Skip to main content

Full text of "Analysis logica in Epistolam ad Hebraeos"

See other formats 


ANALYSIS 

LOGICA  IN  EPI- 

STOLAM    AD 

HEBRiOS. 

AVTHORE  V.  ROBERTO  ROt- 
loco  Scoto,Minis~tro  Iefa  ChriMydr  Re- 
ctore.  Academia  Edimburgenjis. 

Acceflit  breuis  &  vtilis  tra&atus  dc 
Iuftificationc  eodem  Authore. 


GENEVvG. 

Apud  Iacobum  Scceiu 
M.  P  Q  X.  *~ 


EXIMIO  VIRO 

ET  AMICO  SVO  SVM- 

ME    DILIGENDO    ET    O  B  S  E  R- 

uando  Gvlielmo  scoto  Ab 
Elie>HE nricvs  Charteris 
S.  &  G.  per  Chriftum. 

V  a  n  t  i  interfit  iuuentu- 
tem  cum  humanioribus 
ftudiis  ,&politiori  litera- 
I  tura ,  vna  etiam  imbiber? 
f  eminentiam  illam  cogni- 
tionis  Chrifti,tu  optime  nofti,  Vir  exi- 
mie,  qui  faepiufcule  folitus  es  prsedicare 
fordete  omnia  ifta  humana ,  humanam 
prudentiam,  induftriam  ^eruditionem, 
artes  etiam  ipfas  &:  fcientias,  imo  noxia 
efle  &  exitiofa ,  fi  a  cognitione  Chrifti 
feparentur.Quo  mihi  videntur  fodicio- 
res3  &  non  Deo  tantum ,  fed  &:  Prace- 
ptoribus  magis  obligati ,  quiabijs.^ 
cijm  Apoftolo  lqquar,didiccrur  ■  ~ "  ' 


Epistol  A 
ftum.  ProfefTus  eft  iam  olim  Alexander 
magnusfe  Ariftoteli,  a  quopuerfor- 
jnatus  eft,  no  minus  quam  patri  Philip-, 
po  debere ,  cum  ab  hoc  quidem  viuen- 
di ,  ab  illo  vero  re&e  viuendi  accepiflet 
initium.  Tantam  ille  gratiam  retulit 
prarceptori  fuo,qui  communibus  natu^ 
tx  noftrae  tenebris  inuolutus  veram  re- 
&e  viuendi  rationem ,  nec  ipfe  tenuit, 
nec  alios  docere  potuit.  Quanto  maior 
referenda  eft  gratia  ijs  Praeceptoribus, 
qui  ad  genuinum  re&e  viuedi  fontem 
Adolefcentesreuocant,&  ex  verboDei 
informat  in  vera  pietate  &  fide  in  Chri- 
ftum.  Quo fpe&affe omnes beatae me- 
moriae  D.  Rolloci  labores  ignoratne- 
mo  cui  ipfenotus  fuit.  Atquein  hunc  fi- 
nemprater  alios  Scripturae  libros  quos 
fubindedifcipulis  fuispradegit,  Epifto- 
las  Pauli  ad  Rom.  &:  ad  Galatas,  in  qui- 
bus  plenius  &  clatius  quamin  alia  qua- 
uis  totius  Scripturae  parte  myfterium 
^xrifti  reuelatur,  accuratiffime  explica 
Heb**  P°ftrem°  adiecit  Epiftolam  ad 
kX  ^  quac  eo  tota  tendit  vt  nos  ad 

per- 


DEDICATOMA. 

perfcuerantiam  &  conftatem  profe/fio- 
nem  fidei  in  Chriftu  adhortetur)  eamq; 
hac,quae  nunc  in  lucem  prodit.  Analyfi 
Logica  illuftrauit,qua  mihi  quidem  vi- 
deturitaad  viuum  Scriptoris  mentera 
vbiq;  exprefTifTe,vt  &  a  rudioribuspar- 
uo  negotio  iritelligi  poffit,  &;  peritiori- 
bus  fontes  aperiat,ex  quibus  vberes  ctc- 
leftis  do&nnaeriuoscommodepoifint 
diducere.Non  fum  nefcius  efle  nonnul- 
los  quihanc  Scripturx  interpretadz  ra- 
tionemimprobent,quod  Spiritumfen^ 
£tumin  Scripturis  loquentem  ad  artis 
Logicse  pr^ceptiones  alligare  videatur. 
Atqui  nos  nullas  facrofan&ae  Scripturx 
ab  arte  vel  fcientia  quacunquehumana 
leges  imponi5aut  debere,  aut  pofte  atbi- 
tramur ,  fed  Logicam  duntaxat  hac  in- 
terpretandi  ratione  Scnptura  ancillam 
pedifequamque  effe  oftendimus.  Cum 
enim  Theologiam  omnium  difciplina- 
rum  Dominam  &  moderatricem  eflc 
omnes  iure  agnofcamus,  Logicae  famu- 
litium  cur  ei  denegemus  ?  quamqj  ea  o- 
pem  adprofanahominum  fcriptaintel- 

A    j 


EPISTGLA 

Jigencta  conferr,  cur  non  eande  ad  Pro- 
phetarum  &  Apoftolorum  fcripta'3so- 
7tv4j&l  miniftraret?Hac  certe  Analyfm 
Logicam  in  nonnullis  Pauli  Epiftolis 
iam  ante  a  Rolloco  fceliciter  tentatam 
plus  lucis  attulIifTe  quam  plerorumque 
prolixas  comentationes,facile  iudicare 
poffunt  omnes,  qui  eam  penitius  intro- 
fptxerunt  8c  examinarunt  :  ex  quibus 
multi  fepius  profeffi  funt  fe  non  medio- 
crem  fru&um  ex  hoc  fcriptionis  ge- 
nere  percepifle,  eoqUe  hortatores  Rol- 
lbco  f  uerunt  vt  ad  reliquas ,  quas  adhuc 
nodum  attigiflet,  Epiftolas  fimili  Ana- 
lyfi  illuftrandas  manu  admoueret:quod 
ab  eo  proculdubio  pra:ftitum  fuiffttfi 
Deus  longiorisei  vitae  vfuram  concef- 
{ifTet.  Exhorum  numero  facile  primum 
fuifTete,  Vir  eximie,n6runt  omnes  qui- 
busnotum  eftqua  ar&o  amicitiae  vin- 
culo  D.Rolloco  coniun&us  fueris,qua- 
taque  eum  femper  profequutusfis  be- 
neuoletia.Quo  folo  nomine,fi  alia  nul- 
h  fubeflet  occafio,deberi  tibi  hoc  opuf 
culum  nemo  ibit  inficias,fed  alia  longe 

jnaior 


Dedicato  ria^ 
maior  &:  grauior  accedit  caufa,  Autho- 
ris  ipfius  fuprema  volutasT^eftameto  co 
fignata,quaquicquid  fupererat  operum 
ipfius  fiib  tuo  nomineexire  voluit,& 
folenniahaec  dedicationis  verba  praefe 
ferre  ,  Gvlielmo  Scoto  In  Perpe- 
tvvmTestimonivm  AmicitijeNo 
str^e  Dedico  Consecroqxe.  Acci- 
peigitur  hocgrati  animi  teftimonium 
qualecunq;  Analyfin  Logicam  in  Epi- 
ftolam  ad  Hebraos  5  fimulq;  breue  tra- 
jftatum  de  Iuftificatione ,  que  ideo  pla- 
cuit  cum  hac  Analyfi  coiungere ,  quod 
&  propter  breuitate  feorfim  excudi  non 
poterat,  &  ad  quadiioncm  de  Iuftifica- 
tionehominiscoram  Deo  determinan- 
da  do&rina  de  Chrifti  facerdotio  ,  qux 
in  hac  ad  Hebrxos  Epiftola  accuratiA 
fime  tra&atur ,  fingulare  vfum  habeat, 
cum  illaipfa  oblatio  &:  facrificiu  quod 
Sacerdos  ChriftusPatri  ad  expiadapec 
catanoftra  incruceobtulit,  fit  vnica 
illaiufticia  quanobisDeusimputat>&: 
propter  quam  nos  e  tribunali  fuo  iuftos 
eflepronunciat.  Hanc  autem  Analyfin 

A    4 


EpiSTOL  A 

cum  D.Rollocus,immatura  mortc  pre- 
reptus,abfoluere  non  poffet ,  ne  manca 
in  lucem  ederetur ,  eoque  Ecclefias  vfui 
( cui  fecudum  Dei  gloriam  omnes  fuos 
labores  vnice  femper  cofecraucrat )  mi- 
nus  inferuiret,  hanc  mihi  prouincia  de- 
lcgauit  vt  ei  fuprcmam  manum  impo- 
nerem.Quod  onus,etfi  (tenuitatismeae 
mihi  probe  confcius )  agnofcebam  hu- 
merismeisimpar  effe,malui  tame  in  me 
fufcipere ,  qua  in  animi  ingrati  fufpitio- 
nemapud  eumincurrere,cui  me  omniu 
officiorum  ratione  obftri&um  fentie- 
bam.  Dediigitur  opcra  vtintnbuspo- 
ftremis  capitibus  (  exceptis  fex  primis 
verfibus  capitis  vndecimi )  adeam  quae 
Rolloco  familiaris  fuit ,  Analyfeo*  for- 
mamquamfieri  potuit  proxime  acce- 
dercm.  Quodfi  hicmcus  labor  rerum 
diuinarum  ftudiofis  aliquam  afteret  vti- 
litatem,  &  tuo  iudicio  probabitur,  fatis 
amplum  oper^  pretium  me  rctuliflc  pu- 
tabo.  Vaie  in  Domino.  Idibus  Aprilis 
1605, 

IN 


IN  ROB.ROLLOCI  COMMEN- 
t  ria  Hen.v^hartcrij  recenfione  au&a. 

VEndtbilt  (~\etus  ejl  ~\erbum)Ju$endere  ~\inof 
Non  opus  efi  hederaiproba  mcrxprACone  re- 
Emptore  inucmet:qu£  cedro  dtgna  loquuttts(mota 
Entbeus  aftduo  ~\erbiltmatus  tn  ~\fu 
~\oUocusycharitum  flos,noJtr<£  &  glorta  gentisj 
Vifturis  ~\'dqu£  illeutt  monumenta  libeUis 
(Perpetkum  quibm  ejl  mihi  fas  Jperare~\irorem) 
^/Crtefua  auliorem  inftgnem  fatts  edita  Uudant, 
Stnt  licet  tndifl  ajngtmo  aut  dctrtta  minore. 

Namqueparem  meritis  trtbuatft  Gratta  honer?7 
Stfudiumyaut~\irtusydigna  merccde  beari 
Promcreant  ,aurata  foro  ttbtjiarettmago, 
Et  caput  aurieomum,(fors  qujctibt  debitJ.)laurt46 
Ctngeretyornaris  quipublica  commoda  ~\tum 
^Ante  alios^quantum  feilasfulgore  mtnores 
Cynthtaprjiradiatjjumpantur  ~\ttlta  Codiis) 
Qt^afirtpttSyqua^oce^Dcumquoque redditus  albo 
Surputtlt  morsfcua  orbi^cceloqae  locautt, 
^Alternis patrtA fdculam  tranfmtttis  alumnis^ 
Pofruma  tnrxhaufai  manfura  gr  figncra  mentis. 

Qu&  Itcet  imperfeElattbi Juni  morte  reuulfa 
$uprema?nnecpajfa??tankm>laudatur  tn  tila 
Dtmidtam  tabula  Venerem  quaptnxtt  ^/fpclles 
Extraomnes:&  kabcnt  fi  qutd  pr<cfacta  Irr/, 
Vtquonda  Hippol)  tumfiperas  reuocatnt  ad  auras 
Dtfcerptum,  tncolumemque  fuis  Epidaurius  Bcros 
J{cfttutt ,  mancts  Chartcrt  tta  dcxtcra  chartis 
Pa>onias  potrexit  opesy~)'acuaJque  lacuna*} 
Nequa  tacunaforct  cera cemphiut  eadem. 


Sic  memor  ojfiaj  ^eteruOieterifque  mdgiftri. 
Ldmpddd  qui  extremd  moriensfihi  trddidit  hori 
EJfet  ^Cpollinei  deinde  l>t  Pdrs  mdximdc<*tus> 
Mdgnaopere in tdto ey  pdrtememordtus  bdheret. 
Nec dubtum pdrih fucnnt fi  dndlefld Idhon 
Qu&idmftdrfdftufordent  cdrieque  fepultd 
Foelicipurgdtd  mdnu^  qum  ^iuet  litctque 
zs£temum,~\t  meritus^chdrtis  immortuus^uum. 
GVLIELMO   SCOTO  ROLLO- 
ceomm  friptorum  djfertort* 

TVisaufpicns^Amice  magne, 
Quj  mancus;mutiius,Iacer,iacebat, 
Orbatuscitiiis  fuo  parente 
Quatn  lucem  afpicerct  liber  mifellus, 
Nuncfartus,nitidus,venu*tulufque> 
Succo&Ne£tare3per  Librariorum 
Proftat  fcrinia^te&us,  integellus: 
Sic  vt  nec  (ycophantias  malorum 
Omneisvniusxftimet  vel  affis. 
Abfcjueteforet  hicliberdifertus 
(Certum/avw/xsVi/i/ovtui  fodalis, 
Qui  fblatioJum  fuit  Sophorum, 
Non  horum  modb>fed  quotautfuerunt, 
Ant  pofthac  aliis  erunt  in  annis) 
Depaitustineismalastenebras 
Indigne  incoleret  tenebricofus. 
Petge  vindicias  tut  clientis 
Sicpoflliminio  parareChartis, 
Fama»  vt  vindicias  tibi  clienti 
Laus  pofthminio  parare  pergat. 

lo.Rayus, 


ARGVMENTVM      EPi~ 

STOLl    AD     HEBRIOS. 

INhac  epifiola  adBebrsjos^Author^qutf 
quis  ille  fuertt^Hebr  stos  hortatur  vt  ea 
doffrinam  quam  audiuerant  conftanier 
retinett.  Eptfioia  igitur  exhortatorta  eji: 
Exhortationis propofitio  ef^Rettnete  eam 
doBrinam  qua  accepiflu ,  vel  tenete  fro- 
fefionem  veJtram.Eius  multa,  afferuntur 
argumenta  ad  caputvltimum.  Vnmum 
argumentumfartim  esl  aperfcna  mtni- 
firt,  parttm  ab  tffa  docedi  raticne  acmc- 
dofedpr#tipue  aferfona  minisiri^  Vtiij 
Vet  per  que->non  7n>XvTcc7ru><;<>fed  <una  ea- 
dem<fe  forma  tradidttnobis  njittmis  hifce 
diebits  falutis  doBrint.  Hoc  ar?umentum 
froponttur  prtmis  fiatim  BfifioU  huins 
verbis-tdr  concluditur  initio  cppitis  fecun- 
di.  Adhutm argumentt  amfltficationem 
digrediturin  wagntficam  defcripttorem 
Vtlij  Veiy  qua  qutdem  vult  a  nobis  cofiici 
quantaft  illins  perfont  dtgntta>ha  'vcrfi 
z.adfinem  cavitisprimi.Secundum  argu- 


menttt  efi  a  certo  Vei  iudicio,  quodfeque- 
tur  negleftum  profefiionis  nofirA ,  vel  do- 
ftrin&  ttfalutfic^a  verfi.capitis  fecun- 
diy  ad  pofieriorem  parte  verfus  oBauv.v- 
bi  varia  digrefiio  ett  &  multiplex  occu- 
patio^artim  de  Chrijii  gloria>partim  de 
ipfiuspafitone  adfine  capitis.  Tertium  ar- 
gumentum  coniunttu  eH  &  compofitumy 
partimex  Prophetiafiue  Apofiolatuypar- 
tim  exfacerdotio  chrifii.  Hoc  argumen- 
tum  explicatur  ab  initio  capitis  tertij  ad 
alterampartem  verfusfexti-i&  repetitur 
verfii^.&i^.cap.quarti.Jguartum  argu- 
mentu  ejl  a  beata  nofira  conditione^qubd 
fi  teneamusprofefiiorie  domus  ChriHifu- 
musyab  altera  parte  verf  6.  ad  verf  17. 
capitis  tertij.jgujntum  argumentum  efl  a 
priuatione  cceleflis  illiusrequietis^  de  qua 
loquiturVauid  Vfal.%.  Adhoc  argumen- 
tum  travfit  infine  capitis  tertij  :  habetur 
autem  argumentum  ipfum  capite  quarto 
ad  alteramparte  verfus  tertif.  guo  loco 
egreditur  ad  ofiendendurequie  illamy  de 
qua  loquiturVauidydiuerfum  ejfe,&a  re- 
quie  Sabbathi,&  ab  illa  requie  qmpopu- 

lu* 


lus  obtimitferlofua,  cum  coffocaretur  in 
terra  Canmn^d  verfn.Vbi  efi  exhorta- 
tionis  conclufio  cum  argumento  quinto  re- 
fetito  &  confirmato^adverfx^.  Sextum 
argumentu  etthVetgrfitia,  &  mifericor- 
dia>  verfu  vltimo  captis  quarti.  Cnpte 
quinto  digreditur  in  confirmationcm 
fontificatus  Chrifti  ingenere  ad  verfum 
vndecimum^quo  locofrofonit  de  Melchi- 
fedeco  dicendum ,  tdque  in  eumfinem  vt 
demonjiret  ChriHu  effe Pontificemfecun- 
dum  ordinem  Melchifedec^hoc  efi^certum 
quendaordtne  PontificatusChrifit.  Veru 
ifropofitah/tc  de  Melchifedeco  doBrina, 
digreditur-tfrimu  in  refrehenfione  fegni- 
tiei  drrudttMisHebr&oru  ad  quosfcribit, 
a  verfu  iz.adfinem  caj>itis,deinde  in  ex- 
hortatione,  qua  hortMur  vtferantur  ad 
ferfetfione>  adiettagraui  denuntiatione 
in  Apoflatas,*  verf  1.  cap.  fexti  ad  verf 
y.vbi  correBio  ejl  &  mitigatio  illitu  de- 
nunciationis  adverfi  11.  quo  locojjtecwlis 
quddam  exhortatio  eji  adferfeuermdum 
in  charitate  &  bonis  oferihus ,  a,d  altert 
fartem  verf.n.Atquehic  redit  ad  exhor- 


tatione principalem,  eiufffc  argumentum 
affertjeptimn  ab  exemplo  veteru  &  pio- 
rum  Yatru^quiperfidem  acpatietit  obti- 
nentpromifam  hdreditatem^  adpofierio- 
rempartem  verfii%Jn  alteraparte  verf 
iS.  cfl  argumentu  exhortationis  offauum, 
quod  cyrfum  eo  corripuerimusvt  Jpepro- 
pofitam  obtineamus.Capitefeptimoperfe- 
quitur  doBrinam  de  Melchifedecopropo- 
fitam  verf  n.  capitis  quinti  >  &primum 
quidem  Melchifedechvt  erat  typus  Chri- 
Jliydefcnptio  efl,  cuius  occafione  de  excel- 
lentia  etus  agit  ad  verf  n.  Vbi  digrefio- 
nefaciaprobat  mutatum  efife  facerdotiu 
legalepariter  &  mmifierium  legale ,  ad 
verfum  zo./ib  eo  loco  agitur  deipfo  Chri- 
fio^cuim  tjpm  erat  Melchifedec  ,  ciufque 
pr&flantia  drexcelletia  multis  argumen- 
tis  ofienditur,  adfinem  capitis  nonuCapi- 
te  autem  decimo  perfequitur  fufius  quod 
coeperat  ofiendere  verfuij.capttis9.de** 
monfirans  Chrifium  nonfiepius  ojferendu, 
fed  vnicam  eius  oblationemfufficere  adf 
verf.19.  £uo  loco  reuertitur ad  exhorta- 
jionemprincipalem  ( a  qua  digrej[usfuer 

rat 


YAtflbinitio  cafitisfeftimi )  ^f£argu- 
tnent&ajfert  duo^nonum  &  decimum.No- 
num  eH  klibertate  tngrediendi  facmriu 
ccelefteiVecimum  ejl  k  Prtfecfo  domus  Vei 
fiuefacrarif  in  quod  ingrediendu  eB.H&c 
duoargumenta  coniunguntur ,  a  vrf  19* 
(td  verf.16.  Vndecimum  argumetum  eft  h 
poma,  apoftafu  &defeBtonit  kfde^  ver- 
fu  i6.ad  verfum  ^z.Vuodecimu  argumen- 
tumeji  amercede  fidei:Vectmumtertium 
k  vit/t  Aternti  qunm  confequunturperfe- 
uermtes  tnfide.  Vuohac  argumenta  ha- 
benturfubfine  capitis  decimi.Capite  vn- 
decimo  toto  dtgrefiio  efl  in  commendatio- 
nemfidei.  Capite  duodecimo  reditad  in- 
ftttutam  exhortatione?n ,  cuius  nrgumcn- 
tum  decimumquartum  eft  verf.  i.k  teHi- 
bmftue  exemplis  credentium  quiperfeue- 
ramnt  infide  .Vecimumquintum  eft  verfi 
z.ab  exemplo  ipfius  Chrifti :  vnde  fumpta 
occaftone  exhortntionem  generalem ,  ad 
retinendtim  profefiionem  >  &  conHanter 
propofitum  nobis  ftadium  decurrendumy 
prjfcriptis  quafi  fiecialibtts  quibufdam 
currendi  legibus  >  tlluftmt  >  &  adpatien- 


tiam  in  affiiBionibit6>adfr&eundum  alijs 
bono  exemflo >  ad  facem^adfan£timoniay 
cfrc.  tanquam  Jpeciales  currcndi  modos 
adhortatur^a  verfu  3.  ad  verfumz^.  vbi 
eH  argumentum  exhortationis  decimum- 
fextum,  a  iudicio  quod  fequetur  eos  qui 
ChriHum  loquentem  auerfantur*  ad  ver- 
fum  z%.J£uo  verfu  decimumfeptimum  eji 
argumentum^afarticifatione  regni  illius 
quod  concuti  ncnfoteft.  Verfu  vltimo  eft 
argumetum  exhortationvs  decimumoBa- 
uum>a  natura  Vei  nostri  qui  ignis  eft  con- 
fumens  eoc^  confumfturus  omnes  qui  non 
ferfeuerantes  in  fide  iffinonferuiunt  iu- 
xta  iffivu  flacitum.   PoH  exhortationem 
frincifalem  cafite  vltimo  dottrina  eH 
farmetica ,  qua  hortatur  adofficia  quA 
adfecundam  fr&cifue  legis  tabulamfer- 
tinent ,  ad  ^verfum  18.  VbifoHquam  He- 
brmad  quos  fcribit  freces  fro  fe  commen- 
daffet  5  EfifioUm  hanc  frecibm  primum, 
ieinde  hortatione^  foHremb  alifs  aliquot 
varij  argumentifermonibns  concludit. 


ANALYSIS    LOGICA 
IN   EP IST  O  LAM 

Ad  Hebraos . 

Argurnentum  Capitis  Primf. 

Huius  Capitis  duae  funt  partes :  Priroaeft  propofiiioi 
primi  argumeoti  exhorrationis  hac  epiftola  inftitut£,vs 
do&rinam  quam  acceperunt  retineant  verf.  i.  Secun- 
da  eft  digreflio  in  amplificationem  propofitiargumen- 
ti.Amplificatio  eft  per  defcripuonemFilij  Dei  magnt- 
ficam,a  verfu  i.ad  finem. 

Cap.   i. 

i  De us  multi*  *\icilus  multlfaue  modif  o- 
lim  loquutus  Pdtribus  fer  propbeta*  ,  yltimis 
diibus  hfce  lofuutus  efl  nobisfer  Filium. 

|  EVS  multis  "\icibus )  Argumentum 
;  exhortationis  piimum  verf.  i.  pro- 
j  ponicur ,  tum  reliquo  cipite  illuC 
.J^t,arur  &  imp]ificatur:Propofi*tio 
argumenti eft.Dns vltimis diebus hifce  locu- 
tus  eft  nobis  per  fiiium  fuum.Propofitio  argu- 
menti  noa  eft  fimpJex/ed  traSata  eft  per  com- 
parationem,vel  diffimilem ,  vel  minorr  m,do- 
$rin*  tradit*  Patnbus.Comparatio  igiiur  eft, 

B 


.    .  

i  ANAL     10  C.    INEPIST. 

Deus  olim  locutus  eft  Patribus  per  ProphetaSj 
,\kimis  diebus  locutus  eft  nobis  per  Film^DiP 
fimilitudo(vt  fic  dicjm)  locutionis  Dei  maxi- 
mehicconfideranda  elt  in  Miniftrisiolim  Jo- 
cutus  eft  Patribus,  per  Prophetas tanqua  mini- 
ftros,vItimishifce  diebuslocutus  eft  nobis ,  per 
Filium  tanqua  miniftru.  In  perfonis  fgitur  mi- 
niftris  fermonis  Dei,maxime  pofita  eft  diilimi- 
litudo,vel(fi  lubet)imparitas.Veruad  diflimili 
tudine  in  perfonis  addita  cft  fecudo  loco  difli- 
roilitudo  in  formaloquendi,ac  docendi.Deus 
locutuseft  Patribus  ^oAu/xgpa$,^*AuTpoV*c, 
Quibus  verbismihi  videtur  innui  varietas  Poli 
I  ig  Ecclefiaftiae  ac  Diuinae,qua:  inde  ab  initio 
fuit,  «tatibus  Patru,ad  Chrifti  vfque  aduentu. 
Na  vt  tacea  fpecies  illas  Politiae  diuin*  varias, 
politiam  familise  Patrum,deinde  Politia  Eccle- 
i\x}  quse  coepit  efle  quum  populus  in  i€gy pto 
coliocatus  eft ,  profecJ5  in  politia  primum  fa- 
mili^ ,  varia  fuit  oMovopioL  &  difpenfatio  eo- 
rum  quae  ad  cultum  Dei  pertinent,  &  fingulis 
aetatibus  Patrum,aliquid  in  qikovoima  vel  muta- 
tum  eft,vel  au&um.  Rurfus  fi  ad  politiam  Ec- 
clefiafticam  defcendamus ,  in  ea  quoque  pro- 
greflii  temporis  varia  fuit  o$Kovoy.U.Si  lubet  h,is 
voccs  in  diftin&o  fenfu  accipere,prima  vox  fi- 
gnificabit  multitudinem  ,  &  varietatem  par- 
tium  doftrin^  Patribus  tradita:.  Neque  enim 
omnes  do&rinse  de  Deo  partes,  fimul  ac  femel 
tradiue  funt  »  vna  aliqiia  <etate;  verum  di  uerfis 

setati- 


A  D     H  E   B.     C   A    P.     X.  j 

gtatibus  Patr um,d«.uerfae  partes  doctrin^  funt 
tradita?  i  &  fuccelfu  temporis  do&nna  de  Oea 
augmecum  cepit:Verbi  gratia,  Tempore  Noa- 
ch.  coepic  au&ior  elle,  quam  fuit  tempore  He- 
nochi :  Deinde  ajrate  Abraharai  caepit  au&ioc 
cfle  quam  fuit  aeute  Noachi :  tum  lub  Iiaaco 
ctepit  au&ior  elfe,quam  fub  Abrahamo ,  &c. 
Vox  autem  altera  woAi/tjoWc  ad  do&rinae 
propofiue  formam  pertinebif.N^m  e<adem  do- 
£tnna ,  alia  atque  alia  astate  >  fovnu  alia  arqne 
alia  propofita  eft.  In  dirofon  nihil  expreile  ha- 
betur ,  quod  refpondeai  his  vocibus,quas  ha- 
bemus  exprefle  in  ^for^tn  dillimilitudinis: 
Contrarium  autem  faeile  imelligipoteft  ex 
contrario,  nempe  quod  Deusfalutis  doftri- 
nam,non  7roAt^xep«c,fed  fimulac  femel  totam, 
non  <&o\uTpc7rv$  y  fed  vna  eademque  conftanti 
forma,  tradiderit  nobis  vltimishifcediebus, 
per  Filium  fuum.  Atque  ha&enus  fic  explica- 
taeftpropofitioargumenti  primi  comparata: 
Eftautem  argumentum  partim  quidemaper- 
fonaminiftri,partim  veroab  ipfa  docedi  ratio- 
ne ac  modo,  fed  pratfipae  a  perfona  Muiiftri. 

2.    Quem  conjiitmt  htredem  omnmm\fer  quem 
ftiam  u>  ndumcondtdit. 

3  Quf  lunmfitJ}>lendorglQri<e<)  gr  chdrafter 
ferfonx  iUius,f»jl'neatqite  omma  Ircrbo  ittofiiofo- 
*ente  fnrgmone  peccatorwm  noftrorum  fer  fetf- 
fnmfAtta ,  Jidit  td  dextram  mMefiatis  i  hn$  ex- 
*/f$faw*. 

B    X 


£  AVAI.      IOc!      I  N      I  P I  S  T.' 

4  7*0  f  o frdftantiorfattus  ^fngtlis  >  yuant* 
fxcettentiuspraillisfortttus  eft  nomen. 

$  Nam cui  dtxit  Im^uam  \Angelorum,  Ftlius 
tneus  es  tu>ego  hodiegenut  tei  ytc  rurfum.  Ego  er* 
ti  Pater>0"  ifftertt  mthi  Ftltus. 

6  Fgrfum  autem  quum  inducit frimogenitum 
in  orlem  terrarum ,  dictt ,  Etadorent  eum  omncs 
^AngeliDei. 

7  Et  de  .Angelii  qutdem  dicit^ui  ^fngelosfuos 
facitlentos,&*  Miniftros  fnos,ignisflammam: 

8  Adfllium  autemyThronus  tuus*Deus  inft- 
€ulumftculi:l>irga  re£la{\irga  regni  tm. 

9  Dilexifli  juft/tiam  &  odiflt  miquitatem: 
frofterealnxitteDeus>Deus  tuus,oleo  exultatio- 
ttis  l>ltra  confbrtes  tuos. 

io  Etffuin  initio  Domineterramfundafti& 
cfera  manuum  tuarumjunt  cosli. 

ii  Iffiferibunt ,  tu  autempermantsi&omnes 
ytlieftimentum  T>eteraftent; 

U  sAc  lelut  amtftum  circumuolues  eos ,  & 
mutabuntur :  tu  autem  idem  es  >  c?*  <mm  *ui  non 
deficient. 

13  Ad  yuem  autem  jtngelorum  dixit  ynfuZ 
Sede  ad  dextera  meam ,  ")>fjue  dumfofuero  immi^ 
€os  tuos  fcabeUumfedum  tuorum. 

14  Nonne  omnes  funt  miniftratores  Jj>iritus> 
<p/  miniftertj  caufa  mtttuntur  frofter  eos  qui  k*- 
redes  erunt faluttsi 

Quem  conflttuit)  Ad  amplificationjem  propo- 
fni  argumcnti  primi,  egredieur  in  magnificim 

dcf. 


A  D      H  E  B,      C   A    P.      i!  J 

defcriptionem  perfonse  miniftrse ,  Filij  Dei ,  er 
quaquidem  defcriptionevult  anobis  confpi- 
ci  quanta  fit  eius ,  perfon^  dignitas :  Deferibi- 
tur  autem  perfona  miniftra3Dei  Filius,ex  argu 
metis,partim  fimplicibus ,  p^rtim  comparatis, 
Primum  argumentum  eft  ab  hsereditate  ipfius 
ampliffima  i  Patre  ipfi  data,  vtquifitFilius 
Patris  vnigenitus:  Nam  fi  Filiuseftjhasreseft 
neceffario.  Per  f^em  )  Secundum  argumen- 
tumdefcriptionisefta  mundi  creatione,qus 
fuerat  perFilium. 

3  (Zuiquumftt)  Tertium  eftargumentum 
defcriptioms  >  a  gloriofa  feffioncipfius  ad  dex- 
teram  Patris  fukhuic  feffioni  fundamenta  fub- 
fternutur  tria,  primum  eft  fimilitudo  Filij  cuni 
Patre  fuo :  Similitudo  pofita  eft in duobus,pri- 
mumineoquodfit  fplendor  glorias  paternar,' 
hoc  eft, gloriote  ipfius  eiTcntias:  hxc fimilitu- 
do,veI  potius(vt  fic  dicam)  identitas,cft  in  fub 
ftantia  vna  eademque.Deindefimilitudo  in  eo 
pofitaeft,quod  fit  chara<aerperfonseillius:h?c 
iimilitudo  eftperfon#,qua  Filius  nontantum 
idem  eft  cum  Patre ,  quoad  naturam  &  eflen- 
tijm  vnam  eandemque  ,  fed  etiam  quoad  Per- 
fonam  filij  Patri  fimilis  eft,  &  refert  quafi  ima- 
gine  Patrem  fuum.  Myfterium  hoc  fimilitudi- 
ne c  medio  fumpta  aliquo  modo  adumbrari  po 
teft,fic:Filiusaliquis,qui  non  tantum  natura 
fua,&  clTentia,  idem  fit  quodammodocum 
Putre ,  nempepaternsecircntiajparticipationet 


6         A  N  A  t.     IOG.     I  N      EPIS  T. 

fed  cthm  Patrem  fuum  referat  extemiscof- 
poris  lineamentis,  quantitatibuSjqualitatibus, 
vu!tu,voce,geftu:  jjm  hic  filius  qiod  ad  natu- 
ram  dicitur  lmago  eflentiar  ac  natutae  paterrq, 
quod  \Crb  nd  externa  corporis  line  mcnta, 
&c.  dicetur  imago  pcforae  patema^.Simihter 
res  habet  in  Dei  Filio,qui  eft  Imago  Pau  is,non 
tantum  quoad  naruram,  &  eflentiam  eandesn, 
ac  totam,fed  etiam  quoad  perfonam ,  hoc  eft, 
vt  fic  dicam,ilhus  vniuseflentiselineamenta, 
vultum,vocem,geftum ,  hoc  eft,quoad  ea  qua! 
in  Deo  Patre  incomprehenfibilia  iunt,  &  qua: 
neceffeeft  mutuatitijshuiufmodi  vocibusex- 
primere.5^/Wd/^)Secundum  eft  fundamen- 
tum,quoniritur  gloriofailla  feflio  ad  dexte- 
ram  Patris,a  conferuatione  rerum  omnium 
creatarum.Ptfrg4/7«wOTertium  cft  fundamcn- 
tum  a  redcmptione  humani  generis ,  quam 
vocat  purgationem  pecc^rorum  noftrorum: 
Purgationem  hanc  fllzvrS  perfeipfum  fafii 
dicit,hoc  cft,per  iui  ipfius  oblationem  in  cruce 
&  pcrlauacrum  ,  non  externum  ahquod,  ve- 
rum  fuiipfius  fanguinis:hocenimpurgatio- 
ncmper  Chriftum£<<5hm  mirifice  commen- 
dat.Apoftolus  Philip.  2.9.  &deinceps  ,  dicit 
Chnftum(ob  hancipfam  purgationem  pecca- 
torum  noftrorum  qua  fe  exinaniuit )  eucftum 
eflc  ad  fummam  fubIimitatem,hoc  eft,ad  dex- 
teram  Dei  Patris:  ergo  &  fine  dubio  hoc  quo- 
que  fundamentum  eft  quoddam ,  gloriofc  il - 

lius 


A    D       H  E   B.      C   A  P.     !.  J 

lius  feffionis  ad  dexteram  Patzis.Sedit  addexte- 
rum.)  Ex  fundametis  iftis  ia  ia&is,  fequitur  ter- 
tium  illud  argumentum  defcriptionis  FilijDei, 
a  gloriofa  ipfius  feffionead  dexteramPatris. 

4  Tdritoj?r*(}dntior)Nancde{cxib\tutFilius 
Dei  comparate , fa&a nimirum  comparationc 
cum  Angelis  >  qui  creaturae  funt  prsftantifli- 
ma^&  gloriofiffimce.  Propofitio  comparatio- 
nis  hxc  eft:  pra^ftantior  fadus  eft  Angelis :  Ra- 
tio,  excellentius  ftmituseft  pras  Angelisno- 
men :  fenfus  enim  huius  verfus  eft,quafi  dicat, 
pra^ftancior  facius  eft  Angelis,quiaexcellen- 
tius  pr^ijs  nomen  eft  fortitus.  Verum  pro- 
pofitionem  cum  argumento  fuo  inter  fe  coptr- 
Luit,per  argumentum  varium  fimulquepro- 
pofuit.  Nomen  intelligo  ,  honorifieamappel- 
lationem,&  mentionem  Filij  in  fcripturis,  non 
vno  in  loco  occurrentcm  cuiufmodi  eftno- 
menFilij  Dei. 

5  Nam  dixit)  Sequunturteftimonia,pnrtim 
deFilio  ipfiufque  honorabih  nomineinScri- 
pturis  facrisfefeofFerece,partimdeAngelis,i- 
pfonimq;  minifterioradducutur  autem  omnia 
quae  fequuntur  teftimonia  ad  oftendendum 
idquod  didum  eft  verfu  4.  Filium  prx  An- 
gelisexcellentius  fortitum  elTenomen,ideftf 
honorabiliorem  Filij  in  Scripturisfacrismen- 
tionem  fieri,quam  Angelorum. 

Filius  mem)  Teftimonium  hocpriraum 
eftexPfulmoz.  7.  Eftautemde  Filio  Dei,in 

B   4 


i 


8  A  N  A  I.     I  O  G.      I  N      E  V  l  S  T. 

quo  fit  mentio  ipfius  vt  Filij.  EtrurJUm  )  Se- 
cundum  teftimonium  cx  u  Chron.  22. 10.  Eft 
autem  de  Filio,  &  in  eo  fit  honorabilis  mentio 
ipfius,vc  Filij. 

6  Byrfns  autem)! ertium  tcftimoniuele  Filio, 
cx Pfa.57.7Jn  hoc  teftimonio  fit  mentio Filij, 
yt  Dei  adorandijCtiam  ab  ipfis  Angelis 

7  Etde  Angelis)  Quartum  tcftimonium,ex 
PfaL  104. 4.  Hft  autem  de  Angelis,  &  in  eo  fit 
mcntio  Angelorum  ,  vt  Miniftrorum  Dei  ve- 
lociflimorum,vtqui  Spiritus  func,&  tanquam 
ignisflamma. 

8  ^tdFilium) Quintum  teftimonium,ex  Pfal 
45«7.Eft  autem  de  Filio ,  &  in  eo  fit  mentio  Fi- 
lij  %  vt  gloriofi  Regis,infidentis  Throno  fuo ,  & 
manu  tcnentis  fccptrumRegni  fui. 

10  Et  tu  initio)  Sextum  teftimoniu  ex  Pfal. 
102. 25.  Eft  uitem  dc  Filio:  Eius  mentio  fit ,  vt 
Dei  «terni  Creatoris  omnium  rerum. 

13  KAdjuemmtem)  Septimumteftimonium, 
cx  Pfal.  110. 1.  Eft  autem  de  Filio ,  &  in  co  fic 
jnentio  eius ,  vt  Regis  gloriofi  fedentis  ad  dex- 
tcram  Patris :  tra&atnr  per  communicatione. 
Primum  qusrit  Apoftolus ,  cuinam  Angelo- 
rum  vnquam  fit  hoc  di&um  quod  fequitur? 
Refponfio  negata  poft  interrogationcm  intel- 
ligenda  eft>quafi  dicat,nulli. 

74  Nonne omnes)Ratio cft negata?  &  intelle- 
&3»re(ponfionis,ab  Angelorum  conditione& 
fun&ione ;  omncs  funt  miniftratores  Spiritus, 

%ui 


A  D     H  E  B.      C    A    P.      I.  9 

Qm  miniftertf)  Definitio  qua^dam  eft  miniftra- 
torumSpirituum,ex  ijs  quibus  miniftrant  3  ne- 
pe  haeredibusfalutis:  Mittunturenim  minifte- 
rij  caufa  propter  eos  qui  hasvedes  erunt  fajutis. 
Vel  fi  lubet,  Ratio  eft  ,  cur  dixit  mini ftratorcs 
Spiritus ,  ex fine  miffionis ipforum: Mittuntur 
v^nimminifterij  caufijidque  propter  h^redes 

jlutis.  Quare  Angeh  miniftratoresfiue  mi- 
niftri  dicuntur,re(pedu  Dei  cui  mimftrant,  no 
hominum,etfi  miniftrent  Deo  fuo  propter  ho- 
minesipforumque  falutem.  Hadtenusitaque, 
addu&is  feptem  teftimonijs,  oftenfa  eft  illa 
propofitio,  quasfuitfupra  verfu  4.Filium  ex- 
cellentius  nomen  fortitum  nra?  Angelis.  In 
Scripruris  enim  fit  mentio  Filij:  prin  um,  vt 
Filij  Dei :  feeundo  ,  vt  Dei  adorandi :  tertio,vt 
Regis>cum  Throno  &  fceptro-.quarto  vt  Cr ea- 
toris :  quinto  vt  Regis  fedemis  ad  dexterotn 
Patris.  Angelorumautem  mentio  fit-vt  Spi- 
rituum  miniftratorum.N;m  quod  nomen  vo- 
cat,  verfu.  4.  egoaccipio  illod  nondenomi- 
netantum  FilijDei,  dequoin  duobusprimis 
teftimonijs,fed  etiam  de  alia  quacunq;  Chrifti 
appellatione  &mentione  :  dequain  reliquis 
teftimonijs 

lArgumtntum  Capititfecundi, 

HuiusCapitis  tres  funt  partes.Prima  eft.Condufi  • 
principalis  exhorutionis,  verf.    j.   Deindeeftfecun- 


I  N      IP  IST. 

n ,  tra&atum  &  explica-   '. 


IO  A  N  A  L.     1  0  G 

dum  hortationis  argumcntum 

tum,averf.   ».    adpoftrema  verbaverf.   8    Vndeini 

tium  fumit  tertia  pars  capitis ,  pofita  in  varia  digreflio 

ne  ac  multiplici  occupatione :  quarum  prima?  duae  funt  1 K 

de  Chrifti  gloria ,  ad  verfum  vfque   10.  reliqus  funt  I  ( 

de  Chrifti  pafiione,inde  ad  finem  capitis. 

C  A  P  V  T.      II. 

I  Proptereaoportet  nos  eo  magis  attendere  tjs 
qtt£  atidiuimusyneauando  perfluamus. 

Propterea  oportet )  Conclufio  exhortationis 
poftdigreflionem^quasfuitindeaverf.z.Ca.i. 
Non  infert  fimpliciter oportere nosattendcre 
ijs  quq  audiuimus ,  fed  comparatcaif,e6  magis 
atcendere  ijs  quae  audiuimus^quafi  dicat,  Quo 
eft  Filius,per  quem  locutus  eft  Deus  hifce  die- 
bus  vltimi$,perfona  dignior  ac gloriofior,e6 
magis  oportccattendere ijs ,  quas  ex  ipfo  audi- 
uimus.  Ergo  conclufio  hseexhortationis  in- 
fertur  ex  argumento  illo ,  aperfona  Filij  Dei, 
non  nude  tantum  expofico  ,  fed  in  digreffione 
(vtaudiuimus)amplificato.Porro  attendere  ijs 
qugauditafunt,  nihil  eftaliud  quamidquod 
dicicur  poftea  ,retinere  profeffionem,hoc  eft, 
do&rinam  Chrifti  jam  pereeptam,quod  qui- 
dem  quid  aliud  eft ,  quam  perfeuerare  in  fide 
ad  finem  vfque?  Ne^uando  )  Quo  pertineac 
&  fpe&ec  illa  attentio  docetreo  autcm  fpedac, 
ne  quando  effluamus,hoc  eft,  ne  quo  tempore 
ea<ju«eauditafuntnobis  cffluant.  Mecaphora 

eft 


AD     HEB.     CAP.     II.  U 

efta  vafisquaeperfluunt,  acnoncontinent  in- 
fufum  liquorem.Senrentia  igitur  eft :  Attendi- 
te,  &  m  hoc  incumbite  fummadiligentia,  vt 
contineatis  &c  retineatis  ea  qua:  audiuiftis. 

2  Etenimftfer  ^yCngelos  dtSlusJermo  futt  fir- 
mvta  ,  omnifque  trdnfgrejfto  cr  contumdctd  iuftdm 
mercedtt  retrilutionem  tetuUt. 

3  Quomedo  noseffugiemus  fttdntdm  neglexe- 
rimusfdutem? quz  quumprimitm  cndrtdrt  ccefertt 
fer  tpfttm  Dominum  db  tjs  atu  ij,fum  dudter  dnt  futt 
nobis  conftrmdtd. 

4  Tefttmonium  illis  frdente  *Deo  &  fign^  O* 
frodtgtjs  y  ^drijfque  yirtutibus  &  Sprttus  fdncli 
dtjlributtombus profud  Joluntdte. 

5  Non  enim  Angelis  fubtectt  mundum  illumfi* 
turum  de  quo  loqutmur. 

6  Teftdtus  eft  dutem  quiddm  dlicubi ,  dtcensy 
Quftd  eft  homoi\t  memorjis  eius ,  dutftttus  homt- 
nps^t  eum  refyicids} 

7  Feciftt  eum  pdulijfier  inferiorem  ^/Cngelis: 
glortd  &  honore  corondftieum^r^  conftttuiftt  eum 
Jufer  ofe  d  mdtmum  tuarum. 

8  Omntd  Juliecift  fub  fedihus  e  us :  Enimue>  o 
per  hoc  quod  tifubiectt  omntd  nthti  omiftt  quod  non 
ftteifubietlum. 

2  Ete<Jtmjiper)  S  cundum  jrgumcmum  ex- 
hortationjs,a  ctrro  Dei  judicio  quod  fequuur 

negle&umpiofefliomsnofiravcl  docftnna?  ta 
faluificxNun  efFugiemus,inquif,fi  tantam  He- 
glexeiimus  laluccm ,  id  eft ,  falmarem  do&u- 


12  ANAL.     LOG.     IN     EPIST. 

nam.  Ergo in  ea  perfeuerate.  Anteccdens  illu- 
firatum  eft  compdratione  minorum.Si  do&ri- 
na  per  Angelos  miniftraM,  hoc  eft ,  fi  do&rina 
Legis(nam  per  Angelos  fuitminiftrata.  Galar. 
3.19.)  firma  fuit,hoc  eft,vt  fequentia  verba  ex- 
ponunt,fi  nemo  Legis  per  Angelos  dat$,tranf- 
grelfionem  impune  tulit,quant6  magis  non 
efFugiemus  fi  tant^m  neglexerimus  (alutem? 
Oinnifque  tranJJioJHqc  eft  epexegcfis  verbi  pro 
xum:nam  idc6fermoLegis,  quidwtus  eftper 
Angelos,  firmusfuit,  quiaomnis  tran(gre(Tio 
iliius  fermonis,  &  contumacia ,  juftam  merce- 
disretributionem  retulit :  fermo  enim  firmus 
cft  qui  non  impune  violatur. 

3  QuAquumprimum)  Argumenti  fecundi, 
quodproxime  praecedentibus  verbis  conclu- 
(umeft,  amplificatio  inferta  per  parenthefin 
videtur ,  ab  hoc  loco  ,  ad  verfurn  vfque  quin- 
tum.ConcIufioargumentifuir,  NosnonefFu- 
giemus  judiciurPjfi  tantam  nrglexerimus  falu- 
tem,hoce(i,  falutis  do&rinam.  Amplificatio, 
fiue  ratio  eft,a  minifterio  Apoftolorum :  quafi 
dicat,Salutis hsec  dccSti ina  ,  pr^terquam  quod 
per  ipum  Dominum  primum  coepit  enarrari, 
ecia  wbApoftolis  qui  cumDomino  verfati  funt, 
ip(um  viderunt,ipfum  audiuerunt ,  &  (vt  efti. 
Io^n.r.i.)  manibus  fuis  ipfum  contrefhrut,  ab 
Apoftolis ,  inquam  ,  tanquam  teftibus  fide  di- 
gni(fimis,nobis  eft  confirmata:Ergo  v el  hac e- 
tiam  decaufa  *  &  propter  hoc  ipfum  minifte- 

riutn 


A  D    KEB.     CAMI,  l3 

xiuffi  Apoftolorum,  non  cfFugicmus  judicium* 
fi  tantam  neglexerimus  falutem.  Notaigitur, 
quo  plures  lunt  tcftes  do&rinae ^  Chrifto  pri- 
rnum  tradirar,  eo  grauius  futurum  eft  judicium 
noftrum ,  fi  eam  do&rinam  conteropferimus. 
Sic  ergo  paucis  verbis  accipe  fummam  verf.  2, 
&$.quibustra&atur  lecundum  argumentum 
propofitae  exhortationis.  Argumentum  cfti 
judicio  Dei  hoc  modo.No  effugiemus  ,  fi  do- 
ftrinam  falutis,qu£  per  Filium  Dei  tradita  eft, 
neglexerimus.Ergo  non  eft  negligendaaut  con 
temnenda.  Antecedentis  ratio  eft  a  minori.No 
efFugerunt  qui  doftrinam  Legis >  per  A  ngelos 
traditam  contempferunt.  Ergo  quanto  magis 
non  cffigient,qui  do&rinam  (alutis  per  Dei  Fi- 
lium  traditam  neglexerint.Hujusconclufionis 
amplificatio  cft,pr#fertim  etiam  quum  per  A- 
poftolos Domim  do£tdm}hxc  falutis  fic  con- 
nimata. 

4  Tefiimonium  /##)Commendatio  cft  Mini- 
fterij  Apoftolorum,ateftimonijsdiuinis,  qui- 
busipforum  voeatio  extraordinaria  confirma- 
ta  cft&  exornata.Tefiimonia  diuina  funt,figna, 
prodigia,varig  virtutes,  ac  diftributiones  Spiri 
tus  fandti,quibus  teftiraoni js  &  donis  cxtraor- 
dinarijs  teftari  voluit  mundo  Dominus  Apo- 
ftolos  ita  illumina  tos  &  gubernatos  f jiffe3vt  m 
do&rina  ccelefti  tradenda  errare  nullo  modo 
potuerint.  Commendatio  haec  minifterij  Apo- 
ftoloci  cq  quoque  rcfeitur  quo  ipfum  eorum 


,4         ANAI.     LOG.     IN     tPlST. 

minifterium  referebatur,nempe  ad  docendutn 
id  quod  dixit,  eomemptores  do&rins  falu- 
tis  non  efFugituros  judicium. 

5  Nonemm)  Hh<5tenus  dgrefljuncula  fuitin 
amplificationem  propofiti  argumenti  fecundi: 
Nunc  redire  videtur  ad  confi  mandam  confe- 
cutionem  illam  qu#  fuita  mmon  ad  mjjus 
Contemptores  dodrin^  Legis  per  Angelos 
tradita?  non  efFugerunt ,  ergo  quanto  magis 
non  effugie-mus  nos>fi  do&rinam  Filij  Dei  c5- 
tcmpfei  imus.  Ratio  fequcla?  eft  a  glona  Chri- 
ftipra?  Angelis^qua?  in  eo  iita  eft,quodnon 
Angelis,fed  Chriftofubjccit  Deos  mundum 
illum  futurum.  De qii*)  Hxc  verbj  docent  per 
mundum  futurum  nihil  ahud  tntelligi ,  quarn 
tantam lllam  falutem ,  de  qua  dixit  fupra,  verf. 
j.Nam  regnum  Dei,  fiue  mundus  futurusjfitus 
eft  in  juituh,paee,g]udio  per  SpirittLfan&um3 
denique  falute  #tei  na.  Rom.14.17. 

6Tejidtuseft  autem)  Dignitatem  &  gloriam 
Chrifti  prae  Angelis,confii  m.it  teftimonio  Da- 
uidis.Teftimonium  hoc elt,  cx  Pialmo  8.5.  In 
hoc  teftimonio  Da>idis  C!tato,primum  tft  pro 
pofitiod  gnitatis  hominis,  fiuena.urae  huma- 
tix  in  Chnfto(njm  de  eo  prsecipue  accipitnda 
funt  verba  Propherae)  propofitio,  inquam,di- 
gmtatiscum  idmirationequadam.Oritur  ati- 
tem  admirjtio,ex  confideratione,  partim  vili- 
tatis  naturse  humana: ,  p^rtim dignitatis  ilhus, 
in  qua  umc  natura  noftra  inChcifto  eft  eue&a . 

7  Fecifti 


A  D     H  E  B.     C  A  P.    I  I.  IJ 

7  Fecijii  cum)  Hoc  verfu ,  &  principio  fc- 
qucnris  verfus,  eft  propofit^  dignitatis  naturac 
human^  explicatio-.Primum  vcrba  h#c  addu- 
<5ta  funt  per  occupationem:  At  Chriftus  homo 
faftuseft  Angelis  inferior,  nempequum  fa- 
£tus  eft  obediensPatri,vfque  ad  mortem>mor 
temautemcrucis?Refpondet  primum  concef- 
fione,paulifper  quidem  fa&um  Chriftum,  An- 
gelis  inferiorem  rdeinde  corre&ione,  paulo 
pofttamen  Chriftum  gloria&honore  coro- 
natunr.Tum  illa  gloria  m  quam  eft  eue&usde- 
claratur  ex  rebus  creatis  ,  fuper  quas  omnes 
Chriftus  eft  conftitutus  Dominus ,  &  Rex ,  & 
qu#  fub  pedibus  Chrifti  omnes  funt  fubiedar, 

8  Enimuero)  Author  colligit  ex  proximis 
Dauidis  verbiSjConfe&arium  quoddam  :  nem- 
pe  qubd  nihil  plane  omillum  fit  \  Patre ,  quod 
non  fit  Chrifto  fubje&um.Confe&arium  hoc 
infertur  ex  nota  vniuerfi  generis  qua  creaturx 
fubje&as  Chriftocircumfcriptae  funt  a  Prophe 
ta :  Nam  (x  omnia  fubjecit ,  ergo  nihil  eft  noa 
iubjectum.  Confeftariumhoc  continetfum- 
mam  teftimonij  adductimam  ex  eo  hoc  difci- 
mus ,  quam  late pateat  Chrifti  dominium ,  ad 
omnesnimirumcreaturaSjnullaplaneexcepca. 

At  nunc  nondum  ~)>idcmus  ci  omma  cjfe 

Juliefla. 

p  Scd  lefum  illum  cermmus  gloria  &  honore 
coronatum,  qutpaulijperfuitinfertor  ^yCngeliifa- 
Qus^rofUr  mortis  fcrfeJZionem :  ")*  hemfm  Dci 


%6  ANAL.     LOG.      IN      E  P I S  T? 

Proomnibtis  mortemguftaret. 

10  Decebat  enim  1 1  ipfe  propter  ejuem  funt  hdt 
omnidyCrper  ejuem  funt  hxc  omniay  multos  filsos 
ingloriam  adducend;  princifefalutts  ipfirumpey 
affliftiones  confecraret. 

ii  Nam  cr  <jui  Janfiificat  &  qui  Janflificar^ 
tur,ex  lino  funt  omnes :  quam  ob  caufam  non  eru- 
befcit  iffis  Itocarefratres. 

12,  Dicensy  Annunciabo  nomen  tuum  fratribus 
meisytn  medio  Eccleft*  ttbt  hymnos  canam. 

13  Et  rurjum,  Ego  fretus  ero  tffi.  Et  itemm> 
Eccc  ego  &pueri  ejuos  mihi  dedit  Deus. 

14  Quontam  tgttur  fueri  Jarticifes  funtcar- 
nis  O*  fanguiniSyiffosyijfe  quo<^\  cojimtltterparti- 
cepsfaflus  eft  eomndem,  lit  fer  mortem  abole- 
ret  eum  tjut  mortis  tmfertum  habet>  hoc  eft  >  Dia- 
bolum. 

15  St  Itberos  redderet  yuotyuot  metu  mortis,per 
omnem  littamobnoxtj  erantferuttuu. 

16  Non  enimludeitcet  ^Zngelos  ajjumpftt ',  fed 
femen  ^AbrahdL  afumpjit. 

1 7  Vnde  debuttpcr  omniafratrtbus  fimtlisfierh 
*\t  mifericors  efet  &fidelis  Pontifex  in  tjsqu*  a- 
pud  Deum  agendaforent,  adexptandumpeccata 
popult. 

18  Nam  ex  eo  ejuodperpeffusfuit  quumtenta- 
tus  eftipoteji  &>  ijs  ejui  tentantur  fuccurrere. 

%/it  nuncnondum)Rtliquo capite  toto  varia 
eft  digreffio>&:  multiplex  occupatio>prima  eft 
aduerius  confe&arium  proximum ,  quod  col- 

lccium 


A  D     H  l  B .     C  A  P.      1 1.  17 

Jc&dm  eft  ex  verbis  Dauidis :  Atqui,  dici  pq- 
t;uitabaliquo>rwndum  videmusilli  fubjeda 
efie  omniarRefpondet  Author,primumcon- 
ceflione,  idquidsmitaefle.  Intelligit  autem 
nondum  Chrifto  fubjeda  efte  omni-a  3  refpedfcu 
membrorum  Chrifti,quorum  quidem  refpe- 
&u  nondum  plane  fubjecta  funtChrilio^mors, 
peccatum,DiaboIus. 

9  Scd  lefum  illum)  Refponfionis  altcra  parsj, 
per  correctionem.  At,inquit ,  ipfe  Iefus  in  fe 
confideratus,  &  vt  caput  eft  membrorum  fuo- 
rumgloria,  &honore  coronatuseft,hoc  eft* 
dpminium  obcini^it  inomnesres,&in  fejani 
plane  vicit  mortem ,  peccatu m ,  Diabolum,fi- 
hique  ea  fubjecit.  Qui  paHliJper)  Alteravide- 
tur  occupatio  efle,  cujus  occafio  arrepta  eft  ex 
teftimonio  Dauidisrquafi  dieat  quis,  Acqui,  tc- 
fte  Propheta >  certe  paulifperfuitinferior  An- 
gelis  fa<5his.  Illud  quidem  concedit ,  fimulquc 
caufam  fubje&ionis,  &  finem  exponit,  Caufa 
fubje&ionisillius,qua  ad  tempus  faftus  eft  in- 
ferior  Angelis,faitmortisperpeffio:Namfub- 
je&io ,  fiue  (vt  fic  dicam)inferioritasChrifti, 
in  mortis  perpeflio  ne  maxime  pofita  eiWtle- 
nejicio)  Hic  finis  cft,cur  in  morte  fachis  fit  infe- 
rior  Angelis  3  eft  autem  vt  nos  a  morte  libera- 
retrergo  finis  fumusnos,noil;raque  fiilus.SimuI 
caufa  cur  pro  nobis  raortuus  fic  addita  eft,Dei 
beneficium ,  fiue  Dei  gratia :  nam  hoc  ex  Dci 
gratia  fuic ,  &  in  Dei  beneficij?  numeranduta 

C 


if  ANAL*     106.      IK     EPlSTr 

cft  imprirais  ,  quod  Chriftus  noftram  viccm 
in  morte  fua  fuppleuit  ,  quum  nobis  alioqui 
aecefTario  moriendum  fuerit. 

10  Decehdtenim)  Ratio  cur  pro  nobis  om- 
fiibusChriftus  mortuusfit,peroccupationem: 
Eftque  ha?c  occupatio  tertn.  Annonpotuit 
Deus  alia  ratione  feruare  humanum  genus, 
quam  mortc  Chrifti  Filij  fui? Refpondet  a de- 
coro,fiue  ex  eo  quod  Deum  facere  decuir. 
Deeebat  Deum,  vt  in  gloriam  adduceret  mjl- 
tosfilios,  Principcm  falutisipforumperaffli- 
ftiones  confecrare.  Vropter  ^uem)  Periphrafis 
quardam  Dei  eft ,  quas  ( vt  videiur )  rationera 
continet,cur  Deum  decebat  fic  facere:Eft  au- 
tem  a  jure  &  poteftate  Dei ,  quae  innuitur  ex 
co,quod  propter  ipfum,  &  peripfum  funt  hxc 
omnia ,  hoc  eft ,  quod  ipfe  fic ,  &  finis ,  &  fons 
atque  authorhorumomnium.  Hincfequitur, 
cumjurequodamfuo  potuifiedehis  omnibu* 
ftatuere  proarbitra^ufuo. 

ii  Ndm  cr^uij  Quarta  occupatio.  Atdi- 
ceretquis:Qulpotuit  pati  FiIiusDei,vel  quf 
potuitconfecrariper  affli&iones?  Rcfpondetj 
Et  qui  fan&ificat,  &  qui  fanftificantur  ex  vno 
funt  omnes,  hoc  eft,ex  vna  &  communi  natu- 
ra,&(vt  fic  dicam)  materia  patibili,fiueperpcf 
fionibus  obnoxia :  Carnem  &  fanguinem  vo- 
at  poftea  hoc  capite  verfu  14.  Eftigiturhsec 
rdtio  per  occupationem ,  cur  Deus  confecra- 
Herit  per  afflictioncs  Principera  falutis  noftrc 

Omtm 


A  C     H  E  B.     C  A  P.    1 1.  19 

$udm  tl  eaufam  )  Ex  teftimonio  ipfiufm  t 
Quifti,qui  vocat  tosqui  fan&ificatir  f  atru 
nomine,  confirm  .t ,  &  Chnftum  fan&ifican- 
tcm ,  &  no^  qu  fin6tificamur,cx  vna  &  corn* 
muni  narura  ac  maceru  efle. 

12  z>iceasy  TeftimoniumChrifticonfirmat 
cx  Scr  pturis,primumex  Pfalmo  22.15. 

13  Etmrfum)  Sccunda  Scripturaeft  Pfal.iS. 
3.  vbiChiiftusloq  itur  vt  homo  &  fratcmo- 
fter:n;m  fiJucia  in  Deum  hominis  eft  proprie: 
&  c  eaturse.  Et  iterwn)  Tercia  Scriptura  eft 
Efaix8.i8. 

14  Quoniamigitur*  Ex  proximis  Ef<i«  ver- 
bis  coiigit  quod  mftituit  ,nc.mpe  Chriftura 
particpem  efie  carnis&  fanguinis ,  fiue  Chru 
ftumnobifctm  vnius  efle  n^tura?.  Hocautera 
fylogi  mo  infert ,  inftitutum.  Chriftusdicit: 
EvC;  ego  &  puci,  h.e.aflociat  te  pueris-.Arqui 
puen  participes  funt  carnis  &  fanguinis,  Ergo 
ipfeChnftus  quoque  finvihter  p<u  ticeps  fa&,}$ 
cftcorundem.  Sententia  propofuionis  eftm 
teftimonio  Efiiz:  Aflumptio  cum  concLfione 
tft  in  pnma  p<me  hujus  verfus.  Vtfermortem) 
Concl  ufionem  Uluftrac  ex  fine  iuo  :  finisau- 
temtriplexex  hss&  fequentibus  verbis  elici 
poteft  :Pcimusfinis  cft,vt  moreretur:Scqui- 
turhicfims  exproxima  conelufiope  primutn 
&proxi;ne  :  N  <m  fiejofdem  naturse  nobif- 
cl  m  f  idns  eft  ,  pr#fecko  mori  potuit:atque  o^ 

id  pfumfa&uscft  ejuidemnaturx  vc  nwrerc- 

C     % 


io  ANAL  i  o  o.  i  n  ipist] 
iur.  Eft  jgitur  haec  principjlis  conclufio  quam 
infticuit  hoc  loco  oftendendam ,  nempe  Chru 
fturri  per  jffl;<3iones  &  mdrtem  confecratum. 
^holeret )  Secundus  fin;s  eft ,  abohtio Diabo- 
li,fequitur  priorem:Nam  ideomortuus  eft 
vtaboleret  Diabolum,  Primum  eft  Diaboli 
qusedjm  periphr«fis,&  eircumlcriptioideinde, 
ne  forte  ex  circum  fcriptione  ignoraretur,eft  i- 
pfijs  expreflanominatio:Nam  nominarerum 
fWpefunt  notiora  nobiripfarumdefcriptioni- 
bus. 

ly  Etliheros)  Tertius  finis ,  qui  fequitur  ex 
fecundo  :  Liberatio  noftri :  qui  antem  liberan- 
tur,  defcripti  funt  ex feruitute  cui  obnoxij  erat 
per  omnera  vit  im,hoc  eft,exferuili  fuacodicio 
ne,qtum  quidem  oftendit,exillo  mortisme- 
tu ,  tanquam  cauffj  quadam  fua  :  nam  qui  me- 
tuuntmortem^illi  ferui  funt,acferuilifunt  co- 
ditione,non  autem  ingenui,neque  filij ,  &  me- 
tuere  iraiu  Domini  feruileeft  acferuu  arguit. 
16  Nonenim^idelicet)  Liberationem  de  qua 
dixit  proxime ,  &  qux  per  Chriftum  eft ,  dein- 
eeps  oftendit  cx  tribus  fuis  f jndamentis,quo-' 
rum  primum  eft  natura  humana,vel  femen  A«- 
braha?  ifTumptum  a  Ghrifto  :  hoc  fundamen-, 
tumiltuftrjt  ex  diuerfis,  feuper  remotionem 
natu  e  A ng  lica;,v t  pote  qua* inepta  fit  ad  hoc 
ppu   hberationis  noftr^. 

*7  VnJie&eouit)  Alterumfon^amentam  exfu 
pStjon  coliectmn,  firailitudo  nimiru  Chrifti  & 

noftri, 


AN     HE  B.     C  AP.     II.  21 

noftd,  in  qualitaiibus  &  perpeflionibus,eiufde 
&  comunis  naturas.^/  mifericors,)Tctt\\x\Xi  fun- 
damentum  ex  proximo.  Ex  qualitaubus  <&  in- 
firmitatibuscommunibus  euafit  Chriftus  mi- 
fericbrs&  fidelisPontifex  apud  Deum.  Jntjs 
qu.t)  PontificatusChriftt  qu^dam  decljratio 
fu  bje&aeft.  Declaratio  hxc  primu  eft  &  rebus 
fubje&is,in  quibuscernitur  Chrifti  Pontifica- 
tus:Cernitur  enim  in  ijs  quse  ^pud  Deum  age- 
da  iunt :  Deinde  declaratio  eft  a  Pontificatus 
finc,  qui  eft  ad  expiandum  pe.cota  populi. 

18  Numexeo)  Oftenditideo  Chriftumfj- 
&um  fimilem  fratribus  per  omniu,  vt  eiTet  mi- 
iericors,  hoceft,oftendit  tertium  fundamen-] 
tumfequiexfecundojideomifericordem  efTe 
&  fidelem  Pontificem,qu-6dfratribusfimilis 
fadus  lit  per  omnia  :  oftendit,  inquaro,  hoc  ex 
r  certa  quadam  fpecie  communium  afflicfcio- 
num,nempe  tentationibus;ex  eo,inquit ,  quod 
perpeflus  eft  tentationes  Diaboli  Chriftus  e- 
uafitmifericors  erga  rentatos  fimiliter  :Hinc 
fequitur  fa&om  eum  fimilem  fratribus  in  om- 
nibus  afihcfcionibus,  vt  mifericors  elTet  erga 
quocunquemodo  afflictos:  illuftratioeft  ge- 
neris  a  eerca  quadam  fui  fpecie. 

\Argumentum  CdPitis  terttj* 

Hoc  capite  primum  habemus  atgumermim  exhorti- 
tionistertium.adalteramvfque  partem  verfustf.quo 

c   i 


21  ANAI.     I  O  G.     I  N     FPIST. 

Ioco  habemus  argumentum  ex!  ortationisquartum,ac! 
?erfumvfque  4.  hinc  fcquitur  conclufio  exhorta  io- 
ni«  .aciverfum  vfque  14  averfui.4.  repttmofitargu- 
mentiquart;,ad  verfum  17.  aquo  verfu  eft  tranfiuoad 
argumtmumcxhorcationis  quintura,  ad  miemvfque 
capitis, 

C  AP  V  T       III. 

I.  VndcfratresfanEli  locationis  cvleflesparti- 
eipes,conjidtra'e  ^fpoftolum  cr  Por.ttficemprofef 
fionts  nofir&  C  hrtfium  lefum, 

2  Ftdelemet  jui ipfum  confltturt i^itO"  Mofes 
fidelis  fuit  in  tota  demo  tpftus. 

3  Tanto  nam^ue  ampltert  gloria  pi<e  Mofe 
htc  dignus  eft  babttus  3  quanto  matorem  hahet 
loonorem  h  qui  confiruxtt  domum  quam  domus 
ipfa. 

4  Omnis  enim  domus  confiruitur  ah  aliyuo :  qui 
"litocondidtt  omn  a  hseceft  Dtus. 

5  £t  Mefis  qutdem fidelis futt  in  teta  domoi- 
fftusi\  tfamulus^ad  tejhficanda  qu*  poft  ir  ant  di- 
lenda. 

6  tsft  Cbrijrus, ")  tfilius,  domuifuapra-efi. 
rndefratres)  Nunc  Apoftolus  rcuerfus  ad 
ir.ft;tutum  ,  pnmum  dflfcrt  argumenrum  ex- 
hortarioms  tertium  reft  autem  aigumentom 
hoc  conjun«5tum  ,  panim  ex  Proc  hetij  feu  A- 
poftolaru,p«rcimex  f  ce  dotio  Chnfti  habe- 
mus  letum  Chiiftum  Apoflolum  &  Ponufi- 
cem  profcffionisnoftrar.ergo  tenearouspro- 

fellioaem 


A  D      HE  B.     CAP.      III.  2J 

feflionem,  vt  concluditpofteacap.4.verfi4. 
Argumentumhoc  tertium  inferrevidetur,  ex 
ijsqu^ab  ini:io  hujusepiftola?  di<5ta  funt,ac 
priorem quidem  ejus  p.ircem  ex  his  quac  di<3a 
funiule  Chrifti  prophetia  &  minifterio ,  pofte- 
rforem  ex  his  qu#  difta  funt  proximc,  po- 
ftrenunimirum  pjrtecapitisfecudi>  de  Chri- 
ftfpafiione  fiue  fun&ione  Dcerdotali-.paffus 
enim  eft  Chnftus  ,  vt  Secerdos  &  Pontifex. 
Senius  ergo  hujus  locieft:  Quum  Chriftum 
habeatis ,  Sc  miniftrum  do&rinx  quam  profi- 
temini,&  Sacerdorem,fuo  faerifiao  ac  fangui- 
ne  fancienrem  ratamquefacientem  eam  ipfam 
do&rinam(Chriftusenim  ratumfjck  iuofan- 
guineNouumTeftamentuni)confiderateeum 
diligenter,&  tcneteprofeffionem  veftram;  in 
verbo  enim  cofiderandi  comprehenfa  eft  con 
clufio  exhortjtionis.  Vtcdtioms  )  Definitio 
qua^dam  eft  S^ndorum  quos  dixit:Nam  ij  fan- 
<5tifunt,  qui  participes  fa£H  funt  voeationis 
coe!eftis,hoceft>qui  vocati  funt  ad  coeleftia. 
Ndmquosvocauiteosjuftificauit,quosjuftifi- 
cauit  eos  glorificauit.  Rom.8.50. 

2  Fidclem  ei)  Amphficatio  eft  argumenti 
proximi,  a  fideliute  (vt  fic  dicam)  Chrifti 
inofficio  fuo,  tam  Apoftolico  fiue  Prophe- 
tico,quam  facerdotali.  Qui  ipfitm  tQYifiituity 
Periphrafis  eft  DeiPatris,  qui  filium  confti- 
tuit  Apoftolum  &  Pontificem ,  hoc  eft,  voca- 
uic  adilla  munera  obeunda.  De  hac  vocati-1 

G  4 


14  AKAl.     LOG.     IN     JE?1SL 

one  Fi!f j  ,  vide  poftea  Cap.  y.  verfu  5.  K- 
delitas  Chrifti  refpicit  vocantem,  vei  eum  qtri 
ipfum  vocauit ,  hoc  eft,  Deum  Patrem ;  vt  fi- 
delitascujufqueinofficio  eum  refpicit  aquo 
vocatus  eft  ad  officiumquodcunque  ficob- 
eundum:N4m  illi  reddenda  ratio  eft  prsefti- 
ci  ofEcij.  Vt  er  Mofes)  Fideliratem  Ghrifti 
in  officio  fuo  illuftrat  fimilitudine  Mofis,ac 
fidelitnis  ipfius  :  Mofes  enim  typus  quidam 
fuit  Chnfti  ,'&  magnafuitipfius  authoritasin 
Dei  populo. 

3  Tdntonam^ue  Occupatioeft,ergo  eodem. 
loeohabes  Chriftumqu6  Mofesfuic,  &Mofi 
dunt^xat  paremfacis?  Refpondec  Apoftolus, 
Mofe  effedigniorem  Chriftum  ,  ac  refponfio- 
nem  hanc  confirmat :  Particula  enim  idsLnam 
j#e,pr£fupponitprimum  objectionem,  dein- 
derefponfionem  ,quafi  dicatobjicientipari- 
tatem  illam  Chrifti  &  Mofis  :  Chriftusprse- 
ftantior  eft  Mofe  tanto  >  quant6  major  eft  is 
qui  conftruxit  domum  >  quam  domus ipfa :  eft 
itaquehsecratioprimacur  Chriftus  ampliore 
gloria  prse  Mo(e  dignusfit  habitus^a  condi- 
tione  vtriufque,&  Chrifti,  &  Mofis.  Chriftus 
eft  conftru&or  domus,&  ipfeopifex  ,  Mofes 
eft  domus,  vel  pars  domus  conftru&a?  a  Chri- 
fto  :  Has  eonditiones  comparat  in  impari: 
Qui  conditione  fuaimpares  funt  3  profe&o 
neccfle  eft  eospariter  impafesefleingloria: 
imparibus  tmm  debetUr  impar  gloria.  Si  lu- 

ber, 


AD     heb.     c  AP.    I  I  I.  2f 

bet,redigerationem  in  hanc  formjm.  Con- 
ftru&or  domus  &  domus  ipia  funt  impa- 
res  honore  &  gloria ,  fiue  majorem hsbet  ho- 
norem  conftru&or  domus  ,  quam  domus  i- 
pia:  At  Chriftus  eft  qui  conflruxit  domum: 
Mofes  eft  domus  ipfa ,  &  Chrifti  quafi  fabrica: 
ErgoChriftus  «^mpliore  gloria  pne  Mofe  di- 
gnus  efthabitis.  Hi^usiyllogifrnipropofitio 
&  conclufio,  compofica  funt  in  enunciaro 
quod  vim  habet  connexi ,  aflumptio  vt  mani- 
fefta  fubticetur. 

4  Ommsenimclomus)  PrioremsfTumptionis 
partem,  nempc  eamqu^eft  de  Chriflo,con- 
firmatabipiogenere.  Omnisdomusconftrui- 
tur  ab  aliquo  :  Ac  Ecclefia  eft  domus  \  Ergo 
conftruitur  ab  aliquo.  Ab  alio  autem  quama 
Deo  conftrui  non  poteft  :  hoc  enimeft  quod 
dicit(Porro  qui  condidit  omnia  h^c  Deus  eft) 
Ergo  Deuseftejus  condicor:  AcCbriftus  eft 
Deus,  vt  vkhmus  piimo  capice,£rgo  Ghriftus 
eftejusconditor. 

5  Et  Mofes)  Alrera  ratio  intelledx  refpon- 
fionis,  etium  ab  impari  conduione  Mo{isl& 
Chrifti.  Mofes  in  domo  Dei  fuit  fidelisqui- 
dem  ,  fed  vt  fimulus.  At  Chriftus  vt  fiiius  do- 
mui  fua^pr^eft.  Hinc  fequirur  ampliore.gloria 
prse  Mofe  Chriflum  digniim  efie  habitumj 
fiueChriftum  &  Mofen  impares  effe  in  glo- 
tia.DomoipJius)  hoc  eft,  Dei,&  qu#  ?A  Deum 
fpe&atproprie  >  non  ad  Mofen  :famulus,  enim 


l6  AKAt,      LOG      IK      EPIST. 

non  eft  Dominus  fimili^  :  Mofes  autem  iri 
Ecclefia  tantum  £imulusfuit:In  Ecclefia  enim 
nullum  eft  vllius  dominium ,  nifi  foliusDei& 
Chrifti,fed  duntaxat,famulitium.  *Ad  tefli- 
fumdd)  Vfus  fimulitij  Mofis  in  domo  Dei, 
Conftitutus  enim  fuit  fimulus  ad  teftifican- 
dum,  &  id  quidem  obfcure ,  qu^ poftea  dicen- 
daerantaperte>de  Chriftoipfiufq',dominio. 

6  At  Chrifim  1 t)  Apodofis  comparationis 
minorum  :  Chriftus  domui  fuaepra^eft  vt  filius: 
filiusexaduerfo  refpondetfamulo:  filij  enim 
&  fomuli  longe  alia  atque  alia  conditio  eft  in 
fjmilia.^^jhoc  quod  dicit  fuse,ctW2,  reipon- 
detilli  quoddifium  eftde  Mole  ipfius%  durZ: 
Nam  Chriftus  vt  filius  &  ha*respr#eft  domui, 
non  quidem  aliena?,fed  fu.x. 

Cuius  domus  fumus  nosfifiducidm  &>J]>em  il- 
Um  de  ^Urdgloridmur^  ddfinem  Iffyue  firmam  te- 
nuerimus* 

Cums  domu*  )  Vocibulidomus  interpreta- 
tio  qu^dam  eft  ,&ad  nosapplicatio  qu.ifidi- 
cat;  domum  Filij  intelligo  nos  omnes  creden- 
tes.  Atque  hic  incipit  argumentum  exhorta- 
tionis  quartum  ,  in  hanc  formam  >  Si  fiduciam 
&  ipem  illam  de  qua  gloriamur ,  ad  finem  vf- 
que  tenuerimusjhoc  eft,fi  tenuerimusprofeffio- 
nem ,  domus  Filij  fumus.  Ergo  teneamus  pro- 
feflionem.  Argumentum  eft  a  beata  noftra 
conditione :  beatitas  enim  noftra  in  eo  pofita 
cft>  vtfinmsdomus  F1l1j.P0fteaVeriu14.ean- 

dcm 


A   D      H  E  B.       C   A    P.     I    I   I.  27 

dcm  conditionem  exprimit  ve  bo  (jl*to%w 
hoc  ei^particjpacioms  Chrifli,  &  comn  unio- 
nis  cfi  Chiifto.fxiTo^o) tinqw.tyy iv £v6t[jL$v  T«^p;- 
?**Si  fiduciam)  TrctfatricL  g^cedxirur^hoc  voce 
(ignificaturptop.ieaudacii  3qua  fitvr  compa- 
fcamuscorJm  Tribunali  Dei  Iud  cis  Vide  r. 
L>.)nris  j.21.  Hoc  quod  fcquittir  w  rexru  v*v- 
^waccg!ojiat»o ,  effcfium  eft  ^affviffiag  &  (pei: 
Namgloiiamur  iubfpe  gloria?  Dei.Rom.y. 
ve  f  2,  Porro  his  verb  s  fiduci^  &  gloriationis 
iignificatur  dodrina  illa  qua  hxc  mihiftran- 
tur  :  &  in  hfs  tanquam  enc£Hff  iritelliguntur 
c  u(x  fua» ,  fides  &  fpes:  irapfvffia  enim  eft  fidei, 
x6lv%h;jcz  vero  fpei. 

7  Quapropter  ficut dicit  Spiritus  ille  fanllusy 
Hodteft  ~\octm  eim  audierttts. 

8  Ne  ohdurate  corda  1  efraStcut  in  exacerha- 
tione,m  dietentattonis  iliius  tn  defirto. 

9  vhtte<itaue*unt  rne  patreslejlri  >  prola^ 
uerunt  mei&'  ~\icUruntopera  me^quadragtnta 
annis. 

10  Quaprcpter  infenfusfui  nationi  ifu  :  C7* 
aixiifemper  errant  corae^neque  cepnouerunt  ^ias 
meas. 

11  Itaqueiurauitn  iramea,  St  introihunt  in 
reauiem  meam. 

12  Videtefratres^nequandofit  in  ^llo  ^ejrrum 
eor  malum  &  tnfidele  deft,  teodo  a  Deo  ^iuo. 

13  Sed  exhortamtni  altj  altos  anottdte  3  quoad 
appellaturdtes  hodiernm^  ve  quus  ex  *\elu  mdurt- 


it  A  N  A  L.     LOG.      IN     EPIST- 

turfraudepeccdti. 

Quapropter  )  Conclufio  eft  exhortationi 
principalis  ,  ampliiicata  fimili  compiratiom 
exhorrationis  illius,  qua  Spiritus  (nii&usj 
olim  pcr  Djuidem  populum  I  raeliticum  hor 
tatus  eft.  Pfal.  9j\  7.  Protafis  pr^cedit  quin 
queverfibus.  Apodofisfiue  reddniofequi 
duobus  verfibus  fequentibus.  Sencentia  co 
parat^conclufionis  ha?ceft,quafidicat,quam 
obrem  quem^dmodum  Spiritus  fanftus  p 
D.iuidem  hortatus  eft  aiiquandopopuium  If 
raelitieum,  neinduraretcor  fuum,  itd  ego  ad- 
moneo  >  nequando  fit  in  vllo  veftrum  cor  ma-( 
lum&infidele.//b^/>)  Propofitio  hortation 
Spiritus  fan&i.ad  popuhim  Ilraeliticum. 

8  Sicut  in)  Declaratio  propofitionis,  per 
comp:uationem  indurationis  ac  rebeliionis, 
qu^jamolimfuitpopuli. 

9  rl?itentautfunt)T  cntMonutn  acrebellio- 
rum  populi  in  deferco  dechratio  &  enarrjd 
tio.Et^Vtderunt)  Exaggeratiofjdiipforun^ex 
eo  quod  tot  annos  Deiopera  mirifica  in  defer 
to  viderint. 

10  Quaproptef}Naxvat  iram  Dei,propter ten 
tationem  populi.  Et  dixi )  hx  tubiungit  com 
minationem  ex  ira proft dfcam:  in  qua  primum 
habemus  caufam  judicij,  errorem  popuh  &  i- 
gnorantiam  .-deinde  judicium  ipfum:Iudiciuqa 
effcNon  intioibunt  in  requiem  meanr.confir- 
matum  eft  adhibito  iure  iurando. 

12   Vtdt- 


i. 


JL  X>    H   E    B.      C    A    T.      II  J'm  29 

iz  videte)  Apodofis  fiue  redditio  coparatio- 
iis*quafi  dicattficut  olim  dixit  Spiritus fanctu* 
kc.ita  ego  nunc  dico  vobis,  videte fratresne- 
quando ,  &e.  Dehortatur  autem  ab  apoftafia, 
lortarur  veroadperfeuerantiam.Cor  mdum) 
Qujd  fit cor  malum  fequens  verbum exponit, 
ti\  cwm  cor  infidele :  infidelitas  amem  cordis 
defe&ione  a  Deo  oftenditur :  Naminfidelis 
eft,qui  deficit  a  Deo  viuo. 

1 4.  Chrtjlt  entm  parttcipes  faEtt  (umus>  [imodo 
frinciptum  illud  quofuftentamur>frmum  tgnutri- 
mus  adfinem  ^fjue: 

1 5  Interim  dum dicitur>  Hoiiefi  locem eius 
nudteritis ,  ne  obdurate  corda  lejtra^  >*  in exacer- 
battone. 

\6  Nam  quidam  quum  audijfent>exacerha- 
runt  Dominum ;  non  omnestamen  tjqui  exierant 
ex  t/£g)ftofer  Mofen. 

Chrtft  entm)  Repetitur  argumentum  ex- 
hortationis quartum  poft  conciufionem.Nara 
participatio  Chrilti>  vel  Chriftiparticipes  fie- 
rinihileftaliud  reipfa  ,  quam  efleeiusdomus 
quienimdomus  eft  Chrifti,Chriftus  in  ipfo 
inhabitar.  Inquoautem  Chriftus  habitat^is 
coniun&us  eft  cum  Chrifto :  quare  argumen- 
rum  efta^/Foy/a,fiuecommunionecum  Chri- 
fto.J^r/W/p/W))Quidintelligat  nomineprinci- 
pij  fubfiftehtia?,ipfe  fequenci  verfu  edocet :  eft 
autem  obedientiafidei ,  in  qua  habemusfubfi- 
fteciamquafi  noftram.  Porrofenfuscft:Sifir- 


IjO  ANAL.     LOG.      IN      !PHT. 

mamfenueiimus  profeflione  noftum  Chrifti 
f  icti  f  imus  parricipes. 

15  Intfrimdumdiatur  )  hoc  cft,q<  afi  dicar, 
princip  u  intclligo  iili  d,quod  oh.n  dixitSpp 
ritus  fandtus  per  Dauid6  ,  hodie  fi  vocem  &c. 

16"  Nam  qutddm)  DecLratio  eft  exacerbu- 
tionisill  us de  qua  proximedixit , ptr  occupa- 
tionem :  Objici  enim  poruic,  Anomnesex- 
acerbaunt  Dominum.3  Refpondet  a  qu.buf- 
d  ;m  hoc  fa&um,  non  ab  omnibus  qui  exierant 
cxiEgypto. 

17  Quibus  dutem  infe  fus  fuit  quddrdgintA 
dnni*  ?  nonm  ijs  qmfeccauerant  3  quorum  corfont 
concide  unt  tn  deferto? 

18  Qutbus  autem  iurduit  non  ingrejfuros  i» 
requiemfudm  niftijs  qut  non  olelierdnt. 

19    Et  ^idemus  nonfotutjfe  ingreltfroft*r  in-  I 
(redrditatem. 

Qutbus  dutem)  Sternit  fibi  viam  ad  argume- 
tumexhortcitionis  quintum :  fumptum  a-tera 
cft(vt  videbimus)  ex  eo,quod  deftituentur  illj 
requie.  Si  non  retineatisprofeilionem,  metu*  | 
endumeft  ne  fruftremni  ilLi  requie,de  qua 
dictum  eft  a  Dauidc  :  Ergo  retir>ete  profeffio- 
ncm.  IiLftratum  cft  antecedens  hoc  tribus 
hispoftremis  verfibuscapitis  tcrtij.  Eftattem 
illultrario  h  fimili  exemplo  in&delium  Iirael  — 
tart^quodrradbtur  £i*.\oyU\t<h)  interrogatio» 
Be  &  refponfu  ne.Senius  hujus  s  erfus  eft)fi  or- 
natum  rhctQricumrcjjcirtmusjIiainfcnfus  fuit 

Dchs 


AD     HEl.      C    AP.     IIl!  Jl 

Deus  tot  annis  ijs  qui  peccauerant,ac  proindc 
eorum  corpora  in  deferto  ceciderunt. 

18  Quibusautem)  Senfusefl:,  Iurauitnonin- 
greffuros  rn  requiem  fuam  eos  Ifmelitarutn 
qui  non  obedierant.  Summa  vtriufque  verfus 
huc  redit.  Illi  Ifraelitarum  qui  a  Deo  defece- 
runt  non  ingreffi  funt  in requiem  ipfius.  Vndc 
fequitur ,  &  nos ,  fi  defecerimus  a  fide  &  pro- 
feflione  noftra,  non  ingrefluros  efle  in  requie, 
Notandum  duas  has  interrogationes,  prio- 
rem  qux  eft  verfu  17.  pofteriorem  qu£  cft 
verfui8.  refpondere  duobus  verbis  quorum 
mentio  fit  in  teibmonio illo  Dauidis  fupra ci^ 
tato,nempe  Iurauiin  irame*. 

19  £t  "yid&nus )  Confirmatio  illorum  qu« 
dixit  duobus  verfibus  proxim^  pr^cedenti- 
bus,  ab  ipfa  experientia  &  eucntu  rei:quafi  di- 
cat,  Rc  ipfa  videmus  eorum  <\vx  di&a  funt  e- 
uentum  &  experientiam:videmus,inquamj  n« 
potuiffe  ingredi  in  requiem  Ifraelitas,proptcr 
lncreduliutem,  iuxta  lllud  Deiiufiurandum, 
quod  iurauit  m  ira  f  ua. 

jirgumentum  Cdptisqudrti. 

Hoc  capite  habcmus  argumentum  exhortarionJc 
quintum3ad  poftremam  partem  verfus  terrij ,  Inde  di- 
greffioeft5adverfum  11.  Verfu  11.  redu  ad  principa- 
lemconcIufionem,cumquerepetitargumentum  quin- 
Ibm,  ipfumque  Ulurtrat  ac  confirmat  ,  ad  verfunt 
14.  quo  loco  ad  conclufionem  principalem  redic,  i- 
pfamque  repetit ,  fimulqueargumentum  conclufionis 
^rtium,a  Chrifti  pomificatu,*d  verfam  vl  timuna.  Vcr* 


J}2  ANAL      L  OG.      IN      E  P  I  S  T. 

fa  denique  vltimo  repetiu  eft  eadem  conclufto  ,  &ex~ 
fiortatio ,  eique  adje&um  argumentura  e*hortationi« 
fextum. 

C  A  P  V  T    IV. 

I  Metuamm  igitur  ne^uando  derelicla  pro- 
m/fionc  mtroeundi  in  re^uiem  eius ,  videatur  ali- 
qups  ex  ~\obis  fuijfe  frufiratm. 

2  Etenim  nobis  Euangeli^atum  eft,Jicut  &>il- 
lis^at  nonfrofuit  illis  auditus  fermo^t  ^uifde  co« 
Um^eratm  nonfuerit  ipfts  qui  audierant. 

3  Itroimus  emm  tn  re^uiem  nos  ^ui  credidi- 
musficut  dixit<>  itaque  iuraui  in  ira  meafi  ingref- 
funfunt  in  rc^uiem  meam: 

Metuamus  igitur)  Ex  fimili  illoexemplo 
judiciorum  DeiinIfraelitas,quod  tractatutm 
eft  tribus  verfibus  pofttemis  capitisteitij,con-r 
cluditfimiliternos,  finonretinuerimuspro- 
feflionem  ,  non  ingrefturos  in  requiem  Dor 
xnini.  Ex  quo  fequitur  inftituta  exhortatio. 
Ergo  retinete  profeffionem.  Obferuatum  eft 
Jupra  iftud  efTe  argumentum  exhqrtationis 
quintum,a  priuatione  illius  coeleftis  requietis, 
de  qua  Dauid  in  Pfalmo  fuo  locutus  eft.  Dere~ 
licla)  His  verbisinfidelitatemcircumfcribic. 
Nam  in£delitas  fiue  Apoftafia  &  defe&io,cer- 
niturin  dereli&ione  promiflionis  Dei  dc  re- 
quie  xteroa.FuiJfe  Fr^r4ta*)Nempepromiffa 
illa  requie.  "Qui  enimnon  primum  crcditin 
proD^Ufionem  beneficij ,  profefto  is  non  con- 

fequi- 


iD     HEB.     CAP,     IV.  5j 

fequitur  beneficium,primum  ergo  credendura 
promiflioni^vt  deinde  re  promilla  fruamur. 

%  Etenim  nohis  )  Probat  confecutionem  pr^- 
cedentem  >  quse  fuit  &  fimili  exemplo  judicij 
Dei  in  Ifraelitas  contumaces^ad  fimilem  con- 
ditionefo  futuram eorum  qui  in  regno  Chrifti 
funt ,  fi  fimiliter  atque  illi  defceeri  rit  ab  eo.Eft 
autem  probatio  a  fimili  bencficij  Euangeiij 
communicatione *  ex  qua  colligitur  neceflario 
{imilitudoinjudicijs,inhaneformam:  Nobis 
Euangelizatum  eft  ficut  &  illis:atqui  non  pro- 
fuit  illis  auditus  fejrmo  E uangelij,  vt qui  incre-* 
duli  fuerinc,  hoc  eft,non  funt  ingreffi  in  requi- 
emillam,neque  confecutifuntbenefieiumin 
verbo  promiflqm:  Ergo&nosfimiliter^fiin- 
credulifuerimus,  nuljum  fru&um  exaudito 
verbopercipiemus.^^ow^ro/i*/>)Propofitio 
anteceflitin  proximisverbis  ,  h«£eft  affum- 
ptio  fyllogKmi^r  f  **  )  Ratio  affumptionis ab 
incKduIitatelfraelitarum.  Auditusfermotum 
;  permifcen  fidei  dicitur,  cum  fide  apprchendU 
tur.  Mcuphora  eft  a  potiore,  quae  propric 
admifceri  folet.  Conclufio  fyllog;fminoneft 
cxprefla.  C^terum  h#c  efl:  iyllogifmi  form.ij 
filubet  eum  breuius  conficere:  Nobis  eftE- 
uagelizatum  fimiliter  atque  illis.Ergo  qnem- 
admodum  illi  non  credentes,non  funt  iogrefli 
requiem  promiflam,ita  nosquoquedeficien- 
tes  a  fide>  non  introibimus  in  requiem  prOmif- 
fam.  At  Authot  jfcbfumpfic  priorem  compa- 

D 


54  AVXL   10C.     I  N     I  P I  S  T#' 

rationis  partem,  vt  pofteriorem  ex  ca  conclu^ 
deret,cum  vtraque  pars  conclufionis  fimul  ne- 
*a  concludenda  fucric:eft  cnim  probatiofc- 
queltf  propofitionis  eompofits. 

3    Introimm  enim )  Probat  quod  dixit  proxi- 
mc  ,  nihil  profuifie  illis  aaditum  fermonem, 
quod  non  crediderint ,  hoc  eft ,  non  ingreflbs 
foiffcin  rcquiem  propterincredulitatem :  pro- 
bat,inquam,ex  eo  quodij  demum  quicre- 
diderunt,introeut  in  requicm,hoc  modo.  Nos 
(inquit)qui  credimus ,  6c non  alij  introimus in 
rcquicm:Ergoilliqui  noa  crediderunt ,  non 
poterant  introire  in  requiem.Contrariorum  c« 
nim  contrjria  funt  confcquentia.  Eft  argu- 
mcntumapari  confecutione  in  contrjrijs.  Si- 
tutiixit)  Requiemhanc  dequa  Joquiturcx- 
ponit  &  declarat  teftimonio  illo  Dauidis,fu- 
periore  capitc  citato,  verf.  n.Signifieat  enim 
fenonaliam  requiemproximis  vcrbisintclJi- 
gerc ,  quam  iilam  cujus  mentio  fa&a  eft  in  iilo 
Dauidisteftimonio,quo  didum  eft,Itaque  ju- 
raui  in tra mea ,  &c.  Hoc igitur  loco  digreflio 
eft  adoftendendum  Sabbatiimum  populo  Dei 
proprium. 

Licet  operilus  a  Uttis  fmitmentie  mmii 

ferfeitif. 

4  Ita  enim  iixit  qnoiitm  in  loco  iefeftimo  iicp 
Et  reqwetiit  Detts  iiefepimo  ab  omnibus  operi* 
hnsfuis. 

j    Et  hU  rnrfHm>Siintr*ibmt  in  rejuiem  meZ 

6    £"i* 


A  X>     H  E  B.     C   A   F.     I  T .  J 

g  Quia  igitur  relijruum  ejl  *>/  altj  introeant  m 
9dmi&  autbusfrtus  annunciatum  fuit  non  wtro- 
itrunt frofter  tncredulitatem. 

7  Egrfum  yuendamfrdfinit  diem,Hodie  afui 
Dauidem  dicens ,  tantofojitemfore  {froutdiHum 
ejl )  Hodtefi  ^octm  etus  audieritts ,  ne  obdurau 
corda  ^efira. 

8  Namfi  eos  Iefus  in  requie  coUocafet^ne^ua^ 
auamde  aliofofihac  die  loauutnsfmjfct. 

9  Itaque  rcliquus  eji  aliquis  fabbatijmus  f$- 
fuUDei. 

io  Nam  qui  ingrejfus  efl  in  rejuiem  iffi»s> 
reauteuit  &*  tffi  ab  ofertbusjuis  >  ^uemadmodnm 
ajuis  Deus. 

Licet oferibt* )YLoz  adje&umeft per  occu- 
pationem  ,  dici  enim  potuic  ,  Cum  requics  il- 
la  diei  Sabbathini  fuerit  jam  indeacondito 
mundo,  populufqueeodieperpetub  requie- 
fcerc  confueueric :  cur  di&um  eft  a  Domino 
per  Dauidem ,  itaque  juraui ,  &c.  hoc eft ,  cur 
jurauitDominus,exeIufurum  ie  populum  ^  re- 
quie,quafi  non  antea  vnqua  requicuerit?  Hu  ic . 
©bje&ioni  occurric  Author,  quafi  dicat :  Iura- 
uk  Dominusnon  ingreffurum  cotumacem  po~ 
pulu  in  requiem  fuam,  licet  eciam  i'n  Sabbatho 
requicuic.His  verbis  habemus  pcriphrafin  diei 
fabbathini,  cxipfiuscaufla.  Cauffj  autemeft 
a  perfe&ione  oper u  Dei  in  inicio ,  quum  crea- 
tait  omnia  fex  diebus,  feptimo  aute  die  requic- 
aicabogenb.  fuis.Ergo  fenfuseft:  Lf^ctopera 


$S         ^AMAL    tOG.     IN     IPISPTr 
Dcifuerint  perfe&a  ab  initio,acproindefuf< 
rcquiesSabbathi:Namperfe&io  operum  Dei 
lmportatrequiem  Sabbathi. 

4  ItA  enim  dixit)  Probat  hanc  rcquiem  Sab- 
bathiabillafuperioti  diuer (am  efle ,  exdiuer- 
fisdehac&illa  teftimonijs.  Nam  dehac  re- 
quie  diei  Sabbathini  >  hoc  eft  teftimoniura 
quod  habetur.  Gen.  2.2.  De  requieautem  illa 
fuperiori  diuerfum  quoddam  eft  teftimonium 
quod  habetur.  Pial.  <>j.  n.  Nempc  fi  introi- 
bunt,  &c.  Ex  hisdiuerfis  teftimonijs  ,innuit 
diueriam  efTe  requiemdieiSabbathini ,  abea 
cuius  meminit  Dauid  in  Pfalmo  luo. 

6  QnUigitHr)  Ex  proxime  addufio  tefti- 
itaonio  colligittanquam  confe&arium  quod- 
daiti  ,oportuiiTe prsfiniri  nouum  quendam die 
quafi  Sabbathi  &  requietis ,  diueriumab  illo 
die  fiue  tcmporc ,  quooblataeftrequies  vete- 
ri  illi  ac  rebelli  populo:  hunc  vocat  hodicr- 
tiumdiem.  Colligit  autem  confedarium  hoc 
in  hunc  modum  ,  quafi  dicat » Ex hoc  teftimo- 
nio  Dauidis  fequitur  populum  illum  vetercm 
&rebellemnoningreffumeffeinrequiemDo- 
minicujus  meminit  Dauid,  nam  jurejurando 
funt  exclufi.Hinc  rarfus  iequitur  nouum  quen- 
dam  diem  prxfiniendum  fuiffe.  Neceflitas  hu«' 
jus  fequela?  hxc  eft  ,  Oportuk  certe  aliquos 
incroire  in  requiem  illam  promiflam,  Vndc 
jfequitur  ,  quum  illi  rebelles  non  introierinr, 

oportuiflfc  nouum  diena  rcquietis  alijs  ingrcffu- 
:  -    -  -     gj 


A  D     H  B   B.     €  A  ?.     IV.  $f 

rh  przRnivu&ediefi  ~\ocem)  Diem  hunc5ex  ver- 
bis  Domini  apud  Dauidem ,  hodie  vel  hodier- 
numdiemnominat.Hodierni  diei  nominein- 
telligit  totum  illud  tempus  quantucunque,  quo 
offertur  gratia  in  Chrifto  Iefu.  Tempus  hoc 
gratise  metimur  primoChrifti  aduentu,  tan- 
quam  termino  a  quo>&  fecundo  Chriftiaduen- 
tu  ,  tanquam  cermino  ad  quem  Pront  difiitm) 
Repetit  teftimoniumhocDauidis,  inquono- 
minatur  tcmpus  koc  hodierni  diei. 

8  Ndmfteos)  Pcroeeupationem  docethunc 
diem  pnefinitum  non  intelligendum  effe  de 
illo  tempore  quo  Iefusfiuelehofchua  collo- 
cauit  populum  in  requic ,  vel  requiefcerc  fecit 
interraCanaan:  Objici  enim  potuit,  Annon 
cft  hicdies  ille  diesqup  Iehofchua  in  requic 
collocaujtpopulum  Dei.VRefpondet,  demon- 
ftratque  hodiernum  hune  diem  non  intelli- 
gendum  effe  de  die  illo  requictis  populi  in  ter- 
raCanaan  :  Nam  poftillam  populi  requiem* 
Dominuspcr  Dauidemdealiopofthac  dielo- 
cutus  fuit:  Ergononefthi^  intelligendusillc 
dies,qqo  collocatuseft  populus,  acrequieuic 
in  tcrra  Canaan.    Nifimauis  hanc  effehujus 
Jocianalyfio.  Prius  docuit  ,requiemillamde 
qua  locutus  eft  Dominus  apud  Dauidem,aliam 
atque  diucrfam  efle  a  rcquie  diei  fabbathi- 
nis  fupra  verf.  4.-5.  Inde  digreilio  fuit,  qua 
ex  teftimonio  Dauidis  ,  collegit  pfsefinitum 
effe  a  Dominoquedara  nouum  requietis  dienw 

D   5 


$8  AKAt.     iod     1N     EPIST. 

*m&  prsfiniri  eum  oportuifle.  Nunc  vcrf.  S. 
reditad  inftitutum,  docetque  illam  requiem 
(de  qua  apud  Dauidem)diuerfam  effe  &  requie 
populijn  terra  Canaan.  Objici  potuit.  Annon 
illarcqwies,  derequie  populiin  terraCinaan 
accipienda  eft  ?  Refponfio  negata  intelligenda 
eft  y  cujushic  ratio  eftreddita.  Arg«mientum 
fumptum  eft  ab  iplo  tempore  &die  de  quo 
locutus  eft  Dominus  apud  Dauidem.  Locu- 
tus  autem  eft  de  alio  die,quam  illo  quo  per  Ic- 
hofchuam  populus  coliocatus  eft  in  requie 
terras  Canaan,&de  die  illo>qui  ilJam  requiem 
nvulto  poft tempore  infecutus  eft.  Argumen- 
tatioeftin  hancformam.  Silehofchuaeosin 
requie  colloeaflet ,  (iue  ,  quod  idem  eft>Si  haec 
quseeft  apud  Dauidem  requies,ea  effet  qua» , 
fuit  populi  in  terraCanaan,  ducelehofchuci, 
profefiode  alio  pofthactempore  nonfuiflec 
locucus  Dominus.  A t de  alio  pofthac tempo- 
re  ac  die  locutus  eft ,  Ergo  ha?c  requies qua»  in- 
ucnitur  apud  Dauidetn,non  intelligendacft 
de  illa  populi  requiein  terraCanaari./jirfffit/f) 
Nempeillacodefti  ac  vera,dequa  Dominus 
apti d  Diuidem.  Hanc  kolt  e £«£&*/ rcquietis  no« 
mine  appellatjnam  ea  demum  vcra  cft  requies. 
9  Iu^eyeli^!4s)Conc\uCioqua  inferttum 
n  his  qux  didta  (unt.  verf.  4. 5.  m  ex  proximo 
verfu,  requiem  aliquam  popuio  Dei  reliquam 
cfle  ,  &  quidem  illis  verbis  Domini  apud  Da- 
uidem  imelligendam.Poftquam  enim  primum  £ 

per  J 


AD    HEH.     CAP,   If,  3£ 

per.oc<:$p<itioneni  docuit  aliam  efleillamre- 
quiem  cujus  meminic  Dauid,a  requie  diei  fab- 
bathijdeinde  docuit  aliam  efle  a  tcrrena  illa  re- 
quie  populi  in  cerra  Canaan:hoc  verfu  demutn 
roncludit  ,  reliquum  efle  populo  Dci  fuum 
quendam  fabbatifmum,hoc  eft,requiem,cujus 
meminit  Dominus  apud  Dauidem,Nota  igituc 
toto  hoc  loco  mentionem  fieri  triplicis  requi* 
tis,prim6requieti$dieifabbati,iecund6requic- 
tis  populi  in  terra  Canaan ,  tertiorequietispo- 
puli  Dei  in  ccelis:Cujus  quidem  poftrem?  du« 
\\\x  priores  vmbre  ac  figura:  fuerant.  Han* 
poftremam  fic  collegitexremotione  duarum 
prascedentium  :Dominus  apud  Dauidem  non 
locutus  eft  derequiediei  fabbathi,non  locutu* 
cft  de  requie  in  terra  Canaan;Ergo  oportet  rc-j 
liquam  efle  aliquam  requiem  populo  Dei ,  cu- 
jusmeminit  Dominus  apud  Dauidem. 

10  iVrfw^/)Sabbatifmumhuncpopulo  Def 
reliquum ,  oftendit  ex  fabbatifmi  quadam  de- 
finitione,hoc  modo:  Sabbatifmus  eft  quo  quis 
requiefcitaboperibus  fuis  ( illuftratur  aflum- 
ptiofimilitudine  requietis&  ceffationis  ipfiu* 
Dei )  ergo  reliquus  eft  populo  Dei  aliquis  fab- 
batifmus,fiquidem  hsec  fic  fobbatifmi  definitio 
ac  ratio  nempe  ceflatio  ab  operibus.  In  requiem 
ij?fiH4  )  Alludic  ad  verba  Domini  apud  Da- 
uidem  ,quibusdixit;  Si  ingrefluri  funt  inre- 
ouiem  meam.  Porro  requiem  Domini  intelli- 
git  illam  pacem  &  gloriam  Dei  immenfatn  at 

D    4 


4®         A  K  A  L.     I,  O  G.     I  K    E  P  I  S  T.^ 

irrefEibilem  ,  cujus  Dcus  fuos  facit  participes* 
Ha&cnusigiturdigrcllio  fuitindeapoftrema 
parte  ver. 3. in  qua  tantum  videtur  laborare in 
cxponcndoverufenfumillius  requietis,cujus 
fit  mentloapud  Dauidem.  Pfal.95.  n.Itaque 
exclufisduabusacceptionibusnon  veris  ac  ge 
Huinis,tertiam  aeceptionem  requietis,cujus  1  bi 
mentio  fa&a  eft,  veram  ac  genuinam  tandem 
conclufit  verf.  9.  Hanc  autem  indicauit  quum 
dixit ,  fabbatifmum  aliquem  populo  Dei  reli- 
quum  :  Hisenim  verbis  fignificat  coeleftem  ac 
fpiritualem  requiem :  Ac  fi  dixiftet :  itaq;  reli- 
quum  eft3vt  nomine  requietis  (cujus  mentio  fic 
apud  Dauidcm )  intelligamus  coeleftem  quan- 
dam  ac  fpiritualem  requiem,qua  tandem  frue- 
turpopulusDei. 

11  Studedmus  igitur  tngredi  tn  illdm  requiewy 
%e^uis  inidem  inciddt  contumdct£  exemplum. 

12,  Viuus  eft  enim  fermo  vei &  efficdx  crpe- 
netrdnttor  quouis  glddio  dncifiti ,  dcfertmgitiif 
q»e  dd  dimjionem  dmma  fimul  dcffmtusycom- 
fdgum^y  &>  medulldrum%  o»  dtjudicdt  cogitdtio- 
*es  cr  conceftiones  cordis. 

13  Nec  eji  l>Ud  res  credtd  yu*  non  mdnifejid 
fit  in  conjpeflu  if/tHs:imo  omnid  funt  nudd  &>?*- 
tentid  oculis  eius  quicum  mbis  eflnegotium. 

Studedmntigitur)  Conclufio  eft  exhortatio- 
nis:  Porro  eadem  eft  fententia  cumill^quas 
fuitprimo  verfuhujuscapitis.Senfus  enim  eft 
Teneamus  profeffionem  noftrara  ;  tenendo 

enini 


A  D      HSB.    CAP.     I  vl  Al 

cnim  profeffionem  rftudemus ,  ingredi  in  te- 
quiem.  Ne  juisin)  Cum  conclufione  repeti- 
turargumentum  quintum,  illuftratnm  fimili 
exemplo  contum^ci^  populi  veteris:eft  autem 
aDeijudicio,quofriiftrabimuracpriuabimur 
ilia^terai  requie,ad  exemplum  illius  popu- 
liconturmcis  ac  intreduli  :  idem  excmplum 
hoclocoeft,  idem  judicium  propter  contu- 

12  viuus eji enim)Vxobat  pcenamcontuma- 
cias#ex  efficicia  veibi  Dei  contrmpu  &  con- 
tumacibus  :  Primum  autem  eft  effkacia:  verbi 
diuini  propofitio:viuus  eft(inquit)  fermo  Dci, 
hoceit  (  vt  verbum  fequens  exponK  )  efficax 
ad  vtrumque,  fiu^feruandurn  ,  fiue  perden- 
dam,licct  pofterius  hoc  per  accidens  fiat.Tuna 
propofita  verbi  efficaci.i  declaratur  ,primum 
comparcUc  ,  faitacum  gladio  ancipiti  comp*}- 
ratione:Deindefimpliciter,ex  effe&isfuis.Efc 
fecta  verbi  partimfunt  inanimohomiuis,  par- 
tim  in  corpore :  Iii  animo  autem  rurfjs  dupii- 
citer  operarur  verbum  ,  veienim  operaturin 
craflioreanimi  parte,quam  -Xv^ltjj  vocant:vel 
inpuriore,quam  fpivitum  &mentem  appel- 
lant.Paulus  ad  Ephef.  4.  23.  fpiritum  mentis 
vocat.Vepbum  itaque  Deidicit  efficax  efle  ad 
diuidendum,  non  modocraffiorem  anitni  par- 
tera,in  quafuntaffe#us,fedetiam  puriorem  il 
la  mentemfiuefpiritum.Effedumveibidiui- 
mintorpore  duplexeft,pnmum  in  «xteriori 


4^  ANAL.    LOG.    IN   SPIST. 

corpore ,  quod  intelhgit  compag  iro  ,  nomine: 
Dcindc  in  incerioii  corpore,  quodinteliigic 
medulhrum  nomine.  His  verbis  igitur  fignifi- 
cat Author^nihil eile  in  homine,nihiI  in animo 
hominis,nihil  in  corpore  hominis,  fiue  craflu, 
fiuepururr^fiue  externum  ,  fiue  imetnum  ,  ad 
quod  non  perting.it  verbufn  Dei,  $c quod  non 
A\\x\d:X.Et dtjuiicat)  Hxc  verbj  adijcit , ad  cx- 
ponendam.pi oximam  allegoriam:Nam quod 
dixitdeJiuifions<mima?/piritus,  corop^gum, 
medulkrura,  iiludnunc  proprieciFert,dumdi- 
cic  verbum  Dei  dijudicarc  cogicationes,acco- 
ceptiones  cordis. 

13  Necefi^Ud)  Sermonem  transferta  verbo 
Dei,a<£ipfum  verbi  Authorem  Chrillum  ,  & 
iChrifto  ipfiufque  perfpicacia  ac  prouideiv 
tia,&  Chrifti  quafi  oculis,  quos  nihil  quatum- 
uis  abditu  &  abfconditumpoteftefRigere,ar- 
gumentatur  quodam  modo  a  1  verbi  ipfius  ef- 
ficaciam.Nam  fi  oculus  ejus  omnia  penetrat 
acperuidet  ,  profe&6  verbum  ipfius  effieax 
cireneceffeeft. 

14  Hdbentes  igitur  Pontificem  mdgnum  *ui 
fenetrduit  cmlosjefum  Filmm  7)eiy  tencdmus  hac 
profejjionem. 

15  Non  enim  hdbemus  Pontificem  qui  nonpof- 
Jti  dfficifenfu  infirmitdtum  no$*drum  :  Scd  ttntd- 
*xm  ih  omnibw  fimtliterydbfyuefeccdto. 

Hdbentes igitur  Repetita cxhortationis con- 
clufio,  vna  cum  argumcnto  tettio,aChriftt 

ponti- 


A  D    HE  B.     CA  P.      IV.  43 

pontlficatu  ,  non  folum  Pontificem  vocat,  kd 
m.;gnum  addit  Epithcti  hujus  occafio  arrc- 
pta  vidctur  ex  !oco  proximo ,  in  quo  pra:did;a 
eft  Chrifti  fapicntij  ac  iumma  pcrfpicadtas  in 
omnibus  rebus  peruidedis.Hinc  emm  ron  tan- 
rucn  Pontiiicem,fed  mjgnii  Ponnficempraedi- 
cat.Quipenetrduit  )  M&gnu  Pontiiice  cx eo  dc- 
clarat,qucd  ccdos penetrarit,h.e.ccelefte  illud 
facrarium  ^cujus  typus  erat  illud  terrenum  f'a- 
crariu,in  quod  lolitus eft  ingrediPotifex  terre- 
vwxs.lefumFilium)  Pontificemex  nominefuo 
defignat ,  &  ex  peifonj  Filij  Dei  commendat. 

iy  Nonenim)  Amplificatio  cochfionis  pro- 
ximse,^  Pontificis  Chrifti  qualitate  fiue  condi- 
tioncnepe  c-v^tt^Ua  quod  jfficiatur  fenfu  in- 
firmitatum  noftrarum  :  hoc  autem  innuit  qi  u 
dicir,tentatum  eum  in  omnibus  fimihier  abfq; 
peceato.In  antecedente  enim  caufa  ccnfcques 
eiFe&u  intelligendii  eft.llluftrata  autem  eft  Lec 
Chrifti  (rvfjL7ra6iia,,pcr  remotione  cotrafrif  aVx 
Giia c,  quafi  dicat,non  cft  ctVaflaV,  fed  (ri^pafl^. 

1 6  ^Acceddmus  igitnr  cumfiducid  dd  Thr  onn 
grdtix^  t  corfe^udmur  miferuordidm^^rgrdtidm 
inuenidmus  dd  ofortunum  duxdtum. 

^sfcceddmus  igitur)Pol\  amplificationem  re^ 
petitaeft  eonclufio  prinapalis ,  alia  quidern 
verbisafupc/rion,  fedreipfaeadem.  Nomen 
fiducia?  vfurpatum  eft  fupra  cap.  3.  verf.  6.  vbi 
conclufit  Sc  dixit ,  Si  fiduciarn  &c  fpem  illam 
de  qua  glodamur,adfinem  viq>  firmarp  tecue- 


44  A  N  A  L.    LOG.     I  N.      H  P  I  S  T. 

nmus.  Eodem  ("enfu  coneluditnunc,accedcn- 
dum  efre  cum  fiducia  ad  thronum  grati$:Nam 
tenere  firm.im  fiduciam,&  dccederecum  fidu- 
ci.i.id  thronum  gratia:,  idemfuntreipfa.  Jrt 
confetjudmur  )  Sj.idet  accelTumhune  ad  thro- 
num  gratix,  ab  vfu,  &  fruftu  luo  :  igj  enim  fiet 
vt  mifericordiam  &  grariam  confequamur ,  a 
throno  enimgr.iti^proficilci  gratiam  opor- 
ter,  &  ad  eum  peruenire ,  qui  ad  thronum  gra- 
tiar  accedir.  Eftqce  hoc  argumentum  ex- 
fcortationis  fextum  a  Dei  gratia  &  miieri- 
ccrdia. 

^Argumentum  Cdfiiis  ^uinti. 

Hoccapiteprimum  eftdigreflio  aMnftituta  e*hor- 
tatione  in  confirmationem  pontificatusChrifti  inge- 
«erc,ad  verfum  vfque  r.quo  loco  proponit  de  Melchi* 
fedecodicendam.Idquem  eum  finem5vt  confpiciatur 
Chriftum  elTe  pontificcm  fecundum  ordinem  Meichi- 
fedec.  Q^are,  vt  fuperiore  capitis  parte  probauit  Chri- 
ftum  Pontificem  effe  in  acnere:ltaverfu  n.  aggreditur 
adaemonftrandum  Chrittum  Pontificcm  efle  fecudurn 
ordinem  Mefchifedechoc  eft,  certurn  quendam ordi- 
iiemPontificatusChrifti,verfu  11.  apropofitaillade 
Melchiilcdeco  do&rim  digreditur  in  repreheofionem 
fegnitiei  &  ruditatis  Hcbraeorum3ad  quosfcribit  ad  n> 
aetn  vfque  capitis. 

c  A  v  v  t.     v. 

I  Ndm  omnis  Pontifex  ex  hominihus  djfumi- 
tur,  &Pro  homimbus  cvnfHtMturin  tjs  ^ua  dfud 

Dcum 


AD     HEB.     CAP.     V.  4y 

JDeum  agenda  fun  t  >  14  offerat  cto  naria  gr  ItffiL 
matfrofeccatk: 

2  Qui^uantumfatis  eflfofft  miferari~\icem 
igmrantmm  <cr  aberranttum\auod  cr  lff*  ctrc&r* 
datusft  infirmitate: 

3  Etpropter  hanc  deleat  ,ftcutpro  pfulo  5  ita 
grprofipfb  offene  vidimam  propeccatts. 

4  Neque  jtbupft  quifjuam  fumithunchono^ 
rem ,  fed  qui  ")>ocatur  a  Veoyjicut  &  ^/Caron. 

5  Ita  c°  Chriflus >non  fibi  hunc  honorem  tribuit 
Itfieret  Pontifex,fid  is  quidixerat  ei>Etlius  mem 
ts  tu,ego  hodte  genm  te. 

6  Sicut  &  alibi  dicit.  Tues  Saccrdos  in  ater- 
numficundum  ordtnem  MeUhifdec. 

7  Quim  diebm  carnisfu&^umdeprecationts 
C^fufflicationes  apud  eumqui  poteratiffumfir- 
ttarc  a  morte^cum  clamore  ~\alido  <cr  lacrymis  ob^ 
tulijfet)&'  exaudttus  ejfet  ex  metu. 

8  Qua^nuisfiliwejfet  >  tamenexjjs  ^uAfdJfits 
efl  dtdtcit  obedtentiam. 

9  Et  conficratus  >fattu>s  efl  ^Author  falntis  &- 
terna  ommbm  ^ui  tffi  aufcuitant: 

io  CognominatHs  a  1)co  Pontifex  ficnndum 
trdinem  Melchijedec. 

Nam  omnis  )  Digrcditur  in  decbntionem 
PontificatusChrifti.  Primum  autcmpobac 
eum  Pontificcm  effein  genere,  inftitota  com- 
paratione  cum  veceribus  illis  Pontificibus. 
Particulai\T4w,  referri  debetad  verfum  14. 
capitisfuperions:Docet  eaimChriftum  vere 


r4^  ANAti     LOG.     IN     HPlST." 

fontificem  cfferquod  fuit  argumentum  ex- 
horcatioms  tertium,  rcpetitum  verf.  14.  fupe- 
rioriscapicis.  Etfenfuseft  quafi  dicit:  Qaod 
dixi  eumPontificem  efle,  id  apparec  verum 
excomparatione  Chrifticum  Legali  Pontifi- 
ce.  Introducitur  aucem  h^e  rauo  per  occu- 
pacionem.  Qu^ri  enim  potuit,  An  ment& 
Chriftum Pont  ficem  dixerit  llio  verfu  atato? 
Nunc  itaque  probat  per  comparacionem  fa- 
&am  cum  L^gali  Pontifice ,  Chnftum  Ponti- 
ficemefle.  Eft  autem  comparatio  intribus, 
quajprimum  propofita  func  inLegali  Ponti- 
iice ,  primis  qu^tuor  verfibus.  Deinde  accom- 
fnodanturadChnftum  ,ad  verfum  vfque  11. 
Hocitaque  verfu  cftprima  proprietas  Ponti- 
ficisingenere.  Pontifex  omnis  ex  hominibus 
affumfcur>&  pro  hominibus  conftiruitur  in  ijs, 
«jua^pud  Deum  funt  agenda.  rtoffer4t)Fims 
cft  Pontificis  aflurapti  &  confticuti,  nempe 
©blatio  donariorum  &  vi&inurum  propec- 
catis ,  hoc  eft ,  omnis  oblatio  in  genere  rerum 
quarumcunque ,  fiue  vitse  expertium,  vt  erant 
donaria,fiue  viuemium,  vt  erant  vi&imar. 

2  Quj,  qw&ntwm  fkti*  )  Secunda  proprietas 
Pontificisingenere,  inquafitcomparacio:Eft 
autemcry/A-arafig/a  qua  afficitur  fenfu  m  i  feri#  i- 
gnorantium&  aberrantiumr^wo^  &  //>/?)  Sym- 
pathias  ratio  petitaa  fimili  lnfirmicute  ipfius 
Pontificis ,  qua  tanquam  vefte  circundatus  cft 
&circumfcptus  >  hoeeft,omni  cx  partc.ob- 

poxitfi 


A  D      H  E  B.      C  A    P.      Y?  4^ 

Eoxiuseft  i)(dcm  natvxx incomtnodis ac \hijt 
(£t ipfi)  Panicula  (£/)nota  vcl  fimilitudincm, 
vcl  p^ritatem,  quafi  dicat,quod  pariter  ipfe. 

5  £/^ro/tf*r)Infirmuatem  Pontificis  parcia 
arguit,  ex  eo  quod  pariter  pro  peccatis populi 
&  fuijpfius^debeat  vi&imam  offerre. 

4  Nequefihijffi)  Tcrtia  proprietas  Pontifi- 
cis,in  qua  fit  eomparatio  cum  Chrifto  Ponti- 
fice :  Eft  autem  vocatio  Dei ,  quod  non  fumac 
fibijpfi  hunc  honorem,  fcd  ad  eum  vocatus  eft 
£Dco.  Iiluftratum  eftfpecialiexemploAato- 
nis  qui  a  Deo  vocatuscft. 

5  lt*  cr  chriflm  )  Ha#cnus  fuit  compara- 
tionis  protafis ,  fiue  propofitio ,  continen*  trcs 
proprictates ,  in  quibus  fit  comp^ratio :  Sequi- 
cur  nuc  apodofis  rcdditio  fiuc  accommodatie 
fimilitudinis.  Accommodatur  enim  &  ap- 
plicantur  Chrifto  fnperiores  proprietates  Pon- 
tificis,  fed  Ka6\*y*f a<r/>,Piimum enim applica- 
tur  tertia  &  vltima  Pontificis  propriet^s.Chri- 
Itus  vocatus  cfti  Deo  Patre.  Scdts  yui)  Pe- 
riphrafis  eft  Dei  Patris  5  quafidicat :  Scd  Deus 
Pjter  tribuic  ci  hunc  honorem.Confirmat  au- 
tem  attributum  a  Patre  hunc  honorem,  duo- 
busteftimonijs ,  priore  ex  Pfalmo  2.  7.  pofte- 
xioreexPfal. 110.4. 

7  QuftnAielus)  Applieatad  Chriftumfe- 
cundacr  Pontificis  proprietatem  ,  nempefec- 
fum  infirmitatum  noftraru,&  eruyLirtMi*.rXtm& 
enim  vidctur  innuere,dum  dicit  jFiiiuia  ia  die^ 


r 


^8         AKAt.    LOGi     IK     EPl$T\ 

buscarnisiuacexijsqirjpaflus  eft  didicifleo^ 
bedientiam.  Nam  e:;  cauffainteiligi  poteft  ef- 
fe&um:  paflio  aute.Ti  Chrifti  caufta  eft ,  fenfus 
vero  infirmitatum  noftrarum  effe&um  eft.  In 
diebus  urnis)  Hoc  cft  ,in  tempore  iniirmitatis 
fua:.N3mChnftus  crucifixus  fuit  exinfirmU 
tate.2.Cor.j.  14.  Carnis  ergo  nomine  meto- 
nymicos  infirmitatem  inteliigit.  Quvm  dcpre- 
cationes  )Hic  videtur  inierta  quasdam  defini- 
tio  dierum  carnis,fiue  temporis  infirmitatis 
Chrifti.  Sumpta  eft  autem  partim  ex  depre- 
cationibus  &  iupplicatronibas ,  cum  claraore 
valido  ,&lachrymisPatrifuooblatis,partim 
exeflfe&odeprecationum  &  fupplicationum, 
nempedeprecationum  acceptatione.  Qnipo- 
ttrat )Periphrafis  eft  Dei  Patiis,  qua  etiam 
defignatur  fundaraentum  fuper  quo  exitru- 
&z  funt  quafi  preces  Chrifti ,  &  fides  per 
quam  precatus  eftrnempe  Dei  Patrisomni- 
potentia,  qua  potuit  ipfum  a  moite  ferua- 
re.  Hac  Dei  potentij  niceb.itur  fides  Abra* 
hami,quo  tempote  fub  fpe  contra  fpem  credi- 
dit.  Rom.  4.  2i.  Cnm  cUmort )  Modus  eft  ac 
geftus  precantis ,  quo  fignificantur  preces  in- 
tenfiffim^,&  quam  maxime  fe.ic  ac  vehe- 
mentes.  Sic  dicitur  Chriftus  precatus  eiTe  quii 
in  horto  effet ,  cum  fudore,  qui  erat  quafi  gru- 
mi  languinis  in  terram  defcendentes.  Luc.22. 
44.  Et  exauditus )  Hoc  eft  efte&um  depre- 
cationum  Chrifti ,  quo  figmficatur  Chriftum 

exauditura 


A  D      H  T.   B.     C  A  f  .     V.  4$ 

cxauditum  a  Patre  3  &  libcratum  ab  illo  metu 
quem  habuit  ex  horroribus  qui  magis  magifq; 
impendebant.  Neque  enim  tantum  perturba- 
tusfuit  dumeffet  inhorto,pr^fenti  fcnfudi- 
innasirseinnoftra  peccata,fed  etiamgrauiflU 
roo  metu  irx  futurae.  De  hac  liberatione  Chri-. 
ftileges  nonnihilapud  Lucam  22.42.  45.  v- 
bifpoftquam  dixit  Chriftus>Paterfi  vis^trank 
fer  poculum  hoc  a  me )  habemus  vifum  efle  i- 
pfi  Angelum  e  codo  corroborantem  eum 

8  QunmmsliiiiK)  He&enus  definitio  fuie 
dierum  carnis  in  parenthefiquadam^quain-j 
terpellata  eft  jufta  fententia.  Nam  ha?c  con- 
jungenda  funt  cum  ijs ,  qu#  di&a  funt  princi-* 
pio  verfus  pr£cedcntis,in  hunc  modum :  Qui 
in  diebuscarnis  iux  quamuis  Filius  eflet  &c. 
Pono  his  verbis  eft  paflionis  Chrifti  aroplifi- 
catio,  a  perfona  Filij  Dei.  Didicit)  Hoceft: 
efFecUim  pafiionis.  Senfuseft:Reipfa  cxper- 
tus  eft  quid  fit  obedire  Deo  &irato  Patri 
propter  peccata  noftra :  nimirum  cxpertuseft 
non  fatis  fieri  offenfo  Deo  j  nifi ,  vt  Paulus  lo- 
quitur  (Philip.  2.  8.)  obedicntia  qua*  eft  ad 
mortem  vfque,&  eam  quidem  ignominiofifli- 
mam  &  maxime  execrabilem ,  vtpote  crucis 
morte-.  o.Didicit  quidem  hocFilius,fed  non  in- 
uitus,verum  fumma  voluntate:fecus  obedien- 
tiaFilij  non  fuilTet  pro  peccatis  noftris  faiif- 
facho.  Quare  GaJat.  1.  4.  dicitur  Filius  de- 
diile  femetipfurn  propeccatisnoftris. 

£ 


JQ  ANAL     LOG.     1 N     IPISt! 

9  Et  confecrattu  )  Paflionem  illam  Chrifti 

acobedientiam  commendat  ex  effecffcu   fuo: 

l^incenim  fadtus  eft  Chrittus  Author  falutis 

^terna*,  non  tantum  ( vt  dicit  Apoftolus  ad 

Philip.  2. .9.  (obedientiam  ipfius  fecuta  eft  ex- 

altacio  infummam  fublimitatcra,(ed  etiam  ia- 

lus  noftra  a^terna.  Porro  confecratio  h#c  ( in- 

terprcte  ipfo  Apoftolo  fuptaa.io.)  per  affli- 

£tiones,adeoque  permorcemipfam  fuit.Nam 

Chriftus  per  crucem  &  morrem  confecratus 

fuitadmunus  illudfacerdotale,  &  adhocvt 

Princeps  Sc  Author  euaderet  falutis  noftrar. 

Omnibus  qui )  Notanda  eft  vniuerfi  generis  re- 

itri&io.  Chriftus  quidem  fa£tus  eft  Seruator 

omnibus,  fedcum  hacreftri&ione  ,  credenti- 

bus.  Atque  ha?c  ipfa  fidei  reftridio  intelli- 

genda  eft  in  generalibus  illis  fentencijs  quas 

paffim  occurrunt  in  Euangelio  :  vtcumdici* 

tur,  omnibus  promitti  vitam  aetema ,  intelligc 

credentibus. 

io  Cognominatus  a Deo )  Probatfaluris  Au- 
thorem  fa&um  Chriftum ,  ^  cognomine  illo 
Pontificisdiuinitusipfi  attributo.  Confirma- 
tio  igitur  eft  a  Dei  ipfius  tettimorixo.Secundum 
cr^/wew)Reftringit  Potificatum  Chrifti  ad  cer- 
tam  fpedem,fiue  certum  ordinemmempe  non 
quidem  Aaronis,fedMelchifedeci:quo  figmfi- 
cat  cognominatum  Chriftum  Pontificem, 
non  temporarium,fed  ajternum. 

1 1  D*  (jhq  nohis  nmltajimt  An$ndA>efyfc  dif- 


ficilii 


c 


AD     HEB.     CAP.     V.  5l 

ftcilia  exflicatw  iqwandoqmdem  fegnes  faUieftk 

De  ^ho nobzs)  Hactenus  comparatione  Chri- 
fti  Pontificis  cum  Pontifice  Legali  docuic 
Pontificem  effe  Chriftum.  Comparatio  fuit  in 
tribus  proprietatibus  qu^  in  Pontifice  omni 
requiruntur.  Ex  his  duas  tantum  in  apodofi 
comparationis  Chrifto  applieauit :  Primam  e- 
nim  propnetatem,  nempe  quod  ex  homini- 
bus  affumitur  omnisPontifex,non  applica- 
tam  Chrilto  reliquit,vt  qu#  fatis  de  ipfo  mtel- 
ligi  poilit.  Nim  de  hocnonambigitur,  Chri- 
ftum  ex  hominibus  affumptum  ,  &  pro  homi- 
nibus  conftitutum  effe.Nunc,vt  fupraoftendit 
Pontificem  effe  Chriftum ,  docet  Pontificem 
effe  fecundum  ordinem  Melchifedeci,  hoc  eft, 
oftenditPontificatus  ipfiusfpeeiem.  Primun* 
proponit  de  Melchifedeco  dicenda  multa ,  8c 
ea  quidem  difficilia  :  E6  pcrtinent  nimirum 
hxc  qux  dicuntut  de  Melchifedeco  omnia, 
vtmelius  confpiciatur  Chriftum  Pontificera 
efle  fecundum  ordinemMelchifedeci.  Qu>*n- 
doyuidern  fegnes)  Ratio  eft  cnr  proponit  dc 
Melchifedeco  dicendum.  Eft  autem  ab  He- 
brasorum  ad  quos  fcribit  fegnitie  &  rudita- 
te.  Atque  hic  ,  etfi  propofucrit  de  Melchi- 
fedecodicendum,  tamen  tranfitum  fibi  facic 
ad  rcprehenfionem  Hebr^orum,  quam  pro~ 
fequitur  ab  hoc  loco  ad  caput  vfque  fepti- 
mum.    Quare  neceffc  cft  dicamns  Apofto- 

E   r 


*£  AKAt.    lOG,      IN     IPIST? 

luqjabinftituto  fuo  digredi,  abdudtum  qufc 
dem  culp j>  nempe  ignauia  &  ruditate  jpforum 
Hebraeorum. 

iz  Fosenim  quos  ofortuit  pro  temporu  ratie- 
fte  doElores  effe  ^rurfum  ofus  eft doceri  yu<e  Jintc- 
lementa  inittj  eloquiorum  Det:faElique  efti*  tj  *ui- 
hus  Uiieftt  opus,c?*  nonfilido  ctbo. 

13  Enimuero  cup  cum  USleres  ejl ,  is  rudis  eft 
firmonis  iuftiti<e:  (infans  enim  eft) 

14  Sed  adultorum  efi  foltdus  cibus  5  eorum  vi- 
dclicctquipropterbabitum  ^ftnfus  habent  exerci- 
tatos  addtfcretionem  boniac  mali. 

Vos  enim  )  Propofita  eft  fegnitics  eorum 
in  proxima  rationc.    His  autem  vcrbis  eft 
propofitionis  illius  argumentum  ,  h.  genere 
do<5fcrin<e  quoipfis  eft  opus,  nempe  ekmen- 
tari,&  eatechetiea  fiue  pueriii.    Quos  oportuit) 
Exaggerat  neceflitatem  hanc  do<9rin*e  ele- 
mentaris,  quaipfisopus  eft,ex  eoquod  pfo 
temporis  ratione  oporcuit  effe5hoc  eft,  ex  ea  i- 
pibrum  conditione,  quam  tempns  tam  diutur- 
aupoftulabat,  nempe  vt  do&oreseflent,noau* 
tem  diicipuli  erudiendi  in  ipfis  primis  elcmen- 
tis  Religionis  Chriftiana?.  Fatfiqueeftis)  Iilu- 
ftratrationem  propofitionis,  quam  exaggera^ 
liitdefinitione  &  interpretationequadam:Nifi 
tnauisrationemhic  reddicur  fitijs  opus  de^ 
mentari  do£tnna,ab  ipforum  conditione,ne- 
peinfantia.  Namhjsverbis  eft  infamis  peri- 
phrafis,  Infans  enim  eft  cui  la&e  eft  opus ,  & 

non 


A*   D      H  l   B.      C   A  P.     T.  5J 

aonfolidoeibo: 

i}  Enimuero  cui)Vxobzt  infjntiameorum& 
ruditatem  definitione  quadam  in£mtis:Infans 
eft,cui  res  eft  cum  lade.  Vobis  opus  eft  la&e. 
Ergo  voseftis  infantes.  Is  jW/j)  Dicendum 
fuiile  videtur ,  1$  infans  eft.  Sed  infantia!  effe- 
flum  pofuit ,  nempe ruditatera,  pro  ipfa  infan- 
tia  ,  ac  fi  dixiflet ,  Infans  eft,  ac  proinde  rudis. 
Sed  hanc  ruditatem  applicauit  non  ad  eos  qui 
re  vera infantes  funt,fed  ad  Hebr^os  qui  in  re- 
ligtone  quodam  modo  infantes  erant,dixitque 
rudis  eftfermonis  iuftiti*. 

14  SedadultorumJ  Illuftratio  proximsepro- 
pofitionis&rationis  a  contraria  definitione 
adulti ,  quafi  dicat ,  Adulti  funt  contra  quibus 
reseftcum  foljdo  cibo.  Eorum~\'idelicet)  De- 
finitionis  proxima?  qu^fi  definitio  qusedam 
eft, ac  fi  dieat,  dum  dico  adultos efle  quibus o- 
puseftfolidocibo  ,  nihilaliud  volo,  quatna- 
dultos  efleeos  qui  propter  habitum  fenfus  ha- 
bent  exercitatos.Adulti  igitqr  funt,  primu  qui 
habent  lubitum  crcbra  exercitatione  compa- 
ratum,deinde  qui  beneficio  habitus  habet  fen- 
fus  (hoc  eft,facultates  animi)  expeditos  ad  judi- 
candum  de  bono &  malo,habitus  enim  expedi 
tam  facukatem  in  agendo  fignificat. 

^Argumentum  Cdptisfexti. 

Hoc  toto  capite  digreffio  eft  ab  eo,de  quo  dic&fani 
iBftkuit  verf.n.Cap.5.nepe  de  Melchifedeco.  Iochoaia 


^4  A  N  A  L.      L  O  G.      I  N      E  P  I  S  T. 

autem  digreffio  fuit,capitis  j.verf.n.In  hac  digreflione 
qux  eft  hoc  capite,argumenti  magna  eft  varietas.Primu 
exhortatio  cft  tribus  primis  verfibus,  ad  hoc  vc  feruntur 
ad  perfeftionem,  confirmara  graui  dcnunciatione  in  A- 
poftatas,  ad  verfum  vfque  nonum.Tum  corre&io  &  mi- 
tigatio  quxdam  eft lllius  denunciationis ,  indc  ad  verf. 
21.  Hinc  fequitur  fpeciahs  qusedam  exhortatio  ad  per- 
feuerandum  in  charitate  &  bonis  openbus ,  ad  alteram 
vfque  partem  verf  u.Vbipcr  occafionem  redic  ad  prin- 
cipalem,  exhortacionero  quaz  eft  jl6  perfeuerantiam  itx 
fide  ,eiuTque  argumentumadducitfeptimum  ,  in  quo 
amplificando  perfiftit,  ad  verfum  vfque  18 eiufque  par- 
tcm  alteram  ,  vbi  ex  nono  &  o&auo  argumento  princi- 
palem  concludic  denuo  exhorcationem.  Verfu  deni- 
queio.difcedicaprincipaliexhortatione,  paulauraque 
tranfitad  idquoddicendumde  Melchifedecopropo- 
fuit.cap.f.verf.n. 

Capvt.      VI. 

I  Quapropter omijfo  ^ui  in  Chrijlo  rudes  in- 
thodt  fermone^ad  perfeBtonem  feramur.non  iact^ 
tntes  rurfum  fundamentum  reJififentU  ab  oferi- 
lus  mortuis  drfidet  in  Deum. 

1  Baptfmatum  doflrin&iOt  manuum  imfofttto- 
nis  &*  refurreilionis  mortuoru  ,  c?"  tudtctj  dterni. 

3  ^Atque  id  faciemus  ,  fi  quidem  permtjirit 
Deus. 

4  Impofjibile  eft  enim  eos  quifemelfuerint  illu- 
firati<>  gufiauerintque  donum  ccelejle,  &  farticipe} 
fa&ifuerint  Spirttusfan£ti> 

y  QuflauerintquebQnum  jPei*\'erbum >  4c~\ir- 
tuttsfutttrtfecult: 

i  6   Si 


A  D         H  I  B 1     C  A  P.     V  I^  <g> 

6  Siproldbdntur,denuo  renoudri  dl  refipfcen- 
tidm^t  ^uirurfum  crucifgdnt  ftbimetiffts  filiun* 
peiyO^  ai  ignominidm  expondnt. 

7  Ndm  terrd  qu&  imbremfepius  infe  lenien*- 
tem  combiberit-)  gr  frogenuerit  herbdm  dccommo- 
ddm  tjsfer  auos  excolitur ,  recipit  benediElionem  a 
Deo. 

8  ^€t  qu&yrofert  ftinat  fir  tnbulos  3  reprobd 
cft^  maledifiione  proxim* :  cmws  txitn  tendit 
^  exujiionem. 

Qudproper  omijfo)  Pergit  in  digreflione 
ccepca  in  fine  fuperioris  capitis.  Atque  vt 
fuperius  reprehendit  ipforum  rudicntem  &  in- 
fantiam :  Ita  hic  hortatur  ad  hoc  vt  ferantur 
ad  perfe&ionem ,  hoc  eft  ,  ad  perfe&am  dc 
Chrifto  do&rinam.  Propofitio  exhortatio-' 
nisefthis  verbis  ,inprimapartehujus  verfus: 
Cujus  fenfus  eft.  Omiffis  rudimentis  Religio-. 
nis  Chriftianae  j  feramini  ad  doiSrinam  perfe- 
(Stiorem.A^ow  /df/etfm)DecIaratio  eft  illius  do- 
firin^,  quam  dixit  rudes  inChrifto  inchoare, 
h.  e. doftrinse elementaris :  eft  autem  ex parti- 
bus  ilttus  do&rin^.  Sunt  autem  partesdodiri- 
nx  elementaris&  fundamentalis,i.Do<9rina 
refipifcentia?  ab  operibus  mortuis.i.  Docftrina 
fideiin  Deu.  $.  Doftrina  baptifmatum.4.  Do- 
dfcrinaimpofitionis  manuu.  j.Do&rinarefur-' 
re&ionis  mortuorum  tf.Do&rina  judicij  xter- 
ni.Ha?  enim  atqj  alias  ejufmodi  funt  partes  do- 
Ctiinx  elcmecaris  ac  catechetica:.  Ex  his  colii- 

E    4 


5^  A  NA  L.     t  O  C.    I   N     E  P  I  S  ri 

gere  licet,  tepor  e  Apoftoloru  fuiffe  catcchiftas  J  w 
ac  xaragtyttac  >  denique  catechetica  do&rina.  1  pi 

3  yAtjueicLfttciemus)Hoc  eft,feremur  ad  per-  \ 
fe&ionem,  non  jacentesrurfumfundamentu  t 
&c.fi  Deo  i  ta  fueritvifum,finex:ujus  volunta-  i 
te  ac  nutu  nihil  poffumus.  Ergo  hoc  verfu  r 
propofitamexhortationem  quodamodo  cor- 
rigit,ac  reftr  i  ngic  diuina  permiflione. 

4  iV^jzm.)Argumetumeftexhortationis 
a  grauiflimo  Dei  judicio  in  eos ,  qui  poftquarn  : 
inftru&i  funt  fermone  illo  qui  in  Chrifto  rudes 
inchoat,nonferuntur  ad  perfe6tionem,fed  pio 
labuntunh.e.  (vtvno  verbodicam)in  Apofta- 
tas:Eftautem  judiciu  adueriusiftos  denuncia- 
tum ,  refipifcenti^  ( vt  fic  dicam)  impoflibili- 
tas.Condrtionem  iftoru,qu^  antecedit  «Ves-«- 
r/tfv  his  partibus  explicaz.Quifemelfuerint)  Pri- 
mapars  conditionis  eft  mentis  illuminatio.Gw- 
Jtduttintfue  )  Secunda  pars  eft  cordis  quidam 
guftusac  fenfus,fed  fuperficiarius  duntaxar. 
Et particifes  )  Tertia  pars  eft  participatio  ipfius 
Spiritus  fanSi ,  qui  eft  author  &c  effc&orpra*- 
cedentium  partium  ac  beneficiorum  Dei.  Gu~ 
fidHertntqut)  QaaLttapars  eftparticipatio  cau- 
f«e  inftrumentalis  pr^cedentium  beneficio- 
rum,  Eftautem  Deiverbum,  perquodSpiri- 
tus  fan<5tus  operatur,  &  mentis  illuminatio- 
nem,  &  cordisfenfum.  ^€c\trtutes)  Quinta 
parstdeguftatio  qusedam  virtutum,  &  (  vt  fic 
dicam)potci}tiarura,  quas  in  futuro  feculo  ple- 

nt 


A  D      H  E    B.      C    A    P.      V  I.  57 

nc  percipiemus.  Significat  autem  inchoaticr- 
nem  futura^  beatitatis  per  guftum  quendani 
virtutum  futurifeculi.  Nam  &  Apoftatasde- 
gufbntillam  vitam  beatam  ante  apofhiiam, 
verum(vcficdieam  )  fcperficialiter.  Guftuse- 
niro  hic  atque  fenfus  non  eft  in  profundo  ,  aut 
in  imo  cordis,  fed  tan:um  (vt  fic  dicam)in  fum- 
ma  cute  ac  fuperficie.  Nam  verbum  Dei  fiue 
verbi  femen  quod  committitur  cordibus  Apo- 
ftatarum,  &  hypocritarumjComparatur  iemini 
quod  cadit  inter  feminandum  in  petrofa  loca, 
qua?  non  habent multam  terram  ,  verum  terr# 
quandam  fuperficiem  ,  cui  fubeft  petra.  Semen 
quod  caditin  locapetrofa,  exoritur  quidem 
ftatim  ,  ac  emergit  iupra  terram,quia  non  agit 
radicesdeorfutr, :  Soleauremexorto,  fubita- 
nea  illa  herba  exarefcit :  ita  femen  verbi  quod 
caditincor  Apoftatx  ,  quahpetrofum  ,  &fu- 
perficiariam  duntaxat  terram  habens,  exori- 
tur,ac  ftatim  quidem  exori* ur,verum  illa  quafi 
ftges  &  herba.  ftatim  exarefcet ,  quia  non  egit 
radices  penitus  in  profundo  cordis,  &  ager 
cordisnon eft  bonus  &  honeftus. 

6  Si prolabdntur)  H#c  eft  altera  pars  defcri- 
ptionis  Apoftat^rum,  ab  eorum  lapfu  ac  dtfe- 
ciione  ,  vnde  Sc  Apoftatas  nominantur :  Nam 
hoe  loco pofita  eft  pro  Apoftatis  ipforum  do 
fcriptio  :  primum  a  ccnditione  eorum  ante  la- 
pfum,qu#  quatuor  vel  quinque  partibus  expii- 
cata  fuit.Deinde a  lapfu ipfo.r*  dcnm)Hoc  eft 


5$  AKAL.      L0G      IN     EPISL 

judicium  in  Apoftatas  denuneiatum^finalisCvt 
vocant)impoenitentia:Nam  Deus peccatum  in 
Spiritum  fan&um ,  cujufmodi  eft  Apoftata- 
rum  ,  fpecialiter  plcdit  finali  hac  impoeniten- 
ti&.rt  fi$irurji*m)  Ratip  finalisimpoenitentiar, 
vel  impoflibititatis  refipifcentitf,  abipforum  -. 
fafio:rurfum  ( inquit)  crucifigunt  fibimetipfis 
FiIiumDei:Tumhocquidfibivelit,  verbis  fe- 
quentibus  exponitur :  ad  ignominiam  eum  ex- 
ponunt.Eodem  fenfu  Heb. 10.29. dicit  eos  con 
eulcare  Filium  Dei,  & fanguinem  foedeirsfper 
quem  fuerant  fanftificati )  profanum  ducere: 
quo  quidem  fjfto  non  minus  ignominiseexpo- 
nitur  Chriftus ,  quam  expofitus  eft  jgnominia: 
quum  aludaeiseftcrucifixus. 

7  Nam  tena )  Iudicium  hoc  denunciatum 
Hluftrat  fimilitudine  terr£a  quae  cum  fepius 
imbrem  in  fe  venientem  combiberit ,  attamen 
nihilprofert  pmcr  fpinas&  tribulos:  quem- 
admodum;inquir,hujufmoditerra  reproba  eft 
&  mal^didioni  jflinis;  Ita  Apoftatarqui  jam 
ia^pius  imbfem  verbi  diuini  in  fe  venientem 
combiberunt,  &tamen  nullum  fru&um  bo- 
nnm  profcrunt ,  fed  prolabuntur  ,  reptobi  funt 
&  miledicftioni  affines,-h.e.defperata  eft  eo» 
rum  conuerfio  &  falus.  Itidicium  in  terram 
reprobam  illuftratur  difTimili  benedidione 
tenaebona?,  qu«Tprogenerat  herbam  accom- 
Tnodjmijsaquibusexcolitur.Protafisdiffimi- 
litudinis  eft  yerf.  7.  Apodofis  de  terra  reproba 

eft  ver- 


j 


Hppr 

A  D      H    E   B.      C    A   P.     V  1.  $} 

cft^verfufequenci. 

8  ^At  qutprofert)  Nempe  poftquam  im- 
brem  (^pius m  fe  vcnientem  combiberit.  Cuius 
exitus )  Declaraiio  maledi&ionis,cujusproxi- 
me  meminit.  Nam  in  eo  fita  eft  maledidio 
-tcvrx  ftenlis  &  infru&uofa: ,  vt  tandem  com- 
buratur. 

9  Sedperjuafmus  nohis  de  1  ohis  3  dileBi  3  tftis 
fnehora  ,  £r  cum  faiute  contunfla^  ettamft  ttaio- 
quamur. 

io  Noneniminiufm  efDeus ,  "\t  ohiiuifiA- 
tur  operts leftri  &  lahortofe  cbarttatis  juam  ex~ 
hthmjiis  ipftus  nomim  y  vt  aut  mtnifirauerttisfan- 
flis  cr  mimjiretis. 

Sedprfuafimus  )  Secunda  pars  eapitis.  Cor- 
re&io  &  mitigatio  qua^dam  proximi  judicij 
aduerfus  Apoftatas  denunciati,  per  occupa- 
tionis  quandam  fpeciem,  Hebrasi  enim  ad 
quos  fcribit  hxc  quae  dixitin  Apoftatasin  fe 
di&a  accipcre  potuerunt.  Ideo  Apoftolus 
tempeftiue  cccurrit ,  dickque;  eriamfi  italo- 
quarour,  nemp£  de  Apoftatis,  tamenperfua- 
fimus  nobisdcvobis  meliora&c.  Notafem- 
peroccurrendum  cfte  piorum  cffenfioni3quo- 
ties  aliquid  quod  grauius  eft  dcnunciatur  in 
impios.  £t  cum  ftlute  )  Qcx  proxime  dixit 
roeliora,ea  definit  quodjmmodo,  voca:que 
cum  falute  eonjuncra ,  vel  ad  falutem  perti- 
nentia ,  nam  ea  demum  vere  bona  funt  qu«  &* 
lutera  afferunt. 


1 

€0  ANAL.     LOG.      IN      E  P  I  ST\ 

10  Non  enim  iniufius)  Argumentum  eft  per- 
fuafionisillius^quamdixit)  Apoftoli,ab  operi- 
feus  eorum  bonis.  Ac  fi  fic  argumenturetur: 
Opera  veftra  bona  funf.Ergo  perfuafimus  no- 
bis  de  vobis  meliora.  Nam  opera  bona  confir- 
mant ,  &  nobifipfis ,  ic  alijs  qui  opcia  bona 
noftra  intuentur,Deigratiam  erga  nos,ac  falu- 
temnoftram.  Philip.  i.  6.  Periuafum  habens 
hoc  ipfum  fore,  vt  qui  coepit  in  vobis  opus  bo- 
nu,perficiat  vfq^  ad  diem Iefu  Chrifti.  EtUbo- 
riofe )  Definitio  quardam  eft  operis  eorii  cujus 
meminit.-definit  aute  illud  ex  charitate,tanqua 
fonte  &  principioiuo;&  Dei  nomine  fiue  glo- 
ria,tanqua  fine  iuo.  Nam  illud  demum  eft  opus 
vere  bonum  ,  quod  profe&u  a  charitate  cordis 
interna,dirigituring!orianominis  Dci.^tjni 
miniflrdueritit)  Nunc  adducit  in  medium  fpe-* 
ciale illud  opus  eorura  ex  chariratc  profe&um, 
&  exhibitum  Dei  nomini.  Eft  autem  quod 
miniftrauerint  fandis ;  atque  etiamnum  ijs  mi- 
niftrant.  Namquumbonumopusdicaturfieri 
erga  omnes  ,  tum  maximeidmereturbonio- 
perisnomen,quod fit  erga  fan<3os,hoe eft,do-  - 
meftieosfidei.  Dumtempushibemus,  fimus 
benefici  erga  omnes,maxime  veroergado-  ; 
mefticos  fidei.  Galat.6. 10.  Minifteriumhoc  \ 
corum  non  tautum  prajteritum  dicit  >fed  etiatn 
pr^fens.  Perfeuerantiam  itaque  innuit  in  bene 
agendo.  Ergo  tum  maximc  perfuademus  nobis 
bene  fore  bonis  ,  quum  yidemus  cos  in  bono 

perfc- 


AD     MEB.     CAP.      VI.  6\ 

perfeuerare ,  non  tantum  bene  coepifle.  N$n 
enimini»Jlus)  Ratio  cft  cur  fequatur  ex  ope- 
ribus eorum  bonis ,  bona  eorum  conditioim- 
pofterum  futura  ,  quam  ipfe  fibi  perfuaiara 
effe  dixit:Eft  autcm  fumpta h  jufta  Dei  natun> 
Deus|uftus  eft.  Ergo  quum  vosfitisbeneo- 
[  perari,  perfuadeo  mihi  Deumdaturum  vobis 
j  iftis  meliora,&cumfaluteconjun&a.  Iuftitia 
f  haec  Dci diftnbutiua  eft,  vt  vocant,de  qua  lege 
Rora.i.  6,  &deinceps&  2.Thef.i.  6.  7.  No- 
ta  principium  ae  fundamentum  primum  om- 
nis  boniquodad  nos  vfqueperuenit,e(fein 
ipfius  Deinattirajufta,  veraci,potenti,fapien- 
ti,  miiericordi  &c.  Qooties  ergo  analyfisfiue 
refolutio  alicujusboni  fit  infuas  caufds,  non 
prius  conquiefcendum  eft,quam  veniaturad 
primam  illam  &  fummam  caufam  ,  Deiipfius 
naturamiEt  fides>ae  perfuafio  noftra  (  vt  vide- 
re  eft  hoc ipfoloco)  vt  fit  firma  &  ftabilis  ,  ne- 
cefle  eft  nitatur  Dei  natur^  tanquam  priraa 
fuo  fundamento.  Quamobrem  ad  hoc  vtfic 
fides  in  nobis  folida  ac  firma>anteomniade- 
bemus  fcrutari  beneficio  Spiritus  ipfius  Dei 
profunditates,  vt  deprehendamus  aliquoufquc 
naturamillaminfinitam,  &  incomprehenfibi- 
lem.  Obijci  poteft ;  videtur  hoc  ioco  meritura 
operum  polfe  colligi :  Nam,inquit ,  Deus  eflec 
injuftus  fi  non  compenfaret  bona  opera;  quarc 
fequitur  Deum  obligatum  efle  ad  compenfan- 
dum  bona  opera  »  nifi  malit  juftitiae  fu«  re- 


61  anal  i  o g.  i  n  e  v  i  s  rl 
nunciare:vbiautem  obligatio  fiue  debitum, 
ibi  meritum  eft ,  qu  imobi  em  bona  opera  no* 
ftramerentur.  Relpondeo  pjucis:Deijufti- 
tia  quidem  poftulut  vt  bona  opera  Spiritus 
Sandti  (nam  dehis  loquitur)  compententur: 
fed  hoc  fit  non  ratione  ipforum  operum ,  etia 
fan&iflimorum,  cum  in  ijsperpetuo  fic  aliqua 
imperfe&io,fed  ratione  meriti  Chrifti  fide  ap- 
prehenfi  a  perfona  ea  quse  bene  operata  eft. 
Qnoties  ergolegimusin  Scripturademerce- 
de  liue  compenfatione ,  vel  bonorum  operum 
pcrfonas ,  vel  perfonae  ipfius  qux  bene  opera- 
tur,toties  in  mentem  nobis  venue  dtbet  Chri- 
ftus,ipfiufque  meritum,  ad  quod  mercedis  fiue 
compenfationis  nomen  proprie  efi  relatum. 
Nam  ex  omnes  improprias  locutiones  funt  ,  in 
quibus  merces  v\\x  a^ternce,  vel  omnino gratia 
Dei  refertur,  vel  ad  opera  perfonar,veI  ad  per- 
fonam  ipfim  operantem.  In  his  enim  omni- 
bus  Metony  mia  aliqua  efl,  qua  ex  eflfedis  cau- 
fafignificatur. 

ii  Cufimus  Autem^t^nufmif^ue  ^efirum  *- 
iem  ofendatfudiu-m  ad  flenamfyei  ^erfudfronem 
ddfinem  ^fque. 

12  Vtnefitisfegnes\ 

Cufimw  autcm)  Tertia  pars  capitis  :  arre- 
pta  occafione  ex  proximo  locoj  adhortaturad 
perfeuerantiam  inbonis  operibus  ,fiueftudi- 
u ra  bonorum  operum :  fimulque  dehortatu ri 
fegnitie,  qws  contrariaeft  ftudio  bonorum  o- 

perum. 


Ib    heb.    CAP,  VI.  6j 

jperum.  Non  tantum  omnes  promifcue  ad- 
hortatur  ad  illud  ftudium,fed  figillatim  fin- 
gulos.  Durationem  hujus  ftudij  dicit  efle  o- 
portereadfinem  vfque.  Nonenim  coronntur 
nifi  qui  perfeuerauerit  ad  finem.Effeciii hujus 
ftudij  tradit  TrXvpoqopUv  ipei :  Certitudo  enim 
fpei  noftra: ,  qua  fperamus  affecuturos  nos  vi- 
tama^ternam  ,  confirmatur  nob;s  hoc  ipfo, 
quodfentimus  in  nobis  ftudium  bonorumo- 
perum.  Vnde  2.  Pet.i.  10.  Studeteyocatio- 
riem  &ele6tionem  veftram  firmam  efficere, 
hxc  enim  fi  feceritis  nunquam  impingetis.No 
prstereundum  eft  filentio  quod  ftudium  dicar, 
nempe  bonorum  operum,non  nudc  bona  ope- 
ra ,  quo  verbo  innuit non  valere  opus ,  alioqui 
in  fe  bonum,nifi  cx  ferio  aliquo  ftudio,  &  ani- 
mi  propofito  exift^t.  Velle  enimpriuseftede- 
bet,quamperficere5&Deus  dat  fuispriusvel- 
lequam  perficere.  Deus  enimis  eft  qui  efficit 
in  vobis,&  vt  velitis,  &  vt  efficiatisPhilipp.2. 
verf.15. 

12  vtmfttis)  Hicdehortarurafegnitie,qu« 
ftudiobonorum  operum  contrariaeft. 

Sed  imitatores  eorum  qui  pr  fidemacfd^ 

tientiam  obtinentpromijfam  htreditatem. 

13  Detis  enim  foliiatus  tsilrahdt ,  quum  mn 
fojfet  per  qxenquam  maioremmrare  ,  iurauitper 
fetjfam: 

14  Dicens,  Certe  lenedicens  lenedicam  tthi% 
#•  mnltiplscans  multifhcaho  h* 


^4  ANAli     LOG.      IN     EMSTJ 

\$  jifque  ita^uum  fatienter  exfeBaJfet^aJfe^ 
auutus  efl promtjfum. 

16  Nam  homines  auidem  per  eum  iurantaui 
Jit  maior  ,  ataue  ufdcm  omnts  controuerft*  finn 
gfi  iufturandum  ad  confirmationem  adhibi- 
tum. 

17  Q»ainre  Deus^olens  ex  ahundanti  h*re- 
dtkus promijjionis  ofiendcre  immutabtlitatem  con- 
Jiltj  fuifidetufjit  tureiurando. 

18  f^tper  dt+as  res  immutabtles  in  atttbusfieri 
nonpotejl  l>t  mentitusjit  Det+s<>~\>altdam  cofoUtio- 
onem  habeamus  nos  3  aui  cu-rfum  e6  corripuimus 
~>t  fiem  propcjitam  obttneamus. 

Sed  imitatores  eorum  )  H£c  quarta  pjrs  eft 
capitistinquavideiurredire  ad  principalem 
conclufionem fiue  exhortationem,  qua  horta- 
tur  ad  perfeuerantiam  in  fide.N  ;m  dum  patien- 
thm  cum  fide  conjungit  perfeuerantum  in 
fidefubindicat,fiue  fidem  quae  manet durat- 
quefubomni  tentatione  8c  afflidfcione.  N<im 
gracum  verbum  eft/xatxpoSy/x/^quodidem  eft 
ouod  uVojuoW  Argumentum  quohorUtur  ad 
fidem  &patientiam,fumptum  eft  ab  exemplo 
▼eterum,&priorum  patruro.  Eftautem  hoc 
ar^umentum  principaiis  exhortmonis  iepti- 
mum.  Obttnent)  Commendatio  eft  exemplt 
fiuefa£tiPatrnm,hoc  eft,fidei  &  patientis 
corum  ,  £  fructu  illo  fidei  &  patientia*  fua?> 
quemtandempereeperunt.  Commedatiotuee 
ideo  addita  eft,vt  exemplumPatrum  Hebr^os 

magi$ 


AP    HES.     C  AP.  Vtl  4$ 

foagts  moueac.  Promiffam  harreditatem 
vocac »  quiapnus  eft  vcrbo  promilTaquamre- 
ipfa  daca :  idque  idc6  vt  prius  ipfi  glonficarent 
Deum  credendo  in  verbum  promiffionis  i- 
pfius»  quam  rem  promiilam  accipcrent,  mitce~ 
rencurque  in  cjus  pofleffionem. 

13  Deus  emmfollicittts  )  Tranfi tlo  efl:  ad  fpe- 
ciale  exemplum  Abrahse  >  &  fidci  ac  patientias 
ipfius^quo  quidem  exeraplo  Abrah«fpeciali 
illuftrat  quod  in  genere  di&um  eft  de  fide 
acpatientia  veterum  aepiorum  Patrum.Hoc 
itaque  verfu  proponk  Deum  pollicitumfuiflc 
Abrah^,  adhibito  jurejurando »  atque eo  qui- 
dem  fadto,non  per  alium,fed  per  feipfum.  Qjm 
nonpojfet)  Ratio  curDcusperfcipfumjuraue,- 
rit  a7ro  tS  *  JW*Ttf-,ab  impoffibili,quia  non  po« 
tuit  per  quenquam  majorem  jurare.  Qupties 
enim  lurifiurandi  neceifuas  eft,  per  majorem 
jurandum  eft>  fi  modofitmajor  aliquis,  norx 
autem  per  parem  vcl  inferiorem.  Ac  Deo* 
quum  non  fit  major  >  necefle  eft  jurare  per  fe- 
ipfum.  Caufla  autem  cur  per  majorem  juran- 
dum  eft,fi  modo  major  aliquis  fit,h^c  eft:  quia 
oportetmajorfitejus  auchoritas>quem  teftcm 
&vindicemappellamusdum  juramus,  quara 
eft  noftra  iplorum  qui  j uramus>hoc  eft  >  opor- 
tetejus  fidesac  veraeitasindubitata  fir,  &is  fic 
oportetquo  nititur  omnis  vericas. 

1 4.  Dtcensccrtl  Poftquam  propofuit  Deum, 
cum  pollicitus  eft  Abraha?,  jmaffe  per  fei- 

F 


'66         ANAL     t:OC.     1N     EPfST^ 

pfumjpromiffionemillamDeijurrjnrdndoco- 
firmatam  in  medium  afFert:  Verba  ha^peti- 
tafuntex  Gener.cap.  iz.  verf.  17.  verba  qui- 
dcm  (  fateor )  non  habent  exprefT  m  aliquod 
Dei jufiurandjm :  verum ex  v :riu  praxedente 
in  quo  dictum  eft  ,  Deum  perfeipf^mjnr.fle, 
conftatfuifleipfiusaliquod  jufiurandim.  A- 
poftolus  fjttafle  hoc  Dei  jufiu^anduTi  ifto 
loeo  expreffir  per  pjrticulam  n  fxlw  'h«/c  eft, 
juxta  phrafin  Hebraicam,  cumuliri;firr;ebe- 
nedicam.  His  autem  verbis  promiffio  feminis 
illius  benedi#i,h.e.capitis  Chrifti,  Abrahamo 
eft  fafta. 

15  ^tyuc  ita  cuth)Hic habemus  fpeciale  ti- 
lud  exemplum  fidei  & patienti^  Abrahx :  Ac 
fidixiffet,  Abrahamex  fancftis  Patribus  vnus, 
patienter  credidit  &  expeftauit  promiffioriis 
Dci  complementum.  <sCjfecutM  ejt)  H^ceft 
commendatiofpei&patientia»Abrahami  ,  ex 
cuentu  fiueeffeftufuo  ,  nempe  proraiffionis 
complemento,  cujulmodi  commendatiofuit 
ifupraverf.12. 

16  Nam  honiines )  Redit  ad  Dei  illam  pro- 
miffionem  jureiurando  confirmaumje^rmjue 
a  fimiliilluftraf.fimilitudo  aatem  fumpra  eft 
ab  agenda  ratione  ilIa,qua?horninibiisvfita- 
ta  eft  in  finiendis  controuerfijs  fuis.  Simili- 
tudinis  protafis  eft  hoc  verfu  ;  ac  fi  dixiflet: 
Hommes  quidem  jurant  ad  confirmandam 
promiffionem  k  fe  fu&ajnt  Pcr  cnrn  iurant) 

Ampli- 


1D     HfiB.     C  AP.     V  l.  67 

Amplificatio  cft  protafeos,  amodo  quo  ju- 
rant  horoiness  Iurant  per  eum  qui  ipfisma- 
jor  eft  >  nempe  &  cffentia  fiue  natura  fua, 
&  autoritate  fiue  dignicate:  Namjurarenon 
oportec  homines  *  nifi  per  majorem  ,  non 
authoricate  modo  &  dignitate ,  fed  &  natura 
&  effentia.    Vnde  jurare  per  hominem  non 
licet,  neeum  quidem  qui  inauthoritateeft, 
&  fupra  noseminet,  vel  hac  ratione,  quod 
natura  &  eftentia  non  fic  fuperior,licet  autho- 
tkate  &dignicateemincat.  Non  eciam  iatis  eft 
vc  is  per  quem  jurat  horao,&  natura  fiue  ellen- 
tia  fua ,  &  dignitate  fiue  authoricate  major  fitj, 
nifi  etiam  is  per  naturam  mentiiinonpoiTjt» 
hoc  eft ,  immutabilis  fit  natura  cujufmodi  eft 
foius  Deus.  Quamobrem  nc   pcr  Angelum 
quidemlicethomi/ii  jurarcquanquam  is  ,  & 
iratura,&dignitatCjhdTi3ine  fn  fuperior.  Chri- 
ftum  homiriem  cxcipio ,  qui  caput  eft  omnis 
impcrij  acpoteftatis.  CololTen.^ap.a.verf.io. 
^Atque  ijfAcrn  omms)  Hic  iinis  eft  cur  homi- 
ncsdum  prqmittunt  jufiurandumfimul  adhi- 
bent ;  nempe  vt  omnis  eontrouerfi^  finis  fit» 
jamadhibitovid  promifiionemj  /lueomuino 
verbum,  iureiurando.  Notaigitur,  Noniu- 
randumnifi  in  iudi,cio,&  coram  iudice  aliquo, 
idque ep  finc  vc  decidajitur  contr  ouerfia:.  No- 
ta  etiam  ex  his.verbis,  legit,imam  effe  iudi- 
cijillam  formam^qua  iureiurando  finiuntur 
co9trou&ifi«e9 

F    i 


68         ANAL     IO0.     IN    EPfSTa 

17    £>«4  inre)  Similitudinis  apodofi$;a6 
fi  dixiflec  ,  Sic  &  Deus  fidejuflit  iureiuran- 
do,hoeeft,  iurautt  vt  confirroaret  f.&ama 
fe  promiflionem.  ro/mx  r#  ahunJUnu  )  His 
verbishabes  confilium  Dei ,  fuie  finem  quem 
refpexit  in  iurando,hunc  nempe  vt  oftenderec 
Hmmutabilicatem  confiJij  fui,  ac  per  conie- 
quens  immutabilitatem  promiflioms,qua?ex 
seterno  illo  confilio  profe&a  eft.  In  antece- 
dente  enim  confequens  intelligendum  eft.  Na 
hocnotandum  eft,  nihil  Deum  promifiiTc,  vel 
omnino  Iocutum  elfe ,  quod  non  pnus  in  aeter- 
no  illo  confilio  fuo  dehberatum  &c  conclufum 
fuit  Rom.8.  iS.dicit  vocarinos  ex  propofi- 
to  ipfius.  Ergo  verbum  illud  quo  nos  voc^t 
in  tempore,ante  tempora  fecularia  conclufum 
/uit  in  $terno  illo  Dei  confilio.  Eft  &  his  ver~ 
bismodus,  quofidejuflit  Deus  iureiurando* 
Modus  autem  eft  ex  abund  mti :  Abundanti* 
opponitur  neceflitas  ,  riimirurfi  qux  fimplex 
^  cft,  &  quse  Deum  refpicit.  NimfiDeumre* 
ipicias,  quumipfiusnudj  promiflio  firmafit 
ac  immutabilisj  nulla  neceflit as  eft  cur  ad  pro- 
miffionem  addatur  jufiu»andum.  Neceflka* 
autem  eft  xm  n  &  relpe&u  noftri,  quibus 
nuda  promiflio  noo  fufticit,  qua  fumus  per 
naturam  ineredulitate  &  infirmitatc.  Eadern 
eft  ratio  Sacramentorum  qua:  eft  jurifiurandi. 
Nam  &  ijs  non  indiget  Dei  vcrbura ,  pet  fc 
quidem  firmum  &  immutabile,  verum  ex  Dei 

n)ifcri- 


A  D     HC  B.      C  A  P.    V  I.  <?9 

jmilericordia  ,  proptcr  infirmitatem  noftram, 
cx  abundanti  verbo  Dei  funt  additn.  Verbi 
autem  ipfius  8c  promiffionum  Dei  fimpler 
cft  necefficas.  Hdredibm)  Hi  funtinquorum 
granm  ,&promittit  Deus  ,  &jurat:nempe 
hsrcdes  vit£  #tern#.  Nota igitur,promiffio- 
nes  Dei,  licec  quoad  prsedicationera  earum  ad 
ornnes  etiara  reprobos  fe(e  exrendant ,  tamen 
quoad  effieaciam  non  percinere  nifi  ad  cle&os 
Dei.  (  Fideiufit  mreiurando  )  Verbum  gracum 
cft  i/xe<riTtuo-»v,quod  fignificat  interponere  iuf- 
jurandum ,  fiue  junfiurandi  interpoficione  vti 
dumpromiflioht:Namiufiurandum  cft  quafi 
;Mediatorinter  Deum  promittentem ,  Sc  ho- 
minescredentes  >quod  ideo  interuenit,vtho- 
mines  Deo  promitt enti  magis  credant. 

18  Ft  per  duM )  Superius  finis  fuit  cur  fide- 
jufferat  Deus  iureiurando  ,  hoceft,  iufiuran- 
dum  promiffioni  (ux  adhibuerit.  Nunehoc 
verfu  finis  eft  cui  &  promiferit  &  iuraucrit, 
nempe  vt  validam  confolarionem  habeamus 
.perduas  res  immutabilcs,  nempe  proraiffio- 
neraDeiprimum ,  qusefuapte  natura  immu- 
tabiiiselt',  Deindeperjufiurandum  Dei,quod 
fimiliter  immucabile  eft.  Tria  funt  hlc  iro  rau- 
cabilia:ConfiliumDei  verfupr^cedencispro- 
miffio  Dei ,  &  jufiurandum  Dci  hoc  verfu, 
His  tribus  nititur  fides  &  confolatio  noftra, 
licet  hoc  verfu  meminerit  tantum  duarum  re- 
mm  i  nemp£  promiffionis  &  jurifiurandi  In 


70         ANAL.    LOG.     IK     I P  I  S  T. 

jmlHsfieri)  Ratio  eftcur  pofitiris  iliis duabus 

rebus  immutabilibus,  neceffe  eft  vt  vahdam 
habeamusconioljtionem.  Senius  hordmver- 
borum  eft  >  quod  poftquam  Deus  promific 
fimul  &iurauit,  fieri  non  poteft  vt  mentia- 
tur ,  hoc  eft  >  non  praftet  quod  promifit  fimui 
&  iurauit:  Is  enim  dicitur  mentiri,qui  quod 
promifitfe  fafiurum,  quodetiam  iurauit,  id 
ron  prseftat.  Fdliddm  confoUttonem)  Sub  va- 
lida  confolatione  qua?  eflfeSum  eft,  intelligen- 
da  venit  hoc  loco  7r\npo<pop(eL  fidei,  hoc  eft,ccr- 
ta  fidei  perfuafio,qu#  cauffaeft  confolatio- 
nis  vjlida*.  Nomine  enim  confolationis  in- 
telligo  pacem  illam  quar  eft  erga  Deum >  & 
quse  fuperatomnem  intelle&um  ,  &  quam  A- 
poftolus  Rom.  y.  r.  exfide  tanquom  caufla 
Yua  deducit  :  Iuftificati  igitur  ex  fidc  pacera 
habemus  erga  Deum.  Confolationem  igitur 
iftam,  v*lidam  neceffe  eft  antegrediaturfides 
fitnvi.  Hk^nicuslocus fufficit  ad conuincen- 
dam  aduerfarioruto  illam  dodtrinam ,  qua  tra- 
dunt  oportere  nos  dubitare  de  falute  noftra 
ac  vita  a^terna.  Nam  dubitjtionis  do&rinam 
tradere,quidqu#fo  aliud  eft  quam  docere> 
tam  proroiflionemDei,qtiamipfiusjufiuran- 
dummutabileefle>  adtoqueetiamipfuai  Dei 
confilinm  £ternum>  ex  quo  ifta  funt ,  mutabile 
effe.  Qiod  fi  harc  triamutabilia  fint,Annon 
oportec  ipfum  Deum  effe  mutabileta  ?  quse 
"fummaeft in Deum blafphemia :  Qu6d  fiob- 

jiciant> 


AD     HE   B,     CAP,      VI.  71 

jieiant,firmam  iftam  fidem  &confolationena 
validam  non  nccipiendam  de  fingulis  fideli- 
bus,  fedindefinite  deEcclefia  DeijRefpon- 
deo  exemplum  hoe  Ab^ahami,  hoceft$certi 
cuiufdam  &  finguhris  hominis,  cujuspaulo 
anrc  £&a  eft  meotio  ,  8c  cui  Deus  promific 
fimul  &  iurauit ,  in  eundem  hunc  finem >vt  va- 
lidam  haberct  confolationcm  :  exemplum,  in- 
quam;hoc  Abrahimi  latis  fupetque  argue- 
re;  qt:6d,&promittatt  &iuret  Deus,in  gra- 
tiam  vniufcuiufque  fidehs,vt  is  nominatim  fir- 
j  m;ira  habeat  fidem  &  validam  confolatio- 
nem.  Nos  ^ui  curftm  )  Periphrafis  quaedam 
eft  &  cieicriptio  eorum,  adquospertinetva- 
lidj  ifta  contolatiojdequa  locutuseftproxi- 
me,  &adquos  etiam  pertincnt  duaeilla*  res 
immutab;les  ,  quibus  valida  ifta  confolatio 
nititur.  Suncnimirum  ij  quicurfum  eocor- 
ripuerunr,  vt  fpem  propofitam  obtineant,hoc 
eft,  qui  ingreffi  funt  hoc  ftidium  Chriftiani 
curforis  ,  &  in  currendo  durant  ac  peneue- 
rant.  Atquehicreuertitur  Apoftolus  ad  prin- 
cipalcm  exhortationem,  quaad  perfeueran- 
tiaminfideSc  profeflione  adhortatur.  Hujus 
autem  exhortationis  argumentum  eft  hoc  lo- 
coodfcauum.  Exhis  nota:Nonnifi  ad  eos  qui 
ftudenr  pcrfeuerare  in  fide  &  profeffione  per- 
tineteconfolationem  validam. 

l9    Q^*rn  ^elut  <mim&  anchora?n  hahemus 
tutam  acfirmam^  ingreiientem  1'fjtte  in  e*t  qnt 

F    4 


7*  AVAI,.    IOG.     |N     IPIST. 

funtintrd  Trelum. 

20  f^uo  frdcurfor  fro  nohis  ingr?ffus  eftleftu, 
pcnndum  ordinem  Melchiftdec ,  JPontifex  failus 
in  dternum. 

Qudm  ^elut)  Digreditur  ab  inftituta  exhor- 
tatione  in  definitionem  quandam  f  pei  ,  cujus 
proxime  mcminit.  Genus  in  deiinitione  me- 
taphoricum  eft  i  id  quod  indicat  particula  ifta 
(veluc)Eftenimfpes,  in  qua  fidem  intelligo 
(Nam  fides  &  fpes  in  Scripturis  indifFerenter 
"folent  accipU  Eft,inquam  fides,fiuefpes,quafi 
anchora  anima?  noftrse  tanquam  nauis.  Eft 
enim  ea  natura  fua  inftabilis  &  flu&uans  ,ac 
circumfertur  quouis  vento  velleuiflimo.Eph. 
^.l^.Tutdmdcfirmdm)  Differentia?  fidei  ac 
fpei  fcquuntur  :  Prima  cft  >  quod  anchora  fit 
tuta ,  nempc  ab  omni  iniuria  &  tentationum 
infultu.  Secunda  eft  quod  Anchora  fit  firma, 
hoc  eft  1  firmiter  fundata ,  &  fixa  ,  hxc  prioris 
cauffa  eft.E*  ingredientem)  Hxc  tertia  eftquafi 
difFerentia  in  definitione  ipei  >  a  loco  illoin 
quem  ingreditur ,  nempe  ccrlis  ipfis ,  imo  fu- 
premo  &  intimocoelo,  fiue  locoqui  cft  longe 
fupra  omnesccclos.  Ephef,  4.  io.Cujus  qui- 
dem  loci  facrarium  illud  fiuefan&umfan&o- 
rum  veteris  Tabernaculi ,  typus  quidam  fuic 
Sacrarium  enim  fiue  fan&utnfan&orum,ve)o 
diftin&um  erat  a  fan&o  <juod  vocant,  fiuc 
Tabernaculo  exteriori. 

10  Qwfrdcurfor)  Ratio  qusedara  eft  curfi- 
^  des 


rA    D     HEBi     C  A  P.       VI#  73 

des  fiue  fpes  noftra  ingrediatur  vifque  in  fecra- 
rium :  fumpta  eft  ab  Ieiu  Chrifto ,  ejufquc  tan- 
quam  praecurforis  in  coelos  ingreflu  ,  eoque 
pro  nobis  ,  nempc  vt  pararetnobis  incoeiis 
locum.Ioan.i. ^i.fecundum  ordmern)  Definitio 
que^dam  Chrifti  adjefia eft  ab  ejusPonnficatu^ 
&  certi  cujufdam  generis  Pontiiicatu.  Ergo  in 
hsLt  definitione  Chrifti,  Pontifex  eft  quafi  ge- 
nus.Ordo  Me]chifedcc,&  «ternitasPoniifica- 
tus  ipfius,  quafi  differeti^ ,  quibusdiftinguirur 
Pontificatus  Chrifti  a  Pontifieatu  Aaronis.At- 
que  hic  quidem  redit  ad  do&rinam  illa de  Mel 
chifedeco  Pontifice  propofitam  fupracap.  j. 
verf.n.quo  loco  de  Melchiiedeco  multa  dicen 
da  propofuit.  Ab  eo  enim  Ioco>  in  hunc  vfque 
Jocum  perpetua  fuit  digrelEo  ab  eo  de quo  ibi 
dicendum  rn  ftituit. 

^rgumentum  Ctfitisfeftimi* 

Primum  hoc  capite  agitur  de  Melchifedeco,  Chrifli 
Pontificis  typo.Acprimum  quidem  ejus  eft  defcriptio, 
ad  verf.  4.  Deinde  prarftantia  ejus  probatur  ad  verf.  11- 
Secundohoccapiteprobat  mutatumeffe  facerdotium 
legaie ,  pariter  &  Minifterium  legale,  adverf.  10.  Po- 
ftremo  de  Iefu  agir,cujus  typus  erat  Melchifedec,eiuf- 
que  pra?ftantiam  prx  Lcuiticis  facerdotibus,  probat  ad 
finem  vfquc  capitis» 

c  A  p  v  T       VII. 
1  Ntm  hlc  Melchifedec  %ex  erat  Snlem.  Fon- 
tifex  Detdltifjimhqui occurrit  ^tbrttha  reuertcn» 
ti  *  cade  regum  cr  benedixtt  tig 


74         A  N  A  t.      t  O  G.     I  N     EPIST. 

2  C»i  e?"  decimas  ex  omnibus  impdrtttm  eft 
*Abrdbdm:yui prtmum  quidem  ex  interpretutione 
dicttur  rex  tufittia  :  deinde  ^ere  etiam  rex  Salem: 
yuodefiBgxpMts. 

5  Stne  Pdtre ,  fine  Mdtre  >  [ine  genere :  nec 
inttium  dierum  ^ne^ue  ~\'tt<ejinew  hdbens  :fei 
tfftmiUtus  Ftlio  Det,  manet  Sacerdos  inperpe- 
tuum. 

4  SpeSldte  Iteroqudntushtc  fucrit  ,cuietiam 
decimas  ffoliorum  dederit  ^brabam  Pdtriar- 
<bd. 

5  Et  tj  qutdem  qui  funt  ex  fltjs  Leui  Sdcerdc- 
ttofungentes ,  pr<eceptum  habent  decimarum  dcct- 
ftenddrum  a populo  Jecundum  Legem^hoc  eft  afrd 
tribnsfuKiltcet  egrefjis  ex  lumbis  Abvdh*. 

6  Is  l>ero  cuiu6  genm  dd  tllos  non  refertur ,  de- 
limtu  dccepitdb  t/tbrdhdm>£r  hdbentipromtffto 
nesbenedixit. 

7  Torroftne  Mld  controuerfd  id  fuod  minus 
eji  db  eo  ^uod  mdius  eji  benedicitur. 

8  sAtque  htc  auidem  homines  qui  moriuntur, 
decimas  dccipiunt :  tilic  dutem  is  de  %uo  tejldtum 
ejtquod^iudt. 

9  Et(l>t  itdlojudr)  tn  Abrdhdm  decimdtus 
eft  etidm  ipfe  Leui,  quidecimasjolet  dcctpere. 

lo  Ndm  is  ddhuc  in  lumbis  pdtns  erdt ,  fuum 
occurreret  ^€brahdt  Melchtfedec 

Ndm  hic  Melchtfedec )  Redit  ad  id  quod 
de  Melchifedeco  dicendum  propofuit  cap.5. 
yerf.  n.  Nam  inde  ^  verfu  12.  illius  capitis, 

digreffus 


AD     HEB.     CAP.     VII.  7^ 

jligrcflus  eft  ad  hune  vfque  loeum,  Hicigl- 
ur  propofitdm  ibi  de  Melchiiedeco  dofhi- 
n.am  perfequi  inftituit.  Primum  autem  hoc 
:apite  eft  Meichifedeci  deicriptio:defcribi- 
tur  autem  vt  typus  erat  Chrifti ,  ac  proinde 
omnes  delcriptionis  partes  de  Mcichiicdeco 
typice  accipienda?  funt  ;  de  Chrifto  autem 
vere  ae  proprie  intetligenda?.  l{ex  erat  Sa- 
iem)  Defcriprionis  pars  primaab  officio  Re- 
gio,quo  Chriftum  lllum  Regem  adumbra- 
uit.  Pontifex)  Secundjdelcriptionis  pars  ab 
oftieio  Siccrdotnli,  quoetiam  Chnftum  il- 
lum  Pontificem  figurauit.  ^ltifftmi  )  Hoc 
Dei  epithetum  &c  adjunctum  commendat  of- 
ficium.  NamquoDcusexcellentior  >  eo  di- 
gnior  cjus  Pontifex  eft.  Qui  ocatrrit  )  Ter- 
tia  dcfcriptionispars,a  certj  quadam  fun<5tio- 
ne  officij  &  muncris  Regij  :Occurrit  Abra- 
ha?reuertenti  a  ca?de  regum  ,  proferens  pa- 
nem  fo  vinum  ,  non  offerens  facrificiqm  ,  vc 
voluntaduerfuij.  Atque  hoc  fjcturaRegis 
fuit ,  non  Poncificis.  Vide  de  hoc  Genei.  14. 
verf.  18.  Et  lenedtxit  ci)  Qu^arta  defcriptio- 
nispars^a  fundtioneofHctj  facerdotdlis.  Nam 
Pontificis  eft  &  S.icerdotis  benedicere.  Si 
loquamurproprielolusDeus&  Chriftus  be- 
nedicit  :  homines  aucem  olim  benedixeruat 
vt  Chrifti  quidam  typi.  Nunc autem  poft  ad- 
ucnrumChrifti  ipfius3qui  corpuseft,horaines 
benedicuntjncn  vt  tvpi,fed  vt  ferui  &  miniftri 


7^  AKAL.    IOC-    !K.     EPIS  T. 

cjus,ipfius  nomine. 

z  Cui &*  dectmts)  Quinta  defcriptionis  p.arsj 
a  pcrfoiutis  eiab  Abrahamo  fpoliorum  de- 
cimis  ,quofa&o  Abraham  eum  Dei  Pontifi- 
cem,  8c  Chrifti  venturi  typum  agnouit.  Ex  *m- 
mbus)Ncmpe  fpoliis.-nihil  enim  fpoliorum  il- 
lorumfuit  quod  non  eft  decimatum >  ad  hoc 
v  t  eflet  integra  &  perfe&a  illa  decimarum  ob- 
latio.  Ex  hoc  ioco  videri  poteft  decimarum 
perfolutionem  aliquo  modo  naturdiem  efle: 
Nam  tum  nulla  decimis  lata  fmt  Lex  cere- 
roonialis.  Dccima?  enim  propri^  &  primum 
ad  Deum  ipfum  pertinebanr.  Oblationes  au- 
tem  qu^cunque  debentur  Deo,  vtfacrificio- 
rum  6c  aliarum  rerum^principium  fuumha- 
bent  aiiquo  modo  a  narura  ipfa,  &  hominum 
confcientia.  Qui  frtmum  yuidetn  )  Sextade- 
fcriptionis  pars ,  i  notatione  &definitione  no- 
minumqua»habuitMelchifedec:vocatusenim 
primum  eft  Melchifedechoc  eft ,  Rex  Iuftitiae, 
deinde  Melehi  Sjlem ,  hoc  eft,  Rex pacis.  V- 
troque  hoc  nonune  figurauit  Chiiftum,qui 
proprie  appellatur  &  Rex  Iuftiti^ ,  nempeil- 
liusastern#  &  per  fidem  imputat«:&  Rcx 
pacis ,  quac  fidei  fru&us  eft ,  &  juftitix  per  fi- 
demimputaue:luftificati  enimperfidem  pa- 
cem  habemus  erga  Deum.Rom.^.i. 

3  SinePatre)  Septima  defcriptionispars,ex 
co  quod  expers  fuerat  omnis  cognationis ,  & 
eonfuiiguinitatis  naturate  &  terrenx >  ad  mo- 

retn 


A  D     HB24     C  A  V.    V  1 1.  fj 

em  aliorum  hominum  >  Hoc  argumentum  ex«« 

licatur  tribus  membris.    Primum  eftquod 

:l  ine  Patre  fuerat :  Secundum  quod  fine  matre: 

;'  rertiu  quod  omnino  fine  genere  &  ^tvtotAo- 

jk/a  extiterit*  Genef.  14.  vnde  hsec  deprompu 

luntinohabenturiftatotidem  verbis,fedquia 

'  llic  nulla  fit  rnentio  Patris ,  Matris,&  omnina 

fl  generis  Melchifedeci ,  ideo  filentium  illud 

°"  Mofis,  vel  potius  Spiritus  fan&i  eo  in  loco  ,fic 

*  nccrpretatur  ApoftoJus  hoc  loco  ,  ae  fi  ex* 

ft  3reffefuiiTetfcriptum,Melchifedecuro,neque 

:'  Patrem ,  neque  M^trem,  neqr,  genushabuifle. 

11  Nam  certum  eft,  Moiem  ideo  non  meminiffe, 

vel  Patris,  vcl  Matris,  vel  omnini  genens 

Melchifcdeci*,quiais  eratChrifti  vcntun  ty- 

pus,  &Deusvoluit  ignorari  Melchifedeci& 

Patrem ,  &  Matrem  ,  Sc  omnino  genus ,  vt  ab 

homiriibuspro  typo  Chrifti  haberetur.Quam- 

obrem  nimistemere  mihi  videntur  facerequi 

inuito  quafi  Deo,Patrcm,Matrem,&  omnino 

genus  Melchifedeci  volunt  eognofcere.  Vtut 

teft  ,h*ecpropri£in  Chriftum  competum#qui 

«Wto^  fuit  qui  homo,conceptus  nimirum  per 

Spiritu  fandunv^wTtop  ftaitqua  Deus,  vtpote 

DeiFUiusabajternogenitus  :  Licecetiamfint 

quidicant,qua  homo  eum  afArrop«  fuiffe»  quia 

mater  ejns  Virgo  crat,  ideoque  proprie  non 

dieenda  mater :  Denique  fine  genere ,  cogna- 

tione,&  confanguinitate  iftanaturali  fuit  qua 

Deus ,  &  Dei Filius.  Videtur  Paulus  1,  Cor.  <. 


78        A  KAl,    I  O G.     I  N    E  P  I  stC 
16.  profiteri  fe  Chriftum  finc  his ,  Pacre ,  Ma« 
tre  omninoque  genere ,  in  pofterum  cognitu 
rum,  cum  dicir;Quod  fi  etiam  nouimusChri 
ftum  fecundura  carnem,  nunc  tamen  non  am 
plius  nouimus.  Nam  in  Chrifto  ilU  vctera. 
cciam  in  quibuseftcognacioiftahumana  ,  ja 
prxterierunt,&nouj  fjfta  lunc  omnia.  Ne 
initmmdtemm  )  Vltimj  delcriptionis  pars , 
eius  «ternitate^qucim  ex  eo  coiJigit  Apoftol us, 
quodinillo  Genefeosloco  nulla  mencio  fia 
vel  ortus ,  vel  mortis  Melchifedeci.    De  Mel 
chifedeco  quidem  hoc  di&um  eft  typice  ,  de 
Chrifto  autem  vere  &  proprie  accipiendum.  j 
Namisvereanernus  eft,quum  Deusfit^ba:-  . 
terno  in  aeternum,&Pontifex  etiam  inseter-  i 
num ,  non  tantum  qua  Dcus  eftvfed  ctiam  qua 
homo.FortaiTe  non  male  accipienda  funr,quas 
hocloco  dicunturdeChrifto,nontam  habita 
rationenaturarumejus,quam  ofKcij,  hoceft, 
Pontificatus  ej  us.  Vt  enim  Pontifex  eft,  neque 
genus  habet,  neque  principium,  neque  finem. 
ldeo  hic  dicStum  eft,eum  manere  Sacerdotem 
in  perpetuum.  Sed  ajjimiUttts)  Cauflam  lnnuit 
aeternitatis  fiue  perpetuicatis  hujus  Melchife- 
deci,ex  eo  quod  typus  fuerit  Chnfti,ac  proin- 
de  affimilatus  fuerit  ei. 

14  SpefltH  liero  )  Occafione  defcriptionis 
proximae  ,  de  excellentia  Melchifedeci,  agir 
Apoftolus.  Propofitio  excellentia:  eft  cum 
pr  jefatiuncula  quadam ,  qua  attcntionem  con- 

ciliat. 


AD    HEB»     CAW     VII.  79 

ciliat.Spe&ate,  inquit,  Propofitionis  fententia 
eft ,  ac  fi  dixiflet>Melchifedec  ifte  m  jgnus  fuit 
&excellens.  Cm  etiam  decimAi)  Argumen- 
ta  exeellentia?  ipfius  omnia  ex  prbxima  de- 
fcriprione  funt  defumpta.  Quortm  primum 
hoc  efl ,  a  decimis  fpoliorum  Melchifedeco 
perfolutis  ,  etiam  ab  ipfo  Abrahamo  Patri- 
iareha.  Epitheton  hoc  Patriurchas  amplificat 
honorem  hunc  ab  Abrahamo  delutum  Mcl- 
chifedeco. 

5  Etjj  ^/We#0  H#c  quoque  altera  eft  am- 
plificatiofa&i  illius  Abrahami;  a  diflimili  co- 
paratione  decimarum  quas  accepit  Melchifc- 
dec, & decimarum  quas  accipiunt  facerdotcs 
Leuitici.Lcuitici  facei  4otes  aceipiut  decimas 
fuasapopulo,h.e.afratribusfuis,idqueex  Le- 
gisDei  praefcripto.  At  vero  Melchiledec  deci- 
masaccepit  ab  ipfo  Abruhamo.  Protafis  eft 
hoc  verlu  :  apodofis  fequenti.  Qmfrnt )  Peri- 
phrafis  eft  facerdotum  Leukicorum.  Pr£cep~ 
tumhahent)  Ratio  eft  curaccipiam  daeimas>£ 
Dei  mandato.  Boc  efl  a)  Definitio  qu^dara 
populiafraternaiila  conjundione  quam  ha- 
bent  Leuitaj  cum  populo  :  quafi  dicat ,  Le- 
uita?  accipiunt  decimas  ab  ijs  qui  funt  ex  com- 
muni  iecum  ftirpe.  Licet  tgreffis  ex  lumbis) 
Amp!ific^t?o  qua^dam  eftfa&i  hujus  populi, 
fiue  frar  um ,  ac  fi  dicat :  Licet  egreffi  fint  ex 
lumbis  Abraha^quemadmodum  8c  ipfi  Letii*. 
Uc  i  tamen  perfgluuni  ex  pra?fcripio   Legi* 


$<y  anal."  log.  in  EsfsrJ 
Dei  Leuicicis  facerdotibus  decimas ,  tanquam 
jpfis  nujoribus :  M^jor  enim  cui perfoluuntur 
decimae,quam  is  qui  perfoluit  eas.Nota  Deum 
&ipfiusverbum  difpareseffccerc  eosquiali- 
oqui  iunt  pates.Quis  te  difcernit ,  inquit  Pau- 
lus?  quidautemhabes  quod  nonacceperis?i. 
Corinth.  4.  7.  Cuim  genua )  hoc  eft ,  qui  non 
cftexftirpe  Leuitica.  Et  babenti)  Secunduni 
eft  cxcellentix  Melchifedeci  argumentum  ,£ 
funfiione  illa  officij  facerdotalis,  inbenedi- 
cendo,  dequa  fupraindeferiptione.  Fa&um 
nutem  hoc  Melchifedeciin  benedicendo  ex- 
aggerat  k  conditione  Abrahami.  Is  enim  erat 
Abrahara  ad  cjuera  promiifionesDei  pertine- 
bant. 

7  Perroftne)  Exeoqu&d  Melchifedec  be- 
nedixerit  Abrahae ,  concludit  Melchifedccum 
Abrahamo  exeellentiorem,  in  hanc  formam, 
Id  quod  minus  cft  ab  eo  quod  mjjus  eft  bene- 
dicitur.  AtaMelchifedecobenedi&useftA- 
braham.  Ergo  Melchifedec  Abrahamo  ma- 
joreft. 

8  yCtqut  hic  quidem) Tertium  argumentum 
excellenti»  Melchifedeci  facerdotis  ,  ab  i- 
pfius  xternitate.Illuftratum  autem  eft  ex  diffi- 
milicomparatione  ficerdotum  Leuiticorum. 
quimoriuntur  omnes.  Sacerdotum  Leuitico- 
rum  hoc  loco  pcriphrafis  qu^d^m  eft  ,  &  de- 
fcriptio^exdccimis  quas  accipiunt,  vt  &  Mek- 
ehifedeeiab  accepiu  decimis  circuraferiptio  ' 

eft. 


A  D     HEB.   CAP.     yitl  Zt 

eft.  De  quo  tejtatum  )  Probat  eutn  in  «ernunt 
v;uere,exteftimonio  Scripturx,  qujenulluia 
verbum  habetde  ejusmorte.  Genef.  14.  Cum 
igiturScripturafilentio  pr^tereat  ejusmorte* 
idque  dedita  opera,ad  hoc  vt  cflet  typusChri- 
ftijiequitur  igitur  eu  viuere  &  nnnere  ln  «er- 
nu,Nota  difcnme  mtcr  Pontifici  Leuitici  or~ 
dinis,  &  PontiHcetn  hujusordinis  io  quo  erac 
Melchifedec.  Leuitici  ordinisPontifices,qui 
totidem  erant  typi  ventuuChnftij  varij  eranr, 
abjqucalijsteporefuccedebant.Atverohujus 
ordinis  iu  quo  eratMelchifedec,vnicus  tantum 
numero  fuitPontifex.Vnicumautcm  oportuic 
elfe,quia  ^ternus  fuit,ricc  imtiunhdierumanec 
yit^fioerr,  habens. 

9  Et  l>tita )  Argumentum  exccllentia*  Mel- 
chifedeci  quartum, ex eo  quod  non  tan  um  ab 
Abrahamo  dccimus  acceperr  Mekhncdec, 
ifed  etiam  in  Abrahamo  ab  ipfo  Leuijqui  pater 
erat  Leuiticorum  ommum  iaeeraot«im.  Ex 
quo  fequitur  ,  Melchifedecum  excellemem 
quendam  fu  lfeviru,  &  facerdotibusLeuiticis 
oxnnibus  excellenri  >rem. 

io  Ntmuaihud)  Probat  in  Abrahamo  de-» 
cimatum  eCe  Leui,  ex  eo  quod  Leuitum  non- 
dumgeoitus  fucritinlumbis  Abraha?5quum 
Mclchiiedec  decimas  ab  Abrahamo  accepit* 
quo  terrtpore  Melchifedec  Abrahamo  redcun- 
ti  a  carde  Regum  occurnt.  Nota  ex  hoc ,  fa- 
&i;m  parentis  pariter  effe  faflum  fcminis 

G 


$2  ANAt.    LOG,    IN   EPIST^ 

quodeftinipfiuslumbis,  tumcum  ipfe  fach 
aliquid.  Hocmodo  faftum  Abrahamipariter 
fuitfa&umLeuinondumgeniti,  &  Leuitico- 
rumomniumfacerdotum  ,quieum  Patre  fuo 
Leuipariterinlumbis  erant  Abrah^  cum  de^ 
cimas  dedit  Melchifedeco ,  Hoc  modo  etiam 
primum  illud  Adami  peccatum  ,  fuil  pariter 
noftrum  omnium ,  qui tum in ejus  lumbisfui- 
tnus  quum  ipfe  peccauir.  Ideo  Apoftolus 
Rom.f.  12.  in  Adamo  dicitnos  omnes  pec- 
cafle :  peccatum  autem  Adami  in  nos  deriuj- 
tum  eft  ,  &  ratione  natiuar  corruptionis ,  & 
ratione  reatus  a&ualis  ipfius  peccati ,  &  de- 
fe&ionis. 

11  Porroji  confummatiofer  leuiticum  Sacerdo- 
iium  erat(namjub  hocjancita  Lex  eflfofulo)^uid 
dmflius  erat  ofus  alium  exoriri  Sacerdotcmfecun- 
dum  ordinem  Melchifedec  3  necfecundum  ordmem 
^Aaronis  dici? 

12  Mutato  enim  Sacerdotio  >  necejfe  efl  T>t  Le* 
gis  quo^ue  mutatiofiat. 

13  Nam  is  de tjuo  h&c  dicuntur ,  ad  aliam  tri~ 
lumfertinetydequa  nullus  attendtt  altari. 

14  Valam  efl  enime  tribu  lud&  exortumejfe 
Dominum  noflrumicui  tribuinihilde  Sacerdotio 
loquutus  ejt  Mofes. 

1  j  Idque  etiam  magisfatet  ex  eo  quo d  ad  tnflar 
Melchifedec  exorttur  Sacerdos  altus: 
\6Qui non  ex  Lege^cutus  mandatumfit  carnale, 
f  4&w,ejl  toezdQsJidex  1'imdtjfolubtlis  yiu. 


A  D     H  E  B.      C    A    P^     VI  I.  8j 

17  Tefifcatur  emm  ad  hunc  modum}  Tu  es 
Sacerdos  m  <eternum ,  fecundnm  ordinem  MeU 
ihifedec. 

18  Nam  mdndatum  pr^cedens  dlrogdtur prof- 
ter  ipfiu*  imbecillitatem  &  inutditttem. 

19  Nihil  entmftnflificduit  Lexifedfuferintra* 
ducla  fj>es  meliur,per  quam  dppropinquamus  Deo. 

Porrofi )  Occupauo  eft  :  obijci  enim  potuic 
ab  Hebr#is  fiue  Iud^is  >  ad  ea  quas  di<5t  1  funt 
proximede  Melchiiedeco  >  ejufqueexeellen- 
tia  ac  praefbntia.  Efto,  fit  Melchiiedecfit  no- 
uusiacerdos,  qui  non  effcfecundumordinetn 
Leui:  fit  quoque  harc quam  dicls  noui  facerdo- 
tis  pr^ftantia :  Atcamen  per  Leuiticum  facer- 
dotium  fuit  perfe&io  &  fmSificatio.  Refpon- 
det  negatiue:  Non  fuit  per  Leuitieum  facer- 
dotium  perfe&io  fiue  fan£tificatio.Obje6ho 
fimul  &re!ponfio  negata  ifta  fuppreifa    eft. 
Negata:  autem  refponfionis  ratio  incottex- 
tueft  expreifi.  Siperfe&io  fiue  fancfcificatio 
per  Leuiticum  fjccrdotium  erat,quid  arnplius 
eratopusalium  exoririfacerdotem,  (ecundura 
ordinem  Melchifedech?  &c.  At  alius  exortus 
eft  fjcerdos ,  qui  eft  fecund um  ordinem  Mel- 
chifedec  (Chriftumintelligit  ,cujustypuserac 
Melchifedec  ,  Ergo  confummatio  fiue  fancSi- 

ficartio  non  eratper  Leuiticum  fdcerdotiurn. 

Deneg.ita  hac  conclufione  lege  cap.io.  verf. 

i.Notafinem  religionis  fiueculrusDeia  Deo 

pr^fcripti  effe,  ythomefit  perfectus&con- 

G    1 


$4         A  N  A  L-      1  O  G.     I  N     E  P  I  S  7. 

fummatus.    Huncfinem  Scriptur*  facra?  efie 
tradit  Apoftolus  i.  Timoth.3.  I7.vt  perfe&us 
fithomo  Da,  inquit,  adomneopus  bonum 
perfe&e  inftrudfc  s.  Perfe&ionem  iftampono 
in  ijs  benedi&ionibus  Dei  in  Chrifto ,  qua:  ad 
alteram  vitam  fpe&^nt ,  in  voeatione  efficaci, 
in  jaftificationejin  Cin&i&c&tione.NamJUl?  bac 
ftncite  )  Amplificatio  eft  qu^dam  ejus  ,  quod 
dixit  de  confummationc  qu#  eft  per  Leuici- 
cum  facerdotium ,  per  occupationis  quand  im 
fpecieminferta.  Eft  autemaropI<ficatioaLe- 
ge,  fiue  miniiterio  Legali ,  quod  fancitumeft 
populofubhoc  facerdotio  Leuitico.  Ex  quo 
videturfequi  confumm»tionem  effeoportere 
pcr  Leuiticum  facerdotium.  Q^id  en  m  cft 
^uod  fan&iftcatjfi  non  miniftenum  hoc  Lega- 
le?  Notandumefthoc  loco,  neque  facerdo- 
tium  illud  Leuitieuro,  neque Legem  fub hoc 
jfacerdotio  fancitampopulo(ccremonialem  in- 
telligo)  ijs  quid^a.m  profuiffe  ad  perfe&io- 
nem  fiue  fan&ificationcm,  qui  feorftm  vmbra 
Stcorporeaccepe.ut.  Namhoc  loco  Apoftolus 
typosiltasLegales  feorfim  fumitarebusipfis 
quasfiguiabar.t  >  eofque  etiam  rebus  figuratis 
opponit.Sic  autem  conftituti ,  nullam  vim  ha- 
bent  ad hominem pe: ficiendumfiue fan&ifica-  • 
dum.  Tjpos  aotem  ftc  accepit  Apoftolus  ex 
hypothefi  &  fenf  1  Iudsomm  y  qui  typos  fcor- 
fimarebusfigur^tis  fumpferunt,  &in  vmbr» 
«}uafi  rehgionem  L>eique  cultum  pofuerunt. 


A  D    H  E  b"     C   A   *r     V  1U  t$ 

12  Mutdtoigitur  )  Altera  occupatio  eft.Efto 
fooc  ( inquit  ludaeus  aliquis )  mutatus  fit  facef 
dos,&tranfLcus  e  tribu  vna  in  tribum  alte-1 
ramtatveronon  indc  /equitur  legisquoqae/ 
hoceft,  minifterij  Legalis  mutationem  fieri. 
Annon  enim  f  dixerit  Jfub  nouo  Saeerdotet 
qui  fic  ex  altera  tribu ,  poteft  manere  vetus  il* 
lud  legisminifterium ,  &  jam  olim  praefcripta 
illacoiendiDeum  ratio?  Refpondet  Apofto- 
lus,tranflato  facerdotio  neceffariomutari  quo- 
que  Legem,fiue  minifterium  Legalc  totum. 

13  Nam  ts  ie-fuo)  Sequelam  fiue  connexio- 
nem  proximam  confirmat:  idque  hoc  argu- 
memo.  Primum  anatura  &conditioneillius 
tribus  ad  quam  tranilatum  eft  facerdotiunu 
Is,inquit,  dequo  h#cdicuntur,hoceft  ,isqui 
fa&us  eft  nouus  facerdos ,  pec  ea  verba  Dei 
Patris,quaehabenturPial.  110.  verf. 4.(Iura- 
uit  Ichouach.TuesSacerdos  &c.)  is,inquam, 
ad  eam  tribum  pertinet,  de  qua  nullus  vnquacn 
attendit  altari,h.  e.  de  qua  nullus  vnquam  obift 
aliquam  partem  miniftcrij  Legalis ,  quod  pofi- 
tum  eft  in  facrificijs,aliifque  id  genus  cercmo- 
nijs.  Sequitnrergo,  tranflatofacerdotionece£ 
fariototiusminifterijiegalismutationemfieru 
14  PaUm  ejt)  Probatur  antecedens  enthy- 
mematis  proximi.  Nouushic(acerdos,vtma- 
nifefto  conftat ,  exorrus  eft  e  tribu  Iuda. Ac 
tcibusluda;  refpe&u  nihildefacerdotio  locu- 
tos  eft  Mofcs,l*oc  eft(vtxlixit  fupri  )  dc  Tr&a 

Q   $ 


8£         ANAL.     L  0  G.    I   N    E  P   I  S  T. 

Iudanullusattendit  altari,neque  a  Mofecui- 
quamex  hac  tribu  impofitumeft  hocmunuj 
facerdotij.Ergo  nouus  hic  facerdos  ^d  eam  tri- 
bum  pertinet  de qua nullus attendjt  alrari.No» 
tahic  Mofem  in  Lcge  fua  nihil  ptx  cripfiffe 
de  hoc  facerdotio  quod  eft  fecundum  ordinem 
Mclchifedeei.  Tfadiditmuka(fateor)  deordi- 
ne  ficerdotij  Aarontci:  at  huius  ordinis  non 
meminit,  neque  ems  leges  prsfcripfit.  De 
hoc  autero  ordine  habes  Pfalmono.  Tradic 
Mo(es(f  <teor)hiftoriam  Melchiiedeci.  Gcnef. 
14.  18.  19.  20.  Qup  loco  eum  ex  effe&isfa- 
cerdotem  fuiffe  oftendit ,  verum  de  hoc  facer- 
dotij  ordinenullaslegesprarfcripfit,  id  quod 
fecit  de  ordine  facerdotij  Aaronici. 

15:  ldauetti4mmitgis)  Secundum  argumen- 
tum  quo  probat  fequelam  illanv,  Quod  mu- 
tat  o  facerdotio  neceffe  fit  legis  quoq;  m$utio 
nem  fieri.  Hocargumentum  lumptum  cft  a  na- 
tura  &  conditione  ordinis  illius  ex  quo  efi  hic 
nouus  facerdos^nempe  Chnftus.  Hic  f^eerdos 
eft  ex  ordine  Melchifedeci  exortus,  non  cx  le- 
gefo&usficerdos,  fedexvi  indiffolubilis  vi- 
tas.  Ergo  mutato  f  cerdouo  neceffe  eft  vt  Le- 
gisquoq-,  mutstiofiat:  quidenim  huic  focer- 
doti,qui  non  eft  ex lege  fa&us^cum  minifterio 
illoIegah/NotarurfusnuIlam  effelegemMo- 
fiic^m  de  hoc  facerdote,qui  eftfecundum  or- 
dinera  Melchifedcc.  Cutta  manddtum  )  Legis 
qu^dam  defcriptio  eft ;  qua  arguit  ex  lege  non 

fj&um 


:A  D     M  E  B.     C  A  F.      VI  tl  87, 

fi&um  fuiffe  eum  Saeerdotem  :  Legis  enim 
mandatum  eft  carnale ,  h.  e.  de  rebus  caducis 
&  eujnidis,  qu#  carnis  nomine in  Scripturis fi- 
gnificantur.  Sedexl>i)  Legiopponitvimindif- 
folubilis  vitae,  tanquam  veram  caufam  qua  fa- 
ftusefthic  fjcerdos:  Per  vimautem  indiflb- 
lubilis  vit«e,  intelligit  efEcaeiam  illam  verbi,  & 
iurifiurandi  Dei,qu#eft  ad  vitamquse  nun- 
quamdifloluuurjhoceft,  addurationcm  fem- 
pitern^m.  Ex  hae  enim  vidurat  Pontificatus 
Chriftiin^ternum. 

1 7  Tejlificdtur  enim  *d  hunc  )  Probat  ve- 
ram  hanceaufam  iacerdotij  Chriiti>fiue  Chri- 
ftum  fadum  efie  facetdotem  ex  vi  iudif- 
folubilis  vita? ,  a  teftimonio  ipfius  Dei  in  Scri- 
pturis,in  quibus  Pater  fic  Filium fuum  alloqui- 
tur  :  Tu  es  Sacerdos  in  aternum  fecundum 
ordinemMelchifedec.  Atque  hxc  verbaPa- 
trisad  Filium  ,  habent  vim  indiffblubilis  vitscj 
Ergo  fadus  eft  facerdosex  viindillblubilis  vi- 
tje.V1dePfal.ji0. 

18  Nam  mandutum)  Ha&enus  primum  fuit 
argumentum,quo  probataeftLegisfiue  Mi- 
nifterij  Iegalis  mutatio;Sumptum  fuita  tran- 
flatione  iacerdotij :  In  eo  immoratus  eft  ad 
hune  vfque  verfum.  Hicigitur  tubemus  fe- 
cundumeiufdem  rei  argumentum,  fumptum 
iminifterij  Legalis  inefficacitate,fiueimpo- 
tentia&inutilitate.  Minifterium  illudLegale 
millis  yiribus  pr^ditum  eft*  &  inutile  eft,nem- 

G     4 


88  ANA I.     106,     1 N     IPIST? 

pe  ad  fdn£ificationem.Ergo  abrogatuf. 

19  Nthilenim)  Ratio  cur  nullis  fit  viribus 
pneditum  &  inutile  mandutum  ,  ab  efTe&o 
fan&ifieationis  fiuc  perfe&ionis.  Nihil  fan- 
dtificauit  Lcx.  Ergo  nulJis  viribus  pr^dita,  8c 
inutiliseft.  Qupd  fi  enim  vis  &  vtilitas  Legis 
fkifTctaliquaprofcflio  fuifletea  ad  fancfbfica- 
tionem.  Sed  ddfcitd)  E  diuerfoveramfan&ifi- 
cationis  cauffam  fubijcic  %  quam  vocat  intro- 
du&ionc  ipci  melioris.  Hoc  nomine  fpei  me- 
liorisintelligitEuangelium  Chrifti,quod  Lcgi 
fucceflit  &  in  cius  Jocum  introdufium  eft.  Ab 
cffe&o  autcm  fuo  fie  vocat  Euangeliura  :  nam 
Euangelium  fpcm  gignit  meliorem.  Peryudm) 
Defcriptioqua?dam  huius  fpei  abeffe&ofuo, 
per  eam  enim  appropinquamus  Deo,  diruta 
quafi  iam  raaceria  Legis3&  ceremoniarum, 
qua?noftrumadDcum  aditum  quaffinterclu- 
ftrunt ,  obfucruntquc  quo  minus ad  eum  ap- 
propinquaremus.Eph.2.i6.Col.2.i4. 

ao  Et  MdtenH*  non  dbfifue  iurciurdndo  fupcr» 
indufia  elt. 

21  Ndmillifuidem  ,citrd  iufiurdndum  Sd^ 
itrdotes  fdttifunt :  htc  Irero  cum  turciurdndo  fcr 
eumqui  dixit  ei%  iurduit  DominH4,c?*  nonpcemte^ 
lit  eum  Tu  cs  Sdccrdos  in  dtemum  Jccundum  or- 
dinem  Melchifedec. 

22  Tdnto  fotiorit  fasdcru  ftonfor  fdilm  cfi 
leJUs, 

%l    Ei  illi  tuidcm  flures  fdflifnntfdcerdotes, 

Auoi 


1D     HEB.     CAP.    Vlli  Sj> 

quod  mors  prohtberet  eospermanere: 

1 4  <y€t  tjfepropterea  yuod  in  dternum  manet* 
perpetuum  habet  Sacerdottum. 

25  Vnde  &  feruareprorjus  potejl  eos  qui  ptr 
ipfum  accedunt  ad  Deumfemper~\tuens  ,  ")tinter- 
felletpro  eis. 

16  Talts  enim  nos  decelat  PontifexfanElus^ 
innocens,impollutus>>fegre?atus  a  peccatortbus%ey 
frbltmior  cctlisfa&us. 

27  Cni  non  ftt  quotidte  neceffe^auemadmodum 
iVit  pontifictbus,prtus  pro  peccattsproprtjs  ~\ttttmas 
offerre,  dcinde  pro  peccatis  j?opult:hoc  entmfectt 
femel  auum femettpfum  obtultt* 

28  Lexentm  homincs  conftitutt  Pontificesin- 
firmos :  acfermo  iurijiurandt  pojt  Legem  conce- 
pti,  Ptltum  conftituit  ^ui  tn  aternum  ejtfanftifi- 
qatus. 

Etejuatenusnon)  Ha&enushoccapite ,  dc 
Melchifedeco  Chrifti  typo,  &  eius  deicriptio- 
neprimum  ,  deindepr^ftantia  ,  defacerdotio 
legali  quod  abolitum  fit :  de  Lege  ipl'a,totoque 
legali  minifterio,  quod  fic  abrogcita.Nunc  agi- 
turde  Chrifto  ipfo,  cuius  typus  er,uMeIchife- 
dec.eiufque  praeftantia  &  excelkntia  per  com- 
parationem  cum  Leuiticis  facerdoribus  often- 
ditur.Propofitio  igitur  oftendenda  cft  iftj,Ie~ 
fus  Chriftus  pr^ftdntior  Sjccrdos  cft,  qajam 
fueruntfacerdoresLeuitici.Argumentumpri- 
mum  fumptum  eft  a  praflantia  foederis  illius, 
guiyseft  fponlbr  Ieius,  in  hanc  foimam.  Icfus 


50  ANAL.      IOG,    IN      EPI5 

fa<fhis  eil  potioris  foederis  fponfor.  Ergo  pr«- 
ftantior  cft  facerdotibus  Leuiticis.  Enthyme- 
matis  hujus  antecedens  habetur  verf.22.  Con- 
iequcnsautem  fubticctur  hocIoco,&intelii- 
gedum  relinquitur.Enthymematis  autem  an- 
tecedens  ficprobat.Fa&us  eftlefus  Sicerdos 
»on  abfque  iurejurando.  Ergo  faQus  eft  fpon- 
ior  potioris  foederis.  Enthvmercutis  hujus 
anteeedens  habetur  verfu  20.  Confequens  au- 
temverfun.  Scquela  fic  patet.  Qui  fjdus 
eft  Sacerdos,  non  fimplici  nudoque  verbo,fed 
adhibito  iurejurando^necefle  eft  is  refpeftu 
potioris  pr^frantiorifque  foederis  factus  fit 
Sacerdos,  Nam  vbi  Sicerdos  >ibi  fceduscujus 
foederis  fponfor  eft  S  icerdos.  Sponfor  foe- 
deris  vocatur  Iefus,quia  fpondendo  prono- 
bis  ,  &  fatisfaciendo  fanguine  fuo  pro  pecea- 
dsnoftris ,  efFecit  vt  nos  in  gratiam  rediremus 
cum  Deo  Patie ,  procurauitque  nobis  nouum 
fcedus,quodgratia?  vocant.  Duoenimfpon- 
iori  Chrifto  fjcienda  erant.  Primum  oportuit 
cum  in  fe  transferre  debitum  nofttum,  pro  eo- 
que  juftitia?  Patris  fatiifacere.  Deinde  opor- 
tuit  cum  procurare  arque promereri  nobis  no- 
unm  gratiam ,  hoc  eft ,  fcedus  nouum ,  quo  fu- 
turum  erat  vt denuo  Dei  amici  &quifi  confoe- 
derati  euaderemus.vtrumq;  hoc  prseftititChri- 
ftusfponfor  per  faenficium  &erucem  fuam. 
21  Mamtlii)  Oftendit  quod  dixit  proxime, 
cx  diflimili  comparatione  Chrifti  Sacerdotis 


'AD      HEB,     CAP,     VII.  5>I 

&facerdotum  Leuiticorum:illiquidem  citra 
juiiurandumfacerdotes  f^<Sti  funr,  hic  vero  cii 
jur<°jurando.  Protafis  veraelTeconfpicitur  ex 
librisMofis,  vbi  agiturde  ordinatione  Aaro- 
ms,  &  aliorum  facerdotum  Leuiticorum  ,  in 
quibusnihillegiturdeiurejurondo  in  ijsordi- 
nandis  rxlhibito  :Qu<irenullum  fuit.  Pereum 
ym)  Apodofin  probat  addu&o  in  medium 
Seriptur^  tcftimonio  illoquodhabetur  Pfal. 
110.4. 

23  Etilli)  Secundum  argumenUim  pr^ftan- 
lix  f<cerdotisCi>rifti?aperpetuit<ite  facerdotii 
Chnfti,qua?  comparate  tractatur  hocmodo. 
Leuitici  fjcti  1'unc  frcerdores  piures,hoc  eft, 
non  perpetui,fed  al;j  alijsfuccedentes.  Atifte 
perpetuum  habet  S>cerdotium.  Ergohicillis 
pra:ftantior.  Qnodmors)  Ratio  eft  cur  Leuiti- 
ci  Sacerdotes  plures  fint  facH,a  morte  qua  im- 
pedita  eftperpetuitjs  in  (acerdorio.  Loquitur 
Apoftolus  de  iummis  facerdotibus  >  (iue  Pon- 
tificibus ,  non  au  tem  de  vulgo  faceidotum  Le-. 
uiticorum.  In  genere  autcm  fummorumfa- 
cerdotum  vnus  t.intum  erat  vno  tempore,  non 
plures  ,  cx  pra^fcripto  Legis  diuinse  :  Quam- 
obrempluraliras  hocloco  fuccclTiua  intelli- 
gendaeft. 

24  ^ZtiJtepropterea )  Ratio  eft  cur  perpetu- 
um  fit  ficecdonum  Chrifti,  ab  ipfius  seterni- 
tite,fiueduratione;crern;i:Manttina*ternum, 
Ergo  pcrpctuumhabct  facerdouum,  non  fuc- 


£!  ANAL.     106,     IN     EPIST. 

cefliuum,quale  habuerunt  fummi  f icerdotes    r 
Leuitici,  qui  morti  fuerunt  obnoxi  j.Nota  igi- 
tur  ,  Chriftum  nullum  habere  in  terris  fuccef- 
forem  in  facerdotio  fuo^neque  debere  hoc     T 
nomen  viurpaii  in  Eeclefia  Chriftiana  poft 
Chriftum  ^quificerdotalimuncti,  quodpofi-   | 
tum  erat  in  vi&imis  Sc  facrificijsofferendis, 
finemimpofuit.    Sumus  quidem  nos  omnes 
quicunque in  nofnineChrifti  bjptizati  furnus, 
certo  quodam  modo  facerdotes ,  vc  &  Reges, 
&c  Prophct£:vnde  Petrus  regale  facerdotiurn    | 
nos  vocat.  i.  Epift.  2,  9.  verum  poft  Chriftum 
n^llum  eftiitiufmodi  in  Ecclefia  fpeciale  ali- 
cjuod  munus  &  officium. 

2j  Vnk  crfemart)  Tertium  eft  argumen- 
turn  prseftintix  Chnfti ,  quod  confequens  eft  I 
&  effe&um  £terna*illius  ipfius  vitse&dura- 
tionis^cujus  meminit  proximc:Sc*cerdos  Chri- 
ftus  prorlus ,  &  (  vt  fic  dicam  )  finaliter  potcft 
cos  feruare  qui  pcr  ipfum  accedunt  ad  Deum, 
nempeper  fidem.  At  Leuicicifacerdotesid 
nonporuerunt.  Ergohic  ijs  prsefhntior  eft. 
\$emperl>iu,ens)  Ratio  cft  cur  prorfus  feruet, 
)Qnia  femper  viuit.  Vt interpellet)  Ratio  eft  fe- 
<juela?,qu:a  viuendo  interpellat&  intercedit 
apud  Deum  pro  fidelibus.Sequitur  ergo,quod 
(\  femper  viuat,prorl'us  &  perfede  feruet  cre- 
dentes:Nonenim  in  coelis  otiolus  &  inefficvix 
eft,  veruoa  munus  Pontificis  excrcet,inter- 
pellaado  fiue  iatereedendoodoreillo  facrifi- 

ciji- 


7D      H  *  B.      G   A  P.     YI  I.  9$ 

cij  ipfius  perpctuo.  Vnde  I.  loan.  2.i.poft- 
quam  cum  aduocatum  noftrum  vocauit  ,  con- 
tinuoaddidiijipfum  propitiationem  effepro 
peccntis  nofti is  >hoc  eft,  Ccrificium  propitia- 
torium.  Sequitur  crgo  cum  intercedcre  LtLtQf 
incGel:s,virtuteperpetuafjcrificiji!!iu$propi- 
ti.uorij ,  quod  femel eft  obtatum  in  tcrris. 

16  Tdisenim)  Aigrmemum  quartum  prar- 
ftantia?  Chrith ,  a  qualitate  ipfius,  quam  expli- 
cat  varijs,ijfqueeximijspartioularibusqual;- 
tJtibi  s  &  conditionibus  lndu&is,  quibus  om- 
nibus d^fF-rt a Leuiticis Pontificbus.  Pomi- 
fcx eft  pius , innocens^impollutus  &e.  Ex  his 
qu£  indu&ae  funt  qualitatibus  >  q  ^dam  ad 
peronim  pcrtinent^nimirum  qiae  hoc  verfu 
continwnrur,  quaedam  vcro  ad  officirjn  ,niini- 
rum  qu#  h  bentur  veriu  fequenti.  Prirr.um 
hoe  loco  propofitio  quced^m  eft  in  genere 
qualitatis  qu#  requirebatur  in  Pontifice  no- 
ftro.  Talis,inquit,nosdecebat  Pomifcx,  hoc 
eft,h#cqualitus&  conditioin  Pontificcno- 
ftrorequirebatur.  Deinde  fequitur  explicatio 
generalis  propofitionis  fiue  qualitatis  illius 
qux  in  gencre  propofua  eft.  Pms)  Prima  qua- 
}itas,qu£erefpicit  Deum.  Innocens)  S;cunda 
qu#  refpicit  proximum.  Imfollum r)  Tertia 
qi^refpicicipfiusperfonam.Nam  quoadpcr- 
fonam  fine  macula  ,  &  labe  eft.  Sevegatus). 
Quarta  qua?  eadem  videtur  elle  cum  fi  reria- 
nwifi^uodeomparat^  propofitafn  ,fattastfr» 


94  AUAL.      L0G      IN     EPIST. 

mirum  cum  peccatonbus  comparatione.Nam  J 
cum  fegregatumdicit  a  peccacoribuSjftnfiS  • 
eftac  fi  dixillet ,  non  talem  eum  elTe  quales 
funt  peccatores  ,  hoc<eft  ,impollutum  &  im-  J 
mundum.  sMimior  ccelts  )  Qujnta  eft  qualiras,   i 
qux&ipfa  quoque  relpicic  perfonam,  efte- 
nim  perionzedignitas,  excellencia,  &  fublimi- 
tas,qua?comparatione  ccelorumipforumex- 
plica.ur. 

27  CV*i#otf  J/*)Sextaconditiofiue  qualitas,- 
non  eft  eiimpofica  neceflitas  ofFerendi  quoci-  ! 
die  :  hxc  qualitas  ad  ofhcium  &  munus  facer-  j 
dotij  pertinet.    Quemddmodum  illis  )  hoc  eft,  j 
quemadmodum  ncceiTe  fuit  Pocificibus,  quos  j 
cxlegeoportuic  quotideoiFerre  fjcrificia.In  | 
haeconditione  fiuequalitateexprefle  c5para- 
tuseftcumLeuicicis  faterdotibus,idq',  indiffi-  j 
miliin  fuperioribus  non  nifi  intelle&e.  Vrium 
fropeccatu)  Septima  eft  conditio :  non  necefle  \ 
habet  vc  prius  ofFaac  vidimas  pro  peccatis  i 
fuis,deinde  pro  peccatis  populi.  Et  m  hdC  quo- 1 
que  coparaiurcum  Leuiticis  Pontificibusex- 
prefle.  Nam  Leuitieos  Pontifices  oportuit  pri- 
us  pro  peccatis  fuis,deinde  pro  peccatis  popu- 
lijVidimasofferre.  In  fummaitaqueargumen- 
tatio  eft.Pontifex  nofter  pius  eft,innocens  &c. , 
At  tales non  fuerunt  pontifices  Leuitici  :  Ergo  ' 
hic  nofter  illis  prseftacior  eftPontifex.  Id  entm) 
Ratio  cur  non  necefle  fit  vt  quotidie  ofFrat 
£foriftus:Semelid  fe«t,h.  e.femelobtuht:Er- 

go  noQ 


A  D     H   E   B.      C    A  P.     t  I  I.  95" 

go  non  eft  neceffe  quotidie  id  fd.t\2X.Cumfem€t- 
tffium  )  Ratio  eft  vt  videtur  iequel^ ,  Qtya  fe- 
mel  ld  fccii  cu  femetipfti  obruiit :  vnde  fequi- 
tur  non  ncceffe  efle  vt  quotidie  id  faaat^quum 
femetipfumquotidieofferrenonpoflit.  Chri- 
ftus  emm  uepiiis  roori  non  poteft.  Rom.  6. 10. 
Nam  quod  mortuus  eft  peccato  ,  mortuus  eft 
lemei.quod.mtem  viuit,viuitDeo. 

28  Lex  enim)  Hxcratioett,  curnonfitne- 
ceffe  Chriftumpro  peceatisproprijspriusvi- 
ctimjs  offerre  ,  deinde  pro  peccatis  populi. 
Sumpta  eft  a  natura  &  conditione  ipfius,  Fi- 
lius  eft  in  a?ternum  fandtificatus ,  hoe  eft  ,  noa 
eft  infirmus  aut  peccator.  Vnde  non  necefle 
habuit ,  vt  prius  pro  peccatis  proprijs  efferrec 
viftimas-.illuftratur  hsec  Chrifti  conditio^a  iif- 
fimili  Pontificum  Leuiticorum  conditionc, 
qui  infirmi  &  peccatores  erant.  Notandum 
quod  nondicat  fimpliciter  PontificcsLeuiti- 
cosinfirmos  fuifle,  veriim  dicat  legem  confti-* 
tuiffe  homines  Pontifices  infirmos :  ncque  di- 
cat  fimplicitcr  Chriftum  fuifle  in  2:ternum 
fan&ificatum  ,  fed  dicat,  Legem  jurifiurandt 
conftituifle  fitium  qui  in  seternum  eft  fan&fi- 
catus:qua  quidem  re  innuit  3 non  tant&m  diffi- 
miles  effe  Pontifices  illos  Leuiticos  &Chri- 
ftum,in  natura  &  conditione  fua ,  fed  etiam  ia 
ratione  vocationis :  Nam  Leuitici  Pontifices 
vocatifuntper  legem,Chriftus  autcm  vocatus 
eft£er  ferraonemiurifiurandi,  quae  vQcationis 


$6         ANAl.     L  O  G.     I  N    E  P I  S  T* 

ratio  dignior  &pr^ftantior  eft. 

^trgumentum  Captis  otlaui. 

Hoc  capitc  comprehefa  funt  pra?fentis  ioftituti,  hoe 
cft  ,  praeftanriae  Chrifti  Pontificis  ,  duo  argumenta. 
Primum  i  veriu  i.  ad  verfum  6,  Secundum  a  rerfu  5.  ad 
finem  vfque. 

C  A  P  V  T.      VIII. 

I  Cttertim  eorum  qu^dtcimus  hxc  fumm* 
cft  3  Talem  nos  habere  Pontificem  qui  conjedttad 
dextram  throni  maiefiatis  tlltus  m  cceli*. 

2  Santluartj minifier^ac^en tllius  tabernaculi 
auodfixit  Dominus  &  non  homo. 

j  Omnts  tnim  Pontifexad  cffotnda  dona  gr 
*\i£timaf  conftttuttur^ndt  neceffefutt  hunc  quo<+ 
auehabtre  quod  offerret. 

4  Namfi  effet  w  terra,ne  Sacerdos  quidem  ef 
fet ,  mantnttbusillit  facerdotibus  qutfecundum  le- 
gem  offemnt  dona. 

y  Vt  qui  txtmplari  &  ^mbr*  dtferuiunt  re- 
rum  cctle[Hum  >  ficut  diuimtm  dtttum  eji  Moji 
quumejfet  abfoluturus  tabernaculum ,  vide  tntmy 
inquityvtfaaas  omnta  ad  exemplar  auod  ofienfum 
eji  tibi  m  monte. 

Cdterumeorum)  Principio  hujus  eapitis  eft 
argumcntii  pnrflantias  Chrifti  Pontificis  quin- 
tum,  fumptumetiamabipfiusqualirate.  Ar- 
gumento  pnemilla  e(l  pnrf,tiuncula ,  qua  i- 
psu  comendatur  nobis  tanqua  xi?aX*ioV  quod- 
daio>hoc  4$ ,  argumemum  puneeps  ac  pnma- 

rium 


•X  1>    HEBi    CAP,     Yili;  $>7j 

rium.f  a/rw  »oj  JtaJere)Gcneralisquxdam  pro- 
pofftio  eft  qualitatis  Pontificis  Chrifti ,  vc  ca- 
pite  (uperiori,vcrf.26.^*co»/?^/>)  Explicatio 
eft  qualitatis  Chrifti  in  genere  propofit# ,  per 
inductionem  fiuecnumerationem  partiuma- 
liquot  ipfius.  Prima  eft,  quod  fedet  ad  dexte- 
ram  Dei.Non  dicit  dextcram  Dei,  verum  dex- 
%eram  Throni  maieftatis  iliius.  His  omnibus 
vcrbisamplificatfcfsionemillam  Chrifti.  Vi- 
deHcb.1.3.  Seflio  quidem  hzc  Pontificis  eft, 
fcd  regabs,  nam  facerdotiura  Chrifti  rcgala 
eft,vt  eorum  qui  in  Chrifto funt.i.Pet.2.s>. 

z  Sanfludrfj  mimjter)  Sccunda  ChriftiPon- 
tificis  qualitas  iiue  conditio  ,Miniftereft  San- 
«duarij ,  hoc  eft,  coeli  altiflimi ,  cuiustypus  e- 
■rat  fandura  fan&orum , quod  miniftrum  habe- 
batPontificcm  Leuiticum,  Hebr.sML  Pec 
proprium  fanguinem  ingreffus  eftfemelinfa- 
crarium:vt  enim  Pontifex  typicus minifter  fuic 
jfacranj,  fiue  ian&uanj  terreni  :  ita  Pontifcx 
-Chriftus  minifter  eft  fanfiuarij  cceleftis.  Ac 
1/eri  iliim)  Tertia  qualitas  Chrifti :  Minifter  eft 
non  quidena  typici  &  vmhratilis ,  fed  veri  Ta- 
bernaculi.  Nam  verumhoc  locovmbratili& 
typico  opponitur.Tabernaculi  nomine  intelli- 
git  corporis  fui  Tabernaculum ,  cuius  miniftec 
fuit  Chriftus  in  co  Patri  offerendo  pro  pec- 
catis  noftris.  Minifterium  hoc  Tabernaculi, 
hoc  efi,corporis  fui,fequitur  minifterium  San- 
£uarii ,  &  cum  eo  coniun&um  cft  neceffarios 

H 


>8  A  K  Ati    L  dG,    IN  EPI  S  T. 

Nam  nbri  poteft  Chriftus  min  Oc  effe:  •£.!*- 
fiujrij  coeleftis,  nifi  minifter  p*iiter  lic-coipo- 
risfui  tanquam  faerificij.  Nonenim  eut  yetus 
ac  typicusPonufex  miniftcr  fan&u<ir  j  terre- 
ftris ,  ruti  qua ratione fuerat  fimul  rmniitcrr  ia- 
crificij.Ergo  non  poteft  Chrirtus  miniftet  efle 
cocleftis  fan&uanj,  nifi  idemfitminifter  ali- 
cuius  facrifiaj,  hoceft  ,  corporis/ui:  £h*pi 
fixit  rDominM)  Defcriptio  qua?dam  eit  veri 
Tabernaesh.  Eftenim  Tabernaculum  fixum, 
non  ab  homme ,  hoe eft ,  non  operauone  ho- 
minis ,  fcd  a  Dotmno  ,  hoc  eft  ,  arcana  &  fe- 
creta  Spirtttf  s fan&i  operatione.  Nam  Chri- 
ftusconceptus  eft  ex  Spiritu  Cm&o.  Eodem 
fcnfu dfeffur  Tabernaculum  non  manufadt  m, 
id  eft  ,  Tabcrnaculum  non  huxus  ftru&urs.  \ 
cap.^.v.ri. 

3  Omnis enim Pentifex )  Explicatio  quardjm 
cft  qualitatis  proximaj  de  minifterio  Taber- 
naculi  corporis  Chnfti.  Docet  autem  neccffe 
fuifle  vt  ipfe  haberet  quod  offerret.  Argumen- 
tum  eft  agenere  iplo ,  &ab  ofticio  &  munerc 
Pontificis in  genere.  Omnis Pontifex  ad  offe- 
renda  dona  Sc  vi&iruas  conftituitur ,  Ergo  nc- 
cefle  fuic  hunc  quoque  habere  aliquid  quod 
offerret.  Habere  autem  non  potuit  aliquid, 
niii  corpus  fuum.  Etgo  neceflanbfuit  mini- 
fter  Tabernaculi  corporis  fuiipfius.  Quod 
autemneceflc  fuit  vthaberet  Tabernacuium 
corpqris  fui  quod  offerr ec,  ex  eo  apparet,  quod 

cum 


A  D     H  E    B.     C    A    P.      V  I  \  X  $$ 

cumPontifex (it ,  non typicus,quales erant  illi 
veteres  Leuitici ,  fed  verus >  oporteateum  ha- 
berefacrificiaqufleofferret  >nontypiea,h.c.  yir 
d:imas>  verum  cprpus  fuum  ipfius  ,quodillis 
©mnibus  typicis  eft  adumbratum. 

4  NdmfieJfetjExphcai  quod  dixit  de  feflio- 
ne  lllius  ad  dexteraim  Dci  ,  docetque  ne- 
cefLnoeum  confidere  in  coelisad  dexteram 
Dei ,  hoc  argumento.Si  elTet  interra  ne  facer- 
dosquidem  effetj  hoceft , fi  ei  perroanendum 
eflet  ac  viuendum  in  terris  his,  non  poffct  efle 
facerdos,quod  abfurdumeft.  Ergo  non  absre 
dixi,  eum  conledifle  ad  dexteramDei.  Ma- 
ntntihus)  Prob.it  connexioneproximepr^ce- 
dentem ,  nempe  quod  fi  eflet  in  terra,non  pof- 
fet  facerdoseife.  S:  efletinterra,  manerentad- 
huc  facerdotes  Leuitici,  manentibus  autcm  fa- 
cerdotibus  Leuiticis  ne  facerdos  quidem  ef- 
ietChriftus.  Ergo  fieffetin  tcrranefacerdo$ 
quidcmcffet. 

5  Vt  qui  exemplari )  Probat  affumptionetti 
proximi  iyllogiimi :  nempe,quod  fi  manerent 
iacerdotes  Leukici  ,ne  facerdos  quidexn  effeC 
Chriftus,  ex  eoquoi  Leuitici  f;cerdotesex- 
emplaria  qua:d^m  iunt  &  vmbtae ,  rergm  cce- 
leftium ,  fa<9i  nimirum  ad  imaginem  &  fimili- 
tudinero  rerum  coeleftium.  Argumentatio  eft: 
Leuitici  facerdotes  iunrexempliria&  vmbr.^ 
rerum  coeleftium.  Ergo  mnnentibus  ijs  non 
•fictiaeerdos.Chnftus.  iequela  nimurprQ- 

H      2 


loo      TLkAT.  lottlm   e*ist!! 
pofitioni  qu£ intelligitur :  nempe non  vn^  eo- 
demque  in  loco  conliftcre  res  cceleftcs  cum 
ymbra  fua.    Deferuke  exemplari  &  vmbrar 
nihil  aliud  efTe  videtur,  quam  exemplar  &  vm- 
bram  eiTe.  Exemplar  hoc  loco  cft  fubmdica- 
tio  qu^da  in  gr#co  eft  vTrdf&yixa ,  non  tutt»^ 
Sicut  dminittu)  Ratioeft,curLeuitici  facerdo- 
tes  exemplaria  fint  &  vmbrz  rcrum  coeleftium* 
aboraculo  fiue  teftimonio  Deiquod  habetur 
Exod.25.40.  Eftautemde  Tabernaculo  eiiif- 
que  ftru£tura.    Hoc  autem  oraculo  mandat 
Dcus  Mofi  ,  vt  faciat  omnia  ad  typum  &  ex- 
cmplar,  quod  oftenfum  efteiin  monte.    Ergo 
voluit  Deus  Tabernaculum  efformari  ad  ty- 
pum  qui  in  monte  oftenfus  eft :  ac  proinde  hy- 
podigma  effe  &  vmbram  rei  cceleftis  ,  ac  fpi- 
ritualis,  hoeeft,  typiiliius  quioftenfuseftm 
inonte.  Hoc  mandatum  fpeciale  de  Taberna- 
culo  Apoftolus  m  genere  intelligi  vult  de  1  js 
ommbus  qui  fub  legeerant,&  ad  genusipfum 
accommodari.    Vndehoc  Dei  oraculum  (iue 
mandatum  de  Tabernaculo  accommodat  ad 
Leuiticos  facerdotcs  hoc  loco  ,  ex  eoque  pro~ 
bat  cos  exemplaria  &vmbras  effe  rerumeoe* 
leftium.  Atquehscdeargumentoquiwo  prar- 
ftantiseChrifti.    Akeraautem  comparationi* 

,  diffimilis  pars ,  de  Leuiticis  facerdotibus ,  f-up- 
preiTa  eft  :  qua?  fic  fuppleri  poteft.  At  non  e- 
ranttalesLeuitici,  nempc  qualishic  Pontifex 

gofter.Ergo  hic  iis  prsftamior  efK 

6    ^tt 


A  D     HEB.   «AP,      V I  I  f  *  toi 

■6  At  nunt  nofterillePontifex  eoexteSerT 
tius  mintftermmfirtitus  eft  ,  fuo  fr^ftantiom  efl 
fceierss  mterteffor  quod  praftantioribtu  fromi&it 
jkntitum  eft, 

7  Namfi  frtus  illuitaUfuiffet  1/t  nibil  in  e* 
fofiitre^utri^  haudquayuam  fuiffetfetundoejUA* 
fttus  locus. 

8  Nam imufans  eos>inquit,  EcctMts  Irenienty 
iitit  Domtnm^uumpangamtum  domo  lfrael(2* 
mmdomo  Iudafcedm  nouum, 

6  Non  fetundum  fcedm  quoi  feti  tum  fa- 
tribusiffomm^  yuodie  frebendi  manumipforum 
1*  eduterem  ees  ex  t/£gyfto:  nam  ipfi  nonperfti- 
terunt  in  illo  meof<xiere>  c?"  *£<>  dejpexices ,  iicit 
JDominus. 

io  Quamohre m  bot  eft  foeitt*  quoifacifcdr 
iomui  IJraclpoftiies  tlios,  itcit  Dommus  ilndam 
Leges  meas  meniteorumy  &»torit  torummfcri* 
h*,m:&  ero  ipjis  Deus<>& iffi  erunt  mihipofulus* 

II  Nejue  iocebunt  fingulifroximumfuum> 
&  finZu^  fratremfuum ,  iitentes^  Cognofce  Do- 
minum,  nam  omnescognofcent  mey  ah  eojuipufiU 
lus  fUerit  intereos,adeum  ijfttefui  magnusfue- 
nrittntereos. 

1 1  Ero  enimpropitius  iniquitatihustorum  0* 
feccatis  eorum\&*  tni^uttatum  iffbrum  non  retor* 
iahor  amflius. 

15  Dumnouum  ditit  antiquauit  prius  :f>orr>o 
fuoi  antiquatur  ac feneftit profe  eftl/teuaneftat. 

sAtnmt  nofitr )  Argumentum  prxftanti«  fa* 

«3 


I©2  *ANAt.     LOO.     1K     EPIST^ 

eerdotis  Chrifti  fextum  ,ldem  re  cum  primo, 
qtiod  fait  capite  fuperiori.verf.20.&  deinceps. 
Sumptum  eft  a pr^ftanth  foedens in  h.mcfor- 
mam*  Praeftantions  eft  fcederis  interceflor; 
Ergo  miniftenum  eius  excellentius  eft ,  fiue 
prrrftantior  eft  Sscerdos.  Primo  loco  cft  con- 
fequens,fecundo  antecedens.  Quodpr<efldntiori- 
JW)Ratio  prarftantise  foedensa  promifljoni- 
bus  ,quibus  ipfum  conftat,h.e.ab  ipia  foederis 
maneria.De  his  promiflionibus  prseftationbus 
videbimus  poftea,  in  allnto(quod  fequitur)Ie- 
remiseteftimonio.Hi;  obferuamentionefieri 
duorSfcederum :  veteris  &  noui.  Veterisfce- 
derts  nomme,non  foedus  legale  tantum,  quod 
conditionehabuit  operum  legalium,  neq^grar 
tuirum  t  intum,quqd  eum  foedere  leg  di  obfcu 
re  propofitum  fuit ,  verum  nomine  veteris  fce- 
deristntelligovtrumq^&leg^lei&gr.ituitum; 
Legale  cuius  exprefla  mentio  fa&a  eft:Gratui- 
tiicuius  non  nifi  obfcure  meminic  vetusScri- 
prura.  Quod  autem  vetcris  foederis  nomine  v- 
tiumi]y&legale,&gr:ituitum,aceipicndurofic, 
vel  e*  eo  apparet,  quod  hoc  loco  veteri  fordeii 
tribuat  interceftbres,h.e.Lcuiticos  facerdotes, 
qui  totidem  Chrifti  fuerunttypi.  InterceiTor 
autem  propri c  eft  gratuiti  foederis.  E(t  quidem 
etiam  foederis  Iegalis:  quia  in  repetendo  fccde- 
rc  legaliinimiciti^  erantinter  Deum  &  popu- 
lum  :  vbiautem  inimicitia?  ibi  interceffione  o- 
pus  eft.   Atque  ideo  Galat.  3.  12.  dicitur  Jex 

dau 


1 


AN     HE  S.    C  AP.     YI  II.  I03 

data  effe  per  nranum  /tio-jTts ,  Mediatoris>nem- 
peMofis.Hocautemioco,quoddiciturfancim 
efle  n^uum  focdus  praeftamioribus  promiflis, 
hab«<ur  ratio  poriffimum  veteris  foederis,  qu£ 
iegale  eft.  Nam  pr^ftantioresfuntproituflio- 
nes  faederisgraruici,quam  funtLegaies. 

■7  Namftprius)Qcoapatio.  At  vetus  faedus 
rfle  fuit^vt  nihii  in  eo  poflet  requiri.  Rcipon- 
det,(i  tale  fuiflet  vt  nihil  in  eo  poflet  requiri, 
haud-quaquamfuiflct  fecundoqucxfimslocus. 
Similis  occup  icio  fmt  cap.7.verf.n. 

8  Nnmincufkns  )  Aflumptionis  intelled* 
ratio  eft  a  teftimonio  Prophet<r,  vel  Dei  po- 
iiiis*  Ierem.  jr.  31.  &  deinceps :  quo  qijidcra 
probat  iecundo  faederi  qua:fuum  eile  lo- 
•cum.  Teftimonium  hoc  Prophetac  conrinet 
promiflionem  nouifcederisconjun&am  cum 
accufatione  populi  ob  violatum  fcedus  lllud 
vetus,  ideo  dir,incufanseos.  Eccedies)T*xopo- 
fitio  eft  noui  foederis  pangendi:  fiue  pra^fatio 
eft,  in  quaproponit  Dominus,  fc  nouum  foz~ 
dus  cum  populo  fjo  icfhirum. 

9  Nonfc c undum)llluftt3Lt  quod  dixit  de  no- 
uofoederepangendo^adiuerficatefiuediflimi- 
Jitudine  veteris  foederis,cuiushie  defcriptio 
qua?dam  habetur,petita  ab  ijs  quibufcum  i&u 
eft,  apatribusnerape;  deinde^temporequo 
i&umeft,  nempcquodie  prehendi  &c.  Lo- 
quitur  itaque  de  foedere  eo  quod  idum  eft: 
cura  populo ,  ex  monte  Sina  per  Mofen,  inter 

H    4 


&®4  anai.  t  og.  in  IVist; 
Deum  ikpopulum,  Mediatorem.  Fuitquidem 
illud  fcedus  legaJe ,  fcd  non  fine  obfcura  aliqua 
fignificatione  foederis  gratuiti.  Namiffinon) 
Rjtio  diffimilitudinis  fiue  diuerfitatis  ptoxi- 
snXyk  £i£fco,partimpopuli,  partim  Dei,FaQum 
populi  eft  violatio  veteris  foederis  :  faQu  Dei 
eft  reiedio  Dei,qua  populum  fuum  defpexit. 

10  (Qttdmohremhic  efi)  Ha&enuspr#fatio 
fuit,  qua  prarparatus  eft  populusad  accipien- 
dum  &  audiendum  promitfionem  nouifoede- 
ris.  Priuiquamautem  verbaipfa  promiffio- 
nis  fubiiciat ,  rurfus  prxfatiuncula  quadam  po- 
pulum  fudm  prsparat ,  8t  attentionem  captat-. 
IndamteggsmeAs )  Sequitur  ipfumnouumfoe*. 
dus  quod  promittit.Eft  autem  his  verbisprima 
innouo  fdedere  promifsio.  Promifsio  autem 
eft  Regenerationis ,  qua:  reipfanihilaliudeft 
quam  legis  Dei  infcriptio  >  in  mente  primum, 
Jeinde  in  corde.  Infcribitur  autem  Lex  Dei 
in  mente,  quum  mens  renouatur  ad  imaginem 
Dei,  quaeeftin  fapientia  &cognitione.  Vide 
Coloff.5.10.  Infcribiturautem  LexDeicordi, 
quum  ipfum  renouatur  ad  imaginem  Dei  ,  fe- 
cundum  iuftitiam  &  fan&imoniam  vcram. 
Eph.4.24.  Noneftquodhlccolligant  Aduer- 
farij  diferiraen  &  differentiaifa  Legis  &  Euan- 
gelij.  Quafi  vero  lex  infcribatur  t^bulis ,  vel 
lapideis  ,velchartaceis:  Euangelium  vero  ta- 
bulis  cordis  carheis:quum  hlc  fermo  fit  de  ipfa 
Lege ,  fiue  Decalogo ,  quempra^dicit  Prophe- 

ttin- 


AD      HEE,      CAP.     Vlir.  IOJ 

|  ta  infcribendum  demum  cordi,  quura  prius  in- 
I  fcriptus  fuerit  tabulis  lapideis.  Vide  fimilem 
locum.2.Corinth.3.i.&  deinceps.  Eteroiffis 
Dcus )  Secunda  promifsioeftin  nouo  foedere 
pangendo:prdmittit  (vt  fic  dieam)  confcedera- 
tionem,qua  fiet,vt  iple fit  Deus  eorum  ,  ij  vero 
fintpopuluseius:  haecenim  confoederatio  eft 
inter  Deum  &hominem  virtutefcederis,alter 
aiterius  eftquafi  poflTeifioqua^dam :  Deus  eft 
honiinis  polTefsio  qusedam  ,  &  homo  rurfus 
Dci :  veriim  hoc  difcrimine  :  homo  poifidet 
Deum,  vtaliquid  fefuperius  &  exeellentius, 
Deusautem  hominem,  vt  aliquid  mferius  &  i- 
pfi  fubferuiensjhocenim  populi  nomenfigni- 
ncar.Talis  itaque  eft  confoederatio  interDeum 
&  populum  fuum  ,qualis  eft  inter  Principem  & 
fubditoSjDominum  &  feruos. 

ii  Nxque  docchum)Tevtu  promiffio:  Erunt 
omnes  d-toPifcuLTc* ,  do£H  a  Deo,  vide  Ioan.6". 
45.Sietra£htur.  Primumnegatdoeendosho- 
mines  aliorum  hominum  opera:  deinde  reddit 
eius rationem,ab  extraordinaria  fcientia  Sc  co- 
gnitioneDei,  quaomnes  iunt  imbuendi  fine 
difcrimine ,  pu filli  a?que  atque  magni,  hoc  eft, 
omneserunt  -S-^cT/cfWTfti  ,  acproindenon  o- 
pus  erit  do#oribus  hominibus.  Quod  quidem 
non  eft  accipiendum  abfolutc  &  fimplicite, 
quafi  in  Ecdcfia  Chrifti  nulli  futuri  fint  homi- 
nes  qui  funt  dodtuti&addu&uri  aliosad  co- 
gnitionem  Dei  in  Chrifto,     Nam  Chriftus 


I06         A  N  A  L.    L  O  O.     I  N.      E  P  I  S  T. 

poftquam  afcendit  in  ocelos  ,  dedit  ali os  quide 
Apofiolos,  alios  ver6  Prophetas,  alios  autem 
Euangeliftas^aliosautem  Paftores  &Dodore$. 
Eph.^.ii.verumaccipiendueftcopjrate,  fj&a 
nimirucu  veteriilia  Eeclefia  copai\Jtionequ«e 
roagna  ex  parte  hakebat  homines  Do&ores, 
quia  ..nte  Chrifti  exh,  hitionem,&  in  coelosaf- 
eenfionem  ,  minor  erat  in  hominibus  Spiritus 
ftndi  efiicacia:Nondum  erat  Spiritus  fandtus, 
qui.j  Iefusnodum  erat  glorificaius.  Ioan.7.29. 
De  complemento  hujus  promiftionis  ,  lege.  1 . 
Thef.4-9.Ipfi  n^mqi  diuinitus  dofii  eftis  vt  di- 
ligatis  alij  ahos.  &  1.  Ioan.  2.  20.  Atvos  vn- 
<5fcionem  habetisaSan&oilloprofe&aj&no- 
ihsomnia.  &  v.27  Sed  vnclioquam  vosacce- 
piftis  k  Deo,manet  in  vobis^ncc  necefle  habe- 
tis  vt  quifquam  doceat  vos  &c. 

12  ErocnimfrofitiM^Quatta  promiflio^nem- 
pe  remiflionis  peccatorum. 

13  Dum  nouum  dicit  )  Hoc  confectarium 
eft  quod  infert  Author  ex  verbis  Prophe- 
tx  ,  nempe  ijs  qu#  habenturverfu  8.  (  & 
tum  domo  ludu  fcedus  nounm.  )  Ex  eo  enim 
quod  Propheta  focdus  nouum  dixeiit  fccdus 
hocpofteriusjinfertfoedus  illud  prius  eadem 
operaantiquatum  fuifle ,  acconfenuifle.  Ex 
quo  rurfus  infert  &  alteiura  confe&arium. 
Quod  fi  antiquatum  fuit  ac  eonfenuit ,  fequi- 
tur  tum  propc  fuifle  vt  euant fceret. quod  enira 
antiquutut  ac  ienefcit  vergij;  ad  intetitum. 


A  D      H  E   B.      C    A    P.     I  X.  I07 

^rgumentum  Cdpttts  noni. 

Hoc capite  habemus  primum  argumenturn  pryflan- 
tia?JChrif1i  Ponnficis  feprimunva  pluribus  Chrifti  pra» 
rogariuis  fumptum,  ad  verfum  vfque  13.  Quo  Joco  6i- 
greffio  efr.adverfumvfque  24.  Vbiredit  ad  argumen- 
tummftitutum  ,  &  illas  Chriftiprsrogatiu.is,  quas  ad 
fiuemcapitis  perfequitur. 

CATVT         IX. 

1  Hdbuit  tgiturprius  fcedusetidm  conjittutos 
rtligionts  ritus^c^  fdritfudrtum  munddnum. 

2  Tdbemdculum  enim  conflruclum  fuit:Pr?m 
quidcm  tnquo  erant  idndeldbrum,  &-  merifk:gy* 
fropofttt  pdnes^uod  Sdnfld  ~)ocdr/t. 

5  Poft  medmrn  dutem  ^tlum  erat  Tdberndcit- 
lumquod  Ifocdnt  Sdniid  funaorum : 

4  .yCureum  hdbens  thurtbulum  ,  &  ^/frcdtp 
fcederisvndt^ue  circumteffam  duro  :inaud  l>rn<t 
aured  hdbens  mdnndy^  lirgd  ytdron  qitAgcrmt- 
#dutty&>  Tdbulxfcederis: 

5  Sufrd  hdncdntem  Chembin  glorioft  obum- 
Irdntesproptttdtortum  :  de  autbm  non  ejl  nunc  dt- 
iendum  fin  vuldtkm . 

6  Hts  ^ero  ttdordmdtis  ,  in  prius  quidem  T<1~ 
lernaculum  quout*  tCR\potc  tnrrediuntur  Sacer- 
dotes  rttus  obeuntes. 

7  Infecundum  dutem  ,  femel  quotdnnis  fclus 
ronttfexynonftnefdnguiney  qucm  offctt profetpfo 
Cr  piopcpnlt  errdtis. 

SBocdecUrdnteJpiritufdnflo)  nondum  pate- 


I03         ANAL     LO^    IM     E  P  I  S  T. 

fdEldm  furjfelidm  dd  Sdcrdrium  ,  prioreTdler* 
tidtuU  ddkuc  conftflente* 

9  Quod  crat  exemfldrfro  tempore  illoprafen* 
*/s  yuo  dona  Jjcrificidque  offeTuntu>ry4u><£  nonpof 
funt  cvrfcicntidfdnfttfizdre  cultorem. 

10  In  cibis  duntdxat  gr  pot!ombusy&'  diiKr- 
fis  dUutionibus  dc  ritibus  camdlibus  >  ~\fque  di 
tempus  correttionis  impo/itd. 

ir  Adueniens  dutem  Chriflus  Pentifex  fu- 
turorum  bcnorum ,  fer  mdim  cr  prfefttus  Td- 
berndculum  ,  non  m*nufdElum ,  id  efi,  non  huim 
pruUur*. 

11  Nec^Ht  per  ftnguinem  hircomm  ejr  "^itulo- 
rumfedferpropriumfdnruinem  ingreffus  eftfemel 
snftcrdrium><£terndm  redemjftionem  ndilus. 

Hdbmt  igitur)Tz  anbx.  h-oc  loco  ad  Argume- 
tumprtfftannasChfifti  feptimum.  Agititaquc 
de  foedere  illo  priore  ac  vetere :  ac  primum  ip- 
fum  defcrribitexadiundisduobus:priori,  con- 
fticutis  rcligionis  ritibus,hoc  eft^  coftitutionibv 
de  ritibus  &  cei  cmomis:poftcriori,loco  vbi  llli 
rirus  pentgi  folebant  ,  nempe  in  Sjn&uario: 
quod  mundanum  ideo  vocat ,  vtdiftinguata 
ccelefti  ilJo  in  quod  ingreffus  eft  Chriftus; 
mundjnum  eft  rerreftre  &  caducum. 

z  Tabemdculum)KoL&' v$-\f(*fiv  duo  illa  fce- 
deris  fiue  T  ^bernaculi  adiun&a  explicat.  Pri- 
mumitdque  deTabernaculo  jgit2a&o»quam 
p  c^udenti  verfu  Zyiw  vocault.  Taberaaculi 
ei  ubfciira  quedamdiftributioinprius&po- 

fterius* 


A   D      H  £  B.    C  A  P.   IX.  100 

jlerius.  Prius  defcribitur  hoc  verfu,  primuna 
cxinftrumentisfacris  ,  deindeexrebusfacris, 
tenio  ex  nomine  fao.LucernajPtiixwm  inftru- 
memum  Lucerna,  kvytia.  fiue  hv%yv%os  fuit  qui 
ad  latus  San<5fci  Mcridionale  coiiocatus  eft. 
Menfa)  Secundnm  <nftrumenrum  Menfa,  qusr 
ad  latusSm&iSepientrionale  colloCdt.i  crac. 
Etfrofofttiftnes )  Hxc  res  facra  eft  quaemenfae 
cracimpoficijvidelicet^p  ncs  propoiititij",qui 
quidem  panes  difpofiti  fuerutx  ieni  duobus 
ordinibus.  Leuir.  1 4.6".  Quodfan&a)  Hoc  no~ 
men  cft  prioris  Tabernuculi  purtis. 

3  Pofl  medium )  Periphrafis  qu#d,)m  pofte- 
I  riorisTaberndCuli ,  Dixifletenim,  Pofterius 

vero  Tebcrnaculum  eratquod  vocant  >  &c 
veriim  pro  eo  dixitpoft  medium  velum  erat 
\  Tabernaculum  quod  vocdnt , &c.  ponens pro 
Tabernaculo  poftcriori  Tabernaculum  fnurii 
poftmediumvelum.  Medium  dicit  veiumrc- 
fpe&u  primi,  quo  fm&um  diftinguebatur  ab 
acriopopuli.VideExod.  2,6.53.36.  Defcribitur 
Tabernaculum  poftcrius,  primuma  nominc 
fuo>vocant  enim  illud  Sm&a  fan&orum. 

4  tsfureum  halens)  Secunda  parsdefcri- 
ptionis^abinftrumentisficrisduobus^quorum 
primum  erat  thuribulum,altare  fufficus ,  quod 
cxtra  velum  coram  arcapofitum  fuifle  vide- 
tur.Exod.  jo.5.  &  dcinccps.  N^m  illic  expref- 
fe  dickur  thymaterium  ponendusn  effc  ante 
yelum;  deindeprscipiturvtquotidie  iufiitus 


nO  ANAL.     LOG.     1N     K  P I  S  T. 

adoleatur ,  id  quod  fieri  non  potuiflet  fi  ii£ 
tra  velum  fuiftet  collocaium,  quippe  intia 
quod  femel  tantum  in  anno  ingrediliceb*t. 
Et  arcam)  Hoc  fecundnm  eft  inftrumencum 
facrum  quod  rurfus  defcribicur,  primum  ex 
omatu  fuo  ,  te&oiioaureo  :  dnndcex  rcbus 
frcris  ,qoxin  arcaerant ,  vma  aurea  babente 
man^,virga  Aaronis  q  q germiniUit>&  tibulis 
federis,  equibus  tabulac  fcedens ,  propr  elo- 
quendo ,  in  arca  feu  incra  arcum  recondits  fue- 
runt:  Vi*ga  atuem  Aaronis,  itemque  manna  in 
vrnarecunditumcoram  arc.jjrepofirafuerunt, 
vt  liquet  ex  i.Reg.8.<>.  Exod.  1.6.54. )y  Numeri 

5  Stipra  hanc  autem  )  Defcripta  j  jm  eft  arca 
abijsqua^di&afunt  fijiffe  inipta  arca  nemp& 
vrna  &c.  Nunc  defcribnur  ab  ijs  qu#  dicun- 
tur  foilfe  fupra  arcam  ,  nempe  Cherubinis 
qui  operculo  arcx  iri  duabus  oris  e  regione 
infiftentcs,alisadfe  inuicem  conuerfis  oper- 
culum  obumbrab.nt,  mter  quas  alas  gloria 
lehoua?,  id  cft,  Iehouah  gloriofus  refidebjt,<& 
confulentibus  relponiadabdt.  Vide  Exod.2j. 
18.  &  deinceps  1.  Reg.  6.  27.  clonoji)  De- 
fcriptio  eft  Cherubinoium.  primum  ab  adjun- 
dfca  gioria ,  deinde  ab  ofticio :  propitutorium 
eratopcrculumarcse.  De^mbus.)  Rcijcit  ab 
hoc  loco  &  tempore  accuratiorem  fingulo- 
rum  iftorum  explicationem.  His  autcrn  tta) 
HaSenusdeSanctuariamiindano  fiue  Taber- 

oaculo, 


rA    D     H  E  B.     C  A  P.       I  X.  tri 

raculo,  h.  e.  de  loco,  in  quo  rirusperagi  fole- 
banr.Nunc  de  ipfis  ritibus,  h.  e.de  altero  prio- 
lisfoedcris  adjundo^gicur.  Hisverbis  tranfi- 
tio  qu^dam  eft ,  quafi  dicar ,  atque  haec  ha<5te- 
nusqu^ad  Tabcmaculum  pcrtinenta  nob»s 
Sta  ordinata  funt  &  difpofira.  Nunc  dicendum 
eft  fccundo  loco  de  ritibus,  qui  peragi  lolebat 
inTaberoaculo. 

6  lnprim  qmdem)Viimo loeo agit de ritibus, 
quiperagebancurin  Tabernaculo  priori  fiue 
jfandto:  vbi  h^ctria  habes.  Primum  iuntper- 
fon^  qu^  ing<ediebantur  piius  Tabernacu- 
ltim&ritusobibant:Perfonae  erant  Saeerdo- 
tes  ingenere,tam  princeps  ficerdotum,  quani 
fjcerdottim  vulgus.  Ddnde  mentio  fittem- 
poris  quo  ingrediebantur ,  Scobibantritus  fi?~ 
cerdores.  Tempus  eft  in  genere  qoodcunque 
&quotidianum.  Terti6  habesderitibus.  Ri- 
tus  erant  in  gencre  quicunque,h.e.  oblationes 
omnis  generis  &  preces. Atque  ideo  vtitur  ge- 
nerali  verbo  rituum,eo  fignificansrituscuju{- 
cunquegenetis. 

7  Infecundum  autem)  Hic  agit  de  ritibus  qui 
peragebantur  in  fecundo  Tabernaculo,  fiue 
Sanfto  fan£torum ,  vbi  primum  habes  de  per- 
ibna,qu£  ritus  peragebat,nempe  Pontifice  fo- 
lo :  deinde  habesde  tempore  quo  ingredieba- 
tur  inSan&um  fanftorum  ,  &  peragebat  ri- 
tusttempuseft  vnum  tantum,  &  vnusd:esan«* 
ni  cujufque  :  tetcio  habes  de  ipio ritu  qui  per- 


112  AKAL.    IOG,    IM     £  P  I  S  T. 

ragebatur  femel  quotannis ,  a  Pontiiice  folo: 
Ricus  erac  fpeeialis,  nempe  oblatio  f  mguinis, 
fubaudi  vituli  &  hirci,in  peluim  excepti.  Vide 
Leuir.  16.  2.  &  deinceps.  Quartb  habcs  rirus 
fiue  oblationis  finem  ac  vfum;erat  autem  ob- 
latio  fanguinis,primum  pro  ipfo  Pontifice:pro 
fe  enimofferebat  fanguinem  vituli  :  deindc 
propcccatispopuli,  proquibuserat  oblatio 
fanguinis  hirci. 

8  BocdecUrante)  Sequitur  expofitioritus 
huiusfpecialis,  quemobibat  folus  Pontifex, 
femel  dumaxatquotannis,  idquenon  folum 
pro  populi  peecatis,fed  etijm  pro  iuis.  Expofi- 
tionem  hanc  confirmat  a  Spiri tus  fandfci  tefti- 
monio.  NaraidemilleSpiritus  quiritusinfti- 
tuit,  idem,inquam,rituum  a  fe  tnftitutorum,& 
circumftantiarum  omnium  qu«e  cum  ritibus 
coniun&a:  funt,  interpres  eft  &  expoficor.  Ex- 
pofitioautem  &declaratio  proximiricus,  & 
circumftantiarum  eiuseft>quodpriore  Taber- 
naculoadhucconfiftente ;  in  quo  ritusproxi- 
musaliiqueperagebantur  ,nondum  patef  &a 
fuerit  via  ad  Sacrarium.    id  quod  indicabatur> 
partimexperfonafolius  Pontificis,  cui,  aliis 
omnibus  exclufis,  foli  permiflum  fuerut  vc 
ingrederetur  San&um  fan&orum ,  in  coque 
obiret  hunc  oblatior.is  ritum :  partim  ex  tem- 
pore,  quod  vnicuro  erat  tantumin  vno  mno: 
partim  exipfa  oblatione,  quasfuit  fanguinis 
cantutn  typici:  partim  deniqueexoblationis 

jfine, 


AD    K£B,    CAPi      XX.  Xlj 

Ifine  y  qui  erat ,  vt  oblatio  fieret,non  tantum 
pro  populi  peccatis,  verum  etiam  pro  pecca- 
tis  Pontificis  ipfius.  Haec  omnia  indicabant 
fnondum  patera&amfuiiTe  viam  adSacrari- 
um,nempe  verum,quod  ccrlum  eft. 

9     Quod  erat)  Occupatio:  dici  potuif.Quis 

jigitur  erat  vfus  prioris  illiusTabern^culi?Re 

fpodetTabernaculum  iiludprius  fuifle^a- 

jpctCoAZaiVimilitudinem,  hoc  eft,exemplarfeu 

i  typum,videlicet  alterius  Tabernaculi ,  quod 

immirumeftipfumChrifticorpus.Atquehoc 

primumeftquoextenuat  Tabernaculumil- 

lud  vetus :  akerum  eit  a  tSpore  cui  inferuie- 

bat.Tempus  erat  illud  prsfens,  non  quod  fu- 

turumerar  inaduentu  Chriiti.  Tertiumquo 

extenuat  illud  vetus  Tabernaculum,eft  £  do- 

nis  & facrificiis  qux  in  co  offercbantur ,  pro 

tempore  illo  prasfenti:eiufmodi  autem  erant 

ea,quac  non  poterant  confcientia  fanftificare 

cukorem,Ji.e.abolere  malam  confcientiam* 

quascftpeccatorumcommiflbrum. 

10  In  cibis)  Probat  illa  dona  facrificiaquc, 
quae  inTabernaculoofferebantur,  non  po- 
tuiffe  fan&ificare  confcientia  cultore ,  a  na- 
tura  ipfa,&  gcncre  carum  rerum ,  qua?  dona- 
bantur  Stfacrificabantur :  Erant  autem  car- 
nales  rcs  &  externae:,  vtpotc  cibi ,  potiones, 
diuerfe  ablutiones ,  acomninb  ritus  huiuf- 
modi.  Vfaue  <td temfws )  Altcraratioeft,  cur 
non  potcrant  fan&ificare  confcientia  cuko- 

I 


114         AKAI<    IOG,   IN    E  M  S  T.^ 

renv.quia  vt  crant  carnaliatantum,  ita  erant 
temporaria  tantum,impofita  (fubaudi)  one* 
risinftar ,  vfque  ad  tempus  corre&ionis,  hoc 
cft,  tempus  aduentus  Chrifti,in  quo  h^c  om< 
nia  erant  corrigenda,hoc  eft,  aboieda,  mgre- 
diente  nimirum  in  locum  typorum  &vm* 
brarum  ipfo  corpore,quod  eft  Chriftus. 
ii  ^Adtteniens  <t»tem)Hic  reuertitur  ad  inftitu- 
tam  comparationem  noui  Pontificis  cu  vete- 
ri  illo.Propofitio  fuit  v-7.de  veteri  Pontifice, 
hicaflumptioeftdenouo.  In  hancformare- 
digitur  argumenutio.  Vetus  Poiuifex  feme! 
quotannisfbluSjidq-,  non  finefanguine  >quc 
offerebat  etiam  profuispeecatis,in  facrarm 
•erreftreingrcdiebatur.  At.Chriftus  Potifex, 
nimirilm  futuroru  bonoru,in  aductu  fuo,per 
maiusTabernaculu,5c  pcrfanguinepropri- 
um,ingreflus  eft  femel  in  facrarium  ccelcfte, 
coq,  fadlo  na&us  eft  nobis  Redeptioncm  x- 
terna.  Sequitur  ergo  Chriftum  praftantioi e 
cfle  Pontificem illo  veteri.  Argumentum  efl: 
excellenciae  fiue  prseftantia?  Chrifti  feptimii. 
SumptumelH  multis  prasrogatiuis,  quibus 
Chriftusvetercmillum  Pocificem  exupcrat. 
Pontifex futuromm)  Non  fimpliciterPontifi- 
cem  nominatjfed  addit  i>ona  illa,fiue  benedi 
ftiones  fpu  ituales,quarum  eft  Pontifex ,  h.e. 
quas  Pontificatu  fuonobis  acquirit.  Hocadr 
ie&um  eit  admaiorem  PontificatusChrifti 
commendationcm:  futura  bonavocat,  quia 

tum 


AD     HfiB,     CAP,     IX,  Ilj. 

um  futura  crant  ,  cum  erat  vetus  Pobtifcx, 
joafi  dicat,  bonorum  qu#  non  erant  prasfentia 
:um  quum  erat  vecus  Pontifex,  fed  tantum fii^ 
ura :  Coeperunt  autem  effe  poftquam  iam  ad- 
lenit  Chriftus  Pontifex.TVr  mams)  Prima  pr^  - 
:ogatiuaChrifti  Pontificis.  Ingreffus  cft  per 
naius&  perfe<9iusTabernaculum  ,quamfuit 
Uud  vetus  per  quod  ingfeffus  eft  Pontifex 
/erus.  NonmannjaEium )  Rxc  verba  rationem 
:ontinent ,  cur  maius  & perfe&ius  vocatum  fit 
iioc  Tabernaculum.  Eft  autem  ab  ejus  ftru- 
Sura ,  fiue  a  modo  ac  ratione ,  qua  fa&um  &c 
sxftrc&um  eft.Non  cft  fa&um  manu,  fubaudi 
ihominum ,  h.e.  vllahominumopera,fcdfa* 
Qum  eft  manu&  operacioneipfius  Dei ,  per 
Spiritum  fuum  fan£tum:intelligit  autem  Chri- 
fti  corpus  fiue  humanam  naturam. 

12    Neqweperptnfuinem)  Ftec  fecunda  pr#- 
rogatiua  eft  Chrifti  Pontificis,  qua  exeellit 
veterem,  Cernitur  autem  hxc  pr^rogatiua  in 
facrificio  quod  Chriftusobtulit.  Semd)  Ter- 
tia  eft  prasrogatiua.    Vctus  Pontifex  femel 
quotannis  ingreffus  eft  San&um  fandtorum. 
At  Chriftus  lemel  tantum  omninoingreffus 
cft  coelum.  In  facrarinm)  Qunnapra^rogatiua 
a  loco  in  qucm  ingreffus eft  Chriftus ,  facrario 
coelefti,  quod  k*Ti '%o%Zuj hoc  loeo  (vt  etiam  lu- 
pra  verfu  8.)  fimplicitcr  facrarium  vocatum 
eft.  ALternam  )  ttxc  quinta  eft  prsercgatiua 
Vetus  Pontifex  fua  oblatione  non  potuicfan- 

I     2 


3t£      anAi.    ibc!    in    ipist^ 
&ificare  eonfcientia  caltorem.  At  Chriftu*. 
fuo  facrifieio  afternam  redemptionem  eft  na-; 

13  Namjifanguis  taurorum  &  h  ircorum& 
cinis  iuuenc*  aftergens  in^uinatos  <>  fanlliftcat  ad 
tamis  puritatem? 

14  Quanto  magis fanguts  Chriflirfutperjpi* 
ritum  Aternum  fetpfum  obtulit  inculpatum  Deo> 
purgabtt  confctenttam  Iteflram  a  mortuts  optrtbus^ 
adjeruiendum  Deo  lituo. 

15    ltayue  ob  id  noui  Fcederis  Mediator  cfl  >  "V*  / 
morte  intercedente  ad  redemptionem  earum  pr<e- 
uaricationum  qu&fuerant  fub  prtore  Teflamento^ 
tiui  l/ocatierantypromijfam  dternam  haredttatem 
tcriperent. 

\6  Nam  "\Vt  Teflamentum  eji^mors  interce- 
dat  necjfe  *fl  teflatorts. 

17    Teflamtntum  enim  in  mortuis  ratum  efl: 
euadoyuidem nondum  l>alet  quum  "\iutt  teftator* 
18    Vnde  neprius  ^uidem  tllud  abfjuefangutne 
dedicatumfutt. 

19  Quum  enim  Mofes  omnia  mandatafecun- 
dum  Legem  recttdjfet  tottpopuloyfumptojanguine 
*)ntulorum  grhircommy  cuma^ua  cp^  lana  cocci^ 
na  &  hyjfopo ,  ftmul  ey*  ipjum  librum  &*  totum 
fopulum  aj^erftt. 

20  Dtcens  Bic  ejl  Janguis  Teflamenti  $uod 
mandautt  Ifobis  Deus. 

2i  Infoper  autem  &  Tabernaculum>&  omnia 
^afa  facrommjanguwe ftmiltter  afttrftt. 

zz  tt 


ad    heb.    cap.    ix*  117 

12  Et  omnid  fere  fecundum  L egemfanguine 
furificdntur :  &*  tbfjnc  fitnguinis  ejfufione  nonfit 
remifiio. 

25     Itd^ue  nccejfefuit  cxemfldrid  quidem  eo~ 
am  quajunt  in  ccelu  y  htfie  rebus  purificdrt ,  ipfit 
lera  caelefkidfQtioribus  quamh<e  juntl^iEitmis. 

Ndmftfitnguis.)  Digreffio  eftaprafentiin- 

ftituto,in  quo  probat  proximam  Chrifti  Pon- 

tificis   pr^rogatiuam.    Argumentum    fump- 

tumeftaminori  comparatione  efficacias  fan- 

guinis  taurorum ,  &  hircorum  &c.  ad  fandti- 

Ificandum  exterius  carnem,  &  effieaci^  fan^ 

jguiflis  Chrifti,  ad  purgandam  interiuscon- 

fcientiam.   Argumenti  forma  eft.  Si  fanguis 

taurorum  &hircorum  &c.  fan&ificat  adcar- 

nispuritatem,  quanto  magis  ianguis  Chrifti 

&cc.  purgabit  confeientiam  &c.  At  primum, 

Ergo  fecundum.    Sdnguis  tdurorum  )   Vide 

Leuit.  16.  Cmis  luuencA  )    Vide  Nurner.  19* 

verf.  4.  &deinceps:vbileges  cinerem  Iuuen- 

cz  combuft^,  aqua  miftumfuiffe,  eaque  a- 

qua  inquinatos  fuifte  afperfos.   ^/Cd  cdrnem) 

Hie  feorfim  capit  vmbras  a  rebus  ipfis  ad- 

umbratis. 

14  Qudntomdgis)  Apodofiscomparatio- 
nis.  Qui  per  Sfintum  )  Hic  duo  argumtnta 
inferuntur  %  quibus  probat  efficaciam  fangui- 
nis  Chrifti  ad  purgandas  eonfcientias.  Pri- 
mum  argumentum  eft  a  principali  ofFerente 
illum  fanguinem ,  nempe  Spiritu  sterno,  hoc 

I    I 


Il8         ANAL     LOG.    IN     E  P  I  S  T. 

cft ,  «terna  Chrifti  Deitate ,  qua?  inofferend 
Chriftumprimashabuit  partes.  Chriftusqui 
dem  Sacerdos  fuit^  fefeque  obtulic  ,  fateor, 
vtDeus  &homo,  verum  Deitatis  prima?  e- 
rant  partes.  lmulfdtum  Deo)  Hoc  altcrum 
argumentum  cft,  a  Cm&itate  humanse  natu- 
vx ,  quae  a  Deitate  oblata  eft  Deo.  Oblatus 
quidemeft  totus  Chriftus  Deus  &  homo.ve 
xum  humansenaturarpropric  &c  pr^cipueob- 
latio  eft  fidta.  Quemadmodum  natura  quae 
obtulit  diuina  fi;ic  prscipuc  ac  proprie.  Pur- 
gdhtt)  Purgarc  con(cientiam,hocloco  eftab- 
olere  peccata  qua?  malam  efficiunt  confeien 
tiam.  A  mortuit)  Hic  eft  quafi  terminus  &' 
quo  procedit  purgatio,operanimirum  mor- 
tua,  hoeeft,peccata:  quarideomortuadicun- 
tur  ,  quod  mortem  peccantis  gignant.  Nam 
finis&ftipendiapeccatiraors.  Rom.  6.11.  ij. 
esfd  feruiendum)  Hic  terminus  eft  ad  quem 
procedit  purgatiojnempeopera  viua  &  bona 
qua?  poiita  funt  in  eo  vt  feruiatur  Deo  viuo. 
Deus  ideo  viuus  dicitur,  non tantum  quia  ipfc 
viuit,vcrum  etiam  qui.i  eos  qui ipfi  feruiunt  vi- 
Uificat,  quemadmodum  peccata  morte  affi- 
ciuntferuos  fucs. 

25  ltd^ue  cb  id)  Malimretinerepropriam 
fignificationcm  particula; £  vt  legatur,Et ,  vel, 
atqueobid.  Habcturcnim  hoc  verfu  alterum 
argumentum,  quo  probat  Chriftum  Pontifiu 
ccm  nadum  nobissternam  redemptionemt 

Sum- 


A  D    H  E    B.      C    A    P.       IX.  11« 

Sumptum  eft  a  finc  cur  fif  Chriftus  Mediator 
noui  foederis  fiue  Teftamenti.  Finis  eft  *  vt  ac- 
cipiamuspromifljm  iltam£ternamha*redita- 
tem  ,  h.  e.  vt  nos  in  ^ternum  redimat.  Media 
per  qi  x  ha^reditas  ifta  a  Mediatore  foedcris 
ad  nos  peruenit ,  hxc  funt.  Primum  imercedit 
morsMcJiarotis  fiuefponforis.  Deindefcqui- 
tur  vocatio  eflfioix  :  hanc  excipit  redemptio 
pra?uaricitionum  ,  h.e.  remiffio  peccatorum. 
Rem  ffionem  peccatorum  denique  fequitur 
fetefeditas,  ffue  g'onficatio.  Qu/fucrant)  Re- 
miflionem  peculi3nter  tnbuit  peccatis  quse 
commiflieiar  t  fufe  vetenTeft  imento  ,  ea  rc 
fignificJns ,  nonfuifleeam  veteris  Teftamenti 
emcjciam  ad  ei  abolend^  :  verum  toto  veteris 
Tefbmemi  tcmpore  Deum  ea  praeterijfle  & 
tolerafle,  aduentuajtem  Chrifti  &nouiTe- 
ftamenti,  quodad  remiflionem  peccatorum 
cfficc?xeft,  iam  ea  planeremififle&  aboleuif- 
fe.Vide  Roa).$.i<).i6.Promiflionem)  h.e.  has- 
rediuitempromiffjm.  Sicpromillionisnomcn 
accipit  Apoftolus  Rom.4.13. 

16  Nam  ~\bi  Tejlamtntum)  Probat  non  nifi 
morte  intercedente  >  Chnftum  Mediatorem 
efle  noui  faederis  feu  Teftamenti.  Arguinen- 
cum  eft  a  n^turaTeftamenti ,  qu^neceflario 
poftulat  Teftatorismortemintercedentem,  fi- 
ue  argumentum  cft  a  neceflVio  Teftamenti 
adiunao,quodeftintercedens  mors  Teftato- 
t\u  Scquitur  ereo  ad  hoc  vt  fit  Chriftus  Me* 


UO  ANAI.    IOG.     IN     IPIST. 

dialor  noui  Teftamenti ,  fiue  quod  idem  eft, 
nouum  teftamentum  fit  ChriiliTeftamenturoj 
neceffe  efle  vt  Chrifti  mors  intercedat. 

17  Tejiamentum  enim  )  Probat  mortem  in-  I  < 
tercedcntem  neeeffarium  effe  Teftamentiad  { 
iundum,  ab  effe&o  quodam  mortis ,  quod  in 
co cernitur  ,  vt  ratum  faciat  Teftamenturo,  in 
hanc  formam.  Mors  teftatoriseft  qu^ratum 
facit  teftamentum.  Ergo  vbi  teftamentum,ibi 
xnors  intercedat  neceffe  eft  :  alioqui  enim  fine 
morte  teftatoris  ratum  effe  teftamentum  non 
poceft.  Qttdndoymdtm  )  Probat  hoc  mortis 
Teftatoris  effecfcum,  acontrario  vitasteftato- 
xiseffe&o.  Teftator  dum  viuitnon  valetneq; 
ratum  eft  eius  Tcftamentum.Ergo  mortuo  de- 
mum  teftatorc  valet,  &  ratum  eft  eius  Tefta- 
jmentum. 

18  Vnde  nefrins)  Hoc  alterum  argumentum 
cft , quo  probat ,  non  nifi  intercedente  morte 
ChriftumeffeMediatorem  nouifoederis  ,fiue 
Teftamenti  Sumptum  efta  fimilitudine  vete- 
ris  Teftamenti  ,  quod&  ipfum  Deo  non  eft 
dedicatum  abfque  fanguine.  Quamobremno- 
uum  efeiamTeftamentum  necelfario  poftulat 
fanguinem  Mediatoris. 

19  Cum  enim)  Probat  ex  effedis  aliquot  Mo- 
fis  depromptis  ex  libro  Exod.  24.  vetus  Te- 
ftamentum  abfque  fanguinededicatu,&  Deo 
coni*ecratum,non  fiiiffe.  Primum  Mofis  effe- 
ftumfuitjquofumptofanguine  yitulorum  & 

hirco- 


IA     D       H   B   B.       C    A    P.      I  X.  UT 

hircorum  &c.fimu!  &  librum,  &  totum  popu- 
lum  afperfit.  Hoc  effefium  Mofis  circumfcri- 
bitur  fuo  tempote  ,  nempe  poftquam  Mcies 
I  omnia  mandata  Scc.Mandata  leeundum  lcgcm 
|  inteliigic,mandata  illa  qusein  lege  Dei  ennt 
comprehenfa.  Cumaqttd)  H<u*umrerum  non 
quidem  fir  expreffi  mentio  Exo.  24.  vnde  hax 
recitantur ,  verumiftastanqucim  ordinariead- 
hibitas  tum  quoque  fuifTe,coliigiuir  ex  alijs  lo 
cte^  bi  ifta  diferte  pr^cipicntur.  Librum)  nem- 
pefoederis.  Totum  pepulum)  Ideft,  duodecim 
ftatuas,quas  illic  erexerat  ad  repraefentmdum 
duodecim  Trabus  Ifraelis.  Quemjdmodum 
per  altare  rept  ^fentabatur  Deus  fcedus  cum  il- 
lis  contrahens. 

20  Dicenshicefi)  Hoc  eft  verbum  cum  figno 
conjun&um  ,  quo  fignum  fiuc  ritus  externus 
explicatus  eft  a  Mofe.  In  Sacrameto  enim  duo 
funt,  fignum  vifibile  &  verbum  audibile.  Hic 
tfifanguis)  Senfus  eft ,  hic  fanguis  quem  habeo 
incrateribus,  eftfmguisTeftameoti.  Explicac 
enimMofesvfum  nlwsfariguinisqijehabebaC 
in  crateribus,populum  quoque  jfpcrgebat. 

21  Infuper autem)\?erou \n  effectisMofis.Vt 
librum  &  populumtom,ficT.ibernaculum  & 
omniavafafacriminifterij  fanguine   afperfit. 

22  Etomnia)  Inducboniscompendium  eft, 
Secundumlegem)  id  eft ,  legalia ,  fiue  ^d  iegem 
pertinentia,  h.e.dd  vetus  teftamemum^quod 
hic  Lex  appellacur.  Et  tbfawf)  Vt  ptoxime  do- 


121  ANAL.     LOC.     IN     E  P  T  S  T. 

cuitipfum  vetusTeftamentumnonfuiflecon- 
fecrtitum  Deo  fioe  fang jine ;  ita  hic  docet ve- 
tu$ Teftamentum  impletum non  fuifte  abfque 
fanguiniscfFufione.  Implebarur  autem  vetus 
Teftamentum  ,  cum  peceata  populi  remifFi 
fuerunt  ,quorumin  ipfo  fcedere  remilfio  erac 
proaiida.  Ergo  vt  foedus  iplum  non  erat  iftam 
fine  fanguine,  it?  neque  impletum  erat  fine 
/anguine.  Sicresfehibet  in  nouo  fcedere ,  in 
quo ,  &  propter  fmguinem  Chnfti  pacifcitur 
nobifcum  Deus  nouum  fcedus ,  &c  propter  e- 
undem  illum  fanguinem  fccdus  illud  l&um 
implet  &  exequicur  in  nobis  juftificandis  Sc 
feruandis. 

23  Itaque  neceffe)  Concludit  neceflitatem 
mortis  Mediatoris  noui  fcederis,quam  pro- 
bandam  fufcepit  verf.  16.  Conciufio  iUuftrata 
eft  perd.flimilitudinem  vmbrarum ,  &  figura- 
rum,  nc  (i  dixiffet:  Quamobrem  vt  necefte 
fuit  vmbrasrerum  coeleftium  purificari&de- 
dicarirebusiftiufmodiearnalibus,vt  fanguine 
vituIorum&  hircorum  :ita  neceffe  fuit  resi- 
pfascceleftesin  nouofoederepurificarifangui- 
neMediatorisChrifti.  ViSimas  ippellac  quii 
tamen  vna  fuerit  Chrifti  vietima,  fortaffis 
propter  vnius  illius  vi&ima?  multiplicem  v- 
furu  ,inpurgandis  multis  rebus  eocleftibus& 
fpiritualibus. 

24  Non  enim  in  mknnfaSlum  ftcrarium  tn- 
grefus  efl  chriftm ,  fuodftt  exeplar^erohcrano 

refj>on- 


A   D      H    E    B.      C    A  P.      I  X.  JU 

rcjjtondens  >Jed  in  ipfum  coelum  3  l>t  appareat  nunc 
m  conftecluDeipro  nobis. 

25  Ne^uelttfepe  cfferatfemetipfumftcutPon- 
tifex  tngreditur tnfacrarmm  quotanms  cumfan- 
guine  aiieno. 

26  (Alio^%in  oportwffet  eumfpepdffumfuiffe 
4  condito  mundo^ fednunc femel in  conjummatror.c 
[cculorum  ,  ad  abolendum peccatum , pcr  immoU- 
tionemfuiipfius  patefaflus  cjt. 

27  Etftcut  illud  fiatutumeft  hominibuslttfe- 
tmcl^oriantHr^pofreale>  0  ludicium. 

2S  Ita  cr  Chriflusfemel  oblatus  lt  multorum 
f'Ccatatolleret,altera~\iceab(aucpeccatoconJj>ict- 
eturijs  qui  ipfum  expcciant  adfalutem. 

Non  entm  in)  Haclcnus diorefiio  fuic.  Nunc 
rcuertitur  adinftunt.m}  compar^rioncm  Pon- 
tificis  Chrifti,  &  veteris  Pontificis :  &  ad  prar- 
rogatiuas  illas  Chrifti  Pontificis  ,  dequibus 
verfibus  11.  &  12.  Oceafio  arrepta  eft  ex 
proximis  verbis,  quibusd;xit  Chriftum  potio- 
rem  efte  vi&im.im  omnibus  vi<5iimis  illis  Le- 
g-Iibus.  Hmcdepi^ftjntin  Chrifti  Pomificis 
^git.  Primo  autem  repetit  prarrogatiuam  illam 
qua?  fuit  fupraver.u.eaqueeum  pra?fcrr  veteri 
Pontifici.  Vetns  Pontifex  ingrciius  cft  facra- 
rium  mmufaftum,  quod  exernplu*  duntaxac 
fuit  vcro  facrario  refpondens.  At  Chriftus  no- 
uus  Ponnfex,  non  ingreflus  eft  in  manuf.ifium 
faerarium&c.  fedin  ipfum  ccelum  &c.Vt  ap- 
pareaOIngxdtus  Chrifti  in  ccrlum  a  finc  iuo 


224         ANAt.      L  O  0.     IN      E  P  I  S  T* 

commendatur,  qui  eft  vt  apud  Deum  interpcl- 
let  pronobis.Rom.S.jS.i.loan.z.i. 

25  Nejue^tfape)  Hoc  verfu  h^bes  repeti- 
tdtn  lecundam  &  tertiam  piaerogatiuam  :  de 
quibus  fupr^vcrfu  n.  quibus  ipfis  fuperatve- 
terem  illum  Pontificem.  Vetus  Pontifex  in- 
grdfuseftin  Sjcrariumcum  fmguine  alieno. 
Ac  Chriftus  femetipfum  obtulit.  Vetns  Pon- 
tifex  fcpe  obtulir,  nempe quotannis.  At  Chri- 
fbs.non  fa?pe>fed  femel  tanrum  obtulit. 

z6  tAlioquioportniJfet)  Probat  Chdftonon 

fepe  fuifle  ofFercndum  femetipfum  ,  ab  abfur- 

do,eoque  dupiici.Primum  eft  qu<a  fi  oportuif- 

feteuffi  tspe  fe  offerre,opo?tuifieteumiion 

ciodo  ja?pe  p  aftum  cfte,(ed  etiam  fepe  paffum 

eile  a  condito  mundorln  hanc  formam.  Si  o- 

ponuiflec  Chriftum  fa»pe  offerre  femetipfum, 

oporruiflet  eum  fspe  puflum  &  mortuumfu- 

ifie  a  condico  mundo;  Athoc  eftabfmdum. 

Hrgo  &c.   Sequela  propofitionis  fie  oftendi- 

tur    Prirnum  quia  offerri  Ghriftum,eft  pati 

n  ac  mori.  DeinJequu  fi  vnicaChnfti  ob- 

o  femel  ficlvi  fuo  tempore  non  fufficiat  ad 

liticriem  omniumpecc.iroruminde  acon- 

•nundo3prn:teri{orr;m,pra^fentium,  &fu- 

rum  ,  fed  oporruilfet  eum  fiepe  offerri, 

ofe&o  initium  murtisipfius  pevendom  fii*- 

ilec  a  condito  mundo,  quo  nimirum  tempore 

crenit  peccatum.  Narti  u  tepe  fien  dcbeat-  ob- 

tetio  propeccatO|CertenecciIecft  incipiat  ob- 

latio 


A  0      H  E  B.      C  A  P.     X.  J2£ 

latiorfjuo  tempore  primum  peecatum  coepit<S£ 
commiflumeft.  Sednunc)  Corre&ioqucedan* 
cft;quapronunciacChriftum,nonf«Tpe>fedfe- 
melpailum  effe  ,nonacGoditomudopdiIum? 
fedin  confummatione  feculorum,h.  epoft- 
quam  vcnit  plenum  illud  tempus  ,  a  Parre  fci- 
licec  conftiturum.  QA.  4.  4.  sld  abolcndum) 
Hic  finis  cur  Chriftus  fcmel  fit  pailiis  t^ntiim* 
idqueinconfummadone  iecuiorum.  Eft  au- 
temad  abolendum  peec.;tum,  ingenereom- 
nium  temporum,p:£teriti,pr£ieni)s,futuri. 

27  Et  ftcut)  Vc  vidctur  occurnt.fcandaio 
paffionis  Chrifti,tx  eo  quod  obtationem  ifta 
lemelfi&am  ingcqs  Chnici  giona  eonfccuu 
fir,oftendens  fecunda  vice  abiq;  peccato  con- 
fpiciendum  effe.i.eum  gloria,  vtpote  gloriofu 
nuindi  Iudicem.Illuftratur  ha:c  fententu  llmi. 
litudinefumptaib  hominibus,quorum  morte 
non  iteraMm^fed  femel  fi<9am,idq;  ex  Dei  in- 
ftituto,  fequirur  iudicium.Generale  illud  iudi^ 
cium  videturinteifigere  inquolefus  Chrifius 
f jturus  eft  Iudex.Sic  &  Chriftus,  poft  ohlatio- 
nemipfius  fidim  ,confpicieturgIoriofusiIIe 
ludex  ,  ad  faluteipforum  qui  illum  expedtant 
ad  judicium  illud  vcnturum.  Aiultom.^eccdtd) 
Innuit  efficaciam  vmcx  oblationis  Chrifti  fe- 
mclfa&ae.  Namvnicailla  obiatio  efficaxeft 
ad  tollenda  ,  non  vnius  tantum,  fed  multorum 
peccata.  ^sfhfjue  feccato)  Nempe  quod  ipfi$> 
cum  oblatus  eft  in  cru  ce,imputatua*  eft.  Nam 


llG  ANAI.    LOG.      IN     EPIST! 

quinonnouit  peccatum*  pronobispec&itum 
factus  eft,vt  nos  efficeremur  Iuftitia  Dei  in  eo. 
i.Cor.j.ii.  Pecc  ito  impuiato  dicitur  Chnftus 
mortuus  fuiffe  iemel. 

^yfrgumentum  Capitis  decimi. 

Hoccapiteprimum  alijs  duobusargumentisoften- 
dit  Chriftum  non fsepius  offerendum,  fed  vnicam  eius 
oblationemfufficere,adverf.  19.  Deindereditad  infti- 
tutam  exhortationem,ad  perfeuerantiam  in  fide  :  eiuf- 
que  argumenta  duo  adducit,  nonum  &  decimutn  ,  ad 
verf.  vfque  i6.Tertio  vndecimu  eft  exhortationis  argu- 
mentum  ,  in  quo  immoratur  ad  verf.  31.  Poftremo  de- 
hortaturab  Apoftalia,argumerofumptoabaffli£tioni- 
bus,  quas  iam  ante  perpeffi  funt  pro  fide ,  ad  finem  ca- 
pitis.  Vbiobiteretiam  inferuntur  argumenta  exhor- 
tationis  principaks  duo  ,  duodecimum&  decimura- 
tertium. 

c  A  PVT.      x. 

1  Lex  emm~\mbiam  obtinens futurorumlono- 
rum>  non  exprejfam  formam  rerum,  ys  hofiijs  quM 
fingulis  anms  eafdem  contwcnter  offerunt>  nunqua 
foteft  accedentes  fanttificare. 

x  ^Alioqm  defuffent  ojferri>  propterea  ^u  odfa- 
crificames>Jemel  furgati>  nullorum  peccatorum 
AmpUus  cjfentftbi  confitj. 

3  i/itmtjlii  hc  repetitamentio  feccatorur» 
quotamis. 

4  Non  enim  fotefl  fanguis  taurorum  &>  hir- 
corum  auferrefeccata. 

5     QuAfro- 


'a  d    hsb.    c  a  p.    x.  127 

f  Quaprofter  ingrediens  mundum^dicit  Sacri- 
fctum  £r  obiationem  nolutjtt,  corpw  autem  apta- 
ftimthi. 

6  Holocautomata  o*  boftampro  peccato  non 
dpprobaflu 

7  Tunc  dixi ,  Ecce  adfum  (in  capite  Itbrifcri- 
jptumeji de  me )^t  faciam ,  Dcus  ,  ~\oiuntatem 
tuam. 

8  Qjmmfuperius  dixijfet}Sacrificmm  &  obla- 
tionem ,  %r  hoiocautomata->&  hojttampopeccatv 
nolutfii ,  ne^ue  approbafxi  ( $U£ ty.xta  Legem  ojfe- 
runtur) 

9  Turtc  dixit  Ecce  adfum  1*  faciam% 
jDeus,~\oluntatem  tuam.Toliitprtns  ^tpoflerms 
Jiatuat. 

1  o  Qua  *> oluntate fantttficati  fumus ,  per  ob- 
lationem  corporis  Iefu  cbrijitjemei  faflam. 

11  Omnts  igttur Sacerdos  adftat  quotidie  ope- 
rans,  c^  eafdemfeptus  offerens  bojltas ,  qua  nun- 
quampofjint  auferrcpeccata. 

12  Btc  l>ero^na  pro  peccatts  oilata  li&imdj 
inperpetuum  confedtt  ad  dextram  Dei. 

13  Id  quodjupereji  expeftans  ,  dontc  inimici 
ipftus  fcabellum  pedum  etusfant. 

14  Vmca  emm  obiatione  confecrautt  m perfie* 
tuum  e$s  qui  fan£i:ficantiir \ 

1  j  Tejttfcatur  auum  hoc  nobis  ,  gr  *pfe  Spiri- 
tusfan£lus:nam  pofIe.*4uam  pr<edtxit> 

16  Hoc  eji  foedws  quod  pactfar  cum  eis  pofk 
dies  tlloS)dtcit  Dominus  >  Indam  ieges  meat  cordi- 


\ 


IlS  A  N  A  L .     LOGi     I  N    E  P  l  S  tV 

hm  eorumy  &  eorum  mentibusea*  mfcribam. 

17  Et  peccutorum  iityue  iniqtiitutam  ipfimm 
non  recordabor  amplim. 

1-8  Porro  1'biejl  borum  remifjioy  non  eft  ampli^ 
ns  obUtiopropeccato. 

Lex  emm  ^mbram)  Sequitur  argumentum 
feeundum ,  quo  oftendit  Chriftum  non  fepe- 
oftercndumfuiffe,fed  vnicam  ejusoblationem 
fufficere :  in  hanc  formam.    Peroblationem 
corporisIefuChrifti  iemel  faciam  functifica- 
mur.  Efgo  non  opus  eft  ixpc  lemstipfum  offe- 
rar.    Argumentum  cft  ab  effedto  vnicse  illius 
obiationis,  nempe  perfectione  &  fanctificati- 
one  aoftri.Integer  fyllogifmus  h\c  eft.Si  vnica 
Chrifti  oblatio  femel  fidta  fan&ificet  ,  non 
opuseftvtipfe  £epius  fe  offerat.  At  primum, 
Ergo  fecundum.  Syllogifmi  hujus  propofirio 
non  eftintextu  expreffa  :  affumptio  h^bctur 
poftca  ,  ver f .  10.  Conclufio  intelligenda  relin- 
quitur.    Illuftratio^ffumptionis  adiffimilief- 
fe&o  facrificiorum  legaliu  prsecedit  abinitio 
capitis,ad  ver&o.    Diffimilitudo  haec  eft,  Sa- 
cnficialegiliafa?piusobIara  non  fan6tificant. 
At  oblatio  Chrifti  femel  fadafan&ificat  Pro- 
t^fisdiffimilitudinis  delegalibus  facrificijso- 
ftenditur  pluribus  argumentis.  Primum  habe- 
tur  verfu  primo,a  natura  eorum  qu#  lege  con- 
tinentur.    Sunt  tanttim  vmbra  #t  rudisquse- 
dam  deiineatio  futurorum  bonorum  >  non  au- 
tcm  expreffa  imago  viuis  ftiis  coloribus  de- 

pi&a, 


AD     HE6.     CAP.      X.  !2J> 

pi&a:  Argumenti  forma  cft.  Lex  tantum  vm- 
bram  obtinet,&c.  Lex  ergo  Sdegalia  facrifi- 
cia  i  quae  fingulis  annis  continenter  offerun- 
tur  k  Pontifice,nunquam  pofTunt  accedentcs 
fanQificare. 

2  ^lio^mnonm^Secxindum  argumentum. 

Si  facrifitialegalia  per  fe  fan&ificaflent,  anno 

defiiirento£ferri?AtquinondefieruntofFerri: 

Ergonon fan<5tificarunt.  Proptcre4quod)Vto- 

bat  connexionem.fadta  femcl  bona  cdicien- 

tia  noampliuscpus  eft  oblatione.  At  fi  fan6ti 

ficaifent  legalia  facrificia  feciirent  bona  con- 

fcientia.Ergo  i\  fanctificaffent  defijflent  offer 

ri.Argumetum  fumptum  eft  anatura  fan6ti- 

ficationis,qua?  nihil  aliud  eft,quim  confcicn- 

tiaepiu-gatzo,abolitiomaIae  confcicntia?,  quae 

eftipfa  peccatorumconfcientia,  &  effedtio 

bonae  confcientiae. Quiftcrtficajfcnt)  Cultores 

vocat  cap.jj.v.p.vbi  dicit  facnficiailla  non 

poflefanctificareconfcientiacultorcm. 

3  ^Ct^ui *w)Argumentu tertium  acoiunda 
fiueadiundtacuanniuerfariis  illis  facrifielis 
legalibus,  omnium  fuperioru  peccatoru  me- 
tionerepetita.  Quotitfs  enim  oblatiofa<5U 
eft,toties  mentio  fa£ta  eft  fuperi  orum  pecct* 
torum.  Sequitur  ergo  non  habuifT©  facrificia 
illa  vim  fan£tificapdi  &abo!cndi  peccaa;fi  e- 
nimiam  expiataerantpeGcata  illa  quorfum 
repetebantur,  h.e.fiperpriora  facnficia  cx- 
piaU&abolitaerant,  quorfum  cumpoftc- 


1$0  ANAL.    IOG,    INEPISL 

rioribus  facrificiis  repetiu  eorum  mentio 
fiebat?Dehis  vide  Leuit.itf. 

4  Nonenim poteji jArgumcntum  quartum 
abimpotentia  fanguinis  uuroi  u  &  hircoriL 
Oblaciones  illae  legaleserant  fmguinistan- 
tiimbeftiarum.Atquifan^uisbeinarumnon 
poteftauferrepeccata.  Eigo  oblationes  illac 
noti  poffunt  fandificaro.Sandificare  &  au- 
ferrepeccata,  idemfunthocloco.  Obferua 
toto  hoc  loco}figuras  fiue  typos  feoriim  con- 
fiderariarebusipfisfiguratis. 

y  Quapropter  )  Ex  proxima  domonftratio- 
ne,  qua  oftenfum  eft  legalia facrificia  no  fan- 
&ificare,infert  fublata  efle  ea,vt  volucas  Dei 
de  Chrifti  facrificio  ftatueretur  &  ponere- 
tur:  In  hanc  fententiam  primiim  affert  verba 
Pfalmiftae  de  Chrifto  loquentis.  Pfalm.40.ad 
verfum  vfque  8.  Deinde  ea  ver ba  interpreta- 
tur,ad  verfum  10.  Ingrediens  mundum)  ld  eft, 
Dei  FiIius,quo  tempore  homo  fa&us  eft.  Di« 
c*V)Introducitura  Pfilmifta  Dei  Filiuspro- 
nuntians  fublata  eile  a  Patre  fuo  facnficia  le- 
galia.  Nahic  eftfenfushuiusloci,ad  verfum 
vfquefeptimum:vt  Apoftolusipfeinterprc- 
tatur  vcrf  9.  quum  dicit  Tollttfrtm.  In  hanc 
fententiam  fuat  cmnia  quq  dicuntur  duobus 
his  verfibus,  exceptohocquodinferitur  de 
corpore  ipfi  aptato,quibus  verbis  reccditur  a 
vocibus  iis,quce  habcntur  illo  Pfalmo :  Nam 
illjc  habetur,(w^ww  ferforafli  mihi)  pro  quo 

hjc 


A  D     H   E   B.      C  A   P.      tf.  Jj^ 

hicUgituxCorptts dptdftimihi. )  Sed  fenfus  cft 
plane  idem^Njm  vtrobique  intelligitur  Filiurn 
Dei  formatum  efle  ad  fummum  obfequium  & 
obedientiam  Patris  fui.  Hoc  enim  fignificatur 
phrafiilta  ,qusehabetur  inPfalma^e  auriutn 
perforatione  *  qu#  fignum  erat  feruitutis  per- 
petuse.  Hoc  quoque  ipfum  fignificatur  apta- 
tione  ifta  corporis>  h.  e.natur^  humana?  aptatse 
DeitatiFilij  Dei,quo  fxSum  eft,vtformarn 
fefuiaceeperit^adhocvt  fefc  fubmitteret  Pa- 
tri,  &c  obediens  fieret  ad  mortem ,  mortem 
autem  crucis.  Qje  alij  afterunc  ad  Jocorum 
duorum  conciliationem,ego  hic  pr^tereo. 

7  Tunc dixi)His  verbis  hubes  finem>cur  fub- 
lata  fint  facrificia  legalia :  nempe  vt  locus  eflet 
voluntati  Deide  Filio  fuo  Chrifto  ,  ipfiufque 
facrificio.  Hic  enim  profitetur  Filius  prom- 
ptitudinem  fuam  ad  fefeofferedum  &  morien- 
dum,  ex  Patris  fui  voluntate.  Incapitt)  h.e. 
in  volumine  veteris  Teftamentiy  vel  iibrorum 
Mofis,quorum  volumedi&um  eft  MtpaKn  me- 
taphorice  a  fpecie^eo  quod  couolutum  &  con- 
plicatum  libri  corpus  ( vt  libri  quidem  fuerunc 
veteres  )  quafi  opus  opitatum  eft.  Porro  his 
verbis  contineri  videtur  argumentum  obe-; 
dienti#Chnftiquam  hoe  loco  ipfepradicar. 
Argumentum  elt,  quiaficdeeo  inveteriTe- 
ftanaento  fcriptum  eft.  Seqnitur  crgonecef- 
larioipfi  faciendum  effequod  vult  DeusPa- 
uv,  vc  conftcc  Scriptur^  facra  fua  veruas,  & 

K    z 


Ijl         ANAL.      LOC     IN     IPIIT* 

Deusiuftificeturinfermonibusfuis.Rom.3.^ 
8  QHumJhptrius  )  Sermonem  hunc  Chrifti 
qui  habecur  Pfal.  40.  Apoftolus  exponitde 
abolitioneiacriHcioium  legaJium.&conftiru- 
lione  obedientia?  &  facrificij  Chrifti.  Nam 
priora  Chrifti  verba  fignificant  ( interprete  A- 
poftolo  )  fublata  effe  facrificialegaha:  pofte- 
xiora  vero,quibus  dicit,Ecec  adfum  &c.figni- 
£cat  Chrifti  faciificium  ftatutum. 

10   Qna  l/oluntate )  Hadenus  fuit  illuftrat Jo 
affumpuonis  fyllogifmi*  quihuiusloci  eft,  a 
diflimilitudine  lcgalium  facnheiorum.  Nunc 
autcm  hubetur  lpfa  affumptio  y  fiue  dillimili- 
tudinis  apodofis.  N^mdiflGmihtudinis  mcm- 
i>ra  harcfunt.  Lcg^lia  facrificia  ixpiiis  oblau 
xion  fanfiificant^Chrifti  vero  oblatio  femcl  fa- 
fta  fan&jficat.  Notandumquodfanftifieatio- 
iiis  hoc  cffe&um  tnbuat  pnmum  voluntati 
Det,tanq  aam  cauffe,  deinde  obtadoni  corpo- 
ris  Chrifti,  quiaoblatio  corporis  Cnriftifuir 
cx  Dei  voluntate.  Iure  igitjr  effectum  obla- 
tionisChifti  adfcribiturDeiPa«is  voluntati* 
vtipfi  cumFiliofuo  fitgloriafan&ificationis 
Doftrx. 

II  Omnis  igitur  Sdcerdos )  Hic  repctit  inte- 
gram  diflimilitudinem:  Protafisdiffimilitudi- 
xiisde  hoftijs  legalibus  habctur  hoc  vcrfu  iu 
Apodofis  ver6  tribusiequentibus.  Qgdtmtn- 
fttam)  Hoc  idem  eftcumeo  quod  dixit  vcrf. 
1.  Nunquara  poiTunt  fantfihcare  feu  perfi* 

ccrc» 


A  D     H  E  B.      C  A   P.      X.  1J5 

cerc.  Namperfe&ionis  qu#cfFe<5tum  eftob- 
lationis  Chrifti,  p^rs  quasdam  eft  pcccati  abo- 
litio,  fiueremiffio.  In  hae  itaqocp  <rtetotum 
intelligitur. 

12,  Htc^erl)  Apodofis  diflimilituJinisquas 
'fyliogifmi  aflTumptio  elh  Sedetdd  dexteram) 
Iufta  diflimilitudo  poftulabat  vt  diceretur, 
Chriftus  vniea  pro  peccatis  vi#iouoblata,ia 
perperuum  durante,kn<l)ficat  nosrverum  pro 
fan&ificatione  poiuit  feflionem  Chrifti  ad 
dexrecam  Patris  ,  qu#  fmfiificationis  noftrt 
coniequens  eft,&  necefTirio  cam  antegredien- 
tem  pnefupponit.  Nam  tum  demum  coepit 
Chriftusfederead  dexteram  Dei,  &  gtoriara 
fuam  adeptus  eftjquumvi&imafuafemelob- 
laca,  fuos  fan&ificaffet  ac  perfeciflet.  Vnde  po- 
ftea  verfu  14.  feffionis  huius  ad  dextera  m  Dei 
rationem  reddit  ex  co  <juod  vnica  fui  oblatio-' 
ne  fuos  fanfiificarit. 

ij  Idquod  fapereft^Hzc  verba  innuunt  non- 
dum  efle  perfe&atn  &  complctam  Chrifti ,  e- 
tiim  ledentis  ad  dextenm  Patris ,  gloriam» 
NamChriftus  ad  dexteramPatrisfedens,ex- 
pe<5hrdonee  inimiciipfius  fcabellum  pcdum 
cius  fiant,  Confer  hunc  locum  cum  co  qui  eft 
i.Corinth.ij.  24.2^.  i6.Confecr4uitin)  Senfus 
eft.Perfecit  atque  abfoluit  eos,qui  fan&ifican- 
tur :  quo  fignificat  perfeSionem  hanc  poficam 
iti  fan&ificatione. 

15  71^/j?f4^4^^)Sequiturargumcntum 

K    , 


Ij4  ANAt,     LOG.    IN      EPIST. 

tcrtium>quo  oftenditChrifti  oblationem  illam 
femel  fadtam  fufficere.  Argumentum  eft  ab  ef- 
fe&o  illius  oblationis ,  peceatorum  rcmiffione 
&oblationc,qu£parsqu<£Jameftperfe&ionis, 
qua  pro argumento  vfus  eft  proxime.Namper- 
fe£Honisnomen(vtmini  videtur^comprehen- 
dic  in  fe  omnia  fimul  beneficia ,  qux  Chrifttis 
morte  fua  nobis  promeritus  eft,in  quibus  cen- 
feturpeccatorum  remiffio.  Syllogifmus  eft. 
Vbieftpeccatorumremiffio  >  non  eftamplius 
oblatiopropeccato.  Atqui  ex  vnica  Chrifti 
obhtioneeft  peccatorum  remiffio.  Ergonon 
eftamplius  oblatio  Chrifti ,  fiue  fufticitvnica 
illa  oblatio.  Aflumptionem  confirmat  tefti- 
monio  Spiritus  fancti  loquentis  Ierem.  51.  33. 
Primumpt^fjturSpiritum  fanftumhocnobis 
feftificari.  Deinde  teftimonium  Spiritus  in 
medium  adducit ,  itl  qi:o  reftimonio  promiflio 
fa&aeftremiffionispeceatoruomnium.  Pec- 
catorum  ifti  remiflio  promifta  intelligenda 
eftfutura  in  fcmguineChrifti,  quinoui  fcede- 
risMediaror  eft.  Videquardehoc  teftimonio 
diximus  fupra.cap.S.verf.S.&deineeps 

18    Porro^bt)  Syllogifmi  propofitio. 

ip  Qwum  igitur^frdtrcs^hdbedmus  Ubertdtem 
tngrediendi  Sdcrdrium per fkngutnem  lef*y 

20  £d  l>id  audm  dedicduit  nobis  recentem  & 
~\>iudmper  ^elum^hoc  efl}pcr  cdrnemfudm: 

21  Quumc[uehAbcd,m\}$  Sdcerdotcmmdgntiy 
prjtfeEium  domui  Dei. 

11    Ac- 


A  D     H  E  B.      C  A  P.     X.  ij5 

2,2  ^ccedamus  cumliero  corde,&  certd  perfa*- 
fionefidet,puris  cordihus  a  confcientia  mala. 

2.5  Et  abluto  corpore  aauapura  ,  teneamus  con- 
feftonem  fyei  non  ^actliantem:)  fidelis  enim  eft 
$ut  promtfit.) 

2  4  Et  ohferuemus  altj  alios,  ~)>t  nos  acuamus 
adcharitatem  &  hona  opcra. 

25  Non  deferentes  agertgationem  ntftri  mu- 
tuam^ftcutimos  cHa%thufdamy(ed  adbortantes 
alij  alios>  tdaue  et  magps  anod  ^tdetts  illum  diem 
appraptnquare. 

Quum  tgitHr>jratres,  )Ha£tenus  de  Pontifi- 
catu  Chniti ,  inde  a  principio  c  tpitis  ad  hunc 
vfque  locum.  Nurc  redic  ad  inftuutam  exhor- 
tationem ,  qua  ai  perfeuerantLm  in  fide  ad- 
hortatur.  Hie  itaque  habemusexhortaticnis 
argumcntum  nonum ,  quod  fqmptum  eft  a  li- 
bertace  ingrediendi  facrarium  ccelefte :  in  hanc 
formjm.  Quam  habemus  libertateta  ingre- 
diendi  (acranum,  aecedamuscum  verocorde 
&c.  Athabemuslibertatemingrediendifacra- 
rium.Ergoaccedamus.  Perfangutnem)  Liber- 
tatem  hanc  ingrediendi  facrarium  explicar,  ex 
cauffa  efficiente  meritoria  %  fiue  pretio  quo  re- 
dempta  eft>nempe  Ghrifti  fanguine. 

20  £0/4)Libertatemingrediendiexplicat 
deinde  a  via  per  quam  ingredimur  Sacrarium 
ccelefte.  Viam  hanc  defcnbit,primumexeo 
quod  dedicata  fit  a  Chrifto  &  confecrata.De- 
ipde  ex  eo  quod  recens  fit.Tcrtio  ex  eo  cjuod 

K     4 


%}6  A  N  A  L.     1  0  G.      IN      EPIST 

viua  fit.  Quarto  viam  ipfam  expreffe  noml- 
nat,  vocatque  velum ,  h.e.vt  ipfe  exponit  car- 
cem  Chrifti,quamvelum  voeatpcr  allufionem 
ad  velumquod  pr^tendebatur  Arcae  Dei,qua5 
collocabatur  in  Sjnfio  fan&orum.  Sicenim 
naturae  humana*  velum  praetenditur  Deitati 
Chrifti,cuius  typuserat  arca  fcrdcris. 

21  Quume^e  hdbe4mus)Hoc  exhortationis 
argumentum  eft decimum  3 apraefe&o  domus 
Dei ,  fiue  facrarij  in  quod  ingrediendum  eft.  Is 
autemeft  idem  illePomifexmagnus,dequo 
ha&enus.Cum  igitur  &  aditus  pateat  ad  fjcra- 
xium  ccrlefte ,  &  Pontifex  nofter  fu  prsfefius 
domuiDei^fiuefacrariOjquid  vetatquo  minus 
ingrediamur  &  accedamus?  De  Chrifti  pra:- 
fe&ura  in  domo  Dei  3  vide  fupra  6. 3.  At  Chri- 
ftus  vt  Filius  domuifua?  praeft. 

21  *y€eceddmHs)Hxc  altera  eft  parspropofi- 
tioniseonfcquentia?,qua»inceptaeftaverf.i<>. 
Continet  autem  plures  in  fe  partes ,  fiue  mem- 
bra  plura,quorura  primum  habeturhoc  verfu. 
Eftautemopus  fidei,  quod  ccrnitur  inacce- 
dendo  ad  facrarium ,  fiue  in  ingrediendo  Sa- 
crarium  ccelefte.  In  accedendo  triarequirit. 
Primum  cor  vcrum ,  h.  e.  finceritatem  cordis, 
quod  Paulus  cor  purum  vocat.  1.  Timoth.  1.  5. 
Secundum  eft  7rA«p  o<p*p/a  fidei*quam  eode  fen- 
lu  illo  loco  Paulus  fidem  <* vv7ronfiTo\  appellat. 
Tertium  eft  purificatio  cordium  a  conicientia 
nula, quam  Paulus  illo  loco  bonam  confci en- 

tiam 


AD      H  E  B.     CAP.      X.  137 

fiamnuncupat.HisigiturtribusmodisoporteC 
affedum  eifeejus  ammum  3qui  accedit  ad  D- 
crarium  illnd  coelefte. 

25  Et alluto  corpore  )  Secundum  membrum 
eftpofteriorispanispropofitionis  confequerj^ 
ti#,de  quadiximus.Eftautemperfeuerantiain 
operefpei.  Opus  [pei  eftconfeflio  nonvacil- 
ljns,h.e.conibnsccnfeflioqu£fpeitribuitur, 
quia  fpes  vit#  ^terna^  facit  vc  confiteamur 
Chriftum  coram  mundo.  Gloriamurfub  fpe 
gloriae  Dei.  Rom.  5. 2.  In  cer.enda  confeilione 
ipei  requinc  corpus  abluti.m  aqua  pura,h.e. 
fan<5tific  Jtionem  hominis^quam  adumbrar  per 
legales&  externasdblutionesfordium  corpo- 
ris.  Aquam  puram  intelligit  Spititum  Dei 
fan&um,  cujus  typus  quidem  erat  aqua  illa 
;  legalis ,  &  cujus  fymbolum  eft  aqua  Sacra- 
■  mentiBaptiflimi.  Fidelisenim)  Rationem  per- 
feueranti^e  in  confeilione  fpci  int'erit,a  na- 
>  tura  >hoceft,  veritatefiue  fiJelitate  Deipro- 
mittentis.  Deus  qui  promifit  natura  jfua  ve- 
rax  eft  &  immutabilis.  Ergo  perfeueremus 
ineonfeflione  ipeig!ori#  illius  quampromi- 
iitDeus. 

24  Et  olferuemv*  )Hoc  tertium  eft  mem- 
brum  propoiitionis ,  eft  autcm  charitat  is  opus 
pofituminobferuarione  noftri  mutua.  vtnos 
Acudmws)  Obieruationem  quam  dixic  ,in  eo 
ponir,vt  alij  alios  viciflim  acuamus  ad  chariu- 
tem,&  charicatis  opus. 


I38  ANAL,     LOG,      I  N      £  P  I  S  T. 

25  Non  deferentes)  Qumum  eft  propofitionis 
membrum,  nd  quod  quarto  ioco  adhortatur. 
Cotinetexercitiumpieratis ,  quodcerniturin 
celebrandis  fjcris  ccetibus  &  coicionibus  San- 
£onim.>  quas  hic  \7n<rvv*.ytoyis  nomine  intel- 
ligit.Primum  dehortacur  adcfertione  Ecclcfi- 
afticorum  coetuum  :  deinde  adhortatur  ad  eo- 
rum  celebrationem ,  quam  inte!ligit.,cum  dicit 
adhortanfes  ahj  alios,  h.  e.in  vnum  coeuntes, 
vcadhortationeSjinftrudtiones^confobtionef, 
&  carter<i  hujufrnodioflici  yn  EcdefiaDei  ha 
beanciir.ftrfftf)  Obirer  reprehcnditnoamrrios, 
qui  ccerusfacrosnon  freqientibant.  Idqueeo 
md?is  )  Exhortitionis  hujus  argumentum,a 
propfnquicate  vltimi  iilius  diei,cujus  teftera 
appsUat  ipforum  confc^cntiam (videtis)  inquit, 
h.e.hujus  rei  iplt  cftis  confci j 

26  Nam  Jil^ltropeccduertmus  poft  dcceptdm 
eopnttionem  ^erttdtis ,  non  ddhuc pro  peccdtis reli- 
au,aeJ}l:oftia. 

27  Sed  horrendd  ^udddm  expetldtio  iudi- 
ttj,<gr  ignisfcmor  >  qut  deuordturus  e(l  aduerfd- 
rtos., 

28  Qui  contempferit  Mofts  Legem  dbjque  mi* 
fericordid  ex  duorum  dut  triu  tefltmonio  moritur. 

19  Qudnto  (  putdti*  )  dcerbiore  fupplicto  dt- 
gnutcenfebitur  qut  Ftitum  Det  conculcarit,  &  fan- 
guincm  fcederis.per  quemfuerdtfdnttificdtus  ,  pro- 
fdnum  duxerit  >  £r  Sptritum  grdtite  contumcitd, 
**ffeurit> 

30  Noui- 


A     D     H  E  B.      C   A   P.       X.  139 

50  Nouimus  enim  eum^uidixit ,  Meumesi 
Mctfci ,  ego  repcndam,  dicit  Dominus.  Et  rurfumy 
2) ominus  tudicabit  fopulumfuum. 

31  Horrendumesl  jnadere  in  manus  Dei~\wi. 

Non  f%~\ltr6)  Argumcntum  fuperiorum  ex- 
hortationum  ,  apcrna  Apoftafn?  Sc  defedtio- 
nis :  quafi  dicat,fi  non  perftncrimus  in  fide,  in 
(pe,  in  ctaritare  &c.  fed  poft  acceptam  verit.i- 
tis  cognitionem  vltro  pecc^uerimus  ,nonad~ 
hnc  &e.  vltropeccautrimus  )  Hs  verbis  habe- 
turdefcriptio  qused^m  Apoftafia^fiuedefe(5H- 
onis  ,  fiue  peccaci  in  Spiritum  fanftum.  Pri- 
nuim  eft  peccatum,dcindc  eft  peccatum  in  ve- 
ritatem  ipfam ,  h.  e.  in  Eudngelium  Chrifti: 
Nam  qui  peccat  in  Spiritum  fanchim  ,  oppu- 
gnatipfum  Euangeliuro;  Tertio  eft  peccatum 
in  veritatem  Euangelij  ngnitanr.Narn  qui  pec- 
catin  Spiritum  fanclum  ,  non  ex  ignor*  ntu, 
fedex  fcientia ,  &  contra  confcienti.im  fuam 
peccar.  Qoartci  peccatum  eft  quod  vltro  ad- 
roittitur>&  fponte,  hoc  cft,  ex  m.ilitiofo  animi 
propofito.  Nam  qui  pe.ccjtin  Spiritumfan- 
flum  ncn  ex  infirmitate  peccat,  fed  ex  malitia 
Sc  pertinacia  animi.  Fofi  acceftam)  hoc  eft, 
poftquam  lemel  fueritilluftratus,guft<iueritque 
donum  ccdefte.  Heb.  6.  ^.&  deinceps.  Non 
ddbucpdeft  ,  nullum  eft  facrificium  rcliquum, 
quo  expietur  ejus  peccatum  :  quod  fi  enim 
ellet ,  ilJud  elTer  vel  Chrifti  ficrificium  ,  vei  aU 
terius  cujufdam  noui  Mediatoris.  Sed  Chrifti 


J^O  ANAI.     IOG.    IN      EPIST. 

facrificiumnoneft:nam  poftquam  femelad- 
miffum  eft  hoc  peccatum  ,  quod  vocatur  in 
Spiritum  fin$;iim,quo  coneuicatur  Dci  Filius, 
profinatur  fanguis  faederis  ,  &  Spiritus  gra-  I 
tia:  contumelia  afficitur.    IamChriftifacrifi- 
cium  ad  eom  qui  fic  pcccauit ,  non  amplius  ,] 
pertinet,  &  qui  fic  peccauit, amittit prorfus  jus-j 
oranc  in  Chnfli  facrificium.Ergo  non  eftChri-  j 
fti  facrificium  quo  expiatur  hujufmodi  pec-  * 
carum.  Noneftalterius  cujufquam  nouiMe-  ; 
diatorisfucrificium,  quoexpiatur  hoc  pecca- 
tum:Nim  nouus   aliquis  Mediatordari  non 
potefljvt  neque  nouum  foedus  gratise.Sequitur 
ergo  nullum  pro  peccato  hoc  reliquum  effe 
facnficium.  Heb.  6.  6.pro  eo  quod  hic  dicitur, 
nonadhuc-pro  peccatis  &c.  habet  fieri  non 
poflevt  denuorenouenturper  refipifcentiam. 
27  Scd  borrenda)  Hoealteraparspoenae  eft. 
Namprimafuit  ,  quodnulla  fit  peccati  remil- 
fio :  h#c  fecunda  eft ,  expe&atio  Iudiei j  futuri. 
H  mc  horrendam  vocat  ,  quia  vel  ipla  expe- 
datio inferorum horrorem  mcutit.  Porto  hor- 
rendaexpectatio  hoeloco  nihil  aliud  videtur ; 
efllj,quam  metus  qui  fpei  opponitur.    Narn  vt 
fpes  eft  futuri  boni,ita  merus  eft  futuri  mali.  Et 
igms)    Ha?c  fpecies  poens  eft  futur^  fiue  judi- 
cij,nempe  abfumptio  per  ignis  feruorem.  Qui 
demraturus)  Deferiptio  qua^dam  cft  feruoris 
ignis  quem  dixit ,  ab  effc&u  fuo  ,  qui  eft  in  de- 
uo  randis  aduerfarij  s ,  hoc  eft  >  i js  qui  Deo  tan- 

quafli 


AD      HEB,     C  AP.     X.  I4t 

quam  hofli  bellum  indicunt ,  Sc  elatamanu 
peccant. 

28  Qtn  contemfferit )  Poenam  hanc  quam 
dixit  confirmat  ex  minoriexemplo  ejus,  qui 

ontempfit  Mofis  Legem.  Simile  argumen- 
$um  vide  Heb,  2/2.3.  ^fhf^ue  mifericordid) 
Notaquum  Deus  jubet  mcrteafficercpecca- 
torem ,  tum  pra^pofteram  efle  mifcrieordiana 
«jua  ei  parcicuu 

29  Qui Filtum  Dei)  His  omnibus  modis  pec- 
cat  apoftata,  &qui  a  veritatedeficit.  Heb. 
6.  6.  in  eundem  fenfum  dicuntur  apoftata: 
rurfum  crucifigere  fibimetipfis  Filium  Dei, 
&  ad  igndminiam  exponere.  Triburs  modis 
diciturhic  peccareapoftata.  Primum  peccat 
in  Chriftum,  qua  \dyo$  eft>  &  Filius  Dei.  De- 
indepeccat  in  Chriftum  5  qua  homoeftcru- 
cifixus.  Terrio  pcccat  in  Spiritum  fanflum. 
Vndeapoftafiaifta  vocaturpeccatum  in  Spi- 
ritumian&um. 

30  Nouimus entmeum)  Alterumprencfiue 
fupplicij  apoftafias  argumentum  ,^  teftmonio 
ipfiusDei,quiprofitetur  fe  vltorcm  omnium 
peecatorum.Vide  Dcut.32.35.R0m.12, 19. 

31  £*r#ry^j»)Hocalterumeft  tcftimonium 
idipfum  confirmans  cx  eodcm  loco.  Deut.  32, 
36.  Horrtndum  eji)  Conclufio  cft  hujus  loci 
i*i$t$vniJi*TiKii Dtt  Ifiui)  Hoc  epitheto  viui,  o- 
ftendic  quod  dixic  ,  horrendiwn  effe  incidere 
in  ejus  nuuus.  Naxncum  qui  manibus  qua§ 


141  ANAL.    LOG.     I  N.      EPIST. 

jftiis  pcccatorem  difcerpit,adeo  viuus  fit,&po~ 
tens  ac  robuftus,necefle  eft  horrendum  cfle  in 
ejus  manus ineidere.  Sic  i.  Theff.  i.^.grauita- 
tem  &  ^cernitatem  fupplicij  impiorum  arguic 
a  potentu  glori^e  Domini. 

yil^euocate^eroin  memortam  Jupertores  dies,! 
qmbud  pojifuam  illuflrati  fuijfit,  ingcns  certamen 
affitVttonumfuftnuifiis. 

35  Partw»  amdem  ,  dum  £r>  cumprolris ,  & 
turn  oppreffomkus^  in  theatrum  efisprodulliipar- 
tim  1  eroy  dumfoi^fallt  ejlis  eorum  aut  tn  eofatvu 
l>erfmturm 

34  Nam  Cr*  deliinculis  meis  mecumdolui- 
Jiis  >  CT  dtrepttonem  facuitatum  leflrarum  cum 
gaudio  accepiftis ,  Itauiftretts  vos  habere  apud 
~\os  potioremfubfanttam  in  ccelts,0"  oma  perma 
neat. 

35  Ne  igitur  altjctte  lileram  illam  profejjio- 
nem  l>eslram  yau&  magnamhxbetpr<£mtjretrtbu- 
ttonem. 

3 6  Nampatientia lobis efi opu*y"\t "\oluntati 
Dei  obfeauutt  reportetts  premifjionem. 

37  ^Adhuc  enim  tanttllumjantillum^nt^p&my 
gr  wi  1/enturus  eff,l>eniet>neaue  tardabit. 

58  luttus  autem  ex  fde  ^tuev.at  fi  quisfejub* 
duxertt^nonprobat  eum  animu6meu4. 

39  ^At  nos  non  tj  fumus  aut  nos  fubducamus 
dd  extttumfed  aui  credamus  ad  anim&falutem. 

Reuocate lero  )  Dehortatur  a defe&ione  fiuc ' 
apoftafia>&  hortatur  ad  pcrfcuerantiam,  ab  af- 

fli<5honi 


AD      HEB.     CA   P.      X.  145 

fli&ionibus  quas  fuperioribus  diebusprofide 
Aint  perpeifi.  Nam  non  decet  eos  tam  muita 
pafibs  efie  fruftra.  Gal.3.4.  Propofuio  ex- 
hortationis  hoe  loco  ePt,vt  reuocent  in  mcmo- 
nam  iuperiores  dies  :non  enim  e  memoria 
noftraexcidere  debet  fupcrior  noftra  condi- 
tio,fiue  profpera  fiue  aduerfa.  Mernentote  vos ' 
quondamGentes  in  came.Eph.2.11, 12.  Qui- 
buspoftqutm)  Definitio  quaedam  e&  (iiperio- 
rum  dierum,  ab  afihttionibus  quibus  illis  die- 
bus  exercitati  funt.  Illuftratifmflis)  Tempus 
afflictionum  notat ,  quod  erat  non  ame  fidem, 
fed  poft  fidem  &  illuminationem.  N.im  ndem 
&illuminationem  mentis  fequitui  Crux,  Dei 
confilio  immiffa  ad  fidem  explorandam.  Cer- 
tamen  vocat  affli&ionum,  quia cum  afflictio^ 
nibus  certamus  &c  confli(5tamur  in  htfc  vita. 

35  Partim  qui&em )  Diftributione  expiieat 
afflifiionesqiusdixit :  partim  erantaffiictio- 
nesquas  ip£  perpeiii  funt  ,  partirn  eront  $-i//^~ 
^AtQs/flc,  quaeum  afflictis  aljjsdoluerunt,  Cum 
frohris  )  Afflidtionem  quam  ipfi  perpefli  func 
in  eoponit,quod  producti  fint  ia  theatrum 
cum  prcbris  &  oppreSionibus ,  h.  e.  quod  pu- 
blice&  infpecUntequafimundo,&  probrofi9 
&injuriofetra<9auiLr.t.  Ergo  productioh^c 
inpublicum?&quafi  intheatrui^auget  &ex- 
aggerat  duo  ilia  affli£tionum  genera  ,  nempe 
probrum  &  opprefliones.  Dmnfoaj )  In  hanc 
IcntentialoquiYidcturPaulus.2.  Timoth.i.J, 


144         A  1*  A  L-    t?G.    IN     EPIST. 

cummonet  Timothcum  ne  pudeat  eum  ipfi 
us,qui  tum  erat  captiuus  Chrifti,  fed  potius  fic 
particepsaffli&ionum  Euangelij. 

34  Ndmcrde  Itinculis^eL&Cs-ifcosiv  explicat 
fuperiora  afflidtionum  membra  :  pofteriuse- 
nim  priori  loco  declirat,prius  autempofte- 
rion  .De~\inculis)  De  (rvp7r*Miia.  hae  vide  Rom. 
n.i^.FIete  cum  flentibus.  Cum gaudio)  Non 
dicit  fimpliciter  perpeffos  effe  eos  direptio- 
nemfaculcatum  fuarum;  verum  addit ,  cum 
gaudio  perpeffos.  Hoc  eorum  affli&ionem 
commendat.  In  martyrio  duo  requiruntur: 
Primum,  vt  fit  bona cauffa :  Secundum,  vt  ad- 
fitgaudium.  Vtrumque  complexus  eft  Petrus 
i.  Epift.4.15.  Sedfi  (inquitj  vt  Chriftianus 
affligitur  aliquis,  ne  pudefiit,imo  glonficec 
Deumtanquam  Patrem.  Quibus  verbisha- 
bes  &  martyrij  cauffam  optimam  ,  nempe 
fidem  Chrifti ,  &gaudium  quo  afficidebet  a- 
nimus  inmartyrio.  Vt  ^ttifciretis )  Ratiocuc 
cum  gaudio  acceperint  direptionem  faculta- 
tumfuarum  ,  a  fide  &  fpe  quam  habebant, 
adepturos  fe  coeleftem  fubftantiam  ,  quam 
cum  terrenis  facultatibus  comparat  Apofto- 
lus ,  &  in  bonitate ,  8c  in  ftabilitare.  Qupd  ad 
bonitatem  potior  eft  :  quod  ad  ftabilitatern 
permanet  in  a*ternum. 

35  N$  igitm)  Concludit  principalem  exhor- 
tationem ;  perftandura  nimirum  efTe  in  fide  R^ 
ucfiducia.  Qna)  Argumentum  exhortationis 

duode- 


iiD    HEB»     CAPi      X^  Itf 

duodecimum,i  mcrcede  fidei.Nota  mcrccdg 
effe,  non  operum  noftrorum,fedfidei,h.e- 
meriti  Chrilti,quodfide  apprehcnditur. 

56  Ntmpdtientid)  Occupatio.  Obiicieninx 
pptuit :  Dicis  fiduciam  habere  magjiam  pr^- 
mij  retributionem:nosver6fiduci«e  fiuendci 
nullu  fru£tu  percipimus  praeter  affli&iones. 
Refpondet.Credentibusopuseflepatientia. 
Vt  >&* )  Quo  finp  ilt  opus  patientia  oftendit « 
Nempe  vt  pofteaquam  ex  volutate  Dei  per- 
pefli  fuerint  affli&iones,reportet  promiffio- 
nem,h.e.promiiram  mercede.  Nota,  promif- 
fioncs  vitas  aeternae  fiuntcuexccptione  affli- 
ftionum.  Quamobrem  cu  fidc  in  pronpiffio- 
nes,neceflanb  coniungendaeft  patientia,cu- 
ius  beneficio  dur^musfub  affli&ionibus. 

37  <y€&huc  enim)  Alteraoccupatio.At  tardac 
Dominus^ac  proinde,non  nifi  tarde  repqrta- 
tunfumuspromiflam  mcrceiem?  Refpon- 
det,paululum  admodum  temporis  adhue  fu- 
perefle  dum  vcniat  Dominus.vide  i.Vet.3.9. 
38  IuftHttutem )  Cui  dcmum  tribuenda  fit 
vita  in  aduentu  Dominioftendit,nempeei 
quiiufius  eft  ,  hqceft ,  fide  Chrifti  juftifica- 
tus  ,  is  exfide  illa  qua  iuftificatus  cft  viuet. 
^Atfi  fttis)  E  diuerfo  docet  cui  non  fit  tribuc- 
da vitain aducntu  Domini ,  ei nimirum  vita 
noneftadiudicanda  quifefubduxerit ,  h.  e. 
qui  ^fide  defeeerit.  Nonfrobat)  Pro  eo  quod 
dicendum  cutnoii  viuet^dixit^  non  probaw 

L 


i4<      akalI  log.  in  *Viir7 

eum  animam  ipfius.Hic  verfusdefumptus  eft 
cx  Prophcta  Abacuc.  cap.  z.verf^.vbilegi- 
tur.Eccc  cbullatin  quo  no  eftredtusanimus 
ipfius:iuftusautemexfide  fua  viuet.  Verilm 
Apoftolus  hoc  loco  ver ba  Prophetar  non  ad- 
duxit  exprofellb,  fed  talem  fententiam  ac- 
cornmoduuithominibus  fui  tepons3  qualem 
Prophetaolim  accommodauitijs  quipnfco 
illofeculo  vixerunt.  Atquehichabes  argu- 
mentum  principalis  exhortationis  decimum- 
tertium. 

39  ^€tnosnon)Coneikio  e& &  mitigatio fii- 
perioris  (entcntiae,  quac  fortaflis  durior  ac  fe- 
ueriorvidcri  potuit.  Hacigiturcorre&ione 
Hebrqoseximit  cnumero  Apoftatarum,  & 
credentibus  accenfct.  ^dexitium)  Obfcuni 
deterret  ab  apoftafia  &  defedione  a  fide  ,  ar- 
gumcto  ^b  exitio  illo  quod  manet  Apoftatas. 
Z*d  4mmdt/alutem)ObCcurc  adperfcueratiam 
in  fideHebrqoscxcitat,  argumentoi  falutcf 
illaarterna,qux  manetcrcdentes. 

jirgnmcntum  Cdfitis  Jndecimi. 

Hoc  capitedigreflioeftiocommeodationem  fidei, 
ad  quam  ha&enus  eft  hortarus.Eam  autcm  commendae 
ab  efFedis,primum  generalibus  ad  verfum^.deinde  /pe- 
cialibus,i  verfu  4.ad  fiucm  caphis. 

C  A  P  V  T         X  T. 

I    Eji  4utemfides,illud  fuo  exunt  fU£J}er<tn~ 
wr,C7*  jua  demonftrat  yut  n§n  ~\'id*ntur. 

■ 


AD     HEB.    CAP.     XI.'  I47 

X    6b  cdm  enim  tefHmonioJunt  ornati  mAiores* 

3     Per  jidem  inteUigimm  conjfruflum  faijji 

mundum  ~\erbo  Dei ,  Iftfua  cernimus  nonftnt  ex 

apparentibus  fafta* 

Efi  autem  fides)  Digrcditurin  commcnda- 
tionem  fidehllius,  adquamha&enusefthor- 
tatus :  commendatio  eft  ab  effectis ,  primum 
generalibus,  tribusprimis  verfibus.  Primum 
efFe&om  generale  eft  quod  fides  fit  (ubftantia 
eorum  qusefperantur,  hoe  eft  ,  exiftere  fjciat 
res  quse  nondum  funt,fed  qua?  fperantur.Fides 
exiftere  fack  eaqua?  nondum  funt  >ex  parte, 
non  autecn  fecundum  fetota :  nam  dum  credi- 
mus  in  promiifiones  de  vita  fututa,  praefens 
qusedam  eft  illius  vitx  fruitio.  Eiquod  demon- 
j?r<*f(Idem  re  afiis  verbis  repetirur:*At^«V  fiuc 
demonftrationem  vocat*  quiaexparteoculis 
ani  trii  repr^fentat  ea,qu£  fecudum  fe  tota  non 
videntur:  nam  vtdam  credimusinpromiffio- 
nesdc  vita  £terna,tunc  eius  ex  partc  eft  fruitio 
&  participatio  :  ita  eiufdem  afpectus  eft  ex 
parte.  Qu#  nonvidentur  hoc  loco,  funtea- 
dcmquse  iperantur:nam  quod  non  videmus 
jfperamus.  Rom.  8.2^.  Hoc  igirur  locoinnuit 
Apoftolus  adrairabilem  elle  fidei  efficaciam, 
qua  fitvt  quarnon  fubfiftunt  fubfiftant,  quas 
nonvidentur  videantur.  Quibus  verbisnihil 
aliudfignificat,  quam  per  fidem  inchoari  in 
'  fcae  vita  vitam  i!lam  a^ernam. 

f    ob  ^w)Secundum  effc&ura  generale,fi- 

2  * 


J48  ANAL^     LOC.     TN     IPIST^ 

des  maiorum,fiue  Patrum  effecit  vt  teftimonlo 
honorificoaliquo  fint  ornati.  Hoc  videbimus 
poftciinindu&ione  particularium  fideieffe- 
dorum.Nota:Commendatio  piorum  in  veteri 
&  noua  Scriptura  eft  ex  fide  propric.  Si  qua: 
fit  ex  operibus  exprcfla  commendatio,  eaeft 
qua  per  opera  tanqium  effe&a  notiora  ,  argui- 
lur  &oftenditurhdes.  Ergocommendatioeft 
cx  opcribus,  non  tanquamcauflis ,  ied  effe&is 
&  teftimonijs  fidei  in  Chriftum ,  qu#  vera  eft 
commcndationis  omniscauftj. 

5  P*r^/*/»)Tertium  effe<5turn  fideigenerale. 
Beneficio  fidci  non  tantum  videmus  apprehe- 
dimiifque  futura,vt  in  primo  effe&u,  fed  vide- 
inusetiamquaz  multis  retroieculisfa&afunr. 
,Vi  demu  s  ipfam  mundi  creationcm,  imo  per  fi« 
dem  videmus  qua:  ante  tempora  fccularia  in 
^terno  Dei  confilio  fuerunt  j  vt  ele&ionem  & 
prsdcftinationem  noftram.  Ferbo  Det)Pcr  fi- 
dem  non  tantum  intelligimus  mundu  conftru- 
dum  fuiffe ,  veriim  conftru&u  fuiffefolo  vcr- 
bo  &  nutuDcij  ncqucidmodo,fedcxnihilo 
fuiffc  conftru&um.  Vtf**)  Senfus  cft ,  ac  6  di- 
xifler.adeo  vt  mundus  iltc  quem  cernimus,non 
fitexaliqua  apparente  ac  fubfiftente  materia, 
fed  ex  nihilOjConditus.Videirtur  hsec  verba  #V/ 
96>v»P*tj*4>£  iubiecta  effc  f uperioribus.  Habet 
enim  quandam  exclamationis  &  admiratioms 
fpecicm. 

4    ^AUlferjidem }  mniorh  pretij  /kcrificium 

Utm 


A  D     H  E  B.      C  A   *«      XI.  I49 

altulit  Deo  quam  C*in :  fer  qudm  teftimomum 
ohtinuitquod  ejfctiuftm^  teftimonium  ferbibente 
Deo  de  donis  eim  :  cr  fcr  bdnc  mortuus  ddbuc  lo- 
^uitur. 

5  Perfidem  Enocb  fuit  trdnftdtm ,  ne  ^iierei 
mortem:necfuit  inuentm ,  frofterea  quodtranftu- 
ler4t  eum  Dem :  fnufiiuam  entm  trdnsferret*r,te- 
ftimomu  obtinuerdt  quodfUcwffct  Deo. 

6  ^ftcjnifieri  non  poteft  l>tjinefide  quifyudm 
ci  fUceat :  ndm  aui  dccedit  ad  Deum ,  bunc  cre- 
dere  oportet  ejfe  Deum,  dcfrtmiaUrginijsfui 
ijpfum  reauirunt. 

7  Perfidem  diwinitus  ddmonitm  Notdeijs  au& 
nondum  ^idebantur^entusy  dppdrduit  drcdm  d& 
ferudnddm  domumfuam  :ferauam  arcam  conde- 
nduitmundum,  &  eim  autexfideeff  iuftitUfd- 
£lm  ejthares. 

8  Perfidelfocdtm  yCbrabdm  dufcultduit  Deo 
JtdhiretinUcuauem  dccepturm  eratin  bdtred*- 
tdte:  &>  extuit^nefciens  *uo  ejfet  ^enturus. 

9  Perfidem  commordtus  eft  in  terrd  fromif 
fd  yt  dltena  5  commordtus  eft  in  T dherndculis 
cum  Ifddc  O*  Idcoh  cohxredibm  eiufdem  promif 
fionis 

10  Expeflabdt  enim  lirbem  hdlentem  funda- 
mentd^cutus  drtifex  &*  conditor  eft  Dem. 

1 1  Per  fidem  &*  igfa  Sdrd  ^im  dd  concipen- 
dum  femen  accept  ,  ac  frdtter  Atdtu  rdttanem 
feperit  :  auld  fidelem  effe  duxerit  eum  aui  pro- 
miferdt. 

l  5 


150  ANAL.    LOS.     IN     EPIST. 

1 1  Qudpropter  &*  ex  lrno>e6fue  iam  emortuo9 
natifmt  pofteri,  quanta  eji  afirorum  ccelimul- 
titudo  y  gr  quaji  arenailla  innnmerabilis  qua  cfl 
ddorammaris. 

ij  Secundum  jidemmortui  funt  ifii  omnes 
non  adefti  fromiJfa,fid  eminus  ea  confoicati ,  fofl- 
quam  \pGsfu?JfentferJuafa ,  £r  e.i  amplcxi  ejfent 
dc  profefii  futjfent  fe  hofyites  erddnenas  ejfein 
tetra, 

14  Nam  aui  hac  dicunt  s  palam  ofienduntfe 
fdtriamqudtrere. 

if  Quodft  illius  memoresfuijfent  ex  quaexic* 
rant3habere  foterant  tempus  ad  rcuertendum. 

16  Atqui  meliotem  exfetunt  >hoc  cfijaslefley 
yuaprofter  non  dedtgnatur  ipfe  Deus>cognomtna~ 
ri  Deus  eorum:farauerat  entm  ex  m\rbem. 

17  ^ibraham  ^uum  tentarctur  ,  obtulit  ijaac 
ferfidem{)fnigenitumimc^iz.miillum  ohtultt  is  qui 
fromifiioncs  excepcrat. 

18  .yfd  quem  dittnmfueratjn  Jfaac  ^'ocabitur 
tibi  femen. 

19  Cum  ratiocinatus  fiatuijfet ,  Dcum  ^ela 
mortuis  excitare  pojfe :  ~\nie  ctiam  tliumfimtlitu- 
dine  quadam  receftt. 

20  Perfidcm  de  futuris  benedixit  ifaac  filio 
Jacobo  cr  Efauo. 

21  Pcrfidem^I  dcob  moriens  ftngulis  filtjs  lo- 
pfh  lcnedixit&  adorauit  baculo mnixus. 

Zl  Perfidemjofifh  morijcns  de  egrefiiom filio- 
rum  Ijraelmemtntt,  dc^ue  ofiibus  fuis  mandauit. 

23    Pcr 


A    D      H   E    B.     C      A    P,    X  I.  IJl 

j  .  23  Perfidem  ,  Afo/ej  ^aa?»  ad^  <^f,  o«W- 
I' df  w  £/?  menfis  tres  ap^renttbus  fuu ,  jao^  'Wr- 
rent  lenufium  ejfe  puerulum ,  gr  non  timuerunt 
zdtElum  regts. 

24  Perfidem>Mofcs idmgrdndit renuit "^ocd- 
rifiliusfilis  Pbdrtonis. 

V)  Potius  eligens  ftmul  mdlis  ^exari  cumpi- 
ndo  Det^uam  temporarUm  retinere  peccdtifrui- 
'ionem, 

16  Mdiores  drbitrdtus  diuitids  probru  Chri~ 
;?#'  >  qucim  v£?ypttorum  tbefituros.  Intuebdtur  e- 
nim  mpr^emtj  Urgttionem. 

1 7  Perfidem  relt^mt  ts£gyptumf  nihil  times 
ram  regis :  n<xm  "V/  ^ut  ^tderet  eum  %ui  eft  inuiji* 
nLisyitzfortt  dntmofuit. 

28  Per  fidem  feregitpdfchd  &  ejfuftonem  il- 
amfdnguinis,  ne  ^uiperimebdt  primogenttdy  ipfis 
dngeret. 

19  Perfidem  trdnjierunt  rubrum  mare  ^ebuti 
^er  ftccdm  terram:o*#w  mzrisfdflopcriculo  v£- 
rypttj  dbforptifunt. 

30  Perfidem  mxnid  Iericho  conciderunty  quti 
ircunddtdfuijfent  dd  diesfeptem. 

31  Perfidem ,  Rdhdb  meretrix  illd  non  pertjt 
\na  cum  tjs  qui non  oledierdnt,  quupdctficeexce- 
'ijfctbojjntio  explordtores. 

31  Et  ^uidpriterea  loquor}  deficiet  enim  me 
empus  commemordntem  de  Gedeoney  de  Bdruc,c?* 
'dmpfonty  cr'Iephthe,Cr  Dduidcy&  Sdmuele ,  ac 
"  ophetis. 

L   4 


15*         iNAli    IOG.    IN  £P!ST. 

35  Quiferfidemdebelldruntfegnd,  excrcue- 
tunt  iuflitidy  djfe^uuttfuntfromifioncsyocclufernt 
traltonum. 

J4  Extinxetunt  Vtm  ignis ,  effugerunt  dcics 
gl<idif  y  "idlidifdflifunt  ex  imbccillis>  effeili  funt 
robujli  in  bello  ,  exercitus  exterorum  tn  fugdm, 
Hertermt. 

3f  Muliercs  dcceperunt  ex  refurreElione 
mortuos  fuos  :  dltj  Itero  diflenti  funt  neglefta 
liberdtione ,  *)t]>otiorem  refurrcftionem  ndnctfte- 
tentur. 

$6  Ali\ rurfus  ludibrid>&- fldgelldfunt  exfer* 
thinfufer  er  Itincula  &  cdrcerem. 

37  Ldfiddti  funty  dtffeHi  funt  >  tentdti  funt, 
glddio  cdfi  occubuerunt  ,  oberrduerunt  cum  o~ 
uiUis  gr  cdfrinisfellibus ,  deftituti,opprefli  ,mdli 
vcxdti. 

38  Quibus  indignus  erdt  mundus :  in  defertis 
errctntes  ,  c^  monubus  dc  Jpeluncis  y  &  cduernis 
terr<e, 

3  9  ^Atque  omnes  hi  teflimonium  ddeptiperfi- 
icnhnon  obtinuerunt  fromijfum  tUud. 

40  Qupd  Deus  denobu  melius  quodddmpro- 
wderdt,  ne  dbpjue  nobis  confecrdrentur. 

^belferfidem)  Sequunturparticularia  fi- 
dei  effe&a,  ex  quibus  eam  commendat.  Par- 
ticularia  voco  efl£c<5h>  ea  qua?  funt  fidei  certa- 
rum  quarundam  perfonaru.  Ac  prirnurn  quide 
habemus  effe&a  fidei  particulariai  quorundaoi 
Patrum,  quivixerunt  primoillo  nmndi  fecalo 

ancc 


AD      H  E  E.     CAP.      XI.  1)3 

ante  diluuiu,nimiru  Abelis>Enochi,&  Nonhi. 
FideAbelistrnhicnumerantur  effedtjrprimu 
eft  ,quod  fidesejus  effecerit  vt  irujoris  preaj 
facrificiuobtulerit  Deo,quam  Gain.Perfidem 
enimiprimum  placuic  Deo  perfona,ceindc  ob- 
latio.  J>erqu<tm)$ecm\di}n\  eft  effe&um  fidei 
Abelis,obtinuit  tcftimonium  quod  juftus  ellcr. 
Hocpertinet  adilluftrandum  fecundumillud 
effectu  genersle,de  quo  iupra  v.2.  Tcftimoniii) 
Oftendit  proximii  cffidtl  fiue  tcftimomu  ju- 
ftitias,  quod  obtinuit  Abel,ex  teftimonio  quod 
Deusperhibuitdedonisejus,  h.e.de  facrificio 
ab  eo  oblnto.  Nihil  exprefte  legitur  in  Genei. 
de  hoc  teftimonio,verum  probabile  eft  ex  col- 
tatione  fimilium  exemplorii-.vt  Aaronis  Leuir. 
9.  24.  Elisei.Reg.  18.38. Dauidis  i.P^raIip.21. 
zS.Solomonis  2.  Para.7.i.probabile  f  inqujm) 
eft,facrificium  illius  ignc  ccelitusdemiflb,con 
fumptum  fuiffc.  Etfer)  Tertium  eft  effectum 
fidei  Abelis:fides  ejus  facit  vf,  licet  jampndern 
fitmortuus,  t^menadhuc  viuatqnodammodo 
&  loquatur.Vide  infra  12.24. vidc  Genef.4.10. 
vbidicitur  fanguinem  Abelisvindicta  a  Deo 
pofcerc. 

5  Perfidem  Enecb) Sequitur  particulare  ef- 
fectura  fidei  Enochi,  furfum  affumptus  efta 
Deo.  We  '\tderet)Fm\s,\t  ztiperetux  amorte. 
Nec fmt)  Illuftratiotranflationis  fiueaflum- 
ptionis  ejus,ex  eo  quod  eam  fequutum  eft.  Sic 
tranflatuseft  vtamplms  non  fuenr  inuentus. 


J4  ANAL.     LOG.      IN     EPIST. 

Vroptere  a)Rz:io  cur  non  fuciit  inuentusrquem 
enim  Dcus  tranftulic  &  affumpfit,quisinue- 
uirc  potcft  ?  Priufyuam)  Probac  per  fidem  fu- 
ifle  tranflatum,  hoc  fyllogi fmo.  Fieri  non  po- 
teft  vtqibfquam  fine  fide  Deo  phceat:  atqui 
Enoch  priufquam  transferretjr  teftimonium 
obtinuerat  qnod  Deo  placujfiet :  Ergo  per  fi- 
dem  placui t  Deo,  &  ex  confequenti  per  fidem 
tranfluusfuit.  AtTumptiopra?cedit,  Propo- 
fitio  fequiturinitio  fequentis  verfus.De  tranf- 
Jatione  Enochi  hjbesGenef^.n.&deinceps, 
vbiicribicMofescum  continenter  ambulalTe 
cum  Deo;pro  quoiicir  hic  Apoftolus  eum 
placuifle  Deo.  Tetfimontum  oUinucrdt )  Hoc 
pcrtincc  ad  ilhiftrandum  generale  fidei  efFe- 
ftum  fecundum. 

6  Ndm qui  accedit)Rmo  propofitionis,quafi 
dicat ,  cui  in  animo  eft  placere  Deo  ,  oportec 
eum  credere,&c.Accedere  enim  adDeum  hoc 
loco  eft  ei  placere.  Duo  funt  hicdeDeocre- 
denda.  Primurn  eft  quod  fit  Deus :  Secundum 
eft  quod  ralis  fit,  h.  e.  juftus  fit  ac  benignus  in 
eosquiipfum  requirunt.  Quod  de  Deopri- 
mum  credendum  eft,ad  eiusnaturimfpe&ac 
^bfolure  in  fc  con(lderatam:quod  vero  de  Deo 
fecundo  credendum  eft,de  Deo  eft,  non  abfo- 
luceinfeconfideraco,fed  vc  fefe  ad  nos  de- 
mittit. 

7  Verfiicm)  Hoc  tertium  eft  pmiculare  ef- 
fcftura  fidei,  nerope  Noae.  Objc&u  fidei  No£ 

fuit 


A  D      H  E  B.     C  A  P.     XI.  I$$ 

iiit  diuina  admonitio  ,  cjuam  dicit  fuifle  de  ijs 
ebus,quae  nondum  cernebantur,  nempede 
liluuio  poft  annos  eentum  vigmti  euenturo. 
ifide  Genef.6."Pono  hxc  veiba  indicantef- 
eftum  hoc  (pcciale  fidei  No£  pertinere  ad  il- 
uftrandum  eenerale  illud  effedtum  fidcipri- 
-pum.  Veritus  )  Hoc  primum  eftndeiNore 
ffectum,internanimirum  reuerentia&  obe- 
Jientia  yifparamtarcam)  Secundum  effedum 
Sdei  No#,externa  obedientia  in  drca  apparan- 
3a.  ^/Cdfemandam)  Secundum  boc  eftedtum 
itluftrar,  primum  fuo  fine,  <id  feruand  m  fimi- 
liidm  fuamabaquarumdiluuio,  quodDei  ver- 
|bo  credens  cenci  futurum  expeSatat.  Per 
juam  arcam)  Deinde  illuftrat  hoc  effe&um  cx 
duobus  alijs  effeftis  ipium  confequentibus. 
Primum  refpicit  prifcum  illum  mudum,quem 
condemnauitpcrarcamillam.NamNoaedua- 
bus  rebus  inexcufabilcm  fecit  prifcumiHum 
mundumjprimum  verboafepr2edic<*to,  (quo 
hortatuseltad  refipifcentiam>vt  venturum  ja 
dicium  eftugerent  ,fuitenimpr;Eco  juftitiar.  2. 
Pet.2.  yj  proprerei  quod  ei  non  adhibira  fic 
fides.  Deinde  veibo,ad  ipfius  veritatem  eon- 
firmandjm  ,  adjecit  facramentum  ,  arcam  :  vt 
tum  vcvbo  ,  tum  facramenro  ,pnfcum  illum 
mundum  condemnarer.  EteiHtqu*)  Ahernm 
effedum  arcar  appjrationem  confequens,  i- 
plum  Noerefpicit  ,ipfius  nimirumjuftificatio 
&falus  ,  prifcimundi  condemnationi  oppo- 


I56  ANAL.      LOG.      IN      EPIST. 

(ita.  Nam  facftus  eft  hseres  ejus  qu#  pcr  fidem 
cftjuftitise.Iuftieiamintelligo  imputatamqua^ 
Chriftus  tanqu  im  harreditatem  itnpertitom-f, 
nibus,qui  per  fidem  ipfum  apprehendunt. 

8  Verfidcm locdtus )  Haiienus  fuerunt  eflfe- 
(ftafidei  purticolaria  Patrum  quorundamqukp 
vixerunt  ante  diluuium,  Sequuntur  effeda  fi- 
dei  pavticularia  Patrum  quorundam  qui  vi- 
xerunt  p.  ftdiluuium  ,  vfquead  exitumpopuli 
exALgypio  :  &  primum  quidem  Abrahami, 
qui  Parer  credentium  vocacur.Rom.4.ii.EfFer 
&um  fidei  Abi  shami,  cft  obedientia  Dei  voci 
pr^ftica  ,  qu<Sd  Deo  ipfum  vocanti  ex  Vre 
Chald^eorum  jufculcauerit.  Vt  abiret)  De- 
icriptio  qua:dam  obedienti^  Abrah  imi >  qua 
oftenditur  in  quo  pofita  fuentb^c  obtd^entia, 
ineo  nimirum  quod  abieric  in  eum  locum, 
quem  accepturus  er;u  in  ha;reditatem,h.e.  ter- 
ram  C;njan,qua?  typus  eratccrlorum.£f  m- 
uitnefciens)  Amplifieat  ill;»m  obedientiam  A- 
brahami  ab  ignoratione  loci  in  quemiemuf  us 
erat,Deusnon  nominauieeilocum  quo  lturus 
eHer,(ed  dixit  ei5Abi  in  eam^crram  qujm  mo- 
flraturus  (utn  tibi.Genef.12. 1 .  Abrahamus  nihii 
cun&atus ,  in  hac  Dei  vocatione  acquieuit ,  &C 
Deum  vocante  quafi  claulls  oculis  fecutus  eft* 
paratus  ire  quocunque  ip(um  duceret. 

9  Perfidem  commoratus^Secundum  effe&uat 
fideiAbr^hami.  Nontantum  per  fidem  abijt 
*n  terrampromiflam>{ed  etiam  per  fidem  io  *; 

commc 


A  D      H  E   B.     C  A  F.     XI.  IJ7 

]J;,ommoratuseft.  Vtalun^  Exaggerat  hoc  ef- 

^e&um  commorationis  in  teirapromifla^ex 

Juplici  ipfius  modo.Pi  imum  commoratus  eft 

n  ea  vt  aliena.Quamuis  enim  ad  jpfum  vi  pro- 

niflionis  Dei  jure  ipedbit ,  tamen  Abraha- 

dus  fe  inquilinum  &pcregririuni  m  ea  profcf- 

us  eft.  Genef.  23.  4.  In  talemaculis )   Alcer 

ommorationis  modus  iCommoratus  eft  in 

Tabcrnacuiis  ,vc  hoc  quafi  facraaifnto  ob- 

lgnarer  quod  prufelTus  eft  ,  oftenderetque 

fe  ftabilem  iibi  iedem  in  ea  regione  no  fixifle, 

edinea  peregrinari.  Cum  ifaac)    Illuftrat 

lunc  alterum  commorationis  Abrahamimo- 

dum,a  fimiliexemplofilij  &  nepotis  ,  Ifaaci 

8c  Iacobij  vbi  obiter  vides  ipeeiale  hoc  eftefiu 

fidei  Abrahami  ,cumIfaaco  &  Iacobo  com- 

municari.  Cohdtedibus  )  Defcriprio  eft  liaaci 

&Iacobi:quod  harredes  fuerint  ejt  fdemcum 

Abraiumoprom;flionis.    Namfadiacftpro- 

miffio  tcrr^iliius,  non  foli  Abrabamo,  fed& 

femini  ipfius,  &  eadem  promiffio  lfaaco& 

Iacobo  aliquoties  repetita  e ft.  Gen.;>6.^&  28. 

j$>&  35.12. 

10  Exfettabat  enim )  Ratio  cur  Abrahamus 
in  terrapromifla  commorarus  fit  in  taberna- 
culis:afpe  vrbis  firmioiis.  Expe&abat  vrbem 
habenterofundamenta,propcere&  nolebat  fi- 
xamfibi  fedeminterra  promilfaftatuere,  fcd 
contentus  fuit  commorari  m  tabern^cuhs.  Pec 
vibenaiubsaceni  fundamenta  intelligit  ccelu^ 


1 


158  ANAI.    LOG.     IN     EPI5T 

quod  eodera  fenfu  vocatur  regnum  quod  con- 
cutinonpoteft,Heb.  12.  284  Cujus  Sjcramenli  2 
tum  erat  terra  illa  Canaan.    Nota  igitur  vcl  f 
teresiIlosPjtriarchas  non  aequicuifieinfigu- 
ris  &  vmbris ,  fed  per  figuras  &c  vmbrasintui-   c 
toseffe  res  ipfas ,  quarum  erant  figuta*  &  vm|  c 
brx:  vtperterramCanaan  Abrahamusintui- 
tus  eft  ceelum.  Nam  tcrreftrem  ilJam  Canaaii^ 
propter  le  non  tanti  fecerunt,  (ed  propter  renj 
{igmficat  *m  ,  neque  enim promiffiones  Patri- 
busfi&^fuerunt  rerum  rerreftrium  ,fed  cae* 
leftium,qu  js  fub  tefreftnbus  illisintellcxit,  dfc: 
refpexic  Deus. Atque  ita  etiam  impleuit  Deu$ 
Patnbus  promiflionem,  duta  ipfis  refignifi- 
cata,  &  regno  ccelorum,  quum  interea  figni,hi 
e.  tcrncCanaan  poffcflionem  non  eilent  ade- 
pti.    Cuius  artifex )  Vrbem   hanc  habentem 
fundamenta  deicribit  ab  A  uthorc  fuo,  &  coa- 
citore  Deo. 

11  Verjidem  &  ?pft)  Exemplo  fideiAbra- 
hami  ,  cum  quo  eoniunxit  exemplum  fidei 
Ifaaci  &L*cobi,  fubjungit  etiam  exempluna 
fidei  Sitx ,  enmq;  ex  eflfedlis  fuis  commendat 
VtmcuL)  Primum  efFe&um  fidei  Sara?;vimai 
concipiendum  femen  jccepi^h.e.fiJesin  Sar, 
amiiiam  njtur^  faculratemad  concipiendu 
redintegrauit.N«m  fides  etiam  collapfam  na- 
turam  reftaurat.^c  jc?r^r)Secundum  effe&urii 
fidei  Sarse,  quod  cum  pcr  a>tatem ,  &  ad  par- 
tum;&  ai  conceptionem  inepta  cflct ,  acccpit 

tam«n 


AD      HB  £.     C  AP,     XI."  I59 

tamenvim  etiam  adpartum:&  rcipfapraetcr 
smisjaro  grandioris  rationtm  peperit.^woi 
fidelem)  Caufam  cxplicat  horum  effedorum 
iidci  in  Sara  ,  conceprionis  videlicct,  &  partus, 
qubd  fidclem ,  h.  c.  veracem  judicaric  Dcum, 
qucmhocloco  circumfcnbit  piomiffioneilla 
partus Sara? ,  de qua  Genef.  18.14.  Nota  ex  hoc 
ioco  y  qui  credit  obfign  itqubd  Deus  fit  verax. 
loh.  3. 33.  qui  vero  dubitat  de Dei  promiffione 
isjudic<*tDeumaon  veracem. 

12  QHitproper  £?~)Ex  prexima  rationeinfcrt 
efFe<5fcumillud  fccundum  fidei  Sar«,fed  varie 
ampliftcatum:non  iblum  peperit  Sara,  verum 
etiam  naci  funt,non  ex  multis  viris,  fed  ex  vno 
ebquenonadhuc  viribusad  gignendum  inte- 
gro,fed j?m  emortuo  proptcr  a:tacem.(Genef. 
17. 17.18. Rom. 4.19  ynati,inquim,funt  pofteri, 
ijque  numero  infiniti.  Quanta  eji  )  Infinitam 
pofterorum  multitudincm  oftendit  duplici  co- 
paratibne  parium*,  cum  numero  aftrorum,8c 
nrcnaemaris.  Hoc  efFeftumpartiturhocloco 
inter  fidem  Abrahami  &  S*ua:,per  fid£,inquit, 
&ipfa  Sara  &c.  vtcommunefit  vcriufqucef- 
fe&um.At  Rom.  4.  i8.totum  tribuit  foli  fidci 
Abrah.*mi,qui.contrn  fpem  fub  /pe  crcdidit, 
vt  fieret  Parer  multarum  gentium  ,  quia  m  hoc 
efFefto  pnecipuc  enitutt  fides  Abrahami,quae 
tanta  fuit  vt  Pater  omnium  credentium  di<5tus 
fuerit.Ibid.verni^. 

13  SecmdHmjrdem)  Commune  efFefium  fc* 


l6o  A  JT.A  li    IO  G,    IN     E  P  I  S  T. 

dci  triom  Patriarctarura ,  Abjrahami,Ifaacf, 
Iacobi.Pcr  fidem  morcui  funt,hoe  eft*mortem 
sequi  boniqueconfuluerunt,  &  contenti  fue- 
runt  mori.  Non adepti)  Amplificatio  hujus  fi- 
dei  qua  contenti  fuenant  mori,  ab  ipforum  con 
ditione  in  morte :  cqjus dux  furrt  partes.Prima 
eft  >  quodnondiimrespromiflas  adepci  eflenr, 
fed  cminuse^s  confpicati.  Neque  enimipfi 
vnquam  terr^m  promiffam  hsreditariopof- 
iederunt,  fed  eminus  viderupc  eam  a  pofte- 
ris  fuis  fuifle  poflidendam.  Pofyuam  credi- 
dtjfent  )  Explicac  quomodo  confpicati  func 
promifla ,  credentes  nimirum ,  &  fide  ac  fpe 
eaarnple<5hnces,eoqueconfpjcatifunt  eaocu- 
Io  fidei.  Fides  lguur  eft,qu<e  facit  vt  eciam  in 
maximarum  rerum  expe&atione  Ijbenter  ta- 
men  moriamur ,  &  patiamur  nos  ab  ijs  diuelli. 
^cprofeJjtyAltezapzrs  conditionis  ipiorum  in 
morte:profe(Ii  funt  fe  hofpices  &  aduenas  efle 
in  cerra ,  eoqye terram  illam ,  etfi  a  Deo  ipfis 
promiflam  ,  non  tamen  efle  ipforum  pa- 
triam. 

14  Namquehdc)  Occupatio.  Anigiturali- 
am  patriam  qu#fiuerunt.?Refponfio  aftirmata 
eft,&  affirmationis  ratio  redduur,ex  illa  Patri 
archarum  profeflione.  Quidicunt  (ein  terra 
hofpiteseile  &  aduenas,palam  oftenduntfe 
patriam  qu^rere.Cum  enim  profiteor  me  hof- 
pitem  efle  in  terra,idem  eft  ac  fi  dicere  ,  patri- 
am  raeam  effc  ahbi,ideoque  eam  profiteor  me 

alibi 


A  D     HEB.     C  A  P.      X  i!  lCl 

alibi  quxrere.  Ergo  harc  duo  coniunguntur, 
hofpitem  effe  in  tcrra,  &  quacrere  coelum. 

15  Quodfi  illim)  Occupatkmptius.Obiici 
potuic.Quaerebant  forcaffe  Patriarcha?,  A  bra- 
ham,Ifaac,Iacob,pacriam  cx  qua  exierac>h.e. 
Vr  Chaldasorum,Refpondet  negando,  &  ne- 
gationis  racionem  afferc  fy llogifmoconexo. 
Si  memores  fuiifetillius  Patria?  ex  quacxie- 
rant,&  eam  qu^huiffent,  potuiffcut  in  m  re- 
uerti,habebant  enim  tempus  ad  reuertendu. 
At  non  funt  reuerfi.Ergo  non  quxrebant  pa- 
triam,ex  qua  exjerant. 

16  JVunc  Autem)Occupat\o  tertia :  Quam  i- 
gitur  patriam  qunerebant?Refpondeteos  mc- 
liorem  expetere>eamque  nominat  coeleftem. 
ihtapropter  non)  Probat  eos  caeleftem  Patriam 
expetiuiffe,a  titulo  quo  fe  vocari  voluitDeus. 
Vocauitfe  Deu  Abrahami,  Ifaaci,  &  Iacobi. 
Ergo  expetiucrunt  illi  ccelcftem  Patria.Nam 
hicipfc  titulus  argucbat  eosciucselfercgni 
Dci,&cceleftispatrias.  Non  aitfimpliciter, 
Deum  vocaffc  fe  eorum  Deum :  fed  noa  eru- 
buifle  vocari  eorum  Deum:  quo  fignificatur 
Deum  fe  iis  qitodammodo  demififfe  hoc  ipfb 
quod  vocari  voluerit  eorum  Deus.  Parauerat 
r»/w)Ratioconfecutionis.Ideb  voluit  vocari 
corumDeus,quid  parauerat  iisvrbem.  Ergo 
vcl  hicipfeDei  titulusteftatur  eos  alia  vrbe, 
iliam  nimirum  cceleftem,expetiuiffe.  Vrbem 
enim  intclligit  habentem  fundam6ta,dc  qaa 

M 


\€i      ahAl.    log!    in    epistJ 
ftipra  verf.  xo.quam  patauerarijs  Deusabae» 
terno.  Vndt-M.tth.15  34.  vocaturregnumele- 
&is  paratum  ajaaisnrK,ndifundamentis. 

17  jfbraham yuam)T  cttiutn  eflfe&um  fidei 
Abrahami,  Cuma  D^o  tcntaretur  &  explo- 
raretur,per  fidem  obrulit Ifaacum.  Diatur  A- 
brahamus  iDacum  obtuliffe,  quia  cili  non  re- 
ipfa  &  fa&o,tamen  intentione&propofi(o 
cum  obtulir ,  <&  Ifaacus  Abrahami  propofito 
crat  iam  movtuus  &  occxivis.Vnigcnitum)  Am- 
plficatio  effe&i  hui^s  Abriharm,  quod  obtu- 
lerit  eumcjuimus  vnigenitum,  quod  maius 
cft  quam  fi  filium  tantum  obrulifler.  Isyui 
frtmifiiones)  Seeundaamplificatio  a  periona 
offercntis :  isipfe  obtulit  Iiaaeum,qui  promif- 
iiones  acceperat. 

18  tsidfitem  diStum)Ten\a  amphficatio  £ 
promiffione  jpfa,  qua?  non  fuit  generalis  9  de 
quocunque  fiho  ex  Abrahamo  gcnito  ,  aut 
gignendo,  fedfpecialis  deftaaconominatimr 
vt  oftenditur  recitatis  promiftionis  verbis.  Ia 
Ifa:ic  vocabicur  tibi  femen.Gener.21. 11. 

19  Quumtllud)  Caufim  oftedit,qua:mouit 
Abrahamum  vc  offerret  filium  fuum  Ifaacum. 
Caufa  fuic  confideratio  potenti^  Dei  ,  qua  vel 
exmortuis  excitarepotuit  Ifaacum  ,  eumque 
viuificare.  Nifi  enim  perpendiffet  (ecum,  Dcu 
pofle  Ifajcum  rnortuum  V!uific«re,vt  ln  eo  ie- 
roen  vocarctur  >  nequaquameum  obtuliffet. 
Fundamemm  igiturtante  in  Abrahamo  fidei, 

fuit, 


AD     HEB.     CAP,     Xl!  1^3 

fuitpotentiaDei,  dequa  fuitperfuafus;Idem 
fundatnentum  fidei  Abrahami  habes  etiam 
Rom.  4.17.  vbidicitur  credidiffe  Deoviuifi- 
canti  mortuos,&  vocanti  ea  qux  non  funt  tan- 
quam  iint :  &  ibidem  verf.io.  21  aduerlus  pro- 
miffionem  Dei  non  difceptauit  inficehtate, 
fed  robuftus  fafius  efl  fide  tributa  gloria  Dco, 
ac  plene  perfuafum  habes,  <ffA»pcpcp»£^  cum 
quodprotniferat  po(Teetiaf<cere.  Hx^fo^fia 
hsecpotentia;  diuinsehomincm  \t,  fuiientat, 
vt  etiam  fummas  diihcuhates3  qu#  promiffio- 
nibus  Dci  videntur  elTe  prorfus  contrjris, 
earumque  impletionem  impedire,  facile  fu- 
peret.  Fndeettam)  Euentus  fideiqus*  Dci  illa 
potentia  nitebuur;  recepit  eum  fimihtudine 
quadamquafi  amortuisexeitatum.  Nequeer- 
nim  verafuit  Iiaaci  mors,fed  fimilitudiqaria 
(mortuusenim  eft  rae?e  &  propofito  Abraha- 
mi )  eoque  etiam  fimilirudinc  quadam  a  mor- 
tuisrefurrexit.  Haecaute  fimilitudinariamors 
&  refurre&io  !fanci,typus  fuit  vcr#  mortis  &c 
refurre&ionis  Chrifti. 

20  Pe rfidem)  Secundum  particularcexem- 
plumfidei  Patrum,  qui  fuetunt  ante  exiturn 
populi  ex  JfLgypto  5  efl  If*aci.  Ifaacus  per  fi7 
dem  benedixitduobus  filijs,Iacobo  &  Efauo, 
Iacobum  Efauo  pneponlt  _.  quia  ius  primoge^ 
nitura£pertinebjtadLcoburn,q;ui  propterei 
primam  accepit  benedi6honem5e<mq;  nan  re- 
rum  rcmpoialiwm  ttntum,fed  etiam  fpirituali-. 

M     2 


164  A  N  A  I.     I  O  G.     IN     E  P  I  S  TJ 

um.Efau  fecandam  accepit  benedi<3ionem,re* 
rum  temporalium  tantiim,  non  ipiritualm.  Be- 
nedift  10  hzc  vtraq-,  procelfit  ex  fide,  qua  Itaac 
tanquam  propheta  Dei  credidic  hsec  ita  cfle  fu- 
tura  quemadmodum  praedicebar.  Ergoperti- 
nethoc  effcchimad  illuftrandugener<«le  illud 
fidei  eife&um  primum  ,  quod  commune  eft 
cuiufq;  fidei ,  &  hic  ad  extraordinariam  fidera 
qualis  fuu  Prophetarum,extenditur. 

21    Perfidem  Ucob)  Tertium  particulare  cx- 
cmplum  ridei  Patrum,anteexirum  populiex 
iEgypta  >  eft  Iacobi ,  qui  per  fidem  (  extraor- 
dinarian  intellige  qualis  fuit  Prophetarum) 
moriens  benedixit  duobus  filijs  Iofephi >  E- 
phraim  &  Manafle.  Notaigitur,neipfimqui- 
dem  mortemimminentem  impedire  operatio- 
nem  Spiritus  fan&i  per  fidem.  Eb  adorduh) 
Alterum  effV&umfidei  I  cobi.  Per  fidem  a- 
dorauit  Deumpcftprolatam  benedi&ionem, 
vt  eam  Deus  effe&am  rcdderet.   bachIo  in- 
nixfts )  Situs  adorantis  notatur ,  ex  Genef.  47. 
31.  vbi  in  Hebraco  dicitur  ado.afle  ad  cer- 
uical  ledfci :  quum  hie  dicatur  adorafle  baculo 
innixus,  prouc  etiamlocum  lllum  Genefeos 
verterunt  feptuagintainttrpretes ,  fed  vtrum- 
<jue  coniun&im  erat  verum.  Nara  fenex  Ia- 
cob  bencdi&urui  filiis  Iofephi ,  furrexit^le- 
fto#  Abaculum  manuprehenditquofefufti- 
neret>  abfoluta  autem  benedidione  inclinauit 
fe  ad  ceruicalle&i  >  vt  interei  aliqua  cx  parte 

euara 


I 


A  D      H  E  B.     C    A    P^     XI.  l£f 

.  :tiambacula  inniteretur.  Hebr^aautem  vox 
c  ^ua»  hic  habetur,variatis  pun&is ,  vel  ceruical, 
•elbaculum  fignificjt. 

21    Perjidemlofeph^Quartum  exemplupar- 

ticulare  fidei  Patrum  ante  exitum  populi  ex 

<£gypco,eft  lofephi  :pritr.uefft&um  fideilo- 

ephi  eft,quod  meminit  de  egreflionefiliorurn 

Ifrael  ex  -/Egypto.    Pertinec  hoc  ad  illuftran- 

dum  generale  illud  fidei  effe&um  primura.1 

Deyue  ofihm )  Secundum  effe&um  fidei  Iofe- 

phi :  mandauit  de  offibus  fuis ,  vt  perferrentut 

in  terram  Canaan:  oritur  cx  primo  cfft&u, 

quo  certo  perfuafus  fuiclofephus  filioslfrae- 

ms  terram  Canaan  pofTe(Turos„ 

23  Per  fidem  Mofes  )  Sequitur  tertia  clafli* 
«ffe&orum  fidei  particularium ,  Patrum  qui 
fuerunt  ab  exitu  populi  cx  j£gypto  vfquead 
introitum  in  terram  promiffom ,  mitio  fumpto 
a  Mofequipopulum  ex  ^Egypto  eduxic.  Ve- 
riim  effe&is  fidei  Mofis  prsemittit  effefta  fi- 
dei  parentum  Mofis,  quibus  cranfit  quodam- 
mod6  ad  effe&a  Mofis  ipfius.  Effe&a  fidei 
parentum  Mofisduo  funt^ct-d-Vrsp^vptopo- 
fita.  Primum  enim  effe&umin  fineverfuseft 
internum  in  corde :  non  timuerunt  iniuftum  & 
impium  Pharaonis  edidum,  quo  mandauerat 
vc  omnesfilij  qui  nafcerentur  Ifraelitis  inri- 
uum  proiicerentur:  Fides  enim  timorem  expu- 
lerat.  Secundum  effe&um(dequoiaitiover- 
fusjcx  hoc  priori  fcquitur,externum  nimirum 

H    $ 


\66         ANAL      L  6  G.     I  N      E  P  I  S  T. 

ipforum  fa&um  in  occultando  Mofepertres 
tncnks.Quodlridcrent)  Caufa  impellens  paren-  j 
tes  Mofis  ad  eum  occuitandum,venuftas  pue- 
ruli  extraordinaria  ( fuit  enim  diuinitus  venu- 
ftus.Adt.7.20  J  qux  adjuuans  fuic  cjuda  iliiusr  | 
fidei,qua  occultarunt  Mofem :  fides  enim  ipfa, 
qua  diuina  infpiratione  pramiderunt  puerulum 
illum  foreliberatorem  populi,  fuitcauflaprin- 
cipalis. 

24  Perfidem)  Sequuntur  partieulariaefFcda 
fidei  Mofis  ipfius:  Primum  eft,quod  j jm  gr«m- 
dis  natu  renuit  vocari  filius  filix  Pharaon:s. 

2f  Potms  eligens)  Fundamentumaffert  hujus 
cfFe&i ,  cur  renuerit  Mofes  vocari  fiUus-filiae 
Pharaonis,quodeft  ele&io  Mofisfadum  hoc 
prarcedens,  quaex  duobus  propofitis  atterum 
eligit.  Duo  haec  erant  Mofi  propofiu,  vel  vt 
malis afficeretur  cum  populo  Dei ,  vel  vt  tem- 
porarijscommodis  pecciti  frueretur.  Exhis 
duobus  eligic  Mofes  potiiis  vt  malis  afficcretur 
cumpopulo  Dei ,  ele&ionem  hanc  fequitur 
f «ftum  ,  renuit  vocari  filius  filia?  Phiraonis. 
7~empordnjs  commodis)  Peccato  tribuit  com- 
mod  1  fua  :  nam  miniftrat  hominibus  honores, 
dignit<ites,opeSj&:c.quibus  tanquam  illecebris 
Diabolus  ad  peccandum  follicitar;  verum  hsec 
omnKicommodaremporariafunt:nam  interea 
dum  his  commodis  fruitur  homo  ,  peccatum 
eum  prxcipitat  in  infcros,<Sc  mortem  «ternam 
affert:nam  finis  peccatimors.Rorn.6.2?. 

16  Maio- 


AD     HEB.     CAP.     XI.  167 

26    Maiores  arbitratus)  Ratio  Sc  fundamen- 
tum  ele&ionis  huiusmeque  enim  temere  eiegit 
Mofes  ied  pra?cedente  mentis  iudicio  &  ar- 
bitrio.  Propofitis  enim  duobus  illis  de  quibus 
di<5tum ,  primum  de  propofitis  mens  iudicat, 
Sc  refoiuit  in  alteram  partem,maiores  nimirum 
eflediuitns  probrum  Chnfti  ,&afflxhones 
cum  populo  ipfius,quam  i£gyptiorum  the-au- 
ros.Mentis  iudiciu  fequitur  voluntatis  eleclio, 
eligit  potius  probrum  Chrifti ,  &  m^lis  affligt 
cum  Ecciefia  ipfius ,  quam temporaria  peccti 
comoda.-eleQionem  poftremo  tequuur  aclio. 
Probrum  Chrifti  vocat  diuitias  maiores  quam 
/Egpptiorum  thefauros  ,  quo  quidem  fignifi- 
cat,  nihil  inhocmundogloriofius  efle,nihil 
m  ^gis  hononficum  &  pi  uris  fjciendum?quam 
Chrifti  probru m  &  crucem>  qua:  vel  omnij  re- 
gum  tertenorum  diademata  fucileexuperat. 
Vnde  folet  Paulus  hoc  titulo  ,  tanqu.im  impri- 
mis  gloriofo  feornare;  quodfuciptiuuslefu 
Chrifti.  Ephef.j.i.Philem.  r.  &  G  ti.  6. 14.0111- 
iiem  aliam  glorijndi  materia  abominatur  prac- 
ter  crucem  Chrifti  Jntuebatur  enim) Fundamen 
tum  eft  refolutionishuius^quod  mouit  Molen 
vt  maiores  arbitratus  fit  diukias  probru  Chri- 
fti,quam  <£gyptiorum  thefauros.  Non  tcmerc 
mens  in  iudicando  refoluit  in  alteram  partem, 
Xed  in  deliberando  intuebatur  in  praemij  largi- 
tionem:Deus  enim  largitur  pnemia  ijsquii- 
pfumrequirut.fupravetf^.Pr^miumautchic 

M    4     ~ 


1^4  rAKAL.     IOG.     IN     EPIST. 

tribuitur  affli&ionibusMofis  pro  Chrifto,tari- 
quam  totidem  teftimonijs  fideiex  quafLxe- 
runt Jtaque  impropria  eit  loquutio,  quaprae- 
mium  non  afcribiturfidei,  &merito  Chrifti 
iidem  apprehenfof  h.  c.ctufli:  fed  efFe&uie- 
ius ,  vt  non  fit  quod  Papifta?  in  huiufmodrlo- 
qmitionibus  meritu  fuorum  operum  qiuerant. 
27  Perfidem  relijuh)  Alterum  efFe&um  fi- 
dei  Mofis :  per  fidem  reliquit  >£gyptum  ,  poft- 
quamrenuiffet  vocarifilius  filia:  Pharaonis:ita 
efFe&a  fidei  in  Mofe  incrementa  capiunt.Af/M 
titnens  )  Externum  hoc  fidei  effe&um  oftendtt 
abinterno  cordisefFe<ftopK>manafTe:  nam  fi- 
des  primum  refarmat  cor,illiidq-,  ab  a/Fe£Hbiw 
vitiofis  repurgat,  vt  hxc  in  Mofe  expellit  timo- 
rem  ir£  iniuftse  Regis :  deinde  reformat  etiam 
cxtemas  a&iones.  Num  'M  yui)  Hanc  Mofis 
fortitudinein  nihil  timedoiramRegis,rfcfoluit 
in  aItiusfundamentum,vifionemnimirum  Dei 
inuifibilis,  Pertinet  igitur  hocad  ijluftrandum 
generale  fidei  efFe&um  primum ,  Demonftrat 
ca  qua?  non  videntur.  Nota  igitur  eiFe&a  fidei 
non  efle  teraeraria,  fed  folidis  niti  fundamctis. 
Primuvidit  Mofes  euquieftinuifibilis.  Hinc 
fa&u  eft  vt  forti  animo  fuerit,&  nihil  timuerie 
irara  Regis:contcmpta  Regis  ira  relinquit  &~ 
gyptura.  Nota  deinde,  non  eft  verc  fortis  ani- 
mus  nifi  illius  folum  hominis  qui  videt  Deum. 
Jslamfortitudiniscaufaeft  vifio  Dei. 
i8  Perfidem) EfFe3:um  aliud  fideiparticulare 

Mofis 


'A    D      H   E   B.      C    A   P.      XI.  l6t) 

Mofis  fimul  &  populi ,  peregir  pafcha  8c  effu- 
fionefanguinis.NamMofes&  populusexDei 
raandato  obferuarunt  pafcha^ante  Jibcraricne 
ex  j£gypto  ,  &  acccptum  parua?  pecudisper 
fmgulasdomos  cadaManguinem  impofuerunt 
duobus  poftibus  &  fuperliminari  porta?  do- 
mus  cujufque  Ifraclitarum,  quo  finguine  con- 
fpe&o  tranfiuit  Iehoua  prseter  portam  illam, 
flec  paffus  eftinterfectorem,(qui  primogenita 
j£gyptiorum  oeddebaO  ingredi  domos  1- 
pforum.  Vndefiniseffedihujus  Mofis  &po- 
puli  hic  adtjcitur,  ne  angelus  quiptrimebat 
primogenita,ipios  tangerer.  Vide  Exod.t2. 
Notaigiturquanta  fuerit  vis  in  typo,infan- 
guineAgni,ad  fcruandum  Ifraelitas,  ne  An- 
gelus  interfeftor  ipfos  vel  tangeret ,  nedum 
perimeret :  quanto  major  vis  ad  feruandum 
efl:  in  ipfo  Chrifti  fanguine  pro  nobis  in  cruce 
effufo. 

19  Perfidemtranjierum)  Aliud  effe<3um  fi- 
deiMofis  &  popuJi.  Perfidem  ialui  tranfie- 
runt  marerubrum^velutiper  ficcam  terram. 
Fidesenim  ipforum  in  Chriftum  aquascohi- 
buit  &  fuftinuit ,  ne  in  ipfos  irruerent.  Cuius 
fufto)  Amplificatiohujus  fidei  Mofis&po- 
puli,  qua  mare  rubrum  tranfierunt,a  contrario 
penitus  euentu  in  jfcgyptijs  >  qui  fine  fide  eun- 
dem  tranfitum  tentantes  aquis  abforpti  funt. 

30  Per  fidem  mcsnid)  Quarta  clafliseffedo- 
ixm  fidei  particulanum?  eorum  Patrum  quj 


I70  ANAL.      tOG,    I   N     EPIST. 

fucrunt  ab  introitu  populi  in  tcn\impromifc 
fam  tcmpore  Iudicum  &  Regum,  vfque  ad 
tempus  Machaba?orum.  Primum  hoe effe&um 
fidei ,  eft  Iofuse  &  populi,  qui  crediderunt  ver- 
bo  Dci  promittentis  fore  ,  vt  poltquam  fep- 
temdicbus  circuiffent  Ienchuntem  cumfep- 
tem  facerdotibus  clangemibus  buccinisarie- 
tinis,&  die  feptimo  eam  eircuiflent  fepties, 
conciderent  ejus  mcenia.  Huic  promiifioni 
crediderunt  Iofua,&  populus  ,&  juxtaprae- 
/criptum  Deicircuiuerunf  moenia  Icrichuntis 
feptemdies.  Vnde  fecuuis  eft  euenrusaDeo 
pasdi&us,  conrciderunt  raccnia  Ciuitatis.Vidc 
Iofua?  6. 

51  Verfidem  %dbdh )  Secundum  particulare 
cfFe&um  fidei,  Rahab  meretncis.  Objeflum 
fideiRahab,  fuit  verbumDei,  quopromifit 
Ifraelitas  poffeffuros  terram  Oinaan.  Huic 
credidit  Rahab>  vt  ipfa  profitefur  lofuaez.j^. 
Hinc  faftum  eft  vt  feruaretur  &  non  perierit, 
pereuntibus  reliquis  incolis  Ierichuntis  ,  qui 
verbohuic  noncrediderant&obedierant.  Iis 
quinon  )  SignificJt  ciu'am  perditionis  Ieri- 
chuntinorumfuilleinfideiitntem  ,qua  nono- 
bedierunt  Dei  verbo.  QuumfMifice)  Fidcm 
iliam  Rdhab  merctricis  illuftrat  fuo  operc ;  ne- 
queenimfuit  fidesotiofa  ,fedper  charitatem 
agens.  Nam  pacifice,  hoc  cft,pacato  &  benc- 
uolo  animo ,  exploratores  Ifraclitarum  hofpi- 
tioexcepit,  eofque  dimifit  incolumes,quod 

verae 


A  D      H!B,     CA  P.      Xt.  17 

v^ra?  in  ipfa  fidei  teftimonium  fuit>&  e  am  ve- 
ra  fide  coram  Deo  juftificatam  efle  hominibus 
tefiabatur.  Vnde  dicit  Iacobus  eam  ex  operi- 
bus  juilificatam effe  ,  hoc  eft  >  ex  operibus  fuis 
hominibusoftendifie,fc  fiJe  vera,non  mortua 
&operum  experce,  coram  Deo  effe  juftifica- 
tam.Iacob.2.2  5. 

31  Etqmdpr&tere<t)  Per  prsetentioneFT.  in- 
ducitcaecera  exemp!a,qu£  funt  hujus  eliflis 
alofua  primo  Iudice ,  ada^tem  M.icrKibaeo- 
rum.  Defciet  emm )  Rutio  prx:eritionis  :  qua 
figr.ificat  fe  breuitatis  caufa  horum  oroniurn 
Patrum  exempla  pr^iermittere.-Inducit  autem 
hic .  nominatim  exempla  ,  primum  quatuor 
Iudicum,Gcdeonis,B jrac,Sampfonis,&  Ieph- 
the.Deinde  Regis  vnius,D>iuidis:tcrt:c  S  imu 
elisludicis,  ac  Prophetar.poftremo  Prophetu- 
rum>vtEli£,Elifa:i,  Danielis&e. 

3j  Quiferfidem)  Vt  prius  accumuLiuit  per- 
fonas,  itu  nuuc  aea\rnuljt  perfomrum  effecli 
cxfideprom.inantia:N*smfide  illa  qu^credi- 
derunt  Dei  verbo,  fiueordinaric^fiueextra  or- 
dinemreuelito,  hxc  omnia  effecla  produ<5U 
iun\  Primfi  effe&ii  elf,  Per  fidcm  debellarunc 
rcgna(adjacentunimiiiirn)vt  Ammonitarum, 
Edoma»orum&c.  Exercuerunt  )  Secundum 
effe&um  :  exercuerunc  juftitijm,  vt  Bar^c,  Sa- 
muel,  D  iuid,  &  reiiqut  fere  omnes.  <Ajfecnti 
Junt)  Tertium  cffedtum  omnibus  commune: 
Affecun  funt  promiffiones.  Sic  Dauid  aflecu* 


IJl         AKAL.      LOG.    IN      EPIST. 

tus  cft  rcgnutn  promiirum.  Occluferunt  ora) 
iQnartum  cffe&um  :  Occluferunt  per  fidem 
ora  leonum  ,  vt  Samfon.  Iudic.  14. 7.Dauid.i: 
Sim.17.  J5.Benajacomcs  Dauidis.  z.Sam.  25. 
zo.Daniel.Dan.6".25.vbi  exprefic  fidei  Dani- 
eIistnbuitur,quodocclufa  funtora  leonum, 

J4  Extmxerunt  >/wjQ^,intum  effe£lum:ex- 
tinxei  unt  vim  ignis,  vt  focij  Danielis,  quorurn 
jnigneminje&orurn  ne  pilum  quidem  capitis 
ignis  exufferat,  quamuis  viros  illos  qui  ipfos 
intrudebant  interfccjflcnt  fcintillarejus.  Dan. 
5.  zi.  27.  Efugerunt  )  Sextum  effe&um: 
Effjgeruntaciemgl^dij ,  vt  Eliasquemmjxi- 
mopere  eupiebac  lezabel  gladio  occidere.  li 
Reg.  19.  z.rdifosf<iBis)  Septimumeffe&um. 
Va iidi  eujferunt  ex  imbeciilis  ,  vt  Ezechias 
quia?grotauit  vfque  ad  mortem  ,  fide  fanica- 
tem  &  vjjetudinem  recuperauit.  Ejfettifunt) 
Qct.iui.im  tffettum :  robuHi  cffe&i  lunt  in  bel- 
lo,vt  Samfon  ,  quimaxillaafinipercuftit  milie 
Peiiichtaros.-fieBaracJeph  he.Djuid  ,&  alij, 
Exercitus*  Nonum  efft&um-.Exetcitusextero- 
rum  venerant  in  fu^am^vtGedeon  ,  Icphthc, 
&alij  pkrique. 

35  Mtlieres  dcceperunt)  Decimum  effcdrurn 
,quodmulieribu*tnbuTtur.Per  fidc  jcceperunc 
mortuos  fuos ,  ex  refurredione  vkaj  reftitutos, 
vt  vidua  Sareptjna  recepit  filium  fuum  vitoc 
reftiturum  precibus  Euae.  1.  Reg.  17.  22.  25. 
Sic  Sdlunajnitis  acccpit  filium  fuum  vita?  red- 

diium 


A  P     H  B   B.     C    A    V.     X    3.  lj£ 

tlitum  per  Elifaeuxn.i.Reg^.jg.jy. 

tSflijlrero  itftcnti )  Quinta  &  vltima  claflis 

cffe&orum  fidei  partieularium  cfteavumper- 

fonarum  qu#  fuerunt  temporibus  M  ch.iba^o- 

rum  ,  vfque  ad  Chriftum.  Bieuitatis  ciuffi 

non  diftinxit  hxc  excmp!a  >  neque  nominsuit 

certas  perfonas,fcd  fupprcflis  nomiriibus  con- 

gcflit  effcdfc.i  fidei  ptrfonarum.   Sunt  autem 

haec  effe&a  paflionum  m^gisquam  a<5tiom:m: 

quum  prxcedentia  omnia  fuerint  dCtionum; 

vt  videas  fidem  non  minusefficacem  elle  Sc 

potentem  inpatiendojquam  injgendo.  Hxc 

autem  effedb  quaefuntpaffiones,  partim  func 

tcntationes  qu^  mortem  anrecedunt  ,part5tn 

funt  mortis  genera  q>  asque  crudeliffima  ,  par« 

tim  denique  cernuntur  in  fuga  perfecutio- 

num  miferrima.  Tentationum  qux  monem 

antecedunr,  &ad  defediioncm  follicitant  ge- 

neraahquot  hic  inducuntur.  Primumeftquo 

diftendebantur  corpora  fan&orum  tympanis. 

Eft  auten}  Tt/a^ctvoyinftrumcntum  quoitadi- 

ftendebantur  tontes  cum  erant  c£*leiKli,atft 

cxaminandi  ftagris ,  vt  nullam  corporis  fui  par- 

tem  vel  latum  vnguem  mouere  poflent  •>  fed 

fuftigantium  &  pulfantium  plagis  in  omnes 

partes  eflent  expofiri.  Hoctormenti  genere, 

plerique  in  immani  llia  Antiochi  perfecutione 

cxcruciati  funt.i.  Machab.  6.  Neelcfla  )  Am- 

plmcatio  tormenti  huius,  qnod  perpcffi  funt 

fideles  nonnull^quddpropofuan*  ipfis  condi- 


174         ANAt.     L  O  G.    I  N     E  P  I  S  T.' 

tionem  liberatiohis ,  fi  fidem  abnegarent ,  ne- 
glexerint  ,  &  contempferint:  vt  de  Eliazaro 
quodam  legitur.  2.  Machab.  6.  zi.Sc  deinceps. 
Vtfotiorem  )  Finispropter  quem  neglecta  li- 
berationeacerbiffima  tormtntanatienterfunt 
perpefli,vt  in  vltimo  illo  die  refurgeret  a  mor 
tuis  ad  vitam  a^ternam,  quam  vocat  reiurredi- 
onem  potiorcm  lucqtra  eft  a  morte  pr#fente» 
cum  abnegatione  ventatis,&  faluns#terna?dif 
pendio.  Nota  igirur :  homini  pio  &  fideli  non 
elle,ne  ipfam  quidem  corporis  curam  abi jcien- 
dam,fed  fimul  profpiciendum  eife  #tern£,tuai 
corporis3tum  animasfaluti. 

5<5^f/yr«r/w)Secundumgenustcnt5tionum. 
qu^  mortem  antecedunt  &  ad  defe&ionem 
follicitant ,  ludibria  aquibusproceiierunt  ad 
flagella.  Infuper  <&>)  Tertium  genusiftarum 
tentationum,vincula  &  carceres. 

37  Ldpidati  Junt)  Secundus  ordo  paffionum 
continet  mortis  geilera  quaeque  crudeliflima. 
Cujufmodi  hic  aliqua  enumerantur,  1.  lapidati 
funt,2.ferra difle&i funt,vt  de  Ifaia  fcnbit  Hie- 
ronymus.  3.  eremati  funt  &  ignitraditi.  Nam 
pro  €7r^pa<r3-»Vrfvtentati  funt,  ltgendum  vide- 
tur  Wupit(rd-ii<roiv  cremau  funt,quod  ciim  praece 
dentibus  &  fequetibus  magis  videtur  congrue- 
re.  4.  gladio  ca^fi  occubuerunt.  olerrauerunt) 
Tertiusordo  pafIionum:fuga  a  perfccutionc 
miferrima:qute  varijs  adjundisincommodis 
amplificatur  :Primum  oberrauerunt  induti 

vilibus 


A  D     H  E  B.      C  A  P.      XI.  IJ* 

Vllibus veftimcntis  ,  vtpotc  ouillis  &  caprinis 
pellibus :  deinde  bonis  omnibus  ad  vitam  per- 
tinentibus  deftituti :  tcrtio  opprefli  &c  omni 
exparte  ma!ehabiti. 

38  Qutbus  mdtgnus)Obkev  inferta  eft  ratio," 
curfic  obcrraoermt ,  &  ad  defertaloca  con- 
fugerint ,  quia  ijs  mdignus  erat  mundts ,  hoc 
eft,  mali  inmundo  homines,ideo  mundore- 
li&o  confugerunt  ad  loca  defcrta.-Putaui:  qui- 
dem  mundus  eos  fe  &  fua  focietate  indig- 
nos  :  At  contra  Deus  mundum  ijs  indignutn 
circcerifuitjdumeosa  mundofeuocaret.  Hac 
crgo  ratione  exaggeratur  hominum  £  quibus 
fugerunt,  impictas.  In  defertu  errantes)  Se- 
cunda  amphhcatio  fuga?  fanftorum  ,  ^  lo- 
€is  in  quibus  obcrrauerunt  ,qux  hicaliquoc 
inducuntur:  vtdeferca,  montes,  Jpelunca:  ,ca- 
uerna^quse  ferarum,non  hominum^habitatio- 
ni  deftinantur. 

39  sAtqnt  hi  omnes )  Amplificatio  eft ,  8c 
commendacio  fidei  corum  ,  quod  qtiamuis 
hxcomma  perfidem  in  promiffionem  fufti- 
nuerinc  ,  ac  teftimonium  a  Deo  adepti  finc 
per  fidem  ,  tamen  non  obtinuerunt  promif- 
fum,  hoceft,  non  vidcruntChriftumincarne 
mamfeftacum&exhibitum ,  led  eroinus  tan- 
tiim  vcnturum  contpicaii  fiint.  Cum  dicir  eos 
pcr  fidem  teft  monium  adepcos,figmficacha:c 
particularia  -orum  effcdta  pcrtinere  ad  >Iiu- 
flrandum  fidei  effe&uip  generale  ieeundum» 


Ij6       ANAL     L  0  G.     I  N      B  P I  S  T. 

40  QuodDeusdcmhis)  Ratio  curnonob* 
tinuerunt  promiflum :  Deus  differendo  pro- 
miffum  melius  quiddam  denobis  prouidit. 
Nam  patefadtio  Chrifti  &  cjus  aduentus  in 
carne  ,  dihta  eft  in  vltima  tempora  propter 
nos,inquos  f  teftePdulo)  fines  feculorutn 
inciderunr.  r.  Corinth.  10.  n.  Vnde  Petrus 
dicic  ,  Chriftum  patefj&um  vltimis  tempo- 
ribus  propter  nos  ,  qui  per  eum  credimus 
Deo.  1.  Epiftol.  1.  20.  Ne  ahftue  nohts)  Si  ve- 
niffet  Chriftus  «tate  prifcorum  illorum  Pa- 
trum  ^fuiffent  illiabfque  nobis  confecrati  & 
glorificati-.nosautcm  fuiffemus  negle<5ti:  quia 
cxhibitoChrifto  nihilaliud  quam  finis  mun- 
di  expeclari  poteft.  Ergo  noluit  Deus  eos 
obtinere  promiffum  ,  &  Chriftum  videre  re- 
ipfa  exhibitum  ,  vt  noftra?  faluti  confuleret 
ne  nos  a  participatione  gloris  excludere- 
mar. 

^rgumentum  Cdpitis  duodecimu 

Hoccapiceprimumredicad  inftitutam  exhorcatio- 
neadperfeuerantiainfide,eiufqueduoaffert  argumen 
ta ,  decimumquartum  &  decimuaiquintum  ad  verf.  3. 
Deinde  fpeciales  aliquot  funt  exhortationes ,  ad  pati- 
entiam  io  affli&ionibus ,  ad  pra?eundum  ali js bono ex- 
cmplo ,  ad  pacem,  ad fanftimoniam  &c  ad  verf.  vfque 
if.Poftremo  redit  ad  exhortationem  principalcm>eiuf- 
que  Cria  adducit  argumen  ta,  ad  finem  capitis. 

C  A  P  VT.       XII. 

1  Proinde  nos  qno^ue^uum  tenta  ms  circunftet 

ufitum 


AD     HEB.    CAP.     Xlll  tjf; 

itftium  nubes0abie£to  omnifondere,  &  feccato  aJL 
ms  circunctngendos  frocliui ,  conjiantcr  frofoft- 
tum  nohis Jiadiumdecurramt^m 

1  Intuentes  in  fidei  ducem  4c  fcrfeEtorcm  Ie~ 
JUm  ,  quifroftbifrofofttogaud\ofertulttcrucem% 
jgrtomtnia  contemfta  ,  &*  ^  dexteram  throni 
Deiconfedit. 

Protnde  nos  quoque )  Poft  digreffionem  in 
cotnmendationcm  fidei>redit  ad  iaftituta  ex- 
hortationem  ad  conftantiam  &  perfeueran- 
tiaminfide.Eftquehocargumentum  cxhor- 
tationis  decimumquartum,i  teftibus,  fiue  ab 
-cxemplis  credctium,  quiperfeueraruntinfi- 
de.  Accommodat  enim  ad  inftitutum  eaquac 
in  digrefsione  di&afunt  capite  fuperiori.  7>- 
flinm  nubes)  Amplificatio  argumenti  eft,£  te- 
ftiumultitudine,qu«nubisvoccintelligitur, 
qua  metaphoric£smultitudoquaii  coagulata 
figmficatur.  Conjtanter  frofofttum)  Exhortatio 
ipfaeftmetaphoricisverbis  exprefla.  Meta- 
phora  tit  ab  iis  qui  in  ftadio  currut,Scriptur$ 
familiaris.  vt  i.  Cor.  £.24.  &  deinceps.  Heb. 
6.18.  Nam  hominis  Chriftuni  vira  eftqua/i 
curfus  in  ftadio,&  Chriftianus  homo  quafi  ia 
ftadio  currit  ad  meta,  &  palmam  iliam  fuper- 
nac  vocationis,experiens ecquo  modo  perue- 
niat  ad  refurredionem  mortuorum.Philip.$. 
11. 14.  Conjianter)  Legem  currendi  prsefcri- 
bit,vt currant  pcr  patientiam.  Neque  enim 
fatis  eft  currcre,fed  fcruad^  funt  leges  in  cur- 

N 


17$       XwxE  log.    IN.    EVtlrl 
r  ndo.  N6  coronatur(inquit  Paulus)nifi  qui 
legitime  (hoc  eft>feruatiscertandi  Jegibti-s  ) 
ccrtauerit.Harc  igitur  lex  eft  currendi  praeci- 
pua,vt  conftanter  &cum  patientia  deeurrat, 
inoffenfopede,  pneteritis  omnibus  impedi- 
iftefttisqunecurfum  ipforu  remorari  poffint. 
PrQfofttnm)  Stadium  vocat  propoiitum,  quia 
vtmen,ita  vtftadiuac  via  admetam  perue- 
niendi  nobis  ^Deo  proponitur.Sic  fpem  pro- 
politam  dicit.iyft.5a8.  ^tcfo  emm)  Modus 
decurrendiconftanterhoc  ftedium  obie&o 
omni  pondere:  deinde  pondus  illud  interpre 
tatur  peccatum.  Neq-,  enimprogreffiim  ali- 
que  in  curfu  poteft  facere,qui  cum  pondere 
currit:  nullumautempoduseftquo  impedi- 
mur  in  hoc  curfu  prscter  peccatum,  quo  qui- 
demabie&o  facillimus  nobis  &expeditifli- 
mus  eflet  curfus  ad  metam.  Duobusautem 
modis  hoc  peccati  podus  abjicitur :  Primilm 
quidem  du  imponitur  quafi  humeris  Chrifti, 
qui  volens  peccata  noftra  pertulit  in  corpor^ 
fuofuperlignum.  i.P^.2.24.  &faftuseftpro 
nobis  peccatum.2.Cor/w*A.$.2i.  Deinde dum 
per  Spiritum  Chrifti  fan6tificamur,&pur- 
ganturcorda  noftra  ab  inhaerente  in  nobis 
peccato.  Atque  hocquidem  modo  pofte- 
riore  non  prorfus  in  hac  vita  abjicitur  pecca- 
ti  podus:Manet  enim  aliqua?  reliquia?  pecca- 
ti  quamdiu  hic  fumus:  Vndeeftgrauiffima 
llia  Pauli  lamentatio :  Mifer  ego  hojno^  quis 

ir<* 


A   D     H    S  B.     C  A  P.      XII.  179 

xneeripiet  ex  ifto  corpore  mortis.'  Rom.  7# 
24.  Sc  2.  Corinth.  5-.  4.  Sufpiramus  onerati: 
fed  danda  nobis  eft  opera  vtpeccacum  indies 
magisacmagis  mortificeturinnobis,  vt  tan- 
dem  ahquando  prorfus  leuati  hoc  onerc  ad 
ractam  perueniomjs.  ^Ad  nos  circumcingen- 
dos)  Defcriptio  qusedam  eft  huius  peccati 
acponderis,  quodlua  njtura  nos  circumcin- 
gat,  tanquam  murus  aut  maceries  quardam, 
vndique  aditum  nobispr#cludens  ad  cceios, 
&  curfum  noftrum  in  hoc  ftadio  irrpediens, 
vt  nifi  eo  fuperato ,  &  diruta  quafi  hac  ma- 
cerie,  propofitu  nobis  ftadium  non  poilimus 
decurrere. 

z  lntuentesinjidei)Argun)entum  exhorta- 
tionis  pra?cipu£  decimumquintum,  ab  ipfius 
Chriftiexeroplo  ,  quod  mnoriseft  momenti 
quamreiiqua  omnia  fandorum  cxempla.  Ic- 
fus per  mediam  crucem  &  ignominiam  decur- 
rit  ftadium  (ibi  propofitucn.  Ergo  intuendum 
nobis  eft  in  cum  vt  proptfirum  &cc.Ftde ducem) 
Defcriptio  eftChrifti>  adcommendationero 
perfonae  pertiaens,  vt  eo  magjs  incitemurad 
imitandum  ipfius  exemplum  in  decurredo  hoe 
ftadio.  Vocat  eum  primum  docem  fidei ,  quia 
pracit  nobis  viam,  &  ducit  nos  in  hoc  fidci  fta- 
dio,  imo  lpfe  eft  via  qua  nobis  eundum  eft  ad 
metam,vt  fe  appelLc  loan.  i^tf.Dtinde  vocac 
cumfideiperfedorem,  quiafinisift  fidei  no- 
ftr*>  inquQ&def  noftraconlumnmurac  per- 

N    1 


ito  AHAli     100     IK     ZTlSTl 

ficicur.  Duo  enim  font  quse  Chnftum  refpi- 
ciunt ,  fidcs  &  alpe&;s :  fide  mcedim  us  in  hac 
?ita,ait  Apoft.z.  Cot  inth.  j.  7-  &  eatenus  qui- 
dem  Chrift  s  eft  dux  fidci:  Atin  altera  vita 
lides  mmabr  ur  in  a(p,£tum ,  quia  vidtbimus 
eum  ficuti  eft.  I.  Ioann.j.  2.  &  tum  quidera 
Chriftusent  fidci  noftrae  pcfe&or.  Fidese- 
nim,vt&  fpes,imperfedum  qiiMidam  eft>& 
via  tantummodo  ad  perfe&ionem*  eoquenon 
cftnobisin  ea  acuuiefcendum.  Perfc&ioau- 
tem  &  beatitasnoiin  eft  in  u<pe<5hi.    Atque 
ita  Chriftus  perficiet  fidem  noftram,  dum eam 
mutabitin  afpedum.  Ergo  in  decurrendohoc 
ftadiuro    nobis  ptapolitum  oportet   perpe- 
tuo in*ue;i  & ob oeulos habere  Chriftum, pri- 
mura  quidem  vt  praecurforem  &.  ducem  cur- 
£us  noftri  ,  p  x  untern  nobis  per  crucem  &  i- 
gnominia:deinde  vt  hnem  Scperfe&ionecur- 
fus  noftri  &  lahoru  noftrorum  omnium  coro- 
nam,qua*pe(ita  cftinafpedhiChnfti  glorifi» 
cati,  vt  nunquam  deboat oculus  nofter,  neq*  in    * 
hac  vita ,  nequc  poft  hanc  vium  in altera  illa, 
a  Chnfto  d:  ftrahi.  Pertulit  crmcm  )  Ha?c  via 
cftqua  praeiuit  nobis  Chriftus  >  perferendo  ni- 
mirum  crucem.  tgmmintd)  Docecquomodo 
hac  via  prajiuer  c,  contempta  videlicetigno- 
minia,ncmpe  crticis,  qux  ^rofedoomnium 
maxima  fuit,  fiueexternam  illjmrefpicias  in 
morte  omnium  ignommiofiffima,  fiueinter- 
nam  iilam ,  quam  mtercain  anima,iram  Dei  & 

horro- 


A  D     H  E  B.     C    A   P?     XII.  l8f 

fiorrores  accruciatusmferorum  perpetiente, 
fenfit :  cuius  externa  illa  mortis  ignominia  fuit 
tantiim  teftimonium  externum.  Qjx  enim 
poteft  elTe  maior  ignominia  quam  ca  quare- 
probi  dete&is  lpforum  peccatis  m  vltimo  di% 
afficientur,  qu.jrn  Scnptura  vocat  pudorcm, 
&confufijnem,eamque#ternam.'?Atqueha:c 
fuit  ignominia  ,  quam  impofi>  is  ipfi  peccatis 
noftns  pertulit  Chriftus  >  fine qua  nos  ab  arter- 
na  illaignominia  liberare  nunquampotuiflec. 
Vice  fthi  propojiti)  Amplihcatio  crucis  quatn 
pertulit,a contrario  gaudio  fibi  propofito,quo 
vtpote  Deus  coa^ternus  cum  Patre  frui  potuif- 
fet :  vice  tamen  gaudij  huius  ,  fa#a  quafi  per- 
mutatione,pertulitcrucem.VidePhi!ip.2.6.7. 
Cum  effetin  formaDci,non  duxit  rapinana 
sequalem  efle  cum  Deo:fed  ipfe  fe  exinaniuit 
&c.  Videigitur  quantum  mali  fit  in  peccato# 
cui  fatisfieri  non  potuit,  nifi  Chriftus  depofito 
quafi  gaudio>&  gloria  Deitatis,pro  nobis  cru- 
cem  pertuliflet,&  fe  exinaniuiffet,  fa&usobe- 
diens  ad  mortem,  mortem  autem  crucis.  De- 
bethocnos  mouereaddcteftationem  peccati, 
Contcmptd )  Interea  dum  pateretur ^  cruccm  8c 
ignominiam  contempfir.  At  quomodo  con- 
tempfiteam,  cumlegamusin  hiftoria  Euan- 
gelica  eum  grauiflime  tulilTe  ,  vt  quum  queri- 
tur,  Eli,  Eli,iammafabachthani.  Matth.27.46". 
imo  profitetur  triftem  fuifle  animam  fuam  vf- 
que  admortem.Matth.26.  j8.<}uomodoi:gitar 

N    5 


!§!  ANAl.    LOG.     I  W     I  P  I  S  T\ 

ignofwniam  confcmpfit  ?  Refpondeo  con- 
temptum  hunc  pofitum  effe  in  eo , quod  vo!6$ 
jgnominiam  crucis  fubierit,  quemadmodum 
pij  mortem  comemnunt ,  non  quidem  eam  ir- 
ridendo,fed  voluntaric  iubeudo,  fpe  vitse illius 
gloriofx  qua  fruentur.  Gaufa  vcocur  Chri- 
Hus  mortem  tam  grauiter  uilerir,  fuit ,  quia 
mortnus  eftpcccninomine.  Cum  autemquis 
moritur  proptcr  peccatum  ,  nulluspoteftefle 
poense  modus ,  fed  necefle  eft  poenam  elTe  in- 
finitam,  vt  in  reprobis  qui  proptcr  peccara  fua 
morientur.  Martyrum  nullus  mortuus  eft  pro- 
pter  peccata,fed  eiustantumcaufd>quipropter 
ipforum  peceata  mortuus  eft  ,  eoque  ceito 
perfuafi  erant  remiffa  efle  fibi  peccata.  Vnde 
intcrnumquod  fentiebantanimi  gaudiumab- 
forbebat  externum  corporis  dolorem.  Etad 
dexteram )  Commendatio  crucis  Chrifti,  ab  e- 
uentuqui  hiseius  perpeffiones  infecuruseft, 
qui  continet  argumentum  quo  nos  excitemur 
ad  ferendam  crucem  pro  Chrifto.  Confedit 
addexteram  throniDei  ,hoc  eft  ,confecutus 
cftfummam  gloriam.  Dehac  gloria  Chrifti 
perpefliones  lnfecuta  vide  Philipp.  2.  9.  Qua- 
propter  extoiit  eum  Dcjs  in  fummam  fub- 
limitatem  ,  &  don^uit  einomen  quod  eftiu- 
pra  omne  nomen  :  &c.  Sic  &  noitras  quo- 
que  affli&iones  confequitur  gloria  ,  fed  latum 
eft  difcrimen.  Nira  Chrifti  afflidiones  & 
perpcfliones  promcriftt  fuitt  gloiiam,  quia 

Deus 


A  D    H  E   B?     C   A   P?      XII.  iSj 

Deus  paffuseft,  ideo  adhibetur  eo  loco  par- 
ticula  eaufahs  <T/o\  quapropter, (hoceft,pro- 
pcer  illam  humiliationem  vtpore  meritoriam) 
cxaltauit  eum  Deus :  Sed  affli&iones  noftr^ 
nonmerenrur  gloriam:  Non  enim  funt  pa- 
tia  qu#  prsefenti  tempore  perpetimur  ,  fu- 
turs  glori^  in  nobis  retegendx.  Rom.  cap.  8. 
verf.18. 

}  Keputate igitur  quis  illeftt  qui talem  fifti- 
nuit  a  peccatonlus  aduerfusfefe  contradiBionem^ 
ne  animis  remifi>fatifcatis. 

]  4    Nondum  adfangumem  ^Jfuc  reJhtiJHs,ad* 
uerfuspeccatum  decertantes. 

y  Et  obUti  efiis  exhortationu*  qu& ~\olis tdn- 
^uamfltjs  loyuitur ,  FiU  mt>  ne  ncgUgito  caftiga~ 
uonem  Dommi ,  ne^ue  remijfus  ejio  ^uum  ab  ee 
drgueris. 

6  Quem  enim  diligit  Dominus  cajiigat ,  £r 
Jlageliat  auemcunauefUum  recipit. 

7  Si  cafigationemfuflinetis  ,  Deusfefe  1/olis 
ojferfltfilus  (^uisenimeJifUus  quemnoncajii- 
getpateri 

8  Qubdfi  efiis  abfjue  cajiigatione ,  cuiuspar- 
ticipesfunt  omnes  nempejfturtj  es~fts,o*  non  Jilij* 

9  Deinde  corporumnofrorum  patres  habui- 
mus  cajligatores ,  c^  eos  reurritifumus  :  annon 
tnulto  magis  fubtjaemur  pdtnfymtuum  >  (£■">*- 
uemus*. 

10  Nam  illi  ad  paucos  dies  prout  ipfts  "V*- 
debatur ,  nos  caliigabant  :  hic  autem  ad  corn* 

N   4 


2^4  ANAL.    LOG.    INBMST. 

fbodum  nofirum^  TftfdrticifesfimutfanflimonU 
iffius. 

n  Omnis  dutem  cafiigdtio  inprafens^uidcm 
non  Itidetur  ejfcgaudijfed  trifiiti* :  atpofiea  fru- 
(lum  tranqmllum  militid  rcddit  iis  qmpcr  cam 
fucrint  cxcrcitati. 

II  ^udptoptcrmanus  remijfas  &  gemafiln^ 
tafurrigitc. 

13  Et  re&as  orbitasfacttepedibm  ^efiris  ,  ne 
quodclaudum  cft abducatur k~\ia >fcd  ^ttfane- 
turpotius. 

1 4  PattmfcElamini  cum  omnibw>  grfanfli- 
moniam^ftnc  cjud  nemo  ^idebit  Dominum. 

ij  JProJpicientcs  neqtiis  deficiat  a  grdtia  Dei; 
nctjua  radix  amarafuppullulans  obturbet,  ey~pcr 
kanc  inquincntur  multi. 

itf  Nctjuis  fitfcortator<>  autprofanus  ,  liclut 
Efau^ui  linico  cdulio  liendtditjuum  insfrimoge- 
niti. 

1 7  ScitU  cnim  cnm  ctiam fofiea,  quum  ^cUct 
htrediiario  iurc  benediflionem  ajfefut :  reproba- 
$um  fuijfe:no  enim  reperit  pceniteti*  locu,quamuis 
cum  lachrymis  benedi&ionem  illam  exyuijijfet* 

18  Non  cnim  dccefiifiis  ad  contrcBabilem 
montem^&  incenfum  ignem,  ac  turbmcm  £r  cali- 
ginem,&  proccllam: 

19  Tub&quc  fonitum  &*  locem  1/crlorumi 
quam  jui  andierdnt>deprecdti  funt  nc  amplinsfibi 
fieretfermo. 

3.0     (Ntncnim  fcrcbdnt  %uod  impcrabdtur, 

ii^cl 


a'd   hebi    cap.    x  t  i.  1J5 

Si*)>el  beflid  tetigerit  montem,ldptddbttur>Uut  id~ 
culo  confgetur. 

21  Et  Mofes  (ddeo  terrtbtle  erdt  "\iftim  quod 
dppdrebdt)  dtxtt  ,  Expduefdflu*  fum  dc  trerne- 
bundtu.) 

22  Sed  dccefftftis  dd  montem  Sion ,  &»  ciuitd- 
tem  Dei  'Mut ,  Bterufdlem  ccelefrem  >  Qr  mjriddd* 
sStngelorum. 

23  Connentum  cjr  concionem  primocenito- 
rumqui  confcripti  funi  tn  coelts :  Cr  tudtceml- 
ntucrforum  Deum  ,  gr-  ffirttus  tufiorum  confum- 
mdtorum. 

24  Et  dd  noui  Tefdmenti  medidtorem  le[um% 
ffr  finguinem  djj>erfionis  ,  pr^fldnttord  loyuentem 
€}Udm  ioqutretur  fdnguis  ^yCbcl. 

J\eputdte  tgitur)  Quia  Chriftus  ftadium  fibi 
propofitum  per  crucem  &  ignominiam  de- 
currit,&per  multasaffli&ionesgloriam  con- 
i ecutus  eft  ,  ideo  nos  quoque  exemplo  Chriili 
horratur  ad  afiflh&iones  fortker  fuftinendas, 
ne  animis  deficientesfitifcamus,  atque  iti  re- 
mouet  impedimentum  perfeuerantia:  nofirar, 
affli&iones&perfecutionem,  ne  propter  eas 
deficiamus.  Primum  nrgumentum  eft  ab  ex- 
emploaffluSionum  Chrifti,quodexaggera:ur 
varijs  circumftantijs  ,ad  quarum  feriamcon- 
ficterationem  nos  excitat,  dum  dicit  (^eputdte) 
Quo  verbo  innuit  in  paflione  Chrifii  multa 
nobisefle  diligenter  confideranda  &ponde- 
randa ,  cju#  in  nullius  aiterius  pafllone  occur^ 


Iff8  A  N  A  I-     I  O  G.     1  N     E  P  I  S  T\ 

runt:  Vtigkur  Chriftiexemplo  excitemur  ad 
ferendumpaticnteraffl-diones  ,  oportetpeni- 
tius  infpiciamus  omnes  circumitantias  paflio- 
»is  ipfius.  Qvrs  iUe)  Prima  circumftanua  eft 
perfona?  eius  qui  affli&iones  has  fuftiiiUit. 
Qt*is>  id  eft^quam  dignus,  qtam  excellers,  vr- 
pote  Dommus  glurise.  Quam  indignum  fic 
Dominum  gloria?  pati ,  &  crucihgifignificit 
Paulus  quum  dicir  3  Nequaquam  Dominum 
glori.r  crucifixiflent.  i.Connch.  2.  8.  vbiglo- 
fiam  Chrifti,  &  crucis  ignominLm  ■  tanquam 
resinter  fepugnatiifimdsoppoait.  Qua*  enicn 
poteftefleconfenfio  inter  fummam  gloriam, 
&  extremam  ignomini?m  ?  Acque  h^c  caufa 
etiameft  cur  temporaria  ipfiusmors  zquiua- 
iens  fuerit  menti^tern^quaepeccatoribusde- 
bebatur,perfonae  nimiru  dtgnitas  ,quod  Filius 
Dei,DominusgIorijepaffu$ficincdrne.r4/^) 
Secunda  circumftantia  eftmagnitudinis  con- 
tradi&ionis  ,  &  omnino  perpeflionum  quas 
fuftinuit;  Namcoutradicfcionis  nomine,pcr 
fynccdochcn  fpeciei  intelligunturomnesper- 
pefliones  &  affliftiones  Chrifti.  Vc  prinu 
circumftantiafignificat  nullam  vnquam  fuiflc 
tantam  perfonam  ,  itafeeundacircumftantia 
fubindicat,nullam  vnquam  fuifletalem<3:  tan- 
tampoenam.  Itaqueex  hoc  loco  colligendura 
cft,Chriftum  non  exterius  duntaxat  pailum  in 
corpore(  Nam  fi  externamtantumpaflionem 
refpicias ,  latrones  duoqui  cum  co  crucifixi 

ftinc 


A  D     H  E  B.     CAP,    XII.  1$7 

lunt  aequalem  poenam  fuftinucrunt^  fec?  multo 
magisinteriusinanima ,  in  quapcrrulit  cruci- 
atusinferorum  ,&  grauiflimum  illud  pondus 
ir#  Dei,quodnecefTa:i6  ipfi  incubuit  propter 
fufeepta  in  fepcce.ua  omnium  hr>minum,quar 
nififumma  &  mfinita  poeni  qua?  cmneseti- 
am  reproborum  cruciafus  excederer,  expiari 
non  poteranr.  Atque  hxc  alia  etiam  cauia  eft, 
cur  tcmporaria  ipfius  mors  a?cernam  a?quip*<- 
rauerit  ,  lupphcij  nimiium  quod  ad  rempus 
perpefTuscftatrocitas.  A  fccatcrihus  )  Tertia 
circumftantw  eft  perfora^perfeeutotunijeranc 
peccatores,hoceft.,hormnes,non  viliilimi  tan- 
fum^edetiam  fccler^tifiimi.  Ne <tnimis)Hoz- 
tationis  fumma  :  Nc  defpondeamos  animos 
&  in  tiffliSionibus  fatifcamus  ,  fed  fortitcr  eas 
peiferamus,ad  hocvt  conftanter  p<opofitum 
nobis  ftadium  decurramus. 

4  Nondum  ad  fanguineyn  )  Secundurn  argu- 
mcntumaleuit.itearflidionum.quashaftcnus 
funt  pepefli.  Nondumad  mortem  vfquefu- 
ftinuiftis  affli&iones  :  ergo  pergire  e^s  pati- 
enter  fuflinere.  ^ytd  [angumem  ijque)  id  eft, 
ad  mortem  fiue  ftinguinisefFufionem.  Rtfti- 
tifiit)  Significat  affliftioncm  pefiram  eflein 
refiftendo  ,  &  opponendo.  Chrillus  qunm 
afflictus  eft  ,  dicitur  fuftinuiflc  conrradiSi- 
onem.  Sicquum  affliguntur  pi)  ,  ijsrefiftitur 
&ipfi  refiftunt  y  vt  non  poflit  affli&io  efle 
fn\c  luda  &  oppofuione.    Ergo  dicet  quis, 


l88  ANAL.      LOG.     1N-    BPIST. 

Affli&i  non  p.itiuntur  voluntarie,  quia  refi- 
ftunt?  Rclpondeo  cos  refiftere  peccato,non 
affli&ioni-.Nim  fumma  voluntate  patiuntur 
affli(ftionem  *  ctfi  interea  dum  pitiuntur,con- 
tmuo  rcfiftunt  peccato,  &  decerunt  aduer- 
fus  pcccatum.  S\  enim  peccnto  cedercnt  non 
pate»entur.  Si  GhriftLSceiriifet  pece^to,  non 
tuiffet  crueifixns  ,  fed  cum  crucifixus  eft  illi, 
luftafuit  cum  peccato.  Interea  tamenduni 
aduerfus  peceatum  decertaret  ,  fumma  vo- 
luntite  fe  cruciobtulit.  Qiyaau^cm  non  ce- 
dunt  pijpeccato,  idcovivflorescaadunt^eti^m 
in  ;pfa  morte, 

5  Ei ohltii  efiis)  Tertium  argumentum  ab 
authorirate  &  teftimonio  Solomonis.  Prou.j. 
15.  Tefnmonio  huic  pr^mir titur  objurgatio, 
quareprchenditeorum  obIiuione,eamqueex- 
aggerat  ex  eo  quod  amice  ijs  loquatur  Sapies, 
cus  compcllans  filios.Nou  igitur,  ne  has  ipfas 
quidemccmpeliaciones  quibus  vtitur  Scrip- 
tura*otiofas  &C  inutiles efie ,  fed  vnicuique  fuii 
ineile  pondus.  Filimi)  S^.bijcit  ipfum  tefti- 
*nonium,in  quo  diiTu  idet  duo  extrema,in  qui- 
fcusfoient  homines  peccare.  Primumeftne 
,caftig;itionem  Domini  omuino  negligimus  & 
Jcuiterpi^terenmus.fioe  vlla  vitseemendatio- 
Jie,  quam  refpicit  Deus  in  nobis  caftigandis. 
A  Iterum  eft ,  ne  animo  deficiamus :  Vult  ergo 
teneri a nobis  medium  ,  vt caftigationern  Do- 
.roini  patiemer  fercntes,  vitam  cmendemus. 

6  Quent 


rA  D     H  E  B.     q  A  V.    X  I  J..  189 

6  Qyem  enim  diUgit)  Ratioexhortationisa 
Sapientc  fubje&a  ,  ^dile&ione  Domini  qua: 
caftigatione  illaarguitur.  Dominuscaftigat 
quem  diligit ,  Ergo  &Cc.  Nota  caftigationes  fi- 
gna  clle  amonsdiuini  :Niii  enim  iuos  caftiga- 
rct  Dominus,perirent  cum  mundo;Cum  puni- 
mur  (inquit  Paulus)  erudimur ,  pc  cum  mundo 
Condcmntmvr.i.Corinih.ii.jZ.  Loquiturau- 
tem  hic  Apoftolas,de  paternis  cafiigationi- 
bus  ,  non  autem  de  poenis  qti£  proficifcuntur 
a  Deo  Iudice  :  Nam  punit  impios  tanquam  Iu- 
dex:  At  veroiuosnoi*  punit  tanqoam  ludex, 
fed  caftigat  tanquam  Pater  ,  non  ad  intcritum, 
fed  ad  vita:  emendationem&  mortifieationem. 
frgo  fignific.it  inafflidtionibps  attollendos  ei- 
fe  animos  ad  amorera  Dei ,  cujus afpc&u  acer- 
bitas  affli&ionis  tanra  fuauit^te  temperatur* 
vtinmedijs  afth&ionibus  exultemus  giudio 
inefFabili  &glorioio. 

7  si  caftigtitionem)  AppHcat  ad  Hebrjeos 
hocteftimonium,quafi  dicat,  Si  caftigarionem 
fuftinetis,  Deus,  vthieteftaturSolomon,fefe 
vobisoffertvtfilijs.  Nota  :nondicit,  ficafti- 
gaminifvt  poftulare  videbantur  Sapientis  ver- 
ba)fed  ficaftigationcm  fuftinetis.  Nonenim 
fatis  eft  eaftigari,fed  oportet  fuftinere,  hoc  efta 
patienter  ferre  afflidioncm,&  vt  loqukur  Pe- 
trusi.  Epift.5.6.  (ubmittere  nos  potenti  Dei 
manui.  Qui  enim  lu&atur  cum  manu  Dei,  ei 
fcfe  Deus  non  oftcrt  vt  filio.Ergo  dile^ioneiu 


190  A  N  A  t.      IOG.IN   EPISTi 

Dci  non  oportet  mctiri  ex  affli&ionibus ,  Tcd 
expaticntia  in  affli&ionibus  ,  fiqe  qua  nihil 
profuntafflidtiones.  i^uis enimejl)  Ratocur 
c  aft'gationem  fuftinennbus  oflfer  «t  ic  Deus  vt 
filijs,  ab  ipfo  genere.  Fi'ius  qxv libet  caftigatur 
a  Pacrc.Ergo  hoc  ipfo  quod  vos  caftiget  Deus 
&  fuftinecis,  ofFert  e  vobis  vt  P^tcr  filijs. 

8  Qubdfiejlts)  Illuftrcitiohujus  applicario- 
nis  acontrario.Qui  non  caftigatur  eft  fpurius, 
&  non  filius.  Ergo  &c.  Queiuadmodum  cafti- 
gatio  cft  fignum  filij:ita  impunitas  lfta  cum 
quis  noncaftigatur,fignum  eft  fpurij  &  norhi. 
lo  edueandis  liberis  videmus  non  tancam  efle 
inparcntibusfpuriorumcuram ,  quantaeftfi- 
liorum  Iegitimorum:quu  non  eft  ea  parentum 
dileckio  erga  fpurio v,qu£  cft  erga  fiiios  legi ci- 
me  procreatos.  IcaDeusfpurios^quinonfunt 
filij,  pr^eterit  caftigationis  expertes,cum  in- 
tere^  filios ,  quos  paterna  dilectione  proiequi- 
tur,caftiget.  CuitufArticifes)  Obiter  fubindicat 
hanccflc  communem  filiorum  conditionem* 
vt  caftigationis  fint  participes,  vt  fi  quis  renuat 
caftigationem  fuftinere ,  co ipfo  arguat  fe  non 
clfenlium. 

9  rDeindecorfomm)  Argumentum  quartura 
\  minori.Patrcs  corporum  noftrorum  ciftiga- 
runtnos&  eosfumus  reuerici :  Annon  mult6 
magis  fubiicienuir  Deo,Patri  Spirituu?  Deum 
voc&tPatremSp.rituum ,  hoccft,  animirum 
noftrarum^quia  Deus  immediateanimacreat, 

camque 


iD      H  E   B.      C   A  P.     XXI.  I^i 

nmquein corpus  infundit : Nnm  ctfi corpora 
immediate  fint  ab  hominibus  gigne-  ibus  pro- 
pagationenaturali,  animxtamen  nonfunt  ex 
traduce,  nequeaParentibus  procreantur,  kd 
a  Deo  immediate  creantur.  ^eueriti  fumus) 
hoceft  ,  ijs  nos  fubmifimus,  caftigantibus. 
Quodfipatienteraliquidab  hominibus  tole- 
ramus,qui  carnem  tantum  noftram  genuerunr9 
annon  muho  magis  a  Deo,  &  corporum,  &  a- 
nimarurn  genitore;qui  corpora  quidem  genuie 
perhomine$,animam  autemimmediate?Deus 
igiturplus  habet  innosjuris,  quamvllusho- 
i»o,  vel  hoeipfo,quod  Pater  fit  Spirituum-.eo- 
que  debemus  Deo  maiorem  reuerentiara, 
quam  cuiquam  homini,etiam  patri^cui  in  Deo 
duntaxatparendum  eft.  Hotronon  aliudjus, 
non  aliam  in  nos  potelbtem ,  lubet ,  quam  a 
Deo  accepit ,  vt  non  fit  abfoluta  poteftas,nifl 
Deifcdius:  eoque  etiam  reueretiam  debemus., 
Deoprimumacproprie,homini  autem  pro- 
pter  Deum.  Et  Itmemm)  Amplificatio  fub- 
je&ionis  qua  Deo  iubijcimnr,  ab  effl-dlo  con- 
fequente.  Debcmus  eo  magis  Deo  fubjici9 
quod  reuerentiam  &  fubjectionem  erga  ea- 
ftigantem  nos  Deum  fequatur  vita.Hominum 
caitiguio nunquam affert  vitam : at Dei cafti- 
gatio  vitam  afferr,eamque  cternam. 

io  A^w/7//4^)Amphfieati0fuperioriscoin- 
parationisminorum,  a  diflimili  ciftigationis 
modo  &  fine.    Patres  caftigabant  iiqs  proue 


190  ANAL     LOG.     IN     £  P  I  S  T. 

ipfis  videbatur  ,  fa?pc  ex  corrupto  aliquo  affe-J 
&u,nonaliquonoftro  bono  Deus  auttmnos 
caftigat  ad  commodum  noftrum.  Ergo  muito 
magis  debemus  nos  Deo  caftigati  fubmittei e 
quimPatribus.  ^fdpducos)  Notatur  tempus 
caftigationis,quod  mihi  quidecomune  videtur 
vtriq;caftigationi>  &  Dei,&hominis:na  vter- 
q;,&  Deus5&  homo,ad  paucos  dies  caftigant. 
Vt  enim  oftigatio paterna breuis  eft  &  mome 
tanca,ita  etiam  illa  Dei  caft^gatio  mometanea 
dkitur.2.Corinth.  4.17.  Ftfdrticifes)  Finis 
&  vfus  caftigationis  Dei  :  Non  caftigjmur 
propter  pecc  uum>aut  peccati  nomine:id  enim 
Chrifti  paflioni  ,  qui  perfefic  pro  omnibus 
peccatis  noftris  fatisfecft  plunmum  dercga- 
ret:fed  caftigationis  finiseft,vc  mortificuo 
innobispeccato,  participes  fimul  fm&irno- 
nueDei. 

11  Omnisdutem)  Occupatio.  Atdurumeft 
&  infuaue  caftrgari,&  triftitiam^non  gaudium 
aftert,  Refpondet  conceffione pr/mum,deinde 
correQione :  In  pr^fens  quidem,  h.  e.  eo  tem- 
pore  quo  quis  caftig^tur^non  videtur  elTe  gau- 
dij,fed  triltitis.  Ftdetur)Hoc  verbofubinnuit 
caftigationem  non  efle  reipfa  materiam  tri- 
ftitiae>fedpotius  gaudij ,  fedita  videri  nobis 
qui  m  rebus  judie^ndis  fallimur  ,  &  quibus 
multa  videnmr  efle  id  quod  non  funt.  Admi- 
randaenimeft  hominis  ca*cins ,  vt  quodjpfi 
bonuna  eft  &  faiutare  >  fepe  videatur  pernicio- 

fum, 


A  D     H   E    B.     C    A    P.     XII»  Ipi 

fum,cotraque.  Non  igitur  oportet  res  metiri 
ex  pr«fenti  fenfu,  fed  intucudu  eft  in  exitum 
reicuiuique.^^e^Corredio.Et/iinpr^- 
fens  vidctur  eife  triftitiae,  poftea  tamefru&u 
tranquillum  reddit>&c.Affli&iones  &exer- 
citationes  coparat  culturae:  Ager  poft  cuhu- 
ram  redditfru&unr.Sic  nos  aDeo  exculti  pcr 
affli&iones  fruclus  producimus.  Sumus na- 
turafteriles,  expertcs  omnis  boni&gratiap, 
foecundj  aute  mali,  fimiles  terrae  quae  profert 
fpinas  &  tribulos ,  cuius  exitus  tendit  ad  cxu- 
ftionem.Heb.6.8.0portet  igitur  ^  Dco  exco- 
lamur,antequam  bonosfru&us  proferamus. 
Tranfuillum )  Hoc  epithcto  fignincat  contra- 
riam  conditionem  afflictionum  ,  &  fruclus 
affli&ioncm  confequetis.  Nam  quamdiu  af- 
fligitur  quis ,  nihil  fentit  praeter  agitation  e  & 
commocionem  perpetuam,cumanimi,  tum 
corporis,  fedfru&us  affli&ionistranquillus 
eft,&omnisagitationis  cxpcTS.IttftttU )  Fru- 
ctus  hic  vocatur  Iuftitiae :  eodem  fenfu  etiam 
coronaiuftitiae  appcllatur.  i.Tim.4.8.  quam 
rependitDeusiuitis,  h.e.  iisqaiiuftitix  exa- 
nimo  ftudent ,  vel  qux  datur  propteriufti- 
tiam,  non  illam  quidem  inhaerente  in  nobis, 
fediuftitiam  Ghriftinobis  per  fidem  impu- 
tatam.Rom.5.2i#  Gratia  regnat pcr  iuftitiam 
in  vitam  asternam. 

12    QuAprQftermdnw)  Conclufio  eft  hor- 
tationis  adpatientiam  in  affli&ionibus,  quaii 

O 


1^4         AKAt*     t  O  G.   I  N    £  P  -I  S  £ 

dicat,Ne  defpodete  animos,fed  eos  erigite,& 
vofipfbs  ad  affii&iones  perferedas  cofir  matc. 
Habes  hic  imagincm  quandam  hominis  me- 
ticulofi,&  animum  plane  defpondentis.  Ma- 
nus  habet  remiffas,  tremulas,  &  pendulas. 
genua  foluta,&  fefe  inuicem  collidetia,vt  de 
Belthczaro  legimus,Dan.  y.  tf.Non  oportet 
nos  fk  affli&ionibus  confternari ,  fed  animo 
prafenti  alacriter  easfuftinetc.  Eftque  haec 
prima  exhortatiofpecialis,fubgenerali  illa 
ad  perfeuerantiam  comprehenfa,ad  affii&io- 
ncs  fortitcr  fuftinendas.  ' 

13    Etre£t*sf<icite)Scc\inda  exhortatio  fpe- 
cialis,vtpraseant  alijs  bono  cxemplo.Nam  in 
ftadio  decurredo  non  tantum  dcbcmus  noA 
ipfosrefpicerc,fed  &  alios  qui  nos  imitatur. 
H$c  exhortatiojVt  &  proxime  fuperior,meta 
phoricis  verbisconcepta  eft.  Re6tas(inquit) 
facite  orbitas  pedibus  veftris3hoeeft,  bono 
cxemplo  aliis  prceite,&  inter  ambulandu,  re- 
^o>iuftitixque  operam  date.  NequodcUu- 
dum)Yinis  fpecialis  huius  exhorutionis^vt 
confulatur  faluti  fratrum  infirmorum,ne  or- 
bitispedam  veftrorum  non  re£tis,hominuoi 
(quialioqui  totavitaclaudicaUpedesmagis 
luxcntur:  vthominis  claudi pcs ,  li ad  itcr  af- 
perum  &non  re&um  oftenderit,luxatur  am- 
plius,adipfiuseuer/ionem.Naminhancfen- 
tentiaaccipienduvidetur  verbu  gfcJpgVsc-3-ey 
pro  co  qugd  eft  luxan,  vd  diuerti  a  iufto  a- 

ccta- 


A  D     HU.     C  A  P.     X  1  I.  ij| 

cetabulo  ,  &  commiflura  oilium ,  ae  fi  di- 
xiffet:  Ne  forte  fi  quisiam  clauduscftexin- 
firmitate  pedum ,  amplms  nouo  offendiculo 
periclicetur,  vtfjlutisia&uramfaeiat,  fedpo- 
tius  veftigiis  veftris  redlis  infiftens,  fanitatem 
recuperer.  Vt  igitur  fupra  verfu  1.  hortatus 
cft  ad  currcndum  :  Ica  hic  modum  currcndi 
generaliorem  praefcribit,  vt  re&asorbitas  fa- 
ciant :  fequenttbus  autem  hortationibus  cuna 
pacem ,  fan&imoniam  &c.  commendar,par- 
ticulares  explicat  currendi  modos,  fub  hoe  gc~ 
nerali  comprehenfos. 

14    Pacemfetfa?nini)Tetua  fpecialis  exhor- 
tatioad  paeem,qu^  primus  cft  currendi  moduf 
fpecialis.   Pacisnomtneintelligononextema 
tamum  iilam,  qu^  in  externa  cotxjunQione  po- 
fita  eft ,  fed  etiam  internaquse  pofita  eft  in  con- 
iun&ioneanimoru.  Eftenimpax.vinculu  quo 
animivniuntur,doeentePagIo.Eph.4..3.Studc- 
tcs  feruare  vnitatem  Spiritus  pcr  vinculum  pa- 
cis.  Cum  omnihws )  Oitendtt  cum  quibtis  colen- 
da  fir  pax ,  cum  Ofnnibus  nimirun^h.e.euiuf- 
cunque  generis  &  conditionis  hominibus,fer- 
uatatamen  reftriciione  quam  adijcit  Paulus. 
Rom.u»i6 .  Si  fieri poteft,quantu  in  vobis  cft, 
cu  omnibus  hominibus  in  pace  vmentes.Neq; 
cnim  vera  eft  illa  pax,qmm  cum  nonnullis  co- 
Hmus,dum  interea  diicordia  nobiseum  alijs  in- 
tercedit.  Ndm  vera  pax  vbiq-,  eft ,  &  cum  om- 
aib.  homtnibus *  nullam  cuna  quoquam  diflea- 

O     x 


2$6  ANAt.     LOG.      IN     E  P  I  S  T. 

tioncm  admittens.E*  fanflimomamjQuatta  ex- 
hortatio  fpecialis ,  ad  fandtimonia:qu«  fecun- 
dus  eft  currendi  modus  fpeculis.  Sjn&i moni^ 
nomine  intelligenda  videtur  hoc  loeo,tu  in  ge 
nerevitaefan&itas  ,tum  etiain  fpecie  caftitas; 
Naminfiraveri.16".  fcortationem  fimul&pro- 
fanitatem,  tanquam  fanfhmoniscontrarias, 
coniungit.  Caftitas  autem  peculiariter  inter- 
dumnomen  famfHmoniasob;iner.vti.  ThefT. 
4. 4.  vbi  fan&i  moniam  deiinit  per  abftinentia 
a  feortatione.  Ha?c("inquit)  eftvol&asDei, 
iiempe  (andtificatio  veftra^id  eft,  vt  abftineatis 
a  fcorta tione :  &  caftus  peculiari  modo  purus 
Sc  fan&us  dicitur,  vt  contra  peculiarem  quan- 
dam  impuritatem  in  fcortatione  innuit  Paulus 
i.Cor.tf.  18.  Qui  fcortatur  in  proprium  corpus 
peccat.  sinejM  nemo)  Ratio  hortationis  ad 
ian&imoniam,a  fummo  malo  &  incommodo, 
quod  fanctimonia»  defedum  fequitur.  Sine 
ca  nemo  videbit  Dominum.  Nullusenimim- 
puro&polluto  homini  ad  Deum  patet  adi- 
lus.Namimpuritashabitationem  Spiritus  fan- 
&i,omnemque  Dei  praefentiam,cum  in  corpo- 
re, tum  in anima,  penitus  ex term inar,v t  videri 
Deus  non  poflit  :  Cum  contra  fan&imonia 
Dei  praefentiam  afFerat.  Vnde  Chriftus  :  Beati 
mundo  corde  >  quontam  ipfi  Deum  videbunr> 
Matt.j.8. 

ij    Profyicientes  nefuu)Tertius  currendi  mo- 
dus  fgccialis,  &  exhortatio  fpecialis  quinta, 

quar 


ad  heb.  cap.  xii.  197 
qua* alios  refpicit,  vt  profpiciamus  ne  quis de~ 
ficiatagratia  Dei.  Sicobleruationemaliorunt 
commendat ,  vt  fupra  10. 24.  Obferuemus  alij 
alios.  Attendendum  nobis  eft  ctiam  ad  alios, 
vt  illi  vna  nobifcum  currant,  non  autem  prola- 
bantur  &  deficiant.  Ne  ^ud  radix)  Quartus 
currendi  modus  fpecialis ,  &  exhortatio  fexta, 
proximumetiamrefpieiens*,  vt  profpiciamus 
ne  qua  fuppullulet  radix  amara,  h.  e.  hsrrefis, 
aut  aliquid  fimile,quod  fit  ofFenfioni,  vt  Deut. 
29.  iS.radix  profcrens  cicutam,aut  abfinthium. 
Euellenda  eft  huiufmodi  amara  radix  3ante- 
quamincipiatpullulare*  neoffendiculofitcur- 
rentibus  alijs.  ohturhet)  Amar£  huic  radici 
duo  tribuit  eflfe&a  ,  qua^totidem  funt  exhor- 
mionis  argumenta.  Primum  eft  conturbatio0 
Et  per  banc  )  Secundum  eft  inquinatio  muL- 
torum. 

16  Ne  ^uis  ftt)  Quintus  fpeeialis  currendi 
modus,&  exhortatio  feptima*vt  profpiciamus 
ne  quis  fit  fcortator  aut  profanus.  Speciem 
prasmittit  generi  :  Nam  profanitatis  fpeeies 
qu#dam  eft  feortatio.  Eft  autem  profiinus  qui 
Deum  eiufque  gratiam,fanc3:a  denique  omnia 
Sc  religiofa  contemnit&  irridet.  relntEfau) 
Diffuadet  a  profanitate,  exemplo  Efau,  cuius 
profanitas  fa&o  ipfius  exponitur j  vnico  edulio 
vendidit  ius  primogeniti.  Vide  Genefeos  25. 
jo.&deinceps.  lus  autem  primogeniti  pofi- 
am  fuit  in  duabus  pr#rogauuis,vna  dignitatis 

P     i 


Ip8  ANAL.     LOG.      IN      EPIST. 

qua inter  fratres  primatum  tenebat,&  eos  fibi 
fubiedos  habebat.2.Chton.2i.j.  Altera  robo- 
ris,  ex  dupla  portione  quae  ipfi  *x  paterna  hae- 
reditate  cedebat.Deut.21.  17,  Vide  de  hae  du- 
plici  prarogatiua.Genefeos  49.3.  &  1.  Chron. 
5Mi.Vnde  etiam  primogenitus  typus  erat  Chri 
fti  primogeniti  Dei ,  quiomnes  fratreshonore 
&  potemia  antecedit.  Vendito  igitur  iure  pri- 
mogeniti,Efau,  &  recufauit  typus  effe  Chrifti, 
eoque  Chriftum  conteirpiit >  &  haereditatem 
amifit  terrse  Canaan,  qua:  typus  erat  regni  coe- 
lorum. 

17  Scitis  enim  eum  etiam)  Oflenditur  iu- 
dicium  quo  punicum  eft  profanum  hoc  fa- 
flum ,  cum  vellet  haereditario  iure  benedifiio- 
ncm  aflequi  ,  reprobatus  eft  a  Deo  per  l- 
faacum ,  &  ius  primogeniturx  ,  &  in  digni- 
tate,  &indupla  portione,datum  eftlacobo, 
cui  illud  vendiderat.  Vrde  Genefeos  27. 35.  & 
demceps.  Non  enim  reperit)  Reprobationem 
Efaui  oftendit  ,  cx  immutabiJitate  fententias 
benedi&ionis  de  Licobo pronunciatar  ab Ifaa- 
co patre.  Non  reperit  iocum  pocnitcnti?  patris 
Iiaaci ,  h.  e.  non  potuit  efticei  e  vt  Ifaacum  pa- 
trem  pceniteret  benedictionis  quantumuisex 
errore  in  lacobum  coII«)ta?,vt  fententiam  illam 
benedidionis  retraftaret  ;  quamuis  cum  la- 
chtynjis  benedictionemilLim  exquifiilet,  vt 
benedj&ionem  recuperarer.Vide  Genef.27.59. 
Pronomea^V?<V  proxime  ad  ixtlavow  vo- 

cem 


A  D     H  E  B.    CAP.    XII.  19S> 

cem  referendum  videtur.  Eft  ergo  hoc  pri- 
mum  dehortationis  h.  profmitateargumentfi. 
Eftu  profanis  triftem  &  miierabilemprofani- 
tJtiffatt  exitumconfecutuseft.Ergoeauenda 
efte  usexemploprofanitas. 

18  Non  tnim  accefiijtis)  Alterum  argumentu 
dehortationis  a  profanitate,  a  praefenti  eorum 
conditione,  quam  copiose  hoc  loco  defcribit: 
Eft  autcm  conditio  ha?c  prasfens  eidem  illa 
quam  Paulus  paucis  verbis  expreflit.  Rom. 
6. 14.  Peccatum  vobis  non  dorainabitur:  non 
enimeftisfublege,  fedfubgratia.  Argum«n- 
tum  igi tur  eft  in  hanc  formam.Eftis  fub  Euan- 
gelio:Ergo  non oportet  vos  profane  viuere.  In 
fumma  lucenon  debetquis  ambuhreaefim 
tcnebris  elTer.  Interdiu  enim  compofite  am- 
bulandum.  Nox  proceffit  (  inquit  Paulus) 
diesautem  propimjuat:  Abijciamusigitur  o- 
pera  tenebrarum  ,  &  induamur  habitu  qui 
luciconucniat,  vtinrerdiu  compofite  ambu- 
lemus.  Rom.  13.12.  Hjbitum  autemillum  lu- 
ci  conuenienjem  Jnterpretatur  effe  Chriftum, 
verf.  14.  Sic  argumentatur  etiam  Apoftolus. 
Tit.  2.- 12.  &  deincep*.  IUuxit  gratia  illa  Dei 
falutifera  omnibushominibus ,  erudiensnos 
vt  abnegata  impietate&c.  Tra&atur  hoGar- 
gumentum  ex  diuerfis,x«?a'pf  w  &  ^W.Con- 
trarium  vnum  remouetor3alterum  ponitur.Re- 
mouetur  conditio  iub  lege ,  vt  locus  fit  condi- 
lioni  fub  gratia  &  Euagelio.Neq;  enim  vtraq; 

O    4 


ioO         ANAl.    LOG,      I  N.     EPIST. 

coditio  poteft  fimul  cofiftere  in  eode  homi- 
ne.Coditio  haec  fub  lege  amplificatur  ^  terri- 
bili  for  ma  legis  prom  ulgatar,  qu  x  1  egis  terr  o- 
res  indicat.Coflfr* ftabtlc m)  Formapromulga- 
tac  legis  fuis  quibufdapartibus  exponitur:  de 
quibus  vidc  Exod.  19.  Primaparsformaelegis 
promulgatx,  eft  inlocoex  quopromulgaia 
eft  Lex,Monte  nimiru  Sinai.  Extenuatur  au- 
temhiclocusamateria,  fuit  mons  crafli  & 
terrenar,eoque  cotre&abilis  materia^qui  ma 
nib.palpari  poffet,quo  diftinguitur  hic  locus 
a  coelo,  quod  manibus  cotre&ari  non  poteft. 
Et  incenjum)  Secuda  pars  formse  promulgatae 
legis,  in  ternbilibus  lllis  fignis,qua:Deiprs- 
fentiam  in  illo  monte  teftabanturjCiim  ex  eo 
Lexpromulgaretur,vt  fuerunt  haec  meteora, 
ignis  incenfus,  turbo,caligo,  procella.  Deus 
cnim  ipfe  nullo  fenfu  percipi  poteft >  fed  per 
fenfibiles  iftas  creaturas  fe  praefente  declarat. 
19  Tubd^uefonitum)  Tertia  pars  formsepro- 
mulgatae  legis  y  in  fbnitu  tubar,  quo  pra?para- 
batur  populus  ad  audiendum  vocem  Dei.  Et 
">ocm)Quarta  pars  eft  ipfa  vox  legis  promul- 
gatx,  qua?  tubae  fbnitum  eft  inlecuta.  Qudm 
<fi*i)  Amplificatiovocishuius  quarauditaeft 
cx  hoc  more,ab  effe&o(in  terrore  lncutiedo 
audientibus )  eoque  duplici.  Primum  cft  in 
populo-.alteru  eft  ia  Mofe  ipfo,  dtice  populi. 
Effe&um  in  populo  cft :  Adco ad  auditam  il* 
lam  voccm  exhorrucrunrjVt  audire  eam  non 

fufti- 


A   D      H  E    B.      C  A  P.     XII.  201 

fuftinuerint  fed  deprecati  funt  ne  amplius  fibi 
fieret  fermo  per  ipfum  Deum  immediate >  fed 
loqueretur  per  Moien  internuncium.  CauiTa 
autem  hujus  terroris  fuit,quod  terrore  hoc  ex 
terno  in  lege  promulgmda  excitatus  eftin- 
ternus  confcientie  terror,quod  exadam  illam 
Deiinlegejuftitiam  (cuinullushominum  fa- 
tiffacerepotefUfeirenonpoftent. 

20  Nonemmfcrehant  Alteracaufarcrroris 
inpopulo,  a  Dei  jnttrdi&o,  quoper  Mofen 
vt  internuncium  fignificauerat  Deus,morte  uf 
ficiendum  efle  quicquid  motem  tangeret,non 
homo  tantum,fed  etiam  beftia.  Vide  Exod  19. 
j^.idque  propter  pra^fentiam  facrofan&a?  il- 
liusNbjrftatis  Dei,adquam  impu;^  &  pol- 
luta^crearura*  nullus  patet  acceilus,  nifiprius 
fan&ificetur.  Itaque  necefiefuit  Moftn  e- 
tum  fan&ificari  antequam  hunc  montem  at^ 
tingeret. 

21  Et McJes)E&£kumvocis  nudiraHnpro- 
mulgandalege,  in  ipfoMofe,  qui  &  ipfequo- 
queeft  exterritus,  vt  hacvcce  cdnfeflus  eit: 
Expauefa&us  fuin  ac  tremebundns.  Ha:c  qui- 
dem  Mofis  verba  nonexpreffe  in  Scripturis 
habenrur,fed  Exod.ip.ip.dicirur  Mofes,quum 
populum  obuiam  Deo  e  caftns  eduxiftet,  to- 
tufque mons  ille  tremeret ,  locutus  efTe  ,  ante- 
quam  Deus  plane  ad  montem  Sinai  defcen- 
diflet :  quid  autem  locutus  fit,eo  Ioco  non  ex- 
primitur,  fed  hoc  loco  afferuntur  verba  >  qui-. 


ZOZ        ANAL.      LOG,      I  N      EPIST. 

bus  Moksfonoillo  tubx  territus  de  fuo  ter- 
rore  conqueftus  eft,&  Deus  ibi  dicitur  ipfi  ref- 
pondiffc  voce,  hoc  efhplacidis  verbis  Mofen, 
de  conferuatione  (an  agentem,  confolatus  efle 
&  confirmauiire.H  J&enus  fuit  primum  mem- 
brum  diuerforum.Condicio  fub  lege,quam  cx 
preflit  terribili  illa  legis  promulgatione. 

11  Seditccefjiftis)  Scquitur  conditio  fub  E- 
u«mgelto,qu#  amplifieatur  defcriptione  Ecclc 
fix  noui  Teftamenti.  Defcribit  eam  primiim 
exvarijs,  ijfque  fuauiffimis  appellationibus 
typicis  ,  quibuslocus  innuitur :  Primum  vocj- 
turmonsSion.  MontiSinai  exquo  promul- 
gata  eft  lex,  ex  aduerfo  opponit  montem  Sion 
(qui  cypus  erat  coslorum  )  ex  quo  primum 
perfonauit  Enangelium.  Nam  primum  Chri- 
ftusipfe,deinde  ejus  Apoftoli,  perfpicueex 
Sione  Euangelium  promulgarunt  ,  juxta  E- 
iaix  vaticinium.Ief.2.5.  Etciuitdtem  )  Altera 
Ioci  appellatio:  vocaturciuicas  Dei  viui,hoc 
eft,  codeflisHierufalem,  quxperterreftrem 
illam  figurabatur  ,  vt  fubje&a  tertia  appellati- 
one  interpretatur:  His  ergo  tribus  nominibus, 
vnum  cundemquelocum  fignificat.  Etmyi^- 
das)  Secunda  p;irs  defcriptionis  Ecclefi£>a 
perfonis  varijs  ijfque  pr^ftantiffimis  ,  quae 
lunt  in  hoc  loco ,  &  ad  quas  accedimus  Perfo- 
n^primum  funt  Angeli  Jjquenonpauci^fed 
numero  infiniti.Na  myriadas  vocat  Angeloi  u, 
aumerum  finitum  pro  inhnito  exprimens. 

23  Con- 


A    D      H    £    B.      C    A    P.     XII.  20} 

25  Conuentum)  Deinde  ele&i  omnes  quos 
vocat  pr  mogenitos  ,  nec  primogenicos  tan- 
tum  j  fcdconi  entum  &  coneionem  primoge- 
nkorum,quo  fignificat  immenfum  eorum  nu- 
merum/quo  autem  majorelectorum  nrmerus 
eo  mjjor  fcclicitas  &  glori^.  Vocantur  aurem 
ele&i  primogcniti,per  allufionem  adprimege- 
nitos  in  popJoDei>qui  habetam3tum  dignita 
tem  &authorititem  in  reliqudmfiimliam  ,  tu 
dupLm  harrcditatis  portionem  :  Ita  ekcti  om- 
nes  obtinent  primum  dignitatem  coHeftcm, 
cujus  typuscrjc  dignidis  llia  in  familijs.  Dein- 
de  hajreditario  poftidebunc  regnum  pararum 
ipffsajadis  mundi  fiindamentJS.  Matth.  25. 
34.  Qm  confcripi )  Deferiptio  eft  primoge- 
nitorum  :  Contcripti  (unt  in  ccelis  ,  id  eft  >  a 
Deoele&i  funt  ad  vitam  £tern;im.  Nam  e- 
ledorum  nominadicuntur  fcripta  cfieincoe- 
lis.Lue.  io.20.  &  in  Jibrovita?.  Philipp.  4. 
3.  quibus  phrafibus  fignifictur  eos  £terno 
illo  eiedionis  decretoad  viram  astern^mefle 
ordinatos.  Et  indicem  ~\niuerforttm)  Tertio  in 
perlbnis,  quarurn  pnrfentia  fruimiir  in  coelefti 
illa  Hierutalem,numeratur  Deus,quemvocat 
judicem  vniuerforum,qui  iolus  juftiflimo  fuo 
judicio  affli&ionem  rcdditijs  qui  fidelesaffli- 
gunt,  ipfis  autem  fidelibus  retaxationem.  2. 
Thefl.1.6.7.  Etjpirttus)  Quarto  loco  recenieC 
fpiritusjuftorumconfecratorum,  hoc  eft5ani- 
mas fidelium dcfunctorum  5  j-m  in  caium  re- 


204         ANAL.    lOGt    TN     E  P  I  S  T. 

ceptas.Nam  homines  qui  funt  in  Ecclefia,  vel 
funt  adhuc  in  corpore  degentes  in  terris ,  quos 
initio  verfus  voeauit  primogenitos :  vel  depo- 
fitohoc  corporis  Tabernaculo  in  coelis  tri- 
umphatcumChrifto,vtfuntfpiritusjtiftorum, 
qui  coniummati  hic  dicuntur,hoc  eft,confum 
matam&perfe£tan^fen6bifieationem  &glo- 
riam  adepti  ,  non  quidcm  iecundum  omnes 
confummationis  gradus,  fed  fecundum  ali- 
quostantunv.cum  quoad  animam  pra?(entes 
j  im  fint  cfi  Domino.Confummari  igitur  funt, 
non  fimpliciter,feci  KartL  Ti\refpeclu  noftri,qui 
adhucaduena?  fumusincorporc,&  peregrea 
Dominoabfumus. 

24  Et  adnom)  Poftremo  inter  perfonas  re- 
ceietur  Iefus,noui  foederis  Mediator,  per  que 
folum^o^<yvwhabemus  cum  Angelu  ,  cum 
primogenitis  qui  confcripti  funt  in  coelo  ,cum 
Deo  vniucrforum  iudice,cum fpifitibusdeniq; 
juftorum.Nam  in  eo  recoiliguntur  omnia,tum 
qu^incoelis,  tum  quseinterris,  Ephef.  1.10. 
Deciturnoui  Tefhmenti  Mediator,  quino- 
uum  iilud  Teftamentum,quo  legauit  nobis  re» 
miftionempeceatorum,juftitiam  &  vitama?- 
ternam ,  fanciuit  fuo  fanguine.  Etfanguinem) 
Cum  Chrifto  conjungit  ejus  fanguin^m  ,quo 
purgittir  confcientia  nortn3eumque  aChrifto 
feorfimhomiirat,  vtdoccat  videndum  nobis 
ife  vtfanguine  hoc  afperfi  &  irrig.iti  fimus: 
um  alioqui  nullum  cx  Ghrifto  beneficium 

perci- 


1 


iD      H  E  B.      C   A  P.     XII.  20r 

percipere  poflimus.  Ideoque  fanguis  afper- 
fionisdicitur,quod  eo  per  fidem  aperfa  fide- 
lium  eorda  fanctificentur,&  a.  fordibus  pecca^ 
torum  abluantur,allufione  fadta  ad  vecerem  le- 
geniiin  qua  omnia  fere  fanguine afperfo  mun- 
dabantur  ,fupra  9. 22.  Pr<eJiantiora)  Commen- 
dathuncChrifti  fanguinem  ab  eflfe£to,quod 
illuftratcomparatione  Abelis  :  Sanguis  Chri- 
fti  praeftantiora  loquitur  quam  farguis  A- 
belis.  Nam  fanguis  Abelis  loquitur  Sc  po- 
ftulat  a  Deo  vindidam :  At  fanguis  Chcifti po- 
ftulat  a  Deo  mifericordiam  &  gratiam.  Qiian- 
quam  non  incommode  ,  &  tum  ad  graecum 
contextum,tum  ad  iequentem  exhortationem 
magis  etiam  appofite  ,  locutio  haec  ad  ipfas 
pcrfonas  referri  poffir,  quod  Chriftus  fuo  fan- 
guine  pr#ftantiora loquatur ,  quam  Abel ,  qui 
mortuus  adhuc  loquitur ,  fupra  n.  4.  &  vin- 
di&am  a  Deo  expofcit  \  cum  Chriftus  fuo 
fanguineveniam&  remiffionem  peccatorum 
poftuler. 

25  vidctc  n?  ajfternemini  eum  <p/  loyuitur: 
namfi  illi  non  effugerunt  am  auerfabantur  eum 
aui  loquebatur  Dei  nomine  tn  terra  3  multo  magis 
nosyji  cum  qut  de  c&lis  cft  aucrfemur. 

z6  Cuiutlioxtuncconcuffitterram  \nunc  autt 
denunciautty  dicens ,  ^dhucfemel  ego  concutiam 
nonfolum  terramfed  etiam  ccelum. 

27  Porro  illud ,  ^yfdbuc  femcl  declarat  inflabi- 
lium  rerum^tfetefatlrtiammyamQtiweiJt  m** 


rZ06  ANAI.    LOG.      I N     E  P  I  S  T. 

neant  qudtfimt  fiabiUa. 

28  Quapropter  regnwm  ajftimentes  quodcon* 
tuti  nonpotejl,  teneamus  gratiam  pcr  ^uam  itafer 
mamtis  Dev,  ~)>t  elptaceamm  cnmlterccHndia  o* 
leuerentia* 

29  Etenim  Deits  nojler  confnmens  ignts  cjt. 
Videtenc  afyernemim)  Occafione  proximo- 

rum  verborum  quibus  fangainis  Chrifti  effica- 
ci  im  commendauit,redit  ad  p;  secipuam  exhor 
t  «ioncm  ad  perieuerantiam  :  Ne  Chriftum  lo- 
quenteaipernemur ,  fedteneamusejusdo&ri- 
mm.NamJiilii)  Argumentum  exhortJtionis 
decimumfextu,ajudicio  quod  fequetur  eos, 
qui  Chriftum  loquentem  alpernantur :  judiciu 
hocconfirmatur  duobusargumentis.Primum 
eft  k comparatione  minorum.  Si  illi  non  effu- 
gerunt  qui  Moien  Dei  nomine  in  terris  lo- 
quentem>  aucrfabantur:  quanto  magis  non  cf- 
fugiemus  nos ,  fi  Chriftum  e  coelis  loquentem 
afpernemur?  Quo  enim  dignior  eft  perlona 
qu#loquitur,e6  magis  puniendi  fjntquilo- 
quentem  auerfantur,  Similcargumentum  vi- 
de  Heb.2.i.3.&  10.28.29. 

26  Cmh4  Ifox)  Secundum  argumentum  quo 
confirmat  judicium  eorum,qui  Chriftumlo- 
quentem  aucrfantur ,  eft  a  vi  &  efficacia  vocis 
Chnfti  loquentis,  tampr#terjta  in  promul- 
ganda  legcquapr^fenti  inpr«edicando  Euan- 
gelio.O*/tf.f  ^ox  m«r)Cum  promulgaret  legem 
concuftit  terram>hoc  eft,  homines  in  terris de- 

gcnrcs? 


k  D    H  E  B.     C  A  !>•     XIU  10J 

gentes,quilegepromulgata  admiraeionema-. 
jeftatis  ipfius affe&i  iunt.  At  nunc  ( in  pr#di- 
cando  Euangelio^non  folum  concutit  terram, 
hoc  eftjhomines/ed  ctiam  ccelum,hoc  cft,An 
gelosqui  inccelis  degunt,qui  etiam  ipii  inE- 
uangelijpraedicatione,  in  admirationem  boni- 
tatis  &  gratia*  Dei  abripiuntur ,  &  in  myfteria 
Euangelij  defiderant  imrofpicere.  i.  Per.  r.  1 2. 
Cum  ergo  tanta  fit  efficacia  vocis  ipfius,  & 
nunc  ,  &  jam  ohm ,  non  effugietis  judicium,  fi 
eum  loquentem  afpernemini.  Dicens  ddhuc 
/£<OConcu(Iionem  hanc  coelorum  &  terrar,  in 
Euangelij  prsdicatione,  conlirmat  teftimonio 
Aggsei  Propheta?  cap.  2.  verf.  7,  vbi  pisedi- 
citur  ifta  coelorum  fimul  &  teri£  commotio  in 
Euangelio  pra^dicando  ,  qu#  iummam  ar- 
guit  effe  majeftatem  &  dignitatem  E«jangelij. 
Quanquam  non  ineommode  concu/Iio  ift* 
intelligi  poffic  de  externa  illa  commotione 
coeli  &  terra: , ad  vocem  Chrifti  exfpirantis  in 
cruce ,  cum  tenebris  fuper  toram  terram  indu- 
£tis  Sol  obleuratus  eft,  aulasum  Tem£>li  fidum 
eftmedium,  terramotaeft,petrse  fiffe  funr 
Matth.27.5o.5i.&deinceps.Luc.25.44.45. 

27  Porro  illud  ^W^Imerpretatur  illud  Ag- 
ga»iteftimonium  5  &  ex  illis  Propherae  verbis 
(adbucfemel)  deducitcorollarium,  deabroga- 
tione  Legis,&£ternitate  rerumpereeremo- 
niaslegis&  politiam  Mofaicam  fignificata- 
rum,hoe  eft>faccrdotij,&  regniChrifti,vt  indc 


2o8         ANAL.     LOG.     IN    EflST» 

aliud  inftituta»  hort  ationis  argumetum  eliclat. 
Cum  enim  dieic,  <tdhu>c>  fignificac  non  fitis 
efle  quod  jam  antea  concufT*  effec  terra  in  fc- 
renda  lege,fcd  adhue  opottere  legis  hujus  im- 
mutationem  effe.  Cum  autem  addit  Semeh 
fignificat  vnicam  duntax  iC  fore  iilam  mutati- 
onem,  vt  quod  ln  locum  legis  fuccefLrum  fit, 
maneatperpetuu&immucabile.TctVctAgy^gKfit 
ea  quae  concutiuntur,  vocat  Icgem  Mofaicam, 
cmnef  q;  legis  ceremonias:&  inftrumenta  quas 
legnlibus ceremonijs  feruiebant , qua?  natur# 
erantinftabilis,&non  permanentis.  Vt  pnta 
faiiarum)  Ratioinftabiluatis  iftaiumieum, 
quia  inftitute  quidem  &  mandatae  erat  aDco, 
fed  adcercum  aliquod  tempus,ad  adoentum 
vfque  Chrifti.  Galat.  5.  19.  Cujus  quum  typi 
&  vmbrs  eftent ,  debebant  aduentanti  corpori 
cedere:Ta  n»  <r*Aei>sVwac>ftabilia ,  vocat  ea  quas 
per  inftabiiia  fuerut  figmfieata,&:  in  locum  in- 
ftabilium  fuccefferunr,vteftChriftus  ip:'e,ejus 
regnum,&omniabona  quas  coniequion  rin 
Chrifto,vt  funt  juftificatio,  fan&ifiejtio  & 
coeleftis  illa  h#reditas,qu£  omnia  neceflario 
«ternamanent. 

28  Quapropterregnum)  Exhacconditione 
Regni  Chrifti » ex  interpretatione  vehborum 
Prophetasfumpta  ,  deducit  argnmentum  no- 
uum  pr#cipu«e  exhortationis ,  ad  perfeueran- 
dum  m  fide,  &  gratiam  retinendam.Si  gratiam 
tenuerimus  ,  parcicipes  erimus  regni  lUius, 

quod 


AD     HEB!    CAPi     XIIo  26$ 

qUod  concuti  oon  poteft.  Ergo  &c.Eftqj  hoc 
argumentu  exhortationis  decirnufep  titnurh. 
Gratiq  nomine  intelligo  fidem  ex  Dei  gratia, 
profe&anv.metony  mia  efficientis.  PertHdm) 
Defcriptio  gratise  iiue  lidei  ab  effe&o:ndes  e- 
nim  non  poteft  elTeotiofa  in  nobis:fed  necef 
farib  producit  hoc  effe&um,  vt  feruiamus 
Deo.  rteifUceamii*  )  Modus  feruiendiDeo 
prasfcribitur,primtim  in  gcnere,vt  feruiamus 
eiadipfiusvolunt,*te5&  placitum,facicntes 
ex  animo  quas  vult  Deus.  Ephef.6.6".  Deinde 
in  fpecie,cum  verecundia  6c  rcueretia.Verc- 
cundia eft  pudor,ex  infirmitatis  noftrac  &  in- 
dignitatis  confcientia.Reuerentia  cft  rcligio- 
fusmetusexagnitione  illius  Maieftatis  Dci 
rioftrijcui  feruimus.Harum  proprietatum  ex- 
emplum  nabes  in  Publicano.  Luc.1z.13*  vt  &C 
audaci£>quse  hisoppcjniturjin  Phari/aeo. 

19  £^w^D^)Poftrcmumcxhortarionis 
argumentum,a  natura  Dei  noftri,eft  ignis  co 
fumens,  eoque  confumpturus  eft  omnes  qui 
non  perfeuerantes  in  fiJe, ipfinonferuiun£ 
iuxtaipfiusplacitum.Hocargumentumnm- 
tuatus  eft  ex  Mofe.Deut.4.24. 

<s€rgHmtntim  CAptis  decimiterttj* 

Hoc  capueprimum  funtfpecialespararnefes  quifcui 
hortatur  ad  officia,maxime  quae  ad  fecundarti  kgtsTa* 
bulampertinentad  verfumvfque  iS.Deindecommen* 
4at  Hefergis preces pro  fc;ad  ver£a*>  vbi  epiftola  han$ 

P 


2IO         ANAL.     LOC.    IN    BMST. 
precibm  primura#o!einde  horcatione ,  poftremo  afc 
qtioc  alijs  varij  argumenci  ferraonibus  concludit. 

Ca  pvt      XIII 

i    Frdtemd  chdtita*  mdnedt. 
1    Hojjfitdlitdtis  ne  fttis  immemores  :  fer 
hdnc  cntm  ^uiddm  infcij  excefemnt  ^Angelos  ho- 

jpitio*  ' 

2    Memores  e  ftotc  ^inHorum  tdnyudm  ^na  cu 
illit  \tnHi :  eorumfui  mdlx  fremunturydcft  iffi 
5  uojue  corfore  affli&i  ejfetis. 

4  Honordhile  eft  intcrfuofuis  coniugium  er 
tubile  imfollutum  :fcortdtores  dutem  cr  ddulte- 
ros  ddmndhit  Dem. 

c  sint  mores  dlieni  dh  dudritid:  eftote  coten- 
tifrtfentihmdixit  emm  iffe,Non  te  deferdmy  ne% 
te  derclinftdm. 

6  %/ideo^t confidenti dnimo dicdmHS^Domi- 
nus  mihi   auxtlidtor:  nec  timcho  juidfdctdt  mihi 

homo. 

7  Memores  efiote  duftorum  T/efirorum,  fut 
lofuutifunt^ohisfirmonem  Dei :  fuomm  imttd- 
minifidcmyconfidcrdntes  fuifuertt  extm  conucr- 

fdtionis  ifforum. 

8  lcfu*  Chrtfius  heri  &  hodie  idem  cft ,  ©-  tn 

Jcculd. 

9  Doftrinislidrtjs &>feregrinis  nc  ctrcum- 
fcrimini  :  honum  enim  efi  grditd  confidhilirt  cor, 
non  cihis  y  quibus  nonfunt  ddiuti  fttitn  iffts  Mr- 

JC+tifont, 

io  Hd~ 


A  D      HE  B.     CAP.     XIII.  211 

10  Habcmm  altare  ex  quo  non  hatent  ins  edcn- 
di  qui  tabernaculo  defiruiunt. 

1 1  Quorum  enim  animalium  fanpuu  infertur 
fro  feccato  in  facrarium  fer  Ponttficem ,  horum 
corfora  exuruntur  extra  cafira. 

1 2,  Quafrofter  &r  lcfus  >  ^tftnSlificaretfO" 
fulum  fer  frofnum  fangumem ,  faffui  eji  extra 
fortam. 

13  Exeamm  igitur  ad  cum  extra  caftray  of~ 
frobrtum  eim  fortantes. 

14  Nonemm  habemmhic fttam  ciuitatcmyfid 
futuram  inquirtmus. 

1 5  Per  tffum  igitur  afiidue  ofieramm  Dtofa- 
crificium  laudis  5  id  efifiruclum  labtorum  confiten- 
tium  nomint  eiu*. 

16  Beneficentia>  ^eto  &*  commumcationis  nt 
obliuifiimtm  :  taltbus  entm  Itfttmis  ddeclatur 
Dcus. 

1 7  obedite  duEloribus  lefirity  &  obficundate: 
*\>igilant  enim  iffifro  animabm~\cftrps>>tanquain 
rationem  redditum^t  cumgaudio bocfactant,o* 
nongementesyid  enim  efl  ^obu  inutile. 

Fraterna  charttat )  Prima  ipecialis  praeceptio 
qua  charitatcm  commenddt,  nongeneratim 
quamlibct,fed  ^«J^^/ay,  fiue  chjrkate  fra- 
tcrnam ,  qua  tantum  profequendi  (unt  fratres, 
Adomeftici  fidei,  quiomncs  eiufdem  Patris 
filij  funt.  Hanc  diftinguic  Pttrusa  charitate, 
quatn  a^a67T^Jv0cat.2,Epift.i.7. 

z    ZoJpitalit/hjDuQhite  verfibus  fequ£tibu$ 

P    2 


SU  AKAt^     IOG     IN     EPIST? 

duo  prscipiuntur  officia  ,  quse  ex  charicate 
fracerna ,  tanquam  propria  ipfius  eflfedta  >  pro- 
fluunt:HofpitcjIitasnimirum  &<r^7ra&<(et  erga 
vin&os  Sc  afHi&os ,  fiuc  eorum  recordatio :  In 
his  enim  pottflimum efFedis ,  per  illa  tempora 
quajperfecucionibusfw-ruebanc  (cum  ian&orii 
peregrinationes  &  exil:a,vinculaque&jffli- 
Aiones  frequentes  eflent )  occalio  exercenda: 
fharicati,  ofFerebatur.  Hoc  verfu  pr^cipitur 
hofpitalicas.  Ter  banc  enim)  Hofpitalitarem 
commedat  argumentofumpcoab  honoreiilo 
fingulari,  qui  Dei  beneficfo  accidit  quibuf- 
damqui  hofpitalitatis  erantftudiofuquodni- 
jniriim  Angclos  hofpitio  exccpennt.  Infcij) 
Amplificatur  hoc  eorum  f  ><5tum  ex  particu- 
lari  circumftantia  infcientiae  ipiorum  ,  quod 
recepennt  Angelos  chitfputaientfe  homines 
rccipere;  Nemo  enim  tum  eft  inh  m  ^us,qui 
cognitos  Angelos  recufiret  domo  excipere. 
InteJligit  autem  deAbrah.imo,  quitresAn- 
gelos  hominnm  fpecie  lpfi  apparentes  hofpi- 
,tio  excepit.  Gen.  iS.  2.  &  deinceps,  In  his  ex- 
emplisgencralisdo&rinaincluditur:  Non  ca- 
xitttros  fuo  p  xmio  quicunque  hofpitalitati  o* 
peramdederint. 

3  Memores  eJIote)hher\}m  charitatis  officiu 
quod  prscipit  ell  o-u[A.7r*d-{(t  8c  recordatio  vin- 
^korum  &afflictorum  propter  Chriftumeiuf- 
queEu^ngeln  m.  Modushuius  recordationis 
admngicur*  quoi  perindc  oporteat  nos  vin- 

agrom 


AD      H  E  B.     IAF,     X!!I.  21$ 

&orum&  quomodccunq':eaffli£fcorum  mc- 
minifle,  ae  fi  vna  cum  illis  eflemus  vinfii  &  af- 
flidi.Nihil  enim  eft,quod  nos  fcrio  mifericor- 
dias  fenfu  magis  afficiat,quam  fi  eorum  qui  af- 
fliguntur  perfonam  in  nos  tranfferamus.  Vt 
quiipfi)  Ratio  prarceptionis  a  communione 
cum  vinfiis  ,  &  afflidis  proChrifto:  Eftis  in 
eodcm  cumipfiscorpore5membranimirume- 
iufdem  corporis  cuius  Chriftus  eft  caput :  De- 
bet  autemintermembMeiufdem  corporisea 
eirc  <rvfjL7r*T€i(t%vt  fi  patitur  vnum  membrum  fi- 
mul  doleant  omnia  membn.i.Corinth.12.26» 
Itaque  gr#ca  verb^  *k  KjivloiSvlisSv  vd^Tt^ 
C\c  ad  verbum  tranfferenda  cenfuerim(vt  qui  i- 
pfietiafnficisincorporej 

4  Honorabile efl)  Quarta  prseceptio  fpecia- 
lis  quaconiugiumcommendat,  fcortationem 
prohibet.  Commendaturconiugiumex  duo- 
busadiun<3:is,primum  eftT//x/oV,hoeeft3  pre- 
ti ofum^fiue  hoF.orabile,  non  apud  homines  ta- 
tiim  fed  etiam  apud  Deum  ,  vt  quod  ab  ipfo 
inftitutum  fit  &  celebratum  in  paradifo  ante 
hominis  lapfum,  cum  adhuc  effct  homo  iti 
fhtu  innocentise  &  inregritatis.  Inter  yuojnis) 
hoc  eft ,  inrer  cuiufcunque  ordinis ,  &  condi- 
tionis  homines,vtin  nullohominum genere 
culpari  debeat.  Et  cubile  imfollntwm  )  Ahc- 
runi  adiunftum  quo  commendatur  coniu- 
giura,  quodcubile  eius  fit  impollutum  ,hoc 
eft,purum&omnis  culpasac  pollutionis ex- 

P     3 


214         AMAL    LOG.     IK     «PIST. 

pers ,  vtpotc  quod  a  Deo  fandtificatum  fit, 
vt  quibufuis  hominibus  eo  bona  confcientia 
vtiliceat.  Scertatores  autem)  Ratio  dehorta- 
tionis  a  contraria  fcortatione  &  adulterio,  eft 
aiudicioDei,  Deus  fcortarores  &  adulteros 
iudicabit,hoe  eft  ,  damnjbit.  Iudicium  fiuc 
d:mnationem intellige  setcrnam.  Eodem  ferc- 
fu  paffimdocet  P.iulus  icortatores  regni  Dei 
h£red?ra*em  nunquampoifefiuros.  i.Cor.tf.9. 
10.  Gal.j.n.Ephef.y.y. 

5  Stnt  mores  alicni)  Quinta  prarceptio  fpe- 
cialts  9  quaprohiber  jUc^nridm  ,  contraautem 
pTXcipit  vt  contenti  fim  prarentibus.  Vide 
1.  Timoth.tf.  6.  &deinceps.  Vbi  <pi\ajpyvpi&v 
vocit  malorum  omnium  radicem,  inimum 
autem  iua  forte  contetum  coniungit  cum  pie- 
tate>tanqu;*meiusefFe<3:um  necefTatium.  A- 
mmi  autem  pracfentibus  contenri  illuftre  ex- 
emplum  m  iua  perfona  exhibuit  nobis  Pau- 
lus.  Philipp.  4.  ii.  12.  15.  Dixit  emm  ipfi) 
Ratio  praseeptionis  a  promiflibne  Dei,  q>a* 
hic  a  perfona  promittemis  amplificatur ,  ipfe 
inquit,  hoc  eft,  Dominus  ,  dixit :  &  profcrun- 
tur  in  medium  Dei  verba  ,  quibus  Iofuam 
ad  vocationem  fuam  alacriter  obeundam  con- 
firm3f.  Iofu.  cap.  1.  verf.  j.  h*c  enim  pro- 
miflio  Iofuz  tanquam  duci  populi  fui  fa<9a> 
adtotumpopulumcommuniter  fpe&abat,  & 
ad  omnes  pios  vocuioni  fua? mcumbentes  cx- 
tendkur.    Promittit  autem  Deus  his  verbis 

perpetuam 


A  D      H  E  E.     C  A  F.     XIII.  2I5 

perpetuam  pr^fentiam  fuam ,  qua:  fola  nos 
prxefenti  conditionequacunque,  &debec,& 
poteft,  conrentos  eflScere.  Auari  animus  nc 
toto  quidem  mundo  eontentuseft,  fed  quo 
plura  habct  plura  appetit.  Eft  enim  cupidi- 
Us  animi  humani  infinita,  eoque  nunquam 
plene  fatiari  poteft  ,  nifi  inrjpleaturpraefemia 
Dei, quifolus  cft  lhfinitus.  Argumentum  i- 
gitdr  eft :  Deus  iuxta  ptomiffionem  a  fe  fa- 
(Stam  perpetuo  tibi  prarfens  eft.  Ergo  con- 
tenriJS  efto  prsefentibus  ,  &  alienus  fis  ab  aua- 
riria.  Auarus  Deum  non  habet  prsefentem^ 
fed  pro  Deo  habet  diuitias  ,  vnde  Idololatra 
vocattir.  Ephef.cap. 5.  verf.  5-.  &  auaritia  Ido- 
lciatria.CoIoff.j^. 

7  ^fdeo  l't  confideti) Amplificat  hac  Dei  pro- 
miffioncm  ab  eftedto,  fide  noftrapromiflione 
amplcctente,  &  inea  confidenter  gloriante. 
Gloriationis  formuhm  fingulis  fidclibus pr^ 
fcnbit  ,  exPCil.  118.  6".  vbi  Propheta  fiducia 
pr^fentise  &  auxilij  Dei  fe  confirmjt  aduerfus 
quofcunquehominumconatus.  Vnde  inferri 
poteft generatim ,  noneffe timendum nobis i 
rebus  aduerfarijs  quibufcunque ,  multo  minus 
apenufia  &egeftate. 

8  Memores f/?ote)Sexta  prgceptio fpecialis, 
quacommendatijsmemoriamdudfcorumfuo- 
rum,  &nominatimexprimit,quos  du&ores 
inreIligat,eos  nimirum  qui  locuti  funt  ipfis  fer 
moncmDei.  Memoriam  hanc  definit  inquo 

p  4 


3>\W         AKAt.     LOG.     JN     E  *I  S  *. 

fit  pofita,in  imitatione  videlicet  fidei  &  coucr 
fationis  ipforum  :Neqj  enim  nudam  hlc  fidem 
intelligit ,  fed  (vtcx  ratione  fubieSa  perfpi- 
cnutneft)fidem  agentempercharitatem  ,  vt 
loquitur  Paulus  Galat.  5. 6.&  in  bona  ac  CmQz 
conuerfatione  fefeexerentem.  Cwftderantes) 
Argumentum  hortationiS  eft  £  conuerfationis 
du&orum  fcelici  exitu ,  ad  cuius  confideratio- 
ncm  ipfos  excitat ,  vtpote  cuius  &  ipfi  quoque 
futari  fintparticipes ,  fi  eorum  fidem  imitetur. 
Nam  fimiles in  fide  & conuerfdtione ,  necefie 
eft  etiam  fimilem  exitum  pbtinere.  /efus  Chri- 
fius)  Probateundemforeeorumexitum,  qui 
fuic  du&orum,fi  eorum  fidem  imitentur,ab  im 
inutabili  naturalefu  Chrifti,  qui  femper  idem 
cft, &  fibifimilis,eoque  cjuemadmodum  du- 
fiorumfidem&conuerfationem  frelici  exitu 
compenfauit  ,ita  ctiam  fimilem  ipforum  fidcro 
&eonuerfationemfimtli  exitu  compenfaturus 
cft.  Hac  autem  Chrifti  defcriptione,  npn  un- 
tum  innuitur  ipfius  immutabilitas,  fed&di- 
ftin&ione  trium  temporum  praeteriti  ,  prac- 
fentis  &futuri  ( vt  Apocal.  1.8.  )2eternitasde- 
notatur,  qqasduas  funrproprietatcs  diuinaena- 
turar. 

9  Doffrinis^drijs)  Septima  praceptio  fpe- 
eialisjquadehortatur  adc&rinis  varijs&pe- 
regrinis.  Pehortatioexprefla  eft  allegoriaa 
xiauibus  pctita  ,quzin  raaricircumferunturvi 
vpmorum:Do&  rinis  varij  s,inquit ,  ne  circum- 

feramim 


A    l>      H   2  3.      C    A    P.      XIII.  *#, 

feraminijQui  enim  non  fatis  firmi  funt  in  fide, 

do&rinishominum  tanquam  rcntis  contrarhjs 

huc  llluc  agitantur.  Do&rnnas  vari^s  &  pcre- 

grinas  vocat  quafcunqoe  do&rinas ,  qu#  vel  a 

Deo  nunquam   funt  tradita^  verbo  iuo  ,  vc 

funt  homi num  traditiones ,  vel  quae  erant  qui- 

dem  veteri  populo  mandata?  ,  fed  abrogat^ 

funt  in  Chrifti  aduentu,  cuiufmodi  fuit  do- 

firina  cxremoniarym  kegis  qca*  per  Chrifiurn 

abolit^  fint.    Hx  docHna*  varia*  dicumor  & 

peregrina? ,  quod  a  do&rina  Chrifti  varient  & 

aDeoproiuis  non  agnofcantur.   Bonumenim  \ 

<[/rVRatiopra?ceptioni3abinuti!itate,qu6d  hx 

dodtrina!  nonconducant  ad  conftabiliendum 

cor ,  &foIidam  ci  confjationem  miniftran- 

dum^fed  oportecU  corconftabiliri  do&rina  E- 

uangelij,  quamgratiam  hic  appell  »t,  quiatnta 

eftdegratiaDeiin  Chrirto  lefu  ,dereconeiIi- 

atione  noftra  cum  Deo^&  redemptione  gratu- 

iraperipfiusfangumem  nobisparra.    Ha?cfo- 

Jumdo&rina  vim  habet  ftabiliendi  corda,quaB 

alioqui  neceffe  eft  fludtuare,  &  quafi  vacil- 

Jare.  Graria?  autem  opponit  cibos,hoc  eft,do- 

drinamdeciborum  mundorum  &  immundo- 

rum  diicrimine  Iegali  obfenundo  ,  hac  vna 

fpecie  rvvfrfofyxSc  omnecuitu  c^remoniale 

inteJligens,    Quibua  nonfunt)  Probat  hujus  do- 

&rina?  inutiluatem  ah  cxperientia  ,quodqui 

iti  cibis  illis  verfati  fnnt,  hoc  eft ,  ciborum  drf- 

^rimen  /ujperftitiofe  retinueiunt>&  cjremonijs 


2l8       anal.    log.  in    epist. 
legalibus  pertinacicer  adhaeferunt^ea  renon 
/untadjuti. 

10  Hdlcmusdltdrc)  Alterumargumentum 
dchortationisado£trinadborum,omninoque 
ceremoniarura  Iegis,  fumptuma  pugna  inter 
Chriftum&ceremoniaslegis.  Qui  taberna- 
culodeferuiunt,hoc  eft,obftinate  rctineotce- 
rcmonias  legis  ,  non  poflunt  paticipcs  effb 
Chrifti.  Nam  Chriftus  cum  ceremonijs confi- 
ftere  non  poteft.  G ai.  5. 1.  quia  ceremonias  fi- 
gurabant  Chriftum  venturum,  &  nondum  ve- 
nifteclamit^bant.  Ergonon  funt  retinend^ 
ceremonkE  legis.  Altaris  nomem  per  mctony- 
miam  fubje&i  pofitumeft  pro  viCfcima  in  alcui 
oblata:intel!ig"taui.e  Ghriftjm,qui  eft  Pafcha 
noftrum  pro  nobisfacrificatum.i.Corinth.  5. 
7.  Hunchabent  omnes  quorum  cordagratia 
funt  confbbilita.  Edereex  hoc  altari,eft  eius 
elfe  pjrticipcm  per  fidem ,  fornu  loquendi  ex 
lege defumpta :  Qui  enim  facris  operabjntur 
&  aifidcbant altan  (  vt  loquhur  Paulus.  1.  Cor, 
cap.  9.  verf.i j.)  edebant  ex  facrificijs  qdae ofFe- 
rebanrur. 

n  Qnorum enim)  Antecedeivis  ratio  fumpta 
a  confuetudine  ex  legis  pr&fcripto  feru  ita, 
inofFerendis  facrificijsexphtorijs,  quae  typi 
erant  vniciillius  expiatorij  facrifieij  Chrifti:in 
hanc  form  )m  :  Si  Leuitae  &  S.ieerdotes  qui  ta- 
bern.jculodeferuiebant,  non  habebantjuse- 
dendi  ex  illisammalibus,quorum  fanguisinfe 

rebatut 


A   D      H  E  B.      C    A    P.      XIII.  219 

Tebntur  pro  pecoto  in  facrarium  per  Pontifice 
Cquiaeorucorporatota  eombuiebanturextra 
c^rtra)prof:£to  ntq^ex  Chnfto  jus  cdendiha- 
bent  qui  tabernaculo  defcruiunt.  Ar  primum, 
Ergo  fecundum.  Propofirio  noneftquidcm 
exprellc  pofit^fid  pendet  ex  an^logij  3  quse 
eft  inter  rypum  &  rem  rypo  fignfie.na.Quem- 
admodurr»  enimcorum  animaliumqu^oflferc- 
bantur  pro  peccato,  fanguis  infereb  tur  in  fa- 
cnrium  per  Pontifieem  :  Ita  Chrifti  Gnguis 
illacus  eft  in  facrahum  iliud  ccclefte  per  i- 
pfummetChriftum  tanqum  Pontificem.  De- 
inde  q-iemidmodim  eorum  animaliurn  cot- 
por.i  comburcbmtur  extra  e;iftra;Ita  Chnftus 
palfuseftexrra  portam,  vt  fequenti  verfuo- 
ftendnur.Vnde  fequitur,  Quemadmodum  qui 
tabern.^culo  deferuiebant ,  non habebant  jus  e- 
dendiexillis  animiiibus,ita  neque  qui  reti- 
nent  cercmoni  js  legis  jus  habent  edendi  ex 
Chrifto.  Affumptioeft  hocverfu  repetita*ex 
lege  Mofis ,  de  faenfirijs  pro  errore  fummi  fa- 
cerdotis  &Ecclefia:Xeuit.4.ii.!2.  &  anniuer- 
mHjs  dieiexpi  «tionum.  Leuit.  ltf.ay.Genera- 
lem  legcm  vide  Leuit  6.25. 

12  Quajtrojiter  o^Accommodatio  rei  figni- 
ficat^  ;d  iypum,quo  resin  Chnfto  imp!end# 
pr^figirabantor ,  de  qua  jam  proxirne  dixi- 
mus.  Chnftus  (vtquod inillorum  animalium, 
qua?  offerebantur  pro  peeeato,  exuftione  exrra 
caftra  pra:figuratum  eft  impleretur  )  paflTus 


220  ANAL.     LOQ.      IU     EPlST. 

cft  extra  portam  vrbis  Hicrufalem.  Vtfinfti-^ 
ficaret)  Paflionem  hanc  Chrifti  illuftrat  fuo  ; 
fine»  Finiseftfiin£tificatiopopuli,hoceft,e!e-  N 
dorumomnium  per  proprium  ipfius  fangui-  »*' 
nem  :  Sandificationis  nomine  hic  inteliigo  lul 
non  regenerationem,qu$ proprie  &  immedia-  W 
tcficpcrSpiritumChnfti  >  fedgrjtuir<mpec-  e* 
catorum  remiflioncm  &impuCr}tionemjufti-  (1 
X\&  ipfius,qu£  propric  eft  per  ipftus fanguinc m  li 
quoafperfi  inculpati  Sc  immaculati  (iftimur  <1 
DcoPatri. 

13  Excamns  igitur)  O&aua  pneceptiofpeci- 
alis,  cx  proximis  verbis  ;  quibus  diQumeft, 
Iefum  vt  findbficaret  populum  extra  portam 
paflum  effe ,  dedufta :  Hinc  enim  fequitur  no- 
bisetiam  extra  caftra  ad  Deum  exeunduefle, 
fifanftificationis  per  ipfius  fanguinem  volu- 
mus  efle  p  jrticipes.Senfus  eft.Renunciandum 
oobis  effe  huic  mundo,vt  quafi  exearaus  extra 
eum,vcChnftum  fcqu.mur,  ferentes  ipfius  ' 
opproprkm.Nequeenim  Chnftu  fequi  poflu- 
mus ,  &  ipfius  cruce  ferre ,  quamdiu  corda  no- 
flr.  mundo  huic  &  mundanis  affe&ibusad- 
diSa  funt,eoque  tum  demum  eximus  ad  Chri- 
ftum  cum  cordi  noftra  &  omnes  affc<3u3  e- 
rigimus  adDeum,  &c  a  mundo  fejungimus» 
acqje  interca  etiam  dumin  hoc  mundover- 
famur  gcnmus  nos  vt  municipes  coclorum. 
Philipp.3.  20.  quodqui  faciunt  Chnftumie- 
quuntur  ,  &crucem>pfius  fcrunt  patientiffi- 

me,imo 


F 


AD     HEB.    CAP.     XIII.  111 

;.  nc^imoglorianturinafflidionibus.  Rom.5.3. 

14  A on tnim hahemtu)  Ratio  pr^ccptionis^ 
Mon  habcmus in  hoc  mundo  ciuitatem  fhbi- 
cm  &permanentem  3fed  eam  inquirirr.usfu- 
uram  ext  a  hunc  mundum  iti  ccelis  vbi  eft 

.  3hriftus.  Ergo  excundum  nobis  eft  ad  eum 
xtra  caftra;t6  enim  nobis  cft  eundum  vbi  eft 

;iuitas  nobis  ftabi!is&  firmi.Ciuitaterafutu- 
acn  vdcat  fixam  illam  ,  ftabilem  ,  &  «ternana, 

juam  voc^uit  vrbem  habcntem  fundamenta: 
upri  11.  10.  &c  coeleftem   patriam.    Ibidem 

/crf.itf. 

15  Peripfumigitur)  Nona  pr^ceptio  fpecia- 
is  ad  facrificium  laudis  Deo  ofterendum,cx 
)r^cedentibus  dedu<5ta.  Cura  enim  f  vt  didlum 
?ft)paffusfit  Chriftus,  vt  fandificarct  popu- 
um,peripfumaftjdue  offerendum  eft  Deofa- 
rificium  laudis.  Per  Chriftum  autem  docct 

DfFerendumeffehoc  facrificium,quianullum 
facrificium  poteft  Deo  gratum  &  acceptum 
?ffe,nifiChrifto  mediante,  &intercedente  i- 
pfius  facrificio ,  in  quo ,  &  nofipfi  &  ficrificia 
noftraomniaDeoplacent.  ldeflfmftum)ln- 
CerpretaturhocLmdisfacrifieiumjquod^abex- 
:erno  organo  quovtitur  corin  coproferendo 
Scexpiimendo)  vocat  fru&umlabiorumcoa- 
ircntiom  nomini  ejus.  Videtur  autem  refpicc- 
:e  ad  locum  illum  Ofese.  14.  j.  vbi  laudes  De<» 
Jxhibitsevocamurvituli  lubiorum. 

16  SenefiantU  )  Decima  prasceptio  fpecia- 


212         ANAL.    LOG.    IN     EPIST. 

lis,qua  aliud  ficrificij  genus  commcndntfa- 
cnficium  nimirum  bcnericenti^&  commu- 
nicationisfacultnurn ,  qu.is  ad  f  atrum  egen- 
tium  necefliuteni  lei.ardam  oportet  imper- 
tiri  :  Nam  hociacnficium  tpe&at  immediare 
ad  proximurn  ,  vt  prms  illud  immediate  ad 
Deum  fpechibut.  Talibm  e/iim)  R^tio  vtri- 
pfqpe  prarceptionis  pra^cedentis,  jb  obltdt  Jti- 
oneDei,  qui  nuncnon  typicis  illis  factificijs 
in  lege  pr^fcriptis  ,  fcd  is  demum  veris  fa- 
crificijs  ,  tanqujm  vnic£  fibi  gratis,de!e&a- 
tur.Vocemet;ap«5-^Ta/  malereddidit  vetusin- 
tcrpresfpromereiur)  vtlocum  aliquem  me- 
ritis  noftiis  inueniret:neque  enim  his  victi- 
misquicquam  polTumus  ,ipud  Deum  promc- 
reri,aut  ipfi  nobis  acqunere ,  fed  ivapis-etr&xi 
dicitur  Deus,quatenus  h#c  ofticia  Deopla- 
cent ,  eique  grata  funt  &  dccepr a.  Hanc  genu- 
inam  e(fe  hujus  vocis  fign  ficat.onem  faciie 
pnimaduertet  qui  hunc  locum  contulcnc  cum 
Heb.n.5.6. 

17  obedite  ducibus  )  Vndecima  pr^ccptio 
fpecialis,  vr  ducibus,  hoc  eft  ,pjftonbL»s,du- 
Soribus,gubernjtoribus,obed!enci^m  &  fub- 
miffionemprgftenvs.  VigiUntenim)  Praecep- 
tionishujusduas  aftert  rjtiones,  prima  cfti 
ducum  officio,  in  quo  lab^rant  &  praefunt 
gregi:  Vigilant  pro  grege,  &  non  proipfo- 
rum  corporibus,  ied  pro  <mimabus,vt  fjlutem  1  p 
conicquancunatqueeo  magis  oblig^murad 

obedi- 


A»      H  E  £•     CAP*     XI  II.  22j 

obedientiam  ipfis  pr^ftandam.  Tanyudmra- 
tiontm)  Ampiificatio  hujus  vigilantia?  pro 
ammabus  ,  ab  obligatione  qua  obftringun- 
turDeo,  vtpote  obiri  hujus  officij  rationem 
euedditun.  Vt  cum gdudio)  Ratio  iecunda 
eft  a  fine  obedientia?  ducibus  pr^fbta?;  vc 
hccquodipiis  lncumbit  rrunerisobeantcurn 
gaudio,  noncum  gemitu,quem  neceileeft  ie- 
qui  ex  gregis  inobedientia.  Idenim  eji )  Pro- 
but  non  efiepaftori  vigilandum  pro  aninubus 
cum  gemitu ,  quod  hac  ratione  nihil  vtilicatis 
exipiiuslaboribus  redundet  ad  gregem,qi:t 
cfimdebuerit  eife  paftori  matena  gaudij,v£ 
Pauli  exemplo  intelhgi  poteft.  i.  Theilal.  2, 
ijj.io.inobedientia  fua  gcmendioccifiottem 
ei  praber. 

1 8  Oratefro  nobis :  confidimus  enim  nos  bonam 
confcientiam  habere ,  ">*  ^ui  m  ommbtts  cufiamus 
honefie  conuerfari. 

19  ^mflius  autem*bfecr*  1?qs  ~\tid  faciatis* 
\\t  celenus  refiim*r*\obif. 

Oratefronobts)  Secunda  pars  capitis ,  qua 
commendat  Hebraeis  prcces  profe.  Confidt- 
mus)  Cauias  precum  quas  vult  pro  ie  concipi 
duas  jfFert ,  prima  eft  a  teftimonio  bonse  con- 
fcienti^,  cujus  certurn  3c  indubitatum  argu- 
mentum  affi  rt,aftudio  hoHeftae  conueriati- 
onis  in  tota  vitj,&:  rebus  omnibus ,  quod  fenir 
per  fibiadftnffeprofitetur. 

1$  ^mflins  mtem)$tcuxi&%  canfa  eft,Apot» 


214  AtfAL.     tOO     IN      EPIST. 

ftoli  liberatio  cum  ipforum  comttiodo  conjQ- 
&a,vcceleriusipfisreftituaturiideominunem 
nimit ufn  confolationem  percipiendam  per  mu 
tuam  fidem,vt  ioquttur  Paulus.Rom.1.22.  At- 
q^e  hoc  nominc  eo  m  jgis  lerio  has  pro  fe  pre- 
cesflagitat. 

20  DeuslefG  pacis  authot,  qui  magnum dlum 
ouium  per  fanguincm fxderis  <ztermfajloiem>  Do- 
minum  nosirum  lefiim  ,  a  mvrtuis  reduxit: 

21  Perficiat  1  os  in  omni  opere  bonojddpntflan- 
dam  ipftusl>oluniatem>  efficuns  in "\obts  yuod  ac~ 
ceftumftt  in  confttttn  fuo  pir  lejum  chnfiumicui 
(it gloriamjecuia  feculorum.  ssfmen. 

22  Precor  autem  Ifosfratres^fufferte fermonem 
exhortatioms\etenim  breuibusferipji  *\obts. 

23  Scitote  fatrem  noftrum  Timothcumfo- 
lutum  efie,  cum  yuo  ( ft  celerius  1  intrit )  ~\ifam 
1/os. 

24  Salutate  omnes  duSlores  Itefiros ,  &<  ^mnes 
ptnEtos.  Salutanf\os  ltali. 

2  j  Gratiaftt  cum  ommbus  ~\olis.  Amen. 

Deus  lero  facis  )  Precatione  primum,  de- 
inde  hortatione,  poftremo  alijs  aliquot  fermo- 
nibus  varij  ac  multiplicis  argumeti ,  Epiftolam 
concludit.  Precatur  Deum  vt  Hebraeos  perfi- 
ciat  in  omni  opere  bono.  Deum  autem  quem 
prccatur defcnbit  ex  duobus  effl&is.  Pr;mum 
effe&um  eftpax.  Pacem  intdlige  iltam  Dei 
qu#  fuperat  omnem  intellefium,  qua?que pre- 
fidio  eft  cordibus  ac  mentibus  ncQris  per  Ie- 

fum 


A  D     H   E    B.     C     A    P»      XI  IX.        22 J 

fum  Chriftum.  Philip.4.7.  Alterum  cft  exci- 
tatio  Chrifti  c  mortuis,quae  ipfiuspotentiain 
adidefficiendum  quodprecatur  fuculenti£ 
fime  demonftrat.Na  in  hoc  effecto  Deus  ad  - 
mirabilem^fuam  potentiam  maximeexcruit; 
VndeEphefi.2o.diciturefficacitatemfortis 
roboris  Dei  exertam  effe  in  Chrifto,cum  ex- 
citauit  eu  ex  morttiis.  Alagnum  illttm)  Iefum 
amortuisreductum  vocat,  tum  magnum  il- 
lum  ouium  Paftorem,tum  Dominum  no- 
ftrum.  Paftor  ouium  vocatur,quiaeues  fuas 
pafci;  falutari pabu lo  ver bi ,  codemq;  verbo 
veliitifceptro,&Spiritufuo,easregit  ad  vi- 
tam  «ternam.  Magnus  ouiam  Paftor  dicitur 
addilcrimen  aliorum  Paftorum  omniu  quos 
ipfe  conftituit  miniftros,  vteiinferuiant  i* 
pafcendis  ouibus,qua*foliusfunt  Chrifti.Eo- 
dem  fenfu  princeps  Paftorum  vocatur.  1. 
Pet.  j.  4.  Perfanguinem  jOftendit  quo  iure 
Chriftusfit  magnus  ille  ouium  Paftor ,  quia 
nimirumfanguinefuoeasacquifiuit.A6t.20. 
28.  &c  animam  fuam  pofuitpro  ouibus.Ioan. 
io.n.Sanguincm  hunc  vocat  fcederisa*terni, 
quiahoc  fangnine  fancitum  eft  &obfign^- 
tum  aeternum  iilud  fcedusgratiae  ,  quod  abf- 
quefanguineMediatoriscumhomine  pecca 
torc&  fcedjfragopercutinunqua  potuiflet. 
Namabfquefanguiniseffufione  non  fit  rc- 
miffioHeb.9,22. 
21  PerficiatJPetixio  ipfa,qua  poftulatHebr?- 


\l6  AKAL.     IOC.      IN      IPIST. 

u  a  Dto  perfe&ione,non  quide  in  vna  re  ali- 
qua,  fcd  in  omni  opere  bono.  Opus aute  bo- 
mimdefinitexpracftationevolutatisDci  pa- 
tefatta:  nobis  in  ipiius  lege ,  qu x  n on  fblum 
opus ipfum  quoad  fubftantiam ,  fed  &  ope- 
randi  modum,&operis  finem  pracipit,vtni- 
mirum  fiat ex  cordis linceritatei& ad  Deiglo 
riam  refei atur:  his  enim  conditionibus  opus 
bonum  dcfinitur.  Efficiem )  Declarat  hanc 
quam  ijs  precatur  perfe&ione ,  a  modo  quo 
£t :  perficit  nos  Deusin  omniopere  bono,du 
ipfe  illud  efficit  in nobis:Deus eft,inquit Pau 
las,  qui  efficit  in  vobis ,  &  vt  velitis,&  vt  ef- 
ficiatis,progratuitafuabeneuolcntia.Philip. 
1.13.  Bonum  autem  opus  hic  rurfum  dcfinit , 
quodfitacceptumin  confpe&u  ipfius.  Per 
lef»m)  Efficientiam  hanc  Patri  tribuit  pcr 
Icfum  Chriftum  tanquam  Mediatorcm :  cu- 
ius  beneficio  omnis  gratia  abunde  in  nos 
confcrtura  Deo.  Nifimalishascverba  cum 
proxime  praecedentibus  coniungere ,  vt  o- 
pus  quod  cflicit  Dcus  in  nobis  dicatur  ac- 
ceptum  coram  eo  per  Iefum  Chriftum :  Ne- 
queenimpoifunt  opera  noftra,ctiam  qux 
Dcusefficit  in  nobis,  Deo  elle  grata ,  aut  ia 
cius  cofpe&um  prodire,nifi  facrificij  Chrifti 
odoreperfufa ,  quo  tota  ipforuimperfe&io, 
quam  \  nobis  tanqua  inftrumencis  in  quibus 
operatur  Dcus  attrahunt,  integatur  Cutftt 
glgria)  Preccs  fuas  «id  Deum  pro  Hebrais 

coi^; 


\ 


A  P     H  E  B.     C i  A  P.      XIII.  11? 

concludit  glorificatione  DeiPatris&  Chrifti, 
vtenim  ilhs  optat  perfedionem  a  Deo,  ita 
Deooprac  ftr  m  gloium  ,  &  eam  quidem  ae- 
tetnam.  Nam  vtagratia  Deiom  u  illipro- 
fluuntqua:  pij  prccantur,  ita  in  Dei  glorijm 
debenc  redundare.  Ex  eo  ,  &  percum  ,&ia 
ipfum  lut  omnia,  ipfi  ficgloria  in  lecul;.  Rom. 
li.36.Atque  exhac  oputionisformula  di  ci- 
mus  conciudendas  cile  preces  noftrjs  &  pe- 
titiones  omnes ,  cum  glorificatione  nominis 
Dei  illtus,a  quo  omnia  petitu  us,vc  vcl  hoc  ipfo 
fignificemus,  nosnon  tam  refpicere  bonutn 
ahquod  hominum  ,  quam  Dei  m  Chrifto  Iefu 
gloriam,cu;usrelpe<5tu  preccspro  hominibus 
fundnnus  ,  ijfque  bona  omnia  a  Deo  exo- 
ptamus. 

22  Precordutem )  Hebraeos  ad  quos  fcribit,' 
hortatur  vt  fetmonem  exhortatton^s  fufFeranr, 
hoc  eft,a?qui  boniqueconfulant,cique  obtem- 
perent.  Hanc  Epiftolam  vocat  lermonemcx- 
hortationis  ,quia  tota  fereoccupata  eftin  ex- 
hortatione  ad  retinendam  dodrinam  quam 
acceperunt.£tttf/w)  Ratio  hortationis  a  fcripti 
breuitate. 

23  Scitote Timotheum)Nzrr AtiobreuiSi  qua 
cerciorcs  eos  ficit  de  Timothei  folutione  c 
vinculis,  cum  quo  feeuam  ipos  inuifurum 
fpondet,fi  celer:  us  vcnerit.Hmc  f  idle  confpt- 
citur  >  Sc  Ttmotheum>cMu!o  antt  h  ;r>c  E.nfto- 
lam  ad  Hebraros  miiram,  vin&um  fuiile(de 

Q_* 


2X2  AKALt     LOG.     IN     E  F  1  S  T\ 

cuius  tamen  vinculisnihil  alibi  fcriptum  legf- 
mus,  vt  quando  in  vincula  inciderit  difficile 
admodum  fif  diuinarc>)&  Epiftolaehuiusau- 
thorem  liberum  fuille  acfuae  poteftatis  cum 
h#c  fcriberet. 

24  sdutAttomms  )  Paucis  comple3itur 
jfalutationes ,  primum  ( vt  fic  dicam )  rogatas, 
quibus  falutan  petit ,  tumomnesdu&ores  i- 
pforum  Sc  Paftores,tum  generatim  omnes  fan- 
&os:  deindc  fvtfic  dicam)mifTas  ab  Italicis 
fratnbus. 

1$    Gr4tUfit)Hebrxis  valedicens  compre- 
catur  ijs  gratiam,  quonomineintelligo,  pri- 
sniim  gratuitum  Dei  f iuorem, deinde  ipiritua- 
lesinChrifto  benedictiones,  qua?  ex  gratuito 
Dcifmore  omnes  ernanant",  cuiufmodi  funC 
remiifio  peccatoruaMuftihcatio,  (andificatio, 
vita  demque  seterna.  Hanc  gratiam  exoptat 
omnibus,  quia  vt  fua  nacura  ad  omnes  pertinet 
(  vt  videre  eft  Rom.  5. 1  j.  &  dcnceps^)  ita  a  Pa- 
ftorc  non  eft  contrahenda  ad  c.rtos  duntaxat 
aliquot,fed omnibus & fing<  lis qaantum 
iqipfo  cft,  communicinda  & 
exoptanda  a  Deo,  cui 
inChriftofit  o- 
pnisgloria» 
Amen. 

TRA- 


TRACTATVS    DE 

IVSTIFICATIONE. 

'    ^VsTiFicATioNis  nomeduo- 
ius  modis  accipitur,phy  fice(vt  fic  lo- 

H§j  .juar)&politice.Phyfice  acceptu  Iu- 
itihcauonis  nome  fignifieat  inh^rete  mutatio- 
ne  hominis  eqiulitate  iuftiti^inhasrete  in  qua- 
litateinftiti^inh^rente  Hocmodointelligi  vi- 
detur  Iuftificationis  nomen.  Apoc.22.  11.  Qui 
iuftus  eft ,  iuftificetur  adhue:  &  iuftus  vocatur 
ab  inhcerente iuftiti a.i.Ioh. j.7.  Qui  exercetiu- 
flitiam  iuftuseft.  Sicacceptaluftificatio  nihil 
aliud  eft  quam  fan&ifieatio,qu£  mutatio  qu^- 
da  cft  inter  terminos  contrarios  inh^rentes:fed 
dehacacceptione  fatis.  Altera  Iuftificationis 
acceptio  eft  qua  fignificatpronuciatione  iufti- 
tig  de  aliquo,  eamq-,  a  iudice  e  tribunalitRom. 
8.5$.  Quis  ciceufrjbit  clectos  Deif  Deus  eft  qui 
iuftificdt.  Haecacceptio  comunis  eft,&  ijs  qui 
habent  iuftitiam  fuam  inhxrente ,  &  ijs  qui  in- 
harrentem  non  habent  &  (uam  proprie,  verutn 
alienam:  Nam  qui  infeiuftuseft,pronunciari 
potefta  Iudice  iuftus  ex  inharrenteillaiuftitia; 
Siciuftificantur  beati  AogeliaDeo,  nimirum 
ex  iuftitia  fua  &  inhserente,  fic  iuftificatus  fuif- 
fct  homo  fi  ftetiflet  in  originali  illa  iuftitia.Si- 
militeriuftificaridiciturquis,hoceft,ptomJn- 
ciariiuftus,aiuftitia  qua*inipfo  non  inh^ret, 
fed  qusalienaeft,  faftatacncn  ipfius  eft  aliquo 


r ,  qui  clt  m  ie  &  lnhseren- 
ri  ei  iuftitia  dicitur,qui  non 
entem  ioftitiam, veru  alie-    <W 
od  aute  Juftificationis  ver- 


13O  THACTATVS       DB 

pa&o:  Hoc  mododebitor  aliquis  iuftjfieatur 
cxiuftitia  fpoforis,  qui  ipfiusnominecreditori 
debiiuexoluit :  (ic  iuftificatur  homo  peccator 
cx  iullitia  &  fatiffa<5Hone  Chrifti  mediatoris. 

Vt  vcrbum  Iuftificationis ,  ita  quoque  ver- 
bum  Imputationiscommuneeft.Nam&  impu- 
tari  ei  Iuftitia  dicitur ,  qui  eft  in  fe  &  inhxren 
teriuftusj&imputari 
habet  iu^m  &  inha:rentem  i 
nam-.vtChrifti.  Quo 
bum  commnne  fit  ttiam  ijs  qui  (uam  &  inha:- 
rentehabent  inftitum  facis  confpicitur,vel  ex 
hac  phr^fi  Apoftoli ,  qua  dicit  homine  non  iu- 
ftificari  exopcribuslegis,  ied  perfiden»  Iefu 
Chrifli.Rom.j.28.Ga!.2.i6  Hacenim  locutio- 
ne,non  obfcure  innuit  iuftificari,  h.  e.  pronun- 
ciari  homincm  iuftum  pofie  ex  operibus  &c iu- 
fiitia  quadum  iua,  fi  modo  reipfa  eflent  ea  ope- 
ra ,  non  fecus  atque  iuftificjri  dicitur  quis  per 
fidem,h.e.per  alienam  & Chrifti  iuftitiam.lm- 
putandi  quoque  verbum  intelligiturcommune 
cfle  ex  verbis  Apoftoli.  Rom.  4.  4.  cum  dicir, 
Eiquioperatur  mercesnon  imputatur exgra- 
tia,fedexdebito.  Q^ibusverbis  fignificuiu- 
ftitiam  operum,h.e.inharrentem  dici  pcfle  im- 
putari,  fi  modo  \  eipfa  effet  ea iuftiticj. 

luftificatio  hominisqna  pronunciatur  quis 
iuftus  ex  aliena,hoc  eft,  Chrifti  iuftititia,  vt  de 
ea  in  fpecie  dicnmus,  hoc  ordine  proccdit>pri- 
muoi  eft  vocatio  efficax  in  qua  Deus  ofFert 

Chri- 


I  V  S  T  I  F  I  C  A  T  I  O  N  B.  131 

Chrifturn  cum  iuftitia  fua  ,  peccator  autem 
oblatum  fidc  apprehendir.  In  Vocationeenitn 
cfficaci  applicacio  duplex  cft,  prima  eft  Dei 
offerentis  Chrifturocumiuftitia  fua,  fecunda 
cft  hominis  peccatoris  per  fidem  oblaru  Chri- 
ftum  apprehendentis  fibique  applic^ntis.  Poft 
vocationem  efficacem  fcquitur   Iuftificatio, 
qua  Deusiuftiriam  illam  Chrifti  fide  iamap- 
prehenfam  in  efficaci  vocatione  peccaton  im- 
putattanquam  iuacn,  velpronnnciat  eumiu- 
ftum  in  illa  Chrifti  iuftitia>peccator  autcm  im- 
putacam  fibi  a  Deo  iuftitiam  fide  recipit.  In 
iuflificatione  duplex  fimiliter  eft  applicatio, 
prior  eftimputatio  Dei ,  pofterior  eft  impu- 
tat#  a  Deo  iuftki^  aliena?  per  fidem  peccatoris 
apprehenfio  &  applicatio.  D.fterunt  hx  du* 
applicationes  qu^in  iuftificationeiunta  dua- 
bus  illis  qu#  fuerunt  in  Vocarione  efficaci. 
Nam  in  Vocatione  applicacio  Dei  appellata 
eft  oblatio  fiue  omnino  vocatio :  In  Iuftifica- 
tionc  vero  applicatio  Dei  appellatur  imptr* 
tatio.  Deinde  in  Vocationeappljcatio  homi- 
nis  iuftiti#  oblata?  per  fidem  apprehenfio,  fiue 
fides  in  iuftitiam oblata  ,  in  Iuftificatione  vcro 
applicatio  hominis  vocatur  fidesiniuftitiam 
imputataro.  Ex  his  obierua  duplex  effe  fidet 
rounus,  vnum  quidem  in  Vocationeefficaci. 
dum  Chriftum  vnicum  iuftitia  fua  oblatum 
recipit :  Alterum  in  Iuftificatione,  dum  Chri- 
ftum  cumfuaiuftitiaimputatamrecipit.  No- 

Cl   4 


2JJ>  AMAL     IOG,      IK     E  P  I  S  Tl 

candutn  autem  e(l5quod  eum  dicitur  homincm 
per  fidctn  iuft<ficari  ,  intelligcnda  fit  ea  fides 
qua»  anteceflitin  Vocatione  efficaci ,  nempe 
quac  apprehendit  Chriftum  oblatum  cum  iu- 
ftitia  fua.  Quod  ad  fidem  quse  in  luftificatione 
apprehenditimputatam  Chrifti  iuftitiam  per 
cammagis  proprie  feruaridicimur.  Ephef.2. 
8.Gratia  Dei  feruati  eftis  per  fidemSalus  enim 
setcrna  iuftificationem  fequitur.  Atque  hsec 
paucis  de  ordine  quo  ad  iuftificationem  pec- 
catorum  proceditur  a  Deo. 

Quaeriturjannoncum  in  efficaci  Vocatione 
apprehendatur  per  fidem  Chrifti  iuftitia  ab 
illa  iuftitia  iultificatus  iam  quis  diciturf  Re- 
Jpondeo  minime :  Nam  Iuftificatio  eft  fenten- 
tix pronunciatio >  in  vocatione  autem  nulla  eft 
fententue  protKinciatio,quareiuftificatusdici 
nequit  ex  fola  vocatione.  Atqui  cum  per  fidem 
ei  infit Chrifti iuftitia  qui vocatuseft,annon 
cx  eaiuftitia  qu#  ipfi  ineft  per  fidem  denomi- 
Barifaltem  iuftus  poteft?  Illudequidemnon 
planc  negarim  reipfa  quodammodo ,  h.  e.  pet 
fidem  iuftum  effe ,  iuftu  dici  &  appellari  pofle 
non  dixerim,  cum  nondum  lara  &  pronunciata 
de  eo  fic  Iudicis  fentecia/ententia  videlicet  illa 
quaeexnouaquadam  gratia  exiftit ,  namnon 
mfiex  Deigratiaeft  quod  iam  inefficacivo- 
catione  per  fidem  iuftos ,  Deus  iuftos  efte  pro- 
nunciet,  &  imputet  ijs  alienam  iuftitiamtan* 
quam  fuam. 

Iuftifi- 


AD     HEB.     CAP.      XIII.  2# 

Iuftificntioniscaufasfuntquatuor,  Efficiens, 
materialis ,  formalis,  &  finalis.  Efficiens  caufi 
eft  Deus  ,  Deus  is  eft  qui  juftificar.  Rom.8.55. 
Modi  cfficiendi  quibus  dici  poteft  Deus  jufti- 
ficare  vanjfunt.  Primum  dicitur  Deusiuftifi- 
care  ex  operibus,&  inh^rente  iuftiria:fic  iufti- 
ficat  beatos  Angelos,fic  iuftificaiTet  hominem 
fi  in  orimama  &  oricnnali  iuftitiu  fterifTet.  Huc 

o 

iuftjficationis  modum,qui  eft  exoperibus  !egis 
fedtabanturludaH.Rom.  9.31.32. Deindedici- 
tur  Deus  iuftificare  ex  fide  ,  vel  per  fidcm: 
Fidei  nomineinrelligoChnftumcumiuftitia, 
fiue  fuiffa&ione  5  fiue  obedientia,fiue  merito 
fuofide npprehenium.In  hocigitur  mododuo 
funtcomprehenfa.  Ptimum  Chriftus  iiue  me- 
ritu  Chrifti,dcinde  fides  noftra  fine  qiu  Chri- 
fti  meritumnon  applicatur  ad  nos  jd  hoc  vc 
effieax  fit  ad  nos  juftificandos.  Nam  de  merito 
Chnfti  vt  nonnihil  paulo  altius  repetnmus, 
Oufaquidemeftomnium  benedichonu  fp:ri 
tualiu  quas  in  nos  cofert  Deus  ,  vcru  alio  atq; 
aliomodo  :nam  Chriftus  cim  memo  fuoeft 
cjufa  £tern#  Pr^deftinationis  noftri  citra  fide 
noftram3veI  pnefentem,  vel  futuram,  vel  ptx- 
ui(3m.Elegit  nos  in  ipfo,fubaudi  Chrifto.Eph. 
i.4.Rurfus  Chriftus  cum  merito  fuocaufa  eft 
Vocotionis  efficjcis  qux  fit  in  tempore,ve- 
r  um  cicra  fidem  noftram  ,  cum  fides  in  ipfa  de- 
mumdetur3&altera  voc^tionispars  fit.  Tcr- 
tioChriftus  curo  meritofuo  caufaeftluftifi- 


1£4  TRACTATVS     BE 

cdtionis  noftri,  verum  non  fine  fide  qua  in  ef- 
ficicivocationc  ipfam  cum  meruo  fuoappre- 
hendimus:Denique  Chriftuseum  merito  fuo 
caufa  eftglotificationis  noft'i,fed  cum  fide 
imputatamillam  Chrifti  juftitiim  apprehcn- 
dente  in  Iuftificatione.  Exhis  videmus  jufti- 
fic<iri  homincm  per  Chrifti  meritum  tanquam 
per  modum  quo  Deus  eum  juftificat ,  verum 
non  fine  fide meritum  illod  oblatum  in  cfficaci 
vocjtione  apprehedente. Vnde  Apoft.ddRom. 
&  Gal.modum  hune,  qui  compofitum  quidda 
rftjvnico  fidei  vocabolo  expreifir3nonnunqua 
cum  fidelefum  Chriftum  conjungit.Rom.  3. 
2i.lv\(h'\tum  Dei  vocat  per  fidem  Iefu  Chrifti. 
Sic  G.il.  2. 16.  juftifican  nos  dicit  per  fide  Iefu 
Chrifti,&  Rorn.3.25.  vocatfidem  inipfiusfm- 
guin.e.  Poftremo  inter  modos  quibus  Deus  ju- 
ihhcu  hominem  cenfetur  grjtia  Dei  fiuc  mi- 
fericordia.  Gmtiacumfideop'ime  conuenit, 
vefurninter  grati3m  &opera  fummaeftdif- 
jfenfio.  Rom.  11.  6.  Ephef.  2.8.  9.  Confenti- 
unt  igitur  ifta  >  Deus  juftificat  ex  fide ,  &  De^s 
jijftificat  ex  gratia  *,  Verum  quseftio  eft  de 
ordme,  vtra  fidefne  an  gratia  prior  fit ,  vtrum 
fidesfitcaufa  grati#,an  veto  gratia  fit  caufa 
fideifRefpondeo  fidem  pr£cedere>gr;uijm 
autem  fubfequi ,  &  fidem ,  hoc  elt ,  Chriftum 
cum  merito  fuo  fide  apprehenfum  in  effica- 
ci  vocatione  caufam  effe  noua*  illius  gratiar, 
qaa  fit  vt  Deus  horainem  juftificet.  Vt  de  hoc 

nonnihil 


IVSTlHCATIONE.  2?J 

nonnihil  pauloaltius  repec.imus.  Omnis  fpi- 

ricualis  benedi&io,vt  Pia?deftinatio,Vocarioj 

Iuftificaiio,  GIorific:/tio,ex  Dei  gr?tia  eft:gra- 

tia  autcm  Dci  ex  Chrifto   ipfiufque  mento 

eft :  verbi  gr,uia  :  In  P  asdeftm^tione  hominrs 

ad  vitiro  primumeft  Chriftuscum  fuo  mcrito, 

hinc  fequiturgr^tia  Dei ,  tanqu>m  Chrifti  & 

meritiipfius  effe&um,  ex  grwtia  Dei  deinde  fe- 

quitur  Prxdeftinatio.    ln  efficaci  Vocatione 

primum  eft  Chrifti  meritum,dcinde  cft  gratia 

Dei  qujm  fequitur  vocuio.   Similiterin  Iufti- 

ficatione  primum  cft  meritum  Chnfti  quod  in 

efficici  vocatione  .jpprchenfum  eft ,  deinde 

eft  gratia  Dei ,  ex  qua  rurfus  f equitur  Iuft  fica- 

tio.  SicdeniqncinGlorificMtione  primumcft 

meritum  Chrifti ,  quod  quidcm  imputatum  irt 

Iuftificatione  per  fidcm  apprehcnfum  eft ,  de- 

indeeftgmiaDei  qu<m  lequiturGlonficatio. 

Hoc  attem  in  his  defcr  men  eft ,  quod  in  Prie- 

deftinatione  &  Vocatione  mentum  Cfarifli 

foh  m  finc  fide  noftra  c.  ufa  fic  g;aria?  :lnlu- 

flificritione  vcio  &  Glorificatione  meritum 

Chrifti  fideapprehenfumcaufa  fitgratia?.   Ex 

hisquafdiximusapparec  fidem  feu  Chrifturn 

cum  mcrito  fuo  fide  apprehenfum  ciuiam  efie 

grati^  illiusqua  Deus  hominem  juftificattvn- 

deRom.3.  ^4.  poftquam  dixit ,  Iuftificantur 

aute  gratis,id  eft,  ejus  gratia,conf  inuo  addidit 

per  redemptionem  f .<5ta  in  iefu  Chrifto ,  qui- 

busverbiscaufamillius  graciac  tjua  juftifican- 


256  ANAL.  log.  in  epist. 
tur  homines  defignauit,nempe  redemptioncm 
Chnfti  fide  apprehenfam  in  efficaci  vocatione 
&  Rom.  4. 16.  Proprerea  ex  fide  eft  hajrediias, 
vtfitpergraciam,quibus  vecbisfigmficat  vi- 
tam  asternam.-ideo  ex  fideefle  vtlocus  fic  gra- 
ti#,quae  effeilum  eft  fidei  juftriam  Chrifti  im- 
puratam  apprehendcnusin  luftificatione. 

Hicfiquaeras  quomodo  ficri  poteftvtme- 
ritum  Cbrifti,  &  gratia  Dei,fiue  gracuitus  Dei 
fauor,qui  merito  contrariuseft,  vniconfiftac? 
-  Reipondeo  meritum  Chrifti>  non  autem  no- 
flrum  ipforum  optimecum  gratia  Deiconfi- 
llere.  Nim  Chrifti  iatisfactio  qua  farisfecit 
iuft;tia*  patris,  ipfa  eft  qua:  promeretur  Dei  er- 
ga  nos  gratiamifin  loquaris  de  noftro  ipforum 
merito  ,profccco  noftrum  meritum  &gratia 
Dei  vna confiftere  non  poffunc ,  fed  tota  natu- 
rafiu  pugnant.  Deefficiente  juftifieationis 
cauiahsechadenus. 

Mate»ia  Iuftificationis  eft  Iiomo  peccator 
primum,  vndedicitur  Deus  juftificareimpiu. 
Rom.4.5.dcindecredens:Infticia  Deiper  fide 
IcfuChnfti  inomnes&iuper  omnes  quicre- 
dunt.  RoRi.3.22.  Mitetixnomineintelligo 
fubje&um  de  cjuo  Deus  e  tribunalifuopro- 
nunciat  abfolutionis  iententiam  :  Sic  accepto 
roateria?  vocabulo  ,  Chriftus  dici  nonpoteft 
Xuftificationis  materiarluftiti^ quidem  matcria 
fiue  iubje&um  vocari  poteft ,  Iuftificationis 
pon  item.Hxc  de  matena, 

Forma 


A    D      fi   E    fe.     C    A    P,    XI  I  I.  2J7 

Forma  fiue  caufa  formalis  Iuftificationis 
eft  juftitia  iilaChnfti ,  qux  de  credente  pro- 
nunciarur,  &  juftific^tionis  motu  qu  ifiintro- 
ducitur  in  credentem  :  Foimalis  en^m  cauft 
motus  cujufque  dicitur  ea  qu^  introducitur 
formi.Vcrum  quidem  eft  eandem  lllam  Chri- 
fti  ij/titrmeilequoqueefHcientcm  &c  meri- 
tori.im  Ijftificationis  caufam,  ied  efficienscft 
qujtenusin  vocatione  efficaci  oblatu  fideap- 
prehenditur:Formaautemeft  q.?atenus  inlu* 
ftificationeimputatafide  apprehenditur.  Dc 
juftitiaChritfitanquam  ca  fa  formali  loqui- 
tur  Scrif»tura  cum  dicit  Deum  impurare  ju~ 
ftitiam  abfque  openbus ,  Rom.  4.  6.  Vocacur 
juftitia  Dei,  Rom.  3.  22.  &  donum  juftiti^. 
Rom.5.  17.  &  juftitia  quae  eft  ex  Deo,Phi- 
lipp.  5.9.  quo  loeo  opponi;ur  juftitia  quara 
noftram  vocat ,  &  quamdefinit  j  uftstiam qu«e 
cft  ex  lege.Iuftitia  faceor  qu$ inh^rer,vt  ea  qug 
fuit  primi  hominis  ,  &qu#  eft  Angelorum 
beatorum,  juftitia  quoque  Dei  vocari  potcft, 
nam  ex  Deo  eft,  &  Deidommeit,  veruna 
Deus  fpecinliter  eam  jufticijm  pro  fuahabec 
qua?  non  inhaeret ,  fed  quim  ipfe  ex  gratia  im- 
putat  pcccatori.  Ha&enus  de  form^.Sequirur 
nunc  v t  de  fine  dicsmus:is  geminus  eft,  proxU 
cous  Sc  vltimus:Proximus  quidcm  eft  falas 
noftra,  vltinws  vercb  ac  pr^cipuus  eft  Deiglo- 
riainillajuftitiafuaimputata.Addeclarandam 
juftitiam  fuatn  prsfemi  tempore.  Rom.  3. 16. 


i3»  TRACTATVSDE 

Qucmadmodum  enim  glorificaturDeus  in  jii- 
fticujCa^qUceipricfltncialiscft^itagtoiificatur 
in  jufticia  Chnfti  lilij  fui,  qua?  ipfa  quoque  ju- 
ititii  Deidicitur. 

Iuftificjrion  s  partes  funt  dvx  pf  ior  eft  pec- 
citorumrcmifiojpoftenor  juftitir^mputatio, 
vel  jufhficatio  propi  ie  dict  Sciendum  eft  non 
efTeiftosdJuertos  6c  numero  differemqsqiuii 
motus,vci  um  vnici  meife  qu  ili  motum  reipfi 
&numero  ,h.ibeieautemhiMic  vmcum  quali 
motum  diucifis  appeliationes  ratione  duo- 
rum  terminoru  , ratione  qu*  dem  term.m  a  quo 
voeari  pecc.<corii  remillionem»  feu  abfolutio- 
nem  a pecc  ito,feu non  lmputationem  peccaf i: 
Rationcveotermini  adqucm  vocan  Iuftifi- 
cationem  ieu  juftiti^  imputationem:tdem  au- 
te  reipfa  eft  &  nume  o  motus  qao  dboletur pec 
catum,&introducitur  juftitia:  ratione  tamen 
tcrminorum  diftingui  poteft:Quod  jutem  vni- 
cusfitnumeroquifimotus  app.iret  ex  Rom* 
4.6.7,  vbi  quod  Damd  in  Pfalmo  iuo  vocauit 
remiilionempeceatorum,  Apoftolus  eodem 
feofu  vocat  imputationem  juftitia?. 

Vtigitur  de  priori  luftific^tionis  parte  di- 
c  lmus,  RemilTio  peccati  non  eft  quidem  dele- 
tio  &  expun&io  peccati  e  fubjecto  fuo,ita 
vtiamdefinat  i lud>n  iubjecto  mhajrere,  fed 
eftjqua  Deus,cucn  infit  peccatum  in  fubje&o, 
tamen  cenfet  no  irjefle,non  imputat  ipfum,fed 
peccatorem  habet  ptononipeccatore.  Dum 

cenfct 


I   VSTIf   I   C  A   TIONE  239 

ccnfetnullumpcccatuinciTc  fimul  aufert  pec- 
cati  reatum ,  quod eft  mcritum  pcenre ,  8c  poe- 
nam  ipfam  fiae  mortem.Ergo  in  remiffioue 
peccatorumtriafunt  qu#  fimul  aufert  Deus, 
prirTiiim  peccatum  ipium.  dum  cenfet  il!ud 
non  ineiTe  ,  deincic  peccati  reatum  ,  tertio  pce- 
namj  Ablatio  duorum  lftorum  pofceriorum, 
h.e.reatus  &  poena:  ex  ablacione  peccati  neccf- 
fario  confequitur.  Pars  autem  ifta  Iuftificatio- 
nis  nomen  accipit  a  peccato  qui  proprie  termi- 
nus  eft  a  quo  procedit  mocus>&  de  quo  primu 
eft  abfolutionis  fententia  :  Nam  fementia  eft 
quoque  de  reatu  &  poena,  fed  fecundo  loco. 

Nuncdepofteriori  Iuftificationis  pane  di+ 
cimus.  Iuftificatio propriedi&a ,  feo  jufticjac 
impuncio  non  eft  introdu&io  in  fubjtdura 
inh*erenCisalicujusjuftitiav*crumeftquaDeus 
cenfet  cum  ,  qui  in  ie  peccator  cft ,  juftum  cfle 
in  aliena,  h.  e.  Chrifli  juftitia per  fidem  appre- 
henfa,due  qua  imputat  pcccuoriChiifti  j  afti- 
tiam:Harc  enim  proportioeft  intcr  remiflio- 
ncmpeccaci  &  juftificationem  ,quod  quem- 
admoduminremiflione  peccati  non  imputat 
Dcus  peecatum,  quod  tamenineft,i*ainju- 
ftjficatione  impurat  Deus  juftitium  qu#non 
inharet.  Iuftiiiam  imputatjm  fequirur  meri- 
tum  vicspjricer  &  vitaipfa  :  Nam  quemad- 
modum  fententia  remifiSonispeccati  eft  de  tri 
bus,de  peccato  ,de  rearu  ,  &  pcen#  mento,3c 
pcena  ip(a,ua  fememia  juftihcaticnis  cft  dc  tri- 


I*      j  ^4°  AKAL.    LOG.     IN     E  P  I  S  T. 

bus,dejuftitiafiuefatisfa(5tioneChrifti,demc 
ritoillius  juftiris  fiue  fuisfa&ionis,(nam  vit^ 
seterna:  meritoria  eftjdenique  de  ipfa  vira.  Li- 
cetdehisommb^s  fit  luftificationis  fentcntia, 
tamen  nomen  fuum  fortitur  a  juftitia  Chrifti, 
quamreliquaduo  necelTario  confequuntur. 

Execucio  fententia:hujusDeiin  nobisjufti 
ficandis  tum  fit  cn  per Spiritum  fuum  fandum 
nos  regenerat,  h.  e.  vitam  illam  nouam  in  no- 
biscreat^dquam  jampriusnosjuftificationis 
fententiaadjudicauinErgo  execurio  fententix 
juftificationis  proprie  relpicit  vitamillam  fpi- 
ritualem  & xtern jm  de  qua  poftremo  loco di- 
ximus  juftificationis  efle  fententiam:Sed  de 
hoc  in  dodtrina  regener  itionis  fufius. 

His  itaexpofitis  hanc  luftificationisplena 
acrealem,  vt  vocantjdefiniuonem  colligimus, 
vt  fic  Iuftificatio  fententia  Dei  judicisi  tri- 
bunali  fuo  pronunciata,  cjua  homini  peccatori 
&  credenti  ex  fide  Chrifti  8c  gratia  fua  remit- 
titpeccata&imputatjufttiam  fuam>ad  vitam 
ipfius  hominis  sternam ,  &  ad  gloriam  gratia* 
fiuejuftiti^  (ox  qaam  gr.itisirnputat.  Inhac  : 
definitione  habespnmum  ipfa  nominis  defini- 
tione,habesdeinde  quatuor  Iuftifiotionis  cau 
fas,habes  denique  duas  Iuftificationispartes. 

Qo^ritur  hoc  loco ,  an  Iuftificatio  perficia- 
turin  hac  vica?Refpondeohocfumptoinitio> 
duo  funt  genera  beneficiorum  Dei  in  Chrifto, 
vnum  eoium  quas  non  inh«rent,cujufmodi 

func 


iVSTlFiCAflONE.  Z%% 

funtPraedeftinatio  abseterno.  Iuftificatio,A* 
doptio :  Altei u  corum  quae  inhaeren t,vt  Vo* 
catio  &  Glorificatio :  Hoc  commune  habcnc 
duo  harc  bencficiorii  genera,  quod  non  ante 
manifcftacione  Chrifti  plena  perfe&aque  fic 
futura  corum  manifeftacio  &  patefactio,  non 
Praedeftinationis,non  luftificationis^no  Ado- 
ptionis,n6Vocationis,n6Glorificationis.Coe 
pit  quidem  eoru  in  prima  Chrifti  mamfefta- 
tione patefactio,vnde  Apoft.Rom.5.2!.  Nuc 
aute  patefa&a eft  iuftitia  Dei,&c:verum  no- 
dum  plena  eft  eoifi  patefa&iojvnde  i.  Ioh.3. 
2.Fihj  Dei  iafumus^fed  nondu  apparet  quoi 
crimus.In  hoc  aute  differunt  duo  h^c  benefi- 
ciorfi  genera,quod  ea  qua?  diximus  non  inh^ 
rentia  perficiatur  &abfoluar,tur  reipfa  in  hac 
vita:filij  Dei,inquit,nunc  fumus:(ic  ia  praede- 
ftinati  fumus:  lic  ia  mftificati  fumus:  Ea  ver& 
qua?inhxrcntiaeire  diximusnoperficiantur 
fuisomnib.gradibus,licecinhac  vitainchofi 
tu  r.Ex  his confpicitur  Iuftificationem  quid6 
in  hac  praeseti  vita  perfici  atq;  abfolui  reipfa* 
non  auteplenernanifeftari.Qugeftio  eft  annS 
in  dieillo iudicij  iuftificaturus fit  Chrift*  eos 
qui  inhac  vita  crediderfittquod  fi  ita  fit  anno 
in  altera  demfi  vita  perficieda  eftluftificatio? 
Refpondeo  in  die  illo  iudicij  Chriftus  non  ta 
iuftificacurus  eft  credentes,  qua  declaraturus 
eft  exoperib.  eorfi  eosin  hacvita  credidifle 
&  iuftificatosfuiife:  fic  cjuimiuftificandi  ?csf- 


i4^  TRACTATVS      DE 

bumnonnunquam  accipitur,  vtficiuftificare 
declarare  iuitificatum  :  fic  dixit  Iacobus  hoc 
3fcnfu  hominem  iuftificari  ex  operibus. 

Quxriturrurfusannon  petimus  quotidie  h. 
Deoremiflionem  peccacorum,h.e.  iuftificacio- 
uentfquod  fi  ita  fit,an  dicemus  Iuftificationem 
fimul  &  femel  totam  perfica  in  hac  vita?  Re- 
fpondeo  dumprecnmur  remiflionempeccato- 
rum  non  precamur  ipfum  benefieium  quafi 
nondum  datum/ed  precafa ur  incrementumfi- 
ducise  noftra:  5c  appliCiCionis  beneficij  qu#  fic 
per  fidem  &  fidei  incrementum. 

Quasritur  poftremo ,  annon  Iuftificatio  fen- 
tentia  eft  dc  vita,vita  autem  non  perfieitur  nifi 
in  Chrifti  aduencu  :  Ergo  Iuftificacio  non  per- 
ficitur  nifi  in  Chrifti  demum  aduentu?  Re- 
ifpondeo  aliud  eft  perfici  fententiam  de  vita, 
aliud  perfici  vitam  ipfam  :  fententia  quidem 
de  vita  perficitur  in  hac  vita :  at  vita  ipia  non 
perficitur  nifi  in  ipfo  Chrifti  aduentu.  Quam- 
obrem  argumentatio  h#c  fallax  eft  &  ca- 
pxiofa. 

Cum  Iuftificationis  do&rina  coniungo  do- 
ftrinam  Adoptioms,  dequa  principio  paulo 
altius  repetico  fic  erit  dicendum:  Beneficia 
Dei  qusein  Chrifto  conferuntur  in  tempore 
jfunt  Vocatio  efficax ,  Iuftificatio  ,  fub  qua  c<S- 
prehcnditur  adoptio,  denique  Regcneratio  fl- 
ue  Glorificatio.  Vnumquodque  ex  his  bene- 
ficijs  conftat  applicatioae  Chrifti  Cc  grati^ 

ipfius* 


I 


I  V  S  T  I  F  I  C  AT  I  O  N  1  24$ 

ipfius  ,  vel  in  vnoquoque  ex  his  eft  Chrifti 
cum  gratia  fua  qusedam  applicatio :  Appliea- 
tio  Chrifti  duplex  eft,  prima  qua  ipfe  Deus 
nobiseum  applicat,fecunda  eft  qua  nosappli- 
catum  nobis  a  Deo  Chriftum  ipfi  deinde  no- 
bis  applicamus  :  Ergo  prima  applicatio  cft 
Dei,  fecunda  noftra :  Apphcatio  noftra  inge- 
nere  vocatur  fides  Chrifti.Cum  Dei  applicatio 
ne  fcmper  coniun&us  eft  Spiritus  fan&us, 
per  quem  ipfe  operaiur  in  nobis  applieatio- 
nem  noftram  >  vel  applicationis  noftrae  inftru- 
mentum,h.e.fidem. 

Hxc  quae  in  generedicimus  primum  de  ap- 
plicatione  Dei,deinde  noftra,  apertiora  eua- 
dent  fi  viderimus  quse  fit  vtraque  applicatio 
feorfimin  fingulis  Deibeneficijs.Primumita- 
que  in  Vocatione  efficaci  eft  applicatio  Dei 
qua  Chriftum  cum  vniuerfa  gratia  fua  nobis 
cffert  in  verbo  fuo,  cuius  quidem  verbi  comes 
eft  Spiritus  fan<5fcus.  Applicatio  autemnoftra 
eft  qua  fide  per  verbum  &  Spiritum  fanflum  • 
in  cordibusnoftris  acccnfa  Chriftum  cumv- 
niucrfagratia  fuaoblatum  apprchendimus. 

Deindein  Iuftificatione  applicatio  Deieft 
qua  Chriftumilluminefficaci  vocationeiam 
applicatum  cum  gratia  fua  vniuerfa  pro- 
pius  adnos  admouet  &applicat,  imputando 
nobis  ipfum  ipfiufque  fpecialem  quandam 
gratiam,nempe  iuftitiam:Cum  hae  Dei  impu- 
catione  coniuncius  eft  Spiritus  fan&us:  noftra 

K   %  " 


S>44  THATATVS      DE 

autem  applieatio  in  Iuftificationc  eft  qua  nos 
Chriftum  cum  ipfius  juftitia  aDeoimputatutn 
per  fidemaccenfam  in  cordibusnoftrisbene- 
ficio  Spiritus  illius  Dei  apprehendimus.Iuftifi- 
eationi  fuccedit  Adoptio.In  Adoprione  (vt  de 
ea  nune  dicamus)  applicatio  Dei  eft  qua  adhuc 
ad nos  propius  admouet  Sc  applicat  Chriftum 
tanquamfratrem^noftrum  ,eenfendo  nospri- 
mogeniti  fuifratres  ,  acproinde  filios  fuos  in 
co«  Vt  enim  in  luftificatione  applicauit  Deus 
tiobis  Chnftum  tanquam  juftum,  ita  in  Adop- 
Cioneapplicat  nobis  Chnftum  tanquam  fra- 
trem  primogenitum ,  qui  vlterior  quidam  eft 
&  ardior  applicationis  &  con junflionis  gra- 
dus ;  Cum  hac  quoque  applicatione  Dei  con- 
f un&us  eft  Spiritus  fan&us.  In  Adoptione  ap- 
plicatio  noftra  eft  qua  per  fide  beneficio  Spi- 
ritus  fanfti  accenfam  applica mus  nobis  Chri- 
ftum  tanquam  fratrem  primogenitum,  fiue^vt 
fic  dicam )  fiiiationem  in  Chrifto ,  quam  Deus 
nobis  imputauit.Denique  in  Regeneratione  (vt 
deeanonnihiJ  etiam  nunc  dicamus  Jprimum 
f ft  applicatio  Dei ,  qua  etiamnum  Chriftum 
ad  nospropius  admouet,  eumque  nobifciim 
conjungittanquamcaputcum  corpore:  Cum 
hac  quoque  applicatione  Dei  eonjunftus  eft 
Spiricus  fundtus.  Inhacapplicatione  conjun- 
glt  Deusnobifcum  Chriftum  primum  mortu- 
um  ad  mortificationem  carnis:deinde  ex  mor~ 
tuis fufcitaturaad  viuificationem  fpiritus.   In 

Regene- 


IVSTIFICATIONE  245 

Rcgencratione  deinde  applicatio  no{£ra  eft> 
qua  nos  conjun&um  nobifcum  Ch.iftum  in 
mone^:  in  viulua  fideperSpintum  fan&um 
excitataapprehendjmus:Atque  in  hdC  applica- 
tione  priomm  Dei,  deindenoftra  , quafit  vt 
Chnftus  nobifcum  conjungatur  tanquam  ca- 
purcum  corpore,cernitur  noftri  Regeneratio: 
vna  enim  eademque  opera  ,  6c  conjungitur 
Chriftus  nobiicum  tanquarn  caput,&  nos  rege- 
ncramur fiue renouamur:Sed  deRegeneratiq- 
neftio  loco  erit  dicendum.  Ex  hisauttmquas 
diximus videmus  qu#  (it  Adoptionis  natura,in 
qua  explicanda  non  eft  opus  vt  diutius  immo- 
remur. 

Hocpoftremoadfuperioraadijcimus ,  Spi- 
ritumillum  quidaturaDeo  dum  nobisappli- 
cat  finguIabeneficH  ,  nomen  fortiri  a  fioguli$> 
ciim  tamen  vnus  idemque  fic  Dei  Spiritus.Qui 
enim  in  Vocatione datur  Spiritus5Spiritus  vo- 

cationis  appelldtur:  Qui  in  Iuftific.tione 

Spiritusjuftihcationis>qui  in  Ado- 

ptioneSpiritus  adoptionis;qui 

deniqucin  Regcner  iti- 

one,Spiritus  regene- 

racionis. 

FINIS. 


*//f<Jfc*> 


■\  .  \ 


f", 


y 


r 


^^"■^^™1 


0 


dt~- 


p 


r 


_<< 


Z-' 


*&m