Full text of "Conradi Gesneri De rerum fossilium, lapidum et gemmarum maximè, figuris & similitudinibus liber : non solùm medicis, sed omnibus rerum naturae ac philologiae studiosis, vtilis & iucundus futurus"

See other formats

Smithsonian 

Institution 

Libraries 


Gift  of 


DR.  FREDERICK  M.  BAYER 


CONJl^DT  GESNEni 

DE  RERVM 


FOSSILIVM?  LA^ 

PIDVM  ET  GEMMARVM 

maximejfiguris&fimilitudimbusLi- 
ber;nonfolumMedicis>fed  omnibus 
‘ rerum  Naturs  ac  Philologia 
ftudiofisjvdlis  &iucun- 
dusfuturus. 


Ctsni  Gratia  &PruiiIegio  S.CjeRMalt^ 
ftatis  ad  annos  VII. 


QE 


OBILI  VIRO 


D.  ANDREAE  SCHADCO- 
uio 3 Salinarum  Cracouienfium  No- 
tario 5 patris  decori  3 Conradus 
Gefnerus  Hcluetius 
S.  D. 


tA'  R ,AE  fmguldres  tu£ 
"virtuTesyDir  fmbilijiime 
tYone  ohjerudnde ymuxime 
ro  pietatis  Jyncerioris  feruens 
3 dofirina  inter  tui  ordJnts  'viros 


excellens, Dt  iampridem  te  fij^iciendum  eo- 
iendumq;  mlhideli&er€n7,jdci[eifiduxerunt, 
Pojlcjuam  'vero  te  (^uoq^  amore  acheneuolen-^ 
tia  me  dignari  hominem  tihide  facie  ignotu^ 
iucuhrationihm forte  7neis  cjualibujcunqi  de-^ 
leddatum^ex \Antonij  Snehergeri(ciuis  ac  dU 
fcipuli  cjuondam  mei  charifimi^  nunc  in  cla^ 
rif  ima  Regni  'viflriyrbe  Cracouia  doBifi^ 
rni  celeberrimif  m edici f literis  intellexi:^ 
beneficentia  infuper  tu& fructum  ali  que  per~> 
cepi : quo  pafto  animum  ohferuantifiimum  fi 
mul  amantifiimumqj  tui^  non  ingratum  tibi 


i 

K 


EPISTOLA 

meum  declararem  (j^uod facereyvt par  erat^ 
cupiebam^  duhitaui  aliquandiu.  Nunc^erh 
tande  edituro  mihi  hunc  de  lapidihm  ac^em 
mis  libellum ydum pro  more  patronum  eiqu& 
rojtu  omnium primm  in  mentem  mihi  ueni^ 
Jit ) tum pr£di£l(t6  ob  caufu : tum  quod  inter 
alias  i)ir tute s^quibm patriam  ornas^fumma 
^it&  modejlia  ^ benigna  erga  omnes  pro^ 
hos  ac  literarumjiudiofis  pr&Jertim^  huma- 
nitas perpetuo  in  te  elucejcunt.  Iis  -vero  mihi 
quoq-y  ad  hanc  luCubratiotiem  opUs  eli^  ytpo- 
te  rudiorem  ^ imperfefhorem  quam  cupie^ 
ham  multo.  Perficiendi  autem  ocium  non  in 
prsijentia filum  deerat.fidneq-y  intra  Dnum 
alterumf  annum, fluit  a modo fltperfiitj  inte 
grum  mihi  id  futuru  uidebam.  Itaque  malui 
tibi  optimo  ^ humanifiimo  patrono , quod 
hoc  tempore  poteram  proflare,  quam  differ- 
re diutiws.  Quantum  ad  libri  ordinem  molui 
alphabeticum  fiqui , utpote  nimis  uulgatum  ^ 
^triuialemineque  adfuas  claffes  fecundum 
fubflantidi  cuiufqy  rationem  fin^ula  referre, 
hoc  enim  in fecundo  libro  (in  quo  lapidum  ac 
metallorum  omne  genus  uim  naturam  f 

philo-- 


VEDTC^TOnT^, 

philologiam  qticque  copi  Je  explicabo) fi  quS- 
do  illum  huic  adijcere^aut  JeorJim  ddere  dahi 
tur^ohjeruare flatui,  Hocifcrb in  libro flqut 
rerum fofliliumfloc  eft^metallorum  lapi-- 

dum  in  primis,  figuras  exhibet)  fimilitudinu 
^ imaginum 3 quas  ipfa  genitrix  Natura  in 
rebus  tam  'varijs  'veluti  pingendo  expreflit^ 
confideratione  obleclatmj  ipjos  etiam  Natu-- 
gradus  ac  ordines 3 flqui  Dolui:  hoc  efl^  a 
Jlmplicibus  dJmenflonum  ac  figurarum  pr i n^ 
apijSjg^  lineamentis primts  Opus aujficari: 
indei^ero  ad  ipfli  corpora  fmplicia  primum^ 
ut  coelum  ac  elementa^ab  hijce  rurjus  ad co- 
pofita  ex  eis , Meteora  3.  Plantas , ^nimalid 
tranfire:g^  infingulisquA  ab  eis  de  nomi  nan- 
tur .^aut  aliquam  eorum fimilkudine  habent^ 
f flilia  enumerare : atque  d coelo  ^ coelefli- 
bus paulatim  ad  terram'^  qu£  in  ipfa  alun- 
tur uiuuntf  aut  yigent  corpora  defcendere: 
id  quod phyficcrmti  eftidum  ratione  ^ fenfk 
interiore  omni firutantur  Naturam:  Xheolo 
gorum  ueroflmo piorum  hominum  qucrum- 
wsfntelligentia  melior ^quam  mentem 
ritum  appellamus  ^ ne  in  hcc  deflenfu  animd 


EPISTOLA 

imtyt^YGtur  nimmm^meliore  ^ alti  ore  ^uam 
Natura  eft^princi^io  reli^lo^effiaL  Itaq^  'vi 
ce  -verja  ah  hoc  y eluti  infimo  mundi  centro 
ajcendit^nosf  ipfos^yt  cs^teras  res  naturalem 
omneSy'veluti  rejolues  cogit  ad.o  in  paries fim-^ 
pliciores^ad fifnpiicifima  yfj-^ pergityjed ad-^ 
huc  corpora^imo  ynim  corporis  y quod^Mun-- 
dum  appellamiiSjmemhraiex  quorum  ingore 
harmonia^motU:>ordinej  ^ pulchritudincyO^ 
mnihm  admirandis  ^ in  fup genere  optimis 
maximis  fynonpojp  tantum  hoc  cor pm  fme 
mente  meliore  Ct‘ perfedliore  j quam  qu&  no- 
Jiro  corpori  ineji  yfiam  yitam  yiuercy  regiy, 
mouerijConfiruari  ^ durare^  facile  cogitat: 
inq;  hoc  ipfe  fmmo principio  optimo  maxi’^ 
rnof  acquiefcity  gp*  relidtis  inferioribus  Na-- 
tur&gradihuSyCumfummo  hoc  bono  conim-. 
gi perpetubyineffabili  dcfderio  auet : fedinfr 
mitatis  fu&  ac  indignitatis  fihi  conjcia  quod 
amat  cupit  :>eo  fe  potiri pojf  non  jj)eratfo, 

retf  in  hac  delperatione  repulfi  plane 
yel  ipfs  belluis  infislicicr  g^miferior  longh 
nifi  y-Gcem  ^ yerburn  yocantis  nos  ad  fe  Fi 
lij  Deiy  (is  ipfi  enim  Dei  yerburn  tJT)  audiret: 
0^  confilantk  Spiritus fand\i  yim-  incredihs 


V amore  fkmmt  boni  exardejcens  fentmti 
Hoc  ipfo  aut  e -yeluti  igncDtuentis fidei^<^U£t_ 
T>eo  ^ 'veritati  credit propter  gratia  ^ mi 
fericordiam  eimin  filio  mirifice  declarata^ 
ab  omni  indignitate  Jua  expiata  tuflratafip 
in  'viui  ^ Der  i Dei  conJpe6lum  ^ Dt  eo  dUer-^ 
tmmf ruatur iDenir e lam  audet : dM  Gemas, 
illas  fiiperctslejies^  qu£  mn  terrenas  modo  no 
Jlras  fidip fas  etiam  cxlifieUas^  ^ Solis  Lu-- 
n£(j;  iubar  ^puritate  3 luce  efs*  pulchritudine 
longe  excediityperpetua  ^ ineffabili  dulcedi 
ne  cdteplatur.Talibmenim  fmaragdu^chry’^ 
filithisfierj^Uisyhyacinthis^alfiqyhuiufinodt^ 
port&3  moenia 3 fundamenta  eotafi  Jl/uflur a 
&ternSiiUimyffmtua!as  cceleJUs  Hierufk^ 
lem  conflat:  in  cuius  meditatione  ^fpe^om^ 
nis  nofira  felicim  Dt  hic  incipit:  ita  perfide^, 
tur  breuiper  illum  optimum imaximufnefff 
bilem  reru  omnium  opifice 3mot or em y paren^ 
tem:qui  idcirco  ardentifiimum  hocdefiderm 
fui  animis  noflrls  inferuity  Dt  amare  ipfurm 
non  definentes  immortalem  aliquando  huim, 
amoris  ttpr* de fiderij  f rufium  caperemus,  ^ed 
longttjs  mihi  abripior  ^ nimio  coelejlium 

^4  4 


l STOL^ 

Gemnfdmm fulgore  cdptm  unimm  teyvenm 
propemodum  ohlmijiitur.  ^Ad  eas  igitur 
injii tutum  d nobis  eurUm  qudkmcunp^piBu-^ 
ram.  redeo..  Piclura  certe  ars  homini  pro- 
pridrg^  liheruli^^ddmirdtionefmul  ohbr- 
elatione  plerunqjj^ecldntes  afficere /olet : A 
natura  'vero  rebus  impreffa- imagines  acfgu 
rdtj  ceu  rener  a cpu&dam  hieroglyphk^  tiotdd^ 
aerius  quidem  quam  iUdi  Aeg^ptioru  facrifi 
cis  celebratdt^  malefatis  etiam  aliquid pr&Je 
ferunt ipr^fertim  qu&nofortuitst  fuerint ^fid 
plane  naturales  ^ (ut  ita  dicam')  jfecifest, 
degeneri  alicui femper  ceu  propria,  bih&rere 
^idetur,Dt  in  Stirpium  genere  ac  Fof  ilium., 
3Sfam  de  alio  illo  terribilium  gy*  raro  contin- 
gentium imao-inu  genere,  qua  nel  in  aere  fuh 
iimi^  iiei  monfirofs partubus , alijsue  ofentk 
conthgUntynmic  mihlfermo  non  e ft,  Prgo 
admirationis  huius  caufa,  (gp  Dt  ad  cognitio- 
nem rerum  quarundam , qua  Derbis  dejerihi 
non  ita  clare pojfunt.^  facilius  perueniant  ha- 
rum rerum  fludioffguras  quotquot  fere  hoc 
tempore  habere  potui , adijeere  'vifum  eft. 

Accipe  igitur jclarif  ime  Schadcoul^  hoc 

quic!^ 


qutcquid  honi  conjule:  donec fovfkn  ali 

quando  ahjoluta  Stirpium  hifloria^  in  quam 
nunc  totus  incumbo  3 idem  hoc  argumentum- 
altero  libro  ^ quem  polliceor ^addito^Ji diuina 
fauerint^amplius  excoloin : In  quo  de  Sale  f- 
tiamjpluribm  agam  : quod  tibi  eo  iucundius 
futurum J^ero: quoniam  Cracouienfium  Sali- 
narum^per  omnem  Europam  celeberrimam^ 
Jerenifimm  Rex  3'vt  eximi&  Dirtutes  tudty 
probitas  ^ fdes  in  primis  merebantur  ^No^ 
rarium  te  confiituit.  Vale 3 i)ir  amplifime^ 
bonorum  doblorum  f omnium y apiorum  in 
primisypatrone  optime » 'viue  qudmfoelj- 
cifime diutifimeq-yincolumis  Eccleji^  Chri- 
fliytotiq-patri<&y  ^ amicisy  ac  tuis  omnibus^ 

. Tiburi  Heluetiorumy  M.  D,  L ^V» 
quinto  Kai^ugufli. 


> 


CONRADI  GES=* 

NERI  IN  L I B RV  M DE 

Ldptdum^  Gemmarum  ac  Metallorum 
rk^Pr&fatio : qu<^  ordinis  ratione  red-^ 
dit,  ^ Capitum  XV.  argumen- 
ta enumerata 

E Lapidibus  & Gemmis 
alij  aliter  fuos  ediderufiC 
libros:  mihi  huc  ordinetn 

____  fequivifumefl:jqucm  (vc 

fpero)Iettores  non  improbabunt,  ab 
ipfafere  natura  dedudum*  Primo  c- 
nira  loco  lapides  illos, in  quibus  E- 
neas  dun taxat  & p unda,  dc  ad  figura 
percindia  magis  quam  ad  corpus  c6 
iiderantur, enumero.  Secundo, eoa 
qui  vel  fimile  aliquid  corporibus  fim 
plicibus,  vt  coeleflibus  & elementis 
habent:vel  falcem  ab  eis  denominan- 
tur aut  cognominatur.  Tertio,  qui 
meteoris  aliqua  fimilitudine  compa- 
rantur. Quarto,  qui  rebus  terredri 
busmanimadSt  Quinto,  qui  rebus 

artifi^ 


:p  R^EFutrio, 

artificiofis  natura  fimiles  funt.  Se- 
xto,ijfdem  no  natura  quidemjfed  ar- 
tefimiles.  Septimo^herbis.  Oda- 
uo  j fruticibus»  Nono?  arboribus, 

Decimo, de  Corallio, tanqua  plan- 
ta marina  agitur.  Vndecimo,  de  a- 
lijs  quibufdam  marinis  aut  maritimis 
plancis lapideis, aut  ad  lapidum  natu- 
ram accedentibus.  XlI.Deijsqui 
animalibus  quadrupedibus  Cmilcs 
funt,fiue  figura  tantum,  fiuefubflan- 
tia& corpore  .-(Sequi  exeispromun- 
tur>vel  quomodocunq^  ab  eis  deno- 
minantur. X 1 1 1.  De  ijsquiabaui- 
bus  fumimtur  aut  nominantur.  De^ 
cimoquarto>ab  aquatilibus  animan- 
tibus. Decimoquinto,aferpenti- 
bus  &infe(3:is. 

De  his  autem  potifsimum  hoc  li- 
bro agere  volui, quod  eorumforte  o- 
mniu  figura  exprimi  ac  depingi  pof^ 
fint,-qu2  ad  rerum  cognitionem  adi- 
• pifcendam 'plurimum  iuuant.  Cogno 
fci autem  res  prius, quam  de  ip farina 


P Ku4'E  Foi  ri  o 
f «ra, viribus  ac  faculcatibus  fermonS 
inftituijoperieprecium  eft.  Pofui  auc 
£guras  non  omnium, fed  quotquot 
hoc  tcmporchaberepotui,plerafque 
exiliis  quos  domi  ipfe  feruo  lapidis 
bus  rede  Sc  graphice  depidos  .*  ali- 
quas vero  ab  amicis  miiraS:,Iohanne 
Kentmano  prsferciiTijnon  medico  fo 
Ium  doctrina  proflanti,  fcd  omnium 
naturalium  rerum  confultifsimo  o- 
ptimo<^viro;cui  maximam  huius co 
gnitionis  partem  accepta  refero.  Ab 
eo  enim  &res  i{ 

^ dcfcnptiones 
cepi : quod  vcvi 
tam  libere  fateor, quam  libenter, cum 
illum  & maximi facia,  6c  fummoin-^ 
ter  fummos  amicos  loco  habeam. 

^ » Scripfi  autem  primum  hunc  libru 
extemporanea  quadam  feftinationc, 
hifloriaj  flirpium  noflrs  iamdiidum 
inchoacx,hoc  tepusvelutiad  lufum 
&recrcationcmfuflfuratus,  vthomi- 
fies  harum  rerulludiofos  in  diuerfis 

rc- 


)ias  quampluriraas^ 
figuras^  mulus  ac- 
rum  ingenuudeceta 


TIO 

regionibus  ad  alia  quibus  adhuc  ca- 
tco  ex  illoru  qui  rede  pingi  poflunt, 
& memoria  digni  funr, genere  iapidu, 
mihi  communicada, excitare.  Quod 
fi  fecerint  viri  boni  natur(^<^ftudiofj4. 
acihfupcr  licubi  forte  emendandum 
aliquidinhoc  libro  videatur  admo-*' 
nuerintjVtaliasCHifloriaflirpiLi  priiis 
abfolutajDeo  iuuante)hunc  rurfus 
emendatiorem  audioremej  ^dam,& 
fecundum  etiam  librum  (in  quo  co« 
piose  de  lapidum, gemmarum, metal- 
lorum acfofsilium  omnium  nomen- 
claturis in  diuerfis linguis > Sc  viribus 
eorum  facultatibusqj, tum  medicis 
tum  reliquis , & vniuerfa  eorum  natu 
ra, agere  decreui,)huic  primo  vt  adda 
me  promouebunt.  Quantum  vero 
ad  dclincatas  figuras  attinet, cum  ego 
primus  lapides  pidos  volumine  ijs  di 
cato  exhibere  tentauerim , boni  con- 
fulent  ledlores  qualemcuncj  diligen- 
tiam hanc  noflram:  <5c  fi  forte  aliquas 
non  facile  dignofccnt^non  nobis,  fed 


P RU'E  TI6, 
rei  difficultaci  imputent,  perdifficik 
enimefl  lapides  aliquos  ita  pingedo 
reprisfentarevt  facile  fais  lineamen- 
tis fuaqi  figura  cognofcantur,pr^fer- 
tim  fine  coloribus  j cum  ne  aues  qui- 
dem & pifces  pleriqjfme  ijsfacdea- 
gnofeantur.  Quamobrem  Typogra- 
phum  h ortattis  fum.vt  in  eorum  gra-* 
tiam,qui  forte  defidelrarint,  exempla 
ribus  aliquot  colores  addendos  cuh 
ret.  Sunequ^perfe  pingi  no  queaCji 
fed  aliquo  addico, vt Magnes  maffa 
informis  adpidlo  acu  quem  adfetra-i 
hac,autfcobe ferri  qus  lima  appofita 
inteliigaturJrisverOjliad  pariete  arn 
cus  codeftis  ei  adpingatur : & vnio  in! 
fua  concha.Sedhuiufmodig  accide^ 
pi61uras,vcita dicam, nullas  ego  exhi| 
bui,pcer Magnete  fpeciminis gratiaJ 
Sunt  etia  quxfuo  colore,  queipfa  dq 
fc  reddur. pingi  & repfentari  queant| 
quoru  tabella  fub  fine  libri  ,interuaL| 
lis  aliquot, quorum  fuo  quode^  colcj 
re  rei  fofsilis  diuerl*  p:ngicur,aut  pifj 
gi  potcflj  diftindlamfabiecimus. 


ft 


Hilofophus  quarta  Qua- 
^ libatis  fpeciera  facit  figu« 

H & fua  cuiufqj  rei  for- 


in  fuperfi cie  apparente.  Huic  &cur- 


manisexternara  fcilicet& 


uitatem  &rcditudinera,<Sc  fi  quid  hu 
iufmodi(inquit)  eft,  adnumerat.  Fi^ 
guram  eruditi  definiunt,  qualitatem 
feu  differentiam  quandam  fuperficiei 
fecundum  angulos,  quosvei  habet, 
vel  eis  caret.  Figura  autem  differen- 
tia videtur  propri'^, rotundum  & an 
gulofum.angulofi  vero,  triangulum, 
quadratum^pentagonon,  hexagonu, 
dceJAxe  rurfosauc  in  fuperficie  tan- 
tum,aut  in  folidis  corporibus  fpe6ia- 
tur. Videtur  autem  figure  nomen  fim 


T)efigurh  lapidum  ! 

plicius  aliquid  fignificare,  vc  qu^e  vc^ 
ex  vna  linea  conflare  pofsit,  vc  circu-  j 
lus:.vel  fuperficievnao  vt  fph2Bra:vcl 
paucis  ccrtHineisjtribus^aut  quatu- 
dr.Quod  fi  lineae  du^fint,  angulus  & 
curuitas  accedutin  fuperficie  mathe 
maticaiinfolida  autem,  tribus  mini- 
mum opus  efl.  Forma  vero  e multis 
varijsc|  lineis,  angulis,  6c  fuperficie- 
bus  coilatjnec  vno  nomine  commu- 
ni appellari  folet,vt  figura;  quse  nulli 
materiam  fibi  propriam  habet,  vt  ma 
thematic^  figurae  omnes,  quare  cogi 
tation  e etiam  abftrahi  a materia, dc  fi-» 
ne  illa  definiri  ac  confideraripofTunt. 
Formavero  fua  cuiq^  efl,  vt  interior  & 
cfTentialis,qusrationefola  cognofci 
tur;fic  etiam  externa  5 qus  e pluribus 
figuris  (vttotum  e partibus)  earumeg 
differentijs  conflat*  & certo  partium 
lingularum  ordine, ficu, ac  proportio 
nefeii  inter  fe  mutuo  comparatione 
conflat:qus  fi prdbefe habeant, for- 
mofa,  pulchra,  aut  bene  formata  ^ 

1 mode- 

S DSl 


i 


Conradm  Gefherm.  i 

tnoderata,(GrsBce  /(^IjrctKTnc^ 

& (Tv^^iTfct  dicimus*)  fin  contra,  de- 
formiajinformia.Fjguravero  abfoiu- 
te  dici  folec.Eadem  vc  iimpliciorefl:, 
ira  fiium  nomen  habet,  & a quouis  fa 
dlepirigitur.  Forma  nomen  non  ha- 
bet,nccj  interna, nih  fingamus, vc  TTVe^ 

f cc  'hS^  c(^afci7r^yC>d/§§o^7fVTKS;  •^cc.  niS^ 

IvTTToWjficut  Platonici  fingebant*  ne- 
que extcrnajnifi  circumloquamur, vc 
forma bouis,forma  equi  .*  quand  & fi- 
guram aliqui  nominant , fiue  impro- 
priejfiuegenerisnome  pro Ipedepd 
nentes, vt  fieri  foler.  Figuram  vero  pri 
mbproprieqj  di  da,  nemo  formaj  no- 
mine vocitacin  fuperficie  pr^efertim 
vna  fola<^  “ cum  formam  fotundamj 
teretem, triangulam  autfimiliterdice 
re  non  litvfiracum.  Errant, Simplicid 
tefte,  qui  forma  animalibus  propria 
fadunc:figuraminanimatisa  Sunt  qui 
formam  rebus  naturalibus  omnibus 
4ttribuant:figurani  mathematicis  fo- 
luniiNos  inhifce  figuram  primo  dici 

Bb 

/ 


1 


Defigurk  lapidum,^  ^c, 

putamus, no  tamen  folis : vc  formam 
non  naturalibus  tantum, ccfi  id  magis 
proprie, fed  artificiofis  quocj  tribui- 
mus:vt  cum  ftatua  hominis,  eiufdcm 
forma  dicitur.  Ergo  q use  figurata  cSc 
formata  funt^pingi  poliunt;  qu^  figu 
ra  formae^  carenqnon  polTunt,  vt  elc 
menta  &fimilaria  feufimplicia(7i^o- 
corpora  tura  mundi  huius, 
tum  linguiorum  etiam  mixtoru;  quo 
ru  fuaeuicj  proxima  propriat^  funt 
elementa ; vt  homini  fanguis  ^ pituita 
&vtrac^  bilis. 

Nos  toto  hoc  in  libro  figuras  for- 
mascjlapidum  (Screrumfofsilium  ac 
fimiiiura, aliquot pidas  dabimus: a- 
lias  quidem  inalijs  capitibus  j prout 
aii^  alijs  rebus  fimiles  funtjaut  ex  ali)S 
ate^  alijs  rebus  forma  differentibus 
fumuntur.  In  pr^fenti  vero  capite 
delineis primum, ceu  figurarum ini- 
tijs  agemus : poftea  etiam  deangulis> 
qui  ex  lineis  duabus^aut  duarum  fu- 
perficicrum  coeuntibus  fiunt,  Quod 


CoBradm  GefnerU^. 

£ qu*B  occurrerent , figura  aut  for-- 
rei  naturali  alteri  nulli  Cmiies^  ese 
etiam  huc  referri  poflent.  Sed  vix 
vlias  huiufinodi  reperiri  puto.  Ob- 
fcuriores  enim  plerunque  fimi- 
Ucudioes  funt  .*  nec  certum  dc  con*^ 
ftans  aliquid  in  his  habemus.  Quare 
liberum  eilo  vel  huc  vel  alio  talia  re- 
ferre* Ante  lineas  pundalocumha 
beret:folet  autem  vel  poteft  pundo- 
rumcSc  macularum  difeurfus  ac  varie 
taSjferpentium  corporibus  coparari. 

Onychipunda  iafpis  aPlimo  co- 
gnominatur lafponyx  gemma;qui& 
aliam  lafpidis  fpeciem  celebrat  j ruti-^ 
lisftellatam  pundis.  Idem  de  San- 
daftro:Commendatio  eiusfumma/^x 
quit  5 quod  velut  in  tranflucido  ftei 
lances  intas  fulgent  aures  gutc^.  Ip 
Sideropcxcilovanantgutcs,  Plinius. 

Punda  quidem  in  iaperfiae  vari^ 
.fparfa^ftellarum  nomine  quandoque 
eleganter  vocanto, fjvc apparebit  etia 
Capite  2.inter  lapides  aftellis  deno- 

B b 2 


" Ve^figuris  Uptdum^  ^c. 

minatos.  Acopis  gema aureis  gut- 
tis flellata  efl:Piinio:(&  Prafij  alterum 
genus  fanguineis  pundis  abhorret. 

Ophites  quidam  cinerei  coloris  <Sc 
pundis  varius  eft, 

fcoridi.  Epiphanius  Sapphiri  fpecie 
facit, hoc efti  putidis  afper- 
fam  aureis.  Pundis  maiores funtbul 
I2B  & verruca.  OdracitinPiinij  coeru- 
lea: interdum  bullas  cingunt, Myrme- 
ciam  verruca  exafperant^ 

In  lapidum  gencre,faxis  i rupibus, 
fcopulis,marmoribus, nulla  certa  fi- 
gura eft.quanquam  enim  indiuiduis 
omnibus  intcrfolidacorpora, figura 
aut  forma  aliqua  fit,  propria  tame  eis 
vniuerfalis  non  efl:.  Gemmarum  ve 
rb  & minorum  lapidum,quorum  ali- 
qua vis  & admiratio  efi,  plurimi  cer- 
tarii  figuram  aut  forma  habent:quod 
perfediormagiscj  definita  earum  na 
tura  fit,&  a materi^  conditione  rertio 
tior.  A formsfimilitudine  lapidum 
multi  dcnominantur>idcjiuflius,qui 

vide- 


Conradm  Gejrierm^  7;  4 

videlicet  rei  alicui  naturali  fimiles  luD 
vtgloflbpctrajlithodcndr.UHijhiera- 
cites,enorchis.*^li)  a figura, aut  figur^ 
princIpijs,vtlineis3quod  probarino 
dcbet,vtmefoleucus,polygrammqs> 
&c,qus  nomina  adiediua  curn  fint, 
& figurs propriasmale  tribuuntur ijs 
ceu  propria,  cum  abjs  etiam  conue- 
'nirepofsint,  fi  figura  eadem,  e^dem 
ve  linex  in  eis  reperiantur.  fic  & a co- 
lore & alijs  accidentibus  fafta  nomi- 
na,non  funt  laudanda*  Increfcenti- 
bus  quidem  varie  in  gemmis , macu- 
lis,atej  verrucis  linearum,  qu^e  mul- 
tiplici dueSu  & colore  gemmam  affi- 
ciunt,fi^penum  ero  in  eadem  materia, 
nomina  variari, Erafinus  Stella  tradit, 
vir  diligens  eruditus,  qui  primus 
nofiro  feculo  gemmarum  bifloriain 
literis  illuUrauit.  HienCardanus  li- 
bro 7.De  fubti]itate,iri  quo  de  lapidi 
busfcribitjgenusiliud  figurarum  & 
i m agi  n u in  1 apidib  u s miratu  r , qao  d 
in  eifdem  femper  apparet,  Jteiut  4 na- 


T)ejfigUrh  Upidum^ 

turaproueniensj  qu2B  non  fccus,m^ 
quit, ac  in  plantis  foliorum  Sc  fruSuv 
iim  numerant  feruat  & rationem.  Ec 
hoc  ipfum  vim  aliquam  peculiarem 
habere,  aliquid  lignificare  exifti-* 
mat.  Et  paulo  pof!::  Earum  (imaginu) 
quas  proponit  natura  5 qusedam  funt 
veiut  figursfubil:anti^acformse:aii^ 
quafi  pidVurse.Qu^cunc^  vero  formse 
loco  funt,cafu  etiam  fiunt, fed  non  in 
omnibus.  Illse  ergo  qus  non  feraper 
in  eifdem  lapidibus  inucniuntur>  fcd 
raro, fortuito  nofecusac  innubibus 
generant, nullitisq^  virtutis  funt;qua- 
les  in  Alabandico  lapide  Sirai^,inue- 
10  Fribergi:&qui  ex  eodem  genere 
fcutulum  habuit  rubrum,  quod  qua- 
tuor  line£B  cireumambiebant , quaru 
primatertia(j  alb«, fecunda  & quar- 
ta rubr^.  Et  Annsebergi  Alabandicus 
alius  formam  habuit  crucis ; fed  hsec 
potiusfuitformaquam  imago.  H«ci 
ille,  ex  Ge,Agricok  libris  nimiruiui 


Conritdm  Gefkems,  $ 

Nunc  ad  particularia  defcenda- 
mus. 

Punflis  etiam  macul<e  funt  maio- 
rcs:Ophiten legimus  marmor  efle  vi- 
ride, maculis  totum  plerun(j  albis, 
tum  vero  alterius  coloris  diftindlu: 
porphyritenverb  rubris  ac  quad  caa 
didis  maculis  varium , feu  potius  ru- 
brum cum  maculis  internitentibus, 
&c$tera. 

Lineam  Plinius  videtur  etiam  limi 
tem  appellare  in  lapidibus : item  filu, 
virgulam,2onam, venam,  vt  in  ligno 
ferepedinem,  , quida 

d^^c|iV<ny. 

Sed  lines  alis  coloris  tantum  ra- 
tione confpicus  funt : in  folidis  vero 
yjsi  vocantur,  id  eft , fcifsilia,  quoru 
corpus  totum  veluti  ex  lineis  conti- 
guis compofitum  videtur, vtin  alumi 
nis  & hsmatits  generibus, &:  amian- 
to,flibio,{ale  Ammoniaco,  alijs^  no 
nullis*Hsmatits  quidem  fpecies  vna 
ab  hocipfo  yi^QS  per  excellentia  no- 

Ib  4 


Ve fimm  lapidum, (^c. 

minatur.Araianti  veri  e Cypro  quem 
Francifcus  Calceolarius , pharmaco- 
pola Veronenfisvt  artis  fu speritifsi- 
muSjita  omnium  fimplicium  medica 
, mentorum  indagator  acerrimus^  ad 
memidtjfruflulura  dciineatu  hic  ex- 
hibeo: quod  fila  molliufcula  neri  te- 
xi apta  remittit , (Sc  ab  alumine  feif- 
lili  tum  vero  & aluminis  vim  lapo- 
remej  referente > tum  falfo  dcinnpi- 
do^quod alumen plum^  haflenusvo 
care  foliti  funt  Medici  ^ non  parum 
difFert. 


t KAmiantm  e 
Cypro, 

2 Smaragdus 

O 

Brefdicm^cy 
lindri  Ipecic, 
^ Hammites 
n)el^mmonites^tnmor^  minimis  pijcium  o- 
uis  uel araneorum /imilis^Uflutiqj  ex  arenu^ 
lis  coagmentatus. 


Hic  & alijs  aliquot  in  locis,  optime Le£lor,nGn 
vnamfolum,  velpliires^fed  inftituto  ordini  con- 

uenicfi- 


Conrddm  Gefiierm,  d 

uenientes  figuras  pofuimus ; fed  alias  interdii  or- 
dinis diuerfi. quoniam  a principio  cum  fculpere- 
tur , non  eofclem  quos  nunc  fequimur.  Ordines 
propofueramus.  interim  te  vbicuqueopus  eft  ad 
iconem  alibi  pofitam  remittimus  ,vt  facilior  fit 
Venia. 


Omnia  tamen  h^c  genera  antequa 
in  filamenta  fua  refoluatur,  fcifsilem 
compagem  pr£efeferunt:Sicut6c  En- 
talium  a quibufdam  pharrnacopolis 
didus  lapis  in  SabauiaAmentu  dul 
ce:  Amenti  nomine  nimirum  corru- 


pto ab  Amianto;non  quod  verus  A- 
miantus  hic  fit,fed  fimilis  ei  lapis, ebo 
risinflarcandiduS:.fplendens  Sc  fria- 
bilisdncj  fila  folubilis , fed  fragiliora, 
videtur  autem  res  gypfo  cognata.  In 
eojccrco  quodam  modo  praeparato, 
facies  Sc  imagines  exprimi  poflunt, 
quas  cum  ebore  aut  ipfaniue  cando- 
re certet:  quales  Petrus  Coldebcrgus 
Antuerpienfis  pharmacopoeus  do- 
flifsimus  celeberrimusqj  mihi  dona- 
uit.  Amianuim  Agricola  Germani- 
ce interpretatur  Alumen  pluma  vul- 

Bb  5 


/ 


DeJj^um 

gb  diaum,5cDcmS)p/y)tottt  /0a^ 

man^?ir[W-&  Amentum  amarum  a 
bufdam  rccencioribus  diftum  addic* 
Eudcm  vero  iapidem  Ashei^oo  .*  linu 
asbeftinum  viuumj,  aut  Caryftium  :i- 
tera  Poliam , Spartopoliam , Corfoi- 
dem3Boftrychitem>&  a Quadrigario 
Alumen  vocari  cenfct.  Encciius  A- 
miaati  fpeciem  ^agmflf&crAntcrpr© 
tatur:quod  vocabulum  Magnetidi 
6cMic«  melius  tribuit  Agricola.  Idc 
refert  in  Hildcshcmio  tradu  lapidem 
inueniri  fufci  colorisjplanu:,  Ammo- 
niaci  {alis  inftarfciffum.qui  tubercu- 
la fupcriiis  habeat  clauorum  capiti- 
bus fimilia.dc  ad  Hafdam  pagum, aliu 
huic  non  difsimilem,  candidum  ta- 
men , & fine  tuberculis.  A fcilsili- 
bus  differunt  fifsilia , qu^  non  in  fila 
fibrasve>fed  laminas  quafda  feu  cru- 
ffas,vc  ligna  in  fcandulas  & tabellas 
facile  findunf.-ficut  lapis  fifsilis 
fet  vulgo  diftus.  In  Afib  Troadis 
Sarcophagus  lapis  fifsili  vena  feindi- 

tur^ 


Conradm  Cejherv^, 

cur,  Plinius. 

Circulus  figurarum  folus  ex  vnica 
linea  in  fefc  reflexa  con  fiat, & angulis 
caret.  Horminodes  Plinio  cx  argu- 
mento viriditatiSj  in  candida  gemma 
velnigra>&  aliquando  pallidaj  ambi- 
ente circuloaurei  coloris  appellat. 

' Totus  oriens  pro  amuletis  dicitur 
gefiareeamjquaexijsCiafpidum  ge- 
neribus) fraaragdo  fimilis  cft;  &per 
tranfuerfum  linea  alba  praecingitur, 

Gramatias  vocatur:  qu«  pluribus, 
polygrammoSjPlinius.  Mefoleucos 
efi  mediam  gemmam  candida  diftin- 
guente linea: IVI efomelas, nigra  vena 
quemlibet  colorem fecante  per  me- 
diumiNafamonites  eftfanguinea  ni- 
gris venis  5 Idem,  Sunt  ei  &Leuco- 
chryfi  inter  Chryfolithos , interueni- 
ente  candida  vena,  Veientana  Ita- 
lica gemma  cft,  Veijs  reperta,  nigram 
materiam  difiinguente  limite  albo  fi- 
dem. ^ Ophicardelon  barbar]  vo- 
cantjnigrum  colorem  binis  lineis  al^ 


De jigurh  lapidum^  ^c. 

bis  includentibus,  Plinius.  Ophite^- 
tertius  Diofeoridi  lineas  habctalbas# 
Prafi)  genus  tertium  virgulis  tribus 
diftindum  5 efl:  candidum, Plinius. 

^Perilcucos  dicitur  filo  ab  orege- 
mae  ad  radicem  vf<5  candido  defeen- 
dente^Plinius.  Inter iafpidis  fpecies 

apudDiofeoridem.  Polyzonos^ 
nigra, rnultis  !z:onis  candicat,  Plinius. 

lafpispolygrammos  iamdidla  eft. 
Resfofsiles  qusedam  lineis  diuerfi  co 
loris  ornatae  funt,fedquseffigies  re^ 
rum  non  exprimunt,  Agricola.  Saxa 
pr5Bdura& lineis  cinericeis  conuolu 
ta  effodiuntur  prope  Suarcebergum 
oppidum  inter  Snebergum  3c  vallem 
diuiloachimi. 

Fluor(idcff  Iapis  in  magnoigneli- 
quefcens)incandidofubrutilus,An- 
nebergi  in  metaiio  argentario  reper- 
tus eft, crucis  figura.* cuius recfta  pars 
longa  fuitfefquipalmumi  tranfuerfa 
palmum  vnum,  dcc.  Agricola.  Cru- 
cem 


V 


ConradmGeJherm,  S 

cera  autem  Iinc«  duaslat^fe  decuflaa 
tes  efficiunt.  • 

Ad  linese  redts  rationem  pertinet 
flri^  ac  flrigcs  di6i:^5  quibus  voces 
Gerraaniese  prtmcn  & (Iric^  accedut: 
ita  autem  di&runt  vc  in  agro  fulci  & 
porc^,hx  prominent,  illi  fofsicaui^ 
funt.  In  columna ftriata,vt  Vitru- 
uius  traditspars  eminula  diciturflria: 
pars  caua,flrix.  Videntur  autem  ftri- 
gesaftrigilum  fimilitudine  d\d:x,c^ 
limiliterfulcat^dc  canaliculata  fine, 
feu  carinat^.  Strigiles  vero  quod  eis 
corpora  ftringantur  feu  ddiringan- 
tunStrix  a fimilitudine  firi^,^  qua  par 
tiii  fitufolo differt.  Columnaruftri 
ges(inqt  alibi  Vicruuius)facieds  funt 
xxiiij.itaexcauat^BjVt  norma  in  cauo  - 
ftrigis  quum  fuerit  conieiSa, circum- 
ara,icaanconibusflriarum  dextra  ac 
finiftra  angulos  tangat*  Et  alibuCo 
lumnas  autem  ftriari  viginti  ftrijs  o- 
portet.  Plinius  firiam  rimofam  di- 
xit;&  alibi  folia  ftriata,fcapum  moly 


Ve fibris  laptdum^ 

herbas  ftriatum, conchas  ftriatas.  lu 
Dorica  columna  fui  generis  ilriatur* 
habebit  perfectionem , Vitruuius* 
Strias  Graeci  dicunt: flriges 
vero  \(T0)^5i  Germani  §of?4h'tt , quod 
caua  q u^dam,ceu  Ganalieuli,6c  fulca 
timfadafint.  Lines  quidem  proprie 
dids  latitudine  carent, liris  ftriges^ 
aliquam,perexiguamtamen(ipe  ha- 
bet. Res  fofsilespartim  pians  funt, 
vt  lapis  fpecularis  dc  magnetis  • par- 
tim  conucxs,vt  aetites, Agricola. 

Curuitas  6c  reditudo,  difFerentia 
figurs  propria  eft.  Lapides  quidam 
inter  Ofteocollos  a nobis  didos,  cur 
uinaturainueniuntur,vt  & inter  Be- 
lemnitas  flue  natura  fiue  iniuria  nos 
latente.  Curiio  & redo  etiam  aliqui 
adrcnbimt,T<i 

^Huxrooii:ii^Tiz  ipicwrcc 
^.H.irld}  TWJ  cpvaiy  ^ 

ol ^cc(Tt y Simplicio 
teile.  Tales  autem  figura:  tum  m alijs 
quibufdam  lapidibus,  tum  conchis 


Conradus  Gepmm,  f 

& infuroma  tcftaceis  didlif  Japiddt 
praecipue  i inueniuntur.  cft 

Bclemnitcs:  Scrombus  lapideus /tAi- 
<pccn9&di&Q  vero  funt  Muiculi 
c6ch«,&Tellin3e,alis(jhuiuffnodL 
; Rara, idem  Simplicius  do- 
kccjdiciitur  corpora , quorum  partes 
adeo  inuicem  diftaoc^vt  aliud  quod- 
pia  corpus  (t7i^a^i?2t)illabi  autinfe 

queat;  fic uti  Spongia» 
Pumex:dt  alia  eiufmodiqo^  forami- 
nulcnta,&  poris  fcu  meatibus  confpi 
cuis  plena  funt,  Denfa  vero, '©t/xvcr» 
his  contraria  funt;  vtaurum>  ferrum^, 
Quare  duo  h^c  non  tam  ad  figuram, 

I quam  ad  partium  fitum,&  mutuam 
earum  difl  antiara  pertinent.^vt  figur<^ 
difcritnen  ab  his  non  proprie, fed  per 
accidens  petatunquemadmodum  e- 
tiam  ab  afpero  & i^ui.Lsuis  enim  di 
cicur  fuperficieS}  proprie  ac  prirn^» 
cuius  partes  squaliter  &refta  linea 
dirpofitsfuntjVcm  polito  marmore. 
Si  c u it  aSj  qu  ali  tai  a u r p o 1]  ti  0 p arti- 


T>e  ji^uris  Upidum^^c, 
um  fuerit,  media  inter  \ot>ylat  Sc  c^<?- 
yjw,  Afperum  vero , dicitur, 
cuius  in  fuperficie  partes, in^quali- 
ter  Gtx  funt,cum  alis  promineant,  a- 
lix  deficiant.  Porro  craflrum,OT;(^t/, 
(quodindo6Hmuidcum  denfocon* 
fundunt,)  non  ad  partium  fitum , fed  | 
corporis  profunditatem  refertur:  cui 
aduerfatur  tenue, Cauietiami ; 
de  quibus  iam  dicetur,  rotundi  fe- 
re funn 

Cauuntiis  ^ j figuram  etiam  cauitas  pertined 
Caui  aute  funt  lapides  nonnulli,  prse- 
• fertira  qui  ceu  fatu  grauidi , corpus ! 
aliud  in  fe  contident,  vt  aetites geo- 
des,&  enhydros.  Cuius  rei  caufa  efti 
docente  Ge.Agricola,  & materi^va: 
rictas:  dc* quod  eadem  magna  expar-- 
te  ad  figura  giobofam  aut  quampro-  - 
ximam  accedat.  Sunt  6c  Smaragdi  ^ 
quidam  concaui,eodem  tefle. 

Rotundi,  lu  Cuba infula  orbis  alterius  lapi-  i 

“^des  exadie  fph^rici  natura folius  be- 
neficio abundant, Cardanus.  Tales ! 

ctiana ; 


/ 


■ ConradusGefheru^,  to 

etiapidos  tres  lo.Kentman^s  ad  me 
inific,aptoS>qui  pro  plumbeis  pilis  ad 
bombardas  fiue  bellica  tormenta  in 
vfum recipiantur,  coloris fufei,  p un- 
dis referti  partim  albis,partim  nigris.* 
icorum  maximo  dimetiens  eft  trium 
digitorum;  minimo  pollicaris.Repe- 
riuntur  autem  in  ditione  Comitum 
Mahsfeldenlium,  duriores  degrauio- 
res  quam  vulgares  lapides.  Icone  po- 
nemus paulo  poft. 

Rotundifsimi  funtt  Aledori^j  & 
alij  fab^  comparati,  de  quibus 
£rd. 

Aetits  etia  ab  aquilis  didi,  quod  Aette 
in  eorum  nidis  reperiri  credantur,  ro 

tupdi  pleriquefunt.*  magnitudine, co 
lore  & fubdantia,  differentes  .*  quo- 
rum hic  difleretias  tres  exmeis,quos 
domi  habeo, expreflas, exhibeo. 


t>€pguns  Ufidunt^^0^c* 


t,  Maior^rotuiidus  fere,  oui  magni- 
tudine,fed  rotundior,cum  anfa  qua- 
dam ceu  vmbilico : e qua  enatus , ea- 
demc^faxo  alicui adnatus  fuifle  vide 
ripoteft.  2.  Alius  rotundus, minor 
multo,  <Sc  ipfevmbilicatus.  5.  La- 
tus & planus.Luperficie  nigra,  afpera 


dcveluti  arenis  q 
bufdam  , quaru 
aliquajfplcndet, 
obfefla#  Appofi 
cas  icones  duas 
a Chriftophoro 
Encclio  mutua- 
tus fum  ; qui  de 
prima  feribu:  fe 
hanc 


.€o'jmiu6  GijGtmu,  ii 

hanc  Aetitsefpccicinueniffe  aliquan- 
do foiam  (nudam)sxtra  matricem, pi 
Ici fcri forma.  Deaker-a  ver5 : Aeci- 
tsfpecissfexta  (inquit)  inuCnta  a me 
ad  Albim  > praegnans  cil  candido  fili- 
ce.-cuius matricem  cum  aperiremdn- 
ucni  filicem  tali  formaicandidikfub- 
rotundum  m longum  j dunfsimyrn, 
quafi  ad  caput  alicuius  animalis  ad- 
hsefilTen-erantqiin  cius  fuperficiccei- 
Jul^,  quafi  apum  in  fauis.  Geodes 
hic  lapis  proprie  dicituncum  terram 
continet:  Aetites, cum  lapidejB  aut  a- 
rcnam:etfihoc  nominum  difcrimen 
non  femperferuatur.  Aquam  fi  conti 
neatjEnhydros  vocabitur.  Reperitur 
in  aliquot  Germania  loci$5  dcin  Gar 
gano  Apulia;  monte.-vnde  etiam  alla- 
ras  fpecies  eius  tres  Valer^Cordus  in 
Syliia  Variarum  obferuationfi, (qua 
curcliquis  eius  operibus  edidimus.) 
deteribit,  Quiinfunt lapilli  fi  forte 
adhsrefcanc,non  fonantt  fed  foluti 
duntaxat.foiuuaturautem  «tatis  /p- 

Cc  2 


Vefigurh  lapidum, ^c, 

grefluiVbi  interiora  magis  ficcata  fuc 
rint,<5c  lapides veluti  maturuerint^ 
Adulteranturinterdum  & fingun- 
tur arte,nos  lapidem  fictitium,  cui  e<« 
piftola  inclufa  erat  ab  eo  qui  finxe- 
rat;, vidimus»  Lapis  (inquit  Agrico- 
la)quem  Taphiufius  Aetites  in  fe  con 
Caliimus.  tinet,vocaturCallimus:necquicqua, 
inquicPlmiuSjtenerius.NecverbP^- 
antides,  Gemonides  etiam  vocata, 
nec  Cifsites,nec Gafidane, alij  funt  la 
pides  quam  Aetits  candidi , &c.  Plu- 
ra apud  Agricolam  leges  libro  quin- 
to de  naturafofsilium.  Caljimus  in 
GeodeinuentuSj  tres  fere  facies  hu- 
manas referens  5 ponetur  infra  capite 
vndecimOjinclufus  annulo. 

I,  Globus  naturalis , pro  homh ardis,  de  quo 
Juperius fcripjimus, 
z.  Geodes  rejonansjuhrotundus, 

^Alius  non fonans,terra  crocea  plentts. 

4.  Quartus  cum  ferramento  igniario  adtun 
6lo,flex  igniariusflue pyrites flerllu  ejl, 

Geodes 


ConrddusGtfnerm, 


Gseodes  MifnenCs  oblongus , con 
tincns  harenam  induratam : inuentus 
cft  in  Ludo  illuftri  Mifnenfi,cum  effo 
deretur vinaria.  Impolitus  aqusftri- 
dorem  varium  emifit.  Huius  quidem 
piduramKcntmanusad  me  dedita»  di 
gitos  quatuorlatam>  longa  vero  fex: 
colore  rubiginis  quse  radi  coeperit, 
&c.  Enhydros  eft rotunditatis  ab- 
folu  t^,in  candore  leuis : fcd  ad  m otu 
fluduat  intus  in  ea  veluti  in  ouis  li- 
quor,Plinius^  Vidi  ego  lapides  pia- 


Piris  UpUum,  ^e. 

rotudos 5 magnitudine  & figura  a» 
uiu  quarundaouisgfimiles  jiuacuio- 
fos  (ni  labat ffiemona)vt  Coturnicu 
oua:quos  qui  habebat  3 ad  facile  red- 
dendum partum  conducere  perfua- 
fas  erat. 

Ell&Iudaicus  vulgo  dicflus  lapis, 
oliu^e  pene  fpecie  fubrotundiis:  de 
quo  Vide  infra  capite  I X.  Item  Be- 
^arvelBe‘z,oariapis,e  capiteautven- 
triculo  Indici  cuiurdem  animalis,  vt 
putanf.de  Lachryma  cerui  credita, dc 
‘quibus  etiam  fuoloco  agemus  inter 
lapides  eos,  qui  ex  Quadrupedibus 
animantium  petuntur.  ^ Enorchis 
quoqucrotunduseft,  Agricola 
^cnjicmCquod  nomen  etiam  pyrit^  ro 
tundo  aliqui  tribuunto)  interpreta- 
tur. Videtur  autem  lapis  maior  dc  in- 
formis, qui  alium  rotundum  ac  tclli 
fimilem  in  fe  contineat, Enorchis  po- 
tius appellandus;  orchis  autem, qui 
continetur.  Sic  Entrochus  etiam 
Trochiies  diftinguuntur, 


hxc  figura  eft, Io 
annes  Kcncma- 


Conrddus  Gejnef^m 
Lapide  cuius 


m 


nus  mifit,duru> 


fplendidu£n>pal 


lidum,  l<BUC,gra 
uem.  Enorchif 
Agricolas  eandi 

dus  fragmentis  tcftium  fimilis: 
(hocelL  fragmentis fuis  inqusefran-» 
gitur  vel  diuiditur,tefl:ium  fpcciem 
prxfeferens:)  fed  nec  fulget>ncc  pul- 
chro colore  nitet.  £ iNon  procul 
Rotuilla  oppido  Heluetijs  fiinitimo 
& confoederato, kpis  rotundus, &pa 
ni  cibario  rufticove  maximo  fimilli- 
mus  reperitur, ambitu  ferc,fibcncme 
mini>dodrantum  quinque, in  medio 
protuberans  parte  fuperiorc, 

hoc  eft, Damonis  panem  nun 
cupant  ineok  agreftcs:&  fi  equus  dc 
hoc  lapide  impofitum  falem  lingat> 
lumbricos  pelli  credunt.  ^ Pyritcs 
«neo  colore.  £ Pyrites  «nei  colo- 


T’  "Defipim  lapidum :,^c. 

ris^ alius  informis  eft,  alius  rotundus, 
6ciplea  teftium  fimilitudine 
fftiti  quibufdam  diftus:  alius  quadra 

tuSjiscjvelcu- 
bicusjvel  alte- 
ra parte  longi- 
or, &C.VC  ini^ 
conibus  adiu- 
6Hs  apparet. 
Quartus  ex  eis 
incerta  eft  fi- 
gurse.veluti  mixtus  ex  figuris  diucrfis 
muicem  confertis.  Primi  & rotun- 


4^. 


difuperficies  incBquabilis  eft,  angulis 
multis ‘prominentibus.  Pyriten  re- 
centioresMarchafitam  vocat>noftri 
corrupto  nomine  S9?arisjiem.  AdPy 
ritas  forte  referri  poteftOthonnadi- 
dus  quibufdam  lapis  in  Aegypto, exi 
gua  magnitudine, 2reo  colore,  6cc. 

Quin  & Thyites  mortarijs  aptus 
ab  Agricola  rotundus  efle  fcribitur. 

, Rotundi  quodammodo  vel  fubro 
tundi  funt  etiam  jQlices  multi,  (mul- 


ConrddusGefjierus,  *4 

ds  enim  nulla  certa  figura  prxei 

pue  qui  in  fluuijs  ripis  inueniutur.. 
qui  etiam  ex  aqu^e  volutatione  angu- 
lis amifsis  rotunditatem  acquirere  vi 
dentunScio  filicis  nomen  latius  pate 
rc,&  fimpli citer  pro  faxo  dc  marmo- 
re quando^jponLEgo  hic  de  vero  fi- 
lice loquor,  quem  jltfcl  vel 
noftri  vocant, tranfpofitis literis : alij 
^omjicimid  eft,  corneum  lapidem, 
fiue  a duritie,  fiue  a colore  cornu.  Is 
pleruncj  durior  eft  marmore,  vt  do- 
cet Gc.  Agricola,  & non  raro  eius  in- 
ftar  fplendet.fed,quia  ferro  traftatus 
difsilit,adfcalpturas  aptari  nonpo- 
teft.quoniavcrbduruseftjcxeo  i«ftu 
ferri  facile  ignis  elicitur.Tam  in  venis 
metallicis  quam  proprijs  nafeitur.  E- 
ius  fpecies  coloribus  diftinguuntur^ 
eft  enim  vel  cornei  coloris, vel  candW 
dus,  vel  cinereus,  vclfufcus,  vel  ater, 
vel  rutiluSjVel  iecoris  colore , vel  coe- 
ruleus, qualis  Langouicij  vtrinq^  iafpi 
dis  venam  complcflitur.  Omnis  aute 


Depgurls  Upidum^^c, 
illex  igncliquefcitjfed  in ardcntifti- 
mis  fornacibus, (^quure^ fluor potms^ 
qmm  Upk fimpliciter fuerit^)  ali  ter  ign  e m 
paticunfcd  & pIuuias>^hycraes.quo 
circa  fi  ferro  facile  tradari  poffct,vci^ 
lifsimus  eflet  ftrudur«,  in  fternendis 
vero  vijs  & igne  vfumpr<Bbct.H^cil- 
le.  Videturautemvno  filicumnorai 
ne  appellare tum  illos  quorum  fre- 
quentior  ad  igne  elidendum  vfus  no- 
bis eftjjfctfrfldsi,  (qui  proprie  filices 
dicantur;)  tum  alios  quibus  viae  fter- 
nuntur,^t^(m3/^fCg{fcm.quosEncc 
lius  etiam  vno  Silicis  communi  nomi 
necomprehendit:  fpccics  vero  duas 
facit, libro  5.operis  ac  rc  metallica, ca 

ffite  77.  Calculus,  inquit , feu  ferupu  - 
uSjffed  ita  forte  minutiores  rantbin 
huius  generis  lapides  vocari  debete] 
qui  vere  filex  cft,reperitur  ad  flumina 
& inter  arenas  ad  torrentes, interdu 
coloris  candidi:  cuius  vfus  etiam  efl 
ad  alia  quam  ad  ignem  excitandum. 
mterdumcolorisflaui,impurhnon^ 
' nun» 


C&nradm  Gefnevm^ 

nunquam  crocei,  interdum  coloris 
nigri, nonnunqualineis  candidis  pul 
cherrimHnfjgnitus.  Ab  hoc  differt 
faxum  cornutum  Germanis  dicffum^ 

5'c!tr|!dn,  quia  illo  po- 
tifsimumignisexcutituncuius  partes 
interdum funt continuata, vtvna  ab 
altera  vifus  difcernere nequeat ; inter 
dum  parteseius  funt  cofpicus  aliqua 
interieflione.Reperiturinfodinis:  i- 
te  ad  flumina>yt  ad  Albira , in  agris  in 
Saxonia^  in  cuniculis  calcuioru.  Eft 
vero  variaru  fpecicrum:  coloris  cadi- 
dhnigri, coeruleis  rufii,  purpurei.cor- 
nu  coloris,  flaub  crocei  ^ liuidi : foris 
candidi, intus  nigri;vaffarum  propor 
tionura  .*  funt  enim  longi, lati, magnb 
parui , raraofi  in  modum  corallioru;  ^ 
reperiuntur  & in  modum  cornu,  ^ 

moji  nimirum  7^ 

Silices  quibus  vici  ffernunturper 
oppida,  cum  pluuia  abluti  funt,fufci, 
nigrijvirides,  rubri,  &alijs  coloribus  t piurads 
pujchre diffindi apparentt^  ViuumH» 


' T^tfi^uyis  Ltpidum,^e.  ■ 

lapidem  (Silicem  nimiru)  aliqui  coi- 
nem  huius  lis  Qu^fJriJpedum  auncdunc,  pro  ai 

aduerfus  rabiem,  vt  Gratius 
rib’'  di£lis  ’ poeta  teftatun  Pyrit^  vulgares  fte-: 
agitor,  riles^quorum  pracipuus  ad  ignem  e-i 
lidendum  apud  nos  vfus  cft,  colorei 
in  rufFo  pallefccnte , ad  duas  aut  tres 
libras  medicas  magnitudine  fere  ac- 
cedunt^aliqui  certa  figura  fubrotun-^ 
da  aliave,funt:aliquibus  aliquid  pro-i 
minet^alijsnihiljaut  minimum»  De-i 
bet  autem  crufta  eorum  exterior  mali 
leo  alitervc  decuti,  interior  em  pars 
aptior  eft  igni  excutiendo.  Calculil 
albi  in  ripis  fluuiorum  dc  torrcntiu,i 
in  polline  triti,  pila  magna  vc  figulo- 
rum,autin  molis,  optimum  dentifri- 
cium prasbent.  lidem  poliri  poflunt, 

dc  perforari, ad  globulos  precibus  nu 
' merandisdeftinatos.  ^Orites  ipe- 
cie  globola  efljPlinio;ego  glebofam, 
id  cftjgleb^fimilem  legerim.  ^ Re- 
rum fofsilium  (inquit  Agricola)  ali^ 
funtrotunds globi  inftar,  fed  modo 

abfo- 


Conrddm  Gejrterm,  1 6 

abfolu tijVC  Thyites>qui  inter  Syenen 
& Philas  inueniturrmodo  compreP- 
(iinuncvero  aliquid  habetis  emines^ 
aliquid  lacunofum.  quales  lapillos  e 
venis  ereptos  aquaruvis  ad  ripas  de- 
ferre folet/alijs  dimidiati  globi  figii- 
:ra  eftiVt  Callai  Aftroit^.  quadam 
ih  mets  figuramjquadam  in  turbinis 
formata,  illam  exprimunt  lapides  dc 
fucci  cocreti  ftirijs  fimiles > qui  ftant 
in  fpelucis:hanc  qui  ex  earum  came- 
ris pendent.  H^cille,  Sunt&Chc 
lidonis  ceu  globuli  dimidiati, vel  len 
ticul^  hemirphxric^:<&  his  multo  ma 
iores  Chelonicidcs  Ombricec^,  Bufo- 
num lapides  vulgo  didi:hiscjrurfum 
maiores  Echinit^j  & Ouum  angui- 
num Plinij,  fi  refte  nomino.  Judai- 
ci vero  lapidis  fpecies  quseda  ad  glan 
dis  formam  accedunt.vide  infra  capi 
te  9.  Lapis  Judaicus  probatur  met« 
ftriatse  forma,  tener  6c  friabilis,  Sylui- 
us.  Beleranits&  Lyncis  lapidi  quo- 
rundam^dc Ceraunio  apud  quofdam 


1 


^ De figurh  lapidum 

difto  fcu  Aftrapise>  pyramidis  figural 
Strombi. Strombi  Concharum genensia-H 
pideiiinfra  non  omittentur.  | 

C^lmdri.  Cylindri  modo  teretes  llmt  Beryl-i 

^ ii c3c Syenites, Agricola.  Sunt  quiBc>f 

r y 1 1 o $ /exa  n g u I o ii  fa  ci  a n t ; fe  d e a ligM 
ra artis  dc  fcalptars  videtur.  In  Si- 
pylo monte  nafciturlapis  fimilis  cy- 
iindro:quem  fili)  pij  in  delubro  Ma- 
tris deum  fi  repofueriniXuam  erga  pa 
rentes  pietatem,  & in  cognatos  beni 
gnitatem  perpetuo  retinent , Plutar-;! 
chus  defluuijs.  .Smaragdus  Brefili- 
cuS:.cylindri  fpecie,  ftriatus  > vitro  fin 
miiis, porracei  coloris,  perfpicousj 
exhibitus  eftfupra  cum  Amianto  Cy 
prio. 

Tiiaiigiiii.  Gemmsqusda  triangula  nafeun 
tur  figura,  Agricola*  i 

Quadrati;  Saxum  durum,  magnas  rupes  fa-i 
cienSjeft  circaThermas  Caroli  quarn 
ti,&propeElnbogen  oppidum,  can-^ 
didis  veluti  teffellis  immixtis  vari iim,j 
Val.Cordus*  Sal  gemmeus  plerun-^ 

que 


■I 


Conradm  Ge/herus,.  17 

que  tefferas  auc  cubos  rcferf.  Qua- 
drati etiam  alijtj  angulofi  feu  angula 
ti  lapides  reperiuntur:  in  quibus  figu 
rsfimplicitcrfimilitudo  potius  intel 
ligitur,  quam  rei  alicuius  naturalis 
aut  artifici ofa::ctfi  quadratos  Iapides 
teffcllis  quidam  comparanc,  cum  no 
folsetcffell^  tales  fint.  Amphitatie 
alio  nomine  appellatur  Chryfocolla, 
in  IndispartCjvbi  formies  eruunt  au 
rum,inqua  inueniturauro  fimilisge- 
ma  quadrata  figura,6cc.PliniuSi  Pyri 
t^quocj quadrati  inueniunturinflu 
uijs  &riuis>autlapidibus  quibufdam 
inclufi.  Androdamas  quadrata  cfl, 
dc  femp  teflellis  fimiiis  Plmio.  Qua- 
drangulam vero  figuram  oblongam^ 
quam  Graeci  vocant, no  me 

mini  in  lapidum  genere  aliquo  inue-^ 
niffe,  cui  propria  (3c  natiuadici  poP- 
fer.-niG  quod  Cotes  quafdam  hac  Ggu 
rarcpcnrhalias  emaionbus  faiis  ex- 
cifasin  eandem  redigi  Agricola  feri- 
bir. 


De Jj^urh  lapidum 

Pcntago-  InHildcshcmio  cradlu.&c.in  lapi- 

HUS#  1***  r**  4* 

dicinis  marmorumuemtur  lapis  pen^ 
tagoEius,a  quin c]5  angulis  quos  habet 
Hcxago- appellatus. Similiter  hexagonus,  cuii 
«os.  fexfunt  anguli,  vterc^  verb  eft  candi- 
dus : pleruncj latus  fefcunciam  > pla- 
nus, fed  in  medio  habens  alueolum: 
cuius  margo, vtin  tabulaluforia,vn- 
diqueeftaitior.Atin  medio  aiueolo 
eftpunftumra  quo  radij  ad  extimam 
partem^ficut  in  trochitis  procedunt, 
Agricola  libro  ^.de  natura  fofsilium. 

PentexochefeuMelpileus  apud  me 
eft  (inquit  Cardanus  in  libro  de  Gem 
mis)  colore fufco.-durus,  magnitudi- 
ne mefpili,  dicas  mefpilum  in  lapide 
tranfifle.  Vbi  Hnz  h vertice  defeen- 
dut, lapis  buxeo  eftcolore , quodpar 
. tes  ill^B  attrita  lint.  De  Morio  fexan 
gulo,  dicemus  interius  inter  Huores 
hoc  in  capite. 

Gryiiaiii.  Mira  pr^cipucfua  cryftallis  figu- 
ra eft.  Interdum  vni  cryftallo(inquit 
Georg.  Agricola)  magn^  & perfed:^, 

agna- 


CoHYctdm  Gcfnerm,  t$ 

agnafcuntur  pluresparuse  &imp‘er« 
{qBlx  ac  quafi  dimidiat«,quibus  tria- 
gula  latera  videntur  effCjCum  alioqui 
crydallisfexanguiarmc,  fed  maxima 
exparte  in^qualia. etenim  ex eisfi- 
pius  bina  tantum  lata  funtj  quaterna 
ftrifta:rarius  quaterna  lata,  bina  ftri- 
fla.quodcj  vero  latus flriftum  eflere 
giope  flri(ao,quodcj  latum  lato.  O- 
mnis  infuper  cryflalli  mucrOjiimili- 
terac  reliquum  corpus  eft  fexangu- 
lus:fed  in  hoc  differt  quod  latus  ftri- 
(Surii,non  fempereft  aduerfumflri- 
^o:fed  interdum  latutri  eft  contrariu 
dlriflo.  Ac  mucro  pleruncj  exiguam 
partem  habet  cryftaili.-magrtam j reli- 
quum corpus  angulatutti.  VerUnta- 
'menquibufdam  cryflallis,  qi  Blo- 
chebergi  inueniuntur rupibus  adh^e 
rentesjcontra  magnus  eft  mucro, cor 
pus  exiguum. Lateribus  pr^terea  tam 
mucronis  quam  reliqui  corporis^niii 
fcabricie  mfeftantur,  ferme  tantus  eft 
la:uor,vt  vix  arte  pofsit  aequari.  Hxc 

Dd 


Defixuris  lapidum 

ille»  Ex  thbus  iconibus  hic  adic6Hs^ 

prima  & ma- 
xima,fimplici 
ter  Gryftalli 
cft,  cui  figura 
omnino  fua 
natiuaquecfl:: 
tertia  Pango- 
nij  cognomi- 
ne, cui  artificis  manus  angulos  duo- 
decim addidit.  Tertiam  & minimam 
Guiliclmus  Grataroius  Bergomen- 
fis,  philofophus  & medicus  clarifsi- 
musmihi  donauit.cfl: autem  tantilla, 
quantahicpingitur>vmnc]gcx  squo 
mucronata, fiuc  natura, fiuearte: dc 
quo  dubito,  cscerse  enim  cryftalli  o- 
mneSyni  fallor, ab  vna  folum  parte  in 
mucrone  exeunt;  bafis  crafsior&  in- 
foi;mioreft,quaceu  radice  faxis  6tru 
pibusmontium  fiuc  cnafei  fiuc  inna- 
Ici  folcnt.Hanc Grataroius  in  Baldo 
monte  qui  prope  Veronam  cft,repc 
'Iris.  ririmonuit:&iridcm  potius  Cbivide 

ri 


/ ConrtidHs  tf 

ri  qu^m  cryftallum,  ctfi  cognatam  g@ 
neri  Cryftalloriim.  Sexangulam  qui- 
dem cfle  Iridcra  ^ vc  Cryftaiiumjcon- 
flarc  fcribit  Plinius.  Plura  de  Irid® 
adferemus  infra  Capite  tertio»  Cry- 
flallorumqufdcmfragmeca  apud  ms 
funCjCxquibus  vnutn  fupcrficie  fca- 
bram  & ilriatam  habet  Jridis  forte  gc 
nus.namCryftaili  leujfsime  elTe  foleu 
Aliudrimamintuslatentem  habet, 
cx  cafu  aut  idu  aliquo  mmirum>  (no 
flri  vocant  cr&eih.)  <3c  ea  parte  iridem^ 
ad  efl:  arcum  coeleftem  coloribus  re- 
prsfentat,quod  & alijs  puris  ac  pel- 
lucidis corporibus  accidiCi  Aliud 
intus  vclutiniucm  habet.  Aliud  co 
lore  infumato  (Sc  fubfufco  in  rufFuni 
tendit.  Plures  interdu  cryilalli  par- 
usefimulnarcuncur  choeradu  feullru 
luarunimilar,  magnitudine  iniEqua** 
les.  AnguiiSjdc  fecundum  cos  figu- 
ra Cryftallus  a Cryflalio  plurimum 
differt.  Radixfeu  bafis  in  quibiifda 
albicate  noa  pcliucida  vt  pars  fupe- 

Pd  3 


f‘  Vcfigurh  lapidum, 

' rior.  Ignis  ex  omnibus  elidi  potcrt*.  " 
Indi  mire  gaudent  longitudine 
Berylli.  Beryliorum.-foios^  gemmarum  efle 
^ prasdicantjqui  carere  auro  malint:,& 
ob  id  perforatos  elephantorum  fetis 
reiigant.Et  alios  conuenit  non  opor- 
tere perforari, quoru  fit  abfoluta  bo- 
nitas ;ideo(^  cylindro?  ex  ij's  faccre 
maluntquam  gemmaSi  quoniam  eft 
fumma  commendatio  in  longitudi- 
ne.Quidam  angulofos  putant  fla- 
tim  nafcf  & perforatos  gratiore?  fie- 
ri,medulla  candoris  cxemptaj^cc.Pli 
nius. qui  etiam  Berylli  fpeciem  quin- 
tam Cryftaliisfere  fimilem  cfle  tradit: 
& Indos  cum  alias  gemmas  Cryftallo 
adulterare  , tum  pr^cipue  Beryllos» 
Ex  recentioribus  Marboda^us  Bc- 
ryliwm  hexagonam  facit :Francifcus 
Rucus  forma  fexagula  cas  fculpi  feri- 
bit,qu6  color alioquinhebes  6c  lan- 
guidus^angulorum  excitetur  reper- 
culTu.  Alberto  Magno  Beryllus  can 
dida  efl:,&  tranfparct  inftar  aqu^.-qcF 

forte 


ConradtisGefherHS,^  to 

forte  de  fepnma  fpecie  Gryftallis  ftfe 
Cmili  apudPlinium  accipi  poteft.  na 
p ri  m a fp  e cie  s viri  di  tat  em  (>^Aca/HpV«7fc 
potius, id  ef|->glaucum vcl  coeruleum 
dilutum  colorem)  puri  maris  imitat* 
Secunda  paulo  pallidior  eft,inaureu 
colorem  exeunte  fulgore:  vnde  Chry 
foberyllus  dicitur.  Tertia  Chryfopfa 
fus>pallidior  efl.  Quarta  Hyacinthu 
semulatur.  Quinta  aeroidem  vocant, 
[colore  nimirum  albicante  cum  par- 
cifsimo  coeruleo , qui  dilutior  forte 
cfl:  quam  glaucus.]  Sextam  cerinam, 
acerbe  colore  vt  conijeio.  Sic  omnis 
Beryllus  velpallidi , id  eft, lutei  colo  - 
ris  fuerit,  vel  coerulei , plus  minus  ve, 
vltima  excepta*  ^ Quibufdam  etia 
mucro  fexangulus  eft,  Vt  plerunquc 
cryftallojinterdu  Adamati,  Agricola. 

VE  B^SMLTE  L^VIVE^  QVI 
angulis  conftat, minimum  quatu- 
or,plurimum  feptem. 

^ Lapides  an^uloji  plure  s coagmentatlyBa-- 

Vd  $ ' 


fklten  repr&fentmt : cuim  hanc  figuram  To^ 
annes  Kentmanm  miht  communicauit,  M 
JuhieBhs  'vero  duohm  paruh eminor  xAdamor^ 
tts  Cjprij  nomine  ex  Italia  ad  me  mljfm  eft* 
eft  autem  -vilis  lapilltts^  aut  fluor  potius^  iy€d-> 
amanti  -vel  Crjflallo perflmills^  alhaspelluci 
dtiSjpurws.Maioris  meiio  flet  infra  mox  poli 
fnitam  de  Bafalte  tra6lationem. 


Piinius  lib.  ^^.^cap./.inCcr  marmo- 
ra .-Inuenic  (inquit)  Aegyptus  in  Ae- 
thiopia quem  vocant  Bafalten , ferrei 
coloris  acc^  duriti^e.vnde  & nome  ei 
dcdit.Nunquam  hic  maior  repertus 
cft,quam  in  templo  Pacis, ab  impera 
icrc  Verpafiano  Augufto  dicatus:ar- 
gumentoNili  xvj. liberis  circa  ludea 
tibuSjper  quos  totidem  cubiti  fum- 
miincremeti  augentis^fe  amnis  cius 
iateliiguntqr.  Non  abfimilis  illi  nar- 
rat in  Thebis  delubro  Serapis,  vtpu- 
tantMemnonis  ffcatqa  dicatus:  quem 
quotidiano  Solis  ortu  contadu  So- 
liS  radijs  aepare  dicunt,  H5ec  illci 

Quincj 


Canraiui  Gepicrm^ 


jl"i: 


/ 


T>efigurkUpidu%^c.) 

Quinqj  angulis  conflat  etiam  Bafal 
tesMifcnus,[alij  Stolpenfem,aut An 
nebcrgiutn  cognominant,]  fcd  is  va- 
riat numero  angulorum  : minimum 
enim quatuor, fummum  feptcm  ha- 
bet,Agricola.  Idem  ab  initiolibri  6, 
de  nat.fofsilium,  (vbi  parups  quofda 
lapides, (Scgemmis  fere  adnumeratos, 
a magnis  quibufdam  fola  magaitudi 
ne  differre  fcribic,)  Sideriten  (de  quo 
nos  plura  inferius  capite  4.)  eundem 
Bafaltaj  facit.  Et  alibi, Bafalten  vix  vul 
ncrari;  vt  Adamantem  omnino  non* 


EX  EP  I STOL^  lO^N- 
nls  Kentmani  ad  me, 

HicBafaltes  eft,quiStolpse  [_stolpa 
eft  urx  Elecloris  ScLXoni&  ^J€ugufli  in finibus 
Bohemi&^trihm  milUribus  d Drefda  dijlas^ 
crefeit, forma  &crafsitudine  tigni  mc 
^diocris, lingularis  quidem, fed  eopio 
^ fus,atcjitaiun(flus  coaptatus^,veIu- 
ti  ah  arculario  arte  commiflus  eflet. 

I-  Septem 


0 


Convadm  Gejnertu* 

Septem, fex, quincj  nonunquam , fcd 
rarius  quatuor  angulorum  j omnino 
figura  trabis  eredi^, foris  leuis  & tadu 
minirne  afper,  ferrugineus,  pondero* 
fus,duritievelut  Adamantis.  Hislapi 
dibus  fic  coagmentatis  e terra  vlnas 
decem  6c  feptem  extantibus,arxStol 
pacum  adiundlissdificijsinfiftit,  ae- 
ri vndicj  libere  expofita.  Inde  frufta 
decutiuntur  magna  vi,  quibuS  fabri 

ferrarijjbraftearijjCquiaUrumcudut, 
ad  eius  extenuationem,)  & librorum 
colligatorcs , ad  artificia  fua  incudis 
vice  vtuntur.  Verum  ea  prius  fic  ad  v- 
fum  aptari  necefle  eft.  Poftquam  dc- 
cuflafunt^refecantur  ferra  non  denu 
ta,fedhebeti  & obtufa.  inter  ferran- 
dum  arena  continuHnterferitur,  li- 
quore dcfuper  ftillante  ,ncc  dilTcca- 
ri  hoc  modo  oftiduo  citius  poliunt, 
nec  minori  quam  trium  aurcorunb- 
ftratium  precio.  Porro  quanto  fpa- 
cio  intra  terram  condantur, nemini 
adhuc  eft  exploratum.  Quod  ad  no 

Dd  5 


T>efi^urh 

fncn  > vir  quidam  eruditus  Bifaltenf 
hunc  lapiaeqa  nominandum  coni;- 
citj(non  Bafalten,)  a Bifaltia  regione 
Thracis  aut  Macedonis:  cuius  Pli- 
niuSjSuidas  &Stcphanus  Grammati 
cus  memincrunt^itavtLydiusaLydia 
&ali;ab  ali;s  regionibus  nomen  ha*» 
bcnt.Sed  obftat,qubd  veterum  nul- 
lus,hoc  «lut  aliud  marmoris  genus  in 
hac  regione  inucniri  tradiderit  > cule 
pores  in  ca  gemino  iccinore  capi  non 
tacuerint, ne  Bifalten  quidem  lapide, 
qui  magno  olim  in  precio  fuit  prstc- 
nturijfiiilic  extare  t.  Verum  cft  quide 
hanc  Macedonis  partem  metallis  cla 
ruifle:At  non  ijfdcm  in  locis  metallo 
rqm  & marmorum  copia  effe  folet* 
Ego  vero  exiftimo  noftrum  Stolpen- 
fcmlapidcm  5 multum  referre  ipfiim 
Lydium  lapide  coloris  ferrei*  habeo 
enimdeifto  lapide  particulam  quan 
dam  politam, (de  qua  & tibi  nonnihil 
tranltoitto,)quem  politum  experior 
omnia  mecaUaj  non  minus  ac noftrfl 


[ Conradm  Gefierm, 

Iapidem  Indicerii  jVC  vocat  recipere: 
in  quo  iimul  gradus  dcdifcrimina  me 
taliorum  quantum  alterum  alteri  pr^ 
jftetjseque  ac  in  peregrino  Bafano,  per 
jfpicuecognofci poliunt.  His  omni- 
|buseonfidcratis,non  immerito Mife 
\nu$  Bi<rcu/^  vel  BaraltesMifcnus  di- 
Ici  poted , em  pioWcrfidti/ 

loDer  tin  SWcipmfcbcr  fianar  epfenfcrt^ 

[ttef  S)?armoz.  Non  dubmm  eftautc 
iquin  vocabulu  ipfum  Bafaltes  fit  cor 
ruptum  nomen  Aegyptiacum,  idcj 
coijeio  ex  verbis  PlinijjVbi  dicit;Quc 
Aegypti)  vocant  Bafaltem,  ferrei  co- 
loris atcjduriciei,vnde  & nomen  ei 
dederunt. (Sc  fine  dubio  illud  nomen 
a jS«<r<x*/#-fumpferunt , quod  eftlapis 
Lydius,  qui  cfl:  coloris  & duri  cici  fer- 
re^edn  quo  aurum  & argentum  artifi- 
ces explorat,  a verbo  jSflCcrfu^ifwjquod 
explorare  fignificat:  nili  contra  poti- 
us verbum  hoc  a lapide  faSum  fit. 

HscKcntmanus  admc:qui  huius 
lapidis  etiam  fragmenta  mifit,&po-  y 


c •• 


\ ' f 

De Jigum  lapidum  j^c,  \ \ 

litam  exco  coticulam, in  qua  dufli  ini 
co  auri,  argenti , 6c  aliorum  metallo-s 
rum  indicia  tam  clare  apparent , vc  a^ 
lio  quam  Coticula  Bafaniue  nomine 
hunc  lapidem  nominare  indignuvinj 
deatur:  prsfertim  cum  nomen  aliud; 
eius  nullum,  vlla  in  lingua  cultiore^ 
quod  fciam,extct;  Nam  apudGrx- 
cos  nemo  prorfus  cius  meminit,  ni 
fallor:  inter  Latinos  vero  folus  Plinia 
us  femel,non  Latino, fed  Aegyptio 
aut  Aethiopico  potius  Bafalts  nomi 
ne  vfus.  Et  ne  Germani  quidem  illi, , 
apud  quos  nafcitur>peculiari  aliquo : 
nomine  indigetant.  Eocj  amplius  do 
ftifsimi  Kentmani  indullri^  debem% 
qui  lapidis  huius  naturam , 6c  aliaa^ 
li)s  in  linguis  nomina  , quibu^vocari 
merito  poteft  acdebet,nobisomniu 
primus  oftendit.Cuius  equidem  co- 
ieftura  tato  facilius fubfcribd,  quod 
Aethiopicam  linguam  HebraiccB  fini 
timam  efle  norim.  Barfel  autem  He- 
brsis  ferrum  fignificat : Barfcli,  ferre- 
us: 


1 


ConradmGefierm»  14 

iis.‘vndc&Bafalt2  &BafaniIapidutn 
nomina  detorta  fufpicor;dc  Bafano 
minori  lapidi  arte  fafto  politocj5(n6 
Siderit»  vt  Agricola  putabat,)  eunde 
eireBafalten.  Ecfi  vero  Siderites  Pli- 
ni), Adamanti  cognatus  > non  fit,nifi 
!gofallor:eodem  tamen  noraine.vo- 
cari  poterit,  quod  ferrum  colore  ac 
duritie  »mulecur;&  Germanice  etia 
m Srpfrnfldn.nam  ©olDtfidn & ^ 

fcstrjidnjtum  demum refte  appcllabi- 
turjcum  iam  ad  auru  argentumc^  pro 
bandain  coticulam  formatus  & po- 
litus fuerit.  Videtur  autem redle  a 
Plinio  marmoribus  adiiumerari,  Sc 
marmor  potius  quam  faxu  cfle.Mar- 
morenim  (quod  in  omni  fere  lingua 
fuam  appellationem  retinet,  )oranc 
durum  efle  debet,  & poliri  aptum  ad 
fplcndorcm:vnde  ei  nome  apud  Gr» 

Schaifch  vocat, nomine  ad  faxum  ac- 
cedente. Csteris  tamen  marmoribus 
nulla  certa  figura  cfl,  qualis  eft  Bafal- 


1 


Syenitae  la 
pides. 


ttE.'vt  eo  nomine  5 fi  quis  lapidis  ge- 
nus peculiare  hunc  facerc>  auc  com- 
muniori nomine  petra  potius  quam 
marmor  faxum  ve  appellare  velit,  litir 
gare  nolim.  Galenus  quidem  libro  9^ 
de  fimplicibus  medicamentis 
nomen  in  genere  duris  minusc^  duris 
lapidib®  tribuit,  quod  veteres 
da-lsof  dixerint,  dc  e petra  vil:a  calcem 
fieri.-Tarantinum  vero  & alios  quot 
damreprehendiCjquipetricnome  ad 
vnafolum  lapidis  durilsimi,  & e qua 
fola  calx  fiat,  rpeciemadringuDu 
His  fcriptis  incidi  in  Agricola  lo- 
cum libro  7.dcnanfolsilium,quehic 
adrcnbedum  cenfui : Natura,  inquir, 
pilas  gignit, modo  teretes,  cuiufmodi 
lunt  Syemts  lapidis  in  Thebaide  in- 
ter Syenen  dt  Philas: modo  angula- 
ras,cuiufmodi  in  Mifena  Bafalt^,  Y- 
tr.2cj  autem  funt  arftius  interfe  iun- 
dts.inThcbaide  cameninterdum  fio- 
litarim  quadam.  Vtrobiqj  altera  m al 
teras  videntur  eircimpolitSjdc  quide 

mino- 


Conradas  Gejnerm,  tf 

minores  in  maiores.  Sed  ex  Mifenis 
maximsfefquipcdccQcraflsfunc^al- 

pedes  quacuordecimrexThcbai- 
cis  maxima  duodecim  pedes  craflae? 
alt«  interdum  pedes  centum, aut  am- 
ipliiiSjVt  cxobcli(cis,quos  ftatuerunt 
freges  Aegypti  poteft  intclligi.  Haecil 
Ici-qui  alibi  etiam, Mifenum  Bafaltem 
Aethiopico  nccj  colore,  ncej  dtiritic 
cedere  ait.  Coticulae  ergo,  vt  dixi-  Cotkiilie, 
mus,^Bafaltcfiunt  auc  fieri  poffunt: 
inueniunturtamen  c<^dem  flatira  fu^, 
in  fluuijs.-olimm Tmolo  omnes:  ho- 
die in  riuisHildcsheimijs  & Gofcla- 
rianiSj&c.Vide  Agricolam  libro  5,dc 
nat.fofsilium. 

Pyrita  odaedri  dcdodecacdri  in- 
ueniunturquida.  In  Pro uincia  Gal- 
liae montem  altum  cfib  audio  Mari- 
nauxnomme,in  quo  Cryfialiiaut  fi- 
miles  eis  hexagonis  vel  hexaedri  po- 
tius lapilli  inueniantur,aiij  albi  pcllu 
cidijahjfubuiridcs,  (5cc.  Talem  fer^ 
ruffi coloris,  opacum  j audiant  pro- 


{ 


Pangoni®- 

/ 


T'  Ve  figuris  lapidum 

p^magnicudimSjdurirsimumjPetrus 
Coidcbcrgus  egregius  phamiacopo' 
la  Antuerpia  ad mc  miOt, cuius  ico- 
nem paulo  ante  exhibito  Bafalts  fub 
iecimus.-cftautem  efubiedis  duobus 
maior.  ^Pangomus  non  longior  di 
gitOi  nc  cryflallus videatur,  numero 
plurium  angulorum  cauetur , Plinius 
l1b.37.cap.TO.  Agricola  dodccagonu 
Cryflallum  intcrpretatur,(£ui^tpdlff<^ 

Nos  Pango  ni  um  fun 
prajnonnatiuum,fed  artificialem  cx 
hibuimuspid:um.  Cryftalli  fuccura 
natura  (inquit  Agricola)interdum  in 
plures  quam  fex  angulos  formas , cffi 
cit  gemmam, quam  ea  de  caufa  Grae- 
ci Pangonium  vocant.  qu«  fi  repcritji 
reperitur  autem  perraro, in  ijfdem  lo 
cis  in  quibus  Cryflallus,ei  fimillima 
cflefolet colore, facilitate  tranlluci-l 
da,Isuore;fin  in  proprijs,  plerunquc! 
obfcura,&vndique  paruis  cauernis,? 
, quafi  fauuhs, plena. qualem  Aliera  dc: 
, Ochra  fluuij  deferunt,  duodenis  na-i 

tum; 


, Conrctdm  Gejherm.  id 

tum  lateribus, ajqoe  ac  Cryflalli  defi- 
nentibus  in  mucronem.  Etfi  vero  Pli- 
nius tradiceara  nonlongiorem  digi- 
to elTe, tamen  normunquaiai  longior 
cP::fed  breuidr  f^pius. 

T>K  T LV  O R J BV  S,  QJ^  6 S 
' Germuni  iful^o  UQcant  itindc  ^ 
Ldtinum  7iomen Jinximm. 

de  fluoribus  etiam  didis  hoc  ca- 
pite agere  vo 


incertam  pia 
ne &in^quaiem.hocpIerifc^  comu- 
ne,vt plures flmul  inxqualiter  cohse- 
rentes  & conglornerad  proueniant> 
[Choeradum  feu  ftrumarum  quada  fi- 
imiiitudinej  vc  noflri  lo- 

iquuntur:)  qua  forma  tamen  non  foli 

Ec‘ 

I 


lui:  quoniarri 
i ili  figura  qui 
dem  habentj 
quspingi  rc- 
dcpotertjfed 


I 


Ve^gumlapidumy^c, 

fluores,fed  <&  lapides  quidam  aut  gc 
mz  > vt  Cryftalli  intcrdum>  nafciitun^ 
& alio  quodam  modo  QBaEfJctttafer 
xumioandis-  ofsibus  a chirurgis  Gcr^ 
mani^  dicli  lapides:  in  quibus  vnus? 
pkruncj  lapis  continuus  in^equalin 
ter  protuberans  dc  bullatus  hanc  Ipc 
ciem  reprsfeutac.*in  Fluoribus  vero 
multi  inuicem  iunfti>  dc  qui  feparari 
facile  poffe  videantur,  etliqua  Ictan? 
gunt forte  connati  jftrumofam  hanc| 
fuam  mole  implent.  Quare  de 
liocinloco  dicam  :fed  de  FluoribusJ 
prius.  i 

Fluor  cuius  hic  figura  apponitur, ; 
candidus  eft,tranflucidus>  (plendida  • 
ad  lucem  fu  perfici  e,  mollis  & facil^^ 
dentibus  cedes, fi  morfum  imprimas, 
infipidusferc.fubflantiam  qualem  Ia  I 
pis  angularis  in  ore  mandentis  relin-' 
quit.  Ad  ignem  modicum  aut  cande- 
lam fi  vraSj  albefeit  lentefcitqj , calcis  ^ 
fimihtudinc,non  Iiquefcit-  Quod  ad  I 
compagcm,pQrtiones  eius  piures  vi^  . 

deu-  ‘ 


Covrdim  Gejherfis^  %f 

d^nturabvno  ceu  centro  oriri.  Hid 
fluor  e Mifnia  ad  me  mifTus  cft,vt 
lij  diucrfi.  Huic  autem  fimilis  albus 
adAquasfcuThermasHeluetiorumj^ 
.quaeLimago  flauionoflro  adiaccnc, 
in  faxis  verfus  flume  rcpencun  qui  gii 
Iftu  primum  infipidus  videtur, deinde 
acrimoniam  quandam  iri  ore  excitat 
cum  exiccationd,  dc  ieuis  cuiufdam 
ilrangulationis  fcnfu>^  vc gypd  fere  na 
turamcidre  conijeiam, neque  carere 
^nenoiquod  flue  ita  fe  habet, flue  fc- 
cus>valdereprchcdendi  funt  exphar 
macopoli$  jimpofldrcs  illi  qui  fluo- 
res diuerfos  pro  gummis  diuerfls  in 
rnedicimenta  coijciuntrquod  ita  fie- 
ri ab  iilis  Agricola  fcribiijfub  firiem  Ii 
bri  y.dc  natura  fofsiliumi  Et  ibide* 
Reflat  (inquit)  vc  de  his  lapidibus  di- 
cam,quos  noflni  ab  eo, quod  in  arde- 
tes  fornaces  conicdti  fluunt,  (facile  e- 
nimliqucfcunngni,)nominauerunCi 
Eorum  tria  funt  genera.  Vnom,  gem- 
mis fimUlimum  tranilucidis  diuerfiSi 

E e 2i 


VcfigumUpidum:,^c, 
Alterum  cis  non  multum  fimile.  natii 


plerun<^  non  pellucet ^ raro  partim, 
rarius  tocum.Iilud fere fparfum  repe- 
riturinargetarijs  & emeteris  metallis: 
hoc  in  proprijs  venis  f^pe  copiofum* 
Tertium  eu, ex  quo  conficitur  vitru, 
[quanquactiam ex  alijs  duobtii  po- 
tefl  confici,]  areiia  potifsimumi^- 

Hic  lapis  filice  minus 
durus  eft^*  quare  ex  eo  ignis  elici^noa 
poceft.nontranfluceCjfed  ipfi  multi 
infident  colores;  candidus,  fublutcr 
us>ciriereus, fufeus, niger,  viridiSiCoe- 
ruleusjrutilussruben  Rcpdriuntur  au 
tem  montanis  locis  ad  ripas  fluminu, 
& in  agris  quibufdam  pafsim*  Rario- 
resdntusforisqj  nigri.  Vteun^  colo-' 
ratos  fipenumero  alterius  cdloris  ve 
n^interfecanc,&Ci  Hic  lapis  varium 
vfumpriebet.-eo, cuius  tandem  fuent 
coloris,  fternutitur  Vise, 

^ ‘®ft^jldUnortrivocant;]coeruieus 
adijcitur  ad  cinerem  abiegnumicum 
cxipfo  fit  alter  cinis^  quo  mfediores 

vtun- 


Conyadf^  Ge/herus,  iS 

5^7tuntur.  Candidus  vritur,  tunditur, 
cribro  fecernitunatcj  ex  eo  conficiu 
turarense^ex  quibus  vitra  conflantur, 
quanto  candidiores,  tanto  vtiliores. 
^Atrecundigeneris  lapides , tot  colo- 
res vt  primi  non  habent,  (5c  rarbfua- 
Sues.etenim  plcrunq}  in  candido  pal- 
lent, aut  nigricant,  aut  fublutei  funt. 
hoS  quonia  celeriterigni  liqucfcunr, 
ad  venas  adijciunt  qui  cx  eis  exco- 
quunt metalla-Primigeneris  propter 
mollitudinem  poliri  quidem  no  pot 
funtiflquos  tamen  cxeisnamra  fecit 
l£Bues,&  quibus  aptam  forpiam  de- 
,dit,in  annulos  & fundum  indudunt 
aurificostanquam  gemmas.  Hic cil- 
le. Germanicu  quidem  nome 
primo  tantijm  generi  dcfecundo  at- 
tribui video.nam  in  Germanica  inter 


iprctatione  Metallicorum  nominum 
idem  Agricola  fic habet:  Lapides  qui 
^gni  liquefcunt  primi  generis, 

dcfluffc:fecundi^§ttffej«^ 

tertij,  oher 

I ^ ® 5 


T)efytnfhpidunt,^c. 

De  certi)  quidem  generis  lapi 
dibus,quibus  vi^e  fternutur,  plura  at- 
tuli fuperius  inter  res  fofsiles  rotun- 
das. Ad  Fluores  ab  eodem  Agrico^ 
Moriom  referri  videtur  etiam  Morion  lapis,: 
Germanice  enim  inquit  comuni  no- 
mine appellari.Morion  (inquit 
libro  6. de  natura  fofsilium)  fola  ex  ni 
grisf  gemmis]  cranii  u ce  t.Nafci  tu  rm 
jMifcna,fub  Alpibus^^in  CyprOjjn  Ty! 
ro,in  Galatia, in  India.Color  ei  aut  ni! 

Pramnion  gcrrim^,qua:  vocatur  Pramnion;  aut? 
cum  nigro  mixtus  eil  alius  color:  ne-| 
pe  vel  Garb  u neu  li,vel  Sard  ^:vel  Hya-j 
cinthi, qualis  in  MifenaValcbefteinii 
cfFoditur.VideturautcmMorion  ef-( 
fe  radix  iftarum  gcmtnaru : ac  ex  craf-l 
fiorcfuccoiqui  fublidit,  fieri,  attamej 
ca^quaPramnium vocari  dixi,apud| 
nosinuenta  cfl:  habens  Cryilallinana^ 
radicem, cum  ipfa  eflet  nigerrima 
militer  cius  mucro.erat  enim  ei  figu-: 
ra,vtCryfi;allo,fexangula.  qualis  etia 
ei];  Volchcfteinircpert^,  in  quaHy^-^ 


Conradu^  Qefnerm. 

cmthus  definitHas  gcmm^  non  alltcc 
qtjamCryftallus  fcalpuntur.  Alibi 
ctiatn  Morion  facUe  fcalpi  dixerat. 

Pramnion  forte  a Pranmij  vini  ia 
^phefia regione  colore  nafcetisdidu 
fuerit.  Eode  in  loco  Agricola  paulo 
|ante:Vidi5inquic, glebam  e noflris  mc 
tallis  erutam, qus  conflabat  exChry 
folithis  amplius  fexaginta,  quibus  o- 
mnibus  erat  figura  quadrata,  fcd  ma- 
xima era t lata  vnciam  vnam, longa  di 
gitos  duosiomncs  vero  adeo  molles, 
vt  poliri  non  poflent.Sic  ipfe.Fucrint 
autem  nimirum  hi  quoque  Fluores, 
quod  tum  ex  pluribus  coniundlis,  tu 
ex  mollicie  colligo.  Dc  Fluoribus 
plura  Enceliuslib.^.cap.i. 

Poft  Fluores  pauca  dica  de  lapidi- 
bus illis, qui  ex  aquis  ortum  habet,  & 
paulatimexijs  lapidefccntibus  coa- 
crefcuntjfiue  ftiri2&  pyramidis  aH- 
qua  fpecie,vbi  defluendi  locum  aqu^ 
habet.[Lapidcs quidam  &fucci  cqa 
cretiftirijs.  fimiles  in  fpcluncis  ftant> 

Ec  4 


V, . T>epgurhlaptdum:,^c, 
velin earum  cameris  pendent , Agri- 
cola. Et  alibi  .'Marmor  candidum,  i 
quod  in  Germania  reperiturjaliquan 
dq i n ftirias  concreuit.]  Siue  latiore 
quadam  & cruftaceaformainh^ren- 
te;ficut  & lebetibus, vt  in  balneorum^ 
valjs  maxime  apparet,  dc  canalibus 
Thermarum,  in  quibus  aqua  calida 
coquilongo  tempore  aut  feruarifo- 
letjcruftsqusdam  lapides  infident- 
Grsce  quidem  lapides  huiuftiiodi  v~ 
4pqjovovs  cognominarim  a refto  v- 
proparoxy cono,  cuius  figni 
ficatiopafsiuaeH:,  & ex  aqua  genitu 
fignificat.  Aquas  vero, qus  resfibiin- 
ie<^as  veiimmerlaSjin  lapide  verten- 
tendi  vim  ha,benu^>i^(jyomv<J^cc7te  dixe 
rim>paroxytonavoce , fignificatione 
a6iiua,qubdlapides  gignant, 
Solw^.Dc  huiufmodi  aquis  lege  Sene 
cam  Naturalium  Q^aftionum  libro 
^.cap.iT.&Sctabonemlib.i^.  de  aqua 
in  lapidem  durefeente.  & Ghrifloph. 
Eflceiium  de  lapidibus  ac  gcmmisili- 


Conrddm  Gefiems,  50' 

bro  ^.cap.^.  Sic  & Thermarum  Ca- 
rolinarum  in  Boemia  gutta?  in  calcis 
gypfiuefubftantiam vertuntur*  Chi 
rurgi  Germanorum  huiuftnodi  lapi- 
desjftirijs  pr<EfertimfimiIeSj  autcru- 
ftaceos  quidem,  fed  buIHsquibufda 
eminentibus  in«quales,QBaflfia^  ap 
pellat, quali  ofleocollosdicas:  quod 
ijsin  emplailra  additis  vim  ofla,infan 
lium  prsfertim, ferruminandi  inefle 
cf!xifliment«Memmit  eoru  in  fuaChij- 
rurgiaaGermanica  Hieronymus  Brun 
fuicenfis*Horum  Ipecies  duas  hic  de- 
linea tasfubijcioc 


f . MoUris  lapis, 

2»  oJleocoUm  cruflacem:qui  ^ 7rAcciipAi-> 
Ji6lo  nomine  dici potefi. 

Ee  5 


"Depgum  yprdum, 


1.  Stiria  lapidea;  quam  Germani  ritti 
vocant,  priuatira  vero  ritii 

ryf id  cft, ftillatitium  lapide. 
Hac  figura ,(pyramide  mutila,& 
erone  fradoOlapidem  album,  grauc, 
durum  & fpicn dentem  intusy  ex  mi- 
rabili quodam  fubtcrranco  Germa-, 
nisB  antro, quod  ®mimansfm(  appcL 
lan  tj  vir  genere  nobilis, do6frina&  vir  j 
tute  noDilipr,Ioanncs  Reiffefteniusi 
admemifir,  ' 

2.  Silex  pcrtufiis  foraminibus  alU^ 
quot,  natura,  vel  cafu  aliquo  nos  Ia-  ^ 
tente,  Huiufmodi  autem  lapides  mu-  * 
lierculas  qusdam  fuperftitiqfe  quse^  ! 
runt, circa  torrentes  & fluuios  3 ftoli-  ^ 


Conrddm  Gefnevm, 

depcri(ua&  curarum  iri  vaccas  qu2 
fanguinem  cum  la6le reddunt,  fi  pa- 
pillis in  h^BC foramina immifsis  mul- 
geantur. 

3»  Lapilli  quidam  albi(simi,perexi- 
guijdurifsimi^.-quos  Petrus  Colde-  ^ 
'bcrgius  pharmacopoeus  Antuerpia 
mifit.Gypfellifi(Sitia  vocc  diminuti- 
tia,^  gypfi  colore, dici  poterunt. 

Huiufinodi  Iapides  t^c^o^W,Theo 
phraftus  fentire  videtur  generari  \k 
«rf^/y(j«^>hoc  eft^  paulatim  ex  aquaru 
& guttarum  confluxu.  Vidi  aliquan- 
do flrumaru  quadam  fpecie  craflos 
admodum  splendidos  intus  & fub- 
ruifoSjdc  foetentes;  quales  ad  Andel- 
fingam  pagum  agriTiguriniinueniu- 
tur.  Sunt  qui  ab  huiufraodi  aquis  to 
fos  (Sc  lapides  gignentibus>broncho- 
I celas  etiam,  id  eft  > gutturum  ftrumas 
excitari  putcnt.Lcge  luLCsef.Scalige 
rum  Exercit»6o.  parte  2.  An  vero  renu 
quoq5  dcvefic^Bj  alijue  in  animalibus 
lapides  crebro  earu  potu  coire  pot 


T^efiguvhUpidum^^c. 
£nt,con(idcrandura.  Amomum  C01 
<ftu  cum  aquis  lapides  generantibus  J 
cas  expurgare  in  Euppriftis  Piofcori 
dis  legim  u s>Iib cap.  I2L 


DM  PVMiCEy  P O- 
rOy^Tofoy^c, 


Pumex  j Porus  & Tofus  di(9:i  Iapi- 
des, ctfi  ad  Spongias  forte  Capite  de 
Aquatilibus  referri  poterant, quod 
eis  fimiliter  multifora  (vt  ita  dicam, 
licu  t GrsBci  TTvAtiifHTic , multifores 
lpecusPlinius,)fint  corpora,  cauis  e- 
xiguis  creberrimis, feu caucrnulis  & 
foraminibus, pIena:hoc  tamen  loco, 
in  huius  primi  Capitis  fine,coru  men 


Conradus  Gepicrm. 

tioncm  facere  maluirquod  pori,id  cfi: 
meatus, dccaua, cum  intrinfeca  etiata 
fintjdc  interiora  penetrent, figun^  djf- 
'erentiam  potius  conftituerc  quam 
Forrfjsvideantur.Forma  cniminfu^- 
icieextcrnajdc  externa  figura  dii&- 
'cntijs  magis  coniIil:it:ea  inquam  for 
maqusvnacumfigdranomiriaturim 
•ertia  Praedicamenti  Qualitatis  ip€- 
cie.  In loci$(inquit  AgHcola  libro 5. 
de nat/foff)qui oliiti  arftrunr^  aut  e- 
dam  nunc ardent, Pumex  reperitur, 
ex  terra  vel  lapide  excodus,(5t  ad  hac 
Sguramredaaus : Ccutin  Campania 
monte  Moderno  & Vcfiiuio,in  Ae- 
[iaria,in  Aeolijs  infulis,  dcc.  Effodi- 
:ur  etiam  ad  Confluentiam  Germa- 
ni^.Pumex  autcra^quohiam  hon  ali^ 
ter  ac  Spongia  cff  fiftularum  pienusj 
dicitur, vc  Vitruuius  autoreff,  Spon- 
gia. Graecis  vero  missuoxs  vocatur  fi 
vermiculatum  lapidem  dicds^)  q u o d vel  u- 
:i  a vermiculis  (quos  LUs  Gr^ci  vo- 
citant,) erofus  videatur.  Theophra- 

' 


/ 


De  figuris  U fidum 

fliis  etiam  Alcyonium,  quod  ex  ma-: 
ris  fpuma  concrcuitiPumiccm  nomi« 
nat.  Diilerunt  autem  inter  fcPumi- 
ces.  nam  primo  non  ommbus  vnuii 
color : fed  funt  aut  nigri,  aut  cinereL 
autcandidi.Tum  aii)  m olies  funt,  ms 
nibuscj  teri  in  arena  poffunt : aii)  duJ 
ri. Deinde  omnes  rari  funt  & ieucSjOH 
fiftul  as,qu^e  aerem  in  fe  continenti 
eacj  de  caufa  innatant  in  aqua:  ficuo 
etiam  ceteri  lapides  pumicofi,quam“| 
uis  magni:  quaiis  eflTyrrhseus,  & al-| 
''ter  e Nifyeo  infuia:fi  modo  hic  diftere 
a Pumice  in  eadem  reperto  j&c.  Pliil 
ra  de  Pumice  & trib^  eius  gerieribus^ 
lulius  C^far  Sealiger  De  fubtilitatej 
Exercitatione  134;  Pumicis  duo 
gnificarus,(inquicHermoIaus  Barba 
rusinDiofeoridem  Gorollario9(^o.) 
alter  notus  omnibusraltero  dicuntucj 
ita&c^etera  faxa  erofa  anniSj  qualial 
. in  sdificijs , vi  Plinius  inquit Mufaeal 
V0cant,dcpendcntia,ad  imagine  fpc-^j 
CHS  natiui  arte  reddendam  ^ nunc  in4 

I n 


if 

I- 


Conradm  Gsjfherm, 

pc  Mufaica  vulgo  nominantur  j &c; 
jl?umiccs  fa(3itibs  quofdam  elTefcri- 
Ibit  Vitruuiusjcxcodo  alio  genere  la- 
pidis :&  in  Melo  Pumices  quandoc]^ 

^ n altera  gigni  lapide  Thcophrafluf 
iautor  cft.  Agricola  Pumicem  inter- 
pretatur ^rauflan*  Sed  & 

api  des  ex  faxo  arenario  fafti  (inquit) 
quibus  affricamus  pedes,  vulgo  ap- 
jcllancur  J"Apud  Diofcd 

ride  probatur  Afsius  lapis  colore  pu-  Pumko^ 
meis,  laxus  ^ 

ais,friabilis>  &c.  Eft  de  Phrygius la- 
^18  apud  veteres  didus^  gleba  pumi- 
[:ofa,dcc.  Acopis  nitro  iimilis  eft, 
pumicor3,aureis  guttis  ftellata,Pli- 
fiius*.  In  Tmolo  monte  gignitur  la- 
pis Pumici  Cmilis,  rarus  inuentu.*qui 
quater  die  colore  mutat^PIutarehus 
^lc  fluuijs  in  Padoli  mcntiooec  Ego 
in  monte  vel  cOlle  non  procul  Roc- 
ailla  oppido  de  Neccaro  fl^iaxa  ma- 
?na  vidi, opere  ceu  MefaicQ  (peeSiabi 

lia  natura.  JPorus^p%^Rp«r  W cirporug, 

6 

! 

f 


'I 


l 


i' 

figuris  lapidiimi^c*  ' 
cunflexum:nam  per  o breue  porulji 
meatum  %nificat^)iapis  idem'  fort^ 
Tofus.  quiTofus  eft:  h^c  dii^io , Latina.dlla 
vero  5 Graeca  eft.  Sarcophago  ( feui 
Afsio  lapide)mitior  feruaridis  corpdf 
nbus,necabfomendis^  Chernites  ert; 
eborifirniiiithus,(m  qilo  Darium  co- 
dicum ferunt5)Parioqj  fimihs  cando- 
re & duritia,  minus  tamenpondero- 
fuSjqui  Porus  vocatur,  Plinius  lib. 31^. 
cap.17.  Pori  mentione  edam  Theo 
phraflus  facit-*(3c  Ariftoteles  in  tcrcid 
degenerationeanimalium,  vbi  Ga^ia 
Tofum  vertic:&ante  hunc  Hippoera 
tes.Plinius  imyndecimo  (inquit  Scan 
liger)  videtur  Tofum  interprctarijCO! 
i memorans  Tofum  in  ventre  iuuenca 

ruminuentum.  GrammaticiTophu 
' aiunt  efle  genus  lapidis  afperi,qiiifa^ 
cile  in  arenam  refoiuatun  Plinius 
libro  I/.  Nam  Tophus  fcaber  natu-i| 
ra.  Columella  libro  quarto  areno-^ 
funi  tophum,  & plus  iufto  ieiiinum: 
fabulo  dixit.  Plura  de  Tofo  Seal  1-4 

gerde 

'f 

• ; 

M 


ConradmGeJherm»  ^4 

gcr  de  fubtilit.  Exercitatione  quin- 
quagefimafeptima.  Agricola  Ger- 
manice reddit  Zo^f^cin  vel 
noflri2^llg(fcm  dicunt.  Afsius  lapis 
non  efl:  duriis vt  pctrs,fed  'sjoofo&kns 
colore &cbnfifteiltia, Galenus;  po»- 
fGccg  Strabo  libro  de  lapillis 
lentium  Cmilibus>&c. 

Ad  Pumicis  & Tofi  Ip^ciera  pro-  e 
xime  accedit  etiam  Salis  ilia  fpuma, 
quas  dum  patinae  ingentes  ferreae  a- 
qua  faifaplenie,  ebulliunt^ defluere, 

&m  hanc  qua  exhibemus  hictfpecie,  trequente 
pumicofarrii  coire  folet.  Numerus 
primusadfalislpumafloremveVqu^ 
in  SalinisBurguiidi^  colligitur,  per- 
tinet;altcf,ad  eurn  qui  in  Salinis  Ger- 
maniae in  vaildOeni.  Nos  plura  de 
his  inCoroliarid  ad  Cordi  Iibelluni 
deHalofantho.” 

1.  SAlgemmem, 

2.  Sduf^umu  e Burgundla, 

3.  BademexHakadOenum.  ’ 


Adfinem huius  Capitis  primi, hic 

etiam  fortam 
Ia  adijcerevo; 
lui:  cuius  nu- 
mer®  primus 
indicat  faxu,i 
quod  matre 
Rubinoru  vo 
eant;  quonia; 
Rubini, 60 Rubini gemmx  innafeuntur , in 

Valle  i 


. Conradm  Ge/herus,  $$ 

Valle  loachimica^fi  probe  memioi.Id 
olim  Ge.Fabricius  mifit.  Secundus 
numerus  Sapphirum  denotat  manu-  Sapphirusj. 
J^rio  plumbeo  incIufam,vtitac6nio- 
f dius  manu  tenentis  medici  hac  gem- 
Ima  demulceantur  carbunculi  *•  quod 
^ hodie  quidam £aciuntj quo  fuccet 
fu  nondum  cognoui:&  olim  abAui- 
cenna  ea  vis^apphiro  adfcripta  eft, 

& ab  Epiphanio  aduerfus  papulas  6c 
tubercula,  ^ 

DE  ID  I BV  S l L L I By 

(jmhus  cum Sole^Luna^ dut  eli-^ 
mentk  aliq&id commune  e fti 
Caput  I L 

VTveluti  ordine  natura  j a co^Ig 
ad  inferiora  corpora,  & a iimpli 
cibus  ad  magis  magisc^  compolita 
grediamur:hoc  in  capite  lapides  lU 
loSjqui  cixlojEellis  ac  elementis  no- 
men,aut  etiam  rei  aliquid  commune 
liabentjcxponemus. 


Deji^um  lapldumy^c. 

Ponticarum  (gemmarum  )Plinicii 
plura  funt  genera.  Eli:,  inquit,  ftellaca 
nunc  fanguincis,  nunc  atris  guttisj 
qu^interiacras  habetur. Alia  pro  ftcl 
lis  eiufdem  coloris  lineas  haben  Alia, 
montium  conualliumc^  effigies>  Pli- 
nius. Ego  lapidum  genera  duo,  qu^  i 
hicpiftaadiunxijinhis  Plinij  vcrbiS; 
intelligialiquandoputaui. 

Horum  pri- 
mm  Germani 


^ii%ab  -vnda^ 
rufimditudine 

Sunt  enim  in  priore  fiellx  plurcs'  ■ 
confpicu(^:inpoP:criore  vero  pro  ftel ! 
lis,alii  quidam  linearudu61us,vnda- 
rum fere  smuli.  Sed  tertium  eiufdem  i 
generis  nondum  vidi.  Obijei  poteft  i 
Ponticas, ede  gemmas.*quos vero  nos  i 

cx* 


ce  ©fcrtipcm 

aJleUps  dici po- 
tefl : fecundus 

m ®a(|cr- 


Conradus  Ge^erm*  ^6 

cxhibemus>  lapidum  > non  gemmaru 
generis  cfle.Ge.  Agricola  etiam  Pon- 
ticas Piinijj  qu«&  Thracie^  dican- 
tur, Achati  cognatas  facit.  Achates 
autem  gemma  eft*  Plinius  libro  37. 
'cap.iQ.vbi  alphabetico  ordine  gem- 
imas  aliquot  deferibit ; Ponticaru,  in- 
tjuit, plura  funt  gcnera.efl;  ftellau  nuc 
fanguineis>nunc  atris  guttis,  quae  in- 
terfacras habetur, <Scc.  utpaulo  ante 
recitauimus.  Videtur  autemno  ani- 
maduertiffcjfe  rurfus  de  Achate  age- 
re, de  quo  prius  etiam  huiu?  Capitis 
principio  egeratin  Aditera  r montiii 
..enim  & conualliqm  effigiem  redde- 
re,ficut  & fluminum , nemprum , ali- 
as(^  diuerfas,  Acharis  proprium  eft. 
Et  cum  hic  dicat  vnam  Ponticae  fpe- 
ciem  inter  facras  haberi  ^ atris  infigne 
guttis : eadem  abit^Hip  capitis,  Coral 
loachatx  tribuit,quam.  in  Crctaabu- 
dare  ait,&  facrum  appellari,  & guttis 
aureis(ficauteminPonticis'etiamle- 
gehdum  videtur^non  atris,)  Sapphiri 


T>eflgurkUpklHm^^c, 

modo  diftingui.  Ergo  Pontica locci 
iamcitato,appellatiuuiiigenirri«iiQ^ 
mcneft,  Laciriis  (foli  quidem  Plinioj 
quod  fcia£n)vfitatum  pro  Achate:  a- 
lias  vero  adiediuum&  gentile:  vt  cu 
ciufdem  libri  capite  p.Chryfolithos. 
quafdam>Ponticas  cognominat*  Ee 
paulo  pofl  inter  Paederotis  fpecies^ 
M ollius  (in  q ui  t)  radi  at  Pontica  dC  A- 
fiatica.  Allerim  certe  nomen  conu@i 
nit  {bellata  c duabus  hic  exhibitis:  re-i 
centiores  quidam  aftroiten  vocant^ 
quod  nomen  libentius  ei  iribuerimij 
quod  veluciaftriSjidcftjlyderis  coelebi 
ftisinftar  ftellas  iri  fe  complures  ha-j 
beat:vt  difccrnatur  ab  afteria  Iblidai 
(llc  enirn  nominare  nunc  libet , cuius] 
Eguram  addidi,)qur  corpore  toto 
radijs  eminentibus  flellam  vnampr^i 
fe  fert*Solent  tamen plures  eiufmodil 
inuicem  connex^  nafci  & inueniri| 
plerunrj,  i 


o 


Comdm  G€fl€rm^ 


i.  ^Ajlerie!^ /eparatm^ 
%,  Plures  coniunBL 


Afterias  vcl 


Sphragis  afte- 
toB  dici  potefl: 
hic  lapis , cui 
magnitudo  fe- 


is  afte-  _ 


requahicexhi 
betur.  In  hoc, 

(quem  ab  illu^ 

ftri  & nunquam  fatis  laudato  baro- 
ne,totius  antiquitatis  incomparabili 

fcrutatoreVvilhelmoVvcrnhcrOjp- 
pcRoteuiiIam,vbireperiunturincol 
le  edito  ad  Cimmeriam  arcem,  acce- 
pi?) oftoni  cohaerebant , ita  concin- 
ne iunfti  & aptatij^v^eluticj  fuperinna 
tilibiinuicem,  (feparabiles  tame>  (vt 
nullus  artifex  potuiflet  melius.  Singui 
lisytrincjftell^  figura  ceu  Cgillo  im- 
prefla  vcl  infculpta  videtur.  Radi)  e- 
minent  fuis  angulis  quini.*  in<^  fingu- 
lis  radijs  cauitas  media  efl.  Margines 


T>e figuris  Upidumj  ^c* 

coru  prxdura  eft.©icrn(leiit  dici  p.o- 
tefl  Germanice*  Aftroiten  accepi 
primum  a lo.Iacobo  CUufero  ^ ciuc 
nieo  & difcipulo  olipa, optimi  & do* 
(Sifsimiviri  ChriftophoriClauferi  vi 
bis  noftr^  aircbiatrbcui  egofuccefsb 
fiiio  j pharmacpppeo  fane  perito 
diligente;ea  fere  qua  bic  apparet  ma- 
gnitudine, orbictilatu , comprefTum; 
q ui  fane  a m ultitudine  ftellaru , Afte- 
riaSjVelpptiiis  nomen  mere- 

tur. Gc.AgricQla  librp  t).fofsilium^ 
AftroiteSjinquitsCandidavelfubcine 
rea,ftellarum, qua?  radios  iaciunt  nu 
groSjeft  plenifsima;at(^  ex  ea  re  nome 
muenic.Hancnoftri  a victoria  appelJ 
lant:  quod  putent  eum  qui  illam  ge- 
ftauent  cauftm  obtinere  ddioftes  vin| 
cer^.Oculi  figura  pleruqj  extuberat, | 
raro  eftoblonga.in  acetum  pofita  fe 
mouet  loco,& in  orbem  nonihiltor- 


quet.H^c  ille:qui  aftroiten  Germanii 
ce  interpretatur , dn  ©tgjldu : afieria 
vero  gemmam  dn  • ficut  & 

dero- 


IConradtis  Gejnerm,  \ 58 

derotem,&  Opalum,  6cEriflalin  ge- 
mas:quibus  omnibus  colores  fuos  va 
riarepro  diuerfo  ad  lucem  politu  & ' 
motu, commune eO:.  De  aftroitenu 
per  amicus  quidam  meus  medicus  in 
hsc  verba  ad  me  fcriplit:  Habeo  do- 
mi lapidem  valde  elegantem , non  fa- 
nepreciofum  vt  gemma  dixeris,  fed 
qui  afpicien^iibus  rair^iB  prsebeat  iu- 
cunditatem.is  per  totarn  fuam  circu- 
ferentiam  a fummQ  adimumvfcjftel 
lulas  repr^fentat  adeo  artificiofas^vc 
nullo  artificio  commodius  depingi 
etiaa  peritifsimo  artifiqe  potuilTent. 
Sic  ille.  Res  autem  admiratione  di- 
gna eft,  quod  noti  in  fuperficie  folum 
vndi(j,fed  iiitus  etiam  in  profundo 
ftellarum  imagiiies  habet:quod<^  me 
brana  quadam  ceu  cuticula  tegitur: 
quseacetiacrimonia  eroditur, autfuC 
ci  limonum.in  bis  enim  liquoribus 
eum  moueri  aiunt.  Xrochiten quo- 
dque in  aceto  moueri,  Agricola  tradit. 
Afterias  feu  allroitas  in  aceto  bul- 

Ff  5 


T>epgumlcLfidum^ 

iienteSjin  Cancris  interdum  repfcrirJjt 
gemmariusquidam  olim  mihiperfua 


dere  conatus  eft.  Sunt  qui  lapillum 
huncjfl:ellisin%neni,anobis  exhibi-4 
tum , e capite  Draconis  apud  Indos; 
extrahi  putent,vtMarfiiiusFicinusm 
de  infra  in  Capite  de  ferpentibus.  Pe- 
trus Bellonius  vero  in  Gallis  quoda 
traftu>magna  omnino  frufta  huius  la 
pidis  reperirijdc  sdificijs  parietibuC- 
^ueadhibcri,mihi  rctulit-quorum  aa 
itidem  certa  quspiam  figura  fit, & an  \ 
fok  magnitudine  a minoribus  diffe^  j 
rantmondum  refeiui.  Audio  6c  a- 1 
lium  lapidejfimilitcr  ©tgfidn  a Ger- 
manis didlum^multas  in  corpore  fuo ; 
vcluti  rofas  a natura  piftas,  oftende-^ 
re.  Plinius  lib.57.  cap.p,  Afteriam  & : 
Aftriontanquam  diuerfas  deferibit, , 
cum  gemma  vna  videatur, quod &A- 
gricola  probat.  Candidarum  dux(in- 
quitPlinius)eflPsderos>  6cc.  Proxi- 
ma candicantium  eft  afteria,princi- 


roprietate  naturs,quod 

indu- 


Conrciim  Gepierm, 

incluDim  lucem  pupilla  modo  quan 
dam  contmet,ac  transfundit  cum  in- 
clinatione, velut  intus  ambulantem 
ex  alio  atcj  alio  reddensieademcj  c6- 
trariaSoii  regerens  candicanteis  ra- 
dios,vndenomeinuenit,  difficilis  ad 
calandum.  Indica;  profertur  in  Car- 
mania nata.Similiter  candida  efl;  qu« 
vocatur  aflrioS:»  [milim  aflenos.exDio- 
v>fn'o,]cryflallo  propinquans,  ia 
India  nafcens,&  m Pallenes  littorib^ 
intus  a centro  ceu  flella  lucet, fulgore 
Lun^  plens.  Quidam  caufara  nomi-- 
nis  reddunt, quodaftris  oppofitaful 
gorem rapiat  ac  regerat.Optimam  in 
Carmania  gigni,nullam(^  minus  ob- 
noxiam vitio.Cerauniam  enim  voca- 
ri qus  fit  deterioripefsimam, lucerna 
rum  lumini  fimilem.  Et  paulo  poft:  ^ 
Efl  & inter  candidas  qus  Ceraunia 
vocatur, fulgorem  fiderum  rapiens» 
Ipfa  cryftallina  fplendoris  coerulei, in 
Garraanianafcens.Albam  cfle  Zeno- 
themis  £|tetur^  fcd  habere  intus  ite^ 


T)e  figurts  Uptdum^^c, 
co n cu rfan  te m >[ forte  corujcantem,']  Fi^ 
ri  & hebetes  Ceraunias:quas  nitro  6c, 
aceto  peraliquot  dies  maceratas  c6- 
cipere  ftellam  eam,qu^e  poft  totidemi 
menfes  rclanguefcat.  Huculej  Piw 
niasmamalia  duo  Ceraunia  gcnera,i 
quorum  mox  e Sotaci  feriptis  memi^ 
nit,gemmanonfunt;dequibus  infe- 
riusagemust  Aflcriam  igitur  fiueA- 
ftriongemrnameffe  conflat  ex  Plini; 
verbis : eiusc^  fpeciem  vnam>  Cerau- 
niam*  Eode  vero  in  loco  .*  Celebrat,  j 
inquit, 6cA(lroiten;mirasc^Iaudes  c- ' 
ius  in  magias  Zoroaflren  cecinifle,  i 
quidam  diligentius  de  ea  produnt,  i 
Quod  ad  Aflroita  nominis  termi-  j 
natipnem , an  ea  rede  6c  ex  Gracoru  j 
confiictudincanomine  quod  I 
cfl,fydus,formetur,viderintGrarama  i 
ticiiquorum  tamen  perpauci  his  in  re  i 
busfunteurioh»  Mihi  melius  aflrites  i 
ternis  fyllabis  quam  aflroites  quater- 
nis ab  aflro  deduci  videtur  :vc  apud 
medicos  noflrosa  nominibus 


Conraim  Gefherm,  46 

^ojirnSiyLHhlrHS  & iiv§ 

itT-Hs  denominantur.  Rhoitcs  autem 
vinum  e malis  p unicis fadum  a nomi 
ne  focc  formatur.  Eft  igitur  afterias 
velaftriteSjVelaftrioSjaut  afterios  pd 
tius, lapis  (dsio/ccSjH 
‘fubaudL  preciofus  qui  alibi  a 
Plinio  etiam  Solis  gemma  difius  vide 
tur  AgricoliE:idem(^  alio  nomine  A- 
firobolusapudPliniu.-cuiusdodLifsi- 
rnis  coicduris  nos  facile  affeiitimur^ 
Figuram  babetj  inquit  5 fcalpta  dimi- 
diati globuli, quare  Sudines  oculis  pi 
fcium  fimilem  efle  dixit  Allrdbolom 
Solis  gemmaPlinio,^andida  eft,& 
ad  fpeciem  fyderis  in  orbeitl  fulgen- 
tes fpargit  radios.  EidetiiMitraxdi- 
da,  Feriis  accepta  efl,  e Rubri  maris 
montibus>muldcolor,  contra  Solem 
varie  refulgens.Poteifauteh^ec  quo- 
que Solis  gemma  vocari-etii  a fuperio 
re  qu^  candida  eft, varietate  coloru 
didat. ego  Michram  peryt.afpiratum 
j Icnpfcrim.-licenimPerfe  Solem  ap- 


/I 

Ve-figurh  Upidum^ 

pellant.Sed  cum  «Sc  Afterias  & P^dd; 
ros,®cfc  a Germanis  \^ocecar : in  ec 
di(Hnguutur,quod  hic  ad  inclinatio 
nes  mutat  coIorem,ille rotundam  Ii; 
cem  inclufam  transfundit  cum  indi 
natione,  A Dionylio  Afro  non  oe 
s^hcc^  prima>  fed  tertia  inflc 

Xioneprofcrtur,hisver(ibus.* 

j / ^ \ 

isu^os  (p^syi  TrvcfA 

[^LAlras  AvyvLS  legitur jpciroxy tonum  mt 
fcnlinum:^  moXy  'wvfos  ^?^yt  vrrkyL7uo(M  % 

fioi'9".]  hoc  eft,  Circa  Pallenem  Thra^ 
ci^e  montem, 

Najcitur  ^Aflerim  pulcher  Upls\  ^ micm 
injlur 

Sy  deris  Lychnia  fmilk  fpledore  lucernitt, 

Quod  fi  gemma  viiareperireturn.c 
du lucens,  illa  profcdo  prx  cundij 
ceteris  Hellas  nomen  promereretur* 
A fuperioribus  forte  difFert  AHerh 
tes  lapiSjCuius  meminit  Suidas  in  vo- 
cabulo verbis ;Aefopus  qui 

Mi- 


^onradtis  Gejherm,  41 

Mithridati  a leflionibusfuiti  librum 
dc  Helena  edidit : in  quo  tradit  pana 
vocari  pifcem  cetaceum,[cc?m^/^ for^ 
typanis  dei pajlorum injlar  pr<zditumj~\  in 
quo  Aftentes  lapis  inueniatur,qui  ac 
cendatur  aSole,&  ad  philtra  faciat^ 
Non  cft autem  verifimile  lapidem  in 
pifce  aut  ceto  repertum , Sole  accen- 
di,vt  forte  nec  alium  vllum  lapidem: 
verilimilius  vero  fuerit  eunde  dc  quo 
Plinius  fcripfit , Arteriam  hunc  effe.- 
netjreucra  accendi , fed  Solis  autfy- 
derum  radios  regerendo  ^ ardere  ac-* 
cendici  videri.  Porro  ab  Aftrite  dif- 
fert OitriceSjde  quo  nos  infra  Gapite 
4.plura  adferemus  5 in  Siderit^  men- 

tioiicj 

Sandartros  quam  aliqui  Gataman 
titen  V o can regione  jcilket  t nam  ^ 
carbunculi  quidam  Garamantici  cognomi- 
nantur^ carbunculis  cognata, nafei- 
turiolndialoco ciufdc nominis.  Gi- 
gnitur & in  Arabia  ad  meridiem  ver- 
fa.Gommendariofiimma^quodvdut 

'! 


Vejj^uris  lapidum 

in  tranflucido  ftellantes  intus  fulgent^ 
aurese  guttai,fcmper  in  corpore,  nun 
quam  incute.  Acqeditreligio  narra-^ 
taa  fiderum  cognatione  ab  infpcfloi 
ribus.-quoniam  fere  ftellarum  Hyadu 
& numero  & difpofitione  ftellanturi 
obid  Chald^isin  ceremonijs  habi- 
t£e5&c.Inter  omnes  conflat^quantu 
numero  liellarum  accedat,  tantu  6c 
precio  accedere,PliniuS.  In  ipfo  q-| 
dem  Sandaftri  nomine, barbarica;  ve| 
EbraiccE  originis, vt  videtur,  primani 
fyllabam  eoioris  ardentis  fignificati^ 
onem  habere  conijeio , vt  in  Sandara 
chaquocj  d{Sandyce:ad  quam^ac-: 
cendere  verbum apudLatinos,  6c 
pud  hos  iilriDot  accedit.  In  Carbun 
culis  Carchedonijs  marib®  aliqui  tra 
duntftellas  intus  ardere.-foeminasvnt: 
uerfum  fulgorem  fundere  extra  fe,Plil 
nius.  Et  alibi:  Syrtit^e  in  littore  Syr-j 
tium , iam  quidem  &in  Lucania  inue! 
niuntur,  melleo  colore, croco  reful- 
gentes^intus  fteilas  continent  langui 

das.  i 


I 


Conrddm  Gefhmm,  4» 

das#  Acopis  nitro  fimilis  eft^pumi- 
cofa, aureis  guttis  flellata.-cum  hac  o- 
leum  fubferuefadtum  perunftis  lafsi 
tudinem(fi  credimus)foluit,Ide.  Stel 
lis  aureis  diftinguitur  etiam  Sapphi- 
rus:6c  Goraliachates,  qus  & Pontica 
aliter  dicitur  Plinio,  (vt  fupra  monui 
mus,)  fanguineis  aut  atris  (aureis , le- 
go) guttis  diftinda.  Punda  varie  di 
IpOfita  in  fuperficie  alicuius  corpo- 
ris,ftelis  quandocj  nominatur  apud 
veteres  Graecos, pr^fertim  fi  fplende- 
ant:vt  iniaipidequam  cogno- 
minant; (5c  inter  aues  in  Ardea  atque 
Acqipitre  ftellaribusdnter  pifces  ve- 
ro in  galeo#  id  eft,muftelo«  Interia- 
fpidis  fpecies  vna  c^qs- 

}(pK  ^ voca- 

turapudDiofcoridera.alia  leiiio  ha 
bet  i#",  id  eftj  fyderea , nec  difpli- 
cetJafpidis  Ipecies  rutilis  pundis  Rsl 
lata, memoratur  aPlinio) 

Sami^  terrae  du^  funt:  quse  Syropi 
con CoIljrmhexVioJcoride^']^  6C 

f 

) 


' 0 


qujc  After  appellatur : hsec  globofior 
cft,&  candida, Plinius.  Diofeorides 
aftcrctn  tradit  efTe  TtAxKcichi,  6c  cotis 
inftardenfum:de  colore  nihil  dicit. 

Priorem,  Collyrium  didam  puto, 
Cue  ab  eo  quod  mifccrifoleret  oculo  ‘ 
rum  medicamentis;  fiue  quod  mollis 
ac  tenera  fit  & facile  foluatur  collyri) 
inflar.  Alteraver6,All:er  dida,  vtru 
ex  eo  nome  duxerit, quod  ftella,ficu- 
ti Lemnia  capra,  fign aretur:  an  ex  eo 
qu6dinipfa,ficut  in  argilla  Eifleba- 
naimult^B  mic<e  interniterent, memo- 
riae proditum  non  eft,  vc  fcribit  Agri- 
colarmihi  a micis  potius, hoc  elLvel- 
utiargeceispfegmatisin  eafparfis  nO 
minatum  Afterem  animus  inclinat. 
AdditAgricola,Aftcrem  pingue  efTe, 
ex  Galeno  :lsuemj  ex  Theophrafio: 
6c  crudis  conflare,  ita  nimiru  ^ Ti^cC’- 
intcrpretatus:vt  in  terra  Samia 
rn boni  fucci: qualis , inquit^ 
efl  dulcis  in  pingui : is  autem  fuccus 
tum  fen titur^  cura  terra  ad  lingua  ad- 

mo^  f 


Conrddm  OeJnei^Us.  4| 

mota, humore  cius  liqucfcitfQu^rea 
dum  vero  an  <^l5(t/A9p,ho,cinloco,n6 
boni  fucci  interpretari  conueniat;,fi- 
^cutalimenta  qu®  bonumfuccum  (Sc 
probum  fanguinegencrant.Tcd  quod 
facile  Iiquercit,'^tv?{pa 

rh/oy^  & in  lirigua  facile  infuccu  abiti 
ropter  mollem  feu  teneram  & pin« 
guemfubftantiam.  C^teru  triah^Ci 
terra:,  AH;er,&  lapis,  Samia,  conicce- 
rim  duritie  fere  folum  differre.  Terra 
enim  leuior ac  mollior  cft;  affer, den« 
Sor,glebofior,  durior,  folidior:  lapis 
deni9  iam  lapis,  hoc  eff,  durifsimus 
3tie  illis, adeo  vt  auro  etiam  argeto<^ 
lieuigandis  poliendiscj  adhibereturt 
Color  etia  omnibus  tribuitur  albusj 
5 in  fuo  quseq^  genere  exccllaiit.alitcf 
mim  etiam  alius  cis  color  eflepoteff^ 
5ic  &inter  bituminis  genera,  gradus^ 
primus  Naphtha  feu  liquidi  eff : fccu- 
Ius  crafsioris,  quo  marmorati  intri- 
:sue  loco  vfi  funt  aliquKad£edificla^ 
cercius  Piffalphalti^  quod  digitis feii 

Gg  2 


J 


- T)  e figuris  lapidum  ^ 

vnguibu&adhuc  cedit,  non  inquinac 
tamen‘quartusAfphaltijid  6ft, Bitu- 
minis firapliciter  didi;  quintus  deni- 
que Gagatas  autThracij  iam  lapidu. 
Sic  in  ouo  prster  album  liquorem, 
membrailuiamteft^  inhaerentem,  dc 
teftam  ipfam,  reperias*  E Samio  lapi' 
de  candido fadaeft gemma,  quaZo- 
roaftres  Exhcbenum  nominauic,A- 
gricola.  RecentioresquidaTaikuni 
etiam  Barbaris  didum, Speculari  lapi 
di  cognatum,  Stellam  terras  appellat^ 
aluce&radijsquibusfplendec:ficuti 
dcMagnetidemiargenteo  nitore  co- 
loree^ micantem.  lo^Mefue  lapidem 
ftellamm  a fe  didum, duplicem  facit: 
alterum  Marchafitam  (Pyriten  argen 
ti interpretantur,)  qui  nimiru  6c  ipfe 
argenti  modo  fplendpt:altcrum  vero 
lapidem  Cyaneum , id  eft,  La:z.uli  vul- 
go didum.-in  quo  gutts  aure^  inter- 
dum clucent.-quarumoccafioneinfi-  ■ 
gnis  quida  fcalptor  Ferraria, in  hoc : 
lapide  Cicindelam  fcalpfit, miro  arti  i 


Conradm  Gejherm,  44 

ttificio,  ita  vt  cauda  extrema  accenfa 
videretur, cum  in  guttam  auream  exi 
ret.  ^Ponemus  & inter  Echinitas  la 
pidem(Capitc  de  Aquatilibus  infra,) 
in  cuius  globo  dimidiato,  qXiiocj  ra- 
diorum ttcllam  natura  cselauir. 

Afteria gemma  contraria  Solbre- 
gerit  candicantes  radios,  vnde  nome 
inucnit,Plinius»Nos  plura  de  ea  pau- 
lo ante.hic  autem  repetimus, ob  raen 
tionem  Solis.Huic  &Mithraxcogna 
ta  videturaSoleCquemitaPerfe  vo- 
cant,dida.item  Solis  gemma,  qu^  ei- 
dem Plinio  candidaeftj&adfpeciem 
fyderis  in  orbem  fulgentes  fpargit  ra- 
dios* Item  Aftrobolos,  quam  Sudi- 
nes  dicit  radiare  candido  (colore  ) v£ 
Solem, oculis  pifeium  iimilenL  So- 
laris efl  lapis,  qui  Solis  oculus  appel- 
latur,figuram  habens  pupillse,  ex  qua 
lumenemicatdtem  carbunculus  no- 
de rutilans,  vt  feribit  Marfilius  Fid- 
nus.  Idem  de  vita  coelitos  compa- 
randa lib*3*  cap.T5.HcIiofcIinon  nomi 

Gg  } 


'DeJi^urU  lapidum, 

natlapidem,qui  Solis  Lun«cj  coiun- 
ikx  Soli  naturaliter  imaginem  habet/ 
Et  Pantauram  apud  Indos  lapidem, 
qui  exteros  ad  fe  lapillos  trahat, ficut 
Magnes  ferrum, maxime  Solarem  efle 
fcribit.  Heliotropium  etiam  gemmaj 
nomen  eft,qux  ab  altero  Prafi^j  gene- 
re, porracei  itide  coloris,  in  hop  dif- 
fert,quod  ipfa  fanguineis  venis  diftin 
guatu^r,  illud  punSis,  Agricola  tefte* 
Plinius  etiam  I1b.37.cap jo.  Heliotro 
pio  fanguineas  venas  tribuit.  Gaufa 
nominis, inquit,  quoniam  deiecSxiq. 
vas aqu^j fulgorem  Solis  accedente 
percuflu  fanguineo  mutat,  maximp 
Aethiopica.  Eandem  aut  perfimile 
eruditus  quidi  Italus  pro  lafpide  In- 
dica ad  me  mifit;  quam  exhibebo  ca- 
pite/dnterOrnamenta.  Mithrax  di 
-da  gemma  contra  Solem  varie  refuU 


get,  (&c. 

Tephrites  nouxLunxfpeciemha 
beteuruatus  in  cornua,  quamuis  ci- 
nmi  ^olori$9  Plinius*  De  hac  plura 


Coitradus  Gefiierml 

inferius.  Selenites  ex  candido  traC- 
lucet, melleo  fulgore  3 imaginem  Lu- 
continensjtedditqj  camin  dies  fin 
gulos  crefcentis  minuentis<^  nume- 
.ro.nafci  putaturin  Arabia,  Ide.  Ge^ 
Agricola  lib.^.de  natura  fofsiliu : Spe 
cularem  lapidem(inquit(e  Grsecis  g,- 
dam  <r%htwhluj  appellant, quod  plena 
node  ad  incrementum  Lun^  foleac 
inueniri;  vel  quod  imaginem  Lun«, 
quam, quia  pellucet^nodu  concipit, 
in  dies  fingulos  crefcentis  minuetisc^ 
nqmero  reddat.  Alij  vo- 

cat, quod  multis  perfuafumeflet,(vc 
abfurdifsimaquaecj vulgo  perfuade- 
ripoflunt,)  Lunas  eflefpumam.Sicil- 
le.Lunaticus  quidem  morbus  dicitur 
comitialis, quo  correpti  ore  Ipumat: 

^OTTH  yrt'n[oV7CC 

pv&(%,Orpheus  in  prooemio  dela- 
pidibuSj]&  Plu  tarch  us  in  libro  de  flu 
minibus , S*elene  herba  in  Apsefanto 
monteiuxta Inachum  fluuium  jlpu-^ 
maoi  emimt.  £x  iam  recitatis 

■ Gg  4 


^ De flgum  lapidum 

Agricolae  verbis, apparet  eum  Selenl- 
ten  Plinij , eundem  Speculari  lapidi ! 
cxiUimaffe,  etfi  mellei  fulgoris  nulla  i 
fecitmentionem. Nos  ipeculares  la- 
pides alios  fine  colore  6c  pellucidos,  ^ 
alios  vero  coloris  in  fufco  flauentis, 
quem  melleum  dixeris, habemus.Se- 
leniteslapisdnquitDiofcorides^que 
aliqui aphrofelenonnuncupat,qviod ! 
pernodem  inueniatur  plenus  ad  Lu- 
ns  fulgorem;^ssTd?  a%?<lwHs  r^cuj 

|«V«dnterpreces  vertunt  ad  increme- 
ta  Lun^.  fed  •:^oaj§H(ns  videtur  magis 
proprie  decrementum  fjgnificare,dC 
itafe  habere  ad 

Decrefcente  autemLunainue- 
niri  minus  verifimileeflj quam  cu  ple 
nartum  enim  imaginem  eius  plense  c6 
modius  & ampliore  afpeftu  recipit, 
vt  ita  deprehendatur  facilius,  quare 
Graece  ita  legendum  coniccerim , 4^ 

ip  %C§l(TKiSvU  VVK^S  ^ fflhluJHS 

Quod  fi  non  placeat 
yL^^lw  GrscenominarejVC  plenam  La 

tine, 


\ CortYdiim  Gejherm,  4^ 

tine , quod  forte  authorum  tef!irao^ 


enim  pleruncj 
legimus ; etfi  Diofcoridis  flylus  non 
adeo  purus  eft  ac  proprius>  ac  ita  de- 
fendi pofsit  hasc  ledio.-licebit  hoc  pa 
d:o  legere,  <J\h^^iv^.ct,v,^ih7rvoiJ  («  Acf/x- 

hoc  eft  j eo 

qu6dno6luejfFuIgete  Luna  fplendes 
reperiatur.  Plinius  certe  non  de  a- 
lio  Selenite  quam  Diofcorides  fcri- 
benSjLuna  ab  eo  reddi,  inquit  in  dies 
Cngulos  crefcentis  minuentis^  nu- 
mero:vt  mutilus  forte  Diofcoridis  fit 
locus,aut Plinius  aliter  legerit.  Ego 
Lun^e  quocunque  tempore  lucentis 
imaginem  in  hoc  lapide  tanquafpe- 
culo  reddi  puto,  amplifsimam  vero 
cum  plena  eftddeocj  tum  facilius  in- 
ueniri:  6c  crefcere  aut  dccrcfcere  in 
eo  repercuffam  Lunaris  imaginis  lu- 
cem,non  autem  ipfummetvtMarbo 
d^B  US  fingit  his  carminibus: 

Lunares  motm  ^menjlrua  tempora feruat, 
iCreJcit  enim  Luna  cre/cente^mlnorq;  minuta 

Gg  5 


"De figuris  Upidum^^^c,  \ 

^ffiatuy^tdtiquum  coelejiihus  anxU  ddmnh* 
Quod  fi  idem  fpecularis  eft  lapis,' 
(vt  eruditi  quidahodie  exiftimant,& 
niihi  quoq^  videte)  cuj^icAa^ 

fioy  a Graecis  medici^  didus,quomo^; 
do  is  ad  Lunam  tiodiu  fpicndeat,  faci 
le  erit  deprehendere.  Vitrum  quide 
cum  pr^  fe  ferat , eoc^  ad  Ipecularia 
aptus  fit,  (noflri  quod  glaciei  inftar 
traniluceatjdiux  Virginis  glaciem  voi 
cant,^??nferj?rautt>cn  ep^,alij  Germa-j 
ni  ©pat  appellantOfpeculi  etiam  in- 
ftarimagines, lucidas  pr^fertim,  red-| 
dere poterit. Cornarius  eundemlapi- 
dem  effe  non putat^quod  veteres  di-1 
uerfadevtrocjferipferintjdceundeml 
cfle  nullus  eorum  dixerit, argumentis  i 
parum  firmis.Diucrfa  enim  de  eadem  J 
re  fcribi  nihil  vetat, modo  ne  contra- ' 
ria : 6c  rnulta  recentiores  acri  inuefU-  j 
gatione  deprehendere,  qu«  veterum  i 
plerofque  latuerunt.  Aphrofeleni  no : 
men  a fpumafadum  conuenit,  fiue  a i 
remedio  ad  lunaticum  & fpumante  i 

mOK^ 


CanYitim  Gefncym,  4?^ 

morbuifiuc  a colore  albo  fpurnx^ia 
rametis  pr^fertiin  ad  remedia  derafis. 

^Aphrofelenum  in  Aegypto  tan- 
tummodo inuenitur,  quod  itacrea- 
tupRos  coeleflis  politus  ad Lun^  cla- 
ritatem in  fpecie  lapidiSjquem  fpecu 
larem  vocamus,  coagulatus  ftringi- 
tur»  vnde  & nomen  fumpfiffe  vide- 
tur. Cuius  eligimus  quod  eft  colore 
coeruleo  dc  lucido.Poteft  autem  om- 
nia vitia  capitis  potatum  emendare; 
dc  cephalalgicis  & epilepticis  vtiliter 
prodeflcjAuthor  libri  defimplicibus 
medicamentis  ad  Paternianum  Gale 
no  adfcripti.  Ammonis  cornu  di- 
Ctus  lapis , inquit  Georgius  Agrico-  comu^ 
la, videtur  aurei  coloris  armatura  ob- 
duftus  efle.  na  (&)in  toto  Hildeshci- 
miotradu,inuenitur  lapis  nou^lun^ 
fpeciem  habens  curuat^  in  cornua, 
aurei  coloris  armatura  veftitus , mo- 
1 do  magnus,  modo  paruus.mediocri- 
j ter  autem  durus  & interdum  ll:ria|uif. 

j khro  iegermU  Sdm{tm  hnu 

1 ‘ ■'  - ' 


( 

•I 


T>efigumUptdum,^c, 
ijuoqj  lapidem  'vocat^jine  authore  quod (cia^. 
Sed  eundem  aliquando  ferrei  colo  i 
ris  armatura  tcgit.*aut  Adamanti  fimi 
lis,  <3cc.  Ibidem  effoditur  lapis  eiufde 
figurSjfed  omni  vacuus  armatura  j &• 
Teplirites, cinerei  coloris:  qui  eftTephrites  a*i 
pud  Plinium.  Haftenus  Agricola, 
ego  & tephriten>  & fimilera  illi  lapi- 
dem alterum  armatura  inte(3:um,Mq 
noidempotiiis  quam  Selenitem  no.: 
minarim,  difcriminis  gratia.  Lunam 
enim  corniculatam;,  fiue  triduanam; 
^ in  cornua curuari  incipiente, Gr^n 
Menoides.ci  nominant.  Nuper  tamen 

amicus  quidam  meus  rerum  naturae 
lium  peritifsimus,  Menoidislapidisi 
nomine  ad  me  mifitargiilaceu  quen^ 
damdccruffaceura  lapidem,  cinerei 
coIoriSiplanu^nullacj  alia  forma  infi 
gnem,nifi  quodpaulatim  additis  erui 
flis  multis  tenuibus  (vt  ad  latera  lebe: 
tuminquibus  aqua  coquitur  fimiles! 
quida  lapides  generantur,)  coaluifle 
videtur.  Hunc  vero , etfi  forte  videri: 


,1  Conrddm  Gejtierm,  4S 

|DofTctita  ex  cruftisfuis  paulatim  au-»* 
pjis,  vtLunaiuis  luminibus  augetur, 
IcoiuiffbjaLunaego  nondenomina- 
|im:  multocj minus aLunacornicu- 
latajcum  figuram  eius  non  referat. 

: ^ Circa  Pallenen  Thracia  monte, 
DionyfioAfro  tefte,nafcitur  Afterius 
lapis, vt  fupra  etiam  didum  eft:&  Ly- 
chnis flammse  perfimilis.  Quo  in  lo- 
co Euftathius  in  commentarijs  fuis: 
Lychniten  lapidem  (inquit)  alij  Sele- 
nitem  vocat  5 quod  occulta  quadam 
Vi  cum  Luna  communicet , ficut  & efi^ 
Icdrum  quodaBoryfthene  cogno- 
minant pariter 

cum  illa  crefcat  atcj  decrefcat.Sed  Se 
lenites  ille, cum  Luna  crefcens  atque 
decrefcens>(nonipfe,fedLun^in  eo 
imago,) vt  paulo  ante  diximus, hon 
alius  quam  fpeculans  lapis  videtur:  q 
forte  ne  lapis  quidem  proprie  fuerit, 
^tum  alias, tum  quia  flexilis  cfl.  Lych- 
nis vero,  qus  lychnites  Agricola 
diciturjgcmmacftjigneofeu  flamma 


I 


Defigurh  lapidum^^e» 
lucernarum  colore  lplendens,-^elu^ 
ticj  ardenSjinfcopulis Pallenes^  qu^e  : 
cft  peninfula  Thraciae  nafcens,6c  cir- 
ca Orthofiam  cautem , totacj  Caria  i 
ac  vicinis  locis,  ceteris  antecellit  Ifi-  i 
dica , quam  quidam , vt  Plinius  inqt^ 
remifsiorem  Carbunculum  effe  dixe- 
runt, Agricola  hac  interpretatur  Gcr 
manisfuis  id  eft, 

Rubinum  coloris  pallidi  vel gilui.Ea- 
dem  aut  cognata eftjicet  candido  co 
lore,  Aftrids  vel  Afterios  potiits  Pli- 
ni) ac  Dionyfi)  Afri,  in  India  nafcens, 
&inPalleneslittoribus:cuiintus  ceu 
ftellalucet/ulgore  Lunas  plense,  quae 
verba  funtPliniji  In  Perfide  aiunt  gi 
gni  lapidem  Selenitenjcuius  mterio - 
rem  candorem  aiunt  cum  Luna  cre- 
fccre, atque  deficere,  Auguftinus  de 
ciuitate  Dei  21.  In  Ballenxo  monte 
Phrygii^  gigniturlapiSjAfternominc: 
qui  folet  no^le  profunda  ignis  inflar 
Iplendcrc  fub  initium  autumni  ( 


I Conraim  Gefneym.  4^ 

flt/.)cognominatur  autem  in- 
|ligenarum  nomine  Ballen, 

|d  cft,rex>vt  tradit  Herraefianax  Cy- 
prius fecundo  Phrygiacorura,cxPlu 
;archi  de  fluuijs  libro.  Robcrtus 
^onftantinus  vari«  dodlrinse  vir,  in 
Lexico  Grxcolatinofuo, vulgo  hanc 
gemmam  nubi  haJley  a Gallis  nomi- 
nari fcribitjfolerti  conicdurajcx  no- 


minis vicinitate:, cui  res  ipfa  conue- 
nit,  Siue  autem  a Pallene  Thracia 
peninfula,liue  Ballcn^o  Phrygi^  mo- 
te, Pallenaeam  aut  Ballcnxam  hanc 


gemmam  cognomines,  vt  a cogna- 
tis carbunculorum  generis  diffingua 
tur,  parum  intereft.  Agricola  Car-^ 
bunculum  candidum  Germanice  in- 
terpretatur ^atlag: (aliqui 

a pallore  diflum  videri  feri- 
bit:  ABeriamvero  ®cfe,vt  fupra  e- 
tiam  monui.  Du<e autem  hs  generis 
vnius  fpecies  videntur.  Porro  cir- 
ca Lychniten  fcu  Lychnide  gemma, 
dequanunGdiximuSjcauendueftjne 


I 


Ve fl^uris  lapidum, i^c. 

cum  lychnite  marmore , quod  ad  lu^; 
. cernas  cfFodi  tradidit  Varro 5 ( vnde 
nomen  nimirum5)confundatur. 

^Succinum  etiam, quod  Gr^ci  E-| 
ledlrum vocitant,  affinitatem  quan«j 
dam  habere  cum  Luna  putant  aliquij 
quod  Lunari, id  efl;, comitiali  morbe 
aduerfetur.Dionyfius  AferquocjciO 
hoc fydeire  eius fympathiam  indicat 
vbi  feribit  circa  ofiia  fluuiorumAl, 
defei  & Panticapis  in  mare  glaciale 
fe  exonerantium  nafciEledlrum,  hhj 
verbis: 

'Rd^vepans  dloJ  Tts  cujyu  i 

quibus  aliquis  cot 
ijciatjfentire  eum,Ele6irum  cum  Lu- 
na crefeente  crefeere , quod  de  Sele- 
nite  aiij  prodiderunt.Ego  de  Eledrc 
noftra  memoria  nihil  tale  accepi:  fer 
tire  tamen  ipfum  vim  LuniB,ficuti  O 
ceanum  totum,&  pro  eius  incremeu 
to  acdecrementOjparcius  copioliuC 
veadlittorapromoueri^credibileeftl 
lac  lunare  quodLaclunare  anoftris  ap-, 

pelia- 

1 

\ t 


'Conradm  Gefnerw». 

pcllatur.quod  in  altifsimorutn  quo- 
rundam  montium  Helueticoru  fpe- 
luncisrcperitur,vc  Scocchornijin  di 
tioncBernenfium>6cFraflifiue  Pila^ 


ftiniLuceriienfium:De  quorepctarrt 
Mc  ea  fere  verba  qus  in  Fradi  mon- 
tis Deferiptione noftra aiite annos  fe 
dcdmpofui;mucatis  iionnullis  & ad 
tiitisdn  fpclunca  duadam  per  fummu 
montem^  fornici  adherens  nafeitur 


fubftantia  quadam  fungofa»friabilis, 
alba,lcuifsima:quamFungum  petri^u 
dixeris, vel  Agaricutn  faxatile:  tam  fi- 
inilis  huius  eft  fasies.  Incola 


appeilatjid  cft,LacLun^,a  fub- 
ftantia alba  & fpumola,e;k:  qua  cocre 
tus  videtur  hiclapisjfi  Iapidis  nomeii 
tncfetur.Aqu^B  mixtus, albo  ladis  cd 
lore  eaminficitJnfipidum  eft.  Siccat 
fine  mdrfUtNulIa  in  eo  afpetitas.-&  td 
tum  cuni  faliua  mandentis  liquefciti 
.pr^jfcrtim  quddmelius  fuerit,  nam  & 
crafsius  afperius^  reperitur>  itnmatu 
riug  nimirum  & crudius:  quod  odo- 

Hh 


t)ejjgurk  Idpidumj^t. 

re  etiam  caret  GoacoSum  aut 
feflum^vt  afperitate  amittit,  ita  albi-i 
u s coi  o r e,(Sc  p on  d ere  Ic  u i u s , & fua  u i-i 
ter  odoratum  redditur.  Videtur  autc 
naturam  HoloJfteis  didis  lapidibu$a; 
quim  terra  arctiofa  in  Palatinatu  effo 
diuotur, proximam  habere.’ & lapidi 
quem  ego  ab  odore  Cydoniten  no‘^ 
mino.Superftitiofc  quidam  aduerfua 
quemcun^  morbum  «groti  cuiuf- 
uis,prppter  quem  cxprefToipfiusno! 
mineefpelunca  petatur,  falutarc  efle 
putant  Lucernsin  pharmacopolio: 
v^enirefolet  Pollinemeius  chirurgi| 
vlceribus  deficcandis  infpergunt.Sut) 
qui  nutricibusjadaugendaladis  co-; 
piam, pollinis  huius  drachmam  exhi^ 
beante  iure  ni  fallor :[poteP:  aute  co- ; 
modius  cxlade  amygdalarum  cuiim: 
mixtus  hic  pollen  aliquot  horis  fue- 
rit, colato  propinari, cum  pauco  fac-| 
charo  Sc  aqua  feniculi.']aiunt  autem ' 
mamillas  euidenterhoc  auxilio  tur- 
gere repleri  lade.Pr^terca  a dodo 


Conradus  Gejnerm,  'fi 

dam  viroj  nuper  proditum  inucnio» 
Lac  Luna?  in  pronuuio  fanguinis  vti-» 
Iit«r  dari  tanquam  fomnifcmm , idc^ 
Cbi  experimento  conflare.  Quodad 
nomcnprifcum^  ego  autipfumMo- 
rochthum  vetcruni  efle  aliquado  pu- 
tauiiaut  eafdcm  certe  illi  facultates 
obtinereXcd  amicus  quidam  reruoi 
fofsilium  omniu  cognitione  claruSi 
Margs  friabilis  genus  effe  raauuit. 

Sardam  cum  arbore  naturali  & L(1 
na  cclipiim  patiente  > Hier.  Cardanus 
olimadme  mifit. 

Nunc  a coelo  & fyderibus  ad  ele- 
menta dtffcendam:quorumfupremo 
loco  efl  ignis, Lunari  iphsrs  proxi^ 
mus,  Ghryfokmpisia  Aethiopia  na 
fcitur , pallidi  coloris  die,  & nodlii  i- 
gncLPiinius.  Geramaruaiardentiu 
p rin  cip  a c u m h ab  c n t Ca r b un  c u ii  j a Ii 
militudine  ignium  appellati, cum  ipii 
non  fentiant  ignes ob  id  a quibuida 
l apyroti vocati, Plinius.  Oritesetkn^ 
a quibufdaiScSiderites  vocatus>  i|oS 
. . ' ^ Hh  a 


Ve  figuris  lapidum  i^c. 

non  fcntit, idem:  dc  quo  nos  plura  iri  * 
ferius  Capite  quarto.  Adamati  quo- 
que ignium  vi  cirix  natura,&nunquai 
incalcfccns tribuitur.  Topa!z.iu  aiut 
' prohibere  ne  ferucat  aqua:  & rhanu  i 
qu^Topaziutn  habeat,  ab  aqua  bul- 
liente citra  iafturam  eripi  pofle*  In 
Phlcgontide  intus  ardere  quasdam  vi 
detur  flammajqu^  non  eXcat,  Plinius.  | 
AlbertiisteftaturCarbunculu,An- 1 
thracem  (cd/S^ccf  Gracis  carbo  cft:,  fi- ; 
ue  ardens, fiue  extind:us)  dici  a Gr«- 1 
cis:  cutn<^  lucere  in  tenebris  tanquai 
carboHem,fuperfu(a  aqua  limpida, in 
vafe  vitreo  mundo  polito.  Cathari-  ; 
riairiAngliie  reginam j Henrico  oifta- 
uo  nuptara^gemmam  in  tenebris  lu- 
» ccntcra,in  annulo  habuifle  audio.Ru 
binufuifle putant.  Carbunculi  gem; 
mx  fpecies  eft,Rubinus  nofter  5 in- 
quit Encelius , quem  alio  nomine  di- ; 
cere  poffum  us  Lychniten.Nos  de  ly- 
chnitcjfupra  in  Selenite  diximus. 
Lychnidem  Dionyfiug  Afer  vocat, : 

i 


ConyadusGeJneytis. 
tp^yl  •pftci^Trcui/  o(iotlaj£.{i  cx  arde- 
tium  gemmarum  genere  etiam  Lych- 
nites  appcllata^a  lucernarum  acccn- 
farumgratia.Plinius.  InHydafpcflu^ 
uio  gignit  lapis  A^xyis  diftus,(At^wff 
paroxyconu^  mafculino  genere,)  cui 
color  qleofus>dcvald(?  politus, 
feruidus;tnalim  |£sir,ideft,  politus.*) 
inucnitur  autcni  crefeente  Luna,  ad 
mclodiarntibiarqrni&vtuntureo  jp- 
cereSjPlutarchus  in  libro  de  flumini- 
bus* Lychnites  vero  marmoris  ge- 
nus quodnam  fit, quarendumo  Varro 
ad  lucernas  effodi  folitum  tradit.*  fi- 
ue  id  verum  cft,vt  fubterraqea  plera- 
que in  m e tallis  profun  dio  ribu  5,1  u cer 
nis  adhibitis  eruuntur;  fiue  afl  augen 
di  preci)  caufam  fiftum.Statuarij  fiuc 
marmorum  fcalptores  > omnes  tantu 
candido  marmore  vfifuntfe  Paro  in- 
fula,quem  lapidem  coepere  Lychni- 
tem  appellare  : quoniam  ad  lucernas 
in  cuniculis  caderetur,  vt  autor  eft 
Varro,  multis  poftea  candidioribus 

Hh  j ( 


T)efigumUpldum^0^c*  \ 

repertis.  Nuper  etiam  mLunenGutE  ^i 
lapidicinis,vc  tradit  Plinius,  Marmo  i 
ns  autem  albi  mentio  admohctm^al : 
“ oterius  pellucidi.xuias  generis  tabulas  !< 
duasex  HifpaniaadueSa^ 3 nobilem 
mercatorem  Leonhartum  Cellarium 
SangalliinHeluetijspofsidercaudio: 
casqj  pellucere,marmoriscadidi  (pe  : 
cie.Ex  alabaftro  quidem  vulgo  dieSa 
pQGulum  candidifiimum  de  tranflu- 
cidumjpenes  me  efl.Marmor  veroil-  ' 
lud  tranlparenSjPhcngitcsPlinij  fbr-  i 
tefuerit,ab  eo  didlu  quod  phengos,  | 
id  efljluccm  tranfmittat.  His  feriptisi 
li teras  ab  amico  accepi,cui  profedlu- 
ro  Sangallumvt  hunc  lapidem  infpc-^ 
dum  mihi  deferiberet  mandaram, 

" Vuigo(inquit)  lapidem  Alabaftru  : 
appellant5[i^o;^re  autem  hodie diflus^la- 
AlabaRrus  bdjirmuel^lahcijlrkes  lupis  ^ nQH  'vere  eft  \ 
%AiubaJ}ni6  Deterum , ^ marmorum  gene- 
rts^cum  mollis Jit  non  durm  lapis:  oh  colorem 
tamen  magnitudinem  xAlabaJlms  exiJU 
^rfr/^:]TabuIsbm^excofad«^  fiue 


Conradus  Gefieytis, 

ccuflic/finguls  circiter  pedes  duos 
iong«  funtjfcfquipedelat^/  quas  ma- 
gnitudo fpecukribus  (fcneftris  vul- 
go diftis) mediocribus  fere  conuc- 
fnitnn  quem  yfum  marginibus  ligneis 
includuntur: & lucis  (plendoremc- 
^diocre  tranfmittunt  i)s  qui  intu§  funr, 
itatamenvt neminem  foris  agnofcc- 
rc  pofsint : foris  autem  artantium  aut 
prieccreuntium  vifus  omninp  no  pe- 
netrat.Quare  ad  cubiculorum  fpecu 
laria , qu«  ad  internas  aedium  partes 
fpeilant, aliquibus  in  vfufunt.  InHk 
fpania  ferunt  temploru  aliquot  fpc- 
cularia  ex  hoc  lapide  faftacfle,  vitri 
loco>&pi<rturis  quibufdam  ornata. 
Lapis  albicatjalbo  marmori  ad  fubfu 
fcum  colorem  vergenti,  aut  filici  al- 
bo fluuiatili  fplendido,pcrfimilis,  n6 
fine  quibufdam  maculis  tamen. Qui- 
bus in  partibus  fraftus  eft, aluminis 
inftar  fplendet.  PlanulaCvt  recentio- 
jes  vocant,  noftri  attenuari 

& p oliri  p 0 teft.  Vngue  digiti  p ulfatus 

m 4 


T>ep^uylsldpldum^^c, 

Vitri  vel  ^ris  inftar  fonat.  TabuU  no-j 
dum  cxpolita,polIicis:polita  vcr6,di^ 
giti  crafsitudine  erat.  Fiunt  &pocu-! 
la  alia^  vafcula  cx  eod^  lapide  in  Hi^ 
lpania  :qu«in  alias  regiones  expor- 
tantur :&frada  eti^tn,  fi  crtiftasintc-* 
gr«  fint, ferruminari  poflunt,  Hxc  a- 
micus.  Nerone  principe  (inquit  Pii 
nius)in  Cappadociarepertus  eftiapis 
duritia  marmoris, Cfndidus  at(j  trat! 
lucens^ctiam  qua  parte  fuluie  incide-! 
rant  yen^e,  ex  argumento  Phengites  i 
appellatus.  Hoc  conftruxeratiedcml 
Fortun^squam  Seiam  appellant  a Ser ; 
uio  rege  fecratam.  Quare  etiam  fori- ; 
b us  apertis  interdiu  claritas  ibi  diur- ; 
naeratjhaud  alio  quam  fpeculariunii 
"modo  5 lanquam  inclufa  luce  non 
tranfmifla, 

Iledep  ad  Carbunculumrquem  E- 
piphanius  tradit  inuenirinodlu,  emi 
. nus  lucernx  aut  carbonis  ardentis  in 
ftar  fcintillantem,  id  eft> 

fcin  tilias  emittentem.Forte  autc  Spi- 

nella 


ConYddm  Gefierus,  54^ 

jiella  quocj  vulgo  di(Sa,  Carbuncula 
rum  generis  gemma,  ab  huiufmpdi 
fcintiliis^quos  Gr<eci  fpincheras  vo- 
cant,fuum  nomen  inuenerit.  In  An* 
diracitide  fcintill^  difeurrere  aliqua- 
do videntur, Plinius.  Omnes  carbun 
culi  rubent  fulgent  >fed  difsimili- 
tcrdnquitAgricola.nam  coloreis  cft 
egregie  rub  er,itemcj  fulgor ; fcd  ple- 
r uncj  parui  funt:  quos  app  ellant  Spi- 
nellas.  Aut  color  item  & fulgor  egre 
gie  rubetjfcd  fere  maiores  funt;  quos 
Itali  a colore  Rubinos  appellant, Gr^ 
ci  (vt  etiam  Ouidius ) quia  valde  ar- 
dent,ab  ignis  afpeflu, Pyropos.  Ego  Pyropi, 
apud  Gr^curnauthoremPyropu  ap- 
pella tiue  pro  gemma  legilfe  iam  non 
memini.Epiphaniusadie£Huevtitur, 
Sardium  fcribens-isn/ftoTwpiy  id 
cft,colorc  igneum.  Inter  Latinos  poc 
taefoli,  puto,  hac  didione pro  gem- 
ma vtuntur,  vtOuid.2.Metamor* 

CUra.  micante  (turo^flammdsqy  Imitante 
Pyropo, 

Hh  5 


tei* 


Speculum 

sauujii. 


I)e figuris  Umidum 

Indufto  pyropo  falgcbat  parmas, 
Propertius  liK4.Eleg.iLPIuma  rubro^ 
clara  Pyropo,Lucreduslib.2.  Cxtc^ 
rumvtLycn  ni  dem  gemmam  dixi  mus 
ip^syi  'mi^TTcw  o^otku:  ita  6c  Phlo| 

flnus  quidam  lapis  apud  Plinium  ^ 
amma  denominatur,  aurei  fiueflam 
mei  colorismam  &chryfiten>inquit, 
vocantjOflrca;  (Ochrae)  Atticae  afsi- 
milatam  ^ in  Aegypto.  j^Hephaefti-i 
tci  Sohs  radijs  oDuerfus  j aridam  ma-j 
teriam  accendit,  ficut  6c  Cryftallus:!; 
de  eo  autem  plura  cap.5.  leges.  Spe-  j 
culum  etiam  eoncauuminSolc  accej 
dit  fulfurata,ftramenta^farmenta;  fic- 1 
ut  <&  aqua  in  phiala  vitrea.  Pyrit<|  di- 
cuntur e quibus  ignis  excutitur,  va- 
rioruni  generum:  quas  non  modo  co  i 
loribusSc figuris >fed  etiam  fubftatia 
differunt.  Pyfiten(  inquit  Hermo- 
laus in  Corollario)funt  qui  & Sideri- 
ten  vocitet, &Androdamanta  & Bo- 
ilrychiten.  In  Cypro  reperiri  volunt 
argenteo  colore^alterii  aureoli 

Ali^, 


. ConyadmGefherus.  ^ 

\liqul  tcrtiu  genus  faciunt, quod  plu 
rimuignis  habeat,  pondcrorifsimScj 
It  5 quos  etiam  viuos  appellamus.  HI 
exploratoribus  caflroru  maxime  nc- 
ceflarijiquia  clauo  alterovc  lapide  p- 
cufsis, excutiuntur  rcintills.-quaeful- 
Fure  exceptae,aut  fungis  aridis , aut  fo 
lijs, celerrime  ignem  trahunt.  Pyrites 
& gemma  cll  (Plinio:)  necfcio  an  di- 
ucrlh  ab  hac,  nigra  & attrita  digitos 
adurcns.H2ciIle.  Ceterum  vt  ex Py 
rite  tum  metallico,  rum  fterili  (quem 
Silicem  viuum,  vel  abfolute  nomina- 
mus,)ignis  excutitur: ita  etiam  ex  a- 
lijsquibufdam  duris  ac  lasuibus:  etfi 
partibus  qu^  i<Su  in  eis  exalpcrat^ 
fuerint,facilius  eliciatur;  Sic  etiam  e 
Cryftalloj&Chalcedonio  vulgo  di- 
<Si:o,quo  Tormentigeri  (vt  ita  vocem 
illos  qui  tormenta  bellica  gerunt)  v- 
tuntur.Ceraunio  cuneiformi, 6c  alijs» 
Pyrites  ab  Ariflotelc  &Theophra 
flo,  alio  nomine  Pyrimachus  vocat, 
yt  Agricola  videtur,  quod  ignireptL- 


\ 


Pyrims[| 

chui^ 


gnct  nam  in  ardentes  tantum  forn^^; 
ccsjinquitj  coniedus  fluit  at  vbi  de- 
fluxerit in  catinum, rurfus  concrcfcit,, 
& durefcit,  &c.  In  antiballomenisji 
id  eftjflicccdaneis  medicamentis  Ga 
p^roboius  leno  attributisj  Pyrica  lapidi  pyrobd 
Ius  fubftituitur.Ego  Pyrobolum , nifi 
idem  Pyrit^fitsignoro.  Ponit  autem 
confarcinator  ille  alia 

etiam  quadam  huiufinodi>  qu«  lyno 
nyma  lecundum  grammaticos  flint,^ 
non  antiballomena  fecundum  medi-i 

CO  S:Vt>  y H 7Hhi5 : i 

quidem  IPlatarcho  ini 
Camillo,  tormenta  feu  inflrumcntal 
qu^dana  beflicafunt  ad  ignem  ciacu- 
landum  comparata*  Asbeflos  inAr 
cadiie  montibus  nafeitur, coloris  fer- 
rei,Plinius  lib.37.cap.10,  Asbeftos  au ; 
tem  Gr<ecis  incxtinguibilem  fignifi-  i 
cat:<Sc  hunc  lapidem  femelaccenfum  I 
, extingui  pofle negat Marbodebs.  Idc  i 
Plinius  libr'0  36.cap.T9.Amiantus, in- 
quit, alumini  fimilis>  1 

nihil  I 


1 


1 'Confdius  Gejnerm. 

lihiligni  deperdit.  Id  quod  pro  alu- 
nine  fcifsili  vulgares  pharmacopolae 
l/endunt  i albi  non  ferrei  coloris  eftv 
\miantus  vero  qui  e Cypro  adfertur^ 
fufeus  cum  fitjCtfi  filaforteiamab  eo 
refoluta  albicent,  Asbeftos  Plini)  effe 
poterit; nam  Agricola  quotj  Amian 
tum  alio  nomine  Asbeftum  j & Linu 
asbeftinum  ab  authoribus  vocatum^  ^ 
tradit.  Apfyctos  Plinio  fepteiUis  die 
bus  calorem  tenet, cxcalfafla  igni,  ni 
Igra  ac  pondcrofaidillingu entibus  ea 
venis  rubcntibuS.Putantprodcfle  co 
tra  frigora*  Eam  ego  hodie  noftro  in " 
j orbe  nemini  cognitam  puto.  ^Ad 
ignem  fumus  quotj  & cinis  pcf unet, 
ceu  excrementa  ipfius*  lafpis  qua- 
dam veluti  fumo  infedta  ell:,quaeca- 

fmias  vocatur, Plinius  libro  Lcap.p. 
dem  de  ChryfoUthis;  Sunt  inhoege 
nere, inquit,  capniae, eodem  capitc.Ec 
decimo  mox  fequente:  Capnites  qui 
bufdam  videtur  fuum  genushabcre, 
plurimis  Ipiris  fumida^vt  fuo  loco  di 


Tephritcs. 


Acri  fimi- 
Ira. 


t>efiguruldpi^umi^c. 

xiraus:  in  Cappadocia  (ScmPhryg^ 
nafcitur,  cboridmilis.  HscPIinius. 
Agricola  vero  lib.  7.  da  nat.FofsiiiUj 
Marmor  album>inquit,  ploriniis  Ppi^. 
ris  fumidum  clTe  foict;eir  quoiterum 
ficgemma,quamPlimu$  Capnitenap 
pellauiti  Plmius  lib.54.cap.ro.  inter 
Cadmiie  gcnera:Tenuifsima  eftjinqtjj 
in  ipfofornacum  ore,qua  flamma 
iuftantur,  appellata  capnitis,  exufla, 
dc  nimia  leuitate  limi  lis  fauiJl^.  Idem( 
libro  decimofeptimo , capite  7.  inter ! 
Argi  lias;  Proxima  efb  ruffii>  qu^e  voca 
tur  capnumargos,  intermixto  lapide 
tcrrcB minuta 3 harenolie.  Tephrites' 
a cineris  colorediftus  eft,dequofu-' 
pra  quDcp.  Ophit^  marmoris  genus 
tertium  ernereum  eft,  quod  idcirco: 
tephriam  nominant,  Agricolai  i 

Adamas  colore  fimilis  eft  aerii  Epi : 
phanius.  Sunt  inter  Beryllos  quos  ;■ 
aeroidesvocantjPlinius.  Etalibida-  ■ 
fpidemPerfe  ferunt  aerifimilem,ob  ;j 
id  vocat  aerizufa.Et  paulo  poftiSin- ' 


Gefiern^, 

guIis  (laJpidu  y iiffercntij  8)  Grafd  no- 
mina ex  argumento  dedere.  Quarta 
apud  eogvocaturborea,  coelo  autu- 
mali  matutino  fitnilis ; &h2BC  erit  ilia 
qux  vocatur  acrixufa. 

Ab  aqua  nomen  tulit  Enhydrofj, 
de  quo  fupri  Capite  r.  Argentum  vi 
uum  Gr^ci  ab  aqua  & argento  deno 
minatjVc^^^^t/f  5f/:huic  enim  fufo  pras 
rcrtimiCoiorc(|)lcndorc<5  fimiliscfl:* 
aqu«  autem  & liquoris  modo  fluit.* 
quare  & vocitant.  Be- 

ryllum Itali,  Aquam  marinam  nun^^^ua  m*« 
cupant.  nam  colore  imitatur 
maris  C€crulcos,Sed  aliter  Cardanus.* 
Calais(inquitin  lib.de  Gemmis  (5cco  calai^ 
loribOeO:  gema  paulo  duriqrCryftal- 
lo:cuius,cumf¥era)ficrarirsima,maxi 
ma  copia  eft  (fidlitis.)  Na  vitro  adul- 
terat,Iu  ucn  item  nitri  fpecies  no  am- 
puJloC,ac  durioris : quod  fub  terra  fe 
puku  eoiore  c6traxitfubc(xrulcu,(Ss 
aqu«  maris  limile  fermi.na  & ipfa  co 
ilore  hab  c t h uiufmo  di,  fe  d q ad  coeru^ 
licu  poti®  vergat,  fcilicet  inter  modici 


iye figuris  tapidum^^c. 

viridem  & ccrcu.  Nec  obhocipfunij 
tam  vocatur  Aqua  marina, (id  eii  Gar 
lais , qu«B  alia  efl  a Calaide: ) quam  ^ 
vclutin  aqua  maris  nullus  certus  co-i 
, lordifccrni  poteft,ita  nec  gemma  h^c 
firmum  colorem  habet.  Ob  hoc>  vt 
dixijvitro  adulteratur:  prsterea  Cry- 
ftallo  Scotica>&  Amethyflo  itnmatu 
rajtSc  Chryfolitho  ctia  decodo dec* 
Augitcf»  Vocatur  etiam  AugiteSra  Plinio:  qui 
Calain  tradit  Sapphirum  imitari,  catli 
didiorem  > <St  litprofo  mari  fimilenrj 
Litorofum  autem,pro  eo  quod  eftlic 
tori  vicinum jaccej>erim.Sicille,  Plw 
nius,&  ex  eo  Agricola, Callaim , ldu*( 
plicifcribunt:an  vero  a Calaide  diffd 
ratjVt.Cardanovideturiqu^rendum^ 
Ali^quidemfuntCalMii^  teftsmev^ 
dicis  memorat«:de  quibus  nos  iii  voj 
lumine  Aquatilium, capite  deOftreis^ 
diuerlisfcripfimus. Hyacinthi  fpeci- 
csapudEpiphanium^A«^<T«?  dici-i 
tur  amaris  colore»  lafpis  'mivAcuos' co> 
gnoraine  ,fimili§  eft  niui  aut  Ipumae, 

mans^ 


Vonradm  Gejherm.  5S 

ftiarisjTde.  P^antidifpccies  eflaquse 
glaciatsej  Plinius.  lafpis  quadam  fi- 
milis  eft  aqua?  glaciei , vcflctn» 

Epiphanius.  lafpides  omnes  iri  vitio  o 
coerulesB  aut  cryftallo  fimiles  funtjPii 
nius.  Graeci  quidem  & gemma  & gla 
cietn/cryftailum  vocant.  Speeula- 
ris  quocj  lapis  candiduSj(nam  &^i- 
gerinuenitur,6cmixtuS3)g^aciemre- 
pr^efentatjVnde  nome  ei  Germani  fe-  ^ 
cere/^tlfi.r  cum  Iu- 

dianus  C<efar(mquit  Agricola)in  gla^- 
cie  fliiuij  Sequanse  animaduertiflec/ 
eamfimilem  efle  feribit  lapidi  Phry- phrygius, 
gio.ficautcm  vocat  Speculare,  quod 
in  Phrygia  reperiatur.  quanquam  & 
in  alijsjmultis  regionibus.  Sed  alius 
quocj  Phrygius  diduslapis  eft, gleba 
purnicofa , &c.  Onyches  aliqui  di- 
cunt ^ vdiccT(^  irod}&v  '3r?:5Tj5^^cst^,Epi-° 
phaniusimihi  deprauatus  is  locus  vi- 
detur. Stiriae  dicuntur,  qu«  ex  aqua  stinjgv 
congelatahyeme  a tedis  dependent. 
Lapides  quidam  & fucci  concreti, 

Ii 


I 


carum  cameris  pendet,  Agricola.Plu 
ra  leges  fupracap.i.  Achatse  aliquan 
d6  fluminum  imaginum  reddunt,  Pll; 
nio  tefte.  i 

Geodes  Iapis  ferme  rotundus  efl, 
agcitiE  cognatus:  a terra  quam  conti^ 
net,didus.  ExPonticis  gemmisprU 
uatim  didriSiCqu^  Achati  cognata?  vi 
dentur,)  aliqusB  montium  coiiualli^ 
umcj  effigies  rcprxfentant.  Boleni^: 
nimbo  inueniuntur,  glebse  flmilitud^ 
ne,Plinius.  BoiA©"  Grascis  gleba  eft.-vil 
de  jS&Aiw  potius  quam  j^ojA^v/oc?  re^ 
d:eformari  videtur* 


^ VE  L^F  ih  I B VS  QVI 


Meteorls^id  e ft.j,fHhlimihm  in  acre  corpd- 
rihtis  nomina fua  mutuantuY, 
Camt  1 1 L 


BRontia,Ombria  & Ceraunia  la 
des  ab  Agricolanominantur,  i 


minino  gencreicgo  prima  apud  Gr^i 

i 


J; 


Cmradm  Gefierm 

Cos  inflexione  genere  mafcuIinoBro- 
tias,Ombrias,&  Cerauniasj(vt  Aene- 
as,) eflerre  malim ‘‘efl:  autem  ea  quo- 
que adieftiua  fere  terminatio3(vc  ab 
dpvifoSy^vdo/ccg^)  & fubftantiuum  raa- 
fculinum  A/^(^,id  eftjapis, quod  veri- 
quelingux  couehit.Nam  in  foe 
minino  genere  gem*mam  fere,non  la- 
pidem figniHcac,  apud  meliores  au- 
thoresdnterim  Ceraunium  quocj  la- 
pidem,Ceraunium  petram, & Ccrau-^ 
^nium  faxum  profei^  licebit.  Sunt  aii 
tem  Ceraunia(faxaTubaudi)vcl  Aero 
ceraunia, montesEpiriin  mareexten 
fi:quorum  meminit  Ouidius  de  Pon- 
to,his  verbis: 

Qmm  poteram  rdh  tranfire  Ceramta 
'veloy 

Vt fera  Vitarem fax  admonendus  eram^ 

Itetn  Horatius: 

Infames f opulos  ^crocerauhia* 

Et  ali)  quidam-.  Sed  magis  placete 
vt  dixi, terminatio  prim«  declinatio- 
ilis  in  fW,  qus  inter  adicdiua  defub- 

Ii 


I)e figuris  Umidum 

ftantlua  ambigere  quodammodo  vi4 
deturjdc rerum  nomenclaturis  elega- 
ter  quadrat.  Sic  xiphia  & anthi^pi-i 
fces  dicuntur^nonxiphij  & anthij.  Inj 
hoc etiani  Grammatici  Grseci  difcri-i 
men  annotarunt:  quod  in  ices  termi- 
nata nomina,  habitum  qdendam  & 
qualitatem  permanenteni  figniHcet» 
qualisaDiaIe<fticisn6  pafsio,fedpaf- 
fibilis  qualitas  diciturivt 
minem  natura  vel  confuetudine  mot; 
Boveriibentem^v^foi',  quoquo  mo- i 
dojfi  ue  pafsionc  aliquajVt  pudore^fi-i 
ucaliter.  6c  {imiliter,(5caj 
Habent  etiam  lineas  eminentes  dd 
llrias  lapides  in  agris  nati : ex  quibus  | 
cum  qui  cura  tonitruis,  vtnuncquo-  i 
que  credit vulguSjCaditjBrontiara  vo  j 
cantGr^cijCapitibus  tcftudinura 
milem:qui  cum  imbribus, Orabriam* 
Noftri  fut  modo  fubluteijraodb  fub-  ? 
uirides^modo  fubrubri,  modo  fubfu  : 
fci  ••nunevero  variant  colore;  politi ; 
tanquamlpecula^  imagines  reddunt. , 


Conrddus  Gefhertis,  4o 

Figura  ipfis  fere  dimidiati  globi , raro 
Dblonga.Interdum  oui  magnitudine 
funt.Ted  fi^pius  minores.Aliquibus  bi 
ni  fu nt  circuli:,  quafi  quidam  modu- 
li; \_Modioli  Plimo  funt  medi&  partes  cau& 
^rotund&rotarum jd  c^uihwsradij  in  circu- 
(erentiam  extendmturf\  a quorum  fupe- 
riorijquins  linccB  eminentes  squali- 
bus inter  fe  fpacijs  diuifs , procedunt 
ad  inferiorem:quarum  Cnguis  vtrin- 
qucftriamhabent.Totidem  rurfusli 
ne?  eminentes  a fuperiori  circulo  per 
media  fpacia  defccndunt  ad  inferi o- 
rem;e  quarum  fingulis  vtrinc^  mules 
lines  tranfuerfs  pertinent  ad  ftrias 
proximas.  Inter  eas  autefemper  fune 
humilia  fpacia  quadrata.Aliqui  vero 
tantummodo  habent  haspoftremas 
quinas  lineas  defeendentes  cum  mul 
tis  tranfuerfis,&  fpacijs  non  admodu 
longis.reliqua  autem  media  fpacia  to 
ta  eminent, carentej  & lineis  & ftrijs. 
Nonnullieodemmodo  fchabet,nifi 
quod  linearum  loco  habeant  ftrias^ 


! 


"Defixum  lipiiunij^c 

& quod  fpacia  tranfuerfa  emineant.) 

Haic  Ge.Agricola  libro  5.pe  natu^ 
ra  fofsilium.  Idem  Brontiam  fimuli 
& Ombriara  Germanice  interpreta-- 
tur^gtoj?  j?rottcnjlcitl/id  ed,  Batrachi-: 
ten(veiBufonis  Iapidcm)vcl  Cheloni 
tidem  maiore:&^onnerjl?msideft. 
Tonitrui  Iapidem ; & id 

eB^Temp  e liatis  lapidem, Eifdem  ve- 
Cejraunias  ro  trjbus  nocninibus  Ceraunia  quoq^j 
intcrpretaturjnifi  quod  a l^uitate  diB-j 
ferentia  addit,  gtol^gfaft  Srotftnpcm,!' 
&c.cum  Ombris  Brontix(^  non  lar-^ 
ues  fintjfed  partibus  quibufdam  inse-; 
quales, alijs  eminentibus, alijs humi-i 
Chelouitis  lioribus.  Ch  elonitide  vero  5 cm  f (cmett: 
jKyotWflcmjhoceft,Batrachitcn  mi-1 
norem.Nosplnra  dehis  omnibusjmii 
nori  vero  in  priqais,  fcripfimusin  Ii-| 
bro  De  Quadrupedibus  Ouiparis,ca? 
pite  de  Ranis  rubetis  G,  BrontiaS 
gemma  capitibus  Teftudinum  fimi- 
iis  eft,  & cum  tonitruis  cadit,  vt  pu^ 
tanc  : &Kfulmiae  ta£la  reftinguit  , fi  i 


ConyctdiU  Gejherm*  4^ 

rredimus^Plinius.  Vnde  Brontiam 
quoque^  alio  nomine  Chelonitinvq 
cari  poffe  apparet.  Ego  teftudinei 
capitis  fimilitudinem  in  nullo  adhuc 
lapide  animaducrti : Batrachits  vero 
difti  minores  noflri,  cum  rotundife- 
re  6c  caui  fint,  globis  dirnidiati  inftar» 
fpecie  fua  connexa  cheloniumjhoc 
cft^operimentum  feutcftam  teftudi- 
nis  potius>quam  caput  eius  referunt* 
At  fi  teftudinis  nomine  ftrufturaca-» 
meratam  accipias  > & in  ea  caput  ap- 
pelles medium  fummum<^veIutimo 

dio.lum,quem  Ariftotcles  in  libro  de 
mundo  ad  Alexandrum  >vmbilicum^ 
appellat  j pulchre  fane  videtur  qua- 
drare fimilitudo  .-etfi  line«^quinque 
in  Ombriaa  medio  procedat.-inftru- 
dlura,quatern2e>6cc.  GrcBceveroChc 
ronitidas>diuerfos  lapides,  a teftudi- 
^um  animalium  tegumenti  figura  fi^ 
t^ominabimus. 

' Ii 


I 


T>e figuris  Iapidum j 

Omhr  torum  Ipecles  d loanne  Kent-^ 
mano  ad  me  mijfia» 


Luteus  hic  lapjs  (inquit  Kcntraa- 
nus)ex  Ombriorum  genere  cfl;  vnus, 
nifi  qubdcomprcrsiore  eft forma ^vt 
notoise  in  eo  minus  confpicuJB  fint, 
quam  in  altioribus  maioribus. 

'Ceraunia  qupcj  (inquit  G e,  Agri- 
cola, yel  Ceraunias  potius,  vt  paulo 
ante  monuimus,)  ex  eo  nomen  inue- 
nitjquod  cum  fulmine  vt  vulgus  cre- 
dit, cadit.  Nec  tantum  in  Carmania 
nafcitunfed  etiam  innoftris  agris.Ca 
retflrijs  lineis.-atqj  in  hoc  difFert  a 
Brontia.L3Buisver6  eft:&nuncrbtu- 

da, 


Conradpis  Gejnerus,  4^ 

3a,nunc  oblonga.Eius  genera  colori 
bus  diftinguuntur.nam  alia  partim 
eft  candida  & pcllucens^  partim  fu- 
fca:alia  nigra  efl:,alia  rubee*  Hsc  ille. 
Ex  quo  Germanica  etiam  eius  nomi- 
na paulo  ante  cumBrontiapofui.  Pii 
nius  lib.37.cap*9.pofl  Cerauni*  gem 
m*  candid*  mcntionemjSotacusCin 
quit)  &alia  duo  genera  fecit  Cerau- 
ni*5nigras,rubentcs‘<j:*  ac  fimiles  eas 
cfTe  fecuribus.per  illas  qu^  nigr^  fune 
&rotund*,vrbes  expugnari  & claC- 
fesjeasqjbetulos  vocarirqu*  vero  16- 
g*funtj  ceraunias.  Faciunt  & aliam, 
raram  admodum , & Parthorum  Ma- 
gis qu*fitam,  quoniam  no  aliubi  in- 
ueniatur  quarn  in  loco  fulmine  idlo. 

Bsetylus  quidem , velabadir,  apud 
Grammaticos  (Helychium  & Phauo 
rinum)vocaturfaxum,  quod  pro  lo- 
ue  Saturnus  in  Libano  Ilij  monte  dc- 
uorarit. 

Lapis  quem  vir  nobilis  quidam  & 
rerum  natur*  lludiofus  mihi  prola- 

li  % 


T^eflguyh  iipdumj  ^.e, 

pide  fulminis  (Germanice  em  ©tjral- 
lammcjp  vocabat,  dono  dedit, cuius 

hic  iconem  adiun^ 
xi.' longus  cfl  digi- 
tos qumque,  latus 
vero  tres  qualatit 
fimus  eft,nepe  fub 
infimam  parte, qua 
cunei  inftarvtrin- 
que  attenuatur,  (Sc 
totus  plan^  Guneu 
refert : crafsitudo 
ei  pollicaris , qua 
crafiifsimus  ^,cir 
ca  mediumfcilicet.*vbicaput  dclatc- 
ra  angulis  clauduncur,vt  quadrangu- 
la corporaan  cuneo  vero  anguli  co- 
gunt, vt  in  aciem  fecante  exeant,  craC* 
fitudine  infra  medium paulatim  atte 
nuata.  Germanico  nomine 
|amttlCt,id  cft, fulmineum  malleu  vo- 
cabat» Color  in  albo^fufcus,circa  ca- 
put plus  nigredinis  eft.  Grauifsimus 
eil  durifsimustj,  filici  vulgari , ^quo 


Conradfis  Gefnerm.  43 

ignis  excutitur,i(imilis  fubftatia;  & cx 
ipfo  quoc^  ignis  fimilitcr  dicitur.Cul 
tVoru  <5cferramcntoru,  qu^in  co  du- 
cuntjacicm  dirigit,  non  etiam  acuite 
De  hoc  genere nimitu  fentit  Carda- 
nuSjfcribes.-Obfcure  nitet  lapis  fulmi 
neus,que  lima  noii  tangit.  Nam  meus 
quocj  non  fcntit, propter  fummadu 
rifsimamc^lsuitate,  ne  in  angulis  qui 
dem.  Ceraunia  lapides  funt(inquic 
Chriftoph.  Encelius ) quos  Germani 
vocant  55onttCtrjlcin.cadlmt  de  nubi- 
bus 'CU  tonitruo.Reperiutur  in^Gra- 
nia:item  in  Hifpania  candenti  colore 
Vt  ignis  ferme.  forte  de  Cerauni ct 

gemfna potius  'veterum  ahquts  dixeritl\  In- 
ueniuntur  etiam  hinc  inde  in  Germa 
nia 5 praecipue  ad  flumina,  vt  ad  Al- 
bim:vbi  ceraunias  gemmas 
des  fmplicius  hos  dixerim^  cryftallo  fi- 
iniles  > infeftos  colore  coeruleo  in- 
uenijdiuerfe  formx.  nonnunquam 
ficuti  clauas:  nonunquam  tanqiia  py 
famidejVCrepr^fentaretcapuEfeccha 


T>e figuris  laptdum^^c. 
|Tittum>(feu  e faccharo  metam*)  Inte- 
gras tamen  nunquam  inuenire  potui, 
forfitan  propter  vim  fulminis,  qua  cx 
cutiuntur nubibus,  & refultationcm 
in  terram. Harum  vimeffe  prodicant 
(Sicc  ex  Marhodeo ) pro uo care  dulces 
fomnos,&  valere  contra  fulmina : ite 
facere  adpr^lia  & caufas  vincendas. 
H«c  Encelius.-qui  certe  Cerauniam 
gemmam,  quam  nos  capite  fecundo 
Afterise  nomine  defcripfiraus, cum  U 
pide  e nubibus  cadente,  confundit, 
ficut  & Marbodeus  * Solinus  in.fine 
capitis  zj.quod  cft  de  Germania : Ce 
rauniaru  generaCinquit)diuerfa  funt. 
Germanica  candidaeftffplendet  ta- 
men coeruleor&,  fi  fub  diuo  habeaSr 
fulgorem  rapit  fyderum.  Similiter  au 
fem  Marbodeus  & Albertus  Ma- 
gnus,Germanica,legeru  treum  ex  Pii- 
nij  libro  t^.cap.25.Carmanica  fitlege- 
dum;de<^  gemma, non  lapide  intelliT 
gendu.  Vidi  ego  & alium  apud  eun- 
aem  nobilem  virum,meo(quem  is 


/ 


Conradns  Gefeierm. 

doAauit)cuius  iconem  exhibuijCmi- 
lem>figura  eade  cuneirfed  multo  ma- 
iore, nigrum,  & pertufum  foramine 
rotudo:quod quidem  nulla artCj fed 
\ impetu  motus fadum  coijciebat.Sic 
i & difeus lapideus perforabaturjVt ad 
proijciendu  (ligno  forte  inferto)  ido 
neus  fieret:6c  hoc  ipfo  diflinguitur  a 
folo  Gr^ecis  difto , vt  in  DifFerentijs  ^ 
vocu  annotauit  Ammonius,iiis  ver- 
bis : <fh 

A©"  ^ ^A>(SuI/  o%9cr£pvQJioyf  6CC*  Ex  his 

ergo  Cerauniorum  lapidunl  difierea 
tijs  > alios  cuneiformes  > alios  difeoi- 
des , : alios  vero  clauifor- 

meSjndn  aclauijfed  dauas>limilitudi 
ne:qualem  & Encelius  fe  vidiffe  feri^ 
bitmoscjpidum  talemaKentmano 
accepim  usdeonem  tamen  omifimus^ 
alias  vero  ab  eodem  miflas  fpecies  ea  „ 
rum  quatuor  fequenti  pagina  fubij^ 
demusjliterigdillmftasj  AB  CD« 


<0 


T>ejigurh  lapidum^ 


A.  HuncIapidem,inquitKcntnia; 
hus, fulmen  per  molam,  q u^e  a veritis : 
agitatur^magna  vi  iecitTdrgse,  anno 
156  i.Maij  T/.qui  erutus  deinceps  ab 
adolefcentc  fuit,  eius  formae  qua  hic 
depingiturdatitudinis  trium  fere  digi 
torum, longitudinis  autem  quirique, ; 
Bifaltelapide,quo  fabri  apud  nos  iri- 
cudis  loco  vbi  effoditur, vtuntur,du- 
rior.Siciile.  Dixeris  autem  hanc  fi- 
guram <T(^t/f(?«J^«,qu6d  a Gr^ 

cis  diftu  mallei  genus,  ligneuth  a no- 
ffris  cm  ©c^kgd  priefe  ferat,  dupliccJ 
prsfcrtimvclvtrincjcapitatam-.ficut  i 
.& Zyg^napifeis  fuo  capite, &c. 

B.Cc- 


/ 


/ 


Conrctim  GeJherUS» 

B»  Ceraunius  alius , eiufdem  cum 
praecedeti  coloris, (hoc  ell:,nigri>par- 
tibus  quibufdam  in  ooeruleu  vergen-  . 
tibusi)  ficuti  & duritis  atqj  ponderis 
eiufdem.  Forma  dififcrc.Jiuius  enim 
cuneus>illius  malleus  eft  figura>.  Per- 
forati omnes.PropearcOuliam  (quas 
nobis  cft  Culenbcrgii)  terra  cfloflus 
fuit, fulminis  ivTtu  per  ingentem  quer- 
cum deiedius.  Sic  ille.  Videtur  au- 
tem hic  efle  lapis,  de  que  Sotacus^- 
pud Plinium  feribk , figuram  habere 
fecurifimilem : quoniam  nimirum  fi- 
gura cft  lata,  in  cuneum  ceu  aciem 
cxit:&foramen  adeft,quod  tanquam 
in  fecuri  manubrio  ve  inferendo  fa- 
ftum  videri  potefl,prsfertira  cum  al- 
tius fitumeft. 

C.  Alia  alterius  figura. 

D.  Hunclapidem  (inquitKentms 
nus)in  pago  Siplit^jimpetu  fulminis, 
intra  terra  vineas , per  quercu  quenda 
deie6Hi,ruO:ici  effoderunt>6cqu2efto- 
riTorgenfi  dono  attulerunt^ 


Ve  fi^um  Iaf}idum,^c. 

Eftprsterea  quintus,  cuius  figura; 
aKcntman^mifTamnon  appofuuni^ 
ger  & alioru  omniurh  maximus:  fphy 
roidipr^didofere  fimilis : de  quo  h 
dem:  Hunc  grandem  (inquit) lapide 
prsfentis  forrn^  6c  magnkudinis  C^/- 
ftum  ipje  mi  jit  digitos fere  decemdongum , Id 
tum  cLutemJexj)  ciuis  quidam Torgenn 
fis  fide  dignus  faber  murarius  eflfodic 
Vienna  in  Auftria,  in  cella  quadam, 
vbi  opus  fecit  5 vinis  duodecini  intra! 
terram^fulminis  impetu  c6  per  tefiu-i 
dinemiaftum.  Sunt  qui  omnehoc 
fulmineorum  lapidum  genus  Germa 
nice  (Scira(fcil,e  fulmine  & cuned  co- 
po fi  t o . vo  cab  u 1 o : ali  j ralp  ftb  i d eft, : 

fulminis  pilum  aut  fagitta,  quod  no- 
men Belcmnit^  maiori  etiam  tribui- 
tunde  quibusnimiru  Cardanus  quo- 
que fentit,cum  fcribit;  Sunt  & Cerau  ^ 
ni)  forma,vt ferutjpyramidis.  ©fraf-  * 
vero,  id  eft , fulminis  malieu> ' 
illum  proprie  qui  cuneum  referens; 
perforatus  eft.Et  ferunt  aliqui,  p enes  ij 


N 


'Conradm  Gefherm,  66^ 

quos  fides  eftojorgyiarumnoue  pro- 
funditate hos  lapides  terra  fubire  fui 
Iminis  impetu  a(ftos:&  fingulispofl- 
ea  annis  ad  orgyiamvnam  afeendere, 
ac  fic  paulatim  tcrr«  fuperficiei  ap- 
propinquare. Hocetia  accepi,  co- 
lore viridi  interdum  reperiri  genus  il 
lud  cuneiforme  primo  loco  exhibi- 
tumrveri  autem  Cerauniae  experimeii 
tu  efleifi  lapis  totus  tenui  filo , ita  ob  - 
iioluatur,vc filum  nufquani  duplice- 
tur,&  lapidis  nihil  appareat , fic  pru- 
nsimpofito  lapide, fi  genuinus  fic  , fi- 
lum madefeere,  non  vri, aiunt,  Ful- 
ininis  quidem  figuram, quipingendo 
exprimere  conantur>vctcres  acrece- 
tioresilonge  aliam  exhibet  quam  ho- 
rum fitlapidum;  Lapis  e coelo  dcla- 
pfus,anno  Salutis  149  2. qui  Enfishc 
mij  in  templo  fufpenfus  vifitur,  pon- 
dere trecentarum  librarum  ciuilium^ 
vc  audio , (nifi  fortMam  imminutus 
eft  multis  fragmenta  auferentibus^) 
hullam  (puto)  certam  figura  habuit 

Kk 


Vefigufisldpidum^^c» 

PartiGulam  eius  ceiebemmus  cius  vr 
bis  medicus  Ge.Pidloriusad  me  mi- 
lle,a faxo  areUario  danneparum  dif- 
ferente. In  Capite  de  fofsilibus  quic 
Aquatilium  animantium  figuras  refe 
runt,Iapldem  Aftaci  fluuiatiiis  caud? 
nondifeimilcm  exhibebo, quem  vir 
quidam  eruditus  Ombris  nomine  c 
Saxonia  oiimmifir.  Hocpenepras- 
terieramj in  locis  quibufdam  Hclue- 
ti^  Cryftall  u m,0traat jidm  i d cft, ful- 
mini s lapidem  vocari  ab  indigenis,fi- 
ueafulmine  cadere  gigni  ve  ipfum  j- 
fuafis,figura  lapidis  ad id  inuitante:  il 
uc  abicdia  prima  Latim  Graecii^voca 
bulifyliabajfa^lo  nomine.  Poflrcmo 
Gallos  audio,  lignum  in  lapidis  natu 
ram  conuerfum,(fi  modoiignuidali 
quado  fuit.PetrusBellonius  enimpu 
t a t n u n q u a h o c lign  u ra  fuiffe : fc  d ta- 
le fianm  a natura  fadlum)  vulgo  lapi-  , 
d e m fu  I m i n h^Vierre  defiudre^  nomina- 


re.Inueniriaucin  qmbufda  Gailias  lo 
cis  magna  ciusfrufta in  agris,  qu^«- 

difi- 


Cmradm  GeJnerUSi 

J jficijsctiamadhibeaBtun  Sunt  qui  , 
ploflopctras  etiam  diftaSj  Ccraunijs 
lapidibus  cognatas putant.-no  figura, 
fcdfubfiatiap  durirsima  folidifsimaqp; 

^ t ri  fc^,&  fp  1 e n di  da  fu  p erfici  fe  d m a 
gis  in  GloffopetrisiquasaudioaMiC- 
nenfibus  etiam  Sotmcrfdl  vocari:  ab 
Italis  autem  Saete^id  efi/agittas. 

Aftrapise  in  candido  aut  cyaneo  di 
fcurrunte  mcdiofulminis  radij,Pli- 
niuslibro  jy.capiri.  SeBfuscft  radios 
quofdam  ceu  fulminis  e medio  velu- 
ti  centro  lapidis  allrapia:  didi  circu- 
ferentiam  verfus  extendi.  Quseren- 
dura  autem  anBeleninicis  fort^  coge 
ner  hic  fit»  cuius  rpecies  vna  tales  dif- 
fundit radios, quaC  fulminis  i Cuc  ve- 
ri fulminis  etiam  radi)  quidam  funn 
fiue  alia  cius  figura  efl , qualis  a pido 
ribus  exprimit.  Et  vulgo  etiaquibuf-' 
dara  in  locis  Germaniae  Belcnices  hic 
radiatuSi  a fulmine  tlenomjnat.  Ems 
figuram  dabimus  infra^cap,  d. 

Chalazias grandinum  & colore  & 

Kfe 


Veflgumlapidum^^c, 

figuram  habet:»  adamantinae  duritiei 
Narrant  etiam  in  ignem  addita  mane 
re  fiiurn  frigus, Plinius: qui  ipfum  etia 
Adamantem  igni  inui6lum  cfle  fcri- 
bit:,&:  nunquam  incalefcere.  Chala 
^a  quidem  Grscis  grandinem  fignifi 
cat.  Idem  forte  aut  fimillimus  fuerit 
Aledorias , e ventriculis  gallinaceo- 
rum,cryftallina  fpecie,  magnitudine 
fab^.-dequainfraCap.iq.  Ad  conie- 
duram  accedit  ,.qubd  vt  Chala^i^  a- 
damantinaell:  durities: ita  d Aledo- 
risefortej  hoc  enim  Milonem  Cfoto- 
nicnfemvfumincertaminibu^Gnui- 
dum  fuifle  videri  volut,vt  feribit  Pii- 
nius:tanquam  e durifsima  eius  natu- 
ra in  idibusinuida,  ficut  d adandan- 
tis,  geftantem  quoq^inuidura  atque 
indomitum  proflare  pofleo  Faciles 
enim  ad  fuperfbtionem  d credulita- 
tem multorum  animijin  ijs  prefettim 
qu^e  cupiunt  d optant,  friuoias  hu- 
iufmodi'd  magicas  ab  aliqua  rerum 
iimilitudinedudas  facultates  comi- 

nifeun- 


f 


Conradm  Gejnerm,  ' 

nifcuntur.  Quod  autem  MarbodcB- 
us  & Albertus  Magnus,  (in  cuius  li- 
bris GalaCa  vel  Gelofia  pro  Chala^zi- 
as  perperam  fcribitur,)  addunto  non 
incalefcere  igne  hunclapidem,&g- 
pecub  frigi dueffcsquis  facile  credat.''' 
curn  ne  cryftalii  quidem  perpetui  al- 
piumfrigoris  alumnse  ignium  calori 
reliftant:nec  Adamantes , quibus  ni- 
hil in  rerum  natura  durius.  Sed  Mar- 
bodeusfimpliciterhocfcribitjAlbec 
tus  dubie;  Tant<ej  inquit,  frigiditatis 
cft>vt  vixvel  nunquam  calefieri  pof- 
fit:quare  dcivx  & libidinis  feruores, 
<3c  huiufmodi  calidas  pafsiones  extin 
guit.  Orpheus  fimiliter  de  Cryfiallo 
canit  5 ab  ea  quidem  Soli  oppofitain 
lignis  aridis  excitari  ignem:  e quo  fi 
mox  rapiatur, frigidam  adhuc  efle;  & 
renibus(calidis  nimirum  ad  libidi- 
nem pronis)appofita,  eis  medcri,Vn- 
de  apparet  in  multis 'Chala:z:ia  &Cry- 
ftallum  conuenire : fed  illum  grandi- 
nis figura  & adamantina  duritie  ex- 

Kk  5 


t>epgurhldptdum,^€, 

ccllere*  Orpheus  in  poemate, quo  Ia 
pides  contra  ferpennum  morfusfaiu 
tares  dcfcribit , vltimo  loco  meminit 
Chaba2,ij:quod  ego  vocabulum  pia- 
p^deprauatum  iudico  pro  Chalazio: 
vt  carminis  caulaChala^iu  pro  Cha- 
lazia dixeri c. S cnbi c a u tem  ab  eo  refri 
gerari  febrim j (fic  enim 

interpretor;)  & iftus  feorpionum 
fanari.  ‘ ' . ■ 

Iris.  Proximum  Ccraunixnomen. 
[inter  candidas  gemmas] apud  Par- 
thorum magos  habet,  qus  appella- 
tur Iris.  Effoditur  in  quadam  infula 
Rubri  maris, qu2B  diffat  a Berenice  Ix. 
M.pafTcastera  fui  parte  Cryff alius.  I- 
taej  quidam  radicem  Cryftalli  effe  di 
xcrunt.VocaturcxargumetoIris.Na 
fub  tcdapcrcufla  SoIc,fpecies  6c  eo- 
iores arquuscoeleffisin  proximos  pa 
rietes  ciaculatur,fubinde  mutans,  ma 
gnaqj  varietate  admirationem  fui  au- 
gens. Sexangulum  cfle  vtCryftallum 
conftatSed  efle  aliquas  fcabris  lateri 


Conradus  ^9 

faus  &angulis  inaequalibus  dicunto  in 
Sole  aperto  proie£tas,radios  in  fs  ca 
dentes  difcutere:  Aliquas  vero  ante  fe 
proiedi^o  nitore  adiaccntia  iiludrarc» 
Colores  vero  non  nificx  opacqrcd- 
duntjnccvt  ipfae  habeant, fcdyt  repet 
cuffu  parietum  elidant;optima^  quq 
maximos  arquus  facit,  ficnillimosc^ 
coelcftjbus.Ert  & alia  Iris  ccr«  fimilis 

& praedura:  qua  Horu  sin  Perfide  na? 

fci  tradit.Simiiis  efl:  alpeftu , fed non 
eiurdem  effeflus  qu^  vocatur  Zeros.Zcrosf 
albanigracj maculam  trafuerfum  di- 
ftinguente  Cryftallura,  Hxc  Plinius 
lib.37,cap.p.  ^Cryflallus  {CryftuUiJ}e 
aes)  qu2B  expolita  Solis  radijs  pcria- 
nua,oftium,fencftra,  rimamve  pene- 
tratib^figura  & varietates  coloru  ar- 
cuscoeleftis  iacit  in  ^ximu  pariete, ex 
efltedu  Iris  nominat.  Talis  auteeft  in 
primis  cadida&  lympida>fiia  natura 
le  habes  figura.iXexagula.  Etem  angu 
li  1 caufa  fut,cur  Solis  radios  exciptes 
arcu  l parietefaciatrcgculTu.  quine  tia 

Kk  4 


Defiguyh  Upidum^^c, 


in  ciufdem  vno  aut  altero  angulo , fi 
con{picitur  luci  okuerfa, intus  colo- 
res arcus  coeleftis  videtur.  Reperitur 
hxcitiiam  didiis  xcgionihmy  {alpibm 
Sedunorum  ^ Germanorum cu 
exteris  CryftailisXed  prxeipue  in  Sa- 
xonibusad  Virurgim,&c.in  monti- 
bus inter  Treuiros  & Rhenum  fitist 
Efl:  altera  Iris  minus  candidi  q Cryftal 
Ius  coloris,qux  luci  obuerfajuteo  ci 
tri  colore  &lget.atcj  ob  id  a gemma- 
ri) s Ci  trina  [©trtn]  nominatur.  Vete 
res  eadem  de  caufa  cerx  fimilem  elTe 
dixerunt.  Quia  vero  minus  candida 
eftCryftallo:,  minus  pellucetjmagiscf 
fpiflbs  colores  arcus  coeleflis  in  pro- 
ximos eiaculaturparictes.  Reperitur 
inMifenx  dc  Boemix  metallis,  aefere 
inijfdem  locis  in  quibus  Cryftallus: 
6c,vt  Horusfcripfit, in Perfide :qusB 
cum  prxdura  fit,  noftra  non  multum 
cH:  dura,fed  fere  mollis  &fragilis.Cry 
ftallus  quidem  in  aliam  quam  angu- 
latam figuram  formata, non  arcus  coe 

leftis 


I XonYcLiusGepiems, 

jleflis  colores, fcd  fui  fimiles  iacit  in 
proximum  parietem. HiBC  omnia Ge. 
Agricola  libro  6.denaturafofsilium. 

^Audio&aliam  quandamgem- 
inam  Germanis  dictam , ( quo 
nomine  tamen  Agricola  gemmas  di- 
uerfas  interpretatur, Aftenum,  Erifla 
lim,&:  Opalum,)  coeleftis  arcus  colo 
res  ad  parietes  reddere.  Video  & in 
alijs  quibufdaalbis  acpellucidis  cor- 
poribus,vtlapidis  Specularis  Salis 
gemmei,  cum  pars  aliqua  fatifcit  aut 
rimam  habet,  latentem  forte  intus, 
idu  aut  cafu  aliquo  conceptam,  Iri- 
dis colores intrinfecus  reddi.  In  Mur 
rhinisvafisfunt  quimaximHaudent 
extremitates,  <Sc  quofdam  colorum 
repercuITus  5 quales  incoelefti  arquu 
lpedantur,Plinius  lib.37.cap.i. 

EftinterfafpidisfpecieSjinquitPli 
nius,qu2 nubem  compIeditur,(Sca- 
liaquseniu es  imitatur.  Et  alibi,  Leu- 
copetalos  candorem  niuis  ex  auro  di 
ftinguic.  lafpis  cognomine, 

Kk  5 


Nubes4 

Nix» 


Ve^ppirkUptdmn^ 

fimiliseft  niubEpiphanius. 

Drofobthus  vari)  eoioris  Iapis  ef!: 
qui  igni  admotas  vclut  fudorem  e- 
mittitjVnde  nomen  ei  a rore:  vtCa- 
miilus  Leonardus  libro  fecundo  de 
lapidiburferibit^authorenullonomi 
Bato*  Ego  n on  vni  lapidum  generi 
proprium  hoeputarim:  fed  omnibus 
forte  qui  valde  folidi  dtlseuilsima  fu- 
perficic  funtjVt  Ceraunio,  Gloffbpe- 
tr«,  dcc.  dtqui  aquam  continent, vt 
Enhydro. 

AdMeteoravapor  etiam  & fumus 
pertinent.  Cum  dc  in  aercconfiftapt, 
dc  aliquid  m eo  gignant.  Inter  lafpi- 
dis  fpccies  cfl  quadam  veluti  fumo 
infeda,qu«  capnias  vocatur, Plinius. 
EtaHbi:Capnitesqoibufdam  videtur 
fuumgcnushabcre,plurimis  fpiris  fu 
|nida,vt  fuo  loco  dixim*us:in  Cap- 
padocia & in  Phiygia  na- 
fcitur,ebori  fi- 


Conyadm  GeJheYU4*  7t 

X>Z  LsAl?  ID  I BV  S BT  iW  B- 

tallhs^  denomincmtur  d rebu6  terre- 

JlribmJnttmmittls,  Cup,  II IK 


ARenarum  fimiUtudo  efl  in  Am- 
mochryfo,  vclut  auro  harcnis 
mixto^Plin.Dehoc  paulo  poft  plura. 

HamtDitcsouispirciumfimiiiseft*  ^ 
& alia  vclut  nitro  cp  oi  p ofita,  praedu- 
ra alioquinjPlinius  37.10.  Efl:  a tue  lo- 
cus obfcurus,&(vt  rufpicpr)dcpraua 
rus, in  his  verbis^  & alia  vclut  nitro  c6 
pofita:  quibus  otnifsis, clarior  eflet 
fententia.  Quid  fi  pro  ijs  fubflituas? 

& tota  velut  arenis  compofitajfic  e- 
nim  ctymologi<^  ratio  conflaret, quu 
ab  ammo  fiue  hammo,  qu«  Graeca  di 
£lio  arenam  fignificatjderiuetur.  Ali- 
q.legut  Amonites  5 q&  mintis  placer* 
neq^  em  ab  fcd 

^9^ redte  formari  pot6ft.Ammonites>  ' 
inqt  Agricola,  ex  arenis  ita  coponif,  t Qiiafia,* 
vtbuispifciuquod  ad  figura  attinet, 

^rnilis  videat  efle;  nitro  tinterdu,q#  gatur. 


pe  figuris  Upidum^^c, 

^dfubftanciam  & colorem.  Id  gcng^  i 
lapides  inueniuntur  in  Saxonibusad 
Alfeldara  & Hildcsheimum,  nucis  iu 
glandis  magnitudine;.aIiquando  etia 
maiores.  Sunt  eiufdem  generis  fa- 
xa,qus  in  fepumo libro  perfequar^ 
Ji«c  ille. 


Ex  tribus  figuris  hic  exprefsis, pri- 
ma efl: lapidis  ex  multis  veluti  pifis  c6 
creti, quem  Pifolithum  velOrobiam 
dixcrim>  (Germanice  vel 

Ammoniten  Ammitenve  maiorem^ 
Videinfracap.7. 

Secunda  Ammonitem  fiue  Ham- 


I Conrddm  Gejrierm»  7k 

tcft,) minorem:  qui  ouapifcium mi- 
norajVel  aranearum  refert , autpapa- 
ucris  miiii  ve  femina  conglobata:(vn 
de  c3c  Meconites  & Cenchriccs  Plinij 
nominari  poffet;)  Agricola  Dtogcn- 
fldn  vel  Dlagcn  jtdrt  interpretat,  quod 
tamen  nomen  faxo  arenario  quoq-uc 
tribuitiHunclapideBernaadme  mi- 
fit  vir  doflifsimus  ,facrarum  literaru 
interpres  Benedidus  Arctius,  dupli- 
cemialbum , e lura  monte : ruiFum  ex 
Cinereis  Bernenlium  ditionis  rhonti- 
bus,quos  2(cfr^cplirg  vocan  Eundem 
autem  (vel  paulo  maiufculis  granis) 
prius  miferat  nobilis  medicus  jioan- 
nes  Kentmanus  Drefdcnfis.q&  alios 
permultos  mifit.  Videturautem  to- 
tus quafi  ex  arenulis  rotundis  confla 
tusiideb^ouispifcium  fimilis,qu^ 
receiitiores  quidam  arenida  cogno- 
minarunt,hocefl:,^l.cs%5c  & friabilia* 
Confriatur  autem  6c  refoluitur  facile 
hic  quocjlapis  in  arenulas  flue  granu 
la  c quibus  conflat,  qu^  quidem  fin- 


0 


/ 


Ammoni 

irum. 


De  fgurk  hptdum^ 

gula  pr^dura  func,infipida  & inado- 
ra.Germanico  nomine  Kagcnlldnin- 
terpretatur  Agricola : nos  oua  pifciu 
( per  Q.  in  prima  fyliaba,  non 
per  a.)ndminamus.  Eodem verb  no 
ininc  Saxum  arenarium  quocjiOJo- 
genfidnCibi  n.per  o.fcriblt:)&@anD- 

fliin  appellar.  Plura  lege  moXin  Sta- 
agmice. 

Tertia  Thermarum  Carolinarunj 

i' 

inBoheraia guttas, iapide<e  formse 
vciutipifac6uerfas,qu£egypfiauc  cal 
eis  plane  naturam, colore  & fubflan- 
liapr^e  fe  ferunt. 

Ab  hoc  Am monite , fiue  x^immite 
potius , plurimum  differt  Ammoni^ 
trum  a Pimio  diilum  > lib.3(^.  cap.26^^ 
maffa  qusdam  ex  harena  alba&  mol 
liftima,qus pila  raola(^  teritur.  Dein 
mifcetur  tribus  partibus  nitri  pon de 
re  vel menfura;ac  liquata  in  alias  for- 
naces transfunditur.  Ibi  (inquit)  fit 
mafla  qu2  vocatur  AmmonitrG.  atqj 
h«crecoquituri&  fit  vitrum  purum. 


Venrddm  Oejhenis,  Tp 

ic  snafli  vitri  candidiJam  vero  & pes 
GalliasHifpaniasc^iirailimodohar^ 
rcmperantur.  Sic  Plinius#  Hodie 
^itri  loco  cincrcmberbarum  quarun 
dam>vt  alkali  di<S2>&  filicis  fiibflitui 
puto.  Aliqui  tamen  vitri  locofalcm 
fofsilcm : aut  fi  dccftj  marinum  fafii- 
tiumve  aliuna .'aliqui  etiam  ex  arbori- 
bus Cinerem  ponunt, Agricola  tcfte* 
Csetcrum  vc  Hammites  totus  are- 
nulis  rotundis  conflat ; ita  Stalagmi- 
tcs^  apte  fane  a do^lifsimo  viroGc- 
orgio  Fabricio  didtuss^  guttis  itidem 
rocundisdn  lapidem  gypfca^  fubflan- 
tiae  conuerfis,  totus  coagmentatur, 
de  quo  fic  aliquado  ad  meideFabrici 
usfcripOtiHamitcs  alius  cftaStalag-  . 
mite.fic  em  npio  q c guttulis  calidar& 
in  terra  arenaria  format.-q  qualita- 
te cerrs,  modo  cadid^modo  grifeuS:^ 
(fu(cus;)f)quautateaqgutraum  de- 
fiuetis, modo  piforUj modo  coriadri 
refere  coagnicudine.'&  reperiunt  in  v- 
»a  mafla  plurimi  quafifemimciufi/di  . 


ibefigum  lapidum 

eximu cur  ea  ceu  grana.  vc-*^ 

ro  corpus  vnum  eft,  faxea  duritie : &; 
ex  vna fit  materia,auc  ex  fola  harena,; 
qui  coloris  cinerei  efFodicur  inPruf-| 
liaj  eo  loco  qui  Hortus  rofarii  nomi^ 
natunautex  fucco  lapidcfcentcjqui 
eft  candidus.  Veri  (j  funtinfperfe  mi- 
cx  coloris  argentei.  Stalagmites^^co-i 
piolifsimus  e(i  in  thermis  Carolinis 
propeSchlacceualdam, Calparis  Pflui 
gij  oppidum  inBoemia;  ; 

Stdagmits  iam  dido  perfimiiis  cfl' 
lapis  quem  ego  Pifolithum  aut  Oro-i 
biam  voco quod  e multis  ceu  pifisi 
vel  eruis  c6flet,prsduris  5 & qu^  dem 
tibus frangi  nequeant,  eoiore  fufco;i 
Hic  non  male  Hammites  maior  ap-i 

peilarecuFGermanic^rolYcriXdgm^ 
jtdtt/oDcr  Plura  vide  infra 

capite  odauo. 

C^Bterikm  vt  Stalagmites  e guteisi 
fuam  formam feruantibus  coit : fic v- 
bidefeendunt  inlongitudinem  gut- 
velutiftirias  efficiunt^  (quales  e 

inuibui 


■I 


1 


Conradws  Oefherm,  74 

hiulbus  liquata  ledorum  alibi  ve  a- 
qu£e,rurfus  antequam  defluant  gelu 
aflrid^  pcndentjpyramidum  (pede, 
plures  plerunq^  pariterjmagnitudine 
insquali:)  aut  m^qualitcr  protube- 
rantem choeraduin  fiueflrumaru  ipe 
de 5 lapides  gignuntur  5 quos 
pcm  Germam  vocant, ab  eo  quod  of- 
fa ferruminare  credantur  emplaflris 
additiidependcrit  autem  j ni  fallor^  a 
faxis  fcre^per qu«  crafsior  aqua  6c  fri 
gidior,  paulaum  defluit:  vc  in  arce 
Brune^go  no  procul  Lenceburgo  iri 
Heluetijs:& prope  catarrhadchRhe 
ni  inferiorem  ad LaujfFeburgum  oppi 
dum  iii  proximo  montcjqui  plane  fli 
rijs  fimiles  funt>oblohgi  i teirctcS)  nifi 
quod  in  mucronem  vt  pyramis  exe- 
imt,albi5peIIucidiJnuemuhtur&  to- 
fi fubftantia  alibi , vt  in  Hunga- 
fiaDacico  feu  Septemca- 
flrenfitradui 

Li 


Ve  figuris  Idpidum^^c. 

' xAmetaUkdenommdtafofiilU^^ 
primum  ab  auro, 

ChryCtcs.  Ad  cotes, ad  quas  lapi- 
des casteros  atterunt,  accommodata 
atcj  vtiles  fune  cruft^faxi, inter 
nicam  oppidum  & Rofeburgum  ar- 
cem in  Mifena reperti  . ‘Ytquooda  la- 
pisThebaic^interftinftus  aureis  gut- 
ti s.-6c  ex  Chala^Lio  Chryiites^  Ge.  Agri 
colalib.7»de  nardbfsilium.  Et  alibi: 
Coticulam  alij  chryfitida  nominantj 
quod  aurum  ipli  attritum  colore, taa 
quam, trutina  examiner. 

PhloginoSjCid  cd, flammeus  ; f ce- 
nimlego>  non  Philoginus)  quoniam 
armatura  aurei  coloris  obdudlus  cf* 
fet , Chryfites  cfl:  appellatus,  is  vero 
oflrc^  Attica  afsitnuiatus  inuenitur, 
vt  Plinius  fcnbit,in  Aegypto,  Ide  lib. 
5. de  nat.fQr$iliu.Ego  pro  oftre^  repo 
no  ochrs.h^c  enim  Attica  probatur^ 
dc  color  aureus  accedit.  Pynte  in  Cy 
pro  reperiri  volunt,  vnum  argeeeo  co 
lore, alterum  aureo. 

Spuma 


‘Conrdim  Gejhtrm. 

Spuma  argenti  optima, qua  chry fi- 
tin  vocant:fecunda,qua  argyritin,  PH 
nius.  Non  igitur  rei  vnius  appellati- 
uii  nomen  elljfcd  adiedliuu,  mafculi- 
no  genere  o^^t/o-iT^^-ifoeminino,» 
quare  &terra  chryfitis  dicit, id  efli 
aureola,vbi  fune  fru fla  a uri.*&  Polluci 
^vcriris  Asipis  Lydius  quo  aurfi 
exp  1 D r a t f dc  ;!^ H e r o do  « 
to,arena  qu^  alijs  artimochryfos. 

Ab  auro  pterea  denominant, Ghry- 
focolla,Chryfolapis qui  <Sc  Tbpa^i- 
us, pallidi  coloris  die , & nbeSu  igneb 
Chryfolithusi  Chryfophis  g^ma  au- 
rum videt  eire,Plinius  37.10. niihi  Grb 
cah^cdi&iono  arhdec, malim  7^/^- 
^v(Toqt(KHS yYt  efti 

fuauiter  fpiendens , epitheton  Succi- 
ni apodDionyjCAfrUjIicut 
eiufdeibide.Higc  Succini fpeci es  auri 
inftar  fplendida,  Chryfolg&u  dide  a 
Plinio, quali  colorisaiirei,37,  ^.hac 
Calliftraco  fcnbit  matutino  graCifsi-« 
mi  afped^  effe/^^'acifsioiaigniUjdcci 

L1  z 


■ i 

I . - , 

Ve  figuris  lapidum 

Aliqui  chryfocleftru  fcribut  quin- 
que lyllabis;fed  melius  fcribitur  chry 
feled:rum , )^vcrfjAccT(B'» 

&c*Ec  apud  Plinium  eiufdetn  libri  ca 
pice  9.  Appellant, inquitjalicjui(^^<//;^ 
aliqu^^Jcilicet  chryJolithL<(^c.)  & Chryfe- 
leilrbin  colorem  Eiedlri  declinatesi 
matutinus  afpedus  iucuhdior.  Vide 
tur  autem  fui  oblitus , gemmam  pro- 
prie didam, & chryfolithi  fpecie  hic 
faciens  5 fu pra  autem  Eleflri  proprie 
didijid  cfljuccinha  cuius  colore  no 
men  etiam Eledro  metallo  commu- 
nicatura eft.  ' Topazij  duo  genera fa 
ciunt,  Plinius  Iib.  jy.cap.S.  prafoide, 
atcj  chryfoptcron  iimilero  Chryfo- 
prafo : q u o r um  alter  u raj  i d vide  t u r ef- 
fe cuius  fulgor  inauri  exit  colotem: 
cuius  in  pallidiorem , alterum  5 Agri- 
cola. Chryfoprafus  quidem  legitur 
Apocalypfeoscap.ir.Aliqui  nonre- 
de  Chryfoprafiu  quinq^  fyllabis  fcri- 
bunt.  Piinius  lib.37.  cap.5.  cum  dc 
beryllis fcripfiflet,  fi|bdit; Proximi  g 

vocan- 


Conrddm  Gefheym,  76 

vocantur  Chryfobcrylli:  & funt  pau- 
lo pallidi  ores  ;»fcd  in  aureum  colore 
cxeutefulgorc*  Vicinum  genus  huic 
ert  pallidius,  & aquibufdam  proprij 
generis  exiftimaturj  vocaturj^Chry- 
foprafus»  Et  cap.8.  Vilioris  turbae  vi 
ridantium  prafius  eft.-cuius  alteru  ge- 
nus fanguineis  pu^is  obhprret;Ter- 
tium  virgultis  tribus  diftinSum  cft,  * 
candidum.Prsefcrtur  hisC^cfww /go) 
Chry foprafus, porri  fu ccu  &ipfa  re- 
ferens,fed  pauliim  declinans  aTopa- 
!z:io  in  aurum.  Et  capji.Cplps  appcl- 
lauitChryfoprafum herbaceus.  Pro 
Chryfoprafo  indodi  ChryfppafTum 
fcribunt;;i^v<??5Ta?©^  quidem  Graecis 
auro  vel  aureis  p undis  cpnlperfum 
fignificatr^t/cTOOTs©^  ,^pes  au- 
ro intertextus , apud  Chryfoftomum 
legitur.  Sapphirum  regiam  'j^vavsiyn 
Epiphanius  cognominat.*qui  (ScChry 
folithon  alio  noraincChryfophyllon 
Vocari  tradit.  Coralloachates  gut- 
tis aureis  Sapphiri  modo  diftingui- 

Ll  3 


T>epguyhldpUumy0^a  , 
tur»,PIiniu5. 

Arenarufimilitudoefl:  in  Ammo- 
^xy^^o{alias Hammochryfi^)  velut  aiiro 
harenis  mixto  ^ Plinius.  Vt  Magne- 
tis lapis  cftCinqilic  Agricola)  argentei 
f oloris, ita  aurei  Ammochryfo§.  are- 
na tamen  ell:  magis  quam  lapis,  pror- 
fus  auri  colore  fimillima,  vnde  nome 
• inuenitmon  cx  eo,  vt  Plinius  feribit, 
quod  velati  auro  aren«“  miAz  Cnt.Me 
taliicinoftri  appellat  nomine  ex  fele 
&auro  dudo  (^agCttgol!),vel@tra' 
gol^O  nihil  enim  auri  in.  fe  continet. 
Hinc  conficituraureuspuluis,  quo  q 
fcribunt,aren2e  loco  vtuntur.  H^cU- 
}e.  Mihih^ecetiaMagnetis  aurea  dir 
ci  polTe  videtur:  quodita  aurAfimilis 
fit, vt  Magnetis  argento,  de  qua  p oft- 
ca.  Ego.  Ammochryfon  in  glebula 
habeo,qu<gin  arenas  facillime  refolui 
tur,omnes  ex  sequo  aurei  coloris>  vt 
non  idem  fit  Ammochryfos  compo 
fito  nomine, & foluto  fiue  4«^ 

e(l,wna  aureola,  vti  a- 


Oefnevm,  ^ 77 

pud  Herodoto  appellatur:  qualis  ni- 
mirum in  fluuijs  quibufdam  reperi*» 
tur.quos  Latini  auriferos  cognorai- 
,nant,Xf  t/cn>/|o£tt  Gr^ds  fluuij  aliquot, 
ceu  proprio  nomine  dicuntur, quoru 
aliqui  non  arenas  modo  aureas, fed 
ramenta  edam  dc  maflulas  auri  defe- 
runt.Huiufmodi  feuramen 

taauriarcnje  tcrrscj  permixta, a chry 
foply  ds  artificibus,  vt  B udsus  nomi- 
nat , in  Chryfoplyfijs  officinis  lauan- 
do  feparatur»  Eft  & chryfulca  aqua 
Budxo,  qua  ita  lauant  res  inauratas, 
•srcnikil  depereat.  DeAmmochry- 
fo  plura  leges  apud  Georgium  Fa- 
briciumin  libello  deMetallidSjCapi- 
te  de  auro.  ^Inter  Chryfolithos  fune 
6c  Melichryfi,  vclud  per  aurum  fyncc 
ro  meile tranflucejite, quas  Indiamic 
tit,quanqua  ad  iniuriam  fragiles, Pli- 
nius 37«9«  Fiunt  & Leiicochryfi(ingc 
ibidem  inter  Chryfolithos)  interue^ 
niente  candida  vena.  Leucopetalos 
candore  niuis  cx  aura  diftinguit,  Ide«t 

L 1 ^ 


pe  fgurts  Upidum^^c» 

Aurichalcum  quocj  ab  aureo  co^ 
lore  nomen  traxiffe  videri  poterat, 
fi  feriberee  Gr<ecij  yetuftio 

res  etiam.  Auripigmento  verpjColor 
aureus  qui  inde  pingitur»  quin  nome 
dedcritjdubium  non  eft.  Cornu  Arq 
monis  & ahj  quidam  lapides,  arman- 
tur interdum  ita,  vt  eorfiarmaex  au- 
ro vel  orichalco  polito  picruncj  efle 
fadla  videantur,  Agricola. 

Argenti  colorem  imitatur  Afpila- 
tes  altera, Plinio.  Andrpdamas(gem 
ma)  argenti  nitore  habet  vt  adamas, 
quadrata,  6c  femper  teflellis  fimilis, 
&c. Eadem fitan  alia  Argyrodamas. 
autoresnon  explicant,  Plinius  37.10. 

Galaicos  eidem  Argyrodamantifi 
milis  eft, paulo  fordidior.  & Ati^oe 
argenteo  nitore  fulget,  &c.  Argen- 
tum viuum,  quod  Grsci  vdjosffyu^off 
' ^ vocitant, omnibus  no 

tifsimum  eft,  eft,  fpu 

ma  argenti, optima  quam  chryfitin 
vocant:fccunda  quamargyritin,  Pii- 


I Conraim  Gejnerm.  VS 

jnius,  Argyrites  colore  argenti  Iapis 
'eftjhabens  ftigmata  aurea,  Obfcurus. 

I Pyritcn  in  Gypro  reperiri  voluntsV- 
fnum  argenteo  colore , qui  & argyri- 
tis a Democrito  cognorpihari  vidc- 
tur.-alterum  aureo  5 Hermolaus.  Di 
Jcitur  & ctfyvfins  tcrra>  equa  foditur 
;argentum:  & 

argentei  coloris  arena, nominat  Dio- 
fcoridi  libro  5.cap.ioi.Et 

vena  argentaricB,ab  Ariftidc* 
Csecerumytfuperius in  Auri  men- 
tione Ammochryfon  & , feu 

c^yv^iTty  differre  monui:  fimi 
liter  circa  Argentum , Magnetis  ceu 
Ammochryfos  fueritjhoc  eft, corpus 
argento  fimile : Germani 
appellant , & : alij  @(im- 

ttlcr/S^alf.Mica  verb,aren2B  inftar,«5y- 
yv^tvis quz  itidem  a Germa- 
nis ©fimmetf  vel  ^a^mftt&crnomina- 
tur  squiuoce:  cum  Magnetidi  verius 
hsBC  nomina  quadrent  .-Micavero  c6 
pofita  a lapide  aut  arena  nomine, me- 

L1  5 


f 


'Defigu?t6  lapiiumj 

Ims-©eeiitgJit!imcr  vcl 
diceretur.  Conflat  Magnetis  cx  cru- 
ftis  vt  lapis  fpcculark  > argentei  nito- 
ris:nec  efl  friabilis^  vtfofsilium  plera- 
€|ue,fed  fragilis  cum  in  partes  duas  di 
liiidi  pofsit:  Muka  de  ea  dilige  ter  Ge* 
Agricola  libro  5.de  natura fofsilium. 
Magneti(il^<g'/?er/rfV  lego^  'vt  a Magnete  U 
pidedtjlingm-i  etjl  ifeteres  nou  ha  dijlmxif- 
fiputoP)in(:imt  idem  ibidem, colore  fi- 
ellmica^tiaturs  difsimilis.  Etem 
argctei  efl  coloris, fed  igni  confumiL 
Inlapidib^,marmoribuS}arenislucet, 
ita  his  agnata  vt  feparari  non  pofsit. 

Aba&re>quod  Gracis  cfl,  dc<? 
nominatur  chalcanthum,  )^AKixA/hif» 
quafi  <erifloram  dicas  cotnpofito  vo- 
cabulo:quod  ex  ^re  aut  metallis  atris 
efflorefcere  quodammodo  videatur: 
vitriolumrccentiorcs  vocant,  a qua- 
dam vitri  fimilitudine , viridis  prafer- 
tira:fimilitcr  enim  pellucet*  Germani 
vulgo  Cupri  aquam  vocitant.  Ccllus 
atramentum  futorium  interpretatur^ 

cui 


/ 


Conrddm  G^Jherm.  Vp 

colcognata  eft  chalcitis ,)(ct^mw,kq: 
ceu  lapis  quidam  rubicundus  eft,  ex 
quossipfum  excoquit.  Achalcan- 
fho  aut  plurimum  differt  xscAk^ 
i^cH:, seris  floSjduobus  norainibusap 
pellatuSjVC  norunt  medici.  Aeris  eo 
lorcm  imitatur  chalcites,  teftc  Plinio 
inter  lapides, lib.37.cap.Ti.  videtur  au- 
tem non  alius  lapis^quam  metallicus 
jllcjde  quo  iain  dixi  inteiligendps : & 
i s fi  u c cJ.vtfubaudiatur  a/^0": 

veli(aA«mf,«.abfolute,aut  yh  aut  sv- 

Tr7«e/<«fubaudiendo,dicipdire.nam  a- 

pud Hippoc.legitur  ynyccKwts^id  cft 
terra  sraria,  nec  aliud  q chalcitidem 
: fimpliciter  dida fignificat.teftc  Gale 
np  in  Glofsis.*&  pto 

pro  eadem  fimpliciter  difta  Chalciti 
de.Quanqua  Plinius  lib.35'.cap.i5.  ds 
generibus  Aluminis  agens/Hocquo- 
quetinquit)  fit  ex  lapide, exquo  6c  id 
Chalcitin  vocat  :vt  fit  fudor  quidam 
eius  lapidis  (nempe  Ch^lcitidis)  ia 
fp urnam  coagulati. 


"pe  figuris  lapidum 

^^Balanit^e  genus  alterum , aeris  Cc 
prtthij  colorem  imitatur, vt Plinim 
mdit.  Chalcophonos  nigra  efl:  (ge* 
ma,)  fed  illifa  aris  tinnitura  redditui 
tragoedis, vt  fuadentjgeflanda , Plinia 
ysl1b.57xap.10.  SicdcPirnenfi  mar- 
mori fimileHanoberanum^  lapidig- 
cuSum,t:mnitum reddit >vt  obferua^ 
yit  Agricola^  In  alpibus  rcperitui 
faxififsiiis  genus  rubicundum,  quo c 
mutua  cpllifione  laminarum  in  quas 
foluitur,fonu  argutu  aeris  propemo 
du  l^editt  Alabaftrit^  aut  Phengita 
genus  e quo  Ipecularia  fiant,  & quoo 
digito  percuffumYitri  aut  «rismodq 
fonet, quale  fit, iamfupra  inter  ea  qua 
ab  igne  denominantur  dixu  Oftra 
cias  quocj  digitis  perqulTus*  tanqua 
olla  fonitum  edit,  Agricola  tefte. 

Chalcedonius  apud  veteres  nullus 
eftjquod  moneo  ne  qiiis  putet  > hanc 
quoque  gemmam  ab srcdiftam  effeij 
Apocalypfeos  quidem  cap.  21.  inter 
gemmas  numeratur, vbl 

Hiei 


Conradus  GeJherPiS. 

Hieronymus  &ErafmusRot,vertunt 
Calcedonium:fed  Grsca  vox  corru- 
pta videtur, lcgendum(^  LccfxpMviQl^ 
’d  eft, Carchedonius : quse  fpecies  cft 
Carbunculi  gemmsBj  Granati  nomi- 
ae  hodie  celebris  > a Carcfaedone,iii 
eft,CarthagihCjvrbe  totius  Africa  o- 
lim  potentifsima,-  a cuius  opulentia 
Carchedoniosfuifle vocatos , non 
circaCarthaginem  inuenirentur , fed 
quodaPoenisnegociatoribus  Roma 
afferrentur  , auihor  eff  Plinius  iib.37» 
cap.7.Hanc noffram  fententiam  noa 
dubito, quin  dodlifsimus  quife^  fit  ap 
probaturus  .*  fi  quis  tameii  tnorofior 
Calccdonij  vocabulum  retinere  ye«^ 
lit,quoniam&GrsBcefer^n  Apd^i- 
lypfi  ita  feribatur,  dc  hodieiii  tniilto- 
riira  ore  fit  Galcedoniuslapis.-fruatur 
ille  dpinione fuaifed  ita  quoqj 

in  Grseco  legendum  foret : & 
i Latine  Chalcedonius,c.arpirato.  Eff: 
I autem  Chalcedon  vrbs  Bithyni<e  iu-» 
xca  BofphorumThracium^exoppo- 


4 


T>ejl^urlsUpldumj^C, 

fitoByZantij:a  qua  rame  ciuitate 
mam  vllam  denominari  veterum  ne 
motradiditjquodfcia.  Quivero  ho- 
die nefcio  quomodo  Chaiccdonu 
Vuigb  dicuntur, ad  Ony  ehem  Mui 
rhmam  veterum  ab  eraditis  referun- 
tur. lafpide  turbidam  Chaleidia  tnii 
tic, inquit  Plinius.  Chalcofrliaragdoi 
c Cypro  adfertur, turbida  «reis  venis, 
Piimus  lii37.cap.5.  J^Chalcolibanonj 
in  Saens , Apocal.  cap.l. 
didlio  eft  compollta  ex  «re  & thurc^ 
vt  quidam  fcnbtmt:  aut  forte  a Liba- 
no mote.  Suidas  indicat  effe  genus  e-j 
lediri,preciofius  aurO.-Eledirum  autS 
'leflefui  generis  aurum, 

conflanqi  ex  vitro  & iapide,(vfeH 
j(^Ai^^^,)te(lans  eius  temperatur^ 
fuifle  menfam  fandtam  magn(^(vc  i pfd 
vo  ca  t)  E c cl  e ii  ^ . Vi  d e c u r a m e m cc, 

no  quemuisJapidem,  fedpreciofuni 
Egnificare,  6c  f^rce  ex  vitro  ac  gem-i 
mis  quibufdam  pellucidis  in  vnum 
conflatis,  genus  hoc  eledri^  aurunij 


Xonrddm  Gefherm.  %i 

aliter  diftum>  cofidebatur. 

Adamantis  fpecies  Cypria  voca- 
ta , vergit  in  ^reum  colorem.  Ar- 
matura lapidum  quorundam , ferro 
aut  xn  polito  fimilis  eft.  Orichal- 
cum (ecundum  Grammaticos  eftsg 
aurei  coloriSjquodin  montibus  Inue 
nitunvndc  nome  traxit.  At  noftrum 
orichalcum , artis  > non  haturs  opus 
cfl;:nec  ex  vilis  montibus  aut  fodinis 
eruitur, fcd genere  quodam  cadmis 
xs  ita  tingitur, vt  aurum  pr^ele  ferat, 
Cicero  tertio  Officiorum:  Si  quis  au- 
rum Vendens, inquit, orichalcum  le 
putet  vendere, indicdnc  ei  vir  bonus 
aurum  illud  ciTe?Tibia  vinda  orichai. 
cojHoratius  de  Arte, prima  & fecun- 
da correptis*  Sunt  qui  Aurichalcum 

feribant,  *» ^&)((kAmiocpct- 

Bv»,HeCodusin  Ciypco  Herculis,  vbi 
Hnterpres:  j^^atcco- 

c§%oi  yO’  <Ai 


i>efigurh  tabidum 


Ferrum, Grscis  cft  <ri<Av§@'.  Ferrd^ 
go,rubigo  ferrijto^  cuius  colof] 
foris  quidem  j e fufeo  ruflo^  mixtisi»! 
ad  coeruleum  tendit*  vnde  ferruginei 
us  color  ih  hyacinthis  &violis  celc-| 
bratus. hodie  violaceum  colorem  vd 
cantjVt  quibufdam  placet,  mihi  pau- 
lo nigrior, vel  coeruleo  faturadonn 
hyacintho  quam  in  viola  videtur:  etfi 
‘ apud  Claudianum  i.dc  raptu  Profero 
pintE  legimus,  ! 

^ dulci  Diolcis ferrugine  pingit. 
Proxinius  quidem^fi  non  idem, color 
cft,&  a violis  ianthinus, ab  hyacinthis 
(quos  Vergilius  ferrugineos  cogno- 
tninat, Hyacinthinus  dicitur;  Sunt  q 
eundem  caftanex  colorem  faciunt. 


(vulgo  jKcflcnenhzaim  / "Jldgcfcfar&j)  g 
tamen  paulo  pius  ruffi  j minus  autem 
caerulei  habere  videtur.  'Raf^  vero  fet 
ruginis  color  alius  eft,&  nigredine  rd 
milia  ruffefeit  magis , vc  xerampeliij 
nus.  dicitur  aut  cognomi- 

^ tiatur  potius  terra  ybi  fodit,  vel  e qu£ 

coquitui 


\ 


\ 


<1 


I 


ConrcidmGeJhenus.  si 

^?oquiturferrum.  Magnes  quoque^ 
Hcraclius  vel  Herculeus  lapis  aliter 
didus, (quod nomen  tame  etiam  Co 
ticul^  aliqui  tribuunt?)  Sideritcs(Pli- 
hio  etiam  cefle)  merito  vocatur,  nani, 
ferruep  facie  ac  pondere  natura<^  re- 
prsefentatj  & eiufdcm  fcobem  parti- 
culasque minores  >vt  acus,  anhulos, 
•fumma  cum  admiratione  ad  fe  trahit. 

Oritesgl6bo*fa,(^lias  glebofa, me- 
lius) fpecie,a  quibufdam  6c  Siderites 
vocatur, ignem  non  fentiens.  Plinius: 
lib.37.cap.io.Eiufdcm  vero  libri  cap. 
4,Adamantis(inquit)duritia  inenar- 
rabilis efti  limule^  ignium  vidrix na- 
tura,&nunqincalcfcens.  Huius  fpc- 
cies  Cypria  vocata,  vergit  in  xreu  co- 
lore: poft  huc  eft  SideriteSjiferrei  fple 
doris,pondere  ante  ceteros, fed  natu 
ra  difsimilis.nam  dcidibus  frangitur, 
dcalio  Adamacepfotaripoteifjquod 
& Cyprio  eucnit : brcuiter(^  vt  dege- 
neres,nominis  tantum  autoritate  ha 
b ent.Sic ille,  vnde  Oriten  ? dc  Sideti- 

Min 


De  figuru  Idpidum^ 

ten,  Adamantum  generis  efle  aliquis 
conijciat:fed  eu  capite  decimo  igni- 
bus hanc  gemmam(Sideriten)  ccdc- 
rc  ncgeuguartOj  optimo  Adamati  fo 
litm  id  triipit,  ficut  & inuidam  ad  i- 
dus  vim:fideritem  degenerem  idib*^ 
frangi  air^^dc  dc  ignibus  eundem  cc^ 
dcrcverifi mile  fuerit.’ fl  modo  non  o- 
mnis  adamas  ceditjcatenus  faitemvt. 
incalefcat.  Orpheus  inter  lapides  thc 
riacoSiVt  ita  dicam^id  efliferpcntium 
morlibus  rcdftentes,  Oftritcn  nume- 
ra tjosffT^djii  modo  rcde  legitur  in  le- 
mate  fimul  & carmine: 

l-iuZ  OiVCO  XldojJ^^Tfl^^CCi/TlXCo 

Forte  autem  q^ItIw  legendum, vel 
tfp«T/6y,aut  propter  carme* In- 
ferius enim  legimus,  ^ 

‘Xoloy  yoilcc  o^&rlw4 

falias,o^«T/a/, quod  non  probo.J 

Eunde  vero  & Sideritcn  nominat; 
6c  lapidem  facit  fubafperui  nigrican- 
te,denfum,(blidu,cirGundantib.  eum 

vndic^  fibris  quibufdamrugofis. 


Conradiis  Gejherm, 

Sk  TI^It 

lKi?si  ^utIc/Io^i^  u^j^oc^J^Hcju  Tcd/Jo  vroUi 

Agricola  liiec  no  confiderauic,nc<s 
alius  quod  fciam.  Cauedum  aiucncc- 
"vbi  Magnes  & Adama'S,cum  vterquft 
SideritesdieaturiCofundanturrquod 
forte  fecit  Plinius  cum  Onten  glebo- 
fafpecieedetradit^quodcouenitMa 
gnctifeu  Magnetidi.*  & igne  no  ienti- 
rcjquod  Adamati  tribuit.  Orphei  ccr 
te  Oritcs  Magnetidi  potius  q Adama 
ti  cognatus  fuerit  i cum  intra  corpus 
fumatur  cocra  ferpentiu  morfus:Ada 
inas  aute veneni rationehabcac  intro 
fumptus:  Quin  & tritu  e vino  bibi  iu 
bet^cu  Adamas  noterati^:^inigne 
proijcijVtodpre  fuoferpentes  fuget; ^ 
Adamas  autem  ignibus  muiftuS:,  nui 
Ium  proculdubio  halitum  odorem 
veemittct.  Obiicipoccd:, Orpheum 
dp  Magnete  Ibnm  antea  egifTe  : ve 
hic  Magnes  efle  non  pofsic.  Re- 
IpQndeOjDe  Magnete  poetam  prius 

' Mm  z 


I' 


T>e  figuris  lapidum j^c, 

cgiffe  vltimo  loco  inter  lapides  dijs 
gratos  & facrificijsadhibcndo^‘Ori- 
ten  vero,  noniprum  Magnetem  (im- 
pii cicer, fed  eius  fpeciera,  primum  fa- 
cere inter  illos  qui  morfibus  venena- 
tis aduerfentur.  De  fibris  illis  rugaru 
limiiibuS;,  lapidem  vndiquaquc 
ambiant, quaerendum.  Sunt  aute for- 
te nihil  quam  line?  quxdam  aut  flri?» 
quales  in  Schifto  lapide  vKuntur:  qui 
fpecies  cft  h^matitSj  vc  hxmatites 
Magnetis,  (vnde  & Hae.matites  Mag- 
nes pro  H?matite  fimpliciteraPlinio 
dicitur>)  etfi  no  eMem  attraheiidi  fer 
ri  natura  praeditus.  Quod  ad  ndmeri 
ipfum>Magnes  aLatinis  fcfibitur,  Pii 
nio  di.  alifs.-aGrscisfere 
y.ciyvnLs  H^ccKhLcc,  , Gale- 

nus lib.9*Simpliciu,)vc  fubaudiatur 
Orpheo  etiam  ii^yi^no^oc,  A 
Magncfia  enim  vrbis  nomine,  (quam 
altera  Macedonia, altera  Afis  eft  ^ ab 
vtrac^  autem  hunclapidem  mitti  Pli- 
nius e Socaco  repetit,)  Magnetes  vel 

Magne- 


MagneCj  populi  dicunturjtnafc.gene 
re.nam  & regio  ipfa  Macedonias  Ma^ 
gnefia  vocatur.  (/.xymTis  vero  & fecc- 
ge tilia fccminini  generis  funt. 
Longe  vero  alia  ell: Magnetis  illalapi- 


bem  qua  t.«- 

hit^ab  eo  hcBrentem  exp^efsi,ficuti  & 
acum, vt  ferrum  efTeintelligerecur. 

Redeo  ad  nomen  esf/Te;r:quod  et- 
fi  iam  difto  Orphei  loco  male  pro  cf/ 
w mihi  poficum  videtur,  cScipfum  ta 
men  lapidis  oftreo  fimilis  nomen  ef- 
fe  non  negarim : vtab  Oflreo  deriue- 
tur  osf £iw,fyllabis  quatuor.-vel  osf&- 
TH9  tribuS:,carminis  gratia.  Nec  tamc 
hunc  cffc  putarim  Philoginon(T>fo^>« 


pra.  Libui*' 
pidluram 
gnetis  hiC' 
dere^  qua 
perfer^dc 
primi  no  p 
fet,  ferri  fi 


di  fpeculari  Craiiis,  de  qua  fcripfi  fu- 


Mm  I ^ 


Ve  figuris  lapriuMj^^c, 

fe  phloginon  legendum  d colore flammeo ; ai^f 
fhilogynonper y.inpenult.)  dicSum  alicef 
gemmam, quam  dcChryiicenvocantjr 
inquic  Plinius, oftress  Atticce  afsimu 
latam  in  Aegypro.vbi  ochr^  , non  o- 
ftrcs legendum  cenfeo  ,vt  rupraeda 
monui.  Oftraciti  oftrea nomen  6c  fi 
militudinem  dedere, Plinius:quem  ia 
hocdeceptum  dixerim,  quod  ofira- 
cum  pro  oftreo  accepifle  videatur: 
cum  dc res  fint  diuerfie>  &qui  deno- 
minantur ab  yeraej  lapides plurimu 
differant.  Ab  oftracoenim,idefl,tc- 
fta  figulmaCcui  quideni  etiam  teftie 
concharum  & turbinatorum  in  ma- 
ri animantium  comparantur,  qu^ab 
hoc  ipfo  etiam  generali 

vocabulojdc  csfQflc  per  adiphthongfi 
in  penultima, appellantur; enim 
eorum  fpeciesvnafunt^pcr  t.nudum 
inpenult.)oll:racias  vel  oftracites  de- 
riuat:quxduo  nomina  legunt  apud 
PIin.lib.37.c3.io.Oftraciasfiueoftra- 
citcs(inqOeft  tefiacea,  durior : altera 


Conrddas  Gefierus»  8^ 

AchatSB  firailisjiiifi  ^ Achates  politu 
rapinguefcit;  duriori  tanta  incft  vis, 
vt  alia;  gem^fcalpantfragmetis  eius^ 
Ide  Iib.3^.  Oftracit£e  limilitudine  tefl^ 
habetivfus  eoru  pro  pumice  ad  lasui- 
ganda  cute»  Agricola  Oftracitcn  Gei! 
manic^  interpretat, Oftra 
ciam  altera  vero^^UXpjflfVJ^*  quo  nomi 
ne  mihi  oftenfa  eft  gemma  fatura tifsi- 
mi  Indici  coloje:qui  oftendebat  gem 
marius  magni  preci)  efle  dicebat,  pras 
duram, ita  vt  alias  gemmas  incideret, 
maioris  autem  preci)  elTe  in  eo  gene- 
re, cui  aurei  coloris  aliquid  mixtum 
eflec.  Germanicum  nomen,  a Lynce 
an  aliunde  ei fadum  fit>nefcio  :cumi 
Lyncurio  quidem  nihil  ei  commune 
video.  Ex  Oftracite  (inquit  idem) 
natura  in  Hildeshemio  tradu  inter 
antru  dc  charadra,  facit  Hasmatiten, 
ars  ex  Magnete,  vtracj  vredo.Et  alibi; 
Ad  cute  laeuigada  & pilos  amouedos 
c6uenitoftracites>ita  didusq»  tcftat 
limilis  l|t.  Euiuniores  Gr^ci 

Mm  4 


«1 


T>e figuris  Idpidums^e. 

videnturnominaffe,  vt  ab  oftracorG 
teftis  diftinguerent: veteres &Cera- 
micen,cum  tefts  habet  colorem  .*& 

✓ • - ' • 'i 

cheramide,  maxime  cum  eum  coeru- 
leie  bulis  cingunt.Ex  cruftis  conftat: 
facdccj  findi  poteft.  digitis  percufiTus, 
tanquam  oliafonitum  edic.Hodiere 
• peritur  in  Hildeshemio  circa  antrum 
ananisappellacum,colorefubrubes* 
Eum  tradlurajVt  dixi, quondam  arfif- 
fe,muItaindicant.Exiccatoftracites, 
6c  aftringit , &c.  Quod  ad  remedia 
quidem  forte  non  multum  intercft 
Oftraciten  teftis  fimilem^dcOflreiten 
lapidem  fimilcm  oftreis  confundi. 
tertim  vt  oftreorum  qu^  proprie  fic 
dicuntur  teftafuperficiem  valde  afpe 
ram&inajqualera habet, vt  earatio- 
ne  pumicis  vicaria  efle  pofsit,fic  & 0- 
ftracices  vel  Oflreitcs  potius  lapis. 
[Deoftracodermis  quidem  varijs  in 
lapides  conuerfis^infra  fuo  loco  dicc 
mus.]  Oftra cis  alteri  tranflu eida  vi 
riditas  eft  mixta  nigrore.  Eius  fragmp 


, toHYdius  Otfmvm,  - f ^ 

tis  quidam  nofcris  etiam  temporibus 
alias  gemmas  fcalpuntjAgncola.  A 
Sidente  pr^di<fto  vtrocj  differre  vide  Siderites* 
turis  cuius  iimiliterlib.57.cap.10.me 
^inicPliniuSjhis  verbis : Siderites  fer 
Iro  iimilis,<5c litigio  illata  difeordias 
lfacit:qu2E^  nafeitur  in  Aethiopia  Si- 
jderopoecilos  ex  ea  fit, variatibus  gut- 
tis. Pyri t en  quoq5 (in quit  Hermola- 
us Barbarus)funt  qui  Sideriten  yocir 
tent.  Siderites  denicj  alius, idem  qui 
Bafaltes  videtur  Agri  do  Ise  irt  itio  libri 
l^.de  nat.foff.vbi  paruas  quofdam  la- 
pides,gcrais  fere  adnumeratoSva  ma- 
gnis quibufdafola  magnitudine  dif- 
ferre feribit.  ^ Id«i  dadyli  in  Creta 
ferreo  colore  pollicem  humanu  ex- 
primunt:,Plinius.  Balaltcs  fertum  eo 
lore  & duritie  «mulatun  vnde  6c  no- 
men inucnit,vt  Capite  i.oftepdi.  Af- 
beftosin  Arcadise  montibus  nafciCt 
coloris  ferrei, Plinius.  Mach^ra  la- 
bis ferro  fimilis, proximo  capite  mox 
picetur.  Armatura  quprundatn  Ia- 

Mm  5 


Vefi^rhldftdum^^^  i 

pidum  dida^fimilitudinem  geritfem 
autisris. 

Poftremb  a plumbo, quod  Gr^cls 
(ioAv§</l©^  eft,  nominatur  lapis  pium-; 
barius.-plumbago,  quas  Graecis 
§S"(WJC(.  eft,  dc  alio  nomine  Galena,  ite 
Lirhargyrijideft, Argenti fpurnas  fpc- 
cies  tertia  ac  vilifsima,  ab  eodem  Mo 
lybditis  cognominatur.  Lapidis  i 
quoplumbum  candidum  fit,  colore 
eil  qu;e  dicitur  Lupi  fpuma,  Agrico-i 
k.  \^Hasmatitcn  quarti  generis, co«: 
Sum^Miltiten  vocari  Sot^cus  traditi 
Bolcnias  nimbo  inueniunturgkb^ 
fimilitudine, Plinius.  i 

. ^ ^ i.  ■ 

] 

pE  F O S S I LI  BVS  MFBV^ 
iidturd fimiles funt  ni  dlicuidrtU 
jiciojk^  ordine  literdrum,  i 

Cd^ut  VI 


1 

''ConYAim  Gefierm*  87 

;ricola rtn Germanice,)  y 
erri  politi  aut  aeris  fimilitudinem  ge- 
at.at neutrum  metallum  non  modb 
;ft,fed ne  tantillum  quidem  illius  ex 
iopoteft  confici.verumcft  vclutina 
lurae  rudimentum  ea  metalla  facere 
iifcentis.Lapis  vero  qui  tandem  fue- 
rit hac  armatura  indutus , Hoplites  Hoplite^ 
Graece  dici  poteft.  Armari  autem fo- 
let  faxum  fcif$ile;vnde  interdum  alte 
^um  venae  latus  ad  longitudinem  fex 
pcdqm,aut  amplius :» ferri  politi  mo- 
do fplcndefcit.  Similiter  cornu  Am- 
monis  &alij  lapides  armantunfed  eo 
rum  arma  ex  auro  vel  orichalco  poli- 
to pleruncj  videntur  eiFe  fada. 

M(^^f«,ideft,  culter  vel  gladius  di 
ftus  lapis  >reperitur  in  Berecynthio  • 
monte  Phrygi^jferro  fimilis ; quem  fi 
quis  inuenerit  quo  tempore  myftc- 
ria  Matris  deum  peragunturdn  furo- 
rem incipere  fertur,  Plutarchusin% 

brodefluuijs. 

. 


■r- 


p^efigurhldpidum^^c, 

Efledorum  tScftaticulorurn  ^cci-^ 
fm  Achata  alrquando  redduntjPliq. 

Mols  figurarepr^efentat  Iapis  mo- 
laris Vulfinijs  iniient;us,  Agricola.  ^ 
Oll«e  alicubi  effodiuntur>  natius; 
molies  in  terra,  foris  iapidefcunt,  vi! 
Ge.Agricpla tradit:  (Sc  Germanice  in 
tcrpretatur,  (frDltfpff^licuti  Oflracite 
Sopffjlctn.  Nonnullis  in  locis  Ger-J 
inanis  cfFodiuntur  etiam  vrns  fidlin 
lesjin  quibus  cineres  mortuorum  c6 
buftorum  conditi  fuerat,  antequam 
religio  Chriftian a recepta  fuerat,  eas 
imperitum  vulgus  intra  terra  eflena-i 
tas  libi  perfuadet, Idem.  j 

Pani  firailis  cfllapis  rotundus:  que 
Dxmonis  panem  nominat  prope  Ro 
teuillamHeluetijsfinitimu  oppidu. 

PatinsB  in  modum  ercauati.  Pii- 
nius  dicit  HephxRitcn  in  Coryco  na 
tum  Ipeculi  naturam  habere  inreddei 
dis  jmaginibus,quanquam  rutilum#^ 
Nomen  exeo  inucnitjqubdinSokm! 
s^idiK\x${pofim)  aridam  materiam  ac-: 

cen- 

II 

i 

' .1 

A ■! 

. ■ ! 


t 

Cotirdim  Gefnerm,  ^ 

tendat , non  aliter  acfpeculum  con- 
cauum  faifurata,fl:ramina,  farmenta« 
'dgenuslapidesin  rubro  nigri  colo- 
:is  reperiunt  Hildeshemi  in  foffa  moe 
liorumjquafpedatSepteritriqnes.m  , 
iiodum  vero  patina  cxcauatifuntjdC 
lurea  armatura rutiiant.quare  & red  ^ 
duncimaginem,&  ob  Solis  radios  oh 
aerii  aridam  materiaip  accendunt^ 
Agricola/  , 

InRotse  figuram formaturTrocH 
cjc  ab  ea  ipfa  diftL  De  quo  idem  Agri- 
cola:Cura  lapide  ludaico  (inquit)  co 
gnationem  habet  Trochites. Etenim 
cumeinatura  dederit  tympani  figu- 
ramjCius  pars  rotundal^uis  efl:,  vtra- 
que  vero  lata  habet quendam  quali 
modulum,  (modiolum;) a quovndi- 
que  radij  ad  extimam  orbis  partem, 
qusipliseftioco  canthorum, proce- 
dunt ita  erriinenteSjVt  Eri  ^ fiant.  Mul 
tum  variant  quantitate;  fed  minimus 
adeo  paruus  eE»vt  maximos  decupli 
maior  lit.Maximus  vero  eE  latus  digi 


\ 

r 


Entro 

thos* 


hefigurk  Upidum^ 

tutn  tranfucrfum:  craflus  tertiam  eiui 
dem  partem, aut  acnpiius.Diflert  co- 
lore, nam  aut  cinereus  eft,  aut  nigri- 
cat,aut  luteus  eft.  fed  is  magis  jpptei: 
contagionem  terrse  talis  clTe  foiet.  irt 
tus  coi m ceteris  candidior;  Omnis 
fraclus  lapidis  ludaici  inflar  Ixuis  eftj 
nitet.Frangitur  aute  fimilicer  vt  il^ 
le, in  longumilatum, obliquum.  In  a*, 
cetum  impolitus, vt  AflroiteS:,  bullas 
agit:atcg  etiam  repetitur  interdum  gi 
fe  tanquatn  Aftroites  moueatde  lo-^ 
co.  Atcxtrochitis  nondum  feparad 
tis conflat  Entrochos  .-modo  ex  bn 
nis,modb  ex  terniS:,modo  exquater-: 
nis,nuc  vero  explunbus/viceni  enim 
ficinueniuntur  coniundi.  Eius  du«; 
funtipecies:aut  enim  ^qualiter  teres 
eft.aut  teres  quideraXed  pars  eius  me; 
dia  tumet, vtruque  caput  flridliuserij] 
Cuius  autem  trochit^  radios  habenti 
eminentcs>in  eo,  qua  parte  duo  com: 
mittunturifemperineffe  cingulum  re 
tortum  videcur/at  cuius  humiles,  ca^i 

rensi 


i Conradti6  Gejherui^, 

rcnt  cingulo  jtoticj  Iseues  funt  Tro- 
chkx  vero  fic  coniunguntur,vt  vnius 
radij  ingrediatur  in  alterius  ftrias.  Eri 
trochi  quidem  tumidi  trochitse,  ple- 
runcj  humiles  admodum  habent  ra- 
dios.quin  f^penumcrolapis  informis 
repentur  vna  cum  trochite  & entro- 
cho,rot£einfecontinensfigura:quae 
ineo  quafi  quasdam  radixi  trochitis 
iam  abruptis, rcmanfit.Hos  autem  la- 
pides gignitSaxonia  ad  Hildesheimu 
vitra  montem  Mauricijsm  commiffu 
ris  marmoris  in  cinereo  candidb&  in 
terta  glutinofa^  &c.  Hac  Agricola.- 
quiTrochiten  interpretatur 
genoDcrDtchcrjtem.  Ego  quem  a vi- 
ro quodanobili  accepi/equenti pa- 
gina exprcfsu  apponi: tu  lingulare, tu 
ternos  ludos.Lapis  cltfufcusjfatis  du 
rus,in  medio  centru  habet  cu  leui  iu- 
diciomodioli.-in  circuitu  radij  emine 
tes  apparet, inceruallis  medijs  cauis.fi 
cohsreces  fepares,  lingulis  vtrincj  ve 
k ti  figillo  imprefla  t © r 9 fp  e cies  videfe 


Vc figuris  Upidumj^t. 

¥t  Rotse  figiiium  non  inepte  hic  Ia- 
pis vocari  queat.  Figura  autem  cius 
hxc  ell:.' 


I. 


Belemnitcs 
Sagitta  (quae 
Gr^- 
ds  dicitur)  ef- 
figie repraefcii- 
tar.quareSaxo 
nes  eum  voca- 
bulo exephial 
te  dc  fagitta  c6pofito(^(pfcf|c^C/ 
(c.^Op,)nominant:potumc^  contra  e-: 
iufmodi  fupprefsioncs  6c  no£Hs  ludii 
bria  valere  dicuritjac  fafcinationibus 
occurrere. hunc  lapidem  hddie  qui- 
dam medici  pro  lyncurio  habent  & 
vcunturjqui  ex  vrina  Lyncis  non  c6- 
creuitineeenim  vllum  tale  fuit  Lyn-i 
curium,  fed  veteres  feriptores  fucci 
iium,  vt  dixijfic appeOarunt , quod  i- 
pds  opiniotie  perfuafum  efiet  ex  vri- 
nalyndsfieri.  Si  quis  tamen  vilquatii 
Gr^corumLyncurium,  quod  no  ef 

fe« 


Conradm  Gejnerm,  \ 

fet  Succinum, vidit , hos  belemnitas> 
opinor, vidit.nam  ex  eis  quidam  fuc- 
cini  Falerni  habent  colorem,  & pellu 
cent;quidam  paleas  alias<^resminu- 
taSitanquam  Succinu  ad  fe  alliciunt» 
reperiturautcm  belemnites  in  pluri- 
bus Germania  locis.  Bclcmnites  eft 
aut  cinereus, autcandicans,  aut  inru 
bro  niger,  qui  omnes  inueniuntut 
Hildesheimi:  aut  Succini  Falerni  co- 
lore, vtPrufsicusdc  Pomeranicus.  v- 
ftus  vel  candidus  fit, vel  in  candido 
cinereus,  vterque  reperitur  inter  vr- 
bemHildesheimum&arcemMarie- 
burgum  in  marm  ore  antri,  quqd  a na 
nis  appellant,  adfiniftram.  nam  locu 
illum  quondam  arfifle  alia  multa, prae 
ter  huius  lapidis  odorem,  indicant, 
quin  aurea  armatura  non  modo  bc- 
lemnitera  Hildesheimi  in  fofia  moe- 
niorum generatum  ortu,  fcd  eius  etia 
radicem  conueftit  cxtrinfccus  ; quse 
armatura  fine  arce  mirifice  nitet,  atej 

Nn 


Ve jiguris  lapidum 

imaginem  inftar  fpeciili  reddit;  bcle-* 
nitas  autem  fi  confriccntur>cx  cis  qui 
dam olent cornubouis  limatum  auc 
vftumjVt  Hildesheimi  in  marmoris  e- 
iufdem  odoris  commiflurisnad*  ali-* 
qui  fine  odore  funt,  vc  reliqui,  diucr- 
favero  cft  ipfis  magnitudo;  curti  ci&. 
maximis  effe  foleat  digiti  longitudo 
dccrafsitudOjHildcshcimijs  in  fofla 
moeniorum, qua  fpedlat  ad  Septen- 
trion€S>repertis,  eft  interdum  fefqui- 
pedis  longitudo,  brachij  crafsitudo. 
at  figura  omnibus  eftfagittx  ex  am- 
plaradice  deficientisin  tenuifsimam 
acienrt/omnibus  a natura  ineftquieda 
quafi  rima, qua  fit  ut  facilius  in  longi 
Tudinem  diffindantur,  fed  ea  pelluci- 
dis magis  quam  ceteris  eft  cofpicua* . 
eadem  interdum  aurea  armatura  vc- ; 
fluor  intus.in  alijs prsterea  ineft  ter- 
ra,in  ali js  arena, in  abis  lapis>quinon 
ipfe  foiuin  vc  Belemnitx  in  .conum 
acutum  eft  turbinatus, fed  etiam  are- 


Conrddm  Gefnerm.  fi 


hd  & terra,  veriim  lapis  quem  conti- 
net B elemnites  aurei  coloris  armatu- 
ra teflus,plerunque  conftac  cx  cru- 
ftis,tanquam  membranis  quibufdS 
primg  lacisj  mox  magis  ac  magis  ftri- 
<5Hs.  quoniam  Vero  Belemnit^  cxic- 
canc  j Prufsicis  & Pomctanicis  chi- 
rurgi curantvulnera:  ijfdem  medich 
& Saxoncsfuisjnon  aliter  ac  lapide 
Iu4aico  frangunt  calculos.  HxcA- 


Belemnit^ icones  hicpoCtasX^^-^ 
eundum  numeros  deinceps 
enarrabimus^  e, 


•i' 


Nn  % 


T>'efigtim  lapidum 

I*  Bclemnites,vel Dadylusld^us, 
maionfic  didus  a figura  fagitt^:  vnde 
& Germani  quida 

^fagitcam Incubi  appellant.  Nigricat, 
& radios  a centro  diffundit , vtappa- 
rct;folidus,  excepta  bafi.-ficut  etiam 
cornua  animalium  aliquoufqj  caua 
funtjindefolida.  Accedunt  autem  o- 
dore  quoque  ad  cornu  vel  os  vftura, 
autfeliumferevrina.  Subffantia  fria- 
bilis  fere  eff, colore  nigricat,Quidam 
ex  eis  fradi  fuiffe  videntur  > & rurfus 
fponte  coagulati. 

2.  Eiufdem  bafis  cocaua  in  me^ 
dio,  terram  vcllutum  continens. 

3,  Eiufde  aliafpecics,  intus  atra  & 
l^uifsima, nullis  radijs, foris  albicas, 

‘ tanquamcruftaecretainduda.Tub- 
ffantia  ei  durifsima,  vt  dc  ignem  emit 
tat  tanqua  Silex.fetoris nihil  habet, 
magnitudine &figura, cacuminis  ctia  ^ 
modice  inclinati, pollicis  articulu  fu 
penorem  referens.  ^ 

4.  Belenitsei^adiatilpecics minor, 

^ linea 

« 


/ 


Cmyadm  Gejtierus, 

linc^  per  medi u m di uifa,  & ad  Iu cem 
perfpicua^minus  nigra, e fufca  candi- 
cans? vel  etiam  fubruffa,  obfcuriusra 
diatamccitafoetida ; qua  multi  phar- 
macopola habent  pro  lapide  Lyncis: 
eam  prsfertim  fpeciem,  qu^parte  al 
tera  pcllucet,&  fubruffi  coloris  cft,Ii 
neamediam  fecundum  longitudine, 
diuidente.  Hic  in  Borufsia  prope  Re^ 
giomontem  magna  copia  ex  monte 
effodituna  veteribus  obpcrfpicuita- 
tem,vtIo,Kentmanus  ad  me  fcripfitj. 
Lyncurius  appellatus.  Sagittae  no- 
mine Italos  audio, iion  Belemnitem 
noftrum,fed  GlolFopetrani  nuncupa 
"^rcjvulgo  Saeta.-iii  qua  quidem  non  to 
tUmfagitts  telum, fed  mucro  ferreus 
tantum  reprsefentatur^  cum  fuis  bar- 
bulis., vt  ita  vocem, quas  Gv2kciiKi<i^ccs 
vocant. has  enim  aliqui 
^ weiycjm^  ap u d Hipp o cratem  inter 
pr0tantur:(Galenus  iirapliciter  ferru 
telL)  ego  non  ci)/«2f^,ied  o;yw2f5*,(id  eft, 
'vnco§)legerim. 

Nn  5 


Ve ppirh  Upidum^ 

Pollux.  fed  ali- 
bi meiius*?(pw  dKldl^oymvoi  y^.-dJ 
M' Lapis  Beleninites  omnis 
plerunc^  conflat  cortice  j & parte  in- 
teriore ceu  carne:  nonnullis  etia  me- 
dulla inefl  mollior.  Germani  qui- 
dam hunc  lapidem  vocat 
ideflXynos  lapidem  :[etli  pharma- 
copolas quidam, non  quamuis  huius 
fp  e ci e m vt  dixi , fs d m i n o r e m , fu  h- 
ruffam  j & aliqua  ex  parte  peliucen^ 
t em , p ro  Lymeeo  lapi  de  vfurpan  t;]  a - 
|ij  ©c|pf^cm > a fimilitudine  teli qcFi 
fc^op  vocarauSjVnde  etiam  ad  vulne-: 
raprodefFe  coni)ciunt^&  ad  pleqriui 
dcm,’qu5svcluti  telum  quoddam 
ternum  vno  in  loco  pungit  & affli-i 
git,tanquam  exipds  rerum  formis  ad 
figuris  vfum  earum  remedia  indij 
cante  natura.Alij  Oiappcnffdtl,  id  eftj 
Coracian  aut  Coruinum  lapidem , fi-i 
iic  a colore  nigro,  quo  fpecies  eiui 
qusedam  colorantur : fiue,vt  quidam' 
nugantur , a coruini  veretri  fimilitu- 


Conyddm  GeJneyHSo  0 

dine.  Ad  renum  caiculos  in  Hifpa*^: 
nia  eius  vfum  efic  accepi,  vftus  qui^ 
dem  videretur  mihi  vtilior,  faxifra-* 
ga  prasfercim  & alijs  admixtis;auc  po^ 
tiusliquor,in  quo  macerata  hasc  fuc- 
rint,colatus.  Dentes  etiam  vflus  ex-^ 
purgat;poflct  autem  odoris  gratia 
liquid  iridis  mifceri.Malleo  percuC* 
fus>  pertranfuerfum  pkrunquefran- 
gitur>&  graue  okt  intus  vt  diftum 
cft:  & ne  vftus  quidem  virus  illud  dc- 
ponir.  Sunt  qui  oculis  equorum  ad 
exterendas  cicatrices>vilum  inflent. 
Audio  & ad  vitrum  nefcio  quem  e*^ 
ius  vfum  cfTe,  & Alabandicum  nefcia 
quim  rede  appellari.  Reperitur  cir 
ca  Siblingam  pagum  , qui  Scaphu^' 
fiaHeluetico  oppidodtincre  duarum 
hojrarum  diftat:  & in  vicinia,  fupra 
Hallouiam,dc  iuxta  Ae2ingara,ina-^ 
gris  afperiSjlapidoCs,  & foli  ruben«? 
tis,  ni  fallor,  aliquando  etiam  in  ar- 
uis  , vbi  franguntur  aratris.  Inte^ 
gros  etiam  rcperiri  aiunt, fqfi  quadi 

IMn  ^ 


Defig  urlsUptdum^^c»  ! 

feu  rhombi  oblongi  vtrincj  mucro'-» 
nati  fpecie , aut  pyramidis  potius  du-  ^ 
plicis iundisinuicem  baiibus, mucro  i 
nibus  autem  oppofitis.  Sed  tales  vide 
re  nondum  mihi  contigit.  Is  qui  ter 
tio  loco  piftus  a nobis  exhibitus  eft,.  i 
praecseterisvidetur  dadylildi^i  nomi 
ne  dignus,a  dadylbid  efl^digiti , pol- 
licis pr^fertim,  humani  fimilitudine, 
nam  dccrafsitudine  fere  pollicis  eft, 
in  tercte  figura latiufculus  ad  late- 
ra, ^obtufior  in  extremo:  dc. in ftar 
pollicis  porrefti  in  fummo  inclina- 
tur modice  in  obliquurnrdccute  can 
dida  veftitarJdsei  Dadyli,  inquit  Pli- 
nius,in  Creta  ferreo  colore  polliceni 
humanum  cxprimunt.Fcrreus  q uide, 
fi  pro  nigro  accipiatur,  his  etiam  ma- 
gis c6nuenerit;ficuti:&  durities  ferri. 
Id^i  autem  ab  Ida  Cretae  monte  di£H 
videntur:in  quo  nimirum  nafeuntur: 
a cuius  montis,  aut  alterius  forte  co- 
gnominis iuxta  Ilium  nomine,  nafee- 
tes  in  e o,au t etiam  in  alij  s 3 fed  al tifsi- 


Convitdm  Gejnerm,  *;  ^4 

mistatum,qualesfunt  Alpes  hoftrse, 
medici  veteresGracifdcBas  quafdain 
plantas  cognominarunt.  Ab  eodem 
quidem  Cret<e  monteXorybantes  e- 
tiam  olirnTimilitcr  Da^lylild^i  didi 
funt.hoslouem  nutriuiffe  fabulatur: 
& ne  vagitu  puer  proderetur  jnouo 
lufus  genere cxcogiratosclypeolis 
neis  inter  fe  concurfantes,  seris  tinni- 
tu & numeroC  pedis  compofitione, 
qui  dadylus  inde  didus  cft,  Saturnu 
fefellerunt.  Petrus  Bellonius  Singu- 
larium fubriim  lib.i.cap.15.  tradit  huc 
lapidem, Dadylum  Idseum  feu  Belem 
niten(non  enim  diflinguit)  in  monte 
diuilohannis  dido  propeLucembur 
gum  oppidum  nafci  tanta  copia,  vt 
cum  Gallorum  rex  Francifcus  muni- 
mentum eo  in  moiite  extrui  iufsiflet, 
foffbrescum  tres  paflus  profunditas 
tis  cxegiffent,nihil  vberius  his  lapidi- 
bus inuenerint.  eofdemcj  falfo  lapi- 
dum Lyncis  nomine  pharmacopoeis 
diuendi.  PaEoniamtumahjsnomi- 

Nn  5 

1 


T)eJt^umUl>idum:>^c^ 

Ilibus  diucrfisjtum  Dadylumld^euim^ 
quoc^olim  vocatam  obferuauimus: 
ab  eo  nimirum,  quod  Pronis  foemt- 
ns  radices,  bulbofefere  feu  nodofe,: 


& huic  lapidi  figura  fimiles,ficut  &] 
Haftulse  regisB  radices , nafei  foleant,; 
ia  horum  lapidum  genere  maximumi 
aliqui Ceraunite  vocant , vei  fupra  e- 
tiam  monui:ego  Piioij  Aftrapiam  elTc 
puto.Vnum  excis  depidum  diligen-» 
tifsimusKentmanus  ad  cnc  mifit,  no- 
eem  digitos  longumjdiamctro  in  ba- 
fi  (qu^  radijs  diftinguitur)duoru  pol 
licum^colore  fufeo  in  cinerco;his  ver 
bisadfcriptis:Hic  maior  lapis  > vulgo 
Ceraunites  vocatur : fed  male,  nam 
Hildeshemi  in  fofla  circum  moeniare 
peritur:  & alterius  lapidis  reive  attri- 
tu , vt  cornu  vftuiatum  olet,  fed  alij 
ibidem  inueniuntur  odoris  expertes. 
Idem  Gepping^e  in  ducatu  Vvirtem** 
bergenfi,  quatuor  miliaribus  aTu- 
binga,  in  magna  copia  ex  agris  inter 


aran- 


t 


Cmiradm  G^Jhertis^ 

arandum  cruicun  DifJercndas  cius 
plures  funt.  Inuenitur  enim  cinere-* 
us,qui  olet  vt  cornu  bouis  vftum;  A- 
lius  cinereus  j qui  non  olet,  lapidem 
infe continens: Alius  eiufdcm colo- 
xiS)  fine  odore,  terram  continens:  Pel 
Jucidus.*Albus‘N]ger  radiatus : Cine- 
raceus lucidus,  quem  audio  inlta- 
}ia  nonnullos  Pnigitin,Cnefcio  quam 
rede^)  & lapidem  Alabandicum  no- 
minare. Ego  in  arce  prope  Rotcuil- 
lam  apud  barone  Vvilhelmum  Vver- 
nerum , lapidem  Belemnits  fimilcm 
vidijpedaiem fere, non  radiatum  dp. 
cuius  fuperficie  animalcula  quseda, 

lacerti, eminebant,  CumDadylo 
Idseo  Cmilitudinem  aliquam  habetla 
pis>quemSteatit2e  nomine  infra  ex- 
hibebo, arte  fortafsis  ita  fedtus  :vni- 
cum  enim  vidi. 

Andro  damas  argenti  nitorem  ha- 
bet, vt  Adamas, quadrata,  &fempqr 
TcffeiIis  fimilis,PliniuSt  Sic  & Pyri-? 

quidam. 


•i 


T)eJi&umIdpfdum^0>c. 

ATeftsjEgliiK^fimilitudineCeraui 

aGr<eci$didus, 
videtur:ficur&  Odracites:  quemta-^ 
Hie  Plinius  pro  Oftreite(idefl:,Ofl:reo 
conchae  marina  priuatim  did:«,fimi- 
fi lapide, aut  Oftreo  ipfo  in  lapidem 
conuerfoj)accepit:vtpluribus  fupra; 
Cap.4.  in  Siderit*  lapidis  mentione  ( 
indicaui.  Ceramites  eadem  ellct  qua  I 
Oftraciten  vocant^ifi  quod  hac  coe-  < 
ruleae  interdum  bull*  cingunt,  Plini- 1 
us:qui  Cadmi*  etiam  Ipeciem  Oftra-  ^ 
citin  vocat, totam  nigram,  & c*tera-  I 
rum  fordidifsimam.  Gr*-  > 

ca  diftio  tcflam  vel  tegulam  figiiifi-  ! 
cans  5 ad  Germanicum  ©cfectb  aece-  1 
dit:<3c«.  ii  teram  Gr*ci  quidam,  tan-  ^ 
quam  Sch.proferunt.  Plinij  quidam  1 
codices  habent  Cheramides,  ego  Ce  1 
ramites  vel  Ceramoides  1 

legerim  :vt  pro  Cepionide,  i 

in  eodem^ 

Tigni  ercftifimilitudine  habet  Ba- 
falcesMifeaus&:Syenites:TrabisC^i’<^  > 


Conrciii46  GeJneYMS^  f 

faxa  in  Hildesheirriio,  Agricola* 
Vide  infra  cap.io, 

. Vitrea  fpecie  nafcitur  gemma  Be- 
lus difta  in  Arbelis,  nucis  iuglandis 
magnitudine, Plinius. 


REBVS  URTIFICIO^. 
Jis  feti  artefdFltSi  ex  metallis^  lapidi- 
hmacgemmts,  Cap.  VL 


De  rebus  fofsilibus  qus  natura 
fimiles  fint  rei  alicui  artificiof^, 
prascedenti  capite  didumefl::  in  hoc 
vero  de  artis  operibus  qu^eab  homi- 
ne fiunt  ex  metallo,  lapide, aut  gem- 
ma diccmus.*fcd paucis  duntaxat,  & 
fpeciminisgratiaiomnia  enim  perfe- 
qui  nimis  prolixum  foret.  Sequemur 
autem  hic  quocj  Ikcrarum  ordinem^ 
sA.  Ad  «dificia  & flruiluras lauti- 
ores adhibetur  Marmora  diuerla,pr§ 
cipue  ad  columnas,  & incruflando® 
parietes, <Scfepulchra,&c.  Marmora 
(inquit  Agricola)  noa  habmt  fingu- 


T>e pluris  lapidmn^^d^ 

laria  nomioa  : fcd  vd  ex  coloribus 
quieisinlident,vel  ex  regionibus  iil 
quibus  nafcuntursnominantur.  Dc 
Alabadrite^quod  nomen  fuuni  fer- 
uacin  plenfqj  linguis, Latina,  Grsca^i 
Germamca>alijs5(licuc  & ipfuni  com 
intme  Marmoris  nomen)nonnihil  di 
ximus  fupra  :icem  deBafalte.  Mar- 
mor in  metallis  repertum  Agricola 
interpretatur.  Aedifidjs  eci- 
amalij  lapidcS:,faxa,calx(3carena  nc«^ 
ccfTariafunnde  quorum  lingulis  mul 
taVitruuius>(3c  Plinius.  Gemratee- 
tiam  ad  eam  aliquando  magnitudi- 
nem perueniuntjVt  pro  faxis  aut  mar 
moribus  fere, sdibusfacrispr^cipu^ 
ornandis  accedant.  Harum  enim  pa- 
rietes lafpide  incruftatas  vidit  EraC* 
mus  Steila.laipide  (inquit  idem  ) mul 
tum  nobilitatur  noftra  Cygnea  Tu- 
bantinorum:»vbi  tanta  copia  eruitur® 
vc<edificj)s  publicis  (rudi  tamen  for- 
ma)^ veteribus  Iit  inclufa.  Et  rurfus.’ 
luba  aulhor  eftSmaragdum,qua  Cbo 


Coitrddm  Gejheru^i, 

lam  vocanticedificijs  includi:  idc^  vi- 
demus in  plenfqj  Germaniae  templis^ 
nam  & illic  in  argenteis  metallis  inue 
niuntun  PfeudoCnaragdi  Theophra 
ftus  meminit:  Eius  forte  generis  eft, 
quiin  BohemiaPragas  in  diui  Viti  fa- 
ccllo  confpidturj parietibus  illic  ex 
eoincruftatis.  Alabaftra  fiucpyxi- 
, des  vnguentaris  fiunt  ex  Alabaflritc 
dcLygdinojiamindeavctuftis  tepo- 
ribuSiAgricoki 

Annulii  Annuloru  alij  fine  gema 
fiunt  ex  quouis  metallo,  alijs  , aureis 
pr^fertimjgcma  includitur  in  ea  qua 
fundu(Graci  fimiliterjVel 

cant.caqi  vel  figura  habet  aliqua»  vel 
nullam# figuraruauteali^  cau^  funt‘ 
alisB  cxtanc,quas  edypaSjo::^ 
nd^iy&^T'iy7TVi/  appcliant.Et  quia  ge- 
mas aut  fculpcuras  cdypas  apudau- 
thores  aliquando  legimus^paulopli;  • 
ra  de  his  dicamus.  Seneca  de  bcnc- 
ficiji  libro  4.  Paulus  JnquitjPr^ta- 


De Ji^urts 

rius  inconuiuio  quodam  Tiberi)  Cse 
faris  habens  imaginem  edlypa  (3c  emi- 
nente gemma.  Vnde  liquido  appareC 
cdypondici-Cuius  figura  prommety 
ideocj  manifeftior  eft:<?=  ts 

. TVTToo^oif,  quare  etiam  Grammatici 
Qrxci  lK[v7rd)'r7^oif  interpretant  cpcw^• 
fcI)T^oy.  Solent  autem  fere  plaftarum, 
aliorum(^  artificum:»primae  imagines 
feu  exeplaria>of  Tij7f0t^'T0C7if0i)'T0TV7nc^ 
eu  <r£p^xylJ^(^lf,caux  effingi  fcalpive;  ab 
ijs  vero  imprefsis  in  molliore  aliqua 
& cedentem  materiam  imagines  (qh9 

^'dlft(i7r&}d(r(/.(CTrc>ei  liccr^fccyia-^xrcCi  \k^cc 

exp  reflue,  extan  te  sej 
redduntur,  quseprotypasfeu  proto- 
typosfuas  ideas, (Tai- vt 
PiatonicMoquar,)  omnino  imitant, i 
vndc&  imagines  dictas, c3c  referunto 
Sic  & in  annulis  fignatorijs  figura  ca 
ua,  ^ TiforvTTp^  efi : cera  vero  lignata,; 

* Plaflae  ad  fuos  typos>: 

argilla, gypfo,&ali)s  vtuntur.  Gem-; 
marij  vero  fcu  fcalptores  gemmaru,' 


• Conrddm  Gefiems, 

^iAi§oy?i‘Jq>oh  gemmas  minus  duras  ad 
,hoc  deligunt :vc  quas  Germani  vul- 
go aleni  mollitie  puto,  ©pecfjicmap 
pelianc,  6c  Icd  aliter  A- 

gncola : Lapidis  (inquit)  q uem , quia 
cius  color  candidus, pinguiorvide- 
tur  ^ffe, Germani  ex  lardo  nominaue 
runc, (quidam  Vocant  Gemma  huia, 
limes  albus  diftinguitmodb  nigraixii 
modo  cineream  materiam.  Eius  pars 
potifsiraum  candida  latior,  &Sardai 
noftris  teporibus  omnium  maxime 
aptantur  ad  edypas  fcalpturaSiNatu 
ra quidem  totum  huius  lapidis  Cor- 
pus vicifsitudine  quadam  nigroris  6c 
.candoris  ornauit.  Efafmus  Stella  Ge- 
mohuidasnominansi  eafdemveterfi 
Pxantides  non  refte  facit.  De  eisCtia  ' 
funt  Mcfomel^  {MefomeUms^mtfiemU 
hinogemreMefomeUn£)  nigra  Vena  que 
libet  eoiorem  fecante  per  mediuni. 
Vidi  albiieantesinfculptafacie  huma 
iia^ad  magnitudinem  figuram  de- 
narii. Sic  ille. 

Oo 


Ve  figuris  Upidum^^c. 

Annulisfequ enti  pagina  adiunge- 
mus  figuraro, qua  annuli  duo,  & gcm 
mx  in  circuitu  duodecim  reprasfen- 
tantur.Annulus  minor  gemmam  c6- 
tinct  Adamantem.  Maior  totus  Elc- 
flrocoftatjeoqueFalernOjfiucChry- 
fele<5lro>id  eftjaurei  & peliuccntis  co 
loris  j in  quo  animalculum  quod  ia 
hortis  reperitur  cimicum  Jpecie, ru- 
bro nigroc^  eoiore  diftindum,  natu- 
ra inhsefit.artifex  roaflula  tornata  ani 
malculopal^  locum  dcdit.Hunc  do- 
no mihi  miCt  e Polonia  Antonius 
Snebergerus  meus.  Gemmae  in  cir- 
cuitu duodecim  e nobilium  nutnero 
funt,quae  annulis  includi  folent:quas 
licebit  duodecim  Gemmarum  in  Pc- 
dlcrali  fiuc  Oraculo  fummi  Pontifi- 
cis in  VctereTeftamento  nominibus 
appellare  5 de  fuum  cuique  colorem 
addere.-ficutnos  in  Corollario  ad  E- 
piphanij  de  Gemmis  libellum  mo- 
nuimus» , 

An- 


I 


Cmradu^  Gejnemi» 


n 


Annulus  cum  Callimo  lapillo,  du- 
plici facichumanainfigni, infra  pone 
turcap.ir, 

t.  Capulis  (Cultrorum  &enchiri- 
diorum  aptatur  Cryftalli,  lalpides,  dC 
aliseforfangcrhra^,  - 
Cochlearia  fiunt  e Succino  pcrqua 
elegantia.  Item  ex  marmore  Zcbii- 
cio,(vt  Agricola  nominat  ab  oppido 
Mifcnas iuxta  quod  effodit ; videt  ayt 

Oo  2 


1 


Ve  figuris  Upidum^^c,  , 

OphitJe  cognatum  cffe.nam  vulgo  e-> 
tiam  Scrpentaria  nominant, )cochlca 
ria,&  pocula  faciunt  Mifeni.*  quod  ve 
ncnojefiftere  perfuafidint:  atc^  etiam 
* gloJioSj  quibus  mulieres ficcat linea 
capitis  velamina, cu  ealauerint;pras- 
terea  cruftas  pknas  <St"eonuex^s , qui 
busfealefaftis  noftri  hycme,cum  in  le 

do  cUbicularifunt, frigida foucnt  me 
bra:&  illis  quidem  pedus  & ventre:, 
his  latef*aj.pedes , brachia.  Ex  hoc  la- 
pide fadi  cochlearis  iconem  reperi- 
csinfra  hoc  in  capite  in  V.iitera  cum 

Vafis..  r , ^ 

CpVolIx  precarias  figurani  torqui 
Emilemjinfra  in  Oditera  pofui^ 
Corpus  metallicum  > montis  qua- 
dam fpecie,ex  omni  variorum  metal- 
lorum & lapidum  genere,  ab  artifice 
aliquo, maltha  feu  lithocolla  tenaci, 
fummainduftria  coagmentato, ad  di- 
tis etiam  ex  argento  inflrumentis  qui 
bufdam  fodinarum, & Metallicoru, 
hoc  eft, in  fodinis  laborantium  ope- 
rarum. 


Copradm  Gefherm»  loo 

raru, imaginibus  aliquot  /parfim^rcs 
admiratione  & c.ontemplatione  di- 
gna,confici  potefl,  Quale  pulch  erra- 
mum  dc  maxime  varium, Ge,Fabriciu 
illufiris  Scholae  Redorem  Mifen^,  vi 
rum  multifaria  dodrinaconfumraa- 
tum,habereaudio.  quale  etiam  mihi 
is  idem  ex  omnibus  fere  fofsilium  re- 
rum loachimic^  vallis  diflferetijs , fua 
& clariisirai  apud  Fribergenfes  Sena- 
toris Valentini  Graui;  Iiberalitate  an 
te  annos  aliquot  fieri  cur^uit.  QucC 
mihi  fane  prima  fere  & primaria,  vt  a- 
liquid  temporis  ftudij(^  fuccifiui  in 
his  rebus  cognofcendispoitercm,oc 

cafio  extitit. 

Cos.  Cautes  & Cotes  in  plurali 
numero  fcre,funtfaxa  dura:  & afpera. 
Cos  m fingulari  Japis  quo  cultri  dc  a- 
liafcrramcnca  acuuntur^  a Graeco  axi 
vff  nimirum  per  aphserefin.Earum  plu 
res  funt  differentia.  Olearijs  didis  o- 

lcum:,quo  trahat  aciem  > illinitur.his 
tonfornouaculas  exacuit.  Aquarias 

Oo  3 ^ 


Vefigurh  lapidumj^e, 

aquamadefaeiut.  Colore funtnig?«, 
virides, fufcse, quasdam  album 
grura  alternant.Figura  quadrat^  funt 
aucfiunt:  quadam  e marmoribus, vt 
Naxio, Naxis.  Cotes  autem  ma- 
gns  tympani  figura  c lapide  mola- 
ri duro  fiunt,  quas  vel  homo  vel  ro- 
tula verfat.  Aquaris  qusdan^unt 
etiam  ex  ligno  in  lapidem  verfo  in 
Bocmia,  ad  Cracauicium  arcem  ^ in 
figuram  fere  triangulam  formats. 
Hsc  Agricola;  apud  quem  plura  le- 
ges libro  quinto  dcnaturafofsilium. 
Extat  de  Gqte  Ge.Pidppi  carmep* 


fl^EC  SE  Oy  E NTJf 
exhfbehtur. 


Cos  duplex  aquar r it  ^ olear ta : quarum 
. differentia  i>el  in  tonjlrinis  facile  e ft  audire» 
Coticula^cum  lineis  auri  gyaduum^^  ar 
genti  &risq-,  colorum. 

Vugillaris  e laminis  Saxi  nigri  ffilis,  cu 
Jl^lo  ex  codem^ 

Coti^ 


Coticula  a Catcdiminuium nome 
e(l : ad  coci^  enim  qua  culcri  acuun^ 
tur figuram, quadrata  formari  foler, 
naturae alioqui  longe  diuerfae,  vt  Ca- 
pite i.in  Bafaltcdixiraus;cquo  durii- 
fimi  & ferrei  marmoris  genere  fieri  fo 
Ictautpoteft.Quadocjtnctia  jppar- 
ua  coteaccipitur^quam  GrqQiKum^j^ 

Oo  4 


7 


lOsfignyh  lapidum 

fid  collyria  terenda  in  vfu  medicis. 
Contra  lufFuliones  oculorum  cura  l^i 
die  in  coticulis  teritur,  Plinius 
Coticulam  qua  aurum  dc  argentum 
probatur,  Grasci  nominant> 

aliqui  Lydium  lapidem  alij 

velHeracleum  alocis vbi  reperieban 
tur.Lege  Agricolam  lib.5.  de  natJoC 
lilium^  Ouidius Indicem; 

— ^ periuraqy peBora  -vertit 

In  durum  fdlcem , qui  nunc  quoque  dicH 
tur  Index, 

Icon  eius  proximi  retro  cum  Co- 
tibus habetur. 

F*  Facieshominum,imaginesrc- 
rum, ligna  dditerain  yarijs  rebus  fot 
lilibuSjfundunturAmprimunturJcal 
punt^r.  Exemplaria  pro typa  fiunt 
in  argiilis  quibufdam , vel  gypfo , aut 
mafla  aliqua artificiofa^  cui  & fpecu- 
larcm  lapidem  aliqui  adduntrquonia 
non  comburi tur.His  cauis  metalla  in 
fundutjVt  imagines  edyp^  exprima- 
tur. Edypje  etiam  fiunt  in  argilla  aut 

alia 


\ 


Conradm  Gejtierm,  fg% 

alia  moliiorc materia > qus  typos  ca- 
uos  habeant,  imprimendo.  Sic  ex- 
preiTam  facie  fuam  in  argillis  mar- 

gis aliquot  diucrfis  orbi  culari  figura, 
inalijs  vero  infignia  familiie  loannes 
Kentmanus  ad  me  mifit : quarum  fpc 
cimcnfequenti  pagina  exhibeo ctfi 
facies  npii  fatis  probe expreffa  cftjtnc 
lius  favTta  a principio  Catalogi  rerum 
fofsilium  ab  eo  ^diti:ybi famili^  quo- 
que infignia  nonnihil  variant, orna- 
mentis quibufdam  Ferdinandi  Csfa- 
ris  libcralitatc  additis, corona  nempe 
capiti , & brachio  armilla,  vt  viri  vir- 
tus & doftrina  merebatur.  [Sic  aTur 
cis  terra  Lem- 
nia ali^qjj  Ara 
bicis  liceris  in 
figniuntur:  vt 
in  appofita  fi- 
gura apparet, 
cui  ctiaHoro 
logiu  additu 
cft.jppterMagnctea  nobis  delineatu] 

Oo  5 


/ 


T>e  figam  Uptdum^ 


Addidi  & effigiem  refurgentis  Do 
«lini  argilla  Syriaca  imprclTam^qua 
nuper  Iohannes  Kentmanus  pro  ra- 
rifsimo  munere  ad  me  dedit , his  ver- 
itis inEpiftola  adfcriptis.-Miccpima- 

gun- 


C&nYadm  Oejnerm*  lof 

gunculam  quandam  cx  ifta  terra  fa* 
iiam,  quam  ipfc  filius  Deis  pedibus 
fuiscalcauic^  cum  pro  nobis  miferis 
vidima  fieret.  Quam  imaginem  do- 
no accepi  a viro  nobili  Volrado  4 
VYat2,dorfI.  is  fecum  exterra  Sanda 
attulit : & mihi  retulit , Monachos  e- 
ius  loci  nonnullos,  qui  ad  Sanflaoi 
terram  accedunt^cum  magna  teftifi- 
catione  amoris  fui  peregrinatores  c- 
iufmodi  donofolerc  ornare, H^cilk, 


\j^dtunxmm  ^ dtiammuUm,  Cafr£ 
icone  infignem , (jUdm  pro  'vevA  Lemnia,  Fk 
Calceolaytm  Veronenfis  pharmacopoetiffiim 
mimdujlrmadmemijit,'^ 


jyejiguris  lapidum 

Eius  terr^  Syriaci  color  in  albc| 
gd  rofeucD  vergit  perparum,  modici 
arenofa  videtur  guftanti,non  afpera 
tamen : nec  giutinofa  vt  alix  argill^;, 
ab  altera  parte  Crucifixi  imago  eft.  j 

In  motibus  apud  nos, Vocetio  pr^ 
fertim,^  viciniore  nobis  Albio,  argi] 
I2  genus  cinereum  eSc  duriufculumj 
vt  laptdefcat  ferme,reperitur,  quod 
aliqui  vulgo  Hepatiten  lapidem  (44^ 
llcrffctn)  a rnollitie  puto,  nominant: 
alij  S9?crgd  quafi  margam  ,*  eam  & ad| 
prototypaSjfic  vt  formis  cius  cauis  in 
fundantur  metalla,  cum  induruit : 
ad  cftypas  imagineSjCum  adhuc  moti 
lis  ipfa  prototypis  imprimitur,  ido'^ 
neam  elleaudio.Gr^ce  di 

xerim,compofito  ex  lapide  6^  argilla 
vocabulo.NonnuIIis  in  locis,  hoq  ar-! 
gillae  genere  agros  etiam  ftercorari  au| 
dio.  Entaliumquoc^ officinis  didu,i 
alijs  Amentum,  (eft  aute  lapis  albus, j 
fpiendidus,totus<^  fibris  feu  filamen 
tts  Goftat,  Amiarito  cognatus  & Ala- 
mini- 


ConradmGeJhertii,  to4> 

mini  plumeo  vulgari,)  in  calcem  redi 
gicur:  ^quacumaquafitquafi  puiti^ 
culafpiffaniuei candoris; cui  imagU 
nes  edypseimprimuntunqualcs  fane 
pulcherrimae  Antuerpia  ad  me  miffaj 
funt.  Scalpuntur  autem  non  folunt 
metalla, (St  lapides  gemm2eq5,redetia 
Conchae  & Cochlea  marinas,  fpifsio- 
res  prasfertim & elegantiores,  vt  Por- 
cellan^edidl^* 

H»  Horologij  fciaterici  (Com- 
palTum  vulgo  nominant)  pidlura  ex- 
hibui paulo  fuperius, cuius  gnomoni 
ferreo  illitus  cftMagnes,  vt  Septetrio 
ne  verfus  a quo  trahitur,  ficut  ab  ipfo 
fcrrura,gnomonem  dirigai:* 

/.  Imagines. VidcFacies  fuperius- 
Incudes  fabrorum  e ferro  fiunt,  a- 
pudMifends  etiam  e Bafalte  ferri  co-^ 
loris  ^ duridje  lapide. 

Inftrumenta  varia  diuerforum  ar- 
tificum, e diuerfis  metallis  fiunt. 

Stylus  inferius  depidluSjad  feribe- 
dum  faflus  eft, plumbi  cuiufdam  (&«- 


ty  e figuris  lapidum 

fiitlj  putojquod  aliquos  Stimmi  Ati- ‘ 

glicutn  voca-i 


re  audio)  gc^ 
nere  > in  mu- 
cronctn  dcra 
(i, in  manubri 
um  ligncurii 
inferto. 

Zi  Lateres 


luto  finguntur  & coquunt,  ad  «dn 
fidorum  parietes,  pauimenta , cami-| 
nos  ntem  ad  furnos, alioscj  vfus^ 
Lithoftrota  dicuntur  loca  lapidn 
bus  ftrata:vt  apud  Varronem  paui- 
menta  nobilia lithoftrotaificbancauH 
tem  e cruftis  paruis , marmoreis  pr^e 
cipue,  quibus  foIumpauimetiincruH 
ftabatun  Vide  Agricolam  iibro  7«dd 
nat.fofsilium. 

M.  Menfe  fiunt  no  folura  Higno2 
fcd  etiam  laoidibus  & marmore , fiud 
folida?:fiue  marmore  aut  lapide  fifsili 
jhcruftataj  duntaxat. 

Molarislapidisicon  pofitacft  Ca^: 

pitd 


Cmradm  Gefierus, 

pkc  i.adiuAa  Iapidi  cuidam  cxaqua 
nato.  Graeci  ptnKhlw  & yLvhiav  ypcanc. 
cum  carmine  celebrauit  GcotgiusPi 
^loriuSi  Emolari  duriori  Cotes  tym 
panorum  figura  fiunt,  vefuperius  di- 
flumeft. 

Mortaria  fcu  piis  ex  diucrlls  m etal 
lis  fiuntpro  vfu  diuerfo,  medico  prs- 
fcrtim,vt  5rc5orichalco,pI»mbo:qu{ 
dam  ex  marmore  duro  alijstj  lapidi- 
busjVt  Aethiopico  ftibiiiridi , Thyi  te 
athyiJSjidcftjmortarijs  dido  apud 
Aegyptios;cui  figura  eftrotuda^  &c^ 
fit  autem  ex  Merode  etiam  dido , te- 
fte  Agricola.  ItcmcxAlabaftritcAd- 
gyptib>6c  Ophite  albo.  Nunc  ex  no- 
fira  lafpidc  & Onyche  conficiuntuir 
tnortarioladn  quibus  Smins  &cSte- 
ri  lapides  duri,quoru  arenis  vtutuf  hi 
qui«poliunt  gcmraas>conterunturi 

O.  OrnametavariafAppediautg^ 
ftari  in  corpe  qda  fold  ornat’  gratia. 
Coii  cio  au  ceti  a ea^  apridpio  Ipefai 
nicatis  app|debani,ceu  amuleta|fu^« 


j 


'Defigurk  lapidum^  ^c, 

ftitiofe  quidem  pieracj  omnia , in  Iil-: 
xunKScoflentationem  moxabi)fl"ea-i 
pud  gentilesdn  noftra  vero  religione 
carum  nonnulla, vc  monilia  &armiWj 
laSjad  pietatem  aliquos  trahere  6ona 
tosjglobulps  precarios  in  vfum  pro- 
duxiflea  Noshic  globulorum  feriemi 


figuris  eoru  diuerfis  exhiberaus:qu6-i 
niamin  alijs  ali^  effingi  folent  figur^j 
rotundae, l5eucs,anguiat$jrhombis  di 
ftindae.intcr  c^eteros  vnus  magna  ex 
parte  erofus  apparet:  quem  idcircG 
addidi,  quonia  talem  exgemisquas 
Chalcedonios  vulgo  nommacdnGal 
linacci  ventriculo  reperi , teporis  mei 
ra  calore  eius,vt  conijcio,ea  parte  c6 
fumptumdn duobusmulc^  appareri 

quj 


I 


Conradm  Gcjherm 


qui  efuccino.funt:cuif<^pe  infcdain- 
nafcunt:&  cgd  cofollas  e Succino  ab 
amicis  donatas  aliquot  habeo, quam 
finguli  fere  globuli  iingula  animalcu 
lacontinent.Fiuncautchi  globuli  cx 
materia  diuerfa,  lalpidc,  Chalcedo- 
hio  vulgo difta,  Cryflallo, Amethy- 
fto, Silice  cadi  do,  Corallio,  Succino, 
Gagate,&c*Galchusde  viridilafpide 
fcribenSj%/AC€^/tf|/fc«Ai^icA{aAhuiufmo- 
di  ferieni  appellat,  a collo  fufpeiidcti 
dam,ita  vt  os  ventriculi  contingat, 
adeam  partem  &flomachtim  robo- 
randum* ^Gcmm^  fimplidtef  di- 
pleru<j  annulis  ( de  quibus  fupra 
diximus)  includebatur,  rotunda, aut 
quadrata  figura*  Ali^  vero  orhamen 
toru  figura,  auro  argeritove  excejfltis 
gemis, a collo  fufpendi  aut  aliter  gc- 
ftari  fbIcbant.Ex  B cryllis  quibufdaih 
Indi  cylindros  facere  malunt, qudn 
gemmas, .Plinius.  Tympana,  Eien^ 
choSjPrifmata,  figurarum  in  Orna- 


menti^  nomina 


nunc  praetereo. 


' • T)ef guris  lapidum 

Orsamenu  pertinent  8ciamfubk<S« 
icones^ 


.t*  .a, 


e. 


lajpidum  foedes  quatuor: 

\ 

Cordis  effigie^rubicunda^albkdtihm 
cuBs. 

Rotunda  i yario  linearum  ^ macularu 
duduele^dtipma^C^l^eeuli  injiarima 
gines  reddens. 

Indic^j^viridlsyrubentibus  maculis , ma^ 
toribm'.'vtJequens  minoribus  j ipJaetiaM 
'viridis. 

laljyls  y iridis  orientalis.'  Vide  qu&  cu  ter-^ 
tiajcripjimm 

/af])is 


tof 


ConMim  Gefuermi 
h laf^  k ruj^  ' 

ifelxerampelm  . i ^ 2^  * 

€oIgyps^  maculis 
djJlinBofufcis, 

»4  aAHa  fellucl- 
dai^magtsqui 
dc Juperiori  par 
tciHauci  Del  cor 

nu  firecokris  ^ tribus  lineis  rubentibus  in^ 


.T. 


*‘4*. 


ti  Carneo  Ius 'Vel  CarncoU  duI^q  aidla^i?^ 
(pua arboris efjigies^^LunsL  eclippm  pa 
ti entis, confpicnmmr,  Hieronymi  Carda-* 
ni  munus» 

3 * »Aledlorias,^emma  candida  j purij^ima^ 

Pp  5S 


l 


Vefiguyhltp!dum,^c, 
tMnslucid(i^globoJa:(juct  TDominicus  M.o- 
thejkurus  Verone  fis  medicum  me  donauit. 

0,  ChelidonU  dicti  Upilli^  lentium fmilitu-- 
dine  ^ mdL^nitudine^  ruffi  tn  fthflmo^ 
fd  inferior p^rspUnct  edfiperior  modi* 
ceconuexd  lenttcuU  infar , 

mcitfleinfe. 

4.  ophthalmici  yulgb  in  Gallia  circa  Grd 
tianopolim,yhi  in  fonte  quodam  reperiun 
tur  di8i  lapilit^qmd  cum  liuifimi  luhri-- 
ciffntjn  oculos  facile  indi y olui  f pof 
fnt  ad  Cos  expurgandos  Chelidoniarum 
infary  minimi  yide licet  ex  eis  rotun* 

dioresjnterta  enim  eis  figura  efl:  nec  yna 
magnitudo minimi  fere  lenticulis  pare^ 
funt  i alq  multo  maiores.  Color  eis  fufcm^ 
duritie smira,fplendor  ceu  oleo  inunctis, 

*« 

1.  Lapis  feu  gemma  viridis^  quo  Iri- 
dise  occidentalis  incolx  vtuntur.in- 
fcrut  autem  pertufis  labijSj  ita  vt  pars 
crafsior  in  ore  h$reat,rcliquapromi- 
ru 
ci 


;ns  dependeat.  Oripenduii  nomen 
fingi  poteft.vtFilipendulam  herba 

dici- 


V 


Conradu>5  Gcjnerm^ 


(dicimus.  Hoc  lapide  me  donauitvir 
fummsB  dodri- 
n«  Io.  Ferrcrius  M ^ 
Pedemotanus:  ^ ' 


ba  funt : Mitto 
viridi  coloris  Ia  M 

pillumteretcad  ^ 

longitudinem  digiti  in  manu  homi- 
nis medij,tSc;n  aUera  extremitate  dua 
bus  anfulis  muni|:um^quem  nobilio- 
res Brefsillicnfcscumin  publicu  pro 
dcunt , ad  labia  eorurn  ab  adolcfcen- 
tia  perforata  applicant,  vnum  vel plu 
res  pro  lingulorura  dignitate, & co- 
medentes aut  quoties  volunt  dclo» 
co  vbi  hsrentyicifsim  detrahunt. 

2.  Molpcbitcs  vulgo  Germanis  di- 
dus  lapis,  Cyaneo  cognatus , viridis, 

^ opacus, politus, Iplendidus:  quo  A- 
chilles  Pyrminius  Gaflerus  medicus 
AuguftanJB  Reipubl.clarifsimus,mc 
donare  voluit.  Sunt  qui  Turcoim 


cuius  in  epifto- 
la  h^cadmever 


PP  '5 


'DefigurhUpidum^&c^ 

Germanicam  nominent. 

P.  Pauimcnta  vilifiima  fiut  ex  in- ' 
trita/quam  vulgo  emplaftri  nomine, 
vocamus;)exlatcrib®  alia^ra- 
ra  & magni  prccij  paruis  Marmorum: 
cruftis  mcruftantufj  vt  in  Lithoftro-  ■ 
tis  diximus.  Pauimentum  Germani 
Sffcrirfj  vocantJtali  Eftrico:  vtruncji 
autem  a Gr^co  Qftracon  fadum vi-| 
detur^quod  teftam  fignificat. 

Pocula  fiunt  ex  Metallis  diucrfis,: 
^ auro  dc  argento  prscipua : vulgaria  e 
vitri  materia  funduntur^ve!  ex  luto  an 
gilla  ve  a figulis  tornantur.  Ex  gemn 
mis  verojMurrhina,  lafpide,  Cryftal-I 
lo:  item  ^ Marmoribus,  Alabaftrite  in 
primis^  qu^pellucent:[quale'pulchei: 
rimu  dodifsimus medicus  ciuis  me^ 
Os  Cafpar  Vvolphius  Venetijs  olim 
emptum  dono  mihi  dedit:]  ex  Ophi^ 
te  quoqjj&ei  cognato  apud  Mifenos 
^eblicio  marmore. 

Pugillares  Hapide  fi fsili  nigro  ele- 
gantes fiunt.  ficut&  tabellae  fingulai 


ConYAdm  Gejherm, " i 

res, qua  ad  parietes  fufpenduntur.Pu 
gillariufn  ex  hoclapide  icon  paulo  fu 
pcriiis  cum  Cotibus  exhibita  cft. 

aT.  Salina.  Vide  inter  Va{a,infc?» 
rius. 

Serra  qui  fccanrur  lapides  ad  va- 
rios vfus.TireifFOi  a Gr^cis  dicunturve 
qui  in  laminas  fdndi  fin dive  poliunt, 
^isi?hidcft,fcifsiles,  Cruftas  marmo 
rcaSjCUtn  lapicidinx  Iponte  natur® 
non  fupp^ditant,  arte  facere  folenu' 
fteando  glebas.  Arena  hoc  fit,  inquit 
Plinius>&  ferro  fieri  videtur;  ferra  in 
prxtcnui  linea  premente  arenas  verr 
fando, tra(Su<^  ipfo  fecan  te,  &c.  Le- 
ge Agricolam  lib. 7.  de  nat.fofsilium^ 
qualis  arena  in  hunc  vfum  optima  fir. 
Bafaltes  ferra  quide  diuiditur,fed  dif- 
ficillimdvt  Cap.i.expofitum  eU. 

Sigilla  varia  e Gagate  cflormatur; 
qualia  qui  diuilacobi  Gompoftella- 
ni  reliquias  vifuntfin  fuis  pileis  affixa 
ferre  folent. 

Specularia, qu^  vuIgQ  fcncftrasva- 

pp  4 


c 


^ Tie  figumUplium^^c* 

cant>  e vitro  maxime  fiunt:  aliquan^ 
do  e Phcngite^de  quo  fupra  Cap.i.di 
ximus.  Sspius  etiam  e Speculari  la- 
piderqui  ab  his  ipfis  nomen  tulit.  So- 
let autem rbonabi figura  marginibus 

^rcis  includi, 
no  plumbeis 
vt  vitrum ; fi- 
cut  appofita 
figura  often- 
di|.  Plura  dc 
hoclapide,fi 
Iapis  eft,legc§ 
fupra  Cap.2.inSelenite,  ' ' 

Specula  e vitro  prxcipue  fiunt,  6c 
ex  chalybe  hodie*  olim  etiam  ex  alijs 
inetaliis,argentea  maxime:  dcBrundi 
finajftanno  ac  ^eretnixtis*LegePliniu 
libro  35. capite  9»vbi  etiam  pocula  it^a 
figurari fcribit , cxpulfis  (exprej^is)  in- 
tus crebris  ceu  fpeculiSjVt  vel  vno  in^ 
tuente;,  populus  totidem  imaginuna 
fiat.Hodiccdamconfpicilia  dida  pa 
ratur,  angulis  referta,  quae  rem  vifam 

mul* 


I 


Conyadm  Gcjherus,  ti© 

fnultiplicant.  Specularis  lapiSja  (pe 
fularibusvtiam  diflum  cfl,nona(pe 
culis  nomen  habet*  Gatopyrites  in 
Cappadocia  prouenit,  Plinius  libro 
37.capitedccimo>vbi  conijeio  legen 
dum  Catoptrites , Catoptron 
Grascis  fpeculumcft:  dc eundem  effe 
dequo  ftatim  fubijcit;  Cepites,fiuc 
Cepocapites, candida  cft,venaru  no- 
dis coeundbus>candore  imagine  re- 
gerens.Et  ijdem  fprtfe  de  quibus  pau- 
lo infcrius:Cepionid<e(inquit)in  Aeo 
lide  Atarnejnucpago>quondam  op- 
pido , nafcuntur>  multis  coloribus 
tranflucentes, alias  vitreae,  alias Cry- 
ftallin<E, alias  iafpidc;c.  fed  & fordidis 
tantus  cft  nitor  vt  imagines  reddant 
ceu  fpecula,Cepus  Gr^cis  hortus  eft; 
vnde  & Cepo  quadrupedi  nomen  i 
colorum  varietate  .*  dc  gemma  nimiru 
Cepites  vel  Cepoides  > LnTro&J^H^j  (no 
Cepionides,)vel  Capites(non  Cepo- 
capitcs,)quod  Aeolicum  cftjV.in 
fonuerfo.  conuenit  autem  in  Aeoli- 

Pp  5 


T>eflpirhldpidum,^c» 
n afcen  ti  gera  m ^ A colicu  m n o m c» , 
FiuntVenetijs  vitrei  quidagiobi  per- 
foratijVario  colorum  genere  pulcher 
rimi, quos  non  immerito  iiHTtv&dl&c  di\ 
xeris.egofimiic  fegmentum  globi  cx\ 
lafpi dum  genere  VI di.  Heliotropium 
gcmmafpeculimodo  Solem  accipi 
deprehendite^  dcfcdiis  fubcimteLuj 
nam  oftendensjdem  ibidem.  Hc-»! 
phjeflitcs  quocj  fpeculi  nataram  ha«j 
bet  jnreddendis  imaginibus  >quan-| 
quam  rutila,  ibidem,  nos  plura  dc  €oi 
fupra  capite  ^.patin^  enim  fimilis  eft. 
Nitcntiumqu^dam,imagiiiesrcruail 
reddunt,  vt  Carbunculus  ex  Orcho- ^ 
meno  Arcadi$:&  omnes  lapides  du- 
ri,fi  politi  fuerino  Agricola.  E Sma- 
ragdis ill^e  quarum  corpus  cxtcnfuni  j 
eftjlupinse  rerum  imagines  reddunt.  | 
pb  id  Nerp  prmeeps  gladiatorum  pu» 
gnas  Smaragdo  fpedlauit.  ' 

Tabulis  aleatorijs  aptantur  lalpi^ 
des, Erafmus  Stella. 

TedUs  adhibentur  tegula  dcimbri’ 

_ CCS, 


Conradu^Gefnerm,  ii» 

Ctt  e Iuto:aut  lamina  e Japide fifsili. 
Torno  formari  lapides  qui  finta- 
Grsce  dixcris,quiiiimi- 
rum  ferro  ccdut5i)dcmq^  r^H'T5t  funt, 
id  eft, fedlionen^  admittunt, moxin 
V.litera  dicetur. 

n Vafa  (deut  & pocula,  dc  qui- 
bus iam  fupra  diximus)  diucrfa  ex 
mni  metallorum  gcncrc  fiunt,  funde- 
do,  aut  malleis  ducendo.  Plura  elu- 
to argillacj  a figulis  finguntur,  & fidli 
lia  dicuntur. 

Fidlilibus  c(£riajje ferunt  ^y^athoebed  re^em» 
Alia  vero  c lapidibus  & faxis  diuer 
fis  cxcauatis  ca:dendo  a lapidicidis 
feu  latomis  fiunt.  Alia  torno  exijfde, 

Cochleariuex  Ophite^Delmarmore  Zc* 
hlicio.VideJiiperius  de  Cochlearibus, 

2,  Sabinum  ex  ^yCUhaflrite:  ex  quo  et  ia 
xides  DnguentarU^  quas  alabajlra 
eant  funt, 

L fes  t ornatus  e lapide  lebetp  di^o^  cum 
anfa  ferrea,  . 


pefi^urkUptdum^ 


Pluri), qui  pagus  efl  Rhetorum  e-f 
gregius  vitra  Alpes , proxime  Clauen 
»am  oppidum  lacui  Lario  (quem  Co 
menfem  hodie  vocant)vicinu, in  mo- 
te proximo  effpfsi  lapides  quida  pul 
Ii  coIoriS|&molliufcuIi,adlebercs  & 
varia  vafatornaptur:&  inde  indiucr- 
fesItali5Byicinas<j regiones  exporta- 
tur. Io.  Auguftinus  Pantheus  chemi- 
flajhunclapidcm  Lebetum  vocat,  &, 
m falIor,alio  nomina  petram  Colum 
binam >nefcio quam  obeaufam.  In 
Siphno(inquit  Plinius  lib.^6.cap.22.) 
iapis  eft^qui  cauatur,tornaturc5  in 
vafa  coquendis  cibis  ytilia,  vel  ad  e- 

fculcn- 


i 


I 


Conrdim  Gejherm,  *ii 

fculcntorum  vfus:quod  & in  Comcfi 
Italiae  lapide  accidcrc  feimus*  Sedim 
Siphnio  fingulare,qu6d  cxcalfa^us 
oleo  nigrefdt  durefeitej, natura  mol 
lifsimus.  Horum  & Agricola  itieMi- 
nitlib.7.  de  nat.foff.E  faxis  mollibus, 
inquitj&  in  opere  tradabilibus, fabri 
serati)  faciuiic  formas  ad  fundendfi 
aptas^quiaignerrifuftihet.qualiafunc 
apud  Chattos  faxa  in  fufeo  cineracei^ 
in  quorum  formas  qubduis  metallS 
liquidum  funditur.  Hoe  gehus  inSi- 
phno,& in  Italia  circa  Comum  exca- 
uatur,  tornatur<5  in  vafa  loquendis 
cibis  vtilia^qu^  circundantur  circu- 
lis ferrcis.Sed  dura  (axa  ^ quamprimfi 
ex  lap  i d i ei  e i s ex  e m p ta  fu  e rin  t , ferro 
furit  craftan da.nam  in  acre  magis  du- 
refcimtiEx  his  fioiitdc  mortaria  phat 
mac6poiarum,6c  cotes,  &c  Hepa- 
titcnlapidem  fupra(in  F.litcra  huius 
. capiris)aquibufdam  Germanis  voca 
ridixijqui  inter  argillam  & lapidctii 
fer^  medius  fit; is  quocj  tornanfimiii 


j 


Vefi&urh  Upidum^i^c. 

tervtComcnfisiam  didus  poteft : & 
quidemfacilius^cum  eo  mollior  fii3 
&c  force  quod  nimium  mollis  fit  iuv- 
fum  vaforum  nondum  venit:  ego  ta- 
men vafcula  qusedam  exeo  mihi  pa- 
rarifsci.  Tornatur  & Gagates  ad  mi 
nora  quadam  vafculaj  vt  (alina ; & in 
eodem  genere  Saccinum  ad  crepun- 
dia quadapreciofajvdagenulas  par- 
uaSidcc-J"  Ex  Ophite albo  veteres  va 
fa  & cados  fiiciebanc. 

Noftra  secate  (inquit  Erafmus  Stcl 
la)miramurGatinuefmaragdo  apud 
Genuam  ciuitatcm  Liguri2e,quo  nul- 
lus preciofiorvifus  vfquam, nulla  ge- 
ma  nobilior, nulla  fpecies  vafismira- 
bilior , quo  dicunt  Chndu  in  vlcima ; 
coenafua  vfum  fuiffe  ex  apparatu  Hc  : 
rodis  regis , qui  a Galilsa  Hierofoly- 
ma  ad  agnu  Pafchale  comanducandu  i 
venire  decreucrit.Teddiuina  jpuidc-' 
tia  confiiio  mutato  alibdiuerterit.  In 
Gallia Narbonenfi  in  coenobio  quo- 
dam Lugdunenfis agri^alia  paropfis: 


Conradu^  Gtjtierm.  tif 

cernitur,  qua  Cmiliter  vfum  ChriftQ 
volunt  in  ea  ccena^fed  minor  mulca 
fuperiorijnobilitatccjmferior* 

IconadiuneSa 
fiiccftvafisjpate 
rf  inftar,quoda- 
liq  Porcellana, 
ali)  a Maiori ca 
mediterranei  ma 
ris  infula  denominant.  Eft  aut  tcfla  fi- 
u e materia  figlina,  albo  coeruleocj  di 
ftindarfiglina  artc:fubflantia:  durj^fo 
lidxcj&alb^per  totum. Nos  dehu- 
iufmodi  vafis  plura  fcripfimus  in  lib* 
de Aquatilib. Corollario  de  conchisjj  - 

pagina  335. &fcq.  ^ Dc  poculis,fu- 
pra  leges  in  P.litcra huius  Capitis. 

, Vcrticclli  didifeu  fphondyli>quib^ 
fuos  fufeos  onerant  mulieresjcx  ijfde 
bib’ fieri  pofsutsequib.vafa.vulgarcj^ 

teftacci  fit,autvitrei.Vidim®  (Scl  Suc 

dno,  Haden^devarijsreru  figuris^q 
exiapidib.aut  metallis  arte  fiuc,  ada- 
liqae  vfii  vit?  vuIc.Dc  fujftitiofis  auCpefi|[®of^' 


/ 


' IbefigurnUpidumi^c. 

figuris,  nocis  & charailcribus,  qui’ 
^ pinguntur  aut  exprimuntur  quoqud 
' modo  in  gemmis  autalijs  foCsilibus, 
cum  eas  ex  religionis  noftr^  infti tuto 
nequaquam  approbemus,  quod  vel 
ridicul^^vel  impi^Cnt,  vtrseq^  vanae, 
nihil  addemus.  Multa  de  ijsKirani- 
des magus, &Plinius  mtcrdiim  obi- 
ter ac  irridens, ali  J(^.Deijfd  em  Camii 
Ius  Lcoiiardus  Pifau  renfis  in  Spccuioi 
lapidum  toto  fere  libro  terno  agit* 
lafpis  viridis,  Galeno  tefte,  dpperi- 
fus  ftoniachu  & os  ventriculi  luuat* 
quare  6c  annulis  inferitur,  inquit,  ini- 
fculptum  gerens  draconem  radian- 
tem.Talemego  etiam  memini  mevi- 
difle  Laufanni  olim  apud  ciue  queti- 
dam  fcribam.EgO!  tamen, inquit  Galc 
nus,  efficaciam  cius  etia  fine  hac  fcal- 
jytura  probaui,fa61a  torque  exeiut 
modi  lapillis, ita  vc  collo  fufpen:- 
li  os  ventriculi  contin- 
gerent. 


ConrAdm  Gefierm*  114 

L I T H o P HT  T I ET 
rehm  foj^ilihm  illis  y qu<&  plant(ts  imitantur ^ 
in  petiere  primum:  ieinde  prmatim  qu&  her^^ 
harum  fimilitudinem  aliquam pr<^  . 

Je  ferunt yordine  liter aru» 

'Caput  VI L 

LIthophyta  quadam  iuntjfeu  lapi 
des  epdls&d^^s»  (ficut  zoophyca  di 
cimus>) inter  plantas  & lapides  me- 
dia:vt  Corallium;,  luncus  lapidefces, 
& alia  qusda^prarcipue marina.  Hsc 
autemjni fallor,  dc  qu^cunq^in  lapi- 
dibus radices  agunt,  cum  imperfedo 
aut  licciore alimeco  alantur, nec  cau- 
lem proprie  diceiidum>nec  flore  nec 
femen  proferunt:  fleut inter  herbas 
non  lapidefccotes,  qu^  lapidibus <Sc 
inuris  plcruncj  innafeuntur  Adianti 
genera^  Phyllins,  Hemionitis  > & hu- 
iufmodi.fedhsc  radices  habent  ma- 
nifeftasi  dc  Filici  in  terra  nafcenti  affi- 
nem naturam«qus  vero  ad  lapidum 
formam  accedut, exteriori  fakcm  par 


r 


te,tadicibus  carent,  &imam  fui  paf^ 
tctii:,qua  adhsretfupcr lapidibus  aut 
conchis, qui  adnafeuntur  extendut, 
pateiiarum  inftar  inhsrcntes.  Radi- 
ceSjft:ipites,rami>  cortices, foIia>  flo- 
rcSjfrudus, mutatur  inlapides  in  his 
fontibus &fluuijs:  quos  comemora- 
uilib.2.denaturaeoruqu«  cffiuutcx 
terra,  Agricola.  Sunt  qux  non  tam 
formavelfubftantia,  quamacciden- 
tealiquOjVC  colore,  odore,  ad  aliqua 
ftirpera  accedant.  Tclirrhi^2:os  cine- 
rei coloris  aut  ruffi , candidis  radici- 
bus fpeSatur,  Plinius.  Ex  marinis 
aut  maritimis  plantas  aliquas, qu«^  la- 
pides videnturin  fupcrficic  potirsi- 
mum,^Cplerifc5  enim  lignum  fube/i,) 
inHiftoriaftirpium  exhibebimus  fpe 
ro.  Gemmasaliquota  plancis  deno- 
minatas Plinius  lib.37.cap.1r.  enume- 
rat,quas  noshicctiarcijfuo  quanque 
loco  5 non  omittemus.  Cepiten  vel 
Cepoidem,  ab  hortis  nominatam  ob 
colorum  vari^atem,  procedenti  ca- 
pite 


'Conradm  Gefnerws, 

pke  meraorauirous , inter  illas  qtise 
fpccuIiinO-arimagines  regerunt.  La- 
pilli quidam  alba  crifpac^  fpeciej,  fe- 
minibus autalijsrebus  quas  pharma* 
copoLisfaccharo  incrufi:aiiCi&  vulgo 
confeOtioiies  vocante  fimiies,  iuxca 
balneum  Buliearae  vel  Oche  didurii 
in  agro  Vitcrbienh  reperiuntur. 

Arundinis  Indics  in  lapidem 
verfeCoralli)  fere  naturae  limilis?  rad 
minitThcophradus  mlibro  de  lapi- 
dibus. Calanutes  nomen  habeta  ca- 
lamo: fcruntc^  plures  (imui  coniun« 
ftosinuenirbPlinius.  Inuenio  <5c  Ia 
fpidis  calamo  fitiiilis  mentionem  fa- 
d:am.  Gra:ci  arundinemjCaiamutn 
vocant,  & fpeciem  eiusvnam  fyrin- 
giam  faciunt.  Myringites  in- 

ternodio fimilis  ^ perpetua  nflula  ca-^ 
uatur, Plinius, 

C Goraliinavulgo  nominat  medi 
ci  herbula  maritima , q & e £ixia  hae 

radice  nafcif,  (Sciubftatiaforis  tanq  e 
limoquodi  albicate  circunato  ferm^ 

Q.q  3 


Ve Jj^urls  lapidum  j^c, 

lapidefcentem  habet.Eius  icone  qu^ 
res  pauio  pbft  cum  Fungulis  marinis. 

Coriandri  femina  magnitudine  & 
forma  interdum  refert  Stalagmites  a 
nobis  didus,qui  e guttis  thermarum 
Carolin.arum  Bohemis  cocrefcit : a- 
lias  vero  piforum.  Iconem  qusere  in 
PJitera  mox* 

Croci  color  appellauit  Crocia  la- 
pide^Plinius.  Et  alibi.-Sunt  & vitreis 
fimiles  Chryfolithi,  veluti  croco  re- 
fulgentes. Fuerintautem  ijdem  fortJi 
Crocis. 

Adamantis  ipecies  alia  eft  Macedo 
nica,Cn cumeris  femini  parjPliniuSi 

K Fabs  magnitudine  Ale(3orias 
eft.  Cyamea  nigra  efljfed  fra6Ia  exie 
fabs  fimilitudine  paHt,Plinius;  Con- 
flat ea  forte  e pluribus  quali  fauis:vt 
ali)  quidam  lapides  e pifis5dcc.iriqu5 
refoluuntur.*vt  frangi  pro  rdfolui  Pli- 
nius dixerit.  Lapis  (niger^vtStobs- 
us  habeqPiutarchus  nonhabet)fab^ 
limilis  m Nilo  nafcitur ; quo  vifo  ca- 
nes 


( 


Conradm  Gejnerm, 

nes  non  latrant.Idem  optime  facit  ad 
ycxatos  daemonio. aiunt  enim  quam- 
primum naribus appofitus  fuerit,  d«  • 
monium  egredi, Thrafylus  apud  Sto- 
b«um  Sermone  98.  & Plutarchus  de 
fluuijs.Syluatico  Lithod^mon  eftla- 
pis  dsemonis^qui  dicitur  Gagates,dc 
ipfc niger,  & fuffitu  dsemones  fugare 
fertur,  fed  figuram  certam  is  nullam 
habet.Forte  fcriptorum  aliquis  > fab« 
de  CQ  magnitudinem, oOTjf/  it/flcfc©-,  fuf- 
firiiufsi^dc  aliquis  pro  legit  otoit 
vel  o^pioy,  Chriftophorus  Encelius 
fcribitft  habuiffe  lapidem  , qui  a bu- 
fone vulgo  dcnominatur,nigrum,no 
tulisliuentibus  nigris,  mediocrisfa- 
magnitudine  & figura.  Fabama 
rinam  aliqui  vocant  concha?,  cuiufda 
marinse  operculum  lapideu;  de  quo 
infra  inter  Conchas*  Encelius  capi- 
te vitimo  libri  3.de  lapidibus  & gem- 
faiiSjPorcellanam  conchulam , in  fuo 
genere  minima,  Fab^  marinae  &Vm- 
biliciVeneris  nomine  accipere  videt, 

Q.q  3 


/ 


T>cj}gum  LipidurH:>^c. 

Filices  & alia  in  quibufdam  fonti- 
bus,vt  Sarni  iriItaiia,Iapidefcut,PQil- 
tanusin  Meteoris. 

Ficres,  Gafidanem  Medici  mit- 
tunt coloris  olorini 3 veluu  floribus 
fp  arfum  ,Pli  o i u s . I d e m alibi  fcn  bit  A- 
chatesreperiri  in  Thracia  alibi(j,  fi- 
miles  limitum  floribus. 

' f 1 * 

Folia Grsci  & '13 vocat. 
Eupetalos  quatuorcolcrcs  habet, C(^ 
ruleumvigneum,mini)3mali, Plinius. 

‘pOVTQCQ 

^ca^oy^Ks  \nsi'3iy.^HS3 

Orpheus  de  lapidibus,  quorum  ver- 
fuum  ego  lemma, non  vt  co- 

dex Aldinus  habetifed  tt/TrlrccAQ^  fe- 
cerim. Leucopetalos  candorem  ifi- 
iiis  ex  auro  diflinguitjPlinius. 

Galeazius  Mundella  Veronenfis» 
fummi  medici  Alpifij  patruus, lapide 
habuit, q nihil  aliud  videbat  repr^fea 
tare,  q grana  frumeti  inuice  connata. 
Fungos  exiguosiapideos  colore  ca 

didif 


'Ccnyddm  Gefmrm.  u7 

didifsirno  cxpriiBit,  her|3ula  mai-iti** 

tima  hic  exhibita, cui  Corallina  etiam 

fuperius  a no- 
bis memorata 
fubijcit,»  Hos 
fungulos,  qui 
Androfaces  di 
<5tani  a Gr^cis 
herba  faciunt, 
vt  primus  (qcF 
fciam)  Antom 
Mufa  Brafauo 
Ius, (5c  pofl  eu 
Matthiolus  Se 
nenfiSjillorum 
fentendamno 
probo.  Theophraftus  libro  4.cap.8. 
Hiftori^ftirpiu, tradit  in  mari  ad  co- 
lunas  Hcrcalis,(/Icdtaf.M/7e/i£us  likz. 
Theophrafli  codex  hahet^  in  mari  rubro)  cu 
abundauericaqua,fungosiuxtamare 
4iafci,q a Sole  ip  lapidis  fubftatia  ver- 
tantur. J^Lapis  fungifer  admirabilis» 
^ apud  Romanos  magno  in  pcio  eft»  • 

Q.q  4 


T)e figuris  Idptdum^^c. 

Vnum  vidimus  Neapoii^quo  in  rc, 
gno  tradut  inueniri.  Crufta  crafla  eft. 
Ea  terrx  dodrante  operta,  afpcrfa<^ 
tepida  irroratione,  quarto  poli:  die 
Cungos  edit,IuiiusC^farScaliger.Her 
molaus  in  Corollario  69%,  e lapide 
Lyncurio  velLyncis  vulgo  didtojhos 
fungos  nafcifcribitjvnde&nosrepc 
tiuimus  in  Lupi  ceruarij  hiftoria  C, 
Querendum  auteanidera  huiefun- 
gifero  lapidi  fit  is  qui  a pharmacopo- 
lis quibufdam  pro  Lyncurio  vendita 
gleba  quadam  pumicola^&c.vt  plu- 
ribus eodem  in  loco  fcripfimus^  . 

H,  Hyacinthusgemma, nomen  a 
colore  floris  nirniriim  accepit. 

/.  luncoslapideosapiid  marem 
brumprouenirejquosnemovifu  ave 
ris  pofsit  difeernere, retulere  qui  ex 
India  mifsiab  Alexandro  id  mare  na 
uigarunt:  item  plantas  marinas  illic!, 
quo'adinaqua  fintjCdlorem  alg«  mi 
nutae habere: cum  vero  exernptae  ad 
Solem  ponuntur,  mox  fali  fimiles  fie- 


Conraim  Gefierm.  fi| 

ri  ilarraucrutjTheophraftas.  Hiftor. 
ftirpjib.4*cap.8*vbi  etiam  fcribitin 
finu  eiufde  maris  Heroo  cognomina- 
to,Laurum  ejre5&  Oleam  &Thymu;  tauras* 
verum  non  viridia,  fed  lapidis  fpecie,  xhjmil 
parte  e mari  eminente:fimilia  tame  vi 
ridibus,tam  folijs  quam  germinibus, 
colorem  quoq^  floris  in  thymo , tanq 
nondum  perfede  floruerit,  liquido 
deprehendi.  lunci  in  lapidem  verfi 
genera  duo  Vlyfles  Aldrouandus  me 
qicus  excclleritirsimusBononi^  ha- 
bet. Lapidem  in  iunco  amicus  qui- 
dam meus  Monfpelij  inuenit,in  radi- 
cis quodam  veluti  nodo  totum  abdi- 
tum &innatum,  quem  a viro  quoda 
dodo  lapidem  Cyperi  vocari  aiebat.  Cyperi 
& ad  amuletum  aduerfus  epilepfiam, 
fi  rede  memini,magni  fieri. 

L.  Leguminum  fpecielapides  qui 
da  inueniuntur,pifis(de  quibus  mox 
in  P.)aut lentibus  fimiles.-partim  co- 
agmentati ex  pluribus  ceu  granis  aut 
feminibus, partim  etiam  grana  fingu- 

Qq  S 


Ia  &feparata;qu«  fua  foris  tunica  te- 
guntur,vc  intus  etiam  plane  referunt 
lega  mina  vera,  duritie  fummajd^.  ne 
Taiidorutn  quidem  dentium  morfui 
cedente,  Lithofprca  dixeris  Graecp» 
Huiufmodi  granis  audio  agros  quof- 
dam  alicubipienosjvelutifatos,  repe 
jriri.  Figuram  exprimit  Lentis  arena 
Africae,  calculi  in  colle  Cappado- 
ciae, Agricola.  Galenus  lib.^.dc  lim- 
plicibusmcdic.in  Argaeo  Cappado- 
ciae (qui  mons  altifsiraus  cft  Strabo- 
nij&femper  infummo  niucs  habet): 
Japides  quofdam  nafeiferibie , qui 
militer  vc  Spongiarum  lapides>con- 
tra  calculos  renu  vtiles  fint,&infuc^ 
cum  colore  lafteum  foluatur.Plinius 
iib.37.cap.10.  Capniten  ait  in  Cappa-^ 
do  cia&  in  Phrygia  nafei,  ebori  fimi- 
Jem:qui  nimirum  fuccum  etiam  eiuf 
dem  coloris  reddiderit,  ego  hunc  nc 
Capniten  plurimis  fpiris  fumidu  effe 
puto.fcd  Cepiten  fiue  Capite(de  quci 
fupra  dixi^hoc  in  capite)  eundemq 

Cato 


Convciim  Gejnerm,  ttp 

Catoptriten  didu^in  Cappadocia,  d: 
in  Aeolide  quocj  proucnientem, co- 
lore candido,  (3cc.  Hsc  obiter.riam 
Cappadocici  illi  lentium  figura  lapii 
li, a Capite  Cappadocico  mrniru  dif- 
ferunt. Strabo  lib«i7. de  pyramidi- 
bus Aegyptifcribithis  verbis:  Ex  tri- 
tura lapidu(t«:?l  acer  ui  qui- 

dam ante  pyramides  iacent;in  quib^ 
lapilli  & forma  & niagnitudiiie  letis 
inueniunt,  {4>^yyi(ircc  Tt/Tr» 
fifif^fl:KS>Qj^/i;)quibufda  etia  veluti  cor- 
ticis particula,  vt  lentis  femidecorn- 
cat^,fubefl.(yi'«cii^ 

niXLKi'/nsoay  interpres  male 

vprtitjquida  vc  hordei  grana  (qus  fe- 
midecorticata  excurrunt.)  Dicfitreli 
quias  ciborii, quib^  opcr«  vefcebant, 
in  lapide  induratas. (^od  quide  fatis 
verifimile  eft.  nam  & apud  nos  collis 
quidam  eftoblongus,in  campo  fitus, 
qui  tofi  calculis  in  modii  letis  plenus 

lego 'srajf«(s:r.dSic  Strabo.  AI 

drpuadusBononis  tale  epyramidib? 


V 


I 


Stetacri- 


' T>e figuris  Upidiim^^c^ 

lapillum  habet,  6c  Chelidonia  vulgjj 
difto  ab  hirundinibus, perfimilem  ef 
fe  ait.  Atizoen  gemmam  in  India , & 
ih  Perfide  ac  Ida  monte  nafti  tradii; 
Democritus, argenteo  nitore  fulgen| 
tem, magnitudine  trium  digitorum 
adlenticulsB  figuram,  odoris  iucun 
di, Plinius. 

Lilia.  VtEntrochosdiuifus  rot( 
rum  effigiem  reprsBfcntat , ita  Encri-: 
noslilioru.cuni  enim  angulata  par;| 
vna  ab  altera  feparatur,  ytracj  quin.' 
lilia  oftenditonam  alterius  eminenti( 
ingrediunturin  alterius  ftrias.  quxlil 
bet  vero  talis  pars  quinos  habet  ad 
guloSj latera  totidem,  vtrinc^  quinj 
lilia:vndePentacrinos  Grsece  potef 
dici.Conftat  autem  ex  pluribus  intei 
dum  coni  undis.  Agnafeitur  lapi  dii 
bus  in  rubro  nigri  coloris  jipfe  rufus 
Eradis  fingulis  intus  eft  Iapidis  lu^ 
daici  colord^uorjac  fplendor.quan 
obtinet  eandem  vim  medendi^Repe- 
ritur  in  foflTa  moeniorum  vrbis  HiP 

defi 


I 


Conraim  Gefherm,  ii© 

dcsbeimije,  Agricola.  Germanice  in- 
terpretatur 

Linum  asbcftmum, idem  quod  A- 
tniantus  Agricolie.  In  Acheloo  flu- 
uio  nafeitur  lapis  liuens  Linurgus(A« 
diftus  ab  euentu. linteolo  em 
fi  imponas  <A’  ^ 

hct^^cuJa  jc^Ec  (XfyiQyyiv%Tui-i  Plutarchus 
de  fluuijs.Videttir  autem  locus  depra 
Uatus.  Forte  homines  fuperfliElofe 
creduli, kpidem  in  linteolo  ligabant^ 
cuius  colorem  non 

yioy  ^el  c^’^voy^id  efljCahdidum  fi  ac 
ciperetlapiSjliuore  depofito,bene  o- 
minabantur  dc  fperabant  de  fuis  a- 
moribus* 

Lithorpermon  herba , a femine  la- 
pideo nomen  tulit*  durum  enim  id, 
& fragile  candidumt^iliiargaritis  ma 
gnitudine, figura  dc  colore  fimile  ha 
bcLSuntqUi  eandem  herbam  Leon- 
tion,&  Leoninum  lapidem  nominet^ 
hodie  vulgo  milium  Solis : & eius  fe- 
men forte  Lapidig  Solig  nomine  intel 


De Jr^um  lapidum 

ligiturapud  Haliabatbe  PradicsliBl^ 
IO. in  Antidoto  de  Caphura.  Herba 
i nonnullis  Lachryma  lobi  vocata, 
folijs  arundinaceis , fimilia  Lithofped 
iriofemina  profert, ni(i  quod  mulco 
maiora  & natura  pertufa  fuiiT : quare 
filo  ea  rraijciunc  plebei), & pro  giobu 
lis  precarijs  alicubi  vtuntur.  Alia 
eflLeontice,  qu^  alio  nomine  Caca- 
lia  vocaturjcuifemen  margaritis  mi- 
nutis fimiIe,interfolia  grandia  depe-i 
det, apud  Plinium  & Diofcoridem. 

M,  Maluam  Grxci  malachen:,  ali 
quando  molochen  vocant,  vnde  ge-j 
mx  nomen.  Non  traflucet  Molo-i 
chices  fpifsius  virens, a colore  malusfi 
notiiine  accepto, reddendis  laudata 
figni§‘,  dc  infantium  cuftodia  quada, 
iniiato  contra  pericula  ipforum  me-; 
dicamine, Plinius,  Agricola 
C^if  interpretatur  , nomine  etiam  a-s 
pud  Germanos feruato.  Vide  fupr^i 
Capite  5. 

Genchriten  milij  granis  velutl  Ipat 

fis 


Conrddm  Gepterm,  tti 

fis  ifiGgncm Plinius  nominat.  Fuerit 
aiite  idem  forte  Ammonites  vel  Am- 
rdites  minor, ouis  pifeium  Cmilis,dc> 
Ec  idem  forte, aut  fimilis , Meconi- 
tes.  Vide  iconem  mokin  P.litera. 

DeLithofpcrmo,quodhod[icMi- 
lium  Solis  vocitantjpaulo  ante  dixL 
N.  Narcifsit^  lapidis  meminit 
Dionyfius  Afer ; quo  tcftc  in  Colchi- 
de funt  petrx , (ti  (puou(n[j 
Kicy^iriiu,  Eudathius  'Narciffo  plantae 
(flori)  colore  fimilcm  & pellucidum 
intei^precatur^vc  forte  pro 

?ivcpi')yLcc  accipere  oporteat. 

fcifrites  in  carididd  collucet  ede- 
TX  folijs^qusB  totam  tenent ; Narcift 
fites  Venis  etiam  edec«  diflinguitur, 
Plinius  libro  trigefimoreptimo , ca- 
pite vndecimo.  reliquit  autem  du- 
bitandi locum,  ne  Narcifsiten  cum 
Ciisite forte  confuderiq  eder^j  a qua 
Cifsites  denominatur,  flmilem  vtraa 
que  faciens,  nulia  NarcifsiinNarcifr 
fitsmeatidne. 


X 


T>€  -pluris  lapidum^ 


P,  Papauera  exprimit Meconites, i 
Plinius.  Vide  paulo  ante  inMeconi- 
te,qui  milij  grana  repr^fencat.  Eft  aii 
temmilij  <Sc  papauerisieminibus'eaHi 
demfere  tum  magnitudo  tumfiguraJ 
Smaragdi  Medici  rerum  imagines 
compiectuntur,vt  verbi  gratia  papa- 
ucrura,  aut  auium  pinnarumc^,  &Ci 
Plinius,  Mecon  Graecis  papauer  di- 
citur, vt  eodem  nomine  aren^qu^e-j 
dam  fpecies  Polluci,  fujDtilioris  ni- 


mirum; 


Phycites  cxaig(^limilitudineappc)| 
latur.Pliniiis. 

Piforum  & lentium  fimilitudineni| 
lapides  aliquoshaberefuperius  mL| 
litera.didum  eftt  Iconem  eim  fofui  fui 
prd  'paulo  po(i  principium  Capiw  quarti,  \ 
Vide  fuperius  in  Coriandro.  PiE 
lapidea  multa  mueniri  audio  iri  agre 
prope  oppidum  BernenliumHelUe^ 
tiorum  ad  Arulam, aponte  peridflm 
men  denominatum.  Pifolithum  ad 
me  mifit  Io, Placotomus  medicus  ex: 


1 


i 


Conrdim  Gefherm. ' lit 

tuie  doftus^hoc  tempore  Dantifd: 
Mi£Co(inquit)lapidcmcx  multis  gra 
nis quali  Compadum:qui  copiosein 
oppido  Alfleben  inuenitur>&  ex  md 
tibus  clioditur.ad  muros  extruedos 
Eius  fpecies  vna  friabilis  cft, altera  no 

vocant. 

PorrbquodGr«cisprafonefl:>co- 
lor  Pralium  gemmam  nominauin 
Viridantium  gemmarum,  inquit  Pli- 
nius,plura  fune  genera^  vilioris  cli  tur 
bsPralius.*cuius  alterum  genus  fan^ 
guincis  punflis  obhorret.tertium  vir 
gulis  tribus  diiftindumellicandidu^’ 
.Pr(gfertur  his  ChryfoprafiuSjporri  fud 
cum  6c  ipfa  referens:  fed  h^cpaululfi 
declinat  a Topazio  in  aurum.  Or^ 
pheus  petram  vocat, 

T«?  ovofid^oiH  Tt 

& contra  afpidis  venenum  prodicat. 

De  Chryfoprafo  lege  fupra  in  Auri 
mentione  Capite  5.  Recentifsimiau 
thores  Topazij  duo  genera  faeiunt, 


Ve pgurls  lapidum 

* Prafoidem  at(^  Chryfoptcron^.fim^*- 
lem  chryfoprafo.  eius  enim  tota  fi- 
militudo  ad  fuccum porri  dirigitur, 
Plinius. 

T.  Thyrfites  Coralio  fimiliSjin  po 
lufomnuminduccre  fertur, Camillus 
Leonardus. 

V,  Violam  Grsci  ion  vocat.  Ion 
(gcmma)apudIndos  violacea  eft>fcd 
rar6  faturo  colore  lucet, Plinius.  Imi 
t^tur  lafpis  & violas,  Erafmus  Stella:' 
de  colore  nimiru  ianthino, id  eft,  vio- 
laceo fentiens.  Ego  lapidem  a Gc- 
orgioFabricio  iam  oIim,qui  violas  c- 
tiam  odore prsfeferret,accepi.  Av 
Geodes  Mlfenus  <&  Berriingeri  lapis,' 
inquit  Agricola,  non  ipfi  olent  vio- 
lam,vt  nec  Aldenbergij  faxi  fragraeci 
Mufeus.  ta;fcdmufcusqui  eis  adhasrefcit.  ' | 
Violaceis  fluoribus  pido-  ' i 

res  pingunt,  Agri-  J 

cola^ 

vti 


c 


Conmim  GeJherUS,  Sf 

Di  T RVT  iCl  BV  S IN  L J£-  - 

pides  'verjis^  ^ IVuticuniieorumye  partium 
aliqua  cum  Fojiilibm pmilitudine. 

Caput  VIIL 

FRutcxin  lapidem  vcrfuaTiburtbin  geuerev 
apudVIyllcm  Aldrouan^um  Bo 
nonise*  Virg^  > frondes  j aliaquc , in 
quofdam  fonces  immerfalapidefcuti 
vc Capite  i.retulimus.  Argentum  & 
alia  quadam  metalla  Iponte  natura 
in  fodinis  aliquando  ceu  fruticis  auc 
capillorum  fpecicnafcuncur.  Silices 
quidam reperiuntur  ramofiin  modu 
Coralli)  jEncelius.  Vide  moxfcquen- 
ti  Capite  dc  Stelechitis. 

H.  Giftitcs  ab  hedera  denominat.  Smgilk^ 
Vide  procedenti  CapitCi  in  Narcifsi- 
te : cum  eo  enim  confundere  Plinius 
videturiibro  35.cap.11.  Videntur  au- 
tem lapides  duo  diuerfi:  & alius  forti 
ab  cis  Cifsitcs  ille  fuerit,  quem  eiuft 
de  libri  capite  decimp  circa  Coptoa 
nafei  tradit,  candidanij&vidcri  msu$ 

Rr  2 


Ve figum  Iapidum,  ^c. 

habere  partum^ qui  fenciatur  ctia  ftrd 
picu.cx  quibus  verbis  ad  Aetitas  huc 
referendum  cfle  apparcc,&  forte  non 
aciflb,idcft,hcdera,fed  aliunde  deri 
uari.Ki<?jSf/  quidem  verbum  procon 
cipercjinfacris  Carminibus  aSeptua- 
ginta  tranflatis  legitur ; "ty  i- 

Kv&y  veroiii  ca~ 
dem  fignificatione  poeticum  videt. 

Hedera  folium  in  lapidis  naturam 
verfumi  AldrouadusBononi?  feruat. 

Lapis  piperis  cftjqui  reperitur 
inter  grana  piperis, colore  dc  magni- 
tudine non  difsimiliSiAndrcas  Bel^ 
lunenfis. 

Rho  dites  a rofa?  liniilitudine 
(in  colore  nirairu;nam  & Melites  Ma 
li  coloris  fcquitur)  didus  raemora;- 
turPlinio^  Ceterum  vtAftritesmul 
tis  depingitur  ftellulis  a natura, 
pm  Germanice  di£lus:fic  fpecicra a- 
liam  reperiri  audio  > multis  inCgnem 
rofis. 

S.  Polia  (P«Aio:)canicicm  quanda 

Sparti 


Conyadus  Gefterm, 


u4 


5parti  indicat:candcm  duriorem^»  ni- 
gra Spartopolips,  Plinius.  Agricola 
nos  lapides  nihil  ab  Amianto  differre 
putat,  Sunt  fane  fifsiles  quidam  lapi- 
des,quos  Amenti  nomine  pharmaco 
poIsvocitant;qui  fifsili  reftacj  & 
denfaexiliuni  fibrarum  fpeci e,  & co- 
lore cauo  jfplendidocj  capillos  fenu 
pr«  fc  feruntt 

T>'E  O Rl  BV  S r o/f- 

rumq‘y  punlbm^0*  rerum  foj^ilium  curn 
eis  affinitate.  €ap.  IK» 

Emorum  iimilitudinem  expri- 


mit AchateSj  (Plinio  etiam  te- 


fte)dc  Marmor  viri  de,  Agricola.  Den 
drites  lapis  ab^ arbore  fuum  nom?  cfl: 
mutuatusfinterpretantur  autem  Go- 
rallium.  Vide  Capite  mox  fequenti. 

Dendrachates  vclutarbufculainfi 
ghiSjPlinius lib.37. cap.io.  Vbi  Viftu 
Ia  exonerat  ad  Isuam  in  littore  Puei- 
ci  finus,5cc.rcperiuntur  concreti  bi- 


Rr  3 


Quercus. 

Buxi. 


'Deflgwh  Ufidum^^€> 
tuminis  glebsc  fatis  durae,  diucrfbrfi 
colorum, qu2  accenfiardenCjfcdno 
fuaui  odore.  His  adnafeuntur  arbu- 
fculx  paiiid2,&  q pifces  olent ; Quer 
cusfciliccc atque  Buxi.*alc^  tres^aut 
ilimmum  quatuor  palmos.  Carent  ve 
rb  radi  cibus, & ficut  Patellae, 
vocant  Graeci,ad  glebas adhseret.  Ta 
les  cfle  videtur  lapides, quibus  in  ma- 
ri,vtTheophrafl:usfcriDit,adnafcun 
tur  Quercus , <Sc  Abietes,  tametfi  ille 
eafdcm  oflreorum  tertis  dicit  adna- 
fci,Agricolalibr.4.de  nat.  fofsiiium. 
Germanice  autem  interpretatur,  fld- 
|tc2??ccrl>dam(c/id  ert,arbufculas  par- 
uas  mannas.  Et  eiufdem  operis  li- 
bro 7.Cum  natura  (inquit)  lapides  ar 
boifluh  fimiles  procreer,  diligentervi 
denduraert  an  corticem  & medulla 
alia(^habeant.quajfi  abfunt,nonrti- 
pites  in  lapides  conuerfi  funt , fed  na- 
?:ura  fecit  lapides  ftipitum  iimillimos, 
quales  funt  trabes  irte  Hildesheimii^, 
4cc.paulo  ante  autem  dixerat  intra- 

&M 


Conrddm  Gefierm» 

fcu  Elbogano  inultas  cflc  pctmagnas 
Abietes  in  lapide»  vna  cum  cortici- 
bus verfas,  6ccr  Lege  plura  ibidem. 

Gemmam  Sardam, in  qua  natura 
arborem  & Lunas  cclipfim  cxprefsic, 
exhibui fupra  Capite  fextp  inter  Or- 
namenta. loanncsKcntmanus  raifit 
ad  me  portiunculam  arboris  efroffi 
in  Valle  loachimica:  quam  feribit  in- 
tegram cum  ramis  dcfolijs  inuentam 
effejconucrfam  iniapidem  j in  fodi- 
na:» loco  ad  racnfuras  quas  vocant 
(quarum  vnaqu^c^  altitudi- 
nem hominis  equo  iniidcntis  conti- 
nct)feptuaginta:nec  arbor  folumjfed 
etiam  terra  circunquaejad  vna  ciuC- 
dem  altitudinis  raenfuram , in  lapide 
induruerat.  Ab  eodem  accepi,  li- 
gna,carbones, folia5Cortices,ofla,co- 
. chaS:»  qu2  obducuntur  maceria  iapi- 
dofa^e  fonte  Franefordiano  ad  Ode- 
ratii.  Delignis  in  lapide  mutatis^plu 
ra  deinceps  aderent  in  Abieps,  Alni, 
Quercus, dc  Vlmi  montana  metione» 

Rr  4 


Defigurh  lapidum 

De  Silicibus  ramoGs  5 fcripfi  fupr| 
Gapitc  primo.  S telechi  tes  ftipitis  fpe- 
ciemoftendit,  cuius  rami  funt  muti^ 
latixolorc  cinereus  rcpcritur  inChar 
tis  ad  Spangebergum  arcem,  Agrico- 
la .Iconem  dabimus  infra  Cap.ii.cum 
Oflco collis.  Stclcchitseetiam(afimi 
litudinc  ad  truncos  arborum,  quos 
Grsci  vocant,)  dici  poflunt  la 
pides, quorum  mentionem  faciam  in 
fraCap.ir.qui  etiam  ramorum  rudi- 
menta habent. 


'FiguYa fubjequens  ad  numerum  'i.portim 
culam  arboris  in  lapidem  Derpt^  de  qua  pau- 
lo ante fcripfi , reprsfintat.  Numerus  'vero 
‘xdapidem  ofii  Mali  perfici fimilem. 


Lignutn 


Convddm  Gejherm,  tz^ 

Lignum  fubterraneura^  quod  ali  ^ 
qui  e ligno  in  lapidem  verfum  arbi- 
trantur, in  Gallia  vulgo  lapidem  ful- 
minis appellant:  vt  fcripfi  fupra  Gap* 
3.  Eflvbiadcb  induretur  lignum,  vc 
yel  Cotes  ex  eo  fiant>aut  fieri  pofsint. 

Samothraciainfulaeiufdem  nomi 
nis  gemmam  dat  nigram,ac  fine  pon- 
dere^ ligno  fimilem, Plinius. Forte  au- 
tem Gagates  hsec  fuerit,  Lignum  in 
Bolum  Armenia  conuerfum  , Aldro- 
pandus Bononia  habet.  Orbis  (cccr«- 
f«)di<9:us  inligniS:,iniquior,  traftatu- 
que  difficilior  quam  nodus  artifici 
obftat-fimilitcr  autem  vt  in  lapidibus 
qui  ftimulus  vocatur,  nafei 

‘ vidctunTheophraftus  hiftor.libro  s* 
cap.3.  Inueniuntur  etiam  lapides  & 
alia  interdum  plantis, (arborum  pr^- 
cipuHignis,)inclufa;LcgeTheophra 
ftum  loco  iam  citato , & Scaligerum 
Exercitationis  I37.parte  i.  Lapis  qui 
truco  arboris  pro  cunei  more  impin- 
gi folec, foetus  retinet,  Aedus. 

Rr  5 


T>efigum  lapidum^f^l 

Abies  Grascis  fcAsT»  cft>vnd@ 
EUtitaj  lapidi  nomen.  Heematitcn 
quard  generis  Elati  te  vocari  Sotacus 
mdit  apud  Pliniumjorteaute  Abie- 
tis lignum  aliquo  modo  refert  pc&i* 
jjum  afpeftUj  alicerve. 

Alni  lignum  in  lapidum  conucr^ 
fum>Ckthrites  a quiDufdahodie  vo- 
catur^nam  clcthram  Grsed  Alnum  di 
eunt.  Tale  ad  me  mific  Ge.Fabricius 
cum  innato  pyrite.  Fontanus  in  Me 
tcoris  cap.44*dcamaris  fontibus: 

yideas  Updefieye  Sarni 

C&fiileo  fuh  fonte  abiumjfilicisqj  maniplos: 
Et  pale&  intortos  lento  cum  uimme  culmos, 
Amygdaloides  dici  poceft  lapis  a- 
mygdali  ofsi  periimilis,qualein  Ve- 
rona miffiim  accepi,  inuenitur  etiam 
eidem  frudui  idem  faccharo  incru- 
flato  fimilis. 

Bekoino  lachry ms  CmiliSjBo 
noni^  apud  Aldrouardum. 

■C,  Gerafum  reprsfentat  Crocal- 
lis^Plinius 3740, Eidem  globulus  e Co 
' ' ' ' ral- 


CoHYdim  Gejnerm,  127 

rallio  tornatus  fimiliscft.  Kfinst^y  6c 
i^oYjtAlat  Grammatici  interpretantur 
calculum, lapidem  albicantem^  are- 
namlitoralcm.  Sunt  autem  ij  calculi 
ferme  rotundi,  ccrafi  quadam  fpccic 
fi  color  adefler, 

E,  Ebenus  arboris  peregrina  no- 
men,Grscis  dc Latinis  vfitatum, He- 
braica originis  cft,  a nomine  eben, 
q^odlapidem  fignificat.lapidem  au- 
tem ebeni  lignum  fuo  pondere  refert. 

Sed  aliud  eft  Ebenum  fofsile, quod 
Agricola  Germanice  ^rDfldcf  fdn  in- 
terpretatur^ (quali  dicas  flipicem  vel 
truncum  paruum  fubrerraneum,)  &: 
inter  res  fofsiles  Icues  cum  Gagate, 
Pumice  & Tofis  numerat.  Et  fub  fi- 
nem libri  feptimi  de  nac.fofsiliu ; Hil- 
desheimifinqpit,  intra  terram  aiumi- 
nofam,ad(iuxta)lignuin  lapidemu- 
tatum,& in  eius  coraifluris,  reperitur 
Ebenu  fofsile:  qu  od  etia  Iparfum  in  a- 
Joru  lapidu  cauernisj tanqua  in  aluo, 
latere  Theophraflias  non  ignorauic-» 


T)e figuris  lapidum, 

Stirps  cft  nigra, folijs  & frudu  carcs^ 
cornu  politi  modo  fplendida>folida; 
fedleuis  omninocj  afpeftu  fimilisGa 
gatJB lapidi, fcd  natura  admodum  di- 
ticrfa,vtquodigncmn6  fentiat*  Hoc 
Ebenum  rarnofum  Venetijs  olim  qui 
dam  mihipro  Corallio  dedit«Dc  hoc 
Paufanias  accepit  a Cyprio  medico, 
radicem  efle  terr^  c6ditam,<Scc.  J’Ab 
$x£ebenu  dificrt  Exhebenus, quam  (gem- 
mam)Zoroaftrcs  fpeciofam  & candi 
dam  tradit,  ea^  aurificesaurum  po- 
liunt,authore  Plinio»Eundcm  lapide 
Agricola  Samiuni  vocat : vel  e Samio 
candido(nam  & alterius  coloris  inuc 
nitur)  hac  gemmam  fieri  tradit.  Vide 
fupraCap.a.in  ijsquat  de  Afterc  Sa- 
mio fcripCmus/ 

jF.  Fagum  arbore  recenti  ores  vo- 
cant, Oxyam  Graecorum,  Germani 
^ftc^.*&atriquctra huius  arboris  fru 
ftuum  figura  ®flcftU,fimilcs  cis  mal^ 
fulas  auri, quas  in  montibus  Bohemi^ 
inucniuntur.  ^Sy  cites  lapis  a fici  co 

lore 


ConradusGeJnerm.  itB 

lorenominaturPlinioiib.57.cap.ir. 

G.  Glandem  Gr^ci  balanon  vo- 
cat,vndcBalanita:  lapidi  nome.  Ba- 
lani IX  genera  duo  habetj  fubuirides, 
& Corinthi)  seris  fimilitudine.  Illa  k 
Copto, h^c  exTroglodytica  regione 
vcniuntjmedias  fccantcflammca  vc- 
na,Plinius.  Vide  inferius  in  Phoeni- 
citc.Phoenix  em  palma  eft  i cuius  fria- 
dumetiam  balanum  vocant  GrsecL 
Glandem  lapideam  in  porco  in- 
uentam,  plim  me  vidiffe  memini : Sc 
rurfus  alias  non  dirsimilem  lapidem, 
quem  e Suis  madati  vefica  exemptu 
aiebant* 

P.  Phoenix  Grsecis  Palriia  eftj  cu-* 
ius  frudum  etiam  balani , id  cft, glan- 
dis nomine  appellari  dixi.  Phoenici 
tes  ex  balamumilitudine  appellatur, 
Plinius^  Lapides  quidam  e marmori 
bus,autfaxis  fiunt,  quod  genus  funr 
lapidesludaici>  Trochit^,  Dadylil- 
confimiles.Lapis  autem  ludai- 
cus  aDiofeoride  didus,Syriac«  ab 


I 


"De figuris  hpidumy^C» 

Aedo  vocacur:&ab  ali;s  Phocaicitesi 
vel  ab  oliusB  nuclei  fimilicudinc  Pyrc 
nc;vcl  Tecolichug,a  vi  lapidem  ( rend 
auE  veli ese)  liqucfacicndu Nonnullis 
Eurrhoeus,  quod , quia  comminuit 
calculos  dcmouecvnnam,faciIcflue 
re  videatur  j dcc.  Hsc  fere  Agricola 
libro  quinto  de  natura fofiilium.Nos 
hic  quatuor  eius  difFerenciarum  figtt 
raspofuimus. 


i.  Minimus  & rotundior,  oui  fc^ 
re  figura : foemina,  vt  conijcio,exifti- 
raatus  a vctcribus.frequenter  <5c  coni 
munior  pharmacopolis.Reliqui  tres,' 
oblongi>rariorcsamafculi,  & esetera. 

ter- 


Conradus  GepteM» 

tSftium  ftriatum  cognominare  licct^ 
In  co  quidem  & fteundo  principium 
quodaam , i quo  lapis  enafei  vide- 
tur^anf^autvmbilici  inftar  apparetj^ 
vtin  Actitis  nonnullis. 

Sunc  quiCyflcolithon  Tocent,  id 
eftjVeficselapidenpuquod  calculos 
ius  comminuere  crcdcrctur.-Galenue 
idnegatrin  folis  renum  calculs  cem- 
minuendis  efficacem  faciens.  T cco- 
lirfios  quidem  eriam  Spongiarum  la- 
pides a fimili  effcftu,  a quib  ufdam  vo 
cari  Plinius  tradit  .’  vbi  aliqui  Cyftco- 
lithoslcguqquod  minus  probo.  Eu 
reos  nucleo  oliuas  fimilis  eft , ftriata 
concharum  modo>  non  adeo  candi-^ 
da, Plinius.  Galeno  ludaicus  Iapis  ell 

(id  eft>  fcitS  con- 
cinnata; figura;,  quod  vocabulum  ad 
Eurcos  videtur  accedere;)  & lineasf 
habet  vcluti torno  fa(Sag;quod  ter- 
tio ex  quatuor  illis,  quo?  dclineaui- 
uimus^conuenirevidetur.^ 

Pyrene  ab  oliu^  nucleo  diftaefty 


t)e figuris  Upidumj^c, 

tiuic  aliquando  inefle  pifcium  fpin^ 
videtur, Plinius.  Ecalibi.-Tecolithos 
oles  nucleo  fimilis  videtur:  neque eft 
gemm<^  honos, fed  lingentium  calcu- 
los frangit  pcllitcj. 

Z.  Laurum  Grascia  daphnen  nurt 
cupat.  Daphniam  (lapidem)  zoroa- 
ftres  morbis  comitialib^dcmonflrat, 
Plinius.  Ad  Lutetias  Pariliorum  fa- 
xum  nuper  diuifum*coron3B  laureas 
Ipeciem  reddidit>Agricola. 

M.  Mali  Cydoni)  fere 'odore  lapis 
quidam  albus  & friabilis  eft,  is  Cydo 
nites  dici  poteft,exOfteocollis,qui 
ofsium  hominis  fimilitudine  nafeun 
tur,cadem(^fra(fta  ferruminant.  In- 
dicam(gemma,qua:  politur)mali  co- 
lore aut  olei  viridis,  oesimprobant* 
Plinius  .*  qui  & Meliten  a mali  colore 
diftum  commemorat*  folent  autem 
Grxei  malum  cum  (impliciter  nomi- 
nant, Cydonium  inteliigere*  ^ Me- 
Mcfpileus.  fpilcus  lapis, inquitCardanus/cu  Pen 
texoche^j  apud  me  eft, colore  fufeo, 

durus. 


Conradm  Ge/ricrm^  i|o 

duruSjmagnitudincmcfpilijquod  in 
lapide  tranfifle  dicas.  Vbi  ftri^e  c ver- 
tice defcendunc, lapis  buxeo  eft  cold 
rcjqubd  partes  ills-attritx  fine.  Vires  ' 
autem  ei  ineffe  exiftimatno  leues/ed 
nobis  ignotas.  Ego  fi  ex  charafteribr 
naturae  vires  fimt  sftimand^>  vt  qui- 
dam putant,  Mefpileu  lapidem  plus 
ad  Mcfpilos  arbores  forte  tutandas  q 
ad  homines  virium  habere  coniece- 
rim.  j^Myrrhites  myrrhse  colore  ha-  Myrthites. 
bct/aciemcj  minima  gemmie,  vngue 
ti  odore:attrita, etiam  nardi,  Plinius; 

Eidem  Aromaticis  in  Arabia  nafeiti 
& in  Aegypto  circa  Pifas , vbicj  lapi- 
dofa,dc  myrrh^  coloris  & odoris, ob 
hoc  reginis  frequentata.  Antacha» 
tes etiam  cum  vritur,rayrrhamei  re-  . 
dolet.  Antipathes  la<Si  immifla  fi  in 
co  coquatur,  facit  idmyrrhs  fimile. 

Idem.  j"Myrfinitcs  melleum  colore 
habet, myrti  odorem, Plinius. 

N,  Nucis  iuglandis  magnitudine, 
fpccie  vitrbnafciturgeramaBelus  di- 

Ss 


T>e figuris  lapldum^^c* 

fia  in  Arbelis, Plinius, 

o.  Oka  ex  faluo,  nigro,  viridi  ae 
candido  colore  lapis , Camillas  Leo^ 
nardus  line  authorc,  J^OIiua;  nucleo 
£miiem  Pyrenen  & Eurcon,6cTcco- 
lithon/upra  in  ludaico  diximus, lite-^ 
ra  G.  ^Indicam  Cgcmmam)  Mali  co 
lore  aut  olei  viridis,  omnes  impro- 
bantsPiinius, 

Oiiryae  arboris  (quam  nos  Carpi- 
nu  Latine  vocamus,  Germanice 
gcn&'^)iignum  in  durifsimam  fiiicc- 
amoj cotem  mutatum  iuxtaFranco- 
furtum  ad  Moenum  fl.&  inVvirten- 
bsrgenfiSueuia,  a fc  vifumVai. Cor- 
dus prodidit. 

P.  PalmatilapidescircaMundam 
in  Hilpania,  vbi  C^far  didator  Pom- 
peium vicit,repsriu tur , idcj  quoties 
fregcriSjPlinius,  Videntur  quidem  ta 
leg ciIeilIi,qua]esTrochit2e  dcAftc- 
ri«'e  a nobis  exhibiti>hoc  cft,plurcs  in- 
Uicem  connexi, lirailes  mcerfe  om- 
xies:PaImativer6  vnde  dicantur,  non 

faci- 


ConradusG^fierm,  iii 

facile  dixerim. Dc  Ccruis  palmatis  m 
Hiftoria  animalium  diximus*  j[Pfice 
nidtes lapis  diftus  eft  a fimilitudins 
balani , id  cft , frudus  palm^  arboriSp 
quam  phoenice  Gr^ci  vocant.  J^Cir  ^ 
cos  piris  fimilis  cftjPliniusi 
0^  DrynGr^ci  nominant  Quer- 
cutBjVndeDryitie  lapidinorae,Dryi-- 
tes  trucis  arborum  fimilis  ef( , & ligni 
tnodoardet  jPiinius.  Etfi  aute  liguu 
querniim  fub  terra, vc  & alia  mulca, te 
poris  longinquitate  auralia  vi,  lapide 
feere  potcil:,& Dryites  appellarhvide 
tur  tamen  alius  eflePiinij  Dryites, 
ex  ligno  mutatus  5 fed  a natura  fiefa- 
6uSi  Exeo  quidem  quod  ligni  mo- 
do ardet, bituminis  nonnihil  ei  mifce 
ri  vel  totum  efie  bicuminofum  ^Ga- 
gatse  cognatum  Goniecerim.  Pyritcii 
cquernolignolo.lventmanos  habet: 
quiDryiten  etiam  ad  me  mific,udo- 
his  Ipdcieinigrum/riabileca , guftu  a- 
tramcntofum:fymOj  fi  vras,  fulfureoa 
Quernum  lignum  aquis  merfumg 

S S 2 ■ 


' De f guris Li fidum 

nigrcfcii:  durefcirq^adeb  vcpfo  Ebd- 
rio  quidam  venditent, 

r.  ThurisLibanochrus  fimilitu- 
dlnem  (colorem)  oilendit,  fed  fuccu 
meliis^Piinius. 

K Dionyfias  nigra  ac  dura , mi- 
xtis rubentibus  macuhsrcx  aqu^  trita 
faporem  vini  facit, dc  ebrietati  relifle 
reputatuTjPiinius. 

D£  COr\aLLIO^ 

Caput  iXi 

COrallium  maris  planta  exfucco 
la  pid  cfce  te>  0 c u c & Anti  p a th  eSi 
Hic  enim  durefeit  cum  ex  profundo 
maris  extradia  planta  a circunfufo  aS 
re.veiuti  candes  ferrum  in  aquam  im- 
mcrfumjtemperatur&folidefcit^A- 
gricola.  Idem  fub  fine  libri  4. de  nat. 
fofsiliiim.-TheophrafiusOnquic)  Cu- 
ralii um  voca  t;alij  Lichodendron  par 
Ltthoden-  tim  ex  eo  quod  in  lapidem  conuerta- 
dron.  tur,partim  quod  arbufeuia  fic.qua- 

^ Deadrite  vocatum, [i  pZ/Wo 

Den- 


Conr^dm  Gejrierm. 

Dendritis fcemininogemreP^  nani>Vt  res  i- 
pfa  dcmoftratjfrutcxcfl:  fub  aqua  ma 
rina,viridiS}baccas  habes  fimiles  cor- 
nis nanuis  fpecie  6an3gnitudine,ctc. 

Reliqua  breuitatis  cau(a  omittG.Gor 
gonia  riihilaiiud  cft  q Corailium.no  Gorgoaia 


f 


1 


'Bcjiguru  lapidum 
minis  caufa^quod  in  duritia 


mutaturjPlioius.  Iconem  eiui^quale 
habuiXuperius  adieci;  non  quod  om 
nes  eandem  omnino-forma  pr^  fefe- 
rant.eaenira  m diuerfis  variat.  Radi- 
are caret, fedvt alis  piersque  marios 
plantsfaxis  patellarum  inftaradhs- 
rec.  Rubrum,  album  & nigrum  inue' 
nirur.-in  lingulis  autem  eoioribus rur 
fus  multsruntdiflerentis.  EO:  quod 
albicat  forisrintus  rubet.  Sexu  etiam 
'diflinguutur.  Rubri  mas  rubentior, 
foemina  dilutior  eft.  Ad  hominis  jp- 
jcent^tem  aliquadp  accedere  audio. 


I.  Gypfum 
qcF  corailoi^ 
des  cognonii 
nari  potefl* 
efl  enim  Co^ 
rallioaibop- 
Crnile,  ramb- 
fa  feu  frutica- 
te fpeci  e. 


3t  Corallii 


Conradm  Gefjierm.  i?l 

ck5,qu2e  maior  vcl  vcrrucofa  nomi- 
nari potcft,  quam  Pecrus  Coldcber- 
gus  pharmacopola  Aotucrpia  ad  me 
picl:um  niirit,<Sc  in  epiftola  defcrip/it: 
Corallium  talc(inqoit)habeo>ea  qua 
vides  magnicudinej  {jjmtuorfirepahn^ 
rum  minorum^stji panes  du^  Juprem^  muti 
lcit& funt:Utitudo  in  trunco  picto , qu&mmi-^ 
tum  circumfosenti  & dimidium  fere  impleti, 
palmum fere^ifbi  latijiima  ejhcolore  rofeo  pr& 
pe^  hoc  €S%  in  a&o  modice  rubente/]  Cok>r 
intusjVtin  fracturis  apparet,  cinere- 
us.Durities  dtppnduSjCoralli)  rubri* 
Parte  infima  rupi  adh^fit.  Superficies 
tota  lineis  inzqualibus  fcatet>  quas  ia 
huius  pidlurae  ramo  infimo  tantum, 
qui  l^uo  fpe<51:aniis  lateri  opponitur, 
aliqua  exparte  exprimuncun  Vndicj 
etiam  frequentes  habet  verrucas  :^x 
quibus  nos  pauculas  exprcfsimus  .‘in 
ijsftigmataqus  vides^pori  funt  aper 
ti.H^  verrue^  veficulas , cum  in  mari 
funt  habentjquas  Congri  fugunt.  In 
jBsri  Hifpaniqo  pife^tprum  retibus 

S s 4 


^pefigurk  Upidum^^c» 


adh^efit  dum  pifcarentur  Congros 
Audio  & maiores  multo  huius  gene- 
ris piatas  reperiri.HiSc  Coidebcrgus^ 
3.  Preudocorallium  album, vide- 
turhoc,autfungofum nominari  pof- 
fe.  Sunt  autem  ceu  cylindri  quidam 
breues,insquales,tubcrofi,  & vcluti 
leuiter  articulati,  fragiles , penna;  an- 
ferin^fere  crafsitie.  Confiant,  autem 
ambiente  crufia  albida, & parte  inte- 
riore tota  fungofa  ac  friabili , plenara 
diolis  exilibus  & crebris,  qui  a corn- 
muni  centro  incipiunt,  & in  cruftam 
definunt,  Subfiantia  afperiufcula,& 
denufricijs  aptavidetur.de  qua  dixe- 
ris quod  deHa 
lofachne  & AI 
cyonio  Arifio- 
teles  .•  ferro  li- 


cet acuto  fcca- 

4 

tinon  cito  ce- 
dere:,citb  aute, 
fi  quis  fimul  di 
gitis  terat, cpfriari.  Sapor  manifeftus 

ei  nui- 


Conradm  Gejhems,  . ■154 

ci  nullus.  Piftum  fuperius  pofitum» 
Corallium  album  verum  eft,(autcilc 
putat  apud  pharmacopolas  pafiim,) 
quod arubro vero  llibflantia no  dif- 
fert,fed  colore  tantum:etfi  quida  Co- 
rallium album  non  reperiri  putant, 
aut  fi  reperiatur,  inutile  efle.  Polo  in  Ppl^ 
Hifpania vulgo  vocari  audio,  id  qcF 
pafsim  apudpharn^acopolas  pro  Co 
rallio  albo  receptum  cft.inueniri  au- 
tem in  Catalania  Hifpania  a pifcanti- 
bus  Corallium  rubrum,&  in  litus  ab- 
iedumjaprstercuntibus  legi  pro  Co 
rallio  albodibram  eius  drachmis  ar-  . . 
genteis  feptcm  vel  odo  haberi  pofle, 
cu  Coralli)  albi  veri  vel*vna  vnciaeq 
pcio  emeda  fit.Polo  didu  carere  cor- 
tice, d:  crefcere  in  fundo  maris; vera 
Corallia  in  faxis  deorfum  tendentia 
nafci.Polo  autem  per  fundum  dilata- 
ri,in  ijfdem  quidem  locis  vbiCorallia 
crefcunr.Hscanitafe  habeant, confi 
derandum.  Cdrallium  quidem  albu 
pharmacopbliorum,  exiguus  quida 

Ss  5 • 


eiies, 


T)e  jj^urls  Idptdum^ 

trunculus  cHe  videtur 3 c§u  Stel#clii« 
tesmannus^raeatibus  per  totum  ca- 
uis, (cum  veru  fortafsis  folidura  fit,) 
folidifsimum  , cum  ra- 

mis paucis  acbcduibus  ceu  mutilis# 
Antipathes  Piinius  gemmam  nigra 
non  tranflucentcmcflefcribk.  Dio- 
feorides  Corallio  gentilem  facit, ra- 
snoGorem,&c,  Hodie  rarifsimum 
eft.audio  tamen  viros  quofdam  rerii 
naturalium  ftudio  deditos  id  habere, 
vt  Peuceru  Vitcbergse,  Aldrouandli 
B ononia? cum fuo  cortice faxeo.  Ni 


gmm  verum  in  Gallicia  Hilpanix  in- 
uemri  audio  .•fpuriumc  Barbaria  vcl 
Aphrica  mitti, Sauaiia  vulgo  difium, 
dequo  mox  fequenti  Capite  dicaro, 
& exhibebo  iconem#  Coralli)  nigri 
nomen  Ebeno  fofsili  aliquos  tribue- 
rc>fupra  didlum  cft. 

^oraifis;  Coralijs  minio  fimilis  eft>gignitur- 
que  in  India  & Syene,  Plinius.  Co- 
loa  ^ rUloachates  fimilis  eft  Coralio  aurc- 
€ ites.  guttis  diftindx,  Idem*.  Alibi  vero 
. ’ guttis 


Conrddm  GeffievHs, 

guttis  aureis  Sapphiri  modo  earadi- 
ftinda  effe  cradic.qualiSjinquitjCOpi- 
ofifsima  eflin  Crctajfacra  appellaca^ 
Thyrfitis  Coraliio  hmilis  efl>Ca- 
tnillusLeonardas  fineauthore. 

Alcyoni)  genus  aliqui  putant  ef- 
fe,  fp  o n giofu m a u t p g dus  fifl: u lofu  tn 
quiddam:,  coralii)  rubri  eoiore,  pa- 
ralleli enim  dc  retuli  funt  mcatus/eu 
canaliculijinanesdnternodijsquibuf 
dam  dilHnd:i:qus  dura  inter  fe  coalc 
fcuat,  fuperficies  aliquot  per  inter- 
ualk  conffituunt.Dentibus  facikfra 
gile  hoc  genus  eltjnfipidumfercjfub 
(alfura.  Hoc  quidam  puto  Alcyo- 
niurn  pecrsum  vocant,  lapidea  enitn. 
cifubflantiaefl.Petris  quidem  anin- 
nafeatur  haud  fcio. 

^LIIS  QVIBVSD^M 
j)Untk  Mdrirns  qudi  lupidejcw^^i 
Caput  XL 

INter  plantas  qu^  in  mari, aut  mari- 
timis locis/axiSjtcflis,  aut  alijs,  na- 


fcSntes lapidefcuc, nobililsimum  efH 
Corallium.de  quo  cognatis  ci> 
xirae  diftum  eft.ignobiliores  vero  ac 
minus  not^alisE  quadam  funt,  deq-: 
Bus  deinceps  paucis  agemus.  J^De 
Buxo  & Quercu  qus  glebis  bitumi- 
noGs  adnafcimtur, vide  fupra  mox  a 
Capitis  noni  principio.'  Gorallina, 
luncuSjLaurus^Olea,  Phyci  tcSjThy-i 
mum, Capite  7#memorantur. 


I.  Lithophytofp^ 
mctrimmy  m 
j^on^iola  ena< 
fcente.  ab  ead&, 
radice. 


\ 


t,  Lapk  fj)dnA 
m folio  berh<& 
€umfdamma^\ 


« k\ 


nn&  per  cauu 
eius  trajkutel^ 


Arbufculam; 
hanc  marina  a 
lo.Bauhino 


medicoj 


I 


ConradmGeJherm, 

nicdico  diligcntifsimo  acccpi.-vide- 
ram  autemprius  & collegeram  fimi-  . 
les  in  mediterranei  maris  Gallis 
rCiSpecieseius  dusfunt;  qus  Mc  re- 
prsfcntatun  omni  ex  parte  al  bi  catfo 
ris,hoceft,cruO:aquada  e limo:qus 
ad  lapideam ferejfcd  molliorem  & a- 
rcnacearajfi  dentibus  mandas, friabi- 
lemc^  fubftantiam  accedit.  Alterius 
crufta  in  quibufdam  partibus  ^ rubri 
feu  purpurei  coloris  eft:vndenonnul 
li  Corallijs  cognatam  effe  plantam  fta 
fpicaci  funt.  Conflat  autem  partes  il- 
is purpures  cruda  mulco  crafsiore;» 
^tubcrofa.  Vtra<j  lignum  intus  ni- 
gricans:.durirsimum  fine  medulla 
habet, Cyufifere  ligno  fimile.  Cruda 
afpeclu  afperaed,  vt  Pices  rami, cui 
foiia  d ccider  un  t,reli6li  s vedi  gi  j s.  V e- 
digia hsc  in  priori Ipecie  prominent 
modice  ab  omni  ramulorum  partCij 
rotunda  cum  pundlo  cauo  ceu  cen- 
tro,acetabulis  minimis  fimiiia;  incfl 
autem  finguiisminimu  quid  rufium^ 


# 


I 


Vefigurhliptiurrij^c.  c 
^cu  vermiculus  multipes.  Inaltera,  fi 
bene  mcmini>caua  funt>iiue  natura, fi 
ue  quod  defluxere.  Cortex  nonalius 
prstcr  cruftaoi  quam  dixi.  Ligni  du- 
ritiem fi  fpsdesj  Quercum  marinam 
dixeris  aut  EbenumjGytifum ve : fi  a- 
ip era  virgarum  veftigia, Piceam  aut 
EricammarinamoHuius  generis  arbii 
feul£,aIiiefuasvirgasre(SainfubIime 
tendunt.-ali^sintranfuerfum  etia.  Po- 
nemus aute  alias  quoq^  icones  in  Hi- 
ftoria  Stirpium.H^c  dum  fcriberemj 
epitlolam  ab  amico  accipio', de  hac  i- 
pu  plantam  hsec  verba  ad  me  fcribe- 
tis:Fruticcm  hunc  marinum  inlitorc 
ramia.  Baiano,incoI*e  vocantParmafua  iin- 
gua;qucm  cum  res  herbaria?  peritifsi- 
mis  viris  oflendiirem,alij  aliter, Goral 
liumimpcrfed:um,Adarcen,  Antipa- 
thes, Autolides  Ariflotclis  appclla- 
bant.Sic  ille.  Sed  cum  alise  etiam  fi- 
miles  mults  huiufmodi  plants  repe- 
riantur,quae  licet  in  fuperfi cie  lapide- 
feere  videantur, intus  tamen  ligneaixs 


€ onraip^  Gejntrm.  f0 

«^thcrbaccam  naturam  perpetuaro 
tmcntjvcl  omnes  illas  Corallio(cuiu« 
& Antipathes  fpccics  cft)  cognatas  e- 
runr,quod  non  probo:vel  potius  fua 
e u i u fcj  gen  ensj  for m a fu  en  e,  & fi  ngu 
lac  facultatibus  inter  fe  diflerentcf^ 
crufta fingulis  elimo  alia  ve caula  ex- 
terna,innafccnce,  Corticem  an  huiuC- 
modi  arbufcula:  initio  habeant, qui 
cruft«poftca  Goncorporctur&ab  ea 
corrumpatun  quaerendum  cfl:  dilige 
tius.  Caeterum  Aucolides  Ariftotcligf 
quifquisnominauit, fomnialTe  mihi 
vidctur.ego  in  cius  libris  talenihilie- 
gifle  memini  Jn  altefo  quide  ex  duo- 
bus de  plantis>qui  ei  adicribuntur  fi- 
bris,vbi  dcftirpibus  faxorum  incolis^ 
agitjhis  verbis:  w 

mjrdcc.]  nec  huius  nec  alterius ilirpit 
nomen  ponit, fed  in  genere  tantuni 
de  ijs  loquitur.  Poflremb  AdarcCy 
pianta  non  eif ,fed  plancis , ve  aruodi- 
aibijs  de  aigis  ia€uum(marinoru)ad-^ 


befigurhUpiimn^^c. 

txret.xruftx  podiis  plantarum^  de  ^ 

^ bus  nobis  fermo  eft,  quam  ipfis  cog- 
nata. Tiieophraftus  Hiftorise  libi4. 
cap./.Ficum  marinam  ait  carere  fo-  ^ 
lijs,norimagnam  efle/eiusej  cortici 
colorem  puniccudi.H^c  igitur  vide- 
ri poteftj quam  exhibuimus , fecundi 
pr^efertim  (pecies.*aut  illi  fimililma:fi- 
cut  & illa  cuius  h lapide  enafeentis 
icon  em  hic  fu  bi  j cim  us. 

Lapis  e qud  ', 
pia  fit  a mari~\ 
na  Juperiort'^ 
eadem  fone^, 
aut  cop-natae^, 
najcitur  ^ aut 
innajcitur  p.o^ 
tiusy  hafi  in  la 
tum  fe  j^arge 
te  radicis  lo^ 
cOi  Prodit  ex 
eodem  ^ mU 
Jcm  quidam,  i 

ii  ojlrd  marini  cumfdam  tejia^eide  lapidi 

adnau 


I 


Conrdim  Gefhsrm,  ' 133 

ddndtct^vclqmjla^lutinata. 
ofirei prmattm  di6\i  tejld  lapidea  eFruf^ 
* JiaXithoJlreum  dixerim. 


Pfcudocoralliutn  nigru  hanc  plan 
tam  dixcris.incus  enim  lignum  trafit 
per  omnes  partes.foris  fubftantia  fe- 
re lapide^  el^cralTa  & tenacjfsim^  in 

Tc 

t 

) 


PCeudoco- 

ni 

giuna* 


T)e  fgum  lapidum 

nata^non  ita  mollis  ac  friabilis  vt  pr^- 
(pedentium.  Cutem  extima  fi  adimas» 
^ expolias, nigro  colore  pulchre  ni- 
tebit. Accepi  a rhopopola  quodam, 
qui  ex  Italia  attulit.is  aiebat  Coralliu 
nigrum  aliud  verum  efle : aliud  vero 
Ipurium  dt  '\^'|vA^>^,hocipfumfcili^ 
cettdcj  e Barbaria  fiue  Africa  adfetri 
Saualia.  Saualia  nomine,  adh^rcre  faxis  in  ma 
ri. extrahitote  e profundo  ad  orgyias 
fere  fexaginta.Tnteriorpars,vt  dixi,li- 
gnumeft:inde  partim  cornea  quxda 
& tenacior  crufta  , partim  lapidea> 
hoc  eft  durior  fragiliorcj, non  tamen 
friabilis, circumnafeitur.  Color  cutis 
€ fufeo Juteo  & fubuiridi  coflat.  Sed 
crufla  illa  crafla  & nigredine  aliove 
colorelplendensjfi  polias^ in  minori 
bus  tantum  ramis  eft,  qui  fuperipres 
funtdt  prominent,  minimo  intus li- 
gno.Crafsiores partes plcrsec^ (ni  fal- 
lor,' aut  inferiores  fdte)  cutetantuta 
teguntur: quam  fi  radas,  marinus  qui 
dara  depifeofus  odor  fentitur:&  nio:^ 

lignum 


VoWdiniGefheYm, 

tij|nura  fubcft^quod  ipfum  quo«^  pd 
licum  nitct.PkncaquamhabeOj  quiit 
que  fere  palmor  longa  cft.  Radix  feu 
bafis  potius  plana  fere  latac^  eft,fed 
in^qualiSj&afpcra  tofacea  quadam 
fubftantia  & cauernofa,  lata  digitos 
quinc^jlongafeptcm. Truncus^  jp- 
Cedentes  abeo  parces  quaidam lac<e 
funt  j & in  ramos  vc  ■vEoia  feu  palma 
manus  in  digitos  finduntur:  vnde  Pal 
ma  marina  non  immerito  nominari 
polTcc.  Alia  quidem  Videturjfed  co- 
gnata Palma  marina  Thcophrafli  (Hi 
ftorisB  4.7,  vbi  de  alijs  etiam  marinis 
plantis  agit)cui ab  intensi  rubro  fcU 
punicco  colore  nomen  Palms  com- 
municatum videtur, potius  quam  a fi 
guratctfi  ca  quo<^  vt  alia  pieracjCpr^- 
ter  colorctndcfoliajconucnirc  ci^i- 
denciiriCaulii  riiedms, inquit,  tranfit 
peir totUipekgica  efl::  caudice  admo- 
dum breui:virgis  replis  > qu^E  ab  infe- 
riore parte  furfum  tendunt,  novin  and 
bitu,fedvciut  in  latitudine,  Ho® 


VefigurhUpidum.^c, 

notatu  dignum  cft  hac  in  piata, quoa 
C m ili  t er  V t i n Co  ra  i 1 1 o r a m i a i i q u i , ve 
luci exaduerfo  inuiccm  occurretes iu' 
vnum  coalefcunt.  Sufpicatus  fum 
aliquando  Agricolam  hanc  plantam 
pro  Ebeno  fofsili  dcfcripliffe.  vide  fu 
pra  Capite  9* 


DE  L^V  ID  I BV  Sy  Qjr  I .AB 
homine  aut  quadrupede  aliquo  denominans 
turyautin  eis  repertuntur.  Cap.Al^* 
quod  in partes  tres  diui fimus, 

J?  AB  S P B r M A,  DE  L c/d 
' pidihiss  qui  ab  homine  denominan- 
tur ^aut  in  eo  nafcuntur, 

ANdrodamas  itghi  nitorem  ha- 
bet vtAdamas^dcc.Plinius. 

De  calculis  qui  in  corpore,  huma- 
no nafcuntur, librum  admirabile  mir 
hi  dicatum  lo.Kentmanus  edidit  Dc 
lapidum  in  animalibus  generatione 
lege  Alexandrum  Bcnedidum,  cap. 

84^, 


Co7jr£tdtis  Gefherus,  140 

dc  calculis.  Lapides  aliquot 

a membris  hominum,8cabanimali- 

bus  nominatos  recenfet  Plinius  libro 

» 

57.cap.11. 

Partium  corporis  humahialise  Cm 
plices  funt,ali<e  cppofitaj.  Nos  a prio 
nbus  ordiemur, inter  quasfunt  pili, 
caro,ofla>Y^^gues.  Capillorum  figu  Capilli, 
ram  exprimunt,  Amiaqtus^  Alumen, 
Argentum  rude  puruiHj Agricola.  Vi 
de  plura  de  Jiifce  Cap.i,  in  linearum 
mentione» 

I ■ ' • > 


^Argenti  fruticd-^ 
ttone  fm  pilos  cri~ 
[pos  ^ cincinnos  re 
ferentis  yfigurdm  hic 
appoJuL 


Vcnfris 

ctmcs» 


Veneris  crines 
nigerrimi  nito- 
ris continent  in 
fe  fpecie  ruffi  cri 
nis, Plinius.  Polythrixin viridi’capiIpoi7thrix 

Tt  ^ 


BoSiychl- 

«fs. 


Ve fi^um  lapidum, 

latunfed  (lego, dc  ad)  defliiuia  coma* 
rum  facere  dicitufiPlinius,  Sic  & Po- 
lytrichum,ideft,Adiantum:quod  6^ 
Veneris  capillos  vulgo  vocant:quod 
}ierba  quidem  eft,fea  in  lapidibus  & 

£ arietib  u s nafeitur,  Goliculosautem 
abet  nigros  ac  nitentes,  capillis  fimi , 
les  :vn  d e Eb  en  o tri  cli  on,  T err^e  ca  pil« 
Jos  dc  Cincinnalem  vacat  aliqui.  Hac 
herbam  fi  forcH^linius  prolapide ac- 
cepit^ de  Polytricha,&  Veneris  crines 
appellauiticontrariumfecit  quam  in 
Lcucographide^quse  cum  lapis  fit, ab 
ipfo  inter  hefbas  rccenfetur.  Boftry- 
chitenZoroaftresvocatjCrinibusrau 
licrum  Cmili  orem, Plinius:  malim,  fi- 
milcm.nara  Botryitis,  qu^  praecedit, 
non  capillis  fed  vuis  fimilis  eil:.  Pyri- 
■ ten  funtqui&Sideritcn  vocitent , dc 
bollrychiten, Hermolaus  Barb.  Puto 
autem  pyrit$  fpcciem  inueniri,  qu^^ 
rcfcratpUos:aut  jSosjJt/^j-srrjhoc  eftjCir- 
rhos,  concinnos,  vel  plexos  mulieru 
crines,  A<^Bpflrychit£  nomen acc? 

dk 


1 


CoitrAdm  Gejherm,  141 

dit  Borfycitcs,ncfcio  quis  aut  vndc  Boifydtc§ 
di<9:us:dc  quo  Plinius  etiam  dubitaf* 
fe  videturiRatio  noniinu,inquitjnon 
cft  inBorlycitc^in  nigro  ramofa,  can 
didis  au  t fanguin cis  fr on dib u s.  Idem 
nc  Sy  cites  fit,a  fico  di6lus,qu(^rendu. 

^ In  fanguinc  craffam  aliquando  fa- 

burra  deprehendimus^S caliger.  Sar- 
dam vel  Sardium  gemma,  vulgo  Car-  Cameola. 
ncolam  vocant,(^qui  non  rede  Cor 
neolam,)aviuo  rofeo  carnis  huma 
colore.  SarcophaguSsquitSc  Af- 
fius^carnes  & cadauera hominu  exe- 
dit;a  quo  forte  Germanicum  nomen 

fa<Sum  cft.  Onyx  Graecis  eft  Onyj?.  ^ ^ 
vnguis,  vndc &gemmcB  nome.  InO- 
nyche  Sudines  di citeffc  candore  vn- 
guis humani  fimilitudine, Plinius.  Ta 
le  Aldenburgi  in  Mirniainueniri  feri- 
bit  Vale.Cordus,  Murrheus  Onyx> 
Propertius.  Cadmia  quadam  ony- 
chitis  cognominatur  apud  Plinium. 

De  Enofteis  & Ofteocoilis,in  fecfi 

da  huius  capitis  parte  dicam. 

T c 4 


'DefigurnUpidum^^d» 

Pyrrhum  , qui  aduerfus  Romanos 
bellum  gcfsitjhabuifle  traditur  Acha 
ten>in  qua  xj.Mufe  & Apollo  citha- 
ram tenensfpefl:arentur>  no  arte,  fcd 
fponte  natura  ita  difcurrentibus  ma 
culis, vc  Miliis  quoqj  iingulisfua  red- 
derentur infignia  ^ Plinius.  Scaliger 
Exercitatione  117.  contra  Cardanum 


negantem  hiecita  cafu  contigiiTe;Cur 
(inquit)  aut  Apollinem  autMufas  in 
Achate  pidas  credere  vojuifti?  Macu 
las  in  lapidibus  multas  cofpeximus: 
quibu^  vidi  potetiores  pro  fuo  qucn 
quefupercilio  varia  imponere  nomi 
na.Marmoris  fruftum  fedum  ad  late- 
ritium  parietem  mcruftandum , edi- 
dit effigiem  barbati  fenis*qua  ad  Pau- 
lum primum  Eremitam  vno  confen- 
fu  omnes  referebantSane pingunt  c- 
iufmodijftantem,  palmacea  ami<Sum 
florea.  Eum  lapidem  Leonardus  Craf 
fus  ciuis  hofter  afferendum  curauit 
ad  Maximilianum,cum  effemus  Ra- 
tisbon«.H<ec  ille.  In  Pario  marmo- 

remi- 


Conrddpis  Gejherm, 

rc  mirabile  proditur,  gleba  lapidis  v- 
nius  cuneis  diuidcntium  foluca,  ima- 
ginem Sileni  intus  cxtitifl'e,Plinius.In 
Sagari  fluuio  Phrygiie  gignitur  lapis 
Autoglyphusdidus,  ab  eo  quod  na- 
tiua  ei  Matris  deum  imago  infitiPlu-^0-^ 
tarchus  defluuijs.  Et  rurfus:  In  Ta- 
nai fluuio  Scythixmafcitur  lapisCry 
ftallofimilisjhumana  effigie  5 corona 
tuSjdcc.  Conftantinopoli  in  Sapien 
ti*B  templo  funt  duse  candidi  marttio 
ris  diflefli  crufe : quarum  vtriufqut 
macula  nonnihil  cinerei  coloris,  ita 
fpontcnatur^  difcurrunt,vt  totam  di 
Ili  loanis  Baptifta,veftiti  tergore  Ca- 
melbimaginemjreprafententjprater 
alterum  pedem  quem  non  fatis  expri 
muntjAgricola.  Cercopes  apudEu 
flathiu  alicubi  legimus» 

id  cftjin  lapides  conucrfos : poet^  in 
Simias  mutatos  fabulantur  .•  vt  Oui- 
dius  Nioben  aliosej  Gorgonei  capi- 
tis afpedlu  in  faxa  diriguilTe:  & in  Sa-. 
crisvxorcm  Loth  in  ftatuam  Salis.  - 

Tt  5 


De JtgurM  lapidum^ 

Callimo  inucnto  in  Gcodc » mirar 
imaginem  impreffar  fuerunc.-quaruni 
Ge.Fabriciug  & figura  in  annulo>qu^ 
fiic  exprimi  tur,6c  defcriptionem  ad 
aos 


Callimushic/mquit,  ferfe  lupini  efl 
magnitudine, forma  cius  rotunda  & 
oblonga, corpus  partim  pellucidum^ 
vt cryilalli.-partim  nebulofum , vt  Sar 
dxjaut  gemma  quam  vocanrbuia. 
Inuentus  lapillus  eft  in  Geode  gran- 
di:» qui  inclufos  fluores  varios  habu- 
it,fcd  in  medio  iacuit  feparatusdta  vt 
argentum  capillare  aut  in  lapide,  aut 
in  pyritcinuenitur,quafiimpofitum 
fit,&  pa*rs  corporis  integri  non  fitJgi 
|urdc  forma>&  trafluciditas  locus 

per  fe  admirationem  mo- 

uent: 


• X^onrddm  Gejherm,  «41 

luent  ; fcd  multo  magis  funt  imprcIT* 
a natura  imagines  admirandas.cx  vna 
enim  parte  lapillus,  m latus  imiftruoi 
verfuSj  duas  refert  facieS3&  terti»  ve- 
lutivmbrara:primam  monachofimi- 
lem  cum  cucullo,  alteram  viro  gran- 
di imberbi, tertia  vt  vmbra  nd  cogno 
fcitur.Verfusin latus dexterum,  vna 
tantum  faciem  habet  priori  non  difsi 
njilcm,quaecucullatacfl;:quavultuni 
conuertitj  ea  pars  lapilli  pellucet  in- 
ftarlun»gibbof»,feu  (vt  Ladantius) 
concauiEjqu»  Gr»cis 
citur.Curaui  autem  includendum  e- 
iufmodifund»,  qu»in  annuli  fupre- 
moinucrtipotcfljita  vtvtrinq^confi 
derari  pofsintinfcuJpt»  natur»  artifi 
cioirnagines.Geor.AgricoI»  deferi- 
ptiojin  lib.5.forsiIium  editionis  po- 
ilcrioris, paulo  eft  alia.  Verum  &ipfa 
conuerfo  alijs  modis  lapiIlo,a  vero  a- 
liena  plane  nem  apparet.Hanc  in  exi- 
guo corpore  varietatem,  nullus  arti- 
fex fatis  exprefferit.  H»c  ille. 


tOrioflo. 


Spartopo- 

fl08* 


pefigumlaptdumi^c, 
Corfoidcs  caniciei  hominis  fitnilif 
eft>Piinius.  ko^j-^  & Hp/f»  Graecis  ca- 
put iignificati  vndd^«pf«w«</?>tfVvcapiti 
Idem  fuerit  fiueCor 

fius  Orphei,  quem  contra  morfus  <5c 
idus  venenatos  , fcorpij  prsfertim 
commendat; 


1 3^  H9f  <no^inSs  hiSoy 

<^^(rii^^o</loio  yiit^4cdLrf>^Atin^et, 
^HTnJ^coi/o^if  uKisvc  ^ihkyLvaty  cras^yrioii  &pyi^ 
Cpnicccrim  autem  Achata  cogna 
tum  effe.in  eq  enim  variaimagines  rc 
periri  folent;  A fpecics  eius  quadam 
contra  araneorum  & feorpiopu  iftus 
laudatur.Si  cui  tamen  non  capitis  fi- 
gura,fed  color  & canicies  in  Corloi- 
de  effe  videtur,  idefn  efto  cum  Polia 
fequente.  Polia  fndA«a,fubaudi  At- 
^(^jcaniciem  quandam  Sparti  indin 
cat: ean  dem  duriorem , nigra  Sparto-^ 
polios, Plinius  libro  5%cap*iLmihi  in 
verbis  illis, eandem  duriorem , locus 
cftfulpciftus. Agricola  tum  Polia, tu 

Spar- 


Conrdim  Gejherm.  i4# 

Spartopolion  pro  eodem  Iapide  ac  • 
cipic,&Amianturo  interpretatur.  ^ 

Exora  palpebra,  vbi  hordcoloru 
collcftionci fiunt, lapillum  eximi iuC- 
fimus, tritico  figura, colore, magnitu- 
dine p are,d  uri  1 1 a fu  p e rio  r e,  S ca  1 i ge  a 
Bdidculusalbicans,pupiHampinBeii^cii*« 
gitnigraro,e  medio  aureo  fulgore  lu- 
centem. Hacpropter  fiiam  fpcciem 
facratiisimo  Affyriorum  deo  dicat, 

Plinius.  Agricola  lib.^,denat.fofsi- 
liumduniores (inquit)  corrupto  to- 
tabulOjBdloculamC^SciofcOvocant: 
etfi  ipfiit^ fe  hanc  gemmam  appella- 
re ai  unt>c]ubd  pulchra  fic;&  aliq  uam 
adoculu  fimilitudindhabeat. 
d u n ep  hr  o s,  or  r e n c rh'  fi  gni  ficac,)^^^^ 

ciufdem  oculus  dicitur.  Deus  & bjc 
coliturSyris, Plinius. potefi:  autem la- 
pis idem  partim  renis>partim  oculi  fl 
miiitudinem  pr2efefcrre,rotun  ditate 
figura  prsfertim.  Lcucophthalmos  tencopV 
oculi  humani  fpcciem  exprimitj  Agri 
cola.  Ac  Plinius  Ii.57.cap.u.Leucoph- 


lOefgUYulctfiium^^c.  . 

tlialmuSjinquiCjrutila  alia^,  oculi  £pB 

ramc^corineLEt 
:Lycophth3lraos 
m, ex  rudiore  ftn 
guiiieo  inracdio  nigru  candido  cin- 
gitur^vcLuporuni  oculi,iiUs  per  om» 
niafimilis.Vnde  apparet  eandem  efle 
gca5raara,& praecedenti  quoqj  capi- 
te ^Lycophehairaon:,  non  Leuedph- 
thalmon  legi  oporcere,  deceptumcg 
Agricolam  qui  humani  oculi  fimili- 
Trioph.  tudinem  ei  tribuit;  Triophthalmos 
tkaimos,'  Plinio  difta  Ionaccnafcitur,& 
tres  hominis  fimul  oculos  exprimit; 

Auricula  firnilitudinem  expriitiu^ 
lapides  interdu  gemis  fimiles,  Agric< 
Vidi  ego  lapidem  generatum  fub 
lirigua  cuiufdam  viri, prohibentem  ei 
locutionem, dc  eo  remoto, redijt  ci  lo 
quclajAbyn^zoar. 

In  pulmonibus  quxftoris  Albretn 
ei, lapides  aliquot  durifsimos  dci^qua 
bili  iuperficie, argillaceo  colore  de- 
prehendimus,Sealigcr,  Nuper  atm» 

cus 


o 


ciem  candidam  ni_ 

iycoph-  xnox  fcq ueti  capite 
thalum».  ^ n 1 

quatuor  cltcoioru 


' ^mYddukGeJnerm*  <4| 

cus  quidam  mcus>mcdicus  dofiusiii 
Sucuia,his  verbis  ad  me fcripfit:Lapia 
Cqucm  mitto)proximc  cx  thorace  cu 
iufdam  monialis  cum  maxima  tufsi 
prodi) t per  interualla,ferael  vel  bis 
inannOjfanguiiiis  reiedione  cxrefpi 
ratorijs  partibus  cum  tufsi  crumpea 
tedaborat, ambulat  hincindc,&  per- 
egre proficifeitur.  colorata  & degas 
cii^nec  de  vilis  doloribus  conquerit^ 
nifi  quod  anhelitus  feteat,  & difficul 
tatem  fpirandifentiar.  tufsis  rara>(ic- 
ca6phthifim  vix  effugiet.  Matthiolus 
& alter  medicus  in  Epiftolis  adferune 
nullum  cxvetuffioribus  authoribus 
de  lapillis  hepatis  fcripfiflc.  Imb  dc 
hepatis  & pulmonis  quo<|  caiculisi 
Nicolus  difleritrquamuis  m animali- 
bus madatis  idem  etiam  confpiciau 
Monlpefluliindiffedione  iuuenig 
cuiufdam,  plurimos  lapj^es  pulmo- 
num fubftanti^  infixos  fuifleanimad 
perfuraeff. 


\ « 

‘‘  ' Vefgum  lap^tdum^^c. 
isani, ex  thorace, hepatejinteftinisjfel 
lc,dc(j  tophis  in  articulis  & inteil:i- 
nisjlege  Vuicrum  De  pr^fligijs  libri 
3,cap.ii.ItemIo.Langium  in  Epiftolis 
medicinalibus  Tomo  2.  cpifl.s'/.  de 
calculis  genitis  in  pulmonco  follicu- 
lo fellis,rembus  6l  velica.  Salfeldse in 
• Thuringijs  ex  puteo  vigintiduas  or- 
gyias  alto  cfFolTus  efl:  lapis , qui  folidi 
peftoris  fpeciem  prs  fe ferebat  ^ lon- 
gus fcfquipedem>  latus  palmos  tres. 
cralTus  anteriori  parte , vbi  coftse  ter- 
minabantur^digitos  fex.fedfpina  va- 
cua erat  ab  eo^quod  medullam  cxpri 
meret,  Agricola. 

‘ In  ventriculo  hominis  calculos  ro 
tundoSjduros&  albos  colore  inuen 
tos  Norimberg(^jamicus  quida  meus 
anatomes  peritus  mihi  retulit. 

In iecore  dc  alioru  olim,  & poftre- 
mb  Senacoi^s  inuentos  lapides  atro$; 
qui  in  aquam  iniedi  intumuere;  (3c  in 
remigis  hepate  lapidem  durilsimum 
inuentum,  carnei  coloris  diluti  Jul, 

C^far 

f 


s» 


Conradm  Gefierus, 

Casfar  Scaliger  refert.  Auguftinus 
Barbadicus  patritius  Venetus,  cu  in- 
certo morbo  obijlTct>in  eius  diffedi 
iccore  inuetus  eft  Iapis  iuxta  fellis  ve 
fica, grandior  oliu«  nucleo.-  &,quod 
tnagis  mirum  eft,  viridis  ad  liigrcdme 
ddcliilans.'cjui  colos  durioribus  lapi- 
dibus foium  inefle  folct,  Cardanus  id 
Varijs-  De  lapidibus  iri  icCore  6c  fcl 
lismcatui  lege  iri  Epiflolis  Matthioli 
523.524. per  totam  lilam  paginam  & 
fequencerri. 

Defperata  ab  omnibus  valetudine 
fcneriii  futrimo  dolore inteftinorum, 
cum  videremus  carere  febre,  ne^  tu- 
morem extare  quetripiam : quotidia- 
nis deieflioriibus  aluurri  exonerare: 
pondus  in  ipfis  inteftinis  fentire, fata- 
li quadam  conieduralapidem  fubef- 
{eratijCncmacaexBdeliio  dcoleo  no 
ftroTclino^croceo  malagmate,  boty 
ro,  certo  dccodo  infundi iufsimus. 
Tertio  clyfmate  magna  vis  lapidum 
cduda cft^Scaligcr.  la  iateftmis  aii- 

Vu 


‘ "De  figurh  Iapidum^ 

quando  retinentur  feces  omnino 
ptercrafsitiem  dcduritiefuse  fubftan^ 
tantum  quod  efficiuntur  quafi 
lapides,  Abynzoar. 

Adadu  nephros(hoc  eft,  rcn)did* 
lapis: vide  fupra  in  ijs  qui  ab  oculo 
denominantur. 

Subfcquens  figura  tres  lapides 
hibet:  primum  exvcfica  hominis  ex- 
traeSum, qualis  ac  quantus  fere  appa 
ret,afperum,  racemi  quadam  fpccic* 
Secundum, itidem  e vcfica, minore, 
feuem.  Tertium  erembus,  que  ad- 
natum  fuifle  apparer. 


Lapides  e vefica  deprehendi  mul- 
toSjCeparum  modo  lamellis  incrufia 
tos,  inferiore  fubinde  coloris  diucr- 

fi.Duo 


Conradm  Gefjsym. 

fi.Duoprster  hafce  genera.  Vtruncp 
apudmeefl:.  Ex  Bouillis  oppidanus 
noftrisadiucus  medicairicntis  erain- 
xicvicreum,  fant  exilia  nobili  Praxa^ 
gor«  pituita:dum  mingerecur, albu-s 
minis  mollitie  >cmiflam  nirri  duritia 
ac  (plcndore.  Senatoris  filius  eieclti 
pultis  modo  multos>  ac  maximos : g 
aeris  cotadtu  poilea  in  gypfeam  lutn 
fpeciemtum  firmitatem  concreuere- 
Hic  quo(^  nunc  rede  valet,  Scaligen 
Toforum  & capillorum  qui  con- 
crefeunt  in  renibus, par  eft  generatio 
nis  moduSjGalenusCommet.l.inlibi 
6Tpidem.cap.5'.  In  renibus  Perdi- 
nandi  Imperatoris  defundi,  calculos 
multos  reperuntmedicidicut&in  ve 
fica  dum  viueret  interdum  fupra 
triginta, fine  vllo  dolore>cum  exiguo 
ardore  emingebat.  Non  tamen  hoc 
morbo  confumptus  obijtjfedmaioi 
ribuscaufis.nam  dum  medici  poflri- 
dieamorte  inteftinaate^  vifcera  exi^ 
merent, ometum  aliqua  ex  parte  Gor-* 

Vu  i 


Ve Jiguris  lapidum, ^c, 

ruptum  j ac  fincorani  adipe,  ficut& 
intcftina&ftomachum  deprehende 
rut;  <Sc  pulmonem  magna  ex  parte  pu 
tridum  ac grauiter foetentem,  cum  pi 
tuita  & fanie  ita  membranis  pedoris 
infiniftro  latere  adhaerente,  ve  diffi- 
culter auelli  poflent* 

Monlpeli;  in  cadaiieris  cuiufdatii 
diffedione  jtcfticuli  lapillis  pleni  in- 
uenti  funt* 

Diphris  {lego  Viphyes,Si<pvn$y  cum 
grkola^a  fem  duplici)  duplex,  cadida  ac 
nigra, mas  acfoemina,genitale  vtriuf- 
quefexus  diffinguente  linea,  Plinius. 

In  dioecefi  Treuerenfi,cum  cemen- 
to pro  reparandis  ftruduris , quae  vi- 
tium feccrant,arcisErebreitefteincn- 
fis  crucrcntur,inuenti  funt  lapides  ni- 
gricantes & duri,qui  muliebre  pude- 
dum  exprimerent, Agricola.  Carda- 
nus  lapidi  huic  Hyfterapctra  nomen  . 
finxit,nonrede.*ncque enim  vs<^'ct,dp 
yjjucxjLKmy  ^oQioy  fignificat.  addit  dcMa 
ri«burgiinueniri. 


Ratio 


CoHYdim  GeJneYHS,  f 4S 

Ratio  nominum  no  conflat  in  Bor 
fycitc,&c:ncc  in  Gcmite> vclut  in  pe- 
tra candidis  manibus  inter  fe  cople- 
xiS;,Plinius.  Ego  aliquando  conieci 
Plinium  pro  Gemite, legere  debuifle 
GamitCjVC  ratio  nominis  & origo  c6 
flaret anuptijs,  quas  Grsci  yimoy  vo 
cantan  quibus  fponfi  & fponfk  ma- 
jiuSjtanq  fide  inuicc  datiu>copulant. 

Id^ei  dadyli  in  Creta  ferreo  colore 
pollicem  humanum  exprimunt,  Pli- 
nius. Vide  fupraCap,5.  Pyritas  quida 
digitis  fi  miles  inueniuncur. 

Ex  podagricoru  iundluris , muria, 

& cafeo  yctuflo^dc  Pyrit®  yfti  feobe, 
rupta  cute, plurimos  lapides  extraxi- 
muS)Cldore  fleatis  > duritia  inuidos, 
Scaliger* 

Myrmecias  nigra  habet  eminenti- 
as fimiles  verrucis^Pimius.'  in  quo  n5  Myrmc- 
probo,qu6d  terminationem  Qrxeo 
rum in  ias,foemininam  facit,  quafi  ge 
mam  fubaudiat.cum  Grasci  fimplici- 
tcr  A/%fubaUdirefoleant, genere  ma 

Vu  5 


Vejipirhldpidum^^e,  ^ 

rculino  inflexione  prima.  Suntqnia 
fimilitudine  quadam  ftrumarum  irk 
gutture  hominis  jtropfffidn,  id  efl:, 
Scrutnei  lapides  appellentur,  de  qui- 
bus fub  finem  Capitis  primi  diximus. 
Fluores  etiam  didli  Germanis,  eSc  Cry 
ftalliinterdu:,  eadem  fpecienafcunu 

CAPITIS  XII,  P^RS  II, 
JDe  iUts  qu&  a quadrupedium  denominantur^ 
primum  in  gener  e d comunibm  quo-t 
rumuls  animalium  partihm  3 tum 
milarihiuSitum  compoJitU, 

ANimalia  quadam  lapidibus  aui 
faxis  inclufaviuuntjVt  bufonu 
genus,quod  Ranam  venenatam  fof- 
fiiem  Agricola  vocat;  de  quo  nos  ii> 
Hiftoria  Quadrupedum  ouiparoru 
pag.74.0fl:rea  etiam  qu<edam  viuen-^ 
tia  in  faxis  medijs  reperta  conflat. 

Albertus  Magnus  de  rebus  metalli 
cis  libri  i.  tradi.  2.cap.9.  Admirabile, 
ipquitj omnibus  videt,  quodaliquaq, 

do 


ConYddm  Gejnerm, 

dolapidcs  inucniuntur,qui  intus 
foris  habent  effigies  animalium.  Fo» 
ris  enim  habent  lineamenta,  & quan- 
do franguntur,  inucniuntur  in  cis  fi- 
gurseinteftinorum, Cuius  rcicaufam 
dicit  Auicenna  effe^quod  animalia  fc 
eundum  fe  tota  aliquando  mutantur' 
inlapides,  & praecipue  in  lapides  fal- 
fos,no  duros  vtplurimumj&c.  Tofi 
gignuntur  inanimalium  corporibus 
cxpurulcnto  humore,  vel  ex  hoc  eu 
pituita  commixto.-quales  fiunt  in  ar- 
ticulari morbo,  Galenus  Comment, 
i,m  lib.^.Epidcm.cap.j. 

H^matites  lapis  (anguinis  eoiore  H^matkcs 
exprimit,  medicis  & pharmacopolis 
notus.  (SmMfttfIcm  Germanis, Agri- 
colainterpretante.  Speciem  eius  al- 
teram Schiftum,id  efljfcifsile  aut  fifsi 
lem  nominant.  Nigri  turriti  in  hoc 
2cnere,Val. Cordus  meminit. 
machates  languinci  coloris  Achates  teL 
eft,apud Plinium lib.57.cap.10.  Vul- 
go quidem  noftri  lafpidis  fpecicra  e- 

Vu  4. 


Galaftitcs 


Steatites* 


'pejtgtim  lapidum^(^c, 

iufdetn  coloris, appellant, | 
perruafione,  quafi  fanguinetn  fiftat  fi 
geftetur,auc  manu  comprimatur  du 
incalcfcat,  J"E  fanguine  in  mamillis 
fosminarumconcodo  inanimalibus  , 
lacfic-aquo  nomen  Galaftit^  lapidi 
impofitum^qubd  is  ad  coticulam  vel 
in  pila  tritus  cum  aqua  ad  oculorum 
remedia  in  laftci  coloris  fuccum  rc- 
foluatur:yt  & alij  quidam ^ (Sc  Meliti- 
tes quocj  afucci  eiufdem  dulpcdinc 
Ccdi(Sus,itcm  Leucpgraphis  yclMo 
rochthus  appellatus,  S:  qui  in  Argseo 
Cappadocis  montenafeuntur^  quo- 
rum meminit  Galenus» 

, ■ . V ••  • . , yt  i *.  'S 

5eiium  Qr^ci  proprie  sice^  nomi- 
nantjadipem  quod  Plinius 

iq  Stcapte  lapide  non  animaduertiffe 
videtur.  A membris  corporum(inqt) 
habent  nomina, Hepatites  aiocinerc, 
Steatites  Gngulorum  animalium  adi- 
pe numerofa.  Conijciasaumm  eGrs 
co aliquo  fcriptoremalehscvertiflc 
Plinium.*&  effe  tw  tzP  'fS' 


Conracttis  Gejherus,  l|^ 

id  cfl:,  anima- 
lium fcui  firailituine  infigncm. 
4^0^©- autem  Graecis  videtur  6c  pro  in 
figni  vel  excellente, & pro  numerofo 
vel  multiplici  quibufdam  diffcrcu|s 
accipij 

I.  xAmiAnti 
quihuflum  di&i 
lapidis  frujlulu. 

Veriorem  e Ov- 
pro^  Cap.primq 
pofkL 

z,  Steatites 
forte  ^ uel  Leu- 
cographidi  Morochtho  ye  ( altas  Moroxd) 
comatum, 

"^S|:eatitcs  hic  propofitus  lapis  vo- 
cari ppfle  videtur,  quod  mollis  eius 
fubftantiafit  feuoperfimilis,  fed  du- 
riufcula,  Morochtho  cognata,  vtfu- 
fpicor.licetenim  fufeiin  rufto  colo- 
ris fitdineas  tamen  albas  in  ligno  du- 
cit,fi  afltricetur.quod  fi  lapis  alius  fub 
flantia  fimul,  & pinguedine  &colo- 

Vu  5 


Cerebri  fi- 
snllitude. 


OSafolsi" 


Tiep^urls  lapidum  3^€. 
ft  Stcatit^e  /imilior  inueniatur,  is  cHo 
Sceatites:quaiisfortereperietinTer- 
yar  u m velBoloru  m (vc  vulgo  vocan  t) 
genere,qua}is maxime  efl:  » id 

cftjtcrrafullonUjVel  cft, 

Saponis  terra,n ominata.*  q use  fi  duri- 
or^ lapidi  Cmiliorfitj  si£tt7iTiuA/^<?|p 
app  ellarl  nihil  vetabi  c. 

Cadmis  fofsihs  > quam  Cobaltum 
Germani  vocantjfpeciem  vidi  ferreo 
eoiore , virofo  odore  > cruftacea  fpc- 
cie&  cerebro  fere  fimiii. 

Theophraftusautor  eftofla  ter- 
ra nafci,inueniriqj  lapides  ofleoSjPli- 
Ilius.  Humorem  hunc  terra  (e  quo 
lapis  fpecuiaris  fiCjquidam  autumant 
cryftalh  modogiaciari.Ecin  lapidem 
cocrefceremantfcfib  apparet:  quod 
cum  fers  deciderem  puteos  tales  > 
(criam)mcduils  ex  ofsibus  carum  ia 
eandem  lapidis  naturam  poft  vnam 
hyeraem  figurantur, Idem  Piinius.^ 
Fontes  quidam  immerfa  fibi  in  la^ 
pidis  naturam  coiiuertuat*  EranGo.-. 

for- 


ConrddmGeJhevm^  tp. 

fordis  ad  Oderam  fons  eft  ^ cuius  vi 
ligna, folia,  cortices, offa, conebs,  ob 
ducunturraa^eria  lapidofa.  Qusda 
res  fofsiles  funt  fimiles  ofsibus,  cuiuf- 
modieft  lapis  Arabicus4alis,medul- 
Is  quam  continent  offa, quod  genus 
cft  marga  liquida  candidi  coloris, A-^ 
gricola*  Videtur  fanemargs  nomen  Marga^ 
Germanies  originis  effe.'S0?(iircf  enim 
Germani, noflri  9)?ar3, medullam  vo 
citant»  Enofteos  lapis  diuifus,  ofsiu  EnoRcosft 
effigie  repr«fentat>  Agricola.-qui  huc 
lapidem  Germanici?  interpretatur. 

Idem  lib.j.de  nat.fofsi  _ 
lium:Cotibus  aquarijs  grandibus  ta- 
tum(inquit)tympanifigura  datur,  & 
ex  faxo  molari  duro  fiunt.Ex  his  autc 
ipfis>qu^  exinferiori  Germania  affe- 
runtur,variae  nigro  &:  candido  colo- 
re, quaedam  fraff^  ofsis  fpede  repr^- 
fentant;quas  iccirco  ^A/osfczjpGrasciap 
pellarcnt.  Eftin  animali  P6ms  ofsis 
duritia  (inquit  Scaliger ) a Natura  in 
quaii  defunSi  ofsis  locu  fuftefla  fuc-^ 


pep^uyls  lapidum  30*^, 

cen  turiatavc.Callum  Latini  appcllS^ 
Sic  Sc  in  terra  offa  lapidea,  autlapi^ 
des  offeos  eadem  meditata  cft,  vt  legi 
musapudPliniutn. 

Figuras  quas  fubduntur  quatuor,U 
pidumfunt,  quos  Ofteo{ithos  dixe- 
iis>ab  anucis  mifforum* 


Sfyecks  pii  primus  in  Palatinatu  locis 

ima.  arenofis  copiose  nafeitur  ex  fabulo, 
ofsiura  fpccic>ytAs^o«(^«f,lioc  efl,trti- 

eorum 


C onradns  Gejherm, 

€orum  quadam  forma, cum  rudimca 
tig  ramorum  jvnde  & dici 

pofrunt;veros£/Tca,a  fimilitudine  of- 
iium:vel  Ammoflci,  compofita  ab  a- 
rcna<Sc  olTc  didiotic:VelOfteocoi!f3 
a facultate  qua  offa  frafta  intra  cor- 
pus fumptij&foris  cmplaftris  additi, 
mitifice  fefruminant.&ab  eadem  Ho 
lofteirvndc  & Gcrmanicfe 
& appellant.pdffunt  autem 

etiam  tiomi- 

nari.-fed  nomcii  ©anbf  ft^fn  Saxd  are- 
nario potius  tribuitur. ali 
qui  nominant>ficut  6c  ftillatitios  lapt 
deS;»de  quibus  fupra  diftum  cll,qubd 
ad  offairafta  Valeant  > Jft&enMntrfi- 
Noftri  faxaqu«  ex  Latomijs  c- 
ruuntur,&:  quafi  refringuntur,  vel  ex 
ciduntur^®  jUC^Ilcm  appeilac.De  ho- 
rum lapidum  natura  &vfu  Commea 
tarium  doflifsimumThomas  Eraftus 
rei  medica  profeflor  Hcidclbcrg^,vic 
in  omni  philofophia  fummus,  in  me- 
am gratiam  confcripfiu-quehuicno 


Secunda  5c 
tertia» 


Quarta. 

Stelcchites 


De ji^urh lapidum . 

ftr«  lucubrationi  quia  non  licet  infi- 
rcre,vt  cupiebam, propter  feftinatio^ 
ncratypographi, prima  quacjocca- 
fionc  alias, cdcndumjVt  dignus  eftjCU 
rabo. 

Secundus  & tertiuSj  figuraaprimo 
difterunt.-tertius  quidem  cafola.-quar^ 
tus  vero  fubftantia  quocj:qu(^non  a- 
renofa  vel  terrea  dc  friabilis  ei  eft,  fed 
tenacior  (Scofsifimilior.  odor  aut  fa^ 
porpotiuSjidera  qui  cornui Monocc 
rotis  falso  di6lo,  quod  diufub  terra 
marcuitjgratus  & fubaftringens.  Eu 
mifitIoa.Kentmanus,dc alteri  lapidi 
inclufum  fuiffe , Cgnificauit , Enoftei 
nomine. 

Quartus  a clarifsimo  medico  loan 
ne  Dryandro  felicis  memorise,  priua- 
timStelechit^  nomine  ad  mcmifliis 
eft. differt  autem  a praecedentibus 
eisdurior^  magiscj  lapideus  fit,  (imo 
foliduslapis,cumillileucs,molles  & 
friabiles, aibi(^  fintjprimus  de  fecun- 
dus etiam  caui:vc  no  modo  foris , fed 

intus 


Conradus  Gejfierm»  / 

intus  quocj  prafe ferant,)  6c  coloris 
fufci^figuramodicHnflcXa  coflarum 
inftar.  Ego  hunc  vnum  tantum  duos 
pollices  longum  vidi,  coijcio  autem 
hunc  cantum  cire,  quiinfaxis  e qui- 
bus Cotes aquarisc fiunt, inucniri  ab 
Agricola  fcnbitur.ea  enim  colore  dc 
fubftantia  refert. 

Quod  ad  facultatem  attinet, no  du 
bito  quin  ad  multos  aftcftus  egregie 
faciat,albi  prsefcrtim  illi  ac  probe  ma 
turi, fi  medici  curatione  experiri  vei^ 
Icnt*  Sed  nimia  plerorumque  iner- 
tia (Scignauia  efl, multorum  etiam  flo 
liditas^qui  vetera  folum  retinenda  a- 
iunc,noua  experimenta  non  facien- 
da, ranquam  periculofa.  immo  ne 
vetera  quidem, fi  4 Galeno  aut  illis 
quos  fequuntur, medicis  nocradits^ 
paucis,  vel  plebi  ^ruflicis  forte  tan- 
tum in  vfu  fint,  facile  admittunt.  Ego 
Ammofteorum  vim  ad  offa  confoii- 
danda,(Sc  chirurgis  vulgaribus  &agrc 
flibus  quo^  illueratis  hominibus  h 


&e  figurh  Idpidunt^ 

fiiaiaribus  traditam, percj  aliquot  ft-s 
cula  confirmata, natura ipfaindican- 
te  dc  propcmodura  loqucntc  illam 
cx  ca  quam  habent  forma  § noii  vulga 
rem  efle  multorum  & fide  dignoruni 
hominum,  tumindo£l:orum,tunl  e- 
tiam  do(Sorum  quorundam  experi- 
mentis credo  medicos  adhortor 
vt pharmacopolas  iubeant  hos  lapi- 
desfemper  in  proptu  habere  .-qui  jp- 
culdubio  ad  alia  etiatii  multa  vtiles  e- 
runt,  qu2cun(^  ficcari,  fifti,  aflringi^ 
finevlla  acrimonia  opus  fuerit.Laua- 
ri  etiam  vt  ab  arena  crafsiofe  feparen- 
tur,&  in  paftillos  formari  poterunt^ 
Lemni»  terr»  inftancui  non  impares 
forte  vires  in  pr»feruandis  etiam  ape 
flilentia  corporibus  habuerint:ij  pr» 
fertiixii  qui  in  hoc  genere  odoratiores 
funt, qualis  videtur  qui  in  ditione  Co 
mitum  aSolms>non  procul  vrbe  le- 
na efFodicur  monte  arenofo , femoris 
quandoque  figura  & magnitudine, 
quandocj  alioruolsium,®amhuf^ 

appel- 


Conradm  Gefietfps,  154 

appellant : & vtuntur  ad  frada  crura 
coiblidada,  intra  corpus  per  aliquoc 
dies  exbibito>&  ad  dentium  nitorcnl 
conciliandum.-vtLaurenciusHieldo 
difsimus  medicina*  inienenfi  Acade 
m i as  p rofe  (Ibr  ad  m c fcrip  Ii  t j ac  fi  m ul 
mific  lapidem:  qui  mihi  mali  Cotonci 
fere  odore  repr^fen care  vifijs  efl:*Lin- 
gux  leuifsime  adh^rent  fruftula  eius^ 
minimum  enim  glu tinofi , idqj  probe 
exiccatumhabec.  cauernulis  etiimo 
dice fpongiofus  efljideoqj  leuion  E- 
iufdem  planefacultatisdc  fubftanti^,  Ladun*. 
Laciunae  etiam  didum  a noftris  vidc- 
tur:&iprurninterdum  fatis  boni  odo 
ris. figuram  nefcio,  plura  autem  de  co 
fcripfi  fupra  Gapice  2*  Nuper  verbofieitse 
lapides  quofdam  oEibus  Vfiis 
milcSjfedfoiidos  dc  paruis  foraminU 
bus  in  fupcrficie  plenoSiPetrus  Col- 
dcbergus  pharroacopdeusAntucrpm 
ad  me  mifit:  infarcinis  nucum  mufca 
tarum  repertos:  vnum  redum  fere,  al 
icrum  curuum  in  medio  prommente 

Xx 


VcjlgHrk  lapidum, 

ceu  articulo  infignem^qui  intus  quo- 
que rpongiofam  ofiium  quoruiidata 
compage  prs  fc  fcrt.hos  Oftcitas  foe- 
tidos appellarim. attriti  enim  vcl  vfti, 
lotij  veterisinflaraut  ofsis  vfti  foetec> 
vt  offa  vera  fuiffe  in  lapides  mutata 
furpiccris. 

Ab  Ammofteis  illis,  qui  in  Palati- 
ni Elcdoris  ditione  non  procul  Spira 
ad  Rhenum  vrbe  Epifcopali fodiunt, 
& aJijs  qui  non  procul Icna  Saxonias, 
non  differt  Darmftetenfis  lapis>quc 
a nobili  viro  lo.Guil.Rciffcftenio  ac- 
cepi;&  fimilitef  ad  o fla frada  in  cruri 
bus  aut  braGhijs  commendatur, fi  dra 
chma  vna  aut  fefqui detur  quotidie g 
triduu,applicatis  interim  etiam  em- 
plaftns,quibusmifcet:quanquam  dc 
fine  his  proficere  aiunt, modo  offa  ab 
initio  rite  fuerint  reftituta.^ 

Cornua  Eifdcm  in  locis  nonprocul  Spira 

toiii  la.  dixi- 

mus,inueniuntur  etiam  Cornua  x aut 
Cornibus  fimiles  lapides,  quos  Ccra- 

citas 


'Conradm  GcfutYm-, 

titas  dixeris.  Vulgo  Monocerotfi  taa 
quamindiiuuio  per  orbem  terras  di- 
fperforiim  cornua  cfTe  putant.fcd  ma 
gnitudo  6: figura ionge  aliaeil:,  q Ve- 
rorum Monocerotis  cornuum,  quo- 
rum vnum  Argcndns  vidi.Hcecqui- 
dem  Gmilitcr  fub  terra  Ipontc  natur^ 
nalcLvt  iam  didos  Dileitas,  non  du  • 
bitant  erudiciinon  tamc  Mabulofor* 
te,fed argilla.  Portiuncula  quam  do- 
difsimus  Eraftus  ad  me  mifit,  alba^ 
tnoHis  & lenis  cfli  fimilis  medulla, 
nullis ytOrteit^poris,  foiida  {>Ianb 
fragilis  & friabilis, eximie  ficcans  &a- 
ftnngeris, validius  multo q Ofteitasj 
ac  lingua  adherens  valide;  mandenti 
grata,  veiuti  amygdali  odore.  Virc^ 
contravenenad:  ceteras,  cafdem  fe- 
re quas  Bolo  Armenia  ei  tribuerim* 
Inucniuntur  h^c  etiam  alibi, vt  in  Spe 
cu  lubtcrraneo(quem  ^aumanfjf^ol 
vulgo  vocant)prope  Elbingcrodani 
fylu^e  Hercynia  fiucChcrufc^  in  di^ 

iione  Comitum  Stoibergcafiudn  ciH 

Xx  % 


Vefi^urh  lapldum^^c.  ■ 

iusDefcriptionenondum  cdita^prae- 
flans  nobilitate  dodrina  vir  loan.‘ 
Guil,Rcii}cftenius.’Ofla  vero^inquit, 
qu2  iliic  infolitsB  magnitudinis  cfFo- 
diuntursmulti  impoftores  pro  Mono 
cerotis  fragmdiSs  iimplicioribus  ven 
dunt:fcd  quia  vicinis  ha:c  fraus  nota 
cft>  ad  remotiora  loca  fe  conferunt 
nebulones. 

De  Aflcria  gemma  qus  inclufam 
lucem  pupillae  modo  quandam  con- 
tinet,ac  trasfandit  cum  inclinatione 
velut  intus  ambulantem  ex  alio  atej 
aliorcddenSjdiximusfupra  Cap.2. 
l?tudo^^*  Solaris  eRkpis>q Solis  oculus  ap- 
pellatur,figuram  habens  pupilk  > eX 
qualumen  emicatjMarfilius  Ficinus. 

Zmilacesin  Euphrate  nafcit,Pro- 
connefio marmori  Cmilis,  medio  co- 
lore glauco, Plinius.  Agricolae  hiEcvi 
detur effefada  exid genus  marmore, 
cuius  fragmenta, vt  fieri foletji  fluuius 
detulerit.  Camillus  Leonardus  apud 
Plmium  legit  Zmilacc$  feu  Zmilan- 


Cortradus  Gejhsrm.  i $6 

this, in  medio  habens  quafi  pupillam 
glauci  coloris,Orpheus  meminit  la- 
pidis cuiufdam  quem  Barbarum  no- 
minatinEuphratenati;&  eum  videt 
Baccha  gratum  facere,  cui  nimirum 
etiam  Smilax  hedera  accepta  fertur. 

Callais  in  rupibus  inuijs  ac  gelidis  o-  Caliais, 
culi  figura  extuberatjcuiterc^  adhae- 
ret, Plinius  37.8^.  Ocellusgeramaeft^*^^^^^^* 
tricolor,  cuius  medium  candidu  eft, 
extremarum  partium  vna  ferruginea, 
altera  nigra  opaca  eft,CardanuSt  Ea- 
dem aut  fimilis forte  fuerit  Lcucoph 
thalmus,  ftu  potiiis  Lycophthalmus 
Plinijjdequoparte  Lhuius  Capitis  di 
xi.colorem  enim  habet  rutilum.*  & in 
medio  niger  candido  cingitur,  quod 
magis  conuenit  oculo,  q quod  de  O- 
ccllo  fcribitCardanus  in  libro  de  Ge- 
mis:Operis  vero  De  fubtilitate  Iib.7. 
Onychis(inquit)  tertium  genus  ferru 
ginei  eft  coloris  in  fupremo,inimo 
nigri, in  medio  candidi:  vocaturaple 
nfej  Oculus.Sic  iile.‘6c  forte  oculi  no 

Xx  3 


pepgum  lapidum, ^€n 
snpn  ab  Onychio  corruperunt  illite- 
ratijficut  NicoU  alterius  fpeciei  in 
eodem  genere.  Alius  eftTrichrus  Pii 
nio>a  triplici  colore  did^:  niger  ipft, 
fuccQS  vero  reddes,  a radice  nigrum, 
medio  fanguineurajfumtno  candidu. 
Chelonites  etiam  ille quem  vulgo  4 
Bufone  denorpinant  Japis  e candida 
fufcus,inmedio  quando<j  cceruicu 
habet  oculum.  Zenothemis  tradit 


©nychem  plures  habere  varietates,  i- 
gneam, nigram, corneam  1 cingetibus 
candidis  venis  oculi  modounterueni 
entibus  quarundam  oculis , obliqui^ 
venis, Idem. 

pentej  fof  Dentes  quoq^  fofsiles inucniuntur 
^ alicubi, fiue  ex  cadaueribus  animaliu 

quprundam,  fiucfpontcnaturse  orti. 
Dente  in  lapidem  verfum  Aldrouaa- 

dus  Bononia  feruat. 

1.  , • . . • * 


“ ».  Lapis  Hy&ni&  mmine  d pr^PantiLn^^ 
pshemij  medico  Ge.Piclorio  ad  me 
'Ombrijs  qmrmdam forti  cognatm-^  durifi^ 

mm^ 


Conyddus  Gejiicrm* 
mm,fuhfluuHs, 

at.  Dsns  in  lapidem  -ver/m^  yel  lapis  odoft 
toldesM  ed^dentiformhiaut  papiU^flmiltSp 
^Hhs^dCHS:(juem  a loSahncio  Montano  spa-' 
JloreZcclepA  Curienjis  apud Rhsitos  doUiJ^l 
mo  aecepi 


Infpecu  fub 
terraneo  pro- 
pe Elbingero- 
dam  ( de  quo 
pauloante  feri 
p/imus  )rcpc- 
riuntur  ofFa  dc 


dentes  tam  hominum  quam  anima- 
lium aliorum  3 maxima  ac  tantSB ma- 
gnitudinis >vc¥ix  credi  pofsicvixilTe 
vnquam  tantae  magnitudinis  homi- 
* nes  aut  animalia  vlla.  Egoinvolumi 
ne  De  aquatilibus  Corollario  de  Hip 
popotamo, dentis  maximi  apud  nos 
inuenti  ieonem  pofui;  fed  poflea  aiiu 
quadruplo  fere  maiorem  ex  Polonia 
aegepi^a  viro  nobili  quodam  asdifi-» 


Ve f^urh  lapidum 

d)  futuri  fundamenta  laciente  inucn 
tum>vna  cum  cornu  maximo ) quod 
plcricj  Monocerotis  effe  putarutrfed, 
craftitics  di  figura  eius  curua  obdat.. 

Glofropetra  didu  lapidem  (Giot- 
tideni  Cardaniis  nominat  fine  autho- 
re)alij  hominis, vt  Plinius, alij  alterius 
'animalis  lingua  comparant:  alij  den^ 
ti  pifcis  Lamiae, 

Cordi  fimi  Encardia  cognominatur  & Cardi*^ 

les*  fce:yna  in  qua  nigra  effigies  cordis  e- 
minet.altera  epde  nomine , viridi  co- 
lore,cordis  fpcciem  repriefentat;.  Ter 
tia  nigru  cor  oflendit>reliqua  fui  par- 
te (ambiente,  Agricola)  candida,?!!- 
nius.  Telicardjos  colore  cordis  Per 
fas  apud  quos  gignitur,  magnopere 
dcledtatjMaculamcj  appellant, Ide. 

Hepatites.  Hepatitcs  a iocmerc  nome  habet, 
Plinius, 

Enorchis,  Enorchis  candida  efl:;diuifa4>  fra- 
gmentis teftium  effigiem  repr^fentat, 
Plinius.  Agricola  Germanice  inter- 
pretatur Figuram  eius  re 

' peries 


Conradii^  Gejhcrus^ 

pcrics  Cap.i.intcr  rotundos,  Pyrita: 
quidam  tefl:icul\s  binis  aut  ternis  fi- 
miles  repcriuntur. 


C\A VITIS  XIL  V^RS  IIT* 

T>€  nhm  fojiilibmjqudi,  in  Quadrupedibus 
mmantibm  reperimtur  j uel  alluam  cum 
eis  earumye partibm fmilitudinem 
hdbent.  Et  primum  de 
manjuetis^ 

SArcites  bubulas  carnes  prxfen-Sos» 
^ tatjPlinius, 

Bouis  capiti  lapillum  tradunt  inef- 
fejqu  era  ab  eo  expui  fi  necem  timeat: 
inopinatis  p-  ^ 
cifo  capite  ex- 
emptu adalli- 
gaturae^) mire 
^ defle  denti- 
tioni, Plinius. 

Lapis  hieni- 
gricans  fiiicca 

duritie,  (nam  idu  ferri  etiam  ignis  eli- 

Xx  5 


T>e figuris 


crtur>)oculi  vitulini  fcr^  4 capitcer- 
tFafti, magnitudinem  & figuram  prae 
fefert:  ofA^iccrtauf  hiSoif,  vel 
dixcriSjGerraanicc  3[ugjtriii,Huncla 
pidem  Io.Pontanus  Saxonise  princi* 
pum  racdicus  exccllentifsimus  Go- 
thaadmemifit. 

InBouis  corde  lapidem  inuentunis 
virfide  dignus  mihi  retulit.  Bucar- 
dia  bubulo  cordi  fimilis  ^ Babylone 
jtantiim  nafcitur>Plinius. 

In  iuuencarum  fecundo  ventre  in- 
ucniturpil?ro4:unditatc  nigricans  to 
phuSjHuIlo  pondere:  fingulare  vtpu- 
tant,rcmedium  aegre  parientibus,  fi 
terram  non  attigerit,  Plin.libr,  ii.  cap, 
37.quidam  etiam  partum  ab  eo  gefta- 
to  cuftodiri  nugantur.  De  his  pilis, 
dce^rum  generatione  lege  quae  loan- 
nes  Vvicrus  Dp  prslligijs  dxmonum 
liH.3,ca.infcribit.  Ego  (imiles,pugno 
maiores,  leuifsitnos^  fu  perfide  Is  ui, 
vidi  dchabeo.ln  capris  alpinis  cciania 


j 


Convaius  Gefnevm»  » ^ 

les  f eperiuntur,6c  in  alijs  quibufdam 
fort^ScaligerExercIr.uj.  Equas  (in^ 
quic)dum  hxc  proderemus, egerebat 
Tofos  d urifsim  os  jicuifsira  os,  fler  co- 
ris facie  j rotundos,  quorum  vnum 
habemus, 

Dclapide  infelleBoumaTaurorfi 
inaxim^,iam  olim  annotaui  quadam, 
in  Hiftoria  Quadrupedum  de  Bouc 
G.pagina  70,6cinTauroiP9.  Dcco 
demlegcAuicenna  invltimo  exqu4 
tuor  illis  capitibus,  qu«  libro  fecun- 
do ei  a s B cllun  e p fi  s p rs  m ifi  t;vb  i & dc 
feriptionem  cius  6c  ex  eo  remedia  po 
nit.  SyluaticusMafTatum  interpreta 
tur  Iapide  qui  inueniaturin  fclleBo- 
uis.  Scaliger  Haram  rabiei  dici 
fcribit.  Eum  qui  eftin  felle  Tauri  ad 
i (S  eru  m face  re Ni  o fes  Kira  h i feri  p tu 
reiiquitin  fuis  Coramentarijs.  Ego 
talem  ab  amico  miffum  habeo , rufii 
coloris, friabilem. 

iErencBouis  lapide  AIdrouandui 
Bononiae  habet. 


) 


I 

T>efigum  Uptdum^ 

^mmonh  i^el  Hammonis  cornu  Flmijj  dim 
(jukm\Ammonites  ifd  Hammites  eiufdem^ 
quem<  ouis pifiium  comparat, 

Hammonis 
cornu  in  ter  fa- 
cradOimas  Ae 
thiopise  gem- 
mas,aureo  co- 
lore , arietini 
cornus  effigie 
reddens,  jpmit 
titurpriediuina  fomnia  rcprxfcntarc, 
Piinius.  Videtur  autem  is  fsepe gem- 
mas putaffe  qui  lapi  des  funt , ficut  & 
Hammonitesanobispofitus:quem  a 
lo.Kcntmano  accepi»  Efl  aurem  ve- 
luti  cornu  arietis  in  fe  reuolutu.  A- 
gricoIaUb.j.dc  nat.forsi[ium,eum  de 
Hoplite, id  eft,quQuis  lapide  ceu  ar- 
matura induto,  locutus  fu5flet,fub- 
dii:SimiIiter  Cornu  Ammonis  a- 
lij  lapides  armantur:  fed  eorum  arma 
exaurovel  orichalco  polito  pierucg 
videntur effcfafta.  Athbro4.Deor 

tu  & 


C&nrddmGeJncrm,  i^o 

tu  & caufis  fubterrancoru : Hammo- 
nis cornua  (inquit)  qua;  plcruncj  ar- 
maturafcrri  politi  colorem  referm- 
te,obducuntur,  fucco  aluminis  infe- 
fta, aurei  coloris  fiunt  ; C eo  fuccono 
inficiuntur  armatura* , colorem  fer- 
uant.  Idem  alijs  quibufdam  lapidi- 
bus accidit.  Ammonis  cornu  ma- 
gnum^cuius  dimetiens  eft  digitorum 
feptern,  & reuolutio  in  fefc  duplex, 
vt  apparet  5 & fpccies  tota  pulchre 
crifpis  vndantibuscj  lineis  articula- 
tim  (nodofum  eft  enim, inqt>(Sc  quali 
iumSuris  coha2ret)dIftinda,a  loan- 
nc  Kentmano  ad  me  milium eil  depi 
fiucn:  ipfe  vero  a perito  & fene  medi- 
co Burchardo  Mythobio  Cornu  i- 
pfum  accepit.  Mifit  aliud  depi- 
<^tum, cum  armatura  ferrei  coloris^ 
Cardanus  in  libro  de  Gemis^  Ham 
m onium  lapidem  cornibus  arietis  5- 
mikm,primu  ex  tribus  rarifsimis  clTc 
fcnbit>iinc  aurhorc , nefeio  de  qua  ge 
ma  inteliigens ; cum  noflru  m nc  c ge- 
mainec  admodum  rarum  fit. 


f)epgHns  Uf^idum 

Pro  srqvrntirv s icd^^ 

n^stcmt^YHi  qn^fcul^tdtirt promptu  erant  pd 
Jmmips:  ceteris  qu£  ad  idem  argumetum  ad^ 
ferri pot erant yomif  lsicum  Typographi 
fejlinatio J7c  yrgeret^ 


Be:^arapudKArabesd}cli  lapidk /uhro^ 
tundi  differentia  tripleXyJecundum  magnittt 
dinemycum fragmentis  exiguk quatuor*  Ta-^ 
les  autem  lapides  Ferdinandm  iAugujlm  Im 
perator  habuit  aliquot : cuius  deUneationes 
has  qualejcunq-yycum fragmentulis pro fpeci-^ 
mincy  archiatros  tum  eius  ficut  ^ nunc  fdij 
Maximitiatii  Cafark  ^Augudli^  loannes  Crd 
toadmemifiu 

A.liccra  pofita  cft  inter  duas  figu- 


ra! 


ConTadH^Ce/ticruSi 

ras Iapidis  fpecie  oualis»  tBagnitudi- 
nis  autem  qua:  hicajpparct,duplcxfe 
readfabam,fufcus/plcndidus>leuis» 
molIis:ab  vua  parte  fimpiicior,  ab  al- 
tera lineas  quafdam  habet,  qui  Ccrui 
lachrymaa  recentioribus  dicltur>  & 
Be2oar  lapidi  i^quipollcrt  exiftima- 
tur.Hancinfpiciendaadmcmificdo- 

ctifsimus  medicus  Adolphus  Occo 
AugUftanusE 

CsAPVT  XI IL 

PUo Capite  XIIhquoLapidcsab 
Auibus  denominati,  aut  ex  aui- 
bus  fumpti  enumerantur, no  alios  ia 
pr/^fentiapiflos 
babemuSjquam 
quihiccxhibcn 
tur. 

I.  Hicraciten: 

& 2.Perdicitcn: 
ab  aliqua  pen- 
narum  in  his  a- 

uibusuniilicudine  diSos,  Eos  autes^ 
iloanneKentmanQ  acccpw 


t>  e figuris  lapidum,  ^c. 
.Chelidonias  ab  Hirundinibus  di- 
ftoSjVt  ab  Aquilis  Aedtas  > Alcdoria 
a Gallo^fupra  dedimus* 


Batrachit^  vel  Crapodins  vulgo 
diffi  lapides, aBufonibus, quorum  ca 
pidbuseos  contineri  perfuafum  efl* 
Sunt  autem {pecies  cius  tres  hieexhi- 
bit^jmagnitudine  differentes : figuri 
hemifph^rica,caui  intus,  foris  conuc 
xi.  Q^i^rtus  maior  dc  oblongior  cft. 
Csetcrosfere  i?rottcnj?tlU,id eff, Bufo 
num  lapides  noffri  vocat.  Quartum, 
qui  rarior  eff  > audio 
ot)arsroj]Vr^rottmjlem  vocan,id  eff, 
Serpentium  lapidem,  tanquam  Ophi 
ten  dicas.  Tertium  minimu  minuscp 
cauum,Caluariae  Bufonis  nomine  ab 

Hier* 


'Cotirdi^  Gefiems, 

Hicr.Cardano  accepi.  Sed  in  huiuf- 
itiodilapidum  noihinibusmagnapaf 
fim  varietas  dc  inccrtitudo  cft» 


d:e  l iiD  i bv  s qvi 

qudtilium  animanthim  efjigkm  refe- 
runt» Caput  X-llIh 


L Apis  IflebianuSjC  quo  2ES  confla- 
turiniger,durusilarriins  inftar:pi 
fcis formam  ^neis  fquamiscofpicua 
pr«  fe  fercns.^aliquando  & alioru  anl- 
malium.  egd  duosfingulis^Vriu  vero 
geminis  pifcibus  iniignem  liabco  ab 
amicis  roiffos.  Agricola  Eiflcbianu 
lapidem  vocat„& imagiiies  eXpritrie- 
re  fcribit  pifciu,Luci  j,  Pcrcie,  Palleris 
marini, de  nat. fofsiLIib.r.  Libro  i6.au 


eiufde  operisi Spino  a prifeis  dido 

Yr 


Vefigtirh  lapidum 

hpidi  eunde^aut  cognato  facit , fifti- 
lejnigrUjbituminofurRj^rofum , dcc* 


§ Q 0 0 


Lapilli  c pifcifi 
qu  oranda  O- 
ccani , Afcllo- 
ru  pr^fertim 
generis  capici- 
bus>talcs,tan- 
ticj. 


ConYetdUi  Gefntrmo 

Ia  tribui  hifcc  formulis^ qiisfe  nota- 
tur literis  A.B.Clapidcs  cxprimuht> 
quos  Gloflbpctras  appellamus  > aliq 
Laroiarum  dentes,  Cardanus  Glotti- 
des,Germani  ^latcrttlngKn.-ideft,  Na 
tricu linguas. Gloflbpetra  nigri caiiS> 
inquit  Agricola,  Germanis  Natricu 
lingua  dicituncuifimilis  non  cftjfed 
hiagislinguiePici.  Reperitur  in  terra 
aluminofa.  Sic  ille,  apud  nos  nonni- 
groifed  albii^^antc  in  rofeo  feri  colo- 
re dS^lplcndido  reperiuntur, faxis  in^ 
terdum  incIufi.Venenopr^fcntc  fu^ 
dare  inmenfacrcduntunfed  facile  ad 
vaporem  ali)  quoqj  Isues  & pr^duri 
lapides  fudant.Dmcrunt  colore, ma- 
gnitudinc^figura.  Ali)  dentatis  aut  fer 
ratis  marginibus  ftint, ali)  i^uibus.De 
eo  qui  in  A.formula  exprimitur, plu- 
ra leges  in  Volumine  Aquatilium  no 
flrOjVbi  deCanecarcharia  & Lamia 
agimus, pag.210.  In  formula  C.adnu 
merum  primum  cxpreflus  lapis,  fimi- 
lis  cft  esceris, fubRatia^  duritie  & fplS 

Yy  2 


T>e  fgurk  Idpidum^ 

dore:fed  auis  alicuius, Merul^fcrcjrd 
ftnfuperiorcm  partem  prse  fe  fert,  mi 
nor  emeteris  ><Sc  vero  Lami«  aut  Car- 
( charis  cienti  (qualem  Petrus  Colde- 

bergus  pharmacopoeusAntuerpiaad 
me  mifit)  fimillimum.  Vnci  retro  emi 
nentcSidentisveluti  radices  funt'aut 
fi  quis  adlmgus  (imilitudinem  refer-^ 
re  malit, ofsi  Hyoidi  bipartitOjquod 
lingus  animalium fubditurjnon  dif- 
Cmiles.  In  eadem  formula  me^ia  fi 
gura  GlofTopetram  latiufculam  & fi- 
ne radice  fuareprsfentat.  Tertia  ve- 
Cornu  Comu  ferpetisa  quibuf- 

dam  dictum:  quo  nomine  picturam 
hanc  Georgius  Sittardus  medicus  fa- 
ne  dodirsimus dc  logiore  vita  dignuS 
Norimberga  olim  ad  me  mifiL 

I.  Genus  Cochle^marinf,  arte  po 
litcCjCum  fuo  operculo  plane  lapi- 
deo, quod  vulgo  Fabam  marinam  vo 
eant  j prona  numero  2.  fupinac^  par- 
te numero  3. expreffb»  VideinHilFo 


i 


Conradi^GeJherPis, 


l-Ia  Aquatilium  iioiira  pag.285. 
ceteras  GochlcaSyde  Cochlea  caelata 
aRondeletiodifla. 

Cochlea  q- 
da(aIo.Kcnc- 
mano  ad  me 
mifla,  ficuc  <3c 
ali^  plures,X 
qua 

a fiip  fi  cie  fer- 
ro Cmili  5 ycl 
hopliten  cognominare  licebit.  Lapis 
cft  intus  cultro  cedens.-foris  crufta  tc 
nuij{plendida,&  ferri  politi  inftarin- 
tedusjfufci  vel  cinerei  coloris.  Ambi 
tus  externus  totus  pulchre  intortus 

Xy  5 


Depgurh  lapiiuntj 

€{l5itavtmargines  placentarum, rotu 
la  coquinaria  vel  placentaria  dilTcfti. 
Videtur  quidcpi  fimilitudincm  alU 
quamhabcreprimo  afpedu  cura  cor 
nu  Ammoais , fimilitcr  fere  ftriata  6c 
rcuoluta  fuperficic;  pluriraum  vero 
difFert*  nam  huius  exterior  ambitus,, 
non teretifiguravt  Cornu  fpcdlatur, 
fed in angullum  margine  tortofe  coi 
ligit:&  tura  foris  ferro  firailioreft,  tu 
intus  lapis  durior;  totacj  figura  lati- 
orsplaniorjCoraprefsior.  Sed  necjfoe 
tetin  ore  mandentis,  vt illud/ Media 
pars  j qua  reuolutio  definit  ^ caua  cft 
ab  vno  latere; ab  altero  protuberat, 
nec  apparent  reuolutiones.  Ad  ferrft 
ignem  emittit. 

1.  Strorabus  lapideus, Strombites, 

2.  Strorabulus  quidam  minimus, fl 
benememini. 

Conchae  ftriatsaRondcletio  di 
^se genus.  Primum  & fecundum  CK 
his  En.cehus  non  rede  pro  Cheloni- 

ds 


tiscxhibuit#  Primo  & alium  fimilcna 
pharmacopolsB  quidam  vocant  Aga« 

})cnncfcio  qua  ratione,  cft  autem  exi 
ior^dc  magis  in  acutu  fuis  fpirisexit* 


T.  Pedten lapideus.  Subftatia  intus 
eft  pallidajalbicans^  ceu  luti  in  lapi- 
dem indurati, 

2*  Cochles  lapides  genus  planum 
vcl  fefsile,fubruffo  colore  fons, in  tus 
albo.Conchas  & cochleas  huiufmo«- 

Yy  4 


'Depgum  Ltpidumj^e. 

4»  aliquot  pomipicusMonthcfaurui 
medicus  & philofophusincompara- 
bilis  Verona,  dc  Francifcus  Calceola 
rms  eadein  vrbe  pharmacopoeus  pe^ 


“ A.  Lapis  cu  cochleis  lapideis,  par- 
tim  extantibus , p^rtim  in  eo latenti- 
buSjitayt  totus  excis  compofitus  vi- 
deatur* poteft  antcm  Cochli^es  vo- 
cari, 

B.  Ctenit«  fpccies:qu«  Hildeshe- 
mij  inlapidicinisreperitur.  Oris  Ce- 
ti (vtfcribitKentmanus  > qui  vrranqj 
h uiUs  for  m ul^e  ico  nem  mifi£}figuram 
repraefcntans» 

Conchae 


I,  ConchcB  (id  eft, ferra- 

ta,aut  ferrcolx  , fi  ita  dicere  licet)  gc- 
nus:Caftanc^B  fere  figura  magniru^ 
dinCjCum  germine  glifcerc  incipien- 
te,dcvmbilico  infra»  2.  Pcdlunctt 
Ius  ferrcoluSjXT^^d^  <n(AH§o&<Ai^, 

3*  Alius  lapideus  totus» 

4»  Vml|ilicus  ferreus^ 


Yy  s 


/ 


‘DefigumUptdum^ 

% Strombus  tantillus  lapideus,  3^ 
fotus  folidus : ab  imo  tamen  per  mo- 
dica cauitate  habet,  cruffo  albicans» 
2.  Alius maiufculus,fufci  coloris.- 
fupcrius  tantum  in  cochlean^  rccor- 
tus:infcriori  parte  planus  & pilse  fcu 
columnae  ro  tud^  fere  fimilis,nifi  pau- 
lo anguftiorcflet  in  imo. 

j.  Porcellana  minima,  alba:no  mu 
cata  quid-em  inlapidem;fed  fuapte  na 
tura, vt  reliqua  etiam  porccllanar^fcr- 
snUapidea» 


1.2.  Lapides  funt foIidi,pugno  mi- 
nores > miro  naturse  artificio  depi6li. 
Pondus  cis  mediocre,  crufta  ambies 
filicea , alba,  crafsiufcula,  & prxdura 

eift  in 


Conyddu6  GefhevHs^ 

«ftin  vtrocp  euidcntius  in  altero : qui 
planior  cft,&.Stclla  marinafuis  radijs 
refert*  Primus  altior  & turbinatior 
eft,  &ab  Echini  marini  Cmilicudme, 
ni  kllor,cui  tefta  exterior  fit  detradla, 
Echinites  vocari potefl:.  In  vtroq^  ra- 
dij  afuperioreparteverfus  imadefee 
dut:in  ouo  anguino Cquod  infra  mox 
dabimusOcontra.Idcmvcrb&accu 
bula  quadam  habet,hi  duo  no  habet- 

Pagurus  la- 
pideus, parte 
iupinaexpref 
fus* 


f.  Lapis  cauds  Cancri >fiucAftaci 
fluuiatilispotius,perCmiIis,Ombri2s 
nomine  ad  me  miffus.Ego  fupra  cap* 
2.0mbriam  alium  exhibui. 

2.  Idem, parte- altera.  Totus  pau- 
ibbreuiorefl:  fuperiore  pollicis  arti^ 


€tn  fiiinintt 
£0?ierfr#/o^ 


I 


I)tfigumUpidumj^e>,. 
culojciufdec^fere  latitudine  &crat 
fitiejefufcopaliidus.Pars  yna^  qu«in, 
foior  cflc  vi-  ^ 

(fctur , Bionis 
trafucrfis  mo-  f . [ 
diceincuruiSj 
cjuinis  diftin- 
guitur,qusp 
latcr^  etiS  in^ 
ficx^eafcedGr^ 

Superior  ^ut|  para  Iseuia  eft.  In  extre- 
mo tubcrculuratundurn  prominet:, 
cuiin  parte  oppolita  refpondet  caui- 
tas.Satis  durus  & grauis  cll:^ 

VE  L^jP  iniBV  S QVl  SEB- 
pernes  ^ inJeBa  r e fer  ut C^poK  V- 

LApis  huiu 
fruodi,no 
multo  maior  g 
hi,c  app^retdn 
uetuscftinma 
te  quoda  Hei- 
ueti«,fcrpetis. 
infpira  reuolu 
ti  e(. 


tonraiui  Gepi^rtis,  ^ iM 

Vicffigie^itavc  caput  in  circumferen- 
tia promineat, extrema  vero  cauda^ 
centro  fit.  Erat  <Scalia  pars  lapidis, fo 
ris  aliqua  ex  parte  ambiens  tang  alte- 
rius maiufculi  ferpentis  minore  hunc 
ambientis:quam  in  haefigurano  ad- 
didimus, quod  frafta tlTet.  Hiclapis 
apud  me  eu,fatis  durus  6c  fufcus,infc 
riorc  parte  planus  & ihformis , nifi  ^ 
vno  inloco  ferpentini  corporis  bre^ 
Uc  indicium  apparet. 


Lapis  hic  admirabilis  ihuetltuselt 
an  agri  Tigurini  torrente,  qui  T ofam 
nominantjpugno  maior  paulo, vncia 
rum  xxj.pondcre>lfufco  albicans, iit 
tus  vero^fi  Tcalpatuti  candidus : mir^ 


Ouum  an 
guimim» 


pe jigurk  lapidum 

duruSjforis  pr^fertim.  ambitur  enioi 
ccucrufta  filicea, intus  paulo  molli-» 
or.figura  ei  lenticularis,  vcl  globi  di- 
midiati. Vtranc^fpeciem  apud  me  fer 
uo.  A bafi,qua;  plana  & l^uis  efi  in 
medio, vt ad  a.numerutn apparet , q- 
nseveluticaud^  ferpentium  aut  lacer 
torum,vcrfus  fuperiorem  partem  eia 
tse  paulatim  attenuantur.  IntcrftitiS 
autequodq^  inter  duas  caudas,  duos 
acctabularum,qu<B  ceu  verrucae  qu« 
dam  eminent,  ordines  habet.  Hoc 
fane  Ouum  anguinum  Plinij  videtur, 
deferiptum  ab  eo  pluribus  libro  2p. 
cap,5.  An  vero  aliqua  fit  cognatio  ci 
Brontijs  ab  Agricola  deferiptis  libro 
5.dc  nat.fofsilium,  nondu  explorauh 


Hos 


Hos  procedentes  duos  Iapides  Pe 
Crus  Coidebergus  Antuerpia  ad  me 
milit.  Prior, (pecies  eft  Marmoris  O- 
phito,non  infupcrficie  folum, miris 
maculis,lincis  & figuris : (cd  intus  e-  , 
tiam  per  totum  variegata,  colore  ex 
^Ibo  dnerea,maculis  fufeis  tanquata 
arte  fadis.  Alter, forte  ei  cogener 
fcd  lineis  plurimum  differens  : quo 
quidem  albo  colore  cymatili  vel  vn- 
darum  fer^  duSujlatiufculo  per  totii 
lapidem  cernuntur, pleno  vtrincj  bre 
uifsimis  ceu  petiolis  tranfucrfis>  ficut 
inter  vermes  (colopcndro,  i quarum  . 
fimilitudincScolopendritcs  drues! 
hic  lapis  dici  po- 
terit. 


FINIS. 


r 


errata. 

liiEpipfeani)  libello,  folio  i<?.  Vcrfu7.proi}on« 
lege  notu  In  iibro  primo  Kentmani,poft  f©Iio= 
nim  numerum  70.  fe^uentei  aIi<|uot  numeros 
corriff®» 


S N C T I 

PATRIS 

PIPHANII  EPI^ 

SCOPI  CYPRI  AD  DIO- 
dorum  Tyri  epifcopunii  De  X 1 I, 
Gemmis, quse  erant  in  vefte  Aaronis^ 
Liber  Grscus , & e regione  Latinus, 
lolaHierotarantino  interprete: 
cum  Corollario  Conra»  ’ 
di  Gefneri. 


■« 

TlGVni  M.D.LXK 


\ 


•V  ^ 


^ CLARISSIMO 

VIRO  D.  ADOLPHO  OC- 

CONI  F.  I N C L Y T AE  R E T P V B* 
Auouftanae  medico  do£Iifsimo,Conradiis 
Gerrierus  medicus  Tjgliri- 
nus  S.  Di 

Mitto  adte doSiJiime:,'Epi'^ 

phanijdc  XJ Lgemmu  libellu  Grir~ 
mm  ^ Latmum,ah  amico  itidem  meo  y optl 
mo  pererudito  Diro  conuerjum.  <Audio 
quidem  Lutetia  l?ariJiorum  etiam  emiigatil 
ejjeijede^o  ha£lemis  nec  Gracum  neque  La-> 
tinum  typi^  editu  Didere  potui,  Quamohrem 
Cdtterts  qui  hoc  codice  conmndlt  funt^  amico^ 
rum  meisjde  metallis  ac  lapidibips  lihellis^ 

hunc  etiam  adiungere  Doluhquem  JEpiphamj 
f Teterk^fanBiJ^imi  ac  dn^lijiimi  i lliits  epifco 
pi  Cypri genuinu  ejjefcetunon  dubito  ^etfi  in^ 
ter  reliquas  eim  Gr&ce  Latineqj  BajUe^  edi 
tas  lucubrationes  non  habeatur.  Fuit  enim 
,Dir  illeyion piu^ filum  ^erudhm  in  literis 
/acris  epifioppisi  fed  rerum  etiam  naturalium 
fcietifiimm:quod  relicli  ab  eo  libri  declarat^ 
in  quibus Jkpe  fimilhudines  a naturalibus  r0 

w ^ 


EPISTOLA 

hm^ctfimiuntihwsprsjertim  ^ad  ficrus  egre^^ 
gie  ^ eleganter fane^trahit atque  accommo 
dat.Et  ego  alium  etiam  eiuflem  authom^no 
editum  hadlenu^^pJryJtolGgi  titulo  lih)  u ma-< 
nujcriptum  habeo. : in  quo  ex  profejjo  ducdoA 
ab  animalium  numero  iKiKXI Xmaturk Ji 
militudines  cxplicat:que alio  tempore fi  di-- 
iiina fauerint ^edamXu  m prt^Jentia^  amico^ 
rum  optime  ^ candidij^ime^  exiguu  hoc  mu 
nujculum  boni  confides : quod  propter  multa 
maximaq;  beneficia  in  me  tua^quibm  fddrn 
de  ^ ob  ledi  are  me^dP*  lucubrationum  mea--~ 
rum  labores  promouere pergis  j qualecunque 
p^ratitudinis  fpecimen  ^ aut  potius  pignus  ac 
publicum  obligationis  medi  tibi 

offero : ^ rogo  f quid  in  Grdico  exemplari, 
cui  emendationes  quaflam  ex  coiedlura  dun 
taxat  mea  marginihm  adiecijmutandum  iu- 
dicaueris,pro  tu&  in  Gr  dicarum  liter  arum  co 
gnitionis  rerumq;  naturalium  omnium  excel 
lentiafe  eo  libere  candide ut /oles , me  com- 
mone facias,  videor  quidem  mihi  fntentiam 
filtem  authoris^fttion  'verba^ubiq--,  fere  con^ 
fecHtussyno  loco  excepto : qui  e(i  capite  du6^ 


£ P I S T O L 

deamo  de  onjiche gemma : quam  ait  ali  quo  f.  ^ 

putare  i Dbi  a- 

mxiKja  nfox  corrupta  -videtur:  quomodo  aute 
eme  dari  deheat^ne  diuinare  quidem  pojjum, 
plahui  autem  Dnicum  filum  exemplar  m a-- 
nufiriptum.qmd  ante  annos  aliquot  Vir  ge- 
nere nobilis  eruditione  pr^fians  Gaf^a- 

rmaNjdbruc^  I.C.  Ferdinandi  Romanoru 
Maximiliani  Bohemi&  regum  a confilijs^ 
immatura  morte  nobis  ereptm^  .adme  mifit. 
Peto  pr  Ater  e a 'vt  per  occafionem  in  Photijpa( 
triarcliA  Catalogo  authorum  qmsdegit  {(que 
^ugujlA  apud  iws  in  gener ofii  -viri  D.Io.Ta- 
cobi Fuo-^eri Mecoenatts  meibenemeriti  nobi 
lifiima  Bibliotheca  GrAce  manufiriptum  ~vi 
di)  locum yfii  modo  e ft aliquis^  de  Fpiphanio 
eiusqj firiptis  inquiras : yt  an  pr^fins  hic  lir- 
her;,  alter  phy fiologm  infiripttis^ab  ipfi 

quoque  ad  hunc  authorem  referantur,  certio 
res  reddamur.  In  Corollario  addendo  proli- 
xior ac  dili^enfior  fuijfiemfiper  alias  occupa 
tiones  licuijjet.  Delebior  enim  non  parum  in- 
dagandis Hebraicis  rerum  naturalium  pro- 
prijsnomenddturistyt  aliquid  hac fialtem  in 

W 3 


I 


r p T tr  o L ^ 

payte  luch , quonUm  in  melioriht46  non  pop 
Jumpcris  etiam  litem  adfiram:  idque  ut  in 
mjlm  ^nimalm  libm  decUraui:,  'ita  in  Stir 
pium  quoque  hijioria  non  minus  diligenter ^ 
T>eo  iuuante, faciam.  Vale  nir  ornatifimet 
^ meo  nomine  venerando  doBifimoq-y  feni 
parenti  tuo  f hi  cognomini  (cuius  tu  \k  tc2- 
yovlccg  iccTfosflius  esiauus  autem  Maximis 
liani  C&Jarts  primum  medicus  fuf  deinde  iU 
lujlrts  Reipuh.^ugufianA  ) plurimam  ojfi^ 
ciojamqj  falutem  dicito.  Tiguri  15^5^ 
Nonis  lulij  5 ex  tempore  Ad 
' ^ prelum. 


His  fcriptis  offertur  mihi  locus  di 
ui  Hieronymi  lib.9.Commcnt. 
inE2echiele,cap.28.vbi  inter  alia  qu^ 
delapidibus  preciofis  feribit:,  italegi 
tur.Horu  coloresjatcjnituras  & effi 
cientiasfinguIoru>noneft  huius  tem 
poris  dijGTerere.fed  proprium volume  « 
defiderantrita  vt  in  Ei:echiele,&  in  E- 
xodo3&  Apocalypfi,  <Sc  in  Efaia , fibi « 
omnes  lapides  & lapidu  ordines  c6-  <6 
para tb magnam  di  legenti  & difleren  w 
ti  faciant  quxftionem.  Super  quibus  «r 
(Sc  virfanftus  EPIPH^NIVS  epi- 
feopus^proprium  volumen  inihi  pr?  « 
fens  tradidit.  Hsc ille:  quo  locuplc  < 
tius  teftimoniunijhunclibru  effc  ger- 
manum Epiphani), non  ell:  quod  defi 
deremus.-pr^efercim  cum  idem  Hiero 
nymusad  Fabiolamde  vcllitu  facer- 
dotum,  dcLyncurio  gemma>  eadem 
plane  que  Epiphanius  hoc  in  li- 
bello fcribat:vt  inde  tran- 
ftulifle  eum  fatis  ap- 
pareat. 

■ W 


TOY  EN  AFIOIS 

JP  A T P O 2 H M XI  eV  I OAN  i*OY 

^iTH^-TTOV  KVTlf^  ^loJ^GO^Oy  iTTlCTH^^ 

Tm^Tvfa  i^.htQcs^y^^^^yroa^ 

f^rpis  soAicr^cns  tt!D  ha^^y, 

MdYginihm  qu&ddm  ex  ccnkBurd 
' ddjcripfmm:  idq-^  monemm^ne  quis  di 
ip^rfim  kclio/iem  ulioru  Codicum  exH 
JUmcf, 

"V  H-2  A 'Z{'^^\y.v)niXi.a}'Ttc^ 
Tt  (^hMcafC)  7p^  'ffy  W A9 
yicf}  \7rct3/A(P-(^  rpv  ttfplcos 
Accj>^'y  t 

rrxyrjSivooy  '7z>7i\p.7r'c7ro§7rHSvcc  Ai^ODy,  raf^ 
cvopxcnas , 'fccs  t£  y^occs , &r  cJI/ 

’^VSTi'3d7r0V$yi{^T0CS&S  ^<iiQ(PiC^CO/  Cp(ipi^ 

■ CK5  ^ cdj'^A,lo(oif  ?./- 

0(^3 -Wfcf  TtvlcCS  CpVhHS  iTirXt&l  TrV^qVTi 
T>eejT:  dlk  STixi  (S  issoiccs  'isiX'Tfl(J^@^,f 
quid^  ^ ‘1^'rfcf^  di  Jiou^aTTU  do  hoytoy^  cuj- 

' Jententid  ^ "rC^ccyCfiVoyy  ajJi^yLnS  diJfQ* 

pendet,  cp.oi(tiS*  Ts?  TifwTisslyp  aM©^ 

2CCf- 


SANCTI  PATRIS 

t.  P J P H^NI  I ' EPISCOPI 


Cypri  ad  DwdorumTyrt  epijcopum  de  X7  /• 
Gemmis  cpa&  erant  ini^efte  KAaronvs^ 
Liher^IoLi  Hkrofarantino 
interprete. 


Vod  petijfli^  virprxftan- 
tifsime,  de  Geiimiis  quas 
inRationalifiue Oraculo  ■ 
di61o  Epomidis  humera- 
:is , fupra  pedus  Aaronis 
Dominus  iufsitt  alligari:vccum  eoru  t infihuU 
nomina,coloresfiueformas  locos, <5c  ri^id  e$I, 
qu^  faciunc  indead  pietatem  medi-  fihulain-^ 
tationeSjtum  etiam  ad  quam  indican  nedlL 
dam  qualibet  Gemma  pofita  fuerit, 
quocj  in  loco  & in  qua  patria  inue- 
niatur,  id  paucis  tibi  exponam:  Hoc 
quidem  ita  fe  habet. 

Quadrifariam 'diuiditur  Rationa- 
le.Et  ipfum  quadratum  t palmi  longi  ^dodratis 
tudinem  aclatitudinem  habet.  Pri- 
mi quidem  ordinis  prima  Gemma, 

;w  5 ■ 


. is  facerdol 


BP  ip 

'pTpilioi/  ^krcc  <rix,kfcty^0^l 
Tov  S <A<^'^(ii/  7ifcST(^  Atd^ 

(ri7r(pG^(^j&rixlctc0iSi  Tflw 
7f  i^y  siyfOi/  •TifwT®^  Ai3(^ , AiyvQto^ : 

VCC  CC)(^THS  3 krcc  ^.yLSiQvs©^»  IQV  TtT^iy- 
*?py  siyov  7ifwr(^j  y^vaohi^^  : &toc  £>h-^ 

■>  / V -r*  ^ , ■>  e 

f^7i\,iOfj  j ^rcc  Qvv^oy^  Kou.  ov'f>i  ySiu  ^cty  ot 
i3,  ol  '7H  fe7ra)//ZcA  Tpy  J<^pLodS 
VQh  W ol T^TSti 

A. 


tTj>55rO^  Ai^(^  ai^<D(Q^  a 

0VT6U  feSi  ISV^OOT^S  «- 

c/2«  cU^(^^(Ahs  j (7tt^J)[[a  ^sT  /^^vV  t6- 

j(3a  Afc^- 

Tca  j fee  tPv  G</lous  hcc^^y  iTTi^vofio^,  <^ 
BocSvA(Spi  <It  'm  TT^s  A^^yf  iW  yiVcTta,  ist 

Ji  (Picwyns  0 At^©',  Jhjj^jjciODS  <At  ^ 

TTdVLKHg^  ^ L’k‘\^lm  v:ii  ol  ic&Tfol  tf^SoIcAh^ 
fixrcc  3 Kpw  a.>Axs  Tiknyks  ^o  <n$"i^ov  yi- 
yvQj^xs.  iSL  j(^  xTA©'  3 atcf  J^ovv^^ 
ti^AsiTm  fc^Asjj^V.  ^xAxkLt^s  (/ii  ^ s%x^ 

<k  ccJ?l  iHxs 

^ Ay 


Di?  Xlr.  GAMMIS.  t 

SardiuSjtumTopaziuSjdeinSmarag^ 
dus.  Secundus  ordo  prima  gemma 
habet  Carbunculum, fecunda  Sapphi 
rumjtertia  lafpidem.  In  tertio  ordine 
funt:,primatLigurius, fecunda  Acha- 1 
tes,tertia  Amethyflus.  In  quarto, pri  rium. 
ma  ChryfoiithuSjfecudaBerylluSj  te!- 
tiatOnychiu.  Etiftas quidefuntXIL  i^Onyx, 
Gemmae , qu<e  in  Humerali  (Epomir- 
de)  facerdotis  funt  annexa,  quaru  tu 
difcriminatuqilocifuntiftb 

L 

Prima  gemma,  SardiusBabylonius’ 
didIa.Eft  vero  form a ignea, & q fangui 
nis  colore  rcferattSardio  pifci  faic  c6  -\Sdrd£. 
dito  (Scinuetcrato  fimilis ; qua  de  cau 
faetia  Sardius  dicit,  a forma  (colore) 
nomine  defumpto.Nafcit  in  Babylo- 
ne Affyrioru.Pellucida  eft:&vim  ha- 
bet medendi  ad  tumores  ac  vulnera 
ferro  inflida.  Efl  & alia  quae  Sardo- 
nyx  vocat, &tMolochites, vim  cmol- 
liendi  fleatomata  habens.Eiufde  hxc 
coloris  eft  cum  fuperiprc>  fubuiri- 


/ 


£PIPH^NIVS 

Ji  (zK'^cif  7ra- 
^cc  tIw  ce^^^lw  7i5)  ort « thz^ 

&%» 

B* 

, \§uS§o^  rm  G(Ae 

t W^HTUL  ^y  C^3fCC1iffi.iylvi'trXl  J TOTTCC^jH  WA»  ^ 
> VC^  tS'  THJTt  hi^QVS  ^IXtZ^ 

fcot/Wo)^,^’ 1’fi^at/  Attfot/;  o//  o#  Afe:'^- 
(jL^a-ca/ns  ^iccjKy^ot  cpocLc/jf^oy^  icpa  -im(A^ 
iFot’te^S  ccAa^ctsfoy  7iaiy^i7rl</lovf>  oAtyoif 

dM§x-  7tfc^'f£«:T(^.  Oh^cuoi  S it^<rluuiyKca/  vii 
Sfoy:^l,  H^Thi^ivoy  licufoy  Jixcrt^lc^sH.  « A^c^<?v- 

^(fivp-ocljL  ^^dby  vav  f££Tw?r» 
93^^,  5i^fe^<3p.  0 a/^O"  rroioA/J^, 

'TZi^cy^^  IxT^QiKH  kHPV{£ , IfuSfoy 
h^J}f<A(x)crt  rkyyp>\)>y^  ccT^a  ycc^ 

A<<«'J‘ctfc/i9.fcpt‘7ri'?iA«<7i  c/^  K^XTTt^ecs  caovs  ccS 
^Iah  a ^reitcDy,  i(gu  'rbv  7s^'t€^Qv  st>cdu,ou 
" cCk  OVc/T  oA&JP,  p^«(77/zdl/«  </i 

J(pcc  0 ^ CU/TlSl  0V7©"yvAo$  7t6d^  TTK&fB'  OCp^ 
^Ayitay,  <(p&5  *7nvop^®^  cfi  pcvTJTratfS 
yj}^0t}7rv(^^  t(^  Trtisk:^  stCcfvhns  ^AaacrfW 
fiO^xiVoySUoi^, 


DE  Xll  GEMMIS.  f 
dis.  Grauifsima  autcm  eft  fubinitiu 
veriSjCum  huiufmodi  malae  afFc^tio-’ 

nes  incipiunc,  ■ ' " ' ■ * 

II. 

Topa^ius  gemma  colore  rubetma 
gls  q Carbunculus.  Nafdtur  in  To- 
pa^a  vrbelndi-ejinucnta  quondam  il 
lic  a lapicidis  in  corde  alterius  lapi- 
dis.*qua  cum  fplcndidam  vidiffent,^ 
Thebanis  quibufdaoftcndifrcnt,par 
uo  precio  vendidere.  Thebani  vero, 
tum  temporis  regnum  adminiftranu 
Regina  attulerunt.llla  vero  diadema 
tiruoimpofuitinmcdiofrontis.  Ha- 
bet tale  experimentum  haec  gemma. 
Attrita  medica  cote  reddit  luccum 
non  pro  fuo  colore  rubrum,  fcdla- 
deum.  Impletautem  fucco illius  at- 
tritse  quot  crateres  voluerit  is  qui  af- 
fricat,id<^abfq3  prioris  ponderis  vlU 
planeimminutione.  Vnhseil  fuccus 
hic  ad  morbos  ©culoru.  Epotus  ad« 
uerfatur hydropi,  & medet  tabefeen 
tib  us  ab  vua  marina  fumpta. 


4 

t fiatfk, 


EPlPH\ANirS 

r. 

7F^i(ny(^.  feS7  cfi  yAoofos  M «o^a,  K9^- 
t^l^^po^cd  W VOJTdI^  » TJS^W  ctJc^ 

Ns^&y/istyavf?  njK‘h9v<ny»  ^}Kot  <f^  li^o^irtcc^ 

. VQV^..X^  q i^fi%^rj^VlCWO%/S^  TSIK^OQXsI 
iiJ^^y  '^cpo<^ct  yAc&Q^c^O!)^  ^ 

§00^,  j(^A^Stxc  m^oovicu/cy  hl^voty , 
'TjLU/  Aou&cofoy,  J\ff.  ‘TDioujTLu  ulricw:on  cpcc 
G‘ly\Aca.Qyfii,^(avcc  &'r^  AOfcinxyoy  <jv  <r;c^ii 
ci  JiccA^y  (Kca/oky  ^(^\k  'tdv  tov'h^  )^gvo^ 
yAoofcdviSva  do  iAixzoy,  j(^  \k  'rovrtv  'tIuj 
^l’7fO(J‘/ TTOdl^O  Jk^lwTld^O^OTd^l^  cf^PU/^Gy 
VH  '^Ol^i  d>Aol  /fe  (pPC(Jl  Ni^Ccvi  TlVCCT^y^ 
Vi^jdfy  mAcat^y  Trtva^oTtqioy yd-mojj  A<- 
Sovf.yly  \<^({h^^y  d=>  m/ccynctcorcchy  •r  <ritc6- 
fxyo^ov^  Kgu  tK  Tvvrou  Kt^coviov/oy  HpiA^^ 
ohx£l  olM  Aoui'it(XA/oy,  A?A^K9^  dAKoi^-- 
<rl  (ryL^ctyd^QK  o rm  lovcAsccai^ 

'*ZSCKA/U  \0UmQ  W . O Ji  feTl^©^ 

T/v  dn  hldiOTnk^  oy  j^psc  <j//  %T  <^'GO^CvVCC  TTO^ 
'fccydjo  Atyc'tm.  yt.”^jhdka.  ^Go^^y  ~o%  ^ 
5 iFnq 'B.?Ancny  ivj^os  n^AsifyihQ^y 
Bcc^Si^ois  Ji  xiiy^HS.  Akyovtn  S doy. 


D£  XIL  GEMMIS.  4 
III.  ^ ^ ^ 

Smaragdus  gema.  Vocat  h^c  etiam 
Prafin^Ell<5  viridi  colore,  <5c  difFeruc 
tame  aliquantu  inter fc.  Qnjda  enim, 
illos  vocat  Neronianos?  alij  Domitia 
iiios.  Et  Neronianus  quide  parua  cft 
cft  forma, valde  viridis, pellucidus,  & 
fplendes.  Appellatu  vero  Neronianu 
liue  Domitianu  huiufmodi  de  caula 
fcrut.NeroneaiutliueDomitianu  o- 
le u i mn ulta  vafa  infu  difle.-  & in  ter  u al 
lo  teporis, oleu  viride  colore  contra- 
xifie , hoc<^  oleo  petra  copiofius  riga 
ta floridioris  coloris  cualifle.  Alij  di- 
cuntNerone  quenda  antiquu  artifi- 
cejgemmaru  fcalptore?Smaragdi  prf 
cipuu  vfum  inuienifle,  & gemma  ifta 
ab  illo  Neronianadifta-alij  vero  Do- 
mitiana appellari  malut.  Sunt  au t & 
ali)  Smaragdi;&  primus  gdenafcitin 
Iudiea?Neroniano  valde  fimilis .*  alter 
vero  inAethiopia,que  etiainPhifone 
.j^fluuio  nafei  dicunt.  Phifon  aut  apud 
"Grscoslndusjapud  Barbaros  Gage:| 


JR  P TP  Ha  isrt  v s- 

ytvt^px.iK^  yocp<pH(ny  S 

fc^^fdf^  icguo  a/§Q^  07T^‘>d<nvQ^.  k <fi(hjjjd^ 
liLs  cpcc<n  '73V  Ki^ov , cAuAdc/lk  tov  cr^dfk^ 
y</lQt/y7T^ff  ih  ^^'nJ^^iSvcc  7rfo<rot)7roy,  Ai- 
y%,'T0ULS^’^K  'fik yt-vidTroms  Tr^yvoo^i^ 

ra  ■ 


. A.  . . 

t (pOiP^’-  OVT&*  &J^a^  t ^ucpoivt^ 

KTsy  forte^  fkyty^,  ylviinu  Jt  <jv’  Kd^^^Hc/iovi 
'VsL  o|v-  «5*  , « 7?^  AcpWH  X^A&Tta»  iT^Ol  </li  (pOCfft 
tpomK^  yvy  Atioy  npdipy  ovtoos  iv^ia-KiSvU  , qCk 

kyLi^a.  nd^'^(fOo^oy\dl‘Aa  tIw  vvh\cC 
TUijf^ooS^  ^kLjj  Acc^ttucJ^Q'  ^ H av^^CCK©^ 
coakv^nplovr^  ^ Lea  yLcCK^o^^  epoavov- 
'5T©^.  KdK  rpvrpv  uB^ytvdixrv^VT^ , ot  akpy 
^xJ)iooS  W^icTHS>vcrjy  aju'roy^ 
3cc^^LySU^oy  Ji  ^(Pu^cerpy  ^Acc^eiy,  oTrvi- 
ois  ly^ccnois  vjcrccK^v^k , « o^tojL^ 

yGcc  oujrp^  ^ "^v^^oAns  (podviTmi 

c-]^  ^ LIkAhtUI,  ^OAtyoy  'j  a Li^dJj 

viQ'  Ai^(^  exJj^S^  ioiJCi,  Kd^svffj  cfi  rray  Li- 
t fcwvtQy , olvcoTToy,  tsi  efi  o f ydAKV<f^ovt®^ 

f!^QVi^,  MscT^vphf^!^ AiQ@^  rF^dTiAvcn^  rp\j  joy , o-> 
71(&\kT&  yjjT^  I^TSIS 

At^Q^ 


DIS  Xtl  GAMMIS,  $ 

vocaLAiunt etiaCarbunculu  inhoc 
fiuuio  gigni, lilic  eflim.inquic  (Vlofes^ 
Carbucuius  & gemaPfahnus.Fcrunc 
auc  Smaragdu  Ipeculi  inftariroagincs 
reddere.Tradutetia  fabulatores  uitii 
€U  habere  ad  pr^dicedas  res  futuras* 

1 1 J f. 

Carbucuius  gema, paniceo  color& 
ardet.Nafcit  in  Carthagine  Liby«,  q 
dicitur  Afnca,Sunt  q ita  inueniri  hac 
gemma  dicantdnterdiu  quide  no  vi- 
derijfed  noSu  inftar  lampadis  & car- 
bonis fcintillatis  eminus  ac  jpcul  ap- 
parerCiHinc  agnita  qeam  quxrut,fa-^ 
cile  inucniut.  Gcdata  quibufcuc^  ve- 
ftibus  tegatur, latere  no  potdL  Splen 
dor  enim  eius  extra  vedes  appdretl 
vnde  etia  Carbucuius  appcllaL  Car- 
bunculo n6nihil,paru  quide,  hmilis 
cft  gemma  Ceraunius, que  aliqui  oim 
•Tsiy  avini  nigricantis  colore  cogno- 
minant. Ed  etiam  gemma  duda  Car- 
chedonius non  abUmilis  huic,  quo- 
niam & ibidem  ioci  repentur. 

(^) 


i 


- » 
7 7izf>cpv^ 

puto 
pro  inter 
pretcLtio- 
ne  in  mar 
^ine  Jcri- 
ptu fuijje 


t 'Tvis 


i:PXPHyANIVS 

E» 

. r-) 

aH^  mTTipGfQ'  7T0f(pV§t^(ai/j  as  jSAC!?'? 
Thsf  7SZ^(pV^CCS  [jLcAodvHS  “TO  TTC A 

Ac^  c/l'  'pvrpv  -^QS^^vcrip,  ^ yc^  o 
J^cc<rihtrhSy  ^vov^y^s.  ov  iscu/v  <fi  oi/rQ^ 
cus  0 J}cA9V  7TV^ipt/fi<^0!}f/r 

ovr©^  Ji  My^TDCL  'Si  ^/J  'jil  ivjix 

AidiOTiic^ . J}o  '7V  'li.fjiSlj/Q'  iV(f^oi$ 

(Tiy  "Si  'PV  AlQVV(7tV  T |t.  (XA/X§CidlMOVS  fc- 

yo^iK  (tccTT^Gfov  Ai^av^  « nPis  TrvTAoiS 
•^CCP)(&  XTtt^y  , £57  cfi  ^CWIJ.XSQS  0 AI^(^ 
^ <^l/ac/ltsU'T©^5  <Do  ^ <yv 

t yAiJ^ocn  o^pi(noiS  xstTCtn^iXo-t 
(^y , yictKi^  01  Jix(nA&s,  AAi^tTfovQ'  </ll 
ifh.  ^vJfjoiKCay  cpv^ 

ftccTCo^  yivoy^ccs  TfAnyocs  ovjj  y&AxKh  Ix» 
'TttJLji  y^oySlM©'  pjs  nAKayStMOis. 

^ vcycop^  'liw  M&)V<rS  o<^^S- 

irco/  ofa,  ^ </lod^(rccv  voyLO^ 

iiorlccv^f^Aiiov  acC7r<^«^<JV  is^chVK^ (xjla\.-- 
yiTvu» 


s. 


jeJS@‘  IkaafiS.  «\nis  2(^-%T  cn«s«~ 

7^h 


DE  :xir.  ' 6 

V. 

Sapphirus gemapurpurarclt  vtfpe 
cies  Biattse,! d efl^Purp ur^  nigr^. M ui 
ta  funt  eius  genera.  Efl  enim  Regius^ 
aureis  pundis  varius*  No  ertverohiG 
in tacaadmiracione,quata iile q,  pror 
fus  purpurafeit.  Ec  hic  dicitur  efll*  cu 
in  India  cum  etia  in  Aethiopia.  Quo- 
circa aiuntapudindos  cemplii  extru 
6Iura Baccho  extare^quod  gradus  cx 
Sapphiro  trecentos  fexagincaquinc^ 
habeat, quis  multi  fide  no  adhibeant* 
Efl:  vero  gemmaadmirabilis,  pulchcC 
rima,gratifsim&  propterea  etiain  ar-» 
millis  dc monilibus  reponi rosueuirjs 
idqj  potifsmiu  a regibus.  Locu  etiam 
incerremedia  habet.  Attrita  em  dc  Ia 
dti  pmixta  plagis  q fiut  ex  pullulis  al 
b*s  dc  tuberculis  medcE  fi lilis  illinaE 
Scnpiu  efl  &i  in  lege,vifionem  q Moli 
apparuit in  monte, & legem  datarn^ia 
gemma  Sapphiro  fuilFe  exprciram. 

VL 

lafpis  gemma,  li^c  Smaragdii 

(fi)  ^ 


XPIPHsANTV  S 

\ 

yj)i^cs)^.  </t<c  TU  y&hv  *fiv  0d^fco5</?or- 
VAfJiCcS^v  rQ'  •moTcc^o^  ivfta-K^cTta,  (^  tAfc«- 

vccrtdj  §OLWT<tS  j <3t/  (W  KVTrfc»}  j <x^  is7 
Kv?»f^.  'axiJAv  nstTsvfJ^tfo^  Ay.x^ov<Ti^y,  <fit 

•Tiovck  <fh  7®t)  hi^Qv:\^f  tIw  <ryLX^oty<Aoit 
^ cc?A(i  dfL^AVT^cc  ^ cffcou/- 

fO'rffcc,  Lod  yAoofoy  (rayLoc^ 

t tV5&.  >jcAK9t/5  t ^Afc^(C«^  T£7J^<8- 

t (^'1‘cw- HH^ValXpuUf  eil/  <pM^-- 
'rluuKKQ^rxcrUs  ds  ol  yLV^oAo'^i  Atyou<np, 

Vii  cpcc(^cc  ^ yAca/np'i^cz  ^Acco^k^  , B<x.iv'r€fit  hS 

c^aTCoyj  ccv^G  ^ 'in  Jh(t(pH.  d.7Av  cfit  ^ nPiS  cuthAcu- 
01  [^vL  (CiSy^  M'  o§a  ^ 1(Ah^  <y/  'jn  <t>fvyiotA 

t 7iv§cp\}--  lAQii^ovatt  T«  ^ tPv  fiiyAsv  y 

^(CP'?  ciuy‘k.-^i§cc  ixxlAoi/j  Si  acu  <fp  oivoo  o^aofcc^ov(^>« 

^CUiA.  ^^jLidvs-OV  t lcoj^QrC^(X,»QV  ydf 

t 3cc^vri  j ov  </li  ?i  CUJTTiS  JhjHKfAiCOC*  a^’  « 

£cc,  ycwvoT^cCj  Lcu  AdVt{9'^iA  y OV'^  tucca/v 

^?i§ovQii  ovn  TrvcAiy  oLT?</lfcov&.  kAAv  <A% 
k^v^AAov  vcAccri  o^olx  . Aij^Tta  <fi%  v- 
t cpcci^ccu  Tiv  ^v^oTToiZjJ  cc«©-  cit'  T cp^Tccarii^/o 
fcKTOJf/.  A I^9j?cTi,  (6  'dTOiixicrti/  Yf  npr- 

'3®i^  t/o/  H^cxuiccvylw,  ^AKf/<Aua* 

) / , f N f» 

£cD*^j  (3V  AoC^TVVVUtt  yACO^GC^  HTlC  tj^ei 


D3?  xri  GtMMIS.  7 

ma  (colore)  refert.  Inuenitur  ad  ripas 
Thermodontis  fluujji,  <Sc  circa  Ama- 
thunte oppidu  Cypri.  Huius  vero  la- 
pidisAmathufij  didi  multafunt  gene 
ra.QcFad  colore, viretvtSraaragdus; 
fed  eft  obeufior  dchebetior.intus  cor 
'pus  habet  viride, fimilis  «rugini,  ha- 
bete^ venas  quatuorordinu.  Ha^cno 
xia  phacalmata  expellit, vc  quida  fabu 
lant.  Eli:  & alia  magis  glauca  q marc^ 
faturatior  flore  &tindura.Aliarcpc 
rit  in  fpelucis  montis  Ida!  in  Phrygia, 
pellucidior  purpura  q cochlccc  mari- 
na fanguinc  tingit,(3c  vini  nigricantis 
colori  fimilior>amcthy flo  faturatior. 
Nec  enim  vnius  dc  eiufde  coloris  ac 
facultatis  eft  lafpis.-Sed  hzc  gde  mol- 
lior cftdc  albior, qu^nct^  valde  nitcr, 
nc<j  rurfus  fpledore  deftituit:alia  ve- 
ro umilis  aqua:  glaciei.  Traduc  fabu- 
latores hac  ipfa  pelli  phatafmata.  In- 
ucnit  aut  apud  Ibcros  &Paf1:oresHyr 
canos  q terra  Cafpiaaccolut.  Eft& 
alius  lafpisjiio  valde  fplende$jviridis* 

W 3 


1?  ? I ? H ^ NIV  ^ 

fslfe.  lccairi$o  ^mkcuh 

vs^}'SVijhif^fi^Oi^H-^ioviy  H acpf^k  SmAcsir- 
cpcccrl^$l  ^uh^roioi  (^hd-n^as  cBs 
TCC  (picri^arit. 

•Z. 

\foyte\vr  AiS-Q^  t KiyvQj.Qy,  (fii,  tZlI  %(/§%• 

<^iy  ot/cA£Cfx.oi)g  iyvca^v,  oiri  t^oc  (^vcrioAc- 

?r|(«  TJcr^f/  «jai/- 

^A%(^'ceA(^i'Hfis(np , </ti  Aczy*is>'^^ 

ejioy  ‘hroj  KSC?sv^Ji^‘oy  Ai^oyjoy  tiv^  tu  'rycti^ 
VH  cfl^AiKT:^  Accyv2Aoy  )isc?<9dtn,  Kca  rvcy^ 
(OT  oluou  ^ Alyx/^loy,  \7T&(Ah  ou  &acu  7^cs- 
(p(XAT^OU()f.t(^TCC  {jL^TiTTtfiHCrCKM/nP: 

<^y  cf^yLCcyxyJ^oy  7ff(kcrivoy.  ^on  'tiriik'  ^ th 
■ ■ nP^TCay  cvoyLcc&-ii^  t ovk 

<r«^  ^ ucCH.tv^oVittod  iPiy(,  Ts^oTriov 
I ftcv  oVt©"A/So!^,-  voujj  fifjLXS  Acc§&y^ 

(i^TTOTb  Aiyy^oy  ifSiA^  n 

qipj,  vxkiv^Q^  ouL  rd$  ty^ 

t J}>xSv7%  cpofov^,  o(Tt»  yf  iC^io-Kirva  cA/^^t  3x- 
7u )^oiXy  rPartvnPjJ oU^xyKouor^os 
t u ■vjsro-  i^ooy.  \qik%  Ji  vkmv^©^  -/«dJJta,  t«'v^- 
TTo^cpugh  7fO§^'fJp(ooy  iSQcriSi  4 

^65 


DE  Xll  GEMMIS.  % 
Eft&aliusitetantiquus  vocatus  fimi  TrxTims 
lisniui  feufpura^K  marins.  hunc  tra- 
dunt fabulatores  tumvenenatas  be- 
ftias>tum  etiam  fpe6lra  metuere» 

VII. 

Ligyrius  vel  Lyncurius  gema.De  hu 
iusinuetionevei  apud  naturs  indaga 
tores^vel  apud  alios  veteres, qui  hara 
reru  meminerut, nihil  cognouimus. 
Inuenimus  tii  Lancuriu  gemma  voca 
ta,qua  vulgari  lingua  Laguriuappel- 
lant.Et  forte  puto  hunc  effeLyguriu, 
qiiandoquide  diuins  liter^e  nomina 
t ra  nfp  o fu  e ni  t : ex  e p li  gra  t i a,  S m a r a g- 
du,Prafinu  appellates.  Et  inter  nomi 
na  gemmaru  Hyacinthi, qui  &:  pcipu® 
preciofus  elilapisnotuscjomnib. 
no  meminerut;vt  in  mente  nobis  ve- 
nerit,num  forte  ligyriu  hanc  gemma 
appellet  fan(Sa  fcriptura.  Hyacinth® 
igit  diuerfas  habetforraas.Qao  enim 
repent  .colore  jpfundior,eo  ceteris  p 
ftatioreft.Similis  eft  colori  lan^qfup 
purpurafcit  aliquatenus,  Quajjpter 

C^)  4 


^PTPHUI^IVS 

VmlvSoV  'WOfCpv^CCS  TCC  h^cclcm 
vcc  LiHscriMSKi  <pn(rt,  K<a  A§ 

^TXA^«<Kr^T«^ ; o dt  dldlJ^r^pQ', 
^ ^oJ)vO$,0'7fl7‘Q'^  VliZ.§@^,0  TtrCCfT^^ 

t TTx.{  0 dii  njl^TrjQ^y  t ‘J^aAdl;- 

fi9S  in  fe~  Kt,^.  iVfi'(TH9yTtu  dti.  ov^Pt  ^ irn  WijoTjffc^ 
aueticajp,  Jict^^cc^icic  ^ ^kv^iccs,  oi/ipi  dtiol/ii^oiui- 

•7CC  TP.v  eii/  TTohyTiyLQi , <c^v(n  © tVi^y&ciAf 

^PiCUJTtw:  J^(Z?k0U^0l  &s  CW^^CCHSiS  tSTt/foV, 
cuJiPt  ov  jSAec5r7ovToa  j fw  </^i  txM§^c€Hp:ff 
a^yvvvov(Tty,  ov ^lovoy  dii  fS^jj^TAcc  a AfC- 
Sdy  ns  ddy  ?iid-ojj  ^oiA/csy^  o&oi'« , © 
t'7r' cdf^^^ccy^S '^Uf 09^  ov<Fcuj7h  HHPtAvTrJy-» 
Q:  od-ov^ (pT^ayl^iTCXi  5 k^rivis,  At- 

yc.'roudl^  o At^Q^TvIs  'Tttcbxicrou.c  ymai^ly 
&S  (^T^KVtcu/ }^Wilid\j&y»  isi  dti.  (pcC(Tiyti^ 
Vdny  «5TfcAA:siJ(j?^. 

H. 

AtS'@'  ccy^r^s»  ovT©^  ??J  *art- 

^ihdbK^  H^^VfdUQ'^  oV  7T!|/ 
iv^i<rK%Toa,  ^ccuy^ocslQ  didh^r^ 

ilxicppw- 

T©'.  i TfaTTOjJ  H t l^iCpcy/TlVO-V ^ 

? ; • ^ ■ * ' ■■’  t " ■ ^ 


DH  XIL  G1EMM7S.  ^ 


veftesfacerdotales  hyacintho  & pur 
pura  ornatas  fuiffe  tradit  diuina  feri- 
ptura.  £t  primus  quide  lapis>vocatur  \ 
tMarinus;  fecundus’^Rofeus;tcrtius^ 
Naciuusrquartus^  Channi^us.-quin- 
itus, Perileucus.  Inueniutur  h^e gem^‘t 
in  interiori  Barbaria  Scythis:  & pter 
quod  funt  valdepciohej  mira  quotj 
efficacia  habet.  Nam  in  ignis  carbo- 
nes coiedsjpfs quide  tantu  abeft  vt 
abfumanturjVt  ipfos  carbones  extin-  • 
guat:necidtm,fed  fi  quis  hac  gemma 
panniculo inuolutain  carbones  igni 
tos  cpieccrit, paniculus  quocj  ill^fus 
conferuat.Dicit  etiahxc  gema  coda 
cere mulieribus  parituris,  vt  faciliui 
parian  t.pr^tcrea  fugat  Ipeftra. 


Gemma  Achates.  Hanc  gemmam 
fufpicati  funt  quida  efle  eam  qux  dici 
tur  Perileucos,qua  \n  Hyacinthi  me- 
tioe  difla  efta  nobis.Mirabilis  eftge- 
ma  coloris  fubcqcrulei,  extrinfecus 
circufeceatia  habens  alba  inftar  mar* 
' (3)’  5 


TEVIVH^NIVS 

'j  7p^Tlih'ZKvB-ica/w^l(rK^c'7T^» 
( fes-i  Vife  \k  'p\J'fOo^  MScojj  dyktns  ^5- 
, ^Ct  \^00y  AiOVT^r'  : TQX^OiJ^(^  </li  ??- 

(Afjy^cCT©^  d-n^tot/^ 

k^ifi/TG  icy  (THB^yitQV ^ (^  l^iJ^vasiJ ^ Lc^ 
^iPi^vrcs)^^ 

0, 

A/9-(^  (XpLt^VS©^y  Ol/T©^ 

'Sj^(pifGccv  cpToyi^cs}^  ^ Ba^iCoS!,  « ^ cw/t^ 
^ A crt/  ;(9  'ttP  ftfc  (?« t',  (3  ^Vct)  ^ 7r&/4  - 

ttovQc  ^J^og,n  ^ofcpHCWT^  ri 

y^  (/tx.  9^’  rafr*  oficri  yiVi'na  ^ Af- 

t ^tcAc^cr-  ^ W cw^P^  vccKiv^m  S) 
j ^^l'^cc7s^y(rLQQ:oA%^'\hyL(ym)(^^^?.^ym  9v 
^cckct^i&t  ?1  dvck^&SHg  ?\  ou/fl  Ai 

^ykoy:uel  I» 

potius  cd-  Ai^oS  ^v<Toki^05.’T£^riy  riv^^^ov^vA^ 
-ijL'xlc  npy-  %sy  L<cKkm<ti.  ^U(ri(ctiy  yM  <ihy : w^io-Ki- 
Avyi^t fh^  ^Tta  cA&  9^  *7D  JV/T&Tfco,  s^-cc  '9?  'r^yos 

pra  m Je-  7^  Ay^ycwlncBog  BccSvkmog.  tIw  yxf  Bt«- 
xto  lapi-^  Qvk^vx.  (^  ^ l/tSyo  Ay^yL^vlnd^a  hjx- 

de,  ?svcny^ori  cp^crly  o TStcru^  Kvfov  t&  B(t.cn- 

IfAyou^l-  l^^tJ&vTrvc^ 


Dn  XIT,  Gj^MMIS.  to 

m oris  vel  eboris.Inuenitur  circa  Scy- 
thia. Eflctia  inter  Achatis  fpecies,q 
leonis  colore  habet.Si  terat  cu  aqua^ 

'^Sc  iilinaturmorfui  venenato , auertic 
|venenum^orpij,viperarum/&  hu- 
(iufmodi  venenatarum  beftiarum, 

^ IX. 

Amethyflus  gcmma.Hsccircufe- 
'rentia  habet  jpfundo  ccu  colore  flam 
tn^ardente.ipfa  vero  circuferctia  in 
medio  albior  ef{:,& a Vino  Gr^cjs  di- 
<Su  colore  vibrat.  Forma  eiuseft  va- 
ria,forte  aut  & ipfa  in  montib®  Libyas 
nafcit.Q^xdaex  eis  puro  hyacintho 
cft  fimiiis^alteravero  purpurx;nafci* 
tur(^ilitorc  dcpruptis  locis  maris  e- 
iufde  Libyae.  X. 

Gema  Chryfolithus.  Hunc  aliqui 
tChryfophylluvocarut.Auruqdeco  t chryjo- 
lorefuo  refert.Inuenituraut  in  puteo phylluulij 
duplicis  petr^  ad  moenia  Achsmeni-  authores 
tidis  Babylonis.  Babylone  em&pu*  nohabet^ 
tcu  iilu,  Achxmenitida  cognominat, chry-^ 
g>  dicat  regis  Cyri  patre  Achaemene  foheryUu^ 


I 


'EVlVHsANlV  S 

\jdcn:3aurekpm6li6  cojiJ^erJm  ^ mulrm\ 
3 qu& gemma  colore  porri  Juc* 
curefert^auri interuenientihm gutth^  Dttde 
jimhiter  ah  auro  , n)t  ChryJolithpi4  nomen, 
accepit :non  Chryfolitho  tamen  ■,  fed  Beryllo^\ 
de  qm  m^x agetur 3CognataJ\ 
j(9t5  HpxAffgHst^  mvQySikos^ 

ix^cS^nss 

I A. 

Attf©'  J^H§v?iKioi;,y^cajKt^ct}if  ySdi  <lh , 3tc 
?^ct,o^o^ccq>HS -i^xpn/  vJ^ctpistgct^, 

vctKivSn,ylvcT^  j 71^'n  T^yLct  *3nS>  cfvs  rpii 
HSthntiSUln  ToU/fU,  « dll  *ns  cdtTt^ 

+ <5^(9WcA(C  K§\f  T*  Hhin  t cd(txpt^i<rccc^  (pcdviTUl  WS' 

Kly^tfslyo^lf  Jicojy^g, 

dll  71S  > 7W  H9^0US  -r  OCp^^hlJLQlt 

7TJ>  c^cch9V'7c?  ^ •^stT^natct,  isn  di  aM^! 
5tkA///  o(Aola 

7i5J  £v<^f  aTzr  7n>7fl:^a^ 

I B. 

opvyioy.  ^pa/Sii 

^ccvviyei  t/w  75  ht^oo 

7jw  Tvcs  vv^A^toeg  dj 

tKTrd^  (ncpy  cwd^By^cu,Z.y6y  (S  t \K7t^i^xlx  Woc 


|1  D2?  Xll.  GtMMIS.  ft 

vocatum  fuiffe.  Tnuenicur  &:  Chryfo- 
)aftus,  qu2  ftomachicis  & coeliacis  hjionka  - 
>ocavim  medendi  habet*  , qmdhuk 

^ j io  coconm 

Beryllus  gemma  glauca  eft, colore 
naris, aut  hyacinthi  dilutioris.  Nafci 
ur  circa  finem  montis  Tauri.  Si  quis 
/clit  hanc  e regione  Solis  contempla 
*i  3 videbitur  non  fecusaevitrum  in- 
-.rinfecus  grana  milij  habere  peliuci*! 
ia.  Eft  dcalia  Beryllus  pupillis  ocu- 
lorum ferpentum  fimilis.  item  alia  ce 
rx  fimilis, qu<e  circa  Euphratis  exi- 
tum reperitur.[^eo'^^  j^hdiric^fiant^ 

^ radijs  Solk  opponantur  3 ignem  emittunt ^ 
yt  j^ecida  concaua^^nonymus,  Sic^Crj^ 
l:cilii,'\ 

XI  L 

OnyxvelOnychium,  gemma.  Eft 
hsc  valdeflauo  colorc.plurimum  de 
Icdan  hac  gemma  aiunt  regum  di- 

uitum  hominum  fponfas, qu« hanc 
gemmam  in  poculorum  vfum  con- 


lEP  IP  HMNTV  S 

(jLi^ct , et  c^^'Tfl’4'CCcr(ui)(0U(n'^y  hiQoy 
oHjche  e-  hv)^'mioiJi(iivv^oiiS  ol 

nim  pocw^v^y  M'  p^cKiy^oM  ^(ri  '^ceTfhyczoh 
Lifacla  le  TivhS  <Al  cpacn^  cwcS^  ^ V(AcC7Q^  ^ ixtou-* 
o-tmm,  ?&i/ 'tffx7r7iv§ou,  'ovv\Itocs  cfif^rmvs 

^ c 5.  I <■  »/  J ,-S®''  ^ ' 

<n  cpvaioToyiK^iiS , & ovv^  'fw  ocsmyy  cio'- 

tcrau4e^-  c/}3%  ^tpyLQc^oo  ^ f ^crwi 

^0.0^.$'©^,  VH  '3'®V  cdpCCT©^  Ic/liX,  IX?iK0l  c/Ife  TTOt/  (2^  TT?!/ 

-yeloycotccAihy  tSI  <P^oki^^  , 4^- 

J^(t)vupcx)s  ovt/)(trljuj  }(^A's<n  ^ e/J^  i=> 

1 CC-  <?1  Adl/KpV»T©^s 
kqxjoi?  ^ 

P ^ P I T a’a  AMAMT02  At^ 
Sgv,  ou  K^i  ca)-3vy  IcpcfG  o 
, ^ ^p^dJJT  GS 

,.  f/  C^«  c t . . 

TQixyiciTW  ccyiocy. 


a/^©^  0 dcJ^xpLcesiyc^ptfpyS  ^ t/o> 
ulqx.rpOTvy  JiicpQ^a  o 
oTt  '2^  ixyiccpi 

'foliQ  Jt  'TtV  <pi^JJ''py  GCnjpy^  : 7«  t(3f  77i  7SV  i 
TTXyOC,^  ^£7-7cix/37r«}^;- 

Tmxtgv svh^s  '^v 


I £)£*  XIT.  GAMMIS.  n 

;ucrtimn  Sunt&  ali)  onychit^^quL 
uocc  did:i,qui  cer^^meliis  colore  ha 
bendsjfunt  hmiies*Aiuntaute  aliqui 
cos  ex  aqua^  coire  ac  veluti  congela- 

ri.Onychitas  appellant  a natiuoeoru 
colore:  quia  elegantium  virorum  vn 
guisficmarmonhmilis,  non  fine  co- 
lore fanguinis  tamen.  Ali)  vero  fane 
<Sdpfum  marmor  ab  exploratione  vn 
guisonychita vocat.falfo  nomine  ,p- 
ptertpuricate  albedinis.  {j^Ubaftri^ 
res  fiide  lapis  d Dio/c.etia  Onyx  'vocatur tu 

litijiimn 

VE  ^D^M^JVTE  GEMM^.Uuorem, 
cjuam  etiam ^ejl  ah  at fummus  Ponti-- 
fex^  dum  t er  in  anno  im^redere- 
^ tur  SanclaJanSlorum* 

A Damas  colore  fimilis  efl  aSrL  * 

X^J4uncgefiabatrumrausP6tifc}C 

in  landla  fandiorum  ingrcdiens.  Ter 
vero  mannoingrediebat.  inPafcha- 
tc.Pentccofl:e,d  TabernaGuloru  fc- 

[lo.Poncbatiir aut fupp edus  funiiTii 


I 


£PiPH^4:ivirs 

0T\  7roc/?^^9j  fc-. 

TTCufco^ny  TTvJ^i^OVS  iTT^tof^t/Qa  fioj  XlTOi- 
(^(Aoi^H§L'A^oCLVi  H i7T&'iA'S  oAtyc^  tWiTci- 
v^oy  ^y  siious,  (w 'j<Xf  axrt^yuiis  Hf^u 
<mas  ^yLHKlb'»  \k  cfk^t&y  Ji  ^ (^oovy- 
i ilAOtty  ytcoy  \7TM^oo^<y\/  Tcjy  t y^ct^iy  , <Avo  k- 

csti(Pia-HSi  Horpcv  (rWJifjxySb/Oi » XTTfi.vjilw^fl 
<Avo  (ryiifccyc/loi,  a^yL^cwy  <fi  nsyrooy  Iw  « 
f nrot  oMXcucng  ^ ’\oq  Ljj  o J^uAoo^dg  ccJ^iytccg^-rluJ 
t/luA»  ^oiocv  ^^QA^coy,  tTTca/oo  Jt  ^ycocy  ot 

dy/  Tidf  (^utxA^iSt  At^oi,  nrQytg  Jt  ^g  ^^ht^ul  t& 
iJlvT^vrp  ^eT  AfsS)  ipv  Teird- 
A9V,  ductfTicc.  <cy^i,Q Hcrcu/  , yiH  «jv 

‘Ttdg  ^//'tdAcus  » & i<A(AdK&  0 ^iog  , 
ttQp  (pcccriy  n^oid  tpv  Ai§&Vyi{^\yyj(^ 
Accg,  ticu  \k  'nVTDit\yiv(a(noy  ort  ^ca/d(sy 
y^ccTT^s^iAi  Lx/qaQ'.  nvitiiz  </i  <yi/  yccc^^fcug 

(KJUC^  XTr^^TTC!^  5 CUyLK  TiV©'  CU$  <JV 

• ri^li^iyCLx (pH(r'iy:'£;^cC7rv<s&?^y  «r  Accoy  cw^t 
Kj  {/^iA^iTbxrca/y oovi ^ca/cc^yy&g  bcu/c^y: 
covi  yLxyou^ccVjGg  yidy^^cxM:  oavi  &g  Ai^ 

ytoy^  ^g  Aiycoy : Lcd  oovi  &g  cuyjAxAoicrtcw , &g 
cdyyiCcAoo<rtpcv»  Ei  cM  lyivGp  cLa-^yi^y  Actyt, 
•n^g^iyivbicrK^j  oAesog  ori  oyd^ay^oO  dyLct^^ 

•jicc: 


/ 


!D£  xii.  GEMMIS.  fj  ' 

i.  y 

lacerdotisjvbiis  talareveftej(5c  fug  ta  ^ 
-larethumcraldinduiffec.  Dcfcedebat 
vero  humerale  paulo  infra  pcft^  erat  dem  :D. 
crheius  longitudo  "^dodraciscu  dltni 
dio.  A dextris  & a finirtris  "^^fupra  nia Juperhu--  ■ 
miilaS:,vbi  duoparua  ceu  fcuta  cdfur  merde 
taerac,  pedebat  duo  SmaragdUn  mt  -yemt* 
dio  authoru  era tt^Declaratio,^  erat  ^ cpfSts:- 
ia  didusAdamaSjColordaererefereSi 
Sup  humeros  vero  li.ia  indiCat^  ge- 
’ m^e.Ter verojVt  diflu  efl^p  annu  ofte  mjymu6^ 
debat  ( fic ornat*  potifex)  populo  cu  inhu^ 
lamina  auifeatt.C^tf  fi  in  peccato  dep  mem. 
hederentjfiinpceptis  q dederat  De*, 
iio  ambulafircnt,mutabaf,  vtferutico 
lorlapidiS;,&  fiebat  niger, hinc agilo-  '\fgalera 
fcebat  qcF  Dns  niort6  miflurus  cfTct.  addita. 
Cu  vero  e6§  gladio  gdere  vellet,  effi- 
ciebat failguinei  coloris,  vt  p Hiere. 
inqt:Emitte  populu  ipfiuS,&  egredia 
tur:qcuq5adm"orte,admorte:  qcucj‘^ 
ad  gladi-Ujad  gladiu.-qcunc^  ad  fame, 
ad  fame:  qcucj  ad  captiuitat6  j ad  ca- 
pduitate#  Q^odfi  venix  fplederet,a-  ® 

(?) 


SPIPH^NIVS 

: Lo(l  TiDTt  i a>s  Aty&  o 

•THS  l^CftCC^i  10\i(/lciC  TCC?  crj>v  y a7rt>- 

rks  ^P(cc?  (Tov : Ts^&Ai  LvfiQ^  tgc.  cc- 

i^lKi^JLCCTtC  mv^  AiAV'7fCt)xi  (T&  Ix 

jS^<7jAdl/cra  LvfL<^  <mv^ 

6VK  0’4'fi  ^vxiri,  Aio  ^ Zcc^^.q/ov  , 

•TilP  TTtC^Tf  QS  lOOPCVUOV  'TU  CO/TOV,  | 

^ 7fdC<^rty  AcCf^TT^s  lyivQp  0 At^©^.  *70-» 

‘74  ^)^/w  iha^l  *TQV  h^ccr^fll^i^  *2=>f^ 

C(JJ'TOjJ,  © TTp  uBroUTi1'n^(&'  CC^£Act/z6*tfa'4  7t>|/| 

•7T0<!^4fV-  2t4  Bj^CiJhjL/QVrf^^  inv  Zcc^cs^iov] 
&s  T^  (kyix''f^  ^yicaj/  '^/v  kydjvicc  Lu  o Axes»  | 

(A^TTSTt  isOCl  O Al^@^  (XUrTdls  \Avy^QS 

*nxs,  K(x2  £^4A^cVt©^  c«/vov  .,  Lou.  yycvr^j 
en  fsCiyxA^s o^xcrlou/  \m§XK^^ 
^H(Tcw<r(poJ}^xAoe(XjJvnsy^  Lu 
'tvx^xt  ^ 0 xy/%A(^  Tod  XQisroO,  Jlts  Jk(Ao^i 
t §xcr^o^  ^ ']'7ifL7FAoif\ipca/f;.  \ 

3^^.  c/£  T^s  (AiLcf^KSi 

IcTfXHAdi  <A(it)An&,  Atht  o\j'Tdt 
*flyi^x-  crccv  t.  \yH^’txA^^^huou,^  ms  ^x  Ai^oy^ 
KAG^H-  fC^Xi/  CpVAluJ  H^fXOO^^^QIJ  •itA^cn>iMi^ 

W.  ^ 7rQ>’7t^£>ci/  t/o/  xHPi 

'fS'  yu'^n^y^(!Ojj  tisv  ixxmB^^ 


tfTOfi 


XIL  GBMMIS.  i4 
gnofccbac  fe  no  pcccafle,  & tuc  fe.fl:u 
cclebrabac.Queadmodu  ^pphet^aic; 
Gelebrafeftatualuda.-reddeylDra  tua; 
.Abftulic  Dns  cuas  ini«g.cat:es.Iled^  « 
te  e manibus  holliu  tuoru.  Regnabit 
Dns  in  medio  tui.  No  videbis  ylterius 
mala.ldcirco  etia  tepore Zachari^  pa 
trisIoanis,du  adeu  vicesrpedarecjin  «« 
Pafchate>  fpledidus  fuit  lapis..  Tu ‘Crn 
coepit  hoc  a4ino  fungi  facerdono.Se 
queee  aut  alius  tunieS  talare  fumpiit; 
qfi  etia  tardante  Zacharia  m Sandis 
landoru, anxius  eratpopulusjnefor- 
te geina  eos  redargusrec.C^teru  ipfo 
egreflo  agnofcentcs,q?  magnae  glori? 
vifionevidifl.ee, valde  exhilarati  funu 
Nafciturus  enim  erat  loannes  pr?nu- 
cius  Chrifli.  quapropter  etiam  lami- 
na aurea  glorifi  cata  apparuit. 

Q ih  ve r b i fli  I2fla p i d e s i u fs  i fu  n t i n- 
ferunRationaIe,fccudu  la.trib^  Ifrag 
liticaSj,vc  vnyfqfcj  lapis  vni  tnbuire- 
fpondererj  venia  luxta  diuifione  pro- 
cedentem ad  hhorum  lacob^j  nato- 


MPiPHoiNlV  S 
ycJf  ^^^oJltofj  (nW7i'^&p 

T5Vr. 

Vcu<A^A&ccs  </l^  Vzs^Lu^crifJ^oy 
i)}f,iP7rvc^ioiJ‘:  aM  > <r^(X^ctycfi^ : lov<A{^s> 
cwdfic^^ 

Vcu<A<i^  B<e;ViS^  jS*  H Bcc?iioc  iscaSicrK^ 
IZ  P«^9A.(^  fc7r«  i^271^i^<fic/loo<n  y' 
oZjhh  yxocuHSi  7r^g  7rOLH<rou. 
J^CC^.&(rl  <fi  VTVt  : Aca/^  (TK7T£p^§Q' 
hdyL^Moxns, 

■ T^cci<A^  'ZiP^^xs  j6»  H 7XTCuZ<rK9 

Iw  AciXSyHj^  (DJ^oocrt  W IXK^^  yjjucuHSC 
rTS^S  7^  TTOincrcu  wcuj^xg,  «<r<  </E  'tfTPi : r«C</'* 
Aj^v®£o^:Aa’if  ,fiC^T«r‘. 

Vcu<J^(iyA&xs  j3.  lai)(^f^(x^iSvs^:Zct 

€*ffAa!//j^VcroAitf©^.  • 

Vcu^^ib'  Pxy»^  J3.  laoiTHcp^j^H^vT^iOfjtt^^ 

'vix^ly-iQVvyioy, 

OvTOi  Qcri^  ot  »^i40cr(/Jb/ot  </ii<fkHSt 


T £ A O 2. 


T>E  XII.  GMMMIS,  i| 

ru  fcrie.ita  em  couenit  eos(filios  laco 
bi  & lapides)idoneo  ordine  coiungi. 

Filij  Lese  cjuatuor.  Rubcn>Sardius: 
Symeon,Topazius:Lcui, Smaragdus* 
ludas^Carbunculus. 

Fili)  Biih2e>duo.  Bilha ancilla  erat 
Rachelis.Rachel  vero  cuno  pareret, 
dedit  eam  lacobo  in  yxorem,vt  filios 
cx  ea  fufeiperet : riati  aut  funt  ex  ea; 
Dan,Sapphirus:Ncphthali,I^is. 

Filij  Zilp^jduo.  Zilpa  ancilla  erat 
Le«e,& dedit  eam  Lea  lacobo  invxo- 
reraj»vr  ex  ea  filios  prpcrearet.funt  vc 
rb  ifti:  GadjLigyrius : Afer, Achates. 

‘ Filij  Le«,  duo : Ifafchar,  Amcthy- 
ll:us:ZabuIon,Chryfolithus. 

Filij  Ra, chelis,  duo:  Iofeph,Beryl- 
lus:Beniamin,Onychium. 

H«funt  12.  gemm^^vnicuic^  tribui 
Ifraelis  rclpondentesi^ 

i 

FINIS. 


t 


(>”)  5 


TC  OH  O LL  A RI  VM 

C 6 N R AD  t <3  E S N E Rl 

V inEpiphanij 

lRis  lil^eilum 

Rittlomtls  s^arom,  PeiforaU  'iudicij^  Ao^. 
yioy  JJcJen  Hcdraire:  dijiinBd 

coloriha^s  qui}? que : aureo ^ hyacinthino^pur^ 
pmofoccinoJyJ^i}md  ' ■ 

Sardonyxin 
hiimero.- 


Al  cera  in 
filcero. 


N n 

cr 
c "-s 

o o 

J— y ^ 


n 

T3  31. 

I — . ►— 

C 

5c  r 


a.!: 

^ a ^ " 
N-^  '“sa 


M 

n;? 

• . y» 


co, 


< — 

•vs 

r * 


’ o 
S ^ 

> 

^ 3 

cr  n> 

f>.  '-t 

5' 

r 

♦ r-* 

i,  , , 

K 

O; 

. Crt 


n. . 

EJ  i.; 

t— 

at" 

•r\ 

d 

>i*^ 

c.  . ' 

tin- 


!U 


^ « 
T! 

'n 

' ta  dr- 

• 

' . c '■ 

. 


a-  F' 

tr 

w 

l-> » 

W 


.5« 

p 

cr 


C/> 

M 


C 

(A 


H 

^ £J 

o n: 


( S/.J 

a 

V- » 

'f' 

c- 

P 

(A 


la  ha^ 


'COROLLiARlVM*  li 

INhac  tabella  propofui  gemas  XIL 
numero , totidem  Ifraelis  tribubus 
accommodatas  > luxta  Epiphani um^ 
hoc  ordine,vt  prima  gemma  filio  pri 
ixiogenito,  hoc  cft,  maximo  natu  trU 
buaturjvltima  vltimo  & minimo  na- 
tu;fecunda  fecundo , 6c  reliquae  reli- 
quisjfecundum  cEtatisprdinem.-ficut: 
etiam  in  duabus  humerorum  maiori 
bus  gemmis, quas  Sardonyches  intec 
pretanturjdextr^B  quidem  lena  maio-» 
rum  natu  filiorum  Ifraelis  infculpta 
erant  nomina,  finiftrae  vero  totide  mi 
norum.  Addidimus  autem  fingulis 
litcrammaiufculam  > quic  matris  cu- 
iuf(j  nomen  indicat  .-L.Lese.  Z.ancii- 
l^eius,  R.Rachelis.  B.Balae, ancil- 
la eius. 

Colores jfi  cui  addere  libeat,  rotu-? 
dam  aut  quadratam  figuram  in  quo- 
que fpacio  defignet:&  colores  adda-» 
tui%  vchic  fubiccimus.  l In  primi 
loci  figurajcolor  Sardijdd  eftjCarne'? 
ol^  diflasgemra^B , quse  apud  aurita^ 

iy)  4 ^ 


XIL  GnMMI^ 

bros  <&  locupletiores  facile  inuenie-» 
turjVt&fequentiuplcrcBCj.Nonpof' 
funt  autem  verbis  fatis  reS^.defcribi 
colores  multi, qui  ex  rebus  ipfis  inlpc 
ftis  melius  pingentur.  In  fecundo 
& tertio  loco  Topa2:ius  6c  Smarag- 
dus vulgo  non  funt,  Similiter  in  j. 
6.8. & 12.  Sapphirus  Jafpis,  Achates, 
&Onyx,  omnibus  fere  ijfdem  nomi- 
nibus per  diuerfas  linguas  feruatis  nq 
fcuntur.Et  cum  plerxcj  plures  habe- 
ant fpecies, deligi  polTuni;, quarum  e- 
legantior in  fuo  genere  color  efl , aut 
qui  In  eodefrequentiorhabetur,Pro 
Onyche,  Germanis  didtus, 

velChalcedoniusyulg6(^a^cbemcr) 
albicans' pingatur.  In  quarto  loco 
pco  Carbunculo, Rubinus.  In  feptt 
mo  pro  Lyncurio , Succinu  aurei  co^ 
loris,  Innono  Amethyftus  orienta 
Jis  apud  Germanos  cognominatus. 
In  decimo  pro  Chryfolitho^  Hya- 
cinthus vulgo  di(5lus.  nomina  enint 
funt  permutata.  In  vndecimo  Be- 

ryl/us 


COROLLsAnlVM, 

ryllus  eftjCui  figura  cylindri , & color 
csruleus  dilutus  conuenicnf.  De- 
cebit ptiam  lingulas  linea  latiufcula 
aurei  coloris  ambiri.auro  enim  in  Ra 
tionali  in  clufe  erant.  PoftrembcU 
diftinfta  fint  fpacia  quin^  tranfupr- 
fa^  coloribus  totide,  vt  in  Sacris  pr^- 
cipiuntur, exornari  poterunt;  Spaciu 
primum  fiue  fupremum,  purpureo^fi 
uc  rubro  cui  aliquid  nigri  admixtum 
fit.  Secundum,  hyacinthino  fiue  ian- 
thino, qualis  inyiola  Martia  pft,aut 
paulo  faturatior  ad  csruleum  verges. 
Tertiumjaureo.  Quartum ^ puniceo 
fiue  cocci, id  efl:,fcarlati  yulgo  didi 
colore.Quintum5bylsino.cft  autem 
byfti  color  fplendidu$5  aurotj  fimU 
lis^fed  dilutior.  Denicjgema  ij.inv- 
troque  humero, cum  Onyches  fint, 
eodem  cum  duodecima  gemma  calo  "" 
re  pingentur.  Ac  fi  quis  Sardonyches 
interpretari  malit, nigredo  fit  ih.imo> 
candor  in  medio^ruborinfuramp/m 
XtaD.Auguftinumin  Pfalmum 

(>•) . 5 


1 


r 


X 


G E M M A-RV  M I N .R  A^ 
tionali  omniu, nomina  in  diuer- 
fis  linguis, fecundu  diuer^ 
fos  interpretes* 


vliehrdkii  nominet  ex  Biblijs  fi^mpJimMS» 
' Gy^cdiCX  tr as  latione  L XX.inteypretu. 
Latina^ex  diui  Hieronymi  interpretatio^ 
ne:  qui  L XXdnterpretes /equitur  ificut  ^ 
Bhilo  ^ lo/ephtisfere  /;?  Qr&cU^ 

- ’ I. . , V . . 


/ 


SArdius.ZcJf  cAo^/.Hebra^is  m- 

bore  fic  di(Sus,vt  videtqr.-vnde  ^ 
lud^inpflrifeculi  vulgo  Rubinu  in*^ 
terpretatunChaldaicus  interpres 
bli.orumSamkan,vt  Paulus  Fagius  an 
notauitxuius  Commentaria  in Exo- 
dum noS;CQnfuluimus.Eft  autem  ad- 
hibenda fides  Lxx.interpretibus  Grg 
cis, circa  nomenclaturas  r«rum  falte, 
potius  qiiarn  lud^eis:  qui  pofiquam  a 
Deo  rj^probati  funtj  vt  excitate  erga 

filiuoi 


V 


COROLL^RIVM.  tS 

ilium  eiuSjita  fumina ignorantia  fux 
itiara  lingus  va^cabulorum,  laborata 
lofephushcll:  loco  Sardotiychem 
nterpretatur;  vndecimam  vero  gem 
aiam^quie  Schoham  Hebraice  dici- 
cur,onychem:cum  code  nomine  ma-^ 
jcimas  in  humeris  pontificis  gemmas, 
Sardonychesinterpretetur.  tanta  eft 
inconftantia.  Mihi  hoc  in  loco  Sar- 
dium verri  placet.Schoham  vero  vn- 
decimo  loco  Onychem  interpreta- 
ri,in  humeris  vero  Sardonychem  ,no 
eft  abfurdum  reum  duie  hx  gemms 
vnius  generis  fp  e cies  fint.-Sardonyx 
autem  Onyche preciofior.quareSar- 
donyches  S^Smarcigdi^fecundum  LXXd] 
ducC  raagnajj  tanquam  nobilifsims^ 
aut lucidifsims certe  gemm$,fupra 
exteras  feorfim  in  humeris  poneban 
tur.  Ex  exteris  enim  vc  aliqux  etiam 
maioris  preci)  forte  finrmon  seque  ta 
menfplendent,aut  ad  eam  certe  ma- 
gnitudinem non  accedunt. 


Dn  Xll  GEMMIS  I 

II.  . 

Topa!z,ius»  iQTrdliQy^  Hebr.Pitdah.ii 
mxi?a.  Chaldxus  vertit  larkan.Iarofc 
quidem  Hebrseis  viforem  lignificat;: 
6c  gemmam  viridem  eflj?  dicunt : vn- 
de  quidam  (Iud«i)  Smaragdum  inter 
pretantur.  RJonasait  hunclapidcm 
Arabice  vocari  Smerad.  Sedpptiiis 
fueritTopa^iuSj  nomine  etiapa  poni 
difsimili,  fi  primam  fyllaba  adijeias/' 
Epiphanius  quidem  Topa2:iu  fupra  : 
Carbunculu  rubere  feribit;  ego  fplcn 
dere potilis  quam  rubere  dixcrim.Mi 
rificc  enim  fulget:exit(^  eius  fulgor  in 
colorem  auro  fimilem.*  & cuminter- 
diu  non  facile  pofsit  videri,  quod  ra- 
dij  Solis  ei  fimilcs  circucitca  refplen- 
deant;  nodlu  confpiptur  ab  his  qui 
cara  colligunt.  Sed  necj  virore  caret.* 
& cura  fuccum  porri  ferme  referat, 
ficutabhocipfodidaprafitisgemma 
TheophcaftOjPrafius  aiijs : ab  hac  ta- 
men differt,qu6d  no  tranfluceat  mo 
dojfed  etiam  mirifice  fuIgeat.DuV)  e- 


I 


COROLL^ARIVM 

ius  genera  faciunt,  prafoidem  > atque 
chryfoptcron,  fimilcm  chryfoprafo. 
Videtur  autem  eadem  & Chryfolam- 
'pisPiinij;qu2  pallidi  coloris  diceft, 
nodu  ignei : qua  ratioiic  forfan  Epi- 
phaniuin  aliquis  defenderit,  quafi  ad 
nodurnum  eius  colorem  refpexerit. 

Pas,  Hebraeis  aurum  bonum  & 
purum  fonatretfi  quidam  gemmas  in 
terpretatutjPialmis  t^.SC  zr.pro  quo 
Cantici  Salomonis  quinta  Miipas, 
> fcribitunvt  citat  Munfterus  in 
Hebraicolatino  Lexico : at  Biblia  ab 
ipfo  edit3,eoinlocofimpliciter  pas, 
non  mupas  habcnt.inucnio  & Vpas> 
lanK  > in  Lexico  trilingui  Munfteri,ne 
fcio quamredeia  quolibet aute ho- 
rum Topazij  nomen  deduci  potuit, 
quod  aurum  optimum  fuo  coloreae 
fplendorcjemuiatun  AuthorcftPli 
nius  circaThebaidis  Alabaflrum  na- 
ifciTopa^ium;  vnde  fubic>  corruptu 
i clTeEpiphanij  hunc  locum  deTopa- 
I ZlO,\^<A&§ewT^  &c. 


f 


DE  XII,  GIBMMIS 

HI.  I 

Smaragdus*  Hcbr.  BareKet>  rvp'i3^' 
Z{j.ifccyc/l(^  Lxxi  cu  fupra  Schoham.! 
verterint  Smaragdum,quam  nos  po- 
tius Onychera  aut  Sardonychem  ef- 
Ib  diximus.  Symmachus  CeraUniumi 
reddidit.Chaidisus  transfert  Barkan.i 
Barak  quidem  fulgur  6c  fulgorem  fi- 
gmficat.-qua  origine  indudtus  Fagius,; 
cara  ludiis  rccendoribus  carbuncu- 
lum interpretatun  De  Ceraunio  Vel: 
Ceraunia  gemma  (narn  dclapis  efte- 
iufdemnominis)quie  fpeciesefl  afte 
ris.plura  dicam  in  libro  De  figuris  Ia; 
pidumcap.4. 

IIIL  ^ 


Carbunculus.(^^fcr|.HebraIce  No.j 
pek,vei  Nophech , tig3.  Rabi  Dauid; 
Kirahi  in  libro  lladicu  dicit  effe  gem- 
mam nigri  coloris, vcFagius  citat.- vc  i 
alius  quidam, colore  fufeo  & rutdan; 
tc.Sunt  qui  rubinum  vulgo  diclu  effe 
piuent,Mun(lerus ; hunc  foluml  o cui 
(^Ezechidi^  27.citans,  Diuu  sHie-i 


CORQ  LL^RIVm,  m 

ronymus  Commenc.  in  Efaiam  lib.  3. 
cap.d.Calculus  ifte(inquit)quiafolis 
Lxx. anthrax,  idefl,  Carbu"nculus  efl: 

^ interpretatus , potcfl:  noil  carbonem 
; iignjficarc  velprumam,vcplcri(^  exi- 
ftimant.fed  Anthraca,idcfl:  Carbun- 
culum lapidem,  quiob  coloris  flam- 
mei limilitudinc  igneus  appellatur. 
Sic  ille;  fed  Hebraice  legitur  rizpah> 
Idcm’adDamafum  inEpifloIa 
cuius  initium, Septuaginta  .-Calculo, 
inquit,  Sephora  filium  circuncidit, 

\_at  hic  Hehrake  legitur  :^r^non  mpho/i^^ 
Jllicem  JigmJicat.']  & lefus  populum  puE 
gatavju)s,&  in  Apocalypfi  Domi- 
nus pollicetur  vincentibus , vt  acci- 
piant calculum,  &fcribat  Tupereum 
nomennouum.  Videncurautem  mi- 
hi di  Lxx.ineo  quod  anthraca  traflu 
Ierunt, idem  fenfiflc  quod  c^eteri.  an- 
thrax quippe  quem  nos  Carbunculi 
interpretamur , genus  efllapidis  fui-  ' 
gidiatqj  nitentis, queni  etiam  inXIL 
lapidibus  inuenimus. 


p 


i)  E XI t gemmis 

Sapphirus.  Hcbr.'  Sap* 

pir,  nao.  Efle  quidem  hanc  Sapphiru  i 
vel  ipfum Hebraicum  nomen  loqui^  i 
tur:vcrionfintaudieridiIud^i,quige- 
msB  huic  colorem  rubrum  aut  candi- 
dum tribuunt  : aliqui  tarrieii  aerei>id  I 
cft^fub coerulei  coloris  elle  rede  feri-  j 
bunt.Sunt  qui  cryftallum  vertant. R,  ^ 
Dauid  Kimhiin  radicibus  tradit  lapi 
dem  effe  qui  fuper  incude rton  rum- 
paturjfcd  incus  potius.-albi  & puri  co  : 
loris:  qu£B  duo  Adamanti*  non  Sap- 
phiro conueniunt- 

V L 

lafpis.  Ictcuuit  Hebraice  labalom, 
n7n\Munfterus  & Fagius  Adamante : 
redduc.De  hoc  Abenezra  fic  feribit.* 
Magnus  fapiens  Hifpanus  dicit  eum 
efle  lapidem  * qui-alio  nomine  almas  i 
\_corruptum  pro  4ddmiii\voccx.\M : 6c  fran 
gat  omnes  lapides,  at(^  etiam  bedel- 
, li  um  {yniones  aliqui  interpretantur^  p e r- 
forct:a verbo haiam,quodcft  percu- 
tere. 


COROLLsAUlVM.  it 

tcrcjcontundere,  vtiod  in  principi® 
litcra  adieditia  fit.  In  medio  Ra-  • 
tionalis  Deus  ponere  iufsit  Vrim  & 
ThummimjLxx^vertunt 
«A«fcat',ideft,  doftrinam  & veritate, 
yt  quidam  interpretantur.  Epipha- 
nias Adamantem,  ficut  <5cSuidas  in 
vocabulo  Non  redlc  tamehuc 
in  medio  Sardonychum  (Smaragdos 
ipfi  interpretantur)  collocant.  Sar- 
donyches  cnimin  humerislocaban- 
tur,Vrira&.  Thummimin  medio  Ra 
tionalis  fupraipfura  cor.Porro  de  V« 
rim  6c  Thummim  fententias  autho- 
rum  multas  variascj , rccitantjFagius 
in  Comm  entarijs  in  Exodum  cap.28. 
& Munfterus  in  Annotationib®  fuis. 

Ego  iahalom  Hebraeis  Adamantem 
cflTe  cenfco;nam  fchamir  Hebraica  di 
filo,  quam  Eiechiclis  5«&  Zachariae 
7.adamanccm  reddunt  plcrique  om- 
nes,no  huncjfed  Iapidem  fmirin  Grae 
cis  diclum  > ab  Hebra;is  nimirum  fa- 
<So  nomine» fignificareraihi videtur. 

w 


DM  XIL  GMMMtS 

Idem  nonaen  Germani  fere  feruanr^ 
Ctn ©mirgd.  Cxtcrura  iafpidis  aliud 
nomen  Hebraicu infra  numero  XII. 
proferemus*  \ 

VII; 

Lyncurius*  AvyKh&Loy^lxx, ctfi  co- 
dex nofter  perperam  habet  (Xj>yv§iop^ 
Hebraice  Lefch  em,  n^V.  Epiphanius, 
& fccutus  cum  Hicronymus,eandem 
Hyacintho  gemmam  effe  fulpicatur. 
ludxiTurcicam  vulgo  didam  efle  pu 
tant.  Ego  Lyncunum  a Succino  non 
differre  video : & id  quocj  pro  gem- 
tna habitum  olim,pr^rcrcim  quod  au 
reo  colore  pellucet  aclplendet,  mmi 
me  dubito.  Et  forte  Lefchem  vel  Le- 
lem  vox,  ad  Gleffum  accedit:  quo  n*b 
mine  veteres  Germanos  Succinu  ap- 
pcllalTc  Plinius  refert,  hodie  quidem  ; 
exoleuit. 

VIIL 

Achates.A\KT«r*  Hebraice  Schebo,"  t 
•\3M7.  R DauidKimhi  tradit  hanc  ge- 
naam  ad  hyacinthinum  color^cm  de- 
clina^; 


1 


€6nbtL^nivM.  2% 
clinare.Chald^^  vertit 
Turcicam  vulpodidlam  nimirum  in^ 
tclligenSrf 

IX 

Amethyftus.  A{Ai3vs(B^,  Hebraici 
Achlamah>vclAhalamahjniaVn^.  Vi- 
detur autem  Grammaticis  Iud;eor& 
dcnuarihoc  nortjen k chalom> id  eft^ 
fomnio:qu6d  qui  geftaCjfempcr  fom  f 
nia  videat.  Chaldaice  vocat,  En  eglaj 
id  eft>  oculus  vituli  fiini- 

litudinCi 

X. 

ChryfoIitbus.Xfvc^Af^^^.I-lebraic^ 
Tarrchifch  , HancR,  Dauid 

Kimhi  coloris  cxruici  facit,  Vuierut 
Ruteni ^ mari,  vhde  proucnit  (inquil 
Pagius)nomen  fuum  ac,  epiile.  Qua- 
re dcParaphrafles  Chaldsus  trasferti 
UlT'  o"ADjKarusiaraa,fi  rcfleiego.Ma 
nus  eius  quali  fph<erul^  aureje  , ha- 
beres inclufum  Tarfchifch  (Tharlis^ 
IVIiinrterus,)Canuci  5.  Sunt  ex  erudi 
£isRabinis,qui  Hyacinthum  mterprs 

(^)  a 


/ 


JDJP  XIL  GEMMIS 

tentur>Munfl:ero  tcfte:dicentcsliabc 
rcformamXekcleCjnVi^n^quod  nomi 
pro  colore  hyacinthino  leu  ca:rulco 
lanse  aut  ferici>femper  accipi  video  in 
Sacris,  nufquam  autem  pro  gemma. 
Tharfisquide  alijs  in  locis  alij  inter- 
pretantur mare,  portum  vel  nauale, 
infulam,Aphricam.Mihihocin  loco 
Hyacinthum  vertere  placuerit:  quo- 
niam aliudnullum  huius  gemm^  He 
braicum  nomen  inuenimus:  6c  habet 
hsecquoq^  maris’ fubcoeruleum  coi© 
rem:ca  prsefertim  Hyacinthi  fpecies, 
quam  Veneti  aut  violacei  coloris  eC- 
fe  legimus, & imitari  fapphirura.  Etfi 
cx  nominis  fimilitudineTharfis,TuF 
cicam  vvlgo  vocatam  eflc  aliquis  co-? 
iecerit.-qu^itide  coerulei  coloris  efl:. 
fed  prior  opinio  magis  arridet. 

X I. 

Onyx, vel  Onychinus  vt  D.Hiero- 
nymiinterpretatio  habet.-praeftat  au- 
tem onychem>velonychium  voce  di 
minutiua  dicere. Septuaginta  hocin 

loco 


ConOLLsARIVU. 

Beryllium,jS?ff  fcquente  autem, 

& vltimo  Onychium> pofuc- 
runt,ficuti  6c  Iofephus*HebraicMegi 
turSchoham  Erant  autem  Scho 
ham  duo  magni,  etiam  inhumeris  E« 
pomidis,Lxx»  Smaragdos  verterunt, 
lofephusSardonyches,  euhoe  in  lo- 
co onych  em  vertatJege  fupraqusin 
Gemmae  prim^  explicatione  fcripfi- 
mus.  ludiBus quidam Bibliorumpa- 
raphrafles/ere  vbi(^  vertit  «Vnna, Bur 
la,qu2  vox  ad  Beryiium  accedere  vi- 
detur,inquit  Fagius.  Phifon  fluuius 
Circuit  totam  terram  HauUah:  in  qua 
cfl:  aurum  bonum, Bdolah,  [yelBe- 
doUh  : cjHod  alij  dlittr  interpretantur^"].  6c 

Schoham  , Genefeos  2.  Auguftinus 
Steuchus  in  recognitione  in  Vetus 

Tcftametum:Variatur,inquit5in  hoc 
lapide  Schoham.-quem  Aquila, Sym- 
machus dcThcodotion,  Onychinu 
funt  interpretati,  quos  fequitur  Pa- 
gninusinfuoThcfauro.  Septuaginta 
Iapidem  Prafinum.  Schoham,  inquit 

(<^)  5 


Vn  XIL  0MMMI3. 


Agon  Hebrseus,  lapis  eft  prcciofu?^ 
candidus  & permixtus,  (quod  Oay-^ 
ch i GO  n u en  i r c vi d c t u r, ) v'  t cj  t a t /i  u e II 
Ezra^fe  quidem  ignorare  profelTus, 
Vide  plura  fuperius  dcHebraicohoc 
vocabulo  mprima  gemma. 

XI  L 


Beryllus>velBeryliium  ,Lxx&  lo-v 
fcpho  mterprenbus.  Vide  proxime  rc 
tro,  numero  XI.  Hebraicum  nome 
ed:  larchpbeh,m'a?’'>  quod  adlafpide 
Grscis  & Latinis  vfitatu  vocabulum 
itaaccedit,  vt  minime  dpbitandfi  vi- 
deatur» quin  hiec  vere  Cii  lafpis:  non 
qu32  fexto  loco  lahalom  Hebraice  di 
Citur , (Sc  iafpis  a quibufdam  vertitur^ 

' GumCtAdamas. 

Hsede  duodecim  Gemmis  Ratio  j 
jialis  fiue  potms  Oraculi  ponrihcij.  i 
Porro  E|[<eGh!clis  cap.28.1n  ihefau- 
ris  (yel  in  diademate)  principis  Tyri,  ' 


€X  duodecim  iam  diftisjnominantur 
noucm,in Hebraico  textu  : ^Lxx.ve- 
ZQ  & P.Hieronymoijdem omnes» Y- 


COROLLsARlVM,  s.4 

na  cum  auro  & argento.  Et  forte 

in  textu  fcrip tum  fuit;  Aiy\ifio(j 
vero  in  margine  ad  emendatione  ad- 
fcnptumdrrepfit  poftea  in  textum.ia 
Hebraico  enim  auri  tantum  mentio 
fic^argenti  nulla.  & Exodi  etiam  cap. 

hiyv^ioy  malMcgi>iam 

monui. 

Poftremo  Apocalypfeos  cap.2r.de 
Hierufalem  ciuitatc  ccelell:i  tic  legi- 
mus: Et  lumen  eius  fimile  lapidi  prc-^® 
ciolifsimojtanqualapidi  iafpidi  cry-‘^ 
flallifanti.Ethabcbat  murum  magnu^*^ 

& altum^cura  portis  duodecim , &c/^ 

Erat<^  jftrufturamurleius  exiafpide:^*' 

& ciuirasaurum  purum, fimilis  vitro 
puro.  Et  fundamenta  munomnila» 
pide  preciofo  ornata.  Fundamen- 
tura  primum, lafpis.  Secunduj  Sap- 
phirus.  Tertium  5 1 Chalcedonius.**^  ‘\Cdr^ 
Quartum, Smaragdus,  Quintum,  cWo- 
Sardonyx.  Sexscum, Sardius.  Se-^*" 
ptimum,Chryfolithus.  0(Sauum,“ 
BerylluSj»  Nonum,  Topazius.  De-^* 

(<^)  4 


Dn  XII.  GAMMIS 
citnuiiijChryfoprafus.  Vndccimfi, 
„ Hyacinthus.  Duodecimum,  Amc- 
thyftus. 

Exhifcc,  odo  nominantur  etiam 
inter  duodecim  gemmas  Rationalis 
Aaronis-‘atChaIcedonius,Sardonyx, 
Chryfoprafus  & Hyacinthus,  hicno- 
minathm Rationali  non  inueriiutur.* 
pro^ijs  ponuturCarbunculuSiLyn- 
curiuSjAchates  & Onychium,Pocefl: 
autem  pro  Lyncurio  intclligi  Hyacia 
thuSjVCi  Epiphanius  etiam  Hiero- 
nymus eonijciunt.Pro  Carchedonio 
\_fic  enim  h^ertm  ^non 

. ^^iJ>i;eLchulcedomm^yt Hojlri  Codices  ha-- 
bent,']  Carbunculi  fpecies,  Granatus 
vulgo  didus.*pro  Sardonyche,  Onyx 
vel  Onychium,cumfint  congeneres, 
Sardonyx  'i  Sardio  & Onyche  mi- 
xtus.Atq)  ita  reliquu  erit  vt  pro  Sche 
bo  Hebraicum  nomen  in  Ratiohali, 
quod  Achaten  interpretantur,  nos 
Chryfoprafum  reddamus  > gemmam 
multo  preciofiorem,  & Aaronis  or- 
natu 


COROLLjiRlVM.  tf 
latu  digniorem.  Etficijdemduodc 
:im  vtrincj  lapides  fuerint. 

Statueram  in  principio  huiusCo- 
rollarijdocosSacrsfcripturx  depo- 
dficaliAaronis  ornatu  (circa  Ephod 
fiuc  epomide  pr^fertim,  dcEffen  [Ho 
rchcn,quod&  pcdlorale  iudicij:.  Ao- 
Kwim  interpretantur]  fiue  Ra 
tionalc  in  medio  epomidis  anteriore 
parte  fupraipfam  cordis  fcdem>  duo- 
decim gemmis  diftincSum)  recitare 
ad  verbura:vt  habentur  Exodi  capiti 
bus 2S.& 39.6C  Leuitici  cap.8.  Dein- 
de E^^echiclis  28.1ocum,in  quo  exde 
fere  gemm^  nominantur;  & ex  nouo 
Tcftameto  ApocalypfectJS  cap.iuScd 
cum  hos  locos  quifep  in  fuisBibiijs  le 
gere  pofsit,brcuitatis  caufa  omiG. 

Deincepsvero  vtanguftum  quod 
fuperefl  huius  quaternionis  fpacium 
vel  in  Typographi  gratia  expleatur, 
veterum  quorundam  loca  argumen- 
to prxfenti  apprime  conuenientia» 
adferibam. 


(^)  I 


xn  anMMTs 
Ephodetn  lofephus  Antiquitatum 
ludaicarumlibro  tertio  capite  o6ia- 
uojGr^canicse  epomidi  limiiem  fa- 
cit. In  huius  medio  (circa  pedus  me- 
dium) lacuna  quasdam  relinqueba- 
tur,cui  inferebatur  frurtu  qfdem  co- 
loribus, quibus  ephodes , variegatu. 
Id  vocabatur  cffen,  ac  fi  dicas  Rdtio- 
nale:  (Sc  lacunam  adamufsim  exple- 
batJnvtroquc  autem  humero  fingu- 
li  fardonychcs>  fibularum  vice  epo- 
midem  annedebant. 

Ci^terum  de  bello  ludaico  libro  fc- 
Xio  capite  fexto.-Epomis, inquit, tho 
racifimilis  videbatur: duabus  aureis 
afpidum  \^/crnomm ^(pccic  vincieba- 
tur: quibus  inciufi  erant  optimi  ma- 
Ximic^  fardonyches.  Rurfus  Anti- 
quitatum libro  tertio  capite  nono.* 
Sardonyches,  inquit^ quos  pontifex 
in  humeris  gcftabat , mir^  fplcnde- 
bant:  is  qui  dextrum  humerum  oc- 
cupabat, quoties  litatura  effet,  tan- 
to fulgore  cmilTojVt  procul  etiam  in- 

sucn- 


COMOLLsARJVM. 

:ucntibus  confpiceretur  , idqj 
creaturam  fuam  &*confuetudinem* 
qmfi  dli^s  fulgere filithfed  non  adeo.^ 
Per  duodecim  vero  gemmas^  quas  ia 
in  pedlore  pontifex infutas  efi*cni  gs- 
ftatjin  bello  vidoriam  pr^nunciare^ 
Deus folebat» nam  priusquam  exer- 
citus fe  moueret,  tantus  fulgor  ex  eis 
cmicabatjVt  toti  populo  facile  inno- 
tefceret,adcfle  DeUj  opemque  Sc  au- 
xilium fuum  inuocancibus  effe  alla- 
turum. quapropter  Gr^ci>quo£quot 
a religione  noftr a non  abhorret,  cum 
hoc  miraculum  pro  eompertifsirno 
habeat, ita  vt  negari  non  pofsit,  efse- 
na  vocant  Koyioy,  hoc  eH:, oraculum. 
Sed  defijt  tam  efTcn  quam  fardonyx 
fulgorem  emittere, annis  ducentis  an 
tequamhaec  commentaremur, irato 
peo  propter  legum  fuarumpraruari- 
cationem.  Haecille.  Plura  au- 
tem de  Ephod  leges  apud 
Suidam  in  vocabu- 
lo ’ 


) 


DE  XIL  GEMMIS 

MX  COMMEMT^RtORVM 
difti  Hieronymi  lihi^o  isJnEjk- 
icm  C4p,$^. 

De  natura  duodecim  lapidu  atcj 
gemmarum  non  eft  huius  tem- 
poris dicere^  cum  &Gra:corum  plu- 
rimi fcripferint>&  Latinorum;  e quw 
bus  duos  tantum  nominabo, virum 
fanda;  6l  venerabilis  memoris  epi- 
fcopum  Epiphanium.*qui  infigne  no- 
bis ingeni;  & eruditionis iu^  reliquit  | 
volumen,  quod  infcripjit 
EtPlinium  Secundum,  &c*  Cstcru’ 
cx  duodecim  lapidum  in  Rationali ; 
Aaronis  politorum  numero  in  qua- 
tuor  ordines  diuifo, fecundus  habet  \ 
carbunculum,  lapphirum  &ia{pide:  i 
qui  tres  itidem  hoc  in  capite  Elais  | 
54.fimul  nominatur.  Quare  de  tribus  i 
his  tantum  dicemus  in  prsfcntia. 

Carbunculus  igitur  videt  mihiigni  i 
tus  fermo  doftrinx,  qui  fugato  erro- 
re tenebrarum, illuminat  corda ere- 

den- 


5 


COROLL^RIVM.  ^7 

entiG,t&c.  Porro  Sapphirus  qui 
onitur  in  fundamentis ^ coeli  habec 
militudinera>&  fupra  nos  aeris. 
hiclis  quo<j  fcripcura  commcmo- 
it:  quod  locus  in  quo  thronus  Dei 
t)fapphiri  habeat  fimilitudinem , & 
loria  Domini  in  hoc  colore  confi- 
:at,qui  portat  imaginem  fupcrcoele- 
:is.Sedpropugnaculavrbis  Domini 
ac,hoc  cftjraurorum  raeenia,  ialpide 
oborancur : qui  poffunt  omnem  alti 
udinem  eleuantcm  fe  contra  feien- 
iam  Dei  deftruerc  attj  conuinccre, 
kmendacium  fubij  ccre  veritatuQui 
rgo  in  difputando  fortifsimus  eft,(SC 
an(3:arura  feripturarum  teflimonijs 
oboratus,ifte  propugnaculum  Ec- 
defiseeft.  lafpidum  multa funt gene 
dki\y lietur  h^c  ex JEpiphanio  tranJiuLi^^ 
tji parum hene^i^ in  quihufdam  'yariansi\ 
ilius  eft  enim  Smaragdi  habens  fimi 
itudinem  : qui  reperitur  in  fontibus 
Thermodoontis  fluminis, devocatur 
>J.  quo  omnia  phantafiaata  fugari  au 


. 


KIL  GMMMIS 


tumanc.AIiusviridiorman,&tln(2:u 
q aa  I/fi  o ri  b u s . h u n c i n Ph  r y gi  ^ mon- 
te ida.dc  in  profundifsirais  ipecubu 
ciusnafci  rcferunc.  Alium  vqro  iuxt^ 
JberosHyrcanoscjjjdc  mare  Cafpium 
rcpcnrb&pr^eipue  iuxtalocuNeu- 
fin,  Efi  & alius  lafpis  niui  6c  fpuma 
marinorum  fluduumfimilis,  & de' 
mearer  quafi  mixto  cruore  fubifuti 
kns.  Hoc  diximus  vcvniuerfas  gra 
tias  fpirituales  in  Ecclefise  propugna 
culis  cognofcamus:  quas  quihabue-l 
rir,  vanos  timoresfugac,  &potcf!:c£ 
fponfa  diccre/Fratruelis  meus  candi 
dus  rubicundus.  Port^autemi- 
Eius  ciuitaris  de  lapide  fune  cryfial 
lo.-qui  fcalpiturvarijs  modis : quola 
pide  nihil  purius  efi.Dcnicjvehemcn 
tifsimis  alpium  frigoribus, dcinacccP 
fis  Soli  fpcluneis , concrcfcere  aqux 
^ dicunturin  cryfiallucOjdc tadu  qui 
demlapidemjvifu  aquam  efie,dcc. 

Q^od  ad  colores,  quibus  vc  vcl. 
tempiijita  ^Pontificis  Epomis 


COnoLL^RlVM.  ai 

donalediftingucbantur,  (aureu^byf- 
Gnum>coccinum  fcu  puniccum,pur«- 
pureum,& hyacinthinum  vel  ianthi- 
num,)deijshicquicquamadferre>an 
gultia  temporis  (5c  loci  excludimur* 
Cui  vacat  & libctjlegat  lofcphum  An 
tiquitatum  3.  8.  & Philonem  de  viu 
Molis  libro  tertio : Originem 

Homilia  nona  in  Ex- 
odum. 


TINIS. 

» 


^ 'l 

•f 'i 


" ■ ■ 

M.  '.  "f  4'  ,•! 


li-v-Nt 

. . i -s*#  ■ « - 


>' ::  # 


'■  y 


1 


DE  G EMMIS 

A L I a V P T?  IIS 

P R sXE  S E RT I M Ciy^RVM 

Dium  loannes  ,y(^oJlolm  in  fuct  <Af>ocalypJi 
meminit : De  alijs  quocjue , quarum  yjm  hoc 
Aui  apud  omnes  percrebruit  yLihri  duo : xheo 
lo^tsnon  minus  utiles  quam  Philofljphis  ^ ^ 
omnino felictoribws  in^enqs  periucundi ,e  non 
'yuigarihm  i>triufquephilofophr&  adytis 
prompti : authore  Francijco  P^ueo» 
Do^lore  medico  Infu^ 
lanou 

Editio  fecimda.nam  prima  mutilaj&  in-» 

Tao  authore  edita  £uerat. 


TICy-RI  M.D.LXVL 


0 


^rTHo  HE  s IN  tiis 

, lihm  citdth 


AVtius 

Albertus  Magnus 
Antonius  Lodoiciis 
Apuleius 
Anftoteles 

Arnoldiis  a Villa  noua 
Auerrois 
D,Auguftinus 
Aiiliis  Gellius 
Car  olus  Bouil  Ius 
C.  Plinius 
3Diofcorides 
Galenus 

Georgius  Pi£loriusVil= 
lingenfis 
Halyabbas 
Hermolaus 
Hieronymus  Hunge* 
ftiis 

Iamblichus 


loannes  Manardus 
Marbodeus  poeta  Gal* 
Ius 

Marfilius  Picinus 

Nicolaus  Florentinus 

Numcnius 

Paulus  A egineta 

Petrus  A ponenlis 

Petrus  Crinitus 

Plato 

Plotinus 

Rafes 

Solinus 

Theodoretus  Cyrenfis 
epifcopus 
Theophraftus 
Thomas  Aquinas 
Vincendus  in  Speculo 
naturalis  hiAori^, 


2, 


LIBRI  PRIMI  GAPITA. 

Laptdu  ^ Gem  Genimarurh 

mm ^^nerationis  prktutes  occulti»  , 

caujjdi,  • 3.  Deratmjeetcm 

Quid fintj  ^ Dn  fis  niriu  in  Gern-^ 

denimjortiatur^  ‘ mk. 


LIBRI  SECVNDI  PARS 
prima,De  Gemmis  XIII* 
in  D Joan.  Apocalypfi 
memoratis. 

Cap.i.Delal^idlsdlf  7.  T>e  Chryfilithdb. 
'feretijs  ^ 'virih  8^  T)e  Beryllo^ 

T)e  Sdpphiro^  p*  De  Topa:^o. 

De  Carchedonio*  10.  De  Chryfiprafo^ 

4.  De  Smaragdo,  ii.  De  ^methjfio, 

5.  De  Sardonyche*  De  Hyacintho^ 

6*  De  Sardio*  ij;  De  Margaritis^ 


PARS  IL  DE  CAETERIS  A- 
1 quot  Gemmis  (Sclapidibus. 

Cdp.  1 4,  De  Carbun-  1 6.  De  Michare* 
culis.  17.  DeMiletlorm 

^j*  De  adamantei  %d*  De  Torcoide, 

-2. 


tp.  De  Corallio, 

io.  De  Corneolo, 

De  Cyaneo, 

i 2.  De  chelidonio, 

Z3,  De  KjCetite, 

*4.  De  Magnete, 
c> 


25.  De  Hsmatitf* 
2(^.  De  Succino, 

27.  De  fidlitiarum 
d -veris  Gemmk 
■ differentia,  . 


® His  fubijcluntur: 

JExcerpta  qus^dam  ex  xAuthoris  DpiJloU 
apologetica,  qud  de  figuris,  cpu&  infialpuntur 
Gemmls->agitur, 

^ V^SCHGCSn  Balduini  Canonici 
Vhalempinenjis ad Fr.Rueum  Bpijiola  eru^ 
dita : quajuper  his  dmhm  Ruei  libris  iudiciit 
xotinetur primum:  deinde  de  Hebraicis  Gem 
marum  nominibus,  detj;  earum  admi* 
ratione, -vfu,dbufu  yirD 

Ints  trallatur. 


DE 


/ 


i 

DE  GEMMARVM 

O R T V,  L I B E R 

PRIMVS. 

< 

Ve  lapidum  ^ Gemmarum geneva^ 
tioms  caufis  diuerfis.  Ca~  . 

put  jr»  y 

NumqueiK^  lapidem  ex 
alcero  maxime  duoru  cie-  j 

menrorum,  terra  fcilicet  ‘ ^ 

vel  aquajConflari  apud 

mnes  rerum  naturalium  peritoSj.  tam 
in  confefl  o efl  atque  naturali  rationi 
peruium,vt  nullus, ni  vel  leberide 
cior,addubirarit.  Porro  qui  lapides  Non  per» 
non  perfpicuifunt,  ex  terrea  crafsio- 
recj  quadam  fubftatia,humido  tena-  cauife. 
ci  perfufa, generationis  materiam  mu 
tuatifunt.  Quivero  pellucidi  vifun-  mamcau» 
tur,exaquapr^fertim  confiftuntjCui 
fubtilis  quasdam  terrea  nec  obfcura 
materies  immixta  e/l,vt  dc  in  cryftal- 

S 


TRUNCIS  CI  Rvni 

/ 

Ip  ac  beryllo  glaciei  rpeclem  plane 
ferentibus  videre  eft.Quanqua&h<^c 
inteiligi  velim,  no  quod  duo  reliqua 
rerum  principia  5 ignem  dico  ac  acre, 
ab  illorum  mixtura  feparem.  Ap«d 
principes  nanque  philofophos  com- 
' plures  conuenit>  Omne  mixtum  ex 
quatuor  elementis  conflare. Verum- 
cnimuerbita  qu^e  diximus  accipien- 
da fune  vt  alterum  illorum,  terram  ni 
mirum velaquajinquouis  lapide  pr^ 
cellere  inteliigasfetiamli  aliter  Ploti- 
Bus  fentirevideripofsicjde  quo  alibi 
fulnis  egimus. 

Quod  autem  ad  efFeftricem  voca- 
dens^d^’  tam  .cauilam  attinet , duplicem  eam 
plpy.  vtriufquephilofophis  principes  rxu- 
tnerarunt;  altera  nanque  fuprema, al- 
tera vero  inferior.  Piinceps  cauffa  en 
I peus.  Deus  ipfe  Optimus  Maximus  5 rerum 

omnium  creator  bc  feruator , in  quo, 
cum  quo,&  per  quem  funt  omnia,  & 
finequofdiuoIoanneApoflolote- 
fie)  nihil  fadum  eft, Quem  &Arifto^ 

teles 


VIR  1.  a 

teles  Ens  entium  , fupremamque  vo- 
cabat intelligentiam  , afferens  omne 
opus  naturae , opus  effe  intelligentiae. 

Ilium  itaque  Deum  ^ vt  omnium  re- 
rum creatorem,  ita  Cngulorum  pri- 
mariam (Sdimpliciter  neceffaria  cau- 
fam  , vt  etiam  lapillorum  gemma-  ' 
nimque,  Chriftiani  omnes  norunt. 
Quandoquidem  fapientis  eft  oracu- 
lum.- Qui  viuitin  sternum, creauit  o- 

mniafimul.-quod  equidem  bifariam  simul  crea 

. * . <r\  -1  rj  omnia, 

interpretatum  inuemo:  Quibuidarn^^omod^ 
quod  dicitur  fimul,  non  ad  creatio- 
nis initans  referentibuSjVeriim  ad  in- 
itas propofitidiuinbvtfcilicet  iitfen 
fus,  quod.Dominus  D^us  decreuit 
ab  sterno  omnia  creare. 

Ita  enim  librum  Diuo  Augiiiti- 
no  relatum,  qui  de  mirabilibus  facrs 
fcripturs  inicribitur  , habere  repe- 
rio.  Simul  itaque  Deus  vniuerfos 
lapides  fingulafque  Gemmas  crea- 
uit , dum  videlicet  vnicafolaque  fua 
voluntate  multiformem  quarumuis 

. ' 4. 


TR^l^CT  SCI  BVEt 

fpecierumac  indiuiduorum  diuerfi- 
tatcm  fieri  vo)uit:in  qua  voluntate  v- 
nica  fimplicifsitnacj  fingula  fimul  fe- 
cit,qu^  ab  eorum  ortus  principio  per 
tempus  difpenfarc  non  defiftit.  Qua- 
uis&  hic  accedere  pofsit  germanior 
forfan  intclledlusjcui  philofophi  c5- 
plures  & non  obfcurij  ipfa  quocj  ra- 
tio fubfcnbunt:  fcilicet  quod  Deiis 
omnia  fimul  creauic,  dum  omnium 
formarum  ac  rerum  futurarum  rudi- 
mentum, principium  ac  femfnarium 
quoddam  materia  prim«,ante  gene- 
rum,fpecierum  ate^  indiuiduoru  di- 
feretionem, infudit.  Illa  fiquidem  ma 
terieSjdiuifionis  adhuc  & produdlio 
nis  expers^moles  erat  quadam  infor- 
mis,omnium  tamen  formarum  femi- 
f fande  ali  nio  ab  ipfocrcatorc  perfufa;vndctta- 
^uando  dem,quando,&  ijs  medijs  quibus  fu 
premus  opifex  ab  sterno  prsfcit& 
vuit,perfeda  rerum  produ<S:io,&  foc- 
tura  cxtimularctur.  Ideoc^  & hi  ad- 
mittunt omnia  quide  fimul  efle  crea- 

%A, 

t «5- 

' fi 


nn  GIEMMIS.  LTB,  r.  X 

ta^nonautem  fimuleffefada.Gonfir- 
mac&idfentcntiai  diuusille  Augufti 
nus  fupcr  Genefin3,adferens,  ^ qus  a 
natura  gsnerantur , fecundum  ratio- 
nes feminales  in  materia  confftetes, 
producuntur:quod  & multo  copio- 
fius  dilTeruit  tertio  deTrinitate  cap* 
c).vt  fcilicct  inaudias  materiam  infe 
habere,dc  qliafi  fouerecuftdaru  for- 
marum rationes  feminales  (ibiapri- 
mxua  conflitutione  ingenitas  infitas 
ve;ex quibus  tandem, agentis  adio- 
nem,pro  modo, expertis , educantur 
extimulenturcjformsenaturales, ele- 
mentorum commixtionem  eflentia- 
literconfequentes,vt&  hinc  qu^Bin 
potentia  materi»  tantummodo  ine- 
rant vere, &(vtdicunt)in  adlumaba- 
gentisadione  producantur.  Verum 
dehlsalibifuhus.  Nucverbh»cdc 
principe  illa  cauffa&Gcmraaru  plaf- 
matorefuffjciant.  Qu»  tametficun- 
d:isfateire  queant;  quia  tamen  pul- 
chrum,decorum  atcjvtile  cft  homi- 

U,  5 ' 


jFRaisrcisci  Rvni 

niIiaudvfquequaqueindo6i:o,  nofle 
Caofe  in-  quibus  fecundis  mediisA  caudisjvn- 

ferioresle-  i n i -i  \ r^ 

cnnde,  vei  de  cuncta  de  quibus  diiceptaturj ori- 
liicdiae*  gineoi  capeifunc,  non  pigebit  hoc lo 
ci  aliarum  quoque  inferiorum  cauf- 
farurn  commeminiflTe.  hocnanq^pa- 
(So  het  vt  abfolutior  de  his  noftra  fic 
traditio. Quanquam  enim  Deus  om- 
nium ht  caufla  immediata, quadam 
tamenfolus  j dc  citr^alicuius  coagen 
tis  admifsionem, efficit; ideoque  (vc 
aiuntTheologi)  eorum  cauffaeff  to- 
ta. Nonnunquam , fualiberalifsima 
bonitate, cooperantes  alias  fecu  ad- 
feifeit  affbuetque  cauflaS5&  hoc  pro 
pter  connexionem  vniuerfi ; ita  tarae 
vc  nulla  alteri  aduerfetur.  Proinde(vc 
53  inquit  Bonauentura  libro  fecundo, 
5,  qu^ftione fecunda,circafinem)quia 
55  diuina  voluntas  no  cognofcitur,  nec 
53  ipfa  ab  adtione  excludit  operatio- 
53  nem  cauffi  creat*; nec  etiam  ab  ea- 
53  rum  cognitione  humanam  capacita- 
3,  tem  arcet.rdeocjue  bo''niim  dc  peruri- 


j X)£  G'EMUIS.  zm  I.  f 

h efl:>fefe  exercere  in  pognitione  cau« 
farum  creatarum.  Ante  hunc  item« 

multis  fecuIisPindarusafTeruit, quod 
.quicquidintrafe  terra  occultat,  & vl 
tra  coelum  politum  eil: , homo  con- 
templatur. Necidinfruduofum  pu- 
tes;quoniam,  diuo  Paulo  autore  ^ in- 
uifibilia  Dei  a creatura  mundi  per  ea 
qu2efa<^a Punt,  inteliecla  cofpiciunt, 
fimpiterna  quoq^  eius  virtus  (Scdiuir 
nitas.Veru  vndc  digrefsifumuSypede 
referre  libet.  Pr^cermifsis  itacj  nuc  eVide- 
fuperioribus  cau(sis,in  fequentium 
duorum  capitum  gratiam^  non  vul*onem. 
garium  philofophorum  placita  nar- 
raturi dicimus,  quod  a primario  il- 
lo omnium  principio, inferior  humi- 
liorque  Gemmarum  caulTa  dici  po- 
tePj facultas  coeleftis  orbis  moti,  ab 
ipfo  Deo  transfufa,pro  ipfius  orbis 
diuerfarum  partium  varia  politione, 
quam  aflrorum  periti  afpedum  ap- 
pellant. Porro  quid  Iit  coeli  orbium, 
planetarum  , fyderiim  ve  afpeftus^ 


t 


TKuiNCisci  nvni 
Ctusfiue configuratio, non eft huius  ' 
inflituti.-quamobrcm  Mathematices 
penus  relinquo.  Hocvnum  praefatus 
- quod  pro  variorum  afpeduum  ratio 
ne  & materiei  muldiugapriparatia- 
ne  diucr/as  in  fubiedta  hxc  corpora . 
roelum  creditur  transfundere  virtu- 
tes.Qua  de  rephilofophi  illi  propin- 
quiores fenfibiiescj  cauffas  ferutati, 
coelo  ipfi  extenfo  vim  illam  minerale 
Japidificam  tribuendam  cenfueruntj 
iBediatevelimmediatCjVt  dicut,  hoc 
cft  intercurrente  alia  caulTa  vel  non. 
Mediate  quideni , quod  tametfi  cor» 
pora  coelica  loca  no  raro  mutent, ap- 
paret tamen  fedes  caslapidificas  fa- 
cultateillam,fcmel  ac  efificacifsimo 
( coeli  conatu  conceptam.tam  contu- 

maciter retinere,  vt  lapides  per  mul- 
tum xuum  gignendo  >iam  didic  po- 
tenticX  fidem  propalam  tcftentur. 

Hincfien  arbitror  quiddam  mira- 
bile &filentio  minime  premendum. 
Relatum  mihi  raiiipridem  eft  a domi- 
na 


GlEUMTS.  LIB.  /.  • 4 

aa  quadam  fide  digna , quod  Domi- 
la  Heuerenfis  e Luxemburgorum  il-  Adai^ares 
.ufin  genere  oriuda,  duos  habeat  fer- 
jete^  hereditarios  Adamantes,  qui 
ilios  crebro, tanto  nature  miraculo, 

5rodu canCjVC eos  quicucj fiatis  tem- 
5oribusintueantur,crv;y^«,idefic6- 
gcncrem  hbi  prolem  eniu, palam  iudi 
ccnt.cuius  caulTam,l]quidem  in  nam 
re  tam  raro  opere  nobis  philofopha- 
ri  Iicebit,putauerim  efle,  quod  vis  il- 
la coeleftis  parentibus  tenaciter  infi- 
Quata(quamadamantificam  quis  no 
minaueric)  acrem  circumfufum  in  a- 
quam  primum, congruamc^  fubftan- 
ciam, demum  in  Adamantem  gemma 
duraueric  transformaueritej.  Quod 
neiufio  plusadmireturqudpiam,au- 
torcfiTheophraftuscffe  lapides  qui 

Eiariant.-nimirum  quod  virtus  liia  coe 
cfiis  tenaci  rnatene,  vti  prefiruxi- 
muSjfemei  cransfufa,fubicCte  contu- 
macius coheret  fubfiantie;  que  vi- 
delicet quo  vcheoientiore  coeii  adio 


' . FR^NCISCI  RVEt 

''  ' M. 

nem  experta  cil,  eo  pertinacius  hand 
reEmereinceiligitur.  i 

l^UsQ^n^  Vicina  aut  & c6iun£i:a  feu  inflru- 
m.uu  cau- mentalis  lapidum  caufla duplex  an- 
numerat.  Vel  enim  calidu  quoddatni 
ed:,  (fi  ex  elementis  corpora  fubftan-i 
tialiterfieri ftatuamus;)  aut  caliditas^ 
(fi  folas  in  mixtis  qualitates  alTeruari 
fentiaraus)ia  materia  terrea  perfideSj 
& hurnidu  tenaxpcr  terreie  molis  te* 
nuifsimas  quafq^partes  diducens, di- 
gerensqj:hac  ratione  fingulorumele- 
raentoribterr^prsfertim  dtaqu^pop 
tionestamaptedcadamufsim  cofun 
dens  at(j  coglutinans/ed  Sc  ab  omnii 
excrementofafece  defpumas,  vtproi 
lapidis  Gemmsve  formaproducen- 
da  m^iteria  ipfam  rede  pr^paret.  Aut 
demum  ea  caufa  frigidii  quodda  eft,i 
fiue  frigiditas, in  aquea  fubdantia  ter 
reftns  & ficce  materia  adionem  per- 
pefia  confidens, fua  condridionc(frii 
' gidi  nanc^  ed  codringere)  omnem  fu 
pcrabundance humorem  adeo  exprii 

menSj 


GEMMIS.  LIB.  T.  ^ 
neSjVC  etia  impendio  induret, adeo cj 
rantum  eius  relinquat, quantu  ad  de- 
centem partium  connexionem  fit  ne 
ceflarium,vt  & hinc  inuitand(^  form^ 
materia  difponaturexcolaturcj.Qua 
iere  non  diflitentur  philofophi  illi, 
quod  quamuis  lapilli  hi  a frigido  coa 
lucrint,a calido  tamen,  citra  alterius 
humoris  appulfum, liquari  contuma 
citer  rccufant : quod  videlicet  tanta 
in  illis  huraidificciij  naturalis  com- 
mixtio,germanitas  necefsitudo,  vt 
fuo  omni  ex  parte  contrario  affici  re- 
nuanL*necnon,nifi  familiaris  qualita- 
tis illicio  affedli,ad  extern  qualitatis 
adionem  conniueant.Quanquanon 
declTe  compertu  habeamus  qui  duo 
tantum  elementa  recipiant;  ac  frigi- 
dum vta  natura,  ita  ab  omni  adionc 
fecludant,  qui  debile  calidum. 

Gemmarum  cauflam  con- 
ffitiiunt:de  quibus 
alias. 


FR^NCTSCt  RVEI 

Quid  fint^i^i>nde  Dim fortUntur^ 
Gcmmurum proprietates  oc- 
culta, Cap.  IL 


AVtor  eft  Galenus  nono  fimpli- 

, ■ 


ciumpharmacoru  libro, quod: 
Gemms  vires  habeancpartim  fecun- 
dum fubflantiie  totius  proprietatem, 
partim  fecundum  qualitateseffedri- 
ceSjhoccO:  manifeftas:quas  cum  po- 
tentijs hicemanantibus  eamedicmg , 
pars, quam  Grxci  <pcipii.xKd\fLK(w ^ La- 
tini medicatiuam  appellat  , in  primis 
contemplatur,  cuius  condderatione 
prxfens  inftitutum  non  ampleditur. 
fubdanti^  totius  proprietate 
catur.  philofophi  vocant  occultam, quod 
fubftantia  virium, quibus  flupenda  il 
la munia abfoluuntur,humanx  ratio 
nis  fugiat  captam  :vt  ne  fummis  qui- 
dem viris  illarum  aliqua  penitius  affe 
qui  contigerit  aliter  quam  multo  v- 
fu-Nimirum  quod  omnis  proprieta- 
tis vera  ex  methodo  cognitio  colli- 
genda 


Q'EMM1S.  Ltn.  /.  ^ ,, 

gcndafiti  ab  cius  caufsis  proximis  e- 
uidcncibuscj  quas  bifariam  difcrimi- 
nanturivel  enim  ex  mixtionis  modo, 
vel  ab  ipfius  formx  fpecific<e  ratione. 

Porro  commixtionis  modus  mifcibi^^® 

f|.  . o " t ■ • pnetatis 

lium^mixtura  ^ coglutinatione  per-  cauiT«.  " 
'ficitur,qu£e exade perueftigari  huma 
na  diligentia  nequeat, vel  eo  maximi 
nomine  quodinfinita  fit  illorum  co- 
mifcendorum  proportio.  Eius  Vero 
quxfpcciem  adfertforms  rationem, 

Vel  ideo  imperfcrutabilem  intellige- 
re  eft,qu6d  ipfam  prodire  autumat, 
partim  quidcm(vti  prseftruximus)  ex  vide illua* 
potentia  materia, formaru  rudimcn- 

r r ■ \ ' n-  iunda  phl 

tis  leulemmijs  a phmseua  cdeititu-lorophom 
tione  perfufe,  partim  autem  (vt  raa* 
gn^ philofophorum  illuftrium  turbig  m onome 
piaGet)ab  ideis  in  mente  diuina 
ftentibus(quas  diuus  AuguEinus  pri  fione. 
mordiales  Vocat)  id  cd, ab  ipfo  Deo, 
hinc  ab  anima  mundi  ( fi  Platonicis 
confentimus)  & alijs  inferioris  ordi-  , 
nis  c^Iicis  corporibus,  in  elementa 


TRcANCTSCI  RV'ET 

primum  influentibus  .-deinde  & pcf 
camedia  ad  formaro  lampridcm  infe 
minatam  de  ceu  inchoatam  (lanqua 
fciiicct  mentis  alicuius  de  voluntatis 
diuins  cninifl:ris)dirponentjbus:  Cu- 
ius prsparationis  ablolutacn  eonOde 
rationem, humana  etiam  quantuuis 
diligens  autfublimis  fagaci  tas  no  affe 
quatur.Cumitaqj  reconditarum  ilU 
rum facultatum  cauflaj humano  fen- 
fu  nequeant prchcndi,ncmini  dubiu 
efle  fufpicor,  quinommbus  peruiCj 
quod  nulla  illarumproprietatumra- 
tionabilijhoceft, per  rationem  huma 
namdedudio  inuentocj  experiraen- 
tO:>fed  cafuali  duntaxat  euentu  com- 
perta explora taqj  dici  pofsit;  vel  om- 
nino aliquo  reuclationis  modo^vti 
perfomnianonnunqua  legimus  coa' 
tigiffe.Quo  modo  fcitu  cflfylucftriS' 
rofjE  radicem  aduerfus  canis  rabidi 
morfumi  aqujB  pauore  omnis(^po- 
tusraetfl&graue  faftidium  adferen-' 
tem^pr«ftare.Macrcfcilicec,  cuius  fi- 
lius 


DH  GEMMIS.  LJB.  /.  f 

litis  in  Lacetania  Hifpanis  finitima 
belligerans,  rnorfuspericlitabat,  per 
fomnum  (vifa  in  fruteto  illius  radice 
fibifuauiterapplaudente)  prasmoni* 
tarquam  deinde  qua  potuit  dilige-^ 
tia  filio  rnifit3exla6tepotandara,filiu 
obfecras  vt  religioni  parens  matri  ob 
fecundaret  bibercteji  QuoTnicofini 
plicicj  remedio,  miles  ille  praeter  ora 
iiem  expedationem  feruatus,  occa- 
fionem  prsbuit  cognofccnda?  eiqs  ra 
dias  occulta:  contra  iilum  afFeduni 
facultatis.  Eil  igitur  mixti  latens  oc-  Quidiiiia 
cultave  proprietaSj  facultas  quadam  f 
Tprepter  ca^ynde  ipfum  effentialitcr  tas. 
confill:it,infifa:perc||  priuatas opera- 
tiones, multo  vfu  periculdve  folo,veI 
aliquareuclationcicitra  rationem  cq 
gnita;  Quod  demu  mixtionis  ac  c6- 
giutinationis  meminimus, illud  obU 
terlucidiorisdodlrmajgratiahis  qu® 
que  conedere libet  (forfitanetn  can* 
tq  diuerfitatis  oecaiionefcifcitcrls  as 
libeter  audus)  quod  tam  difcrepad| 


Flt^lVCISCI  FVFI 

mixturx  6c  coapta.tionis  cauffain  phi 
lofophi  funt  arbitrati  efle,  vim  quan- 
dam  coeleflem  fubiefl:^  materiae  par- 
tes,varias  licet>pro  fua  virtute  permi 
fcentecn;  adeoe^,  vel  vario  huius  per- 
mixtionis tenore,  eam  materiam  ad 
nouam  formam  decenter  apparente* 
in  quam  tandem  ad  amufsim  difpoG^ 
tam  & excultam  mirific<e  ill<e  tranl- 
fundunturvirtuteSjformasconfeque 
tes  fpecificas.Porrobac  dicendi  con 
fcquutione  eo  tande  deuenimus^vn* 
de  earum  qux  in  Gemmis  funt  pro- 
prietatum facultatumc^  reconditaru 
caulT^j  quas  ante  pr^ellruximus, no- 
bis fefe  vitro  ac  pr^ter  expeftationc 
diligentius  perferutandie^  ac  in  con- 
fpedum  reuocand^,infinuent.  Cele-^ 

Omnium  bris  cft  itaqj philofophorum  fenten- 

cauffarum  quod  omnis  cauffarum  turba  ab 

ceps*  vnaeademc^  principe  pendet,  duci- 
turatej  conferuatunad  quam  & pro 
pterqu  am,  ceu  ad  communem  om- 
nium finem  caufl"^  omnes  fua  munia 


G^MMTS.  LTB.  l 8 

tanquam  communi  quodam  <5cinfi- 
to  confenfu  dirigunt. -Deinde  & oms- 
niaficri  defupcrafummo  bonojhoc 
cfljDeoipfo:  eadem cj  effe&  optima 
6cordinatifsima.Proindenoniretin- 
ficias, Gemmas  ^ earu  virtutes  aDa- 
mino  Deo  efle,  etim(^  etiam  folutn 
eundorum  caufTara  dici  poflevera, 
alias  autem  caufTas  improprie  &ceu 
per  analogiam  nominari  non  diiffite- 
rentur.  Veruntamen  quanquanrphi- 
lofophis  illis  cognitum  id  & optime 
pcrfpedum  cflet, nihilo  tamc  magis 
conquicuic  mira  infatigabilisc^  illo-^ 
rum  auiditas  dircendi,&  in  fuis  operi 
bus  creatorem  admirandi  contem- 
plandic^  defiderium.Quinimo  infito 
quodam  coelcfli  ardore  vigorcej  ad 
propinquiores  rerum  cauflas,ceu  vi- 
delicet primx  illi  ac  verse  vtcuncj  in- 
ftrumcntariasjanimorum  fuorum  pe 
ne  diuinam  atqj  perfpicacifsimamfu 
blimitatem  intenderunt.  Hinc  ita- 
que,cum  bono, mentem, hoc  eft,pri- 

tii  5 


FR^NCISCl  SVET 

ma6i  fdpietiam  > quam  & boni  verbu 
illorum  quidam  nominant.*  & cum 
mienre^intcliedtUjtotu  vcruc^  munda 
t fenfibile  (inccliigibilem  dico  6itvj,t^E)  ftatuere 
fune  opinati*  Quu  yerb  bonu  ipfura, 
mentem  &mtcJieeium  vnuquid  cOTe, 
ac  vnica fimplicifsimac| lubitatia  pfi 
ftere  adfiruunc,vaicum  cfTc  rerum  o- 
mnium  & lingularum  principiu  pro- 
fitenturjfemper  omnib®  adftanSiCun- 
<3:a  fouens>viuificans,excicans>  com- 
plens & roborans.  De  quo  facer  ille 
Orpheus  ita  cecinit: 

Cwida foues^atq':,  hje feres fuper  omnid  fep. 

Hinc<!k  diuinus  ipfe  Plato  diuino 
, Sole  colluftratus  ita  in  SophiPa  ait: 

Animalia  cunela  mortalia  pIaiKas(^ 
55  & qusECunqj  terra  ex  feminibus  radi- 
35  cibus  ve  nafcuntur,&  quiECunq^  ina- 
35  riimata in  terra  conCftunt,liueIique- 
35  fieri  pofsincfiue  noOjnunquid  aba- 
35  lio  quodam  opifice  fabricata  quam  a 
35  Deo  fadla  elTe, cum  prius  n 6 failTent> 
?3  ^icimus?An  multorudofirinaferinp 

nes^ 


I>5  GSMMIS.  LIB.  /.  p ^ 

ncs^fedabitnur  dicentium  ifta,na- 
tura  ipfa,  gigni  a caufla  quadam  for- 
tuita  line  mente  hsc  agente:  vel  cum 
^rationepotius  fcicntiatj  diuina,qua^^ 

I ab  iploDcofitorta.^  Nos  enimuero  ^ 

I Chnftianafide  ac  veritate  edo£li,pri- 
: miimhoc  reru  omnium  principium, 
lingulari  fubftantia,^  tribus  perfo- 
nis,conformi»fimplicifsimacj  volun- 
tate,vnitatejmaieliatCjasqualitatc,  ac 
omnipotentia  coprehendimus  dcvc  ^ 
neramurjPatrcmcj  vocamus,  que  illi 
bonum  fimpliciter.-Filium  Sc  verbum 
patris, nos;  mente, primam^  fapien- 
tiam, illi. Spiritu  q^o<J  fandtunosap 
pellamus,  quem  illoru diuiniorc«  bo 
nuntellefiu  dc  amorem  nuncupant, 
vel  animam  cuncta  viuificante  & ani 
mantealij.  DequoPlotinus  libro  dcvHe  egre. 
inteliedu  ca.a.irainfit  .•  Quifnaeftpo 
tilsimu  qui  tradir, animo  lapientiam<  tenriam, 
hic  ^fcdlo  nccefiario  cfl  intelle<3us:  “ 
inteileftus  (inquam)  qui  non  alias  q- 
dem  in^Ileftus fit, alias  vero  expers^ 

tJ3  4 


JFR^NCISCI  JRVRT 

intelligentiscrfed  verus  potius  intellc 
dusj  qui  hanc  ob  cauffam  feipfo  Cc 
55  puichcnScdnuquidinhocvelutprir 
55  mo,nobiseflquiefccndum,  an  poti- 
5,  us  fupermcntem  quoque  progredi- 
55  endum?nempe  mens  ipfa  nobis  in  al- 
55  tum  progredientibus  prior  occurrit 
55  qqam  principium  omnium  primum, 
'55  quafiin  ipfius  bopi  vertibulo  confti- 
55  tuta, omnia  inTeipfo  nuncias  & figni- 
55  ficanSj  velut  quadam  ipfius  boni  fi- 
gura, Deinde  (3c  eiufdcm  libri  cap. 
55  3, Eadem  quoc]^  (inquit)  transferes  ad 
>5  vniiierfumjin  eo  fimiliter  perueniec 
55  adintelk^lumjCOgnofcens  eumeffe- 
55  doremreucrato^iusc^arpficem.  ha- 
(Sf nus  Plqtinus,  Porro  in  intclledu 
mundum  quendana  intelligibilem  ha 
beriyoluerunt:.hoccft  omnium  recu, 
idearum  plenitudinem,  fed  & in  men 
te  omnium  iuxta  &fingularum  cre- 
andarum,gignendarum  acproducen 
darum,id  eft, futurarum  rerum  ideas, 
aeterna, Cmplid  congenca^  fubftan- 


BJ?  GtUMlS  LIB.  T.  lo 

tiajfolis  relatiuis  rationibus  abinuice 
difpefcitas,  perliftereincellexerut.E- 
afdeiiK^  ideas  principes  efle  reru  om 
,nium  caufTas  arbitrati  fimt,ab  eis<^ 
Iceu  quofdam  adus, pendere  & ellea- 
bimas  omnes  intelleduales,  inteliige 
tias^corpora  coeleftia:,  & quicquidin 
inferiori  hocmundo  efl  vipiam.Pro- 
inde  proximam  creati  mundi  cauC- 
fam,item&  eundarum  proprietatu, 
meti  d intelledui,  hoc  eE  verboDei 
& fpiritui  fando  detulerunt:  quan- 
quara  ne  ipfum  quidem  bonum  ab 
hac  creatione  fcpararintjVt  ex  locis 
iamiam  citatis  & alijs  non  raris  phi- 
lofophorum  autoritatibus  patere  li- 
quido poteftrqueraadmodum  facras 
etiam  literas  legere  eftDco  patri  per 
verbum  in  fpiritu  fando>tanquam 
vni  principio  mundi  creationem  tri- 
buere. Qui fecifti  (inquit  Sapientia) 
omnia  verbo  tuo : & PfalteSj  Verbo 
Domini  coeli  firmati  funt,&  fpiritu 
©ris  eius  omnis  virtuf  eorum.  Verum 

t/J  5 


I4es  quid 
fint. 


Dium»  I- 
dex*,ideft, 
Deus  jpfe» 
omniu  re- 
rum caufla 
pnaccps. 


FR^ANCISCI  RVSI 

/ 

enimuero  omnibus«xploratu  velitnj 
Ideas  ilJas  in  nientc  diuina  nihil  die 
abipfaDeirubilancia  dc  pr^efcicntia, 
id  dl  omnium  pr<ECogniuone  & vo- 
luntate sterna, difcrecum.  Quem, in- 
quam,Deum  certum  eftnon  cantum 
finguloru  generu,  verumetiam  Ipecic 
rum  ac  mdiuiduoru  omniu  exaclifsi- 
inam  proprijfsimara^  & conftituere 
6i  ab  sterno  prasfcire  iubftantia^com 
poiitione, formam  ac  vires  tum  pro- 
prias rum  communes,  dc  li  quid  praj- 
tereaillisinfit.Vtdc  hinc  accipias  di- 
uinas  illas  Ideas  cuiufuis  fpecici  ac  in 
diuidui  principes eile caullas: nomo 
do  quod  fint:,  verumetiam  cuiufcjea 
rumpotdiatistam  communis  quam 
proprite*  Cui  & id  mihi  pulchre  arri- 
dere videtur  quod  plcrifc^  philofo- 
phis  placere  inuenio:  Nempe  ^ virtu 
tibus  ccrtiSj  id  eft,  certam  ftabiiemcj 
rationem  habentibus,  non  fortuitis, 
fed  efficacibus,potentibus,indcfici- 
cncibus>nihil  fruftrainuanucj  ex  fefc 

mo« 


I 


' GtMUIS.  LIS,  T.  « 

'I  . 

imolientibusjtnoueantur vires  in  reru 

inatura  confiftences,  fcd  de  his  in  alio 
inoflro  opere  fufiiis  ac  fynceriuS  dijs  anipia 
fauentibus  diueremus.Forro  amen-  dumphiio 
te  ipfa  & intclleduilloru  plurimi  vo-  iophospk 
lunt  effufam  creatam  ve  animam  vna 
intelle(ftualemjVniuerfo  orbi  comu- 
nem^quam  idcirco  mundi  anima  vo- 
cant.Eandemc^  fub  mente  illa  mun-  ^ 
di  regina  rcdriceve^toti  mundo  pr^ 
effbjattjper  eum  totum  diffundi*  vc 
fcilicct  tanquam  prims  illi  cauffs  mi 
niftras,  cunfta  per  eam  & fub  eius  im 
perioraoucretjCogeretffouereCjmo- 
deraret, efficeret, primaria  illius  cau- 
fejDeividelicetiplius , praecepto  pa- 
! rens  obfccundansqj.  Quapropter  & 
in  animam  illam  mentem  imprcfsiflc 
fenferunt  rerum  omnium  primarias 
principefque  rationes  feminaleSjtan 
tum  ab  Ideis  diuinis  nobilitate  difsi- 
tas,  quantum  ignobiliori fubiedio  ad 
obfequiuminfufs  hsrent. Quas  for- 
|itan  mteilexeric  quifpiam  rationem 


FR^NCISCI  EVEl 

cfTe omnium  producendarurn  rer5, 
ac  mediorum,  quibus  Deus  ipfe  eas 
producere  ac  proferre  voluerit  con^ 
llicueritc^  > cum  facultate  qua  media 
illa  proriioucre  ipla  pofsit  anima;  fi 
j tamen  fimilis  quxdam  anima  pioa^ 
lioqui  Chrifiiano  admitti  debeat.  Ve 
rumphilofophorum  quorunda  pla-^ 
citanarramus,non  approbamus.  Illa 
pr^terea  animam  fentiunt  per  omnia 
in  omnibus  difFundi:  & omnia  menti 
obedientetiijcicjminiftrantem  pro^ 
mo  uere  ac  vegetare  5 vt  &:  hinc  no  ab 
redici  pofsit inftrumentum  primum 
eorum  qus  Deus  ordinato  commu- 
ni<^  euentUihoc  cft^fecundum  natu- 
ram efficit;qua  de  re  hanc  animam  a 
mente  & intelleftu  primam  vita  nun 
cuparunt.Cui  quo(^  mentem, fubfta- 
tiam  ac  rationem  : intellcdum  ve- 
, ro  vtcfletintclleftualis,  impartiuiffe 
Spiritus  in  literis  fecerunt.Eam  denicjper  oru’ 

Lim  fpirare  vitalem  fpiritua- 
rodiderunt,  dumfuo  fcilicet 

tpi- 

\ ' 


jminaipninia  flati 

Joiopuis  , , 

«juid  kmc^  p 


T>E  GAMMIS,  LIB.  J.  t% 

piricu  per  omnia  penetrans  omnia  \ 
fidet, tangit  fentit<^;&id  quidemo-'^ 
do  quodam  fuo,nod:ris  fenfibuslon- 
g^e  impari, incognito  <5c  multis  nomi- 
nibus diferiminato.  quo  deni<^  vni- 
co  flatu  fpirituqj, adu  lucido,  vi  cali- 
do 6c  omnis  generationis  fomitc:cca 
fcilicet  interioris  vits  quadam  pro- 
pagine, atej  verius  tanquam  diuina: 
virtutis  vehiculo,  femper  vbicj  pullu 
lare  animam  illam  yniucrfalem  mun- 
di exiftimarunt.*  quam  dcibrhtan  in- 
lellexeruc fub  Deo  ipfo , principium 
cfleintrinfecum,quo  formatu  in  ma- 
teria rationes  fcminales  ad  fui  fcatu- 
riginem  promotionemqj  moueatur 
ac  emergant.  Sed  hxc  miffa  fiant. 
^Difcaueo  nancj,  longius  me  fortafsis 
tpalatum,vela  ventis  prsmature  con 
cedere.Iamitacj  quie  diximus  paucis 
perflringentes  addamus,Dcum  Opt. 
Max.tprudentilTomnipotente/um- 
mum  denic^bonum,  t eieraentipiuri 
mum  acliberalifsima  fua  bonkace^re 


tcua^ata 
Ciui(^l:a  & 
a Deo  &ad 
Deu  ex  or- 
dine colli- 
turafunr. 
t fapietilsi 
mum^ 
t cleniefia 
f iuiamaj,  • 


TRjiNClSCI  RVRI 

bias  eundis  pro  fola  fua  volutate, haf 
moniatB, concentum  ordinem(^  (Sc  k 
fc  6c  ad  fefe  pr^ftituifltvqucm  dabilc 
acincocuffutn  eatenus  efle  vultjqua- 
tenus  aliter  non  difponcre  decreuit/ 
Harmonico  presterca  illo  confenfu^ 
fibi omnium  creatori  minirtrare  vo- 
luit;:primum  quidem  (quod  ad  hund 
materialem  inferioremc^  mundu  (pe-i 
dat)  fecundum  philofophosillos,i- 
piam  mundianimam  aeeius  ipiritil: 
deinde  ccel^m  ipfum  extenfum  orbi- 
bus,figuris  i aftris  maximis , planetis, 
ffeilisdt  luminibus  coniiftens^  Illam 
itaq?  animam, hoc  quoc^  coelu,  prin- 
cipq  caulTtecj  fu b coelo  formatarum 
generatarumc^  rerum  6c  transfufaru 
proprietatu  ratione  quandam  inijf- 
fe,,ideo  phdofophnlii  putarut,  quod 
ad  mundi  difpenfation^,  tamstii  noa 
ex  necefsitate.vberrima  tarae  Dei  bo 
liitate , quadantenus  admittuntur. 
Quod  dc  Auicennas  ipfein  fuis  Me- 
taphyfids  fenfiflc  videtunQu^cun^ 

que 


DE  GEMMIS.  Lin.  K i| 

^ue (Inquit)  hic  fiunt > oportet  pr«-  ‘ 
iXirtcre  m motibus  conceptioni- 
bus rtellariim  & orbium.  Ab  ijs  enim 
ipfa  etiam  elementajnonnunquam  dc 
artes  qu2edani,fimiliter  & res  artifici^ 
of«  accidentalis  faltcm  vcl  cxtcrnsB 
caufDe  quandam  fibi  denominatione 
vendicanc.  Placet itacj  philofophis 
iliis  formam  & ex  ea  vim  occulta  om 
ms  mixti cfiTe, primum  quidem  abi- 
deis  illis  diuiniSiidcftiaDeoipfo  cm 
Bium  creatore  6c  plarmatore, mini- 
flranribus  ei  anima  mundi  (fi  Platoni 
cis  confenumus  adferimusve)  dein- 
de dcipiis  orbibus  coelicis<^  corpori 
bus^planetiSjfydeybus,figuns>luiBi-  Pj^opmfa- 
nibus,&fi  quidpr^terea  coelo  exten 
fo  fimilis  rationis  infitipoilh^c  & c-  fevnde 
lemetorum  temperaturis  coeiicis  m-  ’ 
fluxibus  afFedis,cauflis inquam  prae- 
parantibus,&:  materiam  ad  nouafor- 
mam  Goaptantibus.Habennraqj^iu- 
xcaphiiofophorum  illorum  fenfura) 
Virtutes  ili«  recondita  hi  orismc  ab 


FR^NCISCt  RVFI 

‘l 

cxprefsis  fpecifids  detcrrainatisquei 
formis, a coelo  tamen  materiali  per  vi  - 
res pr^paratorias,in  archetypo  per  I- 
deas  ac  formas  exemplares,  quse  om- 
nes cauflfe  adcuiufuis  rei  generatio- 
nem abfolutam  (quod  ad  commune^ 
ordinatamcjDei  conftitutione  per- 
tinet)conuenire  illis  videntur.  Vnde 
tandem  id  eile  verum  commonere- 
tur, quodiamiam  dicebamus,  quod 
Deus  fcilicet  rebus  omnibus  pro  li- 
bera fua voluntate 5 altifsima  acpr^e- 
ftabilirsima  bonitate>harmonia>  con 
centum  ordine  a fe  & ad  fefe  quen 
damineituitdndecj  rerum  omnium 
cum  prima  cauffa,  Deoipfo,fympa- 
thiajconnexiojcorrefpondencia  con 
fcnfusvCjDiuinum  de  lingulis  decre- 
tum natura  feqnens , non  inepte  fla- 
tuaturihoc  eft,vt  omnes  vires  creatu 
ris  rebuscj  artificiofis  inlitas,  a Deo  i- 
pfo^qui  omnium  eft  aftus  primus,  dc 
aflionis  omnis  principium  creaturis 
impermiidbilej  miniftrantibus  eis  ia 

didis 


T>E  GEMMIS.  LIB.  /»  14 

difliscaufsisj  quse  ideofccund<e  vo- 
canturjpedercac  effe  intelligas.  Qui 
tamen  pro  libera  & omnipotenti  fua 
voluntatc(omifsis  quandoqj  ijs  quo- 
rum meminimus  medijs  acminiftris) 
immediate  ex  feipfo  ca  facit  q vult> 
quibus  quoq^  miraculis  nomen  eft. 
C;£terum  ex  his  luce  meridiana  da- 
rius patere  mihi  perfuafi  > diuerfos  in 
rebus  efFeftus  pendere  nonfolum  aS^eauiMii 
materia  varia  alteratione  f^u  pr^pa- 
rationejfcdadiuerfocoeli  afflatu , ma 
xime  autem  a difcriminatisformis:di 
ferimine, inquam, no  folumfpedem accior 
confequente,fed  & cuiuis  indiuiduO 
proprio:  Tametfi  materis  apparatu 
rebus  gignendis  ac  perficiendis  non 
obfcuricflemomeci certum fiti  Qua 
ratione  videre  cfl:  indiuidua  eiufdem 
etiam  fpeciei,  alia  alijs  etiam  efle  cla- 
riora,vel  virib us  ignobiliora , pro  vi- 
delicet fymmetria,  puritate  Velconfu 
fione  eorurfifubfl:antis»Nemini  nan- 
que  rerum  naturalium  gnaro  dubiu 


TUsA^cisci  kvli 

cfle  fufpicor,coeiicos  influxus  impe^ 
diri  pofle  vel  omnino  minui,  propter 
ineptitudinem  materieru  in  quas  fu- 
as  exercerent  potentias.  Cui  <Sc  illud 
fubfcribit  Virgilianum: 

l^nem  4(1  ollis  i^izor  ^ cooleftis  ort^o^ 
Seminibus  quantum  non  noxia  corpora 
tardant. 

Cui  etiam  pulchre  & id  Platoni- 
cum adftipulatur, fecundum  merita 
materis  ipfunduntur  vires  coelefteSi 
Proinde  ex  eundis  his  diuinioribus 
meditatis , multis  nominibus  claret 
fcemoenti  Dcmocritiillius  extollenda  multum 
fententia,qua  dijs,  id  eft  diuinis  virtu 
tibus  omnia  efle  plena,  conflanteraf- 
feuerabat.  Is  fiquidem  coelcftium  vi- 
res cum  inferioris  huius  mundi  gene^ 
rum^rpccierum  a,ciAdiuiduorura  na 
turis  ac  proprietatibus  conferes : fed 
dc  eorum  cum fuperioribus,  maxime- 
vero  cum  bono  ipfo, connexionem 
^ perpendens^afummo  ipfo  bono  lin- 
gula & efle  3 propriorum  munio- 
rum 


bM  aSMMIS,  LIB.  l 

rum  exercendorum  potcftatem  adp 
pifei  dodus,in  ijs  ipfis  Dei  vires  aded 
que  Deum  ipfum  clarere  cernebat, 
(^as virtutes  nonulii  diuinas  illices 
vel  idcirco  appellarunt,  quod  conte 
piantium  animos  ad  Deum  alliciaac 
tam  infignem  opificemjvelquod  po- 
tenti® ili®  diuin®  omnem  in  omni- 

i 

buspromoueant  fundlionemjquod 
& Ouid.perfenfifTe  videtur  hoc  car-^^ 
mine.* 

BJI  Detis  in  nobis  ugitante  cdlejcimm  tUo^ 
Impetas  hicfucrA  femina,  metis  habete 
Porro, nefeio  quo  tandem  Tugge- 
rente  Mercurio, a propofito  fcopo  di 
iapfus  quodammodo  forfitanvide- 
bor;pr®rtatitacj  eo  recurrere  vnde  di 
fccfsi.  Inchoatam  tamen  iamdudum 
hancdifputatione  in  medium  cornu 
neqj  theatrum  addudam,  prius  libec 
ablolucre.  Qu®da  eiiim digitulo tan 
tum  tetigimus  c]uq  dilucidiori  enod^ 
tione  egere  fortalsis  videbunt,  quam 
fic  accipias  velim.  Vulgata  mukueft 

ty  z 


/ FRUNCISCI  RVEl 

Arlftotelisfenteciaj  quod  neceffcfic 
mundum  hunc  contiguum  effe  fupc- 
^ rioribuslationibuSjhoceftcoeiocx- 
tenfojVt  inde  vis  omnis  iiiius  guber- 
netur,vc  dehinc  plurimis  creditu  con 
fpiciamqubd  coelum  ornniugigncri 
dorumfic  cauflaeffediua»  Quapro- 
pter vt  pro  philofophorum  celeber- 
rimorum tantum  non  diuinismedita 
cis  rem  hanc  omnem  explicemus , o- 
per^precium  fadlurus  videbor , fi  his 
^ quoc^  adijeiam  duplex  philofophis 
Ccdu  du  fublimioribus  efiTe  coelum, primariu 
plex.  videlicet  de  princeps,  coelum  coelo- 
' "rumjquoddc  fpirituaiea  quibufdam 
nuncupatur:  idemcj  illis  efie  inteliigi 
tur,atc^  anima  illa  mundi,  qux  afeita 
fibi  quadam  fimplici  plurimum, fed 
congenea  confentaneave  fubflatia, 
fpiritus  euadit  per  omnia  diffufibilis, 
omnium  poft  Deum  ipfurri  dtab  eo 
fundionum  primarium  minifterium. 
Ne9  defuntqui  lynccrius  exiftimac 
coelum  illud  effe  in  mente  diuina  ceu 

omnium  ^ 


DS  CnMMIS  LIS.  t.  t6 

omnium  rerum  prototypum,  quan- 
quam  & intelligentias  quafdkmefre 
creatas  coelo  extenfo  mouendo  atc]^ 
dirigendo  non  inficientur.  Q^od  & 
diuusille  Auguflinus  fentire  videtur 
fuperGenefim  dicensj  quod  Deus  fic 
rnundumordinauiCjVtfpiritum  om- 
ni creaturx  praeficeret.  Cui  etiam  fub 
feribere  videtur  Bonauentura  lib.  2. 
dift.i4.qucell:.2.Art.3.his  vcrbis.-Sicut  ^ 
congruu  efi: angelos  deputari  ad  mi- 
nifterium  hominum, fic  etiam  con-  “ 
gruumeft  ipfos  deputari  ad  motum 
& regimen  coelorum,  cum  in  hoc  mi 
niftrenthomini  viatori  de  diuina  fub  ^ 

feruiantmaieftati.  Eth^c  pofitio  cft 
magiftrorum  tam  in  theologia  quam 
in  philofophia  ; quia  concors  pietati 
dc  fidei  dc  rationi  plurimum  efle  vide 
tur.Hascille.  Alterum  coelum  yelut  Coslum  al 
prioris  ymbram  quand^m  dcinftru-^^^^”^’ 
mentum  ftatuunt,  dc  in  eo  fph«;:as  fi- 
tu  difponi  pro  earum  excellentia,na- 
tuns& viribus  fenferunt.  Q^as  om- 

5 


JFRuiNClSCl 

ries  &vicifsimfingulas  ad  prima  c6- 
piunera^  mundi  illam  animam, vq- 
rius  autem  ad  fpiritualem  illam  intel- 
ligentiam;&hincad  Deumipfumjin- 
eSabili  quodam  ac  obfequentifsimo 
confenfu  cpfpirarefunt  arbjtrati.  ke 
figna:»plarietas,  fydera,dt  quicquid 
pr^terea  in  coelo  hoc  exteniq  cpnfti- 
tutum  ekjVci  fuperioribus  feruire,ita 
inferioribus  & fubmifsis  potetias  fu- 
as  transfunderpj  vt  dehinc  fub  terra 
quadam  quali  coclica  gigni  cernere 
fit:  dum  videlicet  corpora  illa  coele- 
fliaproprijslumine,radijs  ac  viribus, 
idck  afflatibuS:,matcriamforrriaruoi 
auidifsimam  difpumant  contempe- 
rantc^5&m  eafeminariarn  introduce 
dx  formae  ratione  ad  fui  propagatio- 
jiem  extimulant,atq^adforms  fufee 
ptionern  plafmatori  rite  prxparant. 
Siputi  nancj  h$c,  illa,  virtute  prsc^l- 
Junt, nobilitate  ac fitu:ita  6c  in  inferio 
ra  vires  fuas,ipfa  trasfunderefupcrio- 
^ rapr^ftabiliora^,  vniuerfi  ordopo- 

— fcere 


T>E  GAMMIS.  LIB.  A iT 

fcere  videtur, & betiignitas  creatoris 
voluiflc  perfpicitunNirairutn  vt  qua 
ratione  cftmouens  aliquod  non  mo- 
bile,fi  militer  & alterans  fit  quoddam 
non  alterabile,ijifdem  dico  qualitati- 
bus.Necjenim  quod  varips  afflat  in- 
fluxus,eft(vt  pleri  (j  putarunt)q>  qua- 
litatis diuerfae  participes  fint,fed  ^ il- 
la viribus  a creatore  donata  fint  mul- 
tijugis. Quum  nani^  in  fti  tuta  fintin- 
corruptibiliaillaccelefliavt  vcgetet^ 
regant, 6c fub  creatore  tueantur  adfe- 
rant(jinfimah$c>multimodiB  tranf* 
mutationi  obnoxia,  «quu  fuit  yt  mui 
tifornies  eis  irppartirentur  virtutes, 
quibus  fcilicet  iuucnt  extimulentc^ 
fubiecl^  naturse  vim;tion  profcdto  vc 
llbifirailc  quicquaprodu.cant,  fedyt 
Deo  pareat  at(j  fubminiftret.  Quod 
reuera  proflare  coelica  corpora  pbi- 
lofophari  putarunt  cum  vi  luminisj 
tum  virtutibus  proprijs  fpccie  totam 
CQfequentibuSjpradios  lume^inin 
feriora  h^c  demifsis.  Dii  fcilicet  coeli 

4 


Cl  RVS  I 

eorum  corporum  radij  ad  terra  (qu« 
ceu  punftum  accentrumad  coeli  ara 
bitum  (Sccapacitate  exifl:iniatur)traf- 
mifsijaflumptactiamnii  forlitan  qua 
dam  tenuiori  6dibi  confentanea  cie 
mentoru,perqus  penetrantjfubftan 
tiajardantunproindct^  denfiores  ef- 
fefti(Scpotentiores,  materiam  rite  & 
adportionem  squanteoaptantej,  & 
preeinfufasin  eam  feminales  rationes 
adaftuminuitantjdonecad  formam, 
tandem materiailla  adamufsim,hoc 
cft  prodiuin^ide2eratione,difpona- 
tur,vt  (Sc  hmenon  paucis  fenfualibus 
philofophis(vti  pr<^rcripCmus)  vifu 
Iit  atej  receptura, coelum  illud  exten- 
fum  eundorum  qu2  hoc  in  inferiori 
mundo  generantur  cauflam  effe  effc 
dricem ; quod  tam  rationi  profedo 
alienum  efl:^  quam  fi  inftrumentum, 
non  autem  artificis  intelligentiamjO- 
peris  alicuius  forma  artificialem  effi- 
^ cere putarent, Quam obrem vt  cselica 
. illa  corpora miniflratoris,  vel  fima- 

uis 


} T>t  GEMMIS.  LIB,  /.  i8 

uls  inftrumetari^,caufI<B  fpecie  qua- 
dam a Deo  ini  jfle  eorum  qusftatana 
turae  confuetudine  producuntur,  pri 
pioribus  illis  &fere  diuinis  philofo- 
phis  iudicentur,  nunquam  tamen  ve- 
r^jhoc  cft  creatricis  aut  plafmatri- 
cis  caufl^  rationem  illis  concefFerinu 
Cseterumpro  Chriftiana  noflrave 
ra(^  philofophia  hoc  loci  non  pige- 
bitfubnedere  verba  diui  illius  Augu 
il:ini,rummi  profedb  & diuiniphilo- 
fophi  dc  dodorisnomenmeriti, qui- 
bus Deum  formarum  ommum  fpcci- 
ficarumdc  proprietatum  fingularum 
autorem  cffe  & caufam  veram  princi- 
pemqj  propalam  tcftatur ; Inuifibiliu  < 
(inquit)  feminum  creator,  ipfe  crea-  ec 
toreftomnium  rerum, quoniam qu^  u 
cunque  nafcendo  ad  oculos  noftros  <c 
exeunt, ex  occultis  feminibus  accipi-  <« 
untprogrediendiprimordia:&incre  « 
menta  debita  magnitudinis,  diftin-^c 
dionemcj  formarum  ab  originalibus.ee 
tanquam  regulis  fumunt.  Et  mox« 

5 


Tl^UNCISCl  RVEt 

fubdit:Itacj  apoftolus  Paulus  difcer-, 
j,,  nens  intenus  Deum  creante  at(^  for- 
55  mantem  j,  ab  operibus  creaturae  qudi 
55  admonetur  extrinfecus,  & de  agricul 
55  tura  fimilitudinemaflumens, ait;  Egqi 
55  plantaui,  Apollo  rigauit.fedDeus  m- 
55  crementum  dedit.  Hadenus  Augu- 
dinus.  Atqui  pro  huius  capitis  fu- 
premamanu  fubnedendu  duximus> 
quod  proprietatis  eftedus  bifariam 
difcriminatur;aut  nanc^  ytilis  eft,  auti! 
Proprreta-  HQCuus.  V tilis  cenfecur  quo  homim 
«is  vtliis cf quippiam  innitatur adfertiir  ve  emo-^ 
feaus.  lumentijVtCverbi  gratia)  eius  fundioH 

nes  aut  vires  conferuet, vegetet,  robot 
retjreparetjabfoluatjdc  ab  internecioj 
ne  vindicet:  Vel  etiam  ad  meliore  fa-i 
cilioreracj  vitam  quicquam  adferati 
vtilitatis.lNocnus  autem  huice^t 
metro  contrarius  iudicatur.  Deindci 
fnmilis^.  vtilis  inutilisve  dicitur  proprietas  vell 
toti  corpori, vel pnuatim  cuida  par-: 
ti.Totifiquide  corpori  venenato,  fini 
gulis  ite  figillatim  eius  particulis,  the 

riacai 


> 


I 


Dn  G'EMMIS  IIB.  t ip 

riaca  exvfu  cfl".  fpcciatim  vero  Hya- 
cinthus,GranatuSiMargarit^jAuriijP^opj'*^^^- 
corledes(^virtutu:Coralliurn  autem 
& Achates  flomachu&  ventre  fola- 
tur,&anoxijs  caufsis  aflerunt.  Simili 
modo  Napelli  VIS  deleteriatoti  iuxta 
ac  lingulis  quibufcjpartibus  ipimica 
cognofcit.C<^terum  proprietatu  qu^ 
ab  aduerhs  defenduc,  qusda  hoc  mo 
liunturnoxiu,adf«primu  quidecon 
uellendojdeinde immutado.Qua ra-  _ 
tionc  Amethyftus  vmbilico  admotus 
vini  vapore  cu  primis  allicit,  & Scam 
moniu  bilem  reuellit.  Alia  vero  quod 
flagitiofum  efl  deturbant,  ac  tandem 
propellut, velutiia  didi*  thenacxcu 
alijs  medicamentis  aducrfus  venena 
I valentifsimiscotingit,  quod  & Sma- 
ragdo, lapidi  Cyaneo  & alijs  npnul- 
lis familiare  efle  perpetuo  euentu  c6- 
fpicit.Alia  deniq^  pr<^fcnte  effe  velim 
minuere  cauffam  aduerfam  certo  in- 
dicio c6monfl;rat,vtiElcdl:rp  at  q^  A- 
damati  cora  toxicp  madere  cdungit 


) 


I 


FRANCI  SCI  RVEl 

1 

& Torchois  vel  findi  vcl  omnino  rui- 
nam aut  maculam  quandam  cfFerrc! 
dicitur  appetente  periculo.  Eoru  ruc| 
fas  quae  viribus  occultis  nitunt^quie-i 
dam  ad  actionem  corporis  extim  ulan 
tionc  egentjquemadmodum  pleraq^ 
pharmaca  in  a£lum(vt  phyficis  vulga 
tum  Termone  vfurpemus)  reduci  ne- 
ceflum  eft>priufquaad  opuspropriui 
emergant.  Alia  vero  citra  omne  a cor 
pore  immutationem  propria  munia 
exercent, quibus  exercendis Tola  de-- 
bita  applicatione  opus  eft,  quod  fci- 
licetvireS  Tuas  a61u>vel  habitu  faltem 
folam  accidentalem  potentiam  con- 
ftituente  na£ta  funt  :ideoqj  Tola  eget 
conuenienti  adobieftum  admotio- 
ne,vt(^  impediens  nullum  adfit.  Qua 
de  cauiTa  Cpraliiu  etiamfi  flomacho 
diutius  adhcereatmihila  corpore  de- 
trimenti admittit:pariter  nec  Sapphi 
rus  anthracem  fanando  vires  vel  tan- 
tillo perdit,  quanquara  dcidciquida 
falso  adferibant* 

\ Dc 


/ 


DJ?  GMMMIS,  LI^.  t 20 

"Pg  ratione  ^ cauj^is  yirium  in  Gem- 
mu,  Caj?,  1 1 1» 

COgnationem  certe  non  obfcu- 
ram  ea  qux  huic  capiti  inferen- 
lafunt,cumijsqu2E  nouirsime  dilTe- 
uiraus  habere  videtur,  vtriufq)  enin^ 
L'apitis  idem  fere  obieftum  ^ eade  pe- 
leracioddeaipropemodum  argume 
:u , vc  & hic  quocj  bonam  eoru  qujB 
jrsftruximus  partem  adieftam  intcl 
igivelimiquara  & adieciflemprofe- 
^lonifiproiixitatisnimi^ 
ylcc^/id  eftjrepedtionis  accerfi  metus 
iuifletjnftituturn  itac^adgrefsi  dici- 
nuspr^claras  multu  m Gemmis  ex- 
:ellere virtutes Jdeotj & in magnail- 
as  antiquitus  fuiJle  maicftatc  ta  con- 
picuum  efl>vt  eum  nihilo  confultius 
'aClurumexiftimem,  qui  illarum  di- 
gnitatem multis  encomiis  comrrfen- 
lare  niteretur,  quam  qui  folis  lumen 
euiculo  quopiam  fulgore  clarius  ef- 
icerejautiuxuriantibus  aliquot  (ion 


Alexandri 
Gr^ci  opi 
ano* 


Tempera - 
metu,call- 
fa  inrtru* 
jnentaria. 


PR^^CISCI  RVEI 

ge tamen imparibus)piftorum  more 
coloribus  illud  alTequi  conetur.  Sed 
enim  cantarum  vircutu  tamc^  vere  ftu; 
pendorum  mumoru  cauflasperrequi 
non  omnibus  ex  squo  facile  fuerin 
Qua  de  rcjpaucis  libet  deillarupote-j 
tiaru ratione  qusdam  recenferejnoil 
fioccipendcnda.fueruc  enim  qui  Ge- 
mas viuere,  & a fua  anima  fpecialcS 
adeocj  fere  diuinas  fundiones  exer- 
cere crediderunt, quoruiudicium  rc 
ceptu  haflenus  no  efl:.  Aliter  Alexan- 
derilieGr«cusfenfic.nanc5  quodill^ 
rum  proprietates  clementis  vnde  c5-i 
flituuocur  referuntur  accepta  3 nimi*; 
rum  quod  in  mixto  alia  xdant  o-j 
pera  quam  extra  ipfuraiinquo  qualii 
tatem  elemcntalem,id  eft, innatu  tem 
pcramcntum,tanquam  inftrumentu 
ad  opus  moueri  ratus  cil:.  Cuius  fen- 
tenCia,eciam  li  plenfqjpiactatjmulcia 
tamen  no  mediocribus  phiiofqphu 
vel  ideo  abfurditatis  cxpolfuiaturi 
quodinflrumencari^  tantiim  cauflaj 

recpr^ 

^ i 


t>E  Onumis,  L lB.  4 

recordatus , efFeftricem  , qux  prin- 
ceps eftjprastermiiiffe  videri  pocefl:, 
quam  perueftigare  prsfentis  cft  nc- 
gocij.  Hermes  autem  ille  Trifmegi- 
ftus  Coelum  Gemmis  occultas  pro- 
prietates trasfundere  perhibet.-e  quo 
gignendorum  feu  producendorum 
omniumfacultates  tam  lingulares  q 
vulgares  in  h^c  inferiora  tranfmitti 
non  dubitauit  affeuerare , duplici  (vc 
inquit)  modoi  Aut  videlicet  nobili- 
ter <3c  ex  amufsij  quoties  materia  in 
quam  coelum  vim  fuaexcrcetjeius  or 
bis  ac  luminis  quandafpecie  feu  co- 
gnatione refert: ad  qua  fcilicet  quo 
propius  acceflerit  gignedus  lapillus> 
in  hunc  felicius  acabundantius  pro- 
pter materiae  rymmetriam , connexio 
nejatej confenfum,c<xlu  fuilTe  opera 
tum  intelligat.Sed<5c  ideo  multa  ad- 
sniratione  dignas  Gemis  efle  proprie 
tates  inditas  aflent , quod  lumine  & 
perfpicuitace  coelo  quadantenuspa- 
centioresdemonftrat^jciui  adionS 


Princeps 

caufa. 

Her  metis 
de  <3ema' 
rum  viiib. 

fexxfus^ 


FRANCIS  CI  RVFT 


perfedius  admiferunt  conceperutcj, 
Vndefciiicec  tandem  hominis  fpiri- 
tus  affedifpecificis  pateant  Gemmc; 
rum proprietatibus, qua  racioneTo-' 
paziumXarbunculum,  Adamatem^ 
occultis  gratiaru  proprietatibus  pra: 
ditas  efle  confirmant  viri  non  pauc 
necincelebres>vt  non  deuoratis  tan’ 
tumjfed  & etiam  gedatis  fuas  adere  1 
ceatcalicas  potentias.-*  primum  qui- 
dcmin  hominis  fpiritus,  demuinhu-i 
mores  dc  fo'Ii  di  ores  eius  partes  > qui 
busapefle  ac  venenis  defendat.  Sec 
A coelo ef-  enimaco&lo  hocipfum,quicquid  re-i 
mm  conditavipoffunt,Gemmasaccepif, 
oftendit.  fe^vel  hoc argumcfito  confirmantjq 
magnos  parua mole  mirificos<^  pro 
mant  effedus*  Nulli  nancj  eleraente 
cocedum  volunt  paruo  corpore  pl 
rimum  fubito  pr^date^vti  necignetr 
pufillum  magnam  vnico  impetu  ll 
gnorum  congeriem  vrere,  Vel  aquai 
pauxillum  terr^  plurimum  perfund 
re.  Qu^  vero  coeiica  vi nituntur,  cj 

haut 


i 


jbn  G^MMTS.  LIK  7.  ii 

Haud  multa  materia  (ceu  fcilicctvinl 
eam  jn  no  magnopere  rclui^antia  ob 
leCta^facilioperaidiflTundantjadmira 
tioneetiarnnurrt  dignas fuas  funcflio- 
ncsabloluunt* Nimirum  cjubdco*n- 
trarijsaduerrahtibusVc  caulis  non  a-* 
gunt , a Validifsima  coelefti  poten- 
tia in  adliorte  extirriulantur.Quo  ruo 
do  ( VC  phyliologis  cjuibufdam  noil 
Vulgaribus  placet)Cora]iiO, Carche- 
doniusXhryroiythusqjGemm^jab 
loue  pr^efertini  aC  Venere  id  funt  in- 
depta virtutis  qud  ab  atr«  bilis  me- 
lancholia ve  fymptomatis  vel  feren- 
tem adfercre  Valeant. Deinde  & Mer- 
curio Achaten  facra  perhibent,  ided- 
que  & facundiam  inuitarej  <5c  homi- 
ni contra  Venena  amuletum  efTe  te- 
ftantim  Aduerfus  qu^e  etiam  e Creta 
CoUedam  didtamnum  iPhoebo  (qui 
Pythonem  transfixiffc  jfingitur)id  eft* 
aSoleomniS  Vif^  &.  propaginis  forni 
tc>mutuatam  effe  profitcnturfaculta 
tem*  Sed  ^ herba  Pentaphyllon  coe- 


FRJ€I^CISC1  RVEI 
licavi  palam  prodita  creditur  no  ve-i^ 
nenatis  modo  auxiliari  potens, fed  v- 
nico  folio  diariam  febrem, fi  bis  in  di- 
es  fingulos  fumatunternis, tertio  quo  * 
qijie  recurrentem:  quatuor  autem  fo- 
lijs  quartanam  febrem  pellere  atquet 
conficere  polle  laudata.  Nec  iniuria, 
profedo,  quum  nempe  febres  hsBva-  l 
rijs  pugnent  cum  naturis  tum  intem- 
pcrancijs^haud  facile  fucrit(fi  me  no 
omniafallat)  explicare  quam  ob  cau 
famnaturalem,vnico  fimplicifsimd-| 
que  hoc  remedio  , Pentaphyllo  lcili-| 
cetjtam  dilsimilis  rationis  aneftus  a- 1 
bigi  queant^fi  non  virtutem  hanc  coe  i 
Ium  ipfum  illi  irapendille  cauficris*;; 
Quidprsterea  Phoebo  facri^Pasoni^: 
a comitiali  morbo  vel  portante  vin-^ 
dicare  pofltj  prastercoeluraj  concela 
ferit  naturalis  fenfualisque  philofo*^ 
phus?Necjenim  pauca reperias  me- 
dicamenta qusB  fimilis  caliditacis, fi.c-; 
citatis  ac  modica  adftricSionis  cofor  i 
anes  promant  qualitates  j quarum  ra- 
tione 1 


; 


c 


DE  QtUMlS.  LIB,  t 
tioile  tamctfi germanas  aedanc  opera 
tioncsmanifcftaSjaduerfus  tamen  il- 
lum afFedlium  tam  prasllabilia  cfTe  mi 
nime  experiaris.  Sedhiec  quorfum? 
nempevcrairu  nonCt,quod  philofo 
phi  illi  arbitrati  iint,  ccslum  Gemmis 
occultasprofundere  potentias : quu 
pr^rertim  fimiles  poteftates  in  pbfca 
irioris  fubftanti^  herbas  pala  fit  illud 
infinuare  creditum.  Quid  pr^cerea? 
Nonaea veteribus obferuatu  eftqua 
rundam  arborum, Ole^inquaJopu 
Ii  albxjdc  Salicis  folia  folditiali  tepo^ 
reconuerti.vfierietiavt  ipfo  brumali 
die  frondes  qu^dareuirefcant?  Vc  cSc 
h^c  Marcus  Varro  (lupenda  difcrimi 
na  nominarit:,  quibus  videlicet  anni 
tempus  difcernaturi  <Sc  ex  foliorum 
verfura  folAitium,  ex  recens  autem 
erumpente  quarundam  herbarum  vi 
rore  brumalis  dies  internofcat.  Qu® 
neiulfe  quismiretur,nonpigebit6s 
hic  quoque  contexere  quajM.Cice- 
ro  exitoicorumplacitis  refert ;Pro- 

t«/l  a 


TRs^NClSCI  nvnf 

batum  e{ljnquic,a  Scoicis  in  ipfa  bru 
ma  mufculorumiecufcula augeri,  pu 
legiutn  andum  florere  brumali  dic#  ‘ 
itcnimflacas  rumpi  vcficuias,(3r.l'emi* 
na  malorum  qu«  inijs  medijsinclu- 
fa  funtjin  contrarias  partes  fe  vertere: : 
Oftreis  6c  conchylijs  e 6 tingere  ve  dk\ 
Luna  pariter  crcfcant&  decrefeant, 
Cociufio.  Vnde  manifeftum  effe  puto  (vd  etia 
pr«ftruximus)quod  & philofophis 
diligenter  probatum  recepCum^in-| 
uenio,  quod  rebus  fu  pernis  Vis  quas-l 
daminiitacft  vehemes»  qusemaxima^ 
exparte  cum  inferioribus  conuenit:  | 
indec^lympachia  quadam  & ccu  c6- 
fe  n fu  s e m ergi  t>q  u o a ni  m an  dum  m o - j 
tus  tacitic^  concentus  coeli  cis  corpp : 
ribusCinrcbus  qusflata natura  fiuc)| 
concordare  videntur;  Quo  nomine i 
h.ec  quocj  inferiora  codicis  fuisnu- 
■ mmibus  adferipta  repeno, Apollmt 
nanc^  ArieSj  Leo,  Gallus ,Crocod]l-  ^ 
lu$, Cantharus, a Ch^remonePorphy^ 
no(j  tribuuntur.  Ex  arboribus  vero 

Palma). 


I 


T>n  GIMMTS,  LIB,  L 24 
PaIma,Lotus, Laurus  Soli  feruntur  ac 
cepca!,Nirairum  quod  coram  intuca 
ristLodfolia  prius  quam fol emergat  Lotus^^c 
contrahi, & eo  exorto  fenCm  explica 
ri.Mitto  qu2  de  Heliotropio>  & alijs  bor. 
non  raris  hcrbis^vclitens  proditu  cft, 
ita  re  ipfa  q uiui  s non  ncghgcns  expio 
rator  proprio  obtutu  cernere  poteft* 

Porro  de  lapidibusmulcancc  tamc 
difsimiUaaPhilofophis  Acgyptijsac 
Magis perhibentur.qui  quofdam  la^ 
piliosfyderum  imagines  plane  repr« 
fentare adllruunt^ quos  ideo  abijs 
virtutes  in  fefe  c5cepiffe  crediderur, 

& experimento  comprobafle  tcftad 
funt.Q^uidnancj  philofopho  natura 
limirum  cxilbmare  limiJitudineGc- 
marum<^cum  cc3elo  cognatione  ma- 
iorem , cfnccrc  vt cius vinbus  obno- 
xius pateant  ate^  hincvalentiorcs  e- 
mergant,  quum  maxime  fimilitudo  ° 

& extimulata  tandem  germanitas  ma 
tenet  apt%im  prjeparationcra  , & coe- 
lo obnoxium  confenfum  nonobfcu 

J 


{ 


fn^NClSCI  RVMl 
re  fubindicet*  A cun(5lis  fiquide  phy-' 
liologis  receptum  eft  quod  agenti^ 
a6lus  fiunt  in  patiente  difpofito (li- 
bet enim  eorum  vulgatam  multufen* 
tentiam  adverburcferre)quod(jfin4.i 
gui^  fimilitudinesfefenatiuo  quoda 
t Hc^ecm  afFedu  appetunt. tVcriim  ne  becqui 

prima  edi-  j i r ^ i * »•  • . ^ 

tione  obii  ^blnrda  ludicauerit,  qui  monn 
teradaCe-  meritorum  magicorum  aftrologico- 

sor  quida 

iud! C.1  uir.  rumqjnoimutusmemment.hiquip- 
vi^de  iubHpeinrebus  fimilitudincmnonmedio 
ne  pperis.  ad  effeclus  naturales  habere  ro- 
bur certa  veluti  hypothefi  ilatuere. 
Sed  vt  magica  omittamus, quibus  vel 
folo  nominem  ulti  terrentur  j aftrolo 
gicum  aliquod  adferemus  exemplu. 
Inter  omnes  aftrorum  pcritiorescon 
ucmt(quibus  etiam  medicorum  non 
vulgarium  bona  pars  fafto  periculo 
fubfcribit)  Leonis  imagine  aduerfus 
' calculum  amulctu  ede:  fi  tamen  flato 
tempore,  hoc  cfl , Sole  Leonis  primu 
gradum  occupante  inauro®fculpta,a 
collo  portetur.  Cuius  ratione  nemo, 

credi- 


T>1E  GEMMIS,  LIB,  L 
rrcdidcritu, aliam  facile  attulerit  fal- 
cem naturalemjCjuam  confenfum  apj 
petitumc^  quendam  rerum  ccxiciliu 
cum  congenea figuratione,  in  conue 
nienti  materia  ab  illa  faltem  harmo- 
nia inuitatu  procuratumej.  Propter 
quem  virtus  illa  coduqu^  conftituto 
illius  configurationis  tempore  polle 
bat^a  iam  didta  parilitate,&  materia, 
ideftaurbad  menfuram  prsparatio- 
ne,  in  aurum  iam  dida  imagine  figu- 
ratu allicitur,  transfunditur, comme- 
at:quaj  proximu,geftacis  fcilicet,cor- 
pus  fua  vi afficit>qua  a calculo  ipfum 
tueaitVeruntame  nolim  cenforeno  tHaaemis 
ftru imitatus  intelligas,philofophos 
illoSjVel  etia  me  fentire  virtutem  hac  le. 
efleimagini,fedauro  tali  effigie  figu- 
rato & efformato  transfufam , vt  fcili 


cctfubaudias  illos  exiftimare  ^ pr^- 
paratio,qua  per  fculptura  did^  ima- 
gini fabricandae  neceflaria,  auru  coe- 
licisradijs  & influxibus  cocipiendis 
1 1'  t r — -'-yt  materia 


4- 


TRUNCI  SCI  nv^Ei 
h 7ZC  pacen  d or  r ed  da tur  c ccl  i cis  affla* 
libusadmitcendiS5&(vtait  M.Vitrw. 
ujus  iibr,  ude  Archjteft»cap.(5.)  dc  la-‘ 
tenabus  egeii  rationibus , artifici  ofi| 
rcruiB  jnuentionibus , diu  initatis  exr. 
primcrc veritatem  rerum  peritus  vic' 
polle  credatur.  De  quibus  fufius  fu^ 
pradifreruimus.Sedenimnepfiiloro^ 
phorum  illorum  placita  abfurdiora 
putes,  quam  yt  humanam  apparen- 
temc^  laitem  aliquam  non  habeant’ 
rationemiMaximc  autequo  fclicio;^ 
ra,fublimiorac^  ingema  oblcdlemus 
cre  (rton  vero  quod  ita  cire  flatuamus) 

jnprimis  & hic  nobis  vi- 
Piato.  , detur  Platonis  illms  cekbertirni,  & 
tn  ulto ru m n o n m ed lo eri u m phil ofo 
phorum  celebrata  vulgata<^  fenten- 
tia.quod  fcilicet  mundus  cU  animal 
vn  u m 5 y n a q u a d ara  ani  m a i n i el  1 edi  ua 
-li(ea  eft  de  qua  paulo  ante  difceptaui 
m us)fub  m ente  principe  pmni  u crea 
trice  Yita  donat.um,qu«  (menti  obfe- 
cuadans)c6gcnco  fup  Ipirituper  om 

nia 


DJ?  GKMMTS.  LJB.  L 

ilia diflfufo  vniuerfum  orbem alit> fo- 
vet, moderatur.  Cui  & id  Maronis  c- 
gregij  illius  non  minus philoiophi  ^ 
poeraifubfcribit:  Omnia, 

Spirhus  intm  alit  > totam  jue  infuja  per 
artm^ 

Mens  abitat  motem. 

Quibus  non  oblcure  oflcndk  natu^- 
ratn  hanc  tranfmutationi  obnoxiam 
a na  tura  Habili  ordinatricc<^  regi : fm 
gula  ctia artus  & particulas  effe  quaf- 
dam  mundani  illuis  ac  magni  anima- 
lis,cademqi  falcem communi  vita  vi- 

, , . t r . njbus  vi- 

ucre,aadc<x  communi  quodam  ipu  ra^omma 
ritu  in  jppriamuniaextiraulariJdc6-p^«J^^^^ 
que  & iliorum  efl  confiliumjvnamin  contpfsia 
omnibus  vitam  fub  mente  effeac  vi  quada 

r.  . • o • • commufu 

gere,qu?e  cuncta  ems  vi  oc  imperio  ^aic. 
agat,  ita  tamen  yt  ad  fuas  funali ones 
obeundas  tumcoclicis,  tum  nonnun 
quam  etiam  rudioribus  inHrumen- 
tis  vtatur. Quapropter 6c in  haccom 
muni  omnium  vita fendunt  lingulas 
fo  r mas  cum inuicem,  tum  per  anima 

5 


PMUNCISCT  JUrE! 

illam  Ymuerfalem  ad  omnium  vicimf 
finem,  hoceft  fupremum  ipfumbo 
num,  tandem  confpirarC  j vt  6c  qu$ 
_ cunque  fiant  mundi  opera>  figillatim 
mundi  partes  fintveiadeasfpe6lent 
vt  (Scad  totum.  Quod  6cipfePytha 
I»yt1iag6r?  goras  fuis  numeris  demonilrare  cor 

Omncm  IlU 


5e  & vnita  prirDumj 


jendiofa 

:nteat;ia. 


ts  per  nu 

sncros  co-  vnitate  Sc  binario  temanurtl 

(id  eflTrinitatem  quandam)  copre 
hcndi,dcinde&  in  fimplicem  vnitate 
alium  omnem  numerum  rerolui,mu 
taingenij  dexteritate  differebat.  V(' 
rum  vnde  digreffus  eftnoftertanderr 
redeat  fermo.Senferunt  item  6c  philc' 
fophi  illi, quod  citra fubfiantiale  prc 
ximamqj  cauffam  non  pofsitin  ho( 
inferiori  mundo  naturaliter  produc 
fubftantia,neG  fine  viuente  cauffa  vi^ 
uens  quippiamgenerari:deinde  dcdi; 
ce  quodam  communi  diuerfa  quteq 
conciliari.  Proinde  & per  fubfiantia 
lemillum  mundan»  Axiimx  vbiqk  prs^ 

fenten: 


! DJS  GEMMIS,  LIS.  I. 

[entem  Ipiritum  5 omnia  confenfum, 
cuius  nunc  comeminimus,  participa 
:c  volunnAddcjiquod  & inter  philo- 
fophps  cpnuenicj  qubdlumenintel- 
ligend^  eft  a61us;intelligetias  quocj 
& fuperiora lumine &fpirjtu  nomo 
id6c6muni>fed  & jpprio  agere. Quid 
Igitur  illis  arduu  fu:  t opinari  fpiritu  il 
lumvniuerfale,  coeli  vim  materis  ad 
eariteparatsadrDouere,  vnde  ratio- 
nis eius  feminalis  virtus  ad  opus  pri- 
de  a creatore  infeminatu  exfufdtet. 
Prsfiattamen  Chimericam  illam  arii 
mam>Chriflianisincognita:,philofo- 
phisinhancperfuafione  duftis  relin 
quere:dc  attendere  ijs  qus  ratio  diui 
nis  oraculis  fubnixa  fuadendc  quoti- 
diana natursconfuetudo  common- 
ftrat.Naturam  aiite  fic  operari  vide- 
m us  vt  coeli  lumen  non  defit,  & ratio 
num  feminalium  iri  elementis,  id  eft, 
iiiiipfa  materia, latentium  per  id  ex- 
citetur foecunditas.  Quemadmo- 
dum quippe  prudes  agricola  terram 


I 


SCT  RV^El 

frmcatemcjjficfua  arte  ac  diligcntli 
prxparatquofpeciem  ret  cuias  infe 
miae  rudimentum  aiiquod  a naturi 
dclicefcere  fcit, coelum  omnibus  nu 
meris  felicius  abfoluatdca  folertil 
fimam  prouidifsimamc^  naturam,  vc' 
hominem  afcificiorum  aurum  lapii 
Ium  ve  lic aptare  pofle  putat,  vt  qui 
in  ijs  per  creationem  coepta  cft  vii 
tuSjVeiinnta , per  naturam^  vel  arter 
cius  quamproximecemulam>ad  pcE 
fedionem  tandem  excimuktur.Pro 
indc<^nulliiam  mirum  iit, quod  phi; 
lo fophi illi fenfcrut>  coelum  ^ arter 
t Qijodq;  fe fc  inuiccm  non  raro  iuuarc;  tQuoi 
enim  pro  coelicis  concipiendis  vin 
bus,&materijs  decenter adparand ili 
coeteftium  motiones  & fitus  obCeru 
re  docuerint  j vel  ideo  quot 

h«c  ad  materiam  pertineat,  ahter  v^ 
aliter  aptaada.Nempe  quod  elemej 
ta pro  illorum  motu,  poiltione,  prol 
pinquitateaut  diftantiaqualitaies  «I 
uananc^quasDon pauci  rerum  natut 
, ^ raliuB! 


. 


T>n  GlEMMU.  LTS,  /.  29 

ralium  proximas  effedlric^svc  cauf- 
fas  cxiftimanCjVcl  falcem  in  hocfupc- 
rionbus  miniftrarc  quod  pro  eorum 
mixtura  temperamento  formam 
quaadam  xdanc  qux  ad  (pccificam 
quampiurimum  difponat:  Vt  &idfic 
cmdens^quodfuperiore  capite  pr«te 
XLnmus>Deum  ordinem  quendacoa 
ilmulle  omnium  rerum  dc  a fe<&  ad 


ic.  Q.5em  Deum  credi  non  ab  re  po-  cm-  ^^prie 
tcftJupra  ea  qu«B  ab  vniuerfah  rerum 
naturalium  connuxu  qu^ec^  IpeciesDco  indi- 
& quoduisindiuiduum  reccpit>pro-^^^^®^* 
prictatem  quandam  humano  captui, 
non  rationc>fed  folo  experimento  ^•o- 
uiam, ad  hominis  vfum^  liberalifiima 
fua  pietate  mfudifleatcj  impartiuif- 
fc.Vt&  vdhtatem  inde  homo  capef- 
ferctjdc  tanti  tam(^  reconditi  operis 
admiracioneillectus,adDci6t  Domi 


ni  fui  omnium  creatoris  contempla- 
tionem  amorcmc^raperecur  conuo- 
laret<^.Hic  na<^ordo  vnuierfj,6t  h^c 
rerum  proprietatum^  admiranda ya 


IRUNCISCI  RVEI 


rietaSjdum  ab  intelle^lu  diligentmJ; 
auidmsqueincrofpicitur,illuminanji 


tandem  mentis  oculis,  principiufu- 
um,quod  eO:  bonum  ipfam,id  eftDe*  I 
um,referCjincomprchenfam  fubiimH 
tatem  j ac  maieftatem  fimplidfsima^: 
fapienti6imam,potentiftimam,  beni 
gnifsiraamque  virtutem  atque  boni- 
tatem efTe.  Sed  inftitutum  tandem 
abfoluamus.forlitan  enim  longius  ps 
latidifccfsimus.  Itaque  tametilTriC 
megiftus  ille  non  abfurde  videri  pof- 
fitfcnfiffe,  quod  coelum  lapillis  viresj 
abditas  impertiatur,  proxima  tamen 
carum  caufe  non  meminit, quam  in- 
ter philofophosconuenit  in  materii 
conliftercj&indefuas  promere  fun- 
driones.  Qua  ratione  patet , coelum  i- 
pfum  materiale  ac  extenfum  non  elTA 
principemproximamque,  vcl  fi  ma-i 
mSjConiundam  cauflam  earum  quq 
in  Gemmis  latent  potentiaru.  Qua-j 
obrem  quuo^fupenus  oftenderimusi 
reconditarum  virium  cauflas  a n 


T>n  GnUMIS.  LIB,  l 

fieri  coplexionali  qualitate ;fed  nec 
ab  aliquo  elemento  aut  forma  ele- 
mentorum temperiem  primarie  atc]^ 
cfTentialiter  confequence , voluit  AI- 
bertus  ille  Magnus  cum  numerofa 
non  mediocris  literaturse  ac  iudici)|netatue£ 
virorum  turba,  quod  fpecies  feu  fub-  ientialkau 
flantialis  Gemmarum  formafit 
tcfcentium^qu^  exijis  experimur,  fa- 
cultatum caufTa  effeftrix  atque  im- 
mediata. Quanquam  nec  illf  forte 
negarint  fubflantiali  ilii  forms  vim 
aliquam  adijci  coeleflem , qu^  velfe- 
ipla  >nonnunquam  autem  Gemma- 
rum adiuca  temperaturis  elementa- 
libus>  pr^cipuse  illi  caufe  fufFrage- 
tur.^  His  autem  non  de  nihilo  fubte- 
xendum  videtur,  quod  qu^  Gemmse 
natura  punfsimie  nafcuncur,  6c  ab 
omni  forde  defecat^  , nullam  artis  © 
pr^parationem  ambiunt,  nili  vt  ri- 
te corporiadmoueantur&nihilob- 
ftet.Qme  vero  terra  aut  cruda  obdu- 

preciofum  intro  condunt  the-  " , 


I 


TR^NCTSCt  RVRt 
fjurum  & gratam  pulchritudinem# 
mangonum  ofdcio,  abieda  crufta,<Sc^ 
virtutibus  & illecebris  diflfundcndisi 
idonea  redduntur.  Neque  etiam  tibi 
perfuafum  velim  Gemmas  aqualitet 
{^jisfundionibus  corpora  quauis.e*| 
riam  humana  afficere.  Q^andoqui- 
K6  in  qiif  dem  pro  corporum  cum  coelicis  or 
arcibus  6c  afflacibuSjVnde  vim  bpill 
w/ijualiter  mucuatt  funt  non  modicam, maiori 
opeuru  rninoriconfenfu,  aut  eorum  cor 
porum  conueniente  vel  aducrfanti 
- teperamento  dc  innata  proprie- 
tate,efficacius  aut  fegnius  I 

Gemmas  operari 

contingit.  I 


0 


V RtMt  LIBRI 
FINIS. 


r 


v'  i : jo 

!^DE  GEMMIS 

Xtii-  <iy^RVM  Drws 

tohiinnes  in  xAfotcilypfimeminih 
Liber  SeCuMm^ 

A R G V M E N T V M. 

Adlis  inftituti  noftrifutl-^ 
damcndsjabipfo  fecundi 
huius  liba  litrune  pr^te- 
xendum  videtur,  quod  di 
uusiiic  loannes  Apoftolus  ATrcH^thxj- 
id crt, Rcu elationis  libri  Capitfi 
penultimd^dum  ciuicatis  fanfiai  Hic- 
rufalem  de  coelo  defccndetis,  ac  Dei 
claricate illuftrisrtruduram  defcnbe 
retjtredecim  Gctnrnariirn  Ilo  Cnetna 
gno  facramento  ( quod  ne  in  aliena 
meffe metamus, in  prsefentJarum  pr^e 
termictimus)commemihm  Quas  no 
pigcbit;,ex  ordine  eo  loci  feruato,hic 
quocj  recefere.Neqj  enim  Video  qua 
meliori  ratione,  Dominus  omniom 
Deus  nobiscommonflrauentjdiui- 

h 


Fn^Ncisci  nvFi 

nas  quafdam  Gemmis  incfle  naturaS  j 
& jpprictatcs, quam  ijsipfis  coeli  maij 
ros , hoc  eft,  eius  virtutes, vel  ( li  ma- 1 
uis)Chriil:i  Icfucum  duodecim  eiusi 
Apoftolis , Ecclefi^  videlicet  capitis 
6c  columnarum  amplitudinem, maie| 
flatem , cumulatam  denicj  nobilita- 
tem dc  inuincibilemvirtute  per  Gem 
mas  defignado.Suntitaq?  omnes  6*:^ 
Iarpis,Sapphirus,Carchedoni.us,Sraa; 
ragduS:,Sardonyx, Sardius,  ChryfoliH 
thus,Beryllus,Topa2ius,Chryfopra^ 
fus,Hyacintnus,Amethyil;us;nouifsi 
mas  vero  fecitMargantas.  De  fingu-i 
li$  autem  his  hoclibro  primum  exofi 
dine  differcre  confilij  eft. 


Ve  Idf^tdisj^eckhm  ^ -vmhwSi 
^ Cdput  L 

IAfpidis  plura  ab  autoribus  enumi 
ranturfafligia.Eatamen  quxapu» 
Indos  nata  Grammatias , ah)s  Polyj 
grammo§  vocata  cft:quigc^  vires, Smi 


DE  GEMMIS.  LT^.  II  |a 

ragdo  quadantenus  Omllis  pellucet 
(vc  &hmcrolarubn:anti^ecrafsitie  ab 
hocdefcifcere  fere  videri  pofsicjfa- 
premam  obtinuit  maieflate.  Ab  hac 
vero  diuerfa  multum  Cypria  vificurji 
colore  glauco, fubftantia  pingui, Gal 
lis  lafpis  alba  dida. Perfica  %n  fimiiis^ 
Aerizufanominaca>c6rpicitur.  Thet 
modontiaca  autem  lafpis , casrulearu 
©ptimaeft.  Cappadox  ex  purpureo 
coeruleum refertin  materia  opaca,  i- 
deocjnonfulget.Phrygia  ruboris  na 
nihil  admifit,ThracicaIndiCi£iEmu- 
la, Chalcidica turbuletaac  varix mul 
tumfubftantix,  omnium  minime  iu- 
eunda.  Cundarum  vulgo  prxftan-* 
tifsima  eft,  qux  purpurx  quippiam 
compleditur.  Secundum  habet  locu 
qux  rofeum  quiddam  nadla  eft.  Ter- 
tiam obtinet  dignitatem,  qux  Smara 
gdum;quartam,  qux  Autumnale  ma 
rutinum  ferenumej  coelum  imitatur,. 
Eft  & quxdam  lafpachates  ceu  lafpi- 
dem  & Achaten  quocjcp  plexa, vires 

t%  2 


/ ti  ^ I 

FRANCI  SCI  RVFl 

vtrarumcjpcrftringcre  credita.  Sunt 
& alix(aucore  Vincendo)  peregrina  s 
Thetel,  lafpidis  fpeciesr  ex  Thetel  enumera- 
tae.Nam  inuenitur(ait)inlafpide  fcu- 
tum  habens  in  collo,  dc  cufpidem  in^ 
* manUjdcfub  pedibus  fcrpentcm , qui 
habeat  contra  omnes  inimicos  virtu 
tcm.Item  6c  aliusin  quo  fit  homo  ha 
bensfafciculum  herbxin  collo  ^ cu- 
ius virtus  fit  omnes  difcernendt  mof 
bos,acfanguinem  reftringedi:  quem 
Galenum  in  digito  gcftafle  referunt.: 
Deinde dc cruce  fignatum viridem  re 
perire  efl^ne  quis  fubmergatur  effica 
cem.Hadenusille.Hicitac^ferHndU, 

- . gitauimus  optimam  prmcipcmqj  la-i 
fpidem, virentem  illam  dc  Indam  qu^ 
(quod  prse  exteris  amuletum  efle  cre 
datur)Polygrammos  nuncupata  exin 
’ flimatur,qux  tamen  celeberrima  afle 
. ritur fi  ex  viridi  purpureum  quiddi 

c6plcxa,alba  prxcingaturlinea.  Vn-: 
ci)s  vndecim  magnam  vidifie  Plinius 
teflaturdnde^arteconfculptam  Ne 

ronis 


r>^  GJ^MMTS  LJB.  IL 

ronis iboracatacffigie.  Porro  quod 
ad  vires  attinet,  omnes  pro  fingulari  larpidig 
aduerfus  perniciofifsima  qusqj  vene 
rxa  amuleto  toto  Oriete  deferri,  idem 
Plinius  infcriptis  reliquit.  Verume- 
nirnuero  eam  qusGrammatias  dici- 
tur,alba  infigncm  linea  prxfcrut^qu^ 
fi  geminata  candidam  efferat  cruce>a 
nonnullis  firmiter  prodicatur  fcren- 
tein^dep  contra  aquo  iniurias  adfe- 
rere,vc  & hunc  ^ fubmerfione  vindi- 
care queat.Galenus  medicino  vfuiil 
las  cffe  confirmat , quod  fuo  adhofu 
ffomachum  firment, quem  ventricu- 
li os  effe  idem  autor  dixit:  illiuscj  rei 
fe  periculum  feciffe  profitetur,  tor- 
que videlicet  exlafpideacolloitafu- 
fpenfo  vtftomacho  edirefto  rcfpon 
deret.  Affirmatej  fibi  coram  explora-  ; 
tum  cffe  fculpturo  expertes  nihilo- 
minus prodeffe,  quam  fi  dracone  ra- 
diato figuratf  fuiflent.-quales  Neche- 

f>fus  rex  infculpi  inftituit , yt  ide  Ga- 
enus  refert.  Adde  quod  lafpis mulic- 

S 


l 


FRANCIS  CI  RVEl 

ribus  menfcs  cohibet  drachtncB  pon- 
dere deuoratuSj  fanguine  fudorem(^ 
compefcit, hydrope  & febres  arcet> 
ocaloru  aciem  fuo  virore  reficit,  Ve- 
nereorum petulantecn  appetentiam 
retundit: partum  proprietate  quada 
Occultiori  moderari  creditunSunt  q 
ab  aduerfia cafibusgeftantemiibera- 
rejphantarmapellerejCoceptioniad- 
uerfarijtSt  oculos  ab  omni  forde  puE 
garelafpidem  dicant. 


Ve  Sdpphiro,  Cdput  IT, 


IOuiPhoeboqjantiquitusfacrafap 

phirum  in  duo  paftiutur  prscipuaj 
r . . . r ^ ^ f 


^ nommadifcrirnina.Suntnanque  quaOrien 
taks  feu  lnda,funt  & quiE  Podia,a  Id 
cofciIicetfusegenerationiS:,appellai: 
Syi-titcs.  tur.Inuenio  quocj  illam  & Syrtitem 
ab  inuentionis  loco,  vocari.  Quan 
quam  non  eam  putauerim  eflc,  cuiu 
Plinius  meminit  libro  37.hift.natural 
cap.io. his  verbis ; Syrtitae  (inquit ) ii 
litcore  Syrtium,  hm  quidem  & m Li 

cani; 


DIS  GSMMTS.  LIB,  II  n 

caniainueniucur, e melleo  colore  re- 
fulgentes j intus  autem  flellas  conti- 
nentlanguidas.Tametfi  nanrpnomi 
ne  & originis  loco  conucnire  videan 
tur, color  tamen  huius  fyrtitis,  e mel- 
leo croco.refulgens.manifeftius  rccla 
mae  quam  vt  a quoquam  fufpicari  de 
ceathancfyrtitem  eirefapphiru.  Sap- 
phiri nanc^  coelefti  colore  confpicui 
funt.  Porro  earum  qu^apud  MedosSapphirl 
repcriuntur,fupremam  hbi 
vendicarunr,quie  ferenifsimi  vernicj 
coeli  colorem  efferentes, csrulee  c6- 
fpiciuntur,&  ceu  transfufas  nu  becu- 
las  (immixta  etiamnumleui  quadam 
purpura)rcpr2efentat:vc  videlicet  fui 
phuris  primum accenli  colorem  refe 
rantjaureis  infuper  pundis  colluceat 
fcintillentcjjita  tamcvtvifusaciema  ^ 
teriei  crafsitic  retundant,  vt  & admo 
taru  reru  m imagine  fpeculi  inftar  mi- 
nim^reddat.funtitacjhsoptimf  fap 
phiri.Mult^  tame  ali^  vifunt  qu^  quo 
magis  ab  his  vel  fubllantia  vel  colo- 


Fn^iisrcisci  nvii 

redefciuerint,eo  viliores  ceafcbunf. 
Inter  quati  qu<e  tanqua  lubcandican- 1 
tes  quardam  nub<^culas  ofl:entat,pr^^ 
ferantur, vc  aboptmiis  primumTibi 
locum  occupauerinc.  Suprema olim  ; 

' Sapphirum  auroritacem  habuijTe.yC  j 
6capud  dmos gradam , ipraperhibct 
_ antjquicas,Tam  quippe  di)s, Phoebo 
maximejgraiam  hanc  Gemmam  cau 
fantur, yt  tum  pr^cipuefuahuicfacra 
. placuifle  creditum fic, cum  inter  hxc 
fapphirum(tanquam  videlicet  cocor 
I disfignaculunijenamfi  non  citra fa-i 
ftum  fuperftitionemcj  , oftentarcnt.  I 
Qua  de  caulPaPontificibus  in  primis,  i 
dem  etiam  regibus , fummis  denique c 
viris, pr^  ceteris  dignam  > ob  prope-  ^ 
mocfum  diuinas  illius  facultatcSjphi-i 
Sappliiri  lofophi  iucjicarunt.Venereoscompej 

vires 

Super 
pfe  cr 

tionem, pietatem, conftantiam>pacis 
ambitionem, deorum  munera,  opi- 

maej 


’ kere affectus  creditur Gdeoqj  caitiS! 

pr^cipuo  vfui  effe  perhibetur;  dem-’ 
edita  de  animi  in  Deum  propenfione,deuo  3 


Z>r  GAMMIS.  LTB,  IL 

nacjCquod  ad  hanc  vitam  fpe6lat)b« 
aeficia  inuitare  conciliareq^ ferturivt 
^elhinc ecclefiafticis  pr^fuiibus  om 
nium  maxime  dignam  rude.etiam  vul 
^us  proficeacur.Addunt  dc contra  ira 
cundiam,  inuidiam,  fraudes  dctrifli- 
dam  pollere. Adeo  fcilicet  contra  ef- 
frenes animi  mores  efficax  ell;  credi- 
ta.Verum  h^EC  adanimam  perfinent^ 
Corporis  pr^terea  incremeniumo 
lirnfolidas  principescjfouere  & afler 
uarepartes>cordis  oculorum^  vires 
reficere,  horum  cxcrefcentias  & pu- 
ftulas  inhibere.Tuptas  quoque  mem- 
branas cogere  Galenus  Diofeori- 
des  autores  funt.  Addunt  & aduerfus 
fcorpionum  idus  <Sc  intcftinas  exul- 
cerationes bibi, venenis  etiam  peftifc 
ris  refiflere,d:  cotra veneficia  omnia> 
adde  etiam  & incantamentapr^fidio 
efle^febrientes  cordis  venis  pulfanti- 
bus  admota  iuuare,  fudorem  arcere, 
fanguinem  cotinere:  carbunculis  ab- 
fccfsibus^  calidis, peftiferis  pr^efer- 

S 


TRsANCJSCl  nv^BI 
tim, mirum  in  modum  aduerfari  tra 
dunc.  Commentitium  puto  quodJ 
plerifcj  dicitur  Sapphirum  Carbun 
culo extinSo  viribus  dcftitui.  Sunii 
& qui  falso  iac^entfcniiire  Diofcorl) 
dem  quod  Sapphirus  araneam  m py 
Xiderepolitam  occidat, fi  diutius  fu- 
pra  animitcm  pendula  admoueatur 
Mitto  pr^terqa  qux  de  hoclapillc 
fuperft  tioforum  Magorum pr^fligi^ 
ofa  vanitas  nugatur. 

T)e  Carchedonio^  Cap,  ///, 

CArchedoniura  c Carbunculoru 
cffe  generibus  Plinius  inter  Latii 
nosphilofophoslocopletifsimus  tc-i 
ftatur.  Q^anquam  6c  hic  prasmonitu 
te  velim  fere  omnia  tam  Gr^caquam 
Latina  Apocalypfis  exemplaria  Cal-i 
cedonium  habcre:quu  tamen  dehoci 
nomine  vocato  lapide  nihil  apud  au^| 
thores  clafsicos  inuenerim:  de  Car-i 
chedonio  autem  multa.  Vt  &hinc| 
non  ab  reputem  fcriptorum  incuria 


DB  G^EMMIS.  ZIB.  Ih  3$ 

vtrac]^  exeplariaiam  olitn  vitiata  effe> 
qu^  pr^ellruere  vifum  eft  nefacri  te- 
xtus veritatem  ac  dignitatem  negle- 
XiiTe  videremur.  Porro  Carchedoni- 
osputant  imbrediuinogenerari.Lu- 
naplena  maxime  repentur.  In  Nafa- 
monijs  montibus nafcitur^deinde <Sc 
apudThebasin  Aegypto;veru  quam  uo. 
prsediCti  obfcuriores  ac  magis  fragi- 
les,venofi  & monetis  carbonis  haud 
ablimiles.Necj  etiam  defunt  viri  non 
incelebres  qui  iuxtaBafileam  Argen- 
tinamc^  claras  muitu  & infignes  Ger 
mani^ciuitates  quofdam  Carchedo 
niosreperiri  adftruant.  Prxtereaau- 
tor  eft  Symphorianus  Campegius  in 
Lotharingiaquocj  Carchedonios  o- 
riri  mirse  magnitudinis>  & fi  ferro  per 
cutianturfonoroSjquos  dcviprxdi-  ^ 
tos  feribitaduerfus  raucedinem:  voas 
cecj  clarificarc.Ego  vero  abfolutifsi- 
mo  Carchedonio  cu  Lotharingo  coi 
lato, hunenon  putaucrim  (tanti  viri 

pace  diclum  fit)  efle  verum  Carch^r 


TRuiNCISCI  RVRT 

doniu.Qjiandoquidem  optimus  co 
ptLf  ^ore  confpicitur  medio  inter  Berylli 
& Hyacinthum,  accedente  etiam  le 
uicula  quadam  Sc  fubardente  purpi:* 
ra,vt  Sc  proinde  facilis  Iit  fufpicio  ccj 
ijilc  Beryllum  cum  Hyacintho.  IdediI 
que  Carbunculis  pallidior  Sc  fubob-j 
fcuriorvilitur^quanquam  Sc  Sole  vel 
igne  acrior  excitetur.  Dicunt  etiami 
Carchedonios  vmbra  purpureos  o-| 
ftsnderejfub  dio  vero  flammeos  vide 
rij&  foli  expolitos  fcintillare.  Qui au| 
tem  aLotharingis  pafsim  circunferu-^ 
tur  rubri femper  ^qualiterconfpiciuj 
( tur,  tantum  abefl:  vt  pr^didos  gratia 
Sc  proprietatibus  adfequantur.Qua- 
obrem  fpurium  potius  Lotharingum 
Carchedonium  efle  iudicauerim , vel  ( 
omninoignobiliorem  eius  quandana ! 
fpcciem.  Pr^tcrea  commune  omni-i 
bus  Carchedonijsinuenio,  qubdee-  | 
ram  lignandam fuo  contadu  ita  qui-  < 
dem  liquefaciant,  vt  eius  adhaerente  ; 
partem  conuellant.  Carchedonij  (vt  i 


T>B  GEMMIS.  LIB.  II.  ^6 

in  omni  Gemmarum  gcnere)lVlafculi^^^*^^‘^“ 
acrius, foemin^  laguidius  fulget.  Seal 
ptur<e  contumaces  efle  Carchedoni- 
os inuenio.  CiEterum  facultates  eis  Carchedo 
tribuunt  non  obfcuras  contra  Caco- 
dxmonas , & atr^  bilis  fymptomata, 
hoced:  triflitiam  timoremqj.  Neque 
defunt  qui  viftoria  ei  promittere  au- 
[deanequi  illum  fecum  geflauerir.  Fer 
!tur&.feducas  calfatSus  trahere.  Pr^- 
cipuseaute  dignitatis  funt  mares  qui 
ftellas  incus  ardenteis  oftentant,  vel 
coelefti  hoc  fcheraate  diuinas  ferec- 
ius  vires  atceftante. 

^ T>e  Smaragdo.  Cap.  II II. 

Viridium  Gemmarum  iucundif- 
lima  primaque  habita  Smara- 
gdus. Nullus  nacj  colos  oculis  squ^ 
placuiCjqubd  horum  acies  virore  ma 
xime  demulceatur,vt  (Sc  eapropter  vi 
ridariavifus  & animi  recreandorum 
gratia  petantur.Ideot^  fit  vt  nullis  lu- 
mina noftral^pilli«  quam  Smaragdis 


FRANCI  SCI  RVEI 

plus  obiedlaraenti  confcquantur.Ni 
hil  quippe  cum  herbis  de  viriditate^ 
melion ratione certauerit, quum  etia' 
quarundam  virorem  non  raro  Sma- 
ragdus fuperet.  Porro  optima  apud, 
Smaragdi  Scythas  in  aitifsirnis  montibus  acinj 
genefis.  metalHs  aureis  nafdtur,  vnde  non  (i- 
nem^gno  difcrirnine  ac  nego cio  fo-=^ 
letadipifci : Gryphis  alitibus  ferocit- 
fimis  in  i)s  auro  nidificantibus  j & il- 
Arimafpi.Ias  tutantibus  ab  Ariraafpis  vnico  ini 
fronte  media  ocuioinfignitis>  viris  ar 
matis  eo  auri  & Smaragdorum  cupUi 
- ^ dicate  nimta  confuetis  accedere*  Cas-! 
terum  quantu  reliquas  virentes  Gem: 
mas  Smaragdi  fuperant,  Scythicx  cuf 
fubfianti^  puritate  tum  viridi  catis  il- 
lecebra reliquas  fui  generis  fpecies 
antecellunt.  Secundam  vero  fibi  di- 
gnitatemBadtrians  vendicat*  Ab  his 
autem  Aegyptia;,  Quanqua  dc  in  Bri-I 
tanniamaiore  (quam  nuncAngliam^ 
vocant)reperin  non  ignobiles, autor; 
e (1  x\lb  er cu s M agn u s*Po(l  ge nero  fi  fs i; 

maa 


DH  GnMMlS  LIB,  II. 

nas  itatj  qu«(j,pro fui puritate&  vi 

oris  conflaupertinacia,ruperioraut 

nferiora^flimandafuenc.  Porro  prip- 

. Optime 
batio. 

e 
s 

ntuitutn  vbertirn  expier,  & multo  la 
bore  hebetatam  oculorum  aciem  rc- 
Bcitivtvclhincapudfcalptorcs  maxi 
mam  inierit  gratiam. Qumetiam  H6- 
ginquo  fefe  efferunt  Smaragdi  quod 
vicinum  circumfufum  ve  aerem  fuo 
inficiant  tindu*  Tamctfi  vero  duo- 
decim eius  enumerantur  omnia  fa- 
ftigia,principis  tamen &;  abfolutifsi- 
tnx  defcriptionem  hic  adnotafle  fat 
nobis  fuent.  ea  fiquidem  vcognita, 
reliquas  pro  fuis  meritis  metiri  ac 
affimare  haud  difficile  fuerit.  Sele- 
ledifsima  itaque  Smarag^dus  ea  cft 
qu*e  viridirsima,  lucidifsima  ac  pu- 
rifsima  exiffens , fuo  quidem  viro- 
re oculos  conftantcr  explet  , fati- 
it  ve  ; ita  vicmum  aerem  propffo 


danfsima  Smaragdus  virenti  iucun 
iitateamoemfsima  prata  proximer 
5r^rcntat,rola(^  pr<c  omnibus  aiij 


I 


Smaragdi 

Vires. 


FR^NCISCI  RVEl 

tmftu,mficiens/vcneq^foU  necf  vm- 
bris  feu  incernis  cedac  : quin  potiiiS' 
perpetuo  contumacic^  virenti  fulgo 
refcmper  irradiat,  fui  lemper  probet 
confped:um,fubll:ant!a  pertinaci  ac; 
durifsima.Porro  Smaragdorum  quae 
pians  ac  isues  funt,  fpccub  fpeciem 
referunt, & imagines  rerum  admota^ 
rum  fupins  reprsfentant.  Ideoqj  iti 
fcriptiscft, Neronem  gladiatoru  ccr-* 
tamina  Smaragdo  confpexiffc.  VircS  ■ 
huic  adfcribunt  prsftantifsimas  ad- 
ucriusvenenaomniatvt&hinc  odo| 
granorum  hordei  pondere  in  pollinei 
deuorata, venenatos  a morte  vindica  i 
re  potens  iampridem  explorata  lit.gi 
Afiirmat  etiam  ferpentis  oculos  dif-_ 
fluere, fi  optimam  Smaragdum  diuti-^ 
usintueatur.Comitiali  prxtereamor  i 
bo  vel  a collo  pendulam  vel  annulo 
geftatam , ceu  amuletum  generofum 
prodeire,Heraitrit^um(^  lanare,  con 
firmant. lam  vero  apud  omnes  conuc  ; 
nii  lapidem  hunc  rerum  V encrearunr 


DIE  Gl^MMTS.  LIB,  II. 

impatientem  effe.  Vt  etiam  Albertus 
lille Magnus  adfeuerare  non  dubit^- 
iritjregi  Hungariie  cumvxorerem  ha 
ibenti, Smaragdum  quamanriulo  por 
ftabatjin  tres  chuulfum  fuiffe  parteis^ 
Proinde  palam  ,efle  creditum  compc 
iriojadcaflitatem  don  mediocre  huc 
lapillum  habere  proprietateni.  Ad- 
dunt deiiicj  &ipfum  memdriaiii  fo- 
uere,vifum  recreare, opes  augere.Mit 
to  quas  delapillo  hoc  fuperftitioforii 
bagoru  nugacirsima  impoftura  meti 
titur.  Porro  q ui  non  vfqueadeb  vi- 
rent, vino  & oleo  abluti  (au tore  Ph- 
dio)emendantur. 

' t>e  Sardonyche,  Cap,  V. 

'O  Ardonychas  olimRomanis  in  ma 
fuiffe  precio  au  cor  eft  Demo 
Klratus.  Porro  numerofa  fpecicvi-* 
jruntur.-quarum  India  parens  eft,cele- 
^Derrimx  habcntun  Poflhas  Arabicis 
^audem  detulerunt,  circuli  pr^claro 
)garidore,n€C  tamen  nioiis  gracili,  ve» 

te 


FR^Ncrscr  RriT  ^ ^ 

ritm  in  vmbonibus  nitido.  Optim3& 
aiicctn  judicantur  qu^  colore  coh- 
• ftantveluti carnibus  humanis  vnguc 
intcrfufo  (quale  audio  valgus  incar- 
natum vocare)  vtroque nihilo  fecius 
colore  vicunc^  pellucido  at(j  langui 
co,ccuG:jliCetquis  rubricam  vifam 
tranfmiuere  iiudligat  afilifo  etiam»* 
num  colore  vccuntjj  glauco. Icac^  In- 
dicas pradlanc.Colorurxiquocjvaris- 
j.  . tatcfuamortcntatdignicatem,  vc  vix 
in  alia  Gemma  depingendanature  di 
uinafagacitas  magis  reluceat.  Ex  his 
Optima:  nanc^  gencrofiores , radice  taiiquam 
delimatio.  ^ quadam  nigricante  (quam  quis 
non  iniuria^e  nigro  ad  coeruleum  de- 
fcifccre  crediderit)  Onychas  primu 
quadantenus  repr«fenrant:hinc  imi- 
tante Sardiumfubrubcnte2,onapras- 
cinguntur,d  qua  deinde  linea  albairt 
gyn modum  ambiuntur.-Tandcmir© 
rolata  attj  diucrfa  intercapedine  m;l 
amplior®m>  nec  minus  artificiofum  i 
ac  candidam  circulum'meant.Poftrc  i 


DE  GEMMIS.  EIB.  /Z 

niaomnib.i)szonis,veIutibafis  qua- 
dam altera  fubftcrnitunqu^vc  Arabi 
bus  nigerrima  eft , ita  Indis  cerea  vel  * 
cornea  confpidturquafi  videlicet  iti 
cadido  pinguivnguis  humanus  traf^ 
fundi*  accedente  etiam  fubobfcura 
quadanubecula^cxiftimetun  Ideoq^ 
nemini  mirum  die  dabcat,fi  quis  Sar^ 
donychasexSardfjsSard^&Onychis 
coitu fierifufpicetur,  quum  Sardony 
chas  palam  fit  trium  illarum  G«mma 
ru  referre  colores  ac  fubllantias*Pr^- 
feruntur  quibus  candida  vel  purpu^ 
re^e  2onai  fefe  ex  ordinejCitraaitcriuf 
reiintermixtionem, recipiunt,  <kaibi 
cantes  circuliiimmixcaieuipurpurajj^robati^j 
GGeleftis  arcus  anhelationem  quandi 
i referunt.  Mellea  vero  dc  fecuient^  re 
I ijciuntur,  cum  ijs  euam  qmbus  cir- 
culus aliquis  fefe  quidem  did-undiCjs 
non  autem  recipit.  Aduerfus  vene~Potentiai, 

! rea  pollere,  & animi  faftum  ,tOny-  tOnychu. 
charum item  nocuos  dFciSus  arcere 
credi>tur« 


IPR^NCISCI^RVni 

Ve  Sardio. ' Caput  V J. 

SArdmtn  a Plinio  Sarda  vocari  in- 
uenio.tamecfi  non  dcfinc  viri  non 
incelebres  qui  ab  hac  Sardium  multu 
difcriminariiudicec,  qubd  videlicet 
hicruberdlla  vero  alba  viiitun  Forfi- 
tan  vocum  vicinitas  Plinio  impofuir. 

, fuit  autem  Sardius  apud  antiquos  n6 
infiminominis:nuc  autem  nullus  aut 
minimus  eius  vfus.Porro  colore  con 
fpiciturrubrojverum  fubobfcurO:,vt 
Sardi)  deiif]  imaginetur  terram  rubricam 
neatio.  quidem,fed  fubobfcura  of 

fundi  nubecula.  Adeoqjis  fui  generis 
optinius  cefetur;,(Sc  quo  latius  ab  hac 
Probatio,  perfedfione  reliqui  abibunt,  hoc  mi- 
nus nobiles  iudicabuntur.Timorcm 
pellere,  audaciam  pr^Eflare,  avenefi- 
virtutes* cijsmakficijsc^  geftantem  adferere, 
fanguihem  e naribus  fluentem  com- 
pefcere^animolastitia,  ingenio  quo- 
tOuychu.  que acume  inuitare^perhibetur.  t O- 
nycharura  praeterea  retundere  iniuri» 
as  creditur.*  vc  vel  hinc  Sardonychas 

inno- 


I 


GnUMTS,  L1B,IL  40 

innocuas  efleconfirmentjquod  Sar- 
dium compleftuntur»Sardij  itemma 
res  acrius  fulgentjideoc^  pr^ftantio- 
res  habentur,quoddcalijsfereGetn- 
mis  commune  eft. 


"peChyyJol^tho»  Cdp,  VI L 

CHryfoluhos  multiplici  difcrimiChiy^oli- 

' f"  - 11*  tni  ipccics 

ne  partiucur,quarumignobilio-  ^^encfis. 

res  Arabica  dicuntur>qupd  vario  co 
loif«  ac  turbulento  cofpedu  funt.  Re 
perio  etiam  & Chryfolichos  in  Ger- 
mania nafcijin  iugis  feilicet  Myfina- 
cis  & locis  conterminis, fplendore  ta 
men  ad  candidum  languido,quam  a- 
li^  magis  fragiles. Seledifsimarum  In- 
dia nutriX;,  qu^e  quadantenus  ceeru-  Optim® 
lex  lunt,  mannae  aquiB  virore  ita  prse  ^ . 
fe  fercntesjvt  auru  in  collatione  qua- 
dam veluti  argenti  fade  cogant  albi- 
care.Porrb partibus refpirationiS:,  a- Facultates* 
deocjaflhmaticisChryfolithum  c6 
ferre  tradunt.  AduerfuspuCllanimita 
tem,(5c  contra  melancholicos  metus 


r 


TRaNCjSCl  UVIT 

pro  amuleto  defert.  Da!^ ; 
monas  prauos  pcliere,  fapientiam,a-^^ 
nimi  quo(^  conftantiam  proinoucrei: 
creditur.Nofturnis  item  pauoribus, ' 
&molcftis  intcrfomnijs  ^duerfari  crcji 
brb  £um  expertus.  Addit  & ThetcHu i 
d^us  philofophus  Chrylblichos  rep^ 
riri  infignitas  foemina, vna  manu  auc,: 
altera  vero  pifccm  continentcimerca 
toribus  vciles  quodilultidam  pellarj 
inuitcnt  autem  folcrtiara,quaiili  fuis: 
negocijs  bene  abfoluendis  raaximfe 
egent,  Quanquam  6c  idfuacci  ^bundfe 
redoleat  vanitatem, 

l>e  Beryllo,  Cdp,  VII B ! 

BEryllorum  India  parens  cft,ita  v| 
raro  alibi  oriantur,  Efl:  aute  Bcryl 
^auo.  Ius  vnaexvirentibuslucidis^  Gem- 
mis. Probatifsimse  funtqu^  limpidi 
maris  virorem  proxim^referunt.  Abi 
his  Chryfoberylli  paulo  laguidiorcsjj 
fulgorem  aurum  vergente, laudatur*; 
Sculpuntur  fingulse  forma  fexangu-i 

.U,quqi 

i 


i OtMMlS,  LIS,  II  4« 

lia, quo  color  alioqui  hebes  & langui 
idus  angulorum  excitetur  repercuflu: 

Ivix  nanc^  aliter  polit»  fulgeTit.Porro 
quamuis  decem  eius  faciant  genera, 
fat  tamen  nobis  eife  putamus  princi- 
pem indicaffe,vel  hoc  pr»fertim  no- 
mine quod  hac  cognita,  facde  cuiuis 
fuerit  reliquas fpccics  ad  lam  indige- 
tat» Berylli  faciem  metiri.  Oculis  ha 
mcntibus,rudibus,fufpirijs , iocine- 
ris  quoq^  Hialisj.  illius  ex  aqua  dilutu  vireta 
(infafionemnoftri  Scplafiarij  vocat)  ^ 
non  mediocriter  auxiliatur.  Inuenio 
dchancGcmmain  aduerfus  hoftiutn 
iniurias,&  contra  fegnitiem  pollere, 
ingenio  pradefle  6^  coniugatos  intii 
cem  conciliare, 

Cdp, 

Q V»  de  Topa^ijinucntione  va- 
ria adferuntur,tanquam  a no-^ 
flro  inftituto  aliena  (quod  <5c  in  fm- 
gulis  fere  capitibus  obfet;uarc  ad  niti 
mur)  omittimus.  Porro  Topazium 
Gemmarum  ftwphfsitpsm  tradk  PiU 


I 

f 

FH\ANCISCI  MV^T 
nius>  vt  etiam  Arfino^  Philadelphi 
vxofiftatuam  prsbuericquatuorcu  i 
bitoruEtiin  delubro  aureo facra.  Du- 
PuplexTo  plex  eius  diflerentia  cfty  priorem  Pra 
foidenjd  eil:  porraceam, alteram  au- 
tem Chryfopteron.Tcdius  aut  e Chry 
foptefin(te>C'elT:ad  filicis  herbae  viro 
rem  iticlinantem)nuncupant.Neque ' 
enim  e voce  Gr^ca  Latinis  a- 
lam  fignificante  aut  pennam  3 verum 
a voce  'Ttfifts  filicem  herbam  indican  ' 
te,Ghr^fdpterinderiuari  putauerira: 
eft  nancjfilicis  viror  quam  porri  dilu 
‘tior.Vti  fit  GhryfopteroSj  vel  fi  mauis 
GhryfopterisTopa^ius  aureo  colo- 
re,transfufa  infuper  blanda  quadam 
viriditate  ad  glaucu  accedente.Qua- 
, lemTopa^ziummihiseftatefuperiore 
c6raonftratam£uifrereminifcor,fub 
flantia  quidem  non  mediocriter  te- 
nui,multum  autem  pellucida,  colore 
tamcexflauo  in  pallidum  languido^ 
immixto  etiamnum  aqued  quodam 
yirore^adeocj  filicis  foliorum  viridi- 
■;  tatem 

I 


i 


TilB,  G^EMMIS.  LIB.  W ' 

fatem  reprcBfei>tante.  Solae  autem  hx 
praecellentium  Gemmarii  limam  ad- 
mittunt vfucj  atteruntur.  Topa^ij 
laus  non  vulgaris  profedo : quando- 
quidem vires  eiaduerfus  fanguinis  c- Facultates 
rupciones  tribuuntur.-ideoc^vulneri 
admota  fanguinem  e veftigio  compe 
fcere : iracundiam  prsterea  ac  vene- 
rca  cohibere  creditur.  Nec  defunt  q, 
fa<^o  periculo  audeant  affirmare,^ 
manusTopa^iu  habens,  abaquabul 
liente  citra  iafturam  eripi  pofsit ; vt 
quseaqujeferuorem  vfqueadeo  tem- 
peret vt  ab  ea  omne  bullam  mox  pel-- 
lat  & calorem  nocuum.  Mirum  vero 
quod  vires  pro  Lunae  augmento  aut 
decremento  euariet:vt  6c hinclunati 
icos  iuuare  perhibeatur.  Sunt  quihuc 
ilapillum  flultitiam  pellere 5 delirium 
iauertere,dc  a momentanea  morte  fe- 
rentem vcndicare,  & phrenitidi 
obnoxijsamuletum  el^ 

] fe  pro  dant. 

5 


1 


FRu^ISfClSCl  RVni  " - 

T)e  Chryfopydfo,  Cap.  JKl 

CHryfoprafum  6cChryfoprafium 
Plinius  1'cribcrc  videtur,  nam  li- 
bro 37.eap.8.Topa!Lij  genera  di feri- 
minati tn  narraturus iii hunc  moduoi' 
fenbit:  Duo  cius  genera  bciunt  Pra-- 
foideatej  Chryfopteron  iJmilc  Chry 
foprafio.  Nec  3 ta  multo  pbft fubdit; 
Vilioris  turb^  eftPrafms  > cuius  alte^ 
rum  genus  fanguineis  pundHs  obhoi 
JTC  t.T  er  ti  u m virgu  Ii  s tn  b u s d i fti  ndt  Uj 
eft  candidum*  Priefercur  hisChryib-; 
praiiusporn  fuccum  & ipfa  referen-j 
te>(edh«c  paululum  declinans  aTp*; 
pazio  in  aurum.  Eiufde  vcrolibrica-^ 
pite  ^.Beryllorum  diferimina  deferi^j 
pturus;  Vicinura(infic)genus  huic  efl 
pallidius, & a quibufdam  propri;  gc^ 
neris  cxifl:imatur,vocatur<j  Chryfo- 
prafus.Itcra  & cius  libri  cap.ii.Coloi 
(inquit)appellauit  ChryColithur»  au 
reus, Chryfoprafum  herbaceus.  Puto 
^amevel  l^riptorutn  vel  typographoi 
yuip  ofciuda  Chry  foprafio,  Jp  Chry-i 


DI  G1MM2S.  LIB.  ll  41 
oprafo,  & prafius  pro  prafus  fubflt- 
tutu  effcjveihac  ratione  quod  vtran- 

que  afleritporn  fuccum  referre, cui 
Chryfoprafi  & prali  voces  longe  me- 
lius refpondent:  ficuti  & ibidem  his 
pro  is,  & Chryfopterin  pro  Chryfo- 
pteron  reponendum  cenfeo^vtfcili- 
cecinhuc  modum  Pliniana  leflioca 
ftigctur.  Et  duo  eius  genera  f^icmnt 
Prafoidem  atc^  Chrylopcerin  fimilecap^s. 
Chryfoprafo,  & demum  vilioris  tur- 
bae eftprafus(nifi  tamen  prafius  voce 
! adiediuu  quoddam  eflc  cenfeas)  cu- 
sus alterum  genus  fanguineis  pundis 
obhorret.Tcrtium  virgulis  tribus  di 
flinflum  eftcandidum.Pr^fertur  his 
Chryfoprafus  porri  fuccum  &ipfar^ 
fcrente.Palam  enimcftPlinium  cbld 
ciChryfoprafura  tribus Prafi  generi- 
bus conferre,  eundcmcj  prasftantio- 
rem  haberi  velle. Sed  hsBcmiffa. 

Chryfoprafus  itacj  lapis  porri  vi-  Defaiptit 
riditate  ad  aurum  inclinante  confpi- 
f itur : ideocj  herbaceum  colore  imi-? 


* PR^NCrSCI^  RVRl 

taL  Optimus  itacj  cft  qui  aureis  gjlt 
tisconfpergitur.  Mirum  quodlumi 
1 m tam  importunum  fcribut  quidam^ 
vt  genuinum  decorem  per  folasten^i 
bras  oftentet.  Vires  ei  tribuunt  con- 
irkmtfs.  tra  facram  auri  fitim:Cordis  vires  re^ 
ficere>(St  oculorum  imbecillitatem  fi 
nire  creditur. 

T)e  ^methyflo.  Cdp. 

PR^cipua  inter  violaceas  Gem- 
mas Amethyflo  laus  dcautoritas;! 
CIUS  autem  plura  enumerantur  fafti-| 
gia.Porrolndic^efupremamfibi  ven-| 
, dicarunt  maieftatem : Pofl  has  veroi 

Arabic^,Armeniac^e>  Aegyptia  &qj 
Belisseatio  in  Galatiare;periuntur.Infim^  ommui 
quse  inThafoaut  Cypro  gignuntur.] 
Singulse  tame  violas  vtcunc^  referut, 
fulgent  quoqj , fcalptur^e  vt  (i  quse  a- 
iis  faciles.  Abfolunfsiraam  purpura  i 
fiofeatio.  IndiccE  reprsfentanf.inter  quas  C2  g- 
dem  praecellunt  qu^veluti  excarbu- 
culo  irradiatis  in  murice  rofei  cuiuf- 
jdam  nitoris  iucudam  anhelationem 

cfFun- 


Vn  GEMMIS.  LIB.  fl.  44 

o 

unt.Quarum,  qu2e  blando  quodam, 
fpeftutanquam  ignitam  eiaculacur 
:intiilam  generofifsimse  atc^  effica- 
ifsimxpurancur.Nccj  etiamhicad- 
otarc  pigebit  quod  accedant  quidc 
Lmethyfti  omnes  ad  vini  rubore ,vc- 
am  eonon  adepto  inviolaceuiB  fi- 
iuntur,  vt  purpura  videlicet  fulgor 
■fqueadeo  igneus  non  fitifedin  vini 
olorem  euariet.Quanquam  inuenia 
k.  AmethyflosquofdamadHyacm- 
hos  deficere,  alios  vero  ad  vinu  ma- 
rismullsB  tamen  vinofi  coloris  exper 
es  omnino  laudantur.  Qus  vero  ad 
rryflallum  ceu  fubalbida  quadam  ac 
eui  purpura  defcifcunt,  eundis  igno 
filiores  habentur.  Veneris  gemmam, 
roloris  luxus  dc  illecebra  vocari  fe- 
rit. Ariftotelesautor  eft  amcthyflum  potoati». 
umbilico  admotum  vim  vapore  pri- 
num ad  fc  trahere,  ddnde  eum  difcu 
:ere:proinde<^  a crapula  dc  ebrietate 
■erentem  vindicare,  hommi  pristcrca 
rontratopica  amuletum  eile  compe 


fR^JS^CtSCl  RVll 

rib.  Addunt  alij  malas  ilio m arcer^^ 
cogitationes,(Scprscox  foclixqj  inge 
niu  ef£cere,-Ad  hxc  vigilante  & priaj 
cipibus  gratum  reddere  eum  a quo 
portecur.Sunt  qui  grandinem  auerce 
re  dc  omnia  profpc  ra  in  uicare  illu  cra-^. 
dant,Mitto  hicqus  dehoc  lapillo  fii 
perflicioli  impoflores  credulis  nimiu 
auribus  infufurranc,canquarn  videli- 
cet Chrifliano  inftituto  indigna^  qua 
lia  fere  funtetiatn  quadam  exijs^qu<j 
partim  paulo  ance^partim  etiam  dcifi 
alijs  huius  libri  capitibus  > e certis  ta-i; 
men  autoribus, retudimus > cuius tei 
velideo  monitum  cupimus > ne  qua| 
egregio  ilii  ccnforbautalij  fimilis  far 
raginis hommi  calumniandi  anfa  relil 
^avideatur;qu^  ea  venia  a nobis  jp-i 
di  polTciudicauimus,  qua  ab  alijs  jp-i 
dicafuille  Vidimus, quanquam  ea  puii 
nind  prstergrefsi  iimus  qu^  prasftn 
giofam  illam  Magiam  plus  redolerei 
cernebantursquam  Chnitianara  em-l 
ditionem  deceret  admutcre* 


DE  GEMMIS.  IIB.  It.  4! 

Dc  Hyacwthoi,  Cap,  SCth 
rjrYacinthus  a fui  nominis  flore 

£^nomenhabct;eiusnancj  colore 

juamproximc rcprajfencac.  Eft  itacp 
dfyacinthus  colore  quidem  fuluo,ab 
\mcthyfl:o  (Plimo  tcftc)djffercns  ^ 
ijux  in  hoc  emicat  vidia , in  illo  dilu^ 
;ior  cofpicituTjVtquis  feilicet  ab  A* 
nethyfto  ad  aurum  immixta  etiam  le 
li  quadam  fedfubobicura  purpura> 
Icfcifcerc  dixerit  Hyacinthum.  Tri- 
plicem ciusinuenio  diiferentiam.  cfl: 
enim  qui  ad  rubrum  plus  inclinat,  i- 
gni<^  purpurafeit  magis,  cui  nonnul- 
li primam  adiudicaruc  autoritatctHi 
Eftdc  aliuSjC  fuluo  croceu  repr^efen- 
tans  >qui<^  igne  obfcurior  redditur*. 
Tertium  e fuluo  ad  coeruleum  no  in-^ 
gratam  prae  fefert  anhelationem, inde 
iapphirini  nom6  habctjcui  alij  fupre- 
iham  maieflatem  adiudicant,  vel  hoc 
nomine  quod  Hyacinthi , Sapphiric^ 
naturas  compl edi,  cxvcnufc^  tindu 
ra  videatur.Hicprs  ommbug  slijs  ae- 


/ . 

, FR^NCISCI  RVET 

rafentire  perhibetur,  fercno  fcilicet 
coelo  ceu  gratulabundus  j impenfiiis 
fuperbiens,  nubilo  autem  aut  omni- 
no obfcuroiniucundior,  humiliore^ 
Probatio,  a^parens.  Probantur  qui  nec  obfcu 
riores  nec  clariores  funt,  quique  igni 
admoti vtcunc^purpurafcunt.  Miru 
quodtemporu  conftitutionibus  qcj- 
affici  videantur, vc  coelo  placido  pel- 
luceanc.-ingrato  ver6>  tanquam  eius 
iniurias  ^gre  fereteSjtrifti  afpedlu  c5- 
' pareantjVt  vel  hinc  coeleftis  illum  eP. 
fenacursjno  ab  re  qms  alTeueret.Pro 
batifsimus  quifque  rrigidifsimus  ore 
^ fentitur,  & fcalptur^e  contumax  vix 
Proprietas  tandem  cedit.  Porro  quod  ad  facul 
tates  fpedlatjpertmaci frigiditate  cor  i 
pora  denfare  atq^  reficere, fomnu  c6- 
ciliare,vir£utes(cordis  pr<Bfertim)tue 
ri>a  populatim  fsuiete pefte>  cum  ma  ‘ 
nifeftafua  qualitate,  tum  recondita 
quadam  proprietate,  geftantem  adfe 
rere,crediturJdeoqj  pro  amuleto  coi 
lo  rufpendicur  e regione  cordis, vteu  : 

tem  ' 


DE  GEMMIS  LIB,  It 

tem  contingat. Nec: defunt  qui  Hya- 
cinthum confirment  diuitias  auge- 
re,animi  alacritatem  efficere  prae- 
terea 6c  a fulguribus  portantem  de- 
fendere. 

De  Margaritis.  Cap.  XI II. 

OMnib^  certe  notiores  funt  Mar 
garitje^quam  vt  carum  delinea- 
tione opus  eflefufpicer.  Porro  quod 
ad  earu  originem  attinet,varid  efl  au-  Genefe 
torum  fententiaj  cuius  tamen  diuerfi 
tatetri  difsimiii  earum  geriefi  accepta 
tulerimmon  autem  illorum  aut  igna- 
u\x  aut  ofcitatijB.nec  enim  video  cur 
cuiquam  mirum  videri  debeat,  fi  pro 
diucrfa  coeli  conftitutioncillarum  ge 
neratio  Variet.  Qu^idnanqj  prohibet 
aliter nafei  eas  quseabErytbr^o  ma- 
ri,qu^ueaTaprobahe  & Toidis,  vel 
etiam  ab  Arabi^  petunturlittoribus? 
fe  cus  a u te  ra  q 11  s ^ Pa  ria  vi  cinis  cj  A d 
itorinis  vel  etiam  occiduis  Septentrio 
faalibus<^  Occanis  ab  cdo<Sis  vrini^ 


njsfolcrcifsima  petuntur  arte.Proin« 
de  Plinium  rcru  naturalium  pcritifsi^ 
inum  nullius  infeiti^aut  ncgligcnti^ 
infimulandum  cenfco,qu6d  dcMar- 
garitarum  natalitijs  aliter  fcripferic 
quam  Auftrinarum, Occiduarum (j 
nuper  inuentarum  regionum  luftra- 
tores  literis  prodidere^  quorunamo- 
nimentapraitcrco  neprolixior  fiam. 
Sat  nanc^  nobis  in  pr^efentiarum  fuc- 
rltapud  omnes  conuenirc.  Conchas, 
profua  astate  ac  magnitudine  maio- 
rcS:.prQ  roris  verb(appetcnte  genita-, 
li  tempore)concepti  puritate  velob- 
fcuritategenerofiores  vel  ignobilio- 
res eniti.  Qua  ratione  vberiorem  has 
cumcoelicanaturajquam  cum^quo 
rea  confenfum  6i  cognationem  dbti- 
nuilTc  manifeftum  puto.  Flauefeere 
deinde  has  vel  igncj vel  omnino  fene- 
dla,at(^  etiam  craflefeere , Isuoremc^ 
fenfim  deponere  omnibus  inconfei- 
foeft.  Inuenio  praeterea  & concham 
prsuifa manu  apprthenfuraj^fefe  con 

tinuo 


i)  E GEMMIS.  LIM.  Ih  4f 
tinuocomprimerejVtpocc  fua&opcri 
turam  diuitias, gnaram  fcilicec  quod 
haru  caufla  impetatur, inimica  quoc^ 
manum  C forte  comprehenderit , ani 
putarci*  iufhfsima  (Vei  Phnio  autorc) 
tatsB  temeritatis, luxus  & auariti^e  pos 
naiEfl&prstcrca  apud  Vogefum  ia 
Lotharingia montem  amnis  Margari 
tarum  ferax .-vcriim  non  vfqueadeo 
fplendid<e  funt.  Mirum  tamen  quod 
quiepergeneCm  gratia  in  eis  defyde-» 
raturjpcr  columbas  refarcitur  ;qu^B 
fcilicetdeuoratas  puriores  tande  eas 
cum  fecibus  reddunt  reftituuttj.  Pr| 
feruntur  qua;  candidifsim»^  lu  cidifsi 
m«>rotundifsim^>leuifsims  <Sc  mini 
liii ponderis  funt , maxime  auCe  fi na^ 
tura  perforata  Cnt.  Porro  pr^cipua 
margaritis  iaus  cft , quod  ficcitate 
nata  corporis  redundatias  abfumut: 
vt  vel  hinc  vires, fpiritus, cor  ^princi 
pes  corporis  partes  recreent,  Idcoc^ 
contra  cardiacos  & melancholicos 
affedus  plurimum  cdtbraotur^  ma^ 


5 


FK^lSrCI SCI  RVEi 

gnocjvfu  comendantur.Addequbd 
a vulgaribus  peftiferiscj  morbis  de- 
fenduntjdc  diarrhoeis  magnopereco 
ferunt^hac  tatnc ratione,  vtvd  in  pol 
line  vel  aiio  quouis  modo  infutnan- 
tur. Oculorum  pr^tereaabudantera 
humorem  finire,  idco<^  dcvifuipro- 
^ defle, oculis  fcilicetquamtenuifsimo 
earum  puluere  immiflb, eraduntur. 
Ne«j  enim  folo  geflatu  quippiam  il- 
las pofle  reperio,  qu^m  inexplebili 
humano  luxui  arridere^ 

TDe  Ceirbunculk.  Cap.  ^IIIL 

POfteaquara  de  tredecim  illis,qu^ 
rumfacra  Apocalypfis  meminitj 
Gemmis, fermoni  coronidem  impo- 
fuimus,pro  noftri  abfolucione  infli- 
tuci,  de  alijs  qui  nunc  pafsim  in  vfii 
funclapillis  operieprecium fuerit  dif- 
' ferere,apreciofirsimiscjCarbunciiliS 
Carbuncu  ordiri.  Carb unculos  itaqj  (ab  igni- 

iorum  de-  . , . , . ^ 

fcnpno-  ti  carbonis  colore  ita  vocatos;  inter 
ardentes  igneas(j  Gemmas  fuprema 

fibi 


DJ?  G15MM1S,  II,  4S 

fibi  vendi  ca'{Tc  maieflatem,apud  om- 
nes conuenit.Porro  in  nurnerofas  di- 
uancanturfpecies*funtnan<^qui  Ga 
ramanticidndicijAethiopicijAlaban 
dici  nommanturjfmguli  fcilicec  afu« 
generationis  loco.  PerfuafumauCem 
habeo prxfenti huic noflro  argumcn 
to  abundef^Suru  me  fatis^  fi  Carbun 
culorum  quatuor  genera  explicaue- 
ro.  Itacj  vcrifsimo  generofifsimocj, 
imo  & imperatoribus  dignifsimo  jp- 
prie  vocato  Carbunculo, Balagium, 
Rubinura,  ac  Granatu  Gcmrnas  vul- 
gatifsimaS  annumerabimus.'h^  (iqui- 
dem  inter  ardentes  ignem  a certifsi- 
mo  Carbunculo  propius  repr^fen- 
tant, Porro  fcledifsimorum  carbun- 
culorum multiplicem inuenio  diffe- 
rentiam. Quidam  enim  colore  vehe- 
menterigneoinmodu  ardentis  pru- 
tranflucentj  ita  tame  vt  extremus 
carum  igniculus  in  Amethyfli  viola 
•definere  videatur:  fed  & per  tenebras 
lumen  diflEundunt  non  iniucundum: 

t«  5 


TRUNCI §€I  nVMT 
fuHt&alij  qui  pinnato  fulgore  pell» 
^enc^Alij  alba  pr^cindi  venula , qui 
coloris  proflantia  atc^  illecebra  nul- 
lisalijscedantjquibus  etiam  familia- 
re efie  perhibent  inter  ignitas  prunas 
ceu  mortuos  languidosc^  compare- 
re:fupereffufa autem  aqua,  carboni- 
bus extindis , e vefligio  priori  gratia 
ceurediuiuQ colore gioriabudos  re- 
-fpiendere;  tanto  naturo  miraculo, vc 
hincCarbucubgenus  hocprocipuu 
nonnuilircputent.  HuncCarbuncu 
ApyfQtWf  Ium  Apyrotum  nuncupari  compe- 
rio,  quod  ignem  non  videatur  fenti- 
re.Deraum  dhuncfequiturqui  fan- 
draflos  quibufdam,alijs  Garamantis 
t es  vocatus  cfl.  Hic  ex  India  vd  Ara- 
bia,quameridiem  fpedat^pctitusfus 
pcriorum  fplendore  atqj  igneo  colo- 
re nobilis, aureas  infupcr  guttas  con- 
tinet yeluti  ftellantes: intro  quidem 
femper^nunquam  tamen  in  facie  con 
fpedaSjhoc  etiam  ordine  diffemina- 
Hyades  icum  guttarum  nume- 


VS  GEMMIS,  Z/B.  IL  4% 
to  tura  fericiudicari  valeant*  Idcoc^ 

& hoc  Carbunculi  genus  viri  quida 
non  incelebres  casteros  albis  (quod 
aiunt)  equis  pratire  confirmat,  quod 
pr£e  alijs  longe  vberius  coeleftes  coni 
I ple<51aturvirtutcs,fyderum<j  conce- 
^pilTcfimilitudineravideatur.  Quads 
re  & Chaldais  facrum  quibufdara  §- 
{limatum  eft.Gemmarum  omniu  ca- 
rifsimse  funt  Carbunculi,  vteademfic 
earum  cum  reliquis  comparatio  qug 
auriad  metalla qusuis  analogia.  Iu- 
cundiores  tamen  exiffimantur  qus 
Amcthyfti!2Lontes  dicuntur : quarum 
fcilicet  extremus  igni  culus  in  violam 
definit  ac  purpura  quandacfFcrt  an- 
helationem. Porro  in  omni  carbun- 
culorum genere, mares  foeminis  cxci 
tatius  fulget, foeminse  autem  ceu  pin- 
guiores crafsiiis  nitent. Quod  autem 
ad  vires  attinet,  Carbunculi  Cngulis  CatbuncB 
quibus  Gemmae  omnes  ali«  praeditas 
funt  virtutibus  comendantur,  vt  vel 
hincomniumnobilifsimi  fi.nt  habiti» 

^ t?  4 


.Fji^jvcisci  nvni 

Soli  liquidem  eiaculato  igne  fulgori 
ye  rutilo  foiem  imitari  vel  hoc  fchc- 
mate palam  confpiciutur.  Vt&hinc 
pr^  ceteris  Phoebo  dicari  creditum 
Iit, quem  cunilis  fyderibus  tanquam 
regem  pr^elTe  adftmunt  philofophi. 
Ideoqjdcfolumhunc  Japillum  fuarn 
in  reliquos  polle  figuram  imprimere» 
quum  tamen  alius  nullus  in  illum  idc 
prsellando  Iit > Aaftoteles  autor  ell. 

Csteriim  Carbunculis  proximam 
Baiagij  de  fi  bi  gratiam  dignitatec^  Balagius  co- 
lineatio.  Iqhs  mcunditate  illecebra fecit:La 
pis  quidem  colore  rubro  6c  prxluci- 
dojfed  qui  fuperaffufo  fublanguido 
quodam  fulgore  cramelinum  vulgo 
didum  colorem  quadantenus  refe- 
Rubini  delate  SequitLir deinde Rubinus lapisT 
ciiptip.  ita  vocatus, laudatus  maxime  fi  per  te 
nebrasinfpeciem  blanda  cuiufdam 
fcintill^  micare  videatur  dcfimplicit 
fima  confillatfubftantia*  Illis  denicj 
. Granati  fuccedunt  longe  obfcurio- 

ddmeatio  re  ac  minus  grato  colore  j tanqua  vi- 

- deU« 


DB  GEMMIS  LIB,  II.  5-® 

ielicet opaca  quadam  vmbra  vel  nti 
becuIaRubinumoifundiiudices.  La 
dIs  certe  non  rarus , proinde  & hoc 
£ui  in  minimo  precio  habitus*  Porro 
hiarum  Gemmarum  vt  quaque  ma- Probati®, 
^israinusve  ad  verum  carbunculum 
icceditjita  commendatior  aut  igno- 
3ilior&  clarioribus  aut  obfcuriori- 
3US  proprietatibus  donata  cenfetur. 

Balagio  itaej  fimiles  ac  Carbunculo 
facultates^  fed  imbecilliores  tribuut*  vhes. 
ilubinurn  aduerfus  peftilentcm  aercRubinjyi^ 
Dro  infigni  amuleto  portat  & contra 
terrentia  fomnia.  Granatum  prster-  Granati 
tamclancholi<eaduerfari  &correfi-^'*‘ 
tere  credunt.  Adulterantur  autem 
□mnes  vitro  rubore  infed:o;  fed&  e- 
languidos  folijs  brafteiscj  quibufda 
rubicundifsimis  fubftratis  excitatio- 
[■  es  reddunt, vt  non  fit  facile  a fpurijs 
veras  fecernere.  Scalptura  t certifsh  tveiirsini  > 
contumaces  funt.Adulterse  cote 
deprehenduntur,  quod  fragiliore  ac  . 
molliore  fint  compareantej  materia.  - 

t«  5 


FRANCI  SCI  nrni  \ 

fed  & centrofa  fcobe  dinofcunt , n5- 
nunquam  cciampuftulis  argenteis  in 
tus  nitentibus. 


I>e  u4^dam4ttte>  Cup.  XK. 

MAximara  in  rebus  humanis  ti 

gloriam  afciu  it  Adamas, multa 
quidem  suo  folis  regibus  & ijs  pau- 
cis agnitus.  Nunc  autem  tam  crebeq 
vt  omnibus  pene  in  delicijsfit  & lu- 
xu. Eflautegenerofilsimns  Adanlai^ 
colore  ferro  candenti  haud  abfimi-^ 
Adamatis  lis.Fatifcit  hircino  fangumc,maxim^ 
ISC?  fi  aliquot  ante  dies  hircus  petrofelk 
no, filere montano  &vinafiteducM 
tus:plumbo  item  diffblui  feperio.  | 
Porro  in  fex  Adamantem  partiun|* 
tur  genera.  Indicus  non  in  auro  nafci 
tur^fed  quada  cumCryftallo  cogna- 
tione , candore  plaeido  tranflucet. 
Huic  proximus  eft  Arabicus  j minor 
tantummec  alibi  quam  in  fynccrifsi-^ 
moaurogcneratus.Tncudibusdc  ■ 
seiftnalleis  vtercj  deprehendittir : ita  j 


) 

JD?  GIBMUIS,  IIB.  Jh  51 

lanq^ijs  vtercj  reCftitvc  indomitus 
citra  omnem  ia^luram , a ferro  & in* 
:udc  fefe  explicet»  Quinimo  pufilU 
:ametfi  mole, ignibus  etiam  vaflifsi- 
piis inieftus  medius, pertinax  ate^  il- 
Ixfus  ita  pcrmanetjVt  nullam  prorfus 
gnis  adlionem  admiCfle(etiam  C mul 
cos  dies  ibi  perfeueret)  palam  often* 
datjvndcdc  indomitam  antiquis  vo- 
cari Gemmam  in uenireefl:.  Eft&a- 
lius  Adamas  Cenchros  nominatus, 
milio  magnitudine  rcfpondens.  A* 
lius  deinde  Macedonicus  cucumeris 
femen  sequans.  Hunc  fequitur  Cy- 
prius infulphureum  dcfcifccns,qui 
licet  a prioribus  fulgoris  laguorc  dc- 
fieiatjprsecipui  tam  en  in  medicina  v- 
fuscft  Plinio,  Poftremus  vero  Sidc- 
rites  ferreo  fulget  nitore.  Hunc  ab  an 
tiqua  petitum  mincra  pafsim  dici  au 
dio, at^  ideo  ab  inerti  vulgo  reliquis 
praferri. Sic  vulgus  ignauumfuo  du-- 
citurfehfujVt  crebro  vilifsima  quxr|5 
ipro  optimis  reponat.Hicniiiq^fid©*? 
’ 


FR^NCISCi  RVni 

fitcs  iftibus  cedit  malleis,  adeo  vb 
' deiicec  ab  adamatis  natura  palam  de4 

generans, vc  vel  hinc  folamapu4  eoj 

nominis  gratiam  vCurpalTe  credatur, 
qui  rebus  externis  contenti  ad  omn4| 
veritatem ofeitareconfueuere.  Necj 
Mira  Ada»  pigebit  etiam fccundo  recenfere,n6| 

Basietis  ad  ^ . 1 r ■ i 

fesrcmifan  unc magno  natur^  miraculo  heri,  vc 
giMfiis  vmi  vis  liia  Adamantis  indomita,  qua  fci 
licet  luarum  partium  mtegram  con-i 
tra ferri  ignisejj  miurias  conexionemj 
pertinaciter  tuetur,  ab  hirci  languinc^ 
calido  quidem  dc  recenti  ita afficiafJ 
vt  tandem  conniu eat  <5c  atteri  patia-| 
tur.  Indcq^  repolito  omni  fuperbo,i 
quo  antea  gloriabatur,  faflu,  malieisj 
&mcudibus  cedat, vt  fefe  in  minimas  i 
etiam  partes  frangi,  mangonun^  vfui>  | 
permittat,  qui  ijs  pollea  fragmentisJ 
nullam  duricicm  nqn  fuperant»  Por-^ 
ro  maxima  Adamantis  quantitas  a-  j 
uellanx  nucis  magnitudinem  defor-; 
tfofeatio,  aquare  pethibetunGenerolilsi 
musitac]^  dcfeledifsimusiudicabitur : 

Ada- 


i 


DM  G'EMMTS.  LIB,  Tl 

idamas,quiiam  narrata  defcnpta<j 
luida  natura  proditus, cryd-alio  paa 
3 o bfc uri ferrum  candens  nitore 
efcrtj  coerricocj  quodam  interfufo 
plendor^d:a  quidem  refulget  vtfla- 
aeumfolarcmquequendam  radium, 
ranfmittere  videatur.'  quali  fcilicct 
^aho  tranflucenti<^  fCio  fulgore  qua- 
iara  c<xleflis  arcus  anhelationem  rC“ 
tr^efentet»  Porro  vires  Adamanti  fe- 
e diuinas  tribuunt  phiiofophi  ^ 
radores  tamen  in  auro, quanqua  qui 
)ufdam  placere  inueniaierrea  quan- 
Jam  tenuifsimambradeam  fubder- 
li  debere. Contra  venena  <Sc  incanta- 
ri en  taamuJetnm  elTe  pra‘fentaoeui;a 
:ell:antur  > qui  Adamantem  pra^fente 
:dxlco  madere  confirmannldeoc^  pc 
liferis  caulis  rdiifere  credit  • negd<^ 
erentemfafeinan  poirc,adebralice£ 
:acod^monibusi,nuilus  perhibe 
mnlr^niam^metus  quo^  vanos 'ac 
:errentiainterfomnia  arcere  fert. Ge- 
na rccocUiatiom^  prodicatur  quod 


TR^NCISCI  RVll 

lioftllem  demulceas  furorem , vlrl 
eum vxorc nectefsitudine foueac.  Ab 
incubis  &fuccubis  eum  adferunt  qui 
adamantemportac.  Vanum  omnino 
& profligi)  quandam  pr<e  fc  feres  inla, 
ginem  eorum  nugamecumputOj  qui 
adamantem  dicunt  vxoris  infei»  ac^ 
dormientia  capiti  fuppofitura  ftatini 
prodere  fit  pudica, necne.  Vel  hacra| 
' tione  quod  ipfa  a mariti  confortiol 

quafifugibundaflatim  excidatjISLquii 
dem  fideli  toro  iniuriam  impudica  fe^ 
ccrit ; Adamante  fcilicec  marito  ca-; 
ftoqj  toro  indignam  muliercula  hocj 
fcheraate  palam  ofiendifnte.Huic  Ia- 1 
Difsidium  pillo  natura  rerum  omnium  parens  i 
tale  cum  Magnete  difsidium  ingenu-i 
it, vt  illo  pra^fente  omnem  vim  tradri 
cem  a magnete  direptam  plane  con- 
fpicias..  Qj-iin  magis  tradum  ab  hoci 
ferrum  feroci  quadam  VI  ab  admoto; 
Adamante  reuelii  cernere  efl::  Vt 
hinc  multis  vifura  cfle  fufpiccr  Ada- 
mantem alijs  Gemmis  iundum  ipfa-. 

rura; 


jDj?  Gemmis»  lib.  ii, 

:um  ad  fc  virtutem  omnem  trahere^ 
quod  non  crediderim.  Gasterum  nu 
reconditas  illas  vcre<j  admirandas p 
briecates  ad  diemonum  impofturaj 
flcmandabimus, quod  carum  caufam 
Naturalem  nemo(vt  puto)adfcrat  cx- 
i6i:am,vii  cenfori  noftro  acfimilibui 
riris  parum  circumfpc(5li8inihil<jfu| 
gnoranti»  cocederc  volentibus  for 
itan videtur?  abfitnonab  hoctantfl 
mojicddc  aquouis  alio  vere  dofio 
Sc  pi^  Chriftiano.  Qmnimb  eapro- 
pter in  Dcidc  Domini  noftri  omniu 
creatoris  propcnfibrera  admirationi 
cramur^  eiuscj  magnificentiam  ar- 
Icntiori  ftudio  ac  necersitudine  c& 
iramus. 

DcxAch^tt»  Cap»  XV L 

MAximam  tempus  autoritafcm 
ademit  Achat«,  non  quod  vi- 
pbus  minus qu4m  antiquitus  polleri 
iic>fedqu6d  copiofior  fit:  qua  enim 
bccafionefoletin  rebus  humanis  cla 
fionem  fafturatj  raritas  adferre:  cadi 

I 

I 

n 


FR^ANCISCI  RVRl  \ 

etiam  multitudo,  6c  crebrior  familia  * 
ricas  contemptum  parere  confiieuic,  'I 
Plinius  autor  qH  Pyrrhum  Epirotaru 
regem  Achaten  habuiffejnouem  Mu 
fis  cutnApoiiine  cithararri  manu  te- 
nente infignem -nulla  arceifed  fola  na ; 
tur^efolertlaac  YirtutCjfponte  macu 
^ lis  ita  difeurrentibus,vcMuiis  (juocj 
lingulis  fua  redderentur  iiifignia* 
Porro  tam  ell  vulgaris  Achates  vt 
. delineationem  eiiis  &generafcribere 
omnino  fuperuacaneu  arbitrer.  Pro- j 
batifsim£evero  funt  perfpicuce,  quas- i 
que  leoninae  pelli  iimilesfuntjvel  etia 
nigri^  albis  incerfecSi^lineisi  Mercurio  • 
Probatio,  facram  Achaten  rudis  nimium  anti-- 
quitas  credidit, eam  prsfercimqiij^a- 
pud  Indos  nata  efl: , vbi  vario  colore^ 
guttis  etiam  phoeniceis  confperfa  vi- ' 
rmutesi  hcun  Cicerum  omnem  Achatem  ve- ' 
nenispeftiferis, araneorum  atcj  fcor- 
pionum  idibus,  aduerfari,  prudentia 
acfacundiara  pr^flarcjab  aduerfafor 
tuna  tutari, vifumfouere,  cor  recrea- 

XCi 

I 

• / 


b E GEMMIS,  ^4 

ore  coteocam  arcere  adftru- 
lunc.Necdefuhc  quitum  maximeeffi 
jcacem  fcributjcumfetis  leoninis  in- 
uoluta  defertur, quod  quam  a vanita 
.tequocjabfitjiudex  efto. 

Ve  xA'le6torw,  Cap.  JCVit, 

ALeSoriuslapis  in  ventriculo  caGeneCs  at 
pireperiturjobfcuri  ctyftalli  (J. 
tnilis  (3c  colore  & fubftatid , nifi  quod 
paulo  crafsioradparet,  non  excedes 
fab^  magnitudinem.  Probatur 
intus  velut  ftagnatemingefticibimi- 
kam,modicamnecvrqueadeb  obfcii 
I tamoflentac.  Sunt  quoc^  qui  audeat 
iaffirnlare  caponem  in  quoAledori- 
.us  lit  abfolutusj  bibere  nunquam  .*  i- 
debquellrenuis  militibus  ex  vfu  efle 
f creditur.Proinde  Milonem  Crotoni- 
ehfem  eiiis  Gemm^ m ore  cdntentjg 
pr«fidio,nulId  vnquamcertamirlefa 
j peratum  prasdicarlt.Porro  Aledorid  viimtel.' 
i vires  tribuunt  non  incelebres  contra 
) pericula  qu^euis^  Praeterea  Venerem 
■ * . 


1 


TRuiNClSCI  nvii 

ciere, homini  conflatiam,  mulieribus 
tirorum  gratiam  conciliare,  ferenti 
quoq) facundiam  prsftare,  potes  ere 
ditur.Sed  &fitim  ac  cordis  «ftum  ar* 
eere  ore inclufa  experimento  noft  ra 
ro  confiat. 

r>e  Torcoide.  Cap.  X VH  f, 

T Orcoiden  tam  in  magno  preci® 
efle  fere  apud  omnes  confpicuu 
cfijVt  multi  fu o tunc  demum  luxui  ali 
qua  ex  parte  fatisfadum  putent  cum 
pr^claram  quandam  na<fii  fuerint. 
«cnera&  Duo  itaoue  funt  cius  fafiigia, a fusc 
Icilicet  propagationisloconuncupa 
ta.Inferior  fiquidem  HifpanicaiAlte- 
ra  Indica  feu  Orientalis  nuncupatur. 
Veraej  tamen  confmili  j crafladt  mi- 
ninae perfpicuafubftantia.Porrb  Hi- 
fpanica  colore  vtcuncj  virente, fub- 
obfcuro  adeoqj  ingrato  confpicitun 
ideo<^  refpuitur  ceu  vilifsima.  Indica 
autem  ex  herbaceo,  cyaneo  quodam 
laflcfccnce  nitoregratiam  init  no  vul 

garem# 


Dt  6tUUlS.  LtB.it. 

garcm. Colorem  igitur  prxbet  ceu  Irt 
coeruleurn  ex  viridi,  lacteum  quidda 
perfufum  imagineris:  Raro  citra  rima 
Venulamue reperta.  Probatifsima  ta-  Probati## 
mencftqu^  Cmphcifsima,&  perfimi 
lifubftanciajpurifsimoq}  dc  citra  om* 
nem  labem  colore  fuam  commendat 
iucundiratcm.  Mirum  quid  de  diui-^ 
niscius  virtutibus  caulTantur.  Noui 
reuera  virum  quendaminfulanu,  mi  ^ 
hi  quide  multa  necefsitudmc  deuiU- 
<-lum,qui  dum  viueretTorcoidenin 
dclicijs  habebat  annulocj  aureo  per^ 
petubgeftabar.  Is  cum  forte,  e^dsua 
segrirudinein  fata  concederet  eunde 
quoq^retinuerat.Tumc^  natur^qut> 
damvcluti  miraculo  contigit,  vtTor 
COIS  illa,qu<^  fuperftite  etianinum  fuo 
idomino  cum  numerofis  fui  genens 
myriadibus  de  pulchritudine  acinte 
i gra puritate  certare  pouiiliet,tanqua 
heri  fui  necem  lugens,  longe  tum  ob- 
fcurior  adparcreCi  adeoq^  continuo 
rimam  per  medium  porraceam  cffcr« 

a 


m^NClSCl  MVMI 

' rctiVt&  hinc  tum  maximamfuastna- 
ieftatis  partem  depofuifle  videretur,  ^ 
Proinde  de  ea  mihi  aliquando  copa* 
randaauidicatem  abegi. Ego  nanquef 
cum  ob  periucudas  lapilli  illecebras, i 
tum  ob  ingentes  vires  quibus  idem| 
vir,fafto  periculo,  Gemma  eam  pol* 
Iere  conftanter  alPcuerare  folebac : ea 
fi  quando  iiceret,quauis  etiam  ratiq* 
ne  comparare coftitueram.  Sedeninxl 
meus  me  fefellerit  error^  nam  dum  ini 
audione venui  expolitam,  eandem  ijl 
lam  litura  &vicijs  confperfara  conJ 
t^mno,  hanc  alter  ciuisvili  coempta 
eveftigio  mihioftendit.Atcumillam 
cgopriftina,  ceu  poftliminiorediui-i 
ua  lynceritate  Sc  maicfl:ate(rcnou3tQ 
domino)perfpicio,occoepimecuve7 
hcmenter mirari, inopinatum  naturit 
ac  admiratione  dignifsimum  porten 
tum, deinde  & e re  nata , meam  dam-| 
nare  infelicitatem. Velhoceuentu  co 
ram  edodus  diuina  quadam  lapillu  il 
Ium  facultate  donatum  efle»  Porrq 

oden': 


I>n  GEMMlS^.  LIB.  IT. 
oftendendis  prodigijsilluftris  pluri- vires, 
mum  eftTorcois  j vt  dcvix  credibili 
virtute  ferentem  ab  imminenti  peri- 
culo(tanquam  videlicetinnato  con- 
tra aduerfa  qu^cf  quodam  amuleto 
medicametoq})fortiter  vindicare  ce-  , 
lebrctur.  Adde  quod  cor  & oculos 
recreare, & hilaritate  proipentatecj 
adfcifcere  creditur. 

Ve  Corallio,  Cap,  XIX. 

COrallium  dcLitho dendrum  ap-Genefis- 
pellariinuenioj  quod  arboreus 
Iapis  adpareatdn  mari  mollius  primu 
crefcit^inde  vero  duratur. Cumc^fub 
aqua  quidem  vireatj,ftatim  atq^  hanc 
fuperarit,rubefcit.  Adftruunc  candi- 
das illud  intra,  aquam  proferre  bac- 
caSj  quae  extra  eam  in  fanguineas  de- 
generent: eas<^6c  forma  & magnitu- 
dine ad  hec  dc  colore  corna  fatiua  re-  ^ 

prsfentare.Mirum  quod  tadurolapi 
defeit  fi  viuit,proinde  refiibus  primu 
reuellunt,aut  ferramento  acri  pr^ci- 
dunt.-quadereCuraliiumTheophra 


TR^N  ClSCI  RVET 

flus^aradeado,  Grscx  voci  alludes', 
illud  appeilauit,Porro  arboreum  clT$ 
Corallium  vcl  ipfius  rami  palam  oflc- 
derint.Diuerfam  pr^terea  aferro  igni 
to  naturam  Corallium  exhibet: illud 
nancjvcaqua,ita&  hocmolliorcac- 
|»robatio  re  illico  duratur.  Commcndatifsi- 
mum  cfl  quod  rubicundifsimum,  vel 
albifsimum,  aequabili  vfquequaquci 
concremecojforma  fruticis,  ac  tcreo! 
t! facile  cedens.  Quod  autem  in  lapi- 
dis exacftam  duricicmcoijtjfcrupula; 
fumjnaneJacunofumcj  eft, damna-;; 
lur.In  magna  antiquitus,  apud  Indos: 
pf^fertim,  fuiffc  autoritate  CoralUuj 
in  literis  comperio.  Hi nanqj pro  eoj 
fuos  olim  confucuifle  Vniones  per-i 
mutare  tradutur.  Nuncautem  quodj 
crebrius  efl^in  magno  adeo  noncftf 
Tires.  precio.  Daemonas  infenfos  arcere; 
perhibetur.  Vt  & hinc  (ulpicandumj 
iit  prudentem  vetuftatcmXoralliop^ 
diuerfas  formas  ( non  fine  licet  faftu 
quodam  auc  illecebra  nunc  vfurpe^ 

tur; 


VI  GAMMIS,  IIS.  IT.  ST 

tur)cffigiato,&  cx  ordine  infilato,prc 
CCS  Marianas  docui^e  numerare.  Ma 
gnus  illius  in  medicina  vfus  pcrcre- 
buic.  Quandoquidem  refrigerat  fi c- 
cat(^  mediocriter;  Ideoc^-fanguinis 
reicdiombus  & eruptionibus  pro- 
deft.  Albugn  vero  corallium  a collo 
fufpenfumvt  ftomachutnvel  pedus 
contingat,  c naribus  confuetum  flue 
re  fanguinem  nen  raro  compefeuif- 
fcvidimus.Cor  pr«terea  ventricu 
Ium, vcl ingeftum, vel  extra,  vt  adhae- 
reat admotumj  roborat.  Surculose- 
ius  pro  amuletis  infantulorum  collis 
appcndunt.-fulrainibus  & marinis  ae- 
ftibus  tcmpeflatibuscj  refiflere  sefti- 
matur.  Proinde  loui  Phpebocj  facru 
putatum  c(LReIigiofumpr2tccea  ge- 
ftamen  efle amoliendis  periculis  c6- 
pcriOjVt  decore  ac  religione  gaudeat*  ^ 
Ad  hxc  & contra  veficx  tormina  & 
calculi  mala, in  puluerem  vftos  furca 
los  dc  cx  aqua  potos  auxiliari  fertur,^ 
item&  lienem abfumi, fi  id  medica- 

U 4 


) 


■ f \ !' 

’ IS  Un  tisci ' i vEZ  ' 

* ' '■ 

mentum  r^pius  potetur:  Oculis  dcirt 
deprodeffejylceruiii  caua  explere^ci’  s 
Catrices  tenuare,denique  &rurculos  | 
axVino  potos vei ex aquaCfi febris vr-  i 
geat)  fomnum  conciliare  Plinius  au-  * 
tored:,Nec  defuiit  qui  affirmet  illius  i 
pollinem  erofis  dentibus  infardlum, 
aegros  dentes  radicitus  eruere , demu 
&gingiuas  firmare.  Commentitium 
omnino  puto  quod  Coralii  puluere  i 
fruges  euadant  vberiores.  Quanqua  i 
& Coralli  puiuerem  inuenia  amaras  i 
aquas  dulces  efficerce 

De  Corneolo^  Cap,  XX- 

'Orneolus  Gemma  cft  vulgaris 
minij  colore,  fublaguido  tame, 

^ cei|  videlicet  in  humanam  carne  per- 
fpicuicas  perfurafit.  Rheno  frequen- 
Probatio. tilfsim4  eft.  Probatur  quse  purifsima 
iuxca'ac  nitidifsima  confiftit  fubflan- 
tia,  colore  carneo  translucido.  San-^ 
vires,  gtiinem’  propalam  cohibet,  liuentes 
dcntesfuo  polline  emendat  omnem> 

ab 


niR  GAMMIS.  LTJ5.  Jl. 
eis  detergens fordetn.  Iracundum- 
animum  placare  creditur, 

Cyaneo  Gr^clSyCceruleo Latinlf^yul- 
_ ^arihm  autem  La-;^li  Docato 
' lapide,  Cap.  JCiXi. 

MAgnam  profedIbautoribus  pc 
perit  obfcuritatemjlegentibus 
vero  perplexionem , coerulei feu  cya- 
nei nominis  diucrfafignificatio:  alijs 
fcilicet  fub  hac  voce  coeruleam  hare- 
nam  cum  cyanea  Gemma  cofunden- 
tibusralijs  autem  folam  eadem  di&io 
ne  metallicam  arenam  compleflenti 
bus.  Plinius  nancj naturalis  Idifloriac 
lib.33.capite  vltimo  ita  infit:  Coeruleu 
arena  eftjhuius  tria  genera  fiiere  anti- 
quitiis.-Aegyptium  quod  maxime  jp- 
batur.-Scythicumjhoc  diluiturfaciie,  “ 
cumq^  teritur  in  quatuor  colores  mu 
tatur, candidiorem  > nigriorem , craf- 
florem, tenuiorem  ve.  Profertur  huic 
eciamnum  Cyprium.  Accefsit  his  Pu- 

5 


FRANCI  SCI  RVRl 
i^jteolanu^cHifpanicnfe,  arenaibi  cS- 
55  fici  coepta.  Diofcorides  item  libro  5| 
P5  cap.97.fic  habet  ad  verbum;  Coerulc 
55  ongo  cxxrarijs  metallis  cftJnCyprci 
,5  copiofus  exarena  litorali, fecundum; 
55  quofdam  fub  cauatos  fpecus  mari« 
55  inuenitur,quod  & magis  probatur 
Galenus  vero  Simplicium  pharmace 
rum  hbro  nono, inter  metalla  Coerm 
kurn  reponit.Pcinde  Paulus  Aeginc 
ta  de  eocruleb,  Diofcoridis  fcntentii 
pene  ad  verbum  refert:  quam  etiam 
Plmius>co  quo  diximus  capite#  imita 
tus  palam  oftendit  no  de  Gemma  fci 
monem  fe  facere, fed  de  metallico  coci 
t*rofartileo:quodtarrofa  quadam  fubftan-i 
tia,non  tamen  lapidea,  confiftcrc  ad 
OGulu  videre  eft.vt  vel  hincin  cofelTo 
effe  debeat, i js  locis  autores  illos  Dio 

fcoridem>Galcnum,Paulumcj(dicoJ 
no  de  Coeruleo  lapide  Gyaneaue  Ge^ 
madilTeruifle,  verum  de  metallico  il-i 
lo  Coeruleo  quo  ad  generofas  imagf 
aes  pictores  vti  cofueuere, Galli  azu- 


GtMMJS.  tTB.  Il  $9 
rum  vocant.  Sedenim  Plinius  idem  il 
le libro  37,qucm  Gemmis  dicauit  ita 
habet:Rcddetur  & per fe  Cyanos  ac- 
comodacopauloantMafpidis  nomi^ 
ne  colore  coeruleo.  Optima  Scythi- 
ca,dein  Cypria, poflrcmb  Aegyptia. 
Adulteratur  maxime  tinftura,idcjin 
gloria, regis  Aegypti  aferibit,  qui  pri- 
mus eam  tinxit.Diuiditur  aute  h^c  in 
mares foeminaS(^.  Ineft  aliquando  & 

I aureus  puiuis,non  qualis  in  Sapphiri 
nis : Sapphirus  enim  & aureis  punftis 
collucet,  Coerulea  Sapphiri  raro<^ 
cum  purpura.Optim^e  apud  Medos, 
nufquam  tamen  pellucidx.  Quibus 
verbis  flatim  ab  ipfo  limine  videtur 
Plinius vtruqj  confundere, Ccerulcu 
fcilicct  metailicu  Gemma  coerulea, 
Primuquidevelhdcmaximc,q?Scy- 
•thic<e, Cypria  6c  Aegyptia:  ratione  ha 
buerit , quemadmodu  etia  fuperiore 
libro  33.de  arenofo  Cyaneo  lingulari 
ter  agens  Cyanei  Aegypti) , Scythici 
^ Cypri)  meminit,  Hmereueranoa 


1 


^ TRUNCIS  Ct  k VH  ' 
mediocrem  hos  locos  video  impofu 
ifTe difficultate tn  viris  etiam  dodifsi> 
mis,alijs  videlicet  de  vtrife^  confuse 
Plinium  intelligentibus,  alijs  de  folci 
, arenofo  coeruleo  hos  torquentibui 
fermones^  autorem  infimulantibui 
damnantibuscj,  tanquamhanc  intei 
Gemmas  arenam  male  collocarit.In- 
ter  qu  os  Hermolaus  ille  Barbarus,vii 
alioqui  periufsimus  aede  re  medies 
Plinio  optime  meritus  (pace  tanti 
viri,  pro  veritate  tamen,  dixerim)ne^ 
feio  qua  iudicij  adumbratione  per^ 
culfusmonvereturPiinium  negliger 
tis  calumniari.  Mihi  vero  (abfit  om- 
nis arrogantia)PlinianaIe(3:io  rcftius 
confultiuscj  hocloco>id  eft libro  37, 
cap.9.  ealligandavideturjdein  hunc 
modum  fuoautorireponenda.  Red- 
Caftjgatur  dg^ur  pcr  fc  Cvanos  nomine,  accci 
aio  iib.37.  modato  paulo^ante  lafpidi  colore  c^ 
tap.?.  ruleo.Vt  his  fcilicet  verbis  dclafpidis 
dc  Cyanea  Gemmae  fubflantias  con- 
uenire  quidem, fed  colore  alterum  ab 

ali 


/ 


t 


tiB  GBMMIS.  LIB.  IT, 
altero  difcriminari  declaret  oftedat- 
<]ue,vc(Sc  quis  ex  lafpide  Cyaneum  ia 
pillum  ementiri  polTe  intelligat  fi  illi 
, eoiorem  csruleum  addat.  Cui&  id 
optime  adfiipulatur  quod  moxfub- 
nexuit:  Adultcratur(inquit)maxime 
tindlura;  Quod  demum  hoc  loci  Pli- 
nius non  de  csruiea  h arena  differat» 
manifeftant  h^c  eius  fubieda  verba: 
Inefl  aliquando  &aureus  puIuiSjCuni 
ijs  quaiTequuntur  qu^<^fupra  retuli 
mus.  Nam  & ea  non  arrofie  ilii  hare-^ 
nse/ed Cyaneae  (vulgato  nomine La- 
±u\i  vocatae ) Gemmae  ita  adamufsim 
confentanea  effe  coftat^  Vt  nemini  du 
bium(meo  tame iu dicio) efli  debeat 
Plinium  hocloci  de  fola Cyanea gem 
ma  agere;  neque  etiam  facili  creden- 
dum fuerit  tam  celebrem  autorem» 
:ac  rerum  naturalium  tam  indefeffuna 
acrem  ac  peritum  indagatorem  feri- 
ptorem(^,  vulgatifsima  hanc  gemam 
latuiffe.  Neque  etiam  Vei  leuiter  fufpi 
candum  puto  quod  agnita  nufquara 


Pn^i^ctsci  RVit  ^ 

meminerit, quum  pr^efercim  diliget 
tifsimum  fefc  natura  mirabilium  pe‘ 
fcrutatorem,  prsconem  > promulga 
toremc^femper exhibuerit.  Sed  neqi 
huic  noftr^  opinioni  refragatur 
citatis  locis  Aegyptij , Scythici,  Cy 
prij<^  Coerulei  meminerit. Quid  nan 
que  impedit  vtramqjicoerulcam  are 
na,m  dico  ac  Gemmam  Cyaneam , tr 
busiam  indigetatis  locis  orin?Sedc 
nim libri  35.cap.vltimo  Aegyptiumt 
xime  probari  fcribit/ecudo  loco  Ci 
priu,  nouifsimo  vero  Scythicu  repo; 
nit;qai.bus  accefsilTeadnotauit  & Pt 
tcoianum  & Hifpanicnfe.  VbiverJ 
de  Cyanea  gemaCqux  ci  Cyanos  pej 
fe  vo  ca c u r)  h o c e fl:  li b ri  3 7.  C3  p* 9. fcri> 
bitjomnibus  Scythicam  proferri  dii 
cit.Dein  Cypriam  comendae,  nouifs: 
mam  autem  Aegyptiam  xflimat.  Eci 
ce  quam  hic  vltimam  facit,  illic  pri| 
mam  cfFerc:  Midi  hinc  non  deijrdeni 
Pr-n  um  diuerhs  his  locis  fcnbeten 
iniePigere  debeas-Quinimo  Sapphi 

run 


OIMMIS  LIB.  IL  €i 

mm  hoc  capite  cum  Cyaneo  lapillo 
podea  complexusUta  infit.  Coerulea 
^ Sapphiri  raro(vbi  cnam  coniun- 
<SioncmquaEfcmouendam  puto)  eu 
purpura, (5cc.  His  ego  certe  rationi- 
bus c6  fum  addudlus,  vt  Piimum  illis 
locis  non  de  arena  Cyanea  aut  Gtttir 
ma  tantum/cd  libro  trigefimotertio 
de  arenofo  Coeruleo, libro  autem  tri- 
gcfimofcptimo  de  Cyanea  Gema  ca- 
piendum exiftimem.  Quis  cnini  (ob- 
fccro)  tam_  inerti, aut  in  Plinium  alio- 
qui  grauifsimumautorem  tam  infen- 
fo  ingenio  fuerit,  vt  ea  quse  Cyanea! 
Gemmf  (emendata  licet  lc<3:ione)Pli 
mus  propalam  tribuit,  arrofe  illi  a- 
rense  quadrare  inaudiat  ,*^quam  ne- 
mo lapidea  fubftantia  vel  puluerc  au- 
reo gloriari  reile  quidem  dixcril?Po 
lius  itaque  Lazuli  vulgo  nuncupa- 
ta! Gemmse  confentire  hsec  profe- 
66 videbuntur:  cum  eafubftantiafic 
lapidea, la/pjdi  fcilicct  gcrmana,au- 
rewmque  pulucrem  coram  oftenut* 


r FR  UN  Cl  S Cl  R VE  I 

Q^adere  fubinde  vehementer  tnir4? 
ri  fubiitj  hoc  loco  Plinij  fenfum  tot: 
tariicjceleberniiros  authores  Piinia- 
’t\x  ledionis  etiam  ftudiofifsimos ha- 
(5enus(quodlegerim)itafagiirejVCv- 
trumq^  confuderintjmagno  humani 
conditionis  detrimento:dum  nempe 
apud  omnes  fere  feplafiariosharen^ 
pro  Gemmam  medicandis  corpori-i 
bus  quamineptifsime  vfurpatur.  Sed; 
Eo  nempe  hscquorfumtNancjvt melioris  do-' 
drin^  gratia  omnem  de  medio  tolidi 
remusimplicationemj&aliquam  Plii 
niano  fenfui  adferremus  reftituere-J 
Deferiptio  mufuelucem.  Elticac^CyanoSjC^-j 
ruleauc  Gemma  lapillus  fubftantid 
quidem  lafpidi  hau  dabfimiiis,  colo-: 
re  Caeruleo.  Probatur  aureo  puluere 
cofperfa.  Vn.de  & ftclla  tum  lapidem 
Probatio,  diciinucnio,  quodfteilis  hmiliterlu-; 
mini  expolitus  aureo  pulucre  fcintiiTj 
let.Prafertur  qu^e  C^ruleumfuino* 
minis  priertantilsimum  ( quem  noftr 
Axurum  vocat ) colorem  alTequitun 

con 


t>W  OnMMlS  LIB,  II. 

confimili  vndequaque  fubftantia  6c 
concremento.Lapis  eftrcuiptur^e  no 
vfqueadeo  contumax«Vidi  ego  ex  ep  ’ 
Cantharidem  tam  a^bre  tatn<^  gra- 
phice conflatam^vt  eminus  veram  iu’ 
dicarem:puloere  nimirum  aureo  tam  • 
appofitCi  quod  in  animante  fuiuuin 
natura  fecitiimitante,  vt  eumlapiiiu 
ad  id  muneris  procreatum  quiuis  fa- 
na mentis  non  immerito  iudicaffct. 

Porro ’qu6d  ad  vires  attinet.  Ad-  , 
uerfus  melancholicos  affeftus 
pollen  toties  ablutus,  dum  eius  dilu- 
tum peregrinum  nullum  pra  fe  ferat 
faporem  j efficacifsime  ingern  literis 
& experientia  confirmatur.  Melari.-- 
cholicum  enim  humorem  per  infer- 
na deponit.npn  lotus  vero, cum  infer 
nisfuperiora,n6  citra  magnum  labo- 
rem,commouet.  Nec  defunt  qui  pue 
risacoilo  gefiatum  nodurnos  arce- 
re pauorcs  teflentun^OcuIorum  acie 
reficit  atque  demulcet.  Collo  appen-^ 
fuspragnantesababorfu  adferereg^ 

ii 


V 


FRsANClSCI  RVFI 

hlbetur.Voluntaucemappetentcpar 

tufemoueri. 

T>e  chelidonio,  XFCITd 

CHelidonius  velChelidonia(vtro 
que  enim  genere  dicitur)  lapil- 
lus cft  paruuSjperfpicuusminime:^ 
iuucncularum Hirundinu  ventre  cxe 
Generatio  dius.Mcnfe  Auguflo,Lunacrefcente, 
repenuntur  optimi 3 magnae^  ex  par- 
te bini>aiiquando  autem  Unguli, in  ea 
rum  fcilicct  ventriculis  aut  lecufcu- 
lis.Dicuturnancj(autorePIinio)ma- 
tresexciufispullis  hucdarelapillum 
Naturs  ad deuorandum Jnuenio  & hic  quoquc 
mirandum (oiertifsims  natursnon  fupprimen- 
sjiiiaculu,  ; nempe  quod  illaru 

p ulli  per  coniunda  roflra  in  fefe  rec6 
ditas  has gemmasprodant.Dicunte- 
tiam  dc  has  debere crui  priufqua  pri- 
migenius pullus  terram  contingar. 
Quanquam  ne  hoc  quidem  fua  vani- 
Diflferetis,  tatc  carerc  putcm.  Hanc  bifariam  di- 
fcriminari  tradit  Plinius:  aut  enim  eft 
ruffa^autnigra>,vel  potius  cxpullo  ni 


i 


m GEMMIS.  LIB.  11.  4 

> 

gricaSjhirundinum  vel  pauonum 
lore  ^ minimeqj  pellucec , fed afpedla 
ingrata  vificur.  fune  & earum  aiiqu^» 
parte  quidem  vna  nigricantes  > altera 
vero  purpurafcentesjnigris  intercur- 
rentibus maculis*  Probgcifsimas  effb  Piobad^i 


comperio  qus  fubftantia  purifsima 
ac  ,firaplicifsimaj&  aureis  guttis  infi- 
gniuntur.  Porro  fingul^tametii  in- viree, 
iucundsefint  (Scpufiiix  magnis  tame 
virtutibus  pra^diCi^  adiltuuntur,  vt  & 
deipiis  redlHd  occini  pofsit; 

Regndtin  exiguo pr^icellens  corpore  'vir^ 


tm. 


RufFam  liquide  fub  ala  finiftra  gefla*^ 
tam  lunaticos, hoc  efl , comitialesi 
infanos,  & languidos  fanare  perhi- 
bent; Prstere^a  dc  facundiam,  & apud 
homines  gratiam,  promouere  confir 
manr.Nigricantem  vero  firailiterpor 
tatam  tcllantur  reges  & principes  c6 
ciliare,  & coepta  negocia  pro  ani- 
mi fententia  abfoiuere,omniiimque 
gratiam  inuitare.  Ems  vero  ex  aqua 

t « 2 


FR^NCrSCI  RVET 

dilutum, oculorum  aciem  reficere  di 
eunt.  Necj  fuperftidone  vacarepute 
quodruftam  inpannolineo  mundo, 
nigram  autem  in  croceo  tantum  in- 
uoiutas  filis  prxfiare  potefiatibus  nu 
gantur,cui&id  accedit qupdparen- 
nbusprsfentibus  erutis  vires  effluar. 
Hic  magna  mihi  profecto  inccfsic 
admiratio  de  viri  cuiufdam  de  literis 
alioqui  bene  meriti,  non  Icui  olcitan 
tia  quiin  fcholijs  fuisin  Marbodeum 
vbiagic  de  Chelidonia,  autorem  cita  i 
turus  quoCbeljdoniam  Gemma ocu  ^ 
lis  ofiendere  proficeret,  Plinium  ad-  ■ 
duxit  libri  8,cap,27.  ^ libri  25:.  cap.8.  i 
dc  ii.quibusin  locis  non  de  Gemma, ; 
fedde  eius  nominis  herba  palam  cftl 
Plinium  differuilTe.  Siquidem,  vtrem 
per  capita  ex  ordine  recenfiamus,  ita  j 
habet  didi  ia  capitis  27.titulus.- Quae  ( 
animantia  quas  herbas  oftenderint! 
ceruijacertij&c.  Demum  in  conte-; 
xcu  de  Chelidonia  ages  ita  infit:  Che- 
lidoniam vfuifaluberrimam  hirundii 


'X)J?  GAMMIS.  //. 

les  raonfl;rauere>vexatis  pulloru  ocu 
iis  illa  medentes.  Deinde  libro  25.vbi 
codatPIinium  de  herbarum  viribus 
difceptadonemex  profello  inftituiP- 
fe, capite  oftauo  fichabet;  Anima- 
lia quocj  inuenere  herbas , in  primis 
Chelidoniam:  hac  enim  hirudines  o- 
Gulis  pullorum  in  nido  reftituunt  vi- 
fum,vc  quidam  volunt  erutis  etiam 
oculis.  Capite  denicj  eiufdem  lib.i2. 
pofteaquatn  Ccntaurium  vtranque, 
maiorem  fcilicet&  minorem  oculos 
iuuare  tradi  ditdtafubncftit.-Iam  Che 
lidonia  fupradidiis  omnibus  mire  jp- 
deft.Ex  quibus  luce  meridiana  clari- 
us eflecoftatPlini)  locos  hos.ab  Am 
ftelredamo  noftro  citatos  non  pofle 
ad  Chelidoniam  Gemmam  torqueri, 
verum  defimilis  nomenclaturae  her- 
ba tantum  debere  intelligi.Qme  ideo 
annotauimusnequis  eiusauto- 
ritate  falfus,in  fimilem 
errorem  impin- 
gat. 


I 


; , jFR^NCISCI  RV  11 

Demetite,  Cup.XJ^ITL 

AEtit^  quatuor  genera  refert PIU 
niuSjVulgato  tamen  nomine  fiii 
guiijAquiL^  lapides  vocatur,  Vidi  e- 
Genera.  go  cincrco  colore  Aeiiten,  alterii  aL 
Probatio,  bo, tertium  puilo.  Sonitu  dignofctm. 
tur  fiquaciantur.tum  emmin  fefc  c5- 
ceptumiapillum  manifcde  produnt... 
p^Iijieatio  Lapis  cft  corticc  duro,fcabf  o <Sc  mini 
rpH<^ui.Sant  qui  aquilam  in  nido  ma 
rem  dtfoeminam  habere  adftruuc,ne 
gantc| illam  fine  eis  ouaparererideo- 
quefolisijsqu^ee  nidis  eius  alitis  em  i 
ta: fuerint  vim  medicam  concedunt. , 
Nihii igne hiclapis  deperdere  credit. , 
/Virtutes,  Porro  Aetites  grauidis  ,quce  obveeri  i 
imbecillitatem  foetu  xgre  continet,  | 
brachio  finiftro  alligatur  magno  ea-.  ; 
rum  vrui,  parturientibus  autem  bra-  ' 
chio  arnoucn  debet/foeminibus  iteni: 
alligata  citra  dolore  ( notatu  dignu)  i 
foetum  dicitur  extrahere.Nec  defunc* 
qui  hanc  vehnt  ftatim  a partu  auferri,^ 
ne  vterys  fcqu  ax  partum  Vitiet.  Miru 

quo4 


DE  GEMMIS.  LTB.  IL  6$ 

quod  furem  prodere  fertur  fi  quis  m 
pane  conditum  ofFsrat: neque  enim 
manfum,vcl  etiam  cum  ea  deco(5tum 
quicquam/urem  deuorare  poffc  c6- 
firmant.  Tritum  cerato  exceptum 
comitiales  flrenue iuuare  comperio,  > 

Mitto  qus  de  hoc  lapide  prsftigiofi 
illi  ac  toto  coelo  aberrantes  magi  nu- 
gantur.-neque  enim  vxorum  furta  de- 
prehendere, vel  fu  tura  pr^fagire  hue 
citra  incantameta  pofTe  crediderim# 

Qiib  ego  qu<^  de  furis  proditione  pr^ 
notauijrcferrcmjfi  non  autorum  tgra 
uicas  & fides  reclamaret.  gna  fide  " 

DeMdgnete.  Cap.  XXIUL  grauitas# 

NAtura,vtfaxisvoce  homini  ob- 
loquentem,  immo  dcEcho  rc- 
fonantem  dedifle  videri potcft- ita  & 
Magneti  fcnfum  maniisquc  tribuifle 
quodammodo  non  inepte  exiftime- 
tur.  Ferri  nanque  indomita  propc- 
modum  pugnacifsimac^  natura  tra- 
hctiilli  extemplo  cedit,  vtqj  propius 
acccfsitabeo  continetur  & quodam 

ti  4 


FRsANClSCl  RVEI 
Nomina.  ygluticoplexucohcBret.  Sunt  qui  ab 
inuentore/ita  vocato  inlndia  pafto- 
re, nomenclatura  illius  rationem  ad- 
ferantiquibufdam  autem  Siderites^a- 
lijs  Herculeus  nominat.  Hic  tametii 
Genefis,  in  Ida  primum  repertus  fitjpafsim  ta- 
men apud  Hilpanos  &inalijs  quoq^ 
locis  nafcitur,Qui  vero  a Troade  pe- 
titur^quidcalbus  pumicihaudabfi^ 
milis  comparet, foemineus  eft,  Sc  non 
vfqueadeo  efficacis  potentis , ideocj 
refpuitur.  Aethiopicis  laus&prsci-  • 
pua  commendatio, ijsprsfertim  qui 
ad  coeruleum  magis  inclinantjquales 
maximHn  Aethiopia  Zimiri  regione 
1 arenofareperiri  inuenio,  Aethiopici 
argumentu  eftjqubcJ  Magnete  quoq^ 
alifim  trahit.In  metallis  ferreis  oritur* 
Hunc  Germani  atej  Itali  habent,  fer- 
rugineo tamenfeu  pullo  magis  colo- 
t^uire:tquodqua  parte  coeruleum  pro- 
pinquius refert, acrius  trahit*  Autor 
eft  tamen  Diogenianus,probatifsimu 
Magnetem  argentf adeo  fimilcm  efle 


V 


X>E  GEMMIS.  LIB.  II. 

vt  incautos  facile  Jallat^quem  & ad 
maleficia  prseftantiorem  efle 
Porro  omnibus  priefertur  qui  m axi- Probatio, 
me  trahit, & qui  vftus  Hsraatiten  fe- 
re reprsfentat.  Q^pd  autem  ad  vires  vhtutes. 
attinetjPotus  triobolorum  pondere 
ex  fucco  foeniculi  hydropicis  aquam 
detrahit : ferro  item  intoxicato  vulnc  ■ 
ratis  pr<efenti  remedio  fubuenit,  ocu 
lorum  medicamentis  imponitur,pr<B 
terea  & ad  epiphoras:aduil:a  vero  crc 
matus  tritusc^  fanat.  Commentitiu 
puto  quod  de  Magnete  quidam  nu- 
gantur.Nempe  quod  in  fomnis  igno- 
rantis foemins  capiti  fubditus  ^ adul- 
teram ledo  deturbat: fidele  vero  jp- 
bam^  vxorem  ad  mariti  amplexus*, 
etiam  dormientem,  proledett  Va- 
num infupernec  ere  publica  efle  iu- 
dicO:,quod  quidam  Magnetem  furi- 
bus fuo  fumo  atq^  nidore  vfui  effenar 
rant:  quafi  fcilicet  ad  furta  lapis  natus 
fit.  Hic  fubit  vehementer  mirari, ad- 
miratione non  vulgari  dignam  huius 

5 


3 


IPR^NClSCI  RVMI 

Iapidis  tradricem  virtutem , qua  vi- 
dciicetferrum  non  folum  quod  con- 
tingit corarp  trahere , verumetiam  & 
teq^atadu^yQ  tcollifu  flmilesinid  transferre  vi- 
res trahentes,vnde  & aliud  quodeun 
que  congencum  ferrum  conueliere 
pofsitjVt viderim  non  raroplures  a- 
cus  hac  ratione  fefe  fufpcndere>tan- 
quafcdicet  mutuis  fefe  manibus  inui 
ccmcorDprehendifTcnt.Quinimono 
defunt  qui  fado  periculo  affirmare 
au  dcatsfcrrum  a Magnete  in  libra  po- 
fito  tradum  nihil  Magneti  ponderis 
adqcerc:,  ceu  nempe  ferri  grauitasvi 
lapidis  abforbeatur.  Porro  tradrice 
hanc  virtutem  ab  vrfacoelefti  Magne; 
tem  mutuatum  cfle  coniedant,argu- 
ta2ri£ia  quod  acus  hoc  tafFeda  libere ; 

in  folanbus  horologijs  pendens  ad| 
Vrlam  laltcm  minorem  fere  moueaf,^ 
Magnetis  potentijs  acum  (equace  tra  ? 
hentibus:vrfa  vero  vtru<^  acum  la- ! 
piliiin  eavirtutemjCeufibi  affine  con 
gencaaiye->conuelknte  at^  allici en- 


■I 


DE  GEMMIS.  LIB.  Il  ^7 

f€>cadem<^  vi  fidus  hoc  appetente. 
Quodfi  itaeftjfaculcas  illaMagneti 
cum  ab  initio  perfufa  efii^tum  perpe- 
tuo Vr&radijs  & iniluxu  vegetatur. 
Pro  inde  fi  quis  eorum  qu^  de  iapiili 
huius  trahentepotedate  diximusjra 
tionem  expetat,  non  infcite  refpon- 
deri  pofsic  virtutis  eius  caufam  ciFe 
cutnlapiilifpecificam  formam  , tum 
cius  germanitatem  cum  ferri  natura^, 
& eorum  quidem  vtriufcj  cofenium 
cum  Vrfa  illa  cgelefli,  cui  & obno- 
xior  fit  lapillus  ipfo  ferro.  Quibus 
& id  adftipulari  video , quod  folum 
ferru  Magnetis  viribus  patere  palam, 
confpiciaturjeasc^  contumacius  reti 
nere  pcrpendatur;Ad  hseCjqubd  (au- 
torePlinio)vulnera  afperiora  nue  fer 
roMagnece  cptadlo,Porr6huiclapi- 
di  contraria  inuenioTheamede  Ge-^ 
ma, omne  a fe  ferru  refpuente  profli* 
gantecj.  Ed  & PImio  genus  aliquod 
Magnetis, vitri  liquore  alliciens.  La- 
pillo ite  illicam  allio  difcordia  eftnc 


Theanif* 
des  Ispis, 


Difcordia» 


^ PR.ANCIS  CI  RVRI 
ttraanceQ^^f^yj-^.jg  fiquidcm  allio  illitust  con 
uulcricem  omnem  facultate  perdere 
fertur.  Difsidet  etiam  cum  Adaman- 
te, qui  & iuxtapofitus  illum  trahere 
non  linit, quinimo  couulfum  iam  fer- 
rum admotus  ilico  reuellit*  An  au 
tem  vires  occultx  mirifics^  Ca^ 
cod^monumimpofturisadfcribi  de 
bcantian  potius  indeauidius  admira- 
dusatc^ laudandus  Dominus  omniu 
creatorDeuSsacpereaquceinhocla- 
pide  fada  funtjfempiterna  eius  virtus 
dc  diuinitas  magis  cognofcenda,6c  in 
mirabilibus fuis  operibus  benedicen 
da,tuumcftoiudiciumLed:or. 


'DeHAmdtite,  Cdp. 

QVando  fuperiore  capite  H^ma 
titismeminimuSjndab  requ£ 
Camdchicde  eorecenfere  operxpre 
cium  videtur, Duo  itaque  H^ematitis 
genera  Plinius  facit:  Alterii  a Magne- 
te cognominatum, fanguineo  exteri- 
us colore, ideocj  tritus  is  fanguine  re 

fert 


nn  GIMMTS,  LIB.  //. 

tertjferr.um  tamen  Magnetis  modo 
minime  trahit.Hunc  pro  veroMagne 
teanonpaucis  pharmacopolis  darn- 
nofo  errore  venundari  vidimus.  Alte 
rum  autem  H^matiten  dicit  idem  Pii 
nius  venis  rubentibus  difcerhi,hoc 
eft  ab  optimo  defciuifle  iudicari:ita 
cnimPliniumintelligo.Hicfiquidem 
Diofcoridi  probatifsimus.eftj  no  qui 
ihtermiftas  habet  venas  rubentesjredprobati©. 
qui  puro  colore  (vt  eius  verbis  vtar) 
niger  eft,duruSjin  fe  «qualis^  & nulla 
infe61us  forde  nuiloij  zonaru  excur- 
fu.Ita<5  duae  nobis  praicipux  haemati 
tisfpecies  relinquuntur:  Altera  exte- 
riusrubens, interius  autem  nigricas, 
vt  Magnetis  colore  quadantenus  imi 
tari  videatunaixera  vero  omni  ex  par 
tcnigra.  Quanquam necmefugiata- 
lia  etiam  a Plinio  numerari  illius  falli 
gia,  verum  duo  hscnoftro  inllituto 
luffecerint.  Neq^  enim  de  lingulis  Ge 
mis/ed  defeledifsimis  yulgatifsimiP* 
que  differendum  fufeepimus’.  Porro 


% 


Virtmtes. 


Glcncfis. 

Plinius  lib. 
57.  ca.  3.^ 
in  edulia 
lualim  la- 
chrymauel 
reiiaa* 


FUiAlSrCI SCI  RVll 

quod  ad  vires  attinet.' oculis  crudf6 
fuffafis  mire  prodefl:, muliebre  pro- 
fluuium  (iflitj&cum-mali  putiicifuc- 
co  ijs  qui  fanguinera  reijciimt  Cdrl- 
fert.Veiic^pr^cereavtiliseftj  <3c  fer- 
pentiumidlibus.Hx  lade  oculosala- 
chrymisvindicat.lmo  «Scipfos  proci- 
dentes ingenita  vi  contiftet  cohibet- 
que.  Calia^oris  & cxtenuatori^  cft 
facultatis. 

De  Succino.  Cap.  XV T. 

VAriie  multum  de  Succini  ortu 
autorum  fentenne  funt-Pr^ter- 
mifsis  tamen  de  eius  origine  Cenatu- 
ra opinionibus  diuechsjrcd  &de  eo 
ridiculis  Poetarum  fabulis  j in  India 
atqjGermania  Plinius  tradit  nafei  de- 
fluente tniedulla  arboris  e pinearum 
gen  er  e- q i!  c rn  a d m o d u m e C erafo,  gu- 
raij&  exPicea^refina  redditur.Erum- 
p c r e n a n b Lun  o r 1 s a b u n d a n t i 3 5 f u c- 
cofumqj  primum  eflfijdein  vero  vel  rl ! 
gore  Vel  tepore  autumni  denfari  atejj 
durari  confirmant,  <&  intumefcenci- 

bus 


DE  GEMMIS.  LIB.TT. 

bus  tandem  marinis  «eftibus  rapi^  ac 
iniittora  nonnunquam  tranfportari 
aduerfajndecjfuccmo  nomen, quod 
pini  arboris  fu  ccus  eflc  credatur, argu 
mento  quod  attritum  pineum  refert 
odoremjacccnfiimtj  ted^ modo  ni- 
dore flagret.  At  liquidum  primo  ftil- 
lareindicio  quidem  funt  qusdam  in 
tus  tranflucentia.  Porro  fu cci noru  c^ncrai 
tria  effeprsEcipua  genera  literis  pro- 
ditum efl.Primum , quod  melleo  co- 
lore confpicitur/rccundu:,  quod  Pha 
lernum  vmumrtcrtmm , quod  candi*- 
dum  refert,  quod&  odore  praeflam  Probatio^ 
tifsimum  cfl:.  Proferunt  quidam  Pha- 
Iernum,fuiuum  fcilicet  ac  tranfluces 
confimilivndequaqjfubflantia  Scco 
cremento, ea  tamen  legevt  no  nimio 
ardore  flagret, fed  leuemtantu ignis 
oftentet  anhelationem  , non  autem 
igneum  fulgorem  adfequatur.  Apud 
multos  autem  album  odoris  illece- 
bra commedat.Rudc  quidem  primu 
^ auflcrum  legitur,  tande  vero  adipe 


FR^NCISCI  RVEI 

* ladentis  fuis  incoquitur,  deinde  ex- 
politur* Porro  quod  ad  fuccini  vir- 
vires* tutes  fpedlatjinfantibos  pro  amuleto 
‘ ligari, iymphationibuSjpdeffe,  ac  lo- 
ti) difficultatibus, inuenio.  Pr^terea 
• in  polline  exhibitum  albos  menfes> 

' ftomachi  fluxiones,  ventus(^proflu- 
uiafiftere, crebro  didicimus  experi- 
mento. Cor  & cerebrum  vel  odoris 
proflantia  propalam  recreat.Ex  mei- 
le teritur  ad  oculorum  finiendas  hu- 
miditates.  Attritum  & caifadlum  fe- 
ftucas,quirquiiias&leuirsima  quoq^ 
allicit  attrahit , proter  Ocimi  tame 
furculos,  quos  autorePlutarcho , re- 
ijcitrepellitc^,  vnaetiam  cum  ijs  qui^i 
cunc^  oleo  pcrfufa  fuerint.  Succinui 
feplafiariorum  officinis  charabebar- 
. bara  Arabam  voce  didcur.Hocgene 
Lynguriusre  & Lynguriurn  vel  (vt  alijs  placet) 
^ Lyncurium  continerijcoloris:»  fubflai 
I tiodc  proprietatum  congeneagerma! 
nitas  5 muitis  perfuafit : forfitan  eniras 
fuerit  fecundi  generis  ^ hoc  efl,Pha4 

lernii 


t)E  GEMMIS.  LIB.  It  7& 

t 

ierni  ruborem  referentis  fpecics  quse 
damardentiori  Fabulofum  omnino 
cffefufpidocft,  quod  pletifcj  Gem- 
inarQ  perfcrutatoribus  Videtur>  Lyn-r 
curium  ex  Lyncis  animalibus  vrin^ 
harcnamoxa  dcieftu  contedai  SoliS 
deinde  ardore  concreta  ac  duratei 
ConfifterCt^ 

* * ' ' I 

fiBhUrum  a yens  Gemmis  different 
- dignojcendi  ratione»  Caf.JC  JCV II» 

'yltimunii 

NOri  mediocrem  fidei  ac  maiefla 
tis parte  Gemmis  ademit  de  re^ 
publica  pe|sime  meritorum  hominu 
pertinax  auaritia  dcluxuSi  Quando- 
quidem iiidefadum  eft/vc  tanifubti 
li  dolb  fere  omnis  generis  Gemse  ad- 
ulterentur, vt  a fidis  veras  digftofce- 
re  vix  fit  aliquis  modus*  Sunt  quippe 
qui  ex  veris, at  vilioribus , alterius  ge- 
ficris  lapillos  ementiuiitur:vti  iam  v- 
fus  percrebuit  multo  contumacique 

t « 


TJRjtl^CTSCl  RV^^T 


igne  Sapphiro  Adatnatem  fingere,  & 
tanta  arte  imitari  ,vt  multis  hic  fucus 
non  raro  irapofturam  faciat:  vocat<^ 
albam  Sapphirum. Quibus  longe  per 
niciofiorcsfuntjquinuro,vitro,aca- 
iijs  vilifsimis  materijs,adic(9:o  colo- 


ris mendacio,  optimas  ita  asmulanf* 
vtfua  nequitia  natura  opus,fagacifsi 
mamci  & inuincibilemarte,  tantum 
noaauequantur>quivtinam  arepu*. 
blica  amandarcntur:fuis  nancj  id  ge- 
nus fallacijs  tam  huic  quam  autori- 
bus  qui  folerti  ftudio  diligentia  de 
verarum  Gemmarum  natura  & viri- 
bus doilifsime  diffcruerunt,ita  qui- 
dem imponunt  a vt  dum  qui  ementi- 
tas decepti  > pro  Germanis  emerunti 
cafque  ijsnon  effe  praeditas  faculta- 
- tibus  deprehendunt > quibus  philofo 
phi  naturales  donatas  efle  confirma- 
runt,& Gemmas  & de  ipfis  definien- 
tes autores  vel  vilitatis  vel  mendaci) 
atc]^  temeritatis  damnent,  vel  ctiaple 
runcj  male  audiant  qui  certifeimas 

ab- 


T>E  GEMMIS.  LIB.  IL  7^ 

abfoIudfsimas<j  commendaac.  Vt 
itac^impoftorum  vitari  queant  fcclo 
ftifsitnifud, paucis  Gemmarum  pro- 
bandarum rationem  perfequi  libec> 
vbi  primum  tc  monuerimus  <Sc  has  jneiccre. 
multo  asuo  fcnefccre,  proindeque  & 

o • P r ^ \ r V “■isisGcm 

gratiam  oc  Vires  lenii m multis  iecuiis  mis  opp©^ 
deponere*  Pelluccnces  igitur  lapil- 
li  ferendae  matutino  coelo;  omnmo 
autem  in  horam  quartam  probari  dc 
bcnt.Renancj  compertum  eft  ijs  ho- 
ris acaeris  conftitutione  penitius  16=«- 
geintrofpicipoffe  quicquid  vicijha- 
beat.Porro  & pondere  internofei  c6 
perio^quang  &hicdiuerfas  multum 
aucborumcue  fententias  animaduer  ^ 
tam.nonnullis  enim  placet  generofas 
grauiore8cire;alijscontrM'entienti- 
buSj  casfciiicet  icuifsimas  minimic^ 
ponderis  dTejQuod  & fa<51o  periculo 
deprehedunecid  citra  ranone  fuerii. 
vel  hoc  prd^rtim  nomine  quoancti- 
lias  cum  ab  ignobthon  adeoq?  mi-  poadens. 
nus  cfficad  a^exue.tu  cx  lonc^  obfcu 

I?4  a 


r / FRsANCISCI  RVEl 

riori  ae  magis  terreftri  fubftantia  fie- 
ripalatn  fit,  quibus  etiam  Plinius  ad- 
flipulatur  lib.37.cap.vlc.  Experimen- 
< ta(mquit)  pluribus  modis  conftanc. 
Primumpondere  grauiorcs  fentiunt* 
Poft  h^c  corpore:fi^iicijs  puftul^ in 
profundo  apparent  jfcabritia  m cute 
(SccapillamcntOjfulgoris  inco‘nftan- 
tiaj&c.  Quibus  coram  oftendere  vi- 
det,quod  afal/is  intelligat  veras  pon 
dere  fuperari.Cui  6c  id lufFragatur,  ^ 
Margaritas  pr^fcrtjqu^  minusgraues 
func.Examinantur  denic^  &corpore: 
.t  ' Ementitis  quippe  bullas  m profundo 

Bulla:  emS  comparenc^quas  & fcabraeiite  & ca 
pillamentis  j flaminum  tenuifsimoru 
Fuloorisininflar  incercurfantibus,c6fpicias.' ful 
coitantia.  gorc  item ioconflante atc^iniucudo, 

. ' nitore  videlicet  priufquam  aciem  c6 

pleftaturelanguido.  Cemfsimaru  fi- 
quidem rplendor  colorve  noninfa- 
cie  tantiim(vtin adulterinis) fed(Sc  g ; 
omne  corpus,quibufuisctiamforma  i 
dcficugracifsim$iucundifsim^e<^  vi- 

'fun-  ^ 


t 


r>E  GEMMIS  LIB.  II  7t 

funtur,ccu  fcilicet  ad  fui  decoris  fpc- 
d:aGulum  blanda  quadam  oculos  alii 
ciant  comitate.quo  nanq^  diutius  in- 
fpiciuntur^ho  c magis  deledat,  aegra 
tisB  non  inefficaci  illicio  obtutus  ex- 
plpnt.Laudat^e  item  limam  non  capi-  Argumen- 
unt;vcvelhocfolovcrasafalfis  difpe^^*^^ 
fcere  mangonum  m^gna  pars  norit. 
Sunttamen  quiSmaragdum &Topa 
^.iumexcipiant.Deinde&ignibus  jp-  Experime 

‘ r • '11  r j \ tu  Jib  ig;nc 

pinqu^  non  Ipurise  j ill^lse  euadunt:  ^ 

excepto  tamen  Chryfolcftro  ignium 
rapacifsimo.  Ad  hsec  duriores  maxi- 
me commendantur,  nimirum  quod 
lapidi  propria  fit  durities. Quod  aute  Laudatom 
ad  optimarum  deledum  pertinet,^-  eicaio. 

qualibus  cauas  vel  extuberates  poft- 
ponunt.Oblongas  quadratis  pr<Etu- 
lit  antiquitasiverum  nunc  anteponut 
quadrataSjVt  quibus  angulofis  mini-  , 
maolim  fuerit autoritas,  nunc  verfa 
vice  clarior  fit  gratia.Illas  fequuntur 
qua  lenticula  forma, deinde  qua  tri-i 
angula.Omniuverbnouifsima  afti- 

U 3 


Epiiogur, 

% 


. . TJt^NCIS  CT  Jnvtl 
friantur  rotund^,quamuisforfitan  o- 
mnibus  proferri  deberent  fi  iigurxra 
tionctnfpefte^. 

Noftnsvero  his  lucubratiunculis 
ad  vmbilicum  tandem  perduftis,po- 
ftremb  te  quocj,beneuolcicd:or,ad- 
monere  vifum  efi,  nii  tibi  mirutp  die 
debere quod  Gemmas  quandoque 
mafculino, aliquando  autem  femini 
no  genere  icripferira , nimirum  cum 
veroqj genere  ac  promifcoHllas  col- 
locari apud  clafsicos  autpres  crebro 
legere  fic.Cuius  quidem  reivel  vmcus 
jnihiteftis&autorcfl:  idoneus  Gale-t 
nusille  Medicorum  abHippo- 
craceabunde  princeps, li- 
bro ^.fimpliciu  phar- 
macorum, 

F i N I S. 


/ 


7^ 

ad  lectorem. 

HOrum  librorum  authorRueu?, 
prxmifcrat  bene  longam  Purga 
tionem  fiuc  Apologiam  > qua  Anony 
micuiufdam  ccnfurism  hos  libros  re 
fpondet,&  in  hoc  plurimus  eft » Figu 
ns  certis  lapidumicu  Gemmaru  cer- 
to tepore  infculptisjpecuiiarcs  quaf* 
dam  vires  codeftes  influere.  Eam  nos 
propter  prolixitatem  fimul,&qubd 
fynceriori  religioni  non  cofentaoca» 
fed Magica  potius  videretur,  omifi- 
mus.ExccrpCmus  tamen  pauca  qua- 
dam.,qua:  nec  fuperuacanea  nec  indi- 
gna cognitu  vi debantur,  Theologo- 
rum prasfertimquorundam  teflimo- 
nia:qu£  hic  fubiccimus. 

0^2  de  auro  Leonis  effigie  cofcul 
pto  narraucram,Cenfor  meus(in  pri- 
ma 2editione)obliterauit:  tametfi  ego 
me  narratorem  praebueram  folufen- 
tentias  quorundamphilofophoru  no 
vulgariu,  dc  virib®  auro  leonis  effigis 

4 


I 


z:ectojiem 

rite  infignito  a coelo  tr^nsfu Cs:  coru 
vero  opinionem  probaucram  minU 
me.  Et  multis  intfrpofitiSjBonaucn- 
tur^  verba  recitat, ex  libro  2.  Diftindh 
55 12.  Quxft.z, Art.vlt.  Dicunt  philqfp- 
53  phi,  quod  corpus  coeleftc  qiediante 
5,  fuo  lumine  influit  vfcj  ad  profundu 
53  terrae,  vbi  mineralia  corpora  generari 
5.1iabent;<5c  quantum  ad  hoc ycrum  di 
eunt.  Hoc  teftimonio  Rueus  putat 
inferri  poffejflellarum  radios  fimili- 
ter  in  metallo  lapilloscj  varijs  figuris 
confculpta  > cutn  allatis  fecum  pote<* 
ftatibus^pofle  transfundi : quas  vires 
diuinirus(inquit)  aprima  conflituti- 
one, totam  fpeciera  confequentes>il- 
lis  infitas  effe  coelicis  corporibus  vul- 
tibusq^>idemBonauetura  dicit  libro 
eodemjdiftindfione  14.  quseflione  2. 
ad  finem. SicRueus,  Sed  h coelo  & : 
aftris  vim  corporibus  inferioribus  in : 
fluere  tum  rebus  alijs  omnibus,  tum 
fubtcrrancis  quo(j,  non  opus  erat  eu 
multis  probare^  cura  id  nemo  fqrtaC^ 


UV  LE  CTOJISM  74 

fis  neget, veluti  natura  confcntaneii» 
In  figuras  vero  certaSj  ab  homine  fa- 
dasjcoeleftem  vim  aliam  at<j  aliam, 
^prout  figura  djffcrunt,  & alijs  atq>  a- 

[lijs  teraporibuSjin^  conuenientema 

iteria  fculpt$  funt,  influere , homines 
Ipij  & Chriftiani  vix  concefTerint, 

• Et  mox:Singulis  ftellis  (ingtRuc- 
us)  fu^  infunt  facultates  totam  fpc- 
ciem  confequentes;  (qvas  effentiaies 
ac  fpecificas  noiriinaucris)per  quas 
proprijs funguntur munijs»Cui  6c  id 
ieiufdemBonaueturs  diftinfl,4-Aru 
vlt.qu£eft.2.in  hunc  modum  dicentis 
adftipulatur.  Ratio  vero  quadiuerfa 
imprimunt(fubaudiluminaria  coeli- 
ca^npneftjVt putant  aliqui,  propter 
diuerfitatem  quali tatum:fed  ex  parte 
diuerfitatis  virtutum, Quia  enim  con 
ditor  mundi  corpora  coelcftia  incor- 
ruptiliapofuit  ad  regulandum  dc  re- 
gendum corruptibilia  5 qu2  funt  di- 
uerfa  & multiformia , dedit  eis  virtu- 
tes confequentes  fuas  fpccies,fecun- 


v4D  Z:MCT01iKm 

dum  quas  diucrfa  luminaria  afpcflfi 
habent  ad ditierfa  elementa, & addi- 
uerfa  corpora  mincralk:haftcnus  Bo 
nauentura.  Sed  hoc  etiam  concelTo 
nonfequitur,  ad  figuras  &res  arcifi- 
ciofasquoc^ftellisitafuumeflerefpe 
<ftum,vt  ad  naturales.  Minimi  etia 
firmum  cfl:  ad  hoc  quod  intenditpra 
bandum,argumemra  a fpeculo;  vni- 
cum  (inquit)  nec  rarum  autincoper- 
tum  exemplum  his  annedere  confi-^ 
lij  eft.,{pcculum fcilicct  rotundu, le- 
ue,cauumnitidifsimum(^(folis  orbe 
vclhacrationc  referens)  quodob ta- 
lem figuram  (Sc  concinnam  praepara- 
tione, arte  tamen  hominis  folh citata 
Phoebi  in  fe  radios  tam  ampliter  effi- 
caciccrcj  comprehendere  palam  eft, 
vt  non  tantum  abunde  incalcat,  veru 
fuamvfqueadcb  in  propinquum  cor 
pus  caliditatem  transfundat  vtid  etia 
adurere  queat. 

Etmox.Philolbphoru  illorufentc 
ti^Thomas  Aquinas  doflor  fanftus 

voca^ 


UT>  inero R'EM.  7f 
v0catuS5lib.de  fato  fuflragari  videt, 'V 
vbi  dicitjVcftcs,  ^dificia  & quaecuacj 
arcis  opera  certam  a fyderibus  lufcipe 
re  vim  qualitatem  ve.  Quamuis  non 
^camillis  admiferim  efficaciam, quam 
llcgerc  eftnon  paucos  fuperftitiofos 
impoftores(magi«  id  efi  ver;e  phiio- 
fophis  nomine  mdignifsimos  Sophi 
ftas)eis  tribuere.Scd  dias  ex  arte  figu- 
ratasrem  cum  eodemThoma  iib.co 
tra  Gentiles  non  negarimjijs  perfun- 
di pofle  facultatibus,  quas  euides  cfl: 
coelum  herbis  rebusc^  ali)s<^  infun- 
dere. At  apud  nos  non  tanta  efl:  A- 
quinatis  authoritas,vt  tantum  tribua 
mus  imaginibus, vtveluti  idololatria 
quanda  magica  in  eis  coipmittamus. 

Etrurfus:Sinan<j (inquit)  vel  A- 
quinate  autorc,  per  cfliguratione  vis 
qusedam  coelica  fimiiis  ei  qu^  a coelo 
herbis  impartitur  hauriri  potefl, mul- 
tas autem  herbas  calculo  tu  pr^ucr- 
tendo  tu  deturbado  ac  fanado  effica- 
ces efle  apud  omnes  receptu  eft  medi 


LSCTO HEM  > 

COS  5 adde  & longo  vfu  firmatum 
ploratumcj,  nonne  fequitur  aurum 
leonis  figura  rite  infignitu,arteq[}  con 
flatum>contra  calculum  remedio  cf- 
ftpofle.Proinde Petrus  ille  Aponen- 
fis  conciliator  didus,adfi:ruit  medi- 
cu  morbos  figuris  pellere  polle.  De- 
nique Albertus  ille  multa  eruditione* 
magni  nomen  meritus > Theologiae 
phiiofophi^cj  profeflbr  fpedatifsi- 
mus  in  libro  quem  Speculum  vocat, 
vbi  a licitis  illicita  fe  difereturum  pol 
licetur,  adfirmat,  figurationes  ab  a-* 
ftroru  peritis  conftrudasj»  colica  vir- 
tute efficaces  fieri, quinimo figuras, 
diftiones, literas, imaginibus  inlculpi 
permittit,  ad  hoc  duntaxat^  vtsethe- 
rea  qu<edam  in  cis  Hauriatur : tametfi 
profuo  officio  abufum  damnet : ma- 
* gis autem  orationes, fuffitus, carmina 
&id  genus  fuperlliti olas  ac  vanifsi- 
mas  impofluras  quibus  non  pauci  eo 
rum  qui  fc  magorum  nomine,  maxi- 
ma virorum  fapientiumillullrium  no 


lAD  LACTOREM.  yS 

nis  iaftura, venditat,  dpmonibus  pra 
wis  figuris  adhibendis  vti  confucue- 
re.  H^cRueus.  Nos  inter  Aqui- 
natis, Aponenfi^  & Alberti  authori- 
tatem  non  magnum  difcrimcn  faci- 
mus: & ad  facrarum  literarum  tefli- 
monia, piorumc^  hominum  iudicia 
prouoCamuS^ 

Pofi:  h«ec : His  (inquit)  impofituro 
c6f5nidemfubijthisquo<janne£ic- 
rejPhiloRratum  referre,  Hyarcha  pri- 
mum inter  Indorum  fapienteSjfepte 
conftruxifle  annulos>fcptem  plane- 
tarum nominibus  infignitos  &fcul- 
ptos:  eofdem<^  Apolloilio  Tyaneo 
dediflcjfingulis  fcilicet  proprijs  fta- 
tis<j  diebusCpro  dicrudc  pereos  do- 
minantium planetarum  difcrimine) 
partiendos  deferendoS(^.  deinde  6c 
affirmafieipfumHyarcham  Apollo- 
nio,auum  fuura  philofophumjccntu 
atcjtriginta  annos  fimih  fretum  coe- 
lefti  beneficio  vixific.Indec^  Apoilo- 
niuijs  annulis  magna  vtilitatc  vfum» 


.ad  lec  toasm 

ccntcfirao  cciamnum  anno  iuucncrfl 
reculiffe..  Nos  Apollonium  Tyanefi 
hominem  magum  fuiffe , ^ his  in  re- 
bus auchoncacc  CIUS  cocra  piu  Eccle- 
cofenfum  vtijUcfas  exiftimamus* 
Deinde  HermetemTnfmegiftum 
quoc^  fu^fententigauchorem  facere 
Videtur.  Ad  quod  rcfpondeo ; in  ijs 
qu^  exeant  TnfmegirtijGrscis,  nihili 
tale  reperiri.-refcrri  autem  ad  illum  auf 
thorefpuria  qu^da  4'<^<^'?siy^cs{pcc4 
Ec  inferius:  Quid  ergb(inquit)  cun] 
da  qu^  humana  ratio  non  compledij 
tur,aucfacra eloquia  non  confirmat,! 
dicmonum  impofturis  dicanda  rcle-l 
gantur,  vt  ne  ipfi  quidem  perlpicuara 
coram  experientia;  credendum  ille 
(meus  Cefor)  audeat  affirmarefNon- 
nePsonis radix  fingulari  proprietas 
te  comitiales  arcet  accdsioncs?hu-i 
ius  tamen  facultatis  ne  fapidifsimusj 
quidem  philofophus (puto)  ration8 
reddiderit  exadam.  An  propterea  vi- 
tio dandu fuerit  msdiCO,illi  adedui 

fanans 


LECTOHEM  79* 

£a'nando,PaeGniaYti?  Ex  duobus  his 
argumentis, prius  diluitur,  G reprobe 
mus  omnia  quse  vel  (acris  literis  pro- 
hibentur aperte, vcl  qu£K  optimi  dc (a 
picntilsimi  Gue  pijfsimi  plurimi  rc- 
probarint,vt  omne  in  amuletis , ima- 
ginibus & huiufmodi  rebus  curioGs 
lupcrflitioncm , ne  dicam , impietate 
& uiAtaAxre/ccs  fpeciem*  Pronia  Giu- 
uat, naturali  quadam  vhaut  G libet  c- 
tiam  coelefti , iuuerit;  fcd  hoc 
nihil  ad  imagines  certas 
dc  curiofas. 

f / N I S. 


\ 


CLARISSIMO  AC  ERVi 

DITISSIMO  VIRO  FRa  N C I- 
fco  Rueo  Medico, Infulis  artem  Apollineam  pro* 
fitcnti,frater  Pafchafius  Balduinus  ca- 
nonicus Phaiempinenlis 
S»  R D, 

Udc  tipiJioU fuper  lou  duohm.Ruei  librh 
iudicium  continetur  primum  .*  deinde  de  He^ 
hr dicis  Gemmdrum  nominihm^  deque  ed^ 
irum  ^ddmirdtione  ^'yju,  dbuju^  ^ 'vmhu4\ 
trddddtuiTi  ' 

PEflc(So  libello  quem  de  viribugi; 

ac  natura  Gemmarum  nuper  cla 
borafti, non  potui  tibi  non  gratulari,! 
optime  Francifcejhoc  a te  argumen-j 
ti geniis  efle  trad:atum  ac  iliufiratuii 
tum  quod  tuam  profefsionem  no  de- 
deceret ciurmodifludiorum  inquifi-i 
tio , tum  quod  nos  quibus  potifsimul 
facris  oper  nauare  opus  efi,permole-j 
fla  animi  anxietudine  atc]^  labore  le^^ 
uaueris.Ea  enim  nonihil  adfacra  per-^ 
tinere  nullus>reor, inficias  ibit , ‘quumi 
tamfcdulo  ac  ferio  illis  interferaturs; 

ac  or-i 

‘ -7'  ' 


USPISTOL^.  7§ 

4Cordinedifponantur.  Atqui  peniti- 
us ifta  exquirite, quia  pervariapro- 
phanorumferipta  difperguiitur,  at^ 
ea  mente  ab  eis  explanantur  Vt  ad  te- 
porale  commodumprofidat,pero- 
cium  nobis  non  conceditur.  Sed  dc 

0 

poiitificijs  decretis  plus  nimio  eifde 
incumbere  vetamur,  cogimur  quocj 
prjefcriptis  diuihis  facras  euoluere  li 
teras.ScrutaminifcripturaSjinquit  i- 
pfe  facrofandorum  oraculorutn  c6- 
ditor,  quia  vos  putatis  in  iplis  vitam 
2tcrnamhabere,&c.  Quod  vero  lo- 
annis  locum  tibi  potif- 

fimum  delegerisjsibicj  traditum  brdi 
nem  tehuerisjac  deinceps  csterarum 
Gemmarum  qu^  celebriores  habena 
tur,non  omiferis  elucidationera,  ma- 
xime probo.  Certifsimum  enim  ac 
folidifsiraumlocumquiin  diuinis li- 
teris habetur  qui  tuo  congrueret 
inffituto  felegiili,  vtpote  cuius  inter- 
pres dc  autoridem  euet  de  quo  ambi 
gere  nepharium  fit  Jlla  autem  nome- 

tA 


\ 


Hebraica 

nomina 

Gemmaru 


P^SCTl^Sll  nULD. 

tlatioqu^inExodilibro  digeritur  ta 
pice  28. incertior  ob  variam  interpre- 
tum tranflacione,&  diucrfas  fcripto- 
rum  opiniones  habetur.  Si  voces  He 
braic^perinde  comperta  elTcnc  atej 
Gr^csenuliafuiflec  eligendi  ratio,  ni- 
fiforte  quiahsB  ad  faccrdotalium  or- 
nametorum  fplendoremj  illcB aurem 
adeiuitatis  diuiniE  cultum  & ornatu 
pcrtinet.Nunc  quiaHebraicus  fermo 
paucilsimisfuitagnitus  qui  externa- 
rum linguarum  habuere  peritiam:,  tu 
ob  vecullatcra , tum  ob  (olitaria  He- 
braeorum vitam  qui  abalijfs  gentibus 
fegregatij  earum  commercijs  rarius 
vccrencur.  Graecus  autem  tam  nobis 
familiaris  vtin  quotidianu  vfum  no- 
flrum  tranfierit,  merito  quod  ficvfi- 
tatumhabetur^pr^  altero  tibi  in  ex- 
planationis maceriafurapfi{li>ne  am- 
biguis fundametisiactis  cotum  quod  i 
fupcrflruerecur^  vacillaret,  Hebr^i  li- 
quidem  > maxime  huius  ietacis , tanta : 
calielnein  horum  notitia  excutiunt, 

VC: 


:bpistol^.  79 

vt  plufquam  talpas  exoculatos  crede 
rcfas fit : nifi forte  quorundam  lapil- 
lorum Hebraica  vox  m externam  Un 
guamderiuataantiqu^e  veritatis  vedi 
gia  etiam  ciEteris  nationibus  relique- 
rit, ac  inde  a primis  auisad  nos  vfq^ 
permanaritilloruincolumis  nomen- 
clatura, Q£orumprieccr  Sapphirum  Sapphims^. 
qui  ipfis  vniuocc  quocj  dicitut:,  & Ia 
fpidem  iafpeh  nominatum , nullum 
crediderim  hacrationecognitu.tam- 
etfi etiam  iniafpide  aliud  interpretes 
nonnulli fentiant>eundem  in  Beryllu 
vertentes, ciECerorum  nominaad  lin^ 
guamnodram  tranflata  variant,  alijs 
aha  fufpicantibus.Vnde  non  fatis  c6 
pertumhaberuran  idcmdiuus  loan-* 
nes  faens  illis  gemmis  antiquitus  per 
h^ofen.prodius alludere  vel  conueni 
rcvoluerit, quandoquidem  in  nomi- 
num defcnpiione  cum  interpretibus 
antiquis  non  plurimum  diOcruitjhoc 
cd  tantum  in  carbuncuio,achate,  Li- 
gurio & Onychino, quaru  vice  Chal*^ 

|A  2 


VjiSCHj£Sn 

ccdonium  fiue  Carchedonium,  Sar- 
donychen, Hyacinthum  Chryfo- 
prafum  confticuic,  vc  non  fatis  liqui- 
dum iic  de  interpretum  fide,  quU  lam 
omnisiilorum  verfioin  dubiUa  non- 
nullis vocata  fit.  Arbitror  tamen  illu 
non eofdem lapillos  adijCere  voluif- 
fe,quum  onychis, qui  apud  Mofenin 
ter  duodecim  Gemmas  memoratur 
nullam  mentionem  fecerit, quem  ple 
ri(5  omnes  eo  nomine  ab  Hebraica 
voce fcoham  tralatum  vocitant: nifi 
forte  Sardonychem  idemloannes  jp 
illo  flatuerit,  quod  lofephus  facere 
videtunCuius  onychini  lapilli  in  tuo 
opufculo  vix  recordatus  es,  quum  ta 
‘men  pr^  caceris  in  veteri  inftrumen- 
to  eius  mentio  frequetius  repetatur. 
Arbitror  id  confulto  tibi  accidifTe,^ 
malignioris  fit  naturas,  nec  inter  cele- 
briores Gemmas  rupputetur,  neque 
tanta:  fit  dignitatis  &vfus,vtcur^  ti- 
bifuerit  illum  enucleatius  explicare. 
Quod  idem  in  Lyncuno,quem  no- 

Itra- 


"E  V I S T O L Jf..  80 

flrates  theologi  aut  phy fiologi  Liga- 
rium appellitant  efficere  vifus  es , nifi  Probatioi.', 
quod  fuccini  naturani  demonftrans 
CIUS  aliquantulum  memineris.  Porro 
c<eterorum  qui facris  libris  continen 
tur^quos tamen Apocalypfis  nonha 
bet, gaudeo  tenon  fuifle  oblitUjqua- 
tenus  non  minus  e re  theolpgicafue- 
rit,  hos  nofcerequam  illos.Carbun- 
culum6c  Achaten  Exodus  liber  cap* 

28.at<5  Ezechiel  nobis  exhibent,  ada 
mas  quoc^abeodetnE^echielecap. 

3 dc  aZachariavfurpatjquamuls  hoc 
potius  interpreti  Latino  quam  verita 
ti  tribuerim.  Neque  enim  Hebraicus 
fermo  ibi  permittit  Gemmam  omniu 
nobilifsimamintelligi:quum  duriti-  , 
cs  indidem  tantum, non  prsB  fignis  c-vutmes,  ^ 
minentia  petatur, vc  etiam  fit  e filice  il 
lic memorato.  Intellexerim  itai^  prp 
illo  aliquod  faxi  genus : quod  etiam- 
num  Grscus  interpres  oftendit, in  pc 
tram  eam  vocem  vertendo.  Sunt  qui 
in  Exodo  ac  E^icchiele.Ioco  lafpidis, 


P^SCH^SII  JBuflD. 

adamantem  collocent  j tanta  cftHe- 
' br^oru  oculis  ofFufacaligo.Necnon  , 
funtalij  qui  pro  vitro, quod  lob  cap. 
28.ab  interprete  poCtumefl, Vocem 
Hebraicam  Zecucith  in  adamantem 
vertendam  autument.  Idipfum  pene 
in  omnibus  Gemmis  reliquis  vfuue- 
nitHebr^ds,  vtfubindenouam  vela- 
lia  m pro  alia  excogitent:  fic  funt  casci 
errorum  magillri , quibus  \llx  ikx  a 
facroPralteprofufe  imputantur.  Ob 
fcurentur,inquit,  oculieorura  nevi- 
deanf.Bflquocj  eodem  cap.  lob  vo- 
cabul5,quodinCoralliu  trahut  quu 
-Tiufquam  in  facris  habeatur;id  autem 
cft  pro  quo,  cxcelfa,  traduxit  inter- 
pres Latinus, minus  confiderate  voce 
Hebraicam  pro  altera  fumens.  Inucni 
mus  quo<^  altera  voce,  in  eminentia, 
in  eodem  capite  verfam,  quam  etiam 
volunt  efle  cuiufdaGemm^  fymbo- 
Gabis.  lum,Gabis  ea  didio  fcribit.  H^c  au 
tem  dixerim  vt  tuu  confiliu  approbe, 
qui  diui  loannis  Getpis  explanandis, 

relU 


^ P 2 S TO  L 

reliquas  etiam  vfu  & dignitate  ccle- 
brioresnon  omittendas  cenfucris,in 
queis  eas  qux  fparfim  in  diuinis  lite- 
ris legunt, tamct/i  clarum  non  fit  qu^ 
dintjVerifimilefuerit  cotineri.Non  ab 
nuerim  tamen  illud  primu  feculum> 
quofacrscoditxfuntfcripturse^hoc 
gO:  Mofis  «tate,  non  vfqueadeo  fuifle 
edoduvt  omnium  Gemmarii  perno 
uerit  naturas  & vires , quum  inficiari 
no  queamus  illud  tunc  primu  omne 
ruditatem  exuilTe^dc  perfpicuu  fit, ab 
aetate  Plini)  non  parum  immutatam 
efiTc  earum  Gemmarii  ^flimationemj  Gemmam 
d^quibufdam  non  parum  preci) 
ccfsifle,  quum  eo  tempore  primum 
vel  fecundu  dignitatis  locu  obtineret 
vniones,nuc  aut  vix  quartu  fortiant, 

H-sJd  eiUeflertiu  centies  vna  Cleo- 
patra Aegypti  reginas  Margarita;qu^ 
fumma  no  minus  (^flimatur  ducenas 
& triginta  quatuor  milibusjtreccntis 
, quocf&feptuagintaquinq^ ducatis* 
Potuerut  itach  eo  rudi  feculo  Adama- 

tA  4 ' 


Gemmaru 

admiratio* 


P^SCHjfSII 

tcs  & nonnulli  ali)  lapilli  primx  nuc 
indicatura  fuifreignoti:&  qui  maxi- 
tunc  dignitatis  fuere;^temporis  ac 
cefsione,nobiliorit)us  cedere  coepe- 
runt. Ecce  quo  me  protraxit  tuiis  dc 
Gemmis  Sc  lapillis  operofus  labor^ 
Cernis  quis  tandem  Epiftolse  finis  e- 
ritjfi  eunda  examuffatim  pergam  edi 
icere  qu^  foecundum  hoc  tuum  argu 
mencu  parere  pofsit,  fi  myfiicas  a fin- 
gulis  Gemmis  fignificationes  eruere 
parem;  fi  duodecim  fundamenta  his 
lapillis  ornata:»portas(^  fingulis  Mar 
garitis  extrudas  > theologorum  mo- 
re,ad  morum  fabricam  & facramen- 
torum  exprcfsionena  trahere  yelirn. 
Quem  h^c  contemplatio,  atq^  ta  de- 
cori habitaculi  adumbratio , ad  vit^ 
purioris  fplendorem  non  pertrahat? 
quis  prauos  mpres  ad  reditudinis  li- 
ngam huius  ciuitatistamfpeciofasde 
fiderionon  corrigatfquis  tamobefas 
mentis  &fiebetis  ingeni),  qui  non  ex 
his  perpendat, quanta  mundicie  pr^- 


EPISTOLA.  8» 

S 

pollere  debeant  duitatem  tantis  or- 
natam miraculis  ingredi  cupientes, 
quum  nihil  coinquinatum , vt  palam 
diuusipfe  loannes  afferit, in  illam  re- 
cipiendum fit,  lampaulifpcr  no  pi  Cotralu^ 
gcbit  animu  attendere  in  eps  qui  ho-  ^is  gelSl 
rum lapillorum  gcflaminibus gaudet  dis, 
onerari, vel yt  fe  ad  exercitia fpiri talia 
inde  promoucant,quodin  illis  mirifi 
ds  veftibus  quas  facerdoti  magno  ap 
paratas legimusjfadu  credimus:  vel 
vt  eorum  fulgoribus  fefe  venditent  a- 
pud  vulgus  ignobile  gloriolam  qua- 
piam exhis  captantes, & quiddam  di 
uinum  fibi  arrogantes^  quod  Tyrio  ' 
regi  impingit  prophetaExechieI,quc 
in  medio  ignitorum  lapidum  ambu- 
lafle  fuggiilat:  de  quo  paulo  ante  di- 
xerat, E6  quod  eleuatum  cor  tuum 
quafi  cor  Dei,  Et  pbft.  Omnis  lapis 
preciofus  operimentum  tuum,  Eiuf- 
modi  homines  quis  non  fateatur  de- 
generis effe  animi,  qui  proprijs  orna- 
tibus priuatrihoc  eft  virtutibus  .denu 

tA  5 . 


V^SCHJI  sn  BC/tLB, 

dati, exoticos  6c  externos  cultus  afci 
fcunt, tiaras, digitalia, cingulos,  6c  gd 
non, frequetifsimis. lapillis  infarciut? 
perinde  ac  fi  in  illos  vertendi  efientj 
animi natiua  ornamenta  faftidientes. 
His  hominibus  fi  vel  mentis  micain- 
c(Tet,cura  diuerfa,eanimiru  quseom 
ne  fadicium  & commentitium  afper 
^ natur,inprimisappeteretur,quaho- 
nedos  mores  iilisipfis  lapillis  defigna 
tos  induere  fatagcrent.ExcclIens  qui 
Admiratio  Jem  natUrS  opus  & no  exiguum  mi- 
fus,&gefta raculum  eic  Gemmaru  natura  cx  viSj 
licita  i]  fpcftctur  materiae  temperamentum 
dc  quadam  lucis  cu  elementaricrafsi 
tie  copulatio, & eo  prscelletius  quo 
durabilius:&  tameft  mirabile,  vtipfa 
naturam  fuam  totam  vim  inearuopi 
ficium  collegiffe  ac  effudifiTe  videat. 
Qqamobrehasgcfiatuns,  quia  lum- 
mopercintuentium  oculos  alliciunt, 
expedit, vt  in  cuiufdam  infignioris  o- 
perisfymbolum  aut  fignum  adfuma- 
'tup,quo  meus  haud  in  paucis  natur» 

gradi* 


tio 

qur 


^prsToz^, 

gradibus  illas  antecellens  vegetior, 
ad  fu^  operationis  promptitudi- 
ncmaccommodatiorreddatur: &ad  ^ 
seternam  beatitatem,  ad  quam  beni- 
fgnus  conditorillam  defl:inauit,com- 
pendioGus  perucniat.  Hoc  prjEcipu- 
um  horum  lapillorum  munus  credi- 
derim, quod  G defuerit  , indignum 
prorfus  celGtudini  humana  gefta me 
poterit  iudicarij ne  vnde  corpus qcF 
corrumpitur  ornatum  aucunaturjin- 
dc  maius difpendium  animus  C(xle- 
j ftibus  natus  incurrat,  & ne  nimio  la- 
pillorum fulgetris  addit5lus, lapideus 
etiam  ipfeanimus  euadat,ac  proin- 
de a fua  conditione  decidat : nec  ab 
ijs  honoris  fubGdium  quxrat , qui-- 
bus  ipfe  opinionem  honoris  elargi- 
tur. Hac  ratione  agnofeant  reges  dc 
ponti6ceSj&  quicunque  horum  ge- 
ftiunt adiacenti  luccgloriofiores ap- 
parere,eorunde  vires, iUas<^  ad  animi 
vegetatione  transferant^vt  in  Sapphi- 
1:0  fitcaftitasdt  coeleflium  amor/m 


P^SCH^STI  B jtL  D. 

Carbunculo  ardens  charitas^in  Ada- 
mante iuftitisB  conftantia , in  Smara- 
gdo facilis  humanitas, & in  CcBteris  fi- 
mile  aliquid  quod  menti  virtutem  tri 
buatme  quiddam  fimiaticum  referat, 
hoc  eftme  ficut  fimiain  purpura  faftu 
quendaoftentcnt  &fe  ridendos  pr^ 
vires  natM^eant.  Nolim  tamen  falubresGem- 
marum  vires  attenuare,  corporibus 
humanis  oppido  quam  profuturas, 
fi  commode  illis  applicentur.  Qiias 
vires  proprietate^vtreliquarum  re 
rum, corpori  humano  conducibiles, 
fuerit  phyficorumveftigare:  illa  vero 
Cgna  qu<e  mentcmmoueant,theolo- 
goruro;vt  in  eadem  retractent  medi- 
ca phyfici,^  diuina  theologi, atej  fic 
vhumquodi^  membrum  in  myftico 
Chrifti  corporcjfuo  munere  digne  g- 
fungatur.  Vides  optime  Francifce, 
tui  libelli  lectione  menon  parum  fu- 
iflTe  dele61:atum,qui  tot  verbis  gaudiu 
teftatum  reliquerim , afFectus  hos 
vclufoeftro  percitus  velpotiusnumi 

ne 


epistola:  $4 

ne  afflatus  ediderim, ne  prorfus  perdi 
tum  laborem  tuum  autumes*  Namii 
eiufmodifruftus  neutiquamfequan- 
tur,frufl:ra  fuerat  a facris  tuum  argu- 
mentum petiffe.  quandoquidem  lu- 
ce clarius  efl  in  his  Gemmas  efle  me- 
moratas rion  vc  corpori  decorando 
fer  u ire  Ii  tjfe  d a n i m i VI  rt  u ti  b li  s Vel  c6- 
quirendis vcl-conferuandis  profice- 
rent, fed  neq^  alioqui  pluirimum  dc- 
cuiflTet eundem libelium  cuiuis 
yii/Tooy  dicare^  quibus  facra  tradarc 
femperincumbic;fed  neq^meccnfo- 
rem  flatui oportuilFet,  cuius  Vires  taa 
tse  rei  expediend^a^impares  funnNon 
pauca  etenim  e philofophofum  ady- 
tiS;,  nonnullae  theologorum  placitis 
inmediumdeduxifli,  dequibusccr- 
cumferre  iudiciu  difficile  fuerit^qur- 
do  nec  furarnus  philofophus  pofsic 
omnibus  his  fufficere*j  <Sc  theologus 
interdum  conniuebit,nonnunquani 
difsimuiabit,  modo  nihil  fit  oraculis 
coeleftibus  ac  eccleliaflicis  dogmati- 


S P I S T O L lA: 

bus  repugnans.  Eiurcnodi  fcntlmcn- 
torum  nonnunquam  narratorem  no 
affertoremrufpiciOj^quod  habeas  no 
infimos  autorcs  quibus  acceptum  fe- 
ras quod  expromis  quibus  te  tuea 
ris>quum  liberum  fit  in  plerifc]^  vtran 
quepartemfoucre.Dc  quibus  nunc 
eflec  longius  quicquamdiflerere,pr<^ 
ferum  quu  probe  calleas  quid  intus 
habeam.Relinquo  fua  aftrologis  apo 
telcfmata>theologorum  turbam  non 
modorcfragantem,  fed  manibus  pe- 
dibuscjillo  adrepentem  mterim  dif- 
limulo,  dc  qinb^  nihil  mihi  libet  nuc 
fcnbercjquado  prolixior  ipfe  fuerim 
quam  putaueram,  proferam  tibioc- 
cupatifsimo,  cuius  feria  inter-  | 
pellare,  piaculi  quid-  :| 

dam  refert.  Va-  - '| 

le. 


ALARDVS  RVEVS  ETIAM 
num  puer,Patris  obferuandirsi- 
nulibeiium,Lcdori  com- 
mendac  hoc  Ele- 
giaco. 

legii  mmfi  cotmtma  erudit  ThjeJlie^ 
D^cerptumd^  v<iqU  eurrihw  Hippolytum^ 
Oedipodemij^  oculu  captumijlruH^m^  venenis 
MedeAmyepum  hedaq^  legis: 

Qm  legis  HArpyias^CentAmos^GorgoniUy 
Qmd  niji  monJlrayprecor^prodigiefA  vides  i* 
Talia  qua  cruciant  animum  male  fana  facejpmt^ 
Quaq^  virum fipiant  perlege Jcripta  Patris: 

Hic  vim  gemmarum  traBat,qua  cognita  Unge 
illarum  vmeit  commoditate  decm. 


Eiufdcixi  ad  patrem  integerri- 
mum^ Epigramma. 

Ecce pater  volitant  totum  tua  firipta per  orhem, 
DqBa per  aternos (cripta  legenda  dies: 
Nempe  tuo  exemplo  memjlrum  nomen  m auras 
Spargere  vk:tutum  nunc  mihi  pandis  iter.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Conradi Gesneri De rerum fossilium, lapidum et gemmarum maximè, figuris & similitudinibus liber : non solùm medicis, sed omnibus rerum naturae ac philologiae studiosis, vtilis & iucundus futurus"

See other formats
