KOK OOOSoZ
i ■ r
N
\
' r<’
f. J ,«4S ■ ■• -’, i -“'
^:‘=> !*.« ^...,. •'■:
"
y -V.
'’^. '■'vfefci'-
'i v' 'V-y
iw /s i I
I\' f\* l\f*
BIBLIOTHEEK
r 7496 00017619 6
NATIONAAL NATUURHISTORISCH MUSEUM Postbus 9517 2300 RA Leldan N«d«rland
f
' ''St
S
/
KoK tjioo so
G.N.HEERKENS
i
AVES FRISICjE.
/
GER. NICOLAI IIRERKENS
GRONINGyiNJ
R O T T E R R O
apud C.R.Halvc
M. DCC.LXXX.VIL
' '
t
4 '
'i
r
VIRO AMPLISSIMO ET CONSULTISSIMO
, I
PETRO VAN BLEISWYK,
Ordinum. HoLLANDiiE et Westfrisi-E
Consiliario et Syndico j
G^;R. NICOLAUS HEERKENS Sal. pl. dicit
Eam curam Amplissime Vir j quam Reipublicoe
difficillimis temporibus, Veterum prEeftas literis,
Curator Academice Batavte attentiffifflus. Nutri-
cula Rudiorum Batavia , ut eam fuperiore feculo
iiterator Gallus Tanaquillus Faber vocabat, fa-
cis, quantum inTeeft, dici etiam hodie ut me-
reatur. Foves , & omnes artes & fcientias adju-
*
vas.
I
vas , literas Veterum praecipue : quibus ne-
gledis , aut cultis leviter , hominibus , fentis ,
etiam in qualicunque fcientia fummis evenire,
*
quod ingeniis in adolefcentia male educatis.
Praeter quod incultius finifterius , & prolixius
notifiima quaeque proponunt , judicium quoque
rudius, & ad vanas videntur deviasque fententias
habere apertius. Reformidat eas melius, Vete-
rum , cuItilTimorum hominum , exemplis imbutus
animus, normaque videtur praeditus ad dijudican-
da quaeque & proponenda utili. Idque nifi Majo-
ribus noftris intelledlum effet, non tantum Vete-
rum literis pretium ftatuilTent. Eae vero, quas
Batavos coluiffe apud exteros pro gloria , & quas
neglexiiTe ingenuos pro vitio apud cives duceba-
tur, eae Ii tejae Amplissime vir! quanta communi in
exilii*
\*
\
s
exiftimatione nunc funt, Te cum gemim, credo
>
perfentifcere. Fato peffimo,- undique ad nos in-
vedlo , & finiim quoque peclusque nofbrum vi-
tiante , magis atque magis indies contemnuntur.
Eoque, jam verfis ad lajva exempla & frivola flu-
dia animis, perventum efl, ut lingua, qua maxi-
mus civis Tuus Belli & Pacis jus gentibus dixit,
ad proferendas quascunque cognitiones uti , psenc
ridiculum habeacur. Quod infelix barbarumque,
licet fatis commune, fallidium minime vereor , ii
quam ab annis jam vicenis fcriptori benevolen-
tiam, ejus operi tutelam indulferis.
Dono , dedico, dico hoc Tibi Amplissime vir ,
quod, ob multa ficut Te venerabilem pridem ha-
bui , irruentem adverfus barbariem Te flatorem
(
quoque , & tanquam in ponte audloritate Tua
f
i
pugnantem Horatium intueor. Et fi Latinas lite-
ras perire , fatum eft, extrema Te venerentur,
extremas nomen Tuum apud pofteros extollant,
& quod maxime neceffarium, extremte Te fibi &
Patris diu incolumem precentur. Quod vivacifli-
mis ficuti votis nunc facio , extremis me fadlurum
elfe polliceor.
Groningae, die XII Februarii ,-^nno MDCCLXXXVII.
r
P R M PATIO..
aliqualem profeflum perquam jucundum fit, Natur»
cognofcend» ftudium ea fibi peculiari abundat amoeni-
tate, ut a principio fentiatur,& cum 'aliquantb procefiTe-
ris, in eo ftudio animum, ut contineas diflraftum quam-
vis ante alTuetis pridem diverfiffimisque ftudiis. Huma-
nioribus literis, & quo3 nuncise dicuntur vetuftatis ,
HiUoriarum fcilicet ftudio , ab statis initio animum ap’-
plicaveram. Cum vero oftavum stas mea luftrum uno
aut altero exceflerat annoj, ab hiftoris' ftudio non tara
mea quam aliena voluntate detraftus potius, quam revo-
catus fui. De celebribm quibusdam viris , & rerum
noftrarum eventis judicia , ftudii mei fruflus , literis
Latinis oftendere , quum non fatis quieti hominis vide-
retur , animus ad inertiam videbatur damnatus fuiffe.
- Agro natali circa id idem tempus & propter hoc man-
datum potius, quam datum, confiiium rae inclufetam.
omnis fcientis cognitio ipfumque ftudium poft
* .3
vil-
(
VI
P R E F A T I O.
vilIfflquG Ovidianum iftiid hcmiftichium , hem qui latuit y
bene vixit y inrcripferam. Rufticte vitE, continuis ante
& per decennium fere fa(5lis itineribus , lucique homi-
num deditua, nullis popularium meorum, &ne ipfis qui-
dem propinquis idoneus videbar, eoque magis, quod
& iimul profitebar literarum Rudia difplicuiffe. Difpli-
cuerant : fed ficut hoc adje<Ro & faflb peccabam fafti-
dio , vit® genus elegeram multo dulcius , quam quod
brevi faftidiretur , multoque, reftius , quana ut longum
pateretur cum Mufi§ divortium. Nihil agere animus
Cum non polTct ^ . vmcuteque in agris fuis occupatilEmo
cum fint horas, libros devehi in villam, fed clam& non
oftenfos , jubebam. . Clamque aliquamdiu & tanquara
interdiftos) retraftans , fenfim mihi' neceffarios elTe ,
deinde etiam vidi animum fciiptione aliqua, non tantum
lefiione, occupandum efle.
Auguftmi regni hiftoriam plusquam aliam do£lus, vi-
deram caulas, propter quas exula verat Ovidius; carus
que mihi ab adoicfcentia ufque, & plusquam, alius vete-
rum poeta cum fuiflet, de ejus exilio commentarius pri-
mum
I
P R ^ F A T I 0. VII
mum fuit opufculutn, quod Rudia raea ad calamutn re-
vocaverat. Inque ea totus cura , cura tara extremara
Augufti hiRoriam , debilis fenefta principis , & metu
privigni familiam fuam verosque amicos abdicantis,
tamque Tiberii notitiam , "quam operum Ovidii ex-
tremorum explicationem & caufas necelTari6 darem,
oftendebam , quare fupremis temporibus nihil argumenti
propemodiml ipfius mufa? fuperelTet , quam ut animum
ad deferibendos pifees converteret. Potuit exiftimafTe,
opus hoc curam fuam mereri. Pifees viderat ad Ponti-
cum mare innumeros, in nullis aliis aquis obvios, inde-
que , & ob fingularem naturam oftendi dignos. Ut-
que eorum deferiptione gratiam a Plinio tulit, majo-
rem tamen iniilTet apud- omnes pofteros , perficien-
do Faftos : quorum fex libros Augufto inferiptos &
luci paratos habuit , cum fugeret ; exulque feptenrii
tempore edere, nifi mutatos &nifi extremo fuo tempore,
non aufus fuit. Mutatosque , & Tiberii laudibu> ple-
nos, difpIicuiflTe, aut caufam faltem dedifie vero fimilc
eft j cur a moraentofo opere ad halieudicum transfu»
* 4 gere
4
VIII
P R ^ F A T I 0.
gere fatiiis duxerit. Tiberio rerutn potito, quatn in ar6lo
murara fuara viderit, apparet etiam ex fcriptorum ejus ,
paucitate. Triennii tempore , quod fub illo inimico
libi principe exegit , diligens ante in Ponto fcriptor ,
non nifi unam aut alteram tantum ad potentes amicos |
• ' i
dedit epillolam* Stylo parcens , non folum ob omnem j
reditus fpetii depofitara , ut in alterutra epiftolarum
fignificare aufus fuit, fed quod fupplicando etiam offen-
furus elTet. Pifcium natura & defcriptis moribus fufpi-
caccra dominum , fatis literatum & pifcium curiofum , qt
oftendi in commentario, aut oblectaturus aut faltem non
offenfurus videbatur. Sicut igitur prudentiam poetm ob
ftultitiam exulis, ficut & quietum ipfius animum admi-
rabar , jamque fepobto hiftodm Rudip fecutus fueram ,
fequendum & illum duxi parili argumento Mufae mete
deleClo.
Aves dixerat Ovidius folatia mris. Utque ipli jucun-
dum lilvis & innocuum genus, & mihi ab ineunte vita,
feliciffim^que animalium vifae fuerant. Invenio in ad-
yerfariis ab adolefcente me ad exemplum Drexelii cqm-
po-
I
PR^FATIO.
IS
pofitis , ad Lemma , Poeta argumenti jucundioris , Nican-
drum, quem apud Voffium de avibus videram fcrjpfiffe,
juxta Joannem Biflelium, qui de delitiis Veris , & de deli-
iiis ajlivis libros compofuerat. Inque iis libris IV, quos
de itinere Italico refte inftituendo , utque antiquarius
totus dedi , me etiam memini in Italia ad aves adver-
tilTe, & caufas dedifle, quare in agro Romano rariores
quam in noftrate viderentur, Cum pifces igitur ab Ovi-
dio ob prudentiam, & quietis ftudiofum animum, de-
fcriptos oftenderem , oftendi mihi , nonpirces, fed aves
defcribendas eflfe. Pifcium abftrufior videbatur natura ,
& quantum ad humanos oculos , fors eorum minos
amoena. Quodque Ovidium ex Plinio , & ex mea divina-
tione oftenderam ad defcribendas pifces illexilTe , non
me alliciebat. Alliciebat ratio ad materiem mihi jucun-
dam , & quas ex obliquo publica non tangeret. Aves-
que pridem gratce cum illam darent, felegi protinus,
■qnas magis nofcerem, citiusque defcriptas, oftenderem
Attico , MelTalino & Sexto Pompeio meo. Juvitque
rude carmen &, in pauca exemplaria defcriptura typis,
* S in
s
P R ^ A T I 0.
in tantum, ut qui pro Tiberio mihi erat, talia decan-
tantem non duris oculis refpicere dignatus fit. Juvit-
que fincerius, quod animum labor novus obleftaret.
Avicula qualiscunque in filvulis meis obvia fequentem
oculis per horulam fa;pe & quam jucundiffimb detinebat.
Coemeram ornithologos, quotquot dives librbrura dare
poflet Batavia : eorurnque le^io , ficut juvabat plus
quam alia , obleftabat audire interrogatos aucupes.
Sed cum jam multas aves per aucupes , multas per orni-
thologos COgnofcerem , hjEfit animus dubitanti; utrum
aves multas figillatiin paucis verfibus , utrum pau-
cas interius cognitas multis verfibus oftenderem. Mult»
paucis verfibus ex moribus maxime apparentibus de-
fcriptae meliores verfus pollicebantur. Paucas aves per-
cognitae advertere ornithologos , & eos ad fe trahere
pofTe videbantur , qui praeter cantum res in carmine
defiderant. Verfus , inopes rerum ignotarum , huic lite-
ris Latinis inimico faeculo oftendere , irritus videbatur
labor. Videramque aves , quas defcribere cuperem ,
fatis ignotas elTe maximi nominis ornichologis. GaJlos
lin-
XI
\
I
P R ^ F A T r O.
lingucc Latinae contemptores , & maximi utilis lingua:
deftruftores paene, ad legendum Latinum opus ex rebus
prolatis cogere , dignus animo videbatur conatus. Quod
ut obtinerem , attentionem prcecipuam ad vicenas tan-
tum volucres fatis vulgo cognitas reftrinxi. Vulgo
Qognitas prcetuli , auxilio futurus inftruftior. Inter
eas quidem loxia non eft. Sed inter primas illam de-
fcripferam cognitam ex captiva , & cui deinde complu-
rimas junxi feminas & mares ; junftteque mores & de-
fcript$ fpeciem non refutant » mfi quod roflra aliarum
minus deculTent , quodque minus ex facili cicurantur
aliqure , quodque crebrius folito ad nos transfugiunt,
forte tamen ob crebriora, & infolita qus tulimus fri-
gora. Sicut igitur in hujus avis defcriptione exiguum
ab aliis auxilium , multum in cjeteris habui. Amici &
confulti aucupes cura nihil nifi attentionem &ifidcm da-
rent, inhumeri per plus quam fcptemdecira annos id
idem praeftitere , quod Lionetus, quodque Vosmarius , &
Nozemannus , viri de hiftoria naturali fcriptis fuis opti-
mi meriti.
Tan-
P R ^ F A T I O.
MI
Tantam igitur adjuta , & tam diu ad vicenas aves co-
hibita attentio docuit, quod nullis in mentem venerat
ornithologis ; avium naturam pro earum patria non tan-
tum variare, fed & diverfiffiraam effe : avium perpaucas
in remotum peregrinari, quod plerjeque fub autumnum
facere videbantur , idque eas propter rationes facere
non pofTe, qum a nullis ojflenffE erant: avium vitas lon-
-giores effe oftenfa ab aliis experientia : avium conjugia
aut perennia aut multo faltem diuturniora effe, quam
creditura fuerat : aveg denique hominum vitte (Stfaluli uti-
lilfima & propemodum neceflaria elle animantia : ftultis
in eas legibus fevitura fuiffe. Nova & alia lefloribus pro-
mitterem, nili prffifationem diftet verecundia. Extendat
tamen illam tutela, quam quisquis author debet operi fuo.
In Diario eruditorum Batavo ignotus , fed fatis bene-
volus mihi feriptor , inconfideratum & inconcinnum
duxit, maluifle me ligata uti quam foluta oratione. At,
qui gratuitam vinete publicae praeftat operam , ut dextra
potius quam finiftra laboret manu, inconfideranter exi-
gees. Suo quisquis ut id faciat modo , concedendum
clt.
r
P R iE >F A T I O. xnt
•
eft. Carmina inter ambulandum proveniunt, pifcatoti
etiam & venatori. Quatuor aut quinque verficulos do-
mum reportans , qui nihil ceperat , laetus revertitur.
Non comitari folet ambulantem cura folutae orationis,
Confiderantur dicenda verfibus & perpenduntur ; cum
feftinet cura , cum in folutis metro fcriptis , non fatis
faepe conlideretur. Leftor verfibus profam eloquen-
tiam praeferens concedat fcriptori libertatem ex animo
& ex natura ipfius aque profeftam , quam quod ille ma-
gis profa deleftetur. Cogitet -efle etiam le6lores , qiii
praetulerint verfus, dolituri , fi aut Gratius aut Nerae-
fianus Cynegetica, non aufim dicere, Georgica fua fi
foluta oratione fcripfiflet Virgilius. Cultiffimae gentes,
qucC unquam inter homines fuerunt , libertatem inge-
niis auxere. Nicandroque & jEmilio Macro non obje-
cerunt populares fui , quod uterque volucres verfibus
defcripferat. Nec iuo illi tempore tantum , fed & fe-
cuto, operae pretium tulere ^ fama , & ab hominum
doftiffimorum exiftimatione. Cajus Plinius ex bis mille
voluminibus fuum naturae thefaumm conficiens, habuit
cer-
XIV
P'R M'F A T I O.
cert^ » quod excerperet, & unde compendium fuum in-
gentis famse compleret. Macri tamen & Nicandri tefbi-
monia, cum de avibus ageret, non modo ^ non rejecit,
fed ex bis mille feriptoribus cum centum diceret exqui-
fitis fe maxime ufum fuiffe , exquifitis Macrum addidit
& Nicandrum. Vides eorum nomina ficut decimo li-
bro, qui Plinii aviariuni fuit, & aliis libris plerisque,
ut optimorum teftiura adje6la fuiffe. Invenirem vete-
rum judicia Macro & Nicandro non minus favorabilia
& magnifica , fed cui non fatisfaciat judicium Plinii ,
nihil fatisfaciat. Nam ficut illud tam verum , quam
admirabile in tribus extremis libris , in quibus de arci-
bus agit , inventum eft , non potuit illud acre & ex-
tenfura judicium periclitari in difeernendis avium feripto-
ribus. Quod prteterea , ut dixi, confonans vetullatis
fama , quantum ad Macrum & Nicandrum , approbavit.
Licuit igitur , & fucceffit quondam apud cultiffimas
gentes tam amoenam materiam, quam aves funt, ver-
libus traflare , & poli renatas veterum literas quot non
poettE res naturae multo abflruliores verfuum materiaba
fe-
P R iE F A T I O.
XV'
fecere? Eorum opera, & operibus meritam apud erudi'
tps famam ante oculos ponere , licut a prtefatione mea /
res aliena effet ; congruenter oftendara duos recentio-
res & Latinos poetas , qui etiam av'e$ , avesque multo
cum applaufu defcripfere. Inque ea illos cultiffima gen-
te oflendam, quse merito jure nobis admodum non rao»
do cara fadla eft, fed & exemplo influit moribus noftris,
Indeque, oftendendo poetas eos, gratularer valdius mihi ,
nifi adj ungendum effet, ptene fute gentis extremos fuiffe,
qui Latinum carmen apud Gallos fcripfere. Sunt enim Galli
uterquc , & Galli , qui me adhuc puero vixerunt. Unus
Gallinam , alter Columbam cultillimis verfibtis , tamque
bene defcriptam dedere, ut apud nullum alium ornitho-
logum penitius eas aves «5c plenius cognoris. Jo. Antonius
Ducercteus , qui Parifiis anno fceculi trigefimo fexagena-
rius obiit. Gallinam: Columbam dedit Jacobus Vani-
erius , qui annos novem poft Pucercaeum Tolofe de-
ceffit. Notus eruditis Gallis & exteris uterque. Notior
Vanierius, quod Columbam fuam XV aliis libris junxit,
qui praedium ejus ruftigum efficiunt. Ducercaeus, qui
de
I
p R iE F-A T I d.
de rebus ad naturam pertinentibus nihil nifi Gallinam
& Papiliones defcripfit, poetica laude & cognitione avis
fu£B cequavit Vanierium. Minor eft apud Famam, quod
minus fcripfic. Vidi tamen in noftris regionibus , qui ad
praicepta Ducercsei Gallinaria villis fuis adjunxere , non
qui Columbaria ad leges Vanierii. Quod tamen prsefe-
rentiaj argumentum' raritas videbatur fecilTe Ducerctei
operis. Oftendens Gallinarium , oftendebat , quod ob
exempli raritatem, non imitabile, confiderabatur atten-
tius , & famam dabat villis. Sunt , qui voluere, ut
^ Gallinam Ducercsei Avibus meis adderem. Sed non con-
fulerem illis tam pulcra focia: & occafionem haud defpe-
ro, fi Deus vitam proroget, fore, Ducercsei opufcu-
lum dignis fociis junftum ut communius faciam. Sunt
apud me Dinvillii aves ineditse , Galli etiam & Latini
poetEB egregii: prteter & has Aviarium joannis Rotei :
& fi hajc opufcula cum Ducerctei Gallina jundla, juili
voluminis codicem non fecerint, addi poterint alias vi-
ginti aves, decem, duodecim aut quindecim verfibus a
me deferiptte. Sed dum , de meis jam editis avibus quid
ju-
P R iE F A T I O. ^
xvit
judicet fama, nefciam, non de pluribus oftendendis La-
tinis verfibus cogiftindum eft. Ducercseus Gallinam
fexcentis & fex hexametris verfibus expofuit. Editum
eft poema Parifiis anno fuperioris feculi nonagefimo
fexto : & haud multo ante fcriptumj fuiffe , docent
verius extremi.
Hcec ego Neuftriaca degens tellure canebam,
Attonitis Rheni dum Gallus vi61;or in oris
Fefta triumphali prascingic tempora lauru.
Jam Stinkerkaei fumarant fanguine campi.
Tu quoque, prsetentas muris dura fulminat arces.
Et trepidum afpeftu Lodoicus territat holtem ,
Ingens corrueras (triplici licet ordine vallum
Surgeret, & grandes regnarent undique folTae)
Spectante Auriaco, Batavo indignante Namurcum.
'Vanierii Columbae quantumcunque cognite &nonnihiI
polium adjungere , plerisque amatoribus ejus ignotum.
Scripferat ediderat hanc credo) Tolofae , cum an-
ifi *
num
XVXII
P R iE F A T I o.
num vix excefferac vitee vigefimum. Prima editio,
(quam ex dedicatione fecundee editionis preeceffiiTe
credo) nunquam oculis meis, diligenter licet in Galliis
perquifita , oftenfa fuit. Oftenfa eft fecunda , quas
anno, fuperioris fseculi nonagefimo fexto cum Vitibus
& Vino, duobus alteris Prtedii ejus Ruftici libris , cum-
que Ducerceei Gallina, Parifiis data eft. Dedicationem
habet hsec editio , quam, li tura fafta primum effet,
non in tertia editione, undecim annos poft fecuta,
rejecifle author videretur. Potuit lolofanm curiae prcB-
fes , cui infcripta fuerat Columba , b vivis deceffilTe.
Sed prioris patroni intra undecim annos fa6la oblivio
tara praeceps videtur, ut dedicationem antiquius credam
faftam fuiffe. Tum fcilicet, cum fcripta, & forte To-
lofte edenda fuerat Columba. Quo anno Columba fcripta
fit, teftantur extremi poematis verfus, in fecunda edi.
tione & qui in nulla poft fecuta videntur. Ideoque
oftendi merentur : funt novem , & tales.
Ha'C cecini fuper ingenio cultuque columbi:
Bello & pace potens placitas quo tempore leges \
Ac-
P R ^ F A T I O.
XIX
\
Attonito magnus Lodoix dabat arbiter orbi.
Jamque triumpharat domitis prasdonibus sequor.
Et conjuratas inimica in foedera gentes :
Junxerat & geminum nova per commercia pontum.
Cum majora movens animo fortiffimus heros
Hsereticam oppreffit peflem , viftorque volentes
Et Chrifto populos & avitis reddidit aris.
Sicut ex iis verfibus vides Columbam anno fasculi prioris
oftogefimo quarto fcriptam fuiflfe » indeque fcriptoris SEta-
tem colligis, qui viginti annos ante die nono Martii haud
procul Biterris in vico Caufes natus fuerat : vides ex re-
jeftis in tertia editione verfibus , authorem aut invidio-
fos verfus damnaffe , aut jam intellexilTe Regem , revocati
Nannetenfis edifti psenituilTe. Tertia Columbse editio
novem alteris Praedii Ruftici' libris jundla, data eft Pa-
rifiis anno fceculi hujus feptimo apud Joannem Le
Clerc, via Jacobaia, ad infigne Sanfti Lamberti e re-
gione Sandli Yvonis. Eftque hcEC pulcerrima omnium ,
quam vidi, five typos, fiv'^e figuras, decem libris prae-
* * 2 ' fi-
I
, sx P ^ ^ F A T I O.
fixas, vides. Propterea etiam pretioia, quod aliquot
vcrfus aut omiflbs habet , aut pofl; ita mutatos , ut omiffi
videantur. Sicut editio Columbm, quam fecundam ha-
beo , verfus trecentos tantum & viginti tres comple-
ifiiitur (connumeratis novem verfibus, quos author ^ ut
dixi , rejecit) tertia verfus habet quadringentos & vi-
ginti fex. Credo fecutas fuifle editiones ante ultimam
i ‘ ■ •
authoris , mihi non ollenfas. Ultima autem ab authore
anno faeculi trjgefimo data, verfus continet quadringen-
. jtos & quinquaginta fex. Effetque hcEcauftior &corre£ta
& extrema authoris, omnium optima , fi figuras haberet
figtiaris editionis fecundte bonitate pares , & , fi typis majo-
ribus elTet fafta. Novem licet annos pofi: author vixerit,
Columbam nullo pofl: verficulo, nec & ullo etiam ctete-
ros Prtedii fui libros inauxit. Nara fi quos emendatiores
verfus reliquiflet , operi celebrato , ab ejus foqietatis
hominibus additas.Xuifient editionibus, qute crebrm ejus
mortem, Parifiisque, fecutaj fuerunt. Longior in utro-
qqe fgrjptore oftendendo fui, quoniam ad eorum exem-
pla deferiptiones avium mearum, pracipue extremas, di-
rexi ,
F R iE F A -T I O.
XXI
f£xi., maxime etiam , ut a tantis exemplis argumento
meo accederet dignitas.
Nolo fidem vifis , aut mihi ab alip quoviscunque relar
tis, adftruere. Judicio in accipiendis relationibus me
ufura puto : &. veritate fcio in iis, quse juxta oculorum
meorum fidem retuli. Nihilque de ulla ave tam prodi?
giofum habent verfus mei, quam quod de Polonis vul-
pibus' in fuo refert Antilucretio Poligniacus : & qui ta-
men a nullo non creditus fuit, propterea , quod ligata
narrator ufus eft oratione. Cumque , de vulpibus quod
refert, doceat, quadrupedes seque ac volucres, pro
patria variare , vulpes Polonos ejus oftendam. Multo
eos numero elfe feribit in iis Sarmatiae partibus parum
ab hominibus infeffis ; congregari , gregesque gregibus
bellum inferre, pugnantesqtw mifceri fic, qt ,in acie non
nifi hoilem laedant aut interficiant : viaorias propiores
de captivis cogitare , captpsque hoftici gregis feponere :
non ut eos poft fcevius trucident, fed ut grex victor
fervitiis non indigeat , quibus & mox ad ampliandas
foveas utuntur. Captique non modo Ripulas , ad fter-
♦ ♦
3
ncn.
XXII
P R iE F 4 T I O.
nendos fovearum leflos , fed & remotiorem predam
^ore ad foveas contrahere jubentur : praedsque aut palea-
rum devecbio ob fubitum frigus fi moram non patitur,
domini captivis pro plauflris utuntur: fternuntur fupini,
interque ere£l:a fupinorum crura coacervant , quidquid
oneris ventres ferant. Tum caudas onuflorum ore cor-
ripiunt,
'Erafoque vias miferorum tergore verrunt.
Id fe non accepiffe ab aliorurn ore , fed oculis fuis vi-
dilie teflatur Poligniacus,
^ qua turbidus ire Danaftris
Incipit, & patulos Dacorum allambere campos.
Quid ad hoc vernae hirundines , lacu emergentes Nor-
vagica , aut cavo arboris trunco in noftris terris pro-
deuntes ? Verfus & notas legerit, dabit fidem illuftriffi-
mus Guenaldus relatis & vifis meis. Novi,- & vidi hu-
maniffimum ejus animum. Contigit enim Parifiis, aves
in regio imaginum mufeo pulcerrim^ depiftas, un^ am-
bo ut videremus. Mihique tam, ignotus cum efiet nomi-
ne,
P R .-E F A T I O.
xxiit
ne, quam ego ipfi ; coqtigit, poftquam de patria me in-
terrogaflet, aliquas aves, quae apud nos eflent, & quae
non eflent, oftendere ut rogarer. Proptereaque «Sc. me
ignotum in Turdis , puto, allegavit, ficut nominatim in
Hirundine & Ciconia. Ego autem fimul ac de fafciculo
avium, in pergamenopiflarumjdifceireramus, ejus nomen
a cuflode regio aecepi. Gratulatusque mihi fum non fe-
mel, ornithologum illuftrem etiam ex vultu innotuilTe,
quem multa faepe cum jucunditate legi. Sed a fcriptore
tant£e authoritatis negata verfibus meis fides , cum no-
tas videbatur avibus meis necelTarias facere , notte judicia
ipfius,ficuf aliorum fcriptorum&Nozemannicariflimi viri
impugnarunt. Idque negatte fidei nimis memores , fi acrius
interdum fecerint, profitetur ferius fcripta praefatio, illu-
ftrem fcriptorem merito fuo maximi a rae fieri , & cordi
mihi ejus amicitiam, promptumque obfequium fore, fi
hoc uti forte voluerit in ulla re, aut in habenda noftra*
tis avicula notitid.
Dixi jam fuperius me prsetor has nunc editas, alias
decem aves fcripfifle. Earum quidem plurim® typis
Jcxiv P R ^ F A T I 0.
jam figillatim ofteiife : non vero , ut nunc fun6
Dies diem docet : &,■ li non multo emendatior, plenior
ta6ta eft defcriptio. Gaviam hexametris plusquam fep-
tingentis , & Anatem haud multo minoribus numero
defcripli. CatersE ofto aves elegis oftenfer&hfe Alcedo
iunt, CicoHia, Turtur, Cornix, Corvus, PalTer, Frin-
giiilla & Perdix. Sed harum priorum decem auftior editio,
annis plusquam tribus & propemodum quatuor fub
praelo allit magis , quam fudavic : tamque algens fi fe.
quatur diftribiitio , non fperem fore , alias decem
junaim recufas ut videam. Notas faltem feniori addere
difplicuerit: eoque magis, quod opufeulis aliis pridem a
me fcriptis, corrigendis, edendis aut conjunftim recu-
dendis impendendus ett labor. Pigrum tamen me, an-
no licet jam feXagefimo impleto, non efle, oftendent
Icones quaedam illuftrium virorum, intra paucos menfes
lucem vifuree. Dabam b«c Groningae die XXXI Januarii
anno MDCCLXXXVII.
i f
ger.
GER. NICOLAI tlEERKENS
AVES FRISICjE.
ALAUDA.
•P rima avium noftris dicetur Alauda libelliSj
Omen felici nomine quod det avis 3
(Quodque licet multum de frigore , deque malignis
Aucupibus tulerit, mox' tamen aftra petit.
Prima avium, firaulac de frigore bruma remifit,
Sol firaulac pifces tangit, alauda canit, (i)
Nec placet ulla magis, quam quae fuper aethera fummum
Vcfta canens , hiemem praeteriisfe monet.
Sufpicit ad primas , quas audit ab tethere voces ,
IO Ac cecinilTe domi narrat arator avem.
Eftque dies anni pro tempore lucida , cantu
Quam recreat , pluvio non fubit aftra die.
A .
Uni-
2
GER. NICOLAI HEERKENS
Unica tam rcfto contendit in aethera gyro ,
Unica dulce, volans, inter & aftra, canit.
Singula qusque dies, non folo ut tefte refertur,
' ' Septena volucrem ducit in Rftra vice. (2}
Temporaque obfervat , Sicula meflbribus ora
Ceffandi tempus voce filante dabat.
Poftque dies medios audita mefibr alauda
20 Ad falcem rediit & grave ruris opus.
Curfibus aeriis & frigus cantibus obftat ,
Quod per humum cogit pabula fola fequi.
Qureque canunt , ab amore calent; frigufque reverium
Igne novo focias forte calere vetat.
Non minus ad venerem citius nidumque* vocatur.
Quam, qui defcribunt, teftificantur , avem. (4)
Martius extremus mihi prrebuit ova voliiciis ,
Ante dies Maii quam peperifle negant.
Nidificat fegetes inter, perqne herbida rura ,
Qmeque frequens juncus ftirpsque paluftris obit.
Quos ponit nidos , inflexo gramine condit ,
Arva quibus radens falco timendus erat.
Et
I
4
A L A tJ D A.
3
Et pluvias arcet vifendo tegmine nidis j Cs) '
Quos nimis efuriens fepe relinquit avis.
Ovaque dicuntur per folis habere calorem
Plus animffi , incubitu quam daret ipfa parens.
Sed quibus ovorum non provida mater habetur ,
Dicetur pullis confuluifle fuis.
Ta6la hominum manibus limulae Cunabula fentitj
40 Sentit enim , implumi cum grege carpit iter.
PeCloreque & roltro provolvere corpora matei*
Dicitur, ac tutam non prope credithumum.
Ter parit , & curas aelLatera extendit in omnem 5 ‘
Sirius ut cujus fmpius ova coquit.
Bis matrem Saxo , femel & Silefius autllor ( 6 ) '
Scribit avem fieri , frigore nempe poli.
Sed fi nullum animans natura borealibus oris
Foecundum minus eft, cur minus elTet avis?
Frigidior noftris quantum Silefia terris,
50 Saltem ubi fe planis Odera fundit agris ?
Terque, fatis conftat, nollram peperilTe volucrem,
Aufoniis partu matribus ergo parem.
A 2 ^ . Af.
/t
4
GER. NICOLAI IlEERKENS
AlTervatque fuum conftans natura tenorem ,
Alterat & caufa nulla creata levi.
Adde , brevi numero quod parturit ova , brevique
Quod cubat, & teneras tempore pafeit aves.
Adque fui curam curfumque repente valefeunt,
Et Majis volucres idibus eflTe folent.
Quid faceret, dulci caritura libidine mater?
6o Poft cantum ctelo nec genus ulla daiet?
Taraque frequens quinis avis afpiccretur ab ovis?
Omnia qute tefteni mente caieie docent.
Et tamen huic tefti tam vano praebuit aures ,
Buffoni celebres qui modo finit aves.
Plus apud authores dubiis obnoxia les eft.
Transfuga fitne latens per grave frigus avis?
Nil primum ftatuas, volucri quod in omnibus oris ,
Conveniat , juveni conveniatque feni.
Non latet ulla locis, fugit & neque frigus in iliis,
70 Quae femper vicium dant loca , quteque tepent.
Sed minus apricis tepidisque receffibus , algens
' In vicina fugit ; parsque manere folet.
Pars
ALAUDA.
5
Pars juvenilis abit, feniorque pericula curfus
Qiiod timet, aut frigus quod ferat acre , manet.
Nullas fervat hiems , qua montibus ardua tellus.
Aut borete propior frigora fa:va facit.
Sopita Agricola, cui tefli credere fas eft,
Vifa fuit fcopulis Saxonis ora tuis. (7)
Contra ubi Vandalicum fe Villula fundit in ^quor,
So Fert hiemem planis aptior ales agris.
Kleinius inde avibus nunquam fugientibus addit,
Gallia quam profugam noflraqiie terra videt. (^8)
Nos profugam fcimus , quod , hiems ut fervet alaudas.
Ter numerat plures Pleias orta greges. (9)
%
Pars igitur fugit, vicino indufta tepori,
Aura fimul noftris prima rigefcit agris.
Credere non poteris per frigora prima latentes ,
Vandala quas cjelum bruma tenere videt.
Sed quoque Vandalicm per frigora faeva latelcunt.
90 Sub faxis jundlas arboribusque vides.
Nec procul a vero eft, quod avis, magis Ar 61 ica quas fitj
Intenftin:! frigus condita vitet aquis.
A 3 Per.
6
GER. NICOLAI IIEERKENS ^
Perfimiles vidit ftagnis latitare fub altis^
Borrichius, Dano clarus in orbe fenex; (lo)
Atque ubi longam hiemem beiic fturnus , hirundo , va-
Ciu’ ibi longam hiememnon & alauda ferat ? ([nellus j
Adde 3 quod & frigus' gelidis ita pi revenit oriSj
Non ut fe tepidis inferat ulla locis.
Nec dederint contra penetrabile frigus afyliim ,
loo Qiias fcopulus fedes & cava quercus habent.
iJna prdus igitur fufceptas protegit undis,
Exmrgens terra fervet ut seltus avem.
Sed dum teftis abefl; , non divinata tuemur.
Fama quibus veniens forte datura fidem eft.
Noftraavis, ut dixi, per frigora nulla latefcit.
Sed qu^ turba manet, fert grave frigus agris.
Et quce tura volitant, cicures velut, horrea Circum
Rufiica , perque vias perque falic^la volant.
Pafieribus volitant, fpizis, & acanthide junaae,
Ijo Noaibus auxilium fint ut utrimque fibi.
Noaibus omnTs enim tam diffona turba coire,
Angufiijquefolet, qua qava cunque patent.
'Foe-
alauda.
7
Foeni ingens cumulus , cereali ftramine te£lus ,
Q^ai ftat agris, jungas fepe recepit aves.
Noftibus exactis , qua3 lucem tertia ckIo
R eddidit hora , greges radere cogit agros.
Graminibus fegetumque herba vefcantur , oportet,
Junfta quod inventas turba flagellat opes.
Ergo ut dura avibus, nec larga manentibus efl fors:
I ao Qrws vetulas auceps calcis ab ungue videt.
Qrite fugiunt, noftrisque locis per frigora defunt,
Difcedunt, ftrepitum non faciente fuga.
Advena turba tamen per Gallica rura notatur,
Aucupibusque frequens praecia venire folet ;
Nec minus a Batavis capiuntur vere propinquo ,
In patriam reduces dum mare verfus eunt.
Sed quibus hibernas cotjuus interfecit alaudas,
Corpora macra , veru non meritura , necat.
Adde , quod infelix male maniis offibus efca
130 Stepe comeftori vifcera tota fecat.
Queeque canit volucris tam dulce diuque per auras,
Septembris primos nec filet ante dies,
A 4
(
GER. NICOLAI HEERKENS
Inftar Jufcinias , per leges tuta volare ,
Debueratque tevum vivere pofle fuum.
Deftruitur noftris minus , & fi prcedafit, oris,
Prcedafit, ut caveis fingula fola canat.
Prima eft cura marem legere , & cura altera pullum ,
Aut getas cujus non lic adulta nimis.
Spernit enim fenior caveam, fpernitque doceri,
140 Si quid avem cantus forte docere voles.
Sub cauda maribus brevis una nigerrima pUima eft,
' Et macula auriculis nigra fubefle folet.
Quemque fenemnoris praelongo calcis ah ungue, (12}
Vitalis, cavea nec tibi cantor erit.
Vimina , feu caveam virgarum argenteus ordo
Formet, avi ut bene fit, nec dabit, unde canat.
Sed , fit ut ampla domus , purgataque fsepe, neceffe eft,
'Puraque captiva; fternat arena folum.
Sa?pe virens cefpes, renovetur ftepius unda,
150 Efferat utque folo fe viror ille , juvat.
Cumque falutari fuper omnia gaudeat aura ,
plurima, des, caveam perflet ut aura tuam,
ALAUDA.
9
Vere novo imprimis, fac, pendeat ante feneftras:
Mirum eft , ut ftreperis urbibus inde canat.
Dicitur expertis , tricenos pofle per annos
Vivere. Vixit avis cognita quinque minus.
Hordea nec prsetcr, paleis mundata, dabantur.
Raraque de trita cannabe menfa fuit.
Nec tamen arguerim, quod braffica fecla minutim,
i6o Herbaque, fi defit braffica , detur aVi. (13}
, Cordaque fubjungas confcifla, minutaque valde.
Libera vermiculis, ut bene vivat, eget.
Liberaque in bruchos fertur, viridesqne locuftas,
Quosque obleftat avis carmine , purgat agros,
I
1
A 5
I
10 - GER. NICOLAI HEERKENS
*
N O T iE.
(i) Ferfu 6. So! pifces fubit apud Frifios circa diem XX Januarii,
quo circiter tempore interdum, frequentius tamen cantus incipit alauda
iiieunte Februario. & apud Silefios fecundo menfis hujus die confuelle
cantus incipere fcribit ]o. Colerus. OEcoiiomia ruris Lib. XV. 475.
(2) Verfii 16. Qui teftes dicunt fepties de die ala.udam canere, inve-
Hiuiitur apud Aldrovandum , tom. II. lib. X.pag. 836.
Cs) 17. Alaudam nunquam' meridiano tempore canere , &
ceffandi tempus meObribus Siculis filentio fuo fecifle,fcripQt Theocritus
Eydillio VII.
Verfu 26. Scriptores avium, prope ad unum omnes, dicunt raenfe
Majo prima vice alaudam parere: qua in re dofti viri, qui fe e.xfcri-
bunt , rulticorum pueris refelluntur,
(5) Verfu 35. Nidi habent aditialem viam ad duos pedes longam ,
gramine, inflexo contectam, iiidoq,ue prtemunitam , ut avis cx alto ad
ova fua defeendens, accipitri aut fpeculatori infidiofo nidi locum non
oftendat.
(6) Verfu 45. Fiifchius Lipfienfis imagines avium dedit, coloribu.s
diverfiflimas plumas vivide imitantibus, fumptuofum opus, nec minus
in deferiptionibus adjetfliis curatum ; fed in quo contra experientiam
communem duas tantum cubationes dedit alauda.% Unamque cubatio-
nem
t
\
/
«i
/
I
alauda. II
nem SileOis alaudis dat Suencfeldius in Aviario fuo Siiefis, quod opus
edidit anno tertio Oiperioris feculi. fuit medicus Hirsbergenfis , quod
eum vixiiTe denotat in Silcfia plana minusque frigida,
(7) Fer/u 77 - Georgius Agricola fcripfit de animantibus fubterraneis
fommentarium, iiique opere ifto notiffiino de alaudarum fomno hiemali
' loquitur quod tamen ornithologos nequaquam advertiffe videtur; quam-
vis opus a viro non minus probo , quam pliyficarum rerum fcieutiffimo
fcriptum fit. Vixit in Saxonitc parte maxime montofa, qua^ Misnia di-
pitur, jamque annos ante ducentos quinquaginta,
C8b Ferfu 81. Tac. Theodorus Klein attentus avium obfervator. fcri-
ptorque brevis & minime nugas fequens, dicit alaudas m agro Gedanenfi per
' hiemem videri ; frigore autem intentiore fub arborum veterum radici-
bus , fubque faxis in agro obviis latefcere. Indeque avem minime trans-
fugam & erraticam credit. Quod verum eft in omnibus terra: partibus,
prsterquara in iis, qus ad vexandam avem fatis gelid» funt, fed ex quibus
volatu unius diei in tepidiora loca perveniat, dicendum igitur, uti tepe
de avibus Arjfioteles : non peregrinatur nifi iu vicina.
(9) Initia autumni defignat Ovidius plerumque per ortum pleiadis,
qu* apud nofirates ante Septembris idus videtur, ab iis vero idibus
ufqiie ad idus Octobris maximi greges alaudarum apud nos videntur 5 ;
jn Silefia, uti Colgrus tefiificatur.
(10) Operte pretium eli: Olai Borrichii verba adducere. I» commen-
(
12
GER. NICOLAI HEERKENS
tario de animalibiis hieme fopitis ita loquitur pagina 31°- « neque in
, Dania noftra alienum eft videre , extrahi paludibus Humorum, vanello-
’’ rum, hirundinum manipulos, fundis earum impada fufcina pilcatoria. .
„ Stnpetque nauticum genus , pro anguillis lisreiitem ferro videns lon-
„ gam voiucrtim fibi innexarum feriein , quam foco admotam ex ifta
” hiemali morte refufeitant” in academia Hafnienfl commentarium prte-
legit, virumque gravem fumma fide & eruditione notum, ita apud fuos
loqui & fcribere velle, ut mentiri videatur, quis credat?
(n) Alauda juxta Colerum canit ufque ad diem Bartholomxi in
Silefia. ' ,
Kleinlus fcribit alaudarum attatera cognofci ex calcis ungue
longo aut brevi, avi ambulatrici is unguis ad incedendum datus. Conra-
do Qetncro vifus eft squalTe duorum pollicum latitudinem,
V13) Qu!e de alaudarum domefticarura viclu dixi, licet ex propria
experientia habeam, confirmantur tefiimonio Coleri. vide ejus Oecono-
miam Ruris libro XV pagina mihi 475. corda etiam rainutmi confciffa
dabat Romanus obfervator Olina. fed huic foli non fideres, quod avi-
culis fuis femper minus a;vi attribuit , quam apud bonos cuftodes
habeant.
l
to-
13
L O X I A (i>
Ivoxia , mandibulis fe deculTantibiis ales
Unica , habet pennas vireo pene tuas.
' Corpus habet majus, caput & firo corpore magnum,
Congener unde tibi pyrrhula vifa fuit.
Sed neque pafferibus caput efl pro corpore parvum,
\ De quibus, ex facili quod cicuretur, habet.
Turdis, non video, fimilis quod dote fit ulla.
Ec genus inde etiam ducere fertur avis.
Quidquid id eft : filvis aetatem degit in altis ,
IO Piniferis gaudens acriisque jugis.
Nidificat noflris igitur procul abfita campis ,
Transfugaque autumnis, nec nifi rara, venit.
Cumque venit, totis evifeerat omnia ramis
Poma, cibum rapiat femen ut inde fuura.
Nec minus obflrepitans cerafofuper arbore, gemmas
Nafcentes ramis depopulatur opes.
Non nimis unde hortis venit acceptabilis hofpes.
Ultra quam credas , queis dare damna folet.
Sed
14
GER. NICOLAI HEERKENS
Sed non fepe venit, nuraerofaque turba mofatut
20 Tam nihil, ut, longum quem premit, ales, iter.
Vidit hiems caveis habitantem tertia noftris,
Qiias hofpes domui plus ave carus habet.
Non quod dulce canit , licet omni tempore leeta
•Voce fonans , nullo fit taciturna die.
Sed quia fponte cicur fafta eft, & pervolat ajdem.
Mille jocis omnem quam recreare folet.
Nofcit amatquefuos, humerifque fuperftat eorum,
Quos, vehementer amans, gaudet adelTe libi.
Noftefiibit caveam, fcque in fua tefta receptat,
30 Nulla ubi membra domus aut nimis aucla videt.
Tamque cicur vifa efi, non intellecta , feroxquo
Cum nimis, & rupto carcere vifa foret.
Ssepe quidem caveam roftro vexarat adunco ,
Sa;pe omnes virgas, quoe loca fedis erant.
Tandem Indos polles & ahenea clatra peredit,
Veftibulumque domus pervolitabat avis.
Sed fimul altorem confpexit amata ferentem
Semina , ligna metus nec dedit ulla fugae.
Bis
L O X I A.
■4
i' ■
15
Bis ter ubi recipi manibus fe pafla fuilTet ,
40 Janua captivas femper aperta ftetit.
Pofi: neque vexavit caveam virgasque fccliles.
Nec fibi plus alio vifa placere loco eft.
Exit avis, quoties vmltura refalutat amicum,
Caraque prs folita cannabe fercla videt.
Fercula cara nuces nuclcique & femina pomi:
Nullaque araneolo carior efca venit.
Itque ruitque foras, quoties venit ante feneftram ,
Quh mea per brumam pabula paller habet.
Sed fatis ante oculos avis unica. Qualis in altis
50 Montibus, & volucris fit fera, fcire cupis?
De Gothicis, fcopulifque tuis Norvegia ad Helles
Litora , filvofis fertur inelTe jugis.
Omnibus autumno pars plurima montibus exit ,
Sed nimis Ar£lois non fit ut ulla fuper.
Forte jugis Gothise profugas Germania fervat,
Teutonicisque jugis noitra fugatur avis.
Nam fi, quge Gothica eft, nimis auflrumverfus abiret.
Tam fuga, quam reditus vix faciendus erat.
Non
GER. NICOLAI HEERKENS
i6
Non natura jubet, quod fit grave, fitque periclo 5
6 o Partubus & vernis cur mora fsepe foret.
Turba deinde fugax tantum in vicina recedat.
Ne patrias pereat fenfus & aura gregi.
Non mihi aves vernas quisquam, Nilotide terra ,
Deque tuis revocet Guinea terra jugis.
Tara procul unum hominem fpes impia diftrahit auri.
Proximior patrias, quod juvat, ales habet.
Quod fi ita non eflct, vix avia turba rediret.
Terraque multa fua fa?pe careret ave.
Tot femel in Batavo fringillas litore raerfas
70 Vidimus, Arftoo vix quotdn orbe volant.
/Ellu projeate ftadia ad bis fena tegebant.
Litus : & has turbo liraverat unus aquis !
Qiiid , fi bis fpecies tantam ferat una ruinam ?
Cafibus immenfum faspe fubeflet iter.
Non ergo ulterius , quam fit fatis , ulla recedit ,
Ha;ret & in primis transfuga forte jugis.
Sed mea de Gothicis, feuLoxia Teutonis ales.
Tres annos magni pars fuit ante gregis.
Grex
i
L O X 1 Ai 17
Grex ut multus enim , magnus venit : itc^ue per hortos,
80 Pomiferumque brevis deftmit hora nemus.
Abftinet & volucrem ftrepitus nec ab urbibus ipiis.
Innatam Ulvis fepofitifque jugis.
Dicitur hiberno nidum fibi condere Jano:
Fabula Vandalico credita jure feni.
iNulla filis hiemem preefumit amoribus ales :
Nec velit hoc gelidis vivere fueta jugis.
Si tamen hibernis pareret glaciata pruinis*
Ad Veneris, credo, vere rediret opus.
Nam quiE de parvis ales vice parturit una*
po Et quatuor tantum, quina vel ova parit?
Congeneremque author parientem vidit Aprili j
Undique cui noftram fcripferat effe parem.
Non dare conor aves, quas ingens educat orbis*
Sed data follicitas pagina mentis erit.
Autumnis, 'dixi* patriam quod transfuga mutat.
^ftiis id fieri tempore tefte caret. (3)
Proveniat paucis autumnum folibus ales,
Prtecoce de patriis frigore pulfa jugis.
18
GER. NICOLAI HEERKENS
Et projeaa noto, diftantibus adfit ab oris.’
100 Sed meffis profugum non videt hora gregem :
Meffis, & id tempus , volucram quod fervit amori.
Tam natura nihil, quod prope pugnat, habet.
Gefnerus nutrivit avem , mutamque per seftus
Afferit: una quafi denotat omne genus!
Naturai errorem pittat alter acumina roftii:
Curva tamen terris omnibus efle folent.
Err^retne parens rerum tam femper in una
Alite ? cui pra;ftat, quod fuit error , opem.
Afpice vcfcentem. nucleis ut acumine femen
no Extrahit ! ufpendet, qua male flaret , avis 1
Plittacus in cavea non tam bene pendet ab ore,
Unguibus inquirens fcilicet o e locum.
Unguibus hceret avis , cura tollit acumine roftri
Difficilem ramis corticibusque cibum.
Pfittacus arte pari filvis fibi confulit Indis.
Cui roflrum vitio quis putat elTe fuum ?
Plittacus utque, cibum libi Loxia poirigit ungue,
plittacus & dici Teutonis illa folet,
Teu-
co
L O X I A.
^9
Teutonia , dixi , profugcam me credere noftram )
120 Amafis ad fontes, quamque Vifurgis habet.
Tamque.prope eft nobis , licet annis pyrrhula raris3(4}
Vifaqae fub brumam non niimerofa vmnit.
Unde, frequens volucris natalibus an fit in oris,
Haud numero veniens turba minore docet,
Pyrrhula, quod fcimus, Cherufcis plurima reflat,
Tum quoque, cum vifa Pleiade multa fugit.
Alpibus in mediis turdos merulasque November (5)
Pene mihi medius faepe videre dabat.
Et tamen , ut notum , pars plurima montibus exit ,
0 Ad primum planis tradita frigus agris.
Quod qui perpendes, juvenes difcedere forte,
Et fi non juvenes, dixeris ire fenes,
Forfitan & media volucres state morantur :
Turbam omnem haud peregrbfemper abire, fatefl.
Dicimus, haud feraper: quia, quafera frigora regnant.
Non peregre folitas ire moramur avms.
Uoxia plus aliis tamen acria frigora perfert,
Ut quam etiam pelagus trans glaciale vides,
B 2 An-
lO
GER. NICOLAI HEERKENS
Analia Gronlandis trarsmilTam accepit ab oris. ( 6 )
o
140 Scis, quam fub gelido terra fit illa p^lo!
Tamque parum acceffo qute conditur orbe volucris,
Certa parum numeri dat tibi figna fui.
Ar£tos prsBcipuG fi devia, mittat eandem
In noftras profugam Vefpuciique plagas.
Cenfet enim id fieri feriptor , cui defes habetur
Loxia, natura nec numerofa fua.
Sed nimis attineor feriptorum erroribus. Ales
Notior haud alias, quam celebramus, erit.
Dicitur Houtuno prifeorum Loxia. Prifeis (7)
150 Loxia, non video, cognita quod fit avis.
Non Aldrovandus, nonOlina pinxit eandem,
Ovaque Zinnannus, qui fibi nota dedit.
Unde jugis Italis ignota vel abdita vald6 eft,
De qua tam Veterum quam nova fama filet.
Olina congenerem, Grsecisque Belonius oris
Vidit, Ariftoteli quam latuiffe putes.
Nam, licet haud roftrum cruciet p er acumina, roftro
Prtefignis craffo eft, indeque dida foret.
Cum
L O X I A.
3tl
Cum tamen haud patrias habitet, neque pervolet oras,
160 Quae reflant, noflrae verba dabuntur avi.
Pene videretur quod vireo , diximus : eflque
Perfimilis , vultus qute fedet ante meos.
Sed virides inter confpeftas Pleiade rara ,
Pars prope canefcit , pars prope tota rubet.
Obfervatque ididem filyis Meliboeus in altis , (8)
Qui tamen k viridi tegmine dicit avem.
Nidus ibi, pini fub ramis abditus imis,
Vifus Marte novo eft, ovaque trina tulit.
Teftibus id didici : fed quis color effet in illis ,
17® Nefciit haec ryferens , quod rude vulgus erat (9}
Ad quam avis aetatem, caveis rarillima, vivat,
Quis nifi pro certis dans fua vifa canat ?
Olina congeneres ad feptem credidit annos
Vivere , fed volucrum non probus altor erat.
Nam minus affignat plerisque volucribus aevi , ,
Quam fcio , fervatis non male , pofle dari.
^tas grandis avi fua lumina contrahit, inque
Palpebris rugas feria monflrat anus.
3
Id-
22
GER. NICOLAI HEERKENS
Idque valet: quantoque magis venit ales ad annos,
iSo Apparere magis tradita figna vides.
Nondum figna oculis liabet htec mea Loxia: nondum
Seria, nec, tanquam cogitet usque , Tedet '
Lafciva ell, ut pullus, avis. Sponde|Tet & augur ,
Quod faltem captae vita biluftris eat.
Manfus deinde cibus, moresque & fortia membra
Non EEvi volucrem perbrevis efle docent.
Vivacemqiie facit, quod Pfittacus effe videtur,
Sed tibi pro certis non mea vifa cano.
L O X I A.
»3
N o T
(i) Loxis nomen recens. Avem veteribus iudiftam, denominavit
Gefiierus ; Horainisque Germani Latinum vocabulum fecutis fcriptori-
bus placuit. Neque durum eft, & infelix; carmini certd convenientius
coccotlirauftis non fuiffet : quo nomine ab Hefyehio & a recentioribus
loxia; congener denotatus fuit. Coccothrauftes Loxis fatis fimihs,
excepto roftro , quod per acumina ille non decuflat , & quod craffius
eft & brevius, quam in Loxia. Unde pro eadem prorfus volucre fumt
non poteft. Quaimimque a congenera differat , argumento eft, quo ,
ob roftrum fe decuftaus , unica avis Loxia ab aliquibus eft appellata.
Et in omnibus linguis hodiernis proprium fibi vocabulum accepit. Bel-
gxtKruhbek dicitur, Gallice Germanice Kreusnable etiam
a viridi colore Grunits,
Sicut vero libenter utramque avem congenerem dici fino. Sic ridicu-
lum habeo, congenerem Loxi® pyrrhulam dici, roftro, colore, cantu
& magnitudine differentem ! congeneres dixit homo Gothus , &
imitatores non defunt.
Ferfu 54. Non unus avium feriptor media hierae Loxiam dixit
parere. Quod fabulam efle primus fcripfit Kleinius, civis & fenator
Gedanenfis, judicio fuo optimo hac in re ufus.
B 4
(3)
GER. NICOLAI HEERKENS
H
(3) Ferfu p6'. Loxiam nulla certa peregrinationis tempora habere
conjedlantur Edwardus & ilUiftris avium fcriptor Buffonius, Sed ex hac
opinione confequitur, avi certum nidificando tempus non efTe , quod
omnes habent ali» volucres. In Suecia certe hiemem nidis non eli-
git, ubi avem frequenciffimam per «datem effe, fcribit Linna;us.
(4} Ferfu izi. Pyrrhula (^quam Belgicd Fringillam auream, crede
ob cantus excellentiam, dicimus), licet per omnem Europam, & ad
Vifurgin frequens fit avis , noftras oras raris autumnis per tranfit , Loxiis
tamen frequentius, anno feculi oftuagefimo noftratibus vifis: aucupes-
que feniores dicunt , eas non ante , nili bis obfervatas fuilTe , fua rae-
Dtoria.
(5) Ferfu 128. Anno fseculi fexagefimo primo , e Italia difcedens,
menfeque Novembri per Allobrogum Alpes iter faciens , quod 06I0 cir-
citer eft dierum , in omnibus diverforiis prtecipuum non modo ex turdis
& merulis cibum inveni , fed & eas ayes complurimas vidilfe me voli-
tantes commemini , licet omnia , tara valles quam juga , nivibus elfent
contetda.
(^6~) Ferfu 139. Edwardus Avium defcriptor Anglus ex Groenlandia
sccepit Loxiam per pifcatores balsnarum; indeque avem credidit ex
Europsea feptentrione tara in Americam quam in noftras terras diffugere.
Quam
L 0 X 1 A.
25
Quam fententiam ampleftitur IkiFonius , licet avem fedentariam & pi-
rum numerofam fibi videri fcripfiffet.
(■7) Ferfii 149. Houtuinus, medicus Amllelodamenfis , commenta-
rium dedit , Belgice fcriptum , de Avibus Linntei , in eoque dicit avem
noftram prifcoriim Loxiam efle. Prifcis vero fcriptoribus noftro tem-
pori relidis non nifi coccothrauftes , loxite congener, uti jam dixi,
cognitus fuit.
(8) Ferfu 175. Meliboeus, mons in Cherufcorum terra pofitus (ho-
die incolis der Hartz) pars veteris Hercynite filv® , & fagis & pinis
nunc etiam ubiquaque confitus , patria videtur avium , quas per au-
tumnum noftras oras transfugere videmus.
(9) Ferfu 170. Ad urbem Groningam quotannis fere ex Meliboeo
veniunt homines , qui aves (pyrrhulas tamen & pafferes canarinos prae-
cipue) noliratibus vendunt. Ex iis intellexi, ineunte Martio, nidum
loxite vifiim ab ipfis fuilfe, tribus vero ovis impletum, fed matrem re-
centem plura parituram fuilTe exiftimabant. colorem ovorum non adver-
terant. nidi vero politionem dicebant fuifle, uti eam defcripfi, & uti
eam fcripferat effe illuftrilfimus BulFonius. Coccothrauften dicit Aldro-
B 5 van-
26
GER. NICOLAI HEERKENS
vandus in cavis arborum truncis nidificare. Quod fi verum efi, differre
& hac confuetudiue congeneres videntur.
\
(io) Ferfu 187. Pfittacos inter vivaciffimas volucres efle, noffrati-
bus fatis cognitum, ut quorum in domibus avis eft frequentiffima, an-
nosque ad centum interdum vivere vifa. Loxias in plurimis Germania
regionibus Pfittacos vocari , verliculis fuperius diftum eft.
1
27
PICA.
Omnibus Europse populis modo nomine Picee
Nota, libris veterum vix celebratur avis. (0
pica loquax veterum ferutatur in ilice viftum ,
Altisque in filvis , non fuper arva volat. ^
Glandibus hmc gaudet, fic ut, quum prtevidet illas
Defore, congefto parcat avara cibo,
Glandivora hinc Italis, nobis filvatica, multis
Dicitur k raucis , quos dat ab oro , fonis.
Et color huic alius , ruf*us cervice , per alas
IO CcEi-Lilus : incanum tergus, & alvus avi ell.
Noftra nigra eft per tergus , & ala & pe£lore candet.
Caudaque prsefignem longa levisque facit.
Hanc line line movet faliens, & in alta reflexam
Tergora', li falco defuper urget, habet.
Falco ruit, tergumque ruens fregifle videtur.
Cauda fed infenfce vim remoratur avis.
Cauda volat per agros, aut unguibus ha:ret aduncis:
Picaque querceto fe propiore tegit. ( 3 )
Ir,
I
a8 GER. NICOL'AI HEERKENS
Irrequieta, loquax, & non nifi ludere vifa ,
20 Plus ave, quce damno fint fibi cunque, cavet,
Arbore nidificans fumma, ne vulturis ungues
Horreat , implexis fentibus ova tegit.
Junfta luto fornix habet oftia bina, fedentis
Unde caput, longae caudaque prodit avis.
Nidus & aeria tam fiimmus in arbore pendet ,
Raptor ut ^ terra nullus obeflTe queat.
Vifus & haud alti nemoids fuper arbore nidus. .
Undique inaccelTum l'ed nemus illud erat.
Verfus agrum folet is, filvarum in margine, poni,
30 Longius infidias ut fpeculetur avis.
Praecipue infidias volUcrum , quas longius inde
Abfens, & nido fixa venire videt.
Atque ubi fe e nido vifam k cornice tuetur ,
Cornicem nido quae fugat ira , vide.
Conflat & hoc : nido turbata prioribus annis,
Pofl binum foboli callida ponit opus. (4)
Sspe fuper vacuum genetrix fedet improba nidum ,
Vera, latente loco, dum fovet ova pater.
Ova-
l.
" i--
PICA. ^9 i
]
Ovaque tafta manu non ales ut altera linquit, I
40 Unguibus in tutum fed vehit ipfa locum. 1
Nec laqueis deprenfa, pedes aut colla movebit,
Semper & ex illis viva trahetur avis. '
Quinque fere, aut quatuor parit ova ; immaniter errant,
Qui dant huic volucri dena vel ova novem. (5)
Nec partum repetit, faltem noftratibus oris,
Aufonite tribuit quod bonus author avi. ( 6 )
Teftibus infidis deceptus fcripferit : omnem
Picam aliam ^miliis ^ne Jocis. (7)
Noftra fuas pia mater aves docet, erudit, adque
' 50 Tres faltem menfes concomitatur agris.
Non media his curis habet, ut meditetur amores.
Sollicitum fuperat nec pietate marem.
Junius Aufoniam matrem li invenit in ovis ,
Disjeftos habuit fepius illa lares.
QuoS non una dies reficit nec & hebdomas una. (8J
Sufpice mirandae molis & artis opus !
Forlitan & vanis exercita partubus ales,
Ova brevi reddat non fibi rapta die.
Se-
I
GER, NICOLAI HEERKENS
!
30
Serius inde parens infederic Itala nido:
60 QucB genus in nullo bis alitura loco eft.
Omnibus, humana, notum eft, quod voce loquatur,
PiCcB edam Veteres quod tribuere fus.
Tempore fed noftro Veterum crepat avia filvis ,
Ulla locuturo nec fubit ore domos. (9)
Non quoniam, ut perhibent peregr^, perrara Bata-
Sitve parum pulcri vifa coloris avis. (vis, (10)
Sed quia naturae voy eft inamabilis, & quod
Fetidior mundos Iffidit odore lares. ^
Altera munda poteft , aviumque hilariffima dici;
70 Altera cuftodem nofcit amatque fuum.
Altera, praecipue cavea fi faepius exit.
Mille jocis totam fcit recreare domum.
Sive caloris amans pennas ante explicat ignem,
Et capite inflexo, quam juvat ille, docet.
Sive canem notura roftro cautiflima vexat ,
Seu nova miratur, quse nova cunque videt.
Tamque beata domi, quam libera pica videtur,
'E nemore ad dominum vifa redire fuum.
Nec
P I C A.
3*
Nex: modo voce homines , fed oves imitatui' dchasdos,
8o Quosque fonos audit faepius, ore refert.
Corvus & huic docili concedunt Pfittacus ore,
Sed melius Pica, quod didicere, tenent.
Doftafitin primis, tamen oblivifcitur, annis j
Si non affiduo fiathab ore memor.
„ Sed, puto, talis avis nunc gentibus agnita lat6,
Quod vix fit prifcis obvia fa(il:a , flupes.
Plinius aflignat, quo primum tempore Pica
Circa urbem & Latio cognita rure fuit. (;ii)
Appenninicolam putat ille , & montibus illis ■
90 Delapfam , ut Latio rara maneret agro. c - 1
., Notior his terris hodie, &fortaiTe Pelasgis,
Tempore Ariflotelis non ubi vedit avis.
Primum ubi par venit, vicinis venit ab oris.
Quod brevis ad longam non valet ala viam.
Progeniesque fuit: nova quai fibi condere regna
Gaudet, & a cunis millia pauca fugit.
Servaturque locus , primo quaifitus amori.
Dnm modo pace placet , tempus in omne placet.
Cir-
S
/
32
GER. NICOLAI HEERKENS
Circa umbras villae, non triftibus avia filvis,
100 Montibus & folis obvia non fit agris.
Quodque avis efl: minimi montana, fit unica forte
Caufa, quod iEmathiis non fuit ante jugis,
ThefTala Teutonica nunc voce per arva vocatur ,
Credita Teutonici quod fuit ales agri. (12;
Fertur amare greges Gallorum pica per oras. (13}
Noftra fui generis vitat & odit aves.
Conjuge cumque una colludere prole videtur,
Cum quibus , ut dixi , ludit uterque diu.
Conjugii memores funt illi , omnemque per annum
iio Perpetui comites culta per arva volant.
Menfe nec hiberno rus, quod coluere, relinquunt.
Villa fibi notas ufque moratur aves.
Dicitur in fummo tamen ales frigore, paucos,
Abftrufus filvis , delituifle dies.
Abftrufus filvis , vel quoviscunque locorum.
Unum hoc fcitur : agris per grave frigus abefif
Proximus efl; mihi rure fenex, acerrimus auceps,
Spedandisque avibus qui fine fine vacat.
Is
PICA.
33
Is genus alituum , circa fua prcedia iiatunl ,
^20 Tanquam vicinos nofcit amarquefuos.
Sa?pe mihi dicit, meus hic ligurinifs & ille, '
Vireoque eft nemoris filius ille tui.
Frigillafque tui querceti novimus : horis
Cottidie certis ad fata noflra volant.
Nullam ex his capimus. Mea gaudia, funtque tuorum.
Ars mea longinquis non nili fevit agris.
Utque genus parvum , fic pluma nofdc ab omni,
Diftinguit melius quas grave COtpUS , avCS.
^ Oftendit Picas, quas jam ter quinque per annoj
130 Vidit in arboribus nidificare fuis.
Non, ait, illuxit, quin cernere detur utrainque,
Afpera per nimium fit nifi bruma gelu.
Tunc filvis , inquit , latitant majoribus ; utque
illimet hoc, filvas non procul efle videt.
Solivagam nec credit avem , nifi conjuge rapto
Perquc hiemes rapto conjuge , fata fequi."
Mitigat autumnus jadliir ara & la;tior jeftas, ■
Forfan & k nidis obvius alter amor,
qua-
c
34
GER. NICOLAI HEERltENa
Qiiatenus ante alios fit deditus ales amori ,
X40 Si liquet ; ex GfcEca voce liquere nequit.
Nam fi ignotus erat Grascis , cur nomen ab illia
Scriptores! teneri nomen amoris habet ? (h)
Sed quoniam affeaus patitur, nec lenibus ardet,
Dixeris, & veneris non minus igne calet.
Credo equidem, petulaiifque avis&lafciva videtur.
Mille modis , quam fit ver libi dulce , docet.
Una nemus ftrepitans cum conjuge, & una patentens
Implet agrum , totum credis adelTe gregem.
Cogit apud Gallos volucrem grave frigus amare ,
j jo Februus hanc nidos fi fabricare videt.
Id fieri ad Befedum Zinannus vidit Aprili. C15)
Tardius & noftris luxuriatur agi is.
JMartius hic audit ftrepitantem , & condere nidos
Aprilis feros non folet ante dies.
Tempore quo toto petulans, ftudiofaque furti eft,
Quieque placent ufu, quasque nitore , rapit.
Ssepe domos ac templa, fubit , remque auribus aptam
Ds volucris furto Grunouis ora refert.
h
SICA.
%S
Judicis ampla domus , totis adaperta feneftris ,
Stabat agro : gemmis cella referta patet.
Involat, ac natum per litora rubra monile,
Expolitum thecis , improba tollit avis.
Queritur in famulos : poenseque ancilla paratur.
Ante oculos miferae jamque catafta fuit.
Cum fuper injufta , virgafque parante catafta^
Vidit cum gemma ludere prtetor avem.
Non tamen furtis, funt rjuaJia diiSia, meretur
Profcribi, patrio feepius ut fit agro. (l6)
Litora navifragis non hofpita quando videmus,
170 Legibus innocuas patria terret aves.
Quod fieri cultas qui cernis utrumque per oras ,
De culto populo quis tibi fenfus erit ?
. Non mumerofa avis efl: ; pliyficamque fcientis agello
Prp vix cenfendo dat bona multa malo.
Furtaque gemmarum C latis legibus arces , ‘I
Praeveniet damnum daufa feneftra tuum. 1
Deinde per aiftatem tantummodo furta timentor,
Algida lafcivis lufibus obftat hiems.
C a
Ver-
GER. NICOLAI HEERKENS
Verbaque noftra domi conari audita voHicris^
l 8 o Frigore dedifcit , quos dedit ore, fonos.
Quaeris, avi qu® vita datur ? diuturna videtur
Corvinum , partu nec nimis aufta , genus.
Servat enim natura fere per longius aevum , > , ^
Quas fibi per fobolem non nimis auget aves.
Nataque vere novo tam tarde increfcit, ut anno
Extendatur avi non nifi cauda novo.
Anglus homo cicuri vicenos pneftitit annos, -
Fecerat incanum cui data vita caput. (17)
Sed non ex cicuri , quam llt longreva , videtur,
190 PrcBcanamquG fames & cibus ipfe fecit. c
.^vum avibus eiinftis cibus & non libera vita^
Carpit; & ante alias, pro dape fi qua caro efl’,
/■ Nam cibus, ut nimius, datur uriicus ille fubinde ;
Tantum ad delitias quem fera Pica capit.
Pafcitur infeais , ranifque & muribus agri,
Pafcitur & pomis arbor agerque tuis.
jLlicis & glandes , &■ amat purgamina villje ,
Ovaque nidorum pignoraque ipfa rapit,
" Vi.
PICA.
37
?00
\
Vidimus & rapido cancrum quod tolleret ore
Ex his , Amifeus quos mare verfus habet.
Sed dum per ramos correptus ab alite fertur ,
Complicuit collum litoris hofpes avi.
Illa pede obluftans collumque evellere chelis
Nifa diuj ramis exanimata cadit.
Francigenis cibus eft. Venetufque ad fercula fefta
Servat avem, raenfa? fercula dira me^. (19)
GER. NICOLAI HEERKENS
S8
N O T /E.
(i) Ferfu 2. Picam caudatam Ariftoteli , Grtecisque fcriptoribus
huic tempoxi re)i(fiis incognitam fuiffe, & ab unico Latinorum veterum
Piinio indicatam fuifle , obfervariTiK plurimi. Summa nihilominus in-
confiderantia caudata; attribuunt , quidquid de glandaria pica apud ve-
teres fcriptura invenitur. Pertinetque incogitantia non modo ad pri-
mos recentiorum, fed ad extremos etiam, noftrteque^ rntatts fcriptores,
Aldrovandus , qui circa finem fcripfit fteculi XVI , primus indicavit
veteres legentibus differentiam adnotandam efle, & tamen fatali focordia
illam differentiam ipfe mox confundit. Aldrovandi indicia fpreta, aut
non accepta fuiffe non mirarer. Extremis annis fuis fcripferat, ob fe-
niumque ut focors , aut ut nimis etiam prolixus potuit contemni , ejufque
immenfa volumina , licet bis edita , ad omnes nequaquam pervenere.
Sed vifum creditumque indicem fecifle quidem , ut tanquara bona repe-
tantur indicia, mox tamen etiam a repetentibus fpernantur , eft hoc pro-
fedto quod, advertendum in fcriptoribus, magni nominis viris. Sed ad-
vertendum fimiil , eofdem polygraphos eife , tempufque ad revidenda
fcripta non habere. Qua; pulcris interim typis edita , pulcrisque figuris
additis fuperba, porteris teftantur, nihil certi ab aertimatiffimis fcriptis
difei pofTe , oculosque avertunt ab opufculis minore fartu veritatem
docentibus,
(2) Ferfu 8. Italis dicitur hodie Gazza chiandaja , Nofttratibus
Houtaakfler, id ert Pica filveftris. Germanis Holt Schre^er. Et funt
lijKf nortrates , qni Ulam picam quiritantem dicunt , Krpmkfier, Ovi-
ditt«
PICA.
35
<.1ius (ibi viras nemorum convitia /)/c<zs vocavit, hemiftichio indicans,
ad quiritantes fe refpexifle; quod & confirmat , caudatas ipfms tempore ^
nondum Romanis agnitas fuifle, & refte Plinium fcripfifle fuo primum
tevo obfervatas effe.
(3) Ferfu 13. Nihil magis picam didinguit, quam quod faliens,
caudamque motans graditur. Surinamenfibus noftris quasdam avis eft ,
per inferius dorfiim totamque caudam fulva, perque alas Imtiflimis co-
loribus variegata. Quam , (imulae coloni noftri fuperiore fasculo ad oram
iftam advenerant, picam dixere, quod faliens & caudam motans per
agros gradi videbatur. Avemque vere de picarum genere elTe , oftendic
ex variis ipfius moribus Philippus Ferminius, qui aves Surinamenfes de-
fcripfit. Linneeus ex pennis cauda; , dimenfisque & denumerans , alio
picam nomine induit, & ad nefeio quod genus tranftulit. Quod tamen
genus pica; abjudicavit Briflbnius. Qusero autem ego , an non melius
phyficorum idi antelignani aves cognofeere volentibus , confuluilTent ,
fi picam aut falientibus, aut caudam motantibus avibus annumeralTent?
ex quibus didinflis , facileque mente retinendis notis , avis coloribus di-
verfiflima , fed tamen vere pica , datim agnita fuit rudi populo , ut certe
nauticum geirus , fuit , primum in Americam a nodratibus transmilTum.
Nihil dico de jure , quod a fignis taro incertis fibi arrogavit Linmeus
avem novo nomine defignandi,
(4) Ferfu 18. Tametfi ex pr^lio, ut a me vifum ed , relato, invi-
diam vides , picis & falconibus mutuo adverfus fe infitam ; opers pre-
tium erit commemorare alteram pugnam, anno MDXXXIX. in Germa-
nia picam inter & dnos falcones pugnatam , elegisque Jacobi Micylli
poeta: fatis celebris decantatam: quam & pugnam ipfe ille cum multis
(peftaverat. Aucupes enim principis Hedi haud procul Francofurto in
C 4
GER. NICQLAI HEERKENS
■ i
patemjQiiUfi sd filoenum campo falcones quamplurimos folverant, ve-
iian-'i itiilimos. Qui uuin longo per cteliim euntes gyro campum uu-
tlcqiiaque circumfpicercnt , in prato pafceiis pica videri fe a falconibus
advertit. Tarde volanti in filvas propul diffitas effugium non erat , quin
holiibus ad dejiciendum fe promptiflimis tergum prsebuiffet. Omni igitur
qua potuit, celeritate in altum fe immifit, ut falcouibus adverfum fe
ituris in arqua altitudine minor & obliqulis impetus , motuque fui coy-
poris, & fplis radiis elfet incertior. Ab omnibus falconibus licet pica
fe extollens in cteltim , & clangore informi periculum futim teftata adver-
tebatur , duo proximiores advcrftis inimicam tantum fe e.xpediunt , tan-
toque iu illam deferuntur impefu , ut cum picam contingerent, peftora
ipfa; fua utrimque colliferint , fradlisque animse nervis d eseto decide-
rint, picam tamen detentam unguibus fecum ferentes: qua: morientium
rofro & unguibus fe extric.ivcrat , volatumque capiebat , cum canis
accarentis abfumpta dentibus, decerperetur. Poftqiuam hmc fcripferam,
video- cX Micylli elegia , nonaginta fex verfiiura, viginti duos excipi
pofTe, qui rcra melius ante oculos ponunt, quam a me narrata elt
pece igitur illos
Jrmque ro'ut£C ibant, dempto velamine, in altum.
Et folito in gyrum more feruntur aves.
Ecce levis campi fublirnis ab mqciore pica
Fertur, & informes obftrepit ore fonos.
Hanc duo falcones , dextra Itevaque yolautes ,
Ut fuit in pra:dam miffus uterqiie, vident.
Nec mora : ventofas acuunt ftridoribus alas ,
Et volucrem rapidis unguibus ambo petunt.
Fit foniuis, crebrisque gemit clangoribus Kther, /
' Et percuffa leves concitat auya notos^
PICA.
4 *
Illi autem nimio dum caidis amqre feruntur ,
Et gravis exftimulat peftus utrique furor ;
Dumque timent ambo, ne prsEdam vindicet alter.
Aut fugiens ungues evolet iila fuos:
PrKcipiti inter fe collidunt corpora motu ,
Et fecat alterius pcftus uterque fuo.
Mox unde ^ ctelo proni , languentibus alis ,
Inter quos medios tertia pica, cadunt.
Sed dum viva rtrepit , feque unguibus explicat uncis ,
Jamque adeo incolumem fe levis ales habet:
Accurrere canes, unoque ex ungue retentam <
Morfibus arripiunt dilaniantque fuis,
Gum MicylU filvarum libris quatuor, feinel tantum editis, nihil pene
librorum fit rarius; altera vifa efl: caufa , cur hos verfus apponi polTe
judicaverim, tertio libro excerptos, reliflis fuperfluis, qui falcones
Achilli & Patroclo comparant, & fuperftitiofa continent vaticinia, ex
difcordia tum Germaniro principes agitante; qute quidem difcordia no-
vem annos pofi ftragera illis principibus fecit, fed picte & falconum
horum llragi nequaquam pcrfimilem,
^5) t^crfu 35. Picas fenlorcs ob nidos ance fpoliatos ad fallendas
hominum infidias , binos poli nidos confiruere obfervaverat Albortus
Magnus, freculi decimi tertii fcripto;. Et plus ferael vidi fidelem egre-
gii obforvatoris relationem efie. Nec non veriflimitra efl , quod & idetq
ille fcripfit , picarum fuperius ^fornicatos nidos duo ollia habere , alte-
rumqae intrantibus , alterum exeuntibus fervire.
(6} 44* Aldrovnndiis onjnia fere fua ex aliena fide compilans
Qva feptem oflo &' novem picas parere dixerat: fed cum poft in fu-
C 5 biif-
42
GER. NICOLAI HEERKENS
burbano fuo nidum hujus avis fingulavem valde inveniflet, quinque ovis
impletum , fubjungit defciiptioni fme appendicem , inque illa refte
fcribit Albertum hunc munerum avium illarum ovis dediffe. Nihil vero
de novem illis loquitur, qux picas parere caudatas & glandarias fcrip-
ferat. Septem etiam & odo picis ova dat Guenaldiis.
(7) 'Ferfu 46. 'Seiiiel anno picas genus educere falteni apud No-
ftrates dixi, non quod eas id alibi frequentius facere credam , fed ut
Jofepho Zinanno obfervatori optimo lenius videar contradicere, qui id
anno bis picas facere fcripfit. Semel etiam in Galliis pariuttefte Guenaldo. ,
(8) Ferfu 48. Vixit & obfervavit Zinannus Ravenna; quam Italia:
urbem in ^milia regione pofuam effe , fatis conflat. Opus vero ipfius ,
magna cum cura feriptum . editum eft Venedis anno feculi hujus trige-
Cmo feptimo.
(9) Ferfu 55. Intra diei fpatium picas nidum pro deflrufto reficere
folere, fcripfit ■ Guenaldus. ^nod a dexterrimo homine, vel fi collata
haberet omnia ad opificium neceffaria, multo minus fieri pofle credi-
derim a binis avibus: nifi ■ fi -nidum fecerint, qualis apud Aldrovan-
dura libro XII pagina 690 depiaus eft. Nidus is in vetere fubmbani
ipfius malo ita erat a natura teelus & fiiaus , ut mollicella tantum mate-
ria opus eflet ad ftracum ovis emolliendum afportanda. Sed nonnullis
additis manibus, ultra neceffitatem nidum fuum exornaverant. Picas,
igitur & luxui fludere, aut potius nidos carum id varios interdum efie
defignat. Et quod pro diverfo tempore, proque natura eleaa fedis ,
plus minus tempods ad ftruauram habeant , compertum eft mihi per
cenifiimos teftes. Nozemannus nofter, qui aves Batavas canta cum cura
& fide feriptas dedit , iiidum uno oftiolo iiiftruiftum , alterumqne Vidit
Intra fextum diem a picis finitum. Ego in haud alta nemoris md arbore
avem nido infidentem , roftrumque & cauds extremum nidi oftiolis
PICA.
4J
exferentem , non femel vidi. Alterumque nidum , quatuordecim dierum
fpatio confeftum efle’, per teftes fcio fide digniffimos. Ramorum natura,
quibus illigatur nidus , poteft differentiam inter finuilur® difficultatem
& tempus , ut differentiam feciffe inter oftiorum numerum. Poteft obfti-
tiffe truncus aut ramus , ne nidus a Nozemanno ad Roteram vifus, duo
habuerit oftiola. Nidusque in apice arboris pofitus , ramisque tenuibus
illigatus , poteft alia firmamenta , aliamque compaginem , operique tem-
pus defiderare longius. Cumque duos interdum piem nidos faciant , ut
fuperius vidimus, poteft nidus ad impofturam conftruflus longe alius,
quam neceffarius , faftus effe videri. Nidus ante triennium pullis fpolia-
tus, indeque poft a parentibus comteraptus, decifa nunc betula, in qii4
pofitus fuerat , ante oculos eft feribenti. Licet dejefba fornice per ven-
tos, aut per eum, qui pullos extraxit, tanta etiamnum eft firmitate,
ut poft alterutn triennium inferior nidi pars avibus parituris utilis videa-
tur. Habet tantum inter feftucas infernas luti , ut inverfum inde pileum
impleres. Lutum illud bafis eft nidi. Nonnihil luti immixtum eft late-
ribus orbem oblongum nidi fepientibus, Luto interiori, quii bafis eft
nidi, inferta video quercina folia. lisque foliis fuperpofita funt fiferis
& paftinacai femina ad duorum pollicum craffitudinem. Qure feminum
mollium & latorum copia, nonnulla lana fetisque porcinis obtefta, ni-
do pro culcita fuit. Copia quidem ifta avibus nidificantibus haberi po-
teft iu vicinia, cum paftinaca; & fiferes eodem tempore ferantur. Sed
ftatiin ab olitoribus obvoluta torris, quanto temporis Ipatio colligantur?
Credam igitur facile nota> probitatis teftibiis, qui nullum ovis utilem
nidum intra decimum diem confediiun effe contendunt. Et funt , qui
nnilto longius tempus ftruifturaj irapenfum , impenfumque effe viderunt
a picis numero quaternis. Duas earum dicunt elFe juniores; a paren-
tibus quas adjuvari, inque operis perfeftione erudiri exiftimant. Idquo
confieri qui viderunt, Martio dicunt menfe vifum elTe ; antequam parentes
ad proprium conftruendum aut reficiendum nidum vocantur.
( 9 )
44
CER. NICOLAI HEERKENS
([9} Ferfti. 64. Non modo ego nullam glandariam picam in caveis
l/>qui apud noftrates , led ncc^ue apud Gallos , Italos , eofque Germanos
vidi, quos mihi adire contigit. Quam pulcram in filvis, tam fordidavn
in caveis effe fcribic S«Ue£t££jus, ornithologus Aurelianenfis; qui forte
eam cognofcendi caufa avem in cavea habuerit. Vide ipfius Avium
Hiftoriam Gallice fcriptam. Pagina 96.
(10) Ferfu 65. Nullas apud Batavos glandarias picas effe, fcripfiC
Aldrovatidus. Quod ejus credo tempore verum fuiffe. Hab uit fecum Bo-
noniaj eruditum Batavum , Delphis natura , qui ea illum inrtruxit fcien-
tia , ut de nullis frequentius & fidelius , quam de noflratum avibus lo-
quatur. Lufcinias etiam terris noftratibus abeffe annotavit : quod & in fua
Batavia commemorat H. Junius, qui triginta ad minimum fcripfit annos
ante Aldrovandum. Idque teltatur idem pervetus Iapis , perveteri domo
infertus Roterodami , qui pro infigni illius mercatoria: domus fuit,
tribusque ranis infculptus eft; quas ad rifum faciendum lufcinias Bata-
vas effe, dicit fubfcriptio. Nunc vero lufcinias, glandarias picas , alias-
que filvaticas aves ad Batavos commigraffe non ell mirum, tanta nunc
nemorum gaudentes amoenitate & varietate , ut cum maxime filveftri-
bus terris contendant , neraorumque varietate plurimas fuperent,
(n) 88. Qpera: pretium erit, verba Plinii adducere- Ve-
tuftiliima piem fune mentio ,, Nuper & adhuc tamem rara ad urbem
„ verfus cerni erepere Picarum genera, qu® longa infignes cauda, va-
„ ri® appellantur.” Quodque jam Plinio peruotre erant , fignificavit
verbis fequentibus. „ Proprium his calvefeere omnibus annis , cum fe-<
,, rantur rapa.” Hili. Nat. lib. X. cap. XXIX.
(12) Ferfu 104. Germanis dicitur pica Agelafler & per fyncopeu
Algafler: Gra:cis hodiernis stiynTpa. Vocabula propemodum unifona,
I
P 1 0 A,.
4f
& certS eadem dicenda pro diverfitate tam diverfarum gentium.
detur pica noftra maxime i!i Thelialia: qua; len-a, uti noium, omni re-
liqua Gratcia minus eft montana. An & ibi antiquitus fuerit, Ariaoteli
incoguita, an recens avis adventus fit & nomen , noneft, quod diju-
dico. Poteft Aviftotcli , licet ornithologo , Thefiala avis incognita
fuifle: iicut ornithologo nottrati Martinetto incognitum fuit, picas effe
apud vicinos fibi Batavos. Adlis Eruditorum Harlemeiifuiih haud ita
pridem iiiferuit quEcllionem illam; quare in Batavis non videatur pica?
(^uod doftum virum propofuiffe quidem eft mirum , fed magis admiror
quaidionem infertam effe aais. Nunquid imponent illa afta poftens,
ad quos non pervenerit fumptiiofum opus Nozemanui , aut quodvts
aliud Batavis avibus dicatum? Plura fcrlpta ornithologica Graccorua
periere, qua» haiftenus edita funt de avibus m Batavia. ^
telem liabemus fuperiHtein , qui in Macedonia , remotior a Thefialis ,
quam a Batavis fcripfit Martinettus, in Gelria vivens. Dicam alio loco,
quare multa Grieca avium vocabula ex Germanica lingua videantur diri-
vata. Magis enim dicetur credibile, avem apud Germanos frequentifS-
mara praillitilie nomen Grsecis , quam perraram in Graicia sEgalbam
vocabulum fuum propagaffe ad extremos Germania; populos; cum no-
ffratium Agelakjler , Germanico vocabulo perlimile , inter rynomma
fit , quibus apud noflrates pica indicatur.
(13) Ferfu 105, Dicit picas gregatim per lilomem vo are Dominus
Guenaldus (de Moiitbeillard) in continuatione operis Buironiam. In tan-
tum Galiicas a noftratibus differre , creditu fuifiet difficile, nifi, qui no-
vem hiemes in Gallia traduxi, fatis meminiffem, me picas faipe con-
juges per a,ros vidiffe , nufquam vero gregatim volitantes. Deceptum
igitur illuftriffinium virum , quem avium ftudiofiffimum effe feo,
eximis fodis opinor, qnm Martio meiife, quinque fex aut eptem U
mero, juiiam volant: cum inter eas , juniores plerafquo, de conjuge
I
I
4^
GER. NICOLAI HEERKENS
habenda lis eft. Id idem & illis forte evenerit in fumma cibi egeftate ^
cum hieras fuerit, prrater foiitum fieva aut longa, agrique diu fub alta
nive delituerint. Cujufmodi tempus aves quodammodo natura fua exuit,
infolitofque iis nec ab ingenio natos mores imponit. Vidimus hac du-
riflima hieme , jam fini proxima , in noflra habitatiffima terra omnia pene
accipitrum genera, nunquam prius incolis vifa, eaque tam proxime do-
mos accedentia, arboribusque, qute tuguriis rufticanis addi folent, tam
diu infidentia , ut Ipeiflatoribus ad conveniendum tempus fuerit,
juultique frigoris vi & mora jam Conterrita mente, ab afpeifto hujus ge-
neris prodigio flentes domum reverterentur, prtefagientes nefcio quas
malas natur® converfiones. Cycnum fuum ab accipitre maximi generis
delacerari vidit menfe Januario amicus quidam, meusque per raflatem
vicinus. Alter agricola, agrique mei ididem vicinus, cum menfe Februario
multa jam node intenfillimo frigore domum fuam circumiret , buteonem
muro adftantem in terra vidit , quem pro gallo Rhodio (nos Anglica-
Mum dicimus) manibus feliciter munitis, deprehendit. Avem non fame,
fed frigoris vi ad infolitam fedem pervenifle , ex eo conflat , quod pet
odo pofl: dies nullo fumpto cibo vixit; licet carnes objed® parvseque
alites fuiffent. Mortua , circa domum projeda , jamque (impetita cor-
nicibus) erat femilacera , cum nono Martii fereno admodum die
ad agtum meum devedo alportata mihi , ex fatis magnis reliquiis
buteo videbatur. Quod fi quis buteoni ejusmodi mores, tantamque
cum cafis villaticis neceflitudinem ut folennia adfcriberec, erraret, ut
qui picis gregariam naturam daret, aut urbibus diceret frequentiflimis
gaudere : quod hac hieme eas audere , & iu noflra; urbis hortulis vidimus.
Aucupi vicino meo quod de picis fcripturus eflem , propofui. Interroga-
tufque, an unquam congregatas vidifet , refpondit, qua; fuperius re-
tuli , ididemque : fe picam triduo ante ab alteris picis circa filvam
meam interfici vidilTe , quam , (loci ctedis haud immemor) inventam ex
minore cauda & pedum colore juniorem efie oflendebat.
i
P S C A. 4?
CH) Ferfu 142. Picarum luxuriam ex vetere Grajco vocabulo , tan-
quam ideo ipfis indico, apparere non unus Icripfit ornithologus. Sed
ferri non poteft, id eos dicere, qui defcriptionem pic» incipiunt, ad-
monendo , avem veteribus Grcecis incognitam fuilie,
(15) Ferfu 151. Befedus amnis ad Ravennaj urbis dextrum latus
defluit , ficuti ad finiftrum Vitis. Uterque amnis Plinii commemora»
tione elt nobilis. Sed quod Befedura haud uno amoeniffimo nemore,
picarum nidis apto, confitum vidi, hunc potius, quam Vitem ctedirU
nominandum elTe.
C16) Ferfu i68. Hotuuus enumerat varia, & fa^pius iterata edi<^*
quibus in ndftris provinciis ab annis centum & tiieinta «ofeftata: unt
picte. Nozemannus longus eft in commemorandis damms , qus ab il-
lis , tam hortis quam agris inferuntur. Modos capiendi , ferro & vene-
nis interficiendi docent ambo, ut fi nulla animantium nobis eflent perni-
ciofiora !- Quod viros phyficaram rerum periciffimos , prtecipue Noze*
mannum (cripfifle admiror , qui me defcriptione lluini occupatum ad-
monuit, avem ab injuriis ediaorum per verfus meos vindicare ut co-
narer. Atqui in ea femper opinione fui, aves plerafque beneficentifl!-
mas , prscipue tamen noftratibus efle : quibus in paludofa terra po-
fitis, fi qua calidior eft sftas, peffileiis fit cslum ab inferis volucri-
bus ; quibufque rana; , bufones , limaces foricesque peringrata lunt &
incommoda animantia. Htee omnia picis in cibum venire ipfi illi dodi viri
referunt. Quantaque a minoribus mufdvoris & vermivonbus avibus bona
nobis pra;ftantur, ubi verficulis meis occafio fit, oftendam. Sed lon-
gum res propriumque mereretur commentarium. Wud addidiffe fufficiat,
fiaud facile legiflatores natura fapientiores cfle.
C17)
I
QER. NICOLAI MEERKENS
(17]) Ferfti 186. Is homo Anglus, qui Picam domi ad viginti anfioS
nutriverat, jamque m cano capite efle Inciperet, nominatur in OrnithoJ*
logia Eleazaris Albini. Fuitque vir phyfices peritus, W. Derhamus no-
mine, Signum vero hujus peritia; non efl:, quod a canitie judicavit
avem ad fin?m pervenifle a;tatis, a natura pratfcripttE. Cogitare enim
debuilTet, quam in animantibus ut in homine 4 dubium a;tatis fignumfic
canities , quamque difficulter viftum domefticum carnivorte ferant
volucres j quamque eum vidlum j ex carnibus Hepe folis appofitum *
prorfus non ferant ex mixtis cibis fuftentanda;.
^18) Verfu i9<5. Rapas poma agreftia vocavlt Plinius, quibus quan-
tumvis Picte vefcantur , cupidius veCcuntur illis agreflibus pomis ab
America in hoflros agros delatis, & tanta copia feri folitisi
(19) Vcrfu 206. Pica; in Gallia ab infima plebe, Venetiis vero co-
meduntur a cujufcunque ordinis hominibus: avefque in Veneta; urbis
macellis in cibum venales vidi , nullibi terrarum in viftum humanum
vendibiles, veluti ardeas, mergos , aliafque marinas volucres. Cujus
rei cognitio cum me per tres menfes, quos Venetiis tfaufegi, abftinen-
tillimuin faceret ab omni volatili came , tam admirandus videbar Vene-
tis, quam nofttratibus videretur, qui picis pro cibo uteretur. Itali reli-
qui, licet Venetis minus pamphagi, coniplurimas etiam in cibum fumunt
volucres, qua: multis gentibus in menfa viderentur abominabiles. Ete
volucres cognofcantur apud Aldrovandum, qui miratur cuculum Germa-
nis pro cibo abominabili elTe , Italis inter menfarum delitias haberi foli-
tum 'Vide de Cuculo ejus librum V pagina 425.
49
HIRUNDO.
\
ene omni populo qus nuncia veris hirundo ,
Pene omnes penna preepete vincit aves.
Nuncia grata ferens, haud limina noftra v^eretUr,
Quffi fua nidificat, feu modulatur, habet.
Jus vetus hofpitii , quod in omnibus obtinet oris.
Non bene munditiis dedita villa negat.
Parcendum efl: volucri, circum tua te6la canenti,
Seque, genufque fuas, qu02 tibi Credit , opCS.
Nulla avium de rure fibi minus arrogat omni.
IO Omni rure nihil, cui iiocetilla, feris.
Sed, qucE vix videas , infc6la volucria , mufcae
Tipulaque & culices, funt cibus unus avi.
Pelliferum genus htec animantia f-quteque paludis
Accola plus aliis credat obelfe feris. (D
Vitte igitur villteque tuae mufcaria Progne
Confulit, & tutam nidificare vetas!
Tempora fi obfervas , pluviam tempufquc ferenum ,
jEtheris h^nc variis cerne volare viis.
D Cura
/
So.
GER. NICOLAI HEERKENS
Cum volat alta, fides conflabit folibus : imbres
20 Exfpcftat meflbr , fi vaga radit humum.
(Quippe ubi funt mufcae , volucris fe oftendit ; & illse
Altius , ut cselum cft , inferiusque volant.
Pafcitur una avium , dum perfecat aera pennis ,
Paflaque carne, uncis unguibus una caret.
Fleffit & in medio curfu prop^ fola volatum ,
Obviaque accipitri faepe propinqua volat.
Corporis exigui , non totum eft uncia corpus ,
Caudaque & pennis plurima confiat avis.
Cauda bifurca, licet cielo, fpeftatur , inalto,
20 Lataque non longam, quas facit ala, viam.
Nara non fiepe procul patria , & vix avolat ulla.
Res fcmel efi do 6 lis illa videnda viris.
Conditur ante hiemem, femcftri obnoxia fomno ,
Conditur , & variis condita vifa locis.
Eft, ubi fe fcopulis per frigora fopit, & antris,
Eft , ubi fimauris ruderibufque latet.
Straminis alta firues , viciofieque arboris alvus ,
Condit & urendi cefpitis agger .avem. Cs)
Arni-
H .i R tJ N D O*
5t
Amifei ripis,' jacet altis fubter arenis,
40 Qiias per radices filva cavare folet. ^
Connexas quandoque vides, roftra indita roftris.
Eft quoque fola , fuo quae jacet orba viro.
Res eft mira, latet gelidis quandoque fub undis,
Ut prop6 cognatam pifcibus efle putes.
• Id facere Arftoas bis centum fcripfit ab annis ,
Extraftas & aquis vidit Olaus aves. (4)
Vidit &Upfalice quod epifcopiis, Arclicus crbis
•Vidit. Aquis teaas protrahit omnis hiems.
Protrahitur puteis , ubi Yiftula Sarmatis errat,
50 , Cifternacjue , foris oftia cujus erant; ■ ‘I
Surgentefque lacu Norvegia tempore verno
Mirata eft totis excita nuper agris.
V. Pars quafi mentis inops , .fopitaque litore flabat,
Captabatque auras , pifcis ut exui aquis."
Scabere pars alas, pars altera pene refefta,
Roftello focios vifa juvare fcnes. ' f
Tandem ubi multa dies recreaverat omnibus alas,
Omnis in fcthereas fparfa caterva vias, (s)
D 2 Et
GER. NICOLAI HEERKEN3
S2
Et nili fic fieret, latebris nili verna propinquis,
6 o Primo fole frequens unde veniret avis ?
Turdorum adventus , cornicum, anatumque notatur.
Adveniunt toti pr^tereuntque greges. (6)
Una vel in ceelo rediens volat altera Progne.
Adveniunt nulli prEetereuntque greges.
Tranfitus efi; avium res omnibus agnita terris.
Sed per quas veniens carpit hirundo viam ?
Credere fi fas eft , Afros quod agatur ad illos ,
Quos libi vicinos torrida zona videt ;
Ecquibus in terris non afpiccretur ? & unde
70 Pabula continuum fuppeditaret iter? (7^
Per mare per terras feptem efl via longa dierum.
Terra igitur mufcas & mare femper habet?
Quantaque fint prsefto mufcarum examina ! nufquam
Copia deficiens jufta moretur iter.
Crede mihi, fapiens incommoda tanta volucris
Providet, & patrio praeferat orbe moram.
Nec latuit Veteres res hoc dubitabilis aevo. C8)
Tara nihil a proavum lumine lucis habet !
Edor-
(
hirundo.
53
Edormire apodes hiemes, patriamque tenere»
So Ad Mauros reliquum qui genus ire jubent.
Sunt apodes genus illud , acuta voce , Groningae
Quod circum turres altaque templa vides.
Qiiodque quiritantes hoc dicimus orbe: fed omnes
Funere femeftri fopit & abdit hiems.
Omnibus una datur natura volatus & efca ,
Omnes certa abigit, certa refertque dies.
Cur pcrcgrinatrix pars elTet, & altera defes?
Cur mora grata, quibus longior ala, foret? (p)
Utraque per varias latebris hiemalibus oras,
90 Nec fcmel, aut uno vifa decembre, jacet.
Frigoribus mediis latebris avulfa , locoque
Fota, revivifcit, fi qua tepente fuit.
Nec moritur , quae claufa volet, gelidumque per annum
Inveniat folitos per loca claufa cibos.
Qua vetus Hercinia Meliboeus ab ilice frondet ,
Et longas multo calfacit igne cafas, (10)
Vivere fertur avis per frigus adempta cavernis,
Perque novi pullos veris habere dies.
D 3
Sci-
54
GER. NICOLAI HEERKENS
••Sciiicet imraenfis crebrefcit aranea te6Hs
joo Nec cibus a miifcis, quas fovet ignis, abeft.
Inde eriatn totus volucrem videt annus in oris,
Quas Pharius tepido flumine Nilus alit, (ii)
Pmer enim frigus, nullafque per aera mufcas ,
Non efl; qua; volucrem caufa latere jubet.
Sed gelidis progne non altera tcfta fub undis,
O^Liam qu;E Mamaliofiata fub axe, jacet. (^ 12 ^
Inter aquas , cKlumque madefcens imbre perenni
Differt, fed gelido differat orbe minus.
Tura, nifi fubter aqua , volucris foret Arftica nullis
JIO Tuta locis. 1’erras alta perurit hiems.
Tuta jacet terris noftratibus , arboribusque
Tuta cavis , calido Ulva ubi pofia loco.
Sed placido quacunque Jovi vicinior orbis ,
Strufturas , fcopulos, & cava quteque fubit.
Tam fibi diffimiles faciunt dubitare latebra,
Credereque , ante hiemes quod proqiil ales cat.
Quod quis enim, patrite terras fcrutatus & undas.
Non reperit , vanam credit habere fidem.
Nec
/
N
55
120
hirundo.
Nec quoque percipias, ut fol calefa 6 let in undis, (i 3)
Suppofitamque alto ccipite tangat avem.
An quia grande animal, proprioque animata calore,
Sentit ubi foles , intima fpirat humus ?
Plurimus eft terris calor interioribus, unde
Vivat , & e fomno forte refurgat avis.
Saltem animam recipit, docet experientia, deque
Diclis ne dubitem, pars mihi vifa fuit.
Stat vetus ad noftram quercus dcnfiffima villam,
Cujus obit partem pene, cacumen agi i.
Ante meos ortos , natalesque ante parentum ,
) Arbor erat, proavum confita virga manu.
Lteta licet vireat , ramoque vigefeat in omni ,
yEvo truncus erat faftus & imbre cavus.
Quod tamen haud fcilTem, ramis nifi fervulus altis
Imraiflus , nidos qui removeret , erat .
Cornicum nidos : nam qu^i fe plurima cornix
Detinet , haud unus gratior ales abeft. #
JuITerat extrudi nidos Februarius : ovis
. Ne fimul aut pullis vis nocitura foret.
D 4
56
GER. NICOLAI HEERKENS ’
\
Quod cum fit , puero per ramos calceus hterens
140 ^ Excidit, & trunci lapfus in antra cavi eft.
Non indufta manus , non hamo praedita virga
Reddiderat gelido tegmina cara pedi.
Longior inferta eft, curvoque armata tridente,
Pertica : calceolum , quteque retraxit aves.
Sopitas, & aves connexas, os ut in ore
Confpiceres focis quamque tenere fus.
Pars ita junfta tamen , pars non connexa, fed unftis
Glutine mandibulis fingula du6i:a foras.
Unica protrafta eft prope nudo corpore plumis ,
150 Sed nova per totam pluma redibat avem.
Nomen avis fentis. Pars fanguine fumma notarat
Peftora , pars infra candida corpus erat.
Noluimus quercum fpoliare volucribus omnem,
Extra6fas Ie6to reddidimusque itio.
Sed fimul Aprilis fudum caput extulit arvis,
Extendi trunco retia parva fuper.
Inque orbem extendi fuper, ut qute carperet auras
Claufa, & perfpicuo carcere claufa foret.
N
Ter-
HIRUNDO.
57
\
Tertia pofl: nonam menfi lux ibat, & ales
160 Luce fere media prodiit una foras.
Trunco inftabac hians, foli latera utraque vertens.
Motus & in pigra vifus is unus ave.
Polique duas horas tepido fe reddidit antro ,
Sole fuum gelida nube tegente jubar.
Admovi trunco fcalas , aureraque cavernis:
Perceptum vocis fed nihil aure fuit,
Poftera lux foles, & quinque caverna volucres
Edidit , a2thereas quae petiere vias.
Retiaque , ut polTent ire ad fua vota , reduxi.
170 Protinus & ca;lo, qua viafadla, volant.
Q^ua licuit, profugas fpedlavimus ipfe, meique;
Una aullrum, quatuor verfus iere notum.
Servitia appofui , reduces fpeculantia, trunco.
Et li poli illas furgeret ulla cavo.
Unica de profugis remeavit, & altera trunco
Surgere vifa , cavo mox reditura fuo.
Poft hanc, qute menfi fequitur, Tiburtia lux eft. C14)
Illa dedit trunco furgere pene gregem.
D 5
Con-
58
GER. NICOLAI HEERKENS
Concava vix illas ceperunt retia, cunftis
i8o Eft data porta fugte, detinuique duas.
Una erat agreftis, fignataque fanguine peftus
Altera, fed corpus pingue duabus erat.
Lumina languebant , pituitaque clauferat orbes ,
Plumaque erat tanquam ta£la frequente manu.
Ctetera perfimiles ceftivis.' Quaeque per auras
Pars iit , haud ulla difpare vifa nota eft.
Tricenis plures licet auras carpere vifae ,
Nondum omni truncus le vacuarat ave.
Altera luxfeptem, lux tertia quinque volucres
190 Retibus oftendit. Parsque fuprema fuit.
Omnibus his talo filum nexavimus aureum:
De’ quibus ante oculos poft fuit una meos.
Ultimus Aprilis dederat fuccedere Majo ,
Jamque diu nullas rete videbat aves ;
Cum variis trunci fundum tentavimus hamis:
Multaque cum paleis edita pluma fuit.
Nulla ediifta avis eft fopita aut mortua. Foeni,
Plumarumque fide copia major erat. <15)
Quod
c
IM R U N D O.
159
Qiiod veluthaud multum docuit, mihi cauili videturj
^ 200 Poft habuit nullas quod mea quercus aves.
Foitc & reticuli prenfge meminere volucres,
Omnia reddidimus nam fua ftrata cavo.
Qiiid quid eft , melior fpeftator hirundinis inde ,
Veris & autumni tempus in omne fui.
Soranum autumnalem quoties per vifcera fentit,
Afpice, venturi figna foporis habet, (id)
4
Languor inefl: pennis , feu tefto ad ftrufta caminis
Culmina , feu ftipulas perque fimeta fedent.
Coge volare; brevi pendebit’in aere curfu,
210 Cui modo continuus pene volatus erat.
Nec jam iter inflectit volitans, vigor excidit alis,
Sanguis hebet, culicum nec fuper ulla fames.
Conveniuntque; fugam quod non defignat, iterque
Longum: femianimis non procul iret avis.
Conveniunt, muffantque annitranfilTe labores, (16*}
Bellaque cura mufeis nec fuper elTe famem.
Foriitan & languor communis, & jpfe ciborum
Contemptus focio jungit amore greges.
Fri.
6o
GER. NICOLAI HEERKENS
Fiigida pri.na dies noftris Oftobris in oris
220 Una omnes toto cernit abeffe polo.
Quarta fiigEe vel quinta datur perfsepe : femelque
Poli idus menlis , vifaque mane novo eft. (17)
Nec revidebis avem , nifi poftquam Aprilis ad idus
Venerit, & magnis laffa fit ira notis. (18)
Aere Romano, Februarius alite gaudet. (19)
Marticolam reditu Gallia credit avem.
Suecia, quae feros zephiros habet avia tellus,
Serius hanc Majo fepe venire videt.
Et tamen his aliisque locis properantius , utque
230 Laefa novo pereat frigore faepe, redit. (21)
Stratos extinfta progne Reamurius agros.
Cum nova Parifiis vere redilTet hiems ;
Vidit & ante id idem , gelidis hiemare fub undis
Qui primus docuit Suecicus author avem.
Cumque redit cieIo , non multa, fed unica tantum
Fafta vigil focias cernitur ante fuas.
Nempe procul pofitis fola illa veniret ab oris ?
Sola peregrinam fe fatis una negat. (22^
Alta
HIRUNDO.
6r
Alta nec illa volat : feu primum exerceat alas ,
240 Pabula feu terris tunc propiora legit, '
Ssepe dies, iterumque dies & plurima tranfit,
Ante frequens totum quam per inane volet.
Cumque venit tandem , gyrare per sthera turba
Cernitur, inque fuas fepe redire vias.
Mifcuit & multiim poftquam fe plurima multis,
Una avis interdum fola, repenfque fugit.
Forte avis haec fruftra veteres quaefivit amores;
Effera, quodque velut de grege pulfa, fugit,
Qiiodque fer^ re6to fe proripit una volatu;
250 Fecerit haec longam, fi facit ulla, viam.
Qtiippe & idem armentis , & idem fpeftatur in orba
Conjuge quaque fera : par furor inflet avem.
Conflat enim expertis , longi quod tempore fomni
Immemor haud fa6la eft conjugis ulla fui.
Conjugibus plerumque domus revidetur eifdem :
Nidus & artifices novit ubique fuos.
Re fuper hac dubius , captis talaria ne6le
Conjugibus; jundlas vere videbis aves.
Vere
GER. NICOLAI HEERKENS
62
Vere tamen reduces, aliquanto tempore cernes
260 Ante folent nidos quam reparare fuos.
Nidi pingue lutum._Feftuca fed indita firmum , (23}
Inque annos plures utile reddit opus.
Glutine frepe novo nexatur fabrica pendens.
Strataque reftaurant interiora fere. (24)
Rara prius Majo de nidis cogitat ales.
Oyaque quina fere , dat quoqiie fena parens.
Plurima pars nidum bis implet , & ultima proles
j ■ Sextilis medios ut volet ante dies.
Non volat, ac nidum, juvet ut fe fola, relinquit.
270 It comes, & viftam pra;bet uterque parens.
Videris arbutea pofitos in arundine pullos,
.„Utque alternatiin dona parentis hient!
Cur foboli iqdulgent tara fera alimenta parentes?
Nempe quod haud facili pafeitur illa cibo.
Difficilis culicum venatus in tethere. Multis
Flexibus, & penna pra3pete docta volet.
Ultimus & partus cura potiore fovetur,
Non , quod in hac potior ftirpe moramur amer.
Sed
H I R U N X) O.
63
Sed cibus, autumno fub proxima tempora raruSj
2B0 Deftituat fobolem , foUicitatque patres. •: c-
Utque liomo qui ferse veneris fibi prtemia fpohdet.
Nec fe, nec fobolem faepe, valere videt:
Sic prius ac lateant , tenera cura prole , volucres
Spe citius veniens fcEpe necavit hieras.
Quippe aliquas vires ; hiemis paflura latebras ,
Plumatum & corpus pingue requirit avis.
Efl: mihi per noih-as, ut multas vifa per oras, ^
. Cui niveus toto corpore candor erat.
Non tamen inde putes Arcloce gentis alumnam ,
290 Quodve pel’ immenfas venerit illa vias. (25) oi y
Non migrant lepores, nec transfuga pafler habetur,
^Srnpe, tamen; JTjoftr is albet uterque locis.
Vidimus albentem prope toto corpore fturnuih.
Candida cui patrio nata fit ala polo.
Naturae lufus cum tot miracula fecit, ;
Progenie nigram difpare donet avem.-
Adde, quod Arftois non fic diftamus ab oris.
Hic nihil ut longo frigore poffit hiems.
Sci-^
<54 GER. NICOLAI heerkEns
Scilicet ex nimio quod frigore candet hirundo,
300 Magnus Ariftoteles , vulgus & omne putat.
Forte fed hoc certus faciat cibus. Unde volucris
Stepe Samo, Thraciis non datur alba jugis?
Frigore li Samio canderet , proxima tellus
Cerneret albentes & quoque ferret aves.
Sed non alba Thafo , Lemnoque, videtur & Imbro.
Una Samos placido fub jove mutat avem.
Sed licet haudcupide,nec fa'pe per cequoramigret,r26)
Ut Samium , in patria non manet omne genus.
Qtia volet ufque, famem non palTa,aut effera lu6lu,
310 Una fed e multis transferet una larem.
Proxima nec tantum, fed & abfica limina cunis.
Vere parem quairens, aut vaga forte, petet.
In Morinis capta efi;, Aquitanis cognita progne,
Externam docuit teffera nexa pedi.
Frifcius hinc Saxo mendacem dixit Olaum , (27)
Teffera quod nullis merfa fuiffet aquis.
Nec fub humo fuerit. Varias quod Hirundo latebras,
Ut docui , varia pro regione fubit.
Omne
HIRUNDO.,
< Omne genus dixi , tria funt diverfa , latere. .
3 20 Primum efl , quod canimus , proscipuumque genus.
Scilicet hoc illud, quod fanguine colla notavit,
Quodque fere fimile eft, peftoraque alba gerit.
Cognatum genus hoc , & multis dotibus unum
Conjunftum & trunco vidimus ante meo.
Dicitur agreftis, vokicrisque domeltica: quamvis
Utraque gaudet agris , & tua tefta fubit.
Sanguinea Terei natam de conju-ge , Nafo,
Sub trabibus cunas ovaque ferre, canis. (28)
Non habitare domos tamen hanc , & dicere agreftem
330 Suftinet, haud aliam qui male novit avem.
Utraque te6la fubit: fed agreftris fepe fcncftraj
Aut luteum externis tedibus addit opus. •
Nonnihil & minor eft : mentumque & candida propter
Pedlora , congeneris non fit habenda foror.
CtEtera perfimilis; cantumque interque volatum,
^ Jundtas fepe vides , una videtur avis. .
Sed multo minor eil de ripis diria, cavisque
Ut ripis hiemat, nidificare folet.
K
IToc
66 GER. NICOLAI HEERiCENS
IIoc genus amnis Hafe , ruit altis fcptus arenis ,
340 Extraxi loculis, quos avis ipfa facit. (29)
Quaque inter fcopulos meat OIena,Neuftrius amnis,
Plurima de petris pendet ut uva cavis. ( 3 °)
Tertia gcnsapodcs: quae corpore major, acuta
Voce gemit , Belgis nomen & inde dedit.
Aei^a hmc volucris, fublimibus addita templis,
Perfeqiiitur nubes inter & aftra cibum.
Qui cibus ante diem gelido quod in sethere defit,
Plus toto ante alias menfe latefcit aveS'. (31)
Nec reditum properat , Majali obnoxia fomno.
350 Binaque de ternis, qua; parit ova, fovet.
* Scilicet hoc fatis efl: fuper alite , mentio cujus
Non nifi cognatas nomine fafta fuit.
Illa femel nonum fua te£l;a revidit ad annum:
• Aurea quod docuit fimbria nexa pedi.
Fimbria tot pedibus nexata eft aurea notis,
i- Ut Pandionias vita fciatur avis; 1
Significetque asvum, quas dicitur hofpes agrorum.
De reliquis minor eft notio habenda feris.
Et
H 1 R U N D Oi
67.
Et dare conor aves, per preedia noftra freqiiertes »
^0 Inque dies oculos qua; tenuere meos. •
Rure mihi labor hinc jucundus otia fallunt.
Cumque ob fervantur, cumque canuntur, aves.
Perdita reftituam, non eft, ut carmina Macri. (32)
Unde animum fubeat fpiritus ille meum !
Sed, licet haud plumas avium numeremus in alis.
Multaque follicitus menfor omiffa putet ;
Quas dedimus, placuillis aves, & Hirundo priores
Cum deceat, tenuis fama fequatur opus.
E 2
NO.
/
6 S geR. hicola^ heerkens
V ■
N O T
(i) Ferfu -j. Hirundinibus domefticis, quibus ego ob cantum par-
cendum dixi , obllreperam molefliilimamque garrulitatem attribuit Al-
drovandus. Fateor alios etiam ornithologos ob cantum illas non lau-
dare. Sed licet auriculis meis non nimium arrogaverim, laudari ob can-
tum polTe, non modo ab omnibus video .veterum poetis, fed ab ipfo
etiam Platone: -qui hirundinis cantum, prtecipue vernum, haud inama-
bilem exiftiraavit , minimeque flebilem. Flebilem vocem hirundinibus
adfcripfifle poetas cogitandum eft, quod ad Prognera lamentabilis me-
moriar refpeVere , uti jam obfervavit Tzetzes, fa3culi XIII feriptor.
Crtcci poetae eas minurire, id efl: blaifa voce canere, regulumque & ru-
bro peftore prognem Zinzizulare dixerunt Latini. Quodque Zinzizulare
in laudem liirundimim accipi debet, vides ex adjuu( 5 to regulo, qui apud
Authorem Philomeltc certe inter aviculas fuavillime canentes haben-
dus efl.
(ja) Ver fu 14. Mufeas & volucria infedlil nusquam plura quam rn
paludofo & ajftuofo aere, & nusquam noxiora efle, res efl in con-
felTo. Contraque hoc malum , hominibus & armentis peftiferum , ficuc
in remedium a natura mufeivorte aves datra funt, ita inter beneficen-
tiffimas habenda: filnt hirundines : quas in mufearura venatione per omnem
diem , adque feram usque vefperam occupatas vides. Guenaldus , illu-
ftriflimi BuIFonii in feribendis avibus focius , qui Monbeliardum in Bur-
gundite finibus verfus Vogefum habitat, hirundines Icribit granaria op-
pidi fui fubire , grauaque curculionibus purgare ; qua: obfei vatio eas
flaii-
HIRUNDO. ^9
ftantes vefd doceret, Pliniumque & Aviflotelem refelleret, qui folum
eas inter volatum pafci fcripfere.
(■3) Ferfu 38. Cefpes uflilis, (quem inter hiberna hirundinum con-
ditoria efle dixi) antequam effoffu§ , inque lapidum lateritiorum for-
mam defcilTus efl, alta & fpongiofa terra efi, facile a pluviis & ani-
mantibus terrellribus exefa. Utque creberrimis foffis, qua; pofleflbribus
pro terminis funt , adque ficcandam fnperficiem , perfcinditur , in margi-
nibus foffarum, creberrima habet foramina: ex quibus haud femel hi-
rundines fopita; , tam agrefies quam domefiica; , per hiemem • ex-
traiflK funt. Cumque cefpititii lateres in certa: magnitudinis cumulos
congefli , empturis ad navigeras folfas venales prodant , & in eorum
foraminibus per hiemem latitaffc vifa; funt. Diftum mihi ed , & in
templorum parietibus apud nos repertas fuifle, qiiod tamen non ita fa;pe
audivi , ut veritatem aflirmare auffira. Sed qui hirundines in Batavorum
arundinetis , fubque dejedtis vecufta; arboris radicibus latitalfe fciunt,
vivunt Hagte Comitis: funtqne probitate & fcientia nobiles, phylids
prarcipue notiflimi viri , Petrus fdiicet Lyonet ,& Arnoldus Vosinar, Hic
in ipfo Hagenli foro cum ad pra:torii foiTara Martio menfe eradicari
arborem vidiifet, ex cavernis, quas arbor per radices fecerat, tricenas
circiter evolare confpexit hirundines, alisque nondum ad vo|atum agili-
bus, folum ad certam tantum diftantiam radere: fic ut pleraque a cir-
cumflantibus prehenfsB , domefticsequc & agrefies hirundines ex propin-
quo cognit» fint. Lionetus , haud procul Haga , cum in amici viri
fuburbanum per hiemem divertiflet , afportari ad dominum vili® cora-
plurimas vidit fopitas hirundines , manibus fervitiorum arundinetis ex-
llraftas: quas dominus vili® in hypocauftis exoticarum arborum fomno
fuo hHernali excitavit, diuqne vivas & volucres eonfervavit, Uterqug
3 te«
I
79
GER. NICOLAI HEERKENS
teliui” ) qii?.,'] opinionem aliquam fibi caram tueantur, fufpeflar! non
potllnn. \"ormarius de exoticis aliquot animalibus, nihil unquam fcripfit
tle hirundinibus. Lionecum unica fua immortalem fecit eruca. Sxpequc
vir lludiofiilimus veri inculcavit mihi , hominem natura: cognofcenda:
deditura debere animum paucis tantum fiudiis intendere, polleris fi velit
ex cognitionibus luis cpnfulere. Idque conlilium vir feptuaginta fepteiu
annorum , cum & hoc anno iteraret mihi , oftendebat Reamurii qua;llio-
iies per epiflolas creberrimas ad ipfiim inilTas , addebatque refcriplifle fe
identidem : honoraris me per illas domine , fed nimium multis animum
5, & oculos applicas, 11 ab exigua peifpicacitate , quam debeo fidem,
„ cxfpeftas.” liam tamen fe Reamurio femper pratHitifle ajebat , fed
'diligentia ultra modum andla ; quod viro per fe meriiillimo , & fludia
fua depereunti gratifitari cuperct. Tali igitur teUi non credere, lient in-
honefium , plane barbarum fore exifiimo. Nec honoratiflimo apud no-
llrates Yofmario minor debetur fides. T^ott quos allegare obfcuros ho-
mines , qui in noftris tradiiln.s ex cefpititia terra 'traxere hirundines,
ireque decorum , neque juvaturum : quod tales magno numero telles ad-
duxilib , Kleinio frullra fuit.
(4) ferfu 46. Olatis Magnus, qui ante ducentos & triginta circiter
annos vivere defiit, primus fub aquis fcptentrionalibus hiemaredcripfcrac
liirundines*. Virique gravis authoritas ferat enim Upfalia: Archiepifeo-
pus) licet ultra meritum explofa fit ab iis , qui aviculis peregrinautibus
addunt hirundines; tanti tamcil prima hujns rei mentio -ab aliis lefiimata
eft, ut in gloriam Kirchero attributa fit, cui neutiquam competit. Cen-
tum annos’ poli Olauui vixit Kircherus. Neque Olat libri XX , in Ita-
lia, & in Belgio editi, tam ignoti funt, ut verilimile fit Kircherum cos
non legiffe. Cum vero Kircherus Jefuita a fui ordinis miffionariis con-
fir-
HIRUNDO.
n
fimiari audierat, quod Olaus primum de hirundinibus fcripferat, non
modo eas latitare in fretis ftagnantibus , inque paludibus , fed & m
puteis fcripfit & in ciilernis: nec tantum id Suecicas fed & Sarmaticas,
Moravicas & Silefias folere. Et hoc ante Kircherum indicaverat AldrO'
vandus, qui certe r.b eo lectus fuerat. Sed Kirchero competit, primum
indicaffe, Arftoas hirundines folas fub aquis latere, quod Aldrovandus
non viderat, licet avibus per longiffimam tetatem intentus. Kirchert
diflinftio viam ad veritatem ofeendit. Proptereaque laudem meritus efl. Sed
illam nullo jure , qua; ii lui ordinis feriptoribus & hoc fatculo plenifiime
ipfi admenfa cft, licet Olaus XIX libro litec clariffima verba fcripferat.
„ Septentrionalibus aquis f»pe a pifcatortbus extrahuntur hirundines in
„ modum conglomerata; maflic inter fe connexa;. Poft principium au-
„ tumni ore ad os, ala ad alam & pede ad pedem fe coHigant, inter
„ cannas dercenfurie. Siiaviffimoque completo cantu clefccndunt, inUQ
„ iterum poli principium veris padficd evolatura;. Nidosque notos
„ unamquamque repetere a ruflicis hominibus notatum eft.” Nihil
falfiim , nihil nou veriffimura rcripfifle Olaiim docuerunt fecuti feriptores
complurimi: fed qui crediti ftint, uti ille, & uti hoc fatculo Jacobus
Kleinius , fenator Gedanenfis , centum adduais tcllibus omnem fidem
meritus. Cum colligeret illos tedes , qui ruftici erant Vandali fe ab illis
iiTifum fuilie feribie , ut relaturum eruditis hominibus tara cogmta.
Quam vero teftes illi, & Vandalum omne vulgus eruditos homines
fufpicereut, Kleinio cum tot fuis tefUbus fidem denegantes.
• Cs) rerfn t8. Quod de hirundinibus verno tempore ex Norveglca
lacu prodire vilis fcripfi, de verbo ad verbum fumptum-ex commentario
hominis Batavi , paulo ante imdecem annos , quo tempore Hirundinem
meam feripa, Amaelodaml edito. Ex Norvegia tum feriptor commen-
E 4. ■
O
72
GER. NICOLAI IlEERKENS
tarii ifiius redierat, fcquc cum contum teftibus relata fua vidiffe coin-
fnemorat. Decem verlibiis difta homiuis ignoti, fed a nullo apud no-
ftrates non crediti , contraxeram , feriptumque meum , fine notis ullis
editum , ex manibus illuflriffimi BulTonii , cui illud paulo poli Parifiis
dederam, ad oculos venit illufirifiimi amiei ipOus Guenaldi, de Hirun-
dine tunc Icripturi. Ille, (fecutus BuITonium} cum hirundines agrefles
& domcfiicas peregrinari opinatur , nihil non omifit , ut quam fovet
Uterque fementiam, vero fimilem faciat. Maxime tamen ad hoc facere.
Videri fibi ■ icribit , quod nullus eas ex latebris feriptor, aut ex aquis
ip'b extraxit, nullus commemoret, quomodo verno temppre ex aquis
prodeuntes fc habeant, feque cxficcent & in auras extoliant. Scire fe
equidem rae unicum hoc referre , fed iii poemate. De veritate qutcfiio-
ueiii elie , non de fhbuiis, 'Atqui verliculos meos de Hirundine quisquis
, legerit , videt me fabuiis aut fidionibus minime deditum , follicitd
occupatum de veritate , aut oculis meis vifa retulifle , aut Icdla &. audita
p.r telles conlirmafle , quatenus id haud barbare fciibenti licear, deinde
rationes attulifie , nec nimium vanas, modo illas perpendere voluifiet
Guenaldiis. Nemo corte ante me aut verlibus aut profa fcripfcrat, pere-
^rinamibus-in a;tliere cibum defore, peregrinaturis prareipue ad ultimos
^ Blauros: ad quos hirundines Gallica; & a Bufibnio & a Guenaldo able-
gantur. Vellem illam verficuiis expolitam rationem infirmari videre. An
aqiii ponderis ell ratio, quod nullum feriptorenj ex latebris hibernis
hirundinem e.xiraxiffe, nullum dicit vidifie ex aquis prodeuntem. Dc-
miis Studiofis (plerumque feJentariis hominibus) id oftenfum non
fuilfc. Oilendat vero ille, qui gregatim peregrinaines has aves vidit,
ollendat , qui eas , ut auferes , anates , turdos euntes per caaliim , & ex
imraenfie diflantia; locis revertentes nilis in terris, ullo in mari con-
ipexit. Atque hoc ab attentis philofophis non modo , fed ab omni
Qieclatum viilgo fuilTec, fi fpedari polTec. Speftaciim vero Hc a feripto-
. tj-
\
II I R U N » D.
?3
ribus, ik ab innumeris telHbus: quod plus quam temerd fpetoum ne-
gat. Ut de verficulis meis taceam , quos libi pernotos elTe feribit ,
quoties adducit Kleinium ? Centum apud Kleinium teftes , & ex aquis ,
& ex arundinetis & ex quibuscunque latibulis extraftas oflendunt hi-
rundines. Obiitusne fuit Guenaldus Kleinium , quem toties allegat, a fe
perleauni fuilTe? Sed fui ipfnis videtur oblitus fuilTe. Ipfe domellicara
hirundinem, ex trabe domus in vas aqueura delapfam, perque tres horas
extinflam , animam recipere , refurgere , revolare , & in auras ire con-
fpexit. Tamque lingulari fato feriptori in ipfa ipfius domo oftenfus
cafus documentum non fuit, avem habere pulmones cum aquis admo-
dum familiares. Nihil fubmerfa; adjumenti adminilirari potuit. Auraque ,
& aura autumnalis fola reficere gelatas & rigentes morte fibras potuit.
Eli hoc certe aliquid : & quod ad Kleinii & toc tertium experientiam
accedere videatur , argumentis quidem gravifflmis non adnumerandum,
nifi ex fimilibus Guenaldus ad tuendam opinionem fnam faceret pon-
derofiffima.
0
(6) Verfu 6s- Optimi feriptores avium , eas tantum transmigrantibus
addunt , qua? vere & autumno gregatim peregrinari videntur: ca;teras
omnes per hiemem latitare credendum ell. Neque transmigrantibus ad-
dehd.n hjruudincs , in apricam viciniam , five mari live terra Cveluti ex
Thracia |n Avgypthum} devolantes. Neque locurtas aut papiliones per-
fecuttB, ventisque ex litore dejeaa?, vel fi procul a terra perque ocea-
num a nautis videntur, tranfmigrantcs habeantur : quod aviculis tara per
aifiatcm quam autumnum accidit. Hirundines vero, fi ex Gallia in Mau-
ritaniam 1'igritanam quotannis difcedcrent, uti Cuffbuius & Guenaldus
exiftimant , omnibus annis & quam immenfi greges viderenturi Sive
terra five mari iter facerent, five, ut exigua; aves plerasquc, litus !e-
E 5 ge-
74
GER. NICOLAI HEERKENS
gerent , tam a Mauris omnibus , quam ab Hirpanis , pelagumque fempor
tenentibus nautis agnita.', famam facerent, faniamque jam diu creditam.
Secus undique cum fonet fama , fiiper profundum oceanum , inafpcfta-
bile per inane ablegantur , ubi nullus iplis cibus , nullaque fubminitlra-
,tur requies , licet id miferanim iter , feptera dierum effe fcripferit Buflbnius.
(7) Fer fu 70. De cibi penuria hirundinem non modo, fed plures
avium a peregrinatu abfterrente , mirum ell tam Veteres quam Recentio-
res non cogitaffe. Veteres quidem non ita multas aves peregrinatum
mifere , fed recentes ornitliologi innumeras : quibus neceflario de viatico
providilfent , fi quod feriberent, fatis perpenderent. Modo typis editus
fit liber , nianfurus creditur. Tamque follicitos feriptores ab inventa
rvpographia non efie , quam veterum tempore , quepela ell jam fadla ,
I • ^ nec latis iteranda. Sed neque de ratione aves coraplurimas neceffario ab
itnr''r’''”n^ns impediente cogitarunt Veteres. Dixi mirum effe. Nam (i
^ hujus rei mentio fafta fuiffet , haberetur apud Plinium : ipfeqne Plinius
ciconias in longinquum amandans non 'fcripfiffet : „ nemo vidit agmen
„ difcedemmm , cura defceffurum appar*eat. Nec venire ,. fed veniffe
,, cernimus. Utrumque noiflurnis fit temporibus. Sic tamen de die
vifre fuiffent , aliquas ad terras quietis caufa , aut ad cibum del^^fa;.
Qute cogitatio prius & facilius in mentem veniat! Sod quid mirum,9««J»
,, ..^’^j|j^_J^i«Hien-fcriptoribus nondum incidiffe. Cum ego rationem illam verfi-
Hirundine mea expofnoram, tam parum a Guenaldo
j perpenfa , tamque contempta efl. Ut ne ulla attentione quidem dignam
habuerit. Tamen ratio verficulis edidla femper ratio efl:. Neque Lu-
* cretio contemptum , fed rationes oppofuit Poligniacus.
( 8 ) Verfn
-T
hirundo.
ts
( 8 ) Ferfn 77. Ariftoteles oiifnia propemcjdum de Hirundibus aliis-
que avibusi liienie late.utibiis minc liota, verbisque clarillimis fcripferat:
qiiEB talia „ Avium complures hieme conduntur, non , ut aliqui putant,
„ pauca:. Nec omnes ad loca tepidiora abeunt : fed quibus loca ea
„ funt vicina folitK ledi , iis fecedere libet. Qute autem procul locis
„ tepidioribus moramur, non mutant, fedem: fed fe ibidem condant.
„ jamque fatis multa: vifc funt conditte hirundines in angulliis conval-
5, lium , nuda: atque omnino implumes.” Nefciit Aridoteles eas etiara
fub aquis iatere, quod primum docuit Olaus : idque tantum Arftoas
facere, quod primum vidit Kircherus: proqne regionum varietate varia
efle latibula , quod primum diflinxifie me exiffimo. Sed facile eft ali-
quid inventis addere difficilius impedire., ne cognitiones licet certiffima’ ,
iterum ab incredulis, leviterqae contradicentibus^ mergantur.
(9) Ferfu 88. Apodes longiffimis alis nata: fopiunmr ab illis , qui
reliquas peregrinatum mittunt. lidemque nihilo minus feribunt, alas
longiores ad pcfegre eundum volucribus datas fuiffe. Omnibus quidem
hirundinibus ala: latis longsc funt , ideo vero a natura extenla: , ut victus
inter volatum parcendis fufficeret. Qna:qiie in furamo mthere difficilli-
mum cibum habiture cflent, pennas apodes accepere longiUimas.
(10) Ferfu c> 6 . Quod dc Ckerufeis niowis iMeliboci hirundinibus,
in hypocaufis, (que ad ferri officinas ibi immenfa funt) per hiemem
viventibus fcripfi , cx ore habeo hominis ob probitatem & hiftoria; na-
turalis fcieiitiam Me digniffimi , quique ex locis iis oriundus , jam pri-
dem Groninga: cohortis eft praetorie ad Principis cuftodiam pra:feaug.
Pe cajtero Giicnaldum ego non imitabor, in uno aut altero ignorata
tefte,
7<S ^CER. NICOLAI HEERKENS
tclle , apucli pofteros non valituro , in favorem opinionis mea? addu-’
ceudo. enim homo Norvagus nullo nomine, aut obfcurus Mufco-
vita? fi fub aquis nullas videre Hirundines, Kleinii tefles innumeri men-
tiuntur? Nefcire hoc fieri, an tantum haberi debeat , quantum fe vidifie
qui dixerit? ego vero Domino Rcber, (fie enim Cherufcus tefiis meus
nominatur,) ut facile credam, facit Martialis: qui hirundinem Roma:,
ifi thermis forte moratam, ab aliis verno tempore reverfis, in earum
nido laceratam fuilfe fcribit. Laceratam credo apud Martialem fignifiearo
nido depulfara, fciiicet ut fatum haberet , Itis matri debitum, fed fe-
rius, quanj meruerat, datqra,
•
Cii) Fer fu- 102. Hirundines in ^gyptho perennare fcripferat He-
rodotus. Verumque ab illo antiquiffimo tefie feriptum fuilTe, recentis
Kvi peregrinatores videre , interque eos Belonius Gallus. Nihilo minus
perennare eas tantum ad Nili fontes fcribit Guenaldus: quos fontes He-
rodotus & Belonius faiculi XVI fcriptor ignoravere , multo minus videre.
Perennant in ea regione , quam veteres Deltam dixere , adque Nili
oftia. Numeroque ibi majore per hiemem quam per reflarem videntur:
quod itidem in colonia nofira Africana Bona: S'pei obfervavit Kolbius.
Non vero ideo inferendum, avem peregrinatricem efie, vel cum tepens
vicinia in propinquo non fit. Non defunt vel & in ea parte Africrc
faltus admodum frigidi, qui hinindines per hiemem non ferrent, inde-
que illas neceifario fugent.
C12) Ferfu 106. Regiones Moenalias, in quibus fiib aqua hiemant
hirundines, a Sueeia ad Poloniam, Silefiam, Moraviam & ad Bojohe-
miam ufqiie extendit Kircherus in quarum tamen regionum partibus,
fort6
I
t R U N D 0 .
11
forte magis apricis , & is puteis latent & in cifternis , ^uti a teflibus fida
digniflimis fe comperiffe fcripfit Aldrovandus. Nec fecus avibus eas in
longinqua difeedentibus annumerat. Quod vero hominem fic fib»
contradicere fecit, idem efle exiftimo, Quod & Bnffonium & Guenai-
dum a vero videtur feduxifle. Naturam pro aliis locis aliam efle,
haud iis in mentem venit ; quod tamen phyficam docendi inter elementa
accipiant, neceffe eft.
*
(13) Ferfu 119. Duas catife, quibus fub aquis fopitte revivifeant
hirundines, in verfibus meis, ut divinationes propofui : quibus videtu»
addi poffe , quod forte calor centralis (fic nunc vocant illum ignem
phyfici terris interioribus abditum) ex annua rotatione terr® in iis par-
tibus augefeat , qusc verno tempore folem verfus inclmantur , ignemque
abditum fecum vergant. Quod fi ita fieret, neceffario illas partes, ver-
num tempus habituras, tam ignis calefaceret interior, quam exterius foi.
Certum eft ex affirmatione eorum , qui altiffimos puteos habent j aquam
putealem inclinata hieme minus frigidam fentiri & efle, 'quam menfibus
mflivis , quibus fe incipit a fole tellus avertere. Foflbres metalliferi
ididem affirmant, & ficut a dofto Meliboei montis incola accipio , menfe
Martio in tantum augefeit calor fubterraneus , ut in fodinis altioribus
intermitti propterea labor debeat. Parvum elt, fed tamen aliquid,' quod
in noflris tfaftibus foir* in tantam altitudinem cavari autumno non pos-
' fint , quam menfe Aprili , aqua fe verfus fuperaam terram menfe Augufla
referente , uti omnibus notum foflbribus , & uti ipfe iu villte mea; fos-
follibus non femel expertus fum.
(14) Verfu ipy, Kalendas & men|ium dies non tam eorum numero,
quam
/
n
GER. NICOLAI HEERKENS
\
quam DiVovum iiomluibus defiguari, mediis tevis per omnem Eiiropaai
invaluit. Inque noftris faflis ididera non modo obtinuit, fed in hunc
ufque diem & afta publica & privati' contraftus inde tempus fuum di-
fignaut. Conflantius' tameii veterem conllietudinem fervare video Arc-
toam illam Germaniam, quaj ab Amifio verfus mare ad Viftulsc odia
extenditur. Jo. Colerus , fcriptor ad Spream amnem natus , qui me
multa in rebus rufticis , aliqua ad cognofcendas aves docuit , dies anni
plerasque Divorum natalibus inCgnit : fic ut in operis ejus leftione per-
petuo ad Kalendarium operi prtefixum rerpiciatur, Tiburtius & in eo
Kalendario diem XIV Aprilis grandibus literis defignat*
i.
(15) Fcrfii ip8. Si quotquot hirundines in cavis arborum per
Iiiemem conditas videre , enumerem a Claudiano ad noltrum tempus
fcriptores innumeros ■ oflenderem. Unicum opera; pretium efl: indicare
Georgium Majorem , quod is interpres eft facrarum literarum , quod-
que , non inulunn leftus , a nemine fortaflis inveniretur ; quodque
ficut Vofmarius noder, hirundines reperiit in arbore urbis liabitatiffima;,
qualis certe Witrenberga fuit famulo XVI ob ftudiofornm tum ibi con-
fluentium multitudinem. Eli ad Epillolam Pauli primam Corinchicam ,
verfu XV , quod iftud teftimodium Majoris reperitur. Addiditque ex
aftis antiquis* Divorum, ejus generis inventa primitivis Chriflianis pro
argumento contra Ethnicos fuifle , ad mortuorum refurreftionem ipfis
oflendendam
(16) Ferfu 206. Signa venturi faporis, qua’ in hirundinibus con-
fpeolui noftro auferendis per autumnum dixi videri, defcripfi, prout
illa a me nec femel obfervata funt. Licet poetica & fiifta Gucnaldo
vifa
7 $
\
HIRUNDO.
vifa f:nt, iifdcm propcmodum verbis clcfcriprii; illa figna Kleinins, cujus
opus co tempore nusquam videram, &quod, uti notum, foluta ora-
lioiij Icriptuni fuit. Valet aliquid ad perfuadendum incredulos, tam
confona uollra elJe teftimonia. Sed quid valere polle exiftimem , apud
ouos Kleinius, vir probus, fcriptor nobilis , Senator Gedaneufis, cen*
uini aSduiftis tellibus nihil valuit.
r
(i6*) Fcrfu 215. Hirundines jam jam Cxlo abituras convenire, iu-
terque fe de finitis anni laboribus inulfare cura dico: poeticd id quidem,
fed verum dicere videar, hominibus faltem non plane barbaris, verba-
que poetica poetiu non adempturis. Apud Virgilium apes non modo
de laboribus luis rauflaut, fed callris audebant vellere (igna, grandievis-
que curam tuendi & muniendi oppidi alfignabant. Dicit Kleinius , quO(i
ego in verfibus , illasque tum nullas in rnthere mufeas perfequi, &
ad volatum vix cogi poffe. Dicit praeterea captas pinguiffimas reperirL
Exque illis iiKrtiJe & jam congelati fauguinis figiiis, evidens argumen-
tum deducit , quod ad iramenfum iter nequaquam lint idonea?.
(17) Fcrfu 222. Licet liatis properaodum diebus apud nos ca.'!o
abeant, ftatisque redeant, ante undecim annos (anno feculi feptuagefimc)
tertio) hirundinem unam & alteram in ca?Io vidi die XVI Odtobris.
Quod & tum memini intlar miraculi & ab aliis vifum efle. Sed mirum
inagis , ad eum usque diem apud Gedanenfes plerisque annis fuperelle :
id enim tefiatur Jacobus Kleinius. Nec non notaljile efl: Aldrovandiiin
feribere , Hirundines circa finem AugulH aut primas feptembris dies
cailo Bononienfi difcedere , Martio menfe ineunte reddi. An Seraedrem
foinnum per omnes terras ut compleant nccefie ell ?
(18) Fcrfu
%0 SER. NICOLAI HEERKENS
(l8) rafu 224. Circa diemAprilis XII. XIII. aut XIV, ocius & raro
ferius apud nos revidentur. Anno tamen praitcrito die prima Aprilis
unica a me vifa elt, promeridiano & fereno tempore, fuper foITam pu-
blicam navigeram volans, villa; mea: pra'terfluentetn. Tribusque aut
qUatuor diebus poft haud pauca; vifa; funt ab hominibus agro meo vici-
nis. Sed eodem anno abfuere ante primam Odlobris , hiemis rigentilTi-
ms utrum pfaifenfione , non di.xerim. Rediere hoc anno die decima
tertia Aprilis fub vefperam , tonitru mo.K fubfequentc , fed minore
numero, uti ab omnibus notatum, rediere. Imminuta fine dubio fri-
goris infolentia , qute complurimas alias aves , rturnos tamen inprimis
notabiliter imminuit. Confians & \ixc eft obfervatio , in verfibus meis
memorata , vifis vere hirundinibus ventos violentiffimos ceifare , qui
ante earum adventum perque complures dies ca;lum nofirum commo-
vent. Forte per eos ventos Ccut tenuatur aer, tenuatur & in fopitis
volucribus fanguis. Ei certe venti , qui earum adventum proximd pra:-
cedunt, omneque Batavum & Gallicum litus & mare commovent, iter
facientibus immanem in modum obllarent: adeoque illas pelago aut ter-
ris adfternerent , ut nullas e.K Mauritania reduces acciperemus.
\
(19) Fbrfu 225. Ovidius Romse hirundines vigefimo fexto Februa,
rii , Julius Ca;far apud Plinium , libro XVIII capite XXVI , revideri illas ^
dicit vigefimo fecundo. Et eos ego dies Roma; tranfegi , fed de earum
reditu , deque avibus defcribendis tura non cogitans , obfervavi tamen ,
avium omne genus Roma; , quam in noftris locis, mfrequentius elfe.
Qua de re poft fa;pe cogitanti, vifus eft Romanus ager , multo minus
quam noftratium cultus, grani voras aves ideo minus invitare, humus-
que ca;mentis faxisque contritis plusquam alia omnis tellus imbuta, nec
propterea verraivoras aves pafcere pofle.
(^20) Ferfu
HIRUNDO.
Sl
(20) rerfu 225 . Aldrovandus hirundines Bononi® menfe Martio in-
eunte, in Galliis verfus meridiem circa menfis idus, verfusque fepten-
tentrionein fitis poft squinoxium , circaque finem menfi« Martii revi-
deri fcribit Giienaldus. j
(21) Verfti 230. Quotquot ab Ovidio ad noftrum usque tempus de
hirundinum reditu commemoravere, magnum teftantur numerum perire
a frigore , quod in ctelum reduces nonnunquam fentiunt. Magnum etiam
numerum interire fub aquis fcribit Kleinius, a cancris quod comedan-
tur , cum fe condunt , cumque refurreaura? fune : mediis frigoribus
canerps fe , iit’ ipfas hirundines , non commovere : hoftes vero aqua-
ticos quod timendum habeant , 'prsefcire videri dicit idem’ Optimus
obfervator, quod hirundines arundiferis & ulvofis aquis, pifei & cancro
non perviis ie plus quam aliis condere ament fluftibus. Idque alfeve-
rari conflante gentium Arilicarum obfervatione video.
(22) Verfu 238. Quod reduces folte aut faltem non numerofe viden-
tur, attentos 'feriptores docuiffet jam pridem, eas ex longinquo non
revolaffe , nifi prsconcepta opinio contumax & validior effet, quam
ulla ratio. Quin vero in Afise litora, -vicina Nilo, numerofa; redeant,
numerofteque abeant , nullus dubito- Sit- recedunt & veniunt in colo-
niam nofiram Americanam, qua; Suriname dicitur, inque illam Africa-
nam , qute a bona fpe denominatur. Americana; autem tam prorfus no-
ftratibus difpares, ut vix congeneres videantur.
■(=2)
F
GER. NICOLAI HEERKENS
%%
(23) Fer fu 26 1’ Hirundines iuto conftruunt , ftramenco roborant.
Si quando inopia eil: luti j madefacftfB multa aqua pulverem fpargunt.
Verba fuat' Plinii : qui lutum vocavit terram pinguem , qualem per
omnem Italiam , prteterquam in Pomptino vidit & in Campania ; qute
terra nigra eft , fimilis .Egyptliiacte , fimilis Batavicte , & illi terra; , quar in
provincits noftrar partibus , , inque meo agro invenitur. lii talem aliamque
terram excutit madefaftas plumas hirundo , nifl ex folTarura marginibus illam
qua;rat. Plinius in omnes prope Romani imperii provincias , inque no-
ftras transque Amafim pofifas terras venit , fed credo de avibus eum , uti
pleraque , ex obfervatione aliorum fcriprilTe. /Emilium certd Macrum ,
& Nicandrum poetam GrsECum non dedignatus eft confidere in confec-
tione libri decimi. Non creditus fuit de firmitate nidorum Aigypthiaco-
rum, qui ab hirundinibus nidi innumero numero inter fe connexi, mo-
lem evagl^mi NiltJ- inexpugnabilem ad ftadii unius fpatlum oppouuut.
Sed relata ejus veriffima efle vidit &.fcripfit Belonius.
(24) Ferfu 264. Nidum veterem reficientes confulunt partibus maxi-
me neceftariis. Sciunt nidum pendulum periclitari in connexione ad .
trabem , utque hac fcientia judicium , fic memoriam admirabilem often-
dunt ad fua opera poft femeftrem fomnum reverfe !
0 ^ 5 '), Ferfu apo. Ex hirundinibus albis , «n terris tepidioribus ali-
quando vifis, migrationem earum qui oftendere conantur, refelluntur
maxime ab hirundinibus Samiis , quas Alliaiius feribit perfiepe candidas
videri. Nullte funt candida; iu vicinis infulis, quarum aliquas tantum
no-
1
I
HIRUNDO. . . 83
aominavi , Thafum Imbrum & Lemnum. Quod fi avis alba peregrinari
amaret , in iis certe jEgmi maris infulis videretur. Dicit Aldrovandus
albas fieri in terris auftralibus , modo ova oleo olivarum intinxeris. Dicit
Racinfcius Polonus ex nigr» matris nido, Torunii ad Viflulam vifo,
tres albos duosque nigros pullos evolafle. Atqui atquum illte aves frigus
fenferunt! non ne igitur verifimilius aliam caufam, quam frigus , canitiem
in alitibus , ficut in hominibus facere?
(26) Verfti 307. Litoreis in locis verfantes incolm hujus provincia*,
teftantur hirundines agreftes & domeflicas perraro fuper mare vel ad
viginti paiTus volitare. Unde, qus in infulas venere, aut tempeftate
dejeftas , aut nimis diu mufcarum nubem perfecutas fuiffe , credibile efi.
Et Ipfa hsc infefta marinum iter non carpunt , nifi ventis impulfa , ex
pinguis terrm, non ex maris aere tenui pafcenda.
(27) Ver fu 315. Frifchius oruithologus Lipfieiifis, ex fiio rubro pe-
dibus Hirundinis annexo, quod nullis aquis decoloratum revidit, men-
tiri judicavit Olaum. Felixque illud Frifchii oftentum admiratur Guenal-
dus. Vide, quam levis ratiuncula a vero feducit vel illufiriffimos fcripco-
res! 'Guenaldus ipfe fcripferat , Kirchernm ArftoaS tantum hirundines
inergere, catteras eum atboribus & fcopulis condere: in quibus & Saxo/
nicas hirundines conditas vidit Georgius Agricola. Quid igitur Frifchii
I.ipfienfis facit obfervatio? propter eam obfervationem an Olaum Archi-
epifcopum dicat mentiri? & quot innumeris propterea aliis affricat men-
dacium, interque eos Linnteol qucm.fe fulpicere & ut uia-xirai ponderis
F 2 teftem
S4 GER. NICOLAI HEERKENS
teflem confiderare fcribit Guenaldus. Sed fcqui ponderis teftes tot Ita-
los, tot celebres Gallos habet, qui fub aquis patris nullas reperiere hi-
rundines. Vel fi in illorum patria reperiri fub aquis pollent, non squi
ponderis eifent, tellis inveniens, & non inveniens; quod ille de fua
aifertione convidlus , hic dubitans loquatur, quodque illi fides non nifi
cum exprobratione mendacii, huic vel ab tequilfirais detrahi poflic, fi
non inveniens latentes , propterea levi fententia , in longinquum feribat
profedlas elTe.
(28) Verfii 327. Ovidius ficut omnes Latini & Grteci veteres Poetaj
hirundines vocant domefticas , quibus mento fubelt fanguinis macula.
Tetfla petunt , nec adhuc de pedlore ctedis
■ ExcelTere nota; , fignataque fanguine penna efi:.
Qu® nunc agreftes vocantur , tefta pariter lubeunt, tamque folenniter , ut
fint feriptores , qui Terei de conjuge natas domibus excludant. In quo-
rum numero AIdrovandus , & Jacobus ipfe Kleinius , quem ut fingulari
diligentia & judicio feriptorem, honoris gratia haud aliam male avem
nofle, in verfibus meis dico.
(29) Verfu 340. Hafa amnis ell: Weflphalicus , ab Eglnartho in vita
Caroli magni commemoratus , prope Meppenam Ainifeo confluens : in
quo oppidulo cum puer apud Jefuitas , tunc ibi domum & fcholam
habentes, Latinas literas difeerem , & de ripariis hirundinibus didici,
quod de iis in verfibus meis ut veriffimum retuli, quodque nihilo minus
non modo a maximi nominis feriptoribus , in dubium trahi , fed ut rem
incredibilem negari , dolens video.
( 3 c)
/
O
/
hirundo.
C30) Vcrfu 342. Petrus Daniel Huetius Epifcopus Abrincenfis, poft-
quam de hirundinibus Gothicis (Sueciam enim adierat) id^m qtiod
Olaus fcripferat, de iisdem patriic fum avibus ita loquitur in commen-
tario , quem de vita fua fcripfit. „ Nec non in noftra Neuftria obfer-
„ vatum eft , intra concavas rupes , qus Olente fluvii ripis adjacent ,
„ Cadomum inter & mare , hirundines immani numero in uvae modum
„ colleflas, & conglobatas pendere d fummo fornice per totam hiemem.
Vide librum ejus operis II. pagina 98. Utque poetis fidem denegare omnes
Gallos non putes , confirmat obfervata fua Pedonis Poeta; veteris Verficulo.
Conglaciantur aqua;,, fcopulis fe condit hirundo.
Jt
(31) Verfu 348. Hirundines apodes , quas ob acutam vocem, quiri-
tantes (Gierzwaluwen) dicimus, circa ultimos Augufti raenfis dies turri-
bus & templis noftris tanquam ablatte videntur. Cumque doraefticiE &
agrefies ob mitiores auras dilterunt ca;lo decedere, ab attentifiimis tem-
plorum & turrium accolis audio, apodes raro aut nunquam ultra diem
fuam in calo videri.
32) Verfu 363. Aiimilius Macer, Augufltei fsculi poeta, de Avium
cognitione ad exemplum fcripfit Nicandri: qui eandam materiam apud
Gr»cos, tantaque felicitate trafiaverat , ut :n Georgicis illum Virgilins,
ficut Homerum in iEneide fccutus fit. Et Macrum id feliciffime fecifle
teflatur Quintilianus : quantaque hifloria; naturalis amatoriuus in pej*-
dita ipfius Ornithogonia jadura faAa fit , ex Ovidio , fed potiflimura
videtur ex Plinio, & in Avibus, & in pleraque materia Macrum allegante.
F 3 ’ Ne-
GER. NICOLAI HEERKENS
Keque enim de Avibus tantum , fed & de Serpentibus venenofis , de-
qtie Herbis juvantibus fcripferat. Quk vero de Avibus, carminibus vi-
detur Hexametris fcripfifle. Unica faltem, qii® de ipfius ornithogonia
per injuriam temporis reliqua habemus, duo funt quantivis pretii Hexa-
metra, ab Ifidoro I-iifpaJenfi & a Servio, fed varia leftione nobis eoa-
lervata, fic vero, nt fequuntur, legenda;
Cycnus in aufpiciis femper lastiflimus ales.
Hunc optant naut$ , quia fe non mergit in undis.
AN-
87
anser.
"Vatibus efl: odio clangore moleftioi* anftr, (i)
Carmine , digna tamen , quae celebretur , avis.
Vel quia dat pennas , veterum quae carmina vatum ( 2 )
Pelliceis fervant intemerata libris.
Vel quia, defendens vigili Capitolia voce,
A Jove fervato nobile nomen. habet.
Vel quia condifcit , quae vix difcenda volucri ,
Ore molam vifus, vertere & ore veiu.
Vel quia pra3cipuo dominum compenfat amore,
IO Gratus & ante omnes Anfer habetur aves.
Et quoque villarum cuftodia dicitur ales ,
Unicus exiguam Baucidis ante cafam.
’ Si de gente fera villaticus Anfer habendus,
'Inde vides, veteri quam cicur arte fuit.
Et quod apud gentes tam prifeo tempore vifum ,
Arguit hunc domino praemia ferre fuo.
Chortis aves omnes per prseftita vinceret Anfer
Commoda, fi tara agris omnibus aptus erat.
‘ F 4
Non
88
GER. NICOLAI HEERKENS
Non bene enim ficcis nec agris habeatur in altis,
20 Per cautes liquida qu^ meat amnis aqua.
Amnis & herbifero funt ftagna ubi plurima fundo ,
Inque paludofis gratitet Anfer aquis.
Talis & eft patrias cum plurima villa per oras,
Talis villa tamen quam grege fepe caret !
Cauda virens faciat, fpatietur ut omnibus' agris,
Qui ftrepero Pavus non nimis ore placet.
Atque ibi cum pullis non candidus ambulet Anfer,
Qui, quo difpliceat , te tamen ore juvet?
Nam juvat, utque fono Cmox poffe placere videbisj)
30 Per fiia te pennis brachia ditat avis.
Cernis &, ut bifero plumofa in corpore meffis
Crefcit, Hiperboreo meffis amica thoro!
Pafcitur exiguo per humentia gramina fumptu ,
Et tamen immenfum quot bona corpus habet 1
Afpice , brumali quam corpora cara macello J
Miifa peregrinis nec leve munus erunt.
Et farto pomis, & latis ignibus affo
Anfere, quid melius menfa Novembris habet?
Lade
ANSER.
S9
La£le iecur volucris diftentum, ut fpongia crefcit,
40 Et fapit 5 & regum fercula prima decet. (3)
Scepius hinc Romam Morinorum venit ab oris ,
Et pede tam longum grex peragebat iter. (4)
Tardior ante alias procedere jufla volucris,
Agmine propelli vifa fequente fuit.
Quique Italis placuit tam Belgicus Anfer, ut efca,
Carus erat plumis non minus ille fuis. (5)
Ganza vocabatur, quo nunc quoque nomine Belgis
Dicitur, & populis Teutonis ora tuis.
Cognita res cunftis , & multo femper in ufu ,
50 Nomen apud eundos tempus in omne tenet.
Rarior Europte reliquis in partibus Anfer,
Omnibus amifit nomina prifea locis.
Alitis & nomen Germania forte Latinis
Praeftitit: Helveticum Ganfer & Anfer idem.
Quodque ibi nomen avi eft, fervatur ab anfere multo :
Ut fera qu^ fedes & cicur ales habet.
Utraque gens eadem: fed tempore plenior efca
Majores cicures , vitaque pigra facit.
F5
Ut-
90 OER. NICOLAI HEERKENS
■■ ' Utque ferus pifces, pifces amat altilis Anfer ,
6 o Haud oblitus, avis quam cibus almus erant.
Pifcinis igitur procul eft, & habendus ab horto:
Omne tuum perdet per breve tempus olus.
Sed bona compenfant vitabile plurima damnum.
Anlere non careas, villula cui dat aquas.
Nam licet a furtis nihil & latrone timebis.
Pone fores, opus eft, janitor ut fit agro.
Vultus ubi non vifus adeft, clamabitur abfens
Villicus , haud fruftra clangere do6lus avem.
Omne quod infolitum tam fentit, ut illius ipfas
70 Nuntiet examen fundere clangor apes.
Chortis & eft cuftos , praefente cui Anfere vanas
Muftella inftdias accipiterque parant.
Si non ipfe juvat , monet , & fua pignora circum
Compellit matres , voceque fubdit opem.
Cingit & ipfe fere pullos plaudentibus alis,
Prmcipu^ pullis fi qua pericla fuis.
Sed quamcunque juvet pafcendus, inutilis eflet.
Sis nifi curator doiftus & aptus harm.
Cura
/
y
ANSER.
Cura gregem femper circumilet plurima , ab ovis
8o. Incipiens, vetulas quaque fequatur aves.
• Ne tenues pigeat per carmina difcere curas,
Si tenuis cura eft, unde parantur opes.
Pars avis eft rerum , quas patria gentibus offert, (6)
Nomen & unde , procul vix- bene nota , facit.
Quisque aliquid prseftet, fua terra' celebrior ut fit.
Scripta damus , pennas & dare fcriptor amat.
Contemptoque lucro tantum ut tua gaudia fpeftes ,
Obleftet vacuum fepius ales herum.
Notitiasque facit res , exiguiffima quamvis,
90 De quibus ad magnas furgere mente potes. • -
Nulla per hibernum tempus peragetur in agro ,
Quae lux Anferibus non bene tota datur.
Propria fub,icies & pauca cubantibus ova;
Quaj nunquam partu dent tibi plura novem.
Seinper enim pariet , dum fubtrahis ova parenti.
Reftius hinc nidis illa relinque fuis.
Non numerum excedet jufttim,fua vifcera frangens.
Quaeque juvenca parit, vix tria faepe dabit.
Vefpe-
o
92 GER. NICOLAI HEERKENS
Vefpere tentanda eft femper parientibus alvus,
loo Nec prius, acpeperiC, plena relinquat haram.
Qusque fuum dederit numerum, non exeat ales-5
Affuefcat nidis ut magis inde fuis.
* Si locus aptus haris eft pluribus , una cubanti
Cuique datur, vili quam ftruis asre, domus.
- flumine prjEtexta filvarum in margine, quaque
Prata vident, aptae conftituuntur harEe.
Sed tot haras loca quando negant, fatis unica faltetn
Ampla fit , & nidos feparet illa fuos.
Nidus enim invidiam timeat de matre propinqua,
iio tempus nimium dulce cubantis habeti
Qua finit ergo locus, nidos fejungite, qu^ue
Non finit, invidiam non male vela cavent.
Sic velare tamen, nidosque locare necelTe eft,
Ne pede per tenebras obterat ova parens.
Tricenos plerumque dies avis incubat ovis ,
Vere novo incipiens , aut genitura perit.
In tantum violavit avem cicuratio, vivax
Crefcat ut in morbis, vixque fenefcat avis. (7)
0
Cum-
/
ANSER.
93
Cumque nives ferus inter eat glaciemque borEeara
120 Pullus; in hoc ullum non ferat orbe malum.
Lxfa malo quocunque perit, feu plumbeus aer,
Seu cibus aut noxam det leve frigus avi.
Optima quaeque parens avis eft proveftior annis ,
(Quaeque bene eduxit jam genus ante fuum.
Illa , ubi feleftu quaerenda , bene ambulat , eftque
Tarda minus reliquis, nec violata tacet.
Eftque cubans ovis tam dedita , non fit ut agri ,
' Nec prope fit potus aut ftudiofa cibi.
Villicus mterea matris non immemor , omni
130 Sole dat & panem, quamque requirit aquam.
Ad quartumque diem miferam deducit in agros.
Tempore quo nidum culcitra calda tegit.
Jamque ubi lux abiit vicefima pene cubanti.
Molliter & tepidis ova lavantur aquis.
Pullus, & infpicies, num fe commorit in ovis ; ■
Quo minus haud cochleam lupeiit ille fuam.
Lotioque ovorum repetiteque terfio prseftat.
Exitus infirmte mollior ut fit avi.
Ova
f
94 GER. NICOLAI HEERKENS
Ova cubaturis , funt , qui vel & ante lavarunt
140 Succefllimque habuit res repetita fuum.
• Progenitis, pullisque novam fpe 61 :antibus auram ,
Prima dies prohibet, qu®que fecuta, cibum.
Tertia lux tenuem dabit, & fiquando negarit.
Non nocet. Hinc mixtum farre juvabit olus.
Nata recens cum matre cohors non exit in auras :
Ad decimumque diem contineatur hara.
Emillisque foras non humida convenit eos ,
Humida, nec frigens, aut fine fole dies.
Convenit urticis neque fontibus area mordens:
150 Ut quee mox tenero eft exitiofa gregi.
Nil minus emiflis , & haram fervantibus abiit ,
Quam quae continuo pene bibatur aqua.
Far ubi per menfem tritasque objeceris herbas,
Hordea tum pullis granaque pauca dato.
Mox ftomacho firmis &, avenam & qualibet offer.
Cum grege fpicilega dum fpatientur agris.
Pinguior autumno , qilo quisque efi: junior anfer.
Sex vincat libras pondere bisque decem.
\
Talis
ANSER.
95
Talis & hic quatuor florenis venditur ales.
160 Unde vides lucro quam fit alenda tuo.
Pafcitur utiliter vel ad ultima fercla Decembris :
Tempore quo venerem faeniina fentit avis.
Frimaque pofl: idus Jani noilratibus ova,
Et primo pullis ultima Marte dabit.
Vili opus eft efca vifturis tempore brumas ,
"Area quos paleis nutriat una fuis.
Addere confeaas rapas, & agreftia poma.
Et tua rejecit fi qua culina potes.
Et reperit per agrum, per aquas , fil vasque, repertum
170 Quod juvat , & cupidjB fit cibus almus avi.
S^d cum bruma diem nebula contriftat olenti , (8^
Omnis turba fua contineatur hara.
Difcitur exemplis, volucrem hinc ut pelle peiire,
Contra , quae plumas ventilat aura , juvat.
Non fit avarus, avem qui pafcere gaudet, amator ,
Nec gregis ille mares nec cito maftet anus.
Vivere ad extremum plures permittimus levum.
Compenfant multo pabula fumpta bono.
De-
l
96 (lER. NICOLAI HEERKENS
Deleflant dominum, lateri prope cujus inhjerent
180 Ut canis; & comitem non grave lalTat iter. (9)
fenior tutela gregis , per & invia dux eft.
Et fua plus curat pignora mater anus.
Qiiserit uterque cibos , qua non avis altera fperet,
Qiiaque alii pereunt , fofpes uterque fuit.
Stepius & vetulis , quam vellas corpora pullis ,
‘ Vulfaque reftituit ter tibi pluma cibum.'
Deinde diu qui fervat aves , doceatur ab illis
iEtatem , & mores , & mala , quaeque juvant.
, Anfer avis vivax, hominumque fuperfuit sevo:
190 Teftatur certa 'quod rtbi fama fide.
Bis fex Alberto fua cognita vixerat ales
Luftra , bis o6to aliis cognita vixit agris.'
Cujus agris quseris? Bavarus quos Ifara lambit.
/
Ipfa mihi oftenfa eft, tafta manuque fuit.
Eft avis Infubrise longe vivacior oris.
Suntque libris teftes Alderovande tuis. (10)
Hinc fi tricenos infra tibi deperit annos,
Cafus avi infelix aut tua cura fuit.
Sitne
ANSER.
97
Sitne domi natus, ferus an vivacior anfer ,
200 Qiii rogat , interius nofcere pofcat aveih.
Nulla magis volacrum pituitae obnoxia , longam
Quod facit ad vitam , fed quoque faepe necat.
Mitigat humores , pituitaque reddit inertes.
Re61:e igitur notis utile quid fit , habes.
Sufficit auxilium natura volatibus aftae.
Damnaque , fegnities cui nocet , addit avi.
Afpice, fmegmaticus cicuri cinis ufque paretur.
Quo fine fiepe perit pullus & ipfa parens.
Nil fervat, recreatque feros, qui femper ad Arftum
aio Indeque, bis feffi , corpora tarda vehunt:
Quique 'nives inter fua corpora pafcere jufli.
Dant fibi perrarum difficilemque cibum ;
Dantfimul & foboli, qute duriter, altaque parc6 ,
Mox longum teneris viribus audet iter.
Vix finem fextilis habet, fuper aera furgunt,
Nofque idus circa menfe fequente vident, (ii)
Non folos juvenes, folamque venire fene6i;am.
Utraque noi astas de grege capta docet.
G Tara-
/
g GER. NICOLAI HEERKENS
Tamque fenex capitur , centum offeus anfer ab annis>
aao Ut cibus impafto vix queat efle cani.
Sunt nervi peftus , caro nulla per omne videtur :
Hirtaque longavo tergore pluma riget.
Vultus & aetatis funt triftk lumina fignum.
Moeror & iratus lumina moeror habet.
Fert fortem juvenis , data pabula fumit ; harsque
Affuetus , cicures gaudet in arva fequi.
Sed fenior commifTus harse , moerore fameque
Mox perit , & fodis terror & hoftis adeft.
Eft enim, ut omne animal quod fert mala, mente feroci.
230 .dirumnam in cunftis vindicat ille fuam.
Forte & avem triftemque facit tetricamque feneflus.
Mens hilaris pulli, quod mala lenit , habet.
Voce pari laetatur hara, & cum prodit in auras :
Utque cicur, natitans, cumcicurique coit.
Deque ovis paribus pullos produxit , in agris
Haud procul a noftris, quosque Groninga regit.
Eft in Cherufcis locus udus , & adfitus Albi ,
Anfer ubi innumeras pafcitur inter haras. 0 ^)
Cum-
ANSER.
99
I
Cumque fub autumnum numerus per aquatica magnus
240 Prata fonat, gregibus jungitur ille feris.
Tamque bene inter fe diverlis convenit illis.
Omnis hara ut cicures augeat inde greges.
Per breve tempus hara fervatur , & advena laut6
Pafcitur. eft, ala qui quoque mulftat avem.
Sufficit ad multos vel amor vel & efca tenendos:
Agmina nec curant , vere reverfa, fequi.
Bis genus, ut Zinanne doces, ferus educat anfer:
Datque, doces, partus fingulus ova decem.
Sed duo eunt menfes , 'det ut ova , excludat & anfer ,
250 Mater enim alterno non nifi fole parit.
Utquedomi natam per cunfta Imitatur, ad ovum
Lux quoque pofcetur tertia faepe novum.
Tardius & forfan gelida parit ales in aura.
Tardius & rumpi forfitan ova videt.
Utque juvet pullos, videatque volucribus alis,
Bini iteiiuin menfis tempora pofcet avis.
Non video fpatium , quod ad altera pignora reflat :
Grandia quae certe non nova cernet hiems.
G 2
t
Si
100
GER. NICOLAI HEERKENS
Si tamen, imprimis credi ut Zinanne mereris,
2<^o Bis Appennino, bis & in Alpe parit:
Non facere hoc volucrum poterit pars maxima,partus
Cui veteC Arfloo frigus in axe novos.
Scilicet Arftois pars maxima provenit oris :
Denfior incaffum nec data pluma fuit.
Magno ad nos numero , lato numerofa fub axe ,
Gens nec & una fono , parque colore venit.
Eli: neque pondus idem: fpecies ego quinque notavi.
Omnis fed gelidis gens venit orta locis.
Sternit turba lacus, hiememque morata per omnem ,
270 Colligere eft , pretio quam fit habenda levi.
Cum volucris nollras adit, aut praetervolat oras,
Ruftica gens humilis fpe6lat an alta volet.
Et bona gens hiemem de lato pefloris ofle
Prte videt, & fignum certius efle negat.
Tota per offa rubor longum fore frigus & acre :
Lene gelu & brevius candor in offe notat.
Quod nihil augurium eft, negat omnis do6la vetuftas.
Aeris & vires offa per ima meent.
t
Sed
ANSER.
lOI
Sed fallare licet , modo det convivia , prodeft.
a8o Annua Martini latior inde dies.
Certius eft certo, patriam repetente boraeam
Anfere, non glacies, non revidetur hiems.
Aura levis zephiri qute prima perambulat Arfton ,
Sentitur volucri, fit via, clangor, eunt.
Littera longa avium fummum per inane videtur ,
Quteque viam , clangens , no6le dieque facit.
Saepe fit, una gregem volucris quod in aethere linquat.
Pafcua qufefitum fertur & ire lacus.
Sed gregis unde fui releget veftigia caelo?
£90 An' prope condiflis grex manet omnis aquis?
Scitne, fibi cognatus ubi grex haereat alter?
Deferere hanc comites verius elTe reor.
Pacifica eft volucris, neque multo praedita fenfu.
Saltem fub vitae tempora prima fuee.
Junior & cum fit, non agmina cognita tantum.
Sed feqiiitur fimiles quos fibi cunque videt.
Non tamen & Brantis caelo aut Vulpanferc jun£l:o
Gaudet. Congeneres provolat inter aves.
G 3 Agmi
102.
300
GER. NICOLAI HEERKENS
Agmina grex natitans admittit aquatica qutevis,
Participefque fui gaudet habere cibi.
Lenis hiems fervat, volucres adftagna lacufque ,
Sasvior ad noftro litora pulfa mari.
Litoraque ex pingui terra cum muniit agger,
Inde, vel aequoreo munere vivit avis.
Si tamen aggeribus junftura mare congelat , ut fit
Non femel; auftrales vifere gaudet aquas.
Retibus ut vivte , captantur & alite ferro ,
Pr^da fed ex caefa vilis habetur ave. ' /
Scilicet arvinam fapit immittenda culinae ,
Et vix fervitiis apta fit efca tuis.
Prfeftiterit vivas cepifTe , & farre repaftas
Poft aliquot meufis appofuifie dies.
Quod memorans cogor dubium tibi trifie fateri,
Tam vivax quod avis juffa perire facit.
Pofcere jure animam poteris , cui longius sevum
Lsetius & forfan quam tibi Parca dedit ?
Pofcis & hoc ob vile lucrum , quod ad unius hor$
Gaudia momentum fit leve, fi qua facit.
Sub-
I
ANSER.
103
Subdita quondam homini teftans animalia, noftras
320 Laudavit vires ingeniumque Deus.
Sed rex conceflis bene viribus ufus, ut omnis
Subdita fit felix falvaque turba-, facit.
Non a fubjeftis animam, nec ab hofpite pofcit,
Rex ut Cannibalum , quem ferus orbis alit.
Vis, age, fi qua jubet, liceat te fanguine pafci.
Non jus hoc ludus, nec bene luxus habet.
Concefliffet enim lex numinis aqua, ferocem
Quod faciendo, minus te finat elTe bonum?
Averfo quod quisque animo facit atque rebelli ,
330 Una fere vitii certa mihique nota eft.
Quis primum gaudens animam, quis fponte trucidat?
Infitum erat teneris mentibus , eflfe pium.
Sed mox, exemplis & confuetudine , fufo ^
Attonitos fenfus fanguine nullus habet.
' Mox quoque ridiculum eft? quod , qt a bonitate pro-
Utilius noftris mentibus eflet ali. (fedlum ,
Non raiferante animo lanionem vidimus ullum.
Par agit in filvis turba Diana tuis.
G 4
Mul-
GEU. NICOLAI HEERRENS
'104
Multum animo rapitur, quoties miferatio rapta eft.
Jun6la quod hsec variis dotibus una bonis.
Aut homines inter quod fanftum ducis, inane eft.
Aut vetitum, bonitas quod vetat, efle puta.
Num tamen interea non fanguine vefceris, inquis?
Vefcor, ut autofophi mens mihi prorfus abeffc.
Nolle parum docili confenfu accredere turbre.
Dat male nati animi difficilisque notam.
Et vis eft, fervos quod vivis & inter amicos.
Quos , plus quam miferas cogor amare feras.
Quii licet ergo, fequor placitum commune, meumque.
350 Lumina & abftineo caedibus ufque manus.
Naturaque feras fpeftans fibi fsepe, nocentes.
Pene tamen vetitis, vefcor ut inde cibis.
ANSER.
105
N o T
(1) Diftnm efi: Palladii : Anferum Ijetameii fatis omnibus inimicum.
Quanturaque poetis difplicuit , iutelligitur ex epithetis ab iis anferi non
benigni datis. Ea nimirum apud veteres talia. Clamofus , ftridens,
garrulus , raucus , & improbus. Sed ficuci praj omnibus ejus voci in-
feftus eft Virgilius, fatis anferi placabilis invenitur Ovidius. Nunquam
avem depreffic , nec femel etiam a voce vigili, praicipiie tamen ob
mores laudavit. Quibus ita videtur captus fuilfe, ut Inachidi, cujus
/EgypthiaciB De* fefto die anfer immolabatur , invidiam propterea hoc
diUicho fecerit.
Nec defenfa juvant Capitolia, quo minus anfer
Det latus in lances Inachi lauta tuas.
Cumque Dis hofpitibus a Baucide & Philemone minim* vili* cu.
flos immolandus eOTet , Deos fcripfit parcere avi judilTe. Verum ne
Virgiiio credar vitio vertifle , quod anferi minus benignus exidimetur ,
improbus, quo epitheto in Georgicis defiguatur, non fignificat, quod
malis fit moribus : fed quod improba, id eft, impenfu natura ovet,
clamet , voret & quodvis cxfequatur.
(2) Ferfu 3 & 4. In Anfere meo jam ante XII. annos fcripto &
typis vulgato difplicuit , anferinis me pennis adtribuiflc confervationem
poetarum veterum. Ufus quidem pennarum ad eorum tempora referri
non poteft , fed fuperftites elfe per codices pelliceos Anferinis pennis
fcriptos, non eft quod dubites. Nam fi ante Caroli INIagni tempora
, carum pennarum ad fcribendum ufus invaluit, uti plusquam verofimile
G 5
/
I06 GER. NICOLAI HEERKENS
»
fecit Hertnannus Hugo , poeta , & antiquitatum fcriptor fcientiffimus :
fi ab IX. fieculo pellicei codices, quot quot habemus, anferinis pennis
fcripti funt , ^veterum fcriptores plerique per eas fervati videantur.
Quid fi vero ego , verofimile faciam , pennarum anferinarum ufum
multo antiquiorem videri debere. Satis notum mihi fuerat , quidquid
de ftyiis, deque arundineis calamis operofe oftenfum fuit. Hujus noti-
tite plane expers cenforibus meis vider! non debuiffem, qui Herculanen-
fes non modo libros , fed & ftylos & calamos , magno numero reper-
tos , in loco vidi. Nihil pennarum ibi repertum. Itaque inftrumentum
fcriptorium eife quod polTent , Herculanenfibus Titi cmfaris tempore
incognitum fuerit. Sed militibus Romanis in omni Belgio tanto numero
veifantibus diu earum ufus incognitus fuifle non potuit. Calami arundinei
pennarum & forma craffitudine , ficut pennte , fecabainur , & ficut illtE in
acumine findebantur. Titi ctefaris tempore Romani , ad jam prope
centum annos in Belgio verfati , quatenus ufum , qui ex anferibus fieri
poflet , intellexerant , er^Plinio percipiatur. Plumis non modo ad
thoralia , fed jecore & palmis pedum ad delicatiHimos cibos , hodie
ignotos utebantur. Tamque earum avium cupidiUimi fuere, ut militum
prmfeais nihil ficpius crimini elTet , quam Anfemm rapina , totis co-
hortibus ad ha;c aucupia demiflis , ut Plinii verbis mar. Quid ni igitur
perfpicacillimi illi praidones mature intellexerint ufum ex alarum pen-
nis , magis vifibilem , quam quem ex palmis pedum jam Tiberii Caafaris
tempore invenere. /Eaique ciborum delitise tara defiderabiles non erant,
quam feriptura , omni prop6 militi, ne dicam praifeais neceffaria ;
quos inter eruditiffimi fatpe viri , primo faltem fasculo, fuere, uti me-
moria docet Germanici , Pedonis , Ga;tnlici , Taciti & ipfius Plinii.
Omnes illi , & quot non alii ! quorum nomina pofiero oficudere , non
ad tempus breve, fed in Germania pluribus annis reipublicaj caufa pofiti
fuere. Eosne ufum , qui ex auferinis pennis fieri poffet, difficulter
cre-
N
ANSER.
credis intellexiiTe? ufum certe viderint eo citius, quod arundinei cala-
n\i ad fcribendura habiles ex ultima iEgyptlio petebantur. Et fi primo-
ribus neceilaria copia affuerit, in tot militibus, quotidie fcribentibus ,
nonne egeftas acuerit iuduftriam ? nec tamen ufiim pennarum Plinii
tempore oftenfum aut communem fuiffe , velim ut credas. De iis ali-
quam dediffet notitiam , qui 'de arundineis calamis tam fcripfit follicitg.
Sed intra quadringentos annos , perpetuo quibus incolatu Belgium omne
& vicinam Germaniam tenuere Romani , inventum fuifle pennarum
fcriptoriarum ufum, videor affirmare me poffe. Certum eft, Romanos
fcribendi fcientiam Belgis oftendifle. Eadem hodie , qua iftius *vi
Belgte , utimur lingua. Omniaque vocabula, qute aliquem cultum, vi-
ta:que commodioris ufum fignificant, ab Romanis iinguaj noflt® eon-
fiat addita fuiffe, quod earum rerum anterior ufus barbaris atavis nullus
fuerat. Ex antiquillima lingua intelligimus , quantum vitfforibus uotlris
ex ipfa illa fervitute debeamus, quam tara inviti fubivimus , tamque
fiepe intoleranter tulimus. Rudes omnium bonarum rerum , & ad feri-
tatem ufque inculti , qui longas noftes noftras nullo lumine iiluftravi-
mus, ficiui ab iis lampades, cereos, candelabra, ab iis, accepimus,
quid quid ultra ferinam vitam hominibus fuit necellarium. Goroppius
Becanus linguam nofiram ut antiquiffimara terrarum haberi deberi ollerr-
deret , immenfa eruditione fua forte abiifus fuit: fed perveterem & pr»-
divitem effe, nuilus fit, qui neget. Ei lingute certe olim defuere,
qii£E ab Romanis addita funt vocabula , fonufque & feriptura earum vo-
cum Romanam originem unicuique indigitant. Ex iis igitur vocabulis ,
qure multa numero funt , & fa;pe me ad majores noflros refpicere jiiffi-
runt , ex iis , inquam , ficuci videmus a Romanis nos ad fcholam &
ad templa perduftos fuiffe, ex iis intelligimus nos feribere a rvomatiis
& feribere pennis didiciffe. Nam fi ante eorum adventura aut feribere
aut alio fciviffemus feribere infinuuento , lingua tam dives, tamque cafia,
often-
Io8 GER. NICOLAI HEERKENS
oftenderet ab ore Belgico natum vocabulum. Sed fcribere penna , pa-
ppus, mi Romanam in noftra lingua originem, fit nullum fynonimum
oftendunt. Verum eft igitur , non tantum vero fimile , nos a Romanis
ufimi fcribendi pennis acccpilTe , qui nos paulo poft Honorii imperatoris
fajculum dcferuere. Et antiquillimus Virgilii codex , in Medictea Bi-
bliotheca fuperfies, paullo poft Honorii tempora fcriptus, nonne penna
fcriptus videatur? certe ftylo exaratus non fuit. Stylo delebili cerse,
nunquam merabrSnis infcriptum fuit. Neque ciilamo videri potefi ^Egyp-
thiaco exaratus ; cujus acumen rigens (nequaquam flexile) pertenues
illas exarabat li teras , quas in codicibus Herculanenfibus vidi. & quas
in Virgiliano codice jam tenues , jam fpilT® , veluti iitersE a penna
flexili exaratte funt. Confule codicem Florentias anno hujus feculi XLI
editum , in cujus pnefatione Fogginus tres Virgilii verfus mre faberrime
ad verum exemplar exfculptos dedit, inuenies in tam paucis lineis lite-
ras omnes nunc graciles, nunc fpiflas, nunc fpifliflimas, prout flexile
acumen pennse illas magis aut minus membrana impreflit. Ab arundine
rigido , & fi flefteretur, frangendo, ea literarum in^qualitas fieri non po-
tuiflet. Neque ferreo aut a;rco ftylo effeaum putes, quod litera.’ codicis
Medicati membranam inediiTe videntur. Atramenti virus hoc fecifle, in
omnibus aliis Veterum pelliceis codicibus, res eft ab antiquariis omnibus
bonis intellefta. Stylus igitur & arundo fi Virgiliani codicis iniquiffimas
literas non exaravit , quid reftat , nifi anferinis pennis Romte fcriptas
fuifTe? & fcriptas a Turcio Rufio Afterio Aproniane, qui una cura Pr»-
fidio Romx confulatum gefiit anno Chrifti CCCCXCIV.
(3) l'erfii 3. Jecur anferi exemptum lafte mulfo augeri , legitur >
apud Plinium. Sed lac quodcuuque, cum mulfum fit, antequam mer-
fum
A N S K R. ^
fum in fuo latice jecur extendat, aliqui Pliniura fcripfiffe putant lafte
recem mulfo. Sed iftud recens magna additio, neque tepidum , an a
quamdiu mulfum fuerit, videtur ad exiennonem lecoris multum feciffe.
Plinium igitur fcripfiffe exiftimo: laBe & mufto augetur, neque dubi-
tarem quin ea refta fit lectio , fi primum lafte, tum mufto imraerfum
jecur augeretur. Anferes occiduntur , quo tempore muftum in viti-
feris terris habetur. Verno autem tempore, quo muftum nos accipi-
mus, anferes ad cibum inepti funt. Debet igitur in aliis, quam m no-
ftds locis probari divinatio mea.
(4) Morini, ex quorum regionibus ^
mstr Romam ufque confecere, & q«i hominum extremi Plinio d ai
'unt, non alii, quam qui nunc Flandri & noftri Zelandi funt. Vidi
Medioburgi in Valacria, qu^ nunc infula, mappas Geographicas, fai-
:ulo duodecimo pitftas, qu^ Zelandise terram, non modo majorem longe-
iue aliam , quam nunc eft , fed Flandri^a; continentem oftcndebant.
Quod terrarum abeft hodie, mari merfum fuit, quodque fupereft , tu-
mulos fepulcrales, multaque alia Romanorum veftigia &
dit, nec minus terram oftendit aiiferibus alendis aptifimam perfi nilcm
.o;ati, in qnatotan.rnm greges—
Plinii verba , iftud longum ex Morinis ■ea-
: Mi,™ in hoc Cii» . Morioi. »r,uo Roc™ , f.ffi
p,oft,™,u, »d prtao, , c..«i «iP»»»' P»P"-
„ lunt eos.”
( 5 )
r
IIO GER. NICOLAI HEERKENS
Cs) Q'-’®™ carus Roma: anfer ob plumas fuit , docet
iterum Plinius „ alterum, dicens, veftigal in plumis (fcripferat enim
„ prius de earum in cibis utilitate) mollior qute corpori quam proxima ,
,, & £* Germania laudatiffima, Eoque delitite procellere, ut fine hoc
„ inftrumento durare jam ne virorum quidem cervices poffint.” Male
hunc locum intellexit Belonius, avium fcriptor Gallus: inde cervicalia
oftendens tantum Romanis plumea , non culcitras & plumeos thoros
cognitos fuifie. Sed (i prtcter Plinium, Veteres fcriptores, prtecipue
legiffet poetas , vldiflet non modo plumeos thoros , fed & plumeas velles
in ufii fuilTe , qute neque nunc , neque Francifci regis fa;culo Gallis
cognitte funt. Sicuti vero Gallis pluraeithori cognitiffimi funt , cervi-
calibus tamen ex lana bene pexa ad falubritatem utuntur. Quod & Ro-
manis ob eandem caufam placuifle ante Plinium exiftiraes. Sui vero
temporis viros_exagitabat , mollitiem falubritati prteferentes.
(6) Vexfu 83- Pennarum & plumarum anferinarum exportatio ultra
centum mille florenos provincite nollra; importat , uti a dignis fide ac-
cipio. Urbifque nollra: mercator , qui pennas tantum Britannis com-
municat , ad coemendas eas X mille llorenis utitur. Quod vero in pen-
tametro de merce • patriam celebrante diximus, non efl: ita ridiculum ,
quam leviter rem intueinibus vifura fuit. Addit urbibus celebritas,
quod unicuique nobilitas.
C/) nS. Licet proverbium fit, confuetudinera alteram natu-
ram fisri. Ciematio Anferum ter mille annis vetullior, nihil aves ju-
1
vare
ANSER.
lll
vare videtur , ut ideo ad annos ipfis a natura conftitutos perveniant.
Et quin nottra a prifca hominum longa:vitate degeneratio cafdem cau-
fas habeat , uullus dubito.
^8) Verfii 171. AndrmasEngel in Annalibus MarcMcis pagina 395»
anleres , prope Brandeburgum ad Spream , ex olenti nebula tefiatur
omnes periilTe. Nihilque magis iis noxium effe fcribit Joannes Cole-
rus, qui multa egregia de anferum cura habet in iftis rufticis libris,
quos fuperius laudavi. Cumque pituitofura animal fit anfer, nebulam
gravem huic nocentiffimam effe debere , res eft ex facili credenda.
(9) 180. Procurator coenobii Benediftini , quod ad XII
leucas Oeniponte diffitum in Bavaria vidi , indicavit, mihi inter anferes
fuos aliquem ita ipfius amantem, ut in longiffimis ambulationibus, quos
tantum non quotidie faciebat , comes nunquam deficeret , fepeque
voce & extenfo collo oftenderet, quantum focietate domini fui gau-
Plinio,..» .eHe> P"»« ” f>Pi™«'’i‘l“‘ “I'*"*
effi! ; lia comes' parpeluo adhrf.ire Lac.ydi Phlloropho d.c.tnr nns-
” ,„a,n ab eo no. In pnbllco, non in balnei., no. noae, non
„ Lib .iigrefe. Aiglfqnb
«, lebris anfer fuit.
(io) Vm-fu 195. Teftes iOi apud Aldrovaudum funt celebrati
IIZ
GER. NICOLAI HEERKENS
minis viri, Cardaniis fcilicet & Gulielmus Gratarolus. Cardanus dia
avium nullis longa;vitatem adjudicaverat. Sed cum anferein filveftrem,
tribus perpetuis diebus excoftura , non potuiflTe emolliri , canibufque
objedium manfiffe intaftum vidiiTet, fe mutafle fententiam fcripfit. Ne-
que mutat* fententi* rationem levem habuit Aldrovandus , avi longte-
vitatem nequaquam denegans , fed Gratarolo , qui aliferis vitam ad du-
centefimum annum porrexerat, neque juranti fcribit fe crediturum effe;
incredulitatem illam nulla fulciens caufa , quam tamen me vidilTe
exiftimo ex multa operum ejus leflione. Gratarolus, medicus Bergo-
mas ad Lutheranos defecerat , quod Aldrovandus hoc tempore vivens
Gratarolo, condonaffet. Sed popularium fuorum , pr*cipue magnatum
opinioni, & tempori inferviens, conterranei, hominis transfug* , fidem
elevando , prudentiam elTe duxerit. Eo enim ingenio fuiiTe , non ex
illo folo loco oflendi polTet. Gratarolura vero ut noris, ob fcientiara
& fcripta maximi apud Thuanum teftimatur. Ejus fcripta nunquam ad
meam , neque in publicam urbis bibliothecam pervenere : inter qu* no-
tabilis argumenti videbuntur ifia : de memoria reparanda , augenda , fer-
vandaque. De priediiflione morum, & hominis natur* ex infpedtlone'
partium corporis. De regimine iter facientium, nave curru, equitum
& peditum. Multa prreter ha:c alia ab ipfo fcripta enumerantur , fed
nulla titulo ornithologico. Neque Aldrovandus adnotavit , qua in-
duftiis ratione anferibus ducentos annos vita; adtribuerit. Sed ejus tem-
poris vitam avibus aliquot denegari non polle, pofterior docuit expe-
rientia. In follis Delphos , urbem Batavam cingentibus , cycnus ad
ducentefimum annum pervenit. Intraque quod jam praiteriit decennium
Legatus Batavus e Sueeia ad Ilaganos Patres fcripfit , Aquilam ibi
tura captam luille , qua; inter aves venatrices fuerat Frederici Henrici ^
Araufue Principis, quem anno confiat quadragefimo oefiavo prioris
fieculi vivere defiille , nomen veteris domini in telTera avis pedibus
an-
o
ANSER. II3
annexa inventum fuifle. Adde annos huic aquiltc, quos apud Frede-
ricum ttanfegerat , quofque habere potuit , in ejus poteftatein deve-
niens; ad cycni Delphenlis tetatem quod accefferic, videbis. Anferque
quominus aquila aut cycno minus vivax habeatur, me judice nihil fit,
quod obftet. • '
(n) Verfu 216. Auferes boreales in noflris terris fiepius pofl: , quam
ante Idus Septembris videntur. Anno oftuagefimo tertio ad dies oflo
ante eas idus. mihi & omnibus vili funt; hiemfque, quod notes, du-
rifiima ili.’ fecuta efl. Autumno autem prtecedeinis anni circa initium
Oftobris ",imi advena; funt vili: hiemfque jam vergens fatis mitis, per
omne fimm tempus atiferes in noflris lacubus habuit , fic ut die Ja-
nuarii vicefimo , greges literali agmine per ca;lum huc illuc volitan-
tes vifi & nofle auditi fint , quod media hieme raro obfervatum.
Autumnales advena; per tres feptimanas cteium nofinim pervolitantes
videntur. Quod -fi autem folito ferius veniunt, intra duas tantum trans-
fuga; obfervantur. Tempore Belonii illi advena; non violabantur a
Gallis , quoniam cicures & ad dominum pertinere habebantur , quod
ignorantiam & fimplicitatem populi, fed amabili probitate conjunctam,
olleudic.
(la) Verfu 238. Ida terra (in Cherufeis pofita) qute altiles gre-
ges feris advenis auget, Joanni Coiero libro XIII, Hamburgum in-
ter & Luneburgum fita efle dicitur, & Marfatica vocari. Quo no-
mine veteres Germani pafcuam & paludofam terram defignabant. -Sic
Marfatos Tacitus in Veftphalia, & in aliis Germani$ terris alii ferip-
tores alios Marfatos invenere.
Hifce fuper Anfereame, jaraque per typographum defcriptls, allatus
ell Aufer a Guenaldo receus deltriptus: viruuique facundillimum vidi ea-
. 'H dem
114
GER. NICOLAI HEERKENS
dem do ejus pridem cognita utilitate , facili & vili nutricatione j eadem de
indole & ejus moribus, dcque memori erga hominem gratitudine, quce &
a me addudla funt, referre. Vindicat etiam cibis deftinatum Anferem a tor-
tura, barbaramque & homine morato dicit indignam , illicitam igitur &
deteliabilem. Adflruic vero, quod ego adftruere non auderem, antiquam
ejus cum homine familiariiatem minus, quam Gallinacei generis, antiquam
elTe. Idque adftruere videtur , quod minus feram Anferes naturam , quam
Galli & Gallina' ,amifere; quodque verno &a;ftivo tantum partu, ut cteter*
aves, non perenni & prope continuo, ut Gallinm, commodis noftrisiu-
fervire dofli funt. Sed perennem eam ffficunditatem nonquid naturm fuK
debent Gallina; ? Sunt in aliquibus Indite locis & alite continuo patientes
aviculte, funt & in America; quod ab educatione & cibis, tepidisque
noftris hibernaculis non habere videantur Gallina;. Anferemque videtur
nimis deprimere, eum ad cycnum, veluti afinum eiTe ad equum decla-
rans. Nihil habet afinus de Anferis bonitate, nihil de ejus viva & me-
mori erga hominem amicitia. Intelligcntiaque , & relata ad ufus iioftros
utilitate longe cycnum fuperat. Nec tantum cycno deformior mihi vide-
tur, quantum afinus equo. Quod vero Guenaldus nequaquam mihi &
noftratibus univerfis perfuafcrit , feros Anferes , a bora;is regionibus ad
ftagna noftra per hiemem transfugas , ad interiorem dicit Africam , Bona;-
que Spei promontorium pervenire. Negant id finguli uoftraiium, qui in
ifta noftra colonia , inque terris ejus interioribus a;vum propemodum exe-
gere. Neque Anferem Aigypthiacum , quem Sanieci haud procul Parifiis
dicit captum fuifte, ex iEgyptho credibile eft provolafle, fed ex noftra-
tibus aut Anglorura fepibus. Transferuntur enim & a Nilo & a Bona:
Spei promontorio ad noftrates fepes Anferes plurimi. Anatem Guina;am
cum conjuge odloginta florenis emptam, alis male mulfiatain, ex amici
Batavi fepibus fugam hoc ipfo vere vidi carpere, tamque alto euntem Cas-
io, ut intra breve tempus non modo Saniecum, fed & in ultimam Gal-
liam pervenire poffe mihi vifa fuerit. Peregrinari aves nimium putat
Guenaldus , transfugafque veras in nimis fa;pe amota loca amandat.
RE-
1
REGULUS.
I^egulus in noftris avis exiguiffima terris, (i)
Sive, per antiphrafin nomina regis habet.
Sive joci caufa minima eft ita dida volucris.
Seu populis, regum queis grave nomen erat:
Libertatis amans , infeftaque terra tyrannis ,
Regis avi nomen Ortecia prima dedit.
Utque memor populus data nomina regis amaret,
valet ad populum fabula fida fuit.
Inter aves regnum cum nempe vacaflet, & tequum
IO Jus genus alituum crederet effe fuum;
Altius ad Supeps regnum promifit eunti
I
Jupiter : omnis aves fpes fugit unde graves.
Cumque ad certamen pauciffima turba veniret.
De minimis Trochilo fpes fuper una fuit.
Pone aquilam ereda ftetit inter gramina cauda.
Parvaque res per fe, tedior inde fuit.
Cumque miniftra Jovis de terra exfurgeret, alas
Expandens, lata; terga premebat avis.
H a
Ut-
Xl6 GER. NICOLAI HEERKENS
Utque latens oculos, aquila fendtus ab ipfa
20 Non fuit , aerias dum fecat illa vias.
Cumque propinqua fitis fummosthere venerat aftris,
Et reditum ad vi£las illa pararet aves ;
Subfultu exiguo fe Dis oflendit, & armos
Ve£l:oris Trochilus mox premit inde fui.
Jamque fatigatum fua terra receperat agmen ;
Vita fatigatis pene fuperftes erat.
Spiritus armigeram Jovis haud defecerat omnis ;
Sed Trochilum regis nomen habere videt.
Jupiter Ecquus erat ; neque gens , qu£ poftera venit,
20 Detiaxit merito nomen ab arte datum.
Plinius , & Latium Grrecis fcriptoribus omne
AlTenlit. Latias rex fuit inter aves. ( 2 )
Omnibus & populis , quorum modo cognita lingua eft,
Regulus Europre diftus in orbe fuit. (cavit,
(Quodque Europa vetus volucrem , ut modo noftra vo-
Per fenis Alberti fcripta legenda vides. (3J
Rex prope non fuerat de nomine certior ullus,
Quum cui illud veteri fabula jure dedit.
Et
/
regulus.
117
Et tamen inventus , volucris qui nomen avitum
40 ' In neque cognatam tradere nifus avem
Parvula avis vifa eftj raiis erratica iilvis^
Inque quibus nata efl: , vix bene nota , locis.
Affimilem paris, quibus aurea vitta per alas.
Moribus afpeclis congeneremque putes.
Sed quia parva avis ell,ftriaque aurea vertice quicquara
Regis habet, dida eft regulus efle vetus.
Non venit in mentem, quod parva volucris Achivum
Dotibus ingenii nomina regis habet.
Ars Jovis armigercB vires , & amabilis afttis ,
50 Non vicit, parum quae flria vana decet.
Omnibus & terris accepto nomine, nota.
Non donata avis eft , quae vel ubique latet.
Cantat amabiliter Graecorum regulus , author
Quod Philomela tuus zinzizulare vocat.
Alter folivagus , neque dote celebris ab ulla,
Tam prorfus cantu , quam prope voce caret.
Tamque carens cantu , donatur nomine, cantu
Quod, velut ingenio , noftra tuetur avis.
II 3 Or.
riS GER. NICOLAI HEERKENS
Orchiliis in numeris Cilicis vocitatur Arati:
6 d Niligenis Trochili nomen in ore fuit.
Et quoque Trochloditen dialeftus Ionica dixit.
Cajtera fcd regem Grfecia fecit avem.
Linguaque poft omnis nomen quod adoptat Ach^um,
Ante oculos primhm res quafi mira venit.
Sed Iat6 Europam peragravit lingua Q.uiritum,
Et dederit populis nomen ubique fuum.
Resque minus mira efl: , fi fabula junfta popello ,
Tamque prius notam nobilitavit avem.
Nota minus, populoque femel confpecla per ^vum,
70 Nomine communrnon celebranda foret.
Ex facili contra nomen commune recepit ,
QucB plus quam regno rex prop6 nota fuoeft.
In fe oculos quoscunque trahit, totiesque revifa,
Non fine confpedlu vifa fequente fuit.
Moribus & propriis lingua dignofcitur omni,
Nomine avis quoties non manifefta fuo cft.
Parv^-a avis ad Nilum Crocodili perlilit ora.
Difta licet trochili nomine, nota fuit.
Nulla
I
regulus.
119
Nulla minus velox ftet in illo tuta periclo
80 Sola evafuram fe fore fperet avis.
Orchilus ante canit lucentes fole feneftras ,
Caudam agitans , minimam quam leve corpus habet;
Sed, fimul imber adeft, fibi proxima fertur in antra.
Quisquis & hinc volucrem norit Arate tuam.
Illa fed aurato quse virtice, csetera paius,
Oftendi populis rara nequibat avis.
Utque ideo nequiit manfuro nomine dici :
Sic, quibus afpefta eft, rex neque difta fuit.
Civis ut obfcurus de veftibns, eft, iibifilvse
90 Incola, de veftis di6la colore fuse eft. ( 4 )
Pluribus in terris vix nomine nota : mihique
Vifa femel noftris, credita parus erat.
Nec merita eft fa^is aut moribus, unde vel ipfc
Qui regem fecit, pingat & ornet avem. (5)
Rex contra verus , morum monumenta fuorum ,
Gentibus, & tempus pene per omne, dedit.
Oppida ftepe quidem volucris, populofaque vifit.
Frigore prfficipue fi qua fugatur agris.:
II 4 ' Sed
120
GER. NICOLAI HEERKEN3
Sed femel hanc populis urbs confertiffima Roma ,
loo Fataque portantem Roma videbat avem. C6)
Laureolam- ore premens Pompeii fedit in aede ,
Cffifare, Pompeii, qui fuperatus erat.
Dumque videt populus , quid ferret? projicit illud
Ante pedes flatute dux fuperate tute.'
Poftcra lux docuit Superorum nuniine miflam ,
Ultima nam Ctefar lux fuit illa tibi!
Exanimisque jaces fiatuam ante necatus eandem ,
Roflro avis exiguae cui data laurus erat.
Romaque , fufpiciens Superos 1 ave di6la tyranno
lio Fata tyrannioli nomen habente videt.
Sed quod nomen habet, non pneilicit impia caufa.
Indole nulla minus nata nocente fuit.
SoJam aquilam irritat , violentam nempe perofa eft ;
Non quia devidam pungere gaudet avem,
Frigoribus quoties aquilam, & genus omne rapinis
Intentum, villis adeigilare videt, (?)
Nii nifi prmdonem fpeclat,' loculuraque relinquit
Cum Rrepitu , volucrem fi qua pericla premunt.
Tum
regulus.-
I2I
Tum celer obje6lat fe prseda; , altiimque quiritatis,
120 In fe praidonis provocat ora feri.
Tum pugnare putes, & milvum Isederc roftro,
Tum rapidos ungues inter & ora volat.
Sed fimul in tuto eft & acanthis , & omnis alauda ,
Se recipit cantans, condita moxque cavo cft.
Pugna mihi decies confpefta, & faepius, omni
Eventu trochilo femper inulta fuit.
Ales & efl noftris populo cariffimus oris.
Laedere quem pueri vel fcelus elTe putant.
Nec magis eft progne, tutoque ciconia nido.
130 Tutior & eycnus non parit urbis aquis.
Nec capitur caveis, nec tanta licentia menfaeeft,
Ut regem verubus dellinet ullus avem.
Quis ferat authores , celebresque fenesque, rdferre,
Ut cibus haec fiat, quove fit alTa foco.
Sunt quoque , qui vivam depilavere , veriique
Induerant vivam , vertat ut ipfa veru.
Res odiofa mihi, tam nulla mente facerdos, (8)
Tam fera qui populum per fiia fcripta docet.
II 5 Ta-
122
GER. NICOLAI HEERKENS
Talibus ut poflis vir fariEe ignofcere mentis,
140 In tempus tales defipiiiffe putes.
Non hac barbarie veteres fua fcripta lutarunt.
Gratior his volitans , quam cibus ales erat.
Obvius in filvis per inertia tempora brumse ,
Regulus eruget vel fenis ora fophi.
Quot folia invergit, movet ut pede prtepete terram!
Inventoque cibo quos dat ab ore modos 1 •
Ad fellas veniens cithariftria pulcra fenellras,
Grata minus, modulis quam venit ille fuis.
Prseter enim cantum, dat & aurre figna ferens,
150 Nubilaque & duros fignat abeffe notos.
Quique rudes aures incantat voce perenni,
Suavius hiberno regulus ore canit.
Si qua dies hiemis mihi tempore tranfeat agro.
Projicit huic aliquas noftra culina dapes :
Vifcera pifciculi, bene fecla; fruftula carnis.
Exta avium, & quidquid conterat apta manus.
Inde fit, ut volucrum dulciffinia gaudeat agro,
Compenfans numero munera parva fuo.
Quem
regulus.
123
Qiiem tamen imminuit faeviflima frigore bruma y
l6o Heu mihi, quot dulces illa peremit aves ! (9)
Fruftra munificas fc turba recepit in aedes ,
Fruftra ignes auxi , conftitifique focos.
Singula quaeque dies volucrem monftravit ademptam.
Non femel & letho nox dedit una duas.
Par mihi vere tamen , par dulce fuperfuit unum ,
Et fua quod muris addidit ova meis.
Perfidis hos ramis umbrabat odorea vindlis.
In quibus oblongum condidit umbra globum.
Facium opus inveni: fed Cceptiira vidit Aprilis '
170 Idibus, arboribus cui data cura fuit.
Menfis abhinc fpatium cum fugerat, omnia nondum ,
Sape abfens nido, fecerat ova parens.,
Extremum Majo fua tempora finiit ovum.
Affixit nido Junius omnis avem.
Sic tamen : extremis ut menfis utramque diebus
£pe6laret pullis pabula feire fiiis.
Creditur hic pauciS de nido fama fecundo ,
Qttam dedit Albertus non levis author avi.
P)is
/
124 <5ER. NICOLAI HEERKENS'
Bis implet nidum rariffirnus ales eundem, (lo)
i8o Regis & exiguo tempore non fit opus.
Noftisj ut j oblongum nidus formatus in orbem,
Ad latus angufto limine folis hiet.
Noftis, ut exterius miicofus, plumeus intus.
Pro modulo volucrum, fit fpatiofa domus.
Pullorumque licet numerus quandoque repertus
Auctior , hos digito fenfimus effe novem.
Corpora fed tetigi tenues ut habentia plumas,
Pofl: horam pullis nidus inanis erat.
Lignorum diffeaa ftrues , non abfita muro,
190 Ad fua nutrices pofl cava vidit aves.
Fertur, & intactos fua teda relinquere pullos
Ocius, ac falvos quos fua penna facit.
Perque fere terram noftris avis incubat oris,
Ut repetat nidos turba tenella fuos.
Utque fer6 femper, per frigora femper & imbres ,
Foffarum ripis antra frequentat avis :
Fofiarum ripis, quas ardua quercus obumbrat,
Multaque cum quema fronde rubeta tegunt:
Sic
/
k E G U L U S.
125
Sic illis fua fepe cavis cunabula ponit,
200 Qiia; mira variis ulibus arte ftruit.
Non fine veftibulo domus eft, longoque canali
Jungitur interior qui capit ova thorus.
Veftibulum patet ore brevi , quod frondibus abdit ,
Venatum mufcas cum jubet ire fames.
Sic noftris nidi plerumque ftruuntur in oris,
Saltem ubi terra nigra eft , & fatis extat aquis.
Rarior aucupibus , muris affixus, habetur.
Subditus imbricibus tegminibusque cafe.
Rarior & fitus eft in fepibus , inque rubetis :
210 Rarior eft nidus, quem cava malus habet.
Qiias tamen ad nidum fedes fibi regulus optat
Exterus , ut fcriptum fama per omne docet.
Ad folTam nidos amat indiga vermibus ales
Infeaisque, quibus fic fita femper adeft.
Adde, quod feftivis fe mergere gaudet in undis ,
Quodque magis fitiens nulla videtur avis.
Maximaque exftruai per fubterranea nidi
Caufa fit, h^c hiemis quod cava tempus amat.
Nus
I
126
GER. NICOLAI HEERKENS
N usquaai avis immodicum peragat cum conjuge frigus
2 20 Tutius : ut qu^ hiemat diffita fepe cafis.
Turbaque fe jiinfto coit adjutura calore :
Albertus trochilo quod fuper unus habet, (^xi^
Regulus in tantum loca fervat cognita cunis ,
Ut corvum patrije vincat amore fua;.
Transfuga nulla avium minus eft. Latiffima regna
Qute tamen, ut meritus nomina regis, habet.
Omnibus Europae, quod fciri fufficit, oris
Cernitur, exceptis Moenalis urfa tuis.
^ Cimbiia ipeftat avem tamen , ut per frigus in auras
230 Non nifi poft medii tempora folis eat.
Dicitur & Canadam venilTe, fimillima plumis, (12)
Quaeque fcolopacem tota colore refert.
Et maris & color efl per corpora conjugis unus ,
Vividior tantum pectora regis obit.
Mira fides in amore avibus plerisque videtur,
Conjugis exemplum rex dat & ipfc boni.
Nam duo cum capti fuerant per tempora bruma;,
1 ota diu focios viderat ire domus.
Per-
/
regulus.
Pertenuis fifcella pedes aurata notavit ,
«
240 Quintaque poft jun6tas bruma notavit aves.
Terra ubi claufa diu nivibusque geluque , volucrem
Vermivoram quid alat, quffirere cura tua eft.
Corticis arborei conduntur hiatibus ova ,
Omne tot infedlis poft venit unde genus.
Inde cibos per frigus habet. Minus indiga pungit
Sorborum & baccas oxyacantha tuas.
Pafcitur &nivibus; nivibusque infera quodinfint.
Illa nives perarans , multaque prodit avis.
Plus frigus nocet acre fame; quod ut alite vitet
250 Callidius, regem fepe caminus habet.
Plura relaturi fuper alite parva , timemus ,
Ne putet hsec oculis fama minora fuis.
Et levibus videor nimis otia perdere curis.
Quid faciam? fuafit talia fcripta quies.
Regulus eft quidam noftrse notiffimus uibis,
Umbram qui famse pertimet usque fus.
Quique putans fatyris me nomen habere Curilli,
Nomine quo celebres Ai cades inter eo.
Hifto-
12S
GKR. NICOLAI HEERKENS
Hiftonam patrice fcribentem infamat , & aulae
260 Laefurum dicit nomina clara virum.
Jamque fufurrando me dixit & illa Curillum.
Probro effet tamquam nomen Honore datura.
Poft tamen in culpam, fi tangam publica, verti
Poffet. Et hasc Patriae, non mihi, fcripta forent.
Sepofitus labor eft. Et aves defcribere caepi.
Pica meum & corvus jam puto carmen amant.
Utque oculos cantata trahat , petit «thera fummum',
Dulcius & folito cantat Alauda melos.
Sperat & haec volucris melius tua Leftor habere
270 Lumina, quam Patria; regulus ille meae.
NO
REGULUS. V 129
N O T
(1) Verfu 1. Qui minimi generis parum ^ pennis aurieoloribus r ifta-
que fulva decorum , veterum exiftimant regulum efle, exiftimant & il-
lum veterum vero regulo minorem. Sed & id, incertum mihi, fi cer-
tum fit , regulum verum exiguiffimum in nollris terris avium dicere
liceret. Sicut enim nusquam hic nafeitur regii nominis ufurpator, adeo
iuter autumnales transfugas non comparet , ut nullis aut aucupibus aut
avium amatoribus oflrenfus fit. Mihi vero uni, divinitus tanquam, non
modo apparuit, fed & in manus venit. Hieme anni oftuagefimi quarti
fsevillima illa, in publico fuburbano nemore dum pranfus exfpatior,
virgas vifco a pueris oblitas,, inqiie illis aviculam video, in mufeis
Batavorum non lemel a me fpeftatam ; quam poftquam criftatara reguli
temulam fatis , fatisque diu videiam ; pedibus vifco exfolutis , liber-
tati & coelo a me reddita eft.
(2) Verfu 32. Aviculam , quam cum omni Europse populo regulum
habeo , Grscite antiqua; populus univerfus non modo regem , fed regem
ab eo denominavit tempore, quo per fabulas ei prima inftillata fuit cogni-
tio fipiencite. Aquilam ante fortiflimam, & dominam avium norat : fed
ut difeeret artem & confilium viribus efle potentiora , excogitata eft fa-
bula, quaj apud fenfu pleniflimam gentem eatenus valuit, lu avicuiani
late regem dixerit & fenatorem, qiite fuprem» poteftatis nomina fola
cognita fuerint antiquiilimis Gr®cia; incolis. Non igitur, ut Guenaldus
fibi perfuafit , erravit Arifioteles , qui conftituta pridem nomina aviculte
adrcripfit. Nec illa tamen reticuit, qute Cilix poeta Aratus, quaque
Niliacus populus avi dederat. Sed regis , regisque cum aquila pugnantis
I nq-
130
GER. NICOLAI HEERKENS
I
Z'
nomen (quod ad defignondam avem non fruara Ariftoteles addidit) vul-
gatius fuiffe nomen ’ exinde conjicias, quod hoc in linguam Latinam,
non orchilii nomen & trochili acceptum fit. Cumque nomine avis,
fabulam Romanos accepiffe, & meminifle, credibile eft: quod illa ex-
cogitata a Grscis fabula omnibus percognita eft populis, qui authonbus
pofl Romanis aviculam denominavere. Authoribus dico Romanis, quia
non alias omnes lingme in ave pariter dida confenfiffent. Ad quos emm
Europa.’ populos pervenere Romani , pervenitque notitia lingute Latinm ,
invaluit regem dici aviculam. Et hoc certe nomen accipi a gentibus,
& perennare apud eas non potuiflTet, fi iu aviculam cecidiffet invifam,
gentibusque perraris cognitam. Id unum fi confideraffent fcriptores,
qui Parum criftatum veteris Grteci® regulum fecere , id certe non
feciflent. Id vero potuifle eos facere, qui mirabitur, mirabitur magis,
omnes veteri regulo ab Ariftotele & Plinio inditos mores, novo prorfus
tUverfo regulo a recentioribus additos fuiffe. Novus regulus avis eft gre-
garia, folivaga eft vetus. Patriam hiec & nidi confinia nunquam derelinquit.
Altera transfuga eft, cumque transfugis paris per autumnum in quibus-
dam terris videtur. Veterum Regulus cantat: cautuque tam deftitutus
eft recentior, ut pene mutm & vix audi® vocis avis fit. Poflem an.
tithefira extendere, nif. avem undique diverfiffimam effe, fatis conflaret ,
& ex fequentibus etiam videndum effet.
(3) Albertus Magnus , qui Sieculo XIII in Germania fcripfit , multa de
quadrupedibus, multa de Avibus tradidit haud quaquam fpernenda. Quod
quidem non ideo dico, quoniam veterum Regulum agnovit, fcd quia
recenciores ornithologos hunc non legere video, & tantum ex Gefneri
eum aut Aldrovandi fcriptis allegare. Ejus deinde agnitio alicujiis mo-
menti eft propterea, quod & iUmn avem ita appellafle ficciilo fuo fcribit
Germanos. Et fcriplit hoc Albertus in Eavaria , ubi auricolores pari
fre-
i
REGULUS.
\
I3I
frequentiores funt, quam ulla alia in terra. Vidit igitur lieceffario avi-
culam obfervator avium attentiffimus , fed non , ut rfigera, aut regio
nomine ex crifta dignam judicaret. Ne quidem ut commemoratione
dignam vidit : quod pari fpeciem elfe crediderit, ut revera elV. Satisqiie
propterea habuit , de paris loquens , varios dicere paros efle , innu-
mera varietate , omnes fingulari coloris puicritudine. 'De Regulo autem
loquens Albertus longus eft. Nihil tamen inter multa notabilius, quam
quod ex Germanis regulum aveni dicentibus videas, appellationem per-
veterem efle , & a Romanis neceffario apud eos relictam. Nomerque
perennat in hunc diem apud omnes Germania: populos, ficiit & pe-
rennat apuct noflrates, levi tamen inter Batavos & Prilios differentia ,
iliis hiemis Regulam dicentibus, quem urticarum regulum Frifii dici-
mus. Eaque noftra appellatio, quod per omne ocsani Germanici litus
& quidem Roflochium ufque producitur , apud Aldrovandum video :
qui data avibus ab hodiernis linguis vocabula diligenter adnotavit: pari
attentione nequaquam ufus in comparando veterum regulo cum illo ,
quem Gefnerum fecutus regem fecit.
(4) Ferfu 90. Parilius' fllvaticus (fic enim vocatur a Suenkveldio in
Aviario Silefia;} nusquam nifi a colore plumarum per hodiernas linguas
diiflus fuit : nusquam rex aut Regulus.- Male enim Guenaldo nuntiatura
fuit, in Belgio Regulum dici. Nomen Belgicum, quod parulo tri-
buit, vero Regulo a Belgis datur. Neque apud Anglos regina, fed
Neinmurder dicitur, uti Turnerus Angliis memoria; teilatum relinquit,
primus pofl Albertuin recentioris aivi ornithologus. Gefuerus & Belo-
niiis fcripfere poli illum. Turnerus regem AriRotelis & Plinii regulum
pro vero Regulo habet. Alterum fcribit fe nec in Anglia nec in Ger-
mania vidiife. Vixit enim multum temporis Colonia; Agrippin®, ubi
igitur partili non funt , quos ornithologi- recentiores frequentiffimos di-
^ ® eunt
l
GER. NICOLAI HEERKENS
I3i
eunt efle in Germania, Sed video Germaniam illam Bojornm & Nori-
corum finibus contineri , nec fe quidem ad Tigurinos extendere , ubi
aviculam Gefneriis, quam regem fecit, perraris autumnis feribit videri.
Turnerus, quem primum dixi recentioris sevi ornithologum fuilTe, Co-
lonite anno M. D. XLIV commentarium fuum edidit, de Avibus m-
feriptum , quarum apud Ariftotelem & Plinium fit mentio.
Ferfu 94. Conradus Gefnerus, qui primus parulum filveftrem regio
nomine donavit, quique in illam opinionem fe venifle feribit ab rEliano
perfuafus & ab hominibus cosetaneis , noftro atvo incognitis , detraxit
aviculre proprios mores , nempe quod turmatim volat , moresque veteris
reguli regulo a fe creato adferibit , nempe quod fuaviter canit , can-
tuque foies hibernos & filentio imbres prajfignat. Ovaque dat ei, ut
veteri regulo , novem , cum qui ejus fententiam fecuti funt , ova tan-
tum fex aut feptem illam aviculam parere viderunt. Tam qui ftatim in
deferiptione reguli fui erravit, quod fequaces , & eruditos viros habue-
rit mirarer , nifi , quam inconfiderate feribant polygraphi , & ille me
&Aldrovandus docuiOent. Aldrovandus Gefnerum fecutus eft, ma-
gisque , quam antelignanus ipfius, utrumque regulum confudit. Re-
gulum verum feribit turmatim volare , qui magis ipfo corvo foliva-
gus eft ; ftatimque fubjungit , eum adeo fodetatis impatientem efle,
ut , quotiefeunque congeneres offendit , confliaetur , quod verum
eft. Sed quid facies feriptori tam fibi in tribus exaratis hneis contra-
dicenti? quamque parum regulum verum norat, & exinde videas, quod
eum quidem cantare, fed tantum Majo inenfe feribit cantare, & tamen
fe a Belonio feribit accipere, eum etiam hieme canticafle. Atqui regu-
lum verum nofcentibus in comperto eft, eum per hiemem & ficcum
frigus cantare fuavillime, tempora vero incubationis non audiri, quo
tem-
REGULUS.
133
t
tempore ovis incubat cum conjuge, lu nempe ova numero multa junc-
tione corporum exiguorum calefiant.
(6) Verpu 100. Quod ex Suetonio, de Regulo Romam veniente ,
& in media urbe fuper Pompeii curia vifo, in verfibus meis expofui ,
exponit luce meridiana clarius , qualem avem veteres pro Regulo ha-
buerint. Nominis ejus ufurpator recens, id certe nonfeciflet, ut, qui
mores filvaticse avis cognitos habent , haud dubid vident. Suetonius
quidem Romte vifara aviculam Regaliolum vocat. Sed hoc nomen li-
quet Reguli fynonymum elTe. Venit enim per hiemem in urbes quam
frequentiffime , caminis Groningenfibus illapfus non femel. Eratque
diebus hiemis extremis Rom» , cum Ctefari fatidicus venirer.
(7) Verfu 137. Quod de Regulo fcripfi cum avibus rapacibus pu-
gnante, ficuti intellexi, poli primam fcripfi opufcuii editionem jam ante
quatuordecim annos fadlain. Inter villte mete vicinos aucupem habeo ,
virum honefto animo & acri judicio , feque minus aucupio alentem ,
quam obledlantem. Habet ex agris pafcuis, unde vitam commode ad
annos perduxit jam fenio gravefcentes. Huic cum, de Regulo quod
fcripferam , interpretatus eram , omififfc me dixit pugnacitatem ejus ,
•iUam cum avibus rapacibus folennem non fine obleflam-iito ipfi centies
hibernum tempus oilenderat: arpedluriim me illas pugnas fore, fi per
hiemen ad villam veniens regulos interdum fequerer. Neque temporis
inultum intercellic, quin pugnam illam obfervarim , femelque illam bis
cum milvo tridui tempore pugnatam. Relegens propterea ornithologos ,
vidi mentionem ejus rei Ariflotelem fecifie, foluinqiie ex recentioribus
Belonium retulilfe, quod ab Ariftotelc acceperat. Adnotaverat dr hoc
Plinius, addens tamen, fi credimus. Nemini non confiat, Plinium ni-
hil ex filis , omnia ex aliorum obfervationibus compilalTe. Virum ramen
I 3
I
»
v$-
J34
GER. NICOLAI H1!ERKENS
veri fiudioriOimmn vet ex hac dubitatione vides. Belonius videtor
hujus rei certior, & Ariftotelera & obfervationes luas fecutus effe. Ne-
que ex illis eft Belonius, qui Regulum verum non agnovere. Licet
Arilioteles , paucis tantum verbis inimicitiam Reguli notabilem indica-
rit, ex illis doceamur tamen, quam vera & notabilia veteres polleris
tradiderint,
(8) Ver fu i37- De regulo vero & faifo cibis utili, nihil veteres,
multa docent recentiores , fed unde quis tanto numero regulos veros
habeat, ut viri dofl:i rem tanquam utilem videantur dccuille? fatentur
diliicillime avem capi polTe , capi multo numero pofle , res eft qu®
fieri non poteft. Eft enim ex avibus maxime folivagis, & quarum de-
cem paria non fint in villis maxjmis, & maxime ftlveflribus , & qu®
decem paria decem peritiflimi aucupes per integram hiemem capturi non
funt. Quid igitur nugivenduli docent fcriptores ? Et regulos vivos veru
infigi debere , doiftrina non tantum eft barbari alicujus Maftaget® , fed
qu® profefta ex fano capite negetur. Et tamen Magnus hanc doflrinam
tradidit Albertus, per hoC f®culi fui teftatus barbariem. Quoniam vero
Albertus non tantum facerdos, fed & Epifcopus fuit, ornUhologi, qui
facerdotes fuere, manfuetudinem duxere eccleflafticam efle, uoclrinam
illam ftolidam, feram, Maffageticam non modo poft. ilium commemorare,
fed & commemorare , fe experimentis fuis didicilTc veriffimam effe.
Veritatem illam videre Kircherus , Schottus , Rhacincius , omnes priore
aut hoc noftro feculo facerdotes ! Regulum vivum , deplumatum , fale
obrui debere fcripfit Aldrovandus, idque medicinam nefcio cm thalo
conferre. Erat ille medicus, fed quem ab artis fu® exccrcitio fevoca-
vit ornithologia. Ne vero frivola & ftolida non feriberet interdum ,
fevocare ornithologia non' potuit.
( 9 ) Fer-
regulus.
Cp) Ver fu i6o. Sicuti hiems feviffima anni oduagefimi quarti Regu
los , rubeculas , fturnos & hirundines notabiliter imminuit , fic &
guas aves transfugas > turdos pri^cipue j autumno infecuto perexiguo
numero oftendit. Notatum vero a complurimis , lufcinias , quas intet
latentes habeo, sequo numero nec tardius vere infecuto ceciniffe. Et
ha;c pra:terlapfa hiems ad idus Februarii fatis mitis, indeque per has &
alias Europte, partes intenfo frigore & altis longisque nivibus fajva,
quin avibus nocuerit , non dubitamus. Lufcinis tamen , qum recinere
coeperunt, tequo non modo numero, fed & prius folito recinuere. Et
ad folitos dies redierunt hirundines , nec minore numero quam obfervat®
funt anno priore.
(10) Verfu 179. Bis quidem rarte, fedaliqiue aves bis nidum implent
eundem, qua: operofius eum conftruunt, non vero Reguli. Augetque
verifimilitudineip Iuec experientia, eos partum non repetere, quem du-
plicem regulo dedit Albertus , raro alias falfis teftibus ufus.
(11) Verfuiii. Albertus regulos feribit nidos fuperftites per fieviorem
hiemem repetere , & aliquo etiam numero fe in illis conftipare. Avis eft
quidem regulus fociorum minime patiens, dum ipfi bene eft, fed mutat
naturam miferia. Quinque focios regulos in villa: me* horreo vidi per _
frigus anni oauagefimi quarti, vidi & eodem tempore pafleres ibi &
duas fringillas. Omnes, credo, tepidior fecellus allexerat. Videtut igi-
tur mihi, fidem mereri Albertus. De c*tero conftipare fe aves complu-
rimas per fievius frigus, qu* alias per hiemem non latent, res eft,qu*
negari non poteft. Eadem penultima hieme unus ex fenatoribus noflrteur--
bis reticulo ceperat ad centum pafferes, quos fummis domus fu* tabula-
tis , per ea interdum fpatiari folitus , impofuerat , confpeau avium fe
recreaturus. Seque paftu & confpeau volantium aliquamdiu recreaverat.
136 GER. NICOLAI HEERKENS
fed cum per aliquot dies intenfiore frigore in tabulatum non veniffet,
aves largiter licet pates , ad eas reverfurus , non reperit. Perfcrucans
igitur, an per aliqua tefU aut tabulati foramina effent elapfa> , invenit
inter putridas trabes antrulum , in quod omnes , quot quot fuerant , fe
agmine fafto conflipaverant ,, fed duriffimo frigore interfedlas reperit.
Quod vero Albertus de regulis per frigus in nidis fe conftipantibus me-
morite prodidit, licet admodum notabile fit & ad notitiam avis faciens,
imus fcriptorum avium Jonltonus rememoravit.
C12} Verfu 231. Notabile eft admodum, Regulos per omnia noftra-
tilnis firailes , reperiri in Canadenfi regione , qua: Americte pars eft
fepteritrionalis. Charlevaius , jefuita Gallus , author fatis omnibus a
bona fide nows , id in fua Hiftoria teftatum reliquit. Unde, uti bene
obfervat Guenaldus, Americam, per aliquem haud nimis frigidum terras
angulum , Europte continentem aut eife aut fuilfe exiftimes. Avis enim
minime transfuga , frigidiflimte terra; impatiens , non nifi paullatim fe
in illam alias terram extendere potuiffet,
(13) Verfu 235. Nihil, poftquam aves obfervare coepi , verius in-
veni, quam quod de certis fidisque earum conjugiis in Regulo meo
dixi. Et fane ea fides talis eft, ut ftuporem videatur mereri. Neque
picis tantum illa, corvis, perdicibus, ca;terisque alitibus perpetuo per
hiemem in eodem loco vifis , fed & latentibus & transfugis conftat. Ad-
Botavi miraculum hoc in avibus a me defcriptis. Notam tamen hanc exten-
derem , nifi unicuique hujus veri facilis effet experientia. Capiantur
in nidis, qua;cunque capi aves in nidis poterint. Neflatur pedibus,
quodcunque fine incommodo earum necli pedibus in fignura poteft.
Experiri volentibus jucundior erit fua , quam qu» ab aliena fide veniet,
credulitas.
CO-
(
137
COTURNIX.
Inuris aves inter , caveis & in urbe celebres ,
Sit tua cara mihi matertera Phoebe coturnix: (i)
Sit , quia mufcivora eft , fegetefque & pafcua purgat :
Sit, quia voce placet , defignans lucis & anni
Tempora, defignans pluvias, tempusque ferenum,
Sit tamen inprimis, quia, quam fuit ante, volucris
Notior elTe poteft, & det mihi carmine famam.
Nullaque fperari fi gloria carmine poffit ,
Scribere, quod juvit, mea praemia fola vocabo,
lo Commoda voce fuit, caveis detenta volucris ,
Mane vocans le61;o, juvenemque laboribus illis
AflTuefcens , dulcem faciunt qui nunc quoque vitam.
QLxantaque ruricolis , ubi turba perambulat aedes ,
Gaudia quanta facit ! corrugent ora puellx,
Corrugentque, fophum qui me dixere, fodales.
Vita bonis uti docuit me rebus, ut illos,
Non tamen aulseis opus, ut veftigia ponam,
Sub teao fi ruris eam. Domus amplior agris,
I 5 Am-
\
*
jgg GER. NICOLAI HEERKENS
Amplior inque ipfa luxus mihi verus in urbe eft.
30 Qiiid vetat , ut prope fit conclavia munda, cubile
Solibus expolitum ; quod quales cunque receptet ,
Et bene pafcat aves. Stratumque , ubi verris 5 arena ,
Nullius offendat, neque Frifonis ora puellae.
Eft bene , fitque diu, parili mihi fede coturnix
Plurima, quae notis manibus fua granula fumens ,
Clangit, & extremae recreat mihi tempora brum®.
Singula quaeque fuas habet & quia cantibus horas.
Tempora quaque notat line gnomone julta diei , (^2)
Eft quoque jucundum, fua tergora quamque fcabentem
30 Cernere, & adftratis mergentem corpus arenis.
Haec inter non cura fubit , timor , ira , cupido
Nec fentis , quod bruma tuas ferit imbre feneftras.
Parrieti infertus domini conclavia fornax,
Illarumque fuo calefaciet ab igne, lacufque
Fagineo fit munda labro, neque defit & herba.
Cefpes & herba virens, vernum renovata per annum.
Mirum eft, ut cantum feftinet ! & ante quietos
Ad fera bella mares, illteta, diurnaque cogit.
Ex-
I.
COTURNIX.
139
Excipe praevalidos , & praelia femper amantes y
40 Clangorem in caveis repetant, quem propter aluntur.
Grana nigras fegetis (Saracenam Gallia dicit,)
Alituum cibus eft. Mifcetur cannabe, fegnem (3)
Ut cantum recrees. Vox eft fua conjogibusque:
. Nec gravis auriculis , nec difplicitura propinquis.
Utque mares reticere vetat, ftimulare putatur
#
Ad cantum omnigenas plus quam vox ulla volucres.
Altaque turba dabit tibi foemina rure , maritos
Ut quoque voce fua per agrum vel convocet ipfum.
Credereque haud facile eft , quam vox tenuiffima longe
50 Deque domo auditur ! fub Aprilem ea turba minurit : ■
Subque idus menfis , nifi frigora fera , per agrum
Prima avis adveniens, circum & tua tecla fonabit.
Turba fed adveniens non intellefla per auras ,
Nec cum hiemem fugeret, tibi venerit unde , requiris?
(^ui Latii mecum peragraffet litora , raecum
Rudera vidiflet, quacunque Lavinia tellus,
Ardea, caftruminui, vetus Anfi oftendit & ora ,
Non dubitaret aves remeare auftralibus agris.
Pe-
14« GE R. NICOLAI HEERKENS
Pene dies aderat, quse tempora findit Aprilis,
Cum mihi mane novo fpatianti in litore, latum
Per mare turba redux vifa efl , quam credere polTes
Orbis aves omnes. Neque noftris Neftor in oris ,
Vel fi colligeret fpeftatas omne per tevum ,
Tot fe vifurum credat fore. Litus, & alga,
Lataque defeffo conilrata erat alite tellus , (rum ,
Prenfaque nonnulla efl: manibus, comitumque meo-
Sed qus macra mihi, fociisque efl: vifa Britannis,
Utque cibus, vifa efl: guflu nofiratibus impar.
Sed qu£E avis exLibya (nam creditur inde venire)(4)
70 Agmine tam magno Latias revocatur ad oras,
Curfugit hinc nunquam, nunquam redit ulla gregatim?
No6te iter hoc faciens, gens advena vere fuiffet.
Aut profuga ante hiemem populofo in litore vifa,
Utque mare a nautis vigilacibus omne fecatur ,
Per mare, vifa foret, fugeret licet una coturnix:
Turbaque magna volans peregrb bis omnibus annis,
Auribus atque oculis depren-fa frequentius eJet,
Quam mare Thyrrenum cum maxima Roma teneret.
. Sed
COTURNIX.
'I
I4I
Sed fi perquiris venientes undique nautas»
80 • Nullus avem autumno, neque noflras vere per undas
In velis vidit j qui vela per omnia fidens, (5)
Plinius ut perhibet , naves & apluftria merfit.
Nubem avium, qualem Fortuna mihi obtulit Anti',
Duceret oilentura, quod navita fponte referret;
Quodque videns , flupuit Bellonius ; loniumque
Par docet examen bis pertranfire quotannis.
Difparitas igitur fit noftras inter & illas
Magna coturnices ; quam terrse partibus illis
Non faciat numerus: noftris volet tequus in oris.
90 Et quia plana fequens volucris fata lieta frequentat,
Pafcuaque; apparet, quod forte frequentior hic fit;
Quam , quacunque videt lapidofos furgere montes ,
Saxaque dumetis aut denfis obfita filvis.
Neve magis tepidos videatur amaie receffus,
Confule Linnteum.Totam illa perambulat Araot^,(6)
Nec Ruffos metuit , nec & afpera rura Getarum;
Eftque , ubi vix ullo glacies liquefiat ab anno.
Quanta per has terras a terra; partibus illis ,
L.
142
GER. NICOLAI HEERKENS
Si frigus fugeret, turba iret & omnibus annis?
loo Sed tardam brevibus pennis , pinguedine tardam ,
*
Abdita quaque fatis per & cefcum delidet omnem ,
* Frigora cum veniunt , fubitanea fepe per Ardlon ,
Ne, tu illam credas gelidum per inane, per auras
Ventofas aut velle vias aut carpere polTe.
' Grceca avis , & curfum regionibus audeat illis
Omnibus , unde gregem brevior fuga tradat in oras ,
Quas nullum vel frigus habet, vel mite perurit.
Tlirejicias fic Nilus aves , fic forte Pelasgas
Cinyphus , aut Cercina videt: quseque Africa Thufcis
Iio Objacet, exfulibus det diverforia Thufcis.
Venit & a Gallis , citra juga longa Cevennm
Ad Rhodanum pofitis,Numidas aditura coturnix.
Illa moram tamen ales habet, Balearibus, inque
Corforumi fcopulis , Sardoaque litora propter.
Haud alias faftura viam , vifuraque Mauros.
Nam, modo fledlit iter, caurisve relinquitur ales.
Decidere in flu6lus & in obvia vela videtur. (7)
, Harum igitur volucrum quicunque pericula cernis ,
. Qtia*
/
COTURNIX.
Qualia noftrates, &ab axe Lycaonis urfae
120 Venliiras maneant? fuperari poffe negabis.
Frigora cumque neges manfuras vincere poffe
Quid rellat , nifi fomnus aves ut fervet opertas ?
Grata parum eft, video, magnis fcriptoribus illa
Tam multa ratione licet fententia nixa.
Sed quid ament nifi verum homines, tam cernere verum
Non modo qui digni, fed &-apti, jure videntur?
Verum & ego cum fe6ler , ab his, & ab omnibus oro.
Nequis me famam meritis oppedere velle ,
Scribere neu quis aves , faciam ut miracula , credat ,
130 Detineamque animos paradoxis. Cognita prifeis
Pleraque me teftor fcripfiffe, inventaque pauca :
Inventumque novum non eft , fopita coturnix.
Res latuit veteres terris auftralibus ortos. ^
Sed fi de Graecis , volucres curantibus , unus
Teutonicis, patriaeque meae vixiffet in oris,
Non nefeiffet avis latebras ftudiofa vetuftas.
Albertus, rerum bonus obfervator , ad Iftrum (8)
Qui vixit Bavarum , & Rheni quandoque per urbes,
In-
V
144
GER. NICOLAI HEERKENS
Invitis fecli tenebris oculatus, & acer, ,
140 Vidit aves non poffe fuis difcedere ab oris.
Vandalus &, noftro qui fcripfit Kleinius $vo, (9)
Condidit in patria, patrias regionis alumnas.
Sed quod utrique fidem detraxit , uterque negavit
Et procul Aufonias , procul & migrare Pelasgas.
Deprenfusque error veftigia pone fequentum
Tara procul avertit, fcrobis ut formidine, piureg
In pr^ceps lapfi: minus unde innubila veri
Lux fuit ante oculos , quam vulgo apparet inerti.
Sic bene naturas avium venator , & auceps ,
1 50 Non bene vir fpeftat celeberrima fcripta fecutus :
Sicque coturnices difcedere doftus, ut ingens
Oftendit fignum, quod, quse fopitur in agris (10)
Sub Jove , claufa domo volucris bene vixerat. Atqui
Non obftet , quod claufa domo bene paftaque frigus
Et fomnum vincat. Volucris quota vincit utrumque,
Quae jove fub gelido femeftri obnoxia fomno efl; ?
Nec,qute avis in cavea fub brumam, comparet ullus,
Et patitur nudis quse pernox libera pratis.
Mil-
Coturnix.
145.
Mille avibus, cavea vigilantibus atque Canoris,
fco Mille feris fopor inde venit, fub tegmine claufo
Non dormituris : quarum ii cognita nulJa efi: ,
En, populi ante oculos, fera fulva perambulat urbenr,
Riftus vinfta , gradusque pigros ululatibus urgens ,
QlicT certb Arctois, venit unde, quiesceret oris.
Ipfum hominem ad fomnos perlediat frigus , & acri
Frigore perifriiSo fenfus, dormire, necelfe eil.
Nec refert, fomno quod non expergeris illo;
Somniferum frigus modo credis, frigus & omnem
Spiffare in nervis, venisque fibrisque liquorem.
170 Scilicet inde fopor fequitur: quem for^tan auget,
Seciirumque facit prsefumta animantibus efca, (ii)
Aut anima exfurgens terris.. Sed quisque refellat.
Pro, fenfu lubituque fuo , quod opinio tantum eA,
Dummodo vifuris volucrem non effe, vel elTe
In latebris, ratio quod juflerit, accipiatur.
Iit in Ilis terris, nifi condita dormiat ales,
Quod, puto, monftravi; nam transfuga vifa fuiffet,
Vila fugax, aut vifa redux: quod utrumque negabit,
. K Nos.
3^5 GER. NICOLAI HEERKEN3
• •
Noftra coturnicum quae gens habeatur amatrix.
i8o Nam Saracena feges , feges ultima, quando fecatur,
Sa?pe fub extremis quod fit Septembribus horis ,
Tempore tam pigra eft, melToris ut arma propinqui
Non metuens, denfas inter caedatur ariftas
Plurima , qute coenam vel et hoc mihi praebuit anno.
Quodque tibi raelTor, noftris teftabitur oris,
;Qui tardam venator avem vix pellit in auras,
Adraorfamque refert canibus. Neque clangit, & illo
\
Tempore fponte fua nudos volat ulla per agros.
. Per tamen & ftipulas, per agreftia poma , per, orta
190 Plejade, quse fruticant, & rapa moratur, ad idus
' Oftobris. Qus fera dies mihi praebuit inter
Perdices illam, venantis ab alite ferro
Tum quoque percuffam. Munusque infigne Dianae
Quod faceret, comes ales erat, quae difta Pelasgis
Ortygometra, greges Danaum ducebat ab oris.
Rexque coturnicumBatavorura &,abore vocatur. (12}
Sed gregibus procul , & diverfum caefa per agrum
Dux profugarum aViutn fuit illa: fapore coturnix,
■ Plu-
I
CCfURNfX. 14?
Plumisque & cauda, neque multum difpare roftro:
200 Corpore fed major, pedibusque extantior altis.
Utque coturnicum de ftirpe per omnia differt,
Quinque dat ova fer6, parili nec & illa colore:
More coturnicum nec pulvere mergitur ullo,
Nec flipulis nidum, fegetemque ferentibus arvis,
Sed femper pratis, & humentibus inftruit herbis.
Unde coturnices ubi duxerat ales euntes.
Jungitur his, ut amans, ut vireo pafTere multo.
Ut merulus turdis, embryzaque gaudet alaudis,
Bruroaque fringillis profugis ut acanthida jungit.
210 Sed quffi per noflros tam fera rHoraturagelIos,(ji3)
Serius & forfan, quam eum mihi cxCa coturnix,
Omnibus haud abitum meditari poffe videtur.
Quaque fub autumnum fUgit, ocnislavolat ales.
Deferit extremis Thraciam Sextilibus horis,
Et Latium menfis fub tempora prima fequentis. •
Longior in Latio mora fi perftringeret alas,
Inque propinqua abitum Neptunia faxa vetaret, (^14)
Qind faceret medius noflris Oftober in agris?
K 2 Quse-
I4S GEi. NICOLAI HEERKENS
Quiris, ubi credam latituras poflc manere?
220 Cinflus ager follis, foffiimra in margine dumos
Scepe videt; denfisque rubis interlita forbus,
Frangulaque & terram ficcantes baotula, cellis,
Silva extenfa locis, dant tecla latentibus apta.
Det quoque procera cava terra fub arbore fedem
Detque caverna locum, magnis non^unica filvis,
Quam vacuam vulpes cum conjuge csefa reliquit.
Cunfta, fed oftendens peridonea lirata latebris,
IMon ego finirem : quandoque ollendero cunfla ,
Altera forte tamen fibi cognita qu^reret ales.
230 Antraque vere prius , vox agnita quam fit in agris
Solibus i6la , fugit. Prius & quam clangere curet
Afpefta teneros de conjuge fentiat ignes. (15}
Aprilis fini^rariffima prjecinit ales,
Prrecinit interdum : facit & faracena ferantur
Ut prius, ac fulcis alias ea femina credas.
Nemo reverfuras tam feltinante pruinas
Voce timet: feruraque gelu vox fera minatur.
Indicat & 'foles & nubila faepe diei.
Se
COTURNIX.
149
Sera canens, foles, Auroram quasque falutat,
240 Illffitum fme fole diem profligit & imbres.
Namque diem volucris cum non canat ulla per omnem,
Cumque per imbriferas male vocem everberet auras,
Cantibus antevenit, fi quos pr®fenferit imbres.
Exfpeftans foIcs, ut cantibus atque calore
^Uxori partus fit mollior, inchoat illo
Tempore concentus , quo tempore clangor & seitus
Se juvat & matrem, matremque levamine jundlo.
Nidificat prati per gramina rara coturnix,
Qiite’parit orbe meo. Cerealibus incubat herbis
250 Tutius, & ventos & defendentibus imbres.
Grande malum nidis, omnique teftate timendum
•
In terris, Hyades ubi poliis credere natas.
Bis parit, & partus fedena dat ova parenti (16)
' Singulus: a cantu qute conjugis edere primo
Mater amat: numero fed fcepe minora videntur:
Pluraque Sedenis rariflimus invenit annus.
Quk fimul exclufit novus omnia Junius, omnis
Currit progenies, matremque patremque fequendo
K 3 Qute.
>50 GER. NICOLAI HEERKENS
•Qusrere difcit opes, infefta volucria quEe funt,
<160 Et vermes, oculis vix nota animantia noftris.
. Nafcitur unicolor foboles , prope furva : colorque
In plures manet ille dies: nec deficit, ante
Corpora quam juftum prope pondus habentia cernis.
Quodque bievi fpatio fibi confulat, altera proles
Vifa docet: Cereris quam munera prima fecando
Julius extremis oftendit fmpe diebus
Currentem , falcisque metu fua corpora culmis
»•
Abdentem; culmosque pia fi falce relinquis
Exiguos, foffis cindlo manet omnis in agro
270 Progenies, domino crefcentia corpora raonftrans,
Ciaufaqiie reticulo caveis nifi clangere difcat,
Poft idus Augufte tuos fibi confulit ales,
Corporis ad plenum nondum tamen au6la vigorem.
Partus & involeris fipedtatur ferius agro. C17)
Primaque nielTa feges pro pullis detegit ova :
Queb prope femper avis culmis detefta relinquit.
Candidus his color eft, viror ut fubluceat albo ,
Piftindlus punftis; qu® dicere nigra volentes
AU
' COTURNIX. X
Altera fufca vident, clarefciint altera pene.
280 Durior eft cortex, quam tanti ponderis ovis ,
Effe folet: fint unde diii fubftrata parenti: .
Ovaque vivacem dant tarde exclufa volucrem ,
Claufa tamen caveis quod non docet ; ante fenedlam
Sive perit mufcis, carituraque vermibus ales,
Sive nocet vegetum venus interdidta per $vum ; ,
Copia five cibi fit inertibus unica damno , ,
Plurima pars caveis tempus perit ante biluftre ;
’ Cui fpatio tamen una duos fuperaddidit annos ,
Quattuor extremis cantura intermittere vifa.
290 Sunt, quibus haec avium de raris creditur, una (19)
Conjuge non ulis, gallumque imitantibus : & quae
Infuper haud multis genus augeat acre maritis.
Sed quicunque mihi nidus per 1 etia captus ,
Tranfiit in'fepes, fexum oftendebat utramque,
Tamque pari numero, quam quem gallina, vel ales
• Qualiscunque daret. Nec adultera debet haberi
Alite plus alia. Comes indivulfus amatae
Conjugis eft conjux, contentus jugere parvo-
K 4
C
'l
J5a CER. NICOLAI HEERKENS
Tempore nidorum. Materque paterque per arva
300 Progeniem fequitur, donec fibi confulat alis.
Dumque cubat mater, mas jugure gnavus eodem
Solatum ex cantu, vermesque aut femina prxdlat,
Labitur interea tempus, quod amoribus aptum,
. Luxuriaret avi. Nec enim lafciviat orta
Plejade torpefcens, aut frigore veris aquofi.
Sed fequitur moechas imitantia fibila , dicis , (20)
Perque teflum cupidas his vocibus arrigit aures.
Nonne igitur volucres mifereri credis, & jegrce
Congeneris plangore trahi ? Sonus aucupis illum
310 Plangorem fimulet, quem nomtua judicet auris.
Quid, ii animm melioris avi videatur amica
Conjugis auxilium pofcens, videatur & uxor?
Certa fides in amore avibus quod conflet & illis.
Ex nidis doceor, quos fe contingo:re vidi.
Haud ita fe ferret, bene ni fibi confeius ales,
Moribus ex propriis nuptam & cenferet amicos..
Jamque coturnicem, volucresque relinquere noflras
Cogimur , ^ fludiis forte omnem imponere finem , .
Mar-»
k
. ..\y COTURNIX. ^53^
Marte quod urgfemur, cives & in arma vocamur,
$20 Patria quotquot habet, meque armat publicus eniis
Contra vicinos agitantia Coefaris arma.
Vatum animas fortes , Tyrtaei animsque minaces
Alcan, memores, colui facra veftra quod olim , (21)
Non finite, immemorem patriae, me tangat ut agri
Vel ftudii quoque dulcis amor : facite , arma ferentem
Non fugiat vigor, & duodeno proxima luftro
Vita det, ut, quoniam canos Ph^beia capillos
Laurea fera decet,. contingat Martia vati.
\
K s ' NO-
4
*
\
154 NICOLAI HEERKENS
V I
»
' N 0 T
Ci) Ferfu 2. Coturnix matertera Apollinis a poetis difia efl ob La-
tonsB fororem Afterien , qute in infula Delo regnans , fororem amatam
a Jove , minasque Junonis fugientem recepit , ideoque in Coturni-
cem a Junone mutata eft. Unde & Delos infula non modo Ortygite
nomen, fed & 'fatum accepifle credita efl, ut coturnicibus maxime in
omne tevum frequentetur, quod inculta} infulte in hunc usque diem
per hiemem evenit, iErtate, ut cultu fegetum, ita & h coturnicibus de-
lerta eft. Alterum vero vocis canora; meritum , quod dixi carmi-
ne dignum videri , faltem a noftratibus avi non detrahetur : quibus in
tantum propterea placet , ut vix domum , caveis uon pranextam , videas.
Et vox certe, qua} rudes agricolarum aures ex fegete & pratis veniens
obleiftat, urbis vicos ex caveis audita exhilarat, vicos tamen praecipue
matutinis horis populo infrequentes. Non equidem recordor me avem
in aliis terris ex caveis audiviife. Tacentque d^ ejus vocis laude orni-
thologi plerique. Steculo tamen decimo fexto exeunte alebantur ob
vocem aves Bononise in caveis patriciorum, uti apud Aldrovandum le-
gitur: fed qui , auribus natus valde morofis, vocem coturnicis, ut
cuculi femper eadem repetentis, abfonam & inconcininam judicavit
(a) Ferfu aS. Sicuti veteres primo fecundo & tertio Galli cantu
diverfa noiftis tempora metiebantur , fic & amatores coturnicum obfer-
vant in caveis detentas non modo certis lingulas horis clangor.es fuos
repetere, fed & aequis intervallis unumquarnque clangere, quod ulti-
paum horologio ante me pofito verum effe non femel expertus fui.
( 3 )
I
COTURNIX.
» •
( 3 ) Verfii 42. Semina cannabis & Saracena fegetis, quam tioflra-
tes fagineam dicunt , coturnicibus captivis cibus quidem diurnus, fd
vermiculi & locute fubjunguntur ab amatoribus. Interqne vermi-
culos maxime vermem amant in farina provenientem, & qui lufciniis
quoque captivis ut cibus amatiffiinus datur. ^
(4) Vei^u 6p. Coturnices, qum menfe Aprili ineunte ad Italica ma-
fis mediterranei litora tanto numero veniunt , dicuntur ab incolis & a
fcriptoribus rudera famam fecutis non modo ex Africa , fed ex Atrica
in Itaiiara una noae pervenire. Tantum vero abeft, ut imraenfiim iter
* ab avibus tardis ima nofte fieri pofTe perfuadear , ut etiam valde du-
bitem , an ex Africa quantocunque tempore adveniant. Tempore enim
quo adveniunt , legetes prope matura funt in Africae litoribus. Ineun-
te & toto menfe Majo omnes fecantur. Cur meflem non modo optabi-
lem, fed & nidos aves defererent? Pullos cert^ nondum volucres, non-
dum ad tantum iter aptos deftituerent. Iter deinde immenfum an ab
ipfis parentibus conficiatur , quod velociffima; naves quinque dierum &
quinque noctium fpatio vix perficiunt? Veteres hujus inconfiderata; opi-
nionis autliores non fuere. Plinius coturnices in navigia, fcripfit inci-
dere, fed cum prope terram funt navigia, tum ilia ab illapfis gregibus
interdum fubmerfa fuiffe. Additque noclibus tantum imminere navibus
hoc periculum , de die & jn alto maris non formidatum fuilFe. De
die igitur veterum tempore non pervolitarunt mare , una nodle non
pervolitandum. Et fi una node ab avibus tardis pervolitari potuilTet,
navigiis & in alto maris ab earum gregibus fuiffet periculum. Avintn
terreftrium parvas vires agnovit & ante oculos ponit Plinius. Non
fublimes, feribit , non altivolas fuifle, quas fupra nubes vehi feribunt re-
centiores , qui ne gregem quidem radentem terras viderunt. Plinius ver-
nis
156 GER. NICOLAI heerkens
nis advenis per hofpitia certa iter efle adnotando, videtur infulas in-
dicaffe,qua!; in a’ . maris, Africam & Italiam inter, non funt: feri quai
plurima Italia: liiora pra;texunt. Atque in illis infulis coturnices Italas
hibernare non modo ex avium parvis viribus, fed & ex infularum quo-
que nominibus perfuadeqr, qu» fepe Ortygia: , coturnicum fedes , a ve-
teribus didite funt. Habent ifta: infulte , ut ipfe in aliqtdbus vidi , fco-
pulos prope ex cochleis contextos: cochleasque perdicibus amatilfimum
cibum fuiffe fcripfere AriHoteles & Athena:us* Quem igitur cibum ver-
mivoris coturnicibus placere quis eft, qui dubite"? lAiUo hiemis tem-
pore iu fcopulis admodum apricis ifta: cochlete deficiunt. Cibusque per
Italiam hiemis tempore , licet aliquse coturnices in Italia perennem , iin-
menfis gregibus deficiens , velocioribus iter in vicinas infulas perfua-
deat. Easque transfugas ad cochleas ire ofteiidere videntur transfuga-
rum focia: aves aquaticte , otis , cynchramus , & ortygometra , quas
Ariftotelcs & Plinius profugis comites adjungunt , non vero revertentibus :
nam in infulis illa: diutius fe detineant , herbarum & feminum cibo non ut
coturnices indiga;. Quodque illo necelfario cibo coturnices diu caruerint,
teftantur reduces macredine, teftamur &• gnftu, quem parum laudahi-
lern me invenilFe in verftbiis dixi , Antii ex illis largitur pafius. Ne-
que laudavit Belonius guftum earum , quas ab infula Rhodo iii iEgyp-
ihura navigans in navigio per autumnum ceperat. Scribit fe in ftoma-
cho comeftarum integra fegetis nefeio cujus granula invenilTe: quod
iter illas longum confecifle nullatenus docet. Aldrovandus vero in co-
turnice, Antium recens advedla, Bafilici femen invenit, quod terra: da-
tum fruticavit. Et tamen vernas proficifei docet ex Africa. Tam incon-
fequenter illum naturte interpretem feribere, quis ferat? Semen iftud
Bafilici, quod in petrofis locis egregie provenit, non ex Africa, fed
ex vicinis infulis Pontia & Pandataria allatum fuerit, quas infulas cotiir-
picibus abundare docet Varro, & quod in iis illa; per hiemem abumlent.
1S7
COTURNIX.
Inteliigimus ex fcapulofa earum natura , per teftatera fegete & o®'’*
herba carentium: qua;que, uti avium pullis viilum, nidis locum
darent. Unde igitur in illis per hiemem nili ex cochleis fe fuftentarent?
quodque illum' cibum minime faflidiunt coturnices, teftantur Zoologi»
BritannicK fcriptores. Abundat coturnicibus Britannia. Sed ex interiore
inOiUa omnes verius hiemem ad ejus litora maxime aprica fecedunt,
marinis animantibus fuftentandre. ladeque per hiemem gregatim quafi
in alga palceutes videntur. Suntque propterea , (uti obfervat Guetial-
dus) per omnem terram in litoralibus locis frequentiores. Quod fi ve-
ro Britannica: coturnices perennent in litore , quare ItalicK longius iter ,
quam Britannic», facerent? quare tardiffima: aves in Africam tanto fuo
periculo contenderent? Sed tot abundantibus mihi argumentis, quibus
Italicas coturnices Africte litoribus excludam, cur nulla eorum in ver-
fjbus faaa eft mentio ? Communem opinionem tama graviffimorum Vi-
rorum pertinacia apud omne vulgus ftabilitam fequi , quam nimis laces-
fere malui. Unico tamen verficulo coturnicibus ex Italia profugis
Neptunia faxa oftendi. Sufficere indicium poderis credidi , fi forte co-
turnices melius quam hodierni fcriptores nofcerent. Ilodiern» vero gra-
viffimorum virorum authoritati contradicere, fruftraneam operam duxi
fore. Et ferius didici fegetes menfemajo in Africa fecari. Quod fi prius
ad notitiam meam perveniflet , verficulis non nihil audacionbus indi-
caffem forte , parum mihi verofimile videri , coturnices , qui in Italiam
& Galliam vere adveniunt, ex Libya aut Mauritama profedas fuiffie.
Sed Hotunus , Avium deferiptor Amftelodamenfis , qui me Africarum
mellium tempus docuit, hoc ipfum tempus pro certiffirao argumento
habet coturnices Italas & Gallicas ex Africa venire, & is idem ferip-
tor Aprilem dicit, cothuruiceummenrem apud Gallos vocari. Tam incon-
fequenter cura feribant & judicent homines , cumque pr^judida inter illos
argumentis etiam maxime contrariis dabiliantur, quid raets ego verdeu-
\
f
• ■ ■ »
158 GER. NiCOLAt HEERKENS
lis efficerem, quibus fidem graviffimus fcriptor Guenaldus non habet,,
co ipfio quod veriiculi funt?
Cs) 81. Coturnices, qu® circa Itali® litora numero fuo in-
tutam navigationem fecere, nullisque noftratium in navibus per ver & au-
tumnum videntur, magno fane argumento funt , noftrates non peregrina-
ri : quod notabile noflratium difcrimen licet fatis dard in verficulis
meis expofuerim, ut iis fides fit, foluta oradoua velba metro ligata
confirmo. .
( 6 ) Verfu p6. Linn®us fcribit coturnices in omni Sueda freqiien*
tiilimas elTe, & Horrebovius Danus eas in teiris magis feptentrionali-
bus vidit. Ulmne aves frigore autumnali fubitaneo perftridl®, ill®ne gre-
gatim avolarent? avolantes non quid in mari Balthico , inque maris
Balthici htoribus, nonquid in citeriore Germania viderentur? & quas
Horrebovius in Yflandia vidit, nonquid in oceano ab ulla navi per
coelum euntes videremur?
(j) Ferfu 117. Quod fi iij mari mediterraneo tot infulis diflinao
fatigati greges in fludus labuntur, uti Guenaldus teftatur evenire , qua
ratione profugos non modo in Mauritaniam, fed & in Africam Nigrita-
nam, ultraque zonam pofitam amandat?
•
C8) yct'fu 137, Cum graviffimus fcriptor Guenaldus mentionem de
Alberto facit, qui primus, uti in veriibus^dixi, latere coturnices vi-
dit.
/
i
COTURNIX. ^S9
dit, & lutere, ut fuperfiuitates vifcofas digerant ; infanam dicit opinio-
nem ve*eribus in mentem non venifle, recentioribus , ut delirarent»
fervatam. Quod fi vero fas fit , Albertum Magnum infanura & abfur-
dum fcriptorem dicere, dicere recentiorem & hodiernum non poteft,
<iuem confiat ante quingentos & tres annos vivere defiilTe.
(9) Verftt 141. Jacobus Theodorus Kleinius , qui in magifiratn
urbis Gedanenfis hoc noftro tevo confenuic, & qui egregio mihi fcrip-
lor judicio videtur, 'non modo argumentis, fed multis teftibus oftendit
coturnices Vandalas non peregrinari: interque teftes fcriptorem Anglum,
peregrinatorem hominem , adducit , qui coturnices boreales fub terns
per hiemem vidit latentes. Neque Kleinius & ejus tefies, foli funt ,
quibus latere eas perfuafum fuit. Belonius Gallus id idem multis fuo
sevo & graviliimi judicii viris perfuafum fuifie fcribit, ipfe licet avem
peregrinaiitem haberet, quod Grtecauicas peregrinari viderat.
(10) F^erfu 152. Dum coturnicem non modo, fed coturnicem de-
fcribens Guenaldus omnem aliam avem per bjemem negat fopiri , obli-
tus videtur BuCronii fui , oblitus & fui ipfms. Buffbnius riparias hi-
rundines per hiemem fopiri poffe concedit , ipfe vefpertiliones. An
vefpertiliones aves non funf? & quo argumento certus eft , illas fan-
guiue, quam alias aves elfe fiigidiore? ut vero coturnicem per hie-
mem fopiri neget, tanquam favorabile opinioni fua: & ingens fignum
oftendit , quod Horreboviiis per hiemem in domo maxime feptentrio-
nali viventem vidit coturniCem currere, bene fcilicet paftam & bene
tepefaaam , habentem igitur omnia , unde & vitam fuam Libyca coturnix
fuftentet.
(n) Fer-
'I
l 60 GER. NICOLAI IIEERKENS
(11) Qiioil fi hirundines fnb aquis Suecicis latciices psr
calorem verno tempore terris exhalantem in vitam revocantur (videtur
enim ea caufa id maxime efficiens) cur aura & vapor terr» per au-
tumnum non habeat, quod foporiferum fit animantibus? Apes per hie-
mem latiturte extremis fuis excurfibus cibos advehunt , quos nullo alio
tempore in alveare conducunt. Multa hominibus liquida & edulia fopo-
rem conferunt. Cur non fit in rerum natura, quod ididem pvicftet ani-
mantibus? Videmus fturnorum greges alio longe volatu & tanquam ef-
feratos per autumnale c^Ium ruere. Nonquid jam guftatus, fomnum-
que venis concilians cibus id videri potefi effecilTe ? Oftendam in Me-
rula mea fiurnos nofirates per hiemem 'fopiri : non in-ipfo Swruo meo,
quoniam fcriptiis fuerat, ante quam latitantes fiurnos ipfe oculis meis
vidi, multisque tefiibus circumcindtus.
o
(12) Ferfu 195. Ortygometram , prtegrandem coturnicem dixit He-
fychius, crecem lingua Latina. Unde & Belgica denominatio vi-
detur profeaa. Confonum enim Schreeke & crece, confiat quoniam
literam C apud Latinos, uti noftrum K pronuntiatum fuilTe. Avis fatis
frequens in agro Groningano , frequentior tamen eft in vicina Frifiae
provincia, utpote magis palufiri & humida. Licet Galli creces ros-
tro monnihil vario^, in terrefires & paliiftres diftinguant , qute crex
geniftarum apud eos dicitur, veterumque fuit ortygometra, paluflri-
bus avibus accenfehda eft; pedibus extantior,*quain ut terreftris. videri
poffit. Uti vero a noftratibus Schreeke^ ita & rex coturnicum 'dicitur
Kwdrtel' Koning,
C* 3 ) Veyfu 210. Ab aucupibus & venatoribus audio coturnices in
agris
/
Coturnix»
i6l
5 S'is noftris p^r omnem fepe Novembrem videri , November nimirum quo-
tiescunque tepidior , ventis & omni glacie caret. Segregesque tum viden-
tur; avesque tam fero fegreges , & folo juna» conjuge quando in greges
coeant? qui, ficuti diaum in verfibus., nunquam in his terris vifi fiint»
(14) f^etfu 217. Propinqua litoribus Neptunia faxaj infulas voco»
qu£E Italia; litora prmtesunt. Neque enim aliud funt iEthalia , Pontia ^
Pandataria & jEnaria , qum nunc , uti Varronis tempore , coturnicibus
per hiemem abundant. Caprea; pra;fulem Epifcopum coturnicum a Nea-
politanis dici fcribit Guenaldus. Sed uti infula coturnicibus per hie*
tnen abundat , nullas vidi , licet bidui tempore fub finem Aprilis om-
nem infulam perreptarim j Tiberii Ctefaris villas, magnis ruderibus ex*
flantes, ut conlpicerem.
<^\l) Verfu 234.- Canere incipiulu cifca Bbnoniam Aprilis initio:
ante tamen adveniffe creduntur. Verba funt Aldrovandi : cui facile
credas , quod ante auditum cantura in agro Bononienfi videantur» In
nollro agro exetinte Martio , fi menfis tepidior , ab aucupibus , quot-
quot confului j vifa; funt. Plerumque fub finem menfis audiuntur. To-
to igitur menfis fere .tempore noftrates indigent, ut latebris excitata;
& cantum & nidos ordiantur, qui poft primum cantum uno aut' alte-
ro ovo impleti fapius inventi funt. Hirundines quindecimo fere die ab
spparitioiie earum nidos ordiuntur, quod pluribus notum, quia^ ficuc
=’PParitio , earum ab omnibus adverti folet, nidificatio in nidicorum ho*
mmura domibus fieri folita , ab omnibus pariter advertitur.
(id) Verfu 253. Bartholomteus Angllcus , qui circa fa;culi XIV
medium tempus in Britannia vixit, in opere de Proprietatibus rerum,
Uovendeciin libris didinfto , primus ed , uti exidimo , qui fedecim ova
Coturnices parere j & partum eas repetere fcripdt. Author fuo & fa-
ilM-
j 62 GER. NICOLAI HEERKENS
cuto feculo iiingdi nominis fuit', quod ex ejus operis vcrfione Galli-
ca, juflii regis Caroli V fada, & ex altera apparet fatis bona verfione
Belgica, qua: inter primos lyprograpliite libros fub finem ia;culi XV
Harlemi edita fuit. Multa de rebus rufticis monita continet boc opus, '
qus vulgi noftratis memoria; in hunc usque diem tradita experior.
Non deberet vero ab ornithologis creditum fuille, _quod fuper cotur-
nicibus fcripfit, bis in noltrp, bis in altero orbe parientibus. Verius,
quod de ovorum numero tradidit. Sedecim ab aucupibus nofiris non
femel inventa fuiit , fed is heroicus numerus , & partus avium vegeto
sevo fcecundiffiinarum. Juniores bi a:vo defecta; ova pauciora credun-
tur parere. 'Atque ad eam mtatis differentiam, aueramque a turbatis
nidis ortam in aliarum etiam avium partu afpici debet. Inde non co-
gitantibus de vario avium partu toties difeeptatur.
(17) f^er/it 274. Diu vcrofiniilius effeduxi, coturnices partum non
repetere, perdicum quibus ab omni tsvo perlimiles & quali conge-
neres habitte fnne, aviumque aliarum volucres pullos alentium & femel
tantum parientium exemplo in hanc opinionem deductus. Sed ut cor-
vi per omnem a;ltatem , & ficut perdices per hiemis etiam maximam
partem pullos volucres comitantur , ita coturnices cum pullis volan-
tes non videntur, eosque bene volucres a parentibus deferi, ego, &
aucupes vicini mei , ad hoc attendere juffi , experti fumus. Invene-
rant in avenaceo jugere , fpera raeffis non faciente , duos coturnicum ni-
dos undecim paffiunn intervallo a fq diflitos. Rariffimam legerem ad
faciendum fcenum demeffuri , partem agri nidos habentem avibus intaftani
reliquerunt. Et videbatur feges iu ilia denfior, fed cum ca;teruiTi agrum
circa Idus Junias demeffuerant , frenum facientibus pulli apparuere perexi-
gui. Erant illi progenies nidi unius , in altero matrem ovis incuban-
tem viderunt, & mihi ipfi odenderc, qua; & illa ova die menfis ve-
gefima fexta excluferat. Ut vero utraqne ■ progenies iu jugere, fodis
COTURNIX.
163.
HCct latioribus chufo, fe contineret, in parte jugeris dem efla, flamiqiie
fcgeti vicina , nonnihil celpitis inverfum faftiimque nigrum cll:, cui areo-
Im indies grana faracena & cannabis , limaces , locuftas & vermicu-
los confciflbs injecimus. Prarflitaque copia utrunique nidum non mo-
do continuit , fcd 6i comefta cibum avibus proprium docuit. Vi-
fteque Hinc obvia illa dape in tantum gaudere , ut cum folias pulli
volatu jam tranfcenderent , ad annonam paratiffimam identidem & jain
maxime volucres reverterentur. Sed qui tamen parentes vifi luntdefe-
rere, prout unaqumque avis viribus fuis confideret. Minuebatur indies
familia: & parentes luriusque nidi per aliquot dies quinque quatuor
&: tribus tandem maxime involucribus, pullis cinfti per agrum ftibvo-
litames videbantur licet hi quindecim, illi undecim ante pullos ofien-
dilTeiu, circaque Quintilis idus tardiflimus etiam partus fe difperferat.
Utque progenies utraque fe removifie in longinquum crederetur, duo
tantum mares circa agellum clangere poli funt auditi. VoCesque vi-
debantur aucupibus meis etedfcm , quas ab ineunte Majo audiverant.
Cicdi igitur potell, tura de altero cos partu ceciniire. Partumque foe-
cuiuliffimas matres repetere, non modo cantus marium, ad dies primos
Septembris 'continuati indicant, fed & pulli circa idus Septembris in-
volucres , a me ipfo & centum aliis vifi. Pullique feri eodem, quo
primi partus numero, confpiciuntur, unde neque ob turbatos fa;pe ni.
dos a parentibus dilati , neque, pulli pullorum videantur. Et certum
habeas tam, quam quid in ulla re certum e(l, coturnices non modo,,
fed & feros alites qudscunque partum non dare eodem qt:o nati funt
anno. Unde enim in primis coturnicum nidis quinque fex & feptem
fa;pe ova reperiuntur, nifi ab anui prioris fobole nondum fatis valida
edita fuiifent? Sicut in otnnis generis animalibus, ita & in volucribus
natura c,erta habet pubertatis initia, certaque maxima; & defeflEe fce-
ennditatis tempora. Qua. & alim notiones univerfalcs, licet captu fa- .
ciks & undique bonis ingeniis obvite, quoniam tamen fiepe non con-
L 2 fi.
1 "
1(54 NICOLAI HEERKENS .
fiderantur, in fiolidaui credulitatem & vauilTimas opiniones viros fedu’
eunt etiam dodos, & verum cernere digniffimos.,, '
(i8) Ver fu 284. Inter varias caufas, qua; captivis coturnicibus bre-
vius, quam feris, a;vum faciant, cibi neceflarii penuria videtur maxi-
me fpeftanda. Feras mufeis locuftis vermibus & cochleis vefei often-
dimus. Quid earum rerum in cavea detentis datur? ex captivis igitur
avis vivacitatem inetientes, argumentis nituntur , ut leniffimo verbo utar,
incouflderatis. Neque confideratius eas brevis a:vi Artemidorus judicavit,
ob rixofam naturam , cujus fomniorum interpretis fententiam laudat Gue-
naldus ; avem non modo rixofam fed & triftem agnofccus. Avis vivaciffi- *
mis oculis, perpetuo fere, vel & in caveis cantans , &quam Guenaldus
avium lafcivillimara habet, qua ratione triftis ab illo judicetur, non vi-
deo. Neque ex captivis a;gre fortem fuam ferentibus veram ejiis na-
turam vidit Artemidorus. Rixas & lites libera coturnix non amat, ut
qua: vitam omnem cum folo propemodum coujuge tranfigit in terris
avem hieme fopientibus. Queeque in aullralibus terris Artemidoro vifa
eft , per ver & autumnum congregatur , fociabilis igitur efl: & fui
generis amans. Et fi natura rixofior elTet , qua: in caveis fine foda
detinetur , vivacior Guenaldo quam libera videretur , Artemidorum ta-
men laudanti (ine exceptione. Ego coturnicem , qua; cum pluribus fo-
dis captiva detinetur, licet trifiem minime vidi, irritabilem & pugna-
cem video, neque tamen exinde, uti Artemidorus & Guenaldus, con-
jeaor avem elfe brevis tevi. Pugnacitas cordis vim oftendit, eoque
meliore nixus argumento , coturnicibus Ovidius a;vum prorogavit,
easque ad Vulturis Milvii & Graculi annos pervenire miratur. Erat
Ovidii tempore, quod aliunde quam ex ipfo fdmus, magno Romte ob
pugnacitatem in pretio , & Augufto Ctefari avis in primis accepta, quod
. effedlfe potuit, lu ad cibos avi neceflarios fagacius hcuflodibus afpec-
fuerit. Erantque Romani avium illimatarum fagaces & folliciti
cus-
tum
COTURNIX.
• V
ciiftodes: quod ex turdis docemur, grcgatim diu in ornithone paltis,
indeque pinguibus ad cibum div'enditis , quod eorum peritkm eo magis
mihi ofteudit, quoniam nollrates, fepe licet experti, ■turdum ex gregi-
bus autumnalibus captum vix quindecim dies vivum in cavea detineant.
Sed qui iu confcrvandis turdis felices non fmu , plerasque avium &
coturnices etiam diuHus fervare dofti funt, quam prioris fmculilloma-
ni. Ut hoc ex omnibus avibus vifum eft, ab Olina & a me defcrip-
tis , Videatur etiam ex coturnicibus : quibus in cavea livpe decennium ,
femelque (quantum ad notitiam meam pervenit) duodecim annos nos-
trates dedere ; cum Olina illas intra quartum aut quintum aninim mo-
ri docuerit. Sed ad Ovidii telHmonium refpicienti, vetero^ Romanos
in confcrvandis coturnicibus nos fuperalfe, credibile eft. Scimus enim,
quantum a:vi a veteribus plerisque vulturi Milvio & Graculis tribu-
t#n fit, quibus coturnix ab Ovidio accenfita longius videtur tcmpu^
offendere, quam bilufire aut duodecim anuorum. Ovidius deinde argu-
mento fatis phyfico fibi perfualerat aves natura pingues propterea fie-
pe anus fieri , quod in captivis ftepe prailio exercitis hoc naturtc vitium
corrigi deberet. Quantum vero coturnices in augufto carcere deten-
tce , faracenis tantum & cannabis granis nutriri folita; patiantur, ex
gallinacei generis avibus docemur: qua;, fi per hiemem ex villis in
tabulata urbana: domus transferuntur, largitar licet & ampliore in loco
arenisque fubflrato pafla:, macrefeunt , a;grotant, & languentiffima: ad
villas veris tempore remittuntur. Nulla certe in tabulato , folibus licet
expofito , & quantacunque cura pafla , ad annos fexdecim confeuesce-
rec, ad quos rufticam Gallinam pervenille expertus fum.
(19) Ferfu 290. In nulla re coturnicem minus novere ornitholo-
gi, quam in moribus cognitu maxime necelfariis, quippe qui ad gene-
ratioTiem , eariimque perpetuationem fpeftanc. Mares omnium avium
lafcivifllnios eife, mares multa conjuge luxuriare, mares denique in hqc
L 3 uni-
\
i66 GER. NICOLAI HEERKENS
•
unico genere perraros efTe , funt qui, hujus rei certiflirai tanquara , (3o* v
cuere. In quibus paradoxis opinionibus omnibus aniplecteiuiis , qua-
rum tamen aliqum fecum videntur pugnare , Guenakius csteros inter
fcrjptores excellit. Negat ulios in hoc genere conjuges videri , ma-
res lafciviffimos multis conjugibus non modo fuflicere, fed ex cd na-
turas fingularitate avium harum frequentiam defignat. Videamus vero,
an non altera ilUiIIriiTimi viri opinio alteram deliruat. Demus , mares
immodice lafcivos elfe, quid de feminis ftatuendnm ? a maribus, ficuti
earum fratres producite, nihil immodic® libidinis a. communi natura
acciperent? Qtiod fi cura iis, ficuti cum animantibus cteteris , aftum
& pari natura uterque fexus prreditus fuit, feminis invexam & perni-
ciem tribunim eft, quod fapiens natur® inflitutum credit Guenaldus,
Effent miferre virgine/ innumer® , qii® mares non invenirent; effent ,
qu® ad unum alteruraque ovum invento mare , deinde obiit® , defide-
' rio & libidine furentes nidum proprium defercrent , altcrumque ditius
impletum turbarent , qiueque rariffimum conjugem ad fedecira fecundanda
ova inveneram, incubationis) tempore non haberent, a quo pafcerentur , '
conjugem, cujusque cantu & !ong» fedis fafKdia leniremur, & cujus
auxilio exclufti progenies aleretur. H®c neceflaria non confidernns Gue-
iialdtis, quotis feminis impr®gnandis a natura marem cxiftiraai tribu-
tum? Gallinaceus decem uxores chortales circum fe prurientes facile
jmprrognat. Totidem coturnices , diveififfimis nidis alBxas , mas faus
acceffurus, nidos non modo egregie memor repcrir.t , fed & temporis
recordetur , quo ipfms opera diverfiflim® uxores indigeant. Quid fi
vero tot conjugum maritus, cantu aucupes ad fe alliciens, in reticulum
inciderit , quanta inter f®minas turba, quanta nidis impietis & femi-
plenfs oriretur pernicies? Sed ad infidiantes maribus aucupes non refpexe-
rit Guenaldus. Mortalitatem aliunde venire polTe exiliimet, ®gritudi-
jiem faltem, fi tot conjugas forte non nifi fener.i repererant, longo fem-
per itinere fatigatum ; omue eni;n genu-s , & mares tam caros in hoc
ge-
f
COTURNIX.
167
getiere, Africano itineri exponit Guenaldus. Quam iis remotis ter-
ris fefli iprms mares ad tot uxores veniant! prxcipue fi U m _ t
complurimas conjuges parere jufieraut, tui vero fimile aftutratur. » -
ribus quidem in Galliam reverfis inertiam 1& foranum tribuit. G.O
lateri expanfis alis folcm verfiis per quatuor horas imeumbentes fcnbit
vifos efle. Sed illum in Gallia, & in hisce , terris .afpeaura torporem
in tot conjugura maritos amoris & incubationis tempore cadere po.Te
qua ratione exiftimat? nollris maribus unica conjuge contentis id licet.
Non recedunt a nidis, nifiHit fe & incubantes matres pafcant, qu.iS
allatis vermibus & cantu confolantur, & pluvio die utmmque conju-
gem vlJi communi nido incubantem, & quin noftis tempore ul tdem ,
faciat coturnix , nullus dubito. Utrumque conjugem a nidis loco pe
noaem excitavi, data mihi hac opera, ne diferibenaam jnm
novide deprehenderer. Ex duobus tamen mdis, quos faipms acceffi ,
jufium ineubationis tempus difeere non potui, quod m utroque nido
inchoata illa fuerat, antequam obfervatio poflet inffitui, fcd unius nidi
incubatio, poltquam obfervata fuerat, ultra diem quindecimum perdu-
ravit. Plenior defidens notitia vetuit extendi poiima duobus verfibus
avem notiorem fafturir: quos tamen addi pofle non defperem, fi ad
fecundam editionem coturnix noftra me vivo perveniat. Ex nidis ve-
ro inares & feminas mquo numero prodire, eosdem conjuges, U
per aucupes licet, partum repetere, poQque ferum partum m eodem
fere ioco ad hiemis diem focios manere, ad certitudinem usque tndici.
Per Oflohrem in rapis & terrcftribus pomis, unice per agros eo tem
pore fruticantibus quotiescunque per canes excitatur coturnix, fpem
certam experiris alterius in eodem jugere excitandie. Gregem adulta-
rura avium nemo per autumnum aut veris tempore in nofins agns
vidit, & quod fe conjuges plurium nidorum fttis feram, nullaque m-
ter fe invidea^i^-^lifii^q^ut pugnacitate,
Ex nidis docui\ quos fe contingere vidi.
L 4 (20)
.• \
J68 GER. NICOLAI KEERKENS
\
(20) Verfu 306. Imitatione vocis fatminte avis mares capi Aibe?*
tus jati} docuit femiantiquus fcriptor. Mirum vero, '& fcriptoris ejusr
dem doftrinam eOe , mares in hoc genere avium perraros efle. Non
cos tamen adulteros S: falaciflimos fiirpicatus videtur, prqpterea quod
ad fiftufam properant foemina: vocis imitatricem. Eam confequentiam
non vidit exinde fcriptor iogicte non minus , quam phyficte peritus,
Viderat ad turdum in laqueis quiritantem turdos ire, adque vexata; cor-
nicis vocem cornicum greges convenire , & miferantes id eas facere fo-
lere , Alberti perfpicaciffimi viri oculis non opus eft , ut videas. Uni-
ca cortirnix ad vocem fcemina; properans, falax propterea & adultera
e(Te coarguitur, tanquara foeminse vocis llgnificatio melius a feriptori-
bus iliis fciolis, quam ab alite intelligatur. Conjugem deinde audien-
tes mares fifiiiiam non vocare , res eft aucupibus pernota.
I
fai) Vevfu 323. Cura nihil unquam popniaribus noftris tara injus-
tum accidiffe videbatur , quam bellum per Csfaris minas hac hieme
nobis intentatura , omnis Ordinis cives ipfo pra;eunte magiftratu arma
f induere , & ad tafticam traflare jubebantur.. Quod licet ftitis per ter^
ras etiam vicinas notum flt, eveniet tamen, quod huius rei notitia
obliterata carmen fiiperfies ad lediorem perveniat, avium magis quani
hifloriffi Belgicte curiofum. Vifum igitur necefle, per notam repetere,
fexaginta annis propinquos, & fexagenario majores, non modo arma tu-
liiTe & ad tafticam tradare didiciifc', fcd & ea arma in hunc usque
diem, pace licet propemodiim reftitiua, ferre & flatis per feptima-
nam diebus mtoe. Vacuum aliquod igitur nunc R-mpus finit, ad
?ves meas refpicere, & ad editionem Lyrieoruro meorum, qme Gro-
ningte prslo dare Inchoaveram. Tyrtteuta & Aicaurn Lyricos poetas
& 'militas fuifle , fatis, credo inter omniss conflare, qui htec noflra
{egere volaetint, •
\
STUH.
169
STURNUS.
Sturnus avis varia eft pennis, mutatque colorem
Non modo, fed cantum, fed quoque fsepe cibum.
Nec folita fe fede tenet: nunc incolit urbes,
Nunc rus: & coelo, cum riget annus, abit, (i)
Vere redit, fed vefte nigra: nec pifitat, alta
Sed fuper aede, tumens gutture, dulce canit.
Dulce canit, noftris faltem auribus. Italus author
Ridet inargutum polTe placere fonum.
Et ftreperis Latias vexari vocibus aures
jo Scaliger, ipfe author non numero fus, ait. (2)
Natus in Urbe tamen cantantes Olina laudat ,
Utque marem eligeres, bunc tibi noffe facit.
Omnibus & Latii, noftris velut obtinet oris, (3)
Pendeat ad fummos ut brevis olla lares.
Olla, domus Sturno, pariturae oftenfa volucri,
Ut prope, quEE nidum dant loca, vere canat.
Sed quia palfer idem noftratibus obtinet oris.
Forte habet hoc, bominum teda quod hofpes amat.
L 5
Quidquid id ell; , laudare licet , recalentibus auris
Cognata merulis quod tibi voce canit.
Cognatum merulis fturnum forma arguit omnis,
Et cibus & varios vox imitata fonos.
Arguit & roftrum : fenibus flavefcere fturnis
Quod folet, & merulcB vincere fertur ebur.
0
Vincit & hoc merulam , linguis quod ab omnibus ales
Verba hominum docilis qualiacunque refert.
Sed tamen a cantu laudatur latius , ut qui
Omnem avium cantum dicitur ore fequi.
Quam placet hinc Gallis, amiflTo nomine prifco.
Cantatorque omni diflus ab ore , docet. (4) '
Excipitur nido implumis, cantare docendus,
Fiftula nec pullum juverit , ante ferum.
Pabula nulla fere fpernit, prope pamphJigus ales:
Vermiculos inter ccetera pullus amat.
Sturnus apud Veteres caveis fuit altus oryza.
Et cibus hic volucri non alienus erat.
Vidimus Infubrise fcflantem ha£C pabula campis?
Sed cibus involucri durus oryza foret.
Af.
Alpice vere novo pafcentes pignora matres,
Volvocem & erucas nil nifi nidus habet.
Arboribus primum cibus hic & edulibus herbis,
Pofteaque in pratis crebrior elTe folet.
Cumque dies nidis, quos partus tertius implet, (5)
Tranfierit, fturnos non nifi prata tenent
Prima per extremas videt agmina Junius horas ,
’ Primaque nonnunquam Julius ire videt.
Utque per reftatem cerafos, a Pleiadis ortu
Seftantur baccas forbe rubelle tuas. I
'Sola videtur hiems, hiemem quibus afpicit oris,
Pafcere avem inventis culta per arva cibis.
Eft, ubi arundinibus, campisquc moratur oryzce,
Eft , ubi meiTorum grana reli6la petit.
Eft, ubi oves fequitur fub aprica rupe vagantes,
Et quoque bacciferis fepibus cfle folet.
Sic per Picenos, quos Adna fufpicit, agros.
Mite hiemis tempus, giex mihi vifus, agit.
Circa Urbem Tibiirque ovium per terga fedentes
Vidimus, infeftis qiue vel & implet hiems.
T72-
CER. NICOLAT HEERKENS
Per Batavas Mofe ripas, villatica circum
6o Culmina , fe per agros , perque fimeta tenent. ( 6 )
^Nos, licet appofitos Batavis, ad prima relinquit
Frigora , quae Bacchi lenia menfis habet.
Quam procul ales eat, non efl; mihi dicere, fi nOB
SecelTum & latebras per loca fola petat. ’
Sed puto, mitis ubi efi:, volucrem vicinia ducit,
Qukque riget, latitat plurima ficut avis.
Frigida Saxonia efl, circumdata 'montibus altis, •
QufEque minus gelida eft, non prope terra fubeft.
Illa igitur terra fcopulis fe condere vifa efl: ,
70 Qua findens fcopulos rima dat alta locum.
Eligiturque locus, qui ventum & frigus & imbres
Arcet, & a primo lumina fole ferat.
Frigus ibi edormit, tenero circumdata mufco.
Et nifi cura multis, compare junfta fuo. ( 7 )
Non tamen amittit, mutatas antea plumas,
Dedita quas fomno plurima mutat avis. ,
Forte ubi mons procul efl:, templis conduntur & altis
Turribus, aut tacitis te61:a per ipfa locis.
Sunt
STURNUS.
i?i
Sunt quibus hoc, dubium tanquam abforet omne , re-
8o ‘ Etrescredibilis, certaque pene mihi eft. (fertur,
Naiq qui alias, ubi prima dies poft frigora ridet.
Protinus haud una fturnus in aede canat ? '
No6i:e una Batavis ad nos referatur ab oris ,
Non tamen ad Gothicos tam cito tranfit agros.
Atque ibi, vere diem tepidum referente, per aedes
Iraprovjfus , ut hic , cantor ubique fedet.
Sed velut aeria de turre & ab aedibus altis ,
Et redeat terris, quas minus urget hiems:
Sic videt hunc lacubus ftagnisque refurgere Cimber^
90 Nam nifi fubter aquas non ferat acre gelu.
Connexas pifcator aves pro pifcibus aufert
Retibus , admoto queis data vita foco eft. •
Qui negat hocGothicavifum eflein hirundine, fpernet
Id quoque de fturnis, Cimber Olae, tuis. (8)
Et loca jundla peti, volucremque latere negavit,
Quod videt apricis hanc hiemare locis.
Miratur Tiguri latitantem ad frigora brumas, ,
CseIo hibernantem Gallw nempe tiio.
I
/
l
174 GEI. NICOLAI HEERICEKS
4
Miratur teftem Linneeum fcribere pofTe,
100 Tranfigat Arftois quod breve tempus agris. (9)
Sicut homo, terra non nofcitur ales in una,
\ I
Altera terra homines , altera mutat aves.
Qciisque gregem vidit fugere aut latitare voientera,
Et quod diverfa tum quoque lege volet.
Circinat sflivas, cum prata fupervolat, auras,
Circa hiemem refoniis grex, velut hafta, fugit.
Si quibus arboribus tunc incidit, incidit ifto
Impeteque & ftrepitu, terror ut effe queat.
Vere gregem nemo videt aut per inane redire,
Iio Verius hunc latebris unde fuilTe putes.
Scepe per extremas ridens Februarius horas.
Saepius incipiens Martius audit avem.
Nullas infidias veniens, fugiensque, moratur,
Cumque venit, veris nuntia, cuique placet.
Nec numeratur avis noftratibus inter edules,
Efca placens Gra;cis Afia vifa tuis. (10} ^
Haud tamen horrorem data menfis fecent : author
Quod tuus, ut certum, Felfma docia refert.
Fiir-
f .
STURNUS. '
Furcis & crucibus noftro nunquam inftitit orbe,
120 Ufa cadavereo nec mihi vifa cibo.^
Eftque data & menfae , cerafo fuper arbore csf;»
Junior, & fucci dicitur effe boni.
'Junior eft furvo per corpora tota colore, ^ ^ •
Iliacus qualem tergore turdus habet.
Sed fimul oftendit fe Plejas in tethere, furvus
Ille color niger eft, albaque punfla vides.
Inter aves fturno cunabula prima ftruuntur,
In quibus ante idus Martius ova tegit.
Haud volucres plerasque tibi peiTuadeat ullus
130 Edita vicenos ova cubare dies, (ii)
Plus opus eft multis, minus & quoque temporis : omnes
* Exiguse brevius pofcere tempus amant.
In quibus eft fturnus. Cubat hic fua plurimus ollis
Ovaque ter quino cernis hiulca die.
Utque domos fequitur, ponitque fub imbrice nidum,
Nidus & hic filvis arboribusque datur.
Sed truncos fubit inde cavos , dat «St ova vetuftis
Cornicum nidis, & quoque pica tuis.
Non
✓
/
176 GER. NICOLAI HEERKENS
Non lutat hos reficitque lares nidumque per altoS
140 Difpofitum ramos condere nefcit avis.
Ter parit, &. toties terras foecunda per omnes
Septem ova & nidis non ferael o6to dedit.
Inter aves parvas tamen efl;, qu£e prorogat aeVLim,
Fertur enim, parvas vivere fine brevi.
Vicenos caveis & fex fervatur in annos , ^
Ut novus Amftelia fcriptor ab urbe docet. C12)
Luftra dat alter avi quatuor. Credendus & ille :
Mille datas caveis vixerat inter aves.
Verum omnes alii, quorum ingens copia, flurnura
150 Septem annos ultra vivere pofiTe negant.
Confenfus califaeft, fefe exfcripfere , quod omnes ,
I
^ Et. longum, expertos confuluiffe, putant.
Experti, terras quos confuluiffe per omnes
Efl: opus, experti talia verba dabunt.
Plus habet in caveis , quam vulgo creditur , mvi ,
Et plus , quam caveis , libera vivit avis. ,
Efl mih noftratum Sturnus modo captus in agris.
Cui caput incanum longa fenecla dedit.
Plu-
STURNUS.
177
Plumis pun£l:a nigris interftita, latius albent,
ido Perfimilem reliquis ctetera cernis avem.
Circum oculos ragx, caput & contraftius omne
Corpus, & JEtatis ligna dat oris ebur.
Multiparas igitur vivaces inter habenda ell ,
Si verum eft, toties quod reparetur avis'.
Quatenus hoc verum ell, aliorum publica fama,
Non temeranda mibi publica fama, docet.
Famaque credatur, cum plurimus aethere toto
Sturnus, & Europas cundla per arva volat.
Ales & ille frequens gelidas tepidasque per oras,
170 Per fimiles noftris, frigore fepe perit. (13)
Menlibus hibernis Gothije fe fervat in undis,
Et tepido coelum tutius orbe tenet.
Sed teftam imbricibus penetrabile frigus. adurit.
Nec femel immenfa llrage notavit avem.
Ultima vix coelo Sturnum fpebtaverat asltas;
Nulla magis volilcrum fcnferat acre gelu.
Credidimus nollros carituros alite campos,
Meque greges vita non revidere mea.
M Au-
I
GER. NICOLAI HEERKENS
178
Audiimus Sturnum nec & hoc propevere canentem 3
180, Et revidet magnos Julius ecce greges.
Neve greges dubitem pullis conflare i enatis.
Turba docet vifco plurima capta meo.
Tam fubitos igitur volucris recreata per aiiftus,
Non mirum efl , toto quod fit ih orbe frequens.
Dicitur Araericm loca per diverfa videri,
(Quodque fatis mirum efl, pene colore pari:
Utque Magellani, regiones percolere urfm
Sidere fubjedlas, Gallia & ante tuas.
Dicitur & tepido rura adfita pafcere Nilo,
190 Multaque Cinyphios turba frequentat agros-
Qukqiie Jubm regnum Nigritanas attigit oras ,
Plurimus ut noftro fturnus in orbe volat.
Tranfiit & zonam per litora Maura flagrantem,
♦
Tranfiit & fines aurea terra tuos.
Vicinusque Indis, Maurorum regnat in agris,
Quos, tanquam Batavus, credidit eflTe fuos.
Eftque frequens Afi® i>quod Hortierus cantat, in oris.
Videriat immenfos non femel ire greges.
Nu.
S T U . R N tr 3 ,
• 179
Nubem avium Iiaud alias tam pinxerat ille mentem-:
^00 Sed cur Teutonico nomine dixit avem? (14")
Omne latus Scythis cum percplit ales aquofffi
Et Scytha trans Iftrum Teutone ijatus erat 3
Haud unum populis quoque Grscia nomen ab ilHs
Sumpferic, ut volucrum. nomina plura docent.
Nomina prscipu^ volucrum, magis uda Getarum»
Quam quas alta jugis terra Pelasga videt.
Viderit ^fonides per Colchica litora ftiirnos,
Grscus & yEraonium nauta fecutus iter.
Curaque greges, patris fcopulofo in litore raros,
210 Nauta redux Afis fa;pe videret agris.
Dixerit htjs Scythico Spares de nomine; quodque
Teutonici Staren cernis habere fonum.
Quidquid id eft: nubes avium quas vidit Homerus,
Viderit haud fcopulis Hoeme vel Oeta tuis. •
Aptior his gregibus Msandro proxima tellus,
V • Campus Orqntsa quique rigatur aqua :
Msonisque ferax regio, perfufa Cayftro,
Camporumque patens Afia quidquid habet.
M 2 Vdxit
i8o
22 0
230
GER. NICOLAI HEERKENS
Vixit in his Vat3S, fi non fuit ortus, iti oris, (15)
Rarius afpeftarn non ita norat avem.
Proruere in Troes Agaraemnona oixit & Argos,
Impete brumales quo prope Spares eunt.
Sed, qu£c clc vita tibi quicquarn oflendit Homeri,
Oflendat, rari commoda quam fit avis.
Ofienfum hoc certe vel hoc noftratibus anno , (16)
Qdo caruit foliis arbor & herba fuis.
Ultima vix volucres coelo qute viderat tefias.
Et, raras agris hoc quoque vere dedit,
Certa tot omnigenis infediis femina fecit,
Certa fit unde fatis arboribusque lues.
Quisquis ali nidos per Aprilem viderat hortis.
Jure gregem cerafis pofle volebat emi.
Difcite venturte pofi; fturnis parcere leges.
Inquinat aut merdis has avis lequa fuis. (17)
NO-
f
I
STURNUS.
lEl
t'- ■
N O T JE.
(i) Ph/ff 4. Sturni defcriptionem a fingulari varietate ad omnem
avem pertinente exorfus , dixeram eum peregrinari , cum annus apud
nos rigere inciperet; idque in duabus dixeram editionibus opufculi,
quarum altera in Gallico Eruditorum Diario fafia, ita publica eflr, ut,
qui rae nunc avem inter latentes ponere vident, mutata: opinionis ra-
tionem exigant, fi forte ad prius didta vefpexecint. Ratioque exige-
tur e6 juftius ab iis, apud quos Sturnus inter transfugas aves redle nu-
meratur. Dicam igitur, quod correxi, verius tantum efle de Sturno
iioflrate , quem aiifiralis cmii fitirno fimilem credidi, cum me ad fcri-
bendas aves accingerem , deque fturno opus , viginti aves complexu-
rum, inciperem. Didiceram ab Ariftotcle & Plinio, eum verfus hie-
mem, fed tantum in vicina peregriuaii. Videbamque, ante fexdeciin
annos '.opus incipiens, exeume menfe Decembri fturnorum gregem ad
Batavas Morte ripas Gnndara inter & Roterodamum. Credebam igi-
tur patrite fturnos , (quos menlls Oflober ante fuas idus & fa-pe prius
coelo nofiro videt abcfle) ad Batavos ire, parisque cceli viciniam ;
iis fturnis diflimilcs , quos Gcorgius Agricola in (copulis IVIisnire,
quos Joufioiius iu Silefia fub imbricibus turrium , intraque cavos alta-
rum tediuin muros per hiemem fopitos viderat. Quoties vero cunque
hieme exeume ferciiior dies unum mihi alteruUiVe fturnum in teftis
urbis nofiraj oftonderk, dubitabam gregem adveuifle; & aliquas ln>-
jus gentis avium latere , aliquas peregrinari fufpicabar. Olai nempe Bor-
richii opus de animalibus hieme fopitis inferiptum , in manus meas
inciderat , Sturniimque docuerat fub aquis Danite , per hiemem latere ;
M 3 ' hi-
i 82
GER. NICOLAI HEERKENS
hirundines propterca, quas iarerc certum mihi erat, fluniis noflratibiis
iion 'nimium differre augurabar. Ob gregem tamen hibernum in Batavis
vifum, de fairno peregriiiaiue nihil, matandiUTi duxi, fecunda licet hu-
jus avis editio, centum thet verfibus auftior faiSa. Sed vix ill.i ante
quadriennium publici juris fuerat, furnos plurimos in hibernis latebris
domui urbana,- mea; iappofitis vidi. Tertiam littrni editionem iion fe-
cPuiram fore veritus. Merula; mea;, cujus revifio in manibus erat, &
qme avis Rurno latis cognata ducitur , attexui , quod de llurno vide-
ram. Cumque Rderiilam meam fecunda vice editurus effem , a typo-
graplio lloterodamenfi ad colligendas aves a me ckfcriptas invitor. Stur-
num quidem propterea in manus refumpfi , auxique verfibus plus quin-
quagenis , fed qui ad alteram avis notitiam exinde partam faciunt, ftur-
mimque docent maxime ob frigus pati , & maxime palTiim fiiifie a fri-
gore anni oftuagefimi quarti. Dubia priora de hibernis latebris in opus-
culo reliqui , ex quibus liquebit me pedetentim avem nolle ccepilfe ,
neque ad aves cannine deferibeadas vcpille, ut novis Ik paradoxis opi-
nionibus miiaculd' facerem , aut ut ullam mihi iii carmine licentiam con-
tra hiftoricam fidem arrogarem. Addidi tamen de hibernis avis latebris
paucos verfus minus dubios, fed qui fimul alios mores notiores faciunt,
&: qui pertinere poirunt videri ad Ihirnos fub feptentrione certe laten-
tes. Dubitantibus propterea de avis latebris tam ciiverfis , refpicien-
dum elt ad auftralis cceli fiurnum non minus per hiemem varium. Ex
Grsecia: & Italia; montibus fecedens in apricam viciniam, perennat in
Gallia, nulioque patriam fcccfTu fugit.' Sed licet id per omnem Gal-
liam de llump verum elTe Giienaldus affirmet, an in Arvernia avem &
Cevennte montibus per hiemem inveniat , 'valde dubito..
/
( '
(a)
STURNUS.
1S3
(2) Ferftt 10. Julius Csfar Scaliger adverfus Cardaniim fcnbens
dixerat argutas & Italas aures vexari fturni vernantis carmine. Idque
horao ad Benacum-in agro Veronentt natus in Gallia fcnpGt, ubi eo,
ficiit noftro tempore fumitis plus quam alia avis ob cantum m caveis
habebatur Morofitatem igitur fuperbam , vulgoque femper contraria di-
centem, quam horao alias doaiffimus per judicia fua nimis fmpe often-
dit', & hujus judicii caufam ftiilTe exiftimo. Sed fi optimis auribus
Pux' auris judicium de fturni cantu approbarit , certe iis non probet,
carmina a fe ipfo data, numerofa effe. Eaque tam immenfa fcnpfic
multitudine , ut vernam fturni garrulitatem per ea longe fuperavent.
ro Ferfu 13. Ollas, qua; Sturnorum nidos invitant, Itali non mo-
do alti Bimis mdium muris, lui noftrutes, fed & arborum ramis altiori-
biis appendent. Quod , licet Aldrovandi tempore novum & infolitum ,
apud Batavos tantum fieri ab ipfo fcriptum fit, viginti circiter annos
pofl: ejus obitum Romm folenne fuifle oftendit Olina , fturno fuo ap-
pingens ollam, iis ollis, qua; apud nos in ufu funt meliorem. Addi-
ta; enim a figulo anfulm percufe, quibus virga immittatur, parennbus
ad nidum accedentibus infidenda. Dicit tamen Olina vafcula a Bata-
vis inventa fuifle.
)
(3) Ferfu zp. Gallis Sturnus, -chanfonnet five cantator , dicitur.
Eftque ita domefticus Gallorum 'cantator, ut Parifiis vix fine Sturno
aidicuhm videas. Cavea; fuut magnitudine & per omnia limiles iis,
quse apud nos captivis alaudis inferviunt. Credo Sturnos opeio tus
quam alaudas ali. 'Olina Sturnis confeilTa corda, omnemque Liifcima-
M 4 -
1§4 GER. NICOLAI HEERKENS
rnm cibum , prafcribit. Avisque vermivora oRendit hxc fibi iieceflaria
elJe. Quanti vero pretii apud Gallos & jam ducemis ab annis canta-
tor Sturnus fit, videtur apud Belonium, qui in nefcio qua Galiia; cu-
ria nobilem litem fuilTe fcribit, intentatam ab homine, qui Sturnum
educatori pullum dederat , meruiamque receperat. Merulam fe accepifle ,
&docmire, contendebat educator, inerulasque difdpulas Sturnorum
pullis colore fimillimas cfie. Et vero fimile ell, educatorem caufa non
cecidifle.
(5) lerfu 43. Partura tertium Sturnis Aldrovandus dan: & Olina;
nofierque Nozemannus eos bis ad minimum Icribit parere. Uilfert ab
AIdrovandu Nozemannus iu numero ovorum. Septem ille & odto ,
hic.quamor tantum & quinque Sturnis tribuit. Sicuti vero aves jiiven-
eas ab adultioribus numero ovorum dilPerre fuperius docui , nterqua
poteft credi verum rcripfitfe. Jotephus Zinanuus, qui de nidis & ovis
avtum peculiariter fcripfit, Aldrovandi fententiam tuetur. Sturnis &
Jlle tertium dedit partura. Eorum e.xperientiam non meam in verfibus
fecuhis fum , & veracem e.Kiitimo. Aves llmt partu admodum praeco-
ci, quibus tamen nidificandi tempus extremis Junii aut primis Julii dic,
bus praiteriit, ut qui eo femper tempore congregata: videntur,
(6) Farftt do. Dixi me in Batavis Sturnorum gregem e.xeunte men-
fe Decembri vidiffe. Idque licet interdum in Baravite parte maximo
aufirali eveniat, inteliigo tamen foleunius, & ad Molam, Sturnos la-
tere, reinperquc latere per eam Batavia: partem qua: borealis vocatur,
Hotunus ibi in flranjineis fcribit rufticaruin ffidium tegminibus fopitoa
quot
STURNUS.
iB5
anotaunis inveniri. Tam exigua igitur locoium intercapedo rantam
inter avium naturas differentiam facit ! Borealis enim Batavim principia
a Moffe ripis vix deceto diftant leucis.
(7) Ferfu 74. Sturnos Saxonicos in anguffis montium fpecubus , ia-
que cavis nonnunquam arboribus per hiemem latere & fopitos inveni-
ri , fcripfit Georgius Agricola, idque ineimte fcripfit faiculo decimo
fexto. Tanti viri authoritatera neque a Gestiero neque fatis_ab AI-^
drovando confideratam fuifle, nulla alia potefl; caufa excogitari, quam
quod in fuis regionibus id Sturnos facere non viderent. Ejtisque quan-
tivis pVetii opus de animantibus fubtetraneis , ab illis, qui de avibus
recentius fcripfere, nequidem infpeaum -fuifle apparet.
(8) Vcrfu 94. 01 -aus Borrichius, quem in verfibus (ab Olao Ma-
gno eum diflinaurus} Cimbrum Olaum voco , Olao Magno cognitiom-
biis undecunque partis inftruaior, inter eruditos Danos unus ex pau-
cis eminentioribus , de animalibus hieme fopitis commentarium dedit,
quQin anno fteculi prioris oauagcfimo prajlegit Hafiiis: non modo aca
demia;, fed & aula: proceribus, & qui commemarius Ilafnia: cura,
aliis dodi viri opufculis argumenti' fuigularions anno faiculi hujus de-
cimo quarto editus eil. Sed opus editura , multaque de avibus cog-
nitu digniffima cominens, ita fcriptoribiis avium recentioribus 'non agni-
tum eft , uc primus in avibus meis Olai hujus Secundi teflimoniis iifiis
videar. De Sturnis, ut rem in Dania perct^nirara & quotannis Vifam,
offendit, eorum inter fe connexorum manipulos ftagnis lacubiis & pa-
Judibus extr."ihi > quoties fere pifeatores anguillarum^ fufcitia glaciem per-
M 5
1 8^ G E R. NICOLAI HEERKENS
tunderent, eosque manipulos foco admotos ex hiberno fuo fomno
ut alias compkirimas aves expergifci , pari modo aquis extrahi ibii-
tas. PolTetne homini doclo apud gentem & aulam fuam aiilimatiffimo
in mentem veniiTe, ita fciibere, ita coram auditoribus patria; Cuu: no-
biliffimis loqui, fi fe falfa loqui aut crediderat aut dubitaverat?
Cp) Verfu 100. Quod fi Sturnus Gallicus per omnem annum in
^cffilo fuo perennet, vivat & vigilet, nofterque meufem uhra quartum
cado abfit & fopiatur , non eft mirum per tempus admodum breve iu
ctclo Suecico Sturnos videri. Alias aves femeftri , alias triinefiri tem-
pore latere Arifloteles dicunt & Plinius: id quidem illi de varii gene-
ris avibus , prout nempe una fpecies altera alacrior, alteraque eliet ve-
getior. Sed & ea differentia in ejusdem generis avibus obtineat, -ne-
ceffe eft , ob maximam patrite indeque & earum differentiam. Non
enim fola corporum iuercia , fed & frigus & coelum fuum aves ad laten-
dum invitat. Homines hyperborei longiore fomno indigent, & graviore
premuntur, quam quibus fub auftrali coelo experreaior eft animus , &
alacrior omnis natura. Non moror Franciscum Cinefium, qui fub ex-
trema Ardo homines fopic fomno quinque menfium continuo. Qua-
drupedia certd fub eo coelo fopiuntur longius, quam quibus fub Jove
minus duro per hiemem fominis eft neceiTarius. Ecquod igitur argii-
mentum, aves non fopiri, quod dc fomni mora differant teftes?
( io ) Verfu 112. Galenus Sturnos inter attenuantes optimique ali-
menti cibos laudat , cibumque alio loco calculofis utilem dicit. Cum
vero Saumi, ut omnes edules aves, pro locis bonitate faporis differant,
Icieu-
STURNUS.
IS7
fcicndum eft, Galennra Pergamo natura, in patria plurimam vit$ par-
tem tranfegiire , indeque videri Afiaticos eum Sturnos laudafle. Quod
fi dilcretum eflcc a medicis, de judicio Galeni apud Aldrovandum li-
tigantibus , minof inter eos lis fuiflec , litemque Aldrovandus melius
diuidicallet. Avis cft vermivora & baccivora: fed quibus baccis , uvis,
olivis , utruiu forbis per multum tempus utatur ; varium iade faporem
variamque inde faporis bonitatem fequi neccfle eft. Differre judicia cre-
dit Aldrovandus , quod alii de junioribus , alii fentcntiam de vetulis
tulerint. Tantum juniores Sturnos ab aliis, & ab aliis tantum vetulos
guftatos fuilfe cum credat, omnes judicii prmcipitis fiiille., exinde fe-
quereuir. Neque fanitis examinat , utrum montani campeflribus Stur-
nis prarferendi fiut? ignoravit tantus Ornithologus avem minime mon-
tanam efle. Montanis, qum nusquam fnnt, campeftres dicit prarfcnn ,
tantaque cos fuavitate haberi , ut vix a turdis difeernantur. Quod fi
ita effet, nollrates Sturnos quantivis pretii judicaffet, eosque ut cibum
Batavis abominabilem vifum exponit , quod furcis & crucibus inlifie- -
rent , fiepeque reorum cadaveribus vefcerentur. Potuit ipfi relatum
fuilfe, Batavos fui temporis a Stumi^bftinuifle , aliquos etiam abhor-
milfe: icd propterca quod furcis iniiftcrent , incredibile videri debuis-
fet Oruithologo , qui ut aves cognofeeret’ , fe multum diiique peregri-
natum fuiffe feribit, Sturnosque nusquam viderit furcarum cadaveribus
pafei. Hodie certe Sturni apud Batavos abominabili illo cibo non uran-
tur ,■ hodieque eos Batavis iii menfani venire feribit Nozemannus. ca-
pi innumero numero per retia in arundenitis pofita, cibumque autumni
tempore in deliciis apud Batavos Boreales elfe. Credo tamen borcales
ifios Nozemaimi Batavos popitluni minoris ordinis dici debere. Ego fal-
tem apud auilrales Batavos nunquam avem iii menfis vidi, quarum tamen
laiitiflimas fatis, & per omnem vitam'acceffi. Neque, ab amicis, qui
rufticaiitur , Sturnos capi audivi. Saltem in nullis lacuum arundinetis
gpud nollrates Grouingqnos capiuntur, nifi qui rari turdorum laqueis
i88
GER. NICOLAI HEERKENS
illabuntur , aut ex Cerafis hortenfibus J„iio metife, interfidumur Ii
^ ab aliquibus in experimentum guftus comeffi , prcebuerunt judicium
quod in verfibus dedi, de fapore eorum. Autumnalibus, audio non
abelTe extianeum illum faporem , ' quem Julius Alexandrinus Ctcfa-
reus medicus fa;cuIo decimo fexto Sturnis comedis dedit, in libris,
quos Salubrium infcripfit.
(i'i) Ferfu 130. Aves plerasque per viginti dies incubare fcrip(J^^
author maximi nominis: credo id illum in Vanello dixiiTe. Sed five
hanc fententiam ad ejus magnitudinis aves redringit, five ad minores
aut majores extendit, veritati id minime confentaneum ed. Sturnos
penfexdecim dies incubare intcliigo ab iis, qui columbaria habent r &
aves plerasque Sturno minores quindecimo die ova excludere dicunt
aucupes; idque de compluribus veritati confentaneum elTe ipfe vidi.
0
(12) P''erfu 145. Sturnos Amdelodami ad viginti & fex annos in
crveis vixilTe fcripfit Hotunus in commentario fuo Belgico ad aves
Linnaii. Avesque vigefimum annum in caveis expleffe tedatur Bom-
marius: quem Paridis credo ctiamnum vivere, itaque, ut in verfibus
dixi, inter mille datos caveis Sturnos. Vanum igitur aut nullum Oli-
n» teftimonium ed, vitam Stiirni captivi fextum intra annum terminan-
tis. Atque idum in vita avium defignanda ftepe vanum- aiithorera in
ye'vlibus queror exferiptum ede ab Ornithologis ipfum fecutis.
C13) /cr-
STURNUS.
189
C13) Ferfti 170. Sturnos fepe afperarum hiemum frigore per pla-
gas cteio noftris fmiiles perire oftendi in vcrfibus. ( Et fi afperior hieine
fe ad tepidiores extendit plagas, in quibus coelum tenent, quin pari
& majore forfitan clade pereant , nullus dubito. Quod fi enim cor-
nices bicolores & nigrae, qiiar in his terris per hiemes maximo nume-
ro videmur, avesque duriores quam Sturni funt, frigore anni odtuage-
fimi quarti ante oculos complurium, maximo numero periere, Sturnos
credam haud fecus periifie in Gallia , ubi ctelum tenent , & ubi frigus
idem tequo propemodum farviit rigore. 'Efie potefi: , quod picarum nos-
tratium inilar per farviflimum tempus fe & in eo coelo condant: fed
licet magno numero congregati fe conderent, & latentes acre frigus
adureret. Sturni igitur^ avesque Sturnis congeneres, aut natura perfi-
miles, tucifliime videantur in iliis regionibus, in quibus biems aut fem-
per mitis , aut ita quotannis dura ell , m natura jubeat eas fub aquis
fibi confulcre. Et li animalium confcrvationi , uti mihi perfuafifl?-
mum , ita a natura profpeftum eft , ex utroque tepido & gelido climate
reparentur clades , qua; per durius frigus intermediis plagis evenianr.
Sicnti hiems ultra modum fteva adjunftis plerumque nivibus fmvit, ani-
malia, qute coelum tenent, & a frigore & a nivibus quantum patiantur,
colligis, maxime certe a nivibus, qua; cibum imminuendo calorem na-
turalem imminuunt, quo imminuto facilius nervos & fibras f^viffimum
frigus adurit. Cornices e cmlo labi & aliquas vidimus in mvibus im-
mobiles ftare , vivas utrasque , doramnque & in^ hypocaufta dedudas ,
cum calorem pollent recepifle videri , cibos circumjeftos non appe-
tere. Roflroque granulum aut camis frullulum fumeutes fumere id vi-
f» funt , ut legri propinqua morte in agonis levamen vini guttulam.
Pleraique haud fecius , tantum non omnes , moriebantur : ^qmeque ex
plurimis pauca; fervata; funt, alis' in multum tempus manca; videban-
tur. t o^itr.ndum' itaque, paulo poft morientibus neryos aut fibras vitas
, necellarias frigore prius eneftas fiiiffe. IiidCviue mors avibus frigore mo-
ricn-
igo CE R. NICOLAI HEERiCENS
Tientibus veniens, indicat, ex latebris ligneis aut flrainineis non fem-
per fopitas refiirgerc. In concavis tabulatis, qua: adverfus pluvias ca-
minorum fpiracula coronant, latentes vidi, uti in merula mea expo-
nam. Inque firamineis rullicarum domuum tegminibus latitantes per
Borealein Hollandiam vidit Hotuiius. Quomodo in iis latebris ab acu-
tiffimo frigore non ad intima usque vifcera perltridin; credantur?
(14) Ferfu 200. Busbequius, fcriptor magni judicii, Scythas non
modo trans Iftrum & Borysthenem, fed & trans Tanaim colentes, Ger-
manicte originis oftendit ex lingua Germanica etiamnum apud eos fu-
perftite , ipfosque Perfas oftendit Germanicis uti vocabulis. Eaque &
in fuam linguam Gra:cos accepifle exponit Rcitfli noftri Belga Grsucis-
fans. Certe avium , qure trans Iftrum & Boryfthenem frequentiores ,
quam in Grtecia lunt, coinplurima vocabula in lingua Gratcorum anti-
quiftima tnvenio, qutc Germanicam fonanc originem. Exempli Gratm
Tetrao, qui noftratibus Oerhaan, Germanis Urhahne dicitur, Atti-
cis Urage aut Urago dicebatur. Quod fi quis non ignorat. Germa-
nos Orientales, verllisque Pannoniam pofitos linguam afpiratiouibus ad-
diftiflimam habere, non dubitat, Urhahne pene ut Uragen pronunciari
potuilTe. Adde , quod avem in Moefia frequentem efle fcripferit Athe-
na:us, Grscis vero ita raro obviam, ut eam inde crediderit Ariftoteli
ignotam fuilfe. Vide librum Athenati nonum. -
C15) Ferfu 219. riomernm Afiaticum fuilTe arguebat Afite. ora di-
tior, ideoque cultior ante Eiiropa;am Grscciam: arguit & vaiidd com-
paratio ex Sturnorum volatu fumta. Kam fi tetatem in Europ«a Grm-
cis
STURNUS.
I91
Cia eiegiffet, vo’atum Sturnorum autuinnalein vix aut ne vix qui-
dem noviflet, eum leftoribui Siurnos vix videntibus non expofuiffer.
No:i videntibus, dico: quia in faltuofis & montanis locis, qualis om-
nis prope Europtea Gra;cia , perrari lunt Sturni. Et Grtecorum Afia-
tici poeta; , Hoinerum fecuti , Sturnos ftcpe militibus impetum facien-
tibus compararunt , uti apud Quintum Smyrnteum fxpe , & apud Eu-
ropa:a: Grtcci^ poetas ucquidem femel videas. Majus tamen argumen-
uiin Afia prius culta , & commerciis gentium & fcientiis dedita , &
poetarum Afianorum amiquilfimus numerus, Mimnermusque Croefi tem-
pore vivens , tamque cultis elegis , quam Homerus Epico carmina
nobilis.
(16) Verfii 11(3, Dixi in verfibus Sturnos tcftate anni oftuagefirai ,
quarti vix vifos fuifie: avesque complures mufcivoras, frigore forte
pariter extindas vix vifas fuiffe, adjungendum efl:. Quod mufcarum
culicum & infeftorum reptilium ovis eum numerum fecerit , ut hoc
anno vix folium in arboribus nili aeftate jam adulta viderimus. Vol-
voces, qui eruca: funt circum ramufculos fefe volventes, non modo po-
maria, fed & filvas & ipfa querceta ea ptollidebant multitudine, ut fuo
fefe numero ex ramufcuHs extrudentes ambulantem in (ilvula fua coope-
rirent. Aves mufcivora; , Stiirnique ante omnes perrari , ab ipfa incuriofa
alias plebecula defiderabantur : magno fane argumento, avium numerum
hora nibus perutilem effe. Siintque utililfima; propterea, quod prteter
oculis noftris vifa , animantia etiam invifiSiiia , & faluti hominum nO-
centiffima, dellruant.
(i 7) Ver-
192
GtER. NICOLAI HEERKENS
(17) Ferfu 234. Paullo polt annum fjeculi hujus trigefimum, ex-
tremum a magiftratu hujus provincia; contra Sturnos, ut damnofas aves,
decretum evulgatum efl:. Illudque cum a prtecone nefcio cujus vici
populo pronunciaretur , fam» eft, vulgi vocibus identidem repetita.
Sturnum fupervolitafle prteconem , chartamque generi fuo fatidicam
merdis inquinaffe, dum prselegebatur : famamque feciffe, funt qui cre-
dunt , extremam illam Sturnorum profcriptionem fuilTe. Ego vero perfua-
deor, cognitam avis utilitatem abrogata; profcriptionis caufara videri
debere. Avesque, quibus facra; litera; paflum & incolumitatem viden-
tur indulgere , forte etiam vife funt, legibus urgenda: & deftruenda;
non cfle. Urgebatque lex non modo avem, folis cerafis nocentem,
fed & rufticanam plebem cerafgs non ferentem. ^
TUR.
/
193
T U R D U S.
T^urde, per autumnum milii jucundiffimiis ales,
-• Licore ab extepno nunc celebrandus ades!
Quanta pet aerios fc pandunt agmina traftus !
i
Hinc turba ante oculos j major & inde Venit.
Una avis, & fummo volitans auditur ab axe; (i)
Vox eadem dumis arboribusque redit.
Ad quartam de luce nova fit in aithere curfus:
Altior hora vagum non videt ire gregem.
Omnis enim ad paftum tum fe difpcrgk in agfos ,
IO Turbaque per ftipulas & nova culta falit.
Quteque fub auroram , vel & ipfa nodle profedtaeft,
Luce nova- filvas fefla fubire folet.
Illa tamen filvas, mox excita Ible, recultis
Mutat agris, pinguem qUeispede verfathuraum.Cz)
Sol vergens properare vagas , pluviamque titnentes
Ingenti filvis agmine reddit aves. ,
Sed quibus is numerus, mora nofiro talis in orbe.
Omnis an is generis mos numerusque? rogas.
N Tres
Tres varii generis tardi numerantur: in illis (3)
Ut geminus minor eft, corpore major adeft.
Tanto ad nos numero foli venere minores:
More alio & numero magne minore venis.
De minimis uni flavefcit penna fub alis ;
Penna eadem alterius fanguinolenta rubet.
Tertius affimilis picte, fi pondera fpeclas, (4)
Quo vincit minimos , nil nifi pondus habet.
Impolitus menfis, minor efl; bonitate faporis.
Et poft congeneres advena tardus adeft. ,
Primus confpicitur, cui flavet penna fub alis;
Pluribus hunc menfis lux Michaelis habet.
Ocior ad filvas , quas Villula fpeaat Merulus , (5)
Adque Oderte fauces ocior ille venit.
Alter, (Sf hic minimus, penna rubriore fub alis.
Poli primum decimo gaudet adelTe die.
Tertius, in patria feram qui invenerat efcara ,
Vix rigidi nimbos ante Novembris adell.
Nec fpedlatus adell: nec turbam turba fugacem
Sajpe premit, laqueos bisque femelque fubit.
1
/
TURDUS. ^ 195
Frigoribus mediis fed grex aliquando videtur,
40 Cura procul a noflris jam minor omnis agris.
Perque hiemem vifus foiito numerofior ell grex,*
De quibus aiiguriiira ruftica turba capit.
Cumfedet, & furama grex clangit in arbore, longum
Frigus , & ssftatis tempora ferus habes.
Sin mediae ramos tenet arboris, inque propinquam
Speftat humum, vernos fignat adelTe dfes.
Prima fedens fic forte foli fpiramina captat,
Deque recludenda pabula fperat humo. (6)
Sed capitur laqueis forbi deceptus ab uvis,
50 Pafcitur & baccis oxyacantha tuis.
VifcLim amat inprimis, vifco laetatur ; & inde
Vifcivorum veteres, noftraque ftecla vocant.
C$tera Pilares gens Iliacique vocati.
Omne genus baccas, vermiculos.que petunt.
Vermiculos per agrum per filvara Octobribus horis,.
Turbaque vermiculos vere reverfa legit. (7)
Quod placet autumno filveflris aranea, vidij
Textaque & artificem prima laceflit avis.
' N 2
Quod-
QiiodqTie placent tine® fcutato tergore, fcutis (8)
Indicat & Itomachus , qu®que referta gula eft.
Sed quod utramque poteft minimam diixifle videri,
Dives & his terris pluriina forbus habet.
Illa greges uvis quos detinet, implet amaris,
Deterior captis nec venit inde fapor. (g)
In melius faltern difcrimina rara notavi
Inter aves, peregr^ quas mihi menfa dedit.
Forte, quod hic liquido butyro afpergimus aflas,
Det notum a teneris prmplacuilTe cibum.
Difl;^t enim guflus varias pafcentibus uvas.
Nec pretium turdis conllat & inde fuum.
Vifcivorum reliquis proponit idoneus auaor,
Gallus homo, & vari® qui regionis erat. (lo)
Germanis noftrisque locis pr®ponitur ales,
Qui minor: huic melior quod fuit ante cibus.
Vifcivoros, credo, minus uti vermibus. Altis (ii)
Arboribus felli , bacciferisque fedent,
Et prenfi laqueis alta fuper arbore pendent.
Ramo oblata humili pabula rarus adit.
Nec,
I
T U R D U S. ^97
Nec , quantum memini , per humum fe pafccre viftis :
8o Unde minor cupido gens legit ore cibum.
Deque aliis turdis quod vidu differat, ejus
Serus ut adventus, manljio fera docet.
Terra fubefl nivibus, glacieque obftrifta rigefcit.
Et circum filvas grex per inane volat.
De quibus occifum menfis ubi Februus offert,
Fert ftomacho baccas oxyacantha tuas.
Nullaquc noftratura ledlurus in arbore vifca,
Haud alias , video , quod fibi fperet opes.
Forte tamen fupereft piceis & in abjete vi6lus,
90 Pafcit & hunc nucleis fagus hiulca fuis.
Faginea, vidi, caveis quod vefeitur efca.
Et plus, quam caveis cx‘tera vivit avis.
Per quemcunque cibum notura fc ceetera pafcat.
Ter quinum caveis deperit, ante diem. (13)
Illa reclufa hiemis tempus prope fuftinet omne.
Et , minus afpcdu territa vifa meo.
Altera turba ferox caput & fua pcftora frangit.
Plusque minor cunftis fe feritate necat.
N 3 Un-
JjS GER. NTCOLAT HEEUKENS
I , -
Unde ad nos veniat gens hsc & CEEtera, quEeris?
joo Confuie , queis ventis advena fertur avis.
Pilaris borea, pilaris ducitur euro,
Sed ifiinimura boreas, eurus, & aiiiler agit.
Turdus is Iliacus, penna rubriore fub alis,
Quique tenet fontes plurimas Albi tuos.
Pannoniamque colit, Gefneri teftibus utor,
Carpatem nidis implet & ille fuis.
Et nidis faltus Leucorum plurimus implet; (14)
Proximior noftris pon fit, opinor, agris.
Quod' fi pars igitur fub frigora montibus exit,
/
JIO (Frjgus, & haud paucos cogir abire fames}
Quod fi iter inftituunt vento indice, ventus euntes.
Tunc fiepe Ardlous, quo ferat, ipfe vides.
Forfitan in curfu divergia grata placebunt,
Utque Mofella, greges ducere Rhenus amet.
Vitis uterque ferax, profugi bonus agminis hospes,
• Non nifi nudatip palmite mittat avem.
Et qum trans Gothicum mare nidificare videtur ,
(Nidificat filvis, Sueeia, nempe tuis}
\
TURDUS.-
199
HcEC fi avis ad noftras, tara diffita, provolat oras,
120 Mille via caufas, unde moretur, habet,
Utque ambage brevi, Moenum, Baccheia Rheni
Litoraque & Nicri vitis amore petat.
Non, tantum iliacis, doceo, placuiffe viarum;
Nec quibus ex terris advena nofter eat.
Se(J certe ferus venit, & vinacea fefto
Qufe reperis ftomacho , grana frequenter -habet.
Omne genus fecui: nunquam Pilaribus uva, ,
Et nunquam ftomacho grandibus uva fedet.
Cumque adfunt grandes , vix grandibus uva fuperfit,
130 Quarum alias ftomacho ftepius uva foret.
Auftrales adventus aves futis elTe fatetur,
Pilares gelidis ut docet ire locis.
Pilares, credo, gelido fibi in orbe placere, 0 $')
/
Nec nimium tepidi climatis elfe genus-.
Saltem ad nos profugi gelido magis orbe fugantur,
Pilares boreas femper & eurus agit.
' Primus adeft, quia pulfus abit regionibus ales.
Vermibus & baccis quos prius orbat hiems.
N 4
Et
200
OER. NICOLAI HEERKENS'
Et quoque primus adcft fortaffe , quod altera «Sc ingens
J40 Turba bortea fua fede fugarit avem. ( 16 )
Eft fuper immenfos, quos Villula permeat, agros
Horrida filvolis Livonis ora jugis.
Plurimus his turdus, turdusque innafeitur ille;
Omnibus &; Gothicis plurimus ille plagis.
Si profugas ad nos tam diffita terra propellit,
Quot dives profugas Villula debet aves?
Et quot proximior noftratibus Odera debes?
Nidificat filvis plurima turba tuis.
_ Herciniuraque jugum, Meliboeus, fervere nidis
J50 -Dicitur: unde greges per breve tempus habes.
Sed. quia frigus aves fugat acrius: ardica plures
Terra det, ut nullas cui fua fervet hiems.
Quid ? cum altis , ut fama refert , ibi condat in undis , ■
Tam procul' autumnus quas male mittat aves ?
Quid? cum Saxonicis pofitas bonus audior in antris
Vidit, H3’perboreo pofeia ab orbe greges?
perfimilis llurnus, vicluque, & corpore, & ipfis
Moribus, ^ lafchris hunc mea terra videt.
T U R D U-S.
201
Vis minor eft turdo, faltumque imitante volatu ^
i6o Non fequat volucrem, quae velut hafta, fugit.
Cur iter immenfum faciat, flurnusque latefcat,
Qui non a tardo nomen, ut alter, habet? (17)
Tarda citam , pinguisque macram , fragiliffima fortem
Vincat avis; vincat, cui minor ala data eft?
Ille ego , qui pennas numero , neque metior ullas ,
Pene parqs, fturni vince\x teftor ope^.
Haud igitur teftor , Gothicos ad noftra venire
Litora turdorum Sarmaticosque greges.
Indeque fi fugerent, quis credat velle reverti,
J70 Gavifos zephyris & meliore cibo?
jPalladis & Bacchi depaftos munere, credam
' Ad GothicE vermes & remeare famem?
Anfer Hiperhoreas repetant anatesque lacunas,
Queis fatis eft vili pifqis & alga gulse.
Et bicolor cornix reditum meditetur ad Arftum,
Vermibus auftrali corpus adefa folo. (ig)
; Perbene fe turdus fuftentat in aere quovis, ^
Quiique libet, teneras perbene nutrit aves.
■ N 5
Ut
V
£02 GER. NICOLAI HEERKENS
. Utque cibi cupidus varia recreatur ab efca,
i8o Et varium nidis gaudet habere nemus.
Cumque canit, melius decantat in aethere puro,
Quam qua per craffura vibret inane fonura.
Quique fibi placuit, maneat quod transfuga, noftris
Turba manens terris, quantulacunque docet.
Majales refugi noflris fpeclantur in oris:
Et pariet Gothico tam pigra turba folo?
Si qua tuas videat filvas paritura , Vifurgi ,
Tranfierit certe non, Meliboee, tuas.
Indeque fub brumam nec multo longius adfint,
ipo Per noftros profugi qui referuntur agros.
Illaque longa foret fuga continuata volucri;
Sublliterit mediis, nec femel, ante locis.
%
Nam cum ad nos borea foloque feruntur ab euro ,
Spirantis venti pone fequuntur opem.
Unica nox, longosque notos, auftrosque fecuta.
Quae dederit boream , dat genus illud aves.
Celfet & hic ventus, gens advena ceflat : & ingens
Non nifi perpetuum flante caterva venit-
Ma-
TURDUS.
203
Maxima tui-ba tamen veniens, non agmina Kleini ,
100 Non Oderce numeros sequat, &, Albi, tuos. (19)
Nullaque quod nobis avis his defcendat ab oris,
Utraque gens veniens & fugitura docet.
Nam fimul apparet, terrisque moratur iitrisquc:
Cumque fuam Batavus, Sarmata perdit avem.
Confpiceret primos mea terra Novembribus horis.
Credere Sarmaticos polTet- adefle greges,
Terra igitur propior fua dividat agmina nobis.
Et propior cunftis dat fua, credo, locis.
Quaque greges feri filvis pafcuntur apricis, (20)
310 Saltubus appoOtis ferior efca fuit.
Quosque per omnem hiemem filvofa Britannia fervat,
Credo, Caledoniis deproperafle jugis.
Cur hos, ut perhibent, Gothus & Norvagia mittat?
De 'focisB plena eft infula gentis ave.
Fmftra aliquid fapiens faceret Natura , gregesque
Objiceret longas dux male fuada vise.
Non gaudere vagis, nec & $theris invidet ufum,
Qua tepet , & tellus proxima pafcat avem.
Sed
/
204 GER. NICOLAI HEERKENS
Sed quacunque fuga nivibiisque fameque periret^
2 20 Trimeilri vitam funere turdus habet.
Neve fides ea fenfa recens obfcuraque firmet.
Magnus Ariftoteles fic quoque fervat avem.
Idque fenem , credo , Scythicte docuere volucres j
Namque in aprica fuis prseftat afyla fugam.
Cognitus hic turdus, prae flurno frigora perfert, (21)
Nec debet latebris, quos avis illa, dies.
Iliacus noftrura patitur quandoque Novembrem:
Primaque Pilarem tempora ,mcnfis habent.
Vifeivoros hiemem vidi manfilTe. per omnem:
230 Frigoribusque aptum creditur efic genus.
Hibernos igitur fervat Germania turdos,
Plinius ut vere per fua feripta docet.
Sed luftrata viro Germania proxima Rheno:
Non hiemes Oderte vidit &, Albi, tuas.
Nec retulit, quales fervat Germania turdos,
Nec longas illo duxit in orbe moras.
Mitis hiems fpcftat folitos miranda per annos.
Durior ut folito frigore, mira videt.
Quo-
0
turdus.
205
Quoque loco, interdum grave frigus habente, perennat,
240 Nulla minus tuta eft, quam vaga turdus avis.
Nec latebris, fturnos noftro claudentibus orbe,
Si qua hiemat pariter, tutior efle poteft.
Qusritur aucupibns, cur fepe frequentior ales,
Srspe per has terras non numerofus eat.
Cum peteret Romam gens Arftica, gens hominumque,
Coeca per haud unum turba ruebat iter.
Nunc ventus, nunc cafus avem divertit, & ipfa
Cura cibi varias cogit inire vias.
Hifpidus Oaober , pluviisque aquilonibus horrens ,
250 Per 'cmlum volucres Itetius ire jubet.
Continuique nocent foles, quibus aere fumrao
Provolat : alternus detinet imber avem. . /
Adde,' quod haud femper populus proficifcitur idem:
Saepe tenet patriam , qui vagus ante fuit.
Nam nifi vis hiemis, nifi montibus acris egeltas
Pellat avem, planis haud juga mutat agris.
, Terra opulenta fubelh licet Alpibus undique, turdos
Vidimus hibernos omnibus elfe jugis. *
I
Per-
ao6 GER. NICOLAI HEERKENS
Perque hiemem afperior fervat Meliboeus & Albis,
260 Nec, nifi vis, patria cedere cogit avem.
Jufta per hos annos fi turba negatur adelTe,
Fecifle id luxum, Ruffiacumque, putas.
Difcat avis pretium fua patria, faltubus altis,
Seque, fuumque genus, quo tueatur, habet.
^Nec nocet, aut cladem faciat doftillimus auceps,
Tempore quo turdum fpargit , & abdit amor.
Cumque greges coeunt, & perderet agmina Ruffus,
Agmina priecipiti, credis,, abire fuga.
Non tam igitur RuiTus luxu crefeente noceret,
2^0 Quam libi Ruffiaco gens fugitura folo.
Viflula tranfitur profugisque Silefia, credis:
Quanta per has pridem facta ruina plagas ! (22)
Per raenfem turdis Odera pafcente col6nos.
Nullus ab his quondam turdus adelTet agris.
' Me puero, his terris plures veniffe recordor:
Sed qu3c, me puero, fajviit acris hiems !
Judicio egregio (nam nunc quoque cognitus inde elt,
Luitra bonum quamvis tot rapuere patrem)
Ju-
TURDUS.
207
Judicio egregio, quod & ip.fe probavit, ut auceps,
2^0 Frigora perdiderant has mihi, dixit, aves.
Oflodecim autumnos vivens poft frigora, dixit,
Extinftum video nunc remeare genus.
Tempore pofl certe rediit genus omne fecuto:
Viderat & folitos jam mea filva greges.
Sed, quod proterito cmpit grave frigus ab anno.
Perdidit, & turdis perdidit omne genus.
Ver hiemem immanem, nova tanquam bruma,fecutum.
Vix turdum coelo, vixque revidit avem.
Quosque daret fua terra greges 06 i:obFibus horis?
290 Unus per lilvam turdus & alter erat.
Nec jam me filva memorem teftabor amicis.
Pro turdis lignum det nifi filva fuum.
Silva ftat incalTum, rubicunda tot undique forbis,
Tamque per autumnos quae mihi cara fuit.
Sed docuit clades, quod conjedura parentis:
AmStius & melius turdus habebit opus.
Guenaldus vati dabit & BufFonius aurem:
Arftois cert^ non venit ales agris.
Si-
$
loS CK^. NICOLAI HEfeRKENg
, Klcinius i\rCl:ois genus, hoc crebrefcere terris,
300 Vix maris ut numerum Vincat a'rena , docet. ( 23 }
t Defecit laqueis genus infuperabile nullis,
. Frigoribusque: eadem turba ibi fcmper adelb. ,
: Credo equidem , Kleini: Gothicis latet abditus oris;
*
Sed petat auftrales turdus ab axe plagas.
^ ^ 'Teutonia; tepidos, & difpergatur in agros,
Ubere quos 'gleba Gallia dives habet.
Pars apud Angligenas hibernet, in Arftica regna
‘Poft fcuvas hiemes ecqua rediret avisV
Et redeat fugiens, maneat pars magna fub Ar61:o,
310 Quod tamen ut faciat non latitura, doce., -
Ilaiid mihi comprenfa turdus ratione fuperfit:
Nullus in hos profugus cur modo venit agros?
j ' Turba petens Gallos, & te duce mifla per Alpes,
Divideret folitos per loca noftra greges.
Cur genus extinftum, quod venerat, omne, Groningte
I
Non modo, fcd tellus proxima quteque videt?
Quosque videt, fervarit hiems : fed ut Arflica, nullos:
Servaric, fturnos ut mea terra tegit.
Ser-
t U R D tr s.
209
320
' 330
Servatos melius fua patria vere revidit: •
Difperiit latebris pars male tefta fuis:
Et fuga feri^arit paucos , reducesque revidi ,
Sed potui digitis quos numerare meis.
Non Igitur fperes, veteres nifi tempore longo,
Poftque meos annos, hic revidere greges.
Quid? breve tempus & hoc, terras reparare propinquas
Extinftum, dubitas, tara cito polTe genus?
Sed qU£B terra dedit turdos, vicinior Ardo efl,
Et terris, melius gens ubi teda latet. (24}
Ut recipit profugos, folet htec retinere colonos:
Semper aves terra divitiore manent.
Diviteque & vacua tam transfuga gaudeat ales,
Quam vagus ad Batavas qui venit hofpes opes.
Cum Batavos Indus , fua terra obnoxia morbis, (25)
Marsque haufit, terra Marsque fecutus aqua:
Tanto ad nos numero Germania fertur , & Ardos,
Amftela vix populum nofeat ut ipfe fuum.
Quid mirum ell igitur, vacuis fi faltubus Albis,
Odera, nonnullas jungat & Ifter aves?
O Ilea-
210 GER. NICOLAI HEERKENS
Iliacus certfe turdus defedit, ubi ante
340 Non nifi Pilaris vifus habere genus, (26)
Nam qui olim decima eft Pilares luce fecutus.
Nunc minus amotam bis comitatur avem.
Utque diu plures Pilares cepimus olim.
Nunc aequat numerum gens laqueata fuum.
Quaque novum fe parte genus Pilaribus addit.
Auxerit & proprium gens peregrina genus.
Adde , quod & cupidi genus augeat ipfa : quotannis
Bis parit , & toties fex habet ova thorus.
Dicitur abbietum per fumma cacumina poni:
350 Et numerofa fuos neftere turba lares.
Laudat Ariftoteles , & hirundinis arte lutatum, ,
Ventos ferre, licet mobile, fcribit opus.
Sed genus Iliacum fic nidificare videtur ,
Innatum Grsecis Pannoniseque jugis.
Vifcivori nidos, Rheni nafcentis in oris
;
Tefte bono vifos, concava malus habet.
Nec minor huic teftis per fumma cacumina fagi,
Perque humiles ramos textile vidit opus. (27)
Ta-
TURDUS.
211
Talis, uti merulee, eft nidus, fed mollior intus;
Fulcitur plumis, ovaque quinque fovet.
Perque humiles frutices , majoris & avia filvge ,
Pilaris nidum turturis arte ftruit.
Sed tamen ut mufcum ramis arentibus addat,
Junftius & totum conftituatur opus.
Sic faltem his terris rara mihi forte repertus
Nidus erat, volucres fexque ferebat aves.
Perque Amalis terram, filvas fpeftancis opacaS,
Arte pari nidos crebrior ales habet.
Crebrior ad Paderam, fi^erique Vifurgis in oris,
270 Crebrior Herciniis nidificatque jugis.
Sed loca , quae nidis magis omnibus una frequentat,
Verfus Hyperboreum diximus elTe folum.
Vifeivori nidos nafcentis ut accola Rheni, (28)
Galliaque & Latium nidificare videt.
Utque avis illa frequens auflralibus aptaque terris,
Non veterum menfis advena turdus erat.
Advena carus crati neque quem denarius emit
Tertius , sefHvum per nemus omne fuit.
O 2 Cur,
212
GER. NICOLAI HEERKENS
✓
Cur, quem filva daret, Pompeio debuit agro
380 Luculli caveis, non aliunde peti? (29)
Pilares Italos adeunt, &, ut Olina feribit,
Montibus Hetrufeis nidificare folent.
Sed cur Pilaris nidum Zinannus habere,
Nec potuit feriptor Felfina do 61 :a tuus? (30)
Eftque ibi fiib brumam non creber, ut ipfe notavi.
Iliadum plures Tufea macella dabant. (31^)
Utque cibum, cundlis Pilares Olina praefert,
Praetulit & Gefner, qui Tigurinus erat.
Non tamen Iliacus mihi vilior efca videtur,-
390 Romulidum menfis aut placuiffe minus.
Paflus erat certe, quam qui optime, & unde per omnes
Laudatum menfas nunc quoque nomen habet.
Illyricis genus hoc, Graecisque ut abundat in oris,
Smpe per iEmilios inde volarit agros. (32)
Pinifer & ramis habet Appenninus in altis,
Unde fatis Latium Romaque vidit avem.
Utraque avis veterum fuerit carifiima menfis,
Iliadem caveas fed male ferre reor. (33)
Tur-
TURDUS.
2IS
Turdus & ob pretium quibus alTervatus in ufus
400 Jlftivos [caveis , forte docendus eras.
Sed poft Varronem quotus htec fuper alite fcribam?
Quale Macer dederit, rae breve pofcis opus.
Dicendum tamen, ut volucris capiatur. Ab alnis
Quteritur, in vacuo filvula quse Iit agro.
Saltubus affuetas folis, hominumque fugaces,
Proximior villis filvula terret aves.
Non nocet, iliceis fi fit circumdata dumis, C34)
Totaque baccifcris horrida fafta rubis.
Sed plures fac inelTe vias, quarum unica faltem
410 Latior, & nigro fit perarata folo.
Defpicit ex alto volucris. Genus omne ciborum
Silvula promittit, quaeque nigrefcit humus.
Et juvat, ut vivens, laqueis data vicHma primis
Per filvam in cavea conflituatur avus.
Illa greges coelo fiimil exaudivit euntes ,
Subvolat, & mifera voce reclamat opem.
Mane per athereas qute maxima ducitur auras.
Quaque fub occiduum turba profedla diem ,
O 3 ^
2F4
GER. NICOLAI HEERKENS
Devolat, ac laqueos reperit. Laqueosque , docebo ,
420 Ut facias: virgas casdua forbus habet.
Tercentum aut plures exfcinde: & delta Pelasgum
Singula det manibus virga coafta tuis.
Mox ad utrumque latus trigoni furgentis , equinis
Ex fetis laqueos collocet apta manus.
Sorbea fub trigono fac pendeat uva , caputque
Immittet laqueis , qui dape turdus eget.
/
Sunt quoque, qui pedicas volucri tollonibns addunt}
Sed raiferam longa tunc nece perdis avem.
Nulla fit utilitas crudelis! nulla voluptas,
430 Tanta avis aerumna quae fit emenda, placet.
Surpenfe ad collum brevis & fubitanea mors eft'.
Accipitremque vocat, qute pede pendet, avis.
Tercentum ex trigonis, long6 utilioribus ergo,
Tercentum volucres per breVe tempus habes.
Non nifi per raenfem venatio fervet, iniquum
Quod fequitur tempus, plurima vitat avis.
Omnesque, ut glacies per aquas oftenditur, abfunt:
Fortd, quod ad latebras tum vaga tendit avis.
' Aut
Aut latebras vitare fuga’ fi transfuga poffit ,
440 Inde, quod terra prima fit efca, vides.
Scilicet & vernis fimul illa refolvitur auitris,
Per loca noilra redux hinc quoque gaudet ali.
Sola redit, noftris capitur qute plurima forbis,
Et vafram Iliaca quam reqr elTe minus. (35} r
Multa per autumnos igitur, fufpenfa tigillis,
Seryata eft laqueis forbea bacca meis.
Sed, feu vere novo fequitur ciipidiffima vermes,
Scitve prius caro tempus abifle cibo;
Rara fubit laqueos: &fervatiffima, frufira
450 Expofita eft reduci bacca dolofa gregi.
Qtiffi tum capta tamen de millibus unica, macro
Pedlore, nec noto vifa fapore fuit.
Et pennas mutafTe, aliasque oftendere vifa eft,
Fufca inftar gavise, fubviridisque caput.
Et fic Pilarem, fed tanto corpore, turdum
Cepimus, ut binas vinceret unus aves. (36)
Vifcivoiis & avem Pilaribus addere poffes:
Cserulus errabat terga per ima color.
O 4
Sed
2I6
fiER. NICOEAI HEpRKENS
Sed neque vifcivori peftusve, pedesve videbas j
460 Ctetera Pilaris figna volucris erant.
Quale genus turdi quis vidit? tempore Plini,
*
Vifus in Aufonia eft & nova didus avis,
I
Tertia gens turdis adfcripta minoribus, & quam
Pilarem, dubites, Iliacamne voces. (38)
Aureolus color eft illis per pedtora fumma.
Flavet, & interior, dixeris, ala rubet.
Sed rubet, & rubram dicas fore: fajpeque vifus
Turdus hic, Iliaci pullus habendus erit.
Verus & hic fertur, veteri laudatus ab a;vo,
470 Et quartum turdi prEecipuumque genus.
Iliaco differt plumis, differtque fapore.
Vita quod hiiic mifero rapta dat ante diem.
Nondum oculos ftria flava fuper,qua; nafcitur annis,
Et qus pro fexu plus quoque forte nitet.
Alitis ha;c oculos fuper eft albefcere vifa;
Diverfumque genus didlus & ille fuit.
Aetatis quK figna tibi certiffima longte ,
Externi generis funC nec habenda novi, ■
Vi.
/
turdus.
Vidimus incano feniorem vertice fturnum,
480 Vifus & Iliacus vertice canus erat. (38)
Nec dubito, quin fexus avem quoque mutet, ut ille
PolTet in Iliacis multiplicare genus.
Sexus, & immutat fpeciem Pilaribus setas.
Non alias difpar tam genus effet idem.
Peftora nonnulli maculis nigrioribus ornant,
Grande caput, plumis audlaque colla vides.
Efle mares credam, numerus nifi rarus eorum:
Signa quod hsec setas fecerit alta, putes. •
* Cauda minor pullos genus & tibi denotat anni.
490 Utile quod dominis quoque nofle coquis. ('39)
Nam tener in tantum prceftat fenioribus ales,
Inde fit ut menfse, non honor inde tuae.
Utque fibras mutat fuccos & in alite, quantum
Pollit in externo longa colore dies?
Alterat hunc annus, confipe^aque vere volucris.
Autumnis notum denegat elTe genus.
Forte, quod & magno de millibus unica fato
Tam- procul abfit, ut & patria mutet avem.
O 5 Non
GER. NICOLAI HEER ICENS
ai8
Non nihil hxc turdum vel non nimis abfita mutat, (40)
500 Mutat in immenfum dillitus orbis avem.
Iliades Afras tibi pingere poflet Apelles,
Non , qui Maeonia prieditus arce foret.
Pilares vidi , quorum omni in corpore plumas
Inficeret viridis coccineusque color,
Miferat hos tellus Columbi inventa carinis,
Illuftratum avibus quae dare vellus amat.
Omnibus utque novat tellus nimis altera plumas,
• Eft, ubi vox pulcro rapta colore fuit.
Omnibus Europte turdis non deficit illa ;
510 Lis gravis eft cantu de meliore trium.
Et genus omne domi gelidum tepidumque per orbem,
Sed quce de nido fumpta, tenetur, avis.
Rarior hoc noftris pullus negat haflenus oris.
Sed fatis appoficis jam canit ille locis.
Vere redux ales Batavis, ut fturnus, in hortis,
Et melius junfto turba canore canit.
Quodque canunt, Batavas folet exhilarare puellas,
■' yt facra virginibus Catfia mufa docet.
Quam
TURDUS.
219
Quamque inter fagos fub Hagani collibus agri
52o_ Catfius audierit, Martius audit avem. (41^
Dicitur in noftris per Aprilem pfallere filvis,
Non audita mea quae tamen aure fuit.
Quippe, facram cantu, docui, violaret ut auceps ,
Nec. femel eft laqueis turba perempta meis.
Cteleftes genii, fparfasque per tethera mentes.
Parcite, fi fanfta efl:, qute modulatur, 'avis.
Sed brevis efl tevi, teftatur ut Olina faltem.
Sed finitis milvis hanc quoque fepe rapi.
, Et procul a patria, faceret cum patria tutum,
530 Turdus inops annis omnibus exui eat.
Quaquq venit, profugum fua vox laudata relinquit,
Vilis & adveniat, quod numerofus adeft.
Omnia qua; faciunt , fit ut excufabilis auceps :
StEvior aucupibus fors jnimica nocet.
Sors quoties dedit acre gelu profugisque pigrisque.
Definiit iramenfos fors inimica greges.
Et mihi, cui frigus, rerum naturaque parcit,
Cuique favor peregr^ partus ubique fuit; ,
Qui-
t
^20 GER. NICOLAI HEERKENS
Quique j velut filvis turdus, modo conditus agro,
540 ' Aut patria lateo conditus urbe libris ;
Cuique magis rarre, quam turdo, gratia vocis.
Et procul auditcE gratia vocis adeft:
Et mihi quot laqueos patria ftruit invidus urbe!
Invidus, aut vatum qui timet omne. genus!
Nunc Batavos verfus , ftultum & quodcunque Latin6
Scribitur , ut noftras ventilat artis opus.
Nunc dicor patrias per amicos polTe nocere :
Nulla fatis Gallis littera tuta datur.
Nunc, quocum vivit vulgo & fine fine fufurrat,
550 Legatis notum me nimis elTe docet.
Sorte alia, & ventis magis afpirantibus illi.
Cogerer, ut turdus, vertere forte folum.
Sed mihi, fed faftis, nec & uni filus amico,
Atque hilari lludio corda propinqua gerens.
Vitam aiSas fimilem, folitisque laboribus aptam,
Nullaque fortuna; munera pofco Deos.
Si fortuna tuum tamen augeat ulla favorem,
Da, quas fortunae munera, Ledlor, amem.
NO.
TURDUS.
121
N O T iE.
(i) Ferfu 5. Ornithologis in nulla magis re inter fe convenit, quatn
in acuta voce, & ab altiffiino ccelo audita, turdis pilaribus tribuenda.
Neque in coelo admodum difpare vocem differre , docent Linnaus ,
Racinfcius, &Kleinius, Arftoi fcriptores, Ariftoteli, Italisque & Gal-
lis ornithologis in hac rc convenientiflimi. Auditur avis a bonis auri-
^ bus , quK a bonis oculis, ut altivolans alauda, videri nonpoteft. Sunt
qui Iliacis turdis per coelum euntibus vocem pene parem tribuere ,
fed cum volatu non dilFerant, pilares, utrum iliacos audias, difficul-
ter difcernitilr. Iliaci per (Ilvam . falientes & exterriti clangunt , uti
Vifcivori : quos lingua propterea nortratum turdos cachinnantes vocat.
Clangor ille a pilaribus nunquam auditur. Unde iliaci fulvo peftore
vifcivoris fimiliores, iisdem & magis cognati viderentur , fed convolant
Iliaci & Pilares, nunquam cum vifcivoris alterutri. Atqui congregatio
magis intimam paritatem indicat, quam color, admodum in merulis &
turdis diverfus. Et tamen merulte & turdi aves inter fe amica; apud
Plinium dicuntur , quodque revera amicte fune , indicant merui» tor-
quata; , qute aliquibus in terris per filvas in cavea conftituuntur , ut
greges turdorum fuper filvam volitantes defceiidant.
Ca} Ferfu 14. Pede terram verfatltis aviculte mos eft, maxime
vermivoram indicans. Id etiam (turnos facere ab aliis re6td obicrvatum.
Iliacosqiie & pilares turdos fturnis hoc more fimillimos' e(fe , non femel
vidi. Guenaldus magnam in’ unguibus vira' utrisque tribuit. Eamque
vere unguibus tributam elTe, & utriusqtic rollro tribui polfe, identi-
dem fenfi. Mordent enim & prieftringunt digitos , qui laqueis vivi exi-
wuntar, ut fanguinem cuti exprimant.
(3)
522 CER. NICOLAI HEERKENS
1
( 3 ) Ferfu 19 . Tria turdis genera dedit AriKoteles; neque plura,
credo , dederat Natura, Ornithologi vero recentiores gravi errore ge-
nera niultiplicanint, difFereutiam fexus & tecatis diverlb tauquam gene-
ri tribuentes. Quid fi vero turdum vidifienc, Plinio & mihi uni ex
recentioribus cognitum? Quintum- certe ex iis genus procreaiTent. Tur-
dum illum inferius poema defcripfit, & differentiam, qute maximi in-
ter Iliacos eft juniores & adultos , & qute genus quartum apud ornitho-
logos conftituit. Turdum fingularem , bis captivum videns, dubitaffe me
fateor, an non quartum ex iis genus faciendum effet: fed vix credibi-
le futurum cogitavi, Ariftoteli invifum fuifie, cui aves ex omnibus
terris fubmltti jufierat tot terrarum diverfiflimarum vietor Alexander. Et
fi avem ille vidilfet, neque propter eam turdis genera multiplicaffet,
plus Ariftotele mihi tribuendo, jufie omnibus arrogantior, & mihi ipfi
viderer. Trium generum diverfitates fatis clare expofitte funt in poe-
mate, Sed de pilaris & iliaci nominibus nihil dixi , quique eorum no-
minum caufas apud alios legent, male me produxiffe primam fyllabara
in pilari judicabunt. Pilarem turdum Salengrius Gallus didum putat,
quod capitur fetis equinis, quas ille pilos vocat, & vocare non po-
tuiffet, fi reains latine fciviffet. Et fi pili fetaj effent , quot avicula;
pilares effent dicendte? Alii fuperna roftra huic turdo barbata, pilisque
aliquatenus obdufta viderunt , indeque pilarem diftum fuiffe exiftimant.
Ifti pili in rofiris fupernis noffratium non videntur, abfuntque mento,
cui pilos appingi fecit Aldrovandiis. Avesque ille barbatulos turdos vocat,
nec credo , male. Aves pro diverfo coelo differunt, Poffuntque & fu-
perna roflra in aliis terris pilis aliquatenus obdufta videri : fed non pof-
fent ab illis pilis turdi , pilares , vocabulo tanquam illis unicd proprio ,
difti fuiffe. Avibus haud paucis, & Pie® Glandaria; in primis, pilaris
nomen melius conyeniffet. Sed ut latine fcientes vident , a pilis la-
nuginem fignificantibus nulla: aves pilares latine dici poffunt : Pilof®
enim latinis feriptoribus ditlla; fuilfent. Veteres enim adverbium pi- '
la-
TURDUS.
225
laris a pila tantum , & a pilo teli genere derivarunt. Etymon vocis .
viderat Gesnerus, quod primam fyllabara in pilari turdo productam apud
nefcio quem poetam legerat. Indeque non a pila, cuius prima corri-
pitur, fed avem a pilo didam fuifle intellexit. Intelligere vero non
potuit, quomodo a pilo teli genere turdus a veteribus grtecis & lati-
nis didus fuiiret. Dicitur enim Trichas apud Arifloteiem, quod &
GrtBCe teli genus fignificat. Sed pila & fagittte (quas Belgte a Ro-
manorum voce pilo dicimus} quotidie a militibus, prtecipud ti-
ronibus in fcopum album vibrari jubebantur uti ex feriptorum vete-
rum Centura locis conflat: fcopumque album, pilis pertufum , qui in-
dies ante oculos habebant, cura turdi pedtus pertufo Icopo perfimile
viderent, pilarem hunc dixerint, ut ab iliaco turdo congenerem diCcer-
nerent. Iliaci nominis caufam derivat Guenaldus, quod a vetere Ilio
> hoc turdi genus in Grajciam devolabat, fed cum turdos & advenas
aves omnes femper ex feptentrione verius aultrum profugere teftetur ,
non video , quomodo e.x Phrygia iliacos in minus auftralem Graeciam
accerfat.
(4} Ferfu. 25, Tertius turdus , vifcivoriis, avifeo , diledto ejus
cibo, didtus , picte magnitudine fimilis ab Ariflotele didtus fuit: ideo-
que a recemioribus explofus fuit, tanquam pica minor eflec. Eflque minor/
caudata, fed non quam glandaria quam«piSfi».Ariftotelis & veterum picam
fuiffe , in pica mea oftendi. Qimntiunque ilia avis vifeivoro turdo mag-
nitudine fimilis fit, hoc anno amicis turdos egregid nofcentibus licuit
oftendere. Picam glandariam turdorum laqueis ceperam , circaque pri-
mos dies Odtobris, quatuor fere feptimanis, antequam primi adveniunt
vifeivori. Ex advena igitur tam praepropero ut amicis laqueos meos com-
mendarem , deinde ut iis ofienderem , quam vere Ariftoteles vifeivo-
rum picte a magnitudine coraparalfet, glandariam meam detradlb capite
tanquam a milvis exempto turdos inter pilares convivis appofui: cum.
que
GER. NICOLAI HEERKENS
■r*
224
que nullus avem vifcivoro majorem vidiflec, plumas adferri glandari*
mes juffi, quibus vifis ficut advena; pr^properi miraculum defiit, fe-
cuta eft confcffio omnium, Ariftotelpm utramque avem reae a magni-
tudine comparaffe.
(5) Ferfu 31. Turdi omnis generis tefle Kleinio in agro Gedanen-
fi circa medios dies Septembris eo numero apparent, ut aucupium ab
iis diebus fervefcat: parique & ftato tempore primi advense capiuntur
ad Oderte oftia. Sed hsc feftina majoris numeri apparitio Araois re-
gionibus peculiaris non eft. In Lotharingia & Burgundia primi adven®
(fed non omnis generis turdorum) pari tempore crebrefcunt. Et eo-
dem tempore in noftris minoribus filvis apparent , qui in majoribus nos-
tris nidificaverant. Differentia igitur non ert nifi in numero , numerus
enim noftratium perexiguus , fed crebrior & frequentiffimus in iis
locis , quibus maximsB filvsE funt in propinquo. Ager Gedanenfis maxi-
mis filvis ad Villulam extenfis adjacet , & ex iis Kleinius primos gre-
ges arcellit. Eosque fcribit maxima fua parte propelli verfus Boruffiam,
firaul ac alteri greges magis feptentrionales- circa primos dies Odlobris
adveniunt. Illique ab alteris novis advenis propelluntur, telle eodem
Kleinio, ad idus usque Oftobris; quo ftato fempcr tempore ceflat Ge-
danenfibus aucupium. Et pilarium aucupium eodem tempore noftrati-
bus ceflat. Iliacorum ad ultimos menfisdies, & vifcivororum ad idus
Novembris prorogatur. Fervere tamen & Iliacorum aucupium definit,
circa vigefimum Odlobris diem.
(6) Ver fu 48. De augurio veris proximi aut manfuri frigoris ex
turdis vifcivoris capto primus credo mentionem fecit Crefcentius , qui
fteculo XIII vixit Bononia;. Mentionem illam exfcripfere ornithologi
complures , pteter Gesnerum , qui augurium iftud fidele efle ab homj-
ne ruftico acceperat. Sunt apud noftrates, qui vifcivororum hibernos
gre-
TURDUS. ,
225
Creges catnillare audiverunt. Ego qui eos greges hiberno tempore
fepe fecLitus fiim , & lispe ia (ilvarum extremis arboribus fedentes ex
propinqub confidcravi , Cantum ab illis nullum inaudivi, fed, quod in
veriibus meis dixi , greges fera? hiemis numerofiores vidi , quam qui
per Novembrem mihi identidem obvii fuere.
(?) 5 ^- Vermiculos, & nihil prteterea in cibum legunt ver-
ni reduces, fed qui reduces turdi tantum pilares funt. Videnturque
transfuga? lentd procedere , & a primis fepe veris diebus ad nonum
& decimum inenfis Maji diem videntur. Quod fi vero rigidior frigo-
re efl: Martius, ineunte Aprili, & quandoque etiam feritis afpedti , &
tum ad idus Maji magno numero in noilris terris moram trahentes viii
funt.
(8) .59. Prteter ea , quibus turdos pilares maxime vermivoros
oflendi, oliendenda efl: Joannj^ Coleri experientia: qui in agro.Brande-
burgico ad Spreara ineunte faeculo priore vivens, eos ob cantum in
caveis ali , alique fcribit pane tritici contrito , aut farina Saracente fege-
tis aquis macerata. Illoque eos a cibo cum languefcentes vidiflet, re-
Valefcere & la?tius eos vidit cantare, fimul ac araneam ipfis obtulerat.
Cujus expetientite & Romanus Olina eonfentic, contrita ovium corda
pilaribus monens neeellaria efle. Sed in difledlis pilarium autumnalium
■ventriculis nunquam vermes aut araneas, & perfatpe in iliacorum re-
petii. An quod flomacho ardentiore fit pilaris? ingenio & natura ar-
dentior videtur iliacus , qui in laqueis inulto magis fe exagitat & diu-
tius vivit, quam pilaris. Vidi pilarem araneas filveflres laceflere, &
ante oculos meos devorare. Sed tinearum fciitato tergore, qua; alno-
rum vidlicant foliis , fa?pe integra fcnta in ventriculis iliacorum vidi.
Venantur igitur infedla, & per arborem & per humum fallentes.
P
(?)
225
CER. NICOLAI.HEERKENS
Cp) Verfu 64. Avis iniinis baccivora , quam vermivora e(t turdus^
Quodque inter inenfe delitias habetur, minus, credo, a baccis, quam
a vermibus habet. Indeqiie minus fortafTe intereft, utrum baccis for*
beis an uvis vefcatur. Juniperi in agris uoiiris non filvefcum, fed in
pro.'£ima noftratibus VcLiphaiia crebrefcunt, ut thymus in Hybla. Pof-
funt igitur noftrates advcnaj faturi & junipero videri , tamquam alii
cujusvis terr« turdi. Memini me turdos Rom.e comedifie, minusque
mihi quam noftrates placiiiffe. Sed dabantur menfe Fdbruario ,, quo
tempore omnes avicula: minus , quam per autumnum , pingues & ver*
mibus faturte fiint. Parifiis , perque Germaniam , & Sabaudiam turdos
ftepiffime & per autumnum comedi, fed quod noftratibus prteferendi
eflent , non fcnfi , iiifi forte in Sabaudia. Sed utrum judicium vera: eo-
rum bonitati , utrum fami mete a frigore Alpium accenfa: tribuendum flt ,
dubito: & pra:paratip ciborum Allobrogum magis ad noflram & Galli-
cam accedens, turdos Alpinos delicatiores potuit fecifle, ut 'multa, qu»
diu aliter prteparata, & palato magis aliena, gudaveram.
(10) Ver fu 72. Siinc fcriptores, qui pilarem turdum in cibis, funt
plurimi , qui iliacum prEtulere. Belonius inter primores omni titulo v
qili de avibus fcripfcrunt , vifcivorum prtetulit. Ejusque judicium e6
magis advertendum etl, quoniam ab homine prolatum eft, qui magnus
peregrinator, variis in terris avibus illis in cibum potuit ufus fuifle,
aliorumque de illis judicia intellexiffe. Jnque Gallia, unde oriundus
fuit, & ubi extremum vitte tempus ob eruditionem inter magnates pere-
dit, quod de turdis commune efTet judicium, poteft videri in fcriptis
fuis reliquiffe. Nihilo minus plurimi fcriptorum, & pra:cipue Galli ju-
-diciiim ipfius carpfere. Sed ipfius judicium hoc nollro tempore fecutus eft
Tcriptor Helvetius, Medicus Bernas, Burga:us nomine, qui Bonimarii
Lexicon Hifforia: Naturalis obfervatis fuis adauxit. In quibus turdos pedi-
bus nigris (quos vifdvoros puto, non enim alios pedibus nigris vidi)
, . tur-
I
TURDUS*
i 27
turdos in Gallia contemtos, delicatiffimiim Bernatibus cibum efie tefta-
tur, (ic ut adibus duodecim GalHeis finguli veneant. Neque id pre-
tium ab -raritate potcfl esaiuflum videri, quod lub autumnum Bernan*
bus magno numero ab altiffimis jugis dilabantur, magnoque numero ca-
piuntur per retia, fatis illis raris retibus fimilia , qua: in agro Sabino
turdis edacibus tetendit Horatius.
(n) Ferfu 75. Iis rationibus, quibus innui virciYOrum minus aliis
turdis vermivorura e!Tc, contradiftum eft, quod fetius venit, quamcum
in humo fuperna funt vermes, inde eum terram non- legere , inde altis
arboribus infuicre. Sed fcolopaces, altisne ilia: arboribus fedent, an
humum filveftrem, diuque poft adventum vifcivori legunt? Et quare
ferius cornices in arvis recens peraratis magno numero videntur? ver-
mibus duci, vermibus eas maxime recreari novimus, licet etiam frugi-
lega fiut. Regulus & fcolopax frugilegi noh,fant, &pcr hiemem inter
folia fil varum decidua non modo viftum reperiuut, fod viftum, unde ille
perpetuo cantat & unde altera ventrem ftepe praj^inguem menfis often-
tat. In nivibus fuut vermes: perqne humum filvellrom inter alta folia
ijon effent? adde, quod aves masimd verraivorte naturte duftd teriata
femper perquirunt, & terras vermium avaras. Eli aliquod igitur argu-
tneimini, turdos vifeivoros, minus vennivoros efle, quod nunquam per
humum filveflrem , femper iu fummis arboribus per hiemem videntur.
(12) Fer/u 87. Vifeum, unde ^ veteribus diaus fuit vlfcivoruS,
arboribus aullralis terrte, uti noftris mufciis, innafeitur. Ejusque plan-
ta; parafita; baccas tantopere amant hi turdi, ut arbores vifeum ferentes
ab aliis avibus agmine faao defendant : quod in filvis ad Ligerim po-
-fitis fe obfervnfre feribit Salengrius, addens tamen , vifea non admoduitt
in fua; Gallia; filvis frequentia elfe, dbique dilecTii caritatem fortalTe vifei-
voros ad tam lingularem earum arborum cuftodiam invitare, in noftris
P a ve-
/
228
GER. NICOLAI HEERKENJ
vero filvis tara nulla funt vifca, ut Abraamus Muntiugtus Groningenfis ,
exoticarum plantarum cultor ingeniofiffimus , rationem non invenerit, ex
feminibus aliunde afcitis vifcura fub noftro ccelo procreandi. Sed nidifi-
cant vifcivori apud Sarmatas, Silefios & Brandeburgicos , ubi pro vifco
per hiemem non nifi o.xyachanta utuntur. Adque Spream tefte Coiero
ante,' quam alii turdi, capiuntur vifcivori. Sed fi inde, aut ex Mer-
cinia filvii, ad nos venirent vifcivori, ut pilares turdi , fepteutrionale»
advensB verno tempore inter refugas aves viderentpr.
(13) Vcrfii 94. Turdos in cayeis haberi, fatis efl aiTolitum. Gal-
li Iliacos &vifcivoros, Sueci tcfie Linnrao & Brandeburgici tefle Coiero
piiares in caveis habent, & tefte Olina Romani, fed omnes a nido ca-
veis iramiiTos. Romani autem veteres advenas etiam , iliacos faltera &
pilares, ab uno autumno ad alterum in caveis habuere: quod noflrati-
bus fas non eft. Varronis cibos & tenebras, pullis & adultis, junditis
& disjunftis dedi. Nullo profeftu. Omnes moriuntur. Eademqua
iVeftphalis, & Albicolis eft experientia, uti mihi refcriptum ab amicis.
In mentem igitur venit profugos feptentrionales five a cibis five i coelo
in faiiguine forfitau habere, quod vivere captos vetat. Coturnices per
ver &£eftatem capta: vivunt, moriuntur autumnales captivte. De fturnis
diverfo tempore captis eadem diverfa eft experientia. Videbis inferius
verifimile efle, turdos, advenas etiam noftrates, per hiemem aliquan-
tum temporis latere.
\
(14) Ffrfu 107. In Lotharingis filvis nidificant iliaci tefte Gue^
iialdo : Lotharingi veterum Leuci fuere. Propius npftratibus iliacos
nidificare dixeram in verfibus, vero fimile non elTe. Sed fcripferara hoc
anno fa:culi feptuagefimo quarto, ante quod tempus ab omni memoria
aucupum iliaci decem diebus poft pilares advenere. Ab annis vero duo-
bus, poft duram illam hiemem, circa calendas Otftobris cumprimis pi-^
la<
TURDUS.
229
laribus capiuntur. Unde iliacos nunc propius nobis defediffe conjector,
uti etiam, ex verfibus poemati adjectis, inferius videbitur.
(15) Ferfti 133. Licet omne turdorum genus fub coelo admodum
Araoo nidificet, pilares tamen longe majore numero quam cteteri. Pr»'
terquara Ornithologi , id mihi & nautae & mercatores nollri retule-
runt, qui in Balthici maris portubus hibernarunt. Per Germaniam tur-
dorum autumnalium captura , proprio nomine a pilaribus difta eft
Krannvogekn vangfl. Tempufque fuit , quod in noliris terris perpau-
ci capiebantur iliaci , uti memini me it parente meo accepiife, cui id
a feuioribus aucupibus traditum fuerat. Nomenque Germanicum fiiact
avem indicat non indigenam , fed a terris vitiferis advedam : dicun-
tur enim Vinipette i Germanis, & ab ipfis Sarmatis Gedanenfibus , utt
apud Kieinium videas. Neque aliud huic avi nomen Colerus dedit ,
<5ui plus feculo toto ante Kieinium ad Spream fcripfit. Deinde per Ger-
mania: terras , ubi nunquam ante nidificarimt turdi , prius nidificant pila-
res , quod avem indicat frigidioribus illis terris magis propriam. Apud
Gallos non nidificant, in pluribus faltcin magni imperii partibus : neque
apud Italos, nifi in gelidifiimis Appennini jugis, piniferis quidem,
fed glacie & nive, perpetua fere, interflratis.
(16) Ferfu 140. Altera alteram avem profugam a fedibus fuis fu-
gat. Atque inde, credo, fola avibus aut prtecipua ell peregrinandi ne
ceffitas. Cui tamen caufa; adjicias, increfcentem nimis in locis avhini
foecundioribus multitudinem. Sed inde veniens neceflitas tantos non
propelleret greges. Propelluntur aves & qua; per hiemes coelum te-
nent, & quce latiturtu funt. Deficiente ob advenas cibo, antequam
latendi tempus adveuit, inftar anferum & cornicum, propelluntur etiam ,
-qua; latitur® funt: avesque vernacula;, & congeneres, ubi adveniunt,
aufiruni verfus, fed non in longinquum, propellunt. Morantur enim ,
I.
I
*3® GER, NICOLAI HEERKENS
Vbi. cibus copiam oiiendit. Sed ubi penuria, five a terra minus benigna^
five a novis .advenarum gregibus, longioris fug* necefficatem imperat,
propeilumur , nfque dum latendi tempus advenit. Et qua; jocis apiacis
viciniores natm limt, propulla.* ad aprica loca, coelum hibernum patiun-
tur , & non latefcunt. Turdi indigente noftrates eam mihi femeniiam
peifuafere. Secedunt a majoribus filvis in minores , primo Septembris
euro*. Dccmioqiie die Septembris a me capti funt, fed exiguo nu.mero
& P'ope omnes pulli. Pullos enim , quos in nido noftrate volucres vi-
di, ab exigua cauda, roUroque flavo & magis tenero dignovi, & ver-
nacula-' quod eflenr, a colore tergi minus fufeo. Quali omnes colora
funt per mftatem in cerafls vili , nec femel, ab tfiiis nofiramm imerfeifli,
quibuque perfluiiles erant iu nido a me deprehenfi. Pulli igitur,
quos certe noflrates dicam , capiuntur ad vigefimura quintum aut fextura , ,
Septembris. Quo tempore in noflris (ilvis piimi videntur advena;, ab !
Amifci terris , credo, ad nos mifli. Nonnihil difcolores illi, licet pul-
li, fed difco'ores magis, magisque fuici funt & adulti & pulli, quo fe-
rius adveniunt. Nodrates igitur pulli pofl primos advenas nunquam vili ji
8 Ut captij, propulil quod habeantur, necelluin eft. '■
' I'
I •
C’“) 162. Turdus a tardo di(flus videiur Ifidoro. Certe vo- i
latu tardus ell , comparatus autumnali flurno, qui circa latendi tempus, f
tit in veffibus vixi, veliit bafta per coelum fugit : ille v*ero faltum imitan- ■
te volana, & quod magis viam longam , facere impedit , dextrorfum &
finilirorfum' verfiis, uti volitant greges, qui cibum qua;runt.
I
(i 8 ) Ferfii ij6. Aeferes, anates feri, & cornices bicolores , Ion- ‘
giflimam avium mihi no'arum quotannis peregrinationem faciunt. An-
ferum & anatum aliqui apud nos manent : cornices bicolores nullte. Ve-
niunt ante idus Odlobris , & nullte ante Aprilis idus recedunt. Ad Ar-
changeti litus , Mofcoviticte terra portum, uti a noflris audio nauti.s,
im-
✓ ,
K
T U R ,1> U S.
231
immani numero per seilatem videntur. Ad Viftula; vero o. la u
sedivant) tefte Kleinio per omnem hiemem & magno numero mor ■
Quiu apud nolirates morati captiva. cogitur (cogiturquU per tepe, q
pacifica & hominum patens volucris invitat ad fui capturam puero;
circa viliadea teA.a cxcills. pennis ambulans inor.nur, pifetumque vnce
bus & qualicunque cibo pafia, menfe Junio perit, vermibus dorfuin per*
efa. Anferes & anates feri apud nolirates, ut in terra nimis populofa,
non inora tellivant feliciore. Omnes enim cum genere & prstenero
capiuntur.
fio; Ferfii 200. Nihil magis in longinquum non peregrinari turdos
docet, qiiam quod tam iniraenfis gregibus per Araicam terram a ven»,
perque uofir.uii multo pauciores, & ut Horatii verbo utar, numerabiles
quodammodo tranfeant. Aves Gothicai , Livones, Sarmat. S.lef.te,
& qu® propius ad Sprcani mag-no numero nidiijicant, ii ad Alpes mque
& trans Alpes profugerent, uti exiflimabat Kleinius , majore numero
apud nos , quam apud Kleinii conterraneos , viderentur. Greges emm ab
ultima Ardo profugi, greges intermedios fecum trahentes, quanto nu-
mero apu.l nolirates viderentur! parte-m quidem apud conterraneos fuos
manere, majorem vero partem peregrinari in remotiffimas terras aullrales
cxiaimabai. Sed profugos greges cum veris tempore reverti non vide-
ret, alia via por Cimbros credebat & Gothos in ultimum feptentnonem
reverti. Erat enim neceflie, ut reverterentur: quo minus Siber
dmus feptentrio altero autumno turdos nd Vidulam non remitteret: quo?
fatis, credo, intellexerit Kleinius in ida frigidhdima terra h.bernare non
pode. feJ cur avibus illis aliud iter autumno, aliud placeret vere? Et,
fi Borrichius Cimber, & Linn®us> qni Goebus natione fuit, reverten-
tem iramenfura illum munerum vidilTent, alter turdos non latere fcnpfif-
fetfub aquis, alteique mentionem aliquam revertentium fecilTet. Multo emm
minus notabilia Linnsus de turdis memorite , prodit. .Sed certe
1
23 »
GER. NICOLAI HEERKENS
per Cimbros neque per Gothos revertentes videnmt. Antequam enim
ab Alpibus & ab balia ufque ad illos pervenirent, videremur a popu-
lis, qui de avibus quotannis .fcribunt; viderctnurque , uti per litora pro-
ficifci folent , a noftratibus : qui perexiguos greges vident reverti, &
tam fero inorantes, ut vix partus tempore Vifurgim aut ad Meliboeum
pertingant.
Cao) Fer fu 209. Compendium cis Parifios, ad oaodecim Leucas Bel-
gium verfus, Gallia; regis villa efl, hinc planitie, inde collibus & filvis
undique circumcinfla. Ad cujus imraenfa; & denlHlima; (ilva; extimos
dumos per Novembrem, confluunt & magno numero capiuntur iliaci.
Sex fcpdmanis ocius capiuntur a Burgundis: & Guenaldus, qui Burgun-
dus dl, Iliacos illos Compendienfes , advenas, & feptentrionis extremi
alumnos exiflimat elTe. QuidV cum per omnem Galliam nidificant, deque
interioribus filvis, uti tdlatur Guenaldus, ad earum latera fe recipiunt?
Sed fi illos Compendienfes , aut Picardos , advenas eiTe afleverat , quare tot
fepeimanis ocius reptontvionales advena; ad magis auftralem Burgundiara
veniunt? diverfilliraa; , & admodum aliente apparitionis ratio non inve-
aiatur, fi quos per hiemem Burgundia & Compendium videt turdos, ad-
vena: fuin & Sarraata:; invenietur facillime, fi fune indigente. Burgun-
diam aeriis ,filvofis , ideoque frigidiflimis montibus , Compendium vidi fil-
vis circumfi-ptum apricis, feiius turdis vidlum, feriufque teporem pne-
ftantibus. Ex Burgundia; igitur filvis' multo frigidioribus citius defeen-
dunt, quam ex apricis Compendii & pinguis terra; faltubus. Et quare
iliaci npud Burgundos campeflres diu ante pfares veniunt? Si uirumque
genu' cx ultimo veniret feptentrione, procederet, uti in noflris locis,
genus pilarium. Sed non nidificant piiares ficut iliaci in Burgundia: vi-
deri advenas igitur poti indigenas, quid mirum? Nefeio quam prope
Burgun Jiam nidificent pilares, fed fi in Vogefi filvis non atftivant, Germa-
niam Rheno proximam nidis frequentant. Nec dubito, quin proximiores
Bur-
turdus.
»33
Burgundii, inque Lotharingia: filvis nidificent. Inde igitur eos venire m
Burgundiam vero fimilius , quam ex remotiffimo feptentrione , veroii^
milius dico , ne verbis minus lenibus illuftriffimo Guenaldo coiitra-
dicam.
(]2i) Ferfu 225. Turdos Cimbricos fub aquis latere fcripfit Olaus
Borricliius , interque fcopulorum filTuras repertos fuiffe tellatur Geor-
gius Agricola, qui Mifniacus fuit. Utrum in terra minus frigida, &
apricis terris viciniore , quam Saxonia eft , latefcain , nullis teftibus aut
experientia afferam. Sed allegati magni nominis teftes latere tnrdos inter
turtures & fturnos viderunt. Sturni in noftris terris irttent, ut ipiein
tis circuracinftus teftibus vidi, inchoamque latebras fuas ab idibus Oc-
tobris, & aliquot farpe diebus prius. Sed in coelo noftro conlpiciuntur
pilares quindecim diebus ferius, ferius multo iliaci, & per omnem
f$pe hiemem confpiciuntur vifcivori. Turdis igitur omnis generis mi-
nor eft latendi neceflitas , quam fturnis.
(22) Ferfu 272. Nulla forfitan avis ab hominibus magis deftruitur,
quam turdus. Gabriel Racincius Polonus naves turdis confertas ex San-
domiria in inferiorem demitti Poloniam, tantumque fcribit numerum ca-
pi ab Elbingenfibus, ut venationis tempore vendi non pofliut. Deplu-
mes butyro perfnfos in doliis fcribit fervari , & mercium inftar in po-
pulos finitimos diftribui. Apud Silefios aves eardem femiaffie aceto im-
merguntur, quod, qiiar capiuntur per Oftobrem , comedi nequeant: li-
cet omnis & infimus populus per menfem nonnifi turdis pafcatur tofte
Suenfeldio, qui fuum Silefia: Aviarium anno edidit fuperioris faiculi fep-
timo. Non eft igitur recens turdorum omnis generis deftruftio. Quod-
que illa per eas gentes non ceffet, noftri temporis teftis docet Kleinius:
qui prmter infinitum numerum a folis Gedanenfibus quotannis duftrui
folituiu, Myriades turdorum fcribit deftrui in Boriiffia, Myriades in Po-
P 5
/'
234
GER. NICOLAI HEERKENS
Ionia. Cibum Racincius fcribit faluberrimiim inveniri, fed tam affiduo
furaptum, unis credam faluberrimum inveniri Polonis.
(23) Ferfu 300, Qiiantnmciinque deflrtmntnr, turdos non imminui
apud Villulam videri , & a-que numsrofos i uocannis , maris arenas vin-
cente numero , reverti fcribit Kieinius. Nequaquam hoc illimirura fit, qui
fuperllitem multitudinem, longe majorem, latebris apud Villulam con-
lervarl , deraptamque laqueis , per cedatem nidis , perque autumnum ad-
ventidis gregibus reditui exidimarit. Neque numerum non imminui ad-
mirari potuit Kieinius, qui advenas tam longe & ab extrema Siberia ad
Villulam deduxit, eaque immenfi itineris facilitate deduxit, ut maxima^
pars ■ Cimmeriis illis tenis reditui polTet. Sed miror hominis bonum ju-
dicium non vidifle, perire quotannis exfomnes per Siberiam , perire exu-
le.s debuifle per fa;vas hiemes : quarum in vita fua Kieinius binas fen-
fit, adolefcens annum nonum, & quadragefiraum fa:culi, cum jam mul-
ta fuper avibus obfervarat. Et fi animum obfervator avium ad eas hie-
mes non adverdlTet, ad Cimmeriam illam Scythiam refpiciens , qua ra-
tione incolumes ibi pef hiemem turdos vivere crediderit,' non video.
Nox continua , & terra nivibus clanfa quem illis praebere potuerit cibum?
manentes ad Villulam per lenes hiemes coelo utentes viderat: led lucet
ad Vidulam , & fmviore hieme quod Villula turdos non videat , certo
certior fum:.& fi non videat, ubi fint non vifi, nifi in latebris?
(24) Ver fu 328. Sicuti advenas aut refugos relinquunt turdi, ubi
prius nulli fuerant, relinquunt certd & majorem numerum, ubi locum
^ natura pridem generi fuo accommodatum repererint. Cum vero advens
refpeftu loci, qu6 adveniunt, femper boreales fint, vacua turdis fede*
qu6 vicinior efl: locis frigidioribus, e<i promptius numerum fuum reci-
piat. In locis enim frigidioribus telle experientia nunquam deficiunt tur-
di. Praeter Kleinii experientiam habemus Suenveldiura, qui Siiefios,
ha-
TURDUS.
23 ^
iabemus Coleriim, qui Brandeburgicos turdos liunquam defecifle vide^
runt. Latere Saxouicos vidit Agricola, & prater Agricolam Zornius, qui
roflro fjficulo vixit. Si per latebras incolumes fimt Sasonici , ferventur
per latebras Silefii & Brandeburgici. Per eorum igitur advenas reftituere
turdos fuos Meliboeus , reflicuere potuit Vifurgis , &; Albis Oceano
pinguior: unde advenas ad nos venire confueviffe, docui iii verfibus»
plus quam vero fimile elTe.
(25) Ferfti 333. Deleri & reparari in aliqua terra turdos polTe, per
hominum gentem nullam aptius oftendam , quam per eam , qua. maxime
mihi cognita e(L Decaiarchas , qui de interitu hominum apud Cicero-
nem in Officiis fcripfit, terram hominum magis deletricem, & nullam
certe ollendere potuiffet, incolas citius fibi reparantem. De tribus homi-
num deletricibus caufis, quas in verfibus dixi Batavis nocere, unaeft,
quie ab omnibus retro ftectilis nocuit: terra nimirum ccelo fuo hominum
deletrix. Quatuor ante Chriftum freculis reparati funt Batavi immigra-
tione Cattorum. Qui, fi pofi: ingrelTum Romanorum terram incolis om-
i nino vacuam non videre, tantam, poft eorum difceflum , taraque conti-
nuam multitudinem immifere, ut eos Bataviara noftrara incolis propS
vacuam non femel reperifle, credibile fit. Et fi fecuto tempore non
fmgulis fajculis venit ingens jundta hominum colluvies, per vim vaciuw
agros occupans, fideli fciraus hifloria, nequaquam a Cattis defiitum efle,
colonos liatavis fingulis annis fiibmittere. Idque in hunc diem iifque
•non modo a Cattis, fed ab omni fit Germania eum in modum, ut adve-
narum. manentium numerus ad viginti millia hominum apud Batavos &
foederatum Batavis populum quotannis afeendat. Qui tantus numerus
ne fupervacuus fit, faciunt quidem navigationes, & Colonis; IndicK ,
faciunt & belia; qute a ducentis annis intra tam exiguum terra: fpanura plus
certe horainiim, quam in ulla paris Ipaiii terra, abllulerc: fed plus quam
bd-
43^ GER. NICOLAI HEERKENS
bellum, plus quam mare, & India, hominum noftratibus aufert, tcrr*
ccelo fuo, uti dixi, hominum deletrix.
(0.6') Verfu 340. Conflans & vetus experientia Iliacos turdos circa
nonum decimum aut undecimum Oftobris diem venirC viderat: fed per
duos jam autumnos ultimo Septembris aut primo die Oiftobris non unum
fed complures captos vidi. Utque prioribus annis feriores , ita nunc
primis pilaribus advenis jundi defcendere in filvas noitras vifi funt. Quid
aliud exinde arguas, nifi defedifle & nidificafle Iliacos in locis. Pilares
tantum ante expellentibus? Veniunt alteri greges folito tempore. Neque
feriffimi ad fuos dies videri defliterunt. Manferunt igitur primi iliaci ,
unde prius verno tempore remigrarint , fed' ubi nunc, (pilarium nume-
ro per frigus exhaufto aut imminuto) locum nidis & cibis aptum inve-
nerint. Aliam faitein ex difpare eorum adventu confequentiam ratio mea
non dtducat.
(27) P'erfii 385. Vifeivorum turdum Gefnerus nidificare vidit in ca-
vo arboris trunco. Teflis Gefnero non minor, qui Vifeivorum per humi-
les & per altos fagi ramos nidificare vidit , Illuflriflinias etl Guenaldus.
Fagosque non tantum, fed & arbores eligi feribit quafcunque denfioris
foliatura:, & quibus cortex efl mufeo veflitus. Vifeivori nidum multa
arte compofitura laudat Zinannus , merulte nidis fimilem , & ramis dicit
altioribus . tam firmo luto illigatum , ut valentiffimos ferat ventos. Ova
quinque numero, cortice admodum tenui, virentia, fed virore claro,
parvisque & rotundis maculis interftincla bis quotannis avem ponere
feribit idem Zinannus.
(28) Verfu 373. Cura turdum meum prima: editioni appararem ,
credebam Vifeivoros non propius noflratibus nidificare quam in Germania
, aufttali & circa Tigurinos. Poft eos & in Lotharingia & in maximis
Bel-
TURDUS.
* 3 ?
Belgii CKfarei (ilvis nidificare didici. Nidificant & per omnem feptentno-
nalem Germaniam , perque Sarmatiam & Sueciam. Nequaquam i{,itur tain
Euftralis avis eft , quam mihi primum vifa. Sed quod ex locis frigi-
dioribus ad nos' non adveniunt vifcivori, videtur & ferior eorum ad-
ventus indicare, & quod feptentrionem verfus nulli inter pilares refu-
giunt. Quos ultimus circiter Februarius ex noftris terris vidit defugiffe,
tepidior videtur, quam frigentior traftus fubduxilTe.
(29) Ferfu 3S0. Pompejus jam grandis natu , poflque diuturnum
morbum cibi fallidio laborans, a medicis, ut turdo utereretur, admo-
nitus fuit. Sed cum prteterita earum avium apparitione in macello non
veniret , turdufque (cibus valenti forfitan diledus , & qui palatum ®gro
refricaret) haberi non poffet, nifi ex aviariis Luculli, maluit cibo com-
mendato abllinere, quam eum ab homine fibi adverfo petere. Abfti-
nendum ipfi non fuilfet, fi vifcivorus, maximo turdus in pretio, aut
jegro placiturus fuerat. Nullo non tempore per omne videtur Latium,
& facile ex Italia remotiore , ubi omni tempore pariter abundat , habe-
ri Pompejo potuifiet, tot auciipum domino. Iliaci igitur & Pilares aut
alterutri eorum in caveis habebantur a Romanis , & utrique in hunc ufque
diem ab Ornithologis Italis, ut delicatiores commendantur.
(30) Ferfu 384. Scribit Olina, turdos pilares in montibus Rom®
appofitis nidificare, & delicatillimum Romanis cibum videri, fed nihil
de ovis, nihil de forma nidi, prteter morem in aliis avibus obfervatum.
Aldrovandus, qui I5ononi;u fub imminentis Apennini jugis fcripfit, in-
que avium nidis deferibendis longus efi, de pilaris turdi nido , ut fi nuf-
quam terrarum eflet, tacet. Tacetque pariter de ea fibi prmeipua re
Zinannus, quod omnibus aedo indicat, pilarium nidos perraros in Ita-
lia elfe.
( 31 ) Fer^
GER. NICOLAI. HEERKENfl
«38
• C3O 388. Decem ultimos Septembris, & decem primos diei
Oftobris Florentia; exegi , intraque eorum uitiraos dies e.xpofitos videns ia
macello turdos , quod il puero earum avium auceps fueram , memini
me ad acceffilTe, & longo piuixs iliacos quam pilares invenifle.
Efle vero poteft, quod pilares ibi feriores fint advena;, numeroque ma-
jore pod decimum Oaobris diem videantur. Et aptiffimum turdis multo
numero capiendis tempus apud Tufcos decem diebus ferius eife, video
ex poemate Bargati, qui illud fatculo rciipfu decimo fexto, & in eo
egregio opere aucupium turdorum fervere apud Tufcos ceftatur,
r ” Cum media; cedentem ex limine librae
< ; Scorpius excepit folem,
• Eoque tempore Pilares non apud Tufcos deficere, videtur docere, veP-
lihusque non modo perpuleris , fed de turdis incognita tradentibus. Ap-
ponendos igitur cenfeo , qui tales funt.
-"■■''■"Tum caveis auceps quos ante inclufit opertis,
a Invitat lenes effundere peffcore voces.
Et tempeftivum garrire & fundere cantum.
Quos inter tibi fi quis erit, qui ftridere acutum
?.":r ' "lurdus amat, hunc tu cerebro compefeero frafio
ii : ■ Ne .dubita. Monet ille' alios difcedere ionge
• ' Proditor, & tutas curfum contendere ad oras.
Illum autem laute baccis nutricor & uvis,-
Quemcunque infpefliim, fufa fulvo peftore, caflas
•II Palladis infiiltaffe vides baccifque coniifque. >
i
Quid fignificant ifti verfus aliud, nifi iliacos turdos ad caveam eligen-
dos, eofque folos pafcentes olivas videri? Quod fi ita eft, turdus ve-
1
TURDUS. 239
«mm palato delicatifliraus, non pilaris fed iliacus fuit. Turdum enim
olivis pallum meiiftB gloriam fuifle, docent veterum poeta; tantum noti
omnes. ,
(32) Ferfu 394. Non terra apud Italos turdis aptior eft, quam ager
Picenus, & omnis illa regio, qute ab Ancona Ravennam ufque ad ma-
re Hadriaticum extenditur, Veteribufque a vim militaris ftruftore rEmilia
difta fuit. Quidquid turdorum in proximo & filvofo Apennino nidifi-
cat , verfus pingue & filvis viride litus fub autumnum defcendat. Neque
ab eo olivifero litore tricenas ultra leucas* didat turdis frequens
Illyria. Unde fub autumnum per fcopulis plenum mare ad Picenos facila
greges perveniant. Et quod turdis maxime, veterum tempore, frequens
fuit Aufonis hsec ora , omnes teflantur veterum Latinorum poet®.
C33) 39 fi* Quando ante duodecim annos feribebam iliacos
ffigcrrimd caveam ferre, indeque inferebam Pilares forte tantum in ca-
veis veterum fervatos fuifle, nondum in mentem venerat, quod in no-
ta XIII, ledorum meorum confiderationi expofui. Ea confideratio li-
cet iliacum italicum caveis aptiorem faciat , avis tamen- iliaca magis
■filvatica & hominum impatiens eft, quam pilaris aut vifdvora. Sed
■durior quoque & vit® tenacior videtur. Laqueis cleprehenfus magis
■fe exagitat, & diutius CEteris collo fufpenfus vivit. Quod tamen ia
•tantum tempus noii ferat, quam fturnus, ut ab aliis obfervatum & mihi
'traditum.
C34) Ferfu 407. Silva turdaria ex alnis potius quam ex betulis de-
bet conferi , quod illa pinguiorem & vermibus aptiorem facit terram ,
quodque pinguia ejus lilvte folia magis araneis raufeis & tineis fcutati
tergoriS' abundant: interferi debet rubis, licet per Oftobrem 11011 am-
plius frudliferis , foliatura turdos allodiantibus: iliceis denique aut fagi-
neis
I
240
CER, NICOLAI HEERKENS
neis circumcingi dumis , quod brevior alnorum foliatura filvam ab utro-
que latere perlpicuam circa idus faceret Oftobris, lurdoique iiiacos a
laqueis deterreret. Turdique omnes in locis magis umbrofis fibi placent,
forte quod, a milviis ie in iis tutiores experiuntur. Video apud Bar-
^a;um, ididem turdorum aucupio neceifarium Tufcis fuiffe. Silvam ille
iliceam buxo circumdari debere fuadet;
Sat fuerit, fi filva nigra circumdata buxo
Confiiaque ilicibus denfis furrexerit, unde
^thereas tantum pateat profpedlus in auras.
.. Qu£b tamen haud Ipatiofa fluat; fed finibus inter
Claufa fuis, tercentenas circum ambiat ulnas.
Vides & Bargaiura filvam non amplam defideralTe. Magna enim difper-
• git turdos, cibique tantum promittit, ut ibidem a te poCtum cibum prse-
terierint. Sunt quoque , qui advenas greges in filvas majores infrequen-
lius labi , expertos fe tellantur : filvamque credunt eligi breviorem,
quod in ea non difpergendus grex facilius fe convocet, fi ve ad profe-
.quendurn iter, five cum a Milviis infeflentur. Paulo tamen amplior,
qaam Barg^i filvula , requiritur , turdos ad aliquem numerum noftro
modo capturis. Bargteus vifco tantum capiebat tutdos. Romani vero
laqueis turdos capiunt, fed operofioribus & minus bonis, quam funt
Germanorum & noflrates laquei. Romanorum laqueos apud Olinani
depiftos vides. Capiebat & ille has aves tollonibus, pariter apud eum
depiiflis. Sed uti crudelem illum capiendi aves modum, & nequidem
licitum credo , perinutilem vidi. Quiritamur enim dcprehenfa; in tan-
tum, ut non modo milvios accerfant, fed fi numerus quiritantium au-
geatur, & liberum gregem exterritum in fugam prajcipitet.
(35) Ferfu 444. Vaferrimum turdum iliacum efle dicunt ornithologi,
&
TURDUS.
241
& nufqiiam laqueis albis capi. Pilarem non unum laqusis albis cepi,
laqueosque nullos collo fucciuit pilaris, quod in locis minus umbrous
ab iliaco iieri vidimus. Proximior denique pilaris ad villatica tefta
accedit, voce hominum parum exterritus, miuusque fufpicax videtur,
quod in liac & Ratava populis frequentata regione nidos jam ponere
non dubitat.
CsO 45<J- Singularem illum in verfibus deferiptura turdum
ante annos circiter quindecim primus aucupuin nollratium cepi. Quem
tum vifeivoro duplo majorem, aviumque diguofeendarum minus eo tem-
pore peritus, vifeivoris propiorem judicavi, uti teftatur prima opufcuh
hujus editio. Sed hoc autumno perfirailem ab amico captum vidi:
qui ut agrum habet duobus tantum paffuum millibus a meo diffitum ,
ut fingulariffimum turdum , quem vivum ceperat , dijudicarem , roga-
vit. Erat ille vifeivoro major , fed non duplo : pilari fimilior , quam
vifeivoro. Habebat caudam prte omnibus turdis , etiam pro modo cor-
poris, longiorem. De tergo vifum magis ad vifdvoros eum accedere
dixifies. Sed pectus candens pilarium maculis diftinaum , venterque pa-
riter candens , paribusque maculis ad uropygium usque interpiflus,
pilarium generi propinquiorem aflerebat. Pedesque flavi , & margines
roftri pariter erant, ut in junioribus pilarium, flavi: roftrumque totum
pilaris roftrum referebat. Habet vicinus ille meus villicum ex Hefiis
(Veterum Cattis) oriundum, ab annis compluribus ipfi fervieutem : qui
turdum dicebat apud Heflbs uou admodum effe infrequentem, vifura-
que a fe fuifle, qui in fupenia; caud® principio, aliquot rofei coloris
plumas habebat. Quod, ut a tali homine, fed feue & probo relatum,
adferibi poffe, nihil vifmn efl: vetare.
e
Q
(37)
Z42 CER. NICOLAI HEERKEN 3
(37) T^erfii 464.' Eram anno feptuagefimo tertio ineunte Parifiis >'
tnrdosqiie in Mufeo Regio videnti quartum turdorum genus often-
debat infcriptio, quod properantibus oculis infpeftum pilare aut ilia-
cum, fed veris tempore captum videbatur. Scribebam igitur in Turdo
jneo , varietatem , qua; novum genus apud Ornithologos creave-
rat, plumis ab anni tempore mutatis adfcribendam elTe. Sed vix fuit,
I quod feripferam, editum, cum & Turdus illuftrillimi Guenaldi editus,
varium, Parifiis inter exfudlas aves vifum , turdum docebat Arilioteli in-
' cognitum fuiffe. Turdos igitur quos iis annis magno numero capie-
bam, diligentius infpiciebam. Vifumque , collatis pluribus vi_-
fum non difficulter) Iliacum juniorem efle, qui in Gallia pro quarti
generis turdo accipitur. Quod licet adjeftis poemati verfibus fatis uni-
cuique ante oculos pofuerim, notulam hanc tamen feci, ne prima tur-
di mei editio infpefta, quae me deceptum fuifle, docet, opinionem me-
Morem, & quam ut certam aufim proponere, inlkmaret.
i
(38) Verfu 480. Turdus iliacus vertice canus ab Aldrovando deli-
aeatus , & ab eo leucocephalos diflus , novum turdorum genus fe-
culis aliquot Ornithologis fuit ; mihi vero turdus fenior. Nempe & 3
LinntEO vifus eft iliacus, cui albefcebat ftria, qua: fuper adultotxim ocu-
los fulva coiifpicitur. Captus & a me fuit iliacUs , ftriam illam propo
canefcentem oftendens : quem cum ex eo figno feniorem elfe fufpi-
cabar, apponi inter alios turdos, notatum, in ccena juffi, & vix maa-
ducabilem inveni, omne pe^fus nervos, omne cartilagipem elfe.
1
(Sp) 490. ■ Cupediariis, & de aflandi turdos gloria certanti-
bus, nulla certe utilior eft doftrina, quam qute iliacos & pilares dig-
Hofci fecit. Adjimgendum, recens captos menfis aptiores elle. Inci-
r * piens
I
243
t u R D u S*
^iens putredo vel miairaa amaritudinem vifceriLms addit , qua: per ]
ell: ingrata.
rqo) Verfu 444- Dixi fuperius turdos aliquibus in terris barbatulos,
eiTe. Tales pilares Guenaldiis in Burgundia tales in Italia vidit & de-
pinxit Aldrovandus. Nec dubito^ quin unumquodque _genus pro nata-
li terra majus & minus inveniatur. Vidi iliacos notia longe minores.
Amicis Batavis exfuaarum avium gazopliylacia habentibus, confuUu,
ut non tam exotii»*., no!lra:que terra: incognitas , immenfo fepe pretio ,
fed exoticas, quas pariter & nos habemus, per nautas fuos conveii ju-
berent : thiTercntiam inde ex vario coelo & varia terra faflam cognof-
cendam elTe, eamque dilFerentiam fafturam, ut turdus Gadibus autGe-
dano aut ex Norvagia adduftus, & vili pretio addudlus, grande pre-
tium adderet gazopliylaciis. Quod fe fafturos efle cum mihi ab uno
& altero promiffum fit, notiffimarum avium cognitionem e.\inde mihi
auctiorem promitto.
C 41 ) Vcrfu 5 SO. Catfms, Ovidius noftratium, in Annulo, credo.
Nuptiali fuo de turdis habet , quod ab illo commemoratum in verfibus
meis retuli. Cum vero turdi maxime fagis gaudeant, inque fagis mdos
ponant, cumque nidificent noftro tempore in Batavis, uti apud Noze-
mannmn video, potuit Catfms turdos cantantes audivifle in villa fua tam
apud noftrates celebri. Quam fagis confertiffimani & Catfii tempore fuifie
ante triennium didici. Cum enim villam .illam pulcerrimam etiam nunc
cum amico quodam meo ineunte vere perambularem, excidebatur ulti-
ma fuperfles fagus , Catfii manibus , ut dicebat nobis horti cuftos , ante
paulo plus quam centum & quadraginta annos pofita, Catfium virum
& poetam amabilem, mnltisque dotibus egregium, exteris notiorem fa-
Q o ce-
244
. GER. NICOLAI HEERKENS
cere vcl alienus permittit locus. Apponam igitur ex iconibus meis ine*
dicis, quod de eo, nec nimis iongijm, compofui.
Icon Jacobi Catsii, magni Ilollandia? Penfionarii, Nati
anno 1577. Defundi anno i 5 ( 5 o.
Catfnis, otienfus per maxima munia Belgis,
Poft cineres m«fa nofcor, amorque, mea.
Deque illa jadem, quod vatum nemo priorum",
Prifcos, (ive, recens qui cecinere, yides.
Rex ut, qui regnat, populo fum cognitus omni.
Quamque canens notus, poli mea fata fui.
Utque prior eundis cecini bona carmina Belgis,
Optima mirantur, qutc data prima legunt.
Cumque nocet nimium fcripfilTe, per omnia laudor
Scripta, licet vatum tot, puto, nemo dedit.
Perque meos verfus ad maxima 'munia veni ;
Ad quas per verfus quis fibi fecit iter?
Contigit hoc etiam, quod vivo gloria parta cft;
Juvit & ha.’c fenfus per prope iuflra decem.
Cumque folet celebres livor mordere poetas,
Invidite nulli gloria noftra fuit.
Et Batavilm nulli quod contigit, omnia noHra,
Qua data funt lingua verfaque Teuto legit.
Tam faciles verfus , tam feribere moribus aptos ,
Argumenta legi tamqfle venufla juvat.
Mli-
245
m e r U L a.
me puero, noftris res cpgnita terris
Nidus erat merulse. Silvis crefcentibus illa
Nunc quoque manfit avis, nidumque dat omnibus annis.
Sed non fepofitis tamen*advena vixerat oris: ^
Drentia, & Amifei, multis ijetiffima fiivis,-
Terra ferebat aves ; ubi forte per omnia vifae
Scecula , Qiiintilii fubierunt fercula Vari (i). (bes.
Quique recens turdus , qu$ galbula, quseque palum-
Quteque per has oras nidum facit una fcolopax ,
IO Deque Caledoniis data faltubus effe putatur (2),
Non procul huc veniunt me judice. Quippe paterno
Diffita terra folo , non colle , nec aere noto ,
Nec dape confueta gaudentes duceret. Utque
Curfibus immenfis macras prEcilaret, & aegras (3),
Sic nihil alliceret fub verni temporis hoiam,
Cuf longum refugas iter aflfeaare juvaret.
Multum alius movet aer aves. Et caufa ciborum
Sola moram faciat. Vermes, infeftaque terrae,
0.3
0
OER. NICOLAI HEERKENS
\
Arborei foetus, ftirpesque-& gramina cum fint
20 Altera pro cffilo, dic, unde moleftius illis
Exfiiiura, placeatque remoto nidus in orbe?
Paulatira fua regna homines, fua regna volucres
Produxere, quibusque locis cunabula ponunt,
Omnia reppererant, & vitb & idonea nidis;
Omnia qiije tellus non proferat omnis abunde.
Sed merulas, quas ova recens hic ponere, dixi,
Sub brumam profug», numero majore videntur,
Quam quas Amifeus , Drentinaque mitteret ora.
Adde igitur, quas jungat aves venientibus Albis
30 Proximus oceano, lllvofaque ripa Vifurgis.
Longius accitte laffarent corpora tarda;
Subque dies veris, ccelo, vicluque, novisque
Alfedlae filvis, coelum revidere . relidlum
'Et cuperent filvas, quas non reperire daretur.
Aut reduci magnetis avi concefleris ufum.
Sed male veloci neque gemmam hanc noffe,neceffc eil,
Cum paribus, patriseque locis propioribus hjer et.
Rara fub Odlobrem patriae qute frigora fugit.
Qii®.
0
merula.
247
Queeque fiib autumnum non defperavmt efese,
40 Nata per aiiftrales avis & velocior oras,
Haud iter affectat, pieeasque relinquit amatas (4).
Et fugerent, filvasque Sprese, fil vasque Borulfi
Littoris implerent, Gothiae fuper aequora veftae,
Veloces minus Arftoae, queis frigore tardus
Sanguis hebet, vifaque fopor venit altus ab urfa?
Charta fenis docet hoc fammque accepta Coleri C5).
Sed merulis per lenem hiemem fe afpeftat opertum
Viftulaque & Viader; quas frigore taaa rigenti
Protinus ad latebras fugit indiga turba fopore,
50 Scilicet Agricolae (majorem adducere teftem
Vix licet) Agricolte, cui quanta fcientia lerum»
Tanta fuit probitas, quo fe Germania cive
Jaftat, & Aufoniam faeclo fuperavit inerti,
Agricolm magno fiQ condita vifa voluciis (6),
Condita Semnonum feopulis, qua flumine rauco
' Sala ruit, filvasque videt folioque perenni.
Perfimilis tellus , diverfo fubdita coelo ,
Ajpibus aeriis impofia Subaudia, fomni
/ ■
1 I
1 - • i
i
j ^40 CER. NICOLAI HEERKENS !
' Expertes merulas, nivibusque illudere cernit,
; ' Torquatasque aliis medias, ut menfe Novembri
i
Vidimus, anguftas quoties via panderet Alpes,
Unde mihi fimiles mufcis habeantur, aprica
i Quas vigilare videt domus & volitare, fed acri
Frigore contaftas par fopit inertia letho.
Nec dubito , quin acris hieras, fi frigus iniquum (?)
Seevius extendit, fopitis noxia mufcis.
Et vigiles volucres, & fomno occidat inertes.
I Nam grave prEEteritis quod frigus feviit annis,
I Tresque ultra menfes terram nive claufit opertam,
70 Quam ftragem dedit alitibusjlatumque per orbem?(8^
Vidi aquilas, vidi confeftos frigore corvos.
Vidi cornices labentes mthere, & illas
Quas tellus nobis bicolores Ardlica mittit. , i
■ Cumque idus ad Aprilis hiems quaj duruit, auftris
- ■ CefTerat & zephyris , rariffima qumque volucris
Parva videbatur, rariffima grandior ales, I
Utque aberant villis embryza, & palTer; ut una '
I Fringilla in filvis, cceloque canebat alauda:
/
I
I
MERULA.
249
Pene fuit nullus per rura, per oppida, ftuinus,
8 o Ipfaque perrara faliebat in arbore pica.
Quseque ocinis noftris fe trabibus abdit hirundo,
Perfenfit latebris penetrabile frigus , & agris
Pluribus Eeftatem vix eft confpefta per omnem.
Quod mirere tamen, philomela tenerrima fibris,
Tempore fe, numeroque fuo, folitoque canore
Nec nimis ob frigus dilato , reddidit hortis.
Serior exceffit folito lacubusque, fretisque.
Sed falva, & cunftis revocata ciconia nidis.
Nec periit perdix coelo noftrate perennans,
90 Nec periit coelo latitans noftrate coturnix (9)*
^quo etiam numero filvis poft frigora vifa eft
Galbula, uti perhibent, merulaei fanguinis ales.
Et gavia , & cuculus , turturque , & reddita paucis
Menfibus in noftris fe condens ardea filvis (lo).
Contra aberant coelo falcoque & milvius omni;
Pacatosque avibus nidos fecere, per annum
Non modojfed numero nondum rediere frequenti(r i).
Nec quoque , prmdo avium no£lurnus , buborevifus,
Q 5 ‘
I \
550
GER. NICOLAI HEERKENS
Et periere homines, funefto carmine nullo (12)
joo Preemonici, fadumqiie licet mirabile vulgi
Tarda fides fequitur, furdis cecinilTe minacem
Dura credunt multi, multorum fata fequentur,
Nulla diem extremum quibus afFore no<Slua dicet.
Scilicet & numerum non reddidit altera multa (13),
Multaque in hoc tempus coelo difparuit ales.
Sed fimul ac fturnum numero tam difpare vidi,
Jam tum de merulis, turdisque avis illa finiftrum
Prjeftitit augurium , neque conjedtura fefellit.
Nofter enim ut periit, vix tranfiit advena turdus.
JIO Nec merula autumno torquata, nec altera vifa efl
Vere novo, nec vere quidem revocata fecundo.
Tanta igitur, nivibus veniens & frigore clades,
Cur nondum gelidis fcriptorem adverterat annis (14)?
Ante quaterdenos & jam prope quinque Decembres,
• Quteque prior nonum fsecli infamaverat annum ,
Sa;va recens ut hiems, clade accufatur eadem.
Prifca recente tamen levior fuit utraque clades ,
Turdorum ut docuit grandasvus & annuus auceps.
* Da
\
V
merula.
25 ?
De merula noftras non crebrefcente per 01 as
120 Judicium nequit extinfla fuper alite fumi.
Ter centum, credas, noftrum aeftivafleper agrumC^S)?
Cum pare na*mque fua plerisque erat obvia filvis.
Deque illo numero cum nulla fuperfuit ales ,
Frigore per fimiles periit pars maxima terras.
Sed noftris fimiles ecquee videantur ? ut altis
Plurima terra tumet fcopulisque petentibus aftra;
Collibus & tumulis bona pars telluris iniqua eft( 16).
Efl in utrisque locis contra grave frigus afylum.
Per planas nihil eft avibus terrasque paluflres
130 Prtefidii: ventis vigiles feriuntur, & acri
Frigore vicius abeft. Defunt loca ficca latebris j
Suntque ubi ficca fatis, non inveniuntur aperta,
Frigore compulfis fubeunda ad proxima quteque.
- Quidquid id efl: , noftris merularum v'ere reverfo
Nulla fuperftes erat, Batavis fuit unica filvis (l/) s
Forte cavis per litus & altis fofpes arenis.
Nec metuo, Batavum cultos fervata per hortos,
Noftra reformidet ne magna k inhofpita tesqua:
plu^
GER. NICOLAI HEERKENS
Plus ubi pacis avi nec parcior efca legatur. ,
14® Servat & Amifeiis, quas reddat, & ipfe Vifurgis,
Fofla referta luto , fimus & villatica fordes ,
Ducere qu^rentera nidis loca commoda fertur.
Vermivoram ver omne videt, nidisque fibique
Venantem mufcas , fcarab$os atque locuftas.
Gaudet & erucis : quibus ut pomaria purgat ;
De cerafis partem fibi fumit & omnibus uvis. .
^ Nec tibi difpliceat prEcdatrix, ore rependens
Dulcifono , quodcunque rapit : volucrisque favorem
Pone volans hominem , fpeftahdaque faepe , meretur :
150 Ante oculosque tuos nidum qua: conftruit, hirtis
Sepibus impofitum , per & infima brachia fagi. '
Gaudet & hunc laricis, piceaeque imponere ramis,
Praecipue fi quas nemus altum claudit, &. udum
Terra propinqua lutum dederit. Facit adfita tantum
FolTuIa, truncata; falici fua ponat ut ova.
Sola falix quamvis prato afpiciatur ab omni (i 8_).
Sed folet hoc Batavis in traflibus una, ciborum
Copia fiqua pigram nemorofis abflulit hortis.
Per
M e H u L A.
253
Per noftras volucris multum filvatica tenas,
160 Aut filvam . nidis legit aut conjungere gaudet.
Eft, libi fiffuris fcopulij filvamque ferentis j
Eft, ubi fturnus uti, truncis dedit ova cavatis.
Multa folet, quae fturnus amat: Vidi ipfe bovino
Irapofitam tergo, iBufcam aut infecta fequentem
Sed fturno differt, nidum fabricata volucris.
Nidus ubique lutum teneris radicibus addit:
Oblongum quod opus, matris formatus ad artus
Sex habet ova fer^. Vix inchoat altera nidos , •
Ocius, arbuftis credens infrendibus ova,
170 Saepe reverfuris fpem deceptura pruinis.
Non prior efl; partus tamen omnibus irritus annis.
Ut dofti fcripfere viri; neque credere fas eft.
Naturam ftimulare ad feraper inania matrem
Tcedia. Et obloquitur certa experientia magnis (20)
Teftibus : ad caveas primum edita queritur ales ,
Ut valida & docilis, canturaque fortius, utque
Menfibus una novem, nonum cantura per annum:
Talis & hic pnmis Maji fuit empta diebus.
Mul-
I
S54 GE R. NICOLAI heerkens
Multa opera nidus, ramis infrendibus auflus,
i8o S^pius a pueris, quam frigore perditur acri.
Frigora dura tamen, terras claudentia, matrem
Vermivoram potuere fuis feducere ab ovis.
Credo, Lycaonium fic polTe nocere per orbem.
Haud alio perfa;pe loco. Limacibus ales
Pafeitur & mufeis , humus & filveftris abundat
Vermibus & tineis non deficientibus , & quae
• J
Omnia mas confert matri fuper ova cubanti ,
Saepius ipfe cubans. Noftris avis unica filvis
Si qua parit , filvje dominus gratatur , avemque
190 Sedulus obfervat, niduraque & tempora partus.
Cumque fer6 pullis, nemus obleftare creatis.
Parcitur, & filva nidus datur alter eadem,
Nec nimium diftante loco : quem credere poliis
Forte aliis terris aliam pofuilTe parentem,
' Non noftris: ubi quaeque avis eft notiffima filvae;
Silvaque conjugibus geminatis inclyta nulla eft.
Partum igitur, conjux fatis obfervata fecundum
• Qiiem dederat, volucrem lux longior ultima vidit(z i).
I • Par-
ii E R U L 'A.
255
Partus & hufic fequitur : ' cujus male firma propago
200 Nafcitur Krumnis, hiemem vifara propinquam*.
, Nec res cerea tamen , quod nafcitur illa quotannis.
Viderat hunc partum , merulam omni seftate fecutus i
Prima dari mediis Quintilibus ova , foveri .
Per bis odo dies, volucresque fub ultima pullos
Tempora Sextilis. Non eft dubitabile, partus
Tertius hic quod erat: fed tempora noftra videntes
. , 'Infolitum credunt. Dabat hunc calidiffimus annus ,
Nec minus eelliferum Calabro fervore fecutus (22}':
Multiparse volucris qui feftinarit ut ova,
SIO Praeftiterit partus merulis audralibus sequos.
Nam qui avium partus numerat Zinannus & ova.
Ter parere Hadriacas merulam teftatur ad oras.
Omne per hoc litus vernis aquilonibus udum.
Certa dies partus non inchoat: utque videmus
Certa dies finit. Docet hoc philomela filendo (23)
Et docet hoc cuculus, non tempora vocis ap.erta; ,
Tempora fed claufie certiffima femper ^habentes.
Quteque greges faciunt, & jundte tempus amoris
Fh
GER. NICOLAI HEERKENS
Finitum teftantur aves, teftantur amoris
220'Tempora prima parum. Gaviis, quibus ova foveri
Non finis , & generis rapitur fpes tota , gregatim
c Certa dat ire dies, fed quam certiffima partus (24)
Prima dies minus efl: ? populo quod tefte probarim.
Inque greges coeunt merulas ^ licet agmine parvo.
Quaque volant junfta:, genus anni curfibus aptum
Significant, curasque' pias celTare parentum.
Prima diesSeptembris aves,modo fenferit eurum(2 5),
In patrije dumos filvis majoribus excit.
Sed numero exiguo, jundloque excedere nido,
230 Et primae, filvisque folent properare remotis.
Serius aipe6lte. Turbam comitando parentes
Se juvenes monilrant. Seniores conjuge jungi
Indigenae, profugjeque folent, & conjuge folo(26}.r
Nec puto ^Q multe jungunt, nifi fepe revifus
Milvus, & infolitus denfaverit agmina terror,
Agmina Chaucorum filvis, noftrisque November
Qiia; femel oftendit , mirantibus agmina filvis.
Jllaque, vicenum mihi faepe relata per annum (27) ,
Mit-
M E l U L As
25?
Mittere tum bellis ardens Germania vilii cft.
240 Ardcbat , noftrasque locis propioribus orrc »
Ardebatque locis , quibus inflet miles , & unde ,
Qu£e veniunt, noflrum meriilffi rnittantui- in orbeiii.
Infolitas igitur, numeroque, & tempore feri
Adventus , numeroque pares prope quinque cliebud
Continuis, baud noto alias terrore fugatas
Qui putat, aflenfum me judice fperet ab tequis.
Tempore quodque illo rudis omnis opinio vidit,
Bellorum ftrepitu baliflarumque fragore
Doffla docet fieri, fed quse non agnita doduis (28)
350 Pagina Longolii. Numerusque iramcnfus euntum
Perfuafit, cundlas nulla veniffe relidla
Per patrias filvas: patriam qiie fuifle peramplam.
Tamque die fero profugas , dubitafle videntuf,
SperavilTe moram : beiloque augente fragores
Tandem exfternatte , vel iniquo tempore curfiim
Coepifle , & iqoftro fic agmina vifa Novembri :
Q.ui prius haud merulam nifi foio conjuge junftaitl
Viderat. Et tanto fervavit ab agmine plures,
- Eri.
I
25S , «JER. NICOLAI HEERKENSI
Frigore poft vifas leni & graviore latentes. C^9)
260 Deque illis , numero tura quantocurnque reliftis 3
PercrebuiiTe genus , tugurique nemurcula pullos
Fama dediffe refert memor admirabilis anni.
Et quii nidificae , non advena vere revertens,
Sed cmlum latebrasve hiemis jam paflus, & ales
Nidificat , filvis haud uno afTuetus ab anno.
Idque mihi aflenfu multorum, & confiat ab illis,
Qui partus docuere , & eadem fiepe triennes
Viderunt filva notos per figna parentes. ("30)
Vere avis auftrali non redditur orbe : nec annus,
270 Qui tot aves circa Martinia fefta videbat ,
Vere gregem vidit per litora noftra reverti.
Vifa hiemis per tempus avis fe detinet horto ,
Perque nemus , qua parte nemus defpeflat in agmm<
Utque pererrat humum cum conjuge , plurima baccis
Pafeitur, & forbis, quasque oxj'acantha refervat (3 r).
Pafeitur & du<fiis per ruftica tedla racemis ,
Si qua fami neglefta, immitis & uva, reli6la eft.
Nec femel hinc urbis per frigora venit in hortos 5
Eft
M E R b‘ L A*
259
;!
' 1
i
Eftque mihi canente gslu fatis hifpida Jani ■
s 8 o Vifa per urbanam cum conjuge ludere vitem. {
Non minus intenfo fe frigore condit , hamiimquc 1
Et denfos frutices, fubit aut cava robora filvis, 1
^ Fertur & excifo confpe 6 la lateffccre trunco (32)>
Pingui animam fomno vel conjugis alta vapore.
Et cur de merulis declinem credere , fturni (tum ,
Quod fopor oftendit ? merulte prope fanguine junc* '
Congenereraque putas, fturnusque latefcere noftra ’
Vifus in urbe mihi eft. Cecidit de culmine te£li
Lignea compages , & concava , ftepe caminis I
290 Strufta fuper. vento moles dejefta Novembris |
Horreolo inve 6 la eft: quod aprica in fede, focisque
Illatis tepuit , cum Februus ipfe teperet. ^
Quintaque lux menfiS fic molem accendit , ut omnis ' i
Claufus in hac fturnus (tabulati concava fturnus ^
Plurimus implerat) regelatus fole focisque, !
Sefe agere inciperet , tabulataque plangeret alis.
Servus in horreolo mandata facefeere differt,.
Et nova perculfus vocat ad miracula teftes ,
R 3 Neg f
\
s6o
GER. NICOLAI HEERKEN3'
Nec, quot heri laribus , fed tot quot habere irtRcello
'300 Finiamo potuit. Numerus fccluditur ingens,
Inque vicem fpeclans plebs tendit ad ffithera palmas!
Nam fonus alarum , crepitu miftusque canore,
Res erat efficiens vel in omni mente ftuporem.
Inconfpeclum animans dum quisque exfpe6lat, &in-
Verfatur moles, parvum invifumque foramen (gens
Apparet , cui quisque oculos adjungit , & , ecce !
Furvum animal, llurnus fpeculantia, fertur in ora.
Moxque ea perculfos circumfonat undique turba
Ut, quse avis exierat, vix cognita forte fuilTet;
510 Pars nili vixfpirans, adapertis vifa cayernis, '
Monfcralietfturnos. Sed &hcec, quia rumpere molem
Utilitas vetuit , folis recreata calore ,
Solis & ejusdem , fibi confuluilTe per auras
Dicitur, inque meis cantans fedilTe feneftris (33).
Sueeia fert fturnos , & plus quam ccetera tellus
Sueeiafert merulas: quas, terra nili abderet illa.
Non habitura foret. Nec enim foret algida cmio
Incolumis, neque fperet avis per nata repente
Fri-
Frigora difceffiim, tantum claudentia terras,
§20 Nulla brevi curfu quantum fuperaret, alenda C34)
Vermibus & baccis. Baccasque ut praeftet eunti
Terra aliqua in promptu, terra altera fepe negaret.
Adde , greges magni nufquam quod inania tranent,
(^ups mare ctirfuros , & plurima terra videret,
Bisque iter ut lieret, bis ituros omnibus annis.
Bis tamen invifis coelo quibus ire daj‘etur.
Finito reduces fpedlaret Suecia Majo ,
Unumque ad partum feffas vix tempus habentes,
Quos videtin filvisplusquam altera terra frequentes,
330 Proptereaque videt, latebris quia fervat opertos.
Et nili fic ferv''et, volucrum ditiffima tellus
Haud fpedlaret avem. Coelum non poffe teneri
Menfibus hibernis terram claudentibus omncni,
. Jam prius admonui. , Latione rediret amoeno?
Aut Ligerim fugeret Gothicis fruitnra pruinis?
Tempora deinde via nidorum prima perirent -^35),
nullis avibus, durum propterque iaborem
Haud pereant merulis ver prtevenientibus ovo.
R 3
2^a GER. NICOLAI HEERKENS
Kt fiavidai partus, feftinatoque celebres ,
340 Longum iter& ciLirum,quam partus gaudia, mallent,
Difluaderct iter grave corpud , amansque ciborum ,
Et brevis immenfis non apta volatibus ala.
7 ardivolis igitur liceat loca nota tenere,
Ucque fub eduro Jove Cimmerioque fuperlint ,
^ Somnus Hyperboreum femeftris fofpitet annum.
Nulla avibus melior, quam terra Lycaonis urfe.
Vera parens, natas quia, quas tulit , optima fervat.
Semper habet nimias , & quas fub Pleiadis ortum
Quterere cogit opes , numero crefcente negandas. ,
350 Sed fuga nullarum , quam quatenus illa necelfeeft,
Porrigitur. Jundlisque fere regionibus hajret
.Pars hiemis latitura die, & qum maxima pars efl.
Quaque venit fugiens , grex incola congener, auclum
Seu metuit numerum , feu viaum defore fentit ,
Magna parte, aliis venientibus, ipfe fugatqr.
■ Advcntuque fuo facit, alter ut altera vifus
Agmina grex abigat, lluclusque propellere fluctus
Ut folet Arftoos , & noftra ad litora vergit
Non
' MERULA. ' ^^3
✓ -*
Non mare Mffinalium.fed quod mare propulit illud,
3^0 Sic volucris populi non ceflans curfus ad auftrum,
Albis, &Amifei, merulasque Vifurgis alutnnas,
Protrufas Gothicis , & Herulis , deinde Suevis ,
AdnemoraUnfingis fugat, ulteriusquejquotannisCsd)..^
Senfim igitur Gothicas, fed non fert unica Pleias,
Utque juvat Gothicas , plures venifle per annos,
Q^uas varius fubito mutatus perderet aer ,
Brumaque confueto caritura repente fopore (s?) 5
Sic femel adduffis orbis tamen officit olira
Longe alius noto. Nam quanto blandior orbis
370 Natura, tanto venientibus, indeque natis
Noxior efle folet. praeter mala maxima luxus
Humani, minus his avibus nocitura fubAicio,
Multa fides coelo nocet , & data dulcibus oris.
Subfequitur fpem praeter hiems, nivibusque geluque
Saevior Ardloa, latebrasque obhta propago
Sternitur, reflivo volucres ut ab tethere mufem,
Cum fubita venit imber aqua. Natura peremptas ,
Reddit aves, gelidisque jugis, gelidamque per Ardum.
R 4 Q.^ 0 ^-
I.
■ I
' :64 ger. NICOLAI heerkens
i
I Quodque jugis citius redduntur , tardius Arclo ,
I 380 Nos meruLe docuere, recens per frigus ademptte.
4 Vidimus iit neutras, anno poft frigora primo,
I Altera relHtuit Pleias , numeroque frequenti ,
j; Torquatas. Citiusne nigris reparata videtur,
i Qua; partu genus auget avis neque pluribus ovis?
I . Ovaque , congeneres teftans , color inficit unus.
Credere praitulerim , quod tutius una Jatefeat ,
Altera tuta minus, noftras vel & aufa per oras
Ferre hiemes. Sedet illa jugis ita femper in altis ,
Ut pro torquata montanam Alemannia dicat (38}.
390 At qum monticolaj, prius & nocitura volucres
Frigora formidant , meliusVitiusque latefcuht ,
1
r Indeque prtepingues adeo nollratibus adfunt;
Ut latitura brevi quacunque animantia cernis.
Sed primo poH frigus avem nec Frifonis anno,
Terraque Chaucorum , nec proxima hetera vidit.
Montibus exiguis fe effuderit unde , Cherufeus
, Quos videt , & propior filvofaqiie ripa Vifurgis.
|nquibus(aut queis cunque volesj nialeteclalatebrjs
- . . Cor-
»
i
i
> 1
i
M E R U L A.
2<35
Corpora credibile eft, a frigore prenfa fuifle,
Reftituiffe tamen juga proxima vere volucrem :
Qliee juga funt, filvas Meliboeus ad tethera tollens
Ilercinias j juga plena avibus, merulisque referta
Torquatis, ut nulla ferat Germania plures.
Nigra pari numero Meliboeum fertur habere;
Sed nigra vere novo ntm fpargitur , eftque latefcens ,
Sed minus ac torquata foror: perpelfaque foranum
Longius hibernum fe fpargit latius ales ,
Scepe recens pulfo velut elicra vifa fopore.
Sic , ubi limofo fubit cequora flumine Mofli ,
410 Udaque divitibus pafcuntur prata colonis, v
Ales amans Batavum, forraola ciconia, pennis
Capta luto tindtis ob pendula calcibus tcra ,
Qute ma*trem docuere , Vifurgis ad oflia dextra
Bis & continuis peperilTe prioribus annis.
Sic pede figna ferens, ad Scaldim condita Procne,
Venit ad extremos, quos jungit iberia,, GallOs.
Tam procul extendit merularum nulla volatum
Vero vel aptumno; quem certe extendere major
' ' R 5 Et
z66 GEH. NICOLAI HEERKENS
Et gravior nequit, & plaufum facientibus alis
420 Tardior , inque greges ideo coitura minores.
Et tamen antiquis torquata incognita fcriptis
Quamque, recens author duo fascia Belonius ante,
Saltubus anguftis Moriennte clauferat (39), omnem
Permeat Europam, celeberrima gentibus ales.
Finibus & noftris, quondam procul abfita, fenfim
Fafla fuit propior , tricenos* fa6la per annos.
Nara , quas prjeterito fuit bic incognita fascio ,
Non modo adhuc vivas primum eft oftenfa fenefta;.
Sed quoque rara prius, neque, quo nunc, tempore ve-
43oNunc,ut multa venit,numeroque ut vincere nigras(nit.
Saepe folet merulas , fic , advena ferior olim , .
Jam prasit & turdos , veniens Septembris ad idus :
Nec minus & feris veniens O6lobribus horis.
Arguit ergo prior vicinos advena nidos’;
Serior amotos, Fore tempus & inde putemus.
Ut- pariat noftris jam proximus accola filvis.
Nam, quod nigra facit, volucris' factura videtur,
Moribus & vi6lu fimilis : placidaque fororq
Vel
MERULA.
267
Vel minusipfa hominem, fugiens:homirii(dUe propinqua
440 Qiifc falit in filvis , villieque fuilia propter (40)
Srepe venit, gaudensque cibis, quas fordibus haurit.
Vix, tribus abftantem te paffibus, horret.’ Ut inde
Solivaga, & filvse defertte filia nofci,
Qu 33 pejus nos efle feris genus unica nefcit,
Sic nidis ledlura locum vitteque, videtur,
JNon loca formidans domibus populoque referta.
Grata mihi nidis , gratiflima voce veniret ,
Congeneris nigrge fimilem quam fertur habere (41)
Menfibus teftivis. teftique & credere poliis ,
350 Advena voce pari filvis pavefafta cachinnat. ^
Sunt neque diffimilcs nidi , nec & ova colore.
Nidos' propter humum tamen hsec, & fepibus imis
Semper habet : fic ni^gra locat quos rarior ales.
Cura venit ad nollras, venit aut cum conjuge, terras,
Aut cum anni fobole & nido fortalTe fiipremo.
Sex Si aves feptera focim plerumque videntur.
Sanguiueque inter fejunftas, & adefle parentem,
Ut videas , ofienta docent non una : vehit cum
Par-
l
268
GER. NICOLAI HBERKENS
Parva per autumnos forbo fuper arbore turba ,
^ Scepe videnda, falit , falit, & cupidifiitna baccis -
Vefcitur. una ftrepens, ramos faliensque per omnes,
Una nihil carpit, faturamque impafla juventam
Infequitur, vermes falcata per arva petentem.
^ Cui non inde parens turba: videatur adeflTe ,
Inde videndus erit. Quoties mihi cunque pependit
Prasda recens laqueis , toties non abfita praedae
Turba , vel una comes ramo propiore videtur.
Saepe duas miferanda comes manet illa per horas,
Quodque mihi multis durato caedibus, uda
Lumina fecit, avis vifa eft, & vifa propinquo,
Pendentem ftans pone diu, rollroque morantem
Exftimulans fociam , caput & frigentia pungens
Corpora, crudeli mox immittenda culinte! (quam
Non tamen htec immiffa avis eft. Stat corpore, tam*
, Viva, feuexfu6i:o: decimumque afpedla per annum,
^ Adrhpnet, ut fociis parcam, laqueisque p-rehenfas
Ut folvam vivas, & in rethera libera mittam'.
Sed cibus egregius , turdos bonitate faporis
‘ ' Ilia-
Merula.
269
Iliacos' vincens: nigras vincitque forores,
480 Ut prope congeneres , nec junclas fanguine, credas.
Atque ea difparitas fuccorum advertere poflet
Partitorem avium, diftinguens forte volucres
Juflius, ac qu£E nunc numeratur penna per alas,
Roftrorumque pilus , pilus & qui genua velat.
Sed, Gothici minus admirans inventa magiftri , ( 42 ) -
Quas veteris famas confenfus, plurima morum,
Et vocis, paritasque cibi conjungit, amicas
Et focias facio,, non tantum gente propinquas.-
Nam nemus haud raro, jungitque volatus euntes ,
490 Si quas cura cibi , yel nox , in proxima transfert.
Ut torquata igitur, merulis & tertia nigris
Accenfetur avis , cui candet pluma- per alas ,
Perque aliquot caudte pennas. Vetus illa per ievum ,
Notaque Arilloteli fuit & defcripta: fed unam
Quae tunc Arcadiam, Cyllenesque ardua faxis.
Arduaque, & filvis, juga nubibus $qua tenebat.
Graecia nunc omnis, jamque Appenninus , & Alpes,
Galliaque & volucris nidos Germania vidit ;
Sed
* C-'
- V ;
2/3 GER. NldOLAI HEERKENS
Sed tantum , qua parte jugis tumet utraque tellus*
500 Adque oras patrije venilTe, fed unica, vifa eft;
Vcrfibu utque meis avis oftentanda veniret ,
Per nemus exiguum, quk filvis Fivela parcit (43),
Decidit in laqueos vatem auxiliantis amici.
Defcriptse fimilis transmifla , & vertice cano
Vifa fuit : merulasque ac turdos venerat inter.
Quos fuus adventus filvis docet ire remotis.
Sed non propterea , nec quicquam propter, ad unam
Tam varias volucres redigas,nigramqueparentem(44).
Sic faciens , turdos omnes genus efie minoris ,
510 Anferibusque anates atavum tribuifle, putaris.
Paffer ut arboreus, diftusque domefticus , utque
Praeterea innumerte fimiles aliquatenus , omnes
Sunt a fe merulae diverfa; , aliaeque volucres.
Nec corpus, roftrumque, ac diverfiffima pluma,
Naturae eft ludentis opus. Color , afpice , pullis
Torquatis, quos cauda minor diilinguit, & ipfis
Anniculis nigrior. Plumarumque ultima margo ,
Et peftus magis atque magis fenioribus albent.
Con-
I
MERULA.
271
Contra aliis merulis crefcenti crefcit ab £evo
520 Nigrities. Primum ruflefcit pluma per annum,
Altera nigra fatis, Gorvura prdpe tertia vincit;
Sed vincit corvum , qutecunque fequentibus annis
Induitur : fplendet , variaque cEtate creatas
Si dederint laquei , varias agnofcitur inter.
Perque vitrum ipe6lans oculorum viribus au6lis,
DilRmiles nigrore fuo miraberis alas.
Tantaque difparitas , licet unicoloribus , mvura
Defignans varium, defignet longius illis,
Qiias & prteterea longaevas figna fatentur,
530 Pedoris ut nullo fibra manducabilis ore (45).
Non tamen his avibus data grandis creditur actas,
.(Etatem modo rite hominum teftentur alumnae. •
Odo anno.s ad fummum author dedit Infuber illis
Olina , fervatarum avium non optimus altor.
Ex mihi pernotis multas necat afitc fenedam.
Quam dare cura poteft, naturaque dodior illa;
Inter & has merula eft : quae nido implumis adempta ,
Vivit in his terris decimum quandoque per annum ,
Et
a^a g£r. NICOLAI HeerkejJs
Et decimum eft egrefla femel , fed carcere mundo ,
540 Necjuftis fraudata cibis 5 nec & amne: patentem (46)
Qui fubeat caveam , prseftetque lavacra per sftus ,
Et quoties colla fordem infudavit & alis.
Tempore Roma tuo , perque omnia barbara fecla j
Incinuit caveis, laudataque voce canora eil C 46 )*
. - Albertus numeros imitantem audiverat omnes,
Mufica quos. faciat, fimilique avis altera voce.
Judice Framcisco Gallorum rege, vel ipfam
Lufciniam vicit. Cantatrix optima certe.
Carminibusque meis, foret ut fua gratia vati,
550 Notior eife poteft, non eft imitabilis ales.
NOTyE.
V
ij E R U L A*
*
273
N O T
(i) 7 - Merulas dixi mea memoria iu agro Groniiigano «'di-
ficaro coepifle: non tam propria, oculis licet dofla , quam aucupum &
omnium amatorum avium confulta experientia ; anterius vero eas nidi-
licaffe in agro Drcmino, non affignata agri parte. Cujus agri pars Gro-
ningano appofita ell & circumjefta, pars ad decem & duodecim leucas
Temota. Gniverrus vero ager .altior & nofirate (ilveltrioK. Xempus Fuit,
quo maxima pars agri Groningani fub aquis fuit, ut eam , credo , Romanos
plurima vidifle faltem parce prqavofque nollros tertiam agri notoris par-
tem palulirem & inhabitatam vidilTe , inter omnes conttatiuti eam partem
minc fegetes vides & filvas ferre. Drentia nunquam fub aquis forte, Roma-
norum certe tempore non fuit: quod tumuli & lapidea eorum fepulcra
innumera, nunc, veluc ip.^ormii tempore extantia, indicant. Non ta-
men Drentiam ab omni mvo Merulas habuifle , multo minus di.xi Quinti-
lium Varum Merulas ccenalTe aut in Drentia aut in ea Veflphalia; parte,
qum provincia; noftra: appofita efi. Amifii terram maxime filvcftrcra
indicavi : qualis cll ad fluvii fontes. Silveflris efl: Drentia , & multis
Iffta filvis Vefplialia , 'etiam quii proxima. Sed majoribus, & filvis
confertam prope perpetuis fuperiorem Vefphaliam efle, «ifi .afpedlu &
inhabitatione prope annua , per topographos etiam intellexiiTetn. Inde-
flue , cum ad aves attendere coepi , eas filvas exiftiraavi Merulas
forte ab omni mvo habuifle , & Quintilii Vari tempore. Ejus Varia
caflra , ejus flativa , & campum peragravi , in quo caifus efl cura e.x-
ercitu. Certus fum tantam Quintilii notitiam non habere , tam male
verfiis meos qui intellexerant , ut feribere auffi fint , me Quintilio Varo
Merulas ia coenam appofuifle aut in Drentia aut in proxima agris noftris
\ Vefphalia. Utque magis appareat , nullam iis ridendi caufam fmiTe»
2?4
GER. NICOLAI II E E RK ENS
doceam antiquarios eos ^ efie poiTcj QuiatUUt^ & ptoxiinatn
Veftpha.iam & agrum Drentinum ut perlulliarit. Coljortes iakem aliquas
& hujus agri pratfidio ab ipfo miiras fuifle, tam vero fimile eft, quam
certum ducant , vindicem ctedis ejus veniffe , agrumque noii modo
Drentinum , fed & Groninganum cum maxima exercitus parte pervafiiTe.
Ici ficuc Menfo Altingius , & ego novis argumentis in vita Albinovani
epigrainmatibus meis prtefisa ollendi. Offendam & Marci Antonii &
ATarci Agrippa’ numifmara, in fepulcris Drentinis inventa, quic certe iii
manibus miiitum Quiniilii polTunt fuille,
(2) Ferfii IO. Scolopax Nemefiani vorfibns celebiis, advena apud
foederatos Belgas avis , non aliunde quam ex Scotia adeffe , conterraneis
meis pro certo habetur. Batavis, credo, id perfuafum fuifle a merca-
toribus Scotis, Anifteiam & Rottara nourtira bibentibus: noflratibus ve-
, ro ab Anglis & Scotis , Barbciracura fecutis, jus gentium Groningte me
puero docentem. Eorum liniis Scotorum, nobili origine & multa in-
flrufliis rerum cognitione, dufta uxore cum apud nofirates defetliiTer,
fcolopaces , inter quas aliqua eff differentia, non modo omnes patrite
fuK, flid & aliquas his,' aliquas illis Scotite terrte traaibus affignabat.
Cumque evenHRt , fcolopaces in agro foceri ipfius nidificare viflis dFe,
idque ipfi & me prafente objiceretur , fcolopaces non omnes Scoticas
eflfe, omnes vero jurabat advenas Calcdonias effe. Patientes apud fo-
cerura ftium inventas, defetiifTe, ubi conterraneum invenerant, ^ con-
terraneum avium amatorem. Vifos a fe parentes, & bene perfpeelos
genus iffud appariiiffe , quod fum familia; juga plus quam alia frequenta-
bat. Cum eflet vir , nec ferio nec joco mendax , & ipfe , credo , quod
perfuadera volebat, crederet; auditores, vidi, quod perfualllTimos di-
mitteret interdum. Nidificant apud nofirates, ut Nemefiano tefie, apud
Romanos.
( 3 ) Va:
M E R U L A.
275
Cs) P'ei'fu 14. Qui lie avibus non nifi ad menfam cogitant, confi
derata advenarum pinguedine , .eas fa?pe non nifi ex propinquo addudas
vident. Id idem aucupes & macellariorum viliflimos feilfiiTCj expertus
fum. Scolopaces utique deplumes in macello viderit Ilotunus, &
guiffimo pedore & dorib non confiderato , eas ex Caledonia ad n )S accer-
fit. Alius de Merularum & turdorum autumnali pinguedine 'prolixus
eft feriptor, falivam ut moveat ledoribiis, & eos ex uUimo dicit fep-
teinrione adveuKTe, Remittuntur deinde vere novo in Scotiam fcoio-
paces , turdi & merultc in ultimam Gothiam, & ut perveniant, quo-
dam modo jubentur. Scio quidem, fi omues iis ex terris aufugifrent,
iieceflatiuin efli aliquarum reditum. Sed extenuato per hiemem ccr-
jtore, qua: earum vires ad reditura rufficiant , non fcio. Itinerum pras-
terea memoria aut peritia datur avibus , qu?e hominibus, fi omnes Ds-
dali aut Icari efTent, deficeret. Grteci fapientiffimi feriptorum cotu;m-
cibus ortygometram attribuerunt, ne non in Afilcam fine duce perve-
nirent. De duce fcolopacibus turdis & merulis ut provideatur , cunlii-
Jeudum efl orniihclogis.
(4) Vcrfii 41. Biirgundicss Merulas non peregrinari., abietum ioter
& picearum filvas , adque tepentis aqua; fontes hiemare tefiatur illulfiis
fcrjptor Guenaldus. Torquatas nihilominus peregrinationibus admodum
deditas arbitratur: circulum vero percurrere ipfi nequaquam cognitum.
Circulum illum , fi circulans peregrinatur, admodum brevem credat.
enim congenere nigra pinguior & gravior corpore. & nigra montious
innata, non nifi in vicina & aprica, fub hiemum difcedit, uti jam vide-
rat Arillotoles. Belgii fuperioris merulas fub hiemem prse nimia pin-
guedine volare non potuiiTe Gtilielmus Van den. Bofche , medicus Ta-
Keramundanus , tefiatur in libris, quos IV.de natura fciipfit animalium.
Cura feriptorem avium ignotum, aut necdum allegatum video, indican-
dum efi opus ercitbolo^is , cdirum Bruxeliis in quarts anno faecali
\
/
GER. NICOLAI HEERKENS
fuperioris trigeUmo nono typis Joannis Mommartii. Avis , & omnt?
animal cognofcendum non tam per multos, quam per diverfarum regio-
num fcriptorcs.
Cs) 4(j. Suenveidius , Joannes Colerus , & Jacobus Kieinius
Ardloas Merulas peregrinari in longinquum putant , & Viadruin &Viftu-
lam , Silefia; & Poionia; fluvios , merulis per lenem hiemem opertos
vident. Colerus Regiomontanus , led qui brandeburgii dd Spream vi-
detur vixifTe, merulas nigras incolas, & advenas vidit, lo qviatas tan-
tum-advcnas , & transmarinas vocat, & per Balthicum mare ex Suecia
advenire exiftimnbat. Autorera farpius a me laudatum , in non alia re
magis deceptum video,
(6) Verfu 54. Gcorgius Agricola , qui in Mifnite montibus frigi-
diflimis artatem peregit, merulas latentes, inqiie fiflliris fcopulorum per
hiemem fopitas vidit. Vixit Sarculo XVI ineunte, feriptor celebratus
eruditis ob libros, quos /de re metallica dedit immortales. Quibus atl*-
ditus cum fit liber ejus de animantibus fubterraneis, tantuiu virum vix
apud ornithoiogos allegatum video , raros faltem affeclas habentem.
Quod fecit igitur, ut laudem & fidem ejus tanto impenfiiis per yerfi-
culos meos ollenderim. Utque illullriflimus Guenaldus videat, avium
naturas regione terrarum mutari , in terra piceis & .abietibus operta ,
fontibusque tepidis non defiituta, merulas latentes ollendi, quas in pari
fed aufirali regione per omnem hiemem vidit coelum tenere.
(7) Verfu 6 s- Quod de avibus & mufeis latentibus per frigas acrius
occidendis ,- uti dubium p; opollii in verfibus , anno oftogefimo quarto
non amplius vidi dui tabil e efle. Mufea: enim , quas Galli Coufins ,
Latini cieindulas, credo, dixere, fimul ac ajftas fccuta fuerat, in no-
flris agris palufiribus perquam iacommodte, notabiliter perierant. Sed
aves
(
merula.
277
aves non minus notabiliter. Ipruraqne vulgus r.grerte , quod niliil
vertit, iftud quod adverteret, fubinde mirabar.
(8) Fcrfu 70. Prrcter aves, quas in verfibus per frigus. iuimmutas ,
aut prorCus extin< 5 tas, enumeravi, notabiliter etiam motacilla: pene™"'
cterulete, & qute ad villam meam complurima:, & propemodum cicu-.
ratte fuerant, forte quod parentes interdum carneis fruftulis inefcave-
ram. Per ver & tedatem nulla: revidebantur. Avis illa apud noftra
tes latefcens, per lene hibcnnun frigus, coelo interdum utitur, unde
quod altis & tutis latebris uon' utatur, exiftimem.
md etiam perierant, nec advenas greges per autumnos ]am tres
fccutos habuere, quibus ut permixta: cardueles ven.unt , eadem te
illis videtur a frigore clades accidiffe. nondum a me ulla: revifa ha^e-
mis, & quod paucilTimis aucupibus apparuerint, audio.
(9) Verfn 90. Coturnix , qure mature & frigora ante prima latebras
fubic, nec anno oftogerimo quarto, nec quinto pariter fere rigido per-
ierat, aut faltem imminuta videbatur, fed hoc anno odlogefimo fexto
notabiliter imminuta ed. Hiems fatis lenis, miiiffimum Februariam fel
Martium menfem ad Idus usque rigentiflimum dedit. Unde, quod
bruarii tepore excitata , latebras complurima reliquent , funt- qiu
exidimant.
Oo) Ferfu 94. Ardeam nobilem fama, frequentem & pmmiilem in
nodris terris, vanis rerum arbitris incognitam, viceivs avibus, quas
deferipturus eram , adlegeram. Partaque cognitione , qux haben ex
libris potcd, amicos agricolas, ut obviam attentione fequerentur, pre-
catus , a propofito per eosdem , qui ardeam meam juvarent , revocauis
fum. Interim peregrinacem non ede , ut h hoc verfu oftendi, de?ro-
S 3 .
GER. NICOLAI HEERKENS
278
hendi. Noilratiuni aliqujs , fjlviE ad villam pofit£e majoris dominus,
Jjgu^rm (Iruem, dilTectam & ufiiiem , quam in (ilva pofitam habebat,
ponultima hieme ultra ipein longa , convehi in urbem jiifTerar. Pars
igitur flmis fatis magntu dura in plaulira ponitur , inter ftipitum fecto-
ruM concava cute videmur peftore ie contingentes ardete, propemodmn
ut ■udicabatur, exanimes. Projiciuntur in terram. Diuque tanquam im-
mobiles, reliituta: tamen in pedes vilm funt, cum eas plauftra & fervi
relinquerent. Venit tribus poft feptimanis ad villam dominus, videt-
qne, comitatus villico, quantum de ligno aveaum fuerat. Stabant in
ftrue, qum magna pmte fuperabat, dua-Me contingentes ardea-: quas do-
minus ad accellura fuum 11011 fugieutes , & uno liantes in pede cum
‘iiiuicalTat villico , audit easdem elfe, qua & i fe & ii confervis inter
ligna prope exanimes reperta fuerant. Coiilideratis avibus', nihil a pro-
piore accelfu & loquentium voce territis , recedit ; & polieia die
^ non propter ftiueui, fed propter aves, in filvam redit. 3 Iiratur revi-
f fas , & uno ftames in pede tanquam immobiles. Tertia die id idem vi-
det : urbemque repetens , villicum jubet , aliqua culi.na ejeflamen-
ta avibus ut proponeret. De quibus nihil comeftura villicus poft ali-
quot videns dies, pilcicjlos ipfis objecit, & hos intaaos aut faltem
vix imminutos , avesque viventes cum miraretur , quotidie ad eas &
fapi bis de die accellerat; cum quindecim poli dies , dominum remilTo
frigore revertentem vidit , quadam ut fcraiuur , jubentem. Sed ille
animo pleno avium fibi commillarum , nihil prius effe refpondit , quam
ut ad ardeas , vento viventes, revertantur. Feflinant ad llruem, emmus-
que liantes mirati , dum Itrui veniunt propiores , avolantes vident in ar-
borem, ramoque ut eodem foderent, plaiifis alis conantes. Nec de loco
novo, dum vcfperafceret dies, fe commovere. Altera vero luce fere-
num diem promittente ad arborem reverfi , ad accefiuin fuum viderunt
avolantes in longinquum. Quinque illa; feptimanis camerant cibo , aut
de projecio vi.x qaicquam , quod vires daret, abfumpmm fuerat. Res
ell
M E R U L, A.
e?9
.a 5. r, «»
cff„. * «d.. ddc,ip.i.,d .o,, 1«.« i„
Invitaverat .me iinxime tamen peciibus, ad
uulla avi magis naturam admirarer. Habet m longdrms F
X, r..,hides fubeimdas foais, ungites ferratos, & quibus ,
& fo«e prteditis, ranas, & hirudines ex profundioribus aquis detrahens,
roftro, utpfictacus, admovet. Anguillsque glabrtc , feque detorquen-
tes, rodris ferratis ne decid.mt, lingaam a natura pariter ferratam
cepit. Depafcuur multa ingrata oculis animantia , noxia , & P» «
aquas bobt. & ^ vidiife me recordor. Mures
l.a agens & -rd ^ ^ depafcatur, iu agris meis Ot finitt-
aquatico , videtur ex prudentioribus , quod multa docet
vtdt. Avis p ^ eireumfpeftio , adus in fuperando
.o ab homiuis anima. „in.
dire.nrns Videtur ex felicioribus ales contemplator, qui 1«.
Ito fuo^ ut ‘homo philofophtis. .obleftat in folkudine. Videtur de.
«ique ex longtevioribus, quod non modo per nerveam corporis coin^-
'm per inediam, quam ferat longiffimam, fed & per.vires vuleo, ^
quibus fe fiipra nubes ad altiuimomm monmun lacus nans at^ c.uirt
que nec fcniel de die transfert. Hmc omina verfibus d.igna, eV ad
cam verfum , quem de ardea compofiii, referenda duxi.
r' Tx/rrT”!'^» meic Iviems prcetoiita^
fc/. 7S>. A"» >■“ ' ,;traiie,, „a,.«sn,i fo.i,
,ao & «m»»“ H'“ f™‘ ' «ccipimm nulli 'e»m-
revifi fant falcones alaudarum liofes. majori.ni p
•num revifi funt.
(...) Fa-fy 59. Bnbonc! exiSulO™ ™“'«
vili fimt. De formidato agrefiibus bubonum mulatu ,
C . * ’
V.
2 8o
G£S. NJCOLAI HEERKEN^
r
clixi, nequaqnam pert.net -ad veteres & municipes agri Groningani' co-
lonos, agn fciiicet borealis , occidentalis & orientalis. Qui. vero ad
orcutn hibernum, & ad auffruto fe extendit provincia, terra ante cen-
tum ce quinquaginta annos ab illuvie & paludibus per rivos, foffas &
ca.ara.ms re..einpta, incolis, cum recrearetur, indiga, advenasVeftpha-
los, Chaucos, Cheru(cos,He(ros, Palatinos etiam & Helvetios accepit.
Qtu ficut mdulini admodum agricoire fuere , patrim Rix opiniones fecum
^auxere, tamque cas natis natorum bene infixas tradidere , ut certa
bubomim genus omne Tn ea orovinn-n ^ ^ i-i-uo
cures vi!^.nt . T. , Provincx- parte formidandi femper au-
gures uJrantui. Bubones tamen , in ea agri parte creberrimi quon.
«an , non fecere, ut amoeniffima non fit provincis illa pars, incolarum
p.mulitma, Cc fiduberrima , villisque patriciorum maxime propterea in-
M.a. Qui us , ficut & mihi in ea etiam parte nato , nihil fanelti aut
omino unquam cecinerebuboi.es.
Ct 3 ) Ve, -fu 104. Avium, vel ante oculos meos frigore extinciarum,
genera ob numerum dici non pofiunt. Frigusque amii oaogefimi quarti
qtum. occiderit plura genera , non dilcernam. Bicolores cornices
■fictu, ns annis innumeras, & frigore hujus anni, fero illo Martii menfis
logore, labentes ex ccelo vidi, labentemque unam ab urbana mea do-
mo , „d carami fpiracnla quar federat , admotam locis , cibisque ob-''
jctfiis nd edendum invitatam reftaurare non potui. Anferes & anates
ien, affuetilliraos frigori quos diceres, magno nuinero in glacie lacuum
ftantos manibus hominum prehenfi fuere. Urbem Groningam latiffi. x
cingunt folfie , altifflmis vallis ad aufiriira ah aquilone defenile. Po-
moridianis horis anferum & anatum grex numerofus dn iis foffis fe po-
fiierat, raris hommiim ob frigus Jocum frequentantibus ; fed inter quos
& ego & amicus quidam meus (ambulantes ibi) fuimus. Sicut omnes,
qui aderant , gregem admirabamur , aliqui ad aves 'accelTere lapidibus
aiagnis condenfatas impetituri. Quorum injeau avolabant quidem illa-
i
M E R U L A.
28r
a*. Sed ad aullrum a foSa ulmorum ordines fiant akiflunorum, cen
tum pafiibiis quidem a folTa remoti. Eas arbores tamen fupervo it
fugientium multa? non potuere. Qumque ramis illifa: fuere , decic|e-
runt , & manibus vulgi .comprehenfa? funt. Id mihi anni oftogeflmi
quinti Februarius ofieudit. Unde, quanta exiguis avibus & delicatio-
ribus, non latentibus, a fiigore pernicies acciderit, colligere eft. Nul-
lumque exiguarum avium genus tam iii agro nofiro etiamnum frequens
dicitur vulgo , quam amo annum oftogefimum quartum apparuerat.
Quod tamen ego , quantum ad autumnales advenas, verum maxime exifti-
marem, prsecipudque ad fringuillas, cardueles & pyrrhulas. Alcyones
etiam & upupas nondum revidi; raras tamen & ante: fed upupa?, quas
in propinqua Veftphalia frequentiffimas vidi & fuperefie credo , quod
abliuc etiamnum , fatis notabile.
(^14) l^ciTu II 3. Suenveldium, Colerum, Kleinium, Racinfeium &.
Limia?tmr, qui hoc & pra?terito fteculo feriptores avium Arftoi fuere,
nullam de avibus per frigus amiffls aut imminutis mentionem iecilie ,
admirarer maxime , nifi avium partem maximam in feptentrionalibus ter-
ris latentem crederem.
(15) Verfu 12 1. Sunt plures iilva? in provincia? iioftra? agro , quam
tercentum. Sed de fiivis loquor majoribus , decem , quindecim, aut vigmti
jugerum. Nemora noftra & exigua? filva? merulas nidificantes folenniter
faltem, non viderunt.
(16) Fcrfa 127. Orbis terra? fuperficiem montibus faxofis exfurgere
aut collibus iniquam efie, verlibus aliquot me docere ridiculum vide-
bitur prtBter Groningatibus. 1 “ enim foederati Celgii poft Afflftelo-.
damam ex maximis, paucifiimos , qui me legant , mofeo , q«>bus ha?c
doefirina iion aliquatenus neceffaria eft. Aliqui montes non tam altos ,
I
t
GER, NICOLAI HEERKENS
aliqui ex lute omnes putant & arena contore, aliqui infrequentes, ali-
qui» in Noi vagia tantum fcopulofos effe. Homo do<ftu*s , & quod no-
tabilius, phyficam in Academia urbis noflne docens, inter eos videtur,
qui Norvagia; montes tantum fcopulofos exifiimac. Ager Drentinus, &
Groninga;, Tuburbanus , auftrum verfus altus & labulofus, filices gignit,
quas ille fcripto publicato dignatus, non indigetes, fed advenas & ex
^orvagiat montious avullas putat. Advenas? fed quomodo ex IVorva-
gia adductas ?.Smn multitudine filices innumera;, & majores, quamqute
navibus aut clafilbus raaxiniis adduda; videantur. Effodiuntur enim , &
terris extant-, quacunque fe extendit Drentia, ad quindecim fe leucas
ianflimo oorfo extendens. Eramque filices in eo agro Romanorum tem-
pore, architedonicis machinis qui alteras -ftiper alteris, ficut Ofl» Pe-
lion inpofuerunt. Non igitur navibus adducta;. Quas fi ante Roma-
Eoruin adventura fabricarint majores noftri, perexiguas fabricarunt: &
qu« , ab iis fada; , ne ad iter quidem Norvagicum vacua; habiles fuis-
fent. Et tamas tamqae- innumeras filices iple vir doeius non exiliimat
navibus adduci potuiife, . Sed quod exiftimat fieri potuilie, ponciuo-
fum.' Terra; motu fcopulis Norvagite fcopulos avulfos exiflimat ; &
violentiffima terapefiate per profundum & immenfmn mare ad nollrum
litus propulfos & provolutos fuifie. Siiicesqne ad litus r.oftrura propul-
fas , eadem tempeftate ex licore iu altum & a mare remotum agrum,
eieciatas , ix; cdlbcrfas fuifie; idque fe non e.xifiimsre feribit, fed tan-
quam advolantes vioiiiot , demonllrat. Drentinis asricolis-, quibus id
de lapidibus cum doceri in Academia narratum efi , horror dicitur
fubiilfe animos. Nec efi fane, u: hac nota fententiam dodiffimi viri
impugnem , fed ■ ut verficulos meos apud extCruni ieciorem a ridiculo
defendam , diim terra; partem ranximatn docent fcopuiofis montibus ex-
furgentem , & fcopuiofis etiam collibus iniquam elfe.
C>7)
merula-
283
(17') Verfu 135. Vere anni oaogefuni qiiani menfe Majo jam aJi|l
_ r„ir riitii No/.emannus, me-
(ut quotannis foleo) apud Batavos agenti
rulain a fe reviPam elTe , & dem*de et.aui fcnpfit rcvdas e 1 P
- nniias pauciore tamen numero. Si per aliquot mcn.e
tnlTaLtmerulte, ut non dubito. Tutiores habent latebras , qua» u,
.«ia aut -n filvis noftris. Arenofi enim Htoris Batavi colles, qm dum
celtica voce dicuntur, per cuniculos in tantum excavati lunt, ut nus-
quam forte avibus aptiores aut tutiores fint latebrai. Cuniculi enim 0 u-
r «i r.. ,
cuniculorum comedones.
.5- *; :n;^: «rzuz:— :
fr:: n::.t e»» f*u. »*. «.» , .d
Id folTas, pratorum terminos, aut longo ordine, aut ad prati cujusvi
introitum f.ngulas tantum duas poni folere, fatis credo conflat U d
nidus Nozemanni, conjuges oculis hominum exponens, certe fingifl ^
..T , -i- rufiialdi nidus, tn trunco arboris mali cavo
appareat. Notabilis etiam Outnauii u. , ■ r „0 &
deprehenfus, & notabilior forte, quod avis de nido
• oblongo laborans, opus non modo trunco cavo claufent, <=
gum facere forte nequierit.
09 ) Verfu lO. Ante annos tres velquatuor, decimo aut undecimo
Oaobris die, fereno admodum, comitatus fervo ad vaccas
iile, qui laqueos meos non feiiiel reftimerat , turdosque
per annum culinas deplumes dederat, ad vaccas oculos cminu
dens, ecce turdos, dicebat, vaccis notas inGdentes.
bam, fadlus tamen propior, fturnis majores , & avola-ias^-
«I
2 84 GER. NICOLAIHEERKENS
fepem, merulas ex propinquo vidi, intcrcjue nigras feptem vel odo
/ torquatas duas. ’
(2o_) Ferfu 174. Magni i(U teftes, qui primum merula; partum fem-
per ob fngus irritum elTe fcribuiu, Gefucrus funt, Aldrovancius , eo-
rum exfcriptor Jonftouus , Olina, Nozcmannus iiofter, & illuftriffimtis
denique Guenaldus. Pra;cer quod imprudentia; naturam accufant, eo-
rum aliqui merulam aflutam dicunt & turdis prudemiorem ! uoftrates ,
qtu nidificantes merulas haud unum per annum in fecuti fune,
nunquam ob frigus defertum nidum , nunquam defiitutos ant pereuntes
pullos viderant. Quique de avium nidis peculiariter agit Zinannus, pri-
mum earum partum irritum effe , non feribit.
C =0 Verfu^ Dies a;flatis ex longiffimis ultima apud noftratcs
vigefima Juuii feptiraa aut oftava creditur. & volucres pullOs eo tem-
pore ab amico & vicino meo obfervatos, extremum merula; partum
picrisque annis efle exiftimo. flurni merulis propinqui, quidquid pauci
contradixerint, eo etiam tempore in greges coeunt. Nidus a vicino meo
obfervatus & a me infipeflus, picem ramo ad altitudinem corporis hu-
mani impofitus fuit , picem vivario circumfitm, fed neglefto & admo-
dum lutofo. Merulm nidum egregie defcrlpfit Aldrovandus.
C22) Fe,fu 208. Annus reptuagefimus nonus , oc^logefimus & oedo-
gefimus primus, mfiates nobis dedere pliisquam folito ardentes , fic ut
calores Calabri & Siculi thermoraetro indice minores dicantur fuiffe. An-
nus oaogefimus primus tertium merulm partum dedit.
(23) Ferfu 215. Philomelis filentium imperare Divum Joamicm,
icunt noflratcs , & cuculis Divum Jacobum. Idque quotannis verum
?lfe video. Sed fiau incertiffimo die cuculus audiri incipit , phiJomela
cjq-
/
merula.
Cantus inchoat intra Aprilis decimum oftavura , & vij,cfimum qui ^
diem, ut a quindecim nnnis, quibus ad aves attendi, a me d: ao
Biiricis meis obfervatum elt. _
(24} Fcrfwii''- Gavi;u, medio tevo Vanelli dito, a Gallico Fmeau,
dicLiiitiir noftratibus primum ovum .dare debere die Martii menfis duo-
decimo , eoque paflo in terras nofiras accepta; fuifle a primis earum
incolis. Sed ficut incola; fecuti nullam Sdem Gaviis prtcftiierunt , nec
illm paftura primi partus diem obfervr.nt. Hoc ipfo anUo , ftcculi odp-
gelimo fctto, non ante extremos Martii dies primum oyumdn macello
vifum fuit, pretioque noflratibus infolito , Batavis foieiini, decem affiuin
ova fingula per unum & alterum diem vendita fuere. Prodant iHa m
noftr* urbis macellis ad idus Mali. Et tanta gnvim generis fafta inter-
necione in greges coeunt ad primos Julii menfis dics. ^ Nec decrefcera-^
videtur nofiratibus numerus , non quod aves a remotis terris advena:
funt, fed quod in paludibus Frifim propter illuviem iiiacceffis, & quod
in paludibus Vefiphalise finitimis tutce nidificant. Quatuor & ad lum-
raura quinque dant ova, Priraoque violato partu , decrefcunt patien-
tibus ova , fic nt rartc noftratium Gavia; plusquam unum & alterum
ovum excludant, occiduntur deinde fub autumnum per fclopetos a ve-
natoribus', »ied ut infima; tantum plebis cibus fint. Videntur m coel.'»
per integras hiemes , fi leniffimo: fant fed., qua; rariffima; cum fint, p^r
duos ut plurimum & tres menfcs latefcunt.
(25) Ferfu 22/. 'Quod de primo merularum in filvas minores adven-
tu in verfibus dixi , longiffima mihi & a teneris annis coepta e.speriem^*
innotuit. Quando in eas filvas pulli cum parentibus adveniunt, puHi
omnes rufi , parenterque nigri videucur. Et eo diffiir.ili colore diffimilcs
a;taie in majoribus filvis per a;fiaccm videntur. Quod idcitco^ le.ere.
dum, quia fa;minas femper rufas efie? pm' male edotos o.nituologo
ftoo GER. NICOLAX HEERKENS
inemori® proditur. F®miii® & mares altero vit® anno nigrefcimr.
Interqiie fexum una eft ex corpore tantillum majore differentia. Ni-
dotum oblervatoribus id nifi apparuiffet, ex merulis noflratibus ad can-
tum in caveis a nido ufque edudis conffitiffet. Merulas mares hiemare
in Lotbanngia , feminas non apparere feribit Guenaldus. Pulli igitur
peregrd vidum qumrere jiiffi fuere, nulla eft terra, ubi aves, ut Amazo-
iies feminm , viros relinquunt. Vinculum inter fexum majus a natura
pneffitum , quam ut femeftri feparatione ulla, relinquantur. Eaque
cognitione ut fe prtemiinianc ornithologi, plusquam ueccflhrium eft.
(26) Ferfzi 233. Seniores merulas , & qua? plures per annos per
figna cognit® eadem iu filva nidifecarant , fylvas fuas hieme perrara*
relinquere obfervarunt amici mei. Silva tamen excifione arbotum aut
adquo tnraultu & venatorum fdopetis conterrita, profugiunt unde &
minores m filvas profugm, fed conjuge folo junfta?, videmur, capt*-
que laqueis^ , quod perquam interdum fenes funt , manducat® docent.
Sumque etiam nigriores junioribus , plumasque per microfeopium iu-
fpeaas, hirtas, inflexas, & admodum difpares oftendunt.
(27) Ferfu 038. NoPeo aucupes, qui ad annos feptiiaginta turdos
& merulas cepere, quique aucupum filii funt. Iis neque ex memoria,
«eque traditione cognitum ert, merularum maximos greges' unquam ve-
niffe, quam admirabili illo anno. Sed, quod dolendum, annus indi-
can non potell , ut, utrum fexagefimus fecundus, an tertius fuerit,
feiatur. Altcriitriim tamen has aves mililfe, certum efl. Aucupes, &
quoscunque , eorum advenarum gregum memores , interrogavi , an omnes
merulis quomnuE advenire vifis, fimiles fuiffe meminiiTent. Notis mino-
res aliquas mterfuilTe, diftum mihi eft ab amico,, ad res omnes atten-
tiore rinterfuiffe etiam torquatas, fed perexiguo numero: primos .greges
adveiiiiTe undecimo die Novembris , novis quotidie advenis exauiftos ,
anc
M E K U L A.
287
10, .,1„.,,.io»o oaroc. ... > «ai. ,c„p.,.,n rc .. ... a-
,iro. f..i®. «' “
bores & repes rc-perd lint. Uabiwiu enim rtiftiei homines, domibuJ
ad ducentos , trecentos , fiepe ad mtlle paiTiis feparatb . quas , ut a
vernis priemuniant , arboribus aliquot & fepibus circumdant , ut
Ctefar feribit Menapios luo tempore fccifle , p</pu!um 4 uollratibu
ita remomii).
r. 8 ) P'crfu « 49 - alites feribit Longoliiis olim in Germama
ftequentiores fuilTe : P^ud fuo. tempore quod apparerent, pard.n dt-
dt luxuria , partim bombardanira nimio , & numme unerdifio Ua
dreftum fnifle. Nam fepe a viris fenio gravibus fe inaudiviilb fubjungit,
aves peregriniores venire folitas fuilTe, qua; tura nunquam vel decenmo
toto feinel fe confpiciendas praebebam. Enumerat poftea , quas ohm
aves frequentiffimas viderat Germania , fuoque tempore lircpim ootnb.r.xia-
rum aut plane cjeaas, aut rariffimas videbat. Notabiie habeo, rali-
cos homines de vila illa merularum multitudine mecura locutos id idem
fenfilTe, quod non nili ante annum coemuts docuit Eongolius.^ Fuit
ille natalibus Ultrajeftiniis , feque ad docendam litews Latinas Coiomam
Agrippina: receperat paulo ance annmn fecah decimi quinti quadraga-
j fimum. Ubi & libellum de avibus fcripfit , & paulo pofi mortuus elh
Librum voro , mortuus anno vitm trigefimo fexco, imperfeaura.cura
reliquilTen , edidit Gulidm^is Ttirnerus anno finculi XLI\- . primus e
igitur Gisbemis Longolius, qui poft Albermra Magnum de avibus a
veterum fcripfiftenipore, vel hoc uno titulo memoria dignus. Icfetin us
pra;terea, lit aves ex locis, ubi deferipts funt, cogno>ca«tur.
lum video a Gefuero, ab Aldrovando, St ab ornitholog^
\
r
\
288
GER. NICOLAI HEERKEN3
Sed librum ejus a nemine nifi a Gefiiero leftuin fuifTe exiftimo. inde
in verfibus obfervationem ejus notabilem non agnitam fuifle queror.
(29) Ferfu 259; Nihil magis impediit cognitionem avium , quam
quod alias pro aliis effe locis, a fcriptoribus earum non obfervatum fit.
Deinde & pro neceffitatibus alias elTe confuetudines , aut aliam potius
earum naturam, pbferves neceffe eft. Frigora fatis dura ferunt merula:,
fed duriffima non ferunt.' Habaic igitur in locis minus feptentrionali-
bus aliquid propitite iftius naturte , qute eas in maximd feptentrionalibus
confervat. Quod nifi iis datum effet , innumerte perirent in locis , quae
biemes modo lenes , modo 'afperiores ferunt. Vife funt per hiemes
fatis duras meruls, fed per duriffimas a nullis hic vifa: funt. Ubi ergo
fint merula: , ubi pica: , ubi fringuilla: , ubi pafferes etiam , nifi in late,
bris ? ubi alia: , qua: per grave aliquot dierum , ali® per longius &
bimeftre frigus ccelo abfunt ? funt , ut dixi , hiemes , qu» merulam
noftro cceIo non abegere. Sed pler®que merulam , & compluriraas
aves ccelo abigunt, eoque tempore, quo eas peregre ire nec liceat,
nec obfervatum fit.
(30) . 265. Aliqui qui psf omnem annum in villis fiiis manenr,
merulas conjuges ‘tam ex longo earum confpeflu pernovere, ut certos
fe dicant eCTe , eafdein extremo hiemis & primo veris die revifas effe.
Alii parentibus in nido captis filum aureum tenuiflimum calcibus an-
nexuere , & eafdem tertio poft anno in filva fua nidificantes reviderunc.
Pullis complurimis cum pares annuli ad calces nexi fuere, alius ex
calcibus merulam per biennium in fua filva nidificantem vidit , cui ipfe
filum non dederat.
(31) 2 “ 5 - Quamdiu merui® & turdi vermibus, tincis, & in-
fedlis vefci polTunt, baccis arborum & arbuftorura pro cibo fecundo
MERULA.
289
& tanquara pro bellariis utuntur. Cum vero hiems folura claufit, fu-
perfunc multa infefta, quse frigore gaudent, & qu$ iis m cibum ve-
niunt. ErucsE , qua: vernantia arborum folia depafcuutur , in terram
decidunt , terpsque progeniem commendant. Eaque progenies primo
hiemis frigore in truncos arborum reverti obfervatur , tantaque truncos
perrepit multitudine, lU trunci fevo aut liquida pice impifti agmina in-
fedtorum contineant viventium. In arbores enim eo redeunt tempore ,
ut gemmas fubeant , inque iis per hiemem morentur. Recenti hoc
cognitum obfervatione. Unde videre eft , quanta avibus vermivoris ,
& quam incognita fuperfint vermium pabula. Sorborum baccas , fepe
in .nudis pridem ramufculis , ad multam hiemem vides. Oxyacantha
vero, in noftris terris complurima, baccas fuas non nifi novis amittit
induenda foliis. Eaque arbore non modo merulie per hiemem gaudent ,
fed in ea nidificantes vife funt ; vide Nozemannum.
(32) Ferfu 283. Merulas duas in Veilphalicte arboris trunco latentes
& fopitas i fe repertas fuiiTe , dixit mihi homo rufticus , ex advenis
unuS; omui vere agminatim ad nos laborandi caufa properantibus. Ar-
borem dicebat a fe excifam , & in iila magna excifara filva ftiilTe ,
qua: , Meppena oppido haud procul , ad Amifiuin pofitu , tamque vetus
eft, quam ipfum forte oppidum Meppena.
C33) 3 H- Sturnos in ea lignea compage, in verfibus meis
defcripta , femifomnes ipfe vidi , avolantes non vidi. Veneram enim , ^
licet proxime habitans , non nifi poftquam res rumorem fecerat. Se-
dentes vero , qus avolarant , in proxima: domus faftigio vidi. Nec
dubitare ob innuineros teftcs, nec anni ob tempus potui, quin avp-
lafient ex tabulato , quod & alios ftnrnos femivivos in fuo cavo often-
dcbat. Avolalfe , & eos deinde aliquot dies pofi: camitalTe , ab ipfis
doraefiicis meis tefiibus intellexi. Mira autem de fturnis res non erat,
T nifi
f
V
290 GER. NICOLAI MEERKENS
nifi quod ante a noftratibus obrervat® non eflet. In ftramineis enim
Hollandonim Borealium tediis , quptannis , latentes flurnos per hie-
mem inveniri fcribic Hotunus , fcripfitque Jonftolnis pariter eos latere
in SileGa.
C34) 320- Ad Merulas in Gothia, & omni feptentrione fre-
quemilTiinas qui rerpicit, & merulas aves neget latenceS, omnem mihi
videtur abdicare rationem. Fert frigus fatis durum merula j non igitur
modico autumnorum frigore externata, fugam, ut neque noftris ex ter-
ris, capeflit. Sed Gothica, acriore & fubitaneo frigore urgente, quan-
tum maris & terrte tardivola pervolet , antequam terram pertingat hiber-
jj«culis fuis aptam? cumque, nullam faciat ut moram, necelGtas pro-
perandi jubeat, ubi, & unde viaticum, cibus fcilicet neceflarius? Re-
vertatur deinde in Sueciam , & revertatur invifa 1 revertatur nidorum
tempore, & tam fera revertatur, ut, ubi avis frequentiffiraa eft , iini-
para Gc ! aftum ago , & verfuum meorum claritati diffiderem, plura
adjiciens.
Cssh yirfu 33 ( 5 . Merulte peregrinaces; & vere novo' ad feprentrio-
nera reditura: , eo tempore , quo iter inciperet , ut alim tepidis in locis
inanfur® , V^^enerem & partus deGderia femire inciperent. Eoque vehe-
mente fenfii prteditas quatuor & forte quinque feptimanarum iter iiiGi-
tuere velle aut pofTe quis credat , vel qui greges per tot intermedias
terras invifos ire crediderit? Naturte imperia alteris naturte imperiis ce-
dere, fcribit mihi, datis propterea literis, Nozemannus. Quam do-
leo optimum & fapientiffiraum virum tam a retilo fenfu difcedere ! Na-
tura: imperia nunquam pugnant. Hominibus verum oGendere, omitten-
dum oG , li merulas tot adduais in poemate meo rationibus , in longin-
quum peregrinaces non oftendero. Auferes primo tepido poG hiemes
die, per ccelum remeare videmus, an in ultimam tamen Gothiam rever-
tau-
/
MERULA.
£91
t?.i3tur nonnulli , ?alde dubito. Nonnulli- eo tempore, nidos vi
choent, Iment, & iA noflris Bamvisque lacubus morantur, ^eemqi
& aliis complurimos facere in locis , antequam ad patriam usque perven-
iant ^crodmile eft. Supervacaneos , me judice, expulerit leptentrio , non
ut repofcat , fedut exui es aliis terris nutriendos, aliisque terris uti.es au
neceflarios committat. Quid vero ad anfercs Mentite ? Tardivola ^ ^
remeare nusquam vifas, fedinati partus avidiffimas merulas, partus p
& fecundi partus tempore in Arftum remittere , inconfideraniia eft ,
major, quam qum refutari mereatur-
C36) rerfa 363. Unfingis , amnis prarcipuus provincitB Groningame,
a Tacito , quod magno fibi ducit honori , commemoratus (Annalium
primo cap. LXX) licut agri Groningani a multis retro foculis partem
tertiam nomine fuo induit, tam de fuo delignet nomine omnem. exi-
guam provinciam, quam Tiberis omne Latium terram T.bridem, ter-
ramque dixit Sebethidem Agrum Neapolitanum Sebethus , nudatenus
Uiifingi comparandus. Eft quidem Unfingis non tam longi curfus quam
Tiberis. Sed cum urbs Groninga ab Oceano a^quo didet intervallo , ac
ob OIl(i.s Roma, magis intra urbem, quam circumluit interius, navigef
eft, quam intra fuam celeberrimam Romam Tiberis nofirofaltem tem-
pore. Originem ducit ad quindecim fupra Groningani millia m agro
Drentino, laCumque peraeans Larium, a tijbus ita diaum vicis, quos
Romani ad lacum pofitos Tres Lares dixere, deinde, lUi jam in lacu,
naviger agrum urbis, urbemque fubiens, portmnque urbi fatis magms
navibus acceffum pratens , Oceano illabitur ad vigmti ab urbe pas.
fuura millia. ^
(37) 367. Multte aves, uti jam fuperius dixi, tempore vens
capta; caveas ferunt , qua; per autumnum caveis immiifo protinus ni ^
riuntur, non alium, credo, verifimilem ob caufam, quam quod lauudi
T a
-i
GKR. NICOLAI HEERKENS
291
dillderimn aut iiectffitatem non ferant. Latent diutius Hyperboresa^
quam quse apud noftrates' latent. Quid avibus eveniret igitur fubitaneo
curfu ex ukiina Ardo, ad nos & ulterius verftis auflrtim delatis? Na-
tura igitur, fi quas fupervacaneas aves ex Ardo vcrfus auftrum dimittit,
pedctentim, & per plures annos eas propellit , "prirnaque hieme eas
non nili in vicinia detineat patriaj , ut, quas profugas jubet elfe, fa-*
picniiffima matrum confervet.
(38) Vcrfu 389. Germani Torquatam dicunt Berg Amfel , id ell
montanam, ■& Rots Au:fcl , id ell rupeam. Locisque fcopulofis &
niontanis hanc merulam gaudere omnes fatentur, in hoc fcriptores una-
nimi. Apud populos taVien plerosque denominatam a torque video.
Nofiraies enim & Angli, & Germanorum complurimi \ar<z RingMerel ,
Ring Oiizel, & Ring Amfel , id eft merulam auiiularem dixere. Galli,
quos ut lingua fua maxime gentibus influentes , ante alios indicare de-
btieram , hanc pariter a torque fiio denominarunt , IMerk a Collier.
Veteri tamen lingum fute voctibulo fubfiituit novum illufiriflimus Guenal-
dus , id<iue popularibus fuis non ut aptius commendat , fed allumcii-
dum quodammodo imperat. Sed cum vocabulum ejus a re oculis pa-
rum fubjeda , vulgoque homiiniin incognita petitum Iit , vereor' non
adoptandum fore. Vocat enim hanc merplam a pectorali ferreo , quod
lorica: ftiper induerunt milites medii tcvi: quodque miiites non album,
uti merula: , geflTerunt , fi jam iftud peftorale ferreum omnibus ante oculos
effet. Deinde BJerle a plaftrou blanc , vocabulum tam longum , ut
non nili ab admodum otiofis fit pronuntiabile.
(3p) Verfu 403, Petrus Belonius Gallus (qui , cum mediis fteculi
XVI annis Gra:dam, Afiam minorem, & /Egyptum peregrinator at-
tentifliraus vidilict, in patriam redux luculentum opus de avibus omni-
. genis Parifiis iii lucem dedit anno 1555) Totquatas merulas non nifi in
Mo-
\
MERULA.
293
Morietin» faltubus fcribit invenifi. Inter omtiss confiat, PsToriennam
Subaudiiv: partem efle perexiguam , Alpibus citra Cinifium montem in
tcrcluauu. Merulis nigris & torquatis quod abundet non tantum Mo-
rienna, ied omnis Siibaudia , ipfe pertranfiens Alpes vidi, non modo
magno eas numero menfe Novembri in nivibns ludentes confpicaiUS ,
fed ex iis etiam in omni diverforio pranfus & cocnatus. Idque finui
Beionii fidem commendat, imminuit GSfnerus , eodem anno , quo de
Avibus Belonius, & fuum omnibus notum opus edens: in eoque tefia-
tus merulas Torquatas fub Alpibus , qui Germaniam fpcaaut , iu vici-
nia fcilicet Tiguri inveniri. Earumdemque avium , ut fibi propinqua-
rum , non modo mentionem , fed & deferiptionem fecit paulo poft
Gefnerura feribens Aldrovandus. Credas igitur Belonium lorquatas
ex fua tantum .& amicorum adjeaa cognitione defcripfifle. Sed quare
Merula: Torquata:, uti in verfibus dixi, fub fmein pnons fa:cuh aiicii-
pibus noftris non modo incognita’ , fed & ineunte a:tate mea perrara:
in filvis noftris advena’ fuerunt? In verfibus dixi, complurimas nunc
advenire & longe ocius quam pridem. Et cur eas credam ex longin
quo approperare? funs omnes barbatulas vidit Gdfnerus. Ego qui tot
torquatas vidi & cepi , barbatulam ne femel quidem vidi , & nullus
nodratiuai pariter barbatulam vidit.
(40) Ver fu ^40. Dixi ia verfibus Torquatam ad nos venientem mon-
tibus & prmfertim Hercin»s innatam videri. Uti ex variis ejus moribus
non nimium feris & hominum fugitantibus id collegeram, (ic M^ula
mea jam deferipta maxime id idem videor doctus fuiffe. Per primos
meniis Oftobris dies vefperiinis horis ex villa mea ambulatum iens ,
cafuiam fatis folitariam pertranfiens , ad fuiiis oftiolnm flantem vidi,
tamque ex propinquo , ut bacillo manibus gefto avem contigifiem. Hx’-
fuans ad confpeftum, averaque ante pedes pafcentem confiderrms, me-
que , ut videbatur, fubinde relpcflantem , credebam merulam captam ,,
2Cj4
G ER. NICOLAI HEERKENS
N
laqueis Isfirni , aut ex caveis tlilapfam fuilTe, indeque dirpofui me,
avem ut manibus' prehenderem : fed vix incurvato pedore , avolan-
tem & celerrimo voiatu vidi in haud procul politas lilviilas fe corri-
pientem. Adjeci igitur hoc verfibus , non dubimus, avis inde cognj-
tior quin videatur.
(41) 4,4S.^Torquatnm inilar Meruire nigrar canentem deferibit
Salernus , .Eledicus Aureliancnfis , noflid lieciili ornithologus. Idque,
uti credendum ex teflimonio linis boni feriptoris , ex verifimiliuuie mihi
pcrfnaffillcm. Omnia cum nigra merula habet communia’. Aves deinde
vermivoras omnes vocales valde, li non muiicas rcpcricris.
^42) Ferfa 485. Sicut unicuique apparet fatis, me non ferio exige-
re , m palatum de avium cognatione ex guflu carnium, judicet. Sie
eam tamen paritatem profiteri aufim tanti & pluris forte valere, quam
qute cognatio 'cx pari pennarum numero in cauda aut in alis obfervato
fequeretnr. Ex Liiinari argumentis eveniat, ut aves muta: cum cano-
ris , pacatifliina: cum rapacibus , munda: cum immundis foetentur. Et
C inde granivoras tantum cum verraivoris neceffario conjungeres , eu-
taxiam fcieniia; naturalis olTenderes liitis. Dicat aliquis agreflibus fed
l'ani judicii arbitris, accipitres & columbas, bubones & lufcinias, cor-
nices & mergos cognatas valde aut ejusdem generis volucres videri ;
idque videri , quia Iraturaiium rerum fcientia jam multo msgis cxaiufla
efi, quam prius iniquam fuit : Auclores fdemire non auxill'e (ibi ratio-
nem, alfliirdi & delirantes videbuntur, vel fi plaufum eos ab homini-
bus vere dodis raeruilTe dixeris. Aves , quas nominavi , .apud Lin-
iianim torte unius generis non funt. Sed unius generis animalia apud
ipfum funt homo fiinia , & vefpertilio. Qui fimjara non modo, fed
vefpertilionera alatum rum homine, ut agnatos, conjungat, quas non
jile cognatas faciat volucres ? invideautne agrefies arbitri novam illam
Lin-
I
i
\
V
M E R U L A. 295
Linnajo & ejus difcipulis cognationem ? opini^s eatenus paradoxa:
numquid omnem dociis hominibus fidem & reverentiam detrahunt?
uvimquid avertant adolefcentes a ftijdiis iano natos cum judicio ? num-
quid Linna:i & ejus difcipulorum fcholam fubiturus , abtiicet fe primum
judieio ? Sed fi in eam fcholam admittendis judicio non opus eft , opus
efl. memoria. Dodlus Plinii &. Ariftotelis nomina , nova a Linnajo
fubftituta videbit omnibus non modo volucribus, fed & quadrupedibus
& ipfis herbis. Memoriam , credo , difcipulis acuere voluerit ed nova
Linnmus mentis fatigatione. Obruit & felicilTimam eatenus memoriam
obruit , ut hominis barbari vocabula ex ejus fchola abegerint aliquos qui
fubmilfo fama; ipfius judicio fcholam intraverant. Dixi hominem bar-
barum , non quia Gotinis efl , & ex ea lumen futim protendit terra ,
unde oliin Gra;cis & Latinis fcientiis tenebra; funt indudliv. Revereor,
ut cultiflimos & eruditiffimos viros , ejus populares. Barbarum dixi,
quia fine auribus natum tot barbara docent data rebus vocabula. Ea:
nova; & dilTonamillima; voces foro ufu ut invalefcercnt , qi|i fpe-
rare potuerit , non viderem , nifi ab. aliquibus adoptatas viderem. Sed
defipere qui docet, fiicilius difcipulos invenit, q,uara quiefurire, &
qui efurire docuit , difcipulos invenit. De Immani generis judicio non
defpetandum eft. Et uti di;ti in Gavia mea, de eo etiam agens:
Ventura peritior a;tas
Surgot, & huic operi parta;qiie per irrita firma;
Confiituet pretium. Veterum mihi niore' fequenti
iVatiiram, nec res ex tegmine, fortiiitisqtie-, .
Spectanti , ad dignas animo fuccedere fjjes elt
Notitias ; tabiilaque in parva ollendere magnas
Si nequeo, fluitas fugiam dare, garrula quasque
Prodat anus, pennasqne coquo detraxerat alis.
T ' (45)
I
396 ,GER. NICOLAI HEERKENS
(43) 502. Fivcla agri Groningani amniculus, ut verbis Men-
fonis Aliiagii clariflimi popularis noflri Utar , tertiam agri partem , ficut
& naviger Unfingis, a raukis retro iEBCiilis denominavit, eam fcilicet
partem, qua; ab urbe ad orientem & verfiis Amirii^orrium finiftrum ver-
git. Ifque ager quia ex fertilidtmis eft provincia;, in eo filvis parcitur,
vel & circum villas patriciorum.
(44) r'erfu 50?!. Efl inter omithoiogos , qui ex nigra merula non
modo torquatam Ted & Arcadem Ariilotelis memiam natura; -aberrantis
liifii profeftam exiftimat. Tam levis htec eft judicii aberratio in orni-
ihologo, ut propterea ipfum nominare, cenfuram videretur prodigere.
Quivero Gallus homo, Latind feribens, turdorum genus turdimim vo-
cat , quique a vifeivoro turdo non modo omnes turdos , fedi & merulas
profeflas docet, qnique nigram merulam decimi generis turdum, tor-
quatam dicit duodecimi , turdosque deinde varios ad fexagiuta fex di-
numerat, ut prodigiofus turdorum cognitor, ne dicam generum contur-
bator, oftendi mereretur, fed non libenter accufitor viderer, & Gallo
homini, qui tanti exteros facit, iit latine feribere hoc ftecnlo dignatus
fic, verecundiam debeo. Turdinum qsiidem genus apud ipfura videns,
primo intuitu non agnofeebam. Aves Titrdines mihi incognitas , & ob
tam innumera carqrn genera exoticas ducebam valde. Sed mox gramma-
tici errorem videns, barbariem vocis exculavi, comminTam ab Acade-
mico viro JDalemberti focio. Is enim tanti- judicii vir Dalerobertus!
permifit fcietuiamm enudeatoribus folis Latine feribere, fed quoquo mo-
do feribere : uc quis fcilicet terfe fcriptnrus operam perdat. Operam ve-
ro perdet feriptor- , qui vix, & ita difficulter intelligicur, ut propter-
ea reiiciacur. Et fi ob res maximi momenti , quas doceret , non
rejiceretur , barbara & inculta verba pofteris feriptorem facere , in-
verecundum videtur. Potuit igitur Daiembertus , nonnallam Latine
feripturis diligentiam permittere , pra;cipue Gallis , quibus id culte
prat-
merula.
*9r
{Jrseftare perfacile videtur, ex tot cultis & ad gentis gloriam facienti-
bus fcriptis.
C45) yei-fu 530. Hieronymus Cardanus , medicus Infuber, & inter
fuiiimos ffficuli XVI phyfiologus, anferem cum ad duceutefimum au-
dierat annum perveniffe, contemplerat famam ut nugivendulam. Sed
cura advenam ferum fibi olTerri elixum in menfa julfilTet, & non man-
ducabilem inveniHet , coquo dedit recoquendum , alteraque die non
magis manducabilem deprehendens , mutavit fent^miara , quam de anfe»
runi vita in aliquo jam edito opere prodierat. Sapuit Cardanus , &
ejus fapiens fuper anferis longajvitate judicium referens Aldrovandiis
non fatis aifiimare videtur. aEflimet vero unusquisque , neccfle eft.
Aves enim , quas , ut cibum , teneris fibris deprehenderas , vix man-
ducabiles & cartilagineas qui inveneris, tuto inter longa;viores nume-
res. Nullis ornithologorum hoc pro regula eft, regula vero & fatis
docens efle poted, praecipue alia.* id idem notre cum fignificarint. ^
C4O Verfu 540. Avibus pulveratricibus ficut muito fabulo oriiitho-
trophai inlpergeudum efl: foluni , fic balneatricibus immittendus eft ca-
vete canaliculus , lacuncula; prseftans lymphas , quibus identidem vel &
hieme fe immergunt merulte , & pica; , ut fiepius vidi. Prx*fcripfit id
idem merulas alentibus Varro, idque fi quis omiferit, breve intra tem-
pus verminant plums, & cutis. ' Cavea deinde patens, alta ad duos
pedes & femiOem merula*, & ad duos pedes lata fit, necefle eft. Quse-
quo in aviariis majoribus junguntur merula; difpari fexu, longius obfer-
vaiitur vivere , quam qux cavea fiugula; feparantur.
Ferfu 544. Francifeura primum Galli® regem merulam judi-
cafte lufcinias caiitu vicifle , invenitur apud Belonium & apud aiios
aviam feriptores. Apud Romanos quanto ob cantum in pretio eftent
me-
298 GER. NICOLAI HEERKENS MERULA, j
\
ineul®, teftatur poft Varronem Plinius major , nec fecius Plinius Minor;
cujus fcilicet tempore erat Rom® confularis vir, nomine Regulus , ob
eloquentiam a Martiali laudatus , qui, cum unicum extinftum luge-
ret filium, quidquid pretiofum filio in delitiis fuerat, rogo eius juffit
immitti , merulas vero circa rogum occidi , ne filii delitias pofl: latos
dare cantus audiret. Sed cum omnia , qua Romanis deliiia fuerant , in-
fecuta pofl: barbaries aut abrogaret aut oblivifceretur , fingulare eft me-
rulas cantus gratia alere, non delitum fuifle. Quod barbarorum judi-
cium aves cantatrices non minus videtur commen<ijire , quam quod de
earum cantu eruditiores auricula teftacum reliquere.
FINIS.
I
V
ERRORES TYPORUM.
Pagina 20 linea 2 proh, lege polo
42 9 pariut , — — 1. pariunt
44 4 Salengrim , 1. Salernus.
66 7 /ierea, 1. - — Aeria
73 20 en I. in jEgypthum'
74 : *4 jtirationibus , 1. — itineribus
74 — 20 mirum eam ^ tamen fcriptoribus
Eam vides jam fcribentibus
76 2 quj) 1. quid
76 15 vedere — ^^1. videre. '
. 82 14 evaguant* 1. e vaganti
96 3 His 1. Mas
167 29 invideant dijjidia ' 1. invidia diflideant.
223 20 minoT ; caudata 1. minor caudata
223 21 quamquam 1. quam
238 4 eas 1, eos
278 8 parte I. — — parte.
274 I Quintilium -1. Quintilius Dux
, 285 20 Sunt fed 1. funt. Sed
s86 13 profugiunt 1. profugiunt.—
2vO 22 Decimi quinti 1. 'Decimi fexti ^
/
\
1
37!
• y
I
f
V
\.
\
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11