[De M. Varronis Hebdomadum sive Imaginum libris] [microform]

^"^^^^■■^^--■0* ■- ' — ^:'-''?^^

- .;«'%-.-»'->v^

•^T' ?,■

■^v ,,.,...•; . -

i- 4 ■

■ ■ ■■":■

'■'c''

i. .

^- •' . **- ■,.

", .'i^

•;,■-■ '^■■*' " .

? -■i-

■ . ' -■

.\ ■^.,'. ;:.

i^V

- ' .

--. -

.•^r,;^"-:.
- '-'•^. ■-

-. -'■'C: ■-
- '-"■-*- ■^ •

r <■, •- ■:: .--'•-,
"■■■f. :•■'-',■' ..;:'

* .. 7 ,; . , * * - >.

■""■. ,r**'.:. "*'.*:

^-■^u:^ -^^■•;-^ •

.•-^^. .

.•*J; :?,■.■■■..

.; '•*f -■';•■■=■ - r- ■. „

.■ ,•■•*> ■ ■ . • ..>i. -t*-
« i-f: i.^^ •■ • ^,;*^ •"■' .ii\' f

■ir -ii:-- ■

^". -.■■■'■■■■. ■ ■•■• •' ""'•-'."^^S^

■^^ ' •
.■■}".■ •-■.-

■>' .''■.li-w/^, ■*.■:',; ^ ...... T' ' ■^ ■ '■

.->, .^j;^.K^-"t... •^■'^V-'>..,r- ■■-'-■•'

'- ■ •'"■ y.' -•■A^i.ii/— >."^v ■ •:- '•V-.^' ■ , ■'^■^••'Hi
: -, ■■ --•; ■ .■^■^"''x..^::^-;.- i^*' ■ •<., •V/">:. -:- - -v'^ ^-^
■ •-' '■■ • i^^:-i:^^ -■'" ■■ ^-■''■i; .' <■..<■■ ■■''
' v-.^^^„..:''.%-fK^>.>-^.--^;;;-: ,.

'i^- •-■^^V^^l^.i-^^.^v ,.^;i-y:-!^i, i^^r--'; :.:

• ' ■ •- •,>■■ - - ••■ w ■ ■ ■^V' •>. ' '-. ■•- ^^ -:<; 'S^ ■ ,-,,

r •- ■•• -^- *■.■■.:•-... j^-^ri •:■:••.';■ ■•^r;v"'g. •>- .-«^ ••,'•* ,..-^

■■^■- . ;*.-^-- ■ ■--■..■ ■-:.■•- ■-^•;--^;K"^^;\ •. ^■^r'-*^-^ -^:- . ■.. •. ..-^

' ^- ••. ■''■■■^■' '•■'^^^■^^r.^.:-^ 1':^ /^^' ^-" ■'■■>■ '■■r'''

■■ *« '■••.■-. ■ ■ ■'.■'3 .';•,;.'.:•,'' ^» •..■"- •*'' '■''.*••'•.• -'''•;■■•„ - ■ ; •^ ■

-■.■"..•,- ■ 1," . .'j^ • ■.-'*•■>''*■•:;■*■■.■, ■•■f^v". >>V;4.".. ■- •: :-i :\

.-';•":' ;:" -:-r^ -^ - .^-'^'^-V ^-' "'■'■^■■•^■^:^- i^^' ■''■.■W.^

■„>■--''■■"■';•■••-

".. ■'■ ■^'"■i-',-., ■ -•■■

":-H

- -■■'!*•/■.• -■

>- ,: '-

.-■■.■•.<»-,-. ?■>»- .-,.-.••.• , . ••'. .,<,v. -,

■--•k .;-^;--.. .^..■■-.'^■-^'■x •■ ■ ,. -■ ■.-•.«•^•'

■- ...'■■f.-r-3,'J- •.■■?■>■■'•■■ • ^ -.'. : - *%

Jt ' . . :..
'.'*?••">'.*■•

-..«•.^^^^i* =•;,)■-■

-^.mJ-

'v^i-'^':^^^-:^^ -■•:.. -■ -'4 ■ ' ■ ■ #-

■•.''^■■-'.■•^^■^•^'^T.' ■'*'' -■';<'■■. :\\ :•,:'.
•■-<• --;•■ ••.-■ -'

%^i^';.', vi,
i i >--••>,•.•-..<
* rs-'.>,..t'-^- .

-•'-•'-.i-Vr.-'-'

INBIGES SCHOLARVM,

m:

^.*.

QVAE

^-

€\#1^^!i^r'-''~

AVSPICIIS

■?!'■«■••:' i^" •>•'■■ ■

REGI8 AVGVSTISSIMI

•>

•l^:*

~'',^^A-'/^/» ■" V-' - *^'-

FRIDERICI GVILELMI DIL

>^

IN

■^;;^".---

VNIVERSITATE FRIDERICIA GVILELMIA

R H E N A N A

PER MENSES HIBERNOS A. CI3I3CCCLVI. ET LVII.

A DIE XV. M. OCTOBRIS

•t: •■

PVBLICE PRIVATIMQVE H A B E B V N T V R.

^.

oLi^c^Ai /dLu, Aaaj . U /L.^^-v f-

^ V l^ 7

»-*"^P<- -^--t. t^«^ C^—^i^- '~-^^

-^-c^ L-Aa^

*w^,-v->->^

'^-V^Vva^

^= ■

'':■ >

^r:

B O ir ]«[ A E

FORMIS CAROLI G E 0 R G IL

.V' ■.*,■•■-.- ,-- • •'* . ^
.■7 ^^''•■cA *-..«. V:.-

■-i-iii: ■'. 3ir fj^vi—/£^iii.&.l£:^ti 'i i^,:i-2

^

«c-

:•: -iSf;::^

• J >t .^'ij- i

QVAE

A v«p iej[ I

REGI8 AVGVSTISSIMI

ifiRICI GVILELMI DU.

IN

■" A,

yy>W\

'^.*ir>m^-^^^^

VNIVERSITATE FRIDERICIA GVILELMIA

R H E N A N aI

■?:.- •:«?-.-j.

P&a MENSES HIBERNOS A. CI3I3CCCLVI. ET LVII. / ^^^(s^^^,-

A DIE XV. M. OCTOBRIS

•3if>^i>; ■■'«■

■v^

.^.;* j':/U-. ,;• .

•^' . ■ ^' ■-' ■

PVBLICE PRIVATIMQVE H A B E B V N T V R.

>r. ^^-:c;^

■:->5J
• «.■.\

■■1.TV: •" ... »*(iii'.-' f-'» :. ?.-

:?^i!fc;v,..>5f..

i. -i

^^^

^;^.'

^

■>«

>.>;> **

:--^^;> .i,::

B osnii AK

FORHIS CAROLI OEOROIL

^v,--.. •

#*

*v-

■-.-•■;■

. . . "" ■ . ■*'•'/■

. , f ^^?.'^ ' *.,,■■■ .r ' ^, * '

■ '•■ •-:^'; _\ ■ ■ ■ i ■■"-.... ■'■ ,

■•..■■ '*^:^^#.-

■ "^;.,t^;;'v4^^y^

. ■'- . *o. 'T .■

■',*>'

■•• •*•*'

;.''H.-*^f

"."' '''v ^ ■'

•.•.'?.-f>:;i:^.

•^' • ■• •^ '■^■%f "
•■ • • ^^;.;/:^ !■

.-'■ ■'•

."-1^^

..-^.

• >•%•

-:--'^-

:>-,■

.!;.;,.;ii.;,.

* V:^i,;';«i.i.i:

vSV

,A

♦•V »■ .■■ ■ ■': - ■" i. :-i>.-- ■ - :■,■■-

... -'ti ' •'■ ■ '^i. '••.^^■^ . - ■ - ... .'^-'^. •■ . ... •' ^ . .

■^^.'■^X^-'-^).::^--.^^-^'^'-^''^'^-.-''^'^'-'-'''- -•'■,'

■ ,-v.-i ■ ,: ■;._,-/^', •'• '■-."•• :-s ■•':,.'■■. ■"- •

■" ■ :>? <;^. *^ ' ".. ■?. . ■ ■ • . • •

?^iSs--'* •■■■'■■■ ' '

VNIVERSITATIS ITR.IDERICIAE GVILELMIAE

..,:, ■p:?.- R H E NlA^N A E " ■ ' ' ,

RfiCTOR KT EiElTATTS

..>.;..^"-.'r''^r '■•V" "■•vV-- "c 0 M M I L I T 0 N I B V S

-..■m}.'m~-^^'?'-^'' ^ -

^^^■'^-•^ ^lvir^^ . : . '^ . . ■ ■ . S.

M. Varroiiis libri qui inscribuntur hebdomades vel de imagini-
bus (verba sunt Gellii 111, 10) quid dotis litteratae habuissent, breviter disputatum
est Musei nostri philologici vol. VI, p. 513 sq., quo autem ordine viderentur dispo-
siti fuisse, futurae quaestioni reservatum. Idque bene factum: nam cum, ut tum
res erat, Imaginibns Hieronymus non posset non credi unum et quinquaginta libros
tribuere, fallacissimo fundamento omnis superstruenda disputatio fuerat. Soli enim
calami errori Tbomae Phillipps, cui Catalogi Hieronymiani exemplum acceptum re-
ferebatur, illum numerum deberi paullo post intellectum est, cum Augusti Schleicheri
nostri bene6cio investigatus in bibliotheca Atrebatensi codex Origenis non LI, sed
XY libros Yarronianos monstravit: id quod non sumus cunctati publice narrare in
prooemio scholarum per hiemem anni 1849. in hac universitate habitarum. Fidem
Schleicheri non egentem firmamento confirmavit nuperum testimonium I. B. Pitrae,
ordinis S. Benedicti e congregatione Gallica monachi: qui prorsus ignarus nostrae
industriae Hieronymi indices ex Atrebatensi libro denuo vulgavit in Spicilegii Soles-
mensis tomo III. proximo anno Parisiis prodito, a p. 311, simul adnotatione adiecta,
e qua nos quidem in Germania nihil discamus nisi quam multa non didicerint qui
easdem nobiscum litteras trans Rbenum tractant.

De ordine autem librorum Yarronis ut ordine quaeratur, a Plinianis verbis
quamvis decantatis ordiendum est quae sunt in Naturae historiarum lib. XXXV, § 11.
(paragraphos Siliigianas sequimur) : non qualia vulgus librorum exhibet ab inlerpo-
latore nimirum adornata incredibilium longo ex tem(>ore turbarUm errorumque pa-
Tente, sed qualia solus fide dignas Bambergensis a Ludovico lano excerptus: Ima-
'^ginum amorem flagrasse quondam testes sunt Atticas ille Ciceronis edito de iis vo-
loviine, M. Varro benignissimo invento hisertis voluminum suorum fecunditatium
'septingentorum ifhistrTum aliquo modo imaginibos, non passus intercidere figuras aut

■ '•^^■'

— IV

^vetustatem aevi contra homines Talere: intentor muneris etiam dis iovidiosi, qaando
'immortalitatem non solum dedit, irerum etiam ia omnis terras misit, ut praesentes
'esse uhique cludi possent.' In quibus ^erhis primum haud scio an post votumine
non et potius addendum sit e libris deterioribus quam M. autem Varro scrihen-
dum : quaodo libro singulari simplicique enairationi Attici et multitudo Toluminum
Varronianorum et singulare artificium quaesito acumioe opponitur. In proximis
autem etsi yel sic aliquo modo verba apparet ad inlustrium pertinere, non ad ima-
ginihus quo olim solita sunt referri , tamen insoleos ceteroqui durumque genus di- '
ccodi ad simplicem planamque cnnsuetudinem haud dubitanter sic revocamus: insertis
voluminum suorum fecunditati septingentorum inlustrium aliquo modo hominum
imaginibus, Postremo, id quod looge gravius est, cludi Tocabulum cum nec recte
defendi posse nec recte emendatum a quoquam esse pridem intellexissemus ipsaque
y\ ratiocinationis Plinianae ad sententiae quidem talis necessitatem ducti essemus :
ut praesentes esse ubique ut diui possent , \erba ipsa scriptoris paullo post vidi-
mus palmari emendatione a Marlino Herlzio recuperala: ubique ceu di possent, in
Gerhardi Diariis archaeologicis yoI. VIII, p. 144. Cuius emendationis tam manifesta
veritas est ut, qui spernat, ad crilicam factitandam factum esse negemus. Quodsi
sprevit Silligius, non valebit hoc contra : qui quidem, ut utamur exemplo, uno e -
multis, etiam lib. XXVI, §14 tam patiens fueril ineptissimorum apud priscos vsr-
borum, ut propositam in commentario de Varronis Disciplinarum libris p. 52 con-
iecturam, qua illinc ano-t^vx^^iariqg vel fortasse d-Ko-^vxrrig cognomen Asclepiadis medici
eruebamus, nou modo contemneret/ sed ne commemoraret quidem. Sed haec in
transcursu tantum.

Ipsum Elebdomadum nomen nemo unquam dubitavit quin hi libri inde tra-
xerint , quod inlustrium hominum imagines non promiscue proponerent, sed per
capita dispositas quae septenas imagines complecterentur. Atqui septingentae ima-
gines vel centum hebdomades quindecim libris cum aliqua aequabilitate dispertiri
nequeunt. Ergo primum praesto est liber EiaayayLxbg ceteris libris quattuordecim
pari consilio praemissus, quo compertum habemus et Rerum humanarum et Rerum
divinarum et de lingua latina voluminibus singulos libros Varronem praemisisse, qui-
bus 'communiter de omnibus' ageret. E quo prooemio iam in Musei phil. I. s. s.
ea repetebamus, quae de 'septenarii numeri vi et facultate in multis nalurae Vebus
animadversa' partim 'admodum conquisite', partim Trigidiuscule' disputata ex primo
libro Gellius III, c. 10 excerpsit. Eodemque 0. lahnius in Actis Societ. Saxon. a.
1850 p. 140 adn. 72 illa referebat, quae de imaginibus generatim exposita Plinius
a § 4 ad §16 perscripsit: quorum tamen partem eis potius scriptoribus tribueris, qui
in auctorum indice libri XXXV praecedunt M. Varronis nomen : Messalae utrique,
Fenestellae, Attico. Ergone quattuordecim qui restant librorum numerus satis aptus

,??,

^f-

M

s-^..

'.s.,::^*

.v .

jaV.T;..-..*V».. ...^■.,-.,.

\.-..c «j.5'.'.«.i'_.

— V ~

Tidebitur ceoUun hebdomadibus capieodis P Qualem dislributiuoem apparet ooo
alia ratiooe iostittii potuisse , nisi ut aut septeoas hebdooiadas tredecim libri com-
plectereutur^ oo?eixi extremus, aut septeoas libri duodecim, duo octooas, aut deoique
s^ieoaa sioguU libri quattuordecim, duas ipse primus cum disputatiooibus isagogicif
cooglutioatas. At vero horum oihil est quod ulla probabililatis specie commeodetur.
Ao aequabilitatis cooGiohitatisque io dispooendis argumeotis looge studiosissimum
Yarrooem tam sui dissimilem quisquam sibi persuadebit *io bis potissimum libris
extitisse, quibus tcI oomeo a oumerorum ov^asTqia iaderelP cuius mirificum dis-
tribueodae materiae artificium cum Aotiquitatium ^olumiaa XLl^) testentur tum
ipsi de liogua latioa libri XXY: quorum partitiooem Musei phil. p. 506 et 525 sqq.
videmur sat clara in luce posuisse. Nam his, quos ultimo loco diximus, etsi ooo-
dum desiit Berohardyus Hist. litt. p. 662 ed. sec. taotum XXIY libros tribuere, ta-
meo* aut, quid ioter certa ac dubia, vera ac falsa intersit, nosmet ne didici-
mus quidem, aut de XXY libris pertexta argumeotatio oostra aoo coniecturae pro-
babilitatem habet, sed demojij&tratioois oecessilatem. Itaque de Imagiaum libris aisi
falkiot omoia, siogulis libris Yarro septenas hebdomadas dedit h. e. undequiaqua-
giota imagioes siogulas, omoibus autem libris quatluordecim aoo plures quam
DCLXXXVI imagioes coagessit: quem numerum aoa fiaite loqueos Plinius, quippe
in solam multitudiais ootiooem ioteatus, facillime potuit ad pleaam septiogeotarum
summam augere, a qua itle satis prope afuit.

Noo promiscue distributas hebdomadas multo miaus credibile est promiscuo
argumeoto fuisse. Et primum quidem uoius eiusdemque geoeris homioes siogulis
hebdomadibus compositos esse cum res ipsa suadet ut credamus tum uoo certo
exemplo eoque loage evideotissimo prorsus persuadetur. Magaificeatia eoim villarum,
atriorum, balaeorum ia Mosellae ripis coospicuorum ubi Mosellae laudatorem Auso-
oium Graecorum operum, quorum illa spleodorem aemulareatur, admoouit, exempli
caussa quattuor artifices Graecos ex uoa hebdomade Yarroaiaoa oomioatim comme-
morat v. 306 sqq. :

- Forsao et iosigaes homioumque operumque labores

Hic habuit decimo celebrata Yolumioe Marcei

H e b d o m at'8. hic clari viguere Meoecratis artes,

Atque Ephesi spectata maous, vel io arce Mioervae

Ictious, magico cui ooctua perlita fuco

Allicit omue genus Tolucres perimitque tuendo.

\,-.f^.;

*) Hic numerus cum vel contra duplex Catalogi testimonium XLY libros prodentis tutandus
fiierit, nunc unum saltem eyanuit, postquam in codice scriptum esse innofi^ 'antiquitatum ez.
libris XLir compertum est: qui numerus ad yeritatem proxime accedit

,->.;/*• iv;5?V-

— VI -^

•:i/^' "^ Coadilor hic forsaQ fuerit Ptolemaidos aulae

Dinocbares, cui quadrato ia fa8t'^a cono
Surgit et ipfta suas coDSumit pjramis umbras —
e. q. 8. Nec eoim Scaligerum audiendum esse, non solitis argutiis haec longe aliani
in partem inlerpretaatem , sanissimo iudicio pridem Salmasius, Reinesius Var. lect,
n, 1 extr., alii perspexerunt. Itaque de quattuor iltis architectis cum longo ex teiB-
pore nulla dubitatio fuisset, nuper demum ab eadem caussa eos quos illi exci«
piunt Tersus segregaudos esse lacobus Bernaysius noster negabat admonitione uti*
lissima. Oui hi sunt inde a 298: r ''^'^^»^

^ ■- :"l

:.>;-.

Quis potis innumeros cultusque habitusque retexeos
Pandere tectonicas per siogula praedia forroas? ^. : 'fe-

Non hoc spernat opus Gortynius aliger aedis ' % |i i

Conditor Euboicae, casus quem fingere in auro j

Conantem Icarios patrii pepulere dolores:
NoQ Philo Cecropius, nbn qui laudatus ab hoste
Clara Syracosii traxit certamina belli.
Vides quid hinc consequatur. An casu factum putabis quod, utrosque versus ubi
sociayeris, ut sunt ab Ausonio sociati, nec plures prodeunt nec pauciores quam una
hebdomade Varroniana conclusi septem architecti Daedalus, Philo, Archi-
medes, Menecrates, Chersiphro, Ictinus, Dinochares? E quibus
quattuor etiam Plinius ut clarissimos omnium cum quinto Ctesibio, sed qui mecha-
nicam potius inlustraverit, insignivit lib. VII, § 125 : grande et Archimedi geometri-
cae ac machinalis scieatiae testimooium M. Marcelli contigit . . . .^ laudatus est et
'Chersiphron Cnosius aede Ephesi Dianae admirabili fabricata, Philon Athenis ar-
'mameatario mille navium, Ctesibius poeumatica ratione et hydraulicis organis re-
pertis, Dinochares metatus Alexandro condent/ in Aegypto Alexandriam.'

• Verum ne sic quidem concinnitatis studio satis factum. Nam ut illi Graeci
sunt omnes, ita etiam alibi non miscuisse, sed discrevisse Graecos Romanosque ho-
mines Varro videbitur. Nam patriae quidem virtutis laus ac gloria quam longe in
Imaginibus patuerit, luculento testimonio Symmachus ea epistula docet, quae in lu-
cem protracta a Ludovico Carrione Emendat. II, l4, a Gaspare autem Scioppio e
libro ms. oorrecta Verisimil. I, 7, nunc quarta legitur libri primi. Vbi ad patrem
(non ad Ausonium Burdigalensem, quae Merceri cooiectura fuit in Nonium p. 775)
haec scribit quae infra posuimus : 'Studium quidem Meaippei Varronis imitaris, sed
'vincis ingenium. nam quae in nostrates viros nunc nuper condis epigrammata, puto
'hebdomadon elogiis praenitcre, quod aeque sobria, nec tamen casca sunt. illa bono
"raetallo cusa torno exigi nescierunt: haec duriorem materiem nisi fallor admittent. *)

♦) Vulgatur 'quod haec aeque sobria, nec tamen casca sunU illa bono metaOo cusa tomo exigi

'^^^^^— -^r--iifiliir iiiitiialiliiiiiiiiHiiii^^ ' ^ '^"' flfSin IV "ifMkt^p^^^^^^—^^

f 1^'.-^.-

— VII -^^

i^-x

:*•

■/■■■:.%

■V

'iUe Pythagoram qui anioaaft in aeterDitatem primus aMeniit, ittePlatonem qui decw^

*«ase perauasit, itle Arifttotelem qui naturam bene loquendi in artem redegit, ilie'

'pauperem Gurium, sed divitibus imperaotem, ille severos Catoneft, geolem

'Fabiam, decora Scipionum totumque illum triumphalem se-

'oatum parca laude perstrinxit: tu ruinam proximae aetatis illuminas. difficile

'lactu est ut honor aogustis rebus addatur/ Tot igitur Romanae praestantiae

exempla cum Tix dubium sit quin constanter Varro integris hebdomadibus com-

prehenderit, iam illud quaeritur, quam rationem Toluerit, vel ut etiam distinctius

dicamus, quam proportionem inter Graecas et Romanas hebdomadas intercedere:

quando nullam omnino proportionem curasse nullo modo credi curiosissimus

alioqui disponendi artifex et tamquam architectus potest. Itaque cum facile quis-

piam coniciat ex Imaginum libris qualtuordecim septem priores Graecis homini-

bus destinatos fuisse, Romanis totidem posteriores, hunc tamen ordinem con-

tinuo excludit Ausoqii testimonium , qui e decimo libro Graecorura nomina archi-

tectorum petebat. Et tamen ut par fuisse numerus Romanarum hebdomadum atque

Graecarum credatur, ipsa aemulatio monet qua semet aequiperare Graecis Romani

contenderunt, deditissimumque patriae studium Varronis, tot aliis documenlis eluceos,

suadet inprimis. Qui sj, ut exemplo utamur, in eo libro quo honoris poetici exempla

inlustrabat, qualtuor pleiadas e Graecis poetis composuisset, tres e Romanis, parum

profecto Tel popularium suorum ambitiooi vel suo sensui satis fecisset. Quae cum

ita sint, vix aliam viam relictam videmus, nisi ut quattuordecim imaginum libros animo

nostro informemus septem dyadibus divisos, quarum unaquaeque uno libro totas

Graecas hebdomadas praemitteret, altero his totas Romanas subiungerel ex eisdem

vel maxime finitimis generibus petitas: eam quidem in speciem ut ad Graecos

homioes integri libri II. iV. VI. VIII. X. XII. XIV spectarent, ad Romanos integri III.

V. VII. IX. XI. XIII. XV. Quamquam pro Graecis baud scio an rectius exteros potius

dicamus, cum credibile non sit Hannibalum, Mithradatum similiumque clarissima

nomina a Varrone praetermissa esse : quemadmodum altera ex parte Romanos noa

dubitabimus liberalius interpretari Italos, quorum coniuncta virtute facile perspicias

opus illi fuisse ad Graecorum laudes non bellicas exaequandas. Vt fortasse non (allat

coniectura, a Varronis potissimum auctoritate profectum Romanorum exterorumque

exempla dedita oper^ Valerium Maximum composuisse. In istiusmodi autem dispo-

'nescierunt et duriorem nisi fallor materiem (uhtiteris,^ Quod sic saltem dicendum fuerat :
'illa .... nescierunt: tu duriorem nisi fallor materiem adniteris': quancpiam vel hoc non
una de caussa displicet. Nos ab eo profecti sumus quod ante Scioppium edebatur: et du^
'riorem nisi fallor materiem admittere'. Hoc enim sibi vult scriptor modesto nimirum
acDmine: splendori Varronianae aetatis non parem esse mdiorem artem Varroais, maiore
^egantia SymmaokianorBm elogionim compensari tempomm aionim homilitatem.
\ ■■ ■ .. ■, ' ■ • . ■ . .

^sV'^^--^:^^'''"'-'.' •'" ■' ' '■■■''■'■'-•<-'•'• ■'""'■^'■^^^^^riS:)'- ' "" •■ ■ , . ^ ^, . ■ . .., . , . • • .

•'vi.'-

— VIII ~

sitioaem Tide quam egregie congruat de Graecis architectis decimum librum occu»

paotibus memoria. Paris igitur, noo iroparis oumeri librum Nooius adposuerat

p. 528: Mucis Dumeto plurali, quod suot dies. Varro ebdomadum « sub imagioe

;^.^ 'Demetri: hic Demetrius est catus quod lucis hahet artnus ahsolutus* : siTe ehdoma^

■f^^Hyr dum riii, siyc (quod amplectimur libentius) vi ye\ iiii scriptum fuit. Ceterum quam

; ' praeclara emendatione elogium illud Demetrii Phalerei losephus Scaliger in Ca-

talectis p. 220 ed. a. 1617 instauraveril, satis inter omnes coostare putamus:

Hic Demetrius aeoeas tot aptust, '■ ^■^^^'^r^^-'^-^^:^^'-^.^^
Quot lucis habet annus absolutus: ; ' • :: ^i^V^yu:^^!^:

nisi quod rectius Schraderus aereas substituisse recte iudicatur. — - Contra ad Roma-
num homioem, si modo de ordine Varroniano probabiliter statuimus, non ad Grae-
cum illa pertinebant quae e nono libro Charisius serTavit p. 121: 'Varro hebdo-
'madon nono: a uulgu condemnaretur» ,..^, ,,

At vero huic disponendi specie aperte repugnare Gellii testimonium ridetur
quod est in capite 11 libri III ad Homerum pertinens: M. autem Varro in primo de
'imaginibus, uter prior sil natus, parum constare dicit, sed non esse dubium quin aliquo
-^'tempore eodem irjxerint, idque ex [immo et] epigrammate ostendi quod in tripode
scriptum est, qui in monte Helicone ab Hesiodo positus traditur.' Et in fine ca-
pitis: De patria quoque Homeri multo maxime dissensum est. alii Colophonium,
'alii Smyrnaeum , suot qui Atheniensem, sunt eliam qui Aegyptium fuisse dicaot.
Aristoteles tradidit ex iosula lo. M. Varro [immo lo. ideo M. Varro] in libro de
'imaginibus primo Homeri imagini epigramma hoc apposuit:

Capella Homeri candida haec tumulum iodicat,
Quod hac letae morluo faciunt sacra.'
Verum enim vero hoc argumeoto quia nimium probatur, probatur nihil. Quod si
eo valeret, ut Graecae hebdomadi locus fuisse in imparis numeri libro credendus
esset, simul hanc vim haberet ut ipse primus liber non posset praefationi totus
tribui, sed aliquid ipsarum imaginum accipcret: id autem quam abhorreat a veri
similitudine, supra declaratum est. Quocirca non dubitabimus liberiore quae in
promptu est interpretalione uti Gelliique verba in eam partem vertere ut ille, ubi
subiectum Homeri imagini epigramma adiectamque de illius atquc Hesiodi aetate
disputationem excerpebat, uon curasse praemissam uoiverso operi praefatiooem exi*
stimetur, sed primum librum dixisse qui reapse primus esset imagines ipsas reprae-
sentans. Ergo in secundo potius, si ad amussim (it numeratio, Homerus et,
ut coDsentaneum est credere, Hesiodus locum invenerant: unde consequens est,
ut latinos poetas tertius persequeretur.

Integrae hebdomadis praeter eam quam Ausonius testatus est nullius oomina
comperta habemus. Nisi quod aliquis fortasse io hoc geoere cooiecturae locus est.

•^*'',

^:^-''l^~^- W

•&^*.

""■mA

- ^ r

^-

m-

Bl primuiD qiiidem cupi. m iolustrium duplex apud Pliohim reoenBitf

exttet, alteia 1ii>. XXVI a $ 10 ad 12, allera lib. XXIX S 4 sqq., dob inepte pro-
fecto Mitpicere alterutro loco YaFronis illum imagioes aote oculos habuisse. Post^.
riore autem quooiam et mioos fioito numero et hebdomadem excedente eoumerao-
lur Hippocrates, Prodicus Selymbrianufl, Ghrysippus, Erasistratus , Acro, Herophilui,
Asdepiades, Themiso, Antooius Musa cum aliis qui illos excepere, non potest noo
eo inclinare animus, ut ipsum septenarium numerum explentia nomina illa, quae
prioris loci satis concisa mentione sociantur, ad Yarronem auctorem referantur:
Hippoeratis 'qui primus medendi praecepta clarissime condidit*, Diocli Carystii
'qui secundus aeUte famaque exstitit\ iPraxagorae, Chrysippi, Erasistrati,
Herophili, Asclepiadis. Quod cui non improbabile videbitur (et nominatim
'M. Varronem auctorem' Plinius in eo ipso argumento laudat § l4) , simul habebit
cur in componendis hebdomadis non neglexisse Varronem temporum rationes sibi
persuadeat. Nam poetam quidem Ausonium noi) est mirum suo arbitratu architectos
Varronianos enumerare, qui e temporum ordioe sic potius se excipiebant: Daedalus,
Ghersiphro, Ictinus, Philo , Dinochares, Archimedes: quando de septimo Menecrate
prorsus incomperta res est. Geterum altero loco illo Pliniano quoniam Varronis
item mentio fit § 4, in promptu est de Disciplinarum libris cogitare, quorum octaTus,
gui fuit 'de medicina', illic explicatam materiam suppeditare potuit.
^^^ PauIIo etiam plus fidei, nisi fallimur, statuariorum hebdomas habet Henrici
Brunnii nostri acumine indagata in XXXIV libro Plinii. Guius de arte illa clarisque
in ea artificibus (non de operibus) iudicia bonae frugis plena cum noo alii nisi Varroni
. deberi satis ea disputatio persuaserit quam in Actis Soc. Sax. anni 1850 a pag. 127 ad
136 lahnius pertexuit, tameu illa quod e libris 'de proprietate scriptorum a Varrone
factis repetuntur, id suapte natura ita comparatum est ut, etiamsi redargui certa de-
monstratione nequeat, tamen ne certae commendationis quidem quicquam habeat,
in tanta praescrtim argumenti, quo eos libros fuisse suspiceris, obscuritate. Ei^o ab
ipsius lahnii expositione profectus Brunnius talem fere, qualem nostris Terbis expli-
catam subiecimus, ratiocinationem nobiscum communicayit. Etenim tres tenendum
esse omnis disputationis Plinianae partes esse, discretas inter se utpote e diversis
fontibus haustas : primam quidem chronologicam : alteram, quae a § 54 incipiens in
designandis artis principibus tota consumitur : tertiam, cuius initium fit a § 72, al->
phabeticam. Harum partium media, quam non immerito paradigmaticam dicas,
a § 54 ad 67 quinque statuarios recenseri iudicarique Phidiam, Polyclitum, Myro-
nem, Pythagoram, Lysippum. Ad Varronem haec quinque iudicia recte referri: io-
didem igitur consentaneum esse etiam eas quae reliquae sunt paragraphos 68—71-
repeti. Quae quattuor paragraphi cum inTelephanis et Praxitelis, statuarionim item^:
laudibus Terseutufy septem, prodire unius generis artifices, quibus partem paradigma-:

.2,

-•■i

>:: I-

-■m

— Xi -.

kMMD PliDii f pcm eoodtuit. Quo ati. graw* iMliciiin !6en eU ISiriA \Wi«ab id
9ht pavle oooscribeoda PliQium osuoi ease, in quibus ipse septeoafim muBenu re«*
goabal. FateDdum est saoe igoobiitorem reliquis Tetephaoem exstitiMej «t fiiasus «it
Pliotus ipse noo sine miratioois quadam aigDificatione, in parte autem chrooologica
oe oommemorairerat quidem: at eundem tameo idemPlioius addit eorum suffragiiay
qui compositis Yolumioibus artem oomplexi sint (quorum in oumero iaai iQlelkgimua
Varroaem fuiase), et miris laudibus celebrari et Polyclito Myroni Pythagorae aequari.
Praeterea nec profecto inter architectos clarior Meoecrates fiiit, nec illud praeter-
mittendum, oon liberam Varroni optionem fuisse, sed necessitatem potius eorum de»
ligendorum, quorum alicunde petilas imagines in promptu haberet* Quae Tenia
etiam ad Pythagoram pertioet, i^ix inlustriorem Alcameoe, Agoracrito, Ctesilao, aliis.
Verum eo tamen maior Telephaois, si cum ceteris coofertur, igoobilitas yaluit, ut
multum aetate antecedens Lysippum huic tamen postponeretur a PUnio: oam a
Varrone quidem dubitari nequit quin ille cum Pbidia Polyclito Myroae Pythagora
consociatus sit, quos prorsus eodem ordine coUocatos babes in parte chroQologica
Plinii § 49. At vero qui item praemittendus Lysippo fuit, Praxiteles cur et ultimum "^^^
locum occupare et sine ullo arlis iudicio dimissus esse putabilurP Perroiri sane primo -

aspectu et ordinis et silentii caussam felici acuniine aperuit Brunnius. Quippe '^mar-
'more felicior, ideo et clarior fuit' ipso iudice Piinio § 69: quo proprium ei locum
io sculptoribus attribuens satis significat cur a reliquorum statuariorum societate
Varroniana ut alieniorem seiunxerit. £rgo iudicium quoque de eius arte a Varrone
factum posteriori de sculptoribus disputationi reservasse, eo autem loco immemor
consilii imprudenter omisisse videtur. Quae autem ratio conlra Praxitelem apud . '
Plinium, eadem apud ipsum Varronem, nisi coniectura fallit, contra Scopam ?aluit.
Cui suus locus recte in sculptorum hebdomade fuit, siquidem uoo tandem aeneo
opere statuarius 'vel innotuit ycI inclaruit: quode in Historia artificum vol. I, p. .325
dixit Brunntus. — His igitur sic dispulatis nibil iam impedit, quominus staluariae
artis proceres Varro hoc ordine et descripsisse et delineasse credalur: Phidiam,
Polycletum, Myronem, Pythagoram, Telephanem, Praxitelemy
Ly s i p p um. i

Haec sunt qu»e de argumenlo et dispositione Hebdomadum ye\ sciri vel cum
altqua probabiliiaie conici possuot: cetera vel obscura vel ambtgua omnia. Inler
librum secuDdum, quo poetae, et ut putamus soli poetae comprehendebantur {quando
ab Orphei Mosaei Olenis et similium nominibus ordiri, desinere io pleiadibus Ale-
xaodrifiorum potuit) et decuBnnm, quo arcfaitecti, sed certo non soli, apertum eet
medium aiiquem Iocihu philosophos obtinHtsse, equoram bebdomadeGraeeaPytlia-»
goram PlatoDem Aristetelem Sjaamacbiis commemoravit : quem ioeum obti«'
DDeriDty md\o iDdieio patet. Quodsi poetas exceptos ease a proaae oraftionia ficripftorif-

XI —

hm fltaUterit, ^MtancM, phaosopb», oratoribo» (et w orMoribus aisi fiiltifnur B •-
metriua fiiit), est boe quidein jatb •ioiile Teri, sed |>rofeeto doo ^t satis ad tw
•eptem^bitbdoiiiadas librorum IV. VI. VIII eomplendas: ut in Graecis nunc subsista- ^
nnit Romanoruoique in boc genere penuriam ne curemus quidem. Nee satis. prosoaft ^
aiiifices: sculptores, scalptores, caelatores, plastae b. e. fictores (si modo tam miou^ ;^
tatim distinctum est), pictores, musiei, saltatores, actores: qui siye sociati cum arcbi- ■
teotissiTe non sociati unius libri b. e. septem bebdomadum ambitum m excede* ^
bant. Nec plus quam unius bebdomadis spatium medici poscebant. Quos omnes
tameUi facile credimus non post librum decimum (si^e adoumeratis Romaois un* -
decimum) locum inTeoisee suum, sed illum praecessisse potius : — nec enim archi**
tectis commode praemitti reges, imperatores, rei publicae gereodae priocipes
potuerunt, nec borum ubertati splendidissimae coocessum post librum uodecimum
quattuor librorum spatium etiam in arctius contrahere animum induces : — tameo
ad tot bebdomadum capacitatem ut satis materiae conquiratur, omDino non est io
lilterarum artiumque luminibus subsistendum , sed aliquid copiarum , vel ut venus
dicamus, aliquammuitum looge aliis e recessibus ascisceodum. Eoque illud ipsum
spectat quod Varrooem Plioius dixit septiDgentorum aliquo modo inlustrium bomi-
num imagines composuisse. Quae notio quaotam geDeruna varietatem admittat ut
io aperto est, ita licebit fortasse paullo distiDCtius ipso duce Plioio defioire. Huoc
eoim cum iam supra viderimus quattuor ex septem Varrooiaois architectos libro suo
septimo oomioare, hoc est eo libro quo tamquam florem geoeris humaoi libavit
(ipsius verba $ 123 imitamur) et quicquid aliquo modo memorabile io fiDgeodis
bomioibus oatura praestitisset, dedila opera desigaavit, fieri potuit profecto ut ex
Hebdomadum recordatiooe aliquid etiam io ceteris partibus proficeret. Nod de
talibus potius ouoc cogitamus quale est quod post factam Apellis meatiooem quattuor
pictores § 126 sociavit Aristidem, Timomachum, Bularcbum, Protogeoem a prae-
.^staotia et caritate tabularum ootabiles: quam de illa capitum diversitate rerumque
dissimillimarum coogerie, cuius ioitium fit § 33. Vode praesto suot (ut ordioem
PlioiaDum servemus) ooo coosueto partu editi, iosolita corporis vel figura vel measura
vet firmitate aut infirmitate vel patieotia iosigaes, cursores, oculorum auditusve acie
vateotes, Don usitata vi memoriae praediti : praesto sunt exempla fortitudiois, pro-
bitatis, pudicitiae, pietatis, item variae in degeoda aetate felicitatis, loDgaevitatis,
geoerum mortis: praesto est deaique io deliciis habitum caput looge uberrimum
quod est de ioveotoribus. Praelerea locorum commuoium multitudioem Hebdoma-
dis aptorum facili oegotio e Valerio Maximo coacerves, praesertim si io morum di-
sciplioam Varrooem tongius exspatiatum credideris. Adde vitae coodiciooes sragulares,
quae nec ouUo nec proximo cum ipsis artilms et lilteris vioculo cooiunctae sunt:
nec eoim mfagis -et TaiiiHis, cbrmmologis cum Sibyllis, sacerdotibus, legum latoiibus.

j»*.^

V'-^'''*^ ■--*■'•» .•'■■^•■i •

» . " . -f ''•.^, . ' V • .... ■ ..' •• •■

4. ^
,-, * - .

r'/^^-

- xu -

id genuA aliis erat cur loeus denegareiur, nee m^is credibile ett fteptem sapieDtet
Graecorum quam septem reges Romaaos praetermissoi esse.

NoD mehercule ullo modo conteodimus illa geaera omaia Imagiaum Tolumi-x

nibus suis Yarroaem persecutum esse: sed exemplo esse tantam celebritatis copiam

et Tarietatem volumus, quam multiplex iolustrata ,a Varroae materia esse potuerit:

sed argumeoto, quam aihil in hac certorum testimoaiorum paucitate cum aliqua

confideatia diTioari de illorum librorum partitioae possit. Nisi quod ita etiam msH

gis perspicitur, quomodo illud Varro iostituere potuerit ut exterae et domesticae

"firirtutis laudes aliquo raodo exaequareatur. Nam si io quibusdain partibus vix

/4<|iabebat saoe Romaaorum ioopia quod cum Graecorum praestaatia cooteaderet*),

'lamen satis Tideri potuit aliquaado simili genCri simile substitui, modo haec lex ob-

tervaretur ut in siogulis librorum dyadibus septemplici hoaori peregrioo septemplex

Romaaus responderet. - v

^ i--

.4 ,■■

*} Dum in eo est typographus ut prelum exerceat, novas quasdam meditationes suas nobiscum
Henricus Brunnius communicat, unde forsitan aliquid lucis in eam quam supra tetigimus
quaestionem redundet. Apud eundem enim Flinium, cui memoriam hebdomadis Yarronianae ;
antiquos statuarios complexae deberi, in eodem libro XXXIY, in fine partis chronologicae, >,
ad eandem artem pertinentia septem nomina haec componi $ 52: Xessavit deinde' (post
olymp. CXXI) 'ars ac rusus olympiade CLVI rcvixit, cum fuere longe quidem infra praedictos,
'probnti tamen Antaeus, Callistratus, Polycles Athenaeus, Callixenus, Py-
'thocles, Pythias, Timocles.' Necenim de artifice Athenaeo cogitandum videri, sed de
Atheniensi Polycle. Non igitur dissimile veri esse ex Imaginibus Varronis hanc quoque heb-
domadam statuariorum manasse, de quibus in Historia artificum dictum vol. I, p. 535 sqq. .
Vna vero eademque aetate illos comprehendi, quae fuit circa tempora expugnatae Corinthi» -
Esse autem hanc eam aetatem , qua Romam ars Graeca migrarit novumque ibi et proprium
domicilium statuerit: ut, quam artem quosque artifices tanquam nova mater in sinu suo urbs
Roma foveret, participes quodam modo ipsius civitatis Romanae fierent. Itaque fieri potuisse
ut in tanta penoria statuariorum, qui Italica stirpe oriundi aliquam famam nacti essent, veterum v
Graecorum hebdomadi Varro in proximo libro hebdomadem posteriorum opponeret, qui,
quanquam peregrina origine, tamen velut adoptaticiorum in loco a Romanis haberentur, ut et
nobilitantes novam sedem et ab eadem nobilitati ipsi. Atque ita etiam magis inteliegi quara
vim illud habeat, quod tum revixisse artem scribit Plinius: item, cur ab CXXI ad CLVI
olympiadem tanto temporis hiatu subito transiliat. — De qua coniectura omni penes alios
iudicium esto. Vnum hoc addimus, magna cum probabilitate similem ratiocinationem ad A e-
neae personam transferri, cui locum in £txoat Varronis loannis Lydi testimoniom tribuit de
magistr. I, 30. Nam hunc ut suum sibi vindicare consueverunt Romani, ita Varronem po-'
tissimum a Graecis hero ibus segregasse eo credibilius est, quo aegrius in hoc ipso genere ad
abundantiam Graecorum Italicae antiquitatis inopia appropinquabat. — Ceterum in perlustrandi» '
classibus hominum inlustrium, quae Varroni suppeterent, supra potuit etiam athletis locus»'
tribui atque gladiatoribus, potuit aliis ludorum publicorum victoribos, potuit claris mulieribus«.

,»^-»^■3

1'^/i

..J.*J.ih.^-^:. 1^' ■■ v'.. jr- ate ^ .V \ ,'.. j^

— Xffl -

J!JloTo ezemplo iaUVegttis^ commilitooes carissimi, quam vere (ticatur esse etiam
n^iendi artem quandam, qua neglecta ne sciri quidem recte et cum ralione po*«
ftit Quanquam unum est in hac quae adlmaginum libros pertinet quaestione, quo
illam nesciendi commeodationem minime Talere Tolumus. EnimTero mirari Tot
suspicamur quid sit cur ne uno quidem Terbo illud quaesierimus , quo tandem et
quali artificio usus M. Varro cum posteros benignissinao ioTento demeruerit tum
munere etiam disjoTidioso maiorum faroae consuluerit: de quo constat loogo ex
tempore summam dissensionem esse et doctorum homioum disceptationem acerri* |
mam. Id autem quale sit etsi sane sciri potest et ita sciri ut, qui se 'jfgafifiarixov ^^r,;fv:
haberi Telit, dubitationi locum nullum reliclum iuTeniat, tamen cum non nostrum
sit et benignissimum et longe simplicissimum inTcntum (nam dnXovg 6 fiv^og r^s
dXii^Eiag €(pv), sed alienis studiis debeatur, ne lineas modestiae transilire Tideamur,
tacere nunc quam aliena antcTertere praestabit. Ergo ?alete sciendique cupiditatem
cum Tcrecundia nesciendi etiam in Tcstris studiis, quorum largissimam Tobis io eis
quae subiectae suot tabulis supellectilem propositam Tidetis, sapieati temperamento
miscete. Datum BonDae ra. Quinctili a. CIDIDCCCLVI.

JiV -V.

^

:.-ilA:

i).V

ft^f^^n^i! ^ti

■•^'.iAi^^jiJtSi^l.*

..ii.4'v»Sti_j»- ;-i<';s^<;..^i«l'.,

ENDOF
TITLE