annos mafit oborto argemate,fenatus ta de felle pifeis a Raphele Angelo. & re*fana"
4° Sed fortealiud eft ia diu excrero & frigido vti, aliud fi id recenter ipfa Hirundo in ocu- !^Se’rr0J.-s
los alicuius excernat. Eft nihilominus huiufmodi ftercus acre,& magis,quaomnui alioru Hirundiml
animalium digerit, & Celfus inter adurentia recenfet.Sios putredine, & cruftis laborer, qnaliras.
Galenus cinerem vftarum Hirundinum ex meile illinir.Si fauces infeftentur, earum mor» Adons pa
bos cor Hirudinis bibitum Acfculapio tefte fanat. Ad inflammatas roftllas,inquit Nico- tredinem.
laus Myrepfus, illini debet ftercus Co!ub3e,& venter ('xo/A/a) Hirundinis, fed pro xo/AU ^ i’Eup-7*
&aA/e&,ideft, nidus legi debet-na ,86 g Galenus ad fluxione gutturis, nidu. Hirundinis tritu 1! ^arr^
-ex aceto illinit, & Afcelpiades alibi apud eunde cuida medicamento ad laxatas columel-
lasnidum Hirundinum fylueftrium aridum admifcet:quo loco Galenus:Nidus fylueftriu g $.Eup>
Hirundinum,inquit,muItamdifcufforiam vim haber.Nonnulli eodem referente alibi Hi- iSj.
rundinu cinere meile excepto vfi funrad affedionesjqucecunq. circa fauces,& vuacu tu~
more fiunt,Hirundinumexuftarumcinis,inquit,Marcellus,vfque ad periculum laboranti
vua? cum meile mixtus potenter illinitur. Sic vua? & tonfillarum inflammationib. fucurri
Diofcorides & Plinius fcripferunt.Ad gurguliones inflammatos & ton filias Archigenes
apud Galenum Hirudines integras vnacum pennis vftas ac tritas cum meile illini iuber. jlcn^!?Jn’
Kiranides vero eunde cinere eod£ modo cum meile iun&um vlcera in gutture, & lingua
8c omnia depafcetia,& gangraenas pfede curare author eft.Laboranti vu? diuturnolabo tos.
re h^c cura tefte Marcello fuccurrit,Hirundinem viuam tefta Africantecochle? includes ,
p^mq, phoenicio inuolut?a lino circa collum fubligabis, intraq. die nonu omni moleftia
Mmm 3 liber
/
Vlyfsis Aldrouandi
gontra an
ginam.
liberabenY,Adgargulionesinf:iarnatos,& tonfillas,aliqui vt apud Galenum Archigenes
refert, aiut sume facere Hirudinum pullos teneros valde, fiue recentes, fiue inveteratos,
a flos, & in cibo exhibitos, ftatim enim, inquit, leuat fuffocatione. Hirundines ipfa? & pul-
8»2***M9‘ Ji exiccatijii drachmae podere ex aqua bibatur,eos iuuarefcribitf» Diofcondes interpre-
Adangma* Ruellio^qui angine morbo confli&atunquo loco Marcellus vertit, fale inueterati,Pli
piusm faleferuatnatq. ita ex Diofcorideidrepetijc Princeps Auicena; S alitur ,inquit,&
exiccaiur3dr fabitur aduerfus fynanchen JdontmuXti fcribente Plinio, qui cuiufcunq. Hiru-
dinis (domeftic?e5fyIueftris, autriparif)pu!Ium edenducenfent,netoto anno angin? me-
tuatur malu. Et ante Plinium Cornelius Celfus:/7»/^, inquit, quis pullum Hirun- 10
dinis ederit, angit) a toto anno non periclitari . Idem praeterea leges apud Marcellu,qui infu-
per adeundemmorbum,ius in quo Hirundinum pulli codtifuerit,tepens ait accipi, & in-
tra fauces contineri,atq. aliquid inde rranfmitti.Terra nidi Hirundinum cum aqua foluta,
& indudta colli & faucium rumores,& fynachen curat, ex Kiranide.Plinius terra fimpli-
citer non nominat, fed integrum nidum; Ad anginarminquit Leonellus Fauentinus, valet
emplaftru maturans & refoluens abfcelfum e nido Hirundinis,quod ab Arculano defcn-
bitur. Amatus Lufitanus medicos hoc tepore pro angina curanda difcutiedaue emplaftru
cx nido Hirudinis collo imponere tradir, non fine magno &euidentiiuuamine:quanqua
non definr alijiqui cum nidum ex terra, & paleis compofitum animaduertac reb.vt appa-
ret, ftypticis illius admotionem timent ac metuunt, neforfanaftri&ione fua materiam in- 20
troreppeIat,quo fit,vt folo nidi decodo vtatur^in quoc^cergres angina difcutietes mi-
fcentur, fed reuera falluntur,cum omnia in Hirundinis nido contenta, potius difcutiendi
l l.umed. yim,qua coftrift oria aliqua habeantur.Ha?c Amarus, & / rurfus,vbi ex profefto de angi-
gHrot'4 0. na? cura agit, nec su t audiedi, inquit, qui ex nido integro taquam ex terra frigida empla-
ftru fieri formidant, cu reuera terra nidi Hirundinis cum paleis & exteris in eo conren-
tis,difcutiendi vires habeat;quanquam prifei Gra?ci nunquam, quod Iegerim,nido iftoin
hoc affe&u vfi fuerint, fed porius cinere Hirundinum, vt latius commentarijsnoftris ad
Diofcoride diximus, Aetius tamen inter Graecos, vbi de eryfipelate agit, Hirundinis nl-
du tritum, & cribratumacmelle exceptum, contra etifipelata faciei maxime commendat.
Cito enim ea djfcuteretradit.Hucusq. ille Stomatice compofitioni ex befafaad anginas 3®
aliqui Hirundinum cinerem admifcent,alij nidum vrcre iubent ex ftercorib. Hirundinu
jnaxime compofitum. Cinerem Hirundinum aduerfus anginam aliqui in potu propinant,
alij illinur,vel per fe cotingendo,vel cum meile, alij cum canna tenui infpirant. t ulgoau-
dio, inquit CclIhs,Jt quis pullum Hirundinis ederit , angina toto anno non periclitari fer ua tum „
aue eum ex fale cum is morbus vrget,comburi,carbonemq . ( cinerem ) eius contritum in aquam \
tnulfam, (qux potui datur)in fricati & prode ffe.ld cum idoneos authores ex populo habeat, neq»
habere quicquam periculi pojfit,quamuif 1» monumentis medicorum non legerim,tamen infere» •
dum huic operi meocredidi. Ira Celfus. Anginis, inquit Plinius, fuccuritur cinere Hirundi-
nis ex aqua calida potoihuius medicina? authoreft Ouidius poetafted efficacioresadom»
pia ex Hirundinib. remedia pulli fylueftriufuntjmulto tame efficacilTimi ripariaru.Stra- 40
gularos cum fanguine comburunt in vafe& cinerem cum pane aut potu dant.Quidam &
^tcombu- muftela? cineres pari modo admifcentr&c.Auicenna palatum vtiliter feribit tangi cinere
jrantur pro Hirundinisaduerfus fynanchen. Amarus Lufitanus cu dixiftet crematarum Hirudinuci-
pngina. nerem pro difcutieda angina vtilj/fimum efife, quem deinceps, inquit, vtinam medici in v-
fum rraheret.-fed an intra corpus fumi debeat, an foris adhiberi, no exprimit. Afclepiades
Marcellus & Andromachus pullorum cinerem anginis illinunt.Diofcorides vero ta ma-
trum, quam pullorum cinere vtitur,& cum meile commode inungi fcribit,ita quoq. Mar-
cellus Hirundinum combuftarum cinerem cum meile Attico mixtum, faucibufq. inditum
Sc angina teftatur reprimere, & vlcera,fi qu£ arterijs inerunt contrafta purgare, fanareq.
Alias etia fic hab et \Vr ac ipue contra fynanchen prode H, fi Hirundinis pullos viuosin nido pre 5©
hendat & viuos incedas ,vi puluis ex his fi at, die louis.Luna ve te re, f ed obferua, vt impares in
nido mueniasfiy qudti fuerint^exuras.Horu in calida aqua puluerem bibendum dabis, & de ip~
fo puluere digito locum fynanches ab intro cotingens imitaberis remedium fedtin lotis manib. re~
wedttjm facies Idem Marcellus remedium ad anginam deferibens compofitu, Hirundinu
pullorum exuftorum cinerem adijcit,&rurfus alteri HirundinUm fylueftriumexuftorum
cinerem;quod quidem Liuiam Auguftam femper compofitum hobuiffe dicit, & recondi-
£um in vafculo vitreo . Facere enim mirifice ad anginam & fynanchen. Eandem cotn-
pofuionem paululum variantem ( vbi Galenus habet (minis apij Marcellus habet opij 9
quod
Ornithologiae. Lib. XVII. (5pi
io
20
30
40
50
fv-
quod non pfacet) Galenus defcribit; vocat autem ftomaticamiJIinitionemexbefafa,hoc k Ltb.6. de
eft, femine ruta? fylueftris . Celebre eft, inquit, & hoc pharmacum ab Aodromachode- cofnP' mei»
fcriptum, Id autem inter alia apud Galenum recipit cinerem Hirundinurecentenuapud-^* ^oc\
Marcellum Hirundinum fylueftrium pullorum cinerem . Hoc ipfum pharmacum referete jf^tioc!*
Galeno Heras etiam fcriplit , vt parum abiit, quo minuspenitusidem /it . De Hirundi-
nibus quidem ambo obfcure tradiderunt, quamquam alij clare fcripferint , nili quod in-
ter ipfos non conuenit. Alij enim nidum vrere iubenr, ex ftercoribus Hirundinum ma-
xime compofitum, alij ipfas Hirundines, alij ipfarum pullos . Hi vero obfcurius fcripfe-
runt,& Andromachus quidem cineris Hirundinum recentis : oportebat nutem ipfum ap-
ponere vftarum : tale enim quiddam cineris vox /igni/icar, ni/i nidum ipfum terere, ac j£-
uigare iubet . Heras autem Hirundinum recrementi, non apponens vftarum . Forte igi-
tur neuter vult comburi debere Hirundinum recrementum quemadmodum alij, Inqui-
bufdam tamen exemplaribus fic fcriptum cft: Hirundinum teneraru vnciam vnam,quem
admodum in alij s Hirundinum a trabibus. Palam eft ante acre,& difcuftorium hoc phar-
macum e/fe ex Hirundinum excrementis conftans; quemadmodum etiam alia omnia om
nium animalium ftercora, aliqua magisvaliquaminus,velutetiam ipforumanimaliumci-
nis .Hadenus Galenus. Aliud ftomaticum, quod facit etiam ad anginas , Afclcpiada? • Stercus Hi-
Hirundinum fylueftrium vftarum cineris drachmas quattuor, croci drachma vnam, nardi rundinis di*
Indicae drachmam vnam, meile excipe : Mixtura fir,cum iam fub manib. fint aftediones. ^cut*c*
Stomacicum ex Hirundinibus ad anginas ,vt Harpocras ( fcr/p/ir, vel vfus eft) pullorum
Hirundinum vftarum numero xj. mellis cyathum vnum, myrra? obolos tres, omnia tere,
&mifce. H^c duo pr^fcripta pharmaca , inquit L Galenus, ex Hirundinibus funtabfq. 1 Lib. 6. de
befafa: alia autem duo ftomatica h^c procedentia ex Hirundinibus cum befafa coftam. C0W*P* wm»
Eft autem & tertia coniugatio pharmacorum eiufdem genens , in qua ea, quo ex befafa fec^oc*
citra Hirundines proparantur, continentur . Eandem (nunc recitatam) ad anginas ilJi»
fcionem Nicol. Myrepfus quoque defcribit in capite de illitionibus , fed variantem non-
nihil, &vt iudico, ex parte deprauatam . Pullos, inquit, Hirundinum agreftium numero
xj fuccimyrti viridis, mellis Attici, ana cyathos duos, feminis myrti fucci ( ftcci forte,
nam Galenus habet tantum myrrho) triobolum, mifce Eleduarium diache!;donion Aui-
cenna etiam defcribit primo quinti, & Mefue in curatione angino , & Serapio inter anti-
dota. Leonellus Fauentinus ad anginam , cinerem cremato Hirundinis cum /imo canis
offibus pafti mifcere iubet, huneque puluerem infpirari in fauces, & Jocum abfcdfuscum
cannula fubtili bis, vel terin die . Cataplafma ex puluerecombuftarum Hirundinum,&
nidi earundem efficaciter itaque prodeft difeutiendis tumoribus gutturis,&curandoan-
gino . Operopretium fuerit hic obiter addere quomodo Hirundines ad eiufmodi re me- Hirundines
dia reifte vrantur. Bulcafts pullos, inquit, Hirundinis implumes in olla noua pones, & v£ pro angi
modicum falis fuperinijcies, & ollam luto obturatam fuper prunas , aut in furno collo- na’
cabis, donec cremati fuerint, Afclepiades apud Galenum /ic ; Hirundines ad remedium
contra anginam vruntur hoc modo ; Pullos fale confperfos vna cum pennis in fi dili co-
nijcimus, obturatumq. prunis imponimus . Cui Afclepiado Galenus gratiam habedam
efte fcribitob id quod tam diligenter deferip/ir, quomodo Hirundinum pullos vri jube-
at, & quod ipfa animalia, & non eorum recrementa in pharmaci contra anginam compo-
sitionem praeparanda cenfeat . Leonellus vero Fauentinus remedia angina? deferibens ,
Hirundines hoc modo comburi vult. Decollentur, inquit, & fanguineeuacuato deplu-
me ntur, & fabantur, deinde ponantur in vafe vitreato oris angufti, & claudaturos va/is
cum luto, & relinquatur in furno , donec prae aridirare facile teripoftir. Plinius ad ocu-
lorum remedia viuas Hirundines cremari iubet , alibi vero ad anginam pullos ftrangula-
tos cunafuo fanguine comburi. Idem cinis cum meIicrato,vtait Kiranides, raucedines
fanat .Lapillos in nidis pullorum Hirundinis repertos appenfos Galenus atuffi tutum Ad rauco*
reddere teftatur . Qui vero in ventre eorum inueniuntur, ft dextro brachio fufpendan- dines.
tur, hepaticos perfede fanare promittit Kiranides . Contra calculos Plinius author eft Ad tufEm.
prodeftk cinerem inteftinorum Palumbum ferorum cochlearibus tribus e nido Hirundi- A(* hepati-
num. Stercus incibo,vel in potu fumptum fecundum Marcellum tribuit colo fanitatem. C^crimi4
Iderrrftercus apud Nicolaum Myrepfum admifeetur medicamento ad difficultatem vri -
nae, & ealculum, & colum . Si partus eft accelerandus, Kiranides Hirundines edi iubet, colum*
& opem inde pollicetur. Vt modo de exterioribus affectibus aliquid dicamus ,fupra ex Ad erifipi-
m Actio diximus Hirundinis nidum tritum, di cribratum cum meile exceptum contra iaw faciei*
Ad furun»
culum ,
Ad lingute
vlcera,
Ad vicus
annofurn.
Ad podg*
grani*
Admorsu
cams rabi-
di’
it
Ad vipers
luorfus?
Ad ebriera
cgiq vicadu.
Cotrafom*
cura»
(?p2 Vlyfsis Aldrouandi
ery fipelata faciei commendari, tanquam cito difcutiens ; Fimus potus nafcentiam (phy-
ma, ideft, furunculum, vel fimilem tumorem intelligo) fanat, vtfcribir Kiranides. Lin-
gua? vlcera,& labrorum in mulfo,ficut Plinius,ait,in melle,vel mulfa,vt Sextus, & Con-
fiantinus, deco&a? fanant . Vicus etiam annofurn tefte Sereno coalefcet,fi cineres Hi-
rundinis alta? ei inducas . Sanguinem mirifice dolorem podagricum lenire fcribit Tral-
lianus, Aetius inter vnguenta podagrica hoc quoque recenfet remedium . Vrtica? fe-
men & Hirundinis nidum cum fapa terito, & illinito . Si fpma vel aculeus in pcde,aliavc
parte canem Ia?ferit, extrahet ilium, inquit Albertus, impofitus puluis Hirundinellarum
(cinerem de pullis Hirundinum intelligere puto) in olla noua cum partibus inteftinis 10
(cum ipfrs inteftinis ) combuftarum : quod medicamentum tanquam faluberrimu in py-
xide referuandum elfe monet. Ego hunc cineris Hirundinum vfumapud veteres non
reperio ;ca?rerura arundinis, quam phragmiten cognominat, radicem concifam per fe, &
vnacum bulhis illitam furcuIos,&cufpides extrahere Diofcorides tradit. Ad morfutn
canis rabidi laudant cirante Plinio Hirundinis decodum epotum . Ad eundem morfutn
prodefte alias fcribit glebulam ex Hirundinum nido illatam ex aceto, vel pulli Hirundi-
nis combufti. Alibi etiam tradit, vt quidam citant, ftercus Hirundinis deco&um, & po-
tum canis rabidi morfuiaduerfari . Aduerfus vero viperarum inorfus Pelagonius nidum
Hirundinis cum vino verere contritum in iumento imponi iubet : atque Eumelus in iu-
mento ad omnem virulentum i<5tum pulli Hirundinis ventrem, vel eorundem nidum co- 20
tritum imponi praecipit. Idem Pelagonius contra vipera? morfus in iumentis Hirundi-
nis pullos differtos adhiberi confulit. Si Hirundinum pulli tres tribus offis in fauces
boum cum vino deficiantur, totoanno valere quidam fcrjpfere, vt PIinius,& Columella
citant . Si quis liberalius bibens ebrius efte nolit, Hirundinis roftri cinis cummyrrha tri-
tus, & in vino, quod bibitur, infperfus,fecurum tefte Pliniopr^ftabit a rumulcntia . Sin
iam ebrius factus eft, cinerem Hirundinum adyftarum quantitatem fufficientem exhibe-
bis , Si a?ger nimis dormiat, vel fi quenquam nolis dormire, oculus Hirundinis poficus in
ledo, vt ferum, fomnum adimet, donec auferatur . Sunt etiam qui nugantur omnes te
amaturos 3 fi Hirundinis cor tecum habueris ,
V S V S IN CIBO.
Hirundines nifi a pauperculis quibufdam in cibum admitti puto. Alimentum ex
eis eft nocuum, & feruidum i ideoque nifi remedij caufa medici edi iubenc .
V S V S IN BELLO.
Ceeinns3
alius.
a Ub. io.
ejp.14.
F *b i Pido-
ris aftus.
Hiddingus
vt Dunam
incenderit,
Fridleuus
yc Ouflina
«repent.
VAMVIS alij Hirundines nobis prorfus inutiles effe profiteantur, hiftoria ni-
hilominus teftatur etiam in bellicis negocijs,non vulgarem vfum fuiffe. Ce-
cionam enim equeftris ordinis virum fcribit a Plinius comprehenfas Hirundi-
- nes in vrbe, fecum in expeditionibus adferre folirum,& poftmodum vidbrig
nuncias amicis mififfe in eundem nidum remeantes illito vidori^ colore, & a Fabio Pi-
ctore idem Plinius traditum ait in animalibus fuis , cum oblideretur pra?fidium Komanu
a Liguftinis, Hirundinem a pullis ad fe allatam, vt lino ad pedem eius alligato nodis fi-
gnificarer, quoto dic adueniente auxilio eruptio fieri deberet. Haddingum Humbhpri-
mi Danorum regis a fratre cxpulfi filium, iniuriam patri illatam vindicare cum vellet, fe-
runt fuccefforem patrui fui illius, qui patrem fuum interemerat, Duna? agentem ‘arda
firinxiffe obfidione, & cum ita adhuc nihil proficeret, igne fub Hirundinum, qua? in ob-
feffa vrbe nidulabantur, a peritis aucupibus captarum alis occulte, & artificiose ligato
vrbem incendifFe.ciuefque dum n reftinguendo incendio fallaciae ignari occuparentur,
oppreffiffc,& Regem vna cum vrbe cepifife. Tradit eadem Hiftoria Fndleuum alium Da
nia?regem,cum generofo exercitu cum ad opprimendam Hyberniam contenderet ,nec
poftet voti compos fieri, ad alium pra?nominati Haddingi regis confugiffe,atque eodem
etiam modo Duffinam,qua? terra? caput erar,occupafre J Similem fere hiftoriam de Olgs
quadam principe recirauimus m Columba. Atq; ha?c de Hirundine in genere di#a funt.
40
Ornithologiae. Lib. XVII. <5pj
DE HIRVNDINE AGRESTE
fiue ruftica Plinio ditfta.
Gap. Vrll.
L I NI V S a quoddam Hirundinum genus, quod nidos quidem figura a Lib. io .
diuerfos,fcd eadem(qua domeftic£,/ma(eriaconfingit,rufticutn&agreftc c,3*m mm
nuncupat, vr fupra, v bi de diuerfis Hirundinum genenb. egi, oftendi ad- Kel,on*J
dutSlis etiam cius verbis, eft id quod Bellonius nobis pro AcanthyIid
Drepanidis,cuius dum etiam genus facere comendit, oleum & operam perdit. Eius ve-
J° ro deferiptio talis eft.Color capitis, colli &dorfi,vt in Hirundine domeftica fupra, & in-
Hirundo agrcftitjiue rustica e Itu ii . fra roftrum nihil protfusrubedi
J nis habet, eius enim loco iub ro
ftro, gutture & toto ventre ad
caudam vfq cadicat. Peculiari
ababjs fignodignofcitur,nem-
pe quod pedes habear penis ob
ueftitos . (Hinc forte Turnerus
Apodes minores vocabar/AIia
1 eft propria nota, macula videli-
cet prope cauda alba tanta? ma-
gnitudinis, vt dum volat, nihil ift
ea nigredinis pr^rerqua capite;,
alis,& dorfo & cauda? extremi-
tatibus appareant. Cauda et fi
etiam bifurcata eft, binis tamen
illis lon giflimis, quas domeftica
habet j caret . v ■
Bdlonij ai*
lius error»
Color*
Nota pro-
pria.
Cauda* ;q
•C'~: ... ' ..
ja
N I D V S.
• DEM Bellonius Hirundinis hoc genus folum nidum fuum fphsmea figura conftruere
aflferit,adeo vt vel hinc faltem lapfus eius manifeftetur,nam a Plinius etiam ddfyf- 3 Lib. 10.
ueftri,ftue ruftica Hirundine fcnbens dicebat:#*^ diuerfos figura(cpiii domeftic?) c.33 .
/ed materia eadem confingunt totos fupinos faucibus porre ffts in angu fi um,v uro capaci mtru
qua peritia^ oculi adis habiles pullis & fubflernedis molles . Deinaddit./w Aegypti Heracleo-
tico offio molem continuatione euagantt Ntlo opponunt :qu£ Bellonius de fua Argatyli Pliniu ^ »•
intellexifTc credit5cu Plinius /impliciter deinde eode capite dk.zx\drgatylh appellatur ea- mcju*# y I$
dem
«5p4 Vlyfsis Aldrouandi
Gaza: er- dem figura ( pila», nfmpe ) ex Imo intextus . Sed Bellonio impoiuit translatio Gaz#, qui
ror* apud b Ariftotelem feribentem, Acanthihs folertt wgento nidum conRruit, texit emrn Imo m
b9.bUc.11 m0;}um piUevt vix fit aditus: Plinium hoc de Argatili feribere videns, pro Acantili Arga-
tilem pofuit,& e ripariarum genere dfe de fuo addidit;nam id apud Arifiotclem non le.
gitur:neque etiam Argatilem Plinius in ijs enumerat . In genere Parrarum e ii, inquit, cui
nidus ex mu fio arido, it a abfoluta perficitur pila,vt muenin non pojjit aditus* Arganhs appella -
tur eadem fi gura ex lino Ornithologus quod Gazam videret pro Parrarum legif-
Pliniuscor fc Ripariarum, prius Gaza? le&ionem approbat, cum alioqui, vt fequenti fubinde capite
ortendemus.Rjpariu? longe aliter nidificent, quod forte cernens ingenioseadmodumad IC
^ar°iu ni- parr3rum parorum ( quos fane eo modo nidum confingere adhibenda etiam icone fuo
Rudinis poftloco indieabimus)& pro Argarilis Aegithulus/hoc eft, Parus legendum effeconijcit.
fy ueflris Aegitalus autem, & Argitilis nomina facile permutari poterunt . Vt modo ad Hirundine
Eidus, noftram reuert3mur,T urnerus etiam in fcopulis & templorum feneftris aditioribus,& fum
nvs turribus nidos figere feribir, H nundinum genus unium, inquit, Albcrtus, in parietibus
9nurorum{\n mur \%i)txterius nidificat ,gr mufcis e it infeHum . J dem cum Paffenbus pugnat .
P affer enim domicilium ( nidum ) eius praeccupat mmo veris antequam veniant Hirundines .
Et rurfus : Hirundines, quam muris & lapidibus nidificant , concludunt luto nidum vfque ad
arttum foramen per quodmtrant & exeunt,quad (i pa ffer tntrauent,& non cifoexieril,Hirun-
dmibus collectis pluribus, & luto obturantibus nidum fu ffocatur. PoRea reparato foramine Hi- 2*|i i
rundo,ad quam pertinebat nidus, P afferem mortuum e i/cir.Et rurfus ahb \, Hirundines omnes ,
quam muris nidificant, claudunt nidos pr ater foramen,, per quod intrant. De hoc item Hirun-
dinis genere intellexit Matthiolus inquiensjin muris veterum edificiorum & cauernis &
fcopulis montium nidificant . Jn Hollandia ad vitreas Eccle/iarum, aliorumque altorum
aedificiorum feneRras, in fornicibus earum tantummodo nidulari audio , & nidum fere
fpbcericum confingere eadem prorfu$,qu.E domeftica? materia5vtex Plinio di&um eft.
DE DREPANIDE, SIVE RIPARIA, j
Cap. VIII. *
VCVLAM hanc, de qua nunc agimus, & cuius fubinde pi&ura dabitur, f
a Ariftoteles f)rt panidem,P]inius R ipanam,Ma cellus Empiricus Ripa,
riolam voce diminutiua, Gaza apud Ariftotelem Falculamaut Ripariam
nuncupat Albertus Grate e dici air Abroycayn , & aliquos eam vocare
Daryachim,quOjloco ahas legitur Dryacha,qua nimirum voce ahbieriam
Focula» yr.i.rurjioc modo \ Dryacha aui$ e¥t AriRoteit pedibus carens&c. Videtur aurem corrupta
Abrocayn vox a Gra?ca, Drepanis, Matrhiolus ab Italis Rondoni ve) Tartari dici Ccnbirfed nobis
Dt-yachin Rononienfibus Rondoni vocantur Apodes, Riparie fiue Drepanides Dai danclli, Gallis ^
Dardane Ili ^ir^net> SfUOrd nomen Ornithologus etiam Apodes Cypfellos pertinere ferib/r ; Sed
Bellonius Gallus Marnnet omnes Hirundines nominat , cumadiedo magnitudinis epi-
theto, R ufticam vero fiue agreftede qua proximecgimusdimpliciter Marnnet appellat,
HidSdelle ^ Ripariam. Hirondelle de riupge. Germani tefte Turncro ein Vberfvva be aur Sprire,
denuag».' sliqm referente Orni.tnologo VvafTerfchvvalbe, Rynfcnvvalbe , hocclt , Hirundinem
aquaticam, & Rheni Hirundinem quod prope aquas & Rheni aggeres nidulerur : circa
Argentoratum eodem hgnific$to Rhynougele, ideft, Rheni auicula diminutiua formula
dicitur , Georgius Agricola & ipfe Germanus fummo cum & intolerabili errere Apodes
G^orgij A- cu n Riparnjs eafdem facit, Sc Gerrnaniccinterpreratur Speirfchvvalben. Ornithologus
gricolixer diuerfarum Hirundinum nomina in druerfis Germania? locis confundi ait, fuofquetradit
ror» Spyren vocare Apodes inferiores vero t3ermarros ita vocare Riparias: Aue cuius icone
exhibet, & in Rfieifi riparum cauis nidificare aflerit,ab alijs Germanice Teelfchvvalben
, ■ , digfebiG , 5
" vl 'ii'. : • • ''Vfiu V. ~ . i!-. •' . ■ .' IA - V.V: V.-,\
m v ,'T.st A * . *’ ' > \ ' 1 'l
GENVS
a hi.i c. 1.
b Lib io-
c J i •
\x.
G E N VS. D I F F E R E NT I^.
PLINI V S 4 Ripariam tertium genus Hirundinum facit inquietis .• Tertium Hir
rundtnum genus e ii , epua, ripas qxcauat, atque ita inierntdificant.b Arut.qujcquid dii
i canthi jj jfnanufv' fte di(trin g uic,d amaitiorepavytj vt pennis prompter, (ic pedibus dege
9jeral,ve Hlrundo.& Apodes : nam h&c tria gener <* & mo^tktts & volatu (6/iA0t67rTtpct, ) & fptcU,
k {tura re liqua, fcilicet,tum paruitate $zd\itn)pr,aximatnter ft confputunmr. Etreuera illu$
tantum haec auicula cum Hirundinibus omnibus cornu une haber,quod pedibus fit cur~
tis,roultum volet, & infe&a in volatu captet » Contra ab ifs differt nidificandi ratione, it
«pna non femper appareat,(ed eum imber ioeeific:tan;tum,& quia caudam, vt reliquar Hi-
ffundines non habeat bifurcatam. . V _
‘i* 'J ?:.?<} 1 . 1
)ths'U
HirundoripariafoeminacumClielidonio minori
OW'.^ '•■ilWffllf.S
gtnr . inon-ll
*slli ’i0 .. siqrnti i
4
Hirundo riparia mas , fiue Drepanis cum Vincetoxico •
... . v
.* i V» '
} ) 1 1 !. i
<5p( S
Vlyfsis Aldrouandi
C0I0&
BOUM A. DES 6PRIPT I O.
R NIT HOLOGVS Riparia?foemina? figutam du/ negant^ inquit* volucrem vlUm
Vefparttlto
N I D V S.
a»
DIuerfo,vr dixi, modo quam Hirundines aliae nidificant . R ipas enim tefle Plinio
excauanr, atque ita inrernidificant.Nidos enim, inquit, non faciunt. Aiberrus
tamen nidos artificiofos fibi co tift ruere afiferit Ego in cauis fimpliciter illa*
lis tantum plumis, &ftramentis nidulari audio. ’ :;w. ■« ‘•'i’
P R R $ Ad I V
W
3 hi£l>c-$‘
Inundatio
C
VM Drepanis apparet, imbrem pra?cefifTe ex a Ariftocele colligitur', qui ira_»
habet; Afflate tantum apparet Drepani* cum t faber incefotirunc e»tm,gr apparet &
capiturtdenique rara hac auiseJl; Quo loco Albertus fic habet; Hirundinis qua*
damfyecies non apparet ni fi vno tempore ant poli plautam tn fine allatu menfe Augulio cum
Sole fi in Leone autem admodum rar a & pe t totum annum ntfi femtl apparet dnenfe vno quo
mustio gttam perttiquare generatio etus obfcura efl. Alibi contra CiCiNoip apparet dniem ntfi poli plu -
^ uiam tn principio a Hatis,& eo tempore partt.eumque pulli conualuerint^moritur . Plinius veto
^lUin * mi orare hanc auicufam feribit multis diebus ante quam futurum eft , vt amnis audus at-
tingat eius nidum , Inde nimirum cum fugilfe ea.nnauimus, amnes fubinde iudicare
pnedicereque poterimus inundationem aliquam mmari .
DE HIRVNDINE MARINA AVE.
3«
40
Cap. 1 X.
Dcfcript»
Colot.
Alat.
Cauda.
Roftrntm
Fsdes «
IVSCEM ODI auem aucupes noftri, apud quos eam deprehendi, Hi
rundinem marinam nuncupant ob fimilirudinem , quam cum Hirundinum
genere obtiner,licet corpore longd fit maior Sepedes longiores polfideat.
Ventre toto ad pedus vfque candicat. Capite,alis & dorfo fufcefcit . Ala?
& cauda, vt in Hirundinibus longdfima? funt,& colore nigricant, intus ve-
ro fufcefcunt.Cauda bifurcata eft,vt figura exprimir.Roftrumeft robuftum,nigrum,vr rn
Earo, ridu, maximo, eoque coccineo , A roftro per oculos ad pedus fere vfque notabilis
linea atra defertur, & velut torquem prope pedus conftituit . Pedes funt aterrimi, & vt
Hirundinibus, vt dixbmalQres . QuidpraetereafuperhacvQlucredicamjnonhabeo,,
5«
DE
Ornithologiaj. Lib.XVI. 6pj
Hirundo marina cum lenticula marina.
a 9. hi fi*
f*Jo.
Etymolo-
gi*-"
Apes (eu
D-pes.
Apodhia.
b L-h. ro.
c. ? 9*
Cypfelus»
VaHgerror.
PaiTeres
trog y se.
Palleres
py :g‘\£.
C Ltb.l.de
y ci rat.
tu finem.
Hu undo
manna.
Alcyon.
M ropi co®
gena 9
Abifi»
Ai de**.
H rundo
faxitilis s
& fpelunca
1 j a 1 .
Rendina.
Dardanus
Dardane!!.
Rondoni.
Ba barotti
Synory na
a naram na
Sionpm.
69% Vlyfsis Atdrouanui
D E A P O D E.
Gap. X.
O M M V N I S pr^ceptor a Ariftotelesauem hanc, quia Hirundini adeo
firoilcm,vt nifi hirfutis peclib. & quia paulo maior fit, ea dilcerni nequeat,
Apodem indigitauit, Gaza Latine Apedem& Depedcm rcddidit,Piinius 10
vet o, quem alias pleruuqucfequi foler, feruata voce Gr^ca Apodem Ga-
za a paruitate pedum nomen deducit, Plinius quod careat eorum vfu.Que
fccutus SyluaticuSj Apodbia( Apodes rectius) vocantur^ inquit, aues finales Hirundinibus 3
maiores tamen , plurimum volantes fi$ dicta , quiav fu pedum carent , Btedem ab ah js teli e
b Plinio & Ariftorele Cypfeli vocantur. fCtAJeAot' etiam Hefychius5& Varinus exponuc
auem fimilem Hirundini,nonnuili in hac voce J3dupIicant,quod non placet , F.orfan aute
ita dicun.tur.quoniamgV /Tue pariant vtfubindeex Ariftotele dicemus.
Cypfelosjinquic Caelius 3 Pfcllus in libro de viCtus ratione Trogletas nuncupat, quiain
foraminibusj&cauis fereiatirent.Sed Caelius ex translatione Ge.ValI? deceptus eft,vt
ni fallor, in Padere etiam annotaufinam hoc interprete Pfellus commendat in cibo Paf- 2@
feres & Trog!etas(Iege Palleres Trogletas)qu£ Hirundinibus fimiles funt pedibus cur-
tis (qua* pofteriora verba Valla de fuo addidit) qui foraminibus turrium folimi fe com-
mittunt: vnde nimirum pyrgitashi PaflTeres etiam appellantur, quoru pariter idem c Pfel
Ius meminit. Vt vero ad Apodes reuerramur, quidam virido&i Germani referente Orni-
thologo ^sA/dorcic0a;Mcto-(77ia?,ideft,Hirundines malinas etiam nominat,fedcurid faciat,
authorem,quod fciam,non habent, nififbrtaflis Plinij authorirateita appellalfe putemus.
Hic enim Apodes toto mari cerni feribit Hirundinum fpecie . Nos autem hoc nominis
proxime praecedenti aui tribuimus nullam aliam ob caufam , quam quod aucupes eam ita
appellare videremus. Nonnulli etiam hodie Alcyonem vulgo Hirundinem marinam di-
cunt,& Germani, vt Orn.ithologus feribit Meropi, aut ei congeneri aui eandem nomen- 30
elaturam tribuunt, Albertus cum fcripfilfec de Apodibus quorum pedes fint mali,alf ve-
ro bonae, poft iubdit : Dicit autem Auicenna auem minorem quam fit Vefipertilio ( Hirundo
potius,inquit Ornithologus, vt virium fit interpretisifed Apus Hirundine maior elfiitaq.
legit ; Dicit Auicenna Apodem maiorem etfe, quam fit Hirundo ) & e fffinqu ityde genere
Vefpertilionis (Hirundinis)^-® in terram cadens fuper alas cadit , & Arabice vocatur Abafic
(voceforfan corrupta ab Apo vacillat in moturae fi careat pedibus Ariftotelesfane
illo in loco nullam Vefpertilionis , fed Apodis tantum & Hirundinis mentionem facit .
Aug.Nipbus pro Apodes habet Apcdes, Gazam, vt apparet, fecutus,& Hirundines faxa-
tilcs & fpeluncarias dici feribit. In Venetia prouintia referente Hermolao etiamnunc
Cypfeli nuncupantur. Ego ici nominis vulgare Italicum effe non puto. Perperam etiam 40
Scoppa etiamfi Italus C ypfclum 1 r-alice interpreta tur /a Rendina , Rondina, vulgo ty-
po graph i lapfumam & vox (impliciter Hirundinem fic reddidit.Peffperam item Sylua-
ticus,& ipfe Italus apudplures vulgo Dardanos appellari dixit. Itali Meropem ita nun-
cupant^ Hirudinem ripariam Bononicnfes DardanelIum,forte quod Meropis adinftar
rena? cana fubinrrct, Apodes Bononia’,Kegijque &fortaffis in rota Lombardia Rondo-
ni dicuntur, Genua’, vt audio Barbarotti, voce planeab Hirundinibus diuerfa, Hifpanis
Venceio, nonuliis Arreaquo ; Gallis la gran Hirondelle, grand Martinet,feu Martilet,
M mrairder. Georg. Agricola Apodem, vt fuperius quoque a me efi; annotatum, eandem
cum Hirundine riparia facit, & Germanice interpretatur Spirfv valben; Heluetij tcfte
Ornithologo Spyren nominant, & Murfpyren,& Gerfuualm, vel Gerfchuualemen : Ho- jo
landi,vt audio Steenfvvalemen,qubdin parietib. niduletur: Angli Thegreatfv valovves,
hoc cft, Hirundines magnas, vt refert Turne rus An eius, qui has aues vei Hirundines m
Ricas appellandas putat, vel Apodes maiores lEiiota pariter Anglus Martlettes dici
feribit .
GENVS
Omichologia:. Lib-XVI. 6pp
GENVS. DIFFERENTIA.
AP OD E S 9 tametfi vulgo vbique ferme terrarum Hirundinis nomenclatura^
celebrentur9inter Hirundines tamen a veteribus,nimirum AnftoccIe9& Plinio
non recenfenrur . Vterque vero Hirundinibus fimiles eflfe prodidit .-quinimo Vea&Hitu-
Ariftoteles difcerni pofle ab Hirundine negat5nifi quod tibijs fine hirfuris, quam pariter dioibusdifi
differentiam in domeftica? Hirundinis hiftoria annotauimus .Quam aperte vero Apodes ferant,
ab Hirundinibus diftinguat phiIofophus9oftend;mus in Drepanide al latis etiam eius ver-
bis:differuntverd etiam magnitudine9nidulandi modo,& digitorumin pedeconftirutio-
ne : funt enim duo antrorfum & totidem retrorfum tendunt , quamuis id in icone , quam
cjhibebo> expreffum non iit; vfum eius in fcquenti iam rubrica inueftigabo.
Apos cum Tabano.
Vlyfsis AIdrouandi
FORMA. EESCRIPTIO
a t*hi>c*h
Color.
Caput.
Collum.
Os.
Palpebrae.
Roltrum.
Alx.
Cauda.
Pedes,
pedu vius*
Vt quie—
fcant.
Volatus A»
podum » &
Hitundinu
vt differat .
Delphini
natatus.
Vc lateant.
Agricola
gnor.
Nidifigu»
P O S toto corpore plumis egregie munitus, fultufque eft, quemadmodum fci-
licet auibus multum volacibus conueniebat, maxime vero cum & pedum vfu
carcat ftrme;vnde dicebat a Philosophus ■> Apodes vt pennis prtualent^fic pedi-
bus degenerant . Natura enim pedum paruitatem, alarum velocitate compenfauir. Toto
corpore vnicolor ed, fed qualis in murium pilis confpicirur . Caput habet fupra adtrio*
dum latum, collum vero breuiflimum ,ridum ampliflimum,adeo vt integros fcarabeos
aclucanos deglutiat; palpebras more terreftrium fiipra , & infra oculos , roftrum exi-
guum, nigrum, prope extremitatem acutum, alas Iongas,caudam bifurcatam, crura bre-
uiflima, ac digitos vfque pennis obuedita, digitos vero vtrinque binos, vt in Picis Mar-
tijs,vnguibus armatos acutis, quibus quod rapuit adeo conftringit,vt id perfodiar.Cfte-
riim cum ceteris auibus pedes, cruraque ad infiftendum dederit natura, in hocauium ge.
nere ad rependumpotiiis fadi ede videntur : ijsenim quando aliquod foramen fubm-
tranr, vitra prorepunt, ad quod digiti ab vtraque parte bini plurimum profunt;vt Picoru
exemplo facile comprobatur , quibus tales ad fcandendum arbores, rependumque per
caudices & ramos earum natura fagax concelfit .
le
2C
LOCVS. VOLATVS.
rvSCEMODI auium genus, quod pedum vfu propemodum careanr, nunquam
dant aut fedenr, aut arboribus, vt Hirundines confidunt, & fi forte in terram
i impigerinr, ciim propter alarum longitudinem, riim propter pedum breuita-
tem eieuare fefe nequeunt,quare in continuo volatu verfantur,& mfi in foramine aliquo,
vel proprio nido quiefeunt; quod annotauit quoque Plinius , dum ait : plurimum volant
Apodes. Ha funt qu& toto mari cernuntur , nec vnquam tam longo naues tamque continuo cur fu ^
recedunt d terra^vt non circum volitent eas Apodes . Catera generare/idunt ,&inftftunt :his
qutes ntfi in nido nulla , aut pendent , aut iacent . Differt autem A podum volatus a volatu
Hirundinum3quod Apodes pleruque gregatim volent, & altius etiam illis . Cum volant
velut arcus tenfifiguram exprimunt, & fiepe alas non mouenr. a Bellonius affirmat hoc
auium genus reliquas aues volatus pernicitare vincere, & delphinum caef eros pifces na-
tando^ab hoc fuperari Apodem,fi volatus natatui conferatur, Apodes feribit Aridore-
les omnibus anni temporibus appareret > cum alioqui apud nos prima? auium difcedant,
& vltima? redeant : quamobrem in Grjccia vbi degebat Aridoteles, fecus quam hic fe-
cerint ; quod credens Bellonius Aridotejem ait id de fua patria feribere, &reuera alias
Apodibus id non conuenit. Georgius Agricola plures numero hybernismenfibus in- 4,
ter fe nexas latere r radit in ripis fluminum, paludum , & in littioribus & fcopulis maris ,
indequeaccidere vtpifcaroresinterdum ita inter feiundas ex aquis extrahant. Verum
dubium ed, de quibus id feribat Agricolamam Apodcs,vtdixi,cum Riparijs confundit:
Vnde fubditydifla autem [unt Riparia^quod (oleant ripas e xc au are in cis nidos conttruert ,
ac latere, quibus fane verbis fe de Riparijs loqui attedatur .
N I D V S.
GI R C A turres degunt, & in foraminibus earum nidificant ; Plinius in fcopulis jj
etiam nidulari feribit, qua? forte illae fuerint quas toto mari confpici ait, Ornitho-
gus in crepidinibus fluuiorum altiflime,vel in terra vel in glarea, quod non pu-
to , quamuis & Aridoteles intra fpecus nidum confingere tedetur. Fingunt autem eo-
dem Aridotele tede fpeciecidell? produde Iongiiis, fid^ex luto(Grecus textus habet,
veorrwitm iv ,yno aditu dato ardiflimo, idque locis anguftis,vt & beluas
deuitarepoffinc dhomines ,
VICTVS
t
70!
Omithologite. Lib. XVII.
V I C T V S.
VICTITANT infe&is per aera volitantibus, ea que nifi volantes capiunt, &
nili volantes edunt. Obferuaui tamen ego aliquando adhaerere parietib. quod
ideo eas facere eonijcio, vt araneas mufcafue, fimiliaque infe&a prxuifa capi-
iant . Bellonius tantum oculorum acie valere fcribit,vt per mille paffijs mufcam volan?
0 temobferuentj&Iubitd infequantur?,
CAPIENDI RATIO.
VOM OD O pueri Apodes primum redeuntes in Zacintho infula numerose Pueri
capiant, ita fererecenfet Bellonius,Zacinthus infula caftrum habet in cacumi- Apodes ca-
ne rupis prope vrbem,cuius(caftri)incola? pueri efenefiris ceu pifcaturi bacu- Piant
"■ lum manu continent, hamoque plumam pro efca appendunt, quam diripere s in'
&in nidum portare volentes aues,hamo affixa? harrent, atque ita puer vnusfeptuaginta yc cicadis
0 vno die aues capere vifuselt, Idem Bellonius quomodo in Creta pueri eas cicadis cap- capiantur
tent, fic docet . Acicula inflar hami curuara cicadam transfigunt, aciculam filo alligant, m Creta,
cuius ipfi extremitatem tenent. Cicada transfixa in aerem euo.lat,eam confpedam Apo-
des impetu petunt, & deuorata filo haerente capiuntur.Simili modo Regij audio laqueis
capi, in quibus cicadas , vel mufcte fint appenfa? .
COGNOMINATA.
v tes,fed contra femper equites iter facerent. Cypfelus Corynthiorum tyrannus
N N l populi Apodes di6 .
d In com .
Anapha»
Rachum.
Ataieph.
ICiath?
Cos.
Allnidud.
Ficoroos.
Garefol.
Fjbkocoz.
Ery 110I0-
gia_,.
B’ 7T0/f.
Cucufa_j
philonco*
pceros .
c L i-Hic
vog, s$,
702 vlyfsis Aldrouandi
D E V P V P A.
Gap. XI.
.. . . j ' -if' l% :«,J . > i. ’ y> •; > . •. .i v :f
PV F A M ctfi fpurciflimam, vtfubindein hifloria patebit , auem, vel ob
folam fabulam, cjua Thereus Thracia rex in auemconuerfus fingitur, quod 1
Philomelam, iddi, Hirundinem, & Prognemid eft,Lufciniam gladio perfe.
queretur,Hirundinibus fubiungimus;fed forfan®/am alitem prteferre
debebamus, regiam autem, non obiam didam fabulam, fed propter infi-
gnem, fpedabilemque corporis decorem, quamobrem quibufdam auis paradifi nuncu-
pari meruit, qua pulchritudine notans a Nafo de Thereo in Vpupam conuerfo canebat:
Vertitur in volucrem , cui flant in vertice cnfla .
P rominet immodicum pro longa cufpide rofirum ,
Nomen Epops volucri , facies armata videtur .
SYNONYMA.
PR O Dukiphatin Leuitico Rabbi a Salamon exponit Gallum fylueflrem duplb
ci crifta,vnde etiam nomen fit, quafi,sdeft, duas, ideft, criftas habens. Eandem ex-
politionem fequitur R.Dauid,Serach,Ghaon,& R.Abraham. D..Hieronimus, &
Septuaginta vertunt Vpupam:quam verfionem aftruit Sandes Pagninus, quod Vpupa
auis fit criltis a capite exeuntibus gaIeata.Sed& Rabbinorum verfio non difplicer.-nam
Vpupa a quibufdam Graece etiam iwpvcav dpyiot idefi,GalIus fylueftris dicitur , que-
madmodum a nonnullis Italis Gallus Paradifi. Eandem Hebraicam vocem Septuaginta 3,
in b Deuteronomio traducunt Porphirionem.Vbiapud c Zachariam iuxta Hebraicum
legitur j Et habebant alas Chafida, Aquila Theodotio & Symmachus tefie D. d Hiero-
nymo legunt 6p&>«f/o*5ideft, Herodionem, foli Septuaginta aVocra, ideft, Vpupam Hafi-
dam, inquit D. Hieron. Hebra?i Miluurn putant auem rapacitfimam, & femper domefti-
cis auibus infidiantem . In Anapha Hebraica? vocis interpretatione variant plurimum
interpretes j Hieron. Charadrium nonnul li Vpupam, quod ad Charadrium proxime, vt
aiunt, accedat, quia criftam in fronte geftare videtunquidam Picam,Picu aiij, aiij Miluu,
aiij Graeculum effe volunc, aiij Palumbem fylueftrem, quidam recentiores Orum, vt in
Oto dixi . Ero D. Hieronymi Iedianem probauerim, quamuis plurimi Ardeam proprie
fignificare velint. Racham etiam Hebraice lingue periti omnino genus aliquod Aquila?,
aut Vulturis effe vo!unc,quanquam Septuaginta Vpupam tranftulerint5itcm aliqui Vpu- ^
pam exponunt, quod quoque improbant eruditi. Kaath quidam Germanus nonindo&us
Vpupam exponit, ficutctiam Iudtei recentiores fere; Cos denique varicinterpretantur,
Bubonem, Noduam, Vpupam, vt in Bubone fufiiis, nifi memoria fallit, fcripfi . Alhudud
Bellunenfis aucm effe tradit.qna? vulgo apud Patauinos Gallus Paradifi vocatur. Fito-
rnos Syluaticus traducit Vpupam, item Garefol . Apud Albcrtum pro Vpopa reperitur
Hakocoz.Grcecis s'zro4,vt Latinis Vpupa dicitur, nomine pro onomatopoeiam fado.Nain
quamuis Ifidorusita Grcece di^am fcribar,eo quod ftercora humana confideret, & foe-
tenti pafcatur fimo, mihi probabiliusvidetur a voce fua dici, vt Varroni etiam in primis
placer, vtmox patebit . Pro s\wo4 legitur apud nonnullos quandoque etiam iTrofyc, apud
Hefychium & Varinum IV ©4 auis quaedam exponitur. Ornithologus conijcit vocem effe •
corruptam & legendum vel vel jutpo 4. Iidemeriam iimluo appellari afferunt , &
dXiwplova-, & ylXuaoif . Aegyptij Cucufam, vel Cucupham vocant, vocc nonnihil acce-
dente ad Hebraicam Duchifat:& Kiranides Cucufam pro Vpupa interpretatur, &alijs
Phyhncopetro vocari feri bic c Orus f£p;a»& pul-
chrae lege de pennis, vel plumis, nam ex his crifta conftat, ficuti etiam ex Paufania dixi,
non ex pelle, fed hoc Gallinaceo potius conuenit. a Arilioreles V pupam, & camerarum
jo quoque fylueftrium plurimas tempore ^ftatis, & hyemis mutare prodidit, & b alibi:
cum colore^tum vero fpecie immutatur , vt Aefchylus poeta fatis carmine f no expofuit . Citat
dein eius carmen, fed quia ita deprauatum Iegicur,vt ne minimum id quidem interpre-
tari potuerit magnus vir Gaza, hic id ego, quantum iudicare polfum, corre
•Acina
Virgy
40
5°
Aefchyli cr
ror.
Aefchyli
verfus de
Vpupa ex-
plicat.
7® 4
Vlyfsis Aldrouandi
Ornithologix. Lib. XVII. 705
tre’aIbo,& habet’e/cripc.
Vpupa, inquit, eft magnitudine Turdi, alis per interna lia fufeis al bis, & nigrispennis di- color,
(findis, crifta in capite ab ea parte roftri, qua capiti committitur, ad extrema vfq; occi- Roftrum*
put in longitudinem porrigitur, quam pro adfedib. fu is, 60» contrahit, & dilatat, vt equus Crifta-
aures arrigit, aut dimittit. Tibijs eft valde breuibus, alis obtufioribus .Sic ille: Ego Vpu- ^aS!1,ru^0
pam in foro emptam anno a partu falutifero 1589. fub finem Augufti fic defcripfi : Ma- j ,aj*
gnitudineerat Merula?, capite acuto, quali Ph.loclem comicum Suidas fuilfe feribit, ro- fvtUgnicudo
ftro aliquantulum falcato Certhia? inftar, nigricante, rorondiufculo, parumper tamen de- Roftrum*
preftb a lateribus , crifta admirabili ,conftame ex vigmtifex plumis , quarum aliae abjs Grifta*
0 Iongiores,quarumqtieextrema nigricant, deinde albicant, quod reliquum eft coloris
caftanei ad flauum vergentis , palpebra, vt in Gallinaceo genere oculum contegebat .
Hanc pro libitu nunc arrigere, nunc deprimere dicitur fine dubio mufculorum quorun-
damope. Hofcealiquando diftecando inueftigatos inueni,quos tamen arduum erat vi» ^
dere, numduo, an vnicus potius eftet . Inter verticem capitis, & roftri initium in vallo
quadam, feu cauo locatus erat totus continuus , ne quaquam in plures partes diuiduus,
aut mufculos diuerfos feparabilis, vnde vnicum coniecerim, nafciq. a verticis extremo,
& frontis initio carnofiore principio , definere vero vtrinque fupra nares, medio ramea
paulo altius ad roftri initium, qui cranium attingit infima parte carnofior, & rubicudus,
extima, ac fuprema, cui crifta? plumula? profunde fatis implantantur, membranofo ma-
1° gis,ac cutaneus, fibrofoquetanquam panniculus quidam carnofus. Cum verfus princi-
pium nempe verticis locum traheretur, criftam furrigebat i cum in contrariam partem ,
nempe verfus roftrum, eandem demittebar. Collum qua capiti annexum, aliquantulum Collum,
ruffefeens, tandem in cineritium declinat ad dorfumvfque. Adorfo vfque ad caudam Dorfum*
cinereis veftiebatur plumis ; per incerualla albicantibus diftindis maculiss. Caudam ha- Cau a*
bebat fex digitos per tranfuerfum longam , in medio tranfuerfalis erat linea alba, lata
prima? quadrata? ipfius Luna? crefcentis figuram referens ; cauda tota decem conftabstt!
tpennis. Crura erant breuia colore plumbeo verfus anteriora maxime. Alas habebat ni- Crura,
jgras lineis latis albis per tranfuerfum diftin&is. Harum penna? aliqua? extremo nigricat, ^ Id-
alias vero albicant. Cauda alas fuperat . Subvenire vropygium verfus candicabat, pe-
ttus veroruifefeebat. Lingua erat parua, in profundo latitans, vnde nimirum incondi- Lin ^
tus,&abfonus ille fonus, trigona ite, ■ Nares,
initio lata, extremo acuta inftar per-
fe
a /-v. c, 1 i.
Torotinx-
b in autb •
706 Vlyfsis Aldrouandi
terminati nequaquam interna parre coibant, fcd tota inreriorfacics hiabat, fubtilifllm*
membrana obtenta rantummodo cooperta, qua? aere,acfpirirucopiofo vocis efforman
da?, ac aedenda? gratia concepto in amplum diftendipoffic. Habes hic arterias linguaeque
ci annexae iconem. Nares erant oblongi, & in palatum cjefinebant0
L O C V S.
R ISTOTELES a Vpupam tedatur montes, & fyluas incolere : quod quamuis it
non negauerim,nam fieri poteft,quod in ijs etiam locis reperiatur Vpupa, exi-
ftimauerim tamen id Aefchyli authoritate fcr/pfiffe Ariftocelem. Is enim apud
hunc Gaza interprete fic habet :
V egatur hac femper faflidiens locos ,
De ferta ejuar ens nemorum , & i nutas plagas .
At in Graeco textu nullus genuinus fenfus eft|, Aefchylufq. Cuculum, cui potiffimum in
hoc conucnir,cum Epope, fiue Vpupa confundir,vrpauIo ante ex Scaligero oftendimus.
I /i donis eam in fepu!cris,& humano ftercore commorari feribit. Procopius Gazsus ci-
tante Ornithologo, Vpupam , nefeio quam rede inter aues nodis , & tenebrarum amicas
numerat cum Erodio, Nodua,& Charadrio. Rarius aiunt infidere arboribus , plerunq. 2©
vero verfari in terra, maxime vbiimmundities eft,’quam roffro continuo verfat, verme
vr puto qmrfitura . Latitat haec auis plurimo anni tempore. Plinius aues quafdam ait effe
tnmcftres, hoc eft, tribus menfibus nobifeum degere, qu£e cum foetum eduxere, abeunt,
q ribus quoque Vpupam accenfbt. Latent anrem,vt feribit Georg. Agricola in anguft ijs
montium, & in cauis arboribus . Siue autem in arboribus , inquit ^ftuetn montibus latuerit, est
de c au fa verno tempore deplumis folet confpici. Albertus alibi mutam feribit latere, alibi dor
mire,vt Vefpertilio : quando ad Septentrionales campos e regionibus alienis aduenit,
veris tempus indicar, vt Olaus prodidit . Hanc aurem Megaris, vbi Thereus fibi manus
attuliifedicirur i primum referente Paufania apparuiffe ferunt . Turnerus in tota Britan-
nia nufquam reperiri poffc teftatur Vpupam, apud vero Germanos die frequetiifimam . 3®
N I D V S.
NI D V M potiffimum e ftercore hominis facere teftatur* Ariftoteles cum, fci-
licet, hoc luti vice circumuoluens, vt ait b Aelianus: Alibi vero Ariftoteles
Vpupam in fuo genere 1 m ko.» ecturcov ttoTTivovrcov non nidificare fcribit,fed fti
pices arborum fubeuntem,, parere fine vlloftramenco in cauis :cum tamen Plinius folum
Picum Martium in cauis arborum nidificare profiteatur . Ornithologus non ipfis ftipiti-
hus, fed fubcus nidulari putat, atque ira pofterior ille philofophi locus emendari poflit. 40
c Olaus magnus in paludum tuberibus oua ponere, & educare tradit addita etiam icone
vox.
VPVPA non aliter, ac ipfe Cuculus femper nobis eandem vocem vere potifli-
mum occinit, camque vt ex Scaligero dixi, Cuculi voci non abfimilem . Varro
equidem Vpupam a voce fua didamelfe teftatur, & a PoJlux moTri^eiv feribit.
Poeta? qui Thereum in Vpupam conuerfum fingunt, huius vocem vtcra , fuifte aiunt ,
quod Grarcis fonar, vbi vbi ? Torotinx apud b Ariftophanem,alij alterius cuiufdamauis 5©
nomen, a!ij Vpupa? efte afferunt. Quidam, inquit- Albertus, dicunt Vpupam alia voce
per a?ftarcm fonare, alia perhyemem. Auicennatamen (Ariftoteles hoc quoque feribit,
quare hunc potius, quam Auicennam debebat citare Albertus)colorem potiii$,quam
vocem his temporibus abeamutariaite
VOLA-
I
Ornithologia:. Lib. XVII* 707
V O L A T V S.
“^VRHERVS lente admodum volare Vpupam authoreft, & faneafi$obtuflon- r j ,
bus,OrnithoIogus apud Achann,vbihaber,0/EVow
gifqueinfipida , & odoratu graiiiora . cap.u o.
MORES. INGENIV
VEM efle ferunt plenam gemitu, & clamore, forte ob ouorum,aur pullorum
cuflodiam. Ingenio tamen non caret. Vc enim homines a nidis, & pullis depcl-
Iat, Aelianus aurhor eft nidum fuum hominis Acrcore, loco luti circumlenire,
atq; ita intolerabili odoris foeditate fugare . Albertus vero hoc facere Vpupam feribit,
quia fercus id vim quandam habere caleat aduerfus venena, ne fcilicet venenata ani-
malia ad nidumaccedant. Si ex vuartim nimio efu la?fa fuerit, aut velut ebria fada , tunc
tefle Oro adiantumberbam ori inferit, atque ita circum ambulando fibi medetur, quam
pariter herbam Aelianus contra fafeinationes nido fuo imponere fcribir,& in GcoponP
cis Graecis authore Zeroaftrc hoc remedium ab ea cotra blattas feri dicitur, fed perpera
amianron pro adianto ibi legitur. Philes vero gramen edere fcribitaduerfus,/S^(r^Ai//ar,
ideft. fafeinationem, vel nefeio quas ioiurias. Mirum vcro,& forte fabulofum, quod pro-
^ didit Aelianus , quomodo fcilicet obftru&um ab aliquo nidi foramen admota quadam
herba aperiat. Id is fic tradit : Cum aliquando in parietis diruti, & deferci rima vetuflate
a‘d:a peperilfec Vpupa, idipfumq. parietis curator animaduertiffet, luto rimam expleuir,
& obftruxir. Vpupa vero rediens,ac videns receffum, ac latebram fuam ciaufam.hcrbatn
attulit, qua ad lutum admota diflfolutumefl: lutum, & defluxit . IHa in cauu ad pullos fuos
irtgreffa cfl.',&cum'pofl:ea ad inquirenda cibaria rurfus proficifcerecur, homo ille iterum
parietis cauernam oblinens obftruxic . Auis verb eadem ipfa herba rimam aperuit ,.quod
igfutn tertio fadtum eft. Cuius fadum parietis curator mcelligens, herba illa eluco fub-
lata, non quidem ad eos vius , ad quos Vpupa vtebacur, fed ad rcfgnandos thefauros
ad
Cur nidum
(tercorecir
cuoiiinat»
Vtebrieta*
cem curet?
Zeroaflr^s
corredus.
Cur erame
o
edat?
Vc nidum
elautum a«
periat.
708 Vlyfsis Aldrouandi
ad cum nihil pertinentes. Haec ille , quibus qui volet , credet. Alibi idem authoreft
Picum quoque herba quadam allata foramen fuum lapide, aut ligno immiflo obturatum
aperire, vt in Pico fcnpfimus . f
PIETAS IN PARENTES. ;
' ■ . \ • ' ' %
VPVPAE , inquit idem Aelianus y aduerfue parentes exi ftimantur pia. Dequa pie-
tate mira leguntur apud A!bertum,&authorem de rerum natura. Vpupa fi n-
qumntifenefcentes inte r pullos tam adultos in nido plumas exuunt inter tm d pul-
lis pafcuntur , donec vires, plumafque recuperent . Cum enim fenio vifum amifertnt , pulli nota
Vt parenti- naturaliter herbam colligunt , & e xc ac at is oculis illitu vijum reHituunt . Qua? paulo alirer
b is vifum apudquendam obfcurum leguntur, nempe fic : Vpupa? pulli, cum parentes fenuifle vi-
seftituant. derint, ita vt neque volare, neque videre queant , vetuftiflimas eorum plumas euellunt,
<8: oculos eorum illinunt , foucntque ipfos fub alis donec penna? eis nafcantur, & oculo-
rum renouetur acies i ficquc mutuam vicem parentibus reddunt. Celebrat ex antiquis
eandem pietatem Orus Apollo hieroglyphicorum Aegyptiacorum interpres his verbis:
Cacuphl Cucupha (fic Vpupam vocat) folaex mutis animalibus , poslquam d parentibus educata fuerit ,
diurnorum ijfdem fenio confectis parem refert gratiam . f/uo enim loco ab ip fis enutrita etty eodem nidum 2C
fceptiorum ipfis extruit, pennis eorum eaulfis , cibumque fubminittrat^donec renatis pullis parentes fibttp -
ornamemu jjs opemfere queant.%pde & diurnorum fceptrorum Cucupha infigne , atque ornamentum apud
Aegyptios effe /olet 9
SYMPATHIA. ANTIPATHIA.
Vpupa? Lu«
Linia con-
tubernalis
V pupa cum
Hquam vnufquifque vir improbus, atque flagitiofus,
H I E».
Ornithologias. Lib.XVII. 709
HIEROGLYPHICA.
V A M pise erga parentes fint Vpupse, paulo ante fcriptum eft: quare fapientes ^.ratl* an’l“
illbvRgyptiaci Sacerdotes quotiefcunque gratum vellent indicare animum , ,llicyPus’
terte Oro Apolline Cucupham, hoc elt Vpupam depmgebanc. Iidem Aegyptij
■ eiufdem auis icone depi&a prsecogni am vindemia feracitatem,fiue I serum vin-
t0 demiseprouentumfignificabantjsetitiarn fcilicet affuturam , vt in vite latius , explicat Vindemia?
Pierius 1 apud quem aliud Hieroglyphicum habemus cum lemmate EBKIEThTIS Prou£
REMEDIVM. Hominem, inquit, ebrietate laborantem, ac/ibi remedium commifccn- cusfignu;
rem fignificare cum vellent, Vpupam,& capillum Venens herbam pingebant. Vpupa Ebr,eta5,s'
Equidem vuis uefcitur immodice, ita vtplerunque inde ebria fiat, ac fimul ac fe tcntari Ume >U ’
fentit, capillo Veneris difeerpto efficaciffime (ibi medetur,
V S V S I N C 1 B I S,
P V P A, inquit author Q\o^ quocunque nomine Hebraico appel-
letur ^anisunpitr a haberi debete vel eo nomine,quodin flercore meretur,& fi veram
fer ibit ifidorus, etiam fepnlchtis.Procopius inter aues noffis ac tenebrarum amicas ,
ideoqtabdicandas me fis ed enumerat. Auis e 11 lugubns.&luttu amanscquaobrem m lege prohibe -
tur^quiafaculitriUitia mentem operatur.^ d quamuis edi&o Dei vetitum fit carnes auium
immundarum comedere ; nos tamen Chriftiani , qui fenfum prsecepti cognofcimus, ab
earum efu non abftinemuS, nam & Sues, quas inter Immunda quadrupedia Hebra?orum
lex cenfebat,comedimusjfed earum tantummodo quarum caro dura eft,fibrofa & excre-
mentitia, inter quas an Vpupa enumerari debeat, adhuc dubito. Ssepe enim in foro vena-
lem offendi, & a multis emi obferuatii , commendari intellexi, licet non me lateat,
5 Rafim fcribere carnem eius elfe aufteram, i
Vpupa cur
impura fic
habita.
Qtyib.Chri
fnamabfii-
neant .
M E D 1 C A.
M
ARCELLVS Vpupam cum pinnis exurtam,& cinerem eius ex vino potui da-
tum,colum fanare feribit . Rafis verdyn puluere Vpupa , inquit, esi remedium
T ji contra morfum cancn(c3.ms)decollatur autem & fetnditar , & fit cataplafma fu-
per locum. Cor Vpupse Plinius laudari ait in lateris doloribus, Sanguine fi illinantur tem~
pora dormituri, Cardanus tradit mirabilia in fomnis vifurum. Multa de hoc (anguine &
corde traduntur, quse vt nimis: fuperfiitiofa& prorfus memoratu indigna fponre prsete-
reo. Pennarum fuffitus vermes expellic, Lingua obliuiofo fufpenfa pro de ft. Corium impo-
fitumxlolenti caput dolore fedar. Oculus pro amuleto fufpenfus lepram fanat tefte Rafe.
Fertur eodem referente, fi fufpendatur dens hominis & ala Vpupse dextra adeapue ho-
minis dormientis, non expergifici, donec auferatur.
Cordis vis
(anguinis»
Pennarum
futfiicus .
Corij vfus.
Q i.
■k50e-/\tU
P R O V E R B I A.
Epopacu
Cignis cec«
tat.
fi-'- • -vlfi. J -I..
E POPA cum Cignis certat, prouerbiu fimile illi. Pica certat cu Lufcinia , vel Vefpa ci
cada obttrepens i quadrat in illos, qui certant longe impares cum fuperioribus,
defumptum eft adagium ex hoc Theocriti;
Ou Setti tqv Acuiov ‘Grbr cudovu Kiaacta' i fiaSiVy
Ou d' E’ de Pan pifeis meminit £$eHonii|s,
ptfctbnu
SYNO
Ornithologix. Lib. XVII.
71 r
SYNONYMA.
io
2 Q
AEG IT H ALVS,inqt Hermolaus (Aty/9uAoe)auis Ariftoteli memorata cuius tres
fpecies defcribit nosplures agnofcimus a Gazauertitur Parus, & a recentio-
tioribus etiam Parix eft Alberto, & abjs.In Campania ,&alijs regionibus Pa-
rula vocatur auicula,cuius vertex nigricat corona fpccie,qu£ an Pari fpccies iit nondum
perfpexi : Sic ille. Mihi eandem effe dubium non eft, etfi tres, &forta/fis plures vertice
nigricent. Aegithalus autem non a capra nomen habet,quando Parum figmfcat (nam
cum Aegothcla,id eft, Caprimulgo, vt dixiconfundirur)fed ab impetu fortaflis , quo vo-
Jando vtimrjnam & diytS'^ qui fiatus eft impetuofus a verbo djcrneiv deriuari conijcio .
Auguftinus Niphus Italus Parum vulgo Parizuolam dici fcribir,& ruftice apudfuos Pa-
ra fcium. In alijs Italice locis Parruza dicitur,in a!ijs,vr Ornithologus refert , Zinzin,
Orbcftna nominatur, Parus communipluribus fpeciebus vocabulo, Bononia Poligola ,
Gallice Mefange,vel Speruoczolo, vt teftatur Bellonius Gallus, Iacobus Siluius etiam
Mcfangam nuncupat:Sabaudice Maycnche3Gcrmanife eis ^eyfe^l Mayfz, Anglicea
TitMoufe3Illirice,ni fallor Sykora. '
' GENVS. DIFFERENTIA .
Parix»
Parulaqute
auis Cam-
pania.,
■ ■ \ 1
Etymolo-
gia.
Parizuola.
Pa rafeius.
Foligola.
Mefanga.
a
FringiUago
Parus mon
ricola»
b £.7.c-*7.
Parus pa u
(Iris.
Vc differar
RISTOTELES a tria tantummodo Parorum genera nominat, quorum primum
appellat Fringillaginem,& .ait efte ma iorem, Fringilla: nempe parem, alterum
monticolam dici, quia in montibus de £at,& caudam habere longiorem: Ter-
tium,ac poftremum ceteris quidem ftmilem, fed magnitudine fui ex;gui corporis difere-
pare . Ad ha’c tria Parorum genera b Bellonius quartum adijeit, qui Parus paluftris eft
30 Ornithologirego quoque quatuor genera obferuam ; Ornithologus feptem , ex quo tres
icones mutuabimur . Differunt,vt ex Ariftotcle liquet, magnitudine, & habitationis lo-
co,colore item & caudee longitudine . Eft premi ea genus vnum a careris capite cnftato
' differ ens. Omnibus iuxta oculos macula alba funt.Vngmbuseriamomnes reptare,
focile, vbi volunt, adhxrere poffunt:ita vt ad nucem e filo eis fufpenfam adharefeentes
comedant.
NATVRA. VOX. VOLAT VS.
VNT aues animofa;potifiimiim maior, & ad fe defendendum ftrenua, pro fua ma-
gnitudine vocales, clamofrque.De vocc Pari author Philomela ita canebat; / Vox.
Vanis enim quanttiis per npff em tin}2i4t(d.\\is tinniet) omnen^ Parrano*
Ai fuk vox nulli ture placere pote f?. fiu canit.
Tanquam Parus no6fcucanat,quod forfan Para, vel Parra facit. Gregatim volant, &im-
petuose. -
LOCVS- NIDVS. PARTVS..
I
N arboribus degunt, nunquam vef raro faltrm terram petunttquandoque vero hurfii
libus ftirpibus propius terram inftdunt. Toto anni tempore in agris noftris,& ap-
paret, & capiuntur. Ad Belgas, vt audio, & forraffs etiam Anglos ftatis temporibus dedant.
accedunt quotannis fub Odlobris initium,nimirurnmaior,&caruleus,cateri,vt aiunt, eis Kidifica-
incogniti funt. Albertus in cauis arborum nidificare feribit, at non omnes id faditant: cio.
quadam enim fpecies nidum miro modo ex arbore fufpcndit,vt poft patebit. Oua pluri* a 9’c. 40
Apiaftra.
Vt abHoB
Sandis paf-
santur.
Curfeuum
IParis de-
sur.
Cur facile
capiantur »
Hollandi
vt Paros ca
piant.
Mefcslage
vt abapia-
fijscapian*
$uj>
PA R V 5, inquit idem a Ariftoteles , vermibus vefeitur, alias etiam apibus»
iniuriam inferre prodidit ;vnde nonnulli apiaftram efle coniecerunc , qua» ni-
hilominus Merops eft , Turnerus non foliim vermibus vefei , fed & cannabino
femine , & nucibus deledari afferit , eafque roftris fuis acutioribus perforare ; feuo item
duo priora genera ( Parum magnum & montanum) deledari , atque eo plane viduab J?>
Hullandis in caueis pafei intdligo , femen autem cannabinum pedibus contentum roftro 4
dum perforant, fonum aedere adeo fonorumac fi fabrum agerent, qui malleum in durum
aliquem afierem adigat j fecum vero eis exhiberi, vreius lentore fauces demulceantur,
&fuauiiis canant , cuius gratia incolas ferunt diligentiffime illis infidiari Ornithologus
muribus etiam vefei feribie, cute tantum detrada obiedis,quod fane mirum videtur .
CAPIENDI RATIO.
PAROS inquit Ornithologus , & Lufcinias audio fiultas efie aues, & facile capi,
quod propter curiofitatcm mox ad eum locum accedant, a quo au cupes abierunt.
Amant vero etiam fui generis aues , quare pueri aucupantes eos , vnumeauef
includunt ,& prope eam vimen vifco illitum ponunt, ad querneum ali j accedunr,vifco
affixi remanent, & in cibum cedunt. Hollandi pariter eoscaueis , vt audio, capiunt ,at
longe aliterjnamfingule duas habent decipulas ingeniose admodum fabricatas, in quibus
femen cannabis imponunt, quodeum vident alledi a Paro incIufo,&aucupe Pari vocem
imitante,fefe in decipulis praecipitant, & care fa*pe venae unt.Eiufcemodicaueas vernacu-
la lingua Mefeslagen nuncupant.Quomodo ab apiarijs capiantur, docet his verbis Aelia-
nus:Guftatu farina* primum inebriati capite grauantur, denique cadunt,& abiedi volare
non queunt, & facile tolluntur ab apiarijs.Nocent enim apibus .
3!
Q
DENOMINATA.
d * jf
Vemadmodum Grfcis 7P«0oVocT& homifte, cuius crurum tenuitate notare voluerint,
codc modo Germani a Pari crufculis Meifenbeinle referente Ornithologo nolant.
V S V S IN CIBO,
& Medicina.
Meisfbein* 'ff^Aros nS admodum delicatos in cibq eflfe feribit idem OrnithoIogus,apud fuostamS
lequiGer- B J in cibum venirc.Hicfimul cum Fringillis, fimilibufque alijsauiculis venduntur, &
!nanjs didi Jg nihilo alij s deteriores habentur. Sunt qui Paro eandem facultarem tribuut,quem
veteres Iderp,vel Galgulo,' vt fcilicet regium morbum afpedu patientis in fe recipiat,
illa fanetur*
40
5«
Ornithologiae. Lib. XVII.
7*3
DE PARIS IN SPECIE,
& primo de Paro maiori. Cap. XIII.
ORDO. SYNONYMA.
A l O R E M Parum, quia primo nominat Ariftotefes, nos item primo ia . .
manib.aiTurnpfirnus . Hic.* Philofopho AsyiQxAoi;
Capu t»
Lingua.
Dorium.
Venter»
Ala».
Cauda*
714 Vlyfsis Aldrouandi
modum ! ongum.Qua? fotum caput integit Vitta,pra? intenfo nigrore inftar Corui refplen
det, qui per latera colli defcendens ad guttur protenditur, iiludque totum fimili atro co-
lore nngic|.gTepora& oculorum ambitus albent, Infuper& exiguam albam maculam con
fpicere eft verticis extremo, nepe vbi ater ille color renites inficere definir.JLingua extre-
ma in duas partes fifta eft quarum vtraquedenuo in exigua quafi capillamenta fubdiuidi
tur.Pluma? dorfi fubuiridis funt colorisjpeuuov,
minimum quidem in Parorum genere effe aiunt, fed longiffimam habere cauda. Videntur
aut de Paro hoc caudato loqui, na & German/ceinterpretantur Zagelmeifz & Pfannen n^uS^n°"
ftigliz a caudse longitudine, fed Parus caudatus omnium Parorum minimus non eft,
nefcio quid in mentem ipfis venerit dvcovuuov vocandi , cum Monticolam vocet Arifto .
teles. Itali appellanthoc etiam genus Paronzino.circa Bononiam Pulzonzino, circa Mal-
alberqum Pendolino,quod nidum ex arbore fufpendat.Galli Mefangue a la longe, que-
ue,id eft Parum longa? caudata prolixitate cuius pariter apud Heluctios Schvvantzmei- Paronzino.
ifzlin,auc pfanneftii dicitur, Berchmeifzle vero, quod loca montana frequentet,quafi Pa Pendohno.
rus monticola.
DESCRIPTIO.
>0
NI gcr eft, inquit Ornithologus parte prona, albus fupina,in medijs alis rubet , vt
& circa ventrem imum, fed dilutius . Bellonius foli huic inter Paros album color,
cflfe ait verticem, quem colorem tamen expreffaab illo icon,vti neq. illa etiam
quam ponit Ornithologus, exprimat.
Rofirum habet fufcum breuius, quam in vllo alio Parorum genere , acutum tamen , p0(|rum
& robuflum . Oculi ,vt inalijs Paris , fupra quos linea , feu macula oblonga ab au- oculi.
rium foraminibus ad roftrum vfque procurrens confpicua cft colore fere caftaneo. CoL collum*
lum
Venter.
■Dorfiim»
A te.
Cauda»
Bellonij er»
roi*.
Faetijinsd
maredifcri
snen.
Pedes»
716 Vlylsis Aleirouandi • ■ j
Ium fupinam ad dorfuni atrum eft,prone a rofimad ventrem yfque candicat intcrcurren
tibus lineolis exiguis cieorfum defccndentibus nigricantibus, venter ad caftaneum ver-
git, quamuis Bellonius album elfe fcribat. Dorium eiufdem eft coloris, fedintenfioris,vt
in alis etiam, fed quarum remiges nigrabunt, & in extremitatibus fuis alba?» Cauda cum
remigibus eiufdem eft eoioris, fed tante prolixitatis, vtretro per tergus fuper caput po-
lita, hoc longitudine fua vincat.Hanc Bellonius tradit efTe, vtin Hirundine bifurcatam,
quam tamen in icone ab iplo polita non videas, quemadmodum neque in mea, neque in
OrnithoJogi. Ait idem Bellonius Reguli magnitudine elfe, quod fane verum non eft,
imo longe maior^eR nihilominus exigua auicula-In foe nina omnia funt pallidiora & co-
lor ille tergoris caftaneus, in hac ferine fufcefcit.Pedes vtrique nigri,fed quos forte ni- [
sisis exiles pi&or meus expreflerit, Habes hic vtriufque iconem .
Parus caudatus. fiu e Monticola mas cum araneo
viridi.& valeriana montana.
Parus caudatus , fiue Monticola fcemina cum ape
fylueftri, & ftyrace.
1
7*7
Ornithologia:. Lib.XVll.
LOCVS. MORES. VOLATVS.
MOntcs incolit tefte a Ariftotele.Rard inuenitut,nifi tempore frigido Eifdem eftmo 3 7-biflJ »
nbus, quibus Fringillago feu Parus prior, led fyluas raro deflrn,neque ad hortos
tempore vernali, vtaiije duas fpecies,accedit.Ii,quietaauis eft,& certo loco refiderenef-
cit, at modo hanc, modo illam petit arborem. Volant grcgatim deni& duodeni 9 &in«
uiccm vocant.
A
V
vox.
£tiim clamant &fonore magis quam castera Parorum genera. Vox vero inconcinna
non eft, maxime tempore veris, quamuis Ornithologus eam incondita effe fcribae,
V I C T V S.
Efcuntur vermibus>araneis,fimilibufquc animalculis, & fortaUfls etiam feminibus ,
nam Bellonius acuto fuo roftro arboru germina principio veris amputare tradit.
NIDVS. PAR.TVS.
IDem Bellonius casterarum au*um more nidificare fcribit,nidumq.conftruere amplum a l.i
ex mufco,& plumis. Ornithologus ver6,n!dum, inquit, ftruit duos fere palmos cum Nidi figu-
dimidiolongu ex mufco, & fihs(araneorum,vc videtur) compofitum, aditu femper
angufto, inter frutices. Facit autem obloneum propter caudae longitudinem . In gene-
re Ripariarum (alias Parrarum,ego cum Ornithologo Parorum lego) a Plinius auis e(t ,
quas nidum e mufeo arido ftruit,non quidem oblongum , fed pilas figura tam abfoluta, vt
Mourier.
Vvyntept»
kiu
\
inueninnonpoffit aditus. Ego quatuor huius auis nidos obferuauJ,earumque icones hic
exhibeo.Conftahant autem intus ex lanugine illa, quf generatur in falice vetica,&popu
lojextra ex Jino aut cannabe, quo etiam nidum auis exarbore fufpendit. Sed figuram for-
tafTis auis mutat , nam vt plerunquc vnus ei ingrefTus eft , nonnunquam tamen fune duo.
Prior figuram calcei imitatur, alter thoracem. Audio &Mourier apud Gallos nominari
quandam Pari fpeciem, exigua, atro capite reliquo corpore fubcteruleo vel cinereo,
nidum rotundum aditu gemino ad arboris alicuius truncum fufpendat,& multa oua pa-
riar, quamobrem fufpicor fecundum illum nidum huius auis effe,& non Pari caudati. Co-
lonienfibus pariter quadam auicula Vvynteptker dicitur, ac fi vinipromum d
viri dodi de hoc loqui afteuerantjquibus ego infuperaflentior, quam liben
tiflime. Solus vero Turnerus perperam Parorum fecundum genus putauit. Turnetjer,
Latine Parus caeruleus dici poteft,quodfolus caeruleo capite fit infignis. Italis appellarur? ror#.
ParuiTolin,veI Parozolino Bonon.Rofpedino & Fratino;Hifpanis &LufitanisChamaris,
vel Alioninevvel Milcheiro, Gallis Marege,vel Mefangcbleue,vt Bellonius haber,Sabau
dis Moyne,id eft MoniaIis,Germanis tefte Longolio PimpeImeisz(itaetramGermaniin*
ferioresjVt HoIIandi vocanr,vtaudio)aut Meelmeisz.Heluetij BIavvmeisz,id eft, Parus
c^rulcusi circa NorimbergaBymeifte, quod apiculas deuoret,Ang!is Thelefs Titmous.
lini
(p ;m;ooi:v
V3i.
DESCRIPTIO
E* XIG V A eft admodum auicula, & vix Regulo maior. Roftrum ei eft teres ,&
[ brcuiufcuJum , pufillum & acutum. Capiti.s vertes caeruleo colore , azurco de-
J corus , maculatum albo ipterifitium oculorum , & vtrunque roftri latus. Oculus
praeterea vtcrquealbo circulo circundatur.Ceruleum verticis colorem alba linea totum
caput cingens claudit , ad oculorum eanthutn minorem feu exteriorem , vtrobique pro-
tenfa. Hanc denuo color pulchellus qui verticis , cyaneus excipit colli principio. Collum
0 vero medium alba nota maiufcula tindum eft , Dorfum totum cinereo aduirifcenteor-
natur colore . Pedus fupremum flauefeie, venter infimus albicat , radicibus plumarum
nigris. Pediculi plumbei funt coloris atque fubc^ruleo colore fufei. Cauda tota cgrulea.
Alarum remiges, qu£ integunt pium? extremo albentes lineam candidam tranfuerfum
dudam,conftituunt .Apparet circa principium Autumni in Gallia, &tota hyemecon-
fpiciturnam per aeftatem degit in fyluis,apud nos vero etiam aeftate paflira apparet. Parii
carnis obtinet, & vix Regulo ipfo eft carnoiior.Oua quamplurima aedit.Turnerus Anglo
rum Tirmoumoua parere circiter fedecim feribit, atque inde etiam paruas mulieres faecun
das eiufdem auiculae nomine vulgo appellari.
o Pdrys Caruletis cum nuet myrittica^ 've/pa*
Magnitu-
do.
Roflrum •
Caput.
Oculi.
Collum®
Dorium.
Pedus .
Venter.
Pedes .
Cauda.
A!a?.
Partus.
p pp
DE
Paronzino
parus palo
Uris.
CapuE.
Color»
Magnitu-
do.
Color.
Caput,
iunco fu is
palTere hi-
rundinario
'i
722 AVIybis AJdrouandi ')
DE PARO PALVSTRI.
Cap. XVII.
N vallibus prope Malalbergum in agro Bononienfi huiufcemodi pari genus
Paronzino vocant. Arbitror autem eum etfe,quemOrnithologus Parum pa
luftrem nuncupat ,& Bellonius quartam Parorum fpeciem. Parus paluftris, M
inquit OrnirhoIogus.Germaniceein Murmeiszaut Riet meisz,noftris Kol
meisz, cum ali) genus praecedens Parii atrum, de quo fubindeagam,lic ap.
pellent. Capite prorftisnigroelt,cumuiperiorinmedio peroccipitium maculam albam
habeat .Pedus & venter albicant, crura rofeafunt , vt pi&ura indicat . Dorfum.& cauda
fufca,aut fere cinerea:vnde etia Aefchmeisle a quibufda appellatur, ab alijs Kaatmeszle,
forte quod circa cosnum,& paludes degat.Habet etiam aliquid ruffi in fupremo dorfo,vt
pi&ura Argentoracenlis prsefefert.Ego cum captum nuper Parulum Carbonarium, liue
Atricapillum noftrum infpicerem, deprehendi illum paulo minoremeffe C£er.uleo Paruloj
corpore fufco ad cinereum vergente, macula nigra continua per totum caput medium inii
gnem,vtrinque candicantemiventre e cinereo albicateicauda magis, quam vertex nigri-
cante,crufculisad caeruleum incIinantibus.Turnerus hancauemlunconemfSchoenicio) 2fi
Ariftotelis facere videtur, & PalTere arundinarionon diftinguere .Haec omnia ille.
Parus paluftris cum miryophillo aquatico. -
, :'-c ■ > o: 1 r ... . :u- •" *. >iki; > v- ‘1% !
■: (j ■ mU
r> ' f*.v -Ik»o m w \ '*■ - . • >. ' ' £ ii . 'ftnsj
'• .SC> *• • ' !r> ‘ i.-'1 ‘'i ‘i"U .1 'oli r 3' rv< • j; . ' " ■, .) • vj^y''v''
i.U' :r\. !.. 'I • T
I L
. .. »!.- I>fi
■ ■ r-vr -jirnlA
'1
:.ioiqk
** v' » '1
■ . n»: :
D E
Ornithologiac. Lib. XV II.
DE PARO ATRO. Cap.XIX.
723
ARVM atrum,mquit,idem Ornithologus, appello, quem plerique Germam
KoImeisz,id eft, Parum carbonarium nominant, quanquam etiam Paru maio-
rem Saxones,&aIij quidam fimiliterappellant. Alba macula eiinfraoculos
eft,& alia in occipitio,reliquum caput atrum, venter luteus,crura fufca.Noftri
non hoc,fed paluftre genus. Pari,dc quo iamdicetur(de quo nos vltimum diximus) car-
Parus car-
bonarius*
Capur
l° bonarium cognominant. Ha?c dc hac anicula ille.
Parus ater Ornithologhcum nucis fru&u aperto.
1
■ i r
DE PARO CRISTATO. Cap.XX.
Parus ci illatus.
ppp 2 DE
7*4 VVIyfsis Alcjrouandi
Parus crifta T^\E P I N Q f T idem vir diligentifimus auiculam criftatam,quam Parum criftatum
£us’ 8 i nuncupat, atque de ea fiefcribit. Parus criftatus nigro eft capite cum paucis
punctis albis , crifta retro extenfa, corpore prono fufco, pedore albo, cruribus
Kobeltne* einereis.Germani a crifta vocant Kobelmeisz, Struszmeiszlin, vel HeubcJmeisz, & Hei-
lsz! dcnmeisz, Galli Mefanguc Hupee. Minor eft Paro maiore, montano par magnitudine.
DE SYLVATICO PARO.
Cap. XXI.
E hoc Paro, cuius poritericonem ab eodem Ornithologo fumusmuruati,{ic ait:
Hic quoque Parus perquam exiguus eft, macula per medium verticem rubente
c6fpicuus,partibus vtrinque nigris, crufculis fufcis, alis nigricatibus,&cauda
quoque extrema; reliquo corpore viridis, dilutius in ventre. Noftri a fyluis,in
quibus degit, pra?fertim circa abietes & iuniperos, vocant V valdmeizIejThannenmeiszle,
aliqui minus proprie V Valdzinszle;alij a voce Zilzelperle. Canrillar enimZulZi! Zalp.
T urcje,vt audio3 Agulgulfin. Auceps quida apud nos aliquando aluic/ed mutam.H^c ille.
Parus fyluaticus.
DE MOTACILLIS IN GENERE.
Cap. XXII.
VAMVIS tcfte M. Varrone Motacilla dida fit , quod femper caudam mo-
titetjidque pluribus etiam praeter eas, de quibus hic agemus , commune fit
( Iunconi nempe, Cincio, & Tringa?, his enim tefte^ Philofophocauda mo-
titat ,& Albicillae,vt de fuo addidit Gaza,cu alioqui in Gra?co contextu ni-
hil fit, quod Albicilla? refpondeat) itaque Motacilla? etiam dici pofiint, ta-
men hic de alba,&. lutea priuatim,de vtraque in genere? quQdvtraque in fe&is, mufcifq.
vidjcer, agemus*
^ : •- ■ AHQVI-
72$
Ornithologise. Lib.XVlL
^QVIVOCA,
SYL V ATIC V S videns Aetium laudare Paflerculum Trogfodyten aduerfus Syluatici er
calculum renum & vefica? , eamdemque facultatem attribui Motacilla?, impruden- ror' ,
teradmodu hanc cu illo confudit, dum feribit:?- raguliduntes Arabice Grace Safunon^ TraS‘hdun“
Latine Caudatremula,auis e SI omnium minima.cfup lapidem de renibus ve fica expellit. Cor- 5aforjon
rupit bonus ille vir/vt apparet nomina, T raguliduntes fcribens, cura Troglodytes feri- caudacre*
bere debebat, (vetus Auiccnna? interpres habet Adrunculudidos ) &5truthon , vei mula.
Struthion, id eft , Palferem , in Safurion , vel Safarahum conuertit . Et cum Aetius feri- Adruculudi
bat circa fsepes & muros verfari illum Paflerculum , barbari ifti & imperiti Arabum fe- dos*
Georg.
plicant. A Syluatico imperite Sifofigius feribitur, & multo imperitius Merula exponitur. Cillere qd.
Inlexico Gra?colatino etiam 'Insapa legitur , idem quod s^o-ruyU^iffopa & «oAoffSca Sd°fgius.
nomina funt Gra?cia? noftro tempore v lirata. Italis vulgo Codairemula dicitur,Cotre-
tuSa, Codacinciolaalibi Cogiuuanella & Tinfpifa,qua? fynonymalegunrur apud Scop-
pam Italum . Inuenio etiam Couatremula , Squalfacoa , Scuflacoa , Ballarina , quamuis Synonyma*
nonnulli poftremum illud ad Motacillam albam priuatim referant. Venetis quardam auis Baliaca &
Vccielio di neue uocatur , id eft, auis muis, Pflpifta Siculis peronomaropceiam . Hanc a,iarumna'’
eandem elfe conijcio cum Motacilla , nam & Hifpanice Aguzza neue, hoc eft auis niuis ^Selo' j-
appellatur, ni fallor, & Petzpitalo, Hveme autem per vicos apparet , nunquam quiefeie, 1
cauda femper tremit, colore vario, aqualis Pafteri, aut minor, gracilis .Eandem pariter pi/pifft.
Nicolaus Mafla deferibere videtur, cuius verba mox recitabo inter remedia ex caudatre-
mula ad calculos . In Gallia Narbonenli Guignecuc,& alibi Battemare , Apud HoL
landos Quickftaert, 1
LO CVS . V1CTVS.
■ ' * ■* *■ * r ' ~ ' ' • ■ * •
M Vfcis vefei omnibus Motacillis commune eft, quamobrem vbi ilice abundant, vtcir
ca aquas, & pecora verfari folenr,
medi c a.
\\
[A-V D ATREMVL z£, id eft , Motacilla* cinerem in medicina adminiftrari cinerisvfus
feribit Nicola!us Leonellus Fatientihus lapidem educere putat, & alibi $ aduer-
fus lithiafin , inquit ^prodefl auis'y qua Caudatremuta dicitur \ cuius mira vis in at-
terendo calculo . Ea pennas habet circa dor ftim colore auri (imo vt Aetius refert, Pafler Tro-
glodytes Regulo (imilis eft in multis , nili quod in fronte auricoiores pennas ‘non habet)
(jr in cauda puttda alba . Et quidam putant, quod fit Parix . Sed potius videtur illa qua vulgo
dicitur Caudatremula , & prpparatur fic . Auis k$c cum pennis fuis » vel vt alij volunt , abf-
que pennis ( Aetius cum pennis ) oli £ obHrutt^ inclufa in furno torretur . Eius putueris
drachma vna , vel altera datur cum aqua faxifragif , aut vino albo genero fo . Nicolaus a In epitt-
Mafla eandem etiam his auibus contra calculum facultatem tribuere videmr,dum feribit:
; ■ Ppp 3 Inter
72 6 Viyfsis Aldrouandi
Inter aues,qua?eduntur,funt etiam CaudatremuIa,quaefrequentifiimeadnos(Venetia$)
per hyemem accedunt.Non funt autem ili?, quas lapides in renibus, &vefica frangere di-
cunt. Ha® enim raro ad nos aduolant.Inueniuntur tame aIiquado,nimiru hyemis tepore,
cu boreales venti vigenr,& funt paruo corpore, colore cinereo, alis rubro &nigro colore
Iiincinde diftin&is, Quare yideanr,qui has aues ad frangendum lapidem venantur , & fi_
militudine decepti in calfum laborent .Haec ille Ornithologus etiam ex libro Germani-
co manuferipto ad calculu veficae Motacillae genus, qcf a luteo colore denominatur Ger
C5ael Bach- manis Gacl Bachfteltzenin olla vri refert cum plumis, tum fanguineraceruinum fi militer
idtxen. in olla toftum admifceri,& e vino potente propinari vtiliter.Poftremo Arnoldus Villano I(
uanus in capite de calculo renum laudat hanc aiiem, vt citat author Luminaris maioris , &
Qnado ad ego quoque, inquit, mirabilem eius experientiam vidi.Reperitur autem apud nos freques
vrbes aece aeftatcachyeme.-fedaeftatenon verfatur in duitatibus, hyenie vero frequentat ciuitates&
dat. pifeinas; Lombardis vulgo Caudatremula, aliquibus Bouerina dicitur. Alexader vero Be
JBouerina, nedidus exiftimat hofce recentiorcs pro Caudatremula Palferem Troglodyten intelli
gere,quafi Motacilla vis Iapides frangendi non lit. Ornithologus parum referre putat.
Cinis auiu quinam auis comburatur, cum cineris pibpeomjiium vis eadem videri pofTit . Praetule.
(omniu ad rjm tamen, inquit, ea auium genera, quae infedtis vefcuntur,vt mufcis,formicis,& fimilib.
$ai culum* cinis quidem etiam ex ahjs quamplurunis remedijs in animalium,& ftirpium genere , ad
pro e jjthiahn commendatur, r.
DE MOTACILLA COMMVNI,
quam vulgo albam vocant.
Cap. XXVIII.
HEODORVS Gaza auiculam Albicula appellare videtur, nam vbi apud a
&v\{ioAe?\tmiCtnclus>It4neoi& Trtngasqua inter minores hafce matufcuLa efli 3
Turdo enim tquiparatttr, AJbiculametiamnbminat,curoaIioqui noftris ex-
emplaribus Gr?cis nullum fit nomen, quod ei vocirefpondeat.Belloniusna
folum Motacillam vocat, fed Cnipologon etiam Anftotplis , id eft Culici-
Cnipolo legam cognomento cinerem , vt a fequente diftinguat:Addit& Sufurradam vocari, fed
pos. quadiale^o non explicat , Turnerus quoque prius Cnipologon Arifiotelis efife exifti
mabat?CuIicilegam,inquit,efteiudicoauicuIam quam aliqui Motacillam nuncupant. Po-
Sufurrada. ftea in epiftola ad Ornithologum,Culicilegam AriftoteIis,inquir,vidi in terra Bergenfi.
Tota cinerei coloris eft,& fpeciera habet Pici Martij.Illa vero, quam Culicilegam efle pii
Variola. tabam,cft Variola, nifi fallor, Decepti autem fuerunt viri ifti clarifiimiex VerfioneGaz?,
l)9‘b'fc'b qui alibi apud^ AriftotelemproCnipologo Culicilegam vertit nimis «curiose, na quamuis 4
Gaza? error Cnips, vel Snips apud Grecos quandoque culicem vel infe&um volucre fignificet, nihil-
s^n,PS ^Jid ominus certum etiam eft coftos,id eft vermes, qui lingua erodunt kvi7tsl<; dici,& picos (de
OiipokJ' quibus ibi agit: Ariftotele$,& minimum inter eos proprio nomine xviTro^oyav nominat, &
gus^qu^a- lignipetam,vt ceteros Picos elfe dicit)co/fis vermiculifq.magis qua culicibus vi&ttafe.
yis, Italice h?cauicula,vt ad Motacilla reuertamur,Bal!arina,quafifaliens dicitur,in agrisno-
ftris Codatremola,circa lacum verbanum Geron, Lufitanice Aueloa,quamuis alij MotaciI
Latjadiera. Jam flauam fic nominari velint. Beljjonius Gallis Lauandiere dici feribit, quoniam circum
aquas iuxta mulieres Iotrices verfctur,vel quodfimiliter vt illae, podicem alfidue agitent.
Circa Monpelfuliim Rpguane paffre dicirurjforte quia ad pecora, qua? pafcunrur propius
Monialis. accedit, vt ad hpminem quoq , vt aiunt , Sabaudice Colapa, Germanice ein Vvyfte aut 5
* ° Gravve Vvafterftcltz , id eft ,albaaut cinerea, Motacilla , a nonnullis Begeftertz, vel
V vegeftertz,ahbi Klofterfrcuvvle, id eft, Monialis, ab albi & nigri colorum diftimftionej
Anghce5VuagtaJeiBeJ§iceQuickftaert0
, f * * i
.ili Y* .‘i. • ...
FOR
(
I
Ornithologice. Lib. XVII* 727
FORMA. DESCRIPTIO.
AVICVLA eft oblonga, vertice collo fuperiori,&pe * '
Spipola alba/iue Bouarina cum cerro Rouilij
& papilione .
D H
/
Stopafolao
i
r
\
73*'
DE
K f
Vlyfsis Aldrouandi
■V f '• "
\
VVLGO DICTIS
Cap. XVII.
VC VPES noftra? vrbis auiculamjcuius modo pidura exprimitur,nefcio quo
figmficato, nifi forte a ftipulis , quas Stoppiam ruftici vocant , Stoparolam
vulgo dicunt . Auicula eil ex mufcicaparum , ni failor,genere ,pe<5lore &
ventre fere candido: capite5quod maculis nigris cofpergitur in vertice, coi
lo,tergore,atquecaudafubfufcis,aIarumremigibus nigris, nigrisitem reli-
quis earumpenms, fed ad latera fubluteis, tibijs ac pedibus nigris,exiIibus,roft:ro Ion<>iu-
icuio, acuto, nigro « s
Stoparola vulgo cum laburno Plini j.
yi
Eiufcemodi vero auiculam,ciim die i4.Iunij anno ver6 1592. aucupes eam noftricgJ
pifTent, nomenque ignorarenc,ego cu nulla omnium auium,quas depilas habeo, maiore
habere fimilitudinemaduerti, quam cum iam poftremo deferipta ac depi&a. Auicula eft
magnitudine Motacilla?, & illius, quam magnaninam & Palferetn ftultum vocari dixi: ro- >
liro obIongo5acuto, redo, fupra tamen parumper decIiui,nigro fuperiiis,inferius corneo,
coIIo,pe<5tore,& ventre pallidis:ocuIis exi2uis,hilaribufq.pupilla nigra, circulo albo,ma.
eulaquc circa jpfos obfcure confpicua,fufca,pedibus plumbeis .
/
DE
Ornithologix. Lib. XV II.
m ,
Auis confimilis
nanum*
i iiioH
DE M V S C I C A P 1 S.
CaP. xx via
OTACILLIS Mufcicapa? ftue Mufcfpeta? auiculrrdid? a mufcaru venatu,
quia eodem pafcutur vidu.iurcmerito fubnedetur.Oppianus B«^a?aues
imbecillas vifco capi prodidit.Non inepte quifpia meo iudicio indicet eiuf-
cemodi aues de Pafferu,ideft,paruaru auiu genere c(Tc, atq. ita didas, qcT
circa boues volitent, quemadmodum veriftmile etiam eft hafce auiculas
jo mufeis vidicantes,nam prope boues, & armeta horum infedorum copia plerunq. exiftic.
Quam priori loco damus depidam in agro noftro a perfequendo boues vulgo Boaro-
lam fiue Boarinam nuncupant. Auicula eft oblonga, roftro etiam oblongo, cxfufco ruf-
fefeente : colore per totum dorfum & caput ex plumbeo, cinereo &fub!uteo mixto.Gula
& venter totus candicant, pedus vero nigris maculis diftinguitur. Ala? ex nigro, lutefcen-
te, alboque varia? . G^uda longiufcula, nigra, ad latera alba,Tibia? & pedes nigricant .
Eiufcemodiexiguamauiculam noftri aucupes Chiuin dicunr,Genuenfes,vt audio Bo-
rin,qua(i Boarin,vtconijcio,quod circa boues degat. Regulo paulo maior eft Roftrum
ei gracile, & acutum, infigendis mufeis perquam idoneum . Caput fuperius,ficuti col-
lum quoque ac dorfum colore cinereo dilutoicaput inferius gula, pedus, & venter ex al-
bo ad luteum tendunt, dilutius tamen in pedore, & ventre. Ai# fuperiiis Ieucophea?,in-
5 ferihs eiufdem coloris,fed dilutiorisjvropygium album:cauda,qu2e duodenis pennis co*
ftat tres digitos longa eiufdem cumalis coloris . Pedes, & crura fpadicei, vnguiculiob-
longiufculi & graciles . ;SW; - ■
Qqq
Tertio
Ordo*
Buditae
aues quae*
a L.jlxeut •
Boarola.
Boarina
Color.
Chiuin.
Borin.
Roftrum.
Color.
Si
V
/
734 Vlyfsis AIdrouandi
i
Boarina cum mufca & Carcapoiide mufae fpecie.
r v- ./ a _ a
Borin Genuse cum rubo.
Tertio loco politam aucupes noftri vulgo Figliamofche nuncupant,ideft,mufcipetam
quod & fpfa mufeas captet. Auicula etiam cft parua, colore etiam a fuperioribus diuerfa .
Caput, collum fuperius, dorfum ’ -r • • . ;■ . \ = • ' . e - • ;ji ; aie
Montanellus Bononienfium eum oenanth e.
Gicfeerlfn l OrmVhoIagus eiufcemodi auiculam mu fcis victitantem Germanis Gickerlin,vel Cuc-
Guckerlio lcerlin,Grien vogelin nuncuparifcribit,&in epitome, Latine inquir,fi libet , Glarcanam
Grieuoge* vocemus. Eft.n.GIarea,quod Grien Germania dicitur, lW eft, minutiftimi lapilli &aren$ i»
ripis & litoribus.Hac auicula quoq.circa pecora & armenta verfari ait, quoniam mufcarQ
Cotor!”3 * genus,vt f?pe (ignificauiicirca ilia abundet. Ante hyemem pluripias fimul colle&asauo*
Roftrum 9 lare:colore ei eflfe per dorsu fufcum,partim exfufco fubuinde,vtin lateribus quoq.&par
je alar0:pe<5lus maculis nigris diftinguiinalbo:ventrem fine maculis albicare.in cauda fu
peniis & maiores alarum pennas nigficareierurum colorem rofeum efTe: roftrum reftum&
reliquamfpeciem,vt in pidura apparet;qua flcut ipfe a pi&ore Argentoratenfi accipifTe
fefe fcnbit,ego etiam hic appofui.Milio quoque pinguefceie fefe audiuiffe teftatur» 4°
Glareana Qrnithologi •
Magnam-
na*
SPaffer mat-
40.
Color.
Magaicu-s*
do
Ala».
Cauda0
Vlyfsis Aldrouandi
Mufdpeta etiam eft, quam quintam jn hoc ordine collocamus. Aucupum alij Magnani-
mam quafi fabri munus obeuntem, forte quod roftro fonore tundar, dum mufcas capir,alii
Padere macto, id eft, ^aifcrem ftultum nuncupac,fortea colore, qui fere ad fpadiceu accc-
ditjvel potius quod facillime fefe capienda prgbeat . Auicula eft magnitudine PafTeris,ro
lfirolongiufculo,tenui,acuto,nigro:pronead ventre vfqueexalbocinerea,ventre albicat:
retrooculos notabilis macula eft coloris fermecaftanei,quo colore vertex quoq.cofpicitur.
Alaru penn? maiores nigricantjcauda colore eft minus, qua dorsu fpadiceo, crura & pedes
$lauefcunc,vnguiculi nigricant» s&agnanipa vulgo dicta cum macaUf>& mufca»
'
Ornithologi*. Lib .XVII. 737. ■
Idem Ornfthologus de alia auieula,qua? & ipfa mufcis inhiat, fic Ccribit; Aufcufa parua Rodrum."
aliquando circ4 vrhem noftram capitur, roftro tenui, re&o, acuto, nigncante:Parominor, Magni, uda
colorefufcaJaIis,cauda&: cruribus nigricantibus;in alis tamen medijs macule tranfucrfae Color*
albae funt. Aucupes quidam noftrates nominant eam TodrenogeIe;forte quod imminete T°^ten0^e
peftilentiafrequentiores,&propius ciuitates appareant, & Flungenftecherlin, id eft mu- cjupin(|he-
fcipetam.Solis enim mufcis vi