Skip to main content

Full text of "De scholiis Horatianis commentatio [microform]"

See other formats 


^    ■e^f^-'^f^^     *r~''pi:^_' 


^U-'   ^-7*- TV?-?od-    cffi. 


-CviV, 


;    -...-.rt  ;•.:'  .'.-:,» 

-  ^.';^:^■;•i?i'•<;^^   ■■^;-''■..*■;- 


vi.,, 


f*'  ■  • 


•".    !  • 


^',v 


'*■■.-    f  "      ■;r-wv ;■■-•:.■> 'v-    ;      ;. 


:\  *■  •. 


>i.-."-S'--ii.Xv''!'''S 


'-^^^ 


.'.•;-*■ 


mvm  LECTIONYl 

IN     '^^:\:':H. 


i^--i- 


%f^'^eM^< 


TOVERSITATE  UTTERARYl  BERMSI 


'    .     J 

■iM. 


mr^p  PEE  SEMESTBE  AE^!irm%:,'''^:^^m--s-% 


nVDE 


7.-  :■■' 


A  DIE  XV  MENSIS  APRILIS 

YSQVB 


^;  IjOI  DIEM  XV  MEN8I9  AVGVSTI  ANNI  GIDOGGGLZm 


-f  ^  '    fs 


HABENDARVM 

^  PROPONIT 

RECTOR  ET  SENATVS. 


&-•■•■'■ 

(iV'>-       .-    ■ 

lyV-.-        .■■r.'.'V 


PRAEMirrrvR 

HERMANNI  VSENERI 

PHIL.  DOCT.  AÜ 


f 


A)E  SCHOLIIS  HORATIANIS 
COMMENTATIO. 


■■•;-l."  - 


i^' l't  ?',.'';  ■ 


:^'it;.-i-i'' 


..  ■'» 


■    :^';:^'f^:. 


■S. 


/■t-*'  -Bfe.-'^- 


BERN^ 

TTPIS   HALLBRIANIS   CI3I3CCCL1IIL 


^j 


■^x;,  • 


',  f 


'-:--:i^^*l-^  >■  ■■'■ 


'::W!' 


V    .-    •  '-  .     -^  • 


V    .-. 


«"^':V'J 


.■-»    -''     :  ~"t 


.-'    ,  •.',;<--C  ''.>-,,?■  V-;'- 


.:-g 

'■      i  '  A 

•  -  .  1  'c 

1  -V 

-  >  V 

'  r  •'' 

ir- 


,-*/v, 


->  ■ . 


r:'^:*'i'J^i:L^^it.^l,->.iyj^^ 


?.^?iiili.'-i 


^'•-^;'>. 


'     ■-■-■--•  -^  r->  -^n 


■-i.'^-':-^ 


.^/^.^ /-:;'•■■■.  '   - 


V 


•v.>^ 


^  1  fr 


Quem  superiore  tempore  in  hac  littcranim  uniuersitate  scitis, 
commilitones  humanissimi,  non  semel  his  lectionum  indicibus  prolu- 
sisse,  Carolus  Gulielmus  Muellerus  iure  siio  mihi  quidem  uide- 
tur  id  maxime  sibi  negotii  datum  existimasse,  ut  quae  in  instructis- 
simo  ueterum  iibrorum  Latinorum  thesauro  Bernensi  laterent ,  oblata 
ea  opportunitate  protraheret  et  cum  uiris  doctis  communicaret.  Verum 
non  solum  publicae  litterarum  utilitatis  gratia  faciendum  id  ego  quoque 
statno ,  sed  uel  maxime  uestra  caussa ,  adolescentes  litterarum  Studiosi, 
qui  scilicet  intellegatis  quam  etiam  nunc  Bongarsiana  ista  hereditas 
exHausta  non  sit.  quam  cum  Bernensi  rei  publicae  Grauissetus ,  animo 
is  quidem  liberaliore  quam  quo  hodie  publicas  litterarum  curas  et 
instituta  prosequi  solent,  dono  dederit,  quis  obsecro  est  quem  perscni- 
tari  eas  copias  ,  excutere ,  pertractatas  foras  edere  magis  deceat  quam 
ciues  Bernenses? 

Sed  quae  luculentiora  eius  thesauri  specimina  uobis  propositurus 
eram  cum  coerceri  exiguis  unius  prohoemii  'finibus  sentirem  non 
posse,  quoniam  cum  primum  mihi  prohoemiandi  obtigit  munus,  fors 
ita  tulit,  ut  ultima  eadem  obtigerit  prouincia,  breuius  placuit  argu- 
mentum eligere,  in  quo  ut  aliquando  uersarer ,  eiusdem  istius  biblio- 
thecae  liber  aliquis  effecerat. 

Neue  miremini,  si  non  tarn  ad  nobilem  quemdam  antiquitatis 
scriptorem  quam  ad  inferioris  ordinis  homines  aut  prorsus  incogni- 
tos  aut  paene  ignotos  ,  H  orati  Flacci  scholiastas  sermo  mens  con- 
Tiertetur.  ea  enim  est  summi  cuiusque  poetae  atque  scriptoris  ueteris 
condicio,  ut  nisi  adnotationes  quibus  olim  iam  docti  grammatici  rerum 
oblitteratarum  menioriam  seruare  et  quasi  sustentare  studuerant,  alio 


■V; 


.<; . 


-'■  ./i  ^  'i  ['  ■       ^ '  .  ■■      ; 

'  s  ^ 

••^:?;«-  . 

"..^->;>f-'. 

>      -.1.      ■.  .- 

nn 

'-•  i      -;- 


alii  saeculo  tradente  ad  nostram  aetatem  propagatae  essent ,  multa  in 
illis  iam  intellegi  plane  non  possent.  Atque  Horati  duo  feruntur  esse^^, 
commentaria  antiqiiitus  tradita,   Heleni  Acronis  alterum,   alteruiii^*t^^f%^ 
Pomponi   Porphyrionis  sine   Porfurionis.    nam   qui  his  uolgo     -r^^}. 
tertius  adiungitnr   ' commentator  Cruquianus',   neque  antiquitatis  ille        H 
nee  medii    aeui  fuit   grammaticus,    sed    lacobus   Cruquins    ipse   qui '^ 
ea  quae  ex  uariis  codicibus  *praecipue  Blandiniis'  (cf.  p.  639  ed.  Antu.  V 
1578)  excerpserat,  in  commentarii  formam  digessit;  quin  etiam  Dion. 
Lambini  adnotationibus  abusum  esse,  unde  quae  in  membranis  inuenerat 
interpolaret  et  eruditionis  quadam  specie  exornaret ,  nuperrime  Hirsch- 
felderus   sagaciter  demonstrauit  in  quaestionum  Horat.   speoimine  p. 
10  sq.    Uli   igitur  cum  diu  neglecti  iacuissent ,    nostra  demum  aetate 
manum   eis  emendatricem   adhibere  uiri  docti  coeperunt.   sed  Fran- 
ciscus  Paulyus  qui  Pragae  ante  hos  quattuor  annos  * scholia  Hora- 
tiana  post  Georgium  Fabricium  nunc  primum  emendatiora'  edere  se 
professus    est   quo  modo  prouincia    sua   perfunctus    sit ,    dicere    non 
adtinet,    postquam  multis   decantata  ea  querella  est.  illius  opera  tu- 
multuaria  non  opprimi  sed  excitari  Ferdinandus  Hauthalius  uide- 
batur  uir  diligentissimus  qui  plurimum  temporis  operaeque  in  relegen- 
dis  et  excutiendis  scholiorum  Horati  libris  consumpserat.   uidebatur, 
inquam.  nam  quem  editioni  amplissimae  quasi  prodromum  anno  huius 
saeculi  LVHII  praemiseratlibellum,  eum  ne  altera  quidemparticula,  ne- 
dum  nouem  uolumina ,  tot  enim  ille  minatus  erat,  secuta  sunt,  uel  sie 
tarnen  optime   de   his   litteris  Hauthalius   meruit ,    qui  non  solum  de 
Acronis  Porphyrionisque  libris  manu  scriptis  aliquanto  certiores  nos 
fecerit,  sed  eorum  quoque  codicum  quibus  aliae  et  diuersae  scholio- 
rum coUectiones  continentur  et  nomina   in  praefatione  indicanerit  et 
specimina  quaedam  breuia  in  commentario  critico  exhibuerit. 

Nimirum  esse  eius  modi  Horati  Codices ,  in  quibus  scholia  ferren- 
tur  ab  Acrone  et  Porphyrione  non  plane  ea  dissimiha.  sed  quae  eadem 
atque  illorum  non  essent ,  uel  ex  commentatore  Cruquiano  qui  uoca- 
tur  notum  erat,  neque  exspectari  non  poterat,  ut  in  libris  a  Cruquio 


"  '-^•i  ~, 


r^ 


-.     •-•  :^.v ;/•■->•- ■    .    -.•,.•■•  r.  •,_■-'..■   -.:'--'r       ■•■'■■  ■•  ■    *    .      ;  ■■■...■. 

•■•^f!^'^^^:.  ^- •,:-;'.    ■■■■-.  -•.■•.•"•^.  r    -        -  -■■    ••      ■'   T. 

-•-'S 'd  ■.-■•»' ^  ■-     ■■  .''*-.  •■  •  ■"■-•■..■•■. 

inspectis  exempii  cäussa  Enni  uersus  aliundenon  cognitus  annal.  55T 
.;c^;  iyahl.  seruabatur,  ita  eis  quoque  qui  hodie  su peressen t ,  inesse  an- 
•;;'3tiqiiioris  disciplinae  uestigia  qnae  siue  scriptorum  siue  lihrariorum 
,  ^  -|ncuria  praetermissa  essent  in  Acrone  et  Porphyrione. 
'?^^'  /  *  Q"^'^  ob  ''^"™  6go  quoque  Horati  scholiorum  libros  perscruta- 
turus  qui  Bernae  multi  adseruanliir,  non  sine  spe  eram  ,  fore  ut  noua 
quaedam  quae  quidem  bonae  frugis  essent  eruerem.  nequiquam.  aut 
enim  recentes  siue  A.  siue  P.  interpretum  Codices  aut  scholia  a  ma- 
gistellis  saeculi  XII  et  XIII  dictata  inueniebam.  unus  tantum  liber 
diutius  nie  tenebat ,  de  quo  infra  accuratius  dicetur.  in  quo  cum  neque 
Acronis  neque  Porphyrionis  scholia  ipsa  tradi  uiderem  sed  aliam  quam- 
dam  collectionem  Cruquii  copiis  similem  ,  etsi  uix  noui  quidquam  pro- 
tracturum  me  perspexeram ,  uidebar  tarnen  his  copiis  usus  id  certe 
accuratius  posse  cognoscere ,  qua  ratione  ex  quo  fönte  uarii  qui  ser- 
uati  sunt  scholiorum  libri  deriuati  essent.  qua  de  re  quo  aliis  quoque 
iudicii  copia  fieret ,  statui  et  quae  ex  codice  illo  Bernensi  quondam 
enotaueram  et  quae  ad  primum  Horati  Carmen  ex  Hauthalii  codicibus 
memoratu  maxime  dignis  B  b  ut  meum  in  usum  describerentur  fece- 
ram ,  euolgare  hoc  loco  integra,  nee  enim  ex  uno  alteroue  loco  de 
origine  et  natura  id  genus  scholiorum  acerui  iudicium  tuto  fieri  po- 
lest ,  sed  aliqua  certe  parte  opus  est  quam  accuratissime  et  ple- 
nissime  ante  oculos  posita. 

Quod  antequam  faciam,  de  his  scholiis  quid  ego  sentiam ,  bre- 
uiter  indicabo.  In  cassum  olim  uiri  docti ,  uter  tum  antiquior  tum 
praestantior  esset ,  Acron  an  Porphyrion ,  disputauerunt.  et  parum  se 
criticum  qui  historiam  criticam  scholiastarum  Latinorum  scripsit  Su- 
ringarius  in  hac  quaestione  praestitit.  uidelicet  praecellere  et  litte- 
rata  rerum  memoria  et  interpretandi  acumine  Porphyrionem  nee  Diabo- 
him  poterat*)  fugere  neque  hominem  debebat.  itemque  in  propatulo  posi- 
tum  est  non  ex  diuersis  fontibus  sed  ex  eisdem  originem  trahere  utrumque. 
At  unus  tantum  modo   superstes   est  in  Horatium  qui  quidem  cora- 


*)  Mus.  Rhen.  nou.  nol.  UI  p.  474. 


;.-.•' 


■;iB-:V"lv ';a      t 


e 


■ir>:    " 


^•Q;^?;^-i&;'/3^;/U.i:-'  ä^  --S  Jir'^^fefei'^*^':-^  U-1  --t  r 


'*, 


?!  ■■■       '  ■■■■■'■  v',:yjim0- 


"»^■;i 


"i 


4 


mentarius  uere  dicatur  Pomponi  Porphyrion is.  quem  scnptofem 
identidem  testatur  antiquissimus  eius  commenti  codex  Monacensis  saeculi 
aut  Villi  aut  X,  ex  quo  reliqui  quotquot  sunt  fortasse  fluxerunt  (cf. 
Hauthalii  praef.  p.    15  sq.).    Fuit  autem  grammaticus  ille  ex  eodeirtl0  ,^ 
genere  ex  quo  Seruius  Vergili  interpres  est,  hoc  est  in  unum  colli-^  '7:^ 
gebat  quae  ex   uariis  superioris  aefe«tis  scholiis  doctis*)  pro  saeculj^lfv;:^ 
ingenio  enotauerat.  neque  multo  aut  post  aut  ante  Serui  aetatem  uixisse     v  ^  |f 
uidetur.   legitur   enim  in  Lucani  scholiasta  optirao ,  quem  ex  codice 
Bernensi  CGCLXX  saeculi  X  integrum  ipse  describo,  ad  Lucani  I  214 

*Puniceus  Rubicon'  f.   10  r.  adnotatum  hoc  ^^^^  ^' ^^^^    .fc^^^^^ 

Porfirion  (litt,  iri  in  rasura,  utVovtmxonm.  pr.  scripsisse  uideatur)  p\xn\ce\im'ni\.er  ,1 

pr&atus  est.  quasi  feniceum  qaemadmodum.  epiTpantalasan  (graeca  sie  rubro)  dici-  j^^^^^^l 

mns  rubrumare;  Cornut'uero  sie  sie  puniceum  lapidem  babens.  aut  ripas.  •'  ''y-^^':^^ 

idemque   inueni   in    Lucani   libro   qui   numero    XXXXV    notatus   in  /-;:^"^3 

x£///i7X/oSrvx>/  Bernensi   prostat  margini   f.  5  r.    dextro  adscriptum,   nisi  j    ^i    .- 

quod  Porßri'  i.  e.  Porfirius  j  epitrantalasan ,  uero  sie  quasi  puniceum  -iäl 

ibi  legitur,  uersuique  inter  lineas  superscripta  est  uel  plenior  ipsius  .  ;  j,^^ 

Porfirionis  interpretatio  'quasi  f'eniceus  propter  rubres  aquas.'    Itaque  :      Ä 

scholion  illud  integritati  suae  restitutuni  erit,  si  emendauerimus  i:$j 

Porfirion   'puniceum'   interpretatus  est  quasi   phoeniceum  propter  rubras  aquas,  ':'^ 

quetnadmodum  ^EPTBPAN  GAAASSJN  dicinius  rubrum  mare.   Cornutus  uero  J 

sie:  quasi  puniceum  lapidem  Habens  aut  ripas.  -   <'i^ 

nullius   autem    in   illo  Lucani  comnientario  profertur  locus  scriptoris  -     '^l 

primo  p. Chr.  n.  saeculo  posterioris,  quo  simiiiter  a  Lucano  dicta  illustren-  ^  ,{^ 

tur.    aliter  factum  est,  sicunde  rerum  memoria   petenda  erat,  sed  om-  '-^M 

ninoauctor  in  testimonium  uocari  nouissimus  uidetur  '  Sergius'  (sie  enim  -j^ 

audit  f.  47  et  96)  'commentator  Virgili'.    Ceterum  quae  Porphyrioni 

tribuitur  explicatio ,    uix  ea  poterat   in  commento  Horati  carm.  IUI 

^0,4  posita  esse,   neque  uUum  ibi  uestigium  apparet;   quam  ob  rem 

haud  scio  an  in  Lucanum   quoque   Porphyrion   commentatus   sit.  de 


•V. 


*)  Terenti  Scauri ,  Acronis,  (Modesti),  eorum  qai  de  personis  Horatianis  ecripserunt,  ipsorum  .  ■      > 

libros  a  Porphyrione  oculis  maaibusque  usiirpatos  esse  pro  buins  grammaticorum  generis  roore  mo-  •':) 

doque  non  satis  est  probabile.  sed  ex  illorum  auctoritate  scholia  quae  Porpbyrion  conpilasse  nidetur  ■  .  .  '  -.  -:-^- 

pepeadisse  negari  nequit,  ut  sie  Acroni  quoque  quem  detrahimus  boiior  paallo  honorificentius  reddatur.  .   .,.*''/      '^ 


.  '■'■'  „*■•- 

■  t^.\i  .  ■■.  .  ;  ,; 

'        '''■■\^,-^ 

.■^  •■  .;:/fi:c^ 

-  ••     ■'!'.■■■ .  •"•v-''r.  ■  ■!    'i 

'  'yXf^-'0M 

....>    -i^-^:} 

.         *    .\:>'':                                « 

>■  "  V  "i*    r  ■                       'i 

;.     tv^'--      '.^^ 

.        :      ^.^y^:-                   -^ 

.    :r"   ^'  *.   -t-                                                          C 

■r                                           -»             T  ,   *                                                                                               -, 

->                       -      ,-            '                                                                                               ■ 

*".     -^       i-r  .  ■  ' 

-•••^N. 

'i*.    .  ;»\,  'Z 

•Ä-^^-r      •                             ; }. 

v>fÄr/;-.- 


.-,.,.«? 


^^jy-e.::-/--,/-.  ■■..■;:■.;;?-;■  •:;:■;■,     ■  ^   .■ .  -  ,      ■ -:"  vn 


Cornuto  idem  ex  illo  scholio  nön  colligam ;  temporum  enim  ratio  Persi 

luuenalisque  interpretem  ab   hac  quaestioiie  remouet,   quem  Heirici 

^scipulum  fuisse  doctissima  Ottonis  lahnii  disputatio  prolegomenon 

»jid  Persium  ■  J>.  CXXVII  sq.   euicit.    neque   Cornutum  Lucani   ipsius 

magistrum    huius   Pharsaliam   interpretatum    esse    credibile    est;    at 

|:r;;^f     potuit  sane  per  amplissimas  de  Vergilio  lucubrationes  (cf.  O.  lahnius 

1.  s.  p.  XV  sq.),  id  quod  in  Seruii  libris  saepe  numero  fit ,  similes 

Lucani  locos  adferre  et  data  opera  explanare.  itaque  baec  ex  Cornuti  ad 

Verg.  ec],  7,  52  'leui  de  marmore  tota  Puniceo  stabis  suras  euincta 

coturno'    (an  ad  Aen.  XII  7501*)   disputatione  sumpta   esse    non  in- 

probabile  uidetur. 

Porphyrion  igitur  uere  commentator  Horati  est.  non  est  qui  A  cro  n 
uoeatur.  quem  prauissime  confundi  cum  grammatico  probatissimo  An- 
toninorum  aetati  a  Schottmuellero  meo  ratione  satis  certa  adscripto 
(de  Plini  Secundi  libris  gramm.  1.  p.  32)  et  quaeuis  littera  clamat 
et  dudum  est  intellectum.  iam  uero  per  Hauthalium  edocti  sumus  in 
nullo  codice  qui  quidem  saeculo  XV  uetustior  sit  neque  Acronis  neque 
ullius  grammatici  tamquam  scriptoris  nomen  legi,  quid  quod  Acronis 
quae  habere  consueuimus  integra  in  uno  tantum  codice  Parisino  7975 
(/)  conparere  uidentur.^  Acronis  autem  nomen  aut  magnopere  fallor 
aut  a  docto  quodam  Italo  his  scholiis  inscriptum  est  ex  auctoritate 
notissimi  illius  loci  qui  in  Horati  uita  breuissima  nouissimus  est  *Com- 
mentati  sunt  in  illum  Porphirion ,  Modestus ,  et  Helenius  Acron  Om- 
nibus melius'.  Qua  re  iam  non  paucissimi  solum  Codices  ei  qui  pro- 
pius  absunt  ab  ea  forma  quae  typis  uolgatur  adhibendi  sunt  (qui 
enim  emendari  restituiue  is  Acron  potest  qui  nullus  est.»'),  sed  ex- 
cussis  Omnibus  saeculorum  Villi.  X.  XI  codicibus  quibus  scholia 
Horatiana  adscripta  sunt  colligenda  atque  conponenda  erunt  quae- 
cumque  non  in  Scotorum  Francorumque  ludis  orta  sed  antiquitus 
quouis  modo  tradita  esse  uideantur.  servata  enim  sunt  in  his  libris 
quae  Porphyrion  in  suis  aut  non  inuenerat  aut  neglexerat :  quod  uel 
unus  codicum  Parisiensium  locus  docet  quem  infra  uide  p.  XII^  51. 


;^i 


'•}■■ 


♦v;;.! 


i_»  ■^i'ii« 


■    ..  o  ~  >.w-':  '■■■  vrV^'^'^ 


VIII 


Eas  autem  scholiorum  coplas  unde  totum  hoc  libroruni  genus  ductum  estj 
oportet  aliquanto  post  Porphyrionem  conpositas  esse,  uide  sis  uel  ea  quae 
ad  alterum  Horati  uersum  'o  et  praesidium '  adscribuntur.  Porphyrion 
tacet.  interpretari  uolebat  magistellus  tarn  leuiter  Horati  lectione  in*; 
butus,  ut  primi  libri  satiram  sex  tarn  nesciret,  adeoque  non  doctus, 
ut  Horati  uitam  Suetonianam  non  cognosset ,  quae  et  antiquissimis 
Horati  libris  praefixa  erat  nee  Porphyrionem  eumque  scholiastam,  quo 
ad  carm.  IUI  1  et  ad  epist.  I  20  iste  utebatur  auctore ,  latuerat  (uide 
testimonia  a  ReifFerscheidio  ad  Suet.  p.  46  sq.  collecta).  unde  igitur 
auxilium  arcessiuit  ?  nimirum  ex  uita  aliqua  Horati  nouicia.  nam  eae 
omnes  perperam  haec  narrauerunt,  alia  'post  uictoriam  uero  ciuilis  belli 
interuentu  Maecenatis  Horatio  Caesar  indulsit',  alia  'captusque  a  Cae- 
sare  post  multum  (magnum  cod.  Bern.  563  rectius)  tempus  beneficio 
Maecenatis  non  solum  seruatus  sed  etiam  in  amicitiam  receptus  est', 
Porphyrioni  quae  adscribitur  et  alterius  fons  fuit  'captus  a  Caesare  et 
post  magnum  tempus  beneficio  Maecenatis  non  solum  seruatus  sed  etiam 
Caesari  in  amicitiam  traditus' :  hinc  igitur  illud  scholiorum  commentum 
ortum  *quia  per  ipsum  liberatus  est  indulgente  sibi  Augusto'  et  q.  s. 

Quod  si  ea  ratione  in  singula  inquisiueris  et  omnem  scholiorum 
discrepantiam  pensitaueris ,  mecum  opinor  consenties  nihil  esse  quem 
uolgo  Acronem  dicimus  nisi  unum  e  multis  exemplar,  quae  omnia  ex 
farragine  quadam  ducta  sint  quam  Bedae  aut  summum  Alcuini  tempori- 
bus  magister  mediocriter  doctus  cum  ex  codicibus  aliquot  tum  suo  abu- 
sus  iudicio  collegerit :  fuisse  autem  eos  Codices  quos  ille  ante  oculos  ha- 
bebat, aut  pleniores  ipsius  Porphyrionis  aut,  quod  magis  placet,  simillimos 
eis  unde  sua  Porphyrion  congesserat. 

lam  igitur  exesnpla  uobis  Acronum  qui  multi  sunt  quaedam  propo- 
nam,  qualia  in  libris  manu  scriptis  leguntur,  non  restituta  recte  scribendi 
ratione  si  dectrectauisse  librarii  ipsi  uidebantur,  ceteris  uitiis  in  margi- 
nem  relegatis.   Atque  codicis  Barcellonensis  siue  Heiniani*)  ut 

*)  Is  Über,  de  quo  pecuUari  Hauthalius  disseruit  commentatione  Boacae  a.  HDCCCZZZXVII 
edita,  iam  peaes  £duardiim  Heiniom  professorein  Halensem  est. 


'  -^  . 

4 

'V 

\  ^ 

-■  .^■ 

•'•i 

■e-. 

> 

"1-    1 

vt  S-:^ 

'■<',■'■  ^ 

*. 

fSB- 

>4. 

i.*-*v. 

■y^y 

•■■'1 

•.r^> 

.^ 

i :  ■ 

>"f  ■ ' . 

. .  -'s 

^,..4.: 


'.r'-'--    .:--'-■'    ,  ■■'.4-'^''^"'-V-. 


villi 

sjjerlineii  idoneinn  exhibere  possiin ,  G.  Thilonis  Halensis  humani- 
tHti  et  beiiiiiolentiae  eximiae  acoeptuni  ref'ero,  qni  scholia  carminis 
]>nrni  integra  mea  canssa  summa  cum  diligentia  et  accuratione  de- 
srripsit.  sunt  autem  ea  margini  codicis  dextro  ita  adscripta ,  ut  notis 
quibusdam  simul  et  supra  carminis  uoces  et  ante  scholia  positis  quo 
unum  quodque  scholion  referendum  sit,  indicetur.  ipsa  igitur  scholia 
haec  sunt 

1  regibus]  Quoniam  dicitur  duxisse  originem  ab  Etruscis  regibus  et  contemp- 
sisse  senatoriam  dignitatem ,  mansisse  autem  semper  in  equestri  ordine.  In  com- 
memoratione  parentuna  et  laudatio  inuenitur,  ut  Virgilius  'per  te  ,  ;per  qui  te  talem 
genuere  parentes',  et  uituperatio,  ut  'Ismarus  aut  Rodope'. 

3  curriculo]  Exponit  uaria  hominum  ingenia  et  uarias  uoluptates,  ne  sit  **.    ^ 

2  presidium]  Quia  per  ipsum  liberatus  est  indulgente  sibi  Augusto  et  mulla 
etiam  iili  donauit  Maecenas  amicus  Caesaris. 

5  nobiiis]   Alios ut  uictoria  terrae   dominos  facit   et   diuinis  honoribus 

consecrat  utpote  uictores.  ac  pro  hoc  neque  aurigae  neque  uiro  forti  aliud  placet 
quam  sunt.  10 

3  Olimpicum]  Olimpias  dicebatur  tempus  quattuor  annorum,  si  quidem  ex- 
pletis  annis  tribus  quarto  anno  ueniente  celebrabatur  festiuitas  in  honore  louis  Olim- 
piaci  caelestis.  qui  dicitur  'Olimpicus'  ab  Olimpo  monte  ubi  coiebatur.  quem  poetae 
saepissime  pro  caelo  ponunt.  est  enim  immensae  magnituciinis.  In  illa  autem  festi- 
uitate  omnium  genera  iocorum  certaminumque  exercebantur.  diuersisque  modis  ibi15 
currebanl.  currebant  enim  pedibus  et  equis  et  curribus.  quos  omnes  cursus  uno  uerbo 
denotauit  dicens  "curriculo'  id  est  circuio.  pertinet  autem  proprie  istud  ad  illos  qui 
equis  uel  curribus  currebant.  Velocissirai  iuuenum  inter  currendum  terrae  adclinantes 
se  puluerera  colligebant.  **  quia  terminus  ponebatur  ad  quem  currerent,  ne  retro 
seu  in  aliam  partem  cursus  fieret. 


1    _ 

1  abeatricis  3  uirgt  Per  te  qtale         Yerg.  Aeix.  X597        4  et  in  uituperatione  ut      Vtrg.  erl.  8,44 

rodopeie.  5  nesit  sequüur  uox  qxiae  legi  tarn  nequily  nimirum  arrogantiae,  sed  plura  itUercideruni 
cf.  Acr.  S  posl  AlioB  hialtis  VI  liUerarum  9  pro  cerlo  conpendio:  per  uolgo  placent  12  in 
honore  non  in  honorem  huius  scholiaslae  tempore  dicebatur  cf.  cod.  Berti,  455.  f.  14  VERSVS 
FORTVNATI  IN  HONORE  SCE  CRVCIS  f.  37  VERSVS  IN  HONORE  DECE  ET  OCTO  MARTYRV 
f.  38  VERSVS  IN  HONORE  EVLALIAE  VIRGINIS  et  in  ghssario  codicis  357  oplimo  f.  19  '^exultatio 
in  laude  cuiuslibet'  et  'genus  dicendi  —  conpositum  in  laudibus  regum'  15  omnium]  scr.  omnia 
17  Aicea.  idr  circuio  19  **  uidetur  lemma  metaque  fem.  inlercidisse  cf.  p.  XVI  19         ponebant  ad 

2 


6  terrarum]  Amphibolicos  dictum,  utrutn  dominos  terrarum  eleuaret,  an  ad 
deos  qui  sunt  domini  terrarum.  aliter:  iuuenes  principes  terrae  uel  reges  **  ad 
Capitolium  ac  si  diceret:  cum  triumpho. 

8  honoribus]  'honoribus'  scilicet  ab  inferioribus  numquam  dimoueas  et  cetera. 
5  llsarculo]  'sarculo'  genus  rustici  ferramenti  quod  Groeci  f  londiON  uocant. 

12  attalicis]  Attalus  rex  populum  Romanum  heredem  regni  sui  scrib«it.  ad 
cuius  palacium  uenientes  cortinas  rapuerunt  quas  aulaea  uocauerunt  ab  Attalo  in  cuius 
domo  rapta  sunt,  erant  enim  depicti  in  ipsis  uelamentis  Britanni  qualiter  eos  uicit 
Augustus. 
10  ISNumquam]  si  diuiciae  regis  Attali  proponantur,  numquam  dimoueas  illum 
***  Cipro  habundante. 

16  Mercator]  Ordo  est:  mercator  metuens  luctantem  Icariis  fluctibus  AfTricum 
otium  et  opidi  laudat  rura  sui,  mox  reticit  rates  quassas,  ut  trabe  Cipria  pauidus 
nauta  secet  Mirtoum  mare. 
15  19massici]  Massicus  locus  est,  ubi  optima  uina  nascuntur.  Virgilius  'atqui  non 
Massica  munera  Bacchi'.  Massici:  mons  Campaniae  uinifer,  quem  posuit  pro  uino 
uetere. 

20  demere]  Vt  non  interimat  sed  continuet  laeticiam  totius  diei. 

22  sacre]  Bene  'sacrae'  quia  omnes  fontes  dicati  sunt  Nimphis. 
20        23  Multos]  Cunctos  bellicos  exercitus  et  belia  delectant. 

23  lituo]  Inter  'lituos'  et  'tuba'  distat  hoc  quod  lituos  equitum,  tuba  peditum. 
26  tenerae]  Delica^ae  aut  nuper  in  matrimonio  copulatae. 

28  piagas]  Piagas  proprio  dici«  funes  illos  quibus  retia  tenduntur  circa  imaw  et 
summam  partem, 
25        31  satiris]   Satiri  ipsi  sunt  Panefici  a  Pane  eorum  principe,  qui  intersunt  Nimphis 
in  siluis  habitantes.  unde  et  Siluani  dicuntur. 

32  secernunt]  Separant  scilicet  de  grege  uulgi.  uel  tollunt  id  est  dant  mihi 
meritum  ut  a  uulgo  et  a  uilibus  separer. 

34  Lesboum]  Lesbos  insula  est.  ergo  a  loco  dicitur.  sensus  est:  si  Musae  non 


2  aliter  uiuentes  **  aul  euehit  atU  lemma  ad  deos  inlercidU  5  tondion]  axaklSiov  probabüUer  cum 
comm.  Cruq.  Uauthalius  6  hereditate  regni  sui  scribit  6 — 9  auctor  scholii  fuü  Seruius  ad  Verg.  Georg. 
Hl  25  '•  Augustus  postquam  uicit  Britanniam ,  plurimos  de  captiuis  quos  abduxerat  donauit  ad  officia  thea- 
tralia:  dedit  etiam  aulaea  i.  e.  uelamina  ia  quibus  depinxerat  uictorias  suas  et  quem  ad  modum  Bri- 
tanni ab  eo  donati  eadem  uela  portarent „aulaea'*  autem  dicta  sunt  ab  aula  Attali  in  qua  pri- 

A.11 

mum  inuenta  sunt  uela  ingentia,   postquam   is  populum  Romanum  scripsit  heredem'  7      lea 

10  d^uicias  11  hiatum  indicaui  explendum  iic  fortasse  Cipria :  trabibus  12  sq.  afifricum  et  du  opida 
laudat       15  Verg.  georg.  III  526         20  bellicos  exercituu  rebellare  delectant.         21  lituos  utroque 

loco  corr,  ex  lituus      quod]  quia      23  propriae  dici      25  panefici  non  expedio     qui  ira  sunt  nimphis 


y 


i-}:-^^-,<iÄä^-: 


•■rsr? V   '  "^'^ -Ä-'  -' • 


:^T^5Ä^-^ 


XI 

prohibentctsi  non  denegantmihi  Carmen,  caelum  propter  poetriam  pertiogam.  'Lesboum' 
propter  Alceum  et  Safo  quos  apud  Lesbum  natos  constat.  aut  ab  Alceo  Lesbio  qui 
priinus  fuit  iiricus  scriptor,  aut  ab  Euandro  rege  Lesbi  cui  primuro  Mercurius  liram 
ostendit.  Si,  inquit,  non  denegabunt  facultatem  lirici  carminis  quod  Alceo  et  Sapbo 
ministrauerunt.  5 

35  Quod  si  me]  dicit:  si  me  receperis  in  nuraero  liricorum  poetarum,  ad  caelum 
uehor  merito  gloriae  atque  uirlutibus. 

35  lyricis]  Lirici  poetae  sunt  uariis  metris  utentes.  tunc  tantum  Graeci  sunt  quia 
nondum  erat  iatinus. 

• 

Inter  uersus  singnlis  uocibus  breuiores  superscriptae  sunt  alia 
quidem  mann  sed  non  multum  posteriore  explicationes  qnarum  haec 
exempla  mecum  G.  Thilo  communicauit 

1  edite]  pro  'genite'  2  Presidiom]  quoniam  a  caede  liberauit  eum  dulce 
decus  meum]  quia  magna  laus  est  placere  meliori  3  sunt — olimpicum]  sunt  qui 
delectantur  inire  curule  certamen  et  habere  puluerem  in  curru  suo        4  coilegisse] 

pro  'colligere'      iuuat]  delectat    metaque]  »gr^nus      ^^ruidis]  calentibus  rotis,  cale- 

factis  cursu.  axis  enim  rotae  feruet  et  calefit  5  palma]  honorabantur  6  terra- 
rum  dominos]  iuuenes  principes  terrae  uel  reges  ad  Capitolium  ac  si  diceret  cum 
triumpho  euehit]  portat  7  hunc]  talem  qualem  dixi  quiricium]  Romanorum 
Quiricium  8  certat]  contendit  tergeminis]  finitus  numerus  pro  infinite,  aut  prae- 
feclura  aut  consulatu  10  de  libicis]  species  pro  genere  uerritur]  colligitur 

uel  trahitur  11  findere]  colere,  perfodere  12  condicionibus]  legibus  quas  At- 
talus  edidit  13  cipria]  a  loco  14  Myrtoum]  a  Venere  propter  mirtum  nauta] 
pro  mercatore  secet]  diuidet  (sie)         15  icareis]  ab  Icaro  qui  ibi  praecipitatus 

affricum]  uehementem  uentum  17  refficil]  id  est  tarnen  recreat,  postquam  euasit 
periculum  18  quassas]  ruptas  indocilis]  indoctus  uel  impaciens  19  ueteris]  in 
conuiuiis  paratis  ut  continuare  uelit  diem  20  nee  partem]  litones  (sie!)  solide] 
integre     deraere]  auferre     21  spernit]  cupit     uiridi]  loco  amoeno  et  conuiuiis  apto 

arbuto]  pro  omnibus  arboribus  posuit. 

In  margine  sinistro  perangusto  librarius  idem  qui  in  uersuum 
interstitiis  scripsit  haec 

ad  u.  1  attauis]  in  antiquis  attauus  est  5  euilata]  caute  circuita  uel  declinata, 
ne  offendant     7  turba]  ad  uulgi  leuitatem  refert     22  stratus]  habens  strata  membra. 


1  Carmen  propter  2  aut  sub  alceo  9  erat  latin' 


XII 

lam  ut  de  ea  scholiorum  collectione,  quam  in  antiquis  duobus 
libris  Parisiensibus  {B  <p  quos  uocat)  Hauthalius  inesse  monuerat, 
certa  statui  ratione  posset,  litteris  a  D.  Detlefseno  uiro  doctissimo  et 
in  excutiendis  membranis  uersatissimo  petiui ,  ut  alterius  saltem  mihi 
specimen  curaret.  neque  enim  mediocri  eius  scholiorum  Horatiano- 
rum  exempli  desiderio  tenebar,  quippe  qui  ex  paucis  eis  quae  per 
Hauthalii  commentarium  criticum  sparsa  sunt  cognouissem,  quanta 
ilh  cum  Bernensi  libro  intercederet  necessitudo.  nee  spes  ea  fefellit. 
nam  ex  diligentissimo  Detlefseni  apographo  Parisina  illa  scholia  quiuis 
facile  perspiciet  uel  minore  interuallo  quam  Bernensia  a  uetere  atque 
communi  fönte  distare  formamque  aliquanto  integriorem  seruare. 
Alter  codex  Parisiensis  qui  inter  Latinos  WtV  numeratur  [B  Hauthalii) 
scriptus  est  X  saeculo.  in  quo  cum  scholia  atramento  pallidiore  ex- 
arata  essent ,  tum  uero  in  priore  scheda  paene  euanuerunt.  quam  ob 
rem  cum  Detlefsenus  sicubi  acie  oculorum  intenta  dispicere  scripturae 
uestigia  poterat,  prorsus  eum  librumcum  altero  consentire  intellegeret, 
ab  rimanda  litterarum  apicumque  discrepantia  destitit*).  Alter  codex 
numero  7974  notatus  {(ß  Hauthalii)  saeculi  XI  aut  X  est  (exeunte  saec. 
X  scriptus  uidetur  Hauthalio).  in  prima  scheda  legitur  'D.  D.  Pu- 
teanis fratribus  |  D.  Gothofredus  |  M.  D  |  10'.  huius  igitur  libri  scholia 
carmini  I  adscripta  adpono ,  et  ex  solo  hoc  libro  W  praeter  locos  pau- 
cissimos,  ubi  codicis  alterius  B  nominatim  fit  mentio,  ductam  esse 
scripturae  omnem  discrepantiam  lectorem  moneo. 

Metrum  Asciepiadeum ,  constans  e  spondeo,  duobus  cÄoriambis,  pyrrichio  siue 
iambo.  ususque  est  hac  metri  compositione  tribus  in  locis.  quod  ita  scanditur :  Mece 
-nas  atauis-  edite  re-  gibus.  Haec  ^ÜT^H  monocolos  id  est  unimembris.  Mecenatem 


*)  Detlefseni  uerba  haec  sunt  —  'Die  Scholien  in  dieser  Nummer  [7971]  sind  nicht  allein  im  AU' 
gemeinen  ziemlich  verblasst,  sondern  insbesondere  die  auf  dem  ersten  Blatt  sind  kaum  noch  lesbar, 
so  dass  ich  eine  durchgehende  Collatlon  mit  der  anderen  Abschrift  nicht  anstellen  konnte ;  wo  ich 
eine  solche  indess  machte ,  sah  ich  dass  der  Codex  wörtlich  mit  dem  anderen  stimmte.  Auch  enthält 
er  alle  Scholien,  welche  jener  hat,  mit  Ausnahme  natürlich  von  dem  über  Myrtilus  [adu.  14],  und 
ausserdem  sind  ein  paar  andere  von  anderer  Hand  hinzugethan'  [i.  e.  ad  u.  31  et  32]. 


.rMm 


XIII 

alloquitur,  indicans  alium  alio  studio  teneri,  quae  appetuntur  uel  luori  cupiditate 
uel  gioriae,  se  uero  poetria  delectari  et  inter  deos  misceri  si  numero  lyricorum  poe- 
tarum  ascriptus  fuerit.  (i)  MeceDatem  quoque  ait  'atauis  regibus  editum'  quod  a  no- 
bilibus  Etruscorum  ortus  sit. 

2  Presidium   et   defensio  illi  erat  quoniam  non   soium  a  morte  illum  saluauitS 
dum  comprehensus  esset  in  beilo,  sed   insuper  Augustum  conciliauit  ei.  Decus  Uli 
erat  siue  ornamentum  quia  amicitia  tanti  uiri  magnum  honorem  ei  prestabat. 

3  Olympias  dicebatur  tempus  quattuor  annorum ,  si  quidem  expletis  tribus  annis 
quarto  anno  ueniente  celebrabatur  festiuitas  in  honorem  louisOlympici  id  est  caelestis, 
qui  dictus  est  Olympicus  ab  Olympo  monte  ubi  colebatur.  quem  poetae  saepissimelO 
pro  caelo  ponere  solent.  Est  eniro  immensae  altitudinis.  In  illa  autem  festiuitate  orania 
genera  iocorum  ludorum  certaminumque  exercebantur  diuersisque  modis  ibi  curre- 
batur.  currebant  enim  pedibus,  currebatur  equis,  currebatur  curribus.  quos  omnes 
cursus  uno  uerbo  denotauit  dicens  'curriculo'.  Pertinet  autem  proprie  ad  ilios  qui 
equis  uel  curribus  currebant.  uelocissimi  enim  iuuenum  inter  currendum  terrae  ad-  15 
clinantes  se  puluerem  coUigebant.  et  quia  terminus  ponebatur  ad  quem  currerent, 
ita  ut  retro  seu  in  aliam  partem  cursum  now  flecterent,  melam  euitantes  längere  dicit: 
sunt  quos  iuuat  meta  euitata. 

5  Ambiguum  est  enim  utrum  'nobilis  palma'  id  est  gloria  et  uictoria  iungendum 
sit,  'an  nobilis  deos.'  accusatiuus  namque  apud  poetas  frequenter  in  is  terminatur.   20 

6  Dominos  id  est  iuuenes  principes  terrarum.  DE  ATHLETIS. 

7  Hunc  seu  talem  qualem  dicimus. 

Mobilium  ad  uulgi  mobilitatem  refert  siue  leuitatem. 

8  Tergeminos  honores  dicit  multiplices  plausus  quibus  excipiebantur  nobi- 
les  quique  aliquid  magni  peragentes.  nam  ignobiles  et  desides  exibilabantur.  Tema- 25 
rius  si  quidem  numerus  et  quaternarius  siue  septenarius  pro  multipiicitate  accipitur, 
ut  apud  Virgilium  'terque  quaterque  beati'.   Siue  quia   ter  adpiaudebatur  uictoribus, 
primum  a  populo,  secundo  a  militibus,  tercio  a  ducibus. 

10  Lybia  regio  est  fertilis.  et  est  species  pro  genere. 

12  Attalus  rex  fuit  Pergamenorum,  qui  omnia  bona  sua  Romanis  sub  testa-30 
mento  dimisit.  Scripsit  autem  multa  de  agricuitura.    Est  autem  sensus :   quicumque 
consueuerit  agrum  colere  suum ,  numquam  sollicitetur  ad  nauigandum ,  etiamsi  regias 
opes  promittas. 


■p-  XU  1  coliambie  3  HXCfo/JH  monocolos  id  est  unum  membri  p.  X//i  lludicri  8  Olymphias  correxi 
ex  B  qui  Olimpias  exhibel  14  propriae  17  cursuua  flecterent  fort.  corr.  euitantes  non  tangere 
19  enim  patet  referri  ad  notam  omissam:  quae  erat  ampbibolicos  21  talia  capitula  ui  p.  XIII I 
9  et  24  ilemque  notam  p.  XIIII  20  ex  margine  in  scUoliorum  tenorem  inrepsisse  apparet  22  discimus 
24  excipiebant  27  Verg.  Aen.  I  94  31  scripsit:  cf.  Varro  de  re  rust.  I  1,8  PHnius  n.  k,  ind.  Hb. 
15.  17.  18  cet. 


XIIII 

43  Trabern  accipe  pro  naui.  'Cipria'  auterii  dixit,  Cipro  habundante  nauibus. 
Nam  Ciprus  insula  est  ubi  colligitur  genus  metalli  quod  ciprum  nuncupatur.  inde 
fiunt  aplustra  nauium  et  ornamenta,  et  inde  erant  frontes  earura.  Vel  'Cipria  trabe' 
dixit  quia  in  Cipro  insula  naues  habundant. 

5  HMyrtoura]  Speties  est  pro  genere,  sicut  Adriaticum  et  Tyrrenum.  [A  Mirtilo 

auriga  Pelopis  Mirtoum  mare  dicitur  qui  cum  corrupisset  axes  Hypodamiae  filiae 
Pelopis  domini  sui  in  certanaine,  proiectus  est  in  mare,  a  cuius  nomine  mare  nomen 
accepit.] 

Pauidus]  Proprium  epyteton  nautarum.  DE  MERCATORIB- 

10  15  Icarus  filius  fuit  Dedali,  qui  cum  uellet  uolare  post  patrem  Habens  alas  ab  iilo 
compositas,  dum  adpropinquasset  rotae  solis  ignarus  uolandi,  liquefactae  sunt  ei 
cerae  et  cecidit  in  mare  cui  nomen  dedit  'Icareum',  quae  res  plenius  apud  Seruium 
est  et  Ouidium. 

17  Mox  re freit  rates]   Postquam  euasit  periculum.  et  est  sensus:   mercator 
15  cum  tempestatem  in  mari  patitur,  abAorret  nauigare  et  optat  iam  rusticam  uitam  in 

patria  sua  colere.  mox  autem  ubi  euaserit  periculum,  eandem  uitam  repetit. 

18  indocilis]  iNon  assuetus  set  indoctus,  ut  pote  negociator. 

49  MassiciJ  optimum  genus  est  uini  a  Massico  monte  sie  nuncupatum. 
20  De  die]  Dicit  alios  lautiere  uita  delectari. 
20         LITOTES,  ex  duobus  negatiuis  unum  adfirmatiuum  faciens,  ut:   nee  spernit,  sed 
amplectitur. 

22  Sacrae]  Id  est  apud  fontem  sacrae  aquae.  et  bene  'sacrae',  quia  omnes  fon- 
tes  dicati  sunt  nymphis. 

23  Castra]'  Exercitium  militare.  DE  MILITANTIBÜS.  In  belle  sunt  tubae  quae 
25 fiunt  ex  argento  uel   alio  metallo,  et  sunt  litui  qui   fiunt  ex  cornu  recuruo,    qui 

alio   nomine   'bucina'  uocatur.   Lituus   autem  dictus,    quod  sit  instar  baculi  augu- 
ralis  quo  spatium  aeris  designatur  inter  quod  auspicium  sit  captandum.  qui  et  eodem 
nomine  appellatur  uel  quod  intersit  litibus  id  est  bellis  quae  litibus  concitantur,  siue 
quod  aptus  sit  litacionibus. 
30         24  De testata]  Id  est  execrata  timore  mortis  filiorum. 

26  Venator]  Dicit  alios  studio  uenandi  plerumque  in  siluis  pernoctare. 

27  Fideles  catulos  melius  generaliter  accipimus,  quod  sint  suis  fideles  do- 
minis,  quam  ut  uenationi  tantummodo.  unde  Lucretius  'fida  canum  uis\ 


1 — 2  habundante.  Nam  3  et  unde  5  A—  8  accepit.  a  monacho  saeciüi  XI  uel  XII adiecla  turU,  desunl  in  B 
11  uelandi  11—12  sunt  tres  cerae  12  Seru.  ad  Yerg.  Aen.  VI  14  13  Ouid.  melam.  VIII 183—230 
15  aborret  20  LYTOTES   F  ex  (LITOTES  cod.  B)  23  nimphys  25  uel  aliquo  metallo 

26  fori,  'bucinae*  uoeantur  33  Lucret.  VI  1222 


y;!-. 


.    t  - 

*  - 1  ; 

1  r. 

-•.x^- 
-^9^ 

1 

'■■,iJ?A^-. 

■■'n-c^'-P'SIfSW'--^ 


'm 


XV 

28Marsusapera  Marsia  regione.  et  est  species  pro  genere.  Plagae  sunt  retia. 
dicuntur  autem  'teretes  plagae'  propter  nodos  rotundos. 

29  Illos  quidem  iuuant  diuersa  officia,  me  autem  miscent  hederae  diis  superis. 
quae  sunt  praemia  doctorum  uirorum.  Poetae  diis  iuncti  esse  dicuntur  quia  inmortales 
sunt  quodammodo  propter  sua  dicta,  quae  semper  recitantur.  5 

30  Nemus]  Parnasi  monlis  dicatum  nymphis. 

31  Idcirco  poetae  coniuncti  dicuntur  esse  nymphis  quia  natura  sonitus  prae  ceteris 
eleraentis  in  aqua  consistit,  quod  probatur  in  idraulio  id  est  organo. 

31  [Per  eas  egregiam  gloriam  dicit  consequi  de  quibus  canit.  fere  enim  lyrico 
carmini  materia  de  nemoribus  ac  fontibus  est  et  si  qua  sunt  bis  similia.]  40 

32  [Secernunt  a  populo,  id  est  de  grege  uulgi  tollunt  ac  per  hoc  sublimem 
faciunt.] 

33  Euterpe  bene  delectans  interpretatur,  Polymnia  multae  memoriae,  Poly- 
hymnia  multae  laudis. 

34  Lesboum]  propter  Alceum  et  Saflfo  lyricos  poetas  ab  insula  Lesbo  dictos15 
ubi  nati  fuerunt. 

barbiton]  genus  organi  est  in  modum  lyrae,  quod  tenditur  cordis.  Lyra  autem 
dicitur  apo  tu  lyrin  id  est  a  uarietate  cordarum. 

Pergo  ad  Bernensem  librum  numero  uicesimum  primum ,  cuius 
quaecumque  in  primis  schedis  antiqua  manu  scripta  sunt  scholia, 
quoniam  nemodum  curasse  ea  uidetur,  omnia  hoc  loc  edam.  qui  Ho- 
rati  codex  (cf.  Sinneri  catal.  I  p.  477)  sanequam  nitidus  cum  maxima 
forma,  paginis  non  bipertitis,  marginibus  amplissimis  tamquam  para- 
tus  promptusque  fuisset  qui  legendi  poetae  atque  intellegendi  copio- 
sissimo  adparatu  instrueretur,  coeptum  opus  ultra  tertiam  schedam 
producere  librarii  ignauia  non  sustinuit,  neque  qui  postea  saeculo  XI 
producturus  illud  uidetur  fuisse  ultra  quartae  dimidium  (f.  4r)  pro- 
gressus  est.  nam  ea  quae  saeculi  XIII-XV  scholasticus  quidam  per  totum 
librum  aliquando  adspersit  nil  moror.  Vt  in  codice  Barcellonensi,  ita 
in  hoc  quoque  ad  quae  maxime  Horati  uerba  quodque  scholion  re- 
ferendum  esset,    notis   quibusdam   utrubique   positis  lecturus  certior 


3 — 4  superisque.  sunt  7  nimphis  9  Per  eas  —  12  faciunt  aliqtianto  po$t  sed  non  post 

Boec.  XI  adiecla  sunt  in  codice  B.,  omiUere  uidHur  (f,        13  diuersam  igüur  ^Polymniam'  a  Polyf»imnia 
fingebanl  quasi  IIoXvuvslocv  quandam  18  an  ano  rov  KijQiiv? 


■  ■■  ->?-. 


XVI 

factus  est :  quarum  loco  lemnia  ex  ipsius  codicis  scriptura  depromp- 
tum  posui  idque  a  commentatoris  uerbis  separaui.  quod  ubi  non  fit, 
scitote  Horali  uerba  a  scholiasta  ipso  iterata  esse. 

Niillo  igitur  indice  praefixo,  prohoemio  nullo  a  summa  pagina  prima 
ordiuntur  haece  sciiolia 

in  priiHi  libri  Carmen  I. 

2.  Presidium  ifli  erat,  quoniam  non  solum  a  morte  illum  liberauit  dum  captus 
esset  in  hello,  sed  insuper  Augusti  gratiam  ei  obtinuit. 

et  dulce]  quia  per  ipsum  liberatus  est  indulgente  sibi  Cesare  Augusto  et  malta 
etiam  sibi  donauit  Mecenas  amicus  Augusti  Cesaris. 
5  decus]  decus  illi  erat,  quia  tanti  uiri  amicita  multum  ornabat  eum. 

Meum.  quia  magna  laus  est  placere  melioribus. 

3.  Sunt  quos]  Exponit  uaria  hominum  ingenia  et  uaria«  uoluptates,  ne  sit 
arrogantiae,  quod  sibi  poeticam  uindicare  uidetur,  cum  singulos  quosque  rerum  alia- 
rum  diuersus  amor  habeat. 

iO  Olimpicum]  Circenses  ludi  i.  e.  agonici  in  honorem  louis  Olimpici  sunt 
inuenti  apud  Eliden.  Oiimpias  dicebatur  tempus  quatuor  annorum,  si  quidem  com- 
pletis  tribus  annis  quarto  anno  ueniente  celebrabatur  festiuitas  in  honorem 
louis  Otimpici  i.  e.  caelestis.  qui  dictus  est  Olimpicus  ab  Olimpo  monte  ubi  cole- 
batur.  quem  poetae  sepissime  pro  caelo  ponere  solent  est  enim  inmensae  altitudinis. 

15  In  ilia  autem  festiuitate  omnia  genera  iocorum  ludorum  certaminumque  exercebantur, 
diuersisque  modis  ibi  currebatur.  currebatur  enim**  equis,  currebatur  curribus.  quos 
omnes  cursus  uno  uerbo  denotauit  dicens  'curriculo'.  pertinet  istud  ad  illos  qui  equis 
uel  curribus  currebant.  Velocissimi  iuuenum  terrae  se  adclinantes  puluerem  signa- 
bant.    et  quia  terminum  ponebant  ad  quem  currerent  ita  ut  retro  seu  in  aliam  par- 

20tem  cursum  non  flecterent,  metam  euitantis  dicit  tangere:  sunt  quos  iuuat  meta  euitata. 

4.  Peruidis  i.  e.  cursu  concitatis,  uel  etiam  calidis  nimia  celeritate  cursus.  quo 
uerbo  inmensam  ostendit  agilitatem  currendi.  tanto  enim  studio  currebant  ut  etiam 
metam  transcurrerent. 

5.  nobilis]  Amphibolia.  ambiguum  est  enim,  ulrum  'nobih's  palma'  i.  e.  gloria 
25  et  uictoria  iungendum  sit  an  'nobilis  deos'.  accusatiuus  namque  apud  poetas  frequenter 

in*is-  terminatur.   Nobilis  dicitur  palma,  quae  nobiles  facit. 


11  apud  heliden        Olimpicas        11  *q.  cpletis  trib ;  in  rasura       16  ibi  curebay        16  *•  amissa  esse 
pedibus,  currebatur  sequenlia  17  Pertinet  —  currebant  oslendunl,  cf.  p.  Villi  16  et  XIII  13        19  po- 

nebant]  poneba^  i.  e.  ponebatur        19 — 20  cf.  cod.  Paris,  p.  XIII  17         25  an]  aut 


XVII 

0  Terrarum  dorninos]  Alios  palma  iiobilis  i.e.  oictoria  terrae  dominos  facit, 
et  diuinis  honoribus  consecrat  titpote  oictores.  ac  per  hoc  neque  aurigae  neque  uiro 
forti  aliud  piacet  quam  sunt.  Amphiboiicos  dictum,  utrum  dominos  terrarum  eleuet 
paima  an  ad  deos  qui  sunt  domini  terrarum. 

8  ter  geminis]  Ter  geminos  honores  dicit  mulliplices  plausus,  quibus  exci-  5 
piebantur  nobiles  quique  aliquid  magni   peragentes.  nam  ignobiles  et  desides  exi- 
bilabantur.   Ternarius   autem  numerus  uel   quaternarius  uel  etiam  septenarius   pro 
omni  perfectione  ponuntur.   hinc   Virgilius  'terque   quaterque    beati'.  siue  quia  ter 
adplaudebatur  uictoribus ,  primum  a  populo,  secundo  uero  a  railitibus,  tercio  quoque 

a  ducibus.  '  \{s 

9  llluro  si  proprio]  Sicut  iili,  inquit,  cui  semel  agri  cultura  piacet  et  coepit 
in  agris  suis  frumenta  reponere,  nuliis  praemiis  persuades  ut  nauta  sit,  sie  nee  sibi 
cui  urica  professio  placuit.  aliud  persuaderi  potes^.  luxta  illud  'quot  homines,  tot 
sententiae'. 

Horreo  i.e.  si  quem  uideris  agri  culturae  deditum,  multas  fruges  congreganlem  15 
in  horreis,  numquam  sollicitat^eris  ut  hie  intentione  relicta  aliam  assumat. 

iO  lybicis]  Libia  regio  est  plana  atque  ideo  fertilissima  frugum,  unde  legimus 
in  historiis,  quod  Libia  Romanum  populum  pascebat.  Est  autem  species  posita 
pro  genere. 

42  atalicis]  Atalus  rex  PergameTiorum  ditissimus  fuit,  cui  propter  opum  mul-20 
titudinem  populus  Romanus  testamento  successit. 

13  Trabern  pro  naui  accipe.  'Ciprea'  autem  quia  in  Cipro  insuia  naues  plu- 
rimum  habundant,  ut  pote  in  mari,  uel  quia  in  eadem  iusuia  aes  plurimum  inuenitur, 
de  quo  fiunt  apiustra  nauium  i.  e.  ornamenta,  de  quo  etiam  frontes  earum  muniun- 
lur.    Ciprea  ergo  dixit  trabe  rostrata  naui  et  aere  munita.  ^  25 

44  Mirtoum  ponil  pro  quolibel  alio  man,  sicut  Tirrenum  et  Adriaticum.  pro 
quouis  enim  ponuntur.  Permanet  autem  adhuc  in  coepto  themate  dicens  unum  quem- 
que  in  sua  intentione  uelle  permanere.  Mirtoum  autem  mare  dictum  est  a  Mirtilo 
auriga  seu  unctinario  Pelopis.  quem  cum  deprehendisset  quod  axes  suos  corrupisset 
in  Hippodamiae  certamine,  eum  in  pelagus  praecipitauit.  ex  cuius  suplitio  mare  30 
nomen  accepit.  Aut  a  Venere  propter  mirtum.  nam  a  Mirtilo  Mirtiloum  siquidem  dice- 
retur. 


1  Alios]  atUecedü  uvrsus  cuius  $criptura  erasa  est;  fuisse  uidetur  Alios  palma  nobilis  i.  e.  uictoria 

terrae  nobiles  facit  6  exibilanr  pr.  m.  ezibilani-  corr.  8  Verg.  Aen.  l  94         13  potes.  luxta 

t?a  quot — sententiae  cf.  Terenl.  Phorm.  //  4,14.  (iuxta  illud  terentianum  R  e  HaulhaW)     16  sollicl- 
teris      18  pascebat  proprium  uerbum  cf.  Plin.  n.  h.  XVIII  §.  10     26  sq.  adriaticum  pro  quouis    N-  po- 


o 


nuntur    29  seu  unctinario  huic  uocabulo  in  aliis  Acronis  codicibus  alUer  depraualo,  de  quo  emendando  Hau- 

3 


^'■"  >' 


XVIli 

15  Icariis]  Icarus  filius  fuit  Dedali.  quem  Dedalum  rex  Cretae  Mino«  carceri 
tradidit  pro  eo  quod  uxorem  illius  stuprari  fecit  a  tauro.  Qui  cum  fabricasset  sibi 
(ilioque  aias  ex  cera,  ipse  tenuit  plagam  septemtriona/em ,  et  Cumas  ciuitatem  Cam- 
paniae  ueniens  templum  ibi  Apollini  fabricauit-  filius  uero  illius  australes  giros  petiit 

5  qui  sunt  calidiores.  unde  alis  cereis  solutis  in  mare  cecidit  nomenque  ei  dedit  Icareum. 

16  Mercator  metuens]  Ordo  est:  mercator  metuens  luctantem  Icareis  fluctibus 
Africura ,  otium  a^que  opidi  iaudat  rura  sui.  mox  reficit  quassas  rates ,  ut  trabe  Ciprea 
pauidus  nauta  Mirtoum  secet  mare.  Sensus  autem  iste  est:  mercator  cum  tempesta- 
tem  in  mari  patitur,  abhorret  nauigare  et  optat  iam  rusticam  uitam  in  sua  patria  colere. 

10  mox  cum  euaserit  periculum,  eandem  uitam  re'petit.  per  quod  coliigit  neminem  posse 
aliud  agere  quam  consueuit.  Nam  et  losephus  refert  affectiones  animorum  frangi 
quidem  et  moderari  posse ,  penitus  autem  extingui  non  posse. 

19  Veteris  Massici  i.  e.  optimi  uini.  nam  Massicus  mons  est  Campaniae  ferax 
optimi  uini.  unde  et  pro  optimo  ponitur  uino. 
15  20  Nee  partem-spernit]  Litotes  est.  nee  spernit,  sed  delectabiliter  amplec- 
titur  et  eligit.  Sensus  autem  est:  sunt  qui  deliciis  in  tantum  delectantur  ut  nee  sat- 
tem partem  diei  unius  transire  permittant  absque  affluentia  uoluptatum.  duae  autem 
abnegatiuae  particulae  hie  pro  una  ponuntur. 

21   Arbutus  est  genus  uirgulti ,  quod  pro  qualibet  positum  est  arbore. 

20  22Caputsacraeaquaei.  e.  ad  fontem.  nam  caput  aquae  fons  est.  et  bene 
'saccae'  dicit,  quia  omnes  fontes  nimphis  dicati  sunt.  Lene  autem  dicit  suaui  mur- 
mure  sonans.   Dicit  itaque  alios  lauciore  uita  quoque  delectari. 

23  Lituus  est  bucina  qua  milites  conuocantur  ad  causas  quaslibet  inueniendas 
uel  percipiendas  sibi,  seu  ad  lites  dirimendas.  tuba  autem  est  qua  milites  in  prae- 

25lium  conuocantur.  cuius  duo  sunt  genera.  aut  enim  ductilis  aut  Cornea  est.  Inter 
lituum  autem  et  tubam  in  antiquis  hoc  distare  inueni.  lituus  equitum  est  incuruus, 
tuba  pedilum  est  et  directa.  et  litui  sonus  acutus  est,  tubae  grauis. 

25  detestata  propter  mortes  filiorum,  quia  in  hello  pueri  et  adolescentes  ani- 
mositate  incauti  sunt,  unde  et  Yirgilius  'uota  metu  duplicant  matres.' 

30  26  Inunemor  i.  e.  alius  uenationem  exercet,  cuis  consuetudini  in  tantum  de- 
ditus  est,  ut  nee  uxoris  suae  recordetur. 


thalius  p.  40  perperam  statuisse  uidelur,  non  dubium  quin  expUcalio  quaedam  uoci  ^auriga'  posteriore  aelale 
adscripta  insü ;  fuisse  *■  seu  uecturario'  probabüiler  coniecü  seminarii  phü.  Bernensis  sodalis  cui  ul  de 

f 

his  scholiis  disptUaret  tuaseram         1  mino  2  stuprari  3  septemtrioaen)         7  africum  dumque 

opidi  cf.  Bare.  p.  X  13        18  una]  immo  adfirmatiuo        29  Verg.  Aen.  VllI  556 


•''--Ä.'ji-' 


.» 


^;v<.' 


1* 


Ei?^^^>?-* 


xvini 

27  Catuiis  fideiibus  dicit  qui  dominis  suis,  ut  Lucretius  etiam  refert,  fideles 
sunt,  siue  ideo  quia,  ut  periti  uenationis  perhibent,  numquam  semel  coeptam  inter- 
cipiunt  insequi  bestiam. 

28  Teretes  i.  e.  rotundas.  propter  internodia,  uel  etiam  fortes,  pro  quo  hie 
ponitur.  quod  teres  est  id  non  numquam  forte  est.  ^ 

Mars  US.  Sabellus.  unde  et  Virgilius 'dentesque  Sabeliicus  exacuit  sus\  maiores 
enim  forma  ferociores  esse  dicuntur»  Ait  ergo  alios  uenatione,  se  musica  deiectari. 
Ideo  uero  'piagas  teretes'  dicit,  de  tereti  fune  factas,  et  ideo  ita  posuit,  quia  illis 
substantiam  debemus,  unde  sumimus. 

Piagae  sunt  relia  maiora  et  rara,  quibus  bestiae  capiuntur.  quorum  internodia  10 
'maculae'  uoeantur.  unde  in  lob   legitur,   'misit  in   rete  pedem   suum,   et  in  maculis 
eius  ambulauit'. 

29  Me  doctarum]  Praedictos,  inquit,  iuuant  diuersa  oßicia,  a  quibus  numquam 
recedere  paciuntur.   me   autem   poelria   super  omnia  delectat.  per  quam  immortalis 

factuS'  merear  asscribi  numero  deorum.  luncti  autem  dicuntur  diis  poetae ,  quia  im_  15 
morlales  sunt  quodam  modo  propter  dicta  sua  quae*semper  recitantur. 

30  gelidum  nemus]  In  siluis  iuxta  fontes  poetae  carmina  edere  solebant  re- 
moti  a  plebeia  conuersatione.  haec  autem  causa  erat,  ut  secernerent  se  a  populo, 
quatinus  immunes  essent  a  causis  ciuilibus  i.  e.  publicis  negotiis,  suoque  poemati 
tantum  indulgere  possent.  2ü 

31  Nympharumque]  Ideo  poetae  coniuncti  dicuntur  nimphis,  quia  natura  so- 
nitus  prae  ceteris  elementis  in  aqua  consistit.  quod  probatur  in  ydrauiia  i.  e.  organo. 

Leu  es  chori  propter  ludos  quos  nimphae  et  poetae  exerceut 

33  Euterpe  'bene  deleclans'  interpretatur.  'Terpo'  delecto. 

34  Lesboum  dicit  a  Lesbo  insula  de  qua  fuerunt  AIceus  liricus  poeta  etSaflFo25 
poetria. 

barbiton  genus  est  organi,  dictum  a  barro  i.  e.  elefante,  quod  ex  eius  ebore 
sit  ornalum.  quod  fit  in  modum  iirae.  Ego  tarnen  te  solura  eligam  censorem,  et  si 
me  uis  esse  poetam,  inter  deos  subleuabor. 


1  cf.  Lucr.    VI  1222  2  quia  •  ////////  periti,  in  mg.   iit  2  ceptam  ul  p.   XVII  11.   27 

6  Verg.  Georg.  lU  255  11  lob  XVIII  8  15  dicuntur  (dnt)  pom  pro  III  lülerü  euanidia  10  ci- 
uilibus] ciuibus  uidelur  in  codice  exhiberi  21  naturae  21  sq.  sonitus— aqua  ciianida  suppleui  er 
Paris,  p.  XV  7  23  liUerae  iam  prorus  euanidae  fort,  fuerunt  inuicem  26  poetria]  poetes  27  dic- 
tum ab  aro.       28  ulrum  üt  an  sit  leyendum  «i(,  incerlum. 


XX 


Ad  c  II  cm  in  textu  minio  inscribitur  PROS  EVTIKE.  TETRACOLOS-  Ad  AVGVSTVM. 

'Pros'  ad,  'eutike'  est  oratio  siue  deprecatio.  hinc  ngosiv^ia^i  dicitur  orate. 
Inde  'proseuke'  dicuntur  casulae  pauperum,  quae  uulgo  dicuntur  'capanne'.  in  quibus 
manentes  pauperes  a  transeuntibus  stipem  petunt. 

5  Haec   autem   ode   tetracolos  siue  tetrastrophos  est  i.  e.quadrimembris .  quod  a 

quarto  uersu  fiat  repeticio  carminis  ad  primuili.  Primi  enim  tres  uersus  safBci  con- 
stant  bis  pedibus :  trocheo  spondeo  dactiio  duobus  trocheis.  quartus  adonius  est 
constans  dactiio  et  spondeo  uel  trocheo,  quod  est  dipodia  heroici  uersus.  post  hoc 
fit  tetrastrophos  i.  e.  a  quarto  uersu  repeticio. 

10        Fauet  hac  ode  Augusto  Octauiano,  deplorans  mortem  lulii  Cesaris  eius  auunculi 

quem  Brutus  et  Cassius  consules  in  senatu  cum  aliis  interfecerunt.  de  quo  Yirgilius 

extinctum   nimphae  crudeU   funere  Daphnim  flebant',  et  iterum  'iile  etiam  extincto 

raiseratus  Cesare  Romam'.    Ob  cuius  interitum  refert  nunc  poeta  etiam  deos  indig- 

natos  fuisse   atque  ideo  multa  monstra  eius  mortem  fuisse  subsecuta.    nam  hiemps 

15tempestuosa  et  nimbosa  fuit,  mare  proceliosum,  Tiberis  ita  excreuit,  ut  pro  diluuio  ha- 
beretur,  et  multa  ah'a  euenerunt. 

1  lam  satis]  A  communi  accipitur  hoc  aduerbium  quod  est  'satis'  trahitque  ge- 
nitiuum  casum,  ut  satis  niuis  dirae  et  dirae  grandinis. 

dirae]   metuendae.  tractum  a  Furiis  quae  dirae  dicuntur,  ut  'dirae  ultrices'  et 

20'dirarum  uerbera  nosco  loetalemque  sonum'. 

3  sacras  arces]  Propter  Capitolium  hoc  dicit,  super  quod  eo  tempore  plu- 
rinia  cadebant  fulmina.  omnes  autem  manubiae  albae  et  nigrae  Pailadis  esse  dicuntur, 
rubrae  autem  et  sanguineae  louis. 

5  gentesj   A   specie  transit  ad  genus,   i.  e.  ab  urbe  ad  gentes.  terruit  dicit 
25  i.  e.  timere  fecit,  ne  rediret  diluuium  quod  fuerat  tempore  Pirrae,  dum  tot  tempe^ 

States  maris,  fluminum  et  aeris  imminebant. 

6  Pyrre]  Fabulam  notam  tangit  Pirrae  et  Deucahonis.  Deucalion  rex  fuit  Thes- 
saliae,  cuius  uxor  Pirra  questa  est  ad  deos,  per  diluuium  quod  noua  monstra  mundo 
acciderent.  hi  enim  soIi  cum  remansissent  post  diluuium  deorum  accepto  responso, 

30  ut  lapides  post  se  iacerent  et  in  homines  uerterentur,  genus  humanum  reparauerunt. 
quos  lapides  Deucalion  retro  iactauit  in  homines  uersi  sunt:  quos  Pirra,  in  feminas, 

7  Protheus  deus  est  maris,  pastor  Neptuni.  quem  dicit  tempore  diluuji  pisces 
contra  naturam  coegisse  in  summos  montes,  dammas  etiam  natauisse. 


2  primum  scholion  ad  carminis  indicem  pertinel  2  hinc  prosueukes  dicitur         %1   Verg.  ed.   5,^0 

12  Verg.  georg.  l  466         X9  Verg    Aen.  III  610         ultrices  ut  et         20  dirarum— sonum  Verg. 
Aen.  XII  876  sq.  29  hi)  31  homines  supraser.  uel  masculos 


■<*.-. 


'ir-A^H^. 


XXI 

9  ulmo]  Contraria  in  diluuio  dicit  contigisse,  ut  in  arboribus  hererent  pisces, 
et  siluestres  dammae  in  aquis  natarent.  quas  Virgilius  mascuiino  genere  posuit  Himidi 
uenient  ad  pocula  dammae'.  Diluuio  facto  cum  tantum  Parnasus  emineret,  Deucalion 
et  Pirra  ut  repararetur  genus  humanum  Apollinem  consuluerunt,  qui  dum  respondisset 
ut  iacularentur  ossa  matris,  cognouerunt  terram  matrem  dictam.  Vnde  iaculante  mox5 
Pirra  lapides  puellae,  Deucalione  mares  nati  sunt,  luuenalis  'Deucaiion  [lapides  ua- 
cuum  iactauit  in  orbem]  et  maribus  nudas  ostendit  Pirra  puellas*.  Virgilius  'hinc 
lapides  Pirrae  lactos  Saturnia  regna'. 

11  pauidae]  proprium  epiteton  dammarum,  unde  Virgilius  limidi  uenient  ad 
pocula  dammae'.  40 

43  flau  um]  A  quaiitate  coloris  dicit  flauum.  nam  albas  habet  aquas.  unde  apud 
autiquos  'Albuia'  uocabatur.  postea  autem  a  rege  Tiberi  ibi  occiso  et  sepuito  est 
uocatus  Tiberis.  de  quo  etiam  Virgilius  'Verticibus  rapidis  et  multa  flauus  arena'. 

14  £trusco]  Aestus  maris  solet  retorquere  Tiberim  fluuium  contra  suum  cur- 
sum.  ac  per  hoc  a  cursu  suo  detenlus  solet  aquas  suas  ripis  propriis  superCundere45 
et  proprium  excrescere  alueum.  Sed  quod  naturaliter  fit,  hoc  dicit  eo  tempore  mon- 
struose  contigisse.  Etruria  pars  est  Tusciae  regionis  Italicae  in  qua  oritur  Tiberis. 
ideoque  dicit  retortis  undis  in  Etrusco  litore  i.  e.  aestu  maris  impeliente  in  propri- 
um ortum,  retro  actis  undis. 

15  monimenta]  'Monimenta  re^is'  i.e.  Numae  Pompilii.  usque  ad  cuius  sepul- 20 
chrum  quod  erat  in  campo  inundatio  perueuit.  uel  monimenta  dicit  memoriam  ilhus 

i.  e.  templum  Vestae  quod  ipse  edificauit.  monimentum  enim  non  sepulchnim  tantum, 
sed  omne  quicquid  memoriam  testatur  dicitur.  Ipse  etiam  primus  cultum  religionis 
et  Sacra  deorum  Romanis  tradidit,  ut  eos  a  studiis  bellicis  reuocaret. 

16  Vestae.  Quia  dicebatur  Tiberis  ante  per  rostra  habuisse  meatum.  quae  rostra^o 
templo  Vestae  iunguntur. 

47  Iliae]  Historia  nota  est.  Amulins  et  Numitor  fratres  fuerunt.  sed  Amulius 
fratrem  sum  regno  pepulit,  filiamque  eins  liiam  in  templo  sacrauit  Vestae.  quae  dum 
concepisset  ex  sacerdote,   dixit  se  oppressam  ex  Marte.  Amulius  autem  praecepit 
iliam  iactari  cum  duobus  liberis  Remo  et  Romulo  in  Tiberim.  quae  cum  natatu  per-  30 
uenisset  ad  litus  cum  paruulis,  dictum,  quod  Tiberis  concubuisset  cum  ea. 

48  lactat  ultorem]  Fantasia  poetica  est,  dum  dicit  Tiberim  ideo  excessisse 
alueum  suum  et  diluuium  pene  fecisse,  ut  suam  potentiam  ostentaret  Iliae,  quam 
uxorem  duxerat. 


2  Verg.  ed.  8,28  6  luuen.  I  81 — 84  sed  allerum  Cantum  uersum  luuenalis  (84)  esse,  priorem  VergiU 
georg.  I  62  0.  lahnim  ad  luu.  l.  s.  pertpexil.  ego  adscripto  Vergiliano  uersu  pleniorem  /uuerto/u 
locum  mulilatum  esse  existimo  relicto  eo  uersu  quo  Pyrrhae  mentio  fil  7  Verg.  ed.  6,41.  8  iactas 
am.  9  Verg.  ed.  8,28  13  Verg.  Aen.  VII  31 


yj' 


m- 


XXII 

uagus]  Non  recto  meatu  fluens,  qui  extra  alueum  erraret. 

sinistra]  Aut  infesta.  aut  ibi  qua  parte  inagis  est  ciuilas,  quam  inundare  i.  e. 
undis  inaplere  cupiebat  Tiberis. 

20  Vxorius]  Diuersae  de  Ilia  opiniones  poetarum  sunt.  Nam  llia  mater  Romuli 
5  fuit,  quem  ex  Marte  suscepit.  quae  mortua  sepulta  ad  ripam  Anienis  fluuii  dicilur  qui 
in  Tiberim  cadit.  et  quia  habundat  Anio  aquis  cineresque  Iliae  in  Tiberira  deduxit,  dicta 
est  Tiberi  nupsisse,  et  ideo  dixit  'uxorius  amnis',  qui  se  iactauit  ad  eius  querelam 
ultorem.  Alii  dicunt,  quod  ista  Ilia  Anieni  nupserit.  nam  multi  hoc  sentiunt  poetae, 
sed  Horatius  ul  det  Tiberi  causas  irascendi,  Tiberis  magis  dixit  uxorem.  'Vxorii'  dicun- 
lOtur  uxoribus  dediti.  ut  Virgilius  'Pulchramque  uxorius  urbem  exstruis'. 

22  Quo]  Aliquando  totus  orbis  in  triumuiratu  fuit  diuisus,  Pompeio  uidelicel 
tewente  Romam  et  orania  regna  illi  uicina  cum  Hispania  citeriore  et  inferiore,  lulio 
totam  Galiam  omnemque  Germaniam,  Bruto  Crasso  Asiam  oraniaque  regna  orientis. 
et  tunc  pugnauit  Brutus  contra  Persas  ibique  interfectus  est  fuso  auro  in  gurtnre  eius, 

i5et  omnis  exercitus  illius  aut  interfectus  aut  captiualus  est.  Ideo  ergo  dicit  graues 
Persae.  Dicit  ergo:  melius  esset  ut  Romani  contra  Persas  sibi  aduersos  pugnarent, 
quam  lulium  Cesarem  interticerent,  et  inter  se  bella  ciuilia  commouerent. 

23  pugnas]  Ex  morte  Cesaris  in  posteros  redditas  dicit  per  bella  ciuilia.  Nam 
et  Augustus  percussores  eius  usque  in  Egiptum  persequutus  est. 

20         25  diu  um]  Cum  omnes  sint  infesti  Romanis  propter  mortem  Cesaris. 

26  fatigent]  Instanter  et  impense  rogent.  ut  Virgilius  'diuosque  in  uota  fatigent.' 

27  Virgines  sanctae]  Virgines  Vestae  deae  consecrabantur.  quae  si  adulte- 
rium  perpetrassent,  non  licebat  neque  igne  neque  aqua  neque  ferro  interfici,  sed 
solum  modo  uiuae  interfodiebantur. 

25  29  Cui  dabit]  Cum  unus  non  sufficiat  ex  diis  ad  tantura  scelus  bellorum  ciui- 
lium  expiandum,  cui  dabit  luppiter  partes  expiandi?  scelus  autem  dicit  ofFensam 
eorum  qui  Cesarem  occiderunt.  et  dicit  tantum  esse  nefas  Romanorum,  ut  luppiter 
solus  non  possit  illud  expiare,  nisi  diis  reliquis  communicauerit  illud.  Aliler:  cui 
deorum  luppiter  polestatem  dabit  delendi  malum ,  quod  perpetrauit  pars  Romanorum. 

30  non  enim  omnes  consenserunt  in  nece  Cesaris.  » 

32  augur  Apollo]  Augustum  dicit,  qui  se  Apollinis  filium  uolebat  uideri.  aut 
propter  Troianum  genus  de  Veneris  stirpe.  ut  yn-gilius  'hunc  tu  olim  celo  spoliis 
orientis  honustum  accipies.'  Apollinem  uero  primum  deorum  inuocat,  quia  ipse  sem- 
per  Romanis  fauit  et  Augusto  etiam  in  Actiaco  praelio.  et  enim  contra  Antonium  eum 

35muniuit. 


e 
2  quam  redundare      10  Veiy.  Aen.  Ill  2uö      11  sq.  uidelicet  tente  romsun      14  guture       19  ingiptu 

21  immo  Valeiius  Ftaccus  Ary.  IUI  69     22  quassi    29  dabit  om.      32  Verg.  Aen.  I  289      34  actico 


1. 


^K 


'  *A' 


'^^-.^■ 


XXIII 

33  Erycina]  Ericina  dicitur  Venus  a  monte  Erice  Siciliae,  ubi  Erix  tilius  Butae 
et  Veneris  sepultus  est  ab  Hercule  interfectus.  ubi  Venus  colitur  templo  sibi  in  eodem 
monte  constnicto.  Virgilius  'Ericino  in  litore  sedes'.  Sed  Veneris  numen  non  usque 
ad  eo  mite  esse  soiet.  nara  irata  filias  Solis  persequuta  est. 

35  Siue  neglectura]  Ad  Martern  loquitur,  quem  inuidiose  arguit  genus  suum5 
i.  e.  Romanos  neglexisse,  quos  passus  sit  ciuili  beilo  uastari,  siue  quia  Cesarem  pas- 
sus  sit  occidi,  siue  quia  postea  in  ultionem  eius  bellum  ciuile  ßeri  perraisit. 

34  locus  et  Cupido  filii  sunt  Veneris. 

37  longo  satiate  ludo]  'Longo'  dicit  quia  diu  inter  se  belio  ciuili  dimicaue- 
runt.  quod  est  ludus  Martis.  40 

38  luuat  i.  e.  delectat.  Martern  enim  et  bellicus  clamor  et  splendentia  tela  de- 
Jectant.  ut  'iuuat  ire  et  Dorica  castra  desertosque  uidere  locos.' 

Leu  es  galeas  dicit  quia  apud  antiquos  galeae  ex  corio  fiebant.  uel  leues 
i.  e.  lucidae  et  planae:  quod  melius  est. 

41  Siue  mutata]   Mercurium  dicit,  siue  quia  in  diuersas  potestates  transfigu-15 
rari  consueuit,  siue  quia  eum  uult  Augusti  per  Troianos  parentem  uideri.  ut  Virgilius 

'At  Maiam,  auditis  si  quicquam  creditis,  Athlans. 
Idem  Athlas  generat  celi  qui  sidera  torquet 
Sic  genus  amborum  scindit  se  sanguine  ab  uno.' 

figuTa]  Post  deos  inuocat  etiam  Augustum  eique  adulatur  dicens  per  apoleo-20 
sin  i.  e.  per  deiticationem  in  Mercurium  eum  conuertendum ,   quia  Mercurius  deus 
est  prudentiae  et  Augustus  prndentissimus  erat,  hoc  autem  dicit  'mutata  tigura',  quod 
tam  deus  esset,  etenim  cum  imperatores  Romanorum  omnes  templa  et  simulacra  pos 
mortem  promeruissent,  Augustus  solus  promeruit  adhuc  uiuens. 

42  Ales  dicitur  Mercurius  propter  petasum  i.  e.  alatum  caiciamentum  quod  fert,25 
quia  ipse  est  Cursor  deorum. 

almae]  Ne  'almae  filius'  Cupido  putaretur,  ideo  dixit  filium  Maiae,  ut  Mercu- 
rium ostenderet.   fideo  dixit]  ut  'Maia  genitum  dimittit  ab  alto.' 

45  Serus]  Poetice  dixit  se  scire,  quod  Augustus  deus  sit  futurus  et  inter  deos 
transferendus.  sed  optat  ut  diu  apud  mortales  regnet,  atque  ideo  in  celum  tarde  redeat.  30 

47  Neue  te]  Bene  haec  dicuntur,  quia  ad  Mercurium  uidetur  loqui,  qui  uolucer 
deus  est.  illud  etiam  oblique  optat,  ut  post  excessum  Augustus  diuus  factus  recipia- 
tur  in  celum. 


3  Verg.  Aen.  F759         4  mitte         6  siue  quia— 7  permisit  omissa  ab  eodem  librario  adiecla  sunt 

12  Verg.  Aen.  II 27      17  Verg.  Aen.  VIII 140— 142      17  sie  quicquam      20  sq.  per  apoteoysin      28  ideo 

.dixit  uncis  inclusi        ut  inserui        Verg.  Aen.  1 299  ■"* 


XXIIII 

nostris  uiciis]  Quia  tu  bonus  es  etnosmaii,  et  uis  nos  emendare ,  sed  tanta 
sunt  scelera  nostra  ut  tu  nequeas  corrigere. 

48  Ocior  aura  pro  'ocius  tolIaL'  ponit  autem  auram  pro  morte  secundufn  illos 
qui  dicunt  animam  esse  uentum  et  in  tenues  auras  labi. 
5        50  pater]  Nam  'patres  patrie'  dicebantur  imperatores.  quorum  priraus  Cicero 
pater  patriae  dictus  est. 

51  Med  OS]  Medi,  Persae,  Parthi  et  Babilonii  confines  sunt,  et  sunt  equites  optimi, 
unde  et  equitantes  plurimum  praeliantur.  ideo  dicit  'equitare'. 

inultos]  Prouocat  iam  iilum  ad  bellum  contra  Medos  aduersarios  Romanorum 
''^et  hortatur  ut  sicut  Cesaris,  ita  etiam  Crassi  ultor  existat. 

Ad  carm.  III. 

1   diua]  Venus  quae  in  Cipro  insula  colitur.  unde  et  Cipria  dicitur  ipsa  Venus 
potens]    Pricipium   deprecationis ,   ut  nauis   beneficis   sideribus  commendetur. 

salutare  enim  Veneris  sidus  est. 
15        2lucidasidera]  Est  autem  sensus:  sie  te  regat  diua  potens  Cipri,  o  nauis, 

iuxta  cuius  tempium  transferenda  es ,  et  sie  te  regant  fratres  Helenae  i.  e.  Castor  et 

Pollux,  sicut  tu  nobis  amieum  nostrum  ut  reduxeris  incolumem,  qui  Athenas  riaui- 

gat.    Nam  nauigaturi  a  Roma  Athenas  iuxta  Ciprum  transeunt. 

3  regat  pater]  Aut  Eoium  aut  secundum  phisicos  qui  uentos  ex  motu  Oceani 
20nasci  uolunt,  Neptunum  dicit.  ut  Virgilius  'Quidue  pater  Neptune  paras?' 

4  lapiga]   lapiga  uentus  utilis  de  Apulia  flans  Athenas  petentibus.  Graece  Ar- 
gestes  dicitur. 

5  Creditura  i.  e.  commendatum.  ut  VirgiHus  'anni  spem  credere  terrae'. 


3  secundum  illos  cf.  Verg.  georg.  IUI  499  sq.  Aen.  F740  11  Quae  scholüs  singuUs  de  uniuerso  carmine 
(ita  inscriplo  PROPENTICE.  DICOLOS  |  VERGILU-j  praemissa  anliquüus  erant,  erasa  $unl,  eorwnque 
locj  glotscUor  saectUi  XU II— XV  de  quo  supra  dixi  haec  scrip$il:  Virgilio  pro  certa  causa  nauigante 
Athenas,  inprecatur  ei  Oracius  prosperam  nauigacionem  simulque  precatur  eandem  nauem  sab  con- 

iuratione,  ut  incolumem  reducat  Virgilium.  20  Vei-g.  Aen.  F  14  21  Gr-  argestes  23  Verg.  georg. 
1 224  23  sequebanlur  olim  rariora  neque  continuo  ordine  per  scripta  scholia  f.  2  u.  et  3r  ad  c.  3,6 — 5,9 

nunc  erasa,  neque  glossalor  poslcrioris  aelcUis  multa  addidil.  ilaque  quo  simul  glossarum  quas  anlicus  libra- 
rxus  et  in  uersuum  itUerstitiis  et  in  sinislro  margine  posuil  exemplum  exhiberem ,  hunc  locum  elegi.  anima- 
duertetis  in  margine  uocabulis  artis  nolala  esse  quae  inlerprelalione  indigere  uiderentur :  c.  II l  20 
Efexegesis  21  ectasis  c.  IUI  1  fauonii]  Sineresis  8  Perifrasis  13  Fallida  mors]  Epiteton 
c.  V  1  Translatio.  Int  er  lineas  ut  uolgo  fit  breues  singularumuocumlegunlur  explicaliones  ade.  III 
12  pcipite  africu]  species  pro  genere  15  quo]  sc.  Notho  20  Acroceraunia]  scilicet  36  herculeus 
labor]  seil,  pro  Cerbero  extrahendo  38  Caelum  ipsum  petimus]  seil,  sicut  Gigantes  c.  ////  7  cyclo- 
pum]  Gigantum  9  inpedire]  i.  e.  coronare  17  domus  exilis]  propter  tenuitatem  umbrarum  (ur- 
brarum  cod.)  simul]  postquam  19  lycidam]  pro  quolibet  puero  c.  V  1  gracilis]  tener  2  urguet 
subigitat        8  E  (mirabitur)]  ualde  Ad  IUI  6  uerbo  graciae  manu  diuersa  s.  XI  superscriptum 

i.  e.  Pasithea.  Doaithea.  Eyale. 


■H^ 


.  i 


XXV 

Ad  carm.   V. 

12  miseri]  Mira  uarietas.  dicendo  enim  eos  miseros  quibus  fulgebat  intemptata 
quasi  beatum  se  profitetur,  quia  iam  ab  ea  euasit,  sicut  in  sequentibus  dicit. 

13  Intemptata]  Ac  si  diceret:  adhuc  non  probata  ignoranti  places  et  nites. 

14  Votiua]  Metaphora  a  nautis  uel  naufragis  qui  euadentes  pictas  cladibus  suis5 
tabulas  praefeinint,  et  cum  quibus  euaserint  uestibus,  eas  Neptuni  templo  suspendunt. 
ut  luuenalis  'naufragus  assem  cum  rogat  et  picta  se  tempestate  tuetur.'   et  Virgilius 
'Seruati  ex  undis  ubi  figere  dona  solebant'.  Hoc  per  allegoriam  ostendit  per  nudita- 
tem  suam  a  meretricis  ipsius  se  amore  liberatum. 

indicat]   Quicumque  naufragio  liberaretur,   omnia  sua  uestimenta  faciebal  su-10 
spendere  in  templo  Neptuni.  inde  dicit  metaphorice  se  liberatum  a  tempestate  id  est 
a  scorto. 

Ad  carm.   VI. 

Scriberis]  Dicit  Ägrippe:  nauales  seu  terrestres  uictoriae  tuae  scribentur  a  Varo 
perfecto   oratore;    ceterum   ingenium   suum   impar  metrorum   iudo  deditum   laudes  15 
beliicas  canere. 

Vario  pro:  a  Varo  poeta.  Sic  Virgilius  'Vare  tuum  nomen'  et  cetera. 

2  meonii]  hoc  est  Homeri  qui  de  Meonia  fuit.  id  est,  tali  carmine  scriberis  a 
Varo ,  quali  usus  est  Homerus ,  qui  uero  de  Meonia  fuit. 

3  Quam  rem  cumque]   Ordo  est:  quamcumque  rem  ferox  gesserit  miles  te20 
duce  nauibus  aut  equis,  nos  tenues  neque  conamur  dicere  haec,  nee  conamur  dicere 
grauem  stomacum  Pelide  nescii  cedere,   nee  conamur  dicere  duplicis  cursus  Vlixei 
per  mare,  nee  nos  tenues  conamur  dicere  grauem  domum  Peiopis,   dum  pudor  et 
Musa  potens  lirae  uetat  deterere  laudes  egregii  Cesaris  et  tuas  culpa  ingenii. 

7  Nee  cursus]  'Cursus'   id  est  labores  quos  passus  est  Vlixes,  dum  a  Troia25 
nauigaret.  nullus  enim  Grecorum  tot  pericula  in  mari  sustinuit,  quamuis  solus  eua- 
serit  omnesque  perierint. 

duplicis]  Aut  propter  errores  dictum,  aut  quia  fertur  dolosus  fuisse .  aut  certe 
duplicis  propter  uiginti  annos .  nam  dum  alii  duces  capta  Troia  post  decem  annos 
reuersi  sunt,  Vlixes  solus  post  uiginti  annos  ad  patriam  dicitur  reuersus.  30 

8  Nee  saeuam]  Propter  Atreum  et  Thyestem,  a  quibus  diis  humanae  epnlae 
carnis  appositae  sunt,  unde  et  tragoediam  Varu«  scripsi^,  quem  et  Virgilius  laodat. 


1  Qtuie  secuntur  scholia  f.  i  u.  et  i  r.  ab  alia  manu  quam  quae  priora  scripsü  addila  sunt  »aeculo  XI  cf. 

p.  XV        7  luuen.  XIIII 301  7  Verg.  Aen.  XU  768         13  m  lextu  hie  eH  carminit  index  hyppo- 

_  to 

thetice  tetraco'.os  adagrippa.  15  orare        17  Vario]  in  iextu  uaro  quod  tecundum  scholion  uidelur 

ex  uario  correclum  esse        Verg.  ed.  Villi  27        18  qui  de  corr.  ex  qniae        24  aegregii        32  uarcK 

scripsi  quem 

4 


xxvr  ■  ■-■  '•■.:"^^4 

..  ■  ^  ■•;■•";:>■■•  :-^i 

9  Pudor  i.  e.  uerecundia,  quia  sumus  conscii  nostrae  inbecillitatis.  Et  est  sen- 
6us:  Non  possumus  nos  bella  forcia  uirorum  describere  sicut  poetae,  neque  res 
luctificas  declamare  sicut  tragici,  sed  potius  comoediam  scribimus.     ^  '  ■''  "'..^^'■■^r'^<\\^ 

10  Inbellis  lirae  quia  lira  non  nouit  bella  describere,  sed  potius  amoribus  et 
5   rebus  minoribus  uacare  ideoque  bellorura  gesla  non  pertinent  uero  ad  liricos.  -  :  »^' 

15  Nigrum  Mer.]  Nigrum  instantia  certaminis.  hie  fortiter  pugnauit  in  bello 

Troiano.  Merione  uirum  fortem,  pugnando  squalentem.  -      -.  v" 

M  e  r  i  o  n  e  pro  quocumque  forti  milite.  ponit  speciem  pro  genere.  hie  autem  unus 
Grecorum  fuit. 
10        19  uacui]  Amore  uacui,  hoc  est  non  amantes  et  securi.  '       .  :      . 

siue  quid]  Seu  forte  amantes.  et  ostendit  se  omni  tempore  seu  amantem  seu 
non  araantem  idera  Studium  habere.  ^ 

20  Non  praeter]   Ordo  est:  Siue   non   propter  solitum  leues,   qui  non  enim 
urimur.  'propter  solitum  leuis'  est  qui  uritur,  dum  omni  tempore  sit  inconstans. 
15         Non  praeter  solitum]  Sed  ex  consuetudine  leues.  quia  nobis  iiricis  familiaris 
est  leuitas  et  queque  leuia  describimus. 

leues]Nichil  constantiae  habentes.  quae  est  consuetudo  iuuenibus  uel  amatoribus. 

Ad  carm.   VII. 

G.  Munacium  Plancum  alloquitur  consularera  uirum  Tiburte  oriundum.  in  cuius 

20gratia   dicit,   cum  diuersis  poetis   Studium   sit  diuersas  iasulas  oppidaque  certorum 

numinum  gratia  celebrare  carminibus,  sibi  Tiburtem  esse  laudandam,  cuius  uoluptate 

capiatur  uel  amenitate,  sed  et  Albuneae  nimphe  eiusdemque  nemoris  uicini  agro  Ti- 

bur<i  [gaudere] ,  de  quo  Virgilius  'lucosque  sub  alta  consulit  Albunea'.  Tibur  autem  Ti- 

burnus  condidit,  a  quo  ciuitati  nomen  est  impositum.   hie  fuit  filius  Catilli  filii  Am- 

25  pharai .  ut  'Catillusque  acerque  Coras.'  Sed  hac  ode  Plancum  hortatur,  ut  curas  uolup- 

tatibus  relaxet  exeraplo  Theucri  Telamonii. 

1  mitilenen]  ** 

3  delfos]    Sicut  enim  apud  Thebas  Dyonisius,    sie  Delphis   Apollo  colitur:  a 
quibus  honorem  et  patriae  sortiuntur  defensionem. 
30        delfos]  Ordo  est:  gel  Thebas  insignes  Baccho  uel  Delphos  insignes  ApoIHne. 


in  •— 

5  morib;    10  hoc  non    18  inscribitur  carmini  PARAENETICE  j  DICOLOS  PLANCO.    19  plancion    20  gra 

cf.  ad  p.  XXVIII 1    21  in  Tiburtem  quod  idem  uolgares  Acronis  libri  tesianlur  latere  Tiburtem  urbem  Pau- 

lyus  pulabal  p.  35,25.  uolebal  opinar  Tibur  urbem.  at  schoUatla  urbis  nomen  et  adiectiuum  genlile  in  obli-^ 

quis  casibut  perinde  lerminari  exislimabat      22  capiantur      se  et     22  s^.  uicinia  ac'tiburi     23  Vfrg.  Aen. 

VII  83  25  Verg,  Aen.  VII  672  26  telamii  27  praeCermissum  est  scholion  quod  nota  supra 

carminis  locum  posita  guaerere  lecturus  iubebalur 


r- 


^^^i 


■.^•'■l^ 


'W-- 


'^■^m^:  V^*- 


S'!--,' 


■>  -:  ■  v-. 


.-   "\  ■>• 


^'■••.  ^V'-^:     ,   •  xxvii 


irr  »■  "^' 


-'•*" 


-«.' 


ilessala]  Ämenitatem  Thcssaliae.  Tempe  enim  tribus  casibus  declinatur,  no- 
ieninatiüo  accusatiuo  uocatiuo. 

5  Sunt  quibus]  Ac  si  diceret:  **  unum  Studium  est  laudibus  dicendis  operam 
dare  certis  et  exinde  gloriam  querere  laudando  tantum  Athenas.  quas  uocauit  urbem 


Minerue  uelut  proprium  ciuitatis  numen.  ***  5 

7  praeponere]  Ordo  est:  Preponere  fronti  oliuam  undique  decerptam. 

oliuam]  Minerua  iacta  hasta  pieam  produxil  ideoque  amatores  et  laudatores 
illius  olea  coronabantur. 

'     9  Argos  et  Micenae  ciuilates  sunt  Grecorum,  in  quibus  luno  colitur.  Sed  ut 
Seruius  dicit,   Argos   in  singulari   numero   neutri  est  geueris,   in  plurali  roasculini.'lO 
ideoque  ad  hoc  retulit  neutrum  genus,  dicens  'aptum  equis'.  quod  etiam  ad  utrumque 
refertur,  quia  ambae  hae  ciuitales  equis  nobiles  sunt,  unde  et  de  Micenis  Pollux  erat 
qui  dicitur  fuisse  domitor  equorum. 

ditesque]  Hoc  est:  sicut  Athenas  in  Mineruae  honorem,  ita  Argos  et  Micenas 
laudari  in  honorem  lunonis  decet.  45 

10  paciens]  Quia  in  agone  uerberibus  immobiles  cedebantur. 

12  Albunea  silua  est  in  altis  montibus  Tiburtinis,  per  quam  fluit  fons  magnum 
sonitum  reddens.  uno  uero  nomine  et  silua  et  fons  censentur.  Dictaque  est  Albunea 
a  qualitate  aquae,  eo  quod  sit  alba,  eodem  nomine  etiam  dea  eiusdem  dicitur 
regionis.  20 

Post  matricidium  Orestes  cum  fureret ,  adiit  oraculum  Apollinis  de  sanitale.  ora- 
culum  respondit  sie  eum  posse  sanari,  si  Dianae  Scithicae  de  Taurica  regione  simu- 
iachrum  auferret.  et  profectus  est.  erat  autem  ibi  soror  eins  sacerdos,  quae  aduenas 
immolabat.  quae  ut  agnouit  fratrem,  pepercit  illi,  et  interrogauit  cur  uenisset.  at  ille 
indicauit.  qui  cum  ahstulisset  inde  simulacrum,  simul  soror  consequuta  est.  et  deiati25 
sunt  ad  Italiam.  et  collocauerunt  in  nemore  Aricino  simuiachrum  et  consecraueiunt 
nemus.  Post  hoc  Ilalis  inmite  numen  et  asperum  uisum  est,  miseruntque  ad  orientem 
simuiachrum.  quod  Lacedemonii  susceperunt ,  et  ne  aut  crudelitatem  aut  sacrilegium 
facerent,  statuerunt  hoc,  ut  iuuenis  aras  ascenderet  et  super  inponeret  manus  et 
tarn  diu  loris  cederetur  ab  aiio  iuuene,  quamdiu  sanguis  de  uibicibus  in  aram  ma-30 
naret  et  sie  satis  faceret  numini. 

15  albus]   Hanc  öden  quidam  putant  aliam  esse,  sed  eadem  esl.  nam  et  haec 


4  **  quibus  inseruU  Paulytu  -praue;  debebtU  $iue  aliis  siue  non  nullis  5  posl  haec  uerstts  VII  anliquae 
manus  etasi  sunt ;  reliqua  paginae  pars  udcua  relicla  erat  6  decertam  10  Seruius  in  Verg.  Acn.  I  24 
14  im  mineruae  16  immobiles  cedel  |  cedebantur  18  retdens  21  fugeret  24  uenissent. 
26  atricino  32  in  inlertlUio  uersuum  14  e(  15  huius  carmtnis  rubra  hie  tilulus  interpotatus  esl  Ad  plancT 
iiortatio  adbene  uiueadv'  ilemque  posteriore  demwn  manu  liltera  prima  uocis  albus  vf  initio  nom  earmi^ 
«»«  fieri  soUt  exomata  est 


■  Vi.    ' 

!-.■<; 

^:- 

- 

.  •     ,.      -.\  V "  ,  .     '  -     ; 

->,' 

^ä&^!^ 

^:^. 

rf  ■■ 


-;.<^^^^, 


;.">- 


xxvni  ■         ,    •   -  ...■•;:---:'fe;Ä 


ad  Plancum  dicitur.  in  cnius  honore  superias  Tiburtem  laudauit.  Plancus  enim  inde  >;Ji:;f 
fuit  oriundus.  .^  ^'0 

albus — nothus]  Purum  aera  facit  quem  Greci  'leuconothum'  appellant  i.  e. 
serenitatem  uel  serenum.  —  Ordo  est:  ut  sepe  albus  nothus   deterget  nubila    ob-,  ^      ^^ 
5   scuro  celo.  '  f ^  ^S 

19  Molli  aut  suaui  aut  ieni.   nam  uioo  in  obliuionem  ueniunt  curae  et  tristitia        .  K^^ 
fugatur.  ut  Vigiiius  *Adsit  ieticiae  Bacchus  dator.'  ,>^S:]-^ 

fulgentia  signis]   Aut  luce  coruscantia.  ac  si  diceret:   seu  signis  militaribus       '-;r 
seu  beliis  miscearis.   seu  domi  fueris,  semper  uino  solue  curas  et  anxietates.  quia  /> 

lO'uinum  letificat  cor  hominis*. 

22  fugeret]  Plus  est  quod  dicit  'fugeret',  quam  si  dixisset  'relinqueret'.  sie  et 


suis  Teuchro  et  Aiaci  ad  Troianum  bellum  proGciscentibus  legem  posuit,  ut  alter  sine 
altero  non  rediret.   Aiace  se  perimente,    quod  per  dolum  Vlixis  iudicio  armorum 

15uictus  Sit,  cum  ipse  corpus  Achillis  liberasset,  Teucer  memor  imperii  paterni  patrem 
et  patriam  fugiens  responso  Apollinis  cum  sociis  alibi  condidit  ciuitatem.  hunc 
fugientem  dicit  hortando  comites  suos  ad  pocula  causa  consolationis  inuitasse  et  uino 
tristitiam  mitigasse. 

23  populea]  Populus  arbor  est  in  tutela  Herculis.  bene  autem  *populea'  prop- 

20ter  fortitudinem  animi. 

25  Quo  nos  cumque]  Ordo  est:  O  socii  et  comites,  ibimus,  quocumque  feret 
nos  fortuna  melior  parente.  'melior'  i.  e.  cui  plus  conuenit  parere  quam  parenti.  quia  non 
aliter  potest  fieri,  nisi  ut  fortuna  permiserit. 

27  auspice]  Auspex  dicitur  qui  omnes  res  expertus  finire  nouit.  Auspice  ergo 
25 i-  e.  periculorum  omnium  expertore  et  inchoatore.  Apollinem  autem  dicit,  cuius  re- 

sponsum  uel  promissa  sequebatur. 

28  Certus]  i.  e.  non  fallax  sed  ueridicus. 

29  Ambiguam    duplicem,  uel  quia  una  in  Cipro,  altera  in  Attica  regione  esse 

dicitur.  uel  quia  una  pulsus  est,   alteram  condidit.  Virgilius  similiter  pro  'duplicem' 
30  posuit  'Ambiguam  prolem  agnouit  geminosque  parentes.' 

30  passi]  Magna  consolatio  est  in  angustia  maiorum  reminisci  periculorum. 
Ideo  ergo  dicit  'peiora  passi'.  ut  Virgilius  'Opassi  grauiora,  dabit  deus  his  quoque 
finem'. 


1  in  honore  non  correxi  cf.  adp.  VIII 12.  sed  uide  p.  XVI-  10.  12        Prancus        7  Verg.  Aen,  I  734 
8  Aat  ex  autem  corruptum  cf.  Acr.  p.  39,15  P.       10  Psalm.  CIIII 15      12  Verg.  eel.  1,4      22  parente 
.1  melior  cui         24  expertas         29  pro  inserui       30  Verg,  Aen,  III  18P  3?  Verg.  Aen.  1 199 


Virgilius  'Nos  patriam  fugimus'.    Salami  na  autem  ciuitas  est  Telamonis.   hie  filiis  ^^^^^^ 


'>'-'^ 


'I 


-  :m 


•vi 


^?>- 


'■v:.^t.. 


1  *     --"■■.' 


■i^- 


•■>2i.  ■■ 


-'  -i 


xxvnu 


.^1  Lidia]  In  Lidiam  dicit  uulgaris  formae  mulierem  et  sibi  aliquando  dilectae, 
cur  ita  Sibarim  diligat  iuuenem ,  ut  eum  ab  omnibus  officiis  amore  sui  desistere  fecerit, 
intermissa  etiam  exercitatione  campestri,  ut  sie  apud  eam  lateat  sicut  apnd  airgines 
Licomedis  Achillem  ferunt  latuisse.  5 

v;  3  Perdere]  xaxa.  avvi<f>Quatv  declamat.  amore  perdere:  unde  'ut  uidi  ut  perii*. 

^  ;  apricum]  i.  e.  calidum.  quasi  africura,  a  frigore,  i.  e.  sinefrigore.  hinc  et  Afn'ca 
dicta  est,  quasi  sine  frigore. 

i  Camp  um  dicit  Martis,  in  quo  solitus  erat  exerceri  cum  sociis.  quem  tnnc 
quidero  amabat,  modo  autem  odit  propter  te.  40 

atque  solis]  i.  e.   solitus  quondam  puluerem   terrae  et  ardorem  solis  ibi  in 
exercitiis  diuersis  sustinere. 

5  Militaris  est  aptus  militiae,  uel  de  ordine  militari.   Aliter:  i.  e.  dum  possit 
iam  ferre  militaris  labores. 

6  Gailica]  Ypailage  est  i.  e.  ora  Gallicorum  equorum,  hoc  est  equos  frenis15 
dornet.  Vt  Virgilius  *duris  parere  lupatis'. 


Haec  sunt  quotquot  in  codice  Bemensi  extant  antiqua  scholia, 
nee  enim  ultra  schedae  quartae  priorem  paginam  producta  sunt.  Po- 
teram  recentiorum  commentorum  qualia  ex  scholasticorum  ludis  saeculo 
XII — XIIII  profecta  sunt,  specimina  cum  antiquioribus  illis  conpo- 
nere ,  quo  magis  patefieret  quid  inter  utrumque  genus  interesset  dis- 
criminis.  at  hercle  bonae  chartae  me  miseret,  multoque  praestat  tene- 
bris  bibliothecarum  sordibusque  premi  quam  in  lucem  uindicari  qualia 
sunt  (ut  unum  ex  codice  Bern.  DCXXXXVIII  uerbum  proferam)  *Atalus 
fuit  Romanus  Imperator  qui  indignans  se  habere  alium  heredem  -R-  P- 
omnem  hereditatem  legauit'.  quod  si  quis  eius  farinae  cupedias  con- 
cupiuerit,  aut  ipsos  sibi  euoluat  libros  aut  ex  Suringarii  historiae 
tomo  tertio  extremo  specimina  plura  petat. 


1  Vacuo  tpalio  VJJ  uersuum  (in  quo  pauca  quaedam  postea  glos$(Uor  laec.  XV  adnotauit)  ttUriunguntur 
scholia  in  c.   VIII,  cuiu*  hie  est  titulut  PEOSTIKE  dTCOLOS  •  ad  LTDIAH  3  campestri  et  sie 

£am  apud  (punclis  «tfpra  potilis  integer  ordo  indieattu  etl)  lateat       5  licomedas       6  Percata  antifrasi  (id 

per  _ 

Attl  cata  antifirasi)        6  Verg.  ecl.  8,41        11  $q.  inezercitaa        13  Aliter— labores  post  12  sustinere 

fonlocala  sunt       16  Verg.  georg.  ill  208 


däR.^h^l/?3i^S^Xi<'.i'i':ki:.''-^  ' 


■  vr  %y 


^vr-- 


XXX  _;"v;.  ■■'-.  i^g.  ■ 

Itaque  ut  operis  morem  geram  chartam  inlitteratam  aegre  feren- 
tibus,  tamquam  epimetnim  adicio  locos  aliquot  eiusdem  libri ,  unde 
supra  p.  VT  de  Porphyrione  testimonium  petiui.  duo  in  eo  insunt 
Lucani  commentaria,  alterum  integrum  Vaccae  ut  uidetur  (et  enini 
quod  primae  paginae  iam  prorsus  euanidae  margini  monachus  saeculo 
XI  aut  XII  ad  *probationem  pennae'quam  isti  uocabant  bis  inhjsit  VACCA 
uereor  ne  codicis  indicem  imitatus  ftierit):  alterum  ad  scholia  Lei- 
densia  proxiine  accedens  mancum  et  mutilatiim,  neque  enim  pertinet 
nisi  ad  I  597— IUI.  Villi  17— X  init.  fuit  autem  über  ^SANCTAE 
MARIAE  REMENSIS  ECCLAE'  non  Argentinensis  quod  Sinnerum  cat. 
I.  p.  511  secutus  Weberus  p.  VIII  tradidit.  ut  igitur  eius  codicis 
pretium  aestimari  possit,  antiquiorum  scriptorum  frustula  quaedam  ibi 
solum,  quantum  ego  quidem  sciam,  seruatai^  ita  promam,  utquam  accura- 
tissime  hi  typographi  possint  codex  ipse  exprimatur*).  ordior  autem 
ab  altero  illo  et  rautilo  commentario,  de  quo  iniquius  Sinnerus  iu- 
dicabat,  paullo  rectius  diuinabat  Weberus.  ex  eo  cum  alia  ,  tum  Sallusti 
nouae  emergunt  reliquiae,  ueluti  ad  II  139  'Sulla  ....  accessit  cladi- 
bus  ultor'  hoc  scliolion  f.    136  r.  legitur 

Ultor  utsallastiusaitutsylle  |  dammatiquamultui  eratdesiderar&ur; 
quod  ita  emendo 

Ultor:  ut  Sallustius  ait  'ut  Suliae  dominatio  quam  ultum  ierat  desideraretur. 
Ad  III  272  f.  148r. 

Qua  cro  esolfatalis.  halisfluuius  asiaeinterioris-  crue  |  suregnu  &cypnime  dius 
terminabat  erat  autem  cyrus  rex  persaru  croesus.  |  lidorMwi.  cuinterhos  certamen  deim- 
perio  ager(&ur  cruesus  consvluit  apolii  |  nem  cui  hoc.  responsuest  K  poico  ca 
AYMABACMETAAN  \  NAV-  X«  H-  ILiTXYCEI-  &  sallus  hoctetigitinhistorielib.  iuper 
hos  I  fluit  qui  quandam  lidiae  reg  nadis  iunx  apersicis 

Asiae  descriptionem  Sallustius  tertio  historiarum  libro  intexuerat  (fr. 
39  sq.  p.  73  sq.  Dietschii).  ita  igitur  emendandus  erit  hie  locus : 

Qua  Croeso  fatalis  Halys:  fluuius  Asiae  interioris,  KqoIgov  regnum  et  Kvqov 
medius  terminabat.  erat  autem  Cyrus  rex  Persarum,   Croesos  Lydonim.  cum  inter 


*)  'per'  'pro'  similia  si  conpendio  scripta  essent,  sicindicaui  'per'  'pro'  eet.,  'e'  uirgalatnm  sie  'w'. 


■i'     i'V*-' 


t  ' 


i  - 


.  ■   -.< 

-^-•■' 


•«  I».    ■  ■•>    '• 


..ti^-'.;- 


tv>?^.-        ■  ,.  .'.■'-■er- :!.•:.■'.,■'..  n,:— ;.•'■-■.    ■^. 


■■'■%^^-^fe^^'-^:%^^'^C 


i'-^i-v-'* 


XXXI 


Tios  certamen  de  imperio  agerelur,  Croesus  consuluit  Apollinem ,  cui  hoc  respoDSum 
est:  KQotaos  "AXvv  Siaßdg  fieyaktjv  a^)^»}»'  xceraXiau.  et  Sallustius  hoc  tetigit  in  historiae 
libro  in  'per  hos  Halys  fluit  qui  quondam  Lydiae.regna  disiunxit  a  Persicis'. 
Fragmentum  (43  p.  47  D.)  ex  Tsidoro  et  Seruio  non  satis  cognitum 
optime  expletur  scholio  ad  I  552  'tum  cardine  tellus  subsedit'  f.  134  r. 
- ViTunccardin&u  setmeteliocordu  {  ba&gemanticuduab ;  legionibus  alion- 

«casiiansapientibus  ]  utplac&uenopercaueterrecitaturuptialiqt^dmonteätumahq;  sedeF. 
SaUusthis  de  Q.  Metello  Pio  dicit  in  Hispania  ulteriore  a.  u.  c.  675 
usque  ad  683  pro  cos.  aduersus  Sertorium  duce.  qua  caussa  quo  in 
Jjbro  ea  posuerit ,  diificile  est  dictu.  uerba  ipsa  certissima  sunt 

Tunc  cardine  t:  ut  Sallustius  'set  Metello  Cordubae  hiemante*)  cum  duabus 
legionibus,  alione  casu  an  (sapientibus  ut  placet)  uenio  per  caua  terrae  citato  rupti 
aliquod  montes  tumulique  sederunt. 

In  commentario  priore  etiamsi  diuersi  generis  noua  non  desunt 
(ueluti  quod  f.  5  u.  ad  16  'infestisque  obuia  signis  Signa,  pares 
aquilas  et  pila  minantia  pilis'  adnotatur  Enni  uersus  'plla  retundun- 
tur  uenientibus  obuia  pilW),  maxime  tarnen  id  memorabile  est  quod 
Tili  Liui  non  solum  nominatim  uerba  adferuntur,  sed  etiam  tacite 
adhibiti  uestigia  sublucent.  sed  de  Liuianis  reliquiis  aut  alio  loco 
aut  in  scholiastarum  Lucani  ueterum  quam  paro  editione  dicetur. 
nunc  ita  finem  huic  prohoemio  inponam,  ut  uiris  doctis  proponam 
xQayöXiov  quoddam.  f.  16  u.  haec  leguntur  ad  Luc.  I  544 

Tieste  noctem  duxe  (  re  ematreus  tiestis  fratris  sui  filios  obadulterium  euro  ]  pa 
uxoris  suae  adaramactauit  simulacra  sacri  fitio  uinu  |  sanguinemixtum  uisceribus 
quefiliorum  eins  proepulisti  esti  |  adposuisse  dicitur  quodnefas  necsolaspiceretnubi- 
bus  seabs  ]  condit  hocest  eclypsin  passus  est;  MiceNisque.  noxfuit  |  sedhocfabulosum 
vesseinueni  inlibro  catuUi.  quis  cribilur  (  permimoiogiarum  quiait  primum  cibibus  suis 
solis  cursos  {  ueros  &  ante  iuauditos  ostendis  se  acpersu  a  sise  *  Illum  |  contra  rium 
signis  Omnibus  ascendere  ftquodcdrera  eua  |  gaestelle  faceredicuntur.  Exobhanc  seien- 
tiam  inlocum  su  |  moto  l'reregnum  accepisse  quodinprodigium  minores  |  tragoedic 
uerterunt 


*)  Conieceram  'Cordubae  /libemante',  quod  et  ipsum  a  libri  uestigiis  prope  abest.  sed  uerum  est 
quod  supra  posui,  inuentum  ab  adulescentulo  optimae  epei  discipulo  meo. 


/ 


"  •  .  %.'"'.v-'-..  '■   '-.t.    .'""■    *,.     ■''"'  ' 


XXXII  ^ 

hoc  est  TÄyesteae  noctem  duxere  Mycenae:  Atreus  TÄyestis  fratris  sui  filios 
ob  aduUerium  Aeropae  uxoris  suae  ad  aram  mactauit  simulato  sacrificio.  uinum  san- 
guine  mixtum  uisceribusque  filiorum  suorum  pro  epalis  TAyesti  adposuisse  dicitur. 
h\  quod  nefas  ne  sol  aspiceret,  nubibus  se  abscondi^'t,  hoc  est  eclipsin  passus  est 
^  Mycenisque  nox  fuit.  Sed  hoc  fabulosum  esse  inueni  in  libro  Catulli  (?)  qui  »Viscribi- 
tur  neQl/uv'boXo)'itov{?).  qui  aitprimum  ciuibus  suis  solis  cursus  ueros  et  ante  inauditos  osten- 
disse  ac  persuasisse  illum  contrarium  signis  omnibus  ascendere  et  quod  ceterae  uagae 
stellae  facere  dicuntur.  et  ob  haue  scientiam  inclitum  summoto  fratre  regnum  accepisse. 
quod  in  prodigium  minores  tragoedi  conuerterunt. 

itaque  parum  docti  eramus  qui  duos  fuisse  Catullos  scriptores  existima- 
bamus  Veronensem  poetam  et  mimographum,  tertius  nos  fiigerat  mytho- 
graphus,  fabularum  ad  uolgareni  uitam  explanandarum  (quae  ratio  in 
grammaticorum  ludis  longe  olim  patebat)  auctor  eximie  inficetus ,  quo 
et  interpolator  Hygini  (fab.  CCLVIII)  et  Seruius  (in  Aen.  1  568)  usi  sunt, 
(cf.  schol.  Eurip.  Orest.  989  p.  455  Matth.)?  sed  ut  nomen  in  dubitatio- 
nem  non  uocaueris,  quid  libri  indice  Facies?  quem  Graecum  esse  sua- 
serit  *per'  illud,  nimirum  nsgi.  felicioribus  me  quid  de  ea  re  statuendum 
uideatur,  expecto  silentioque  praetermitto  quae  mihi  in  mentem  olim 
uenerint,  quamquam  aliis,  mihi  tamen  minime  ea  probata. 


: "  :--c 


■-';.'* 


-■v^-' 


I 


ir<f-.: 


- ,-  t