Skip to main content

Full text of "Andvökur"

See other formats 


X 


L  Lce 
39X17 


ANDVOKUR 


EFTIR 


STEPHAN   G.     STEPHANSSON 
1908—1923 


V. 


WINNIPEG 
KOSTNAÐARMENN     NOKKRIR     ISL..     í    VESTURHEIMI. 

1923 


HEIMSKRINGLA   NEWS   &   PUBLISHING   CO. 


V. 
SÖGUSAGNIR 


AfturisrttniBrur. 

AS   frá.  oss   flytjl   úr  landi   foreldranna   andi 

A  sínum  si'Ssta  degi  —  segíSu  mér  þat5  eigi. 

Því    mætt   hef'   eg   sæg   af   söfnum   sálnanna    þeirra   frísku. 

En,   UQdir  yfirhiöfnum   oltkar   daga   tizku. 

1923 


Æru-Tobbi. 

Eg  lét  þig  reyndar  vísa  mér  á  vað ! 
Þín  vega-tilsögn  ekki  af  hreinu  tók. 
Þú  vildir  siga  sálu  minni  á  það, 
Sem  sjálfum  þér  þú  vissir  flan  og  krók. 

Þú  gylla  mátt,  að  léttust  leiðin  mín 
Sé  lykkja  í  hylinn.    Eg  læzt  trúa  þér. 
En  slypp  skal  verða  slysa-gleðin  þín, 
Að  slungið  ráð  þitt  fyrirkomi  mér. 

Eg  vissi  fyr,  þú  varst  að  fara  kring 

Um  vitund  betri,  þig  er  hefi  spurt. 

Þín  undanbrögð  og  lyga-leiðbeining 

Til  láns  mér  varð  —  svo  eg  hef'  komist  þurt. 

1908 


Kölski  í  skáninni. 

Um  Kölska  sinn  vafði  hann  skánum  og  skæni, 
Hann  skap-fróði  Sæmundur,  smáhrekkja-kæni, 
Og  fleygði  upp  á  búr-hilhi.  Fór  svo  að  morgnl 
Með  fjandann  í  knýti  að  altaris-horni 
Og  stakk  inn  í  röðina,  reyrðum  og  bhndum, 
Hjá  róðum  og  kertum  og  heilagra  myndum. 
Og  bibh'u-kafla  með  "kyrjehson"-um 


Og  kirkjunnar  særingar  þrumdi  yfir  honum, 
—  Á  katólskri  latínu  og  víxlaðri,  að  vonum  — 
Og  "Máríu-glóríur"   "dýrlinga-dikta". 
Á  Djöfsa  og  mannorð  hans  flest  á'tti  að  "sigta". 

En  haft  er  það  eftir  þeim  eldgamla  púka, 
Að  ilt  hafi  verið  í  skáninni  að  húka. 
Og  stundin  á  Sæmundar  altari  inni 
Sé  aumasti  kafhnn  í  hunds-æfi  sinni. 

Og  eg  skal  ei  rengja  þig,  öldungur  ára! 
Því  ímyndað  get  eg  mér  leiðann  þinn  sára, 
Að  hlusta  á  þau  rakalaus  ranghermi,  undin 
í  ræðu  og  kvæði,  og  dúsa  þar  bundinn! 
Og  þú!  sem  þó  hafðir  alt  viðstaddur  verið 
Frá  veraldar  upphafi  og  "lagt  til  í  smérið", 
Og  vissir  alt  sannara,  og  Sæmundi  betur, 
Sem  sagði  eftir  öðrum,    Þér  lái  hver  getur. 

Og  eins,  þó  að  síðan  með  sumt  hafi  lagast 
í  Sæmundar  fræðum,  sem  í  þurfti  að  ragast, 
Svo  langt  var  þá  til  þess  þau  létu  sig  vígja, 
Þeir  Lúther  og  Channing  og  "guðfræðin  nýja", 
Og  ekkert  í  bibh'um  búið  að  grauta, 
Né  Baur  eða  Harnack  þá  farnir  að  stauta. 

Og  eg  get  því  síður  að  sút  þinni  hlegið: 
Eg  sjálfur  hef'  með  þér  í  skáninni  legið, 
Og  stundum  á  ölturum  —  óæðri  og  háum!  — 
Alt  öðrum  en  þeim,  er  í  kirkjunni  sjáum. 
Og  múlbundinn  hlustað  á  hégilju-blaður, 


Frá  heims-lygum  niður  í  búrsögu-þvaður. 

Því  synd  var  að  æsa  þann  óvita  að  hrína, 

Sem  ekkert  gat  lært  nema  hárvissu  sína. 

Svo  eg  hefi  setið  og  þolað  og  þagað, 

Sem  þú  fyr  hjá  Munda  —  En  gómana  nagað! 

En  þú!  sem  ert  bráð-fleygur,  heitmjólkur-hlekki 

Hafðir  um  vængi,  svo  það  gaztu  ekki! 

1912 


Þorvaldur  blönduskáld. 

Þó  að  reiðist  ríkið  alt  og  hirðin, 
Ræðst  eg  í,  að  flytja  þér  minn  óð, 
Þótt  að  verði  kannske  kringi-yrðin 
Kvæðamannsins  lögð  á  borð  við  hnjóð. 

Látinn  varðst  þú  verða  fyrir  halla. 
Veit  eg  það!  því  hirðskálds  tunga  hver 
Hengdi  á  þig  einan  sína  galla: 
Auka-nafnið,  sem  að  hún  gaf  þér. 

Þú  hefir  ofgert,  það  sem  stendur  ritað, 
Þínum  skáldskap  reiddi  betur  af, 
Hefði  oftar  vinstri  höndin  vitað 
Vel  að  merkja,  hvað  sú  hægri  gaf. 

Víst  er,  skáld,  að  skreppu  þinni  gaman! 
Skranið  sumt  ber  átu-vott  af  maur. 
Þar  er  raunar  ruglað  víða  saman 
Ryði  og  gulh,  demöntum  og  aur. 


8 

Það  er  enginn  þó  fyrir  borð  að  hrinda 
Þjóðskálds  farnii  byröing  þínum  á, 
Þó  þér  yrði  í  búlka  þinn  að  binda 

—  Betur  grafinn  —  þinnar  aldar  ná. 

Þú  hefir  hallað  þér  að  hverju  goði, 

—  Því  fór  dísin  stundum  frá  þér  slypp  — 
Seilst  til  fisksins,  eftir  rífð  á  roði, 
Reynt  í  mærð  að  gylla  afturkipp. 

Vel  eg  ann  þér  róms  af  þjóðfrægð  þinni ! 

—  Þó  þér  kannske  virðist  eg  ei  dæll. 
Ekki  í  þykkju  að  þreifa  eftir  minni!  — 
Þökk  fyrir  söng  og  glauminn — Vertu  sæll! 

1912 


Jarlinn  frá  Upplöndum. 

Forðum  neyddi  Eysteinn  ilH 
Upp  á  Þrændi  raumskum  jarli, 
Þó  þeir  velja  mættu  milh 
Manngildanna  —  næstu  karh  — 
Handa  þeim  'ann  hafði  í  boði 
Hundinn  sinn  og  versta  krakkann. 
Þrændum  fanst  það  fæstur  voði 
Frelsi  sínu,  að  kjósa  rakkann. 

Þó  er  ennþá  ekki  fundin 
Efa-spurnar  svara-vonin: 
Hví  þeir  skyldu  hirða  hundinn 


Harðleiknir  við  konungs-soninn  — 
En,  ef  þú  vilt  áfram  njóta 
Aðals-valds  og  flokkshag  þóknast, 
Þarna  er  leið  til  þess  að  br jóta 
Þjóðræðið,  sem  meina-flóknast: 

Þyrptu  kringum  þingvald  landsins 
Þá  sem  flestum  umboðs-hrókum! 
Réttar  kröfur  múga-mannsins 
Mjatlast  upp  í  laga-krókum  — 
Jarlinn  bjó  að  lofi  og  launum, 
Lotning  sveiptur,  dýrðar-glæstur. 
Væri  'ann  seppi,  að  sjón  og  raunum. 
Setu-stóUinn  var  þó  hæstur. 

Kynni  hann  úr  kynferðinu 
Kippi  fá,  sem  lét  að  vonum, 
Upplenzkan  í  uppeldinu 
Eysteins-kóngleg,  stóð  af  honum  — 
Þrauta-lengi  Þrændir  vóru 
Þriðjungs-ræni  í  hann  að  seiða, 
Urðu  þó,  í  þessa  glóru, 
Þriggja  manna  viti  að  eyða. 

Tvisvar  yfir  einu  geyja 
Orði  varð  hann,  tigni  snatinn  — 
Það  er  lagið!  þér  að  segja: 
Þarna  er  fyrsti  "Diplómatinn"  — 
Þrændum  var  til  þótta-baga 
Það,  að  ekki  krýna  má  hann. 


10 

Loga-gylta  keðju  og  kraga 
Krupu  við  að  hengja  á  'ann. 

Kringum  rakkann  hændist  hirðin, 
Hreyf  í  ferð  og  veizlu-gildin. 
Kotungunum  búin  byrðin, 
Burgeisunum  heiðurs-fylgdin. 
Héppi  á  bænda  breiðum  herðum 
Bústinn  húkti,  í  valda-sporum. 
Hlassið  þyngst  af  öllum  erðum 
Einyrkjanna  í  Þrándheims  forum. 


Nú  kýs  margur  bokkinn  beygður 
Bræðralag  við  einhvern  drauginn  - 
Jarhnn  Eysteins  illa  er  heygður. 
íslendingur,  gaktu'  í  hauginn! 
Helzt  er  það  í  hulu-skýi : 
Hvernig  að  'ann  leið  af  dögum  — 
Reynist,  eins  og  önnur  lygi 
Endirinn  á  jarla-sögum! 


1912 


Haug-gangan. 

Hann  Þorsteinn  var  kominn  á  þrettánda  ár, 

Og  þrek  'ans  og  hugur  að  stælast. 

Um  afrek  hann  dreymdi,  til  frægðar  og  fjár, 

Sem  framtíðin  um  mætti  hælast  — 

Við  óarga  nautið  'ann  enn  hafði  ei  reynt 

Á  afl  sitt,  á  heimalands  völlum, 


11 

Né  gengið  um  hátíð,  í  húminu  seint, 
í  hendur  á  erlendum  trölhim. 
Hvern  dag  gekk  'ann  hugsandi  hitt: 
Á  hverju  hann  efnt  gæti  afrekið  sitt, 
Og  aldrei  að  missa  það  færi, 
Öem  mannskap  hans  viðgangur  væri. 

Og  oft  heyrði  'ann  ryfjað  upp  afgamalt  Ijóð, 

Um  atför  við  ránsmenn  frá  sænum. 

Og  vallgróinn  torfhóll  í  túnfæti  stóð 

Sem  tákn  þess,  á  uppeldis-bænum, 

Á  þykt  hans  og  ummerkjum  þóttust  menn  sjá, 

Að  þar  hvolfdi  víkinga  skúta. 

Að  alt  var  ei  kyrt,  sem  þar  innan  borðs  lá, 

Mörg  ofsjónin  helzt  þótti  að  h'ita. 

—  í  dys  það  í  draumi  hann  gekk. 

Og  tvísett  var  inni  og  tylft  á  hvorn  bekk. 
Hann  tylti  sér  óæðra-megin  — 
Sá  yzti  varð  félaga  feginn. 

Því  hagsýnt  var  Þorsteini  um  hæversku  þá, 
Við  hnútukast  mis-skiftra  sveina: 
Að  fylla  þann  hópinn,  sem  hallaði  á, 
Ef  harðfylgi  á  var  að  reyna. 

—  Nú  stóð  upp  sá  ypparsti  á  öndvegisbekk, 
Kvað  eindaga  á  húsleigu  gjöldum, 

Og  greiddust  þau  ekki,  þeir  kæmust  í  klckk 

Hjá  krúnunnar  herskapar  vökhun. 

Og  hornrekum  væri  það  hátt, 

Að  geta  í  skjóh  sh'ks  öndvegis  átt 

Sér  óhulta  fótastóls-skák  — 

Og  hússtjórnin  hér  væri  ei  kák. 


12 

Að  Þorsteini  lýtur  'ans  samhliði  í  sess' 

Og  segir:     "Þér  bjarngreiði  verður 

Þín  viðdvöl  með  okkur.    Þeir  ætlast  til  þess 

Með  oss  sért  að  skulda-þræl  gerður. 

Því  haugbúans  samvizka  er  silfur  og  gull, 

Og  sálarlaus  gengur  hann  aftur. 

í  haug  vorum  leggur  hann  legkaupin  full 

Á  lifandi,  ef  til  dugar  kraftur. 

Því  haugeldar  morkna  í  mold, 

En  loga  um  andrúmsloft  upp'  yfir  fold, 

Sem  endurskin  hugsana  og  verka 

Ins  göfuga,  stór-ráða,  sterka." 

"Og  þeir  þykjast  eiga  vort  umhvelfda  skip, 

Sem  orpið  er  mold-feygju  hlóðum; 

Um  dysina  rázka  með  dramblætis  svip  — 

Eru  Danir  með  hauglögðum  þjóðum. 

Þeir  heimta,  við  skuldum  sér  húsnæði  enn, 

En  höldum  þó  félagsskap.  —  Bætin, 

Sem  ota  fram  stöðugt  þeir  óverumenn: 

Á  óæðra  bekk  eru  sætin! 

Þau  hlunnindi:  að  hanga  sig  við. 

í  innræti  þeirra,  í  svörum  og  sið, 

Býr  sæl-h'fis  atorku-lúi 

í  stjórn  þeirra  stórveldis-fúi." 

"í  sæti  eg  hangi  og  held  mínu  fé, 

Og  hótunum  greiði  ei  veðið, 

En  verst  sem  eg  orka,  hver  undur  sem  ske," 

Var  upphátt  af  Þorsteini  kveðið. 

Og  nú  riðu  styrjaldar  ósköpin  að, 


13 

í  uppnámi  varð  þessi  haugur. 

Og  einn  dró  upp  herskip  —  en  óbygt  var  það! 

Hver  uppgerð  varð  týgjaður  draugur, 

Svo  æsilegt  óláta-stríð 

í  umróti  gekk  þar  —  sem  gerninga-hríð, 

í  gamals  manns  vertíðar-sögum  — 

Með  ryðbrendra  langspjóta  lögum. 

Ef  Þorsteinn  greip  til  þeirra,  lá  þetta  lið, 

Sem  loft-fúlgur  væri  'ann  að  spanna. 

Því  draugar  og  hamhleypur  haldast  ei  við 

í  handföngum  lifandi  manna. 

Og  dreift  gat  hann  öllum  þeim  reimleika-reyk 

Af  riddara  vofunum  dauðum. 

Hann  vaknaði  svo  af  þeim  svefnóra-leik 

Hjá  sviplausum  haugum  og  auðum. 

—  En  dagsönn  var  draum-raunin  hans. 

Því  hfandi  æskublóð  uppvaxtar-manns 

Er  einfært  mót  stórtylft  af  draugum 

í  fúnaðra  herskipa  haugum. 

1910 


íslenzk  þjóðsaga. 


VltSkvæfil: 

"Mér  er  um  og  ó! 

Eg  á  sjö  börn   i  sjó   og  sjö   börn   á  landl. 
Sæunn   hafkona. 


I. 

"Svo  oft  hef'  eg  leitað  hans  aftur  og  fram 
Á  einferh,  síðkveld  og  morgna  — 

Stephan  G.   Stephansson:   Andvökur 


14 

Hér  fann  eg  að  síðstu  minn  sundfæra-ham, 
En  svo  kemur  útþráin  forna." 

"Þó  er  mér  um  og  ó! 

—  Af  ást  minni  stendur  mér  vandi  — 

Nú  á  eg  sjö  börn  í  sjó, 

Og  sjö  börn  á  landi." 

II. 

"Við  syntum  til  lands,  yfir  sólroðans  veg, 
Við  sæfólk,  til  hátíða-gleði. 
Með  bóndanum  mínum  og  börnin  mín,  eg 
Flaut  bylgjurnar  léttustu  geði." 

"Við  stigum  á  land,  þar  sem  lognið  var  bjart, 
Og  leiddumst  í  dans  upp  frá  sænum. 
En  vormáninn  hangandi  hörpurnar  snart, 
í  hafnið  og  laufskóga-blænum." 

"Við  afklæddumst  sundham  til  land-ferðalags, 
Þar  laun-skútti  bergmúrinn  forni. 
Við  hengdum  þá  upp,  eins  og  álög  til  taks, 
Er  útsogið  gripi  oss  að  morgni." 

"En  þegar  að  sól  undir  hafsbrúnir  hófst, 
Og  heimfýsin  dró  út  á  sundin, 
Þá  hímdi  eg  eftir  með  harmþrungið  brjóst, 
Því  hamurinn  minn  varð  ei  fundinn." 

"En  svo  lét  eg  huggast  við  börn  mín  og  bæ, 

Við  bóndann  og  ástúð  á  landi  — 

Nú  heilla  mig  þráandi  hjörtu  út'  á  sæ, 


15 

Sem  himininn  opinn  þar  standi." 
•'Og  þó  er  mér  um  og  ó! 
—  Af  ást  minni  stendur  mér  vandi  — 
Nú  á  eg  sjö  börn  í  sjó, 
Og  sjö  börn  á  landi." 

III. 
En  ekkillinn  reri  hvern  morgun  til  miðs, 
Úr  mardýpi  hagsemd  að  ausa, 
Þeim  vanfósturs-börnunum  beygðu  til  Hðs 
Og  búinu  húsmóðurlausa. 

Hann  jafnkeypti  lagarins  lognöldu-ró 
Við  leiði  um  brimgarða  voða. 
Nú  tók  'ann  sem  hollvinum  heiftinni  í  sjó 
Og  hættunni  í  ókleifum  boða. 

Hann  uppgafst,  að  liggja  með  landsetu-bönd, 
Þó  löður  og  veður  sig  ygldi. 

En  menn  kváðust  horfa  á  það,  heiman  frá  strönd, 
Að  haf-gýgur  bátnum  hans  fylgdi. 

Hún  leið  fyrir  skut  hans  í  land-stefnu  núps, 
Þó  logn-þokan  slettist  í  hauga, 
En  þegar  frá  strand-lendi  stakst  hún  til  djúps, 
Var  stundum  sem  tár  hrykki  af  auga. 

En  þegar  hann  sat,  þar  sem  veiðigengd  var, 
Úr  vatnsbláma-djúpinu  stóru 
Hún  fjöl-Htar  skeljar  í  bátinn  hans  bar, 
Sem  barna-gull  fegurstu  vóru. 


16 

rv. 

Þó  sökt  hafi  öldum  í  gleymskunnar-glæ, 
Þau  gröfin  og  hafið  og  þögnin: 
Þá  gengur  hún  enn  um  hvern  íslenzkan  bæ, 
Með  ítrekað  viðkvæðið,  sögnin: 
Mér  er  um  og  ó ! 

—  Af  ást  minni  stendur  mér  vandi  — 
Eg  á  sjö  börn  í  sjó, 

Og  sjö  börn  á  landi." 

V.. 

Svo  eigum  við  bústað  í  bænum, 
Og  barna-von  týnda  í  sænum  — 
Við  köfum,  þó  kólgurnar  brotni, 
Og  komum  með  leikföng  frá  botni. 

Við  höldum  að  barns-lundin  fagni  því  fé, 
Er  frá  hverjum  sé  það,  hún  gizkar. 
Við  trúum,  að  skran  þetta  skilavert  sé: 
Flest  skeljar  og  hörpu-diskar. 

Og  við  tökum  land  —  unz  við  siglum  fram  sízt 
Og  samt  er  vort  fegins-orð  hóflegt, 
Eins  færir  að  sökkva.    Við  vitum  það  víst, 
Að  vatnsþyngsla-dýpið  er  rólegt! 
Og  þó  er  oss  um  og  ó! 

—  Af  ást  okkar  stendur  oss  vandi  — 
Því  við  eigum  sjö  börn  í  sjó, 

Og  sjö  börn  á  landi. 

1910 


17 
Kirkju-sætin. 

—  Sögn   um  Viga-Styr.  — 

Þó  hann  keypti  kirkju-sætin, 
Klerkar  báðust  engra  gjafa  — 
Jafn-mörg  átti  á  himni  að  hafa 
Hann  og  frjálst  að  nota  strætin. 
Sjálfráður  þeim  sæti  bjóða, 
Sem  hann  vildi  himin-góða, 
Þar  að  eih'fs  unaðs  jókim 
Óðals-drotna,  á  þessum  stólum. 
Þetta  lætur  nándum  nærri  — 
Nema  þau  hafi  orðið  færri! 


L912 


Svipdags  saga. 

I. 
Hann  tók  sig  upp  heiman,  með  tólf  menn  í  fylgd, 
Hann  Svipdagur  konungur  Svía, 
Að  Goðheimum  leita  um  langræði  bylgd  — 
Öll  lönd  vóru  könnuð,  öll  höf  vóru  sigld, 
Frá  kveikingu  morguns  til  kveldroða-skýja. 

Þeir  hvíldu  sig  aldrei,  í  fimm  ára  ferð 
Um  Miðgarð  frá  enda  til  enda. 
Og  innundir  regnbogann  gata  var  gerð, 
Upp  gnæfandi  tinda  við  sjöstirnin  kerfð, 
Þar  norðljósa-bhkurnar  blysunum  henda. 


18 

Þeir  samfarar  komu  Ijó  svo  búnir  heim, 
Né  gátu  þeir  Goðheima  fundið  — 
Hann  Svipdagur  undi  ei  úrshtum  þeim, 
1  aðra  ferð  bjóst  hann  um  náttstjarna-geim, 
Og  hugðist  að  kappsigla  kveldmána-sundið. 


í  þrönglendu  ríki  hans  steindrangur  stóð, 
—  Sem  hestasteinn  gróinn  í  hlaði  — 
Við  alfara-braut  fyrir  útfara-þjóð. 
Þeir  Alsæll  og  Vesæll  sér  tróðu  þá  slóð  — 
Þar  hinkraði  förin,  sem  hik  sé  að  vaði. 

Þá  opnuðust  snögglega  óvæntar  dyr, 
í  þihð  á  blágrýtis-bergi, 
Og  út  kom  þar  dauðinn,  sem  aldregi  fyr 
Til  annars  sig  hafði  en  að  þegja  sig  kyr  — 
Hann   skreiddist   fram,   dulklæddur   skuggsjá  at 

dvergi. 

Hann  mælti  til  konungsins:     "Marki  er  náð! 
Kom,  gakk  þú  í  Goðheim  hér  inni!" 
Hann  Svipdagur  hlýddi,  og  hafði  það  ráð, 
Og  hvarf  undir  steininn,  þess  varð  ekki  gáð  — 
í  átthögum  létti  hann  leitinni  sinni. 

II. 

En  hafi  þér  gefist  að  gleymast  frá  þér 

í  verki,  eða  vel  gerðri  bögu, 

Og  gripi  þig  frændsemi  alls  þess  sem  er, 


19 

Þú  opnaðir  Goðheim  og  veizt  hvernig  fer: 
Og  hugsar,  á  legsteinum,  Svipdag  í  sögu. 

1912 


Munnmæla-saga  frá  útilegumanna-öldinni. 

Formail. 

Þú  vænir   mig  skreytni.     1  skrifum   sé   frá 

Egr  skröksögu  þvilika  ftnni  — 

En  svei  mér  þá,  lagsi,  eg  lýg  ekki.     Sjá, 

Eg  las  þatS  í  öldinni  minni. 

Og  horfC  uppúr  hlat5varpa,  gertSu! 

Á  hásæta-fjöllin.     HvaC  sértSu? 

I. 

Við  hengdum  þá  átján  ræningja  á  rá 

í  röð,  eins  og  spyrður  í  hjalh. 

Við  sveitarmenn  lögðum  þann  gálga  yfir  gjá. 

Á  gígs-barma  hátt  upp'í  fjalli. 

Við  sóttum  ei  sök  eftir  bókum, 

Því  sjálfdæmi  af  þeim  við  tókum! 

í  einveldi  þeirra  var  heiðin  og  háls 
Sem  herkví  um  sveitina  dregin. 
Og  hvorki  var  maður  né  fénaður  frjáls, 
Að  fara  þar  klakklaust  um  veginn. 
Þeim  átján  við  nágrannar  náðum  — 
Sá  nítjándi  kemur  fram  bráðum. 

Og  bygð  okkar  höfðu  þeir  ruplað  og  rænt, 
Og  refsað  því  tjóni  með  háði 
í  mannsaldur  nærri.     Og  hug  að  sér  hænt 
Þess  höfðingjalags,  sem  að  dáði 


20 

Þau  völd,  sem  að  hagsmuni  hafa 
í  hendi,  til  ráns  eða  gjafa. 

Til  dómarans  skruppum  við  ár  eftir  ár, 
Með  auðmjúkum  kærum  en  sönnum, 
Og  báðum  hans  göfgi  að  gæta  vor  fjár 
í  greipum  á  landráðamönnum. 
En  hann  sagði:  Heiðin  sú  kæmi 
Ei  heim  við  sitt  lögsagnardæmi. 

En  við  gætum  fangað  þá,  flutt  þá  í  sveit 
í  fjötrum,  og  hann  skyldi  mæta 
Og  ótrauður  gera  þá  lærðustu  leit 
í  lögbók,  og  réttarins  gæta  — 
En  ætíð  kom  fé  hans  af  fjalli, 
Og  fullheimt,  á  aðra  þó  halh.  . 

Við  klerkinn  við  nefndum,  í  kirkjunnar  bann 

Þá  kumpána  alla  að  lýsa. 

Um  bannfæring,  minni,  samt  báðum  við  hann, 

Þó  bót  ættum  síður  þar  vísa. 

Sú  meiri  var  máttkari.    En  honum 

Víst  mótfeld  —  Og  það  lét  að  vonum! 

En  hann  færðist  undan.    Þeir  ei  hefðu  skert 

Neinn  einkarétt  kirkju,  að  þessu  — 

Og  satt  var,  að  jólakveld  komu  þeir  hvert 

í  kirkju,  og  hlýddu  þar  messu 

Með  lotningar-fylling  og  fórnum. 

í  fylkingu  instir  í  kórnum. 


21 

Og  hann,  sem  gekk  fyrir,  var  breiður  á  bak, 

—  Þeir  bjuggu  sig  alvæpni,  að  forn-sið  — 

Og  ullarsekk,  gildum  seni  tólf  manna  tak, 

Hann  tylti  við  altarishornið. 

Við  þektum  hver  lagðinn  til  lagði ! 

En  lögbókin  Kristsfé  það  sagði. 

Sér  héraðsins  frumvaxta  framfaramenn 

Þá  fyrirmynd  leizt  á  að  gera. 

Það  lokkar,  að  stýra  til  stórræða  enn, 

Og  sterkur  og  djarfur  að  vera. 

Og  hugaðra  um  hepni  en  gæzku, 

Er  hávegum  fleirum  en  æsku. 

Og  ungmeyjum  sýndist  það  útvega-kænt 

Og  aðalsmanns  bragurinn  forni. 

Þær  beljuðu  reyndar,  er  búrið  var  rænt 

Og  bjargarlaust  kotið  að  morgni. 

En  dreymdu  sig  húsfreyju  á  heiðum, 

Með  húsfylh  af  dýrindis  veiðum. 

Þeir  uxu  að  virðingum  —  ósæmdum  við, 

Með  aðgerðaleysið  til  saka. 

Við  bjuggumst  til  aðfarar,  bófanna  Hð 

í  bæHnu  höndum  að  taka. 

Og  hétum  á  heilagan  Pétur, 

Sem  hjó,  þó  'ann  mætti  ekki  betur. 

Við  hengdum  þá  útlaga  átján  á  rá. 

Og  einir  þar  vórum  í  ráðum. 

En  oss  hafði  brugðist  þeim  nítjánda  að  ná  — ■ 


22 

Og  nauðugir  fáum  hann  bráðum 
Með  frjálsgefinn  fótinn  og  sporðinn, 
Og  flokksmann  og  sveitunga  orðinn. 

II. 

Fyrst  við  áttum  nú  fyrir  sigri  að  sjá 

Og  siðum,  að  drekka  þeim  erfi, 

Við  efndum  til  veizlu.    En  strax  kom  á  stjá 

Alt  stórmenni,  í  dölum  og  hverfi  — 

í  gildið,  sem  heiðursgest  hollan, 

Þeir  höfðu  þann  nítjánda,  skollann! 

Því  þegar  við  fylktum  um  f jallþjófa  lönd, 

Og  fangað  þá  höfðum,  að  kalla, 

Hann  leyndist  á  brottu,  gekk  bygðinni  á  hönd, 

Var  bættur  og  sættur  við  alla. 

Hvað  ávinnur  illgetu-kvitni 

Gegn  iðrunum  tómum  sem  vitni? 

Samt  greip  okkur  óhugur  umtölulaus, 
Sem  af  sér  það  kurteisin  harki: 
Hvað  Ólafur  sagði  um  Hákonar  haus 
í  höndunum  blóðugu  á  Karki. 
Við  sungum,  og  sátum  þó  inni  — 
Og  sögðum  þar  fyrir  hans  minni. 

1916 


Fall  samtíðarmannanna. 

Þegar  vörnin  er  á  enda. 
Útlaganna  úr  bygð  og  skólum 


23 

Riðlaðra  —  sem  reiða  og  henda 
Rúmfjölum,  í  karar-bólum  -- 
Þá  er  eins  og  bylur  blakkur 
Blístri  undir  hellis-þaki: 
"Varaðu  þig,  Vahiastakkur, 
Varaðu  þig,  Valnastakkur! 
Falhnn  er  hann  Fjögramaki." 

1916 


"Geisli"  Einars  Skúlasonar. 

"Skuggum  hvar  sem  viðnám  var,  sé  vofum 

hrannað 
Tek  það  bara  trútt   og  sannað: 
"En  táknin  fara  hvert  á  annað!" 

1918 


Svar  Úlfs  ins  rauða. 

—  Úr  sögu   ólafs   Tryggvasonar.   — 

Sárt  hefir  Ólafs  ofsa  brunnið 
Einart  svar  frá  kappa  smáðum: 
"Þér  hefir,  kóngur,  Úlfur  unnið 
Afrek  sín,  og  fall  sitt  bráðum! 
Ver  ei  lakar  lyfting  þína, 
Lofðungur,  en  Úlfur  stefnið."  — 
Oft  nam  vilhöll  vanþökk  brýna 
Vargoldnara,  sama  efnið. 


1918 


24 
Við  Dýflin. 

Ef  í  lið  þitt  brestur  bráður  flótti, 

Bittu  skó  þinn,  far  að  öllu  rótt! 

Hvert  skal  flýja?     Hvað  má  nokkur  ótti? 

Hælislaust  og  bráðum  komin  nótt!  — 

"Til  íslands 

Eg  kemst  ekki  í  kveld," 

Sagði  Þorsteinn. 


Seytján  fóru.     Sextán  féllu  í  stríði, 

Suð'r  í  Dýflin  eltu  bana  sinn  — 

Af  komst  hann,  sá  eini,  er  ekki  flýði 

Án  þess  fyrst  að  binda  skóinn  sinn  — 

"Til  Islands 

Eg  kemst  ekki  í  kveld," 

Sagði  Þorsteinn. 


Þó  að  depri  djarfsýn  víga-blinda, 

Drenginn  þann  mun  hugstór  kannast  við; 

Sem  ei  skirrist  skóinn  sinn  að  binda 

Skammarlaust,  þó  flýi  annað  lið  — 

"Til  íslands 

Eg  kemst  ekki  í  kveld," 

Sagði  Þorsteinn. 

Til  þess  lands  er  drjúgan  veg  að  vinna, 
Von  þín  ung,  sem  kjöhium  stýrði  frá. 
Komið  babb  í  bátinn  allra  hinna  — 


Bittu  skóinn!    Hvað  mun  liggja  á? 

"Til  íslands 

Eg  kemst  ekki  í  kveld," 

Sagði  Þorsteinn. 

1918 


Ástríður  ólafsdóttir  Svíakonungs. 

I. 

Undir  gálga  Ólafs  digra 
Óttar  svarti  í  höll  var  leiddur. 
Ekki  fór  hann  feimulega, 
Fangaklæddur  vel  og  greiddur. 
Undan  dökkri  skör  á  skáldi 
Skinu  augun  langa  vegi 
Sem  þau  fyrst  í  mynd  hans  mættu 
Manni,  svip  þó  greindi  eigi. 

Kóngur  bar  til  Óttars  illan 
Afbrýðinnar  haturs-þunga, 
Banasök  var  kvæðið  kunna, 
Kveðið  fyr  um  drotning  unga. 
Fyrir  söngsins  hug  til  hennar 
Höfuð  sitt  '  ann  átti  að  láta. 
Hirðin  skykli  hlýða  á,  að 
Hegning  þessi  stæði  máta. 

II. 
Óttar  gekk  að  hástól  hilmis. 
Hneigði  fyrir  drotnum  lýða  — : 


26 

"Eg  er  skáld  og  kann  að  kveða, 
Kóngur  þú,  og  sæmd  að  hlýða 
Lofi  þínu,  Ijóði  mínu! 
Leyfið  að  eg  flytji,  herra!" 
Hvesti  að  honum  ýgum  augum 
Ólafur  og  hugði  verra: 

"Þú  skalt  Ijúka  öðru  áður! 
Ort  þú  hefir  langtum  fleira  — 
Mansöng,  kveðinn  um  sig  unga, 
Ástríður  er  gjörn  að  heyra! 
Lát  oss  sjá,  hve  syrpur  þínar 
Sæma  henni,  Noregsdrotning!" 
Óttar  kvað:  "Eg  kann  þær  ennþá 
Konungsboði  tek  með  lotning." 

in. 

Kvæðið  hóf  'ann.    Hirðin  þagði, 
Hlustarnæm  að  flímið  skildi  — 
Eins  og  seytla  um  silfurskáhr 
Seiddi  Óttars  raddar-mildi. 
Var  þó  sem  við  skreyti-skrumið 
Skáldamálsins  hann  sig  efi, 
En  sem  lægju  langir  kossar 
Leyndir  undir  hverju  stefi. 

Allir  sátu  hirðmenn  hljóðir, 
Hönd  var  knélögð  undir  borði. 
Sýndist  skína  úr  svipnum  þeirra 
Samvizkan  í  hverju  orði. 
Það  var  að  eins  er  hann  nefndi 


27 

Ástríði  í  þulu  sinni, 

Þá  var  eins  og  allir  hefðu 

Önnur  kvennanöfn  í  minni. 

Konur  litu  allar  undan 
Óttars  kveðskap  fyrst,  í  ranni. 
Eftir  fyltar  fáar  vísur 
Festu  augu  á  kvæðamanni, 
Störðu  á  hann  og  léttum  lófum 
Léku  mjúkt  við  forna  bauga. 
Var  sem  blámi  bjartra  drauma 
Brosaði  varma  úr  hverju  auga. 

IV. 

Óttar  greip,  að  augabragði, 
Olafs-drápu  háttastríðu. 
Hún  skall  o'n  í  endir  IJóðsms, 
Eins  og  bylur  fylgdi  þíðu. 
Hátt  yfir  allra  kolla  kvað  hann 
Konungsminnið,  yfir  borðum. 
Ólafs  frægð  og  frækn'  um  salinn 
Flaug  í  gný  af  hvellum  orðum. 

Stigu  fram  í  styrku  rími 
Stoltar-leikir  víga-æöis  — 
Samt  var  eins  og  allir  sætu 
Enn  í  leiðshi  fyrra  kvæðis. 
Þó  'ann  léti  hlymja  á  hjáhnum 
Hvassa  stuðla  í  efldu  versi, 
Gleggra  létu  eftirómar 
Eldri  vísu  —  hún  var  þessi: 


28 

"Man  eg  æ  —  við  eitt  sinn  dvöldum 
Inn  hjá  Væni,  sumarkveldis, 
Tvö  og  ein,  og  áttum  saman 
Aftanfegurð  Svíaveldis. 
Þá  var  okkur  ekki  í  huga 
Öttahik  við  dóm  í  sögum, 
Hvort  við  hlutum  ríkis-ráðin 
Rétt,  og  samkvæmt  Gautalögum." 

V. 

Ólafi  var  sveimul  sjálfum 
Sveitastúlka  í  löngu  minni. 
Eftir  henni  fyrstri  forðum 
Frétti  hann,  í  útlegð  sinni. 
Hafði  síðar  Ijóð  og  langskip 
Lagt  fyrir  sjóarhamra  enni 
Út  til  drifs,  frá  höfnum  hennar, 
Hrösul-giftrar  h'tilmenni. 

Mælti  Ijúft  og  leit  til  Óttars, 
Loknum  hans  að  bragaraunum: 
"Skáld,  nú  máttu  heilu  halda 
Höfði  þínu  að  kvæðalaunum"  — 
Drotning  hafði  unaðs-örugg 
Undir  flutning  Ijóða  snjallra 
Setið,  djörf  og  sveipinfölduð, 
Sigur-rjóð  og  prúðust  allra. 

Rauðagull-hring  rakti  af  hendi, 
Rendi  að  Óttar  baugi  sínum: 
Þigðu,  skáld,  sem  glampa  á  götu, 


29 

Gneista  þann  af  fingri  mínum." 
Dögling  leit  með  dælsku-brosi: 
"Drotning  Noregs  sæmir,  herra! 
Minna  yðar  launum  launa 
Ljóðið  um  sig,  þínu  verra," 

VI. 
Löngu  þeirra  hrundu  hauga 
Huldu  margar  grænar  aldir  — 
Til  eru  enn,  hjá  örfum  þeirra, 
Eldar  sömu  í  brjóstum  faldir. 
Eg  hef'  séð  úr  sænskum  augum 
Sömu  stafa  hjartaslögin, 
Sem  að  fyrir  Ólafs  exi 
Óttari  svarta  guldu  bauginn. 


1918 


Hæft  í  markið. 

Lá  hún  flöt  í  leyni, 
Lörfuð  iUum  dúðum  — 
Gaus  upp  gól  með  súðum. 
Grettir  henti  steini. 
Tálknum  tók  að  söngla 
Töfrakindin  fornum  — 
Fóstran  allra  Öngla, 
Elzt  er  Heimska  af  nornum. 

1918 


Stephan   G.   Stephansson:    Andvökur 


30 
"Héðan  falla  öll  vötn  til  Dýrafjarðar." 

—  Islendingadags-erindi.  — 
I. 

Steinsnar  o'n  í  heima-hlaðið, 
Heiðin  rötuð,  slarkað  vaðið. 
Nærri  fullefnd,  hugföst  heitin 
Hjartastrengd  við  æskureitinn. 
Heimþrá  átti  fult  í  fangi 
Ferð  þá  með  —  á  lestagangi! 
Héðan  sá  hann  sólskinsbh'ða 
Sveita-fangið  grænna  hh'ða  — 
Upp  til  hafs  og  inn  um  skörð 
Dagaði  allan  Dýrafjörð. 

Pegni  hans  varð  fall  á  orði  — 
Fylgdarmaður  skemra  horfði: 
"Þótt  að  bihð  mæhst  minna 
Milh  þín  og  heima  kynna, 
Fjær  er  heimvon !  Fram  eg  eygi 
Fyrirsátur  skamt  á  vegi. 
Snúum  frá,  svo  fjöri  ei  týnum! 
Feigðin  undir  túngarð  þínum 
Heldur  á  þér  varan  vörð  — 
Dauðinn  ver  þér  Dýrafjörð." 

"Heldur  bíð  eg  hinzta  skaðann 
Hér,  en  snúi  aftur,  þaðan 
Sem  til  Dýra-fjarðar  falla 
Fossinn  sé  og  læki  alla. 
Sérhvern  dropa  þrífur  þráin. 


31 

Þar  að  mega  hníga  í  sjáinn  — 
Þar  sem  lífið  lék  mig  blíðast 
Ljúfast  væri  að  falla  síðast. 
Þegar  hinzta  ganga  er  gjörð: 
Deyja  o'n  í  Dýrafjörð," 

II. 
Hvað  er  grjót  og  götur  rangar? 
Gömlu  vestur-ferðalangar! 
Eða  skygni  um  skapa-gátur: 
Skamt  sé  oss  í  fyrirsátur? 
Skeytum  engri  vo  á  vegi 
Við,  á  þessum  íslands  degi! 
Skeiðum  alhr  undanhalhð 
Ofan  hh'ð  og  lækjafaHið, 
Hver  að  sinni  heimajörð! 
Dalinn  nið'r  í  Dýrafjörð. 


Cullkistan. 

(íslenzk  munnmæll  segja,  at5  gullkistur  séu  settar  á  suma 
hnjúka,  og  ver?5i  eign  þess,  sem  upp  kemst.  Oft  kann  svo 
aC  sýnast,  sem  færum  manni  sé  þa?5  litil  frágangssök,  en 
þá  kemur  þatJ  upp,  atS  þau  álög  fylgja,  a?5  upp  skal  ganga 
andhælis.  BregCi  út  af  þvi,  er  manni  bani  búinn  eCur  ónýt- 
is-för.) 

I. 

Á  gnæfandi  fjallstindsins  gnýpu  efst 
Er  gullkistan  upp  yfir  dahnn  fest, 
Og  honum,  sem  lagið  er  bergþor  bezt 
Og  bjartsýn  og  upp  ei  gefst, 

1918 


32 

Sem  hindranir  stígur  til  hæða,  á 
Öll  hnossin,  í  skrín  það  lögð,  að  fá. 

Þó  hvílir  sá  vandi  þeim  vegbrjót  á: 
Hann  verður  að  stara  o'n  í  kæra  sveit. 
Um  axlir  sér  hver,  sem  til  launa  leit, 
Úr  h'fsvonum  hrapar  sá. 
Því  liggja  þar  mölbrotin  mannabein 
í  múgum  við  sérhvern  haukastein. 

Hinn  getur  ei  ókomnum  óveg  sint, 
Né  æðrast  og  kviðið:  eg  hæð  ei  næ! 
Sem  hnakkanum  beitir  í  hættur  æ. 
Úr  háska  'ann  rennur  bhnt, 
Og  hengiflug  gengur,  og  handbjörg  fær 
Á  hríslu,  sem  upp  af  dahium  grær. 

II. 

En  þig  get  eg  frætt,  sem  munt  þangað  ná, 
Hvað  þér  geymir  kistan,  sem  læst  þar  beið  — 
En  þér  stendur  opin  sem  eih'fð  heið: 
Munt  augnastein  spámanns  fá, 
Og  öllu,  sem  Ijósheiðið  h'fsþörf  er, 
Þú  lyftir  á  tindinn  upp  með  þér. 

Þér  fjalldrapinn  vitrast,  sem  uppgangs-ör 

Gat  ætt  fram  af  ættum,  og  öld  við  öld, 

Þreytt  vaxtar-raun,  lengst  fram  á  vetrar-kvöld, 

í  vor-sólna  efirför, 

Og  þrátt  fyrir  hrakning  og  hröp,  sem  beið, 

Komst  hh'ðina  upp  á  miðja  leið. 


33 

Og  tangana  beru  sem  bróðurhönd 

Sérð,  bládýpi  hafanna  köldu  þú 

Frá  dal  þínum  seilast,  sem  byrjuð  brú 

Til  bandalags,  fjarst  í  lönd, 

Með  sérhvern  þann  dýrgrip,  af  dygð  og  snild, 

Sem  dalsins  þíns  lýð  er  nánast  skyld. 

Sérð,  frjósemi  aldanna  fyllir  skarð, 

Og  fornhrauni  þarna  í  skógrunn  hverft. 

Að  túnfegurð  bær  hefir  átt  og  erft, 

Langt  út  fyrir  kirkjugarð. 

Þú  heyrir  hve  hfir  í  Ijóðum,  hjá 

Þeim  liðnu  tungum,  sem  kváðust  á. 

Með  fagnaðar-augum  á  auðn  þú  sér: 

Veizt  æskan  er  hugsjál  og  kraftasterk  — 

Sh'k  feikileg  efni  í  fremdarverk, 

Sú  frægð,  sem  hún  á  fyr'  sér! 

Þú  gleðst,  að  svo  rækileg  rausnar-lönd 

Eru  rúm  til  að  skapa,  með  sál  og  hönd! 

III. 
Á  gnæfandi  fjalltindsins  gnýpu  efst 
Er  gullkistan  upp  yfir  dalinn  fest. 
Og  lionum,  seni  lagið  er  bergþor  bezt 
Og  bjartsýn,  og  upp  ei  gefst, 
Sem  hindranir  brýtur  til  hæða,  á 
Öll  hnossin,  í  skrín  það  lögð,  að  fá. 

I  guðsríkis  víðsýnið  gakk,  úr  töf 

Þess  garðsins  við  sálnanna  skugga-hhðl 


34 

Og  iipprisu  þarftu  aldrei  við  — 

Og  ekki  að  taka  þér  gröf, 

í  landinu  frammi  um  fyrirheit 

Svo  friðuð.    Um  legstað  þinn  enginn  veit. 

1918 


"Móðir  mín  í  kvi-kví." 

—  Eía:   Islenzkan   i   enskum  búningi.  — 

Yfir  kvía-sauðfé  svona  söng  á  stekknum  mjalta- 

kona: 
"Mig  eg  illum  búning  bý  — 
Boðið  er  mér  í  dansinn'! 
Vestan-kvía-kjólnum  í 
Koman  þar,  er  vansinn." 

Upp  úr  urð  sér  snarar  útburður  og  svarar,  vælu- 

orðum  anzar  því: 
"Móðir  mín,  í  kví-kví, 
Kvíddu  ekki  því  —  Því 

Eg  skal  Ijá  þér  duluna  mína,  að  dansa  í,  að 

dansa  í." 

Slíkar  búnings-bætur  bjóða  sér  hún  lætnr,  stall- 

systur  þó  stanzi  á  því  — 
Gegnir  en  veit  að  vansi  er  í: 
"Góð  er  —  að  þinnar  getu  von  — 
Gjöf,  að  fósturlaunum! 


3o 

Alinn  á  flótta,  yngsti  son 

Útburður  í  hraunum." 

I  dulunni  gekk  til  dansins  drotning  Kvæðalandsins. 

1921 


Nift  Nera. 


I. 

"Þá  hafði  Helga 
Inn  hugumstóra 
Borghildur  borið 
Að  Brálundi."    .  . 


"Nótt  var  í  bæ. 
Nornir  komu, 
Þær  sem  öðhngi 
Aldur  sköpuðu. 
Þær  greiddu  úr 
Gullin-síma, 
Og  undir  mána-sal 
Miðjan  festu."  .  .  .  . 


"Brá  nift  Nera 
Á  norðurvega 
Einum  þætti  — 
Æ  bað  halda." 

(Helga-kvlía.) 


36 

II. 
Örlög  hans  svo  áskapaði: 

Skalt  við  heilum  hörmum  orðstír  kaupa  ævar- 
Svo  er  frægðin  fengin!  andi  — 

Glað-tómum  grípa  greipum  óvita  skalt,  um 
Allan  þinn  aldur, 

Brísinga-men,  það  sem  máninn  hengir 
Hátt  á  háls  nætur,  djúpt  nið'r  í  saltan  sæ. 

Ást   skalt   öðlast,   ástum  bregðast,  skjóta  magni 

um  mark  fram  — 
Ramari  raunir  rekkuni  öðrum,  gef  eg  þér,  sveinn 

til  sigurs! 

III. 

Sjö  komu  saman  systur  hennar 

—  Örlaga-dísir  allar  — 

Ágæti,  atgervi,  yfirmensku,  Ijúfhngi  létu  í  té  — 

En  alt  var  það  fallvalt  fé! 

Ein  gaf  Sorgin  til  sigurs! 
Því  varð  Helga-kviða  kveðin. 

1922 


VI. 
LANGDVALIR 

IsleuEklr  landTegrlr. 


BJóst  eg  vltS,  atS   fá   i   fang 
Flöt  og  hálsa  bara  — 
En   sumstaíSar   á  seina   gang' 
Sanda   varC    at5    fara. 

1923. 


Björg  á  Bjargi. 

Formaii. 

Eg  hefi  efnt,  og  farið  þessa  ferð 
Fjandskapslaust,  og  bótum  hygst  að  una. 
Fyrirgefning  verður  einkis  verð 
Við  það  studd:  að  gleyma  sér,  að  muna! 
Hefi  reynt,  að  rekja  um  eina  spönn 
Refilstig,  í  undan-flótta  vorum  — 
Fundið  blána,  byrgðar  alda-fönn, 
Blóðdrefjar  í  þessum  máðu  sporum. 


LeiSarhvatumur. 
I. 

Fyrir  ofan  fossa, 
Fjallgarðs  undir  hrammi, 
Lest  í  Leiðarhvammi 
Leysti  klyfjar  hrossa. 
Brátt  úr  blaki  sloppin 
Bleytu-storms  frá  vargi, 
Undir  bús  að  Bjargi 
Brekku-varið  skroppin. 

Þíðan  úti,  Þverá  ófær  var. 

Þoka  á  heiðum,  krapa-regn  frá  ströndum. 

Hljóp  við  spreng,  og  spyrndi  úr  báðum  löndum 

Strauma-rek,  sem  renslið  ofan  bar. 

Utan-snúinn  austan-garri  stóð 

Upp  á  móti  hverjum  dala-straumi. 


40 

Perða-tjaldið,  stangað  silki-saumi, 
Hirðstjórans  var  reist,  unz  félli  flóð. 

Voldugum  tepti  veginn 
Vötn  og  stormur  Ijótur. 
Bjarg  varð  veður-brjótur, 
Brekku-öxl  þar  megin 
Varði  hvamm  að  vestan 
Vinda  austan-taki, 
Undir  opnu  þaki 
Úti-skjóla  beztan. 

Æst  og  mórauð,  milli  hóls  og  tjalds 
Miðja  brekku  sýndist  Þverá  verja, 
Fela  vað  og  fylla  götu  hverja. 
Brýnum  ferðum  bönn  til  áframhalds 
Æ  var  mannhætt  yfir  Gljúfravað: 
Uppi  gígar,  fossa-hlaup  að  neðan. 
Botnlaust  nú,  svo  bíða  varð  á  meðan 
Næturfrostið  setti  ánni  að. 

II. 

Hlátra  og  hávært  yndi 
Huldi  tjaldið  hvíta. 
Helzt  var  rætt  til  hh'ta: 
Hvar  í  sveitum  myndi, 
Fyrir  fúla  þenna 
Farartálmann  langa, 
Vænst  til  veizlu-fanga, 
Víns  og  fríðra  kvenna. 


41 

Fremstur  skemti  skósveinn  valdsmannsins, 
Skrópa-kurteis,  vilmáll,  dönsku-blestur. 
Hirðglæstastur,  heima-lubbi  mestur, 
Uppgangs-mögur  íslenzks  þræla-kyns, 
Nefndur  Lárus  Landvömm,  undan  hlust  — 
Lárenkrans  í  viðræðum  og  herra, 
Þegar  hann  var  heldri  skó  að  þerra, 
Eða  troða  druslur  o'n  í  dust. 

Hinn,  sem  honum  stendur 
Hærra  og  ölhi  landi, 
Dóh  og  vina-vandi, 
Var  frá  Danmörk  sendur. 
Hér  var,  hreinsun  þaðan, 
Hæfileg  til  valda  — 
Þjökuð  þjóð  má  gjalda 
Þann,  og  stærsta,  skaðann: 

Erlend  valdstjórn  úti-seljum  kýs 
Úrgangana  sína  og  þeirra,  tíðast, 
Sem  þau  eiga  að  heiðra,  hlýða,  þýðast. 
Þó  að  helzt  sé  vanhöld  af  þeim  vís  — 
Fleira  en  Lárus  fylgdarhðið  var, 
Fengið  til  að  sitja,  ganga,  standa. 
Til  var  h'ka  lægra  tjald  því  handa. 
í  þeim  tug  á  einum  stórum  bar. 

Hóls  og  hneisu  vönum: 
Halla  "opinmunni  ". 
Vel  sem  verða  kunni 
Virkta-skáld  með  Dönum. 


42 

Sér  að  ýta  að  eyra 
Yfirmanna  sinna 
Flest  hann  vildi  vinna, 
Verða  grey  að  meira. 

Alt  sem  þjóð  hans  orðið  gat  til  háðs, 
Ýkju-drýgt  til  hæsta  markaðs  bar  hann. 
Sú  var  Ijúf  í  leiðindunum  varan, 
Jafnt  að  öldri  og  rekstri  stjórnar-ráðs. 
Að  í  kjöltu  konungs-miskunnar 
Krypi  fólk,  var  bótin  meina  hverra. 
Göfugt  launbarn  einhvers  erlends  herra, 
Sagði  hann  alt,  ef  efnilegt  það  var. 

Fermdur  fyndni-orðum, 
Fífl  á  snöpum  loddi. 
Sníkja,  af  annars  oddi, 
Alls  sem  datt  af  borðum. 
Sagði:  af  Sunnlendingum 
Sjóvetling  nú  flettan, 
Lækkuð  lambhúshettan 
Líka  á  Norðlendingum. 

Svo  var  honum  innrætt  ómegðin, 
Að  hann  trúði  viðgang  lands  það  tefði, 
Ef  að  karl  í  koti  sínu  hefði 
Annað  vit  og  vilja  en  kóngurinn. 
Þungt  í  höm  hans  hafði  lagst,  að  er 
Hættu-stórt  inn  ill-volduga  að  styggja. 
Fyrirleit  þá  þrjózku,  tregt  að  þiggja 
Eign  og  forsjá  æðra  valds  á  sér. 


43 

III. 
Heyrðist  hátt  í  ranni 
Höfuðsmaður  segja: 
"Þetta  er  auvirð  eyja, 
Óhæf  konung-manni! 
Flyt  í  Höfn  úr  fári  — 
Fyrir  vel-reitt  gjaldið 
Leigi  þér  land  og  valdið, 
Lárenkrans,  að  ári." 

Glatt  var  svarað:     "Sæmdar-auki  mér 
Sá  er  góður.    Hitt  er  stórum  verra, 
Þér  á  ísland  eydduð,  danski  herra, 
Þeirri  tign,  sem  of-góð  hingað  er. 
Konungs-boð,  og  erindi  þitt  alt 
Ótrautt  mun  eg  hér  á  landi  rækja, 
Yðar  rétt  frá  alþýðunni  sækja  — 
Kaupi  völd  og  virðing,  sem  er  falt." 


Steyttur  storku-bylur 
Stökk  um  gil  af  múlum 
Matsæld,  ölværð,  ylur 
Undir  væddum  súlum. 
Afstýrð  ísa-krepjan, 
Úti-tjölduð  hretin. 
Vos  og  veður-nepjan 
Vel  af  stokki  setin. 


I. 

Úti  í  eyrar-slakka 
Áðu  tveir  í  næði, 


44 

Sveiptir  söðul-klæði, 
Söðull  undir  hnakka, 
Hirðmanns  hesta-sveinar  — 
Heiman  skyldu-kvaddir, 
Hh'fðu  ei  hömlur  neinar, 
Hvar  sem  væru  staddir. 

Áttu  ei  tjaldrúm.    Skamt  var  heim  til  hlaðs 
Háttum  ná  í  ekkju-sona  garði. 
Móður-húsið  hinu-megin  vaðs, 
Heim  að  Bjargi  ófær  Þverá  varði. 
Þannig,  undir  eigin  húsa-vegg 
Úti  um  nótt  á  beru  svæði  lágu, 
Vafðir  h'ni  loftsins  skugga-gráu: 
Norðan-sjónum.    Nóttin  gekk  í  hregg. 

Svöl  var  sængin  drengjum, 
Sam-hlúð  bræðra  tveggja. 
Enn  var  eitt  rúm  beggja  — 
Árfoss  lék  að  strengjum, 
Stór-raddaður  straumur 
Stundi  og  gall,  úr  hyljum, 
Eins  og  gljúfra  glaumur 
Gengi  á  með  byljum. 

Sjöstirnið  við  syðri  Haukatind 
Silfur-skildi  yfir  Nónskál  hengdi. 
Heiðt  til  jökla,  frosin  fjalla-hnd, 
Falhð  éhð,  nætur-bitru  lengdi. 
Þverár-bólga  að  blána  upp  við  skör 
Byrjuð  var,  og  Hvirfilberg  að  hækka. 


45 

Skolavatn  í  vöngum  þess  að  lækka, 
Fyrir  ofan  straumsins  steypi-för. 

II. 
Hinztur  hélt  til  náða 
Halli,  að  lága  tjaldi. 
—  Leik-fífl,  höfð  í  haldi, 
Háttum  sín  ei  ráða  — 
Ósamvah  ins  æðra 
Eftir  vöku-notin. 
Njósn  um  náttstað  bræðra 
Nú  í  brjóst  hans  skotin. 

Stundum  fann  hann  þurð  í  þessum  sjóð 
Þjóðar-rógs,  og  hæðnis-sögu  burðar. 
Minni  von,  að  verða  myndi  góð 
Vistin  þá,  sem  alt  til  haldið  snurðar. 
Sérhvert  hler  var  helzta  von  til  feugs 
Honum,  vönum  flugusagna-skytja, 
Um  hvern  Ijóð  og  lastyrði  að  sitja 
Haft  um  stjórn,  í  mæli  manns  og  drengs. 

Tómlega  frá  tjöklum 
Tölti  læðu-fótum, 
Eftir  eyrar-grjótum, 
Út  að  bólstað  köldum. 
Eimdi  ei  andardráttur 
Upp  úr  híði  gilsins, 
Hljóð  né  hjartasláttur 
Höfga  bjarnarylsins. 

Stephan  G.   Stephansson:    Andvökur 


46 

Kulsöm  var  hún,  þessi  fýluferð 
Fyrir  Halla,  lengi  við  að  haldast, 
Þó  að  nú,  í  næsta  morgunverð 
Naumast  sæi,  hvað  var  til  að  gjaldast. 
í  þær  herkjur  ekkert  varð  nú  sótt. 
Inn  í  tjald  að  bóli  sínu  sneri  — 
Var  sem  forlög  fryst  hann  inn  úr  hleri 
Við  sig  hefðu,  hlutsöm  þessa  nótt. 

III. 
Rót  varð  rúms  í  leyni 
Rekkjunnar  í  bakka  — 
Sagt  í  sæng  í  slakka: 
"Sefur  þú  ennþá,  Steini? 
Eg,  við  útból  frerið, 
Átti  ei  drauma  bh'ða. 
Hefi  í  vöku  verið 
Vaðið  hér  að  ríða." 

"Kuldinn  sveið  mér  svo,  í  hverjum  lið, 
Sárt  af  járnum  vorra  ættar-hlekkja. 
Hirzlan  gjaldlaus,  göngu-þrælar  við, 
Garður  falhnn,  húsmóðir  vor  ekkja  — 
Hvernig  helzt  sem  hlotnast  þetta  vald 
Herrum,  sem  ei  keyptu  lönd  né  byggja, 
Finn  eg  eymslin,  undir  því  að  hggja  — 
Skamt  eg  næ,  en  næst  er  þetta  tjald." 

"Undir  dúk  þess  dvelur 
Danskan  uppgangs-mesta. 
Innlent,  okkar  versta. 


47 

Á  þar  styrk  og  felur. 
Eflir  ásælnina 
Óréttlæti  og  grandi. 
Velur  sér  til  vina 
Varmenskuna  í  landi." 

"Völd  sín  misti  Lárus  innan  lands, 
Lengi  myndi  ei  kúgun  honum  tjóa. 
Upp  í  skauti  erlends  höfuðsmanns 
Ómagar  og  þjóðníðingar  gróa. 
Örugt,  til  að  vera  skálka-skjól, 
Skipa  rangt  en  dáðalaust  til  starfa  — 
En  við  Þverá  ætlum  slys  til  þarfa, 
Áður  en  fjöruni  út,  með  næstu  sól." 

"Þurfti  eg,  Árni,  eigi 
Yfir  því  að  vaka." 
—  Svo  kom  svar  til  baka  — 
"Sá  fyrir  mörgum  degi 
Minni  og  höfuðsmannsins 
Meinbægð  hérna  Ijúka, 
Fleyttri  úr  framtíð  landsins  - 
Foss  yfir  báðum  rjúka." 

"Ókjör  get  eg  flúð,  sem  faðir  minn 
Formenskuna  á  konungs-skipi  áður. 
Betra  er  að  endi  vegurinn, 
En  að  vera  ei  sinna  spora  ráður. 
Vil  eg  einn,  en  óvaldandi  að  þér, 
Ættarharma  vorra  reka  og  deyja. 


48 

Þú  átt  móður  okkiir  svo  að  segja 
Kveðjuna  og  mannslátið  frá  mér." 


Gegndi  hinn:  "En  hví  að 
Hanga  og  drukna,  Steini? 
Björgun  bregzt,  sá  eini, 
Báðir  ganga  í  það! 
Þótt  með  þessum  hætti 
Þoki  ei  land  að  hefja, 
Það  er  þó  sem  mætti 
Þjóðar-morðið  tefja." 


Þú  veizt  glögt,  um  helreið  höfðingjans 
Hverjir  yrðu  h'klegir  til  sagna, 
Og  að  bróðir  banamannsins  hans, 
Ber  um  samráð,  þyrfti  ei  lífi  að  fagna! 
Mér  er  nægju-sælla  ef  tilraun  sú 
Setur  haft  við  ofbeldið  í  landi, 
Glepur  það  svo  —  þó  á  htlu  standi  — 
Líkara  væri  að  h'fsins  freistir  þú." 

"Haga-Laufey  langa 
Lífsraun  á  og  grætur, 
Eigi  hún  allar  nætur 
Ein  til  hvílu  að  ganga. 
Gæfu-gætni  þinni 
Gegndi  að  bjargast  heldur. 
Eg  fékk  munum  minni! 
Móður-skapið  veldur." 


49 

"Sama  veiztu,  og  væri  þér,  er  mér 
Vandkvæðið  á  lífi  mínu  að  halda. 
Auk  þess  væri  líf  að  látnum  þér, 
Lengsta  og  þyngsta  hefndar-skuld  að  gjalda. 
Mælti  hinn.     "Það  hæfir  fyrir  mann, 
Hefna  þungt,  en  að  sem  skemst  það  sárni, 
Eg  um  fossinn  fylgist  með  þér,  Árni, 
Út  til  dóms  í  dag,  með  hirðstjórann." 

IV. 
Reiðhestarnir  róu 
Runnið  höfðu  ei  frá  þeim, 
Bitu  barðið  hjá  þeim  — 
Beit  sig  út  af  drógu 
Lesta-hesta  hinna: 
"Háfeti"  og  "Valur". 
Skjólin  möttu  minna  — 
Melurinn  var  þó  svalur. 

Árni  leit  við:    "Eitt  eg  ekki  kh'f 
Óhvarflandi  —  finn  þar  bifun  mesta  — 
Ofurgjaldi  er  eytt  í  vonds  manns  h'f : 
Að  þessi  förgun  kostar  sh'ka  hesta! 
Verður  aflögð  okkar  drengja-leið! 
O'n  af  vaði  í  sporð  á  Hvirfilbergi, 
Sundhlaup  fornt,  ef  sást  til  okkar  hvergi, 
Vatnið  tært,  og  austur-álman  reið." 

"Vel  má,  hygg  eg.  hlýða 
Hestur  laus  sér  forði." 
—  Andæft  var  því  orði  — 


50 

"Útaf  skulum  ríða, 
Strengja-slög  þar  slakast 
Slengja,  að  bergi  flötu. 
Mörum  mætti  takast 
,  Mið,  á  þektri  götu." 

"Af  því  einir  vaðið  þekkjum  við, 
Vorri  leiðsögn  neyðast  menn  að  hlýða. 
Svo  á  strenginn,  sinn  á  hvora  hlið, 
Saman  skulum  við  með  jarlinn  ríða. 
Þar  sem  verður  ei,  "ef  út  af  ber 
Aftursnúið,  fram  af  vaði"  kreppa. 
Losna  af  hestum,  lykkjum  tauma  að  sleppa 
Dáðlaust  væri  að  drekkja  þeim  með  sér." 


"Feti"  stóð  hjá  fleti, 
Plipa  stakk  við  lófa, 
Ýrðum  ysju  snjóa  — 
Árni  reis  úr  seti: 
"Stæltu  styrk,  að  svamla 
Streng,  og  dýpi  kargað! 
Geti  bein  þér  bjargað, 
Beizlið  skal  ei  hamla!" 


Bjare. 
I. 

Lifnuð  Ijósa-skifti, 
Léttu  nætur-skugga  - 
Björg  á  Bjargi  lyfti 
Blæjum  stofu-glugga. 


51 

Farið  henni  hafði 
Heimvon  sinna  að  lengja. 
Var  þó  vör,  hvað  tafði 
Vegleið  ferða-drengja. 

Stofu-rúmið,  umbúið,  var  autt, 
Enginn  hafði  lagt  sig  þar  til  hvílu  — 
Sól  var  uppi,  austrið  skýja-rautt, 
Á  og  hvammur  huhnn  mistur-skýlu. 
FjölHn  tróðu,  í  miðja  morgun-hh'ð, 
Mar-vað  lygnu-grárra  þoku-vatna. 
Bjarg  stóð  fram  við  fjarandi  og  víð 
Flæðiborð,  sem  gryntu  og  vóru  að  sjatna. 

Grámuð  gljúfra-böndum 
Glóberg,  austrið  fólu. 
Vest'r  í  Ijósa-löndum 
Langt,  og  öndvert  sólu, 
Hæð  og  hh'ðar-tofti 
Hnigu  og  stigu  bæði  — 
Sem  í  lausu  lofti 
Liðu  hálfgerð  kvæði. 

Nið'r  á  eyri  heyrðist  manna-mál, 
Malar-glam'r  og  reiðar-skvamp  á  vaði, 
Fast  við  vegginn.     Undir  þoku-ál, 
Eins  og  færi  dular-lest  í  hlaði  — 
Líkt  og  Hildur,  Hyndlufjalli  á, 
Hljóð  á  beð'  og  vafurloga  slungin, 
Björg  sat  uppi,  ein  við  morgun-brá, 
Æfi-löngum  sigur-harmi  þrungin. 


52 

nt,  um  ísland  leggja 
Út  frá  Höfuðsmaiini 
Ugði  hún,  alt  til  veggja 
Inn,  á,sínum  ranni. 
Nú  hve  nær  hann  tefði 
Nauðug  varð  að  eygja, 
Sem  á  hnjánum  hefði 
Hræ,  en  mætti  ei  fleygja. 

Mótspornandi  véla-valdi  hans, 
Var  það  enn,  sem  mann  sinn  hníga  sæi, 
Heldur  en  að  sjálfs-eign  sæs  og  lands 
Sinna  feðra,  úr  konungs-leigu  þægi, 
Bænda-þrælkun,  þegar  fyrst  bar  við 
Þjóð-ok  danskt  á  fólk  á  Suðurlandi  — 
Átti  í  veði  húð  og  héraðs-frið, 
Hver  sem  ekki  laut  að  sínu  bandi. 

Úr  ef  einhver  taldi, 
Undan  ráni  slaka, 
Réttlát  vörn  gegn  valdi 
Varð  til  stærri  saka  — 
Ennþá  sá  hún  sama 
Svip  af  fyrirmanni 
Sneyddan  fjöri  og  frama, 
Feldan  konungs-banni. 

Þegar  alt  varð  upptækt,  h'f  og  féð 
Ofdirfingsins,  hafð'  'ún  skirzt  að  falla  - 
Eins  og  Helga,  húna  sína  með 
Hólmann  flúð,  og  lagt  á  sund  til  fjalla. 


53 

Líkt  og  örnin,  unga-hreiðri  kaus 
Efsta  bergið,  torkleift  hremmi-vargi. 
Hugðist  myndi  verða  voða-laus 
Við  öll  rán,  í  fátæktinni  á  Bjargi. 

II. 
Dáð  og  dugur  hvelfdist, 
Dygð  og  gæfa  hneyktist. 
Ódrengskapur  efldist, 
Innlend  mannsemd  veiktist. 
Erlent,  hafði  alla, 
Óréttlæti  í  fargi, 
Milli  f  jöru  og  f  jalla  — 
Færðist  norður  að  Bjargi. 

Harðsótt  fanst  þó  helzt  það  stjórnar-vés 
Hirðstjóranum,  makræðinu  vönum. 
Vel  var  orðið  séð  um  Suður-nes, 
Sérhver  bóndi  konungs-eign,  með  Dönum. 
Örðugt  var  til  útf  jórðunga  að  ná  — 
Átti  nú  að  herða  á  gjörð  og  bandi, 
Konungs-böggum  klakkinn  lyfta  á 
Klár-hestanna,  á  öUu  Norðurlandi. 

Beini  brautar-manna 
Bjargar  drengir  vóru, 
Óleið  öræfanna 
Öðrum  betur  fóru, 
Her-ör  höfuðsmannsins 
Heiman  skyldu-reknir. 
Inn  til  æðstu  landsins 
Aldinborgar  teknir. 


54 

Leiðangurinn  hlaut  að  tef jast  þar  — 
Hér  varð  Þverá  töf  á  sunnan-reiðum. 
Móður-augun  vöktu.     Hérna  var 
Vænst  að  gista  á  þessum  norður-leiðum 
Björg  sat  uppi  ein,  með  hugsun  þá: 
111  sé  ferða-gæfa  höfuðsmannsins! 
Aldrei  þurfi  mögu  sína  að  sjá 
Svona  ferðast,  mæður  Norðurlandsins! 

III. 
Björg  frá  Bjargi  lítur, 
Bærist  sólskins-lokan, 
Opnast  hvammur  hvítur, 
Hvarflar  beltuð  þokan, 
Upp  úr  gljúfrum  gráum 
Greidd,  þó  enginn  sæi. 
Sem  af  líkbeð  lágum 
Línið  einhver  dragi. 

Bjarg  sat,  líkast  hauk,  á  hamra  arm 
Hátt  í  lofti,  yfir  gil  og  kletta. 
Það  var  eins  og  yf'r  á  lægri  barm 
Örskamt  myndi  vænginn  sinn  að  rétta  - 
Vör  var  Björg,  að  skrið  og  fóta-ferð 
Fyrir  nokkru  hafin  var  í  hvammi. 
Yfirförin  hál,  að  hálfu  gerð, 
Horfið  tjald  við  eyrar-barðið  frammi. 

Næst,  á  sjónar-sviði 
Sín-megin  á  eyri, 
Sá  hún  lenda  liði 


55 

Lárus,  og  þá  fleiri. 
'  Hann,  með  fang-svip  föttum, 

Fúll  og  vika-tregur 
Drundi  að  lesta-dröttum, 
Digurbarkar-legur. 

Hinum-megin  beið  með  "Konungs-Brún" 
Beizli  og  týgjum  lagðan,  höfuðsmaður, 
Fylgdar  yfir  ána,  væri  hún 
Öllu  fær,  og  tryggur  viðtaks-staður. 
Lestar-megin  drengi  sína  sá 
Söðulreiði,  Björg,  af  hestum  spretta, 
Ganga  frá  því,  snúa  út  í  á. 
Eftirlegu-mannsins  bið  að  létta. 

Sterkt  er  straumur  kafinn, 
Streng  um  hnútur  brýtur, 
Makki  og  höfuð  hafin, 
Hæsta  lendin  flýtur  — 
Vel  er  vaðið  riðið, 
Vana-leikur  drengja! 
Næmt  er  mjaðað  miðið 
Milli  gígs  og  strengja. 

Létt  og  skjótt  tókst  yfir-reið  um  á. 
Óðar  lagt  með  höfðingjann  á  vaðið  — 
Þar  sem  sízt  var  svigrúm,  bærist  á, 
Sýndist  hrekja,  eður  við  þar  staðið? 
Inn  í  skóg  sem  skotið  væri  ör, 
Skefldist  svelgur  yfir  menn  og  hesta  — 


56 

Áin  söm,  og  engin  spora-för 
Ofan  strengja-fallið  roku-hvesta. 

Björg'  varð  ekki  að  orði, 
Ótta-hverft  varð  henni. 
Hneigði  höfði  að  borði, 
Höndur  krepti  að  enni. 
Tundur  hrökk  á  taugum  — 
Tigna  svipnum  brá  hún. 
Undir  luktum  augum 
Enda-lokin  sá  hún. 

IV. 

Hrökk  svo  upp,  við  óp  og  brýnda  raust 
Eftirstaddra.    Skipa  tók  og  banna 
Slysa-fátið,  fangaráða-laust, 
Felmtaðra  og  æstra  lestarmanna  — 
Auga  Bjargar  óðar'  flogið  var 
Ofan  Þverá,  nið'r  að  Hvirfilbergi. 
Lausir  hýmdu  hestar  uppi  þar 
Hennar  sona,  en  reiðmenn  þeirra  hvergi. 

Gufaði  gljáa  hána, 
Gjörð  né  taumar  engir. 
Hinzt  er  hleyptu  á  ána 
Henni  þótti,  að  drengir 
Báðir  bitla  rétta, 
Beizhs-hringjur  reisa, 
Kjálka-keðjum  spretta, 
Kverka-spennur  leysa. 


57 

Búist  við:  sem  smeygjast  ætti  af 
Auðveldlega,  svo  sem  gert  það  mundi 
Til  þess  yfir  öldufalla-kaf 
Engir  taumar  vefðust  fyrir  sundi  — 
Vissi  Björg,  að  von  sem  fyrir  brá 
Var  nú  lokið.    En  í  feigðar-móðu 
Dánarvitnin  horft  hún  hefði  á: 
Hesta  þessa,  sem  þar  uppi  stóðu. 

Yfir  drektra  dysjum 
Drúptu  á  kletta-riði. 
Föx  og  tögl  í  flysjum, 
Fætur  undir  kviði, 
Háls-lengd  höfuð  falhn, 
Hálf-rifað  í  hvarma  — 
Eins  og  steypt  í  stallinn 
Standmynd  tjóns  og  harma. 

V. 
Lestamenn  ið  sama  höfðu  séð: 
Svona  óvænt  skeða  björgun  hrossa  — 
Alhr  þustu  Þverá  niður  með, 
Þeystu  og  runnu  í  bjarga-hvörf  við  fossa. 
—  Gestur  hafði,  á  beði,  í  Bjargar  garð' 
Blundað,  meðan  gerðist  þessi  saga  — 
Björgu  mæddi  mjög,  að  rjúfa  varð 
Morgun-drauma  Laufeyjar  frá  Haga. 

Skyldi  ei  fögnuð  fylla 
Fjandsamlegra  greyja, 
Henni  óvænt,  illa 


58 

ótíðindi  að  segja  — 
Hreykni  að  skömm  og  skaða, 
Skapraun  hver  til  gleði 
Var  ins  varhlutaða, 
Vakli  er  yfir-réði. 

Laufey  hafði  átt  þau  erindin: 
Yfir  Steina  hættu-för  að  skína 
—  Hans,  sem  yrði  bráðum  bóndinn  sinn  — 
Breiða  á  leið  hans  ástar-kveðju  sína. 
Góðar  nætur,  gengi  sérhvers  dags 
Gefa,  og  heim-bros  afturkomu-fegnum. 
Vernd  og  kvæmd,  úr  kh'pum  ferðalags, 
Kossinn  sinn,  að  vegaleiðslu  og  eignum. 

Björg  fann  beyg  —  sem  tefði 
Bugað  þrek  við  rakna  — 
Eins  þó  oft  'ún  hefði 
Orðið  svona  að  vakna, 
Sína  að  sigra  og  þekkja 
Sorg,  við  ill-sköp  landsins  — 
Langrar-æfi  ekkja 
Ágætasta  mannsins. 

Fyrir  öllum  erfðum  hans  að  sjá 

Átti  skyldu:    Lífsvon  þess  að  treyna, 

Sem  að  óstyrkt  undir  höggi  lá, 

íslenzks  mannblóðs  —  Tapa,  en  sífelt  reyna. 

Þrjózkast  við,  svo  landið  hfði  af  — 

Loksins  hvarf  hún  inn  að  rekkju  sinni. 


59 

Hversu  vært,  á  vangann,  Laufey  svaf, 
Væn  og  ung,  á  koddanum  þar  inni. 

Hverfð  að  hvílu-stoðum, 
Hvít  í  morgun-ljóma, 
Sem  úr  vorsins  voðum 
Vaxinn  knappur  blóma. 
Prúðhærð,  léttbrýnd  lá  hún, 
Láns-barn  hvíldarinnar. 
Værum  blund'  ei  brá  hún, 
Björg  þó  gengi  innar. 

Varð  ei  þrætt  um  það,  hún  væri  fríð, 
Þar  sem  hana  klæddi  morgun-sóHn  — 
Ljóða-Edda,  aldið  penna-smíð, 
Upp'  á  rúmstokk  hélt  sér  fast  í  stólinn. 
Hún  var  opin  enn,  við  kunna  grein, 
Um  að  Helgi,  á  sinna  daga  banni, 
Bana-særður  sat  við  Frekastein: 
Sváfu  og  hefndir  gifti  öðrum  manni. 

Björg  úr  rugli  rétti , 
Rúmklæðin  á  henni, 
Kúr'ðan  koddann  slétti, 
Klappaði  á  enni: 
"Lyftrar  morgun-lýsu 
Löngu  síðan  gætti! 
Svafstu  vel  að  vísu. 
Vekti  ei  þig,  ef  mætti." 

Laufey  vaknar.    Skærum  augum  í 
Óðum  sýndist  drauma-bláminn  fjara. 


60 

Jafnótt  skína  iipp  skilningur  á  því 

Skorðum-biindna.     Hún  varð  fljót  til  svara: 

"Þú  ert,  móðir,  árrisulust  enn, 

Aldrei  niistir  fyrsta  sólar-rofið. 

Eru  komnir  okkar  ferðamenn? 

Af  mér  hef'  eg  góðan  morgunn  sofið." 

"Þrátt  til  fóta-ferða 
Flýta  værðir  naumar. 
Oft  þeim  eldri  verða 
Erfiðari  draumar," 
Mælti  Björg,  "og  borgun 
Bjásturs-lúans  minni. 
Mig  greip  það  í  morgun, 
Meira  venju  sinni". 

"Þverá  hér  við  rekkju-stokk  vorn  rann. 
Reiðmenn  þekta  sá  eg  yf'r  um  leggja. 
Mér  úr  lest,  með  háa  hirðstjórann, 
Hurfu  af  vaði  svanir  okkar  beggja! 
Gat  ei  dregið,  við  að  vara  þig"  — 
Vöknuð  Laufey  réð'  í  skeðan  voða: 
"Hrelli-draumum  hrygðir  þú  ei  mig! 
Heldur  ertu  druknun  þeirra  að  boða." 

Hermdir  háskafeldar 
Heyrði  'ún  drúpin-hvarma. 
Heitir  uxu  eldar 
Ósefaðra  harma: 
"Angrið  eitt  að  rækja 
Eigum  nú.    í  fossinn 


61 

Sælast  væri  að  sækja 
Sess  og  bónda-kossinn." 

Björg  lét  hníga  að  barmi  sínum  milt 
Bljúgan  harm  og  sviftra  vona  reiði, 
Meðan  félli  í  faðmi  sínum  stilt, 
Fyrsti  skúr  úr  dimdu  æsku-heiði. 
Beið,  sem  sólroð,  unz  að  upp  var  stytt 
"Ástir  sh'kt  við  fyrstu  reynslu  segja. 
Er  hún  lengist,  læra  að  stærra  er  hitt, 
Lifa  sínu  kærsta,  er  hlaut  að  deyja." 

"Þótt  að  þýið  flýi 
Þeim  á  vald,  sem  hyggi, 
Verjandans  í  vígi, 
Valur  snauður  hggi, 
Meiðsl  og  mein  þó  standi: 
Móður-hjörtun  glöggu 
Firra  föðurlandi 
Falls,  með  —  barna-vöggu." 

'Þá  er  hinzta  lands  og  lýðsins  gröf 
Loksins  tyrfð,  ef  móður-erfðir  dvína, 
Sem  að  niðjum  geta  í  vöggu-gjöf 
Gefið  minning,  sh'ka  eins  og  þína. 
Aldrei  deyr  úr  sögu  sigurvon, 
Sem  á  stöðugt  nýjan  mann  í  skarðið. 
Lífuð  framtíð  fóstrar  annan  son 
Fyrir  hvern,  sem  litlu  bættan  jarðið." 

Laufey  fanst  hún  finna 
Fró  við  Bjargar  ræðu, 

Stephan  G.  Stephansson:  Andvökur 


62 

Örmagn  sorga  sinna 
Sjatna  af  hennar  glæðu. 
Hrifu  afl  og  ylur, 
—  Orðin  sljórra  og  kaldar'  — 
Angrið  að  eins  skilur 
Eymdir  sínar  taldar. 

Veigur  Bjargar  varð  að  styðja  sig 
Veikum  mátt,  frá  rauna-barni  þekku: 
"Fylg  mér  út,  þar  frjálst  um  þig  og  mig, 
Fjöll  vor  hækka  sig  við  hverja  brekku. 
Það  er  eins  og,  þar  sem  rými  er 
Þrengslin  kunni  helzt  frál  brjósti  h'ða. 
Klæðsu  nú,  og  komdu  á  fót  með  mér. 
Komu-manna  frammi  skulum  bíða." 

Björgu  uxu  aftur 
Öfhn  hugprýðinnar. 
Hennar  kjark'  varð  kraftur 
Kraftaleysi  hinnar  — 
Stærsta  styrk,  ef  sætti 
Stór-raun  út  af  bæri: 
Nema  minni  mætti 
Máttarstoð  hann  væri. 

IV. 

Heiði  á  hh'ða-þiljum, 
Hæst  að  fjalla-burstum,. 
Skreið  að  skugga-giljum 
Skin.  En  báru  að  hlustum 
Hóftölt,  hælum  snjáðar 


63 

Hol-götur  frá  vaði  — 
Björg  og  Laufey  báðar 
Biðu  út'  á  hlaði. 

Þar  fór  Lárus.    Leitum  snúiiin  frá 
Lesta-sveitin,  einkis-vör  hvar  feldist, 
Það  sem  horfið  hafði  framni'  í  á  — 
Helzt  var  sýnt,  að  norðurförin  dveldist! 
Valdið  týnt,  og  höfuðlaus  var  her, 
Herra-tignir  allra  kannske  í  veði. 
Óvíst  mál,  hver  mætti  smeygja  sér 
Mjúkinn  í,  hjá  þeim  sem  næstur  réði. 

Líksins  varð  að  leita 
Líka.     Aftur  ríða 
Suður.    Út  til  sveita 
Sækja  hð  og  bíða  — 
Vita  feng  sinn  falla 
Fyrir  slysið  þannin 
Illa  beit  á  alla  — 
Enginn  syrgði  manninn. 

Þyngstan  huga  sér  hver  samt  þar  bar 
Sveina  til,  er  leiðtog  sh'k  þeim  vóru. 
Glópskan  þeirra  völd  að  þessu  var, 
Vandræðanna  tvísýnunnar  stóru. 
Lárus  átti  hæst  í  húfi  þar. 
Heiftin  var  hans  ráðaleysi  að  brýna. 
Halli,  fíflið,  fann  hve  sárt  það  skar, 
Fyrir  þetta  að  missa  útgerð  sína! 


64 

Lárus  leiðar-greiðans 
Launin  hugsar  blóðug 
Björgu  —  er  úti  beið  lians, 
Beislíju-grætt  en  hróðug. 
Sárra  —  en  grárra  gjalda  — 
Greypilegra  efnda, 
Ættar  ægi-skjalda 
Óvopnaðra  hefnda. 

Þegar  riðu  þeir  í  húsa-hvörf , 
Þarna  beið  hún  væntu  tíðindanna, 
Tiginöldruð,  drengileg  og  djörf. 
Dyravættur  sneyddu  átthaganna, 
Sigurfríð  hjá  fórnum,  dýrri  sér, 
Föðurlands  í  stundar-þágu  greiddar. 
Öllu  svift.    Og  sinna  stunda  hér 
Síðstu  rauna-bætur  vissi  eyddar. 

Hennar  ættjörð  aldna 
—  Óh'k  suður  foldum  — 
Bauð  ei  hátíð  haldna 
Hennar  látnu  moldum. 
Og  fyrir  unga  mögu 
Aðeins  hafði  að  bjóða 
Gröf  —  í  glötun  sögu, 
Gleymsku  allra  Ijóða. 

Lárus  hvesti  hlakk-rödd  sína  í  sér, 
Sagði  hvelt,  en  vonzkan  skein  af  bránni: 
"Tíðindi  þau,  Björg,  við  berum  þér, 
Báðir  glópar  þínir  liggja  í  ánni! 


Makleg  afdrif.     Hefði  ei  hirðstjórinn 
Hjá  þeim  týnst,  og  gæfa  betri  manna"  — 
Björg  stóð  föst,  við  illu  albúin, 
Undir  storkun  þyngstu  hrakfaranna: 

"Leitt  er:  lepp  sem  prettum 
Lands  síns  að  vill  hlúa, 
Gott  þó  færöi  í  fréttum, 
Fallvalt  myndi  að  trúa  — 
Liggi  feigðar-fölur 
Framinn  illra  dáða! 
Sæl  eg  legg  í  sölur 
Syni  mína  báða." 

1912 


Kolbeinslas:. 


HJfi    hitffiinKJu    ItON.Ha    lieimM. 

^lauMönR'ur. 

Vil    eg    yt5ur    velkominnl 
Veit    eg   sitiinn,    herra    minn- 
Opna   hliSiS  álotinn. 
At5gangs-mií5inn?       StigiíS     inn! 

Kínia. 


Já,  víst  er  hann  kvongaður,  húsbóndinn  hér. 

Og  húsfreyja  á  karl  þar  í  drögu. 

Og  giftingar-leyfið  hans  á  eg.    Það  er 

Til  umvitna,  í  ganialh  sögu. 

Eg  skýzt  yfir  svip  hans.    Um  skrök  ferð  í  brígzl 
í  skinnklæðum  öðrum  ef  sér  hann. 


66 

Er  Blámaður,  Hindúi  og  Breti  á  víxl  — 
En  "brakún"  í  hvað  sem  að  fer  hann. 

Hann  eitt  sinn,  sem  hinir,  í  hjónaband  gekk. 
En  hæpið  þær  sakirnar  stóðu. 
Hjá  kunningja  sínum  hann,  fullreyndum,  fékk 
Þá  frægustu  nöldrunar-skjóðu. 

En  vantrúar-lýðum  eg  læt  á  það  bent: 
—  Sem  h'zt,  að  um  hann  sé  það  skrítið  — 
Að  flest  er  af  guðum  við  kvonbænir  kent, 
Þó  kvennafar  hans  spyrjist  h'tið. 

En  allur  hans  búskapur  örðugur  var. 
Hann  ungaði  á  flækinginn  krakka. 
Og  það  sögðu  alhr,  hann  ynni  ekki  par 
Af  öðru,  en  við  Danskinn  að  makka. 

Um  vanhirta  kosti  varð  konunni  glatt, 

Þeir  khngdu  'onum  sífelt  í  eyra. 

Þó  slægðist  hún  mest  til,  að  segja  'onum  satt, 

Ef  söfnuður  kom  til  að  heyra. 

Á  endanum  varð  hann  svo  ákúru-sár, 
Og  atyrðum  stirður  að  gleyma, 
Hann  stalst  burt  í  friðinn  ið  fimtánda  ár, 
Á  föðurleifð  óselda  heima. 

Þér  stökkvið  ei  upp  við  þann  hjónabands  hæng, 

í  hreinskilni  tjái  eg  yður: 

Þau  skildu  í  bih  að  borði  og  sæng, 

Sem  bara  er  höfðingja-siður. 


67 

Hún  flutti,  sem  aðrir,  til  lifenda  lands, 
Að  lokum  —  og  heim  til  hans  bará  — 
Hún  giftist  að  lögum,  á  hreppslægið  hans, 
Svo  hvert  átti  'ún  annað  að  fara? 

Og  nú  sér  hér  enginn  um  ágreining  vott, 
Hún  er  ekki  ráðrík  né  baldin. 
Og  heimihð  fyrirmynd,  gengið  svo  gott, 
Og  gullbrúðkaup  ártalsrétt  haldin. 

Og  þó  að  hún  hafi  ekki  í  skapinu  skifst, 
Við  skiljum  það  h'klegast  þannin: 
Að  hún  var,  sem  aðrar  er  oft  hafa  gifst, 
Hún  elskaði  seinasta  manninn. 

Og  svo  var  nú  annað,  sem  að  skyldi  gáð, 
Og  öllum  er  Ijóst,  að  eg  vona: 
Að  karl  hennar  hafði  þar  niðri  sér  náð, 
Svo  nú  var  hún  stór-ríkiskona. 

Og  tæplega  verður  oss  við  þetta  bylt  — 
Til  vitnis  þér  haft  gætuð  flesta: 
Að  skorturinn  spanar  upp  eðhð  vort  ilt, 
En  auðurinn  ræktar  vort  bezta. 

Hér  áttu  þau  gervalla  "myrkranna  makt" 
Þó  megnuðu  á  Hornströndum  öngu. 
Þá  vóru  þau  aumingjar,  eins  og  var  sagt, 
Á  íslandi  á  "hillunni  röngu". 

Eg  held,  að  þér  getið  nú  heimihð  þekt  — 
Ver  hnýsinn  sem  stjórn-snati  svarinn. 


68 

Að  standa  á  hleri  er  hirðsiðalegt  — 
Sko,  hér  kemur  drotning  og  Sarinn! 

F  r  ú  i  n: 
"Æ,  heyrðu  mig,  góði  niinn!     Kirkjan  var  köíd, 
Þeir  kunna  ekki  í  ofninn  að  leggja! 
Hjá  páfanum  hérna  er  lieimboð  í  kvöld, 
Og  hann  á  þar  von  okkar  beggja." 

H  ö  f  ð  i  n  g  i  n  n : 
"Hver  ólukkinn!     Meinlega  á  þessu  stóð! 
Því  aðra  ferð  hef'  eg  mér  búna  — 
En  þú  ferð  samt  uppeftir,  elskan  mín  góð, 
Og  afsakar  fyrir  mig  núna. 

Eg  vinn  það  sem  mannanna  virðing  er  flátt, 
Hef'  von  um  að  fanga  þá  alla. 
Að  afmenna  hvívetna,  hátt  eins  og  lágt, 
Er  hernaðar-kænskan  mín  snjalla. 

Ið  greiðasta  skeið  til  að  skrílmenna  þjóð, 
Er  skemdir  á  tungunni  að  vinna. 
Frá  hugsanaleysi  er  afturför  óð 
Til  apanna,  bræðrunga  sinna. 

Þó  ómenskan  hepnist  ei  eins  og  eg  vil, 
Eg  af  hef'  þó  stórmiklu  bisað, 
Því  Gota  og  Hellena  heimsloka  til, 
Nú  hef'  eg  með  latínu  slysað. 

En  þó  að  hún  væri  mér  verkfæri  þar, 
Er  voði  eg  stefnt  gat  ei  beinna. 


G9 

Því  mannvitið  í  henni  ofmikið  var  — 
Menn  álpast  á  það  kannske  seinna. 

En  svo  hefir  tregnúinn  tíminn  sér  breytt. 
Og  tiltækin  spá  mér  nú  illu, 
í  kirkjuna  þýzkuna  Lúther  gat  leitt  — 
Ið  leiðasta  í  allri  hans  villu. 

En  eg  held,  in  íslenzka  þjóð  yrði  þjál 
Að  þrælseljast  uppskafnings  dönsku. 
Svo  breyti  eg  um  vélar,  um  vog  og  um  mál, 
Og  viðeyk  þá  skrælingja  frönsku. 

En  skáldunum  sumum  mér  óþörf  er  í, 
Og  enga  við  meinlegri  fundum, 
Því  það  er  sem  guðspjöllin,  gömul  og  ný, 
í  grun  þeirra  spretti  upp  á  stundum. 

Á  Fróni  hóf  latínan  mig  ekki  mjög, 
Þó  málæðið  spilti  þar  huga. 
Með  dönskunni  hef'  eg  nú  lærdóm  og  lög 
Svo  lullað,  að  vel  mætti  duga. 

En  alþýðu-skáld  eru  þröskuldur  þar, 
í  þjóðernið  h'fseigju  khða. 
Og  þráin  til  alls,  sem  að  veglegast  var, 
Hún  vaknar,  er  stuðlarnir  iða. 

Þar  býr  nú  sá  maður,  sem  kveðandann  kann, 
Hann  Kolbeinn.     Og  fyr  en  þeir  deyð'  'ann 
—  Þó  h'till  sé  slægur  í  sh'kuni  sem  hann  — 
Mér  slyngara  finst  þó  að  veið'  'ann. 


70 

Eg  á  honum  staðinn  til  freistingar  fann, 
—  Því  frávikum  held  eg  hann  tími  — 
Með  íslenzku  skáldanna  ágalla  þann, 
Að  alt  verði  botnað  í  rími. 

Hann  getur  mín  oft,  og  til  ills.    Það  sem  fer 
Þar  aflaga,  og  gerir  menn  smærri, 
Það  lætur  hann  heita  í  hausinn  á  mér  — 
Eg  held  nú  það  sé  ekki  fjærri. 

Eg  heim  til  hans  Kolbeins  sem  kunningi  fer, 

Að  kveðast  á,  sh'kt  er  þar  siður, 

Og  læt  hann  í  ósigri  ánafnast  mér  — 

Og  oft  kvað  eg  skáldin  svo  niður. 

Svo  er  þú  í  boðið  til  föðursins  fer, 
Og  fulltrúum  hans  undir  messu 
Þú  tjáir  það  alt,  sem  að  toHir  í  þér, 
Um  tilhögun  mína  á  þessu. 

Ger  mér-betri  afsökun.    Ef  það  er  skamt, 
Sem  úr  þessu  manst  eða  þylur, 
Af  rugluðu  molunum  sjá  þeir  það  samt  — 
Því  samverka-maðurinn  skilur." 


Svo  kvöddust  þau  hæverskt.    Er  hettan  stóð  lyft 

Á  hnakkasvip  farandi  vinar, 

Hún  hugsaði  brosandi:     Bezt  er  eg  gift! 

Og  betur  en  skrukkurnar  hinar. 

Eg  veit  að  þeir  hafa  um  'ann  um-mæli  ill, 
Á  illræmi  hvíhr  'ans  hróður  -■ — 


71 

Hann  má  vera  óþokki  eins  og  hann  vill, 
Ef  að  eins  við  mig  er  hann  góður. 

Hann  auðlegð  og  gersemar  upp  á  mig  ber 
Á  eih'fu  skemtana-sveimi. 
Og  stjórnmála-garpurinn  stærsti  hann  er, 
Sem  starfar  í  gervöllum  heimi. 


Og  svona  gekk  Höfðinginn  breið-slétta  braut 

Af  borginni,  er  logandi  glóði. 

Og  múgurinn  allur  með  lotningu  laut 

Á  leið  hans  —  og  bölvaði  í  hljóði. 

Á  hnjákollum  lágu  þar  safnarar  seims, 
Sem  seðlum  í  vasana  tróðu. 
Og  raðir  af  fraegustu  herkóngum  heims 
Með  hattinn  í  lúkunum  stóðu. 

A    KoIbeliiHNlöðuin. 

ManNÍine'iir. 

Þann  sem   yztur   þræddi   og   hrauð 
ÞjóCar    lista-stiginn, 
SpurSu    ei   fyrst   um    eign   og   auC  — 
trtl-vistin   sú    er  snautS. 

Þó  aíS  spör  á  „eld"  og  „örk" 
YrtSu    Itjörin    ferSa, 
Axar-för   í   bjarka  börk 
Benda   á   örugg   lelSarmörk. 

Afram    þjörkutS    alstatiar, 
Og    metS    hörku-brögtSum, 
Inn   A    mörku    eilift5ar 
Eru   þar  slörkin   framtitSar. 

Kfma. 

Sko,  svona  er  kotið  hans  Kolbeins  í  ár! 
Sá  kol-beinastaður  er  auöur. 


72 

Samt  orti  hann  þarna  í  þrjú  hundruð  ár 
Og  þar  býr  hann  hfandi  og  dauður. 

í  ár  er  það  svona.    En  seinna  það  má 
í  sveit  auka  túnvelli  og  bögu. 
Og  stuðlarnir  þruma  enn  þústinni  frá, 
Um  þrjúhundruð-áranna  sögu. 

En  fátt  var  þó  kempulegt  Kolbeini  á: 
Um  kinnarnar  útigangs-skorpinn, 
Og  ei  fyrir  mann  var  hann  mikill  að  sjá, 
Og  myndin  hans  dökkýrð  og  korpin. 

í  knjám  var  hann  hokinn  og  bak  hans  var  bent, 

Og  bárur  um  lófana  stóra. 

Hann  leit  út  sem  túnjurt  af  hendingu  hent 

Á  hrjóstur,  að  visna  eða  tóra. 

En  hitnaði  skap  hans,  þá  beið  hann  sitt  barr, 
í  bragðinu  snjallur  og  þorinn, 
Og  Ijómaði  upp,  sem  ið  kræklótta  kjarr, 
Er  knapparnir  springa  út  á  vorin. 

Og  skýhð  hans  kallaðist  bæli  og  bás, 

Og  búlandið  skriður  og  keldur. 

Fyrir  hurð  sinni  átti  hann  alls-engan  lás  — 

Og  ei  fyrir  trú  sinni  heldur. 

En  út  yfir  heiðarnar  hentust  hans  Ijóð, 
Og  háseta  til  fram  á  víði. 
Og  hann  var  þeim  myrkfælnu  hjálpin  í  óð, 
Og  héraðsins  átveizlu-prýði. 


73 

—  En  þá,  eins  og  oftar,  var  hert  að  'ans  hag, 
f  harðbýh  mannláns  og  veðra  — 
Hann  reri  til  hlutar  á  haf  þennan  dag, 
Sem  Höfðinginn  kvaddi  þar  neðra. 

Því  skammdrjúgar  urðu,  hans  ómaga  fans, 
Þær  afganga-leifar  til  neyzhi, 
Sem  brúðurin  knýtti  í  hálsklútinn  hans, 
Sem  hróður-laun  síðustu  veizlu. 

En  einrætt  var  trog  hans,  og  tvær  höndur  hð 
Og  trafala  andkul  úr  mekki. 

Svo  um  það,  hvort  hann  komst  þá  hraðar'  á  mið 
En  Höfðinginn,  veit  eg  nú  ekki. 

Af  erfiðismunum  varð  afkoman  smá  — 
Á  önguhnn  gráðugt  var  bitið, 
Því  fádæma  óður  var  fiskurinn  þá. 
En  færið  drógst  alla  tíð  shtið. 

Hann  kom  svo  að  aftur,  að  áh'ka  hag  — 
Að  aflanum  þurfti  ekki  að  gera  — 
Hann  grunaði  hálfgert,  að  hreint  þennan  dag 
Á  hafsbotni  myndi  ekki  vera. 

En  að  tók  að  skyggja.    I  skyndi  til  legs 
Hann  skehna  dró,  upp  að  hjahi. 
Þá  rásuðu  brunandi  rohur  hans  sex 
Fram  rifah.iarns-gler,  upp'í  fjalh. 

Hann  rauk  þeim  til  bjargar.    í  hættu  þar  hékk 
Öll  hjörðin,  og  kannske  var  töpuð. 


74 

Og  áður  en  komist  hann  fyrir  þær  fékk, 
Var  forustu-ærin  þó  hröpuð. 

Og  frjárprýðin  var  hún  og  konunnar  kind, 
Og  kenjarnar  ei  hennar  siður  — 
Og  Kolbeinn  sá  uppkast  að  einhverri  mynd, 
Sem  eltandi  skaut  henni  niður. 

Loks  koni  hann  þeim  fimm  heim  í  f járkofann  sinn 
Um  flug-hálku  og  kveldseturs  bhndu  — 
Þær  létu  sem  vitlausar,  vildu  helzt  inn 
í  vegginn,  sem  dyrnar  ei  fyndu. 

Það  seig  nú  í  Kolbein.    Inn  kærnar  hann  fer, 
Sem  kolþreifa-myrkrin  ein  buðu. 
Og  hrópandi  fór  hann:  "Hver  fjandinn  er  hér?" 
í  frýjun  hans  vísurnar  suðu. 

"Þeir  kalla  mig  Gamla!    í  grenið  mig  dró 
Úr  gustinum.    Varð  hér  að  una, 
Á  erindi  við  þig"  —  var  kveðið  í  kró  — 
Og  Kolbein  fór  misjafnt  að  gruna. 

Því  honum  fanst  vofulykt,  væmin  og  heit. 
Hvort  var  þetta  höfðinginn?  Eða, 
Það  gat  verið  einhver  úr  annari  sveit, 
Sem  erfiljóð  bæði  'ann  að  kveða. 

Og  loks  hafði  'ann  fahð  þar  fénaðinn  sinn, 
Er  féll  yfir  náttmála-sortinn  — 
Þeim  aðkomna  brautingja  bauð  hann  svo  inn 
Á  baðstofu-yhnn,  og  skortinn. 


75 

En  nú  átti  ei  fengsælum,  fólk  hans,  af  sæ 
Að  fagna,  né  gesti  í  boðið! 
Því  daufleg  er  heimkoma,  í  hungraðan  bæ, 
Og  hafa  ekki  dregið  í  soðið. 

En  húsmóður  þunglega  fjármissan  féll: 
"Það  fór  eins  og  vangæzlan  skapar, 
Að  beita  út  fénu  á  flughálku-svell 
í  fjall,  þar  sem  melrakkinn  hrapar." 

"En  svo  er  það  alt  saman  maklegt  á  mig 
—  Því  mér  hef'  eg  steypt  í  þann  voða  — 
Sem  tók  ekki  fjármanninn  fram  yfir  þig, 
Á  Fjósum  —  sem  stóð  mér  til  boða." 

Þið  afsakið  skætinginn  öll,  að  eg  hygg, 
Og  eruð  því  samþykk  í  hljóði: 
Að  ekki  sé  kynlegt  þó  konan  sé  stygg, 
Ef  karhnn  er  dæmalaus  slóði. 

Og  Xantippu  var  nærri  vorkunn  á  því, 
Sem  vasaði  búsins  að  gæta. 
En  Sókrates  hennar  svo  eyddi  því  í, 
Við  Aþenu  burgeisa  að  þræta. 

Sem  Aristófanes  að  dómstól  ei  dró, 
Né  draslaði  upp  æsingi  nýjum. 
En  lá  upp  við  súluna  sjálfur,  og  hló, 
Að  sjá  sig  þar  leikinn  í  "Skýjum." 

Það  komumanns  fylgjan,  hjá  Kolbeini  var, 
Að  konan  hans  gerði  'ann  svo  hyskinn  — 


76 

Hún  náttverðinn  gesti  og  bóndanum  bar 
Úr  búrinu  —  seinasta  fiskinn. 

Af  mjólkinni  bar  hún  þeim  aleigu  að, 
Á  örlæti  þurfti  ekki  að  hvetja. 
En  kúabús-nytjar  á  Kolbeinsstað, 
Hvert  kveld  varð  hún  þannig  að  setja. 

En  gesturinn  réðist  þar  óðara  á, 
Og  ósigndum,  borðhaldið  viður. 
Og  ei  þurfti  langsýni,  löggina  að  sjá, 
Er  lagði  hann  sleifina  niður. 

Svo  jaxlar  hann  fiskinn.  Og  jaf nt  að  því  fer, 
Sem  járnbraut  í  landssjóðinn  boðin. 
Því  styrtlur  og  hnakkann  hann  hændi  að  sér, 
Að  húsbónda  þunnyldi  og  roðin. 

Það  tók  ekki  lengi  þann  tilþrifa-gest, 

Að  tína  í  það,  sem  var  holur. 

Svo  vék  hann  að  mötu-naut:  "Býzt  við  sé  bezt, 

Eg  beri  upp  erindið,  Kolur"! 

G  a  m  1  i: 
Öll  eru  skrimsli  hafs  á  hleri 
Hérna  út  hjá  Draugaskeri. 
Tveir  á  kryppu  klettsins,  gætum 
Karlvega  þar  hangt  í  sætum. 

Leystu  nú,  Kolbeinn,  kvæða-vandann! 
Kveðstu  þar  á  við  skálda-f  jandann. 


77 

Hvor  sem  þrýtur  þá  að  svara, 
Þú  eða  eg,  á  glæ  skal  fara. 

Ko  Ib  e  i  n  n  : 
Þá  skal  efna  að  upphafinu: 
Út  kem  eg  frá  dagsverkinu, 
Þegar  á  kveldi,  kuldagjörnu, 
Kolblámar  um  vestur-stjörnu. 

Áskil  mér  svo  annars-vegar, 
Úti  skuli  rimman,  þegar, 
Þenur  yfir  Þverfells  hyrnu 
Þverri-máni,  feiga  glirnu. 

G  a  m  1  i  : 
Þér  skulu  veitast  bragar-bætur 
Botnins,  fyrri  helming  nætur, 
Eg  mun  svara  síðstu  hending 
Síðan,  fram  að  mótsins  ending. 

K  o  1  b  e  i  n  n  : 
Skömtum  jafnt,  svo  skakki  ei  halli, 
Skiftumst  á  með  sjávarfalh  — 
Þú  skalt  aklrei,  illu  feginn, 
ísland  teyma  á  ref  javeginn. 

G  a  m  1  i  : 
Kolbeinn.  svaðil-söngva  sterki, 
Svíkstu  nú  ei  undan  verki! 

Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur 


78 

Fært  er  ekki  að  fyrirtregðast. 
Fæ  eg  þá  sem  heitum  bregðast. 

K  o  1  b  e  i  11  n  : 
Lesum  upp  vor  lög  við  skerið. 
Langa  æfi  hef'  eg  verið, 
Litlum  gæðum  upp  að  inna: 
Orðheldnina  feðra  minna. 


Og  Kolbeinn  sá  spjátrunginn  spretta  á  dyr, 
En  spurði  ekki  hvernig  hann  færi, 
Því  hann  var  nú  öryggri  á  því,  en  fyr, 
Hver  aðskota-maðurinn  væri! 

En  konan  hans  förinni  eggjaði  af 
Sem  óþörf,  og  vonleysu  um  borgun  — 
"Frá  Draugaskers-álnum  er  hálfróið  haf," 
Kvað  hann,  "út  til  fiskjar  á  morgun." 

K  o  1  b  e  i  n  n  : 
Þann  skagfirzka  ofláta  er  skorar  á  mig  hér, 
—  Eða  hver 

Skrattinn  sem  hann  er  — 
Eg  læt  hann  ekki,  að  óreyndu,  ögra  lengi  mér, 
Að  eiga  við  sig  gamanleik:  hvor  rím  af  öðrum 

ber. 
Eg  fer! 

Við  Kölska.  er  um  að  eiga, 
Nú  ætlar  hann  mig  sér. 


79 


titl  I   DrauKaikerl. 

^lanHöuKiir. 

Lýst  aS  storC  er  loft  til   fulls  — 
Lelka    i   skoríu    geimsins 
Leiftur-bortSar    lýsi-gulls: 
Ljósin    nor'ður-heimstns. 

Hljótt   at5    kalla   um    hættu-fært5 
Hafs   og   fjalla  styrkra  — 
Sem    þar   falllt5    vofi    i    væríS 
Veldi   allra   myrkra. 

Vetrar-raunar    lofts    og    lands 
Lúra,    en   kraumar  á  þeim  — 
Væru-draumar    vöku-manns 
Vaxa   naumast  hjá   þeim. 

Rfma. 


Hvort  hefir  þú  skynjandi  skygnst  um  þau  lönd, 
Sem  skáldin  í  huganum  vitja? 
Með  Ijóðið  í  önd  og  árina  í  hönd, 
í  andófi  á  þóftunni  sitja. 

Á  ferju  sté  Kolbeinn,  þar  leiðin  upp  laukst 
Frá  landi  til  skers,  út  af  vogi. 
í  skriði  var  hending,  er  stefnið  fram  straukst, 
Og  stuðlar  í  árar-togi. 

Því  eðli  Kolbeins  var  yfirment. 
Hann  orkaði  því,  sem  er  fáum  hent, 
Að  lepja  upp  mola  um  lífsins  stig, 
En  láta  ekki  baslið  smækka  sig. 

Hans  hugur  flaug  sjálfstætt  og  óþvingað,  í 
Hvern  atburð  og  tíðir  og  geima. 
Og  venjan  við  barning,  er  þýðing  á  því, 
Hann  þurfti  sig  nú  ekki  heima. 


Og  út-togið  fyrsta  í  árunum  kvað, 
Sem  ofan  í  Ijóða-haf  þrifi: 
í  riddara-brynjunni,  Englending  að, 
Hve  Ólöf  reið  fjöruna  í  Rifi. 

Og  næst  léku  stokkarnir  stökur  við  sund, 
Um  straumbönd  ins  kjal-tætta  löðurs, 
Um  mannfreka,  þrágifta  Þórunni  á  Grund, 
í  þjóðhetju-týgjum  síns  föðurs. 

Og  þá  átti  Norðurland  þrjátíu  menn, 
Seni  þorðu  að  standa  og  falla. 
Og  það  lengdi  stef  fyrir  stefninu  enn. 
í  stuðlana  reri  'ann  þá  alla! 

En  skerið  tók  við  —  trylt  á  svip, 
Sem  týndra  sálna  flótta-skip 
Þar  lægi  hvolft,  að  dómsins  dvöl, 
Með  dauðra  svipi  reidda  um  kjöl. 

En  Kolbeinn  festi,  og  kleif  upp  þar  — 
En  hvar  var  hinn  til  stefnunnar? 
Hvar  upplaukst  honum  auðnin  blá, 
í  eyði-kletti,  nótt  og  sjá? 

En  eins  og  leiftur,  Ijósmynd  grett 
Þá  logaði  upp  úr  hörðum  klett. 
Að  eyra  Kolbeins  andht  skauzt, 
Sem  ögraði  svo  með  hæðnis-raust. 


81 

Kölski: 
Ljóða-hætti  viljum  vér 
Veikum  mætti  rýra. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Góða  vætti  lagið  lér  — 
Leikum  þætti  dýra! 

Kölski: 
Snýkjum  þjóðum  fremri  frá 
Frægum  ræðu-sniðum. 

K  o  1  b  e  i  n  n: 
Ríkjum,  sóðum  ofar,  á 
Okkar  kvæða-siðum. 

Kölski: 
Hvellum  gómi  yrkjum,  af 
Innan-tómum  huga. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Dáðin  hljómi,  stuðla  staf 
Studd,  sem  rómar  duga. 

Kölski: 

Við  skulum  hnjóða  úr  múgnum  móð, 
Mærðar-ljóðum  gildu. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Ragri  þjóð,  við  röskvan  óð 
Renni  blóð  til  skyldu. 

Kölski: 
Feitu  skjalli  skal  á  alla 
Skruma  galla,  ef  eiga  völd. 


82 

K  o  1  b  e  i  n  n: 
Lýð,  sem  fallinn  líður  halla, 
Ljóð  vor  kalli,  að  heimta  gjöld. 

Kölski: 
Við  skulum  anda  eldibrand' 
Yfir  landið,  hrauni  og  sand. 

K  o  1  b  e  i  n  n: 
Fagna,  að  vanda,  fjari  grand 
Fyrir  handan  sérhvert  strand. 

Kölski: 
Eih'ft  tjón  úr  yfirsjón 
Eldri  lýða  smíðum. 

K  o  1  b  e  i  n  n: 
Um  hvern  þjón  þinn,  frægð  og  Frón! 
Frjálst  og  bónlaust  skerpum  tón. 

Kölski: 
Tökum  hvaða  tungu  er  flyzt, 
Tudda-mál  að  skrifa. 

K  o  1  b  e  i  n  n: 
Skynjum,  að  í  orðsins  list 
Alda-sálir  lifa. 

Kölski: 
Festum  gála  grun  í  sál: 
Glapið  mál  sé  tapað  mál. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Fótum  kröfu  á  fremstu  nöf: 
Flónsk  uppgjöf  sé  stundar-töf. 


83 

Kölski: 
Ljóðum  á  þá  lund  að  dá  þá  leiigst  sem  smá  þá. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Skulum  fá  þá  eigin  ásjá, 
Út  úr  lágþrá,  kvíða  og  váspá. 

K  ö  1  s  k  i: 
Gerum  lit  að  list,  en  vitið  ekki. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Látum  hita  hugsana 
Hrína  á  gliti  orðanna. 

Kölski: 
Engu  dugum,  dægur-fluga  verum. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Fullum  huga  lifum  h'fs! 
Ljós  úr  smugum  berum. 

K  ö  1  s  k  i: 
Hefjumst  upp  á  afskekt  set  í  eih'fðinni. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Stefjum  fet  í  framförinni. 

Kölski: 
Við  fyrsta  stefið  stóðstu  á  önd!  Þú  stuðlar  öll  hin 
Eins  og  steyptur  steinn  í  völHnn. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Stjo-kist  eg  við  háttaföUin. 


84 


MauMJlng'iir. 

HrótSur    er    spunninn     helmings-langur 
Hér,   af   munnunum   — 
Byrjar    unna    undirgangur 
Inn'á    grunnunum. 

Poku-dólgar    flytja    um    veritS, 
FlóíSs   á   ólgunni. 
Svellur  kólgan   svört  um  skeriíS, 
SýíSur  í  bólgunni. 

Glíman   vendist  öfugt  —  eCur 

OrtSa-sendingar: 

Fyrstu    hending    Kolbeinn    kvetSur, 

Kölski   endingar. 

NitS'r  í   hylji   hamar   togar 
Hrönn,  sem   kyljar  á. 
Þeim   viíS   iljar  svelgur  sogar 
Sem   hann   vilji   þá. 


K  o  1  b  e  i  n  n: 
Draugar  forðast  dómstól  Ijóss,  og  dratta  í  sæinn. 

Kölski: 
Skammdegi  var  skift  í  haginn 
Skröttum,  til  að  eyða  bæinn. 

K  o  1  b  e  i  n  n: 
Styttast  fer  til  mána-móts,  und  morgni  lyftum. 

Kölski: 
Ferleg  verða  svefni  sviftum 
Sjónum,  glöp  í  Ijósaskiftum. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Árgala  á  íslenzkt  vor  og  útsýn  Ijóða. 

Kölski: 
Myrkrið  hérna  heim  skal  bjóða 
Hjátrúnaði  ríkra  þjóða. 


85 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Út  munum  sækja  sannleiks-ljós  og  siða-gylling. 

Kölski: 
Eins  og  tungl  í  eldgoss-fylling, 
Eir-rauðir  af  Hafnarspilling! 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Dæmið  þar  mun  rausnar-ráð  til  reisnar  leggja. 

Kölski: 
Á  það  sem  að  svíkur,  eggja. 
Saman  fellur  hagur  beggja! 

K  o  1  b  e  i  n  n: 
Sanngjörn  verði  vináttan  í  valda-bandi! 

Kölski: 
Óheilindin  öll  í  landi 
Æsi  hún,  að  með  sér  standi! 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Þeir  skulu  aldrei  af  sér  láta  ættjörð  kúga. 

Kölski: 
Ómenskunni  á  sig  trúa, 
Og  þeim  bezt,  sem  naprast  Ijúga. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Þeir  skulu  rífka  veltu-verð  á  vang  og  færu. 

K  ö  1  s  k  i: 
Farga  bæði  frelsi  og  "æru", 
Fyrir  "prís"  á  sauðargæru. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Sveitir  for-ráð  eiga  enn,  og  óðul  kjöru. 


86 

Kölski: 
Kauptúnin  af  hverri  þvöru 
Kaupast  upp,  með  lýð  og  vöru. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Landsins  varnar-vættir  ennþá  vaða  á  sjóinn. 

Kölski: 
Þegar  einhver  útlands  króinn 
Ykkar  rakar  leiði  gróin. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Hönd  og  vilji  hefjast  skal  í  hverjum  ranni. 

Kölski: 
Lúta  einum  æðsta  sanni, 
Óbeit  sinni  og  dyni  á  manni. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Æska  á  heima  í  hverjum  bæ,  og  hún  vex  yfir. 

Kölski: 
Þú,  með  öðrum,  áður  skrifir 
Undir  veð,  í  því  sem  lifir! 

Ko  1  b  e  i  n  n: 
Vissi  eg,  þú  ert  sá  er  sjaldnast  satt  orð  talar! 

K  ö  1  s  k  i: 
Þeim,  er  svona  sjálfsdáð  galar, 
Sannleikurinn  er  til  kvalar. 


Rfma. 


Hver  úrbótin  Kolbeins,  hlaut  álaga-svar  — 
Sem  útrunnin  nótt  fyrir  honum  — 


87 

Hann  sá  nú,  hvar  flærðin  í  fyrstu  var, 
Og  falin  í  samningonum. 

Því  genginn  í  bragar-raun,  bar  hann  þá  trú: 
Af  botninum  mest  stæði  hættan  — 
En  fann,  það  var  hægra,  í  nauðum  sem  nú, 
Ef  niðurlag  vísunnar  ætt'  'ann. 

Og  nýstuðlað  lag  var  því  nauðbeita-höfn, 
Og  notfæri  síðustu  lýju  — 
Því  skrattinn  og  ófrelsið  eru  helzt  jöfn 
Á  óleikni  í  háttunum  nýju. 


ManHOng-ar. 

Öldur  skvampa  áfalls-slag:. 

Er   sem    krampi    um   hnjúkinn   fari. 

Hengi-lampi    á    höfíSalag 

Heljar,    glampar   út   frá   skari. 

Kiprar   brána,    kengboginn 
Korku-máni    í    elli-beygjum, 
Fyrir    nána    f jallsgnúpinn   — 
Plökli    í    Rán    i   dautSateygjum. 


K  o  1  b  e  i  n  n: 
Ef  er  gálaust  af  að  má 
Eins  manns  blóð  úr  Hfsins  sjóð, 

Kölski: 
Kolbeinn !  Svona  hátt  er  hvergi  að  hitta  í  sögum. 
Þú  ert  leirskáld,  þrotið  bögum. 

K  o  1  b  e  i  n  n : 
Hvað  mun  þá  að  hyggja  á 
Heillar  þjóðar  erfi-ljóð? 


88 

Kölski: 
Þetta  er  hvergi  í  rímna-lögum ! 


K  o  1  b  e  i  n  n : 
Karl,  í  sæinn  kiptu  þér, 
Kunnirðu  ei  bragi  slíka! 

Kölski: 
Yrkirðu,  Kolbeinn,  alla  hætti  og  eykur  vandann? 


Ko  1  b  e  i  n  n: 
Líf  á  glæinn  gleymskan  ber, 
Gleypir  hræin  líka. 

Kölski: 
Þá  ertu  ekki  fyrir  fjandann! 


K  o  1  b  e  i  n  n : 
—  Svo  meinlega  er  maðurinn  gerður, 
Og  misleggur  herra-dóm  sinn: 
Að  þrælslegri  en  þrælarnir  verður 
Loks  þræla-húsbóndinn. 


Og  Kolbeinn  skaut  árum  við  útræði  löng, 
Með  unun  frá  nóttinni  horfnu: 
Að  enn  mátti  finna  upp  sigur  og  söng, 
I  samhljómum  laganna  fornu. 


89 

LeiSl  I  landauðu. 

MansUnKur. 

Eftir  brek   min   undangengin, 
Ekki    er    sekum    friCvæn   höfnin    — 
Rómnum    tekur    eftir   enginn, 
Einhver    rekl-stefna    um    nöfnin. 

Myndi   kvíCa  Kolbeinn,   yríi 
Kergju-stritS    um    erfíSa-safnið, 
Kjósa  aí   tiíSin   heldur  hiríi 
Háttu    frí?5a,    en    kljást    um    nafniC 

Þó    fyrir   hrafna,    at5   hverjum    óSi, 
—   HeitiC   jafnan    á   sem   blina  — 
Þá,   sem   nafn    ei   þekkja   af   Ijóíi: 
Þuklaðu   um    grafna   stafi    mina! 


Rfma. 

Sóley  tindrar  tóftum  á. 

Töðulit  hvert  sumar  brá 

Eyðiból  hans  á. 

Beðið  hans  hérna,  bakkanum  á, 

—  Bletturinn  kannske  er  stend  eg  á! 

Illvíg  varð  honum  á. 

Förnum  í  rúmið  að  rífa  'ann  úr  frið. 
Reyndi  'ann  í  kistunni  að  spyrnast  við 
Ágang  og  aflagið  — 

Sveit,  munu  álögin  á  þér, 
Eyðingu  Ijá  þig  í  vakl?  — 
Lestamenn  ung-róma  á  hér  — 
Inni  við  lækinn  sést  tjald. 

1913 


90 
Jóla-bylur. 

I. 
Holtasel,  hátíðagleðiii  þekti  vel. 
Inn,  oft  kom  hún  þar,  í  hlýindin, 
Þó  þar  væri  ei  annað  jóla-nóg. 

—  Gestrisnin  gegndu  þar  búi,  og  fátæktin. 

Jólakvöld  jafnast  verða  fjallaköld. 

—  Nú,  næturhríðar  grimdarsúg, 
Bær  byrgðan  varla  úti  fær. 
Hríða-haf,  hamslaust,  sökti  öllu  í  kaf. 

Um  það  el  óf  ært  var  í  Holtasel. 

—  Tó,  túngarðs-lausa  í  eyði-mó, 
Hver  hitta  mun,  ef  bhndhríð  er? 

—  Hátíðin,  hvarf  frá  slíku  þetta  sinn. 

II. 

Holtabýlis  húsfreyjunni 
Hagur  var  ei  jóla-mjúkur: 
Kjöltubarn  og  bóndinn  sjúkur, 
Bólsett  eirðu  í  f  jalrekkjunni. 
Hölluð  upp  við  hvílustokkinn, 
Harkar  af  sinn  jólalestur, 
Skelfd  við  högg  í  heimaflokkinn. 
—  Hríðin  úti,  næturgestur. 

Hann  var  eftir  allan  daginn 
Ókominn  —  né  séð  hvar  lendi  — 
Drengurinn  hennar,  sem  hún  sendi 
Sveitarleið  í  Efstabæinn. 
Komin  nótt,  og  hann  fór  heiman 


91 

Hraðbúinn  við  morgunskímu. 

—  Hverjum  henti  um  háska  geim  þann 
Halda  h'fi,  sh'ka  grímu! 

Fáein  jóla-föng,  í  vonum 
Færð  sér  þangað,  smá  hún  átti 
Fagurviðris-mildum  mátti 
Morgni  trúa  fyrir  honum. 

—  Nær  í  einu  andartaki 
Ihviðrið  um  hérað  dembdi. 
Eins  og  leyndi  að  bh'ðu-baki 
Bylur  sér,  svo  alt  'ann  hremdi. 

Hans  var  svar  —  er  hrædd  að  voga 
Hún  var  ferð  þá,  gerða  í  dagan  — 
"Áleiðis  og  út  í  hagann 
Ærnar  rek.    Sem  fætur  toga 
Hleyp  minn  veg  og  verð  ei  lengi. 
Vitja  fjár  á  heimleiðinni. 
Aflokið  svo  öllu  fengi 
Áður  en  mamma  kveikir  inni." 

Fús,  en  óvön,  fyrirvinna 
Fátæks  bús  var  hann.    Nú  lágu 
A  hans  herðum,  hraustu  en  smáu, 
Heimastörf,  og  ölhi  sinna. 
Árin  tólf  sér  á  baki, 
Óskabarn  í  móður-skóla. 

—  Er  þá  eigi  von  hún  vaki 
Viðutan,  með  guðspjall  jóla? 


92 

Þegar  hríðar  skafla  skriðu 
Skelti  yfir  frosið  þakið, 
Og  við  stormsins  trölla-takið 
Tóftar-veggir  fengu  riðu: 
Voðahrylling,  hver  ein  stroka, 
Henni  fanst  sig  nísti  inni. 
Eins  og  væru  menn  að  moka 
Mold  á  hann,  í  kistu  sinni. 

Meðan  upp  úr  frosnu  fenni 
Fyltu  gúlinn  rokuhviður, 
Eins  og  dytti  ofsinn  niður 
Augnablik  —  sú  ró  varð  henni 
Stundarhlé,  í  hræðslu-lúa. 
—  Hlustun  tóm,  ef  úti  kyrði  — 
Sem  það  hríðar-hik  að  rjúfa 
Hugsuð  von  og  bæn  ei  þyrði. 

Er  úr  móki  maðurinn  veiki, 
Mitt  í  lestri,  spurn  þá  gerði: 
"Kom  ei  Ingi?     Ætli  'ann  verði 
Úti,  í  þessum  grimdarleiki?" 
"Hann  hefir  náð,  í  byrjun  bylja, 
Bæjar  til,  á  miðjum  degi," 
Sagði  'ún  örugg  —  Varman  vilja 
Vonleysuna  sína  eigi! 

Þegar  lýkur  hún,  og  hættir 
Húslestrinum,  upp  að  rísa, 
Skreppa  fram  og  láta  lýsa 
Ljósið,  út  um  hálfar  gættir, 


93 

Framan  í  nætiir  niða-myrkva 
Nístings-frost  og  hríðariðu. 
Hana  í  voða,  vöku-styrkva 
Verkin  gerðu.     Og  stundir  liðu. 

Hugur  lét  ei  hana  kyra : 
Hlynna  að  sjúkum,  standa  á  erli. 
—  Nóttin  varð  að  fóta-ferli, 
Flótta  milli  rúms  og  dyra. 
Loks  sást  morgun-grámi,  í  glugga 
Gegnum  snjóinn,  þokast  vestur  — 
Dagur  kom,  ei  hana  að  hugga, 
Hríðin  söm,  og  enginn  gestur. 

III.        " 
Aftan  þenna,  einn  við  lestur 
Efstabæjar  næturgestur, 
Reyndi  að  dylja  raunasvipinn, 
Rólegur,  en  nokkuð  hnipinn. 

Ferðakapp  hans  komst  í  vanda, 
Kyrsett  þar  af  húsráðanda, 
Er  hann  vildi  út  í  bylinn, 
Erindis  við  loka-skiHn. 

"Hæpið  var  þú  hingað  næðir 
Húsum.     Þú  í  dauðann  æðir! 
Hér  var  fyrir  ferðagestur 
Fullorðinn,  sem  upp  var  seztur." 

Stephan   G.   Stephansson-.    Andvökur 


94 

"Eg  þarf  heim  að  bægja  baga  — 
Beitti  í  morgiin  fé  á  haga  — 
Ætla  mér  sem  örskot  renna  — 
Ærnar  vorar  hrekja  og  fenna!" 

"Kallar  að  þér  feigð  að  fara! 
Fíflski  strákur.  Eg  skal  bara 
Binda  þig  við  bælis-oka, 
Bæjar-dyrum  að  þér  loka." 

Heimfús  mjög  en  hríðarteptur, 
Hann  sat  þarna  inni  kreptur. 
Ei  þó  væri  opin  gata, 
Auðvelt  honum  fanst  að  rata. 

Hann,  sem  hverja  þúfu  þekti 
Þessa  leið,  svo  engu  skekti. 
Og  í  hríðum  hárviss  sagði, 
Hvernig  snjóinn  um  þær  lagði. 

Fann  nú  hvergi  færi  að  gleyma 
Fénu  týndu,  mömmu  heima! 
Jóla-sagan,  sem  hann  kunni, 
Sat  nú  dauf  í  minningunni. 

Mörgu-sinni,  síra  Snjólfi 
Sagði  'ann  hana,  á  kirkju-gólfi, 
Stafrétt  eins  og  orðin  skipast  — 
Á  henni  staniað  nú  og,  fipast. 

Risinn  upp  á  réttum  hrammi 
Rakkinn  hans,  við  dyrnar  frammi, 


95 

Sýndist  út  úr  augum  stara 
Á  hann  bón,  að  koma  og  fara. 

—  Bundinn  hömlum  burt  að  ganga 
Biðina  þoldi  næturlanga, 

Við  að  hugsa,  hlusta,  þrauga. 

—  Honum  kom  ei  dúr  á  auga. 

IV. 

Það  var  nón,  og  þá  sást  rofa 
Þveran  völl,  í  tungarðinn. 
Fyrsta  hlé  í  fannburðinn, 
Virtist  hríðar-lokum  lofa. 
Nepju-kóf  stóð  nið'r  um  traðir. 
Næstu  hnjúkar  sólrofaðir, 
Eins  og  jakar,  yptu  trjónum 
Upp  úr  rennings  löður-sjónum. 

Ókominn  frá  úti-gegning 
Efstabæar  húsbóndinn 
Þá  var  h'ka.    Þetta  sinn 
Fráverandi,  að  hóta  hegning! 

—  Jólasveinninn  beið  ei  boða 
Bjóst  og  kvaddi.  "Sér  í  voða 
Stofnað  er,  á  ófærð  sh'ka," 
Inti  hinn,  en  bjó  sig  h'ka. 

Upp  kom  vetrar  vegabótin: 
Víðátta  af  kvikasand' 
Samkyngds  snjós,  um  sokkið  land. 

—  Þó  var  Inga  ei  þungt  um  fótinn, 


96 

Sjálfur  frjáls  og  ferða-kátur. 
Fylgirakkinn  mikil-látur, 
"Tryggur"  hans,  íir  spori  sprettir. 
Spakfær  samfylgd  drógst  á  eftir! 

Skamt  var  unnið  áleiðis 
Áður  falst  það  hafði  birt, 
Snjókomuna  saman-syrt. 
"Snúum  við,  að  varast  slys," 
Réði  til  með  rausnar  svari 
Rekkurinn  eldri,  varfærnari. 
Svarað  er,  "Eg  áfram  hvata, 
Eg  til  baka  síður  rata." 

"Snú  þú  aftur  einn,  að  forða 
Útidauða,  ef  treystir  þér! 
Heim  eg  betur  bjarga  mér. 
Hvarf  til  baka,  er  ekki  að  orða. 
Enn  þá  næ  eg  Háa-hjalla, 
—  Hann  er  skamt  út  leið,  að  kalla 
Treysti  fótum  feril  allan 
Finna  þaðan,  ása-hallan." 

"Seinast  er  um  auðan  snæinn 
Yfir  fentan  Langamó, 
Hæpnara  —  en  hæg-gert  þó  — 
Hríðblindur  að  hitta  bæinn. 
Slétt  er  yfir  áar-bakka. 
Ef  þér  vestar  kann  að  skakka, 
Við  þér  húslaus  heiði  tekur  — 
Hrjúfagil,  ef  austur  rekur." 


97 

V. 

Inn  kom  Steinn  í  Efstabæ, 
Eftir  lokin  málaverk  . 
"Svo  var  hríðar-harkan  sterk: 
Hugði,  tvísýnt  ef  eg  næ 
Fjárhúss-spöl,  og  hitt  á  húsin  fæ." 

Það  var  ávarp  allra  fyrst 
Inn  úr  dyrum  þegar  brauzt. 
• —  "Hvar  er  Ingi?  Ó-vitlaust 
Eldra  fólk  ei  hefði  mist 
Strákinn,  út  í  sh'ka  vetrar-vist." 

"Einn  að  því  hann  valdur  var, 
Við  hann  réðum  ekki  neitt. 
Ei  var  honum  á  það  beitt! 
Eldri  mann  til  samfylgdar, 
Hefir  líka"  —  eitt  var  allra  svar. 

"Hann!  sem  veit  ei,  vorgenginn 
Veginn  þar  að  koti  heim. 
Smá  er  hjálp  í  hjassa  þeim. 
Hann  drepst  fyr  en  strákurinn! 

—  Sárt  þeir  farist  hér,  við  húsvegg  minn." 

"Brjótast  hlýt  í  Holtasel, 
Hvenær  sem  að  rofar  til 
Svo  eg  finni  fóta-skil. 
Fer  í  nótt  ef  rofar  el. 

—  Lífs  og  dauðra  leita  þeirra  vel." 


98 

VI. 

Sami  ofsinn  upp  var  genginn 
Yfir  Holtasel. 

Hræðslan  lengri,  hraðfrétt  engin 
Hvað  var  stígið  fyrir  drenginn. 
Ekkert  kvikt  um  mó  né  mel. 

Meðan  þar  stóð  hlé,  í  hlaðið 
Hafði  Kúfa  ein 

Snjóinn  heim  til  húsa  vaðið  — 
Hrossið  úti  næturstaðið, 
Kom  úr  haga,  háttasein. 

Húsmóðirin  henni  á  stallinn 
Hleypti,  í  jólagjöf. 
Hafði  snjó,  við  hurðir  fallinn, 
Hliðrað  um.     En  drifinn  mjallinn 
Fylti  aftur  gerða  gröf. 

Bóndann  sinn  og  barnið  vakið 
Bæði  hafði  glatt. 

—  Heyrði  nú  á  hurðar-flakið 
Hristast  —  gegnum  veðrabrakið  — 
Drepið  högg,  og  dyra  kvatt. 

Kunni  þó,  á  kenzlum  glöggum 

Kenna,  að  Ingi  sinn 

Átti  þar  ei  hönd  í  höggum. 

—  Hríðbarðir,  með  klaka-böggum, 
Karlmenn  tveir  þar  komu  inn. 


99 

"Þegar  við  í  fjárhús  fórum 
Fyrstu  Holtamenn 
Seint  í  morgun,  varir  vórum 
Við,  að  rek  af  kindum  fjórum 
Stóð  við  hurð,  og  hjarði  enn." 

"Vala"  hefir  veginn  brotið, 

—  Var  það  ykkar  fé!  — 
Fundist  sér  ei  fært  í  kotið. 
Forustunnar  sinnar  notið, 
Stefnt  á  næsta  húsa-hlé." 

"Þegar  loks  í  lofti  birti, 
Lögðum  við  á  stað 
Hingað  —  ef  að  hjálpar  þyrfti  — 
Hríðarbylinn  aftur  syrti. 

—  Féð  sem  vantar,  fent  er  það." 

"Svo  rauk  upp,  í  einu  bili, 
Ofsans  myrkravald. 
Fengum  varla  fótaskiH 
Fleytt  í  bæ  úr  HrjúfagiH  — 
Örskotsleið  og  undanhald." 

—  Húsfreyja  úr  hinu  leysti 
Hvernig  stæði  á. 

Það  var  sem  hún  þarna  treysti 
Því,  að  fyreti  vonar  neisti 
Myndi  vina-vottur  sá! 

Veðurloka  vænni  bíða, 
Vóru  einu  ráð  — 


100 

Klóraði  svona  hrammur  hríða 
Hiirð?  Sinn  grun,  um  sh'kt  að  þýða 
Hún  þaut  framm,  og  hafði  gáð. 

"Enginn!"  kvað  hún,   "Upp  er  lokið 

Að  eg  fékk,  eg  sá 

Eitthvað  þjóta  út  í  rokið, 

—  Eins  og  "Trygg"  —  sem  hefði  fokið 

Vörðumehnn  austur  á." 

VII. 

Ásar  undir  snjónum 

Áfram  voru  keptir. 

Leið,  úr  Langamónum, 

Loksins  var  þá  eftir. 

—  Beint  mót  norðan-blindu 

Babbi,  að  húsin  fyndu! 

Að  þeim  víga-völlum 
Veðra,  í  hríðargarði, 
Skauzt  úr  áttum  öllum, 
Undan  hverju  barði, 
Framhjá  stapa  og  stöllum, 
Stormur,  af  sæ  og  fjöllum. 

Þar  við  ása-enda, 
Ingi  stóð  í  spori. 
Hvernig  heim  að  lenda? 
Hafði  í  mun  og  þori. 
Hér  á  móa  mótum, 
Mjöllina  þreifar  fótum. 


101 

"Hér  eru  kröfsin  Kúfu! 
Kreppin  vel  í  ylinn, 
Hefir  hér  við  þúfu 
Hamað  sig  í  bylinn. 
Húsi  heim  ei  náði  — 

—  Hart  blés  fyrst  'ún  áði." 

—  Leið,  í  lokaslaginn 
Lá  gegn  veðri  hörðu 
Miðuð,  beint  á  bæinn 
Blint  —  eða  aust'r  á  Vörðu. 
Hitta  varð  á  hópuð 
Húsin,  yfir  sópuð. 

Bæri  af  vegi  vestar, 
ViUur  hlytust  Ijótar, 
Yfir  fennur  festar  — 
Fyrir  engu  mótar, 
Út  á  eyðiheiði 
Opið  dauðaleiði. 

Grunnvog  áar  greiðan, 
Gróf  nú  skafla-þilið, 
Þar  sem  bláa  breiðan 
Brotnar  fram  í  gilið  — 
Hann,  með  hug  og  erju, 
Hafði  á  sumri  hverju, 

Fest  þar  brú  á  fljóti, 
Fram  af  eyrar-nöfum, 
Bygða  úr  bæru  grjóti. 


102 

Bogaða  tunnustöfum. 
Brotna,  ef  báran  hækkar. 
Bætta,  er  áin  lækkar. 

Var  er  vel-kunnugur, 

Villist  blindur  álfur. 

Veginn  vissi  hugur. 

—  Vörðuna  hlóð  hann  sjálfur, 

Og  með  augun  bundin 

Oft  af  drengjum  fundinn, 

Sem  ei  sviku  leikinn  — 
SávU,  það  að  gera 
Hreysti-vinnings  hreykinn 
Hindraði  mann  að  vera. 
Það  var  til  að  týna 
Trú  á  íþrótt  sína. 

En  —  ef  Vörðu-vitann, 
Vanur  kynni  að  missa, 
Mátti  í  haldi  hitann 
Haf',  að  yrði  skyssa, 
Hrap  í  Hrjúfa  gihð 
Hver  vill  eiga  skihð? 

Klett  í  krumma-hreiður 
Kleif  þar  einu  sinni 
Hrekklaust.     Hrafninn,  reiður 
Hnýsins  forvitninni, 
Flutti  í  hengið  hæzta 
Hreiðrið,  vorið  næsta. 


10.3 

—  Leiður  á  lengri  slórum, 

—  Landafræðin  skilin  — 
Ingi,  í  stigum  stórum, 
Steypti  sér  í  bylinn. 
Heim  til  húsa  barði  'ann. 

—  "Hvað  er  þetta?  Varðan!" 

Gönu-hlaupa  hryggur, 
Hraflaði  snjó  frá  enni. 
Þarna  teygði  "Tryggur" 
Trýnið  upp  úr  fenni! 

—  Nú  var  stutt  við  staðið 
Stökk,  sem  náði,  í  hlaðið. 

VIII. 
Öll  hvelfingin  skein  yfir  Holtasel, 
Með  himinglöð  Ijós  þessa  annars-dags  nótt, 
Á  heiminn  í  reifum,  og  hjúpaðan  vel 
í  hvítavoð  snjósins,  og  mildi-rótt. 

Og  kveldfægður  máninn  brann  aftankyrð  í, 
Sem  altaris-blys,  þetta  næturlag  — 
Hann  gránar  á  lofti,  sem  geislaský, 
En  gengur  ei  undir  um  skemstan  dag. 

í  Seli  stóð  hátíð,  er  hurðin  var  knúð 
Og  hrundið  upp  jafnskjótt.  En  manns-slóð  á  snæ 
Sást,  strikuð  í  auðn  hans,  við  stjörnuljós  prúð. 
—  Hann  Steinn  var  þar  kominn  frá  Efstabæ. 

"Og  gott  er  nú,"  sagði  'ann,  "eg  kem  ekki  í  kvöld 
Að  kofunum  auðum  —  á  skíðum,  við  staf ! 


104 

En,  Ingi  ætti  að  taka  þess  greypileg  gjöld, 
Að  gana  svo  burt,  að  eg  vissi  ekki  af." 

"En  fyrst  að  hann  bjargaði  Friðmundi  og  sér, 

Að  fara  í  þá  sálma  eg  tæplega  vil. 

Vel  gert.  Þú  ívar  frá  Holti  ert  hér! 

Og  heilsan  þín,  Björn  minn,  er  alkomin  til"! 

"Því  linunar-vonin  er  h'klegust  þá, 
Ef  léttir  að  kveldi  þeim  fár-sjúkur  er. 
Því  nóttin  legst,  vitaskuld,  veikburða  á. 
Þú  við  ert  að  rakna,  eg  sé  það  á  þér." 

"Hvað  h'ður  um  ærnar!  varð  h'fsbjörg  á  þeim?" 
Að  leysa  úr  því  móðirin  dró  ei  í  töf : 
"Þær  komust  af  fjórar.    Fyrst  hann  fékk  eg  heim, 
Eg  hugsa  mér  skaðann  sem  jólagjöf." 

"Að  svelta  undir  hjarni,"  kvað  Holts-ívar  þá, 
"Ef  hjara  þær  kunna,  um  það  ber  eg  önn. 
—  Hver  hengja  skal  rofin  sem  Hrjúfagil  á, 
Frá  hungrinu  dregið  hvert  lífsmark  úr  fönn." 


Skyn-Þúfa. 

I. 

Skipakoma!  Skagfirðingar, 
Skip  er  lagst  fyrir  Borgarsandi. 
Leystir  nú  frá  Norðurlandi, 
Náheims-jökla  hafbyrðingar  — 


105 

Ykkar  Ijóðum  léttur  andi 
Lyftir,  sveitar  hagyrðingar! 
Þrotinn  fimbul-vetrar  vandi, 
Vorharðinda  afgirðingar. 

Hólmur  og  dalirnir  komast  á  kreik, 
Kappreið  frá  sérhverjum  bæ  — 
Sporvakrar  stigu,  sem  léttúð  í  leik, 
Lestirnar,  út  að  sæ. 

Svo  hófst  kauptíð  —  ei  til  auðs, 
En  til  brauðs  — 
Þau  eru  lögin  skipuð  skýrast: 
Skorturinn  kaupi  ávalt  dýrast! 

Búðarloka  blikað  klæði 

Bauð  til  fals,  og  taldi  upp  þessi  gæði: 

"Serkurin  er  úr  silki, 
í  sjö  stöðum  gerður: 
Ermi  á  íra-landi, 
Önnur  norð'r  á  Finnmörk. 
Slógu  Saxa  meyjar, 
En  Suðureyskar  spunnu, 
Vófu  Valskar  brúðir, 
Varp  Óþjóðans  móðir." 

Lofuðu  flestir  lita-glans 
Léreftanna   utanlands. 
Skraut-hugfeldnin  glys-gjarna, 
Gizkaði  á  sig  prúðbúna 


106 

Kápu  úr  því  klæði. 
Bráða-álit  æskunnar 
Einum  rómi  gaf  það  svar: 
"Öll  eru  í  vefinn  vafin  gæði  — 
Vænn  er  hann  og  fagur  bæði." 

"Sel  mér  næga  bót  í  búning! 
Borga  að  loknum  sauðfjár-rúning. 

Happa-kjörið  eignast  öldin  — 
Eins  litaður  skartar  fjöldinn. 

Bóndi,  á  blásinni  Þúfu 
Bæ  sem  hafði  reist, 
Einn  hafði  önnur 
Aðkaup  sín  leyst. 

Hafði  klæðin  heima-tætt, 

Heima  saman-þrætt 

Hvert  sitt  fat  og  heima-bætt 

Hvað  sem  á  þeim  sá. 

Fé,  sem  upp  í  föng  sín  galt, 

Fyrri  daga  gróf  upp  alt 

Heima-Þúfu  hjá  — 

Ráði  þessu  réði  frá, 

Reiknaðist  kaupið  happa-valt: 

"Ó,  kaupið  það  eigi, 
Ó,  kaupið  það  eigi! 
Eg  sé  það  og  segi 
Eg  sé  það  og  segi! 


107 

í  þessum  dúk  er  dauðablóð 
Og  drepsóttir,  úr  feigri  þjóð  — 
Voði  í  verzlun  enn  — 
Varið  ykkur  Þúfu-menn! 

Segi  það  til  sorgar-varna, 

Sé,  að  hafa  í  dúkinn  þarna, 

Táið  hrumar,  hnýttar  mundir, 

Hendur  visnar  kembt  og  spunnið  — 

Verkja-sjúkir  vefinn  unnið  — 

Stjörnur  þessar  stirndar  undir 

Storknum  augum  kramar-barna  — 

Þveginn  upp  úr  þurrum  tárum 

Þeirra  kvenna,  er  framúr-rakna 

Hýstu  ei  von  frá  æskuárum, 

Alls  sem  minstu,  einkis  sakna  — 

Þæfður  af  föngum  fótasárum.  — 

Þessi  sorta-bliku  blá, 

Bekk  og  rönd  sem  skreyta  gljá: 

Hún  er  pent,  sem  púði  á 

Pestarmóða  hræjum  frá. 

Sama  og  ólgar  yfir  val 

Ógröfnum,  í  sólskins-dal  — 

Vo  er  í  verzlun  enn. 

Varið  ykkur,  varið  ykkur!  Þúfu-menn." 

Svo  varð  ekki  um  það  meira  — 
Öllum  þótti  spaug  að  heyra. 

II. 
Hamborgarinnn  hlaðinn, 
I  höfuðstaðinn 


108 

Aftur  sigldi  sinn  — 
Kátum  afreks-orðum, 
Yfir  veizluborðum, 
Rímaði  svona  reikninginn: 

"Fyrst  um  sinn  mun  fátt  um  mann 
Fróns  í  sveitum  hrjúfu. 
Uppi  kjara  kannske  kann, 
Karlfýlan  á  Þúfu. 

Færi  eg  þangað  framar  inn, 
Findi  eg  garðinn  auðan. 
Þeir  hafa  nú  selt  mér,  sinn 
Síðsta  lagð  fyrir  dauðann. 

Þó  hyrfi  um  stund  af  hólma  þeim 
Hlutur  gróða-vona, 
Til  eru  ótal  horn  um  heim 
Hæf  að  vinna  svona." 

III. 
Þyrmdi  yfir  þjóð  um  hérað, 
Þar  var  einhver  feikn  á  seiði  — 

Sem  við  gól  í  galdramanni, 
Gufan  upp  úr  fornu  leiði 
Virðist  rjúka,  rísa,  blána, 
Raða  sér  í  mynd  ins  dána: 
Utan  af  hafi  mistur-móða 
Mjakast  sást  inn  f  jörðinn  góða. 


109 

Tröllsleg  ókind  einhver  dregin 
Yzt  á  hnjúka,  báðu-megin. 

Stórra-stiigga  vættir, 
Stikluðu  fjallabrún, 
Þöglir  sem  þokan, 
Þungbúnir  sem  hún. 

Inn  í  alla  bæi, 

Æsku  og  kör, 

Hristu  af  hverjum  fingri 

Helsóttar-ör. 

Doði  dauðans  smó  í 

Drápstóla  för. 

Landið  alt,  varð  leiðum  steypt  — 
Lík-  klæði  það  hafði  keypt. 

IV. 
Gagnvart  Þúfu,  um  gnúp  og  skörð 
Göngu  sinni  önnur  vættin  léttir. 
Þrumaði  rödd  um  þveran  fjörð: 
"Þúfu  höfum  skilið  ettir!" 

"Það  er  skyn  í  Þúfu, 
Þar  komumst  ei  vér  að!" 
Heyrðist  svar  um  hérað, 
Hátt  frá  Móðarsfelli. 

Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur 


110 

Yfir  grjótið  glerað, 
Gos  sem  aftur  félli 
Bænda-lífi  Ijúfu 
Lifðu  fram  á  elli, 
Hjúin  þar  á  Þúfu. 


Hvar  sem  fólkið  fer, 
Sveitar  vettvang  víðan, 
Bæjarnafnið  ber, 
Sögu  bóndans  síðan. 

1921 


VII. 
VÍGSLÓDI 


Rœfla-dans. 

Dönsum  nú  hratt!   svo  hlekkjanna  okkar  vi5  njótum 
GnautSi   um  hönd  gróin  bönd 
Glamri   nú  járn   á   fótum, 
Kveöum   t^lef,   stiklum   .skref, 
Stígum   nú   dans   á  spjótum. 

ÞrælkaíSir,  ræg'ðir,   rú'ðir  —  og  aumkvaöir  lika! 
Horgrind   hver   sópi   aC   sér 
Sauí5nekt  tötur-flika! 
Af  oss  er  ofklædd  hér 
Ómegðin  lærða  og  ríka. 

GutSi  er  sama,  hvers  vagni  um  veg  hans  er  ekið  — 

Dansi  því  hver  hold  af  sér 

Og   hugvit  —   svo   þatS   ver'ði    ei   tekið! 

Hæsta  skuld   hnífjöfn   stuld  — 

Harmanna  okkar   skal   rekið! 

Gnauði   um  hönd  gróin  bönd, 
Glamri   nú  járn  á   fótum^ 
Kveíium  stef,  stiltlum   skref, 
Stígum   nú    dans  á   spjótum  — 

Dönsum  nú  liratt!  svo   hlekkjanna  olíkar   viö   njótum! 

1911 


Assverus. 

Það  er  ekki  ósatt  æfintýrið 

Um  mig,  tveggja  þúsund  ára  gamla: 

Eg  gat  ekki  Kristi  unt  moð  krossinii 

Kofa-þilið  mitt  sig  við  að  styðja. 

Eg  er  sá  sem  hrindir  þeim  sem  hníga, 

Honum  h'ka.    Það  var  ei  sá  fyrsti. 

Eg  er  jafnt  í  sögum  kappa  og  klerka 
Kyntur,  sama  lund  í  hamaskiftum. 
Sat  með  grímu  og  andlit  Ögmunds  Flöka 
Oddi  fyrir,  bæði  á  sjó  og  landi. 
Krossinn  helga  og  hálftungl  Arabíu 
Hengi  á  stangir  yfir  val  og  þýjum. 

Aftur  og  fram  frá  Faraós  pýramíðum 
Fótspor  mín  um  kynslóðirnar  hggja. 
Til  að  þenja  um  þjóðlönd  eyðisanda 
Þrælum  fékk  eg  skorðurnar  um  Nílá. 
Gríp  með  krumlum  heimsku  og  ihra  heilla 
Hug  og  sáhr,  jafnvel  góðra  manna. 

Sérhvert  morðvopn,  alla  heimsins  heri 
Hef'  eg  vígt  til  glæpa  og  afturfara. 
Dreka  Þynar,  dauðatól  frá  Essen, 
Dráps-vit  manna  brýni  fram  til  lieifta. 
Hákon  Saxa,  Hölgabrúði  Engla 
Herði,  að  blóta  Erlingi  til  sigurs. 


114 

Viti  keiidi  eg  leiðir  til  að  Ijúga 
Lýti  af  því  sem  stendur  fyrir  sönnu. 
Norður  á  Finnmörk,  austur  yfir  Indland, 
Allra  sveita  ráð  og  Kaupa-Héöinn. 
Alþýðunni  sel  eg  kött  í  sekknum, 
Sjóðum  ek  í  Fáfnisbæli  auðsins. 

Eg  geng  um  í  allri  kenslu-sögu 
Undir  gervi-nafni  smáðrar  dygðar: 
Ef  að  frelsi  auðnast  það,  að  sigra, 
Að  kemst  eg  og  legg  því  glaparáðin, 
Ber  svo  róg  um  of-frelsi  og  ærsli 
Ailar  götur  milli  skyns  og  heimsku. 

Sue  kom  að  mér.    Horfði  á  mig  henda 
Höfuðskeljum  sjö  af  bræðrum  mínum, 
Heyrði  á  mig  bölva  dauðum  beinum  — 
Bani  þeirra  ahra  hafði  eg  verið, 
Um  þann  glæp  hann  grunaði  mig  ekki! 
Gröfin  þeirra  var  fyrir  löngu  þögnuð. 

Það  var  misgáð,  sem  að  honum  heyrðist: 
Heiftar-sorg  í  orðum  mínum  brytist, 
Öfund  sár,  að  ekki  mætti  eg  deyja 
Eins  og  þeir,  og  gleyma  mér  og  hvílast. 
Eg,  sem  hef'  ei  nokkurt  annað  eðh 
Eða  þrá:  en  fá  að  lifa  sjálfur. 

Hitt  var  það,  að  mér  var  brjóstið  beiskt  til 
Bræðra  minna,  því  þeir  dóu  glaðir! 
Sýndust  liðnir  sælH  en  eg,  sem  Hfði, 
Sigraðir  í  leiðangri  með  framför. 


Thomsen  eitt  sinn  mætti  mér  við  Jöklu, 
Mannleið  utar,  vofu  á  eyðisandi. 
Grind  mín  hnýtt  og  göngusár  á  fótum 
Grunaði  hann  að  myndu  örkuml  vættsins 
Sem  að  gæti  ei  myrt  sig  —  aðeins  meitt  sig. 

Það  vóru  örin  eftir  stríð  við  frelslö  — 
Innan-rifja  stærri  þó  og  dýpri. 

Líttu  á  mig!    Þekkirðu  ei  þennan  Gyðing? 
Þjóðsöguna,  flæking  land  úr  landi  — 
Sjáðu:  eg  er  afturhaldsins  andi! 

914 


Hleiðra. 


I. 
Hleiðra  stóð  í  báli  og  brandi. 
Blossaði  yfir  þjóð  og  landi 
Verstu  galdra  og  grimdar  nótt. 
Nú  vóru  ekki  hispri  huldar 
Hrekkvísin  og  grálund  Skuldar. 
Fallinn  gekk  þar  óðar'  aftur 
Allrar  vonzku  heljar-kraftur 
Níðs  og  heifta  drauga  drótt. 

Hart  var  þar  að  Hrólfi  sótt, 
Bezta  drengnum  iHrar  aldar. 
Augum  hans  þó  væru  faldar 
Alls  hans  ríkis  raunir  kaldar. 


116 

Rán  og  spilling  —  skammsýnn  mjög 
Þegar  hann  með  hrekkja-bragði 
Hjörvarð  glapti,  svo  hann  lagði 
Konungs-sverð  í  Kraka  hönd, 
Helgaði  sér  'ans  hjör  og  lönd  — 
Þýddi  kæna  lygi  í  lög. 

Auðveldast  er  argra  næmi 
Óvandaðast  konungs  dæmi, 
Afsökun  hjá  ilsku  hverri 
Eftirleiksins  hálfu  verri  — 
Ósköp  lands  eru  eftirdrög. 

Fremstur  Kraki  falH  varðist, 
Frækilegast  sjálfur  barðist. 
Odd-djarfastur  áhlaups  beið  'ann. 
Aftastur  á  helveg  reið  'ann. 

11. 
Einn  sat  Bjarki  auðum  höndum 
Inn'  í  höll,    ^ 

Móðhugaðri  en  eggjun  öll. 
Orkaði  á  hæfni  í  höggi  hverju 
Hleiðru-kappa,  og  dug  í  verju 

Fáliðanna,  er  hallar  hhði 
Héldu  fyrir  ofurliði: 
Auknum  múg  við  mannaföll  — 
Banahöggvin  blóðlaus  tröll 
Kóklast  reyndu  á  kné  sín  aftur, 
Kviknaði  nár  af  ilsku-hug. 


117 

Flögðin  erfðu  ins  fallna  dug  — 
Sá  er  heiftar  kyngi-kraftur. 

Undur  þau  að  yfirbuga 
Orkaði  Böðvar  sigurhuga  — 
íþrótt  kunni,  af  sem  bar, 
Eggjar  deyfa  vonzkunnar. 

Ýmsir  reyndu  að  lyfta,  í  löndum, 
Laufa  úr  'ans  dánu  höndum, 
Greipan  engum  garp  sem  kemur, 
Geymdan  þeim  sem  friðinn  semur. 

III. 
Seildist  fram  og  hrökk  á  hæli 
Hrólfs  í  flokk',  og  aðra  knúði 
Framar,  Hjalti  hugumprúði. 
Höggum  þó  sem  oft  sig  fæli  — 
Kappinn,  sem  við  sumbl  á  kvöldin 
Sverðinu  barði  hæzt  á  skjöldinn, 
Skelfilegri  í  skrumi  en  fjöldinn, 
Skjótfyndinn  á  drýgimæli. 
Hrólfi  minni  vörn  en  vandi, 
Vígahrotti  í  hverju  landi, 
Herraður  með  hrósnafninu 
Höfðingjans  í  þjóðdrambinu. 

Skimast  hafði  á  báða  bekki 
Bjarka  ettir. 

Nú  sást  hann  á  undan  ekki 
Andstætt  venju,  hvar  sem  þéttir 


IIS 

Fjandmenn  geystu  fyrirsettir. 
Þetta  lét  'ann  herinn  heyra 
Hátt,  svo  gengi  í  konungseyra  — 
Sh'kt  er  ótta-æstra  venja, 
Öllum  vilja  saman-grenja. 

Iljalti  kvað: 

"Hvað  er  að? 

Böðvar  hvergi  að  vígi  vikinn! 

Verst  er  hættan  drottins-svikin. 

Hann  verð  eg  úr  höll  að  kalla, 

Hann  skal  með  oss  standa  og  falla." 

Upp  úr  khðnum  kvað  hin  glögga 
Konungsröddin,  milh  högga: 

"Bjarki  sinni  orku  etur 
Á  þeim  stað  sem  gegnir  betur  — 
Hyggur  þú,  að  Hrólfi  h'ki, 
Hjalti  prúði!  og  á  þá  víki 
Ills  til  getu,  að  hann  svíki 
Auðnu  vora,  sæmd  og  ríki? 
Láttu  hann  sig  einan  eiga! 
Okkur  nema  viljir  feiga." 

Hjalti  engra  boða  beið. 
Beina  leið 

Þaut  á  flana-fótum  hvötu 
Fornkunnuga  bæjargötu. 
Leit  samt  inn  til  unnustunnar 
Áður  en  ræki  hðsafnaðinn, 


119 

Áhyggjiinum  um  það  hlaðinn: 
Ef  hann  fjelU  að  verja  staðinn, 
Kossana  fengju  fjanda-munnar, 
Þeim  að  spara  sprundsins  bh'ðleik, 
Spilti  hennar  snoppu  fríðleik, 
Örkumlaða  ekkju  og  Ijóta 
Óvinirnir  gátu  fengið, 
Myndi  fáa  fýsa,  að  njóta 
Fegurðar,  er  svo  var  gengið, 

Hötuðum  til  að  hindra  veginn 
Heimskan  spiHir  sínu  eigin, 

IV. 

Hjalti  Bjarka  heimsókn  gerði, 

Hjá  'onum  stóð  með  brugðnu  sverði: 

"Situr  þú  ragur  við  að  verjast 
Voðanum?  þegar  aðrir  berjast," 

Vopnið  sló  úr  Hjalta  hendi 
Hinn,  og  fram  á  gólfið  rendi: 

"Illfylgjur  sem  Hleiðru  hlaða, 
Hjalti,  með  þér  uppi  vaða," 

V. 

Heyrðist  þytur,  hár  og  hvellur, 
Hleiðrargarðs  til  endimarka. 
Æðru-hik  á  illvíg  folUir, 
Alhr  þektu  lúður  Bjarka, 


120 

Skorðuðust  þeim  sem  orð  í  eyrum 
Ómar  frá  hans  sterka  barka: 


"Vonzkurnar  vopnist, 

Valaskjáflf  opnist, 

Hel-hrun  á  alla 

Hleiðra  mun  falla, 

Vörn  og  sókn  fer  öll  til  Heljar-halla. 

Vígahugar  viltu, 

Veltast  skulum  í 

Bræðra-byltu 

Hennar  til,  við  Hildar-gný. 

Fossi  sem  af  f  jaUi 

Flóð, 

Mannablóð  — 

Úrfelli  á  uppgang  stormsins. 

Flýtt  skal  svo  faili 

Máttugs  Þórs  og  Miðgarðsormsins. 

Yfir  hark  og  hræja-fallið 
Heyra  muntu  lúður-kallið, 
Halda  aftur  heim 
Utan  úr  útlegðinni, 
Týgjaður  sterku  viti  og  von: 
Vöggur,  fóstri,  Kotungsson! 
Valinn  heygja  af  vargöldinni, 
Valinn  af  oss  og  þeim. 

Hvítum  skildi  friðar-Fróða 
Fela  glæður  Leiðru  hlóða  — 


121 

Voldugasta  víkings-höndin 
Vopnin  brj'tur  friðar  löndin.' 


1914 


ögranir. 

Þegar  sérhver  ganti  og  gjóstur 
Grunnhygnina  æsti  í  róstur, 
Fús  til  sig  og  sína  að  spara, 
Sjálfur  ætlar  hvergi  að  fara! 
Eggjaði  hæzt  á  múga-mannsins 
Mannablót  til  fósturlandsins, 
Viss,  að  bera  í  sínum  sjóði 
Sæmd  og  auðlegð  frá  hans  blóði, 
Tómum  köllum  kok-hreystinnar 
Kaupa  nafnbót  lýðhyllinnar: 
Stærstan  huga  þurfti  þá, 
Að  þora  að  sitja  hjá. 

1914 


Svefn  ins  réttláta. 

Sætt  mun  veslings  sannleikinn 
Sofa  um  þessar  mundir, 
Hlekkjaður  við  höggstokkinn 
Hermanns  breddu  undir. 

1914 


122 
Tíðindamaðurinn. 

Hoppandi  dauðinn  um  heimsbygð  og  sæ 
Hrópar  nú  inn  í  sérhvern  bæ: 
Liðsinninn  liéðan  er  lemstrað  hræ, 
Loginn  burtu  í  stríöið  —  Hæ! 

1914 


Vopnahlé. 

Formðli. 

Kveddu    í    mig    klökkva, 
Karl,   metS   ljót5i   þinu! 
HreyftSu    ei   höf6i    minu, 
HlíftSu    þessum    nökkva. 

Kftirmáll. 

Taki    ei   vit   á   tilfinningu 
Taumhaldi^,    kann    enginn    segja 
Hvernig    hennar    brautir    beygja 
Byljir   á   tiíar    straum-hvirfingu. 
Hún    hefir    veriti    vo5i,    i    höndum 
Vanhyggju,    i    öllum    löndum. 

Skothríðin  uni  stundar-bil  var  stytt  upp, 
Stöðvað  snöggvast  áhlaups-geys  og  viðnám. 
Hrævalurinn  hafði  hvorutveggjum 
Hindrað  tölí,  að  láta  brytja  niður, 
Fylkingarnar  hvergi  í  færi  komist, 
Kösin  milh  borið  skildi  á  vopnin. 


123 

Morkið,  hrannað,  kviksyndi  af  náiim 
Ýldu-svörtum,  sumstaðar  á  iði. 

Samist  hafði  því  um  fárra  tíma 
Vopnahlé,  því  vahnn  átti  að  ryðja. 
Að  því  búnu  aftur  skyldi  hafin 
Orustan,  á  ruddri  braut  til  heljar. 
Sérhvert  peð  á  sínum  reit  á  meðan 
Sitja  kyrt,  og  manndráps-tafhð  standa. 
Orða-skila  bil  var  blóðvallarins 
Breidd,  á  miUi  vegendanna  fremstu. 

* 

Öðrumegin,  bak  við  reittan  runna, 
Réttist  upp  á  kné  sín  állilaupsmaður. 
Skarn  og  blóðpoll  skriðið  hafði  á  grúfu 
Skothríð  undir.     Síðan  kveldið  áður. 
Niðr'  í  leirnum  legið  hafði  flatur 
Langa  haustnótt,  dregið  h'f  og  nötrað. 

Ljúf  var  ennþá  æskunni  hans  sterku 
Upprisan  í  sólskinið  og  friðinn. 

• 

Gegnt  á  móti,  gægðist  upp  úr  fúni 
Gryfju  sinni,  framvarðshði  roskinn. 
Föt  hans  vóru  blaut  og  dreyra-blettuð, 
Blóðug  skóvörp,  þ()  hann  ósár  væri. 

Þarna  hafði  hann  legið  milH  h'ka 
Langa  sólarhringa,  í  fremsta  vígi. 
Yngsti  sonur  hniginn  lá  til  hægri, 


124 

Hafði  á  vinstri  aldavin  sinn  fallinn, 
Skorðaður  hræjum,  andaði  nálykt  að  sér 
Undir  fellibyl  af  kúlugosum. 

Upp  að  setjast,  fá  að  hengja  fætur 
Fram  af  sínum  eigin  grafarbakka, 
Einnig  honum  mattist  stundar-miskunn. 

* 

Manninum  fyrsta  er  leít  nú  ofanjarðar, 
Óvininum,  útlendingnum  grimma 
Andspænis,  sem  hafði  um  h'f  hans  setið, 
Kannske  verið  sonarbani  sjálfs  hans, 
Samt  gat  hann  nú  kompánlega  heilsað 
Eins  og  sveitung',  samfélaga  í  böh 
Sárra  rauna,  hatramlegra  slysa. 

"Góðan  daginn!  fyrst  þú  fékst  að  hfa, 
Pélagi,  og  holl  er  okkur  hvíldin!" 
Sagði  hann  og  mælti  á  hans  máh. 

Móðurtungan,  eins  og  vinarkveðja 
Óvænt  heyrð,  brá  hýru  á  flóttasvipinn 
Hins,  er  var  svo  glaðreift  ávarpaður. 
Jafnvel  þessi  htla  lýzka  í  rómnum: 
Líkt  og  tungan  mælti  i'tti  á  þekju, 
Sem  að  fylgir  sjaldtökiðu  máh 
Sérstaklega  manns  á  roskins-aldri, 
Fanst  honum  gera  orðin  innilegri, 
Eins  og  barns,  sem  streitist  við,  að  mæla 
Orðaskil  hins  eldri  manns  sem  skýrast. 


125 

"Óskir  mínar  beztu,"  tók  hann  iindir, 
"Heilsa  þér,  minn  fjandi  fyrir  skemstu, 
Faðir  núna." 

• 

"Son  þig  bæri  að  kalla, 
Fyrst  þú  mig  með  föðuinafni  kveður. 
Finn  til,  að  eg  get  ei  ennþá  nefnt  þó 
Annan  son  en  hann,  sem  hérna  liggur 
Hjá  mér  h'k,  í  gröfinni  okkar  beggja. 
Það  er  ekki  óvináttumerki 
Okkar  miUi." 

"Hlé  á  meðan  stendur, 
Þeim  sem  ver  eins  vel  og  þú  í  elh 
Virðing  föðurlands  síns,  getur  lotið  — 
Svona  stundir  —  óvinur  hans  yngri." 

* 

"Aldri  mínum  ber  ei  þessi  hróður  — 
Eg  á  hvergi  fet  af  föðurlandi ! 
Fyrir  það  ei  gripið  hef'  til  vopna. 

Fram  í  kyn  er  ætt  mín  leigu-hðar 
Landeign  svift.     í]inn  drottinn  vorrar  þjóðar 
Kúgaði  af  oss  óðöl  vor  in  fornu, 
Aðalsmanni  sínum  gaf  hann  ránið 
Fest  í  erfðir.    Eða  svo  er  sagan 
Sögð  af  þeim  er  fullvel  þykjast  kunna. 
Eitt  er  víst,  að  ósár  dvelur  heima 
óðalsherrann  minn,  en  eg  er  hérna 

Stephan   G.   Stepliansson:    Andvökur  í 


126 

Til  að  láta  líf  og  sonu  inína. 
Líklega  átt  þú  föðurhús  að  verja?" 

• 

"Föðurhús,  nei,  eg  er  borgar-búi! 
Bara  markaðs-vara  þeirra  herra 
Sem  að  ráða  verkastund  og  verði, 
Vinnugögn  og  bæjar-n'imið  eiga  — 

Þíi  hefir,  faðir,  flanað  út  í  stríðið 
Fyrir  það  að  land  þitt  er  svo  herskátt, 
Enginn  sem  að  siðar  það  til  friðar, 
Sem  hjá  okkur.    Þjóðin  vor  á  marga 
Friðsemjendur,  sem  að  hafa  bæði 
Sungið  honum  lof  og  gjöfum  ausið." 

"Hér  er  eg  ei  vegna  þess  oss  vanti 
Vanefnd  friðarlæti,  ykkur  fremur. 
Oss,  sem  vórum  forsprakkarnir  fyrstu 
Friðarverðlaun  Nóbels  karls  að  hreppa. 
Skutum  þó,  sem  þjóf,  í  fyrstu  hviðu 
Þann,  sem  reyndi  að  stilla  nú  til  friðar. 
Auðmenn  vorir  orðstírsmiklu  af  gulH  — 
En  engu  frægra  —  ruku  til  í  elH 
Hatta  sína  að  hengja  á  alheims-friðinn 
Hrúgu-fulla  af  skuldabréfum  lýðsins, 
Hrósverð  mannúð  helzt  svo  kynni  að  verja 
Heitin  þeirra  fyrir  snöggri  gleymsku. 

Nú  þeir  hafa  skift  um  sveif  og  segja 
Sjálfsagt  þetta  stríð,  og  æth  að  hjálpa. 


127 


Loka-sennan  verði  það  að  vera, 
Vitnið  bezta  um  trúna  sína  á  friðinn. 


Kannske  friðar-tungur  þinnar  þjóðar 
Þannig  hafi  ei  vafist  sér  um  tennur?" 

* 

"Þær  hafa  dugað  ykkur  h'kt  og  okkur 
Okkar  skákl.    Þau  sungu  hálfan  aldur 
Frið  á  jörð,  uni  samúð,  sátt  og  kærleik 
Svo  sem  kristnir  menn.    En  tóku  að  belja 
Hersöngvana  hver  í  sínu  lagi 
Hávært,  strax  og  fyrsta  skotið  ghimdi, 
Þar  til  sérhvert  leirflag  út  um  löndin 
Líka  drundi.     Gamhr  vígabarðar 
Sem  að  altaf  einir  höfðu  blásið 
Arg  um  styrjöld,  þótt  við  aldarháttinn 
Hjárómaðir,  mistu  næstum  máhð 
Mærð  þá  undir,  h'klega  af  fegni. 

Við  höfum  öldung  einn  í  mínu  landi, 
Æfilangt  á  ráðstefnum  og  þingum 
Hefir  fyrir  fátækhnga  hópinn, 
Fyrirvinnur  heimsins:  verkalýðinn, 
Krafist  frelsis,  friðar.    Háði  og  hatri 
Höfðingjanna  stóð  hann  löngum  undir, 
Jafn-trúr  máh  í  velgengni  og  voða. 
Vildi  aftra  þessu  fólsku  æði, 
En  það  vórum  við:  hans  skjólstæðingar. 
Við,  sem  stukkum  upp  og  reiddum  hnefann, 
Organdi  um:  Þú  ættir  að  þegja! 


128 

Það  varð  honum  loksins  nægur  hnekkir, 

Ræniihorfið  raunabarn  í  elH 

Reikar  einn  og  sér  um  grafarbakkann. 

Svo  er  mælt,  að  vantrú  ný  sé  voldug, 
Viðráð  kirkju  guðs  í  þínu  landi 
Hafi  engan  hemil  nú  á  lýðnum, 
Heiðindómur  ykkar  valdi  þessu. 

Hefir  þú,  faðir,  fyrir  þeirri  öldu 

Fhizt,  og  kannske  nauðugt  þér,  í  stríðið?" 


"Það  er  hvorki  vantrú  eða  veiklun 
Vorrar  kirkju,  sem  mig  leiddi  hingað. 
Kristni  og  heiðni  kemur  saman  vel,  um 
Krossferð  þessa,  standa  í  sömu  fylking. 
Klerkar  vorir  biðja  flestir  bits  og 
Blóðs  á  vopnin  okkar,  fyrir  ríkið. 
ígildi  við  sóknarprestinn  sjálfs  mín, 
Sem  að  hafði  fimtíu  jólanætur 
Boðað  fólki  komu  friðarkóngsins 
Kærleiksorðum,  meðan  engir  börðust. 
Þegar  heróp  hljóp  sem  skjálfti  um  landið, 
Hann  tók  þegar  undir  það  í  messu. 
Sótti  í  skápinn  sjálfa  bibh'una, 
Sannaði,  að  hver  sem  ekki  berðist 
Nú,  fyrir  málstað  guðs  og  góðra  siða, 
Gæti  ei  hafa  skihð  kristindóminn 
Bhndaður  af  heiðnu  hugarfari. 


Hitt  kann  vera,  að  í  þínu  landi 
Heilög  kirkja  og  öflug.  svo  sem  okkar, 
Altarisklæðin  beri  þar  á  vopnin." 

• 

"Nei,  hún  leysir  nú  úr  óefninu 
Nauða-líkt  og  ykkar.    Vígðir  henni 
Hirðirar  og  feður  kristna  flokksins 
FaUið  hafa,  sjálfir  undir  vopnum. 
Jafnvel  helgust  hátign  vor  í  landi, 
Höfuð  lýðs  og  guðsríkis  á  jörðu 
Kvað  hafa  borið  fyrir  fylking  sinni 
Frægstu  skurðgoð  okkar  sönnu  kirkju, 
Knéfallandi  herdeild  þá  úr  hlaði 
Hátíðlega  þannig  vígöi  Óðni. 
Annars  kváðu  gamhr  guðleysingjar 
Gerast  aftur  sóknarbörn  og  trúa, 
Kirkjur  fyllast  afturhvarfsins  öldu, 
Áður  tómar.    Siðabót  í  vændum. 


Berst  þú  kannske  við  oss  svona  í  von  um 
Viðréttingu  fornu  guðhræðsUinnar?" 

• 

"Kirkjan  okkar  vígt  hefir  til  víga 
Vopn  mín,  eins  og  hinna.     Mig  samt  ekki, 
Fárátt  hróp  um  afturhvarf  og  iðrun 
Ærir  mig  ei.     Til  hvers  myndi.  að  flýja 
Bróðerni  og  friðsemd  meðal  manna 
Meinbægðu,  á  náðir  fornra  venja, 
Trúar,  sem  í  tvær  þúsundir  alda 
Tekist  hefir  siðabótin  okkar 


130 

Eins  og  þessi  völlur  hérna  vottar. 

Viss  er  reynslan,  aldrei  var  hún  gleggri. 

Hitt  var,  eg  gekk — samkvæmt  lands  míns  lög- 

um 
Lærðaskólann  í  sem  kendi  að  myrða. 
Mér  var  enginn  munur  á  því,  lagsi, 
Manndráp  eru  skyldunám  hjá  okkur. 
Stríð  var  kveikt  upp,  eg  í  herinn  heimtur, 
Hefði  eg  afsagt,  var  eg  sömu  stundar 
Drottinssviki,  dauðamaður  sekur 
Dæmdur  svo  af  herrétti,  og  skotinn. 

Eg  á  börn  og  vildi  voga  að  hfa 
Vegna  þeirra.     Stríð  er  opinn  dauði, 
En  þar  verður  stundum  feigum  forðað, 
Fyrir  herdóm  aldrei.     Stríðið  kaus  eg. 

Þú  hefir  sjálfsagt  sjálfviljugur  hervæðst 
Sjálfboðinn  í  óherskyldu  landi?" 

* 

"Hlutdeild  mín  í  hernað'  þessum,  faðir, 
Hún  er  svipuð  þinni,    Áður  stríðið 
Skah  á,  vóru  verkaföll  í  landi, 
Vinnuekla,  kauplækkun  og  dýrtíð. 
Heimurinn  sagður  ofbirgur  af  öllu 
Öðru  en  gjaldi,  sveltan  stæði  af  nægtum. 
Lánardrotnar  heimsins  hafa  vitað, 
Hvað  bjó  undir  stjórnar-kápum  ríkja: 
Stærra  veð  í  fjárhags-þrælkun  fólksins 
Festa  mætti,  taka  í  skulda-gishng 


131 

Ófædd  börn,  til  aldurloka  jarðar, 
Erfiðandi  að  gjalda  vöxtu  af  lánum. 

Sá  er  orðinn  fyrsti  fyrirboði 
Fyrir  stríði:  skortur  á  öllu  nógu. 
Fæstir  skildu  þó  hvað  var  í  vændum. 

Vígbúnaður  hófst,  og  þá  var  lokað 

Friðar-iðjum  þeim  sem  manni  miðla 

Málsverð'  dagsins.    Forlög  mín  það  urðu. 

Húsbændurnir  hættu  öllum  starfa, 

Helmings-kaup  samt  buðu  þeim  sem  gengi 

Út  í  stríðið  frá  sér,  fær  að  verja 

Föðurlandið.    Ríkið  geldur  mála. 

Mér  varð  það  svo  eina  leið  að  ala 

Önn  fyrir  mömmu  og  sjálfum  mér.     En  hún  er 

Hermanns  ekkja,  heim  úr  fyrra  stríði 

Hann  kom  sár  og  tórði  lengi  í  ómegð. 

Þegar  eg  komst  upp  á  drengja-aldur 

Eftirlaunin  vóru  af  honum  khpin. 

Þjóðin  var  um  þunga  skatta  að  mögla, 

Þarna  sagðist  stjórnin  geta  sparað. 

Fær  eg  væri  orðinn  um  að  vinna 

Okkur  fyrir.    Loforð  sitt  hún  aftur 

Tók  við  pabba,  eins  og  ótal  fleiri. 

En  ámeðan  barist  get  og  hfað, 
Borgar  ríkið  málann  minn  til  hennar 
Mömmu.     Því  í  byrjun  verða  að  spyrjast 
Góðar  efndir,  meðan  það  er  þörf  á 
Þúsundum,  seni  fyrir  sh'ku  gangast. 


132 

Sérhver  maður  fellur  í  fyrirlitning 
Fólksins  vors  er  setið  getur  heima, 
Bjóði  'ann  ei  og  heimti  sig  í  herinn, 
Hana  er  ungum  manni  verst  að  þola. 

Eg  hef'  barist  við  þig  vegna  þarfar, 
Við  mig  stríðir  þú  af  lagaskyldu. 
Munar  bara,  að  einvaldurinn  ykkar 
Upptökunum  sagður  er  að  valda." 

* 

"Ekki  heldur  er  eg  svona  staddur 

Af  því,  að  í  mínu  landi  hafi 

Snemma  í  ágúst  einn  mann  þarna  hjá  oss 

Æði  gripið.    Djúprættari  er  sagan! 

Áðan  drapst  þú,  drengur,  góm  á  stærra 

Drápræði,  sem  þessu  kom  til  leiðar: 

Fólkið,  eftir  hálfrar  aldar  hugsun, 
Hungurs-friður  sinn  við  aukinn  þrældóm 
Gruna  tók,  að  léki  um  eitthvað  öfugt, 
Út  það  breiddist.    Máttarstólpar  valdsins 
Fóru  að  titra  af  ótta,  þeir  sem  eru  í 
Öllum  löndum  sömu,  og  verða  að  styðjast 
Hver  við  annan.    Þjóð  í  þjóða-stríði 
Þrautum  sínum  gleymir  heimafyrir. 
Kúgararnir  verndar-vættir  landsins 
Virðast  henni,  meðan  æðið  stendur. 
Þjóðhrokinn  er  þörf  og  stundarfriður 
Þeim  sem  völdin  hafa  í  hverju  landi, 
Streitan  við  að  steypa  upp  allan  heiminn 
Stolti  sinna  þjóðvenja  og  tungu. 


133 

Þó  að  hróf  það  hryndi  strax  í  mola  — 
Heims-menning  er  allra  þjóða  smíði 
Reist  á  háttum  h'fs  í  hverju  landi, 
Landa,  sem  að  hvergi  eru  samtæk. 

Svona  er  í  mínu  landi,  lagsi, 
Líklega  sástu  vott  um  þetta  heima?" 

• 

"Jú,    En,  það  er  annað  haft  hjá  okkur 
Orðtak,  sh'kt  er  nefnt:  að  vernda  frelsið. 

Man  eg  þó,  er  þegnar  vóru  í  herinn 
Þúsundir  af  okkar  múg  í  Falsborg, 
Bæjarstjórinn  sagði:  Vel  það  væri, 
Við  fengjum  um  stærri  mál  að  hugsa 
Held'r  en  kjörin  okkar  eigin  stéttar. 
Ófriðurinn  væri  heima-blessun. 

Svo  var  annað:  aðall  vor  úr  bænum 
Innanvígis,  fær  sér  skemtileyfi 
Til  að  aka  út  að  herbúðunum 
Okkar,  þegar  bezt  er  hlé  á  slagnum. 
Hrósa  oss  og  hjartanlega  spyrja, 
Hvers  við  æskjuni,  alt  í  té  það  skuH, 
Sem  þeir  ráði  yfir.     Okkur  hefir 
Aldrei  hugkvæmst  svar.     Við  kunnum  ekki 
Við,  að  særa  velvildina  þeirra 
Vafalausu,  og  biðja  um  þessa  einu 
Gjöf,  sem  kysum,  en  þeir  geta  ei  gefið 
Guðs-fegnastir:  lok  á  þessu  stríði. 


134 

Svo  var  það,  einii  daginn  við  að  dysja 
Dauðan  valinn,  svipaö  eins  og  núna, 
Sama  spurn  við  oss  var  endurtekin. 
Orðvart  skinn  er  herlæknirinn  okkar, 
Samt  er  björg  og  böndin  hans  um  sárin 
Betri  en  mælskan  hans.    En  upp  úr  þurru 
Þarna  fékk  hann  þetta  sinni  máhð: 
Þið  getið,  sagði  hann,  tekið  ykkur  reku! 
Fyrst  þið  viljið  eitthvað  hjálpa  okkur, 
Ofurh'tið  ræstið  til  af  þessu 
Pestarketi.    Við  höfum  ekki  við  því, 
Við  erum  þreyttir.  —  Hve  þeir  voru  fljótir 
Þá  að  kveðja  og  fara.     Framar  ekki 
Flokkinn  sama  vissi  eg  koma  hingað. 

En  eg  hygg,  að  ef  þú  vissir,  faðir, 
Önn  sem  berum  fyrir  vorum  sáru 
Dást  þú  myndir:  hvernig  ofurefH 
Að  við  fáu  gátum  móti  staðið. 
Hreystin  þeirra  er  minna  mark,  sem  vita, 
Mergðin  sín  að  eigi  vísan  sigur." 

* 

"Sigur!  vinur,  mér  er  sama  um  sigra! 
Sigur  ríkja  er  fall  á  næstu  grösum. 
Sigruð  þjcð,  sem  lofað  er  að  hfa, 
Lifir  til  að  hefna  —  því  að  valdið 
Fellur  æ  á  sínum  eigin  sigrum 
Samt  að  lokum.    Þeir  eru  hefndargjafir. 

Róm  sér  eyddi  í  að  sigra  heiminn, 
Einvalarnir  hennar  vóru  fallnir. 


135 

Ættlerar  og  herleidd  hjörð  af  þýjum 
Hlaut  að  gefa  upp  öll  in  teknu  vígi. 
Sömu  forlög  sigra  okkar  bíða. 

Sjálfs  míns  vilji  er  fis  í  þessum  stormi, 
Skynlaust,  marklaust,  leikfang  allra  átta. 

Eða,  hvaða  björg  er  í  að  græða 
Kvala-sár,  og  senda  okkur  grædda 
Samstundis  í  ný-afstaðnar  píshr? 
Miskunnsemin  blinda  verður  bara  að 
Bölvun  lengri.     SHk  var  okkar  reynsla." 

"Mig  hefir  h'ka  gripið,  eins  og  gengur, 
Grunur,  sem  þó  aldrei  varð  að  hugsun, 
Líkur  þessu,  sem  þú  sagðir,  faðir, 
Svo  mig  rámar  til  þess  hvað  þú  átt  við. 

Þegar  okkar  litlu  þjóðar  landvörn 
Lofuð  var,  seni  nú  er  títt,  að  sönnu 
Státnin  af  því  yfirgnæfði  löngum 
Athyghna  á  niðurstöðu  hennar. 
En,  ef  leit  eg  við,  á  verksummerkin: 
Val  og  rústir,  sló  mig  stundum  einhver 
Hrollur  um  það,  hefir  ei  stjórn  vor  unnið 
Heimsku  tóma,  verið  bhnd  og  ráðlaus? 
Syndgað  áfram,  leitt  yfir  landið  okkar 
Loksins  hingað  sína  eigin  Kongó? 
Þetta  greip  mig  þrátt,  en  veit  að  landráð 
Það  er  kallað,  svo  eg  drap  það  niður. 


136 

Eg  hef'  verið  sjálfur  einii  sinni 
Særður  græddur,  legið  dauða-þjáður 
Undir  hönd,  sem  hjúkraði  í  mig  h'fi. 
Heilsu  minni  fagnaði  eg  aftur, 
Leiddi  hug  frá  hvað  svo  við  mér  tæki. 

Hverft  varð  mér  þó  við  það  allra  síðast, 
Daginn  sama  sem  þeir  ný-framgenginn 
Sendu  mig  á  blöðvöll  þennan  aftur: 
Sárum  manni,  eins  og  eg  var  áður, 
O'n  í  bóHð  mitt  var  þegar  holað, 
Hálf-dauðum  af  þjáning  svo  hann  þagði  — 
Þig  skal  eg  á  nokkrum  vikum  hafa 
Bæklað  upp!  kvað  læknirinn  hans.     Lítt'  á! 
Lagsmann  þennan,  jafngóður  seni  áður,  — 
Benti  á  mig  —  sá  skolli  fyrir  skemstu 
Skrámu  hafði,  eins  og  þú.    Á  förum 
Aftur,  græddur  heilbrigður,  til  hersins.  — 
Hressa  vildi  'ann  sjúkhnginn  á  þessu. 
Það  var  sem  alt  fjör  og  fát  ins  veika 
Funaði  upp:     "Nei,  aldrei,  aldrei,  bófi! 
Heyrðu  það !  mig  lækna  skalt,  að  h'ða ! 
Lifa  upp  aftur  pínsh  mín  í  valnum, 
Dægrin  þrjú,  af  þorsta-bruna  og  verkjum, 
Því  að  eg  skal  deyja  undir  þínum 
Höndum  fyr,  hvern  hrekk  sem  þú  vilt  reyna, 
Held'r  en  lenda  í  kvalastað  þeim  aftur." 
Mér  varð  bylt,  svo  mér  gekk  næst,  að  hugsa 
Mína  hagi.    Stökk  burt  til  að  forðast 
Það.     Sá  maður,  auðvitað,  var  óður  — 
Enn  mig  hrylhr  hvíh'kt  vit  hann  sagði! 


137 

Þú  munt  búa  að  huggun  okkar  hinna: 
Hrinan  þessi,  sem  um  veröld  gengur 
Stríðisins  dauða-stríð  að  muni  verða? 
Stytti  upp,  þá  Ijómi  friðarheiði 
Fram  um  nyrztu  náttmál  okkar  jarðar. 
Nú  sé  barist  um  að  flýta  þessu, 
Við  að  herja  út  frelsið  til  að  fá  það, 
Fyrirstaðan  ykkar  til  að  sansast." 

* 

"Höggvumst  við  um  frelsi  að  vera  í  friði 
Fáráðarnir,  þú  og  eg?  sem  höfum 
Engan  rétt  til  atkvæða  um  sjáJfa 
Okkur  —  leyfum  það  sé  okkur  fornspurt, 
Hvort  við  skuhmi  myrða  og  láta  myrðast. 
Meinleysi  er  hvergi  frjálst  að  vera, 
Hérna  banna  herlög  sh'kt,  en  þarna 
Hleypidómar  lÝðsins.     Það  er  jafnvægt. 

Erum  við  ei  sjálfir  hingað  sendir 
Sviftir  vilja,  háðir  annars  valdi? 
Báðum  sama  erindið  er  ætlað. 
Enginn  munur  hverja  leið  er  vísað. 

Það  er  satt,  við  höfum  hugsað  okkur 
Heimsfrið  settan,  við  sem  gerumst  hrörir, 
Horfnir  mætti  að  hugsa  um  það  lengur. 
Hvar  er  æskan?  við  sem  taka  ætti 
Lengri  framsýn,  djarfleikurinn,  dáðin? 
Drepin  út!    Það  hggur  hérna  í  vahium! 
Næstu  framtíð  hnekt  við  það,  í  hendur 
Heighnga  og  sérgæðinga  einna. 


138 

Friðiirinn  verður.  friður  máttleysingja 
Fáist  hann  —  og  týndra  möguleika 
Stríðsins  sjálfs  til  sigurvalds  í  heimi. 
Svona  kaupir  næsta  kynslóð  friðinn. 


Áður  léku  heimsins  stjórnar-herrar 
Hræsnisleik  á  kurteisustu  vísu 
Hver  við  annan.    Tömdu  sér  að  teygja 
Tvíræð  orð  um  misfellur  í  samning, 
Út  á  hræsis-brekku  bófaskapar 
Bera  nú  hver  annan.     Dagblöð  ganga 
Um  með  þjóðróg.     Hatursorðum  hreyta 
Hver  til  annars  lærðir  menn  og  spakir. 
Smáþjóðum  sem  utan  við  þann  ofsa 
Auðnast  stöð,  það  mætti  verða  gæfa, 
Voldug  lönd  ef  kostuðu  síður  kapps  að 
Kreppa  að  þeim,  bara  til  að  láta 
Féndur  sína  sýnast  hafa  logið, 
Svívirðingar  þeirra  af  sér  núa. 

Gaztu,  þó  þú  vildir,  vera  látið 
Vopn  á  mig  að  bera?  fyrst  þú  hafðir 
Sigurvon  og  máttinn  til  þess,  maður! 
Mínum  gerðum  réði  eg  ekki  heldur. 
Þeir  sem  ríkjum  ráða,  sín  á  milH 
Rázka  á  laun  og  veðsetja  hver  öðrum 
Lýði  sína  og  h'f  vort.    Ganga  í  félög 
Liðveizlurnar  um,  á  bak  við  þingin, 
Huldar,  unz  þær  upp  komast  í  styrjöld. 
Alþýðán,  sem  finst  hún  vera  að  stjórna, 


139 

Seld  er  upp  og  út  úr  sínu  landi 
Einvalds  dutlung  sjálfra  harðstjóranna." 

• 

"Við  höfum,  faðir,  fundið  þetta  h'ka  — 
Fúsir  eru  ei  banda-hðar  vorir 
Til  að  verja  okkur,  útlendinga,  — 
Eins  og  von  er  —  jafnvel  þó  svo  mæh, 
Er  sem  skorti  eklmóðinn  og  röggið 
Átthagans,  þá  fyrir  hann  er  barist. 
Hvað  sem  sagt  er:  sjáum  við  og  finnum, 
Samúð  þeirra  er  dregin  út  með  krókum, 

En  oss  skilst:  að  okkar-megin  standi 
Undir  vopnum,  neydd  til  þess  að  verjast, 
Gervön  mannheims  menning,  sem  á  jörðu 
Muni  komin  hæst  og  vera  frjálsust. 

Þið  hafið  sjaldan  fetað  fyrstu  sporin 
Fram  á  leið,  til  gagnsmunanna  helztu 
Vorrar  frægu  uppfundinga  aldar. 

Óáran  og  kyrstöð  myndi  fylgja 
Sigri  ykkar,  farg  yfir  alla  framför, 
Farast  það  sem  unnið  var.    Þið  hafið 
Hugsað  ykkur  völd,  en  síður  séð  í 
Sölurnar,  er  gripuð  nú  til  vopna. 

Þér  hefir,  faðir,  sjálfsagt  orðið  örðugt, 
Auga  að  koma,  heima  í  þínu  landi, 


140 

Á  þá  sem  að  öndvert  geysa  og  falla 
Undirstraiima  í  þessu  dreyra-flóði." 


"Það  er  satt!    Eg  hef'  ei  hæfni  til  að 
Henda  á  lofti  hverja  söguskýring, 
Feta  stutt  á  eigin  athugunum. 

Einu  sinni  var,  að  mínu  landi 

Blæddi  þó  í  þrjátíu  ár  til  muna. 

Það  var  kannske  fyrir  h'tið  efni, 

Aðeins  það:    Hvort  leyfa  mætti  lýðnum 

Leið  til  guðs  síns  eftir  bezta  viti, 

Eða  þurka  allar  samvizkurnar 

Út  með  smíðum  lærðra  kirkjufeðra. 

Nú  er  h'ka  önnur  almenn  kirkja 
Uppi,  sem  að  drotnar  yfir  heimi, 
Hinni  verri,  ríkari  en  sú  í  Rómi. 
Róm  og  páfi  er  nú  í  hverju  landi 
Æðsta  ráðið,  þau  eru  véla-valdið! 
Vitið  misbeitt:  hefndargjöf  þeim  ríku, 
Þrælkun  fjöldans,  þurfamanna  smiðjan. 
Þjóðríkjanna  haturs-kapp  um  markað, 
Til  að  fleyta  ómegð  sinni  á  öðrum 
Allsþurfandi  og  smærri  —  svo  þau  bítast 
Ekki  um  frelsi,  en  vilhmanna  verzlun. 

Vitið  —  okkar  dáðu  uppfyndingar, 
Það  á  skuld  á  skelfingunum  hérna. 


141 

Skaðræðið  í  höndum  óvitanna. 
Gæðalistin  beitt  til  verstu  vonzku. 

Verða  kannske  endalokin  manna 
SáHgun  undir  sínum  handaverkum? 
Setja  þeir  jafnört  brellur  móti  hrekkjum 
Unz  þeir  komast  hvorki  fram  né  aftur, 
Kurlast  niður  sigurvonalausir, 
Neyðast  til  að  bjargast  undan  byrði 
Bákna-vits  síns,  þreyttu  að  eyðileggja? 

Hefir  ei  þjóð  þín  hlynt  að  þessu  valdi 
Helzt  og  mest,  og  tekið  lof  sitt  fyrir, 
Ögrað  svo  með  eftirdæmi  sínu 
Öðrum  fram,  að  keppa  sömu  brautir? 

Kannske  þessi  bylur  af  manna-blóði 
Brjóti  okið.    Hver  sem  nú  vó  fyrstur!" 

"Þetta  minnir  mig  á  h'tilræði: 
Manntjón,  sem  við  biðum  hér  um  daginn, 
Okkar-megin,  við  að  verja  ykkur 
Vígvél  okkar  beztu  í  skothríðunum. 
Það  var  Helgrind,  stórkýlan  vor  stælta, 
Strá-drápvægast  morðtól  vort  á  ykkur, 
Gorgó  stríðsins,  eftirlætið  okkar. 
Ákaft  sóttuð  þið,  að  taka  hana. 
Okkar  völ  varð  loks  um  fall  og  flótta. 
Fyrirhðinn  okkar  stóð  sem  vargur. 
Hamóður,  og  hergrimmur  á  svipinn, 

Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur  10 


142 

Henti  hverjum  liðsflokknum  af  öðrum 
Fram  til  varnar  fyrir  þetta  goð  vort, 
Feldum  jafnskjótt,  hvern  á  annars  hæla, 
Brá  ei  hót  þó  hryndu  alhr  niður, 
Hörkulegri  sýndist  altaf  verða. 
Loks  er  átti  engum  á  að  skipa 
Útför  sína  —  vopninu  þið  náðuð 
Senn  af  vahium  —  glúpnaði  þessi  gammur, 
Grét  sem  barn,  er  óvættinn  þið  sprengduð. 

Þig  hefir  kannske,  faðir,  dreymt  um  frægðir, 
Freistað  svona  gæfunnar  í  stríði 
Háður  uppreisn  þeirra  kreptu  krafta 
Kotungsins,  sem  fæddur  er  til  dáða? 

Okkar  fornu  kappar  eru  kærir 
Krökkunum,  það  eldist  seint  af  manni." 

"Frægð  af  stríði!  fyrir  okkur,  peðin 
Færð  af  hönd,  oss  sjálfum  óvitandi, 
Sem  fær  alla  tekju  af  þessu  tafh, 
Tefhr  í  veð  og  lætur  af  sér  drepa 
Vísvitandi  beztu  menn  á  borði. 
Bara  í  þeirri  von,  að  andstæðingnum 
Sjáist  yfir  seinni  leik  í  máti. 
Sigað  er  oss  í  dauðann  fram  til  reynslu. 

Við  erum  smöluð  hjörð,  sem  undir  hnífinn 
Húsbændurnir  ráku  inn  í  kvína, 
Grunlaus  um  hver  fara  skal  til  frálags. 


143 

Fyriróalausir  hveriir  verða 

Settir  í  bráð  á  vetur,  guð  og  gaddinn. 

Glingrið  sjálft,  þeir  óverðugu  krossar, 
Hittir:  hvern  af  hending,  eins  og  kúlan! 

Hugrekkið  og  vopnfimin  var  áður 
Sjálfráð  eign  hvers  afarmennis,  sífelt 
Óhindruð  og  kunn  hjá  vin  og  óvin, 
Snildin  við  að  sigra  og  sér  að  forða 
Sannleikur,  sem  kappinn  naut  og  átti. 
Þá  var  stríðið  vígafrækni  vargsins 
Vilts  en  frjáls,  og  snildin  hrífur  ennþá. 
Nú  eru  stríðin  kör  og  dáðlaus  dauði, 
Drepsóttir,  sem  ganga  yfir  heiminn." 


"Það  mun  satt,  úr  orrahríðum  okkar 
Æfintýrin  beztu  séu  flúin. 

Eg  kann  sögu  um  sveitapilt  hjá  okkur 
Sem  fékst  aldrei  til  að  ganga  í  herinn, 
Hvattur  til  þess,  kvaddur  til  þess,  neyddur, 
Knúður  hótun,  spjáður,  fyrirhtinn, 
Dáðlaust  afhrak  allra  feðra  sinna 
Áhtinn,  og  skræfa  hrædd  við  dauðann. 
Þó  að  fyrir  hug  að  halda  friðinn 
Hrakyrði  og  allra  misboð  þyldi, 
Eins  og  seinna  sást.  —  í  herkví  okkar 
Sveit  af  ykkar  hði  vissum  stadda. 
Flýta  varð  sér,  annars  slapp  hún  undan. 
Okkur  varð  ei  sýnt  um  skemstu  leiðir. 


144 

Gripiim  þennan  pilt  til  vega-vísis 

Vorum  mönnum,    Þetta  var  í  bygð  hans. 

Lengi  fór  hann  fyrir  okkar  hði. 
Foringjanum  þótti  gatan  togna, 
Miðaði  svo  á  sveininn  spentri  byssu, 
Sagði:    Komir  þú  ei  oss  í  færi 
Við  þá  fjanda,  innan  einnar  stundar, 
Amlóðinn!  eg  skýt  þig  dauðann,  hundur. 

Sveinninn  leit  við  byssunni  og  brosti: 

Boð  þitt  get  eg  ekki  framkvæmt,  herra. 

Nú  þið  aldrei  óvinunum  náið, 

Afleiðis  eg  hef'  með  ykkur  farið. 

Til  að  frelsa  fáein  h'f  í  bih 

Fyrir  mitt  —  og  láttu  skotið  ríða! 

Tugir  riffla  tafarlaust  þá  hvæstu, 
Tætt  í  sundur  skildu  þar  við  hræið.  — 

Það  var  htlu  seinna,  að  eg  sagði 
Sögu  þessa  fanga  úr  ykkar  hði.  — 
Báðir  vóru  í  skapi  til  að  skiftast 
Skringi-sögum  á  og  reynslu  í  hernum  — 
Hann  hló  dátt  að  þessari  upp  úr  þurru. 

Þarna  fékk  eg  ástæðuna!  sagði  'ann: 
Þegar  þeir  gamla  Fálka  okkar  færðu 
Fram  og  upp  í  raðir  hertoganna 
Fyrir  snild  hans  í  því  undanhaldi  — 
Yfir  hóp  þeim  var  hann  fyrirhði  — ■ 


145 

Og  þeir  stríddu  að  stjörnumerkja  karlinn, 
Stritaði  hann  gegn  ölhini  þessum  heiðri. 
Sagði:  að  ei  sú  virðing  færi  að  verðung, 
Á  vanagangi  sínum  hefði  'ann  sloppið! 

Yfirlætis-leysi  gamla  Fálka 

Lýðir  dáðust  að.     En  jafnan  mátti 

Festa  trú  á  fullyrðingum  hans,  sem 

Fáar  vóru.    Eg  ræð  af  mörgum  h'kum, 

Að  hann  kysi  ahra-síztur  manna 

Utan  á  sér  bera  þessa  lygi, 

Ef  hann  vissi  hví  og  hverjum  heyrði 

Heiðursmerkið  —  sem  sé:  drengnum  ykkar. 

Finnurðu  ei  á  þér,  faðir,  að  loknu  æði 
Fólkvígs  þessa,  að  svipir  sh'kra  manna 
Munu  gægjast  gegnum  valkestina 
Glöggséðari  af  heiminum  en  áður,  — 
Helgari  við  hhð  á  þessum  viðbjóð  — 
Hika  framtíð  manns  við  sh'ka  glötun? 

Kannske,  faðir,  lánsdagur  þeim  htlu 
Löndum  rísi  upp  af  þessum  myrkva, 
Þessum  sem  að  hlutlaus  hafa  staðið 
Hjá,  en  yfir  skörðum  rétti  setið!" 

* 

"Hlutlaust!  góður,  hvaða  þjóð  er  hlutlaus? 
Höfum  við  ei  kunngert  ahri  veröld,  — 
Oss  til  hróss,  en  fjandmönnum  til  fehnturs  — 
Framhald  þessa  leiks  um  árafjölda 
Hefðum  ráðin  á  að  láta  endast, 


146 

Án  þess  sjálfir  þyrftum  til  að  verja 
Lands  vors  auði.  Ávextir  af  lánum 
Öðrum  þjóðum  hjá,  því  dável  fleyttu, 

Hver  er  hlutlaus,  fyrst  að  allir  eru 
Um  að  borga  oss  fyrir  niðurskuröinn? 

Þið,  og  hinir,  sjálfsagt  h'ka  sýnið 
Svona  reikning.    Allur  heimur  geldur 
Toll  í  okkar  önn  að  eyðileggja. 

Að  eins,  gæti  nokkur  þjóð  um  veröld 
Stýrt  hjá  því,  að  sínu  bezta  blóði 
Blæddi  út  í  þessum  mannaskaða. 
Manndóm  sinn  hún  eftir  myndi  eiga 
Óskertan  —  og  kannske  framtíðina. 

Einn  mun  bezti  vilji  til  þess  verða 
Vonspá  góða  að  kveða  fram  í  eyður 
Huldra  alda,  gagnstætt  tímans  táknum. 

Tryltum  vígmóð  blása  í  allar  þjóðir 
Viðburðirnir.     Hermenskan  er  hróðug, 
Hún  á  leikinn.    Illra  mála  sönnun 
Fagna  allir  víga-hrottar  heimsins, 
Hræðslu  manna  strax  við  þetta  uppnám 
Nota  sér  og  hrópa  á  meiri  herskjöld. 

Hjá  þó  vilji  eitthvert  ríki  sitja, 
Völdin  þau  sem  hófu  þessa  hildi, 
Hleypa  reyna  með  sér  út  í  báhð. 


147 

Lokka,  kúga,  lofa,  rægja,  hóta 
Liðveizlum  og  tortíming  og  hefndum. 
Öllum  heimi  steypa  vilja  í  vítið 
Versta  með  sér.    Illviljaðri  hinum 
Ríka  manni,  í  kvölum  sinna  klækja 
Kappkostaði,  að  forða  bræðrum  sínum 
Frá  því,  sem  hann  sjálfur  varð  að  h'ða. 
Sagan  um  það  jafnvel  þó  sé  rugluð, 
Það  hefir  aldrei  rúm  í  víddum  Vítis 
Verið  fyrir  smæsta  þel  af  mannúð. 

Hver  hafa  orðið  forlög  foringjanna 
Fáu,  þeirra  er  ekki  hafa  brugðið 
FriðarmæH  sín,  og  vildu  ei  svíkja 
Sannleikann  í  voða?     Einni)  er  myrtur, 
Annar^)  fyrir  sömu  sök  er  gerður 
Svívirðing  í  eigin  hóp  og  dæmdur, 
Yfirgefinn  rænulaus  af  raunum 
Reikar  nú  sá  þriðji^)  um  grafarbakkann. 
Jafnvel  sjálfur  Rómverjinn,  sem  ríkir, 
Rógsbræðrunum  storkar:     Sjáið  manninn! 

Helzt  við  aumkvum  þá,  sem  drepnir  deyja, 
Deyja  og  falla,  og  hafa  skemst  að  bera. 
Hatrið  alt  og  eymdin,  sem  að  hfir 
Eftir,  væri  tífalt  hörmulegri. 

Eg  að  einni  huggun  hvarflað  huga 
Hefi  stundum:  þeirri,  ef  morðsótt  þessi 
Legði  í  vahnn  heimamann  úr  húsi 


1)  Jean  Jaurés  —  2)    Llebknecht  —  3)    Keir  Hardle. 


148 

Heimsins  hverju  —  son  og  bróður,  eða 
Eiginmann,  og  eftirsjáin  brytist 
Inn  um  hverjar  dyr,  og  settist  niður 
Óvelkomin,  aldrei  til  að  víkja  — 
Alvörunnar  samúð  kynni  að  lokum 
Sættast  yfir  allra  manna  skipbrot! 
Efldust  tunga  sannleikans  er  reynslan. 

Þú  og  eg,  og  fjöldi  þarf  að  falla 

Fyrst.  —  Og  nú  er  rýmt  til  fyrir  okkur!" 

• 

"Víst  er,  faðir,  okkar  hvíld  senn  úti! 
Er  að  mestu  ruddur  þessi  valur. 

Eg  hef'  gleymt,  að  eg  í  malnum  mínum 
Málsverð  átti.    Þó  eg  soltinn  væri, 
Fýsti  mig  þó  meira  um  þetta  við  þig 
Mál  að  ræða  .  Nú  sezt  eg  að  borði!" 

* 

"Bíð  þú,  meðan  að  eg  sný  mér  undan! 
Ekki  get  eg  horft  á  þínar  krásir." 

"Gríp  og  þigðu!  —  Þú  hefir  lengur  soltið  — 
Þennan  bita.    Eg  kemst  af  til  nætur! 
Sko,  nú  hef'  eg  hent  'onum  þarna  til  þín." 

* 

"Hafðu  'ann  sjálfur.     Þú  er  svangur,  drengur!" 


149 

"Það  er  satt!    En  matarlyst  eg  misti! 
Mundi,  að  þú  í  fjóra  sólarhringa, 
Hvíldarlaus  og  fæðis,  varðst  að  verjast 
Vorri  sókn.    Við  skiftumst  á  með  dægrum, 
Fengum  matarfrið  og  sleikju  stundum." 

"Fyrir  mannúðina,  beztu  þakkir! 

Að  hún  tórir  —  mest  hjá  hversdags-mönnum, 

Múgnum  okkar  —  hér,  í  þessum  f  jandskap, 

Eina  vonin  er.    En  lithi  skiftir 

Aðbúðin  við  mig,  því  skamt  mun  eftir. 

Ekki  þorði  eg,  sveinn,  að  sjá  þig  snæða. 
Soltnum  úlfi  í  glorhungruðum  maga 
Treysti  ekki  að  standast  sh'ka  storkun. 
Staðráðinn  þér  ekkert  mein  að  vinna 
Mæltist  til,  eg  mætti  snúa  frá  þér." 

• 

"Mál  er  nú  að  hef ja  leikinn  aftur, 
Lúðrar  vorir  blása  æst  til  áhlaups!" 

"Okkar  trumbur  drynja  fyrirstöðu!" 

"Tak  þér  vara  á  vopni  mínu,  faðir!" 

"Velkominn  í  gröfina  til  nun,  sonur!" 

1915 


150 
Brot  úr  hestavísum  Fjósa-Páls  gamla. 

Mér  finst  all-flest  munuð  frá: 
Marsins  stallinn  auðan  sjá, 
Kveðju  valla  framar  fá 
Fyrst  ei  kallar  hnegg  mig  á. 

Leitt  varð  gnauðið  galta  nóg  — 
Gekk  með  trauð-viljugri  ró 
Pram  hjá  dauða-þögnum  þó, 
Þegar  auð  varð  grísa  kró. 

Blakkur  stóð  hér,  búgull  manns! 
Bás  er  hljóður  léttfetans. 
Út  á  blóðvöll  bardagans 
Ber  eg  móð  af  sölu  hans. 

Verða  harm-leið  verkin  máls, 
Viknar  barmur  Pjósa-Páls. 
Sviða  í  hvarminn,  kökk  í  háls 
Kosta  garminn  stökur  sjálfs. 

Eignar-ráð  með  ófengin 
Ekkert  tjáði  viljinn  minn, 
Ef  þar  náði  í  arðinn  sinn 
Aura-gáður  húsbóndinn. 

Teymdi  eg  kvikan  blakk  úr  bygð 
Burt.  —  Það  strik  í  mína  dygð 
Er  svo  mikil  afbrots-hrygð: 
Eins  og  sviki  vin  í  trygð. 


151 

Vinna  sending  vikamanns 
Varð,  að  bending  húsbóndans, 
Bera  úr  hendi  brallarans 
Blóðugt  endurgjaldið  hans. 

Tjóðrin  slitið  hefði  hann 
Hefði  'ann  vitað  kaupmálann. 
Hönd  mín  titra  á  hlýra  vann 
Hans,  við  bitran  skilnað  þann. 

Kveðju-tal  í  augum  er 
Eygðum  kalalaust  að  mér: 
"Farga  í  dvalir  svo  frá  sér, 
Sízt  í  kvalir,  ætla  eg  þér." 

Hef'  eg  fundið  huga  í, 
Hvað  'ann  mundi  h'ða  af  því 
Hrekjast  bundinn  hers  við  gný: 
Hver  ein  stundin  skelfing  ný. 

Með  hann  skeiða,  skynd  við  eim, 
Skutur  og  reið  um  ferða-geim  . 
Tuggum  eyðir  tregt  frá  þeim, 
Tórir  á  leiða  sínum  heim. 

Þá  mun  rænan  þögul-stríð 
Þrá  hjá  bænum  engin  víð, 
Völlu  græna,  heima-hh'ð, 
Hagan  væna  og  gróður-tíð. 


152 

Vetrar-hríð  um  hjörnin  gljá 
Heima-bh'ð  er  minning  þá, 
Skjól  —  sem  tíðast  tókst  að  ná  — 
Taghð  síða  og  skeflan  há. 

Gruna  eg  lotinn,  langdreginn, 
Lífi  þrotinn  drösuhnn 
Byltu  nota,  er  bregzt  á  kinn 
Bana-skotinn  riddarinn. 

Fljótt  hefir  skipast  foh  úr  klár  — 
Fótinn  lipra  kenni  eg  skár! 
Er  sem  gripi  á  sig  frár 
Æsku-svip  við  banasár. 

Finst  eg  sjái  fáksins  neyð, 
Fældur  þá  hann  snýr  af  leið,  — 
Sundur-táin  brjóstin  breið  — 
Brokkar  náinn  hinzta  skeið. 

Flest  sem  þótti  fegra  hest 
Fékk  mér  ótta,  að  spilt  er  verst  — 
Að  mér  sóttu  augun  mest! 
Ofboðs  flóttaleg  og  hvest. 

1915 


Faríseinn  í  hlutleysinu. 

Kristur  sagði  kotalýð 
Kapítula  úr  sögu  minni. 


153 

Sönnu  næst  á  sinni  tíð  — 
Síðan  þá,  í  veröldinni 
Alt  sem  dreif  á.  æfidaga 
Orðið  hefir  lengri  saga. 

Vittu:  eg  er  uppi  enn, 
Ætíð  réttlát  störf  að  vinnal 
Heiminn  geta  ei  hrekkjamenn 
Hremsað,  vegna  dygða  minna. 
Sérhvert  boðorð  utan  á  mig 
Uppfylt  hengi  —  að  minkunn-slá  þig. 

Geipað  hef'  eg  fjas  um  frið, 
Formælt  þeim  er  styrjöld  valda, 
Af  því  eg  stóð  utan  við  — 
Ef  á  vopni  þurfti  að  halda 
Hver  á  annan  fjandinn  fjáði, 
Fékk  það  sá,  er  til  mín  náði. 

Ef  við  tveggja  áflogin 
Annar  bað  á  þessir  lundir: 
"Sel  mér,  kæri,  kutann  þinn 
Karhnn  á,  sem  liggur  undir," 
Hvernig  má  eg  hlutlaus  heita, 
Honum  ef  eg  skyldi  neita? 

Ef  hinn  deyr  þar  af,  er  bert, 
í  mér  til  hans  var  ei  guttur. 
Eg  gat  ekki  að  því  gert, 
Að  'ann  var  svo  fingrastuttur  — 
Vöru  hef'  eg  hverjum  fala! 
Hvað  við  mig  um  not  að  tala? 


154 

Mig,  sem  hef',  þar  hjá  eg  sat: 
"Hættu!"  jafnt  til  beggja  orgað  - 
Það,  að  selja  þeim  sem  gat 
Þörfum  sínum  náð  og  borgað, 
Fólska  er  mér  til  lasts  að  leggja  - 
Ljúfast  var  mér  guUið  beggja! 

Yfirvöldum  á  ef  lá 
Almenning  sín  ráð  að  dylja 
Löngum  hef'  eg  haldið  þá 
Hæst  á  lofti  þjóðarvilja 
Væri  í  horfi  hugnun  engin 
Hjásetning  við  valdafenginn. 

Ef  að  kóngar  hvísla  að  mér 
Hvað  fyrir  mína  þjóð  skal  gefa, 
Drengskapinn  eg  dæmi  af  þér, 
Dóninn,  farir  þú  að  efa: 
Mér  sé  leyfð,  hjá  lýðum  jarðar, 
Leynd  á  því,  sem  alla  varðar. 

Fólksins  traust  skal  til  mín  sett, 

Trúað  mínu  ráðalagi. 

Af  því  sem  eg  engan  rétt, 

Ef  hann  stækkar  mína  hagi  — 

Óhegnt  skal  því  ei,  að  gruna 

Utanhafna  samvizkuna! 

Inst  í  guðshús,  æ  og  sí, 
Áður  rauk  eg  sjálfhælandi. 


155 

Núna  sezt  eg  efstur  í 
Öndvegið  í  mínu  landi  — 
Það  er  vorum  högum  hægra, 
Hátíðlegra  og  stórum  frægra. 

1935 


Stjórnarbótaheit  á  stríðstíðinni. 

Skrattinn  gekk  til  skrifta, 
Skelkaður  við  kveisu, 
Hét  í  heilsuleysu 
Hegðun  um  að  skifta  — 
Sviftur  sjúkdóms  eisu 
Særin  kvaðst  hann  rifta, 
Gera,  ef  leyfði  gifta, 
Guði  skömm  og  hneysu. 
Skrattinn  gekk  til  skrifta, 
Skelkaður  við  kveisu. 


Úr  Opinberunarbókinni. 

Góðra  heilla  höfnum  frá, 
Heldur  þá  um  stýrið 
Heimskringlunnar  hripi  á, 
Hróðugt  afgrunns  dýrið. 


1915 


1915 


156 
"í  Babýlon,  við  vötnin  ströng." 

Með  burtulöngun  bandingjans 
Og  beiskju  vegna  strandsins, 
Með  ferðaþrá  ins  frjálsa  manns 
Til  fyrirheitna  landsins, 
Með  ferjulausa  flótta-von, 
í  fljótum  girtri  Babýlon 
Tók  biðin  þeim  að  þröngva.  — 
Er  sprungna  lúðra  og  lagða  frá, 
Og  lestar  trumbur,  skríllinn  sá, 
Hann  særði  þá  til  söngva. 

Þeir  hlýddu,  léku,  reyndu  róni  — 
Sú  raustin  vængi  þandi 
Svo  nemur  enn  þann  heima-hljóm 
Við  hjarta  í  hverju  landi.  — 
Þeir  sungu:     "Hversu  örðugt  er 
Þá  óláns-götur  kyn  þitt  fer! 
Sem  sporin  þarflaust  þyngja, 
En  þú  hefir  leið  til  sælu  séð, 
En  sam-nauðugur  fargast  með, 
Og  verður  samt  að  syngja." 

1915 


Viðbúna  landið. 

Læt  eg  bát  á  bárum 
Biðar-dok  sér  gera. 


157 

Uppi  held  eg  árum, 
Inn  til  landsins  hlera. 

Þursar:      "Sjóðum!   sjóðum!' 
Svarra  uppi  á  björgum. 
Setja  að  svælu-glóðum 
Soðkatla  í  hörgum. 

Hönd  og  höggvinn  strjúpur 
Hanga  á  steikar-teinum, 
Krauma  höfuð-kúpur, 
Kynt  er  mannabeinum. 


1915 


'  Einvígið. 

Kom  á  víga-völl,  að  hasla  'ann  - 
Vopndjörfust  að  hverjum  leiki  - 
Iþróttin  og  uppivazlan: 
Egill  skáld  og  Ljótur  bleiki. 

Þarna  áttu  afarmenni 
Einvígi  með  sér  að  þreyta. 
Ljótur  —  vargur,  bæja-brennir, 
Brúðaspillir,  fyrst  og  seinast, 
Sem  að  minni-máttar  nennir 
Meinalausum  bændum  leynast. 


Egill,  til  að  hh'fa  henni 
Hrakgifting  sem  kveið  að  neita. 

Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur 


11 


158 

Gestiir,  fyrir  greiðann  fúsa 
Gestgjafann  af  hólmi  að  leysa, 
Við  þann  komna  her  til  húsa 
Hann  sem  mátti  ei  skjöld  við  reisa. 
Fús  að  leggja  Ljót  að  velli, 
Landið  frelsa,  að  ei  sé  vakið 
Níðingsvíg  á  æsku  og  elli, 
Ættarspell  og  frillutakið. 

Enginn  las  þó  Agh  í  svipinn, 
Að  honum  blæddi  kona  hnipin. 
Harðsnúðugu  hetju-geði 
Huglátssemin  fór  þó  svona: 
Lét  sér  ant,  í  gesta-gleði 
Glúpin  hví  þar  sæti  kona, 
Óljúf  fyrir  Agli  að  skriftast 
Um  þá  nauðung:  Ljóti  að  giftast, 
Eða  vita  frænda  feigan 
Fyrir  það  að  neita  að  eiga  'ann. 

Agli  í  metnað  mikilþægðar 
Mildi  rann,  sem  lind  í  f  jalh  — 
"Eg  skal,  meyja,  mæta  karh 
Mitt  á  hólmi,"  Egill  sagði, 
"Tefja  honum  för  til  frægðar." 

Fríður  þótti  hann  þessu  sinni, 
Þar  hann  stóð  á  hólmi  búnum. 
Var  seni  afl  og  íþrótt  brynni 
Undir  skugga-dökkum  brúnum, 
Dró  ei  grimd,  en  geð  á  enni 


159 

Grópað  djiipum  hyggju-ri'mum  — 
Lágt  er  tröll  hjá  miknmenni. 

Úfinn  gein  og  roga-reiður,  — 
Risahönd  í  skjöldinn  undin  — 
Ljótur  á  borð  við  hryssings-hundinn, 
Hnakkakýldur,  lendabreiður. 
Svall  í  honum  leirskálds-lundin: 
Lurkinn  með  að  standa  gleiður. 

Var  að  fólsins  grenji  og  geysi 
Glettu-skáldi  létt  að  spotta. 
Illra  gáfna  gæfuleysi 
Glórði  úr  vitum  ófrýns  hrotta. 

Dólgur  hafði  í  dauðann  viðað, 
Dalaður  bæði  á  fæti  og  hausi  — 
Egill  gat,  hvað  getulausi 
Gylfi  Noregs  kunni  ekki: 
Vörgum  landsins  verða  að  hnekki. 

Bleikan  glópald  gat  hann  siðað. 
Gunnhildinga  veldi  friðað. 

1916 


"Syndir  feðranna  í  þriðja  og  fjórða  lið." 

Þú  mátt  bera,  unga  öld,  — 
Og  með  stun  og  tárum  — 


160 

Feðra-heimsku  hrópleg   gjöld 
Og  heimaland  í  sárum. 


1916 


Vígahrottinn. 

Hugur  gjörður  hans  mun  —  þá 
Hræi  í  svörðinn  éljar  — : 
Niflheims-vörður,  norðan  á 
Nætur-görðum  Heljar. 

1916 


Sláturtíðin. 


Evrópa  er  sláturhús,  þar  myrða  þeir  af  móði, 
Og  mannabúka  í  spaðtunnurnar  brytja  í  erg  og 

gríð. 
Við  trogið  situr  England,  og  er  að  hræra  í  blóði, 
Með  öllum  sínum  kaupmönnum  og  bæjargötu-lýð. 

1916 


Þegar  eg  var  ritstjóri. 

Með  tárin  í  augum  eg  aumkvandi  stóð 

Ef  einstaka  bófi  var  flengdur. 

Mér  versnaði,  væri  'ann  hengdur, 

Og  þyngdi  svo  mikið  að  þá  fékk  eg  hljóð. 

En  þegar  í  manndrápum  öldin  varð  óð 


161 

Og  umheimur  gervallur  hrækös  og  blóð, 
Og  myrtir  í  þúsundum  þegnar  og  fljóð: 
Eg  þagði  og  tvíráður  stóð. 

Því  eg  hlaut  að  lifa,  og  leika  við  "móð", 
Og  lýðheimsku  var  eg  þó  tengdur. 

Eg  sat  þarna  samvizku-rengdur  — 
En  svo  hún  ei  gelti  né  gæfi  af  sér  hljóð: 
Eg  falsaðri  afsökun  í  hana  tróð, 
Og  eggjaði  mína  þjóð. 


Kvenland. 


Hvar  mun  ofsótt  andagift 

Eiga  hælis  nú  að  vona? 

Þegar  Frakklands  föðurlausa 

Fokið  er  í  skjólið  svona. 

Útlæg  snildin  átti  forðum 

Afdrep  þar  og  griðastað, 

Alt  sem  heima  of-djarft  kvað, 

Jafnt  með  penna,  pensH  og  orðum. 

Ekkju-sveitin  sonalaus! 
Sérhver  aldin-runni  skarður, 
Þjóðbraut  hver  um  h'khlið  hggur, 
Landamerkin  kirkjugarður. 
Ættar-nöfn  í  síðsta  sinni 
Samninginn  um  dýran  frið 


1G2 

Hinzta  röðin  ritar  við, 
Göngu-hrygg  úr  manna-minni. 

Heitmey  ung,  í  hverjum  bæ, 
Heima  verður  með  að  sitja 
Fingurgull  frá  sínum  sveini, 
Sem  mun  aldrei  bónorðs  vitja  - 
Á  að  bjóða  útlendingum 
Öndvegin  við  starf  og  brauð, 
Þau  sem  standa  ein  og  auð? 
Lána  dóma  á  hstaþingum? 

Frakklands  ætt  er  ennþá  heil, 
Allri  sinni  framtíð  ræðurl 
Ekkert  getur  lógað  h'fi 
Landsins,  sem  á  sh'kar  mæður! 
Enn  úr  missi  og  fátækt,  fegri 
Fötin  sér  hún  sníða  kann 
Lofnin  franska,  og  mikla  mann. 
Rísa  úr  tjóni  tígulegri. 


1917 


Fjallkonan,  til  hermannanna  sem  heim  koma. 

Mér  hrynja  tár  um  kinnar, 

mér  hrekkur  Ijóð  af  vör! 
Við  heimkomuna  ykkar, 

úr  sh'kri  mæðuför, 
Með  skarð  í  hverjum  skildi, 

með  bróðurblóð  á  hjör. 


163 

Þann  allra  stærsta  greiða  — 

en  vildarlaust  —  mér  vann, 
Sá  vopnum  fletti  börnin  mín! 

Og  sátt  er  eg  við  liann! 
Um  gest  minn  síðan  óhrædd  er, 

og  hult  um  heimamann. 

En  vei  sé  þeim!  og  vei  sé  þeim, 

sem  véla  knérunn  minn, 
Að  vega  blindra  höndum 

í  grannaflokkinn  sinn, 
Eins  hermilega  og  Höður, 

til  óráðs  auðsvikinn! 

Minn  frið  til  þeirra  er  féllu. 

Þú  kyrð  og  kös  þá  geym! 
Og  Kains-merki  leyndu 

undir  blóðstorkunni  á  þeim. 
En  að  fá  þá  minni-menn, 

seni  heimtast  aftur  heim 
Er  hugarraun  mér  þyngst. 

1917 


Aðgangurinn. 

Læsir  Hljóðyn,  Hlé  og  ský 
Haturs-glóðum  tveimur, 
Dauðra-blóði  drukkinn  í, 
Djöful-óður  heimur. 

1918 


164 
Ad  Abenddon. 

Engill  morðs  og  skemda:  skál  á  veginn! 
—  Skynlaus  veröld  senn  mun  blóði  þvegin 
Renni  í  arni  þinn  afdæmd  sláturhjörðin, 
Örara  en  heimskan  fylHr  skörðin  — 
Skál!    Nú  fækkar  flónum  öllu  megin. 

1918 


Líkberinn. 

ÞýtSing   á   ,,The   Stretcher-Bearer" 
eftir   Robert   W.   Service.  — 

Af  börum  mínum  blóðpollinn 
Hér  berst  eg  við,  að  þvo  og  má. 
Og  á  mig  sækir  angistin, 
Við  alt  það  sem  eg  heyrði  og  sá  — 
Með  vítis-kvala  Kains-mark 
í  kinnar  brent  leið  nóttin  hjá. 
Á  guð  í  hæðum  hjarta  og  kjark, 
Að  hrökkva  ei  tár,  en  sh'kt  að  sjá? 

Og  huhð  er  mér,  hver  helzt  sá  er, 
Sem  hratt  á  þennan  glapa-stig. 
Með  heiftarsálm  í  hjarta  mér 
Eg  hefði  ei  skap  að  bæna  mig. 
Mig  skortir  fólsku,  um  fána  og  kyn, 
Að  fleipra,  við  þau  bróðurmorð, 
Við  hjörtun  öll  sem  harma  vin, 
Við  héruð  brend  og  eydda  storð. 


165 

Og  eg  dró  út  úr  eldi  og  mökk, 

Frá  aftni  gærdags,  blóðug  hræ  — 

Sjálf  birtaii  iipp  með  hrolli  hrökk 

Við  helreið  kúlna  um  morgunblæ. 

Og  sól,  að  veröld  bræði  og  böls, 

Sem  blóðrautt  auga  úr  firnum  stelst  — 

"Til  særðra  og  feigra!  og  fram  til  kvölds!" 

ó,  friðarguð,  þér  dvelst!  þér  dvelst! 

1918 


Undanþágan. 

—  VikiC  viC   úr  ensku.  — 

Hver  einstakur  segir  fyrir  sig 

"Komið  heiHr,  og  hýðið 

Út  í  herinn  og  stríðið, 

Hvert  einasta  mannsbarn,  á  stað  eða  stig. 

:,:  Takið  kvenmenn  og  karla  :,: 

:,:  Takið  einn,  takið  alla,  :,: 

Takið  mág  minn  og  móður, 

Mína  systur  og  bróður, 

Takið  börn  mín  og  konu, 

Þið  stríðsgarpar  góðu! 
En  í  guðsbænum  takið  ei  mig!" 

1918 


Orustan  við  "Yankee-Bluff". 

Bandaríkin  bryddu  á  því, 
Bylurinn  frá  sér  yrði  "rough"  — 


166 

Þó  féll  svo  sem  enginn  í 
Orustu  við  "Yankee-Bluff". 

1918 


Þegar  Kristur  varð  herprestur. 

Úr  helgum  ritum  hef'  eg  það  í  minni, 
Að  herprestur  varð  Kristur  einu  sinni. 
En  stutt  var  ræðan,  sú  er  sagan  getur, 
Og  sem  hann  flutti:  "Sliðra  sverð  þitt,  Pétur! 
Því  hver  sem  bregður  sverði,  sá  skal  falla 
Á  sverðs-eggjunum"  — .  Við  sh'ka  texta  alla, 
Nú  blæs  til  hðhlaups  lúðrasveit  guðs  nýja  — 
Sem  leigumenskan  úlfinn  sé  að  flýja. 

1918 


Eugene  Debs. 

I. 

Loks  gat  meinráð  megnað  því: 
Lengur,  en  væri  h'fs  að  vona, 
Leifum  fjörs  á  aldri  svona: 
Dýfhssu  þær  dæmdust  í. 
Þennan  vininn  veshnganna, 
Vandlætara  rangindanna ! 
Lengi  hefir  lymskan  elt  hann, 
Loks  á'  þessu  bragði  felt  hann  — 
Honum  þó  á  kné  hún  kæmi, 
Keypt  er  það,  að  skammgóðs  dæmi. 


1G7 

II. 
Sjá,  þann  hetju  hjarta  yl: 
Hann  er  brosir  vina  til, 
—  Aumingjanna  er  eftir  hýma  — 
Sæll  að  gera  —  og  salinn  rýma  — 
Sannleikanum  síðstu  skil: 
"Hér  er  ei  efni  í  ófögnuö! 
Réttlætið,  inn  góði  guð, 
Geymir  í  hönd  síns  henta  tíma." 

III. 
Sonur  Mannsins,  sjáðu  manninn! 
Sjálfur  varstu  leikinn  þannin. 
Hann  hefir  friðlaus,  fyr  og  nú, 
Aumkvað  tárum  sömu  sorgar, 
Sinnar  þjóðar  höfuðborgar 
Afhöfðanir,  eins  og  þú! 
Setinn  um  og  svefns  einmani, 
Sveizt  með  þér  í  Getsemane, 
Fyrir  sigri,  í  sömu  trú  — 
Þinna  vegna,  þungir  clraumar 
Þjáðu  konu  Pílatusar, 
Kvíði  um  mál  þitt,  Mannsinsson  — 
Samvizkan  í  þámi  þusar, 
Þessara  háu  í  Washington: 
Fyrir-hefnda  hugboðs-straumar. 

IV. 
Ef  að  virðist  tvísýnt  tíða 
Tafl:  hvort  lömbin  sigri  refinn, 
Öll  er  myrkvast  efa  og  kvíða 


168 

Ameríka  —  Debs  skal  kveða 
Inn  í  tímann  vilja  og  von  — 
Enn  er  sú  ei  yfirgefin, 
Er  á  skálmöld  hróka  og  peða, 
Á  svo  hugum-háan  son. 


1918 


Jóla-erindi. 


Friðarboðun,  fagur-sungnu  jól — 

Fölsku  hljómar Tungur  vorar  stama 

Mitt  í  söngnum!  hljóðs  og  hjarta-lama. 
Eins  og  deprar  hnetti  hröpuð  sól. 
Jóla-fögnuð'  Friðarhöfðingjans, 
Fylgdi  ætíð  harmaröddin  sama: 
Vofa  kringum  vöggu-minning  hans, 
Ungbörn  myrt  og  mæðra-kvein*í  Rama. 

Tilverknaðs,  í  trausti  keisarans: 
Trésmiðssonar  jólaminning  nýtur. 
Heimurinn  í  hörmum  sínum  lýtur 

Hjarta-láni  þessa  mæðumanns 

Við,  með  vöggu  aðrahvora  auða, 
Ófrjáls  guðsþjóð,  höfum  vilst  og  strítt. 
Þessum  sömu  Heródesum  hlýtt! 
Bandamönnum  drepsóttar  og  dauða. 

Og  á  flótta,  friðar  góðviljann 
Flæmdum  við,  að  boði  landstjóranna, 
Sakamann.  í  auðnir  Egyftanna, 


169 

Hvítvoðunginn  elta,  útlagann! 
Þjáða  æska,  þú  hefir  guðshefnd  gengið; 
Grasgarðinn  að  Höfuðskeljastað. 
Kaífasar  kröfðust  dóms  um  það. 
Vald  hjá  okkur,  öldungunum  fengið. 


Yngri  kynslóð,  hnígin,  særð  og  svikin, 
Saklaus  um  þær,  vorar  skuldir  bar, 
Hennar  þjáning  feðraverkið  var! 
Eyðilegging  okkar  handavikin  — 
Blóðhróps-vitni  um  breytni  vora  ranga: 
Breiðan  víða  af  krossmarkaðri  jörð! 
Líkþró  föllnum  legíónum  gjörð  — 
Fyrir  gef  oss  föstudaginn  langa! 


Blindu  feður,  aldrei  yfirbætast 

Okkar  sök,  með  jólafriðnum  á. 

Samastað  við  hreppum  áður,  hjá 

Þeim  sem  rændu  —  moldir  okkar  mætast, 

Spá  þá  eina  eigum,  við  að  kætast: 

Óvitarnir,  reifabörnin  smá 

Haldi  sælli  sumar-páska  —  þá 

Dánar  vonir  rísa  upp,  og  rætast. 

1918 


170 
Spurning  og  svar. 

"Vildir  þú  ekkl,  S — .,  feríJast  um  víg- 
vöUinn  í  NortJurálfunni,  þegar  strít5it5 
er  úti?" 

Þó  mér  bjóðist  braut  og  far: 
Býður  mér  við,  að  koma  þar 
Sem  heimsins  stærsta  heimska  var 
Háð,  til  mestrar  bölvunar. 

1918 


Miili  vita. 


Kunnugir  vórum  við,  fyr  en  hann  fór 
Fríliði  í  stríðið  —  það  taldist  svo  göfugt  — 
Frægðin  og  heimkoman  hans  varð  ei  stór, 
Hermannsins  eydda,  sem  lánið  gekk  öfugt. 

Ekki  er  hátíð  í  huga  þíns  lands, 
Heimkoma  úr  stríði  svo  farlama  bjálfa. 
Vopnabit  sneiddi  upp  hreystina  hans, 
Heilsuna  að  mestu,  og  skynsemi  hálfa. 

Það  sem  hann  hafði  af  höfðinu  mist, 
Hagvizku  manna  og  lagvirkni  sýndu: 
Það  hafði  nærfærin  læknanna  list 
Lappað  upp  alt  —  nema  rænuna  týndu. 

Örkumla-hælið  mun,  alla  hans  tíð, 
Aðgægjum  verja  hann  þjóðdýrðar-rýnis. 


171 

Glæðir  ei  vígmóð  í  veilhuga  lýð, 
Vandræða-gripinn  að  hafa  til  sýnis. 

Rifjar  upp  kafla  úr  sögu  sín  sjálfs 
Samt,  milli  þagna  og  vitfirrings-kasta, 
Rekur  þá  sundur,  til  heils  eða  hálfs  — 
Heldur  sér  löngum  við  efnið  það  fasta. 

Lesari  góður!  eg  leyfi  samt  þér 
Lausn  þess:  hvað  ýkt  eða  satt  muni  vera 
íslenzkum  bragstuðlum  hefi  eg  hér 
Hnýtt  því  í  h'nur,  sem  rímarar  gera! 

L 

"Til  orustunnar  fyrstu  farinn, 
Fullnuma  og  konung-svarinn, 
Orðinn  hjól  í  einhvers  vilja, 
Eiginmarklaust  skaut  og  hlóð, 
Geystist  fram  og  grafkyr  stóð, 
Sneiddur  þeirri  þörf,  að  skilja. 
Hvatarlaus  en  heimsku-herkinn  — 
Hafði  staðist  loka-próf 
Hinzta  bekks  —  en  hæsta  þó  — 
Handbragða  við  manndrápsverkin. 
Nú  var,  upp  til  enda,  kent 
Efsta  stig  í  vígament, 
Sem  snýst  öll  að  einum  rökum: 
íþróttinni  í  banatökum, 
Þegar  eiga  í  vök  að  verjast 
Vitfirringar,  sem  að  berjast  — 
Hverjum  er  nú  h'ka  að  lá, 


172 

Lærðum  svo?  þó  á  sér  finni: 
Illfylgni  í  manndáð  minni, 
Líf  og  sigur  leikur  á  — 
Mér  varð  eitt  til  minkunnar: 
Miskunnarverk  gott  var  þar 
Kent,  sem  okkur  öllum  var 
Einhvernveginn  vandasamast. 
Vika-stirzt  og  gleymsku-tamast. 
Það  var:  ef  þú  finnur  fallinn 
Fjandmann  þinn,  sem  hefir  velst 
Banasár  um  koll,  og  kvelst: 
Styttu  h'f  hans,  sting  þú  karhnn! 
Þarna  áttu  að  hitta  'ann  helzt  — 
I  því  kunni  eg  alt  í  molum, 
Oft  varð  það  að  handaskolum." 

IL 
"Það  er  að  koma  að  mér  æði! 
Að  þér  gæt,  og  komstu  hjá  mér. 
Kastið  eitt  er  nærri  að  ná  mér. 
Sem  mér  öllum  svíði  og  blæði, 
Öllum!    Sjáðu  á  mér  hnakkann. 
Er  ei  sæmd  að  þessum  hjálmi, 
Dvergasmíð  úr  dýrum  málmi? 
Eg  á  lækna-list  að  þakk'  'ann. 
Varð  í  görðum  græðaranna, 
Glys  í  hofi  vísindanna, 
íþrótt  þeirra  að  sýna  og  sanna. 
Sálaður  nærri,  úr  höfuðleysu, 
Borinn  úr  vilpu  valhræjanna. 
Verður  aldrei  tölum  talin 
Tímalengdin  sárindanna, 


173 

Sem  eg,  lífs,  en  logum  kvalinn, 
Lá  með  grafinn  koll  í  eisu. 
Hvort  að  það  var  öld  eða  aldur 
Ei  eg  veit.    Né  hver  sé  valdur 
Ágallans  sem  er,  að  var 
Æxlað  á  sviknu  leifarnar, 
Þessa  hálfa  höfuðs  á  mér! 
Hollari  væri  ótalfalt, 
Gerðin  ný  og  efnið  alt. 
Stundum  óður,  ávalt  frá  mér! 
Og  að  trúa  mér,  er  valt  — 
Kastið  eitt  er  nú  að  ná  mér!" 

III. 
"Innanum  val  og  vofur  marðar, 
Vikur  skreið  eg  neðanjarðar. 
Vikur!  eða  var  það  öld? 
Veit  það  hvorugt,  ekki  töld 
Tíð  mín  varð  í  tímum  þar. 
—  Tilætlanalaus  eg  var, 
Bara  eins  og  blauti  leirinn. 
Brælupest  féll  yfir  mig, 
Sama  og  loftið  læddi  um  sig  — 
Fangavist,  af  armleik,  eirinn. 
Alt  í  mér  varð  yfir-þreytt, 
Orðið  gat  ei  bylt  við  neitt. 
Hafði  ei  vilja,  að  vara  mig 
Víti  sjálft  þó  hvesti  sig. 
Mér  stóð  alt  á  sama,  uni  sjúka, 
Sjálfan  mig  og  dauðra  búka. 

Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur  12 


174 

Sigurvonlaust  sarg  og  hikan  — 

—  Svo  kom  uppstigningar-vikan: 
Ofanjarðar  orlof  mitt, 

Út  í  röð  á  hvíldra  verði. 

—  Bar  ei  und  né  ör  af  sverði, 
Né  að  skot  mig  hefði  hitt. 
Þó  fanst  mér,  að  allur  ein 
IUa  gróin  und  eg  væri, 

Sem  eg  dreyra-drefjar  bæri 
Eftir  götu,  og  brotin  bein, 
Braut  mín,  yfir  Vígrið  valsins, 
Velt  upp  hraun  úr  gosi  fjallsins. 
Hvar  sem  augað  eygði,  gein 
Veggja-rúst  með  ruddum  þökum, 
Rytjurnar  af  akra-flökum, 
Hvergi  skjól  né  skepna  nein. 
Dreginn  stóð,  á  opnu  auða 
Eyðilands  og  mannadauða, 
Krítaður  með  h'num  löngum, 
Lás  og  neðanjarðar- göngum. 
Djúpið  þeirra,  í  díkið  víða, 
Dæmdu  er  þar  í  fjötrum  bíða. 
Sól  og  dagur  sat  á  flótta 
í  súld  og  reyk,  með  dauðans  ótta. 

Um  nótt  er  leit  eg  —  fjarri  fahnn 
Feigðar-dísir  ríða  vahnn: 
Reyks  og  hta  Ijóma-glætur, 
Leiftra  upp  frá  varðeld  nætur 
Yfir  dölum,  velh  vogum, 
Veröld  aha  í  Surtarlogum, 


175 

Fangi  varð  eg,  vætta  styrkra, 
í  vítis-fegurð  yztu  myrkra. 
Urðarmánar  blossa-blysa 
Brunnu  öfugt,  hurfu  skjótt, 
Leiftruðu  í  öðru  leyni  ótt, 
Rumskuðu  nótt  til  nýrra  slysa. 
Brothljóð  skulfu  í  áttum  öllum, 
Eldgíganna  skutli  sló 
Niður  í  skuggans  skerja-sjó, 
Dauða-brims  með  boðaföllum. 

Hvíldist  eg  við  hreyfing  þar. 
—  Hamslausar'  en  væri  eg  sjálfur 
Lék  eg  mér  nú  —  Vissi,  eg  var 
Vígaguðsins  alikálfur. 
Þar  kom  að:  Einn  þokumorgun 
Þreföld  vínsins  auka-borgun 
Var  oss  skenkt.    Það  vissi  á 
Verkið,  sem  að  fyrir  lá. 

Sértu  kvaddur  áhlaup  í, 
Andbanningur  verður  þú, 
Finst,  þitt  insta  eðli  og  trú, 
Kveinki  sér  við  návíg  ný, 
Bandi  og  mæli  móti  því. 
Ekki,  að  hrolhir  háskans  ótta 
Hugprýðina  reki  á  flótta, 
Heldur  legst  þig  óbeit  á 
Upp  á  sjá  og  vera  hjá, 
Þar  sem  h'fsins  leifum  þjaka 
Lemstur-sár,  sem  opin  flaka. 


176 

Dignar,  að  etjast  út  í  svaðið, 
Özlið  gegnum  blóðugt  spaðið. 

Meinin  þau  á  manni  eigi 
Mæða  svo,  um  fjarska-vegi, 
Þar  sem  langdræg  skotvopn  skila 
Skörum  heilum  aldurtila. 
Þá  er  Niflhels-list  í  leiknum, 
Loganum  og  hrannmorðs-reyknum. 
Vita,  eins  og  flugur  falla 
Fjandmenn  sína,  í  öðru  landi. 
Hópast  fram,  en  hníga  alla, 
Huhð  hvaða  fár  þeim  grandi. 

Svo  til  víga,  veigum  gladdir, 
Vorum  fram  til  áhlaups  kvaddir. 
Fylktir  inn  í  flokksins  æði, 
Féllum  út  í  geystri  bræði, 
Otað  steyttum  brodd  að  broddi 
Branda  vorra,  hlið  við  hhð. 
Röð  við  röð,  og  mið  við  mið, 
Greip  um  skefti,  auga  á  oddi. 
Hvergi  leið  að  Hta  við. 

Greip  mig  ofsjón?  eins  við  brá: 
Andht  næstu,  í  röð  mér  hjá, 
Umhverfð  virtust  öll,  að  sjá 
Afskræmd,  trylt  og  nákald-blá. 
Ýgur  syrti  úr  augum  dimmum 
Eins  og  skuggi  af  höggstokk  grimmum. 


177 

Var  eg  í  illra  anda  ríki, 
Orðinn  sjálfur  þeirra  líki? 

Áfram,  áfram!    Verri  vanda 
Værum  í,  að  hopa  og  riða! 
Oss  að  baki  beindar  standa 
Byssur  vorra  eigin  liða. 
Ef  á  flótta  ætti  að  stranda, 
Á  oss  banaskotum  miða. 

Við  höfum  æðis-org  upp  rekið, 
Eitthvað  hefir  móti  tekið. 

—  Fyrirbúið  fjanda-lið 
Fylking  sinni  lýstur  við. 

—  Hverfist  alt  í  blót  og  bræði, 
Banafáhn  og  slysa-grið, 
Stangast  vilt  og  varbúið  — 

—  Verið  engum  sh'kt  að  lá! 
Það  er  stríð:  að  þjóðir  fá 
Illra  dáða  dug  og  æði." 

IV. 

"Hlýðið,  piltar,  hörfið  frá! 

—  Það  er  að  koma  að  mér  æði! 
Upp  með  vopnin.    Sjáið  þá 
Fjanda,  þessa  vítis-varga, 
Vaða  að  með  heiftar-bræði, 
Þjótandi  og  þúsund-marga! 
Uppi  stend  eg  auðum  höndum, 
Allur  stunginn  vígabröndum. 

—  Breddan  horfin!    Fá  mér,  fá, 


178 

Fá  mér  vopnið,  maður!     Með  því 
Munda  eg  þig  í  hjartastað. 
Veg  í  fylking  okkar  —  eða  í 
Óvinanna.     Sama  er  það. 

—  Hér  er  ekkert  um  að  hirða 
Annað  en  það,  að  myrða,  myrða!" 

V. 
"Hver  er  hann,  á  móti  mér, 
Morðinginn,  sem  þarna  fer? 

—  Hversu  sh'kri  villu  er  varið 
Veit  eg  ei,  en  það  eg  finn: 
Guði  og  mönnum  get  eg  svarið 
Gabblaust  —  það  er  f aðir  minn ! 

Hvað  varð  um  hann?     Heill  eg  er, 
Hendur  þó  að  féllust  mér. 
Gat  hann  hh'ft  mér?  fram  hjá  farið. 
Fékk  hann  þekt  mig?  drenginn  sinn. 
Feldi  eg  hann?    En  hef'  mig  varið. 

—  Hvað  veit  eg  það!    Felh  menn. 
Lifi,  berst  og  brýzt  um  enn. 

—  Brakar  hrun  í  heimi  öllum, 
Hann  og  eg  í  rústir  föllum." 

VI. 

"Sko,  nú  legg  eg  augun  aftur, 
tJt  úr  kvíðvænd  næsta  dags 
Hníg  í  blund  —  en  hrekk  upp  strax. 
Andfælurnar  leita  lags, 
ímyndana  óráðs-kraftur. 


179 

—  Upp  úr  svefnsins  óra-hljóði, 
Orgar  skrugga  um  náttmyrkrið, 
Sem  eg  engist  saman  við. 
Völlur,  manna-kroppum  krökur 
Kringum  mig,  í  leiftraflóði. 
Dregur  allan  mátt  úr  mér 
Óbeitin,  sem  um  mig  fer. 
Þræslu-víman,  þetta  flökur, 
Þefurinn  af  mannablóði. 
Troðinn  möru-óværð  er." 


VII. 

"Æðið  hefir  aftur  snúið 

Á  mig.  —  Eg  get  hvergi  flúið. 

Kastið  eitt  er  nú  að  ná  mér! 

—  Nið'r  úr  skýjum  leið  nú  hjá  mér 

Líkhringing,  frá  kirkju-khikkna 

Kór.    Sem  mér  við  eyra  nam 

Eins  og  sungið  sé: 

Requiem  æternam 

Dona  eis  domine  — 

Unz  í  gröfum  opnum  drukna 

Ómar  þeir,  í  legreit  fram. 

Veiztu  hver  eg  var  og  er? 
Vil  þó  ekki  segja  þér! 
Eg  er  hann,  sem  grafir  gisti: 
Gadarinn  sem  mætti  Kristi, 
Er  með  sínum  eigin  tönnum 
Af  sér  hold  og  klæði  reif, 


180 

Hrædýrskló  til  hjartans  þreif. 
Bygði  dys  með  dauðum  mönnum." 


1918 


"Reconstruction." 

Svo    nefndu    stjórnmálaskúmar    umbóta-heitortS    sín    viti 
alþýtSu,   sem   aS  þeir   kæmu   á   aí5   loknu   stríSinu.    — 


I. 

Þær  rotturnar  héldu  sér  ráðgjafa-þing, 

Sem  ráðdeildarsamastar  þóttu 

Og  siglingum  vanastar  "kompásinn  kring". 

—  Um  krásadisk  brytans  þær  sátu  í  hring, 
í  matsal,  um  miðja  nóttu. 

Og  ferðbúinn,  hlaðinn,  á  höfninni  lá 
Nú  hólkurinn  gamli,  sem  þær  stálust  á. 

Hann  Tanngnjóður  forseti  stóð  upp  af  stól 

Og  stílaði  ávarpið  svona: 

"Á  morgun  fer  skip  þetta,  Rothrip,  á  ról. 

—  Eg  ritstjórum  okkar  þá  tilkynning  fól, 
Sem  leigjast  til  vara  og  vona  — 

—  Þið  vitið  það,  karl-rotta  og  kona, 
Að  laupurinn  sekkur  á  næstunni  nú 
Með  nagaða  bita  og  klóraðan  húf." 

"Við  þingrottur,  skynjum  hvar  unnið  var  á, 
Þau  afrek  í  launkofum  standa 
í  skotunum  dimmu  —  þar  skemdir  ei  sjá 
Þeir  skipverjar,  nauðugir  leggjandi  á  þá 
Framvissu  feigð  milh  landa  — 


181 

óttast  þann  spásagnaranda, 
Völskurnar  hötuðu,  ef  flytja  sér  frá." 

"Svo  flytjumst  í  nótt  á  þau  nýgerðu  för, 

Sem  nú  eiga  bráðum  að  leysa. 

—  Með  ógeði  skipshöfnin  verður  þess  vör, 

Að  við  séum  komnar,  og  trygging  þess  gjör, 

Við  sjóháska  rönd  mun'  'ún  reisa, 

Og  þetta  sinn  fljóta  —  með  fararheill  þá, 

Sem  framtímans  skipreika  stýrir  þó  á." 

n. 

Og  fyi  en  að  skipráðast  farsiglumenn, 

Þeir  forvitnast  hljóðlega  um  rotturnar  enn. 

1919 


Þvottadagur. 

I. 
Boðað  höfðu  víg-glöð  völd  á  jörðu 
Þvottadag,  og  þóknun  sína  mönnum, 
Helgi-dagsett  sigur-svall  með  lýðnum. 

II. 

Inn  til  kjarnans  leit,  í  gegnum  lætin, 
Augað  djúpa,  sjónhvassara  en  sólin. 
Snarfleygara,  gegnum  holt  og  hæðir 
Þær,  sem  hylja  hugi  manna  og  vilja, 
Heldur  en  svo  að  augu  vor  þaö  eygi. 
—  Helzt  sem  bjarmabhk  í  okkur  sjálfum 


182 

Þetta  auga,  er  við  nefnum  myrkur, 
Augað,  sem  í  allra  trúarbragða 
ímyndunum,  Alskygn  Forsjón  heitir. 

III. 
Geisla  einn  við  höfum  höndum  tekið, 
Frá  því  auga  ófundinnar  tölu. 
Geislann,  sem  við  óupplýstan  látum 
Fyrir  "x"  í  stafrófinu  standa. 

IV. 

Geislann,  sem  að  dreifir  fögrum  fylgsnum, 
Inn  að  skuggum  meins  og  beina-brota. 
í  hans  Ijósi  höndin  fagra,  hvíta, 
Teygist  að  þér  eins  og  svartar  griplur. 
Fegurð  sú,  í  faðm  er  vef ja  þráðir 
Verður  þar  að  horfnum  hugarburði. 
Beinagrindar-hröngl  og  hnútur  blakkar 
Á  þig  stara  eins  og  dauðahrollur. 

V. 

Hjartans-fegni  um  friðar-ríki  á  jörðu, 
Rann  í  hvörf,  er  hvesti  þetta  auga 
Ljós-sýn  inn  í  lýðinn  —  Sigur-drambið 
Gríndi  á  himin,  holum  augnatóftum. 
Langir  armar,  kræktir,  beina-berir, 
Seildust  út  í  heiminn  eftir  holdi, 
Eftir  maurum,  möl  og  ryði  þjóða. 
Framhjá  krossum  gengu  greypir  skuggar, 
Beina-naktar,  bláar  höfuðskeljar, 
Riðandi,  sem  spottið  hristi  höfuð  — 
Það  var  hefndar-hlakkið,  yfir  falli 


183 

Andstæðingsins,  hans  sem  miður  mátti. 
Hvæstu  gin,  sem  varalausar  vofur, 
Spýttu  um  tönn,  að  hrækja  yfir  hræin  — 
Þar  fór  hatrið,  yfirsterkt  en  ósátt. 

VI. 
Ofan  úr  lofti  steyptist  klukkna-khður. 
Mæni-hvolfin  dýru  dómkirknanna 
Kváðu  við,  og  vígðir  turnar  ahir. 

VII. 

Hátíðdegið  efldist  niðri í  uppnám 

Komu  lýðnum,  leikgull  stríðsnornanna: 
Útlent  prang  með  púðurkerlingarnar. 

1919 


Sigurherrann. 

Hann  stóð  þar,  með  þyrnikórónuna, 

Þrár  óleystar,  kveðju  minninguna 

Áformanna,  er  ekki  til  hann  vanst. 

Stóð  þar  nú  —  þar  næst  þú  bráðum  stendur 

Naglaför  í  vinnuslitnar  hendur 

Alls,  sem  Ijós  og  lækning  honum  fanst. 

Hann  stóð  einn,  við  yzta  myrkrið  svarta, 
Og  með  síðu  stungna  inn  að  hjarta  — 
Stungna  blindni  sinnar  samtíðar. 
Hæddur,  fyrir  hjálpræðin  að  skilja, 


184 

Hataður,  fyrir  góðfúsasta  vilja, 
Lygari,  að  sjá  hvað  sannleikurinn  var. 

Var  ei  raun,  í  vanþökk  sinnar  þjóðar 
Við  að  skilja?  og  allar  vildir  góðar 
Taka  launa-lok  þau?     Honum  sízt! 
Takmark  ásett,  tilraun  sína  að  gera, 
—  Týnst  þó  gæti  hún  —  stærstu  sælu  vera 
Guðs  og  nianna,  vissi  hann  fyrir  víst. 

Lánið  mikla,  h'fsins-gjöf  að  skilja, 
Látið  geta  djásn  á  bezta  vilja 
Verða,  að  lokum,  þennan  þyrni-krans, 
Gerði  myrkrið  sjálft  að  leiðar-ljósi  — 
Lækkuð  vóru,  hvorki  af  þökk  né  hrósi, 
Einu  laun  þau,  verðug  verki  hans. 

Dýpstu  fró  og  fylhng  allra  vona 
Fann  hann  þar,  að  mega  hverfa  svona, 
Jafnvel  hníga  úr  minni  guðs  og  manns. 
Sælu-h'f,  sem  fór  um  andann  eldi  — 
Eins  og  Ijóð,  sem  birtist  skáldi  að  kveldi, 
Eftir  þyngsta  þreytudaginn  hans. 

1920 


Ekkjan  í  Windsor. 


VVe   bave   fed   <tur  Ht'u    for  tkousuiid   yeurM. 

Eignað   Rudyai'd   Kiphng.  — 


í  þúsund  ár  við  söddum  sæ, 

Og  soltinn  kveðst  hann  vera  enn! 


185 

Þó  sérhvert  bláskaut  hranna  hans 
Sig  hjúpi  um  Bretlands  sokknu  menn. 

Við  bárum  í  hyl  hans,  það  bezt  áttum  til, 
Sem  bráð  fyrir  skúma  og  haf-skrimsla  ger  — 
Sé  sækonungs-ríkið  alls  valblóðs  þess  vert, 
Eg  vitna  til  Drottins:  það  fullgoldið  er! 

ó,  eigðu  ei  við  Ekkjuna  í  Windsor! 
Sem  eignar  sér  hálfdeild  um  jarðríkið  alt  — 
Við  unnum  það  handa  'enni  báh  mcð  og  brandi 
Með  beinunum  okkar  við  lögðum  það  í  salt. 

Þú,  Kromwells  land,  með  opna  und, 
Sem  eih'ft  þreytir  veðskeið  hörð! 
Verðurðu  að  selja  son  þinn  einn 
Fyrir  sérhvert  aðkeypt  fet  af  jörð? 

Ó,  England,  þínir  úrvals-menn, 
Þeir  eru  hvar?     Á  Heljarslóð! 
Und  dánar-blæjum  beiti-lyngs, 
Við  báru-kjökurs  erfiljóð! 

1921 


Andmæli  ókenda  hermannsins. 

Afnefningur,  óbærlega  þreyttur 
Er  eg  nú,  á  mínum  iarðaiförum! 
Sé  eg  enn  þá,  eða  hafi  verið. 


186 

Eitthvert  ég?  þá  hafa  með  það  farið, 
Allar  þessar  greftranir  og  gangur! 

Þjóðhöfðingjar  lána  leifar  mínar 
Landa  milli,  stöðugt,  hver  hjá  öðrum  — 
Það  er  að  segja:  sé  eg  nokkrar  leifar! 
Nema  þetta  nafnleysi  —  og  eyðan, 
Hver  eg  var  og  hvað  eg  raunar  gerði! 

Eg  hef'  verið  jarðaður  í  París, 
Jarðaður  í  Lundúnum.  —  Og  ausinn 
Moldum,  nú  í  Washington  hef'  verið  — 
Veit  ei  ennþá  hvar  eg  næst  verð  grafinn  — 
Líklega  er  labbið  varla  úti! 

Kóngar  hafa  húfulausir  fetað 
Hægt,  á  eftir  h'kvagninum  mínum, 
Herforingjar,  Herramenn  og  Lofðir. 
Yfir  mig  gengið  dæmalausar  dælur 
Drottins  þjóna  og  Biskupa  —  og  orðgnótt 
Mærðarríku  Ræðuskörunganna, 
Þessara,  sem  bezt  tekst  upp  um  elíkert! 

Það  er  h'ka  ein  af  ástæðunum 
Mínum,  um  að  í  mér  hafi  ei  verið 
Þráður  —  nema  þessar  jarðarfarir! 

Af  sér  reita  alla  sína  krossa, 
Ofan  á  mig,  Ráðherrar,  og  flóknir 
Málabræðslu-menn  og  Stór-hertogar. 


187 

Eg  er  þreyttiir  —  óbærlega  þreyttur! 
Undir  krossum  þeirra  svona  að  bograst, 
Eilíflega  á  göngunni  til  grafar! 

Og,  að  verða  framar  fyrir  þessu, 

Læt  hér  þversum-neitað!     Sé  eg  nokkur 

1921 


Á  rú&tum  hruninna  halla. 

Tildrös: 

Hvíslar  vi8   eyra  bergmál   hrótSur-hljóma 
Horfinna   alda,  gegnum    kaup-torgs   róma, 
Leikandl  á   gígju,  girt  viC  belti   skjóma, 
Flakkandi    þegar   Ijót5i5    fór   um   löndin    — 
Fjarlægð  og   dag-:;kark   depra   þessa  óma, 
Drepa  í  stúf  og  sMta   hátta-böndin. 
Villa  um  hljóíJ,  i  hjáræmina  tóma. 

I. 

Það  kom  óvart  okkur  báðum! 
Óvart  mér,  hún  byggi  hér  — 
Henni,  að  eg,  úr  kynnum  kominn, 
Kveddi  dyra  nú  hjá  sér. 
En  eg  gat  ei  af  mér  fengið 
—  Er  um  húsdyr  gatan  lá  — 
Án  þess,  við  mig  vart  að  gera, 
Veggnum  hennar  ganga  hjá. 

Vísast,  yrði  í  óþökk  hennar 
Óvænt  heimsókn  þetta  kvöld  — 
Myndi  'ún  hafa  spurt  og  spáð  í 
Sporin  mín  um  hálfa  öld? 


188 

Minnisstæð  samt  mér  af  henni 
Mynd,  um  ótal  hugboð  gekk, 
Fimtíu  ár,  sem  upp  mér  drógu, 
Átta-hverf,  frá  skólabekk. 

Til  mín  hvarf  hún,  frjálsleg,  fögur, 
Fegineygð  sem  hepnismenn. 
Tign  í  svipnum,  sölvi  á  kinnum, 
Sem  þó  kunnu  að  roðna  enn. 
Nú  var  æsku-blóðsins  blossi 
Brendur  dýpra  í  skap  og  ment. 
Höfðu  langrar  æfi  eldar 
Eir  úr  þessu  gulh  brent. 

Röktum  við  upp  auðvelt  aftur, 
Æskuspor  og  skrefin  þung, 
Meðan  þarna  sátum  saman 
Systkin  forn,  en  hjarta-ung  — 
Bjóst  til  farar.    Harpan  hennar 
Hvíldi  á  bekk  með  slakan  streng: 
Send  með  mér,  um  svefnþögn  kveldsins, 
Söng  þinn  nokkurn,  er  eg  gengl 

"Mér  er  horfið  magn  úr  hljómum 
Meistaranna  frægu  nú. 
Mér,  eða  þeirra,  mætti  farið? 
Má  þó  reyna.    Hvað  kýst  þú?" 

Leik  þú,  syng  þú  engan  orðstír, 
Ekkert  nema  sjálfa  þig  — 
Svanakhð  úr  lausu  lofti 


189 

Lékst  þú  yngri  fyrir  mig. 
Mig,  sem  les  úr  lækjarniðnum 
Lög,  og  nem  hvað  þrumar  sær, 
Gegni  forsöng  fjallastormsins, 
Fingrum  sem  á  vegg  minn  slær! 

H. 

Það  var  nafnlaus,  háttlaus  hljómur, 
Hún  sem  lék,  úr  stundar-bið. 
Fann  eg  óðar',  allar  mínar 
ímyndanir  kveða  við. 
Saman  feldi  'ún  hreim,  og  hljóðstaf 
Hálfkveðinn.  sem  með  eg  geng  — 
Heyrði  eg  Áslaug  hlæja  og  kjökra, 
Heimis  undir  slegnum  streng: 

"Fyr  í  æsku-drauma  dahium 
Dreng  eg  kyntist,  lék  við  hann, 
Hugljúf  minn  og  ertni  —  eins  og 
Elfan  sem  um  dahnn  rann. 

Fanst  mér  hann  í  leikjum  leiða 
Leynt  —  en  gefa  upp  völdin  öll. 
Dular-þengill  þeirra  heima 
Þar  sem  mætast  höf  og  fjöll. 

Rann  í  geig,  að  utar  okkar 
Áföngum,  hans  framtíð  lá: 
Að  á  múgsins  millivegum 
Myndi  aldrei  fram  úr  ná. 

Stepban  G.  Stephansson:   Andvökur  13 


190 

Ungur  hvarf  hann  út  í  bláinn. 
Eitthvað  burt.    Eg  vissi  ei  hvurt  - 
Síðar  löngu,  í  dagsins  dásemd, 
Dalurinn  lians  félik  til  lians  spurt. 

Að  í  höllum  liöfuðborga 
Hrós  'ans  ræmdi  tunga  hver, 
Þeirra,  er  yfir  lit  og  lögun 
Listaverka  gamna  sér. 

Upp  úr  hvarfi  álfasveinsins 
Erfði  eg  skyn  af  harmi  þeim: 
Þegar  um  haust,  frá  sumri  sínu, 
Selráðskonan  flutti  heim. 

Aftur  hvarf  hann  orðstír  fjöldans  - 
Allir  snöggvast  spurðu:  "hvurt?"  - 
Þó  hann  dvelji  í  dalnum  sínum, 
Dalurinn  hefir  ei  til  hans  spurt. 

Hefir  þar  einum  húsgang  f jölgað  - 
Heim  á  kot  og  staði  sótt 
Flökku-skáld,  sem  fer  um  sveitir, 
Falar  gisting  eina  nótt. 

Góðfólk  undrast,  hvaðan  hafi 
Höfðingsbrag  og  spakleg  orð, 
Þessi,  í  klæðum  snotur-snjáðum, 
Sníkju-gestur  við  sitt  borð. 

Líkur  þulum  söngs  og  sagna, 
—  Sveitar-goði  á  föruslóð  — 


191 

Þeim,  sem  forðum  hliipii  iim  hirðir, 
Hallir  prýddu  glöðum  óð. 

Leiðir  í  tal  sitt  fjalls  þíns  fegurð, 
Fólgið  skraut  um  grund  og  sand, 
Svo  þér  nýjum  unaðs-augum 
Opnast  sjálfs  þín  heimaland. 

Eða  lúllar  bæjar-börnum, 
Barnagælu  um  leikfang  nýtt  — 
Héraðsmál  og  heimasaga 
Hans  á  tungu  verður  frítt." 

Þarna  hætti  'ún  —  horfði  til  mín: 
—  "Hér  er  eg  á  þrotum  stöddl" 
Áfram,  áfram,  leik  þú,  leik  þú 
Lagið  —  Hitt  var  fyrir-rödd. 
Stundar-hugsa,  hóf  'ún  sönginn  — 
Hljóm  þeim  frá,  sem  kvað  hún  mér, 
Allavega  brotið  bergmál 
Berst,  í  mínum  vísum  hér: 

"Árið  liðu,   yfir  numda 
Unga  mey  í  kastalann  — 
Selda  hönd,  með  Ijúfu,  lét  hún 
Loks  fyrir  bezta  riddarann. 

Var  það  þar,  úr  vori  sumar 
Vakna  upp  hún  glaðast  sá, 
Þegar  rós  við  rekkjustokkinn 
Riddarans  hennar  fyrsta  lá. 


192 

Það  var  sveinn  —  En  faðirinn  fríði, 
Foringi  í  landsins  síns 
Frelsisverði,  ef  fjandmenn  seildust 
Föðurarfs  til  dýrsta  þíns. 

Fyrst  var  nýja  líf  það  leikur 
Lystisemda,  í  ríkisborg  — 
Kom  samt  að,  við  urðum  bæði 
Uppgefin  á  þeirra  korg. 

Yfir  lognum  sigur-sögum, 
Svallaði  líf  og  drambið  gróf. 
Ofsæklin  vann  auðlegð  bana, 
Örbirgðin  af  skarni  dó. 

Höfum  bæði  lesið  letur 
Leyndra  fingra  á  halla-þil: 
Snúum  heim  í  dal,  til  dvalar 
Dægrin  þau  sem  eigum  til! 

Búin  nýjum  brúðkaups-vilja 
Bæði  jafnt,  við  fluttum  heim  — 
Sæl  var  okkar  dvöl  í  dal,  með 
Drengjum  okkar  —  sonum  tveim. 

Blómöld  ný,  og  fagur-fundin, 
Framtíð  brosti  kringum  mig  — 
Aldurinn  fyrir  unga  byggir, 
Æskan  leikur  fyrir  sig. 

Yfir  veröld  varalausa 
Voðinn  skall,  sem  bar  á  glæ 


193 

Vonir  mínar,  feigðar-fjall  sem 
Fennir  skriðu  á  kotabæ. 

Napóleon,  Alexander  — 
Einhver  Sesar  blóðs  og  stríðs, 
Skar  upp  heimi  herör,  út  í 
Helreið  stærstu  jarðar-lýðs. 

Líkt  og  svangra  úlfa  ýlfur, 
—  Einbúans  við  kofann  sinn 
Út  í  vetrar-skugga-skógi  — 
Skerst  í  allar  taugar  inn: 

Brutust  heiftar-heróp  þau  í 
Hreysi  hvert  og  sah  inn. 
Bergmál  það,  frá  blóðgum  tunguni, 
Barst,  sem  skrugga,  um  dalinn  niinn. 

Ótti  greip  mig  um,  að  væri 
Árs  og  friðar  telft  um  veð, 
Væri  sig  að  hreinsa  heimur 
Hjartablóði  sínu  með. 

Hné  að  minni  vo  og  vonum, 
Viljugt  eldri  sonurinn  — 
En  með  fáleik  hrópin  heyrði 
Hermaðurinn  —  bóndinn  minn. 

Sveinn  með  fögnuð  fór  í  stríðið. 
Faðirinn  þögull  hvarf  svo  með. 
Báða  kvaddi  eg  harma-hróðug. 
Hvorugan  fæ  eg  tíðar'  séð! 


i94 

Ásækir  mig  einatt  síðan, 
Óráðin  sú  gátan  duld: 
Hverjum  teljist  hærri  hlutinn, 
Heimi  eða  mér,  í  þeirri  skuld! 

VI. 
Þarna  sleit  hún  sönginn  sundur, 
Sem  við  sting  af  bitrum  óm: 
"Nú  get  eg  ei  leikið  lengra, 
Leiddi  úr  strengjum  hroll  um  góml 
Þótti  mér,  sem  í  þeim  ymdi, 
Inst  úr  fylgsnum  hörpunnar, 
Andar  fornra-býsna  brúða: 
Brynhildar  og  Guðrúnar." 

Jafnvæg  þeirra,  lengi  lifa 
Ljóðin  okkar  myndu  nú, 
Ættum  við  eins  háan  huga, 
Heilan,  fyrir  vora  trú! 
Leik  þú,  syng  þær  heiftir  héðan! 
Harpan  þín  á  til  það  mál 
Sem  að  fælir  vofur  víta, 
Værðu  æðisgenginn  Sál: 

"Ánægð  hafði  eg  unaðs-gengi 
Alt  við  sonu  mína  fest  — 
Sveið  mér  þó,  ef  óvart  unni  eg 
Yngri  drengnum  mínum  bezt! 

Hæfulaust  þó  hughvarfl  væri  — 
Hvorugan  eg  setti  hjá  — 


195 

Vonum  mínum  vaxinn  bregðast 
Virtist  hann,  er  reyndi  á. 

Neitaði  ávalt  hann,  að  hlýða 
Herskyldunnar  lagakvöð, 
Lét  sig  heldur  heiman  reka, 
Hugleysing,  á  fangastöð. 

Ungur  fór.    Kom  árum  síðar, 
Umskiftingur  nærri  kör  — 
Faldi  mig  í  faðmi  sínum, 
Feimulaust  með  bros  á  vör: 

Frá  þér,  móðir,  þrek  að  þola 
Þáði  eg  meðan  var  eg  brott 
Þó  með  naumu  yfir-inni 
Ögranirnar,  raun  og  spott. 

Samt  hef'  eg  þó  sigrað,  móðir! 
Svo  af  mínum  völdum  nú, 
Hvergi  syrgir  saklaus  ekkja 
Sonarmissi,  eins  og  þú. 

Á  við  þá  sem  fóru  og  féllu, 
Föðurland  mitt  kært  mér  er  — 
Væri  eg  sannur  son  þinn,  móðir! 
Sviki  eg  ið  dýrsta  í  þér? 

Þegar  barna-börnin  verða 
Beztu  drengir  sérhvers  lands, 
Hlotnast  þeirra  mæðra-móður, 
Metorð  æðsta  verðleikans. 


196 

V. 

Áfram  hélt  nú,  ótilknúin, 
Eftir  stutta  hvíldar-bið, 
Líkt  og  ekkert  óútsungið 
Ætlaði  sér  að  skilja  við. 
Nú  var,  yfir  hverjum  hljómi 
Hugarléttis  gleðiblær. 
Svo  sem  yfir  aftanheiðið, 
Öðrum  morgunroða  slær: 

"Mér  sú  lausa  lyga-huggun 
Loksins  vanst  til  einkis  góðs: 
Týnt  ei  verði  um  alla  eih'fð, 
Einum  dropa  hetjublóðsi 

Hvort  sér  hafi  ei  eytt  til  einkis, 
Efi  brennur  mér  í  sál, 
Þeir  sem  láta  h'f  sitt  fyrir 
Logið,  ranglátt,  tapað  máll. 

Ein  hjá  mér  sú  vona  viðreisn 
Vakir,  á  skari  framtímans: 
Síðar  verður  þrekið  þeirra 
Þjónn  í  ríki  sannleikans. 

Spáin  sú  er  huggun  helzta: 
—  Horfi  eg  fram  um  drauma-lönd  - 
Yfir  tál  og  tjónin  okkar, 
Tendrist  viti  á  hverri  strönd. 

Grun  þeim  að  mér  gat  hún  hvíslað: 
Guð  og  Paradísir  manns, 


197 

Eru  draumar  óframkomnir, 
Ávísun  á  framtíð  hans. 


Það  hefir  mér  viðhald  verið, 
Vetrarkveldin  dimm  og  löng! 
Eins  og  vorsins  frelsis-fegni, 
Fagnar  lóu  og  þrasta  söng". 


VI. 
Út  var  sungin  harpan  hennar. 
Höndlaði  strengi  þögnin  löng, 
Eins  og  hljómnæm  hallar-kirkja 
Hljóðnar,  þar  sem  kórinn  söng  — 
Eg  spratt  upp.     Hún  sat  að  sínu, 
Saknaðsfögur,   niðurlút. 
Rétti  henni  hinztar  kveðju 
Hönd,  og  hvarf  í  skuggann  út. 

Kæra  þökk  fyrir  kveldsöng  þennan! 
Kvaðst  oss  báðum  vöku-þor. 
Löngu  fyrir  aftur-elding, 
Út  þó  brenni  Ijósin  vor! 
Ómar  hans  um  húmið  fylgja, 
Hrakningsmanni  um  tál-lönd  ýms. 
Sem  á  brjósti,  að  heiman  hafður, 
Helgur  dómur  pílagríms. 

1921 


198 
Endur-ómar. 

tJr  dæmisögunni  um  rika  mannlnn  og  sálminum: 
„Stabat   mater  dolorosa".  — 


Hrokkinn  upp  úr  hinztu  kvölum, 
Helsár,  starði  augum  fölum 
Hermaður  í  hnignum  val  — 
Alt  var  feigra  blóði  blandið, 
BæUð  hans  —  og  föðurlandið, 
Jörðin  hverfð  í  dauðans-dal. 

Eins  og  blossi  úr  eldibrandi 
Út  sem  sloknar,  snar-leiftrandi 
Hendist  upp  í  hinzta  sinn, 
—  Þó  fyrir  augum  skjóti  skýi 
Skref  úr  síðsta  lífsins  vígi  — 
Opnast  hjarta-himininn. 

Þá  er  gleymd  ÖU  fölsuð  fræði. 
Priður  á  jörðu,  sátt  og  gæði 
Verða  instu  óska  köll. 
Hjöðnuð  fjarlæg  hæða-löndin  — 
Heima-jörð  á  lengstu  böndin, 
Fastheldnari  en  önnur  öll: 

Ekki  fyrir  mig  —  en  mína! 
Móðir  jörð,  í  ásýnd  þína 
Fram  sé  borin  bænin  mín  — 
Lát  ei  koma  í  kvalastaðinn 
Kyntan  mér,  og  framúr  vaðinn, 
Börnin  þín  né  börnin  mín!" 


199 

"Lægri  dýra  linkind  gladdur 

Lazarus  var  betur  staddur  — 

Það  hef'  eg  með  þjáning  lært  — 

Stríð  er  grimm'ra  en  taki  tárum! 

Til  að  mýkja  úr  banasárum 

Hingað  var  ei  hundum  fært." 

192: 


Aðfengið. 

Æ,  gef  oss  þrek!  ef  verja  varð, 
Að  vernda  æ  inn  lægri  garð. 
Og  styrk  til  þess,  að  standa  ei  hiá 
Ef  stór-sannindum  níðst  er  á. 

1923 


VIII. 
SKRÁVEIFUR 


MýKrAturlnn. 

Mýlí   gremst    ef   grút   þess   hjá 
götur    liggja    þínar, 
Hyggur  þú   munir  mitJa  á 
Mykjuskánir   sinar. 

1918 


l'pphiif  oK  afleltiing:ar. 

Send   voru   mér,   um  sönghús   þvert, 
Seildu    hæla-slögin. 
Þar  hef'  eg  aldrei   upphaf  gert, 
En  af  mér  bititS   lögin. 

Þeir   sem    annars    yría    á    mann 
Ætlast   vist   til  svara. 
VanheiCrun    þeim    virCast    kann, 
VIC  sig  ortS  aí5  spara. 


1922 


AthngaHemd:  —  1  þessum  flokk  eru  þau  erindi  ein, 
kveíSin  um  einstaka  menn,  sem  a?5  fyrra  bragtSi  höftSu  fett 
fingur  aC  iiöfundinum,  í  IjóSi  e'ða  lausu  máli.  Þær  stökur 
eru  allar  merktar  viíurnefnum,  sem  þeir  liöftSu  sjálfir  val- 
it5  sér  et5a  atJrir  gefitJ  þeim.  Meiriiilutinn  er  þvi  almenn- 
ingur,  þó  nokkrir  gertSu  mér  þann  greitSa,  atS  látast  þekkja 
þar  sjálfan  sig  sem  var  sönnun  þess,  atS  óvart  mark  heftSi 
þó  hitt  veri?>. 

Alt  i  þessum   flokk,   merkt   "  ",   eru   annara   ort5. 


Engin  bönd  halda. 

Kvenna-lán  ei  hamlar  hót 
Himnafhitningonum. 
Jafnvel  Drackmann,  Danabót, 
Dó  frá  mörguni  konum! 


1908 


"Faðir  vor." 


"ASeins    eitt    sinn 
Hefig   átSur   kve5it5 
Fylki  lof  — 
Sá   var    faíir   þinn." 


Lýðsins  trú  þó  hfi  í  hor, 
Lafir  hún  nokkuð  —  því  að 
Flestir  lesa:  Faðir  vor, 
Fyrst  hann  Jón  gekk  í  það. 


1908 


Skilnaðarsökin  við  Dani. 

—  Eftlr  öSrum  tekin.  — 

"Vort  kvennafar  og  trúleysi,  er  tekja  frá  Dönum! 
—  Sú  tízka  í  Danmörku  úr  Parísar-frönsku  — " 
Nú  stendur  það  vottfast  og  vísindum  í. 
Um  sáttmála  gamla  og  þjóðrétt,  á  þönum 


204 

Ei  þarf  nú  að  vera,  um  lausn  frá  þeim  dönsku! 
Því  skilnaðar-sölíin  er  sönnuð  með  því! 

1910 


Biskupsefnið. 

Þroskuðust  inn'  á  þöngul-tignu 
Þorskafjarðar  hrogna-lygnu, 
Morandi  og  sundfær  seiði, 
Sem  ei  voru  étin  veiði. 

Móðir  þeirra  gerði  á  grunni 
Gildi  að  barna-fermingunni. 
Sérhver  fiskur,  fær  í  soðið, 
Feginn  matnum,  sótti  boðið. 

Einn  bar  þar  af  öðru  lengi 
Efnilegu  barnagengi: 
Smó  og  lék,  sem  hti  af  skyni, 
Leynidyr  úr  hverju  gini. 

Gleypi-eygur,  aftur-sleppur, 
Óðsyndandi,  vazt  um  kreppur. 
Glætu-blár  og  gagnsær  búkur, 
Greiðari  leiftrum,  háll  og  mjúkur. 

Halann  var  í  leir  að  lykkja 
Langær,  framvís  tindabikkja. 
Skygnum  hvelfdi  á  kinnbein  niður, 
Kipraði  börðin,  rumdi  viður: 


205 

"Öllum,  held  eg,  hamli  að  greipa'  'ann 
Hálka  roðs,  og  aftur-sleipan. 
—  Þarna  á  yngri  þjóö  í  stefni 
Þorskafjarðar  biskups-efni." 

1910 


Nábjargir. 

Þú  fima  kirkju-list,  að  nota  náinn, 

—  Og  næstum  volgan  —  eg  hef  dást  þér  að! 

Eg  á  við  þína  teknu  trygð,  við  það: 

Að  telja  þér  hvern  frægan  óvin  —  dálnn! 

Samt  virðist  mér,  að  manndóms-ára  þráin 

Þig  myndi  biðja:  Æ,  tak  ei  þetta  hjarn 

Sem  sannleiks-dæmi,  um  ylinn  viö  minn  arn 

Eins  og  hann  var  fyrri  —  þetta  bleika  blað 

Af  broddi  h'fs  míns — meðan  "heil  var  háin!" 

Því  "tvisvar  gerist  gamall  maður  barn". 

1910 


Uppgerðir: 


Forsjáll  ætti  ei  yf ir  því 
Orða-vali  að  gína, 
Sem  er  máhim  annars  í 
Eigin  gogg  að  brýna. 


1910 


Stephan   G.  Stephansson:   Andvökur  14 


206 
Heima-garðurinn. 

Eg  bið  ekki  löndin  um  lánaða  menn, 

Sem  lýðinn  á  hnjákolla  reisi  — 

Og  þeir  munu  heima-við  eignast  þá  enn, 

Sem  æpa  um  höf ðingja-leysi ! 

Og  sagt  mun,  er  skvaldrarar  tölunni  týna: 

Þeir  tilbáðu  annara,  litu  ei  á  sína. 

Þeir  sáu  ei  "stórmenni"  stimplað  á  bekki, 

Samt  stóð  það  í  hópnum  —  þeir  þektu  það  ekki! 

1910 


Átumeinið. 

'VitJ    komumst    ekki    af    án    tillagsins    og    strandvarnanna"! 

Ef  mænið  þið  á  mat  frá  Höfn, 
Á  meðan  verður  sveltan  jöfn, 
Og  búin  ykkar  bersnauð  rúð, 
Að  borga  sérhvern  danskan  snúð. 

1910 


Halley's  halastjarnan. 

Það  var  skarð,  í  Halley's  hlussu-hala,  rofið. 
Okkar  jörð  smaug  út  um  klofið. 

1910 


207 
Lánsmaðurinn. 

Velmetinn  hann  var  og  gæfur  — 
Virðinguna  upp  hann  skar, 
Því  mátulega  h'tilhæfur 
Lítilmennum  var. 

1910 


Höfðinginn  á  Herragarði.  .  . 

"Eg  á  sh'ka  hófsmanns-hygð: 
Hefi  valda  notið 
Fyrir  að  apa  eina  dygð. 
—  Aðrar  flestar  brotið." 

1911 


Virðingamaðurinn  frá  Vantilvinslu. 

"Mér  er  ekki  ýkja-tamt 
Afrek  nein  að  vinna. 
Eg  er  skrítið  skurðgoð  sanit 
Skynleysingja  minna." 

1911 


Bóndinn  í  ÓgreiÖagerði. 

"Þar  við  súhi  sett  eg  lét 
Sökina  þína,  gestur! 


208 

Góðu  máli  ei  fylgi  fet, 
Fylgdarkaiip  ef  brestur." 


1911 


Afturkippa-maðurinn. 

Æfiiilega  í  "úti  og  biiinn" 
Úrgangsflokkinn,  var  hann  snúinn. 
Yfir  sínu  og  sinna  verki 
Settist  upp,  sem  dauðamerki. 

1911 


Ættartalan  til  "trésmiðsins". 

Þegar  í  karl-legg  að  þér  rakin  er 
Ættartala,  af  sögufróðum  haus, 
Ætlun  hans  var  ein:  að  sýna  þér, 
Einkanlega,  að  þú  sért  föðurlaus! 

1911 


Til  "Þ.  Þ.  Þ." 

Þó  skilningsleysi  í  höfuðskel  hans  hafi 
í  háska  ratað  —  sem  þú  valda  átt! 
Og  eins  þó  mýið  manni  á  hælum  lafi, 
Það  meiðist  hvorugt,  bæði  detta  lágt. 

1911 


209 

Stórgripur. 

Keisir  hanii,  koiuing-rembinn, 
Kuðinn  hærri  moldum. 
Vöxtur  hans  er  vembinn, 
Verðið  alt  í  holdum. 

1911 


Þingmaðurinn  frá  Snældu. 

"Eg  er  hvorki  heill  né  hálfur! 

Hæ!  er  bara  tómur  sjálfur! 

Hvorki  lið  né  liðsforingi 

Lands  né  manns,  á  nokkru  þingi  — 

Lausa-kaupa  lágmarkið 

þar  sem  fer, 

það  eg  er! 

Eg  er  núllið  aftan  við 

Efsta  ráðherrann, 

Hver  sem  vera  kann." 

1911 


Með  "háði"  og  "láði". 

"Við  höfum  góða  launa-lyst 
Lært  af  okkar  "sigldu"-vist, 
Og  það,  sem  er  ekki  verra 
Uppklakning  á  snáða-herra. 
Stofnum  oss  í  stærstu  raun: 


210 

Stuttræði  meö  eftirlaun. 

Eftir  tilsögn  illra  dæma 

Okkar  virðing  látum  sæma, 

Móti  flestra  góðu  geði 

Grípa  vald,  sem  ódygð  léði, 

Þola  hvers  manns  ótrú  á  oss, 

Efsta  sess  ef  slysin  Ijá  oss. 

Fyr  en  oss  er  umturnað 

Okkar  drýgjum  laun,  við  að 

Lauma  úr  næstu-stjórnar  stelum 

Stöðu  að  oss,  í  laga-felum. 

Strandaðir:  enn  að  kosta  "kokkinn" 

"Kafteininn"  og  "Matrós"-flokkinn. 

Klifra,  eftir  íslenzkunni 

Upp  í  "ráð"  hjá  stór-dönskunni. 

Hagari  varð  oss  Höfn  en  varði! 

Hádanaði  oss  í  Garði." 

1911 


"Ástæðurnar". 

I. 

Þorskurinn  aldni,  út'  í  sjónum, 
Urgaði  tálknum,  skelja-grónum: 
"Jörð  er  ill  og  óþarft  vinnur, 
Yl  og  Ijós  ei  nokkur  finnur 
Þar,  að  hug  og  hjarta  stefna  — 
—  Hef'  eg  bæði  lært  að  nefna  — 
Því  séu  þau  til,  og  samhhð  nokkur, 
Sjálfsagt  eru  þau  stærst  hjá  okkur." 


211 

"Smá  er  jörð  hjá  mar.    Við  megum 
Mikið  láta,  því  við  eigum 
Fegurst  Ijósiii  fyrir  að  þakka, 
Fiskarnir  hériia  á  Þöngla-baklía." 

Þagði  jörð  við  þessum  sökum  — 
Þorskurinn  tugði  á  "skort'  á  rökum". 
"Á,  svei!"  kvað  hann,  "oss  til  vona 
Altaf  stóð,  það  færi  svona." 

II. 

"Ætlarðu  ei  þessum  þorski  að  svara? 
Þér  er  svo  auðvelt  með  að  fara 
Það  sem  allar  vættir  vita: 
Víst  áttu  bæði  Ijós  og  hita." 

Jörðina  svona  svanur  spurði  — 
Svaraði  hún,  þó  margan  furði: 

"Hallast  ei  mál  um  hvað  skal  flytja, 
Heldur  hverjir  dóminn  sitja  — 
Hvernig  yrði  sólar  saga 
Sönnuð,  fyrir  kvörn  og  maga?" 

1911 


Kaupamaðurinn. 

Hann  var  af  skóla,  skapi  og  viti, 
Skapaður  til  að  stjórna  riti  — 


212 

Gat  fyrir  smáa,  en  greidda,  borgun 
Gærdag  sínum  kingt  á  morgun. 

Satt  og  ósatt  efldi  og  skildi 
Eftir  því,  hvort  var  matar-gildi  — 
Sagan  af  honum!    Hún  er  bara 
Hvað  hann  varö  sem  grautar-þvara. 

1911 


Forsöngvarinn. 

Hár  var  rómur  hans,  en  þunnur, 
Heldur  skræks  en  söngva  til. 
Því  hafa  allar  tómar  tunnur 
Tónað  honum  "undirspil". 


1911 


Danskir  hattar. 

"Undir  dönskum  "doktors"-hatti, 
Deyfðist  löngum  íslenzk  taug. 
Hann  var  æ,  sá  hattar-skratti ! 
Hégómi  og  verra  spaug." 


1912 


Kærleiks-heimilið. 

Kærleikurinn  þýðir  það  — 
Þarna  á  MærðarvöUum: 


213 

Sig  að  fleða  utan-að 
Einkisvirði  og  göllum. 

Vill  að  Ijóð  og  léleg  bók 
Lánist  á  því  skeiði, 
Svo  á  þeirra  kærleiks-krók 
Krækist  þorskaveiði. 

Rofar  gegnum  stoð  og  staf 
Stefjum  í  og  ræðum, 
Þeirra  stóra  inneign  af 
Yfirburða  gæðum. 

En,  sé  á  þeirra  stígið  strá 
Stygðaraugum  hvölfa, 
Kunna  einatt,  óvart,  þá 
Andramast  að  bölfa. 


1912 


"Þvílíkt  þing!" 

"Hvergi  myndi  þvílíkt  þing 
Þolað  nema  af  íslending: 
Góðra  heita  hjásetning, 
Helztu  mála  ónýting. 

Sanngirni  og  kjör-rétt  kring 
Kosning  höfð  af  ísfirðing. 
Klóruð  út  og  umsnúin 
Undan-þinga  loforðin. 


214 

Þingmenn  skjálfa  í  skulda-þjöpp, 
Skattlagt  hafa  brauð  og  klöpp. 
Staulast  upp  á  laga-löpp 
"Lotterísins"  happa-glöpp. 

Lögmæt  flekun,  finst  þeim  höpp, 
Fjárhökiin  ef  eru  kröpp. 
Stýra  heim  með  hnossin  merk: 
Hækkað  kaup,  og  svikið  verk. 

Þegar  kemur  kosningin, 
Kjósandi,  í  næsta  sinn: 
Sendu  ei  þá  til  þingsins  nein 
Þessi  reyndu  átu-mein! 
Skrifaðu  undir  skulda-bréf, 
Að  skera  til  þess  sérhvern  ref." 


1912 


Lærðramanna  land. 

Á  lærðramanna  landi 
Lögfræðingur  er 
Innbyggjari  annarhver  — 
Skal  þar  vera  vandi: 
Veslingurinn  hinn 
Fæði  hann  fullhaldinn, 
Fyrir  að  skrifa  samninginn? 


1912 


215 

Andi  ins  framliðna,  þegar  samúðarskeytið 
var  sent. 

Söknuð  þeirra  er  syrgja  mig, 
Segið  ei  þið  metið! 
Um  minn  hug  og  hvert  mitt  stig, 
Sem  hafið  ills  til-getið. 

Þið,  sem  vilduð  vor  og  haust 
Vita  mig  gengis-snauðan, 
Samúð  ykkar  leyfis-laust 
Ljúgið  ei  á  mig,  dauðan. 

Ykkur  kysi,  ef  kæmist  hjá, 
Kost  þess  ei  að  gefa: 
Að  þerra  h'ni  h'ks  míns  á 
Lengi  stælta  hnefa. 

1912 


Hagnýtni. 

Við  höfum  frétt,  hver  skihiings-ephð  át, 
Og  að  á  tré  þess  myndi  ei  framar  bóla  — 
Við  fundum  hýðið,  happasæl  og  kát, 
Og  hirtum  það  í  okkar  mentaskóla. 

1912 


216 
Vélræða-vísLir. 

I. 
Kveddu  fólki,  og  forsjáll  ver, 
Frelsis-glunirur  einar. 
Láttu  aldrei  út  úr  þér 
Orð  um,  hvaö  þú  meinar. 

II. 
"Eigi  þjóð  þín  mætan  mann, 
Moldaðan,  lestan  fjöri, 
Láztu  ennþá  elta  hann 
Ef  ert  í  nokkru  kjöri. 

Fleyztu  á  þjóðfrægð  þessa  manns, 
Þér  ósamanræmum, 
Hafðu  yfir  orðin  hans, 
Öll  í  röngum  dæmum. 

Dáið  fólk  ei  færir  sig 
Fram  um  tíma-sporið. 
Getur  ekki  o'n  í  þig 
Af-flutninginn  borið." 

III. 
Fyrrum  var  eg  fávís  karl, 
Fylgdi  þessu  í  öngu  — 
Annars  væri  eg  orðinn  jarl 
Endur  fyrir  löngu! 

1912 


217 
Stead,  á  "skrifstofu  Júlíönu". 

All-góð  vist  er  yfir-frá, 
Ekki  er  bitum  fækkað, 
Stead  iim  helming  hefir  á 
Hálfu  ári  stækkað. 


1912 


Óvinafagnaður. 

Ein  er  hegning  hörð  um  of 
Hvað  sem  h'ður  sökum: 
Ósvífnasta  aula-lof 
Ausið  á  mann,  af  hrökuni. 


Frjálslyndið  með  tungurnar  tvær. 

Aldrei  myndi  eg  út  um  heim 
Yrkja  langt  og  draga  seim, 
Um  hve  frelsið  aðrar  þjóðir  prýddi, 
Gulhn-kembdur  gala  þeim 
Gæhma,  með  kjöptum  tveim  — 
Föðurland  mitt  fyrir  ið  sama  níddi, 

1912 


218 
Einn  af  oss. 

Eg  sé  hann  er  einn  af  oss, 
Að  hann  getur,  sem  hann  þekki, 
Dæmt  um  Ijóð  —  sem  las  hann  ekki. 
Þvíh'k  gáfa!  hún  er  hnoss  — 
Mælt  er  páfinn  svona  segi 
Satt  um  bók,  þó  skilji  eigi. 
Andinn  kvað  þar  öllu  ráða  — 
Eins  mun  þetta  vera  um  báða. 

1913 


Krókapara-kerfið. 

Við  lántöku-þing,  sem  var  örlátt  með  auð, 
í  útveginn  gekk  eg  að  rífka  mitt  "brauð"  — 
Það  sneri  mig  af  sér  með  snuprum  og  gremi 
Eg  sneypti  það  svo  fyrir  eyðslusemi. 

En  glottleit  varð  þjóðin,  og  grunsöm  til  muna 
"Sko,  goggurinn  deihr  á  ífæruna!" 

1Q13 


Átrúnaðar-goðið. 

Von  er  á  fyrir  áframhaldi  standi 
Egyptalands  sæta  kjötlyktin, 
Þar  sem  stærstu  lítilmensku  í  landi 
Lýðurinn  hefir  fyrir  gull-kálf  sinn. 

1913 


219 
Sí-suðandinn. 

"Lalli"  vellir  leir  í  hver 
Langbullandi. 
Penna-dellan  á  lionum  er 
Ólæknandi. 

1913 


Andlegar  ávísanir  með  ábekingum. 

Sértu  í  vanda,  af  vasa-tómi  vísindanna, 

En  þurfir  litla  líku  að  sanna: 

Lestu  upp  nafnspjöld  frægra  manna! 


ísmeygingurinn. 

Hann  um  stjórnar  himin  sér 
Hliðrar  eins  og  skýin, 
Svo  jafnvel  gigtin  í  'onum  er 
Orðin  veður-lygin. 

1913 


"Prestskapur"  og  "pólitík". 

"Úr  guðsþjónustu  gekk  hann, 
Því  gróða-tilboð  fékk  hann, 


220 

Alt  hærra  og  rýmra,  af  hiniim  — 
Svo  hafð'  'ann  skifti  á  vinum." 

1913 


Skyldleiki. 

Bræður  eru  —  bregzt  mér  varla  grunur 
Bíleam  og  "Lalli".    Sá  er  munur, 
nimælið  hjá  öðrum  gæfu  stýrði, 
AUa  hinn  með  lofi  sínu  rýrði. 

1913 


Guð  undir  smækkunar-gleri. 

Eg  á  von,  að  verða  senn 
Veikur  af  þessu  suði, 
Að  heyra  hvernig  helgir  menn 
Hárin  kljúfa  á  guði. 

1914 


Brekku-snígillinn. 

Upp  á  fjalhð  vænglaus  vendi 
Vizku-snígill,  slefu-fættur. 
Silaðist  yfir  sundl  og  hættur, 
Settist  upp  á  stein  og  kendi, 
Kúgaðist  þar,  að  mása  og  niæla. 
Menn  stóðu  lostnir,  fóru  að  hæla, 


221 


Því  þeir  tóku  fyrir  "fræði" 
Flóðið  af  hans  göngu-mæði. 


1911 


Þursi. 

Sálinni  í  hann  útbygt  var, 
Er  'ann  hljóp  af  stokknum, 
Rúm  var  ekkert  inni  þar 
Orðið  fyrir  skrokknum. 


1914 


Raunabót. 

Héðanför  hans  skyldi 
Hóflega  syrgð: 
Hann  fór  til  himna, 
Hún  fékk  h'fsábyrgð. 


1914 


Hnefinn  og  borðið. 

Heyri  þið,  Danir!  hnefann  af  borði! 
Heykingum  vanir,  gleiðir  í  orði: 
Afstrikuð  skuklin!  útrætt  um  prettinn! 
Eigið  þið  stuldinn!  fáið  oss  réttinn! 

1914 


Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur  15 


222 
Stóra  blaðið. 

Við  blaðið  þetta  skyldi  ei  skilnings-latt 
Það  skyn,  sem  ringar  þennan  upptíning 
Og  heldur  eftir  því  sem  sagt  er  satt  — 
í  slíkri  dyngju  af  allskyns  rangfæring. 

1914 


Slettirekan. 


Hvað  kom  þér  við:  þræta  um  smá-mun? 
Þig  hafði  enginn  sagna  krafið! 
Þú  fer,  h'kt  og  áin  okkar, 
Ónýtt  gagn  í  vatnsfult  hafið. 


1914 


Dúfan  úr  hrafnsegginu. 

Danastjórn,  "á  reiða  og  rá 
Rakst"  þú  mörgu  sinni. 
En  íslands  frelsi  fleyttist  á 
Fyrirhtning  þinni. 


1914 


Mammon. 


I. 

Messudagur  mun  ei  sh'kur! 
Mammon  kom  til  Gróðavíkur. 


223 

Loksins  birtist  landsins  sonum 
Lausnarinn,  frá  stór-þjóðonum. 

Búsifjum  í  baslsins  hörku, 
Birtist  guð  á  eyðimörku. 
Ekki  samt  inn  sami  bjálfi, 
Sem  að  forðum  varð  að  kálfi. 

Sá  var  kanske  galla-gripur 
Gullkálfur,  en  meira  en  svipur. 
Þessi,  á  öllu  er  tölum  tekur, 
Tilviljana  kaupskap  rekur. 

Það  er  ekki  í  hans  fræði 
Auka-bót  við  landsins  gæði. 
Hefir  aðeins  hitt  í  vöfum: 
Hækkanir  í  tölustöfum. 

Heimskurnar  að  hagsmun  gerði  - 
Hefir  selt  og  sprengt  í  verði 
Ekrur,  sem  í  eih'fð  blána 
Úti  um  Hornafjarðar-mána. 

Lætur  föl  í  feta-tölu, 
Fátækum  til  gróða-söhi 
Kerin  svörtu  —  er  kallast  þarna 
"Kolasekkir"  —  milh  stjarna. 

n. 

Jörð  og  himin-skautin  skinu 
Skildingum,  frá  hjálpræðinu. 


224 

Loftkastalar  voru  á  veltu, 
"Víkin"  steypti  gull  í  keltu. 

Gróða-hugir  gleypi-eygðir 
Gættu  hans  sem  skuggar  teygðir. 
Langir  bæði  og  lágir  greru, 
1  h'king  sh'krar  æðstu  veru. 

Riddaranna,  gulls  í  geislum, 
Glóði  hann  í  skírnarveizlum, 
Guðföðursins  gæfa,  af  honum, 
Gegndi  þeirra  tignu  sonum. 

IIL 

Kveldið  eitt  hann  kvaddi  í  skyndi  — 
Kveinin  borgar  þutu  í  vindi: 
"Vonin  þessi,  hún  varð  happ-rýr! 
Hann  var  bara  úr  tómum  pappír." 

Veikir  —  að  lækna  vitnisburðum  — 
Vellríkir,  með  lösnum  burðum, 
Upp  í  sóttar-sængur  skriðu, 
Svo  þeir  heihr  dómsins  biðu. 

IV. 

En,  hví  skukini  við  ei  vera 
Viljafúsir,  oss  að  gera 
Hauka  á  öxlum  öreiganna? 
Eins  og  höfuð  stórþjóðanna. 


225 

Þá  fæst  upphefð  íslendinga, 
Ali  þeir  upp  biljóninga, 
Þó  því  fylgi  hjarta-helta, 
Hungurs-þrælkun,  manndóms-svelta. 

Varnar-hugur  veshnganna 
Vex,  í  ríkjum  stórþjóðanna, 
Vit  að  hækka,  og  hópa-þrekið 
Heimtar  brauðið,  frá  sér  tekið. 

Fjárplógurinn  færist  sjálfur, 
Flytur  sig  í  nýjar  álfur. 
Þar  eru  til,  og  þægðum  lofa, 
Þjóðheimskur,  sem  lengi  sofa. 

1914 


Stökur  á  stangli. 
I. 

1913 

Þjóðfána  ef  þörf  er  á, 
Þórshamar  þar  vil  eg  sjá  — 
Katólskunnar  krossi  heldri 
Kross  er  hann  h'ka,  og  miklu  eldri. 

II. 

1014 

ólmt  að  sýnast  allra  kyn 
Og  eftirherma  í  verki, 


226 

Margra  lita  skroppið  skyn 
Skreytlr  uxamerki. 

III. 

1014 

Þegar  á  fengna  fánann  horfði, 
Fjallkonunni  varð  að  orði: 

"Sem  í  margra-lita  línum 
Ljómar  hann  skýja  hvel, 
Farið  hefði  fána  mínum 
Friðarbogi  vel." 

IV. 

1914 

Þannig  fór  nú  þetta  agg! 
Þar  er  Htlu  að  hrósa  — 
Samt  er  uppi  fegra  "flagg": 
Fáninn  norðurljósa. 

Flögur-ljósa  fáninn  sá, 
Framtíð  í  hann  lifir! 
Sleginn  húnum  hnjúka  frá, 
Heiðið  bláa  yfir. 


í  spaugi,  Magnús  minn. 

(Aths. — "Tryggvi"— ó.     T.     Johnson     atSstoíarritstjórl     Hlcr. 

"PrótSi",    tímarit   þáverandi   aCalritstjóra,    fjallatSi    mjög    um 

matarhæfi.) 

Þjóðverjinn  fær  högg  á  hupp, 
Hopað  mun  ei  geta. 


227 

Þegar  Tryggvi  tekur  iipp 
Tyrfing  fyrir  Breta. 

Þegar  í  stríðið  Fróði  fer, 
Fallið  þeir  ei  geta. 
Kennir  hann  öllum  Engla-her 
íþrótt  sína:  að  éta. 


1914 


Hátíðahaldarinn. 

Matarþefinn  ekst  hann  á, 
Allur  í  flóði  tára. 
Eins  og  rykið  rjúka  þá, 
Rellur  í  kolH  "Lára". 

Mærðar-lopann  loppu-kló 
Lyppaði  engin  megra. 
Skjall  hans  er,  af  skruminu  þó, 
Skömmunum  ógeðslegra. 

1914 


"Enginn  kann  tveimur  herrum  að  þjóna." 

Miðleiðis  var  markið  hans, 
MiUi  guðs  og  andskotans. 
Svo  í  beggja  vinskaps  væri 
Venzlum  —  hvernig  helzt  sem  færi. 
Gaf  sig,  fyrir  góða  borgun. 


228 

Guði  í  dag,  en  kölska  á  morgun  — 
Báðir  lentu  á  litlum  galla: 
Liðsemd  hans  varð  þeim  til  halla. 

1914 


Kaldadalsförin. 

Burtreiðin  hans  ófræg  er, 

Ef  hana  segja  skal: 

Enginn  reið  geistar',  og  entist  ver, 

Upp  á  Kaldadal. 

1914 


Vínbannið  vort. 

Þó  harla  h'tið  hirði  um, 

Hvað  helzt  eg  fái  að  drekka  og  éta, 

Er  eg  að  leita  í  lögunum 

Um  h'fsregluna  nýju  að  feta  — 

Eg  má  ei  bralla  um  bjór  né  staup! 

En  brugga  vín  í  sérhvert  hylki, 

Og  hafa  stöðug  kúta-kaup 

Við  kunningjann  í  næsta  fylki. 

1915 


229 
Tekið  undir  við  ó.  T.  J. 

I. 

"Eg  læt  ei   yfir  stri15i?5  dynja   dóm 
Sem   drottinn   sjálfur   væri   hér  atS   tala, 
Eg    kvetS    el   upp    meí5    .sltáld.sin.s    risa   róm 
Sem   ráSsnild  stælir   Vigfú.sar  á   Hala." 

Eg  hef'  engan  móð  í  mér 
Meira  um  það  að  tala. 
Gott  er,  ef  þeir  gegna  þér, 
Guð  og  Fúsi  á  Hala. 

1915 


11. 

"Bóndinn    skussast   í   skáldasessi   — 

VitS  skálina  trúi   eg  hann   andann  hressi! 

En  nýtt  er  oss   öllum,  aíJ   mærtS   hans  meHMÍ, 

Og  mestu  býsn   eru  örlög  þessi: 

At5  loksins  hann   er  hjá  gutJi  gestur 

—  VitS   gutSsortSs   lestur! 

Brokkandi   eins   og   blbliu-hestur 

f  brattanum  vestur! 

Margir  hér  eru  vorir  vegir.  sem  veröld  geymir: 
StórskálditS  til  synda  segir,  sér  MJAlfum  gleymir!" 

Honum  er  ekki  heilsu-vænt 
Hreyfi'  'ann  kveðlingonum, 
Kúgast  svo,  að  gorið  grænt 
Gengur  upp  úr  honum. 

1915 


230 
Ragur  er  sá! 


■ —  "Enda  skálds  ef  opnast  vegur 
Otar  nefi  smá,"  o.  s.  frv. 

"Ijómur"   i  Hkr. 

Ragur  leitar  æ  á  eiidann, 
Ef  í  glímu  heimskir  send'  'ann. 
Ekki  er  kyn  um  "Kringlu-Lóminn", 
Karlmenskan  er  jöfn  við  róminn! 

1916 


'Ó.  T.  J.",  "Heimskringlu-vinur",  "Lómur"  m.  m. 

Undir  hverjum  stuðla-staf 
Stóðu  nöfnin  spá'-ný, 
En  alhr  kendu  kynið,  af 
Klúðurs-mörkum  á  því. 

Kvikindi  hann  engu  er 
Orðinn  skálda-sómi. 
Að  'ann  heiti  í  haus  á  sér 
Hneisa  þykir  lónii! 

1916 


Afbökun. 

—  "ó.   T.   J."  sagíSist    ekki   vera   "Lómur' 

"í  yztu  myrkrum  enginn  sér 
Aðgreining  höfðingjanna". 
"Lómurinn"  reyndi  að  h'kjast  þér! 


231 


Eg  lét  þig  segja,  hver  hann  er. 

En  hitt  er  Ijóst,  að  hann  er  sömu  manna. 

191C 


"Khaki". 


Hann  af  leirnum  leigði  sér 
Lit  á  kveðandina  — 
Skáldskapur  hans  ekki  er 
Á  við  hreinskihiina. 


1916 


lllhæringur. 

-  "J.  G.   G."  — 


Hve  sá  dorrinn  gamal-grár 
Gerist  lagða-snoðinn! 
Þar  er  ekkert  ullar-hár 
Eftir,  nema  hroðinn. 


1916 


Dagdraumar. 

Rómar  yndi  ræðanna 
Rannsókn,  bhnd  af  htnum, 
Fylt  af  vindi  fræðanna, 
Fermd  af  hindurvitnum. 

1916 


232 
Undir  messu. 

—  Hjá   Bill   Sunday,    i   New   York.  — 

Svipur  þessa  Sunnudags  er  svo  um  messu, 
Sem  að  væri  alt  hans  andlit 
Útskúfunar-dómsins  handrit. 

1917 


'Til  'ó.  T.  J.V' 

Það  er  hverjum  mest  til  meins, 
Miski  af  þínu  lofi! 
Gerður  að  vera  í  öllu  eins, 
Andlegur  nálar-dofi. 


191S 


'Stephan  G." 


"MetJ   "Bita"   þrammar  berserkur 
A?5  brögnum  hramma  vegur, 
í   hrótSrar   gjammi    hundsterkur, 
Hreykinn    og   gammalegur." 

"G.   H."   i   Heimskringlu. 

Seyrður  allur  svipurinn! 
Seiminn  karlinn  dregur, 
"Kringlu"  galla-gripurinn, 
G — rautar-H — allalegur. 

1918 


233 
Rauna-mæðan. 


"Gadd  og  bil^  sem  gerir  skil 
Grimdar  þylur  IjóCin,"  m.  m. 

"Ó.  T.  J."   i   Helmskringlu. 


Fella  þyrfti,  í  þessum  róstum, 
"Þetta  svona",  tár  á  mann, 
Og  "o'n  í  kaupið"  kenna  í  brjóst'  um 
"Kringlu"  fyrir  —  ritstjórann! 

1918 


Sólarlitlir  dagar". 

Axlar-Björn  sá  ekki  sól  í  heiði, 
Árni  á  Botni  hafði  ei  Ijós  í  kofa  — 
Þeirra  synd  var  sín  á  hvoru  skeiði  — 
Sáu  aldrei  hvor  til  annars  rofa. 

191S 


Þýðing  á  "La  Bretonne". 

Oft  var  leikin  ærið  grátt 
íslenzkan,  á  margan  hátt  — 
Þó  hún  hafi  aldrei  átt, 
Að  eg  minnist,  svona  bágt! 

1918 


234 
Kveðskapur  "Loðinkinna". 

Öll  vóru  Ijóð  hans  ámátleg, 
Og  eyrna-mörkuð  slinnum. 
Vangafyllan  lubbaleg, 
Og  leir  á  báðum  kinnum. 


1918 


Lítillæti  "Lalla". 

"Þó    eg    standi    ekki    eins    hátt    í    leirskáldastiganum,    og 
Lyngholt."  —  Lárus  Gut5mundsson   í   Heimskringlu.  — 

Lemdu  ei  svona  lóminn  þinn! 
Lyngholt  aldrei  "krýnist". 
Leirinn  um  þig,  "Lalli"  minn, 
Langtum  hærra  kh'nist, 
Suðan  þín  og  sí-geltnin 
Sæmdarlausast  týnist  — 
Yfirlæti  altekinn, 
Ógn  er  hvað  þú  pínist ! 

1918 


Eftirmáli  við  "óhlutdræg  blaðamenska". 

Leigu-blaða  bullarinn 

Berst  eg  um,  með  sama  stæki-röggi, 

Þó  að  sæmd  og  sannindin 

Saxist  af  mér,  verði  eg  fyrir  höggi. 

Harður  eins  og  hákarhnn 

Heilbrigður  af  tilfinningu  — ■ 


235 

Samvizkuna,  söluvarning  minn, 
Sýsla  með  sem  bæjarlóða  veðsetningu. 

1918 


Þegar  "Kringla"  varð  skelkuð  við  Beinadalinn. 

—    "Kvlttun"    fyrir    StfirU'tur    Voi-Hl<lur.    —    Málsókn     vofðl 

yflr  Voröld.     Hún   hét   á   almenning    til   hjálpar   sér.  Heims- 

kringla  tók   tll  þess.     Löngu   áíur   hafCi   hún   geri   it5   sama. 

Þá  var  henni  hótaC  málshöfðun,   fyrir  skopmyndina 

"Beinadalur".  —  Höf. 

"Kringla"  hafði  á  soðkrók  setið, 
Súpu-spað  í  katli  metið. 
Nasaði  —  sem  þið  nærri  getið  — 
Nöguð  bein,  og  spurði  um  ketið. 

Eitthvert  laga-mikihiienni: 
"Mataraugu  í  gaupu  enni 
Stinga"  sagðist  hyggja  "úr  henni, 
Hnúturnar  sínar  ef  'ún  tenni." 


Öll  varð  "Kringla"  að  einu  veini, 
Undir  tók  í  hverju  beini. 
Menn  urðu  hvimsa,  af  hvaða  meini 
Hljóðin  stæðu  í  sh'ku  kveini. 

Hvernig  gátu  heyrst  í  sahuim 
Hljóð  frá  reittum  kjálka-vahium? 
Gengu  fram  af  hrund  og  hahium 
Hrópin  "Kringhi"  í  Beinadalnum. 

1918 


236 
Sölsað  upp  úr  Schiller. 

Sagt   aí5    hafi    verit5    kveíiií    um    þau    kynstur,    sem   rituft 
voru    um    heimspeki    Kant's.   — 

Auðlegð,  sem  einn  hefir  safnað, 
Ölmusur  bráðsoltnar  kroppa  — 
Öku-sveinn  æti  sitt  fær 
Ef  öðlingur  byggir  sér  höll. 

1918 


Litaskiftín. 


Pukrar  í  pyngjum  slyppum 
"Póhtíkin"  kæna, 
Blaða-kríH  í  kippum 
Kaupir,  til  að  spræna, 
Túðrandi  að  typpa  um 
Trúnni  lýðsins  væna: 
Frá  gulu  til  ins  græna. 

191S 


Ýstru-maginn. 

Skrokk  sinn  allan  hefir  hlest 
Með  holda-krapi, 
Sálin  í  því  sulH  lézt, 
Að  sama  skapi. 

1918 


2V 
Myrkfælni. 

Þeyti  frá,  og  þýt  á  flótta, 
Þessum  sögum,  slíkum  Ijóðum! 
Mér  af  hælum  hristi  ótta. 


Þarna  æpa  ýlfur-nótum 
Útburðir  af  fölskum  hljóðum, 
Kreistir  úr  greipum  voða-virkra. 


Blinduð  inni  í  urðum  Ijótum 
—  Ófærum  af  sálar-hættum  — 
Verstu  alda  og  yztu-myrkra: 
Slangrar  þröng  af  slysa-vættum, 
Óláns-fylgjur  gerðra  glæpa 
Særðar  fram,  úr  örgum  ættum  - 
Ilskan  hetja  —  Dygðin  læpa. 


Yfir  lengra  h'fi  sínu 
Lista-dísir  skjálfa  af  ótta. 
Við  svo  djarfa  djöfla-brýnu 
Dygðir  allar  standa  á  glóðuni  — 
Þeyti  frá,  og  þýt  á  flótta, 
Þessum  sögum,  slíkum  Ijóðum! 


1918 


Stephan   G.   Stephansson:    Andvökur  16 


238 
Óhapps-ánægja. 

Skrattinn  rak  upp  skellihlátur, 
Skollinn  einhver  spurði  hann: 
"Því  ertu,  Satan,  svona  kátur?" 
"Hvernig  spyrðu?  Manstu  ei  mér 
Skemtir,  vont  að  versna  láta  — - 
Lakara  "Kringlu"  "Lögberg"  er! 

191S 


Bakkabræður. 

Erum  allir  ,bræður! 
Eins  til  höfða  og  fóta: 
Bölvi  einhver  okkar, 
AHir  taka  að  blóta! 
Sömu  viljum  við  í 
Vitleysunum  eldast  — 
Ef  að  einn  er  geldur, 
Allir  láta  geldast. 


1918 


Rógurinn  "undir  rós". 

Kunni  ei  neitt  til  hnjóðs  um  hann  — 
En  hampaði  öðru  dæmi: 
"Þektir  þú  nokkurn  nýtan  mann 
Frá  Nazaret  sem  kæmi?" 

1919 


239 
"Að  leggja  auðinn  í  hendur  amlóðanna." 

Árinn  sagði:  "Ef  þú  vilt  mér  lúta, 

Allan  heiminn  skal  eg  gefa  þórl" 

Aldrei  liefir  myndarlegri  múta 

Manni  boðist  —  svo  sem  líunnugt  er. 

Efna-hag  sinn  slysalega  slöku 

Slær  sá  við,  sem  neitar  svona  lieilli  kökul 

Enginn  kostur!    Kristur  við  hann  skildi. 

Kveðjan  hans  var  óhagvís,  en  sú: 

"Gæti  hundrað  heima,  ef  eg  vildi, 

Haft  með  sama  laginu  og  þú. 

Hefi  næga  greind  til  það  að  gera, 

Gæti  eg  þýðst,  að  sh'ku  kominn  eins  að  vera. 

1919 


"Skinna-Þór"  í  "Heimskringlu". 

"Þór"  var  hvergi  kirkju-gengt  — 
Þið  kappann  skrýddan  finnið, 
Því  nú  hefir  gamla  heimska  hengt 
Hempuna  yfir  "skinnið". 

1919 


"Liði"  í  "Heimskringlu". 

"Kringla"  hefir  hygnis-sið, 
Og  hepni  við  hann  nóga: 


240 

Hortittina  "lið  við  lið" 
Lætur  hún  á  sér  gróa. 


1919 


"Heiðraðu  skálkinn,  svo  hann  skaði  þig  ekki." 

—  Máltæki.  — 

Boðorð  þitt  snýst  um  "diskinn  þinn  og  dúkinn", 
Dálætis  sníkja!    Löghlýðnin  við  það  er: 
Kjassandi  að  faðma  andstygð  sína  að  sér, 
Innundir  smjúga,  troða  sér  í  mjúkinn, 
Bænheyrslu  op,  að  bita  eða  sóma, 
Bindi  hún  og  leysi,  fyrir  innan-tóma 
Hagsmuna-von,  með  fh'ru-fagra  róma. 

1919 


Lögbergsk  uppeidis-regla. 

Þegar  æskan,  þrjósk  og  fýld 
Þér  vill  ekki  hlýða, 
Ættir  þú  að  biðja  "Bíld" 
Barnið  þitt  að  hýða. 


1919 


Blaða-rakkinn. 

Sá  hefir  blöðin  áður  elt, 
Með  áburð  leirsins  nægan, 


241 

Og  löngun  hans,  að  geta  gelt 
Gert  hann  illa-frægan. 


1920 


Munurinn  að  mannsliðinu. 

Mér  er  óhætt,  meðan  sést 
Að  meðhald  bjóða, 
Höfuðin  sem  hugsa  bezt 
Og  hagast  Ijóða. 


1920 


Til  klerksins. 

—  Úr  ensku  eftir  C.  P.  Gillman.  — 

Kendu  um  gærdaginn,  klerkur! 
Kendu  um  gengna  tíð! 

Um  herföðurs  drotnanna  heiftir  og  stríð  — 
Um  heiðingjans  blóðskuld  —  um  útvalinn  lýð 
Eða  þann  krossfesta  Mannrauna-mann, 
Sem  að  mælti  þeim  bót,  sem  að  smánuðu  hann 
Kendu  um  gærdaginn,  klerkur! 
Kenn  ei  um  vora  tíð! 

Kendu  um  morgundag,  klerkur! 
Komandi  er  jörð  vor  sé  frá! 
Að  trúgjörnu  sálunum  sælan  sé  vís 
í  sauðarétt  andanna  í  Paradís  — 
Og  hversu  heitt  verði  Hvergemli  í 


242 

Þeim  höfrum  til  vinstri,  sem  efist  á  því! 
Kendu  um  morgundag,  klerkur! 
Kominn  dag  minstu  ei  á! 

Frá  gömlu  girndunum,  klerkur! 

Og  gömlu  dygðunum  seg! 

Frá  skrílnum,  sem  stelur  —  frá  launmorða-lýð 

Frá  losta,  ef  nágrannans  kona  er  fríð  — 

Ef  kvenfólkið  varðveiti  sakleysi  sitt, 

Á  sama  þá  standi  um  manngildið  hitt! 

Um  klækina  gömlu,  klerkur! 

Kenn.    En  um  nýja  þeg! 

Komdu  við  annara,  klerkur! 
Kaun  —  þau  er  allir  sjá! 

Við  mannsins,  sem  bölvar  —  sem  erju-karl  er 
Sem  ölteiti  þreytir  —  sem  konuna  ber  — 
Sem  verka-múg  lokkar  að  leggja  af  störf  — 
Þó  h'fs-stritið  tómt  sé  hans  einasta  þörf! 
Komdu  við  annara,  klerkur! 
Kaun  —  Sneið  mínum  hjá! 

1921 


Dansmeyjarnar  í  Babyion. 

Fáklæðin  sín,  forn  og  ný, 
Fljóðin  gegnum  skinu, 
Vóru  svo  sem  engu  í 
Öðru  en  sakleysinu. 

1920 


243 
Landvörnin  í  Grjótunagörðum. 

Hrímtröllin,  á  Hrungnis  tíð, 
Heimbygð  sína  að  geyma 
Bjuggu  út  í  orra-hríð 
Alla  Jötunheima. 

Hæpið  var,  í  hug  að  sjá, 
Hvernig  annars  færi, 
Hafra-Þór  ef  herjaði  á 
Heimsku  landamæri. 

Gleiðir  settu  þursar  þeir 
Þing  að  Heimakryti. 
Gnægð  var  þar  af  lausum  leir, 
Langtum  minna  af  viti. 

Samþykt  var:  "Til  styrks  og  stríðs 
Steypum  tröll  úr  leiri! 
Sú  skal  verða  láðs  og  lýðs 
Landvörn  —  öllum  meiri." 

"Hæð  og  digurð  röðum  rétt  — 
Rastir  níu  og  hálfa"  — 
í  þá  lögun  upp  var  sett 
Ásýnd  Mökkurkálfa. 

Þar  stóð  risamynd  sú,  með 
Meskni-svipinn  álfa. 
Enginn  hafði  áður  séð 
Uppskafnari  bjálfa. 


244 

Hégómlegu  hrímtröllin 
Handaverk  sín  dáðu, 
Klöppuðu  lof  í  lófa  sinn, 
Lyftu  raust  og  kváðu: 

"Þessari  okkar  vörn  og  von 
Verður  ei  margt  að  falli! 
Hann  er  eins  og  Össursson 
Upp'á  ræðupalli. 


1920 


"Drottinn,  eg  er  inn  kominn  í  þetta  þitt  hús!" 

Meðhjálparinn: 
Dýri  drottinn  minn! 

Meðvitundin: 
Er  hann  kannske  kominn  inn? 

Meðhjálparinn: 
Kominn  hér  í  húsgarð  þinn! 

Meðvitundin: 
Segðu  ei  hvernig  sé  það  fengið! 

Meðhjálparinn: 
Annara  um  Lúthers-lærdóminn 
Held'r  en  skyn  og  skihiinginn! 

Meðvitundin: 
Sópaðu  gólfið  sannkristinn! 


245 

Meðhjálparinn: 
Og  að  þú  sért  þrenningin 
Einhvernveginn  einingin! 

M  e  ð  V  i  t  u  n  d  i  n : 
Silfri  á  hann  getur  ei  gengið 
Inn  í  manna  musterin! 
Lauma  því  í  líkreitssjóðinn 
Legkaups  fyrir  lieiðingjann. 

»  Meðhjálparinn: 

Mér  er  það  hæsti  Huggarinn. 
Þér  býð  svo  sem  þremur  inn ! 

Meðvitundin: 
Spurðu  hvorki  hinn  né  hann: 
Hvort  frá  honum  kæmi  gróðinn! 
Guðmanns-lega  höfuð  hneigðu 
Helgi-svips  þíns.     Við  ei  eigðu 
Þennan  gamla  Gordonshnút! 

M  e  ð  h  j  á  1  p  a  r  i  n  n : 
Tala!  svo  sé  siðsemin 
Sáð  í  hjartareitinn  minn ! 

Meðvitundin: 
Segðu  "Amen"!  áður  þingar 
Um  það  grunur  tilfinningar: 
Hvort  aö  trú  eða  tilseilingar 
Syngja  í  "kór"  og  "klykkja  út"! 

M  e  ð  h  j  á  1  p  a  r  i  n  n : 
Amen! 

1921 


246 
Til  Axels. 

Það  er,  að  glopra  gulli  í  urð, 
Gagns  og  hrós-laust  bæði, 
Að  sóa  á  blaða  söguburð 
Sínu  bezta  kvæði. 

Hví  skal  góðu  kvæði  frá 
Klöngrast  svo,  með  nauðum? 
Blaða  jórtur-jötu  á 
Að  jarma  "níð"  með  sauðum. 


1921 


Sagði  blindur  við  blindan. 

Að  hann  kvað  mig  illa  sjá 
Enginn  skyldi  honum  lá! 
Örðu  í  auganu  sínu 
Áleit  hann  bjálka  í  mínu. 

1921 


"Lögmálið  og  evangelíum". 

Sko  til!  þessa  kirkjufélags-kh'nu 
Kristni  vorrar,  steypa  upp  "boðskapinn". 
Hafði  týnt  út  testamenti  sínu 
Töluverðu  eftir  Jesús  sinn, 


247 

Kanadíski  eignarrétturinn 
Eyðufylling  velst  í  "kanóninn". 


192X 


Sundlar  ekki. 

"Á  vinsælda  hangandi  hamri" 
Þó  hrópi  þeir:  "fellum  nú  gapann!" 
Eg  brosi  að  grjóti  og  glaniri, 
Unz  geng  fyrir  Ætternisstapann. 

1921 


"Assverus  er  kominn  í  kýrnar". 

NitSurlag  kvæíSis   eftir   "Ó.   T.  J."    i   Lögbergi. 

Þó  þú  ristir  tvíbreitt  torf 
í  túni  Braga, 

Vænkar  h'tt  þitt  hróður-horf 
I  hjakki  flaga. 

Þú  hefir  lengi  í  blöðin  bunað 
Bagh  þínu. 

Eftir  þig  gat  enginn  munað 
Eina  h'nu. 

1821 


Prestlambið. 

"Er  hann  síra  Sóknarprestur 
Sauðahús  þitt  kominn  í?" 


248 

—  Bóndann  spurði  göngu-gestur 
"Eg  er  aö  inna  eftir  því 
Af  því  mig  svo  fyrir  bar, 
Sem  eg  rödd  hans  þekti  þar." 

Forvitnin  hans  fékk  það  svar: 
"Ekki  er  það  nú  alveg  sUkt! 
Lambið  hans,  í  kofa-krónni 
Kúgast  svona,  ekki  í  rónni  — 
Fé  vill  jarma  fóstri  h'kt!" 


1922 


Vel  kveðið. 


Nú  á  eg  fyrst,  í  Flokkabók, 
Fáa  Ijóða-galla. 
Sannar  það,  að  suða  tók 
SuUum-bullan  "Lalla". 

1922 


"Vinur",  sem  til  vamms  kvaðst  segja. 

Utanhéraðs,  úti  í  bygð,  eg  var 
Að  því  sama  spurður  "lon  og  don": 
"Hver  var  þessi  Sölvi  Helgason, 
Sem  úr  þinni  bygð  tók  hingað  far?" 
Mér  varð  orðfátt,  átti  ei  neina  von, 
Að  hann  "Vinur"  hefði  kynt  sig  þar. 

1922 


2Í9 
Bitvargurinn. 

—  En.sk   tilvitnun.  — 

"Spaklega  bjó  út  bitvarginn 
Blessaður  stóri  meistarinn, 
Svo  að  félli  hvor  við  hinn 
Hrygglengjuna  að  bíta'  um, 
A  d     i  n  f  i  n  i  t  u  m!" 


1922 


Bósi. 

Kve'ðitS    viS    rakka.      Sbr.    vísu    Jónasar    Hallgrimssonar: 
"Þegi  þú,  vindur."  — 

Þegi  þú,  Bósi! 
Þú  kunnir  aldregi 
Greinarmun  á  gestum. 
Geyjar  að  góðsömum 
Grimt,  en  flaðrar 
Dindli  að  dusilmennum. 

1922 


"Fjalla-Eyvindur". 

"ó,  vitJ  hefflum  haft  þann  mann 
At5    hindra    TyrkJa-rániC" 

Launráð  aðstoð  íslenzks  manns 
í  Eyjar  leiddi  Tyrki  — 


250 

Náttúrlegt,  að  niðjar  hans 
Neðst  í  "Lögberg"  yrki. 

1922 


Tönlið. 


Marg-nafnaður,  mikið  er  hvað  hann  endist! 
Æfður  að  vaða  elginn  sinn, 
Af-blaðaði  ritstjórinn. 

1932 


"Sveinstauli"  í  "Lögbergi". 

Fýsi  þig  að  læra  hst, 
Lífs  er  fegurð  níðir: 
Reittu  af  öllum  fuglum  fyrst 
Fjöður  hverja,  er  prýðir. 

Fláðu  skrúðtré  beina-bert 
Bygging  þess  að  sýna, 
Lista-verk  og  kvæði  hvert, 
Kirkju-sálma  þína. 

Fölnar  þó  ei,  þér  í  vil, 
Það  sem  fegurð  elur, 
Veit  ei  af,  að  ertu  til 
Eins  og  ryk  og  melur. 

En  heimskan  mun  þér  hampa,  af  því 
Hennar  sértu  auli. 


251 

Og  þinni  ganta-gáfu  í 
Getur  þú  orðið  "stauli". 

1922 


NiÖurlagið  á  "Staula"  í  "Lögbergi". 

"Fjær    kaupsýslu    höllum, 
Vií    kotgarCs    hliÆ 
Hann   kennir   þeim   öllum 
AC  reka  .  .  ." 

"Stauli"  fer  mcö  "Lögbergs"-lag 
Líkt  og  hans  er  siður: 
Klambrar  saman  klúður-brag, 
Að  kveða  sig  sjálfan  niður. 

1922 


Stefnuskrá. 

Önnur  mál,  sem  þóknast  þér! 
En  þingmanns-tign  vér  bjóðum, 
Mokir  þú  bara  í  hreppinn  hér 

Hrúgu  úr  landsins  sjóðum. 

19: 


Erfiljóðið. 


Eg  orti  kristið  kvæði  —  fyrir  bón  — 
Eftir  dáinn  drottins  þjón. 

En  dísin  mín  var  ei  til  erfi-orlofs  kvödd 
Hún  var  þá  ei  heima  stödd! 


252 

Einn  viniir  minn  um  söngl  mitt  sagði:  "Svei!" 

og  hló 
"Gjóðgjarnt,"  hélt  eg,  "það  var  þó". 

"En  veiztu  ei,"  kvað  hann,  "þeim  sem  hfa,  þið 
Leirskáld,  bætið  einni  ógnir  dauðans  viö." 

"Fram  á  það  þeir  sjá,  með  sút, 
Svona  að  verða  sungnir  út!" 

1922 


Bókmenta-blótneytið. 

Sæi  eitthvað  ofar  sér 

Æ  fór  það  að  langa, 

Að  stanga. 

Eigin  haga  hníflum  ber 

Hnjánum  á,  og  klaufum  mer, 

Halann  sér  um  síður  lætur  ganga, 

Inn  reiði-ranga. 

1923 


Mál  að  læra! 

Orðið  að  læra  mér  er  mál: 
Meiðmunum  sízt  að  farga, 
Ef  kjósa  ætti  um  "cent"  og  sál 
"Centinu"  fyr  að  bjarga. 

1923 


IX. 

HEIMLEIÐIS 


Veizlu-lok. 

Vlnir,  sem   vln    ei   gleyma, 
Vlíi    áttum   snöggvast    heima   — 
Dátt  var   dilla'6   kátum! 
Drógum,   sem   viC  gátum, 
Þetta  loka-lag  — 
Öllum  er  eitt  at5  þakka: 
Alt   sem   létu   flakka, 
Gle'ðina,    gletnina    frakka, 
Grátinn   met5   hlátur-brag. 

Skjótara  von  og  vilja 
ViC   erum  nú  at5  skilja! 
Tæmd  eru   teyguC   minni, 
Tómleg   húsa-kynni, 
Autt  er  um  bekk  og  bortS  — 
L.eiíiirnar  út  í  löndin 
Leggja   á   tungu   böndin  — 
Þarna  er  þögul   höndin! 
Þegar  mig   brestur   or'S. 


1914 


Stephan   G.  Stephansson:    Andvökur  17 


Til  Ungmennafélaga  íslands. 

—  Tileinkunn    fyrir   útgáfu    1917.   — 

EUin  Æsku  býðiir 
Astarþakkir  sínar! 
Ungi  íslands  lýður, 
Eigðu  stökur  mínar  — 
Ef  að  er  ungum  rómuni 
Ómaksvert,  að  sinna 
Þessum  eftirómum 
Æskudaga  minna. 


Kveðjur. 

Þeir  ærðu  þig  og  særðu  þig  með  skjall  og  brosin 

blíð, 
Þeir  blinduðu  og  tældu  þig,  að  kveða  þér  sjálfri 

níð. 
Þeir  stálu  þínu  brúðarskarti  á  þinni  þroskatíð, 
Þokkanum  og  sakleysi:  þú  varst  svo  ung  og  fríð. 


Demantana  tóku  þeir,  en  gáfu  þér  aftur  gler, 
Gulli  þínu  og  perluböndum  skiftu  þeir  nieð  sér. 
Söddu  svo  þín  girndaraugu  á  glysi,  sem  þú  ber, 
Gintu  af  þér  silkivef,  því  nektin  sænidi  þér. 


256 

Þeir  leiddu  þig  og  neyddu  þig,  að  bera  út  börnin 

þín, 

Bentu  á  það  sem  liöfðingssið  og  Drottins  lög  og 

sín. 

Unz  ásölíun  og  Itjökurrödd  úr  hverju  holti  hrín 

Heim  að  þínum  reklíjustoklí,  er  austanmáninn 

skín. 

Brosir  þú  í  yfirlæti,  í  ógæfuna  sezt: 
Orðin  sértu  kóngsdóttir  og  systra  þinna  mest  — 
Gests-augað  í  útlaganum  glöggvar  þetta  bezt, 
Gugnar  hann  að  skilja  við  þig  þegar  horfir  verst. 

Hefir  þú  aldrei  athugað,  að  ísland  teygði  úr  sér! 
íslendingur  sérhver  veit,  að  honum  gegna  ber 
Heilli  landvörn  heima  fyrir,  hálfri  landvörn  hér — 
Heimi  öllum  þegnskyldugur,  hvar  sem  helzt  hann 

fer. 

Hann  slæst  nú,  með  sinni  sveit,  í  hð  á  lengdri 

strönd, 
Lítil  taug  í  sinnar  þjóðar  vörmu  bróðurhönd, 
Reynast  vill  og  rauna-góð,  sem  rétt  er  út  í  lönd 
Rofin  eða  sundurleit  að  knýta  hjartabönd. 

Flý  eg  ekki  fósturjörð,  þá  illa  komið  er! 
Eftirsjá  þó  lítil  myndi  þykja  helzt  í  mér. 
Koma  skal  eg  aftur,  hve  óralangt  sem  fer, 
Ef  ekki  fyr  á  dómsdegi,  að  vitna  einn  með  þér. 

21.   5.   '17. 


257 
Austurvegur. 

Eg  læt  í  haf  að  heiman, 
Því  heim  eg  komast  vil. 
Með  föðurland  framundan 
Við  fósturland  skil. 
Úr  landsteina  logni 
Eg  leysi  festar  mínar, 
Þú  blásandi  bládjúp 
Á  breiðurnar  þínar. 

Þú,  Sær,  ert  sambekkingur! 
Nú  sezt  eg  þér  við  hönd 
Að  frjálsum  hlut  í  hinini 
Og  heims  hverri  strönd. 
Öll  höf  eru  heimleið  — 
Þó  hléstokkana  fylli, 
Er  ferðast  um  fjörðinn 
Manns  frændleifða  milli. 

Þið  formenn  og  við  farmenn, 
Hvers  frýr  oss  myrkur  sjós, 
Hjá  röðhnum  reiðugleg 
Þó  Rán  slökkvi  Ijós? 
Að  höllunum  hennar 
Þó  húm  sé  dyrastokkur, 
Hún  lýsiguU  lánar, 
Sem  leiðbeinir  okkur. 

Og  norðan-dætur  níu, 
Við  næturstorma  hreim 


258 

Hún  býður  oss  til  bónorðs, 

Á  brúðgöngu  heim  — 

Svo  hátt  kann  Himinglæfa 

Hefja  oss  og  bera, 

Ein  seiling  til  sólar 

Að  sýnist  þá  vera. 

Sem  vængja-fleygstu  fuglar 
Með  frétt  úr  óbygð  heim, 
Hún  drifa-fjöðruð  Dúfa 
Eins  dregur  þann  geim. 
Hún  Blóð'hadda  er  blæfríð, 
Er  bungar  öldugárinn 
Og  dag-geislinn  drýpur 
Og  dreyrir  um  hárin. 

Og  hreinbrjóstuð  er  Hefring, 
Og  hvelfdur  barmur  á, 
Er  svellur  við  siglur 
In  sí-bláa  lá. 

Hún  Úður  er  koss-klökk, 
Er  kalda-rokur  hrína, 
Og  vætir  oss  vanga 
Með  vestan-hygð  sína. 

Hún  Dröfn  er  dregla-prúðust, 

Þó  dragi  skautið  lágt, 

Alt  silkið  í  samfelki 

Er  snjóhvítt  og  blátt. 

Og  Hrönn,  hún  er  faðm-föst, 

Ef  fangi  oss  hún  vefur 


259 

Og  útrétta  arma 
Og  aðsveipa  hefur. 

En  blækvikust  er  Bylgja, 
Við  bylsins  hörpuslög 
Hún  dregur  oss  dansandi 
Um  djúpfæran  lög. 
En  kolbrýn  hún  Kólga, 
Með  kafþokunnar  valdið, 
Er  Fjallkonu  fyrir 
Hún  festir  upp  tjaldið. 

En  yfir  hjúp  þann  hæsta 

Svo  hvessir  Ljóseyg  brún, 

Við  úthöf  og  eih'fðir 

í  ættsemd  er  hún  — 

Á  vor-kyndlum  kveikir 

Hjá  kletta-stapa  og  snjónum, 

Og  brosandi  bíður 

Að  börn  komi  af  sjónum. 


1.   6.   '17. 


Erindið  til  New  York. 

Auðlegð  vor  hefir  ísland  gleypt 
—  Ei  var  "Kringla"  að  raupa  — 
Svo  er  á  New  York  henni  hleypt, 
Hana  á  alla  að  kaupa.* 


•  „Krlngla"  —  Helmskringla,  vestanblatS.  Henni 
reiknatSlst  svo  eltt  sinn,  atS  Vestur-lslendingar  gœtu  keypt 
Island  alt,  og  átt  þó  afgangsfé,  svo  rikir  vceru  þelr. 


2G0 
Gullfoss  leggur  út. 

Norður-leið,  sem  byrginn  býður, 
Borgar  greið  úr  hlaðinu, 
Veður  skeiö,  á  súða  síður 
Sæs  á  breiðavaðinu. 


Húsbænda-skiftin. 

Ægir,  þínu  valdi  er  velt 
—  Þú  verzlaðir  flátt  við  þjóðir 
En  nú  hefir  Árni  okkar  selt 
Allar  þínar  "lóðir".* 


"Fossarnir"  mætast  í  Halifax. 

Stefni  í  gjóstinn  far  sem  fyr, 
Pöll  þó  róstum  hóti, 
Ali  í  brjósti  eigin  byr 
Unnar  þjósti  móti. 

Eins  og  skjöld  sitt  breiða  barð 
Bjóði  göldum  vindum. 
Stefni  köldu  stýfi  garð, 
Stikh  á  öldutindum. 


*       Árni    Eggertsson    í    Winnipeg.      Selur    farbréf    og 
bæjar-„ló5ir". 


2G1 
Vesturheims-hvörf. 

Álfaii  vor  með  alt  sitt  skrúð 
Er  í  hvörf  að  líða. 
Glatt  er  út  frá  búi  og  búð 
Bláan  sjó  að  ríða. 

En  þó  að  sælir  siglum  vér, 
Svona  öðru-hváru, 
Hugurinn  vestur  fljótar'  fer 
En  "Fossinn"  aust'rum  báru. 


Hafís. 


Hvíta-landi   hranna-þils 
Höf  til  strandar  mjaka. 
Gelur  andi  utan-byls 
Undir  randir  jaka. 


Kafbátur. 


Kalt  og  spauglaust  okkur  á 
Ægis-draugur  h'tur. 
Opnum  haugum  hranna  frá 
Heljar-augum  gýtur. 


2f.2 
Kveld  á  Gullfossi. 

Sólskins-völdin  hlaða  hlý 
Himin-tjöld  um  okkur. 
Roða  kvöldsins  reifast  í 
Rjóður  öldustokkur. 

Eins  og  þrá,  sem  þjóta  má 
Þrengslum  frá  í  heimi: 
Fljótum  sjáar  auðnum  á 
Ein  í  bláum  geimi. 


Morgunn  við  hafsbrún. 

Hvítum  armi  heiðbláinn 
Hringar  barm  á  legi. 
Austri  hvarminn  opnar  sinn, 
Uppi  er  bjarmi  af  degi. 


Sigurður  skipstjóri. 

"Fossinum"  stýrðu  alténd  af 
Öllu  tjóni  og  broti. 
Yfir  sérhvert  heimsins  haf 
Halt'  'onum  æ  á  floti. 


2f>3 
Gullfoss  í  höfn. 

Allan  sjáinn  siglir  hann, 
Svanur  snjáa-landsins, 
Hvíta-lá  og  hol-boðaun 
Hviku-bláa  rannsins. 

Undan  mörgum  óhindrað 
Ægis-vörgum  köldu 
Fölhn  körgu  Fróni  að 
Fossar  uni  björgin  öldu. 

Á  ef  hroða  háski  rann, 
Hlær  að  voða  þrekið. 
Yfir  boðum  hefir  hann 
Hafsins  goðorð  tekið. 

Heill  um  sæinn  heimtur  í 
Höfn  við  bæinn  norðast. 
Kasta  á  glæinn  gulH  því 
Gamh  Ægir  forðast. 


16.  6.   '17 


Af  skipsfjöí. 

Upp  úr  hafi  yfir  solhn  djúpin, 
Öldugrafin,  týnd  og  druknuð  lönd, 
Þarna  h't  eg  þokast  fjalla-gnúpinn. 
Það  er  íslands  hvíta  móðurhönd! 
Feðra-jörðin  yfir  blá-auðn  boðans 
Breiðir  faðm  og  Ijósið,  sem  hún  á, 


2C1 

Hefst  við  sól  í  mötli  morgunroðans  — 
Mér  að  baki  er  gærdags  sunna  lág. 

Byrlaus  fór  eg  út  á  karga  unni  — 
Afturkoman  væri  ei  svona  brýn, 
Hefði  ei  eins  og  æskuljóð  í  munni 
Austanblæsins  verið  hvötin  mín. 
Hlakkar  ekki  þráin  til  að  þakka 
Þeim,  sem  ollu,  og  taka  þeim  í  hönd 
Þegar  yfir  hafsins  blakka  bakka 
Bendir  til  sín  minna  frænda  strönd? 

Lánsæld  er  það,  létthlaðinn  að  mega 
Lækka  segl  á  fegins-höfnum  skjótt. 
Hvað  er  heimvon,  örbirgð  manns  né  eiga 
Eftir  langa  hungur-vöku  nótt? 
Vitkað  barn,  með  tveimur  tómum  mundum, 
Til  þín  sný  eg,  æskudrauma  grund  — 
Það  var  stundum  flónsgull,  sem  við  fundum 
Fyrir  handan  þetta  breiða  sund. 

Eg  kem  engin  afrek  til  að  vinna, 
Ættjörð  mín!    En  finna  skal  hjá  þér 
Stuðlafölhn  fossboganna  þinna, 
Fjalla-þögn,  og  guUið  ætlað  mér! 
Því  eg  kýs  í  kjöltu  þinni  að  lúra 
Kyrt  og  sælt,  og  vaggast  bh'tt  og  rótt 
Sólskins-fangi  og  skautum  þinna  skúra, 
Skemti-drauma  vaka  um  sumarnótt. 

Eg  hvarf  heim  í  hópinn  þinna  drengja 
Hingað.  móðir!  til  að  fá  með  þeim 


265 

Aftur  snerta  upptök  þeirra  strengja, 
Er  mig  tengdu  lífi  og  víðum  heim  — 
Hingað-koman  yrði  ei  unun  síður, 
Ekkert  boð  þó  fyrir  mér  sé  gert. 
—  Kom  þú  blessað,  óska-land  og  lýður 
Ljóða  minna  —  hvernig  sem  þú  ert! 

16.   4.   •17. 


Minni  kvenna, 

Mörg  eru  verkin  vandafull  — 

Til  vona  bregðast  kynni, 

Að  vera  ei  kjörið  kvenna-gull 

En  kveða  þeirra  minni! 

Því  er  það  ei,  brúðir,  ærið  hart 

Því  einvalasta  að  hrósa, 

Og  eiga  bæði  um  blátt  og  svart 

Og  bjart  og  dökt  að  kjósa? 

Því  augu  dökk  og  augu  blá 
Eg  aldrei  greindi  sundur, 
Og  mig  gat  hrifið  há  og  lág  — 
Og  hverjum  finst  það  undur? 
Þó  svipir  tækju  sinn  hvern  blæ, 
Var  seiðurinn  jafn  í  ölhmi, 
Og  bh'ður,  eins  og  blámi  á  sæ, 
Og  birtan  yfir  fjöHum. 

Við,  sveinar,  gleymdum  sumu  því, 
Sem  segja  ykkur  hugðumst, 
Og  koma  því  fyrir  öðru  í 


266 

En  ástakvæðum  brugðumst. 
En  þó  í  húsi  hreyfðuð  rokk, 
Og  hrífu  út'  um  völliiin, 
Þið  áttuð  víðan  vöggustokk, 
Með  vængi  yfir  fjöllin. 


Og  mörg  er  sagan  sönn  uni  það 

—  Þó  sé  hún  hvergi  bókuð  — 

Þá  dygð  sem  fáa  átti  að 

í  ástarfóstur  tókuð. 

Og  oft  hefði  kaldlynd  karla-þjóð 

Á  klakann  ýmsu  fargað, 

Og  borið  út  fegurð,  frelsi  og  Ijóð, 

Sem  fleyttuð  þið  til  bjargar. 

Sú  ein  var  stoð,  sem  aldrei  brást 

Við  ofurkapp  og  þrefið, 

Að  vita  það  í  ykkar  ást, 

Sem  okkur  bezt  var  gefið. 

Og  æska,  vertu  vitni  manns 

Með  vonir  hæstar  sínar, 

Sem  leggur  frjálsa  framtíð  lands, 

Þú  fljóð,  í  hendur  þínar. 

En  fremst  eru  þær  af  freyjum  lands 

Og  fegurst  þeirra  minni, 

Sem  góðum  ástum  göfugs  manns 

Ei  glötuðu  nokkru  sinni, 

Þó  hárið  yrði  hvíta-gull 

Og  héla  á  kinnum  rjóðum: 


267 

Með  frjálsan  hug  og  hjörtu  full 
Af  hlýjum  vögguljóðum. 

19.    6.   '17 


Að  kveldlagi. 

Falla  Hlés  í  faðminn  út 
Firðir  nesja-grænir. 
Náttklæd  Esjan,  ofanlút, 
Er  að  lesa  bænir. 

3.  6.   '17. 


MeÖ  ströndum  fram. 

I. 

Sær  og  glyggur  sízt  mun  tryggur, 
Sortnar  blika,  ýfist  kvika, 
Akker  léttast  eins  fyrir  þetta, 
Út  skal  fley  þó  halli  degi. 
Okkar  bátur  blint  mun  rata 
Boðahringinn  landið  kringum, 
Mælt  höfum  hvestrar  roku  rastir, 
Reiknað  leið  um  hafsins  feiknir. 

Smáar  fleytur  eru  að  utan 
Inn  að  sendast  heim  að  lending, 
Fleygar  álkur  eru  að  svalka 
Upp  til  gjögra  á  skjögur-flögrl. 
Fitjar  spennir  brimfugl  betur 
Báru  mót,  svo  uppi  fljóti. 


268 

Hleður  garð  af  gráum  skriðum 
Gustur  upp  með  hamrabustum. 

11. 
Hylur  brim  og  iiiður,  njólu 
Nætur-lýsu,  í  roku-skýsins 
Steypi-hríð.     Um  borðin  bæði 
Blakkir  standa  öldu-klakkar. 
Vél  í  kili,  knúð  mót  svölum 
Kollbyl  heljar,  sýpur  hveljur. 
Fum  er  á  stoðum.    Finst  ei  miða, 
Fley,  sem  lafi  á  grunn',  í  kafi. 

Birtist  viti  í  voða  úti 
Vöku-fagur,  einn  á  skaga 
Leiftur-hart  í  sjávar  sortann 
Sindra  og  gjósa  norðurljósum. 
"Hlaupið  er  fyrir  hættu-stapann". 
—  Hvílu  í  svo  reifur  sný  eg. 
Bana  sinn  að  hafa  á  hafi, 
Hæg  er  þraut,  sem  rekkjunaut  sinn! 

III. 
Nöltir  eigi  nú  á  legi 
Niðurlútu  stefni  skútan, 
Bjargast  hefir  heil  úr  karga, 
Hvergi  brot  og  öll  á  floti. 
Skeiðar  við  strönd,  sem  móti  miðar, 
Morgun-lognið  yfir  sognið. 
Skilar  henni  —  skerja  og  grunna 
Skögul-loppur  yfir  sloppin. 


269 

IV. 
Fyrir  borði  fiskiverin, 
Fjall-krýnd  strönd  á  aðra  höndu. 
Jaðrað  saman  haf  og  himin 
Hafa  skautin  lengst  á  brautu. 
Gufu  súlum  fölskva-fölum 
Feykir  upp  og  bólstrum  reykjar, 
Þar  sem  djúpa  dalinn  hlaupa 
Dugga  og  hvalur  flæöi  alinn. 

Vöður  bergfugls,  bátar  margir 
Bruna  af  strönd  á  vængjum  þöndum, 
Aust'r  í  bláinn,  nú  frá  naustum. 
Nóg  er  sléttan.    Aðeins  skvettur 
Þar  sem  marghyrnt  meitilbergið 
Móti  falli  stingur  skalla. 
Straumur  í  logni  hvæsir  hamri 
Hvíta-hríð  á  miðjar  síður. 

V. 

Veður  súðin  léttfært  löður 
Leiðir  norður,  fyrir  sporða 
Langra  nesja.    Benda  og  brosa 
Bæir  inn  að  hverju  lagi. 
Græna  túnið  rýmkvar  Rán  og 
Rífka  sali  fjalla-dalir. 
Björgin  gnæf  sig  girða  morguns 
Grettis-skyrtum  sólar-birtu. 

Firðir  sýna  úr  lófa-leynum 
Landabrotin:  eyja  flotann, 

Stephan   G.    Stephansson:    Andvökur  18 


270 

Hafa  giillin  vog  og  velli, 
Vík  og  tanga  inn  í  fangi. 
Brjósta-víðar  bröttuhlíðar 
Breikka  rinda.    Af  hverjum  tindi 
Lækir  rétta,  úr  kleifum  kletta, 
Hvíta  stafi  út  í  hafið. 


Voðin  Ijósa,  er  hamra-hýsin 
Hengja  á  þil,  er  foss  í  gili. 
Úða-breiðu  tíðbrá  tildrar 
Tjöldum  sínum  fyrir  öldu. 
Sæi  eg  straum  af  stalH  fleygjast, 
Stjaldra  yrði  eg  bak  við  tjaldið 
Eg  er  á  ferð  í  byr,  á  byrðing, 
Bíður  hann  valla  að  tjaldið  faUi! 

Kvika  um  einstig  Ijósar  h'nur, 
Líða  um  skarðið  hvítar  hjarðir, 
Og  við  lindir  uppi  um  rinda 
Iðar  dreif  af  björtum  reifum. 
Stekkur  úr  haga  hestaflokkur, 
Hnappast  þeir  á  straumvatns  eyri, 
Blása  nös  og  blesar  rísa, 
Blakkir  glóa  makkar  jóa. 

Ofanleiti  og  sjávar-sveitir 
Sitja  í  skrúða  allra  hta: 
Sumarblámi  málar  múla, 
Mjallahvítan  siglur  fjalla. 
Framan  í  Ægi  opnum  bæjum, 
Iðgræn  tún  sem  draga  í  brúnir, 


271 

Hampar  þrúðg  og  þúsund-glömpuð, 
Þoku-beltuð  hlíða-kelta. 

Núpar  og  strendur  Norðurlanda 
Nú  eru  sólar  höfuðbólin. 
Opnar  landið,  mikil-myndað, 
Myndablöð  sín  öll  í  röðum: 
Afdals-göng  að  endilöngum 
Undra-heim,  þar  vaka  og  dreyma 
Jarðarmögn,  í  megingjörðum 
Móðuf jalla  og  hveravalla. 

5.   7.   '17 


Skersbóndinn." 

Eg  skunda  úr  mínum  skuggabæ 
í  skeri  mínu  í  eyðisæ, 
Og  nökkvann  minn  úr  nausti  dreg, 
Um  nesjarastir  brýt  mér  veg. 

Þú  veizt  ei  kannske  hver  eg  er 
Að  kóngseign  mín  er  flæðisker, 
En  á  nú  sókn  í  sólskin  inn, 
Er  sigli  eg  inn  á  fjörðinn  þinn, 

Mér  ókunn  leið  mun  auðfundin  . 
Þó  ekki  kenni  eg  bæinn  þinn. 
Eg  veit,  að  þú  átt  hérað  hér, 
Og  heima  þar,  sem  fegurst  er. 


•     Sbr.   islenzkar  þjóíisögur,   um   vætlina,  sem   bjuggu 
i  skerjum  og  námu  til  sin  konur. 


272 

Og  ein  ert  þú,  sem  um  eg  veit, 
Bezt  ættuð  snót  í  þinni  sveit. 
Þær  eiga  glóð  þíns  augna-báls, 
En  engin  þvílíkt  brjóst  og  háls. 

Er  opnast  dælin  dularblá 
Frá  djúpi  inn  um  f jöllin  há, 
Úr  huhi,  sem  við  himin  ber, 
Eg  hygg  þú  munir  birtast  mér. 

En  kvíð  þú  ei,  eg  komi  hér 
Úr  klettadrang,  að  ræna  þér. 
Eg  heimta  rétt  minn,  ríki  og  nýt, 
En  rán  eg  smái  og  fyrirlít. 

Þó  með  þér  byðist  unun  öll, 
Sem  eyðisker  mitt  gerði  að  höll, 
Eg  hændi  ei  þig  í  hamar  minn  — 
En  hugarþrá  þín  brýzt  þar  inn! 

Og  ástar  þinnar  eina  veð, 
Þau  æskuljóð,  sem  flytjast  með, 
Eg  kveð  þér  einn,  og  kærast  enn, 
Þú  kallar  ei  til  þess  skipbrotsmenn. 

Og  ár  og  dag  —  og  síðsta  sinn! 
Eg  sigli  inn  á  fjörðinn  þinn, 
Með  tiin  og  engi,  á  og  tind 
Sem  umgjörð  kringum  þína  mynd. 

7.  7.  '17. 


273 
"Betra  er  að  hafa  yndi  en  auð"/ 

I. 

Hann  nam  hana  unga  úr  sinni  sveit, 
—  Úr  sveitinni  reið  hún  þó  nauðug! 
Því  hún  var  svo  fögur  og  hún  var  svo  væn, 
Og  heiðin  hans  sjálfs  var  svo  auðug  — 
En  betra  er  yndi  en  auður. 

Af  morgunbrún  eygði  hún  upplöndin  björt, 

En  útver  og  dahna  svarta, 

Því  morgunn  á  heiði  er  komumanns  kvöld, 

Ef  koldimma  nótt  ber  í  hjarta, 

Því  betra  er  yndi  en  auður. 

Hann  sýndi  'enni  breiður  af  bláfjalla  vídd, 

Sem  bæklist  sem  kvífé  í  túnuni  — 

Hvort  tækir  þú  ungsvein',  er  á  þessa  hjörð?" 

Hún  anzað',  en  lyfti  ei  brúnum: 

"Nei,  betra  er  yndi  en  auður!" 

Og  þau  riðu  saman  um  Svanavatns  strönd, 

Um  sönginn  frá  mjallhvítum  börmum: 

"Hvort  fengi  hann  afsvar,  sem  eign  þessa  hlaut?" 

í  átt  til  hans  rendi  'ún  þá  hvörmum : 

"Nei,  betra  eryndi  en  auður!" 

Hann  benti  á  jöklanna  glóandi  gnúp, 

Með  gullborg  á  sérhverjum  tindi:  — 

"Hvort  gengir  þú  með  þeim,  sem  hérna  á  höll?" 


*      Snúi'S  úr  þJóUsögu. 


274 

En  hönd  sína  rétti  'ún  í  skyndi:  — 
Sú  leið  er  frá  auð  upp  í  yndi!" 

II. 

Um  sólskin  og  rökkrið  eg  rek  þeirra  slóð 

Um  rýmindin :  aldir  og  heiðar, 

Og  skil  nú,  að  heimelsk  var  hrjóstranna  þjóð 

Því  hér  vóru  götur  til  leiðar, 

Svo  brattar,  þó  væru  ei  breiðar. 

17.   7.   '17. 


Bárðardalur.* 

Þú  dalur  með  þær  trölla-trygðir, 

Að  taka  á  þig 

Hans  nafn,  sem  fyrst  hér  festi  bygðir, 

En  flutti  sig. 

Sem  sælu  naut  við  sólskins-skaut 

Þitt  sumar  alt, 

En  eiru  þraut  og  bjóst  á  braut, 

Er  bléstu  kalt. 

Og  fleiri  þinna  heima-haga 

Svo  hjuggu  bönd 

Og  flúðu,  að  sækja  sælli  daga 

í  suðurlönd. 

En  færð  varð  sein  um  fönn  og  stein 

Og  fágóð  kjör  — 


•     Sbr.  sögnina  um  Gnúpa-Bár?. 


275 

Eg  þekti  svein  með  biluð  bein 
í  Bárðar  för. 

En  Bárður  sá  um,  seint  þó  færi 

Hans  sauða-val, 

Að  sérhver  kind  sér  bjargir  bæri 

Úr  Bárðardal. 

Með  nesti  gekk  frá  stofu  og  stekk 

Hver  strok-skepnan  — 

Og  karl  eg  þekki,  er  þannig  fékk 

í  þverpokann. 

En  gadd  hefir  syðra  Bárður  barið 

Og  brugðist  sól, 

Og  þá  í  muna  feginn  farið 

í  fyrri  skjól, 

Og  horft  til  skýs,  er  hríð  var  vís 

Og  hörkuríkt  — 

Eg  kunni  vísu,  kveðna  á  ís, 

Sem  kalsar  sh'l:t. 

Þó  Bárður  flytti  f jallavegi 

Sitt  fé  og  mal, 

Hann  flutti  bæ  en  búsæld  eigi, 

Úr  Bárðardal: 

Af  kvisti  og  skóg'  að  krafsa  snjó 

Á  kuldabeit 

Og  hafa  þó  af  nesti  nóg 

í  næstu  sveit. 

22.  7.  '17. 


27G 
Heimkoman.* 

I. 

Nú  í  fortíð  —  fyrst  á  seinni 
Fardögum  í  Vesturheim 
Þjóðar,  sem  var  eitt  sinn  einni 
íshaf  fært,  sem  vanst  ei  neinni 
Við  að  finna  veg  að  beinni 
Vistaskiftum,  vítt  um  heim. 

Þar  sem  bjó  í  bændaranni 
Bygðardrotning,  honum  tengd, 
Kveðjur  sagði  sveinninn  granni  — 
Sá  var  h'till  fyrir  manni, 
Fluttist  brott  í  fararbanni 
Fæstra  vona,  í  bráð  og  lengd. 

Stúrlynd  kvaddi  ei  ferðaflokkinn 
Freyja  hússins,  þel  var  gott  — : 
"Erfiðast  verður,  yngsti  hnokkinn! 
Að  eiga  þig,  frændi,  úr  landi  stokkinn," 
Sagði  hún,  "þegar  eg  sit  við  rokkinn 
Þyngist  hann  við,  að  þú  vékst  brott!" 

Honum  kom  sem  hvirfilbylur 
Kveðja  sh'k  —  og  henni  frá. 
Djúpvarmur  er  undir-ylur 
Ástar,  sem  að  fátt  um  þylur. 
Lang-bezt  æsku-skynjun  skilur 
Orðin  hálfu,  hlý  en  fá. 


♦     Minning  frá  1873. 


277 

"Ef  þér,  frænka,  finst  þig  miina 
Fis  svo  lítið,"  svarar  hann, 
"Lát  þig  ei,  við  uppstöðuna, 
Aldrei-komu  mína  gruna! 
Fimm  ár  skal  eg  ytra  una, 
Flyt  svo  heim  það  vonin  vann.'" 

"Hefir  ei  nema  hálfar  leiðir 
Hugurinn,  frændi,  borið  neinn, 

Alla  götu  engan  reiðir" 

"Yfir  það  ei  grunur  breiðir," 
Anzaði  hann,  "né  hjá  því  sneiðir, 
Það  er  á  vegi  þungur  steinn." 

"Mér  kann  dveljast  dál'tið  lengur, 
Drögum  sízt  íir  h'kum  þeim! 
Þegar  eg  kem,  svo  þér  sé  fengur, 
Það  skal  verða  stærri  drengur, 
Frænka,  en  sá  sem  frá  þér  gengur  — 
Annars  hverf  eg  aldrei  heim." 

II. 

Tíu  ár,  við  mök  og  moð 

Margskift,  voru  hðin, 

Þá  kom  til  hans  bréfa-boð: 

"Byr  hefir  deprast  þinni  gnoð! 

Mér  er  hugstæð  hehnings-lengda  biðin. 

"En  eg  veit  þú  verður  á 

"Vorskipinu  næsta!" 

Svaraði  hann:     "Þér  hreint  að  tjá. 


278 

Heitinii  er  eg  leystur  frá  — 

Vöxturinn  minni  en  vonin  mín  sú  smæsta!" 


III. 
Göngumaður  gamall  stóð  við  gróið  leiði 
Hennar  æfi-aldri  síðar, 
Yfir  moldum  sinnar  tíðar. 

Þú  hefðir  ekki,  þar  sem  hvílir,  þekt  hann  lengur, 
Hálfur  ennþá  heimahiingur, 
Hálfur  skiftur  útlendingur. 

Fyrirgeföu,  að  aldrei  efndi  'ann  ætlan  sína! 
Hélztu  'ann  vildi  hlaupinn  flana 
Heim  til  þín  með  ósigrana? 

Ekki  í  vafa  um  velkomu  né  vildar-fagnað 
Þrjóskaðist  hann  þér  að  gegna  — 
Það  var  aðeins  sinna  vegna! 

Svona  er  það,  sem  mannkyns  menning  málum 
Hann  sem  aldrei  aftur  vendir,  blandar: 

Út  í  heim  frá  vinum  sendir. 

Þar  á  að  vinna  haukur  hver,  að  heiman  sendur, 
Nýja  vini,  nýja  fjendur, 
Nýjan  vanda  á  báðar  hendur. 

Kyn  hans  situr  eftir  eitt,  með  ættar-skörðin  — 
Svo  skal  smábygð  fjalls  og  fjarðar 
Fóstra  landnám  víðrar  jarðar, 


279 

Unz  þar  hefir,  reit  af  reit,  sér  rutt  til  vegar 
Yfir  jörðu,  einn  og  fagur, 
Allra  þjóða  mannabragur. 

Eflaust  fanst  þér,  frænka,  oft  um  farinn  veginn, 
Þér  hafi  týnst  í  þjóöa-sæginn, 
Þínir  frændur  margan  daginn. 

Hefði  samt  þitt  lundar-lag  því  lang-sízt  kunnað, 
Hefðu  þín  orðið  hinum  minni 
Hlutagjöld  af  ættleifð  þinni. 

Þér  hefir  stundum  orðið  —  ei  við  alt  þó  sættist  — 
Týnslur  þær  í  tómi  bættar, 
Trúnni  á  mannskap  þinnar  ættar. 

Hún  hefir  h'ka  honum  lang-bezt  haldið  uppi, 
Sem  af  auðnu  oft  var  sleppinn  — 
Aldrei  dæmdur  samt  á  hreppinn! 

Kveðjan  þín  —  og  fleiri,  er  fram  úr  fylgsnum 
Vóru  á  götu  gull  hans  mætast  skjótast — 

Gæfa,  sem  ei  brást  að  rætast! 

23.   7.    '17. 


Heiðarþoka. 


Eg  er  að  sveia  sáran  þér, 
Svika-greyiö  þoka, 


280 

Faðmi  Eyja-fjarðar  mér 
Á  föriuim  vegi  að  loka. 


2G.    7.    '17. 


Staddur  í  gróðrarstöð. 

Við  trúðiim  því,  á  góðra  manna  gröfum 
Grasið  ei  félli  —  í  vetrarsnjóa  köfum 
Sígrænar  stæðu  þær,  sem  þendi  jörðin 
Lifandi  augu  upp  úr  fanna  höfum. 

Dys  hans,  sem  h'fi  rangur  dómur  rúði, 
Réttlætið  vafði  æfagrænu  skrúði. 
Syndugum  ástum  jafnvel  mild  var  moldin 
Mjúklát  að  gleymdu  minningunum  hlúði. 

Nú  h't  eg  hérna,  þar  sem  auðn  var  endur, 
Ódáins-skóg,  sem  græddu  dánar  hendur. 
Viljinn  til  góðs  í  grónu  trjánum  hfir, 
Breiðist  á  óskum  út  um  f  jarri  lendur. 

Legsteinar  eyðast.  —  Hugurinn  er  höfnin, 
Hlaðin  gegn  brotsjó.  —  Ekki  mannanöfnin, 
Þó  að  hún  gleymi,  hverjum  eitt  skal  eigna, 
Þau  geymir  framtíð  fegurst  minja-söfnin, 

Kynslóðin  fallna  úr  flæðarmáh  strandar 
Fjöruborðs-væflum  upp  til  hæða  bandar 
Lifandi  höndum  gulls  og  grænna  skóga, 
Neðan  úr  gröf  —  Þeir  öfundsverðu  andar. 


281 

Lesa  mun  þjóð  og  langar  vökur  halda 
Letraða  sögu  milli  slíkra  spjalda, 
Þegar  frá  bæjum  öllum  aftur  verða 
Grænskóguð  fjöll  að  eyktamörkum  alda. 

28.  7.  '17. 


Gvöndarbrunnar. 

L 

Öll  sveitin  í  svælu  og  blóði ! 

—  Og  sýnin  mér  verður  að  Ijóði  - 

Úr  fornsiðnum  flest  er  á  þoki, 

Og  flúinn  hver  Ás  nema  Loki, 

Öll  austræna  aðflutta  lygin 

Úr  ógæfu  lands 

í  valdi  hans  hleður  sér  vígin. 

Eg  sé,  og  eg  sé 

Á  broddi  hvers  brands, 

Blettina  af  blóði  ins  myrta, 

Sem  brann  eða  hné. 

Sé  dygðir  og  drengskapinn  firta, 

Og  heiftir,  sem  hugina  toga, 

Og  höfuðbóhn  í  loga. 

IL 
Með  hungraðan  skrílinn  á  hælum, 
Stór  hundruð  af  pútum  og  þræhim, 
Eg  sé,  og  eg  sé 
Einn  flakkara-biskup  á  fæti. 
Við  fjandskap  og  spé 


282 

Þramma  meö  haltrandi  hné, 

í  fararbrodd'  fremst  honiim  mæti. 

Hann  storkaði  stjórnlausu  landi, 

Hann  stæltist  af  hrakning  og  grandi. 

Og  heldur  en  höfðingjar  aU  'ann 

Með  hungruðum  rændi  og  stal  hann. 

Hann  lék  það  sem  lögréttur  banna: 

Hann  lagði  á  asnann  að  fornspurðu — og  h'ka 

Bauð  múg  sinna  manna 

Öll  öxin  á  akri  ins  ríka 

í  óleyfi  sabbatsins  tína, 

Sem  vóru  ekki  kerfð,  sökum  uppskeru  anna, 

Fyrir  eigendur  sína. 

III. 

Verðgangsmaður  vígði  hann  keldur, 
Vætti  hræddi  úr  skörðum  fjalla. 
Drangey  hafði  hreinsað  alla, 
En  þar  dugði  ei  hjartað  heldur! 

Ef  hann  var  á  vígslu-göngum, 
Vondir  andar  stóðust  hvergi, 
Grimt  með  haturs-sálma  söngum 
Seiddi  að  kindum  inn  í  bergi 
Guða  sinna  ógn  og  ergi. 
Sjálfur  lagði  fjandi  á  flótta, 
Flagð  og  risi  skalf  af  ótta. 

En  kveinið  þeirra,  að  sefa  særi, 
Sál  hans  stóðst  ei.  Er  þeir  báðu 


283 

Veslings  andar  vondu,  en  hrjáðu: 
Leyfa  sér  í  horni  húka 
Hamarsins  þó  slæmir  væri! 
Vorkunnsemd  hans  varð  aö  Ijúka 
Vígslunni  —  og  trölh  og  dvergi 
Leyfa  hús  í  Heiðnabergi, 
Hafís-lömdu  og  steyttu  í  sjóinn. 
Hefði  'ann  átt  það  til, 
Vesals  bón  í  vil 
Leyft  þeim  hefði  'ann  svín  og  sjóinn. 

IV. 

Svo  er  Gvöndi  sízt  að  kenna, 
Seinna  þó  að  vantrúin 
Feldi  í  hempu  hamar  sinn, 
Vígði  heiðnu  heimkynnin 
Honum  með.    Og  inni  brenna 
Yrðu  að  lokum  illvættin. 

Meðan  "sírann"  seig  á  staðinn, 
"Söfnuðurinn"  hélt  um  vaðinn, 
Söng  svo  vaskt,  og  vægði  hvergi, 
Vígslu-sönginn  uppi  á  bergi, 
Níðyrtan  en  nýkveðinn. 
Skagfirzkt  lag  við  Ijóðmæhnl 
Mannsaklur  í  minnum  geymdan, 
Metnað   héraðs-kvæða.   En   gleymdan 
Nú  fyrir  löngu.  —  á  morgun  minn! 

Niður  í  kletti  klerkurinn, 

Sló  með  hörðum  hamarskalla 


284 

Hvassa  egg  úr  brýndum  stalla, 
Morðtól  bergsins.    Mannhættuna 
Muldi  úr  leið",  sem  ætíð  hafði 
Skorið  sundur  sigreipin 
Ný  og  breið,  úr  bezta  spuna. 
Bútaður  þversum  endinn  lafði. 
Hrapaður,  myrtur  maðurinn. 

Mátti  nokkur  rengja  þá 
Sjón,  sem  horft  þeir  höfðu  á: 
Gráa  hendi,  hringum  setta, 
Hnífinn  út  úr  bergi  rétta, 
Hvassri  egg  á  spottann  spretta 
Snögt  seni  stráið  legst  af  Ijá  — . 

Lýðurinn  uppi  heyrði  og  sá 
Ekkert  nú,  fyrir  lagi  og  Ijóðum! 

Lokst  stóð  prestur  hress  þeim  hjá, 
Engin  fanst  í  fléttu-stúfi 
Feyra  nú  á  vaðnum  góðum. 
Alt  kom  þarna  heilt  á  húfi! 

Heiðnabergsins  þaðan  frá 
Steina-þjóðin,  stór  og  smá, 
Liggur  dauð  og  disjuð  inni  — 
Dáin  öll  með  skammsýninni. 

V. 
Gvöndur  góði, 
Settur  hæst  í  sögu  og  Ijóði 
Fyrir  að  vígja  veisu-keldur  — 


285 

Hallmælt  heldur, 
Þegar  hann  móti  rasi  rís 
Aldar,  sem  varð  ofjarl  honum 
Og  að  hann  þá  snauðu  kýs: 
Veitti  rusli  og  ræningjonum 
Rúm  í  sinni  Paradís. 

8.   8.   '17. 


Berjamór. 

Hatti  og  skónum  hentu  að  mér, 
Hraðan  á!     Nú  man  eg  hvar 
Leiðin  var  í  lyng  og  ber. 
Langar  mig  að  koma  þar  — 
Hvort  eg  rati?  hæ  og  hó! 
Hérna  út  í  Fornamó. 
Þurfi  fylgd  til  funda?     Þó 
Fyrnda  gatan  nú  sé  mjó  — 
Þar  eg  börn  að  berjum  finn! 
Boða  mér  ei  sh'ka  trú, 
Að  hann,  gamh  mórinn  minn, 
Muni  vera  auður  nú! 

Og  í  flokknum  okkar  þar 
Æfinlega  hittist  sá, 
Sem  í  mestum  víking  var, 
Væri  gh'mt  og  tekist  á  — 
Heyrðu,  piltur  þarna,  þúl 
Þaufar  karhnn  heim  við  bú? 
Frétti  hann  til  mín?     Firran  sú, 

Stephan    G.   Stephansson:    Andvökur  19 


286 

Fyrri  daga  aö  erfa  nú! 
Hvor  þá  fékk,  í  flýtis-kaup, 
Fleiri  ber  í  vetlinginn. 
Hvort  að  það  sé  karlaraup, 
Kæri,  spurðu  'ann  pabba  þinn! 

Þangað  kom  í  hópinn  hún, 
—  Hún  var  smali  eins  og  eg  — 
Fjalladísin  björt  á  brún, 
Barnadrotning  tiguleg  — 
Dóttur  hennar  þekki  eg  þar, 
Þarna  í  hópnum,  tilsýndar.    • 
Það  er  hún  við  þústirnar 
Þúfunnar,  sem  áður  var  — 
Þó  þú  sért,  sem  fjarri  fer, 
Fegurri  en  mamma  þín, 
Eg  skal  tína  í  ask  með  þér, 
Án  þess  roðni  kinnin  mín! 

Þarna  söng  og  sveif  um  mel 
Sandlóan  við  móinn  fyr, 
Hélt  hún  hefði  vilt  um  vel, 
Væru  seinna  eggin  kyr. 
Þarna  úr  holti  horfði  á, 
Hrafn  og  eftir  berjum  sá  — 
Hvort  mun  lóa,  lipurtá, 
Lokka  gestinn  hreiðri  frá? 
Skyldu  börn  í  berjamó 
Burt  frá  karh  draga  sig? 
Og  með  hatt  og  enska  skó 
Ætr  'ann  krummi  þekki  mig 


4.   8.   '17. 


287 
Við  landfestar. 

I. 
Frá  Málmey  að  Hofdala  hjariii 
Þig  hlýlega  breiðirðu,  fjörðurinn  minnl 
Og  ennþá  finst  brottnumdu  barni, 
Að  beztur  og  rýmstur  sé  faðmurinn  þinn. 
Samt  óttast  eg,  ununar-snauðan 
í  elh  þar  hitta  þig.  —  Ganga  þér  hjá 
Um  vinasal  vildarfólks  auðan, 
Að  veizlunni  lokinni  og  gestunum  frá. 

Á  fjallstind  er  föhiunar  blærinn 

Af  fjarandi  dagsljósi  og  komandi  nótt, 

Og  skuggsjá  þú  skjálfandi  særinn 

Af  skýlofti  því,  sem  er  haustnátta-rótt, 

Og  innstreymu  öldurnar  þínar 

Mér  úrvinda  fylgja,  sem  vogrek  í  land  — 

Hvort  eru  það  útþrárnar  mínar 

Frá  erindisleysu  að  hníga  viö  sand? 

II. 
Hvort  drúpir  enn  dalur  og  víkin 
Frá  dögunum  fornu,  er  sárast  þér  hneit, 
Að  hefna  og  heimta  að  þér  h'kin 
Frá  höggstokknum  danska  í  landráða-sveit? 
Hvort  er  hún  ei  gengin  sú  ganga, 
Svo    göfug,    en    harmsamleg,    fjörðurinn    niinn, 
Sem  gerði  þín  h'kfylgdin  langa 
í  legreit  til  Hóla  með  biskupinn  þinn?^ 


*  Jón  biskup  Arason. 


288 

En  gestmildur  víst  muntu  vera 

Og  velkomustaður  þeim  farmóðu  enn, 

Og  rausn  yfir  þjóðarbraut  þvera, 

Mun  þekja  og  nesta  þar  lang-ferðamenn,* 

Svo  óglögt  þú  oft  hefir  talið, 

Hvort  aflagsfé  þínu  þíi  kæmir  í  verð, 

Og  hjá  þér  var  hjartað  það  ahð, 

Sem  hafði  aldrei  skilning  á  reikninga-gerð.** 

III. 
Þó  sízt  skyldi  rifja  upp  og  ræða 
Um   raunir,   þú   beztgengnis   sveit  mín   við   þig! 
Né  sæmi  þér  kveinstafir  kvæða  — 
Mér  klökknar  í  hug,  hvað  þú  varst  fyrir  mig. 
Og  lá  ei,  að  bernskustöð  borinn 
Þó  beygðari  gangi,  þar  keikur  eg  lék, 
Og  feUi  í  fölskvuðu  sporin 
Nú  fáeina  Ijóðstafi,  er  slóð  þessa  rek. 

í  htklæðum,  Ijósgeislum  skotið, 

Mig  lokkar  enn  fjall  upp  í  brekku  til  sín. 

Á  sama  stað  kirkjan  og  kotið 

Sem  kunningjar  dauðtryggir  þrautbíða   mín  — 

En  hvar  eru  börnin  á  bænum? 

Varð  bernskan  að  fránuma  umskifting  þar? 


*  Sbr.  sögnina  um  landnámsmanninn,  sem  reisti 
skála  yfir  þjóöbraut,  þar  sem  vistir  lágu  á  boríJum,  öllum 
frjálsar,  sem  á  feríS  vóru. 

**  Svo  kvati  Grímur  Thomsen  eftir  Skagfiríing, 
Brynj.  Pétursson: 

"Hverja  ré'ði  hann  rún  sem  vildi, 
En   reikning   hjartatJ   aldrei   skildi." 


289 

Er  tyrft  undir  torfunum  grænum 

Alt  tilhuga  líf  okkar,  sveit  mín,  sem  var. 

Sjá,  kirkjan  er  auðari  en  áður, 

Sem  uppgefin  sé  hún  á  framleicldra  vörn, 

Sá  kórbekkur  liruninn  og  hrjáður, 

Sem  hnésetti  foröum  oss  spurningabörn  — 

Við  kórbekkjar  krakkarnir  léttir, 

Æ,  hvar  eru  svörin  vor  —  já  vor  og  nei? 

Vor  kepni,  vor  iðrun  á  eftir 

Um  ánízhi  á  hinum,  sem  kunnu  þau  ei? 

Hver  mætir  á  bæjartúns  bala 

Og  býður  í  hópinn  til  leika  við  sig? 

Hvar  hitti  eg  í  hh'ðinni  smala, 

Sem  hestinum  óbeðið  skiftir  við  mig? 

Hver  grefur  upp  barnæðis-bögu 

Og  býður  að  kenna  mér?    Leynt  fór  þó   sú 

Hver  lánar  mér  Ijóð  eða  sögu? 

Hver  Ijær,  eða  gefur  mér,  kertið  sitt  nú? 

Ha,  hæ!    Yfir  gullunum  grátið 

Við  getum,  sem  börnin.    Við  höfum  ei  elzt, 

Við  fjörður  minn!    Lágt  um  oss  látið 

Sem  landstólpa  verði  .  Við  kysum  oss  helzt, 

Að  hjálpast  að  heygja  hann  Svaða,* 

í  holunni  þeirri,  sem  öðrum  hann  tók. 


•)  Svaíi  á  Svafiastöíum  ráíSgerSi,  aí  talta  fátælca 
menn  af  í  hallæri  og  haftSi  teltií  þelm  gröf.  Hann  hné  þá 
örendur,  og  var   dysjaíSur  í   gröflnnl,  sem   geríS    var  öírum. 


290 

Til  Hegraþings  okkur  að  hraða 

Og  hrista  þar  skjöld  vorn  að  Álfi  frá  Krók. 

Til  lags  við  þig  h'fsþráin  vaknar, 

Og  landelska  gerir  þú  umferðamenn, 

Átt  ágæti  alls  er  þú  saknar 

Og  afl  þess  og  hamingju  í  vitum  þér  enn! 

Sé  uppi  svo  eflandi  kraftur, 

Að  elhbelg  tímans  hann  varpaði  af  mér, 

Og  þyrfti  eg  að  yngjast  upp  aftur 

Og  ósk  mína  fengi  —  það  kysi  eg  hjá  þér! 

12.   8.   '17. 


Við  Drangey. 

Mörg  er  sagt,  að  sighng  glæst 
Sjást  frá  Drangey  mundi  — 
Þó  ber  Grettis  höfuð  hæst 
Úr  hafi  á  Reykjasundi. 


11.  8.  '17. 


Óskasteinninn.** 

I.  , 

Oft  eru  hret  um  hvítasunnu, 
Og  hátt  er  upp  á  Tindastól, 
En  svo  fær  þú,  ef  til  vih,  hvað  sem  þú  kýst  þér 


*     Álfur  frá  Króki   fór  metJ   erindi  Noregskonungs  á 
Hegranesþlngi.     SkagflríJingar   hræddu   liann   af  þingi,  metS 
melnlausum   hrekk,  svo  hann  fór   erindisleysu. 
**   EfnitS    þjóísaga. 


291 

Ef  kemstu  þar  upp,  áður  risin  er  sól. 

Þar  spretta  upp  vordaggar-vötn  undan  björgum, 

Þá  vindur  úr  djúpinu  gimsteinum  mörgum, 

Og  demant  og  perla,  um  daggirnar  bláar, 

í  dögun  sem  hvikur  af  sólstirni  gljá  þar. 

Og  grípi  þá  unglingur  öruggri  hendi, 

Af  alefli  og  snart,  í  þá  logandi  vendi, 

Og  ef  að  sú  hamraför  hræddi  ei  sveininn, 

Þá  hremmir  hann  kannske  óskasteininn. 

II. 
Og  h  a  n  n   stóð  þar  einn  hvítan  morgun, 
Með  háska  kleif  hann  Tindastól. 
Og  fast  krepti  'ann  saman  sinn  lokaða  lófa, 
Um  leið  og  í  austrinu  bryddi  af  sól, 
Því  óskasteins-gersemin  líklega  lá  þar. 
Úr  leiftrinu  greip  hann  þann  bezta,  er  að  sjá  var. 
—  En  óskasteinn  sannur  í  augun  ei  gengur, 
Og  æskunni  virðist  hann  lakastur  fengur  — 
Hann  fann,  hversu  streymdi  nú  viljinn  og  varminn 
Af  vonum  og  sigrum,  um  arminn  og  barminn. 
Og  fangfylh  af  þrám  sínum  fyrstu  greip  sveinninn. 
Því  fljótt  skykU  reynast  óskasteinninn. 

Hann  bað  þess  fyrst,  að  fley  hann  ætti 
I  för  að  sigla  vítt  um  heim  — 
En  skiplaus  var  fjöröurinn,  ferjulaus  höfnin, 
Og  fullséð  um  brigði  á  vonunum  þeini. 
Þá  æskti  hann  skógar  á  skjóUausum  sandi, 
Því  skriðan  var  óðal  hans  sjálfs  í  því  landi  — 
En  urðin  stóð  bólgin  og  ber,  eins  og  áður. 


292 

Næst  bað  hann  iim  skó,  til  þess  sjálfum  sér  ráður 
Hann  gæti  þó  flakkað.  —  En  fékk  þá  ei  heldur. 
Þá  fleygði  hann  steininum:     "Óheillum  veldur 
Að  draga  svo  gagnslausan  grjótklepp  í  vögu"  — 
Hann  grýtti  'onum  brott  sem  lygasögu. 

III. 
Hann  stóð  hjá  nýrri  öld  og  æsku 
í  efstu  sporum,  seinna  á  tíð, 
Og  ferðbúna  skipið  á  firðinum  beið  hans. 
í  f  jarsýni  blánaði  runnur  við  hlíð. 
Hver  smah  gat  brugðið  upp  flugskóm  á  fætur, 
Þó  fjöll  væru  hnarreist  og  vorsvalar  nætur. 
Og  skapraunir  unghngsins  skjótlega  bættust. 
Nú  skildi  hann  fyrst,  hvernig  óskirnar  rættust. 
Þær  blessast  að  lokum  sem  bæn  fyrir  öllum, 
Þó  bregðist  þeim  eina,  sem  klifar  í  fjöllum  — 
í  opinni  hönd  sér  sá  óskastein  glóa, 
Sem  ávalt  borið  hafði  'ann  í  lófa. 

14.    8.    '17. 


Við  vegaskifti. 

Þó  við  skiljum,  þetta  ár, 
Þar  er  við  að  kætast: 
í  framtíð  allar  okkar  þrár 
Einhverntíma  mætast. 

15.    8.    '17 


293 
"Þröngi  vegurinn". 

Veginiim  þrönga  ef  þú  vilt  ná, 
Sem  þig  til  himna  leiði, 
Stíginn  veit  eg,  stefn  þú  á 
Steingrímsfjarðarheiði. 

Ríði  þessum  þrengslum  á 
Og  þig  hafi  í  Síon  langað, 
Hvergi  muntu  fleiri  fá 
Pótakefhn  þangað. 


24.    8.    '17. 


Áleiðis  til  Geysis. 

Hugur  báls  í  höllum  marmaranna, 
Hafa  ei  að  þér  stórar  fylgjur  sótt, 
Mín  þó  sæist  sveima  hér  í  nótt, 
Hún  er  óh'k  aðsókn  konunganna. 
Hvorki  Ijón  né  bjarndýr  þér  á  barmi 
Bhka  sástu  skuggsjá  þinni  í, 
Svipaði  til,  og  tækirðu  eftir  því, 
Leizt  þú  (Iverg  með  langspil  undir  armi. 

Þú  mátt  líkjast  lávörðunum  prúðu, 

Líta  smátt  á  frændsemi  við  mig, 

Þó  af  ættum  sjálfir  stæri  sig 

Hersa  og  jarla,  á  Hörðalandi  og  Rúðu. 

Eg  hef'  ekki  af  aðalskyni  að  segja  — 

Á  þann  hátt  við  teflum  drambið  jafnt  — 


294 

Ættargöfgin  eggjaöi  mig  samt! 

Þú  mátt,  Geysir,  vella  og  við  mér  þegja. 


Ekki  er  neitt  í  mínu  hugar-horfi 
Helgispell,  svo  leikir  fyrir  mér, 
Né  í  kviku  kverkarnar  á  þér 
Hef'  eg  skap  að  troða  mínu  torfi. 
Hyggur  þú,  eg  hrolhnn  ekki  finni 
Heftrar  listar,  neydda  annars  vild! 
Betra  að  sóa  sinna  krafta  snild 
Ókend  lind  í  eyðimörku  sinni. 


Þig  eg  kenni.    Úti  í  yztu  löndum 

Orðstír  þínum  hef'  eg  feginn  mætt, 

Vissi  það,  þú  varst  í  minni  ætt, 

En  í  hljóði  hélt  þeim  tengdaböndum. 

Aðrar  þjóðir  sína  suðubolla 

—  Sitt  að  frægja,  smátt  sem  orð  af  fer 

Hafa  girnst  að  heita  eftir  þér, 

Sem  við  nafnið  tignin  muni  tolla! 


Bregða  kantu  á  eih'fðina  alla 
Örskots-mynd  um  veraldanna  sköp: 
Stólpans  blossar,  bogans  stjörnuhröp, 
Sólnakerfin,  sem  að  rísa  og  falla, 
Séð  í  leiftrum  hvers  þíns  orku  —  eða 
Elds  og  vatnsins  stöph  að  himin-brú. 
Þú  gýs  einn,  og  enginn  nema  þú! 
Ef  þú  gýs,  þá  kann  eg  ekki  að  kveða. 


295 

Þín  er  tign,  sem  fleygstu  hugsun  hindrar, 
Hæstu  vængjum  steypir  fyrir  borð, 
Fegurð,  sem  að  yfirgnæfir  orð, 
Þegar  upp  í  súlu  þinni  sindrar 
Og  að  flugi  og  litum  allra  Ijósa 
Leikur  þér  um  sólskinsrúmin  hrein. 
Svip  þinn  festir  ímyndunin  ein  — 
Skáklsins  hst  og  Ijóð  og  söngvar  frjósa. 

13.    9.    'l?. 


Um  kveld  við  Gullfoss  í  Hvítá. 

Þess  eg  geld,  þú  gleymdir  því 
Gulls  þíns  vekli  að  sýna, 
Faldir  kvekisins  fölskva  í 
Flæði-elda  þína. 

Sólargöngu  ef  glaptist  sýn, 
Gljúfra-dröngum  syrtu, 
Nætur-löngu  Ijóðin  þín 
Leika  um  söng  og  birtu. 

Þar  sem  slengist  hrunið  haf 
Af  hamra-spengjum  þínum 
I  yfir-hengið  hvítum  af 
Hörpu-strengjum  sínum. 

Þar  sem  allra  hreima  hljóð 
Hamra-stall  við  insta 


290 

Hrín,  að  kalla  orku  og  óð 
O'n  í  fallið  hinzta. 

13.    9.   '17. 


Þingvalla-ljóð. 
I. 

Nið'r  í  þögn,  sem  þæfir  hljóð 
Þingvöll  göfga,  og  storkar  dug, 
Eg  á  rústa-stöllum  stóð 
Stundar-fár,*  í  þeirra  hug, 
Sem  í  Ijóði  litu  þar 
Leiði  okkar  gullaldar. 

En  úr  hinu  horfna  þó 
Hugum-leiknast  varð  mér  þar, 
Hvernig  hreysti  að  heiman  dró 
Hingað  alt,  sem  prúðast  var, 
Meðan  æska  og  íþrótt  hér, 
íslands  frægðar,  skemtu  sér. 

Snjalt  var  fluttur  flokkur  dýr, 
Fangabrekka  kvik  var  þá, 
Og  á  leiksmun  bros  og  brýr 
Bentu  meyjasæti  frá. 
Þá  var  sögð  og  sjónum  verð 
Saga  og  laun  úr  utanferð. 

Hvar  sem  augað  yfir  fer 
Álas-rún  um  tjónin  vor 


*     Stundar-fár   s.   s.   þögull   um   stund. 


297 


Grafin  er  í  grjótið  hér, 
Gleggra  en  nýrri  kóngaspor 
"Hættu!  syngdu  svona  Ijóð 
Sízt  um  Þingvöll,  ungri  þjóð 


f" 


II. 
Meðan  byrgði  þor  og  þol 
Þverstreym  öld  og  feiknum  tryld, 
Ætíð  geymdu  instu  kol 
Egils  metnað,  Gunnars  snild. 
Brúðir  áttu  enn  í  lund 
Auðar  vörn  og  Helgu  sund. 

Þú  munt,  æska,  á  þessum  reit 
Þagga  kveinstaf  ættlerans, 
Er  hann  sjálfur  sér  og  veit, 
Sé  á  lokum  öldin  hans, 
Sem  við  höftin  heima-kröpp 
Hafði  týnt,  að  renna  í  köpp. 

Þín  hefir  norrænn  Ólymp  einn 
íslands  beðið,  fylking  prúð! 
Bráðum  tjaldar  svanni  og  sveinn 
Sér  við  Þingvöll  nýja  búð, 
—  Ölhi  fegri  en  áður  samt  — 
Eiga  bæði  leikinn  jafnt! 

Mun  ei  h'kt  um  Hsta-svið 
Leikið  verða  hér,  sem  þá? 
Svo  að  einni  utanvið 
Elli,  sem  að  hyggur  á. 


298 


Hitni  í,  og  æski  sér, 

Æska,  að  ganga  í  leik  með  þér. 


3.   10.  '17 


Vegtams-kviða.* 

—  Um  íslenzku  hestana.  — 
I. 

Leið  hefir  vanda  fáka-flokkur 
Fólki  handa  rutt 
MiUi  stranda  —  og  með  okkur 
Alt  vort  landnám  stutt. 

Á  í  þvögu  þúsund  braga, 
Þeim  frá  dögunum, 
íslands  sögu  óritaða 
Upp  úr  brögunum. 

II. 

Fyrir  liðinn  farargreiða, 
Fákur,  bið  ef  lér 
Skilnað  við,  eg  vísum  skeiða 
Vegtams-kviðu  þér. 

Hef  í  lund,  nieð  hlj(3mum  bundnum 
Hrauns  og  grundanna, 
Með  oss  sundur  segja  fundum 
Síðstu  stundanna! 


*     Vegtamur  —  sá  sem  er  vegum  vanur.     Eitt  af  heit- 
um   ótJins,   en  væri  nógu  gott  hests-nafn. 


299 

III. 
Þegar  úr  eðjum  linda  og  leirum 
Leystir  gleðja  sig, 
Skal  eg  veðja,  að  vclguar  fleirum 
Við  að  kveðja  þig. 

Tækirðu  óskorað  taumavaldiö 
Tókstu  á  þori  bezt 
Klungur  og  for  —  en  karga-haldið 
Kipti  úr  spori  mest. 

Þræddir  grend  að  flúða-flaumi 
Flá  og  rendan  sand. 
Augu  á  lending,  afl  við  straumi 
Okkur  sendu  á  land. 

Eg  lét  rakkur  jörð  oss  gleypa: 

Jökulslakkana, 

Milli  klakka  hnjúks  að  hleypa 

Hríðarbakkana. 

Urðu  dvalir  gljúfra-gang  við, 
Gnúps  af  hala  að  sjá 
Tún  og  bala  bjóða  fangið 
Brúnum  dala  frá. 

Væri  eg  hljóður  hjá  þér  seztur, 
Holl  var  góð-spekt  þín: 
Eins  og  bróðir  beiðst,  að  gestur 
Bæri  upp  Ijóðin  sín. 


300 

Þá  kom  stund  af  þýðuni  sprettum, 
Þjálan  fundum  stig, 
Lagðir  á  grundar  leiðum  sléttum 
Landið  undir  þig. 

Sýndist  klaka-farg  á  f jöUum 
Fjörkipp  taka  þá, 
Kvikun  vakin  þúst  og  þöllum, 
Þínu  baki  frá. 

Héruð  gerðust  heima-fegri 
Húsa-mergð  og  bú  — 
Þessi  ferðin  fengsamlegri 
Fanst  mér  verða  en  sú, 

Þar  sem  regist,  rásar  skelfur 
Reiðin  vegi  á, 

Skógar,  heylönd,  akrar,  elfur 
Ósýnd  fleygjast  hjá. 

Engum  fláttskap  aukinn  varstu, 
Okkar  sáttin  jókst  — 
En  hve  hátt  þitt  höfuð  barstu, 
Heima-átt  er  tókst! 

IV. 

SHtið  er  fund  við  fjarst  í  lendur 
Farar-bundinn  mig. 
Það  er  undir  ómaks-strendur 
Oflangt  sund  fyrir  þig. 


301 

Vestur  að  flytja  er  vart  þitt  hæfi 
Ver  á  situr  hitt, 
Þar  í  striti  kaups  þeir  kæfi 
Kosti  og  vitið  þitt. 

Þú  til  hálfs  skalt  heldur  vera 
Heima-frjáls,  og  þá 
Njóta  sjálfs,  og  beinin  bera 
Blásnum  hálsi  á. 

Verstu  þorsta,  hörgu-haga, 

Hríða-rostanum. 

Yfir  frost  og  fellis-daga 

Fleyztu  á  kostunum! 

Vertu  hróður  húsbændanna 
Hvar  um  slóð  þú  fer! 
Fram  um  góðan  fúsleik  manna 
Fylgi  Ijóðið  þér. 


Afsökun. 


Eg  á  engin  orð  þau  til,  sem  orkað  geta 
—  Þó  eg  væri  lengi  að  leita  — 
Leiði  drengsins  þíns  að  skreyta ! 

Mér  er  hvorki  leyft  í  Ijóði  að  lýsa  honum, 
Né  blekkja  kámi  af  kvæðuni  mínum 
Kranzinn  stóra  af  vonum  þínum. 

Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur  20 


302 

Bæði  efni  og  orðin  mín,  þau  yrðu  smærri 
Móður-hjartans  hljómum  skærri  — 
Hika  þeim  að  syngja  nærri. 

Svo  er  mér  stundum  tungu-tregt,  hef'  til  þess 
Þögula  en  hlýja  höndin  fundið 

Hjálpar  bezt  um  skuggalöndin. 

TCg  hef'  setið  þrátt  og  þrátt  við  þagnar-kvæðin, 
Og  sjálfur  aleinn  eftir  staðið, 
Eins  og  þú,  við  hinzta  vaðið. 

4.   10.   '17. 


Að  leikslokum. 

Ef  að  vængir  þínir  taka  að  þyngjast, 
Þreyttir  af  að  fljúga  í  burtu-átt, 
Hverf  þú  heim!  og  þú  munt  aftur  yngjast 
Orku,  er  lyftir  hverri  f jöður  hátt. 
Jafnvel  þó  við  skilnað  kannske  skeður, 
Skyndi-depurð  grípi  róminn  þinn, 
Sem  á  hausti,  er  heiðló  dalinn  kveður, 
Hugsun  um:  að  það  sé  efsta  sinn. 

Hlægir  þig:  að  hér  var  steinum  þungum 
Hnykt  úr  leið,  ef  aðstoð  þína  brast, 
Vissa  Ijós,  að  leika  á  yngri  tungum 
Ljóðin,  sem  þú  aldrei  kveðið  gazt. 
Þrár  og  óskir  þroskast,  vaxa,  fyllast, 
Þína  hönd  sem  aldrei  fær  þú  léð  — 


306 

Engin  leið  á  von-spám  nú  að  villast. 
Víkja  frá,  en  hafa  reynt  og  séð. 

Þegar  vorar,  vinst  þeim  fleygu  og  ungu 
Vaxin  þrá,  í  nætursólar  glóð 
Móinn  þann  að  sjá,  þar  mæður  sungu 
Sinna  hreiðra  glöðust  vögguljóð, 
Og  hjá  lind  og  laut  og  klettasprungu 
Liðka  aftur  þessi  förnu  hljóð. 
Láta  horfinn  hljóm  í  nýja  tungu 
Heiman-fylgjur  kveða  vestur-þjóð. 

Yður  hjá,  sem  hugsuðum  oss  saman, 
Hjartað  skilur  ^esturinn,  sem  fer, 
Varmt  og  heilt  —  að  hverri  stund  var  gaman 
Hönd  hans  óveil  —  sé  hún  kulda-ber  — 
Rétt  er  þeim,  sem  lánast  á  að  erfa 

Æsku  vorrar  stærri  þrár  og  dug. 

Sælt  úr  Ijósi  og  landi  hinzt  að  hverfa 
Loks  með  söknuð  —  þó  með  glöðum  hug. 

30.   8.  '17. 


Heimferðar-árið. 

Ýmsan  gistrar-götu  vott 
Geymi  úr  h'fsferðinni  — 
En  árið  sem  eg  átti  gott 
Er  mér  lengst  í  minni! 

1918 


304 
Að  Eiðum. 

I. 

Eg  gekk  mig  heini  til  Eiða,  á  glaða-sólskins  degi — 
Og  gest-hlý  sveit  var  Fljótshérað,  og  bræðralag  á 

vegi. 
Og  við  mér  brostii  Stigahh'ð,  og  svipir  lir  sögum. 

En,  Dyra-f  jöll  og  Hh'ðar,  það  eru  nú  samt  eigi, 
Né  Atlavík  og  Lagarfljót,  sem  man  eg  bezt  og 

þreyi, 
Né  æva-gamlar  framkomur  frá  Freysgoða  dögum. 

Mér  vekst  upp  oftar,  koman  í  kolagrafa-móinn, 
Þar  kirkjan  hafði,  löngu  síðan,  brent  út  allan 

skóginn, 
En  eftir  stóðu  hlóða-mörk  af  hel-fórnar  bálum. 

Þó  dælla  við  mig  gerðu  sér,  óttinn  minn  og  óinn, 
Um  önnur  lönd  því  farið  hef'  eg,  dapurlegar  gróin 
Með  kolagerðar-eyðunum  af  upprættum  sálum! 

Og  sóuð  eru  kohn.    Um  kumbhn  veðurlama 
Sig  krokustrá  við  grafarbotn,  í  lauftíð  vorsins, 

hama, 
Og  reitur  sá  er  eymslu-hrúður  uppbrendra  tauga. 

Við  hðna  tíð  að  þrátta  er  þeim  til  h'tils  f rama : 
í  þörf ,  á  árum  feðra  sinna,  er  hefði  gert  ið  sama — 
Svo  geng  eg  þar  um  hljóðlega,  með  hönd  fyrir 

auga. 


305 

II. 

Eg  reri  fram  í  eyju,  um  vog  sem  er  ei  væður, 
Því  víð-botnhylur  lagarins  er  engri  skepnu 

stæður  — 
Og  þangað  höfðu  kjarrbörnin  frá  kolbítnum  flúið. 

í  afdrepið  það  kúrðu  sig  lyngsins  þéttu  læður 
Og  leyndust,  unz  að  framhjá  gengi  axarmunninn 

skæður. 
Þar  höfðu  þær  um  aldirnar  sem  útlagar  búið. 

En  svo  kom  það  á  daginn,  að  æskan,  eitthvert 

vorið 
Kom  auga  á  hvar  þær  földu  sig,  og  hvatti  þangað 

sporið, 
Hún  leysti  þær  úr  skóg-gangi,  sem  skipbrots-lið 

fundið. 

Og  síðan  jók  sá  víðir  á  vöxtinn  sinn,  og  þorið, 
Að  viðarexi  og  sauðartönn  í  gröf  sig  fái  ei  boriðl 
Frá  deginum  sem  æskan  kom  þar  yfir  um  sundið. 

III. 

Þó  gróðursetta  lunda  eg  litið  hafi  mærri, 

Og  leikvellina  umfangsmeiri,  eg  veit  samt  engan 

kærri 
Né  unaðssælli  hólma  til,  í  heiminum  breiðum. 

Ef  æskan  gerir  einn  dag,  sér  öðrum  degi  hærri, 
I  orlof  sitt  hún  þangað  fer  til  skógar  vænni  og 

stærri, 
Að  nýgræðings  viljafjöri  og  vaxandi  meiðum. 


306 

Og  farir  þú  þar  yfir,  þó  aö  sért  kominn  fjærri, 
Og  eigir  langt  til  heimafangs,  og  náir  rastir 

færri  — : 
Þá  gaktu  samt  ei  neðantúns  iim  garöinn  að 

Eiðum. 

Á  töf  þar  munt  þú  vinna  upp:  vegleysur  smærri! 
Og  vilja  er  dregur  hálfa  leið,  og  allar  götur  f ærri — 
Einn  morgun  þar  renna  þér  upp  Ijósaskifti  á 

leiðum. 

1919 


Reykjavík. 

í  fyrsta  skiftið  sem  þig  sá, 
Mér  sýndist  þú  svo  smá  og  lág 
Við  þetta  breiðablik  af  sjá 
Og  blárra  fjalla  hring, 
Sem  hefðir  týnst  í  tignar-há 
Þau  tómin  þig  um  kring. 
En  þegar  mig  að  bryggju  bar 
Úr  bhkur-villu  tilsýndar, 
Eg  fann  hve  víðreist  var 
Og  rúmt  um  hug  og  hjarta  þar, 
Við  hrjóstur-breiðurnar. 

Og  þinna  halla  breiða-ból, 
Það  bygði  hvergi  út  himni  og  sól, 
Er  Ijósið  haf  og  hauður  fól 
í  hverfi  lita  elds, 


307 

Frá  víðáttanna  V^ölundstól 
Af  vitum  morgna  og  kvelds, 
Frá  álfum  Ijóss  þá  liti  ber 
Þitt  lága-ris  og  veggur  liver, 
Sem  funi  í  fægðum  eir 
Af  skini  báls,  úr  skuggum,  er 
í  skjólum  leynast  þeir. 

Er  værast  heimað-horfin  för 
Og  höfn  þín  er  að  skuggsjá  gjör, 
Og  siglutré  á  hverjum  knör 
í  kveldsins  myrkvið  grær, 
Og  sérhver  hafin  veifa  í  vör 
Með  vængnum  dökkva  siær, 
En  út'  um  Ijósu-lofta  stig, 
Um  lágnótt,  sólin  teygir  sig 
Um  bládjúps  blæva-ró, 
Og  geislar  auga  inn  á  þig 
Til  Esju  af  Snæfells  snjó. 

Þó  hinar  fái  frægra  orð 
Sem  fleiri  unnu  barnamorð, 
En  hafa  völd  um  stærri  storð, 
Þar  stattu  vaxtaminst 
Sem  allsnægjan  er  yfirborð, 
En  o'n  á  skortinn  grynst  — 
Á  ríkis-borga  breiðastig 
í  blindri  ös,  mig  dreymir  þig 
Og  finst  eg  fari  þar 
Sá  eini,  er  þekki  sjálfan  sig, 
í  samki  þvögunnar. 


308 

Svo  eigðu,  frjáls  um  aldurinn, 
Þín  uppleit  fjöll  og  hafdýpin 
Og  veröld  fyrir  vöxtinn  þinn, 
Eins  víða  og  lönd  og  sjór! 
Og  leiddu  um  sveitir  út  og  inn 
Hvert  afl  sem  betur  fór. 
Með  svifrúm  fyrir  karl  og  kvon, 
Og  kjördóttur  og  fósturson, 
Sem  hækkar  heima-rór  — 
Og  hverja  þína  þroska-von, 
Svo  þú  sért  meira  en  stór! 


1922 


Skipa-skaði. 

Avarp. 

Finst    þér,   Ægir,    elnkisvertS 
öll   þín   gengna  prýCi? 
Nú    er   eins    og    orma   merg''ð 
Um  þig  kvlkan   skrííSi  — 
I>ar  sem   fyr  var  sjón   aí5   sjá 
Siglu-hvíta   gamma, 
Lætur   Dumbur   dröfnum   á 
Dökkva   nökkva   þramma. 

I. 

Mar,  þú  hefir  hingað  fleygt 
Hélugbörðum  þínum, 
Pormenskuna  fjöru-heygt 
Fornu,  í  skipum  sínum! 
Flakir  hér  með  skrámu  og  skarð, 
Skrokk  og  möstur  brotin, 
Blásinn  upp  í  beinagarð 
Báta  gamli  flotinn. 


309 

Öll  fyrir  skemstu  ung  og  ný, 
Aflögð  skrifli  mögur 
Feigðar-stafi  fallin  í. 
Fúnar  æfisögur! 
Eg  skal  út  í  vetrar-vind 
Varpa  lotum  kvæða, 
Meðan  braka  í  beinagrind 
Byljir  þeir  sem  næða. 

II. 

Þú  hefir,  bjúgi  Byrðingur 
Breyzt  að  svona  flaki, 
Þegar  náheims  nyrðingur 
Náði  á  þér  taki  — 
O'n  úr  sýn,  í  sandi  og  möl 
Sökkva  þér,  ert  fýsinn  — 
Molað  hefir  hlekk  úr  kjöl 
Hryggspennan  við  ísinn. 

Þér  varð,  Snekkja,  heilsuhalt 

Hamhð  upp  í  drifin, 

Niður  súð  um  sólborð  alt 

Saumur  hver  er  rifinn. 

Svo  hafa  strengt  á,  straumföll  þaug, 

Stuðlum,  kröpp  og  bitum 

Hverja  þína  trausta-taug 

Teygt  að  hinstu  shtum. 

Knör,  þú  áttir  eitthvert  sinn 
Ofþröngleitt  í  veri, 
Hefir  brotið  bóginn  þinn 


310 

Bagalega  á  skeri. 
Þegar  sérhvert  far  og  f jöl 
Fram  á  sæ  var  dregið, 
Hefir  þú  á  harðri  möl 
Haltur  síðan  legið. 

Þér  hefir,  Gnoð,  á  víðum  ver 
Votur  roðnað  hlýri, 
Þegar  hrönnin  hjó  af  þér 
Höfuðbönd  og  stýri. 
Síðan  varst  þú  heima-hró 
Haug  og  slógi  atað. 
Hefir  enga  átt  á  sjó 
Eftir  slysið  ratað. 

Þú  hefir  orðið,  El-liðinn, 
Eins  fyrir  þungum  sifjum, 
Þegar  hjóst  á  húfinn  þinn 
Holund  inn  úr  rifjum. 
Hefir  ei  orðið  hugfallinn 
Hót,  af  sh'ku  grandi, 
Þó  að  benin  blæddi  inn, 
Bjargað  þér  að  landi. 

Skúta,  eftir  missi  manns 
Maraðir  þú  í  kafi 
Inn  á  hlévík  heima-sands. 
Hvelfd  um  fram  á  hafi  — 
Stýrði  þér  um  húmgan  hyl 
Heim,  í  byl  á  jólum. 


311 

Hann,  sem  "dró  sig  tlofinn  til 
Dóttur  Jóns  á  Hólum". 


Ýms  að  baki  eigið  þið 
Ára-langan  toga, 
Út  á  djúpsins  yztu  miö, 
Inst  í  fjarðar-voga. 
Máttuð  sum  af  víðis-vang 
Vingluð  hallinranga, 
Eftir  stuttan  glæsi-gang, 
Götu  Ormsins  langa. 


III. 

Ykkur  léði  list  og  þrek 
Liðsmaðurinn  dýri, 
Sem  að  höfuð-lausnum  lék 
Lífs,  við  segl  og  stýri. 
Blindi-sjóa  þurfti  þá 
Þor  og  snild  að  máta, 
Þegar  höfn  og  haf  var  spá 
Heimað-leiðin  gáta. 

Þá  var  uppi  að  fleyta  fjöl 
Fagur-djarfur  voði. 
Héldust  á  um  hjálmunvöl 
Hönd  og  sollinn  boði. 
Sól-laus  yfir  sæ  og  vog 
Svarta-dægrin  fóru, 
Óða-brim  og  bárusog 
Brautarmerkin  vórti. 


312 

IV. 
Þegar  upp  til  birtu  brá 
Bjart  var  út  að  líta, 
Fram  á  sævar  sólskius-blá 
Svanavængi  hvíta. 
Blærinn  lék  við  báru-köst, 
Bæði  kvað  og  þagði. 
Seglið  ýrum-úðga  vöst 
Undir  vangann  lagði. 

Beggja-skauta  byr  var  siglt, 
Blávatnaði  strendur, 
Runnu  að  hafi  fjöllin  fylkt 
Fast  á  báðar  hendur. 
Skilaði  inn  um  skerin  auð  — 
Skriðið  austri  flýtti, 
Þegar  yfir  söxin  sauð 
Sjór,  sem  neglan  spýtti. 

O'n  í  djúpin  aldan  hnaut 
Uppvið  báða  stokka. 
Hárrar  siglu  hvítu-skaut 
Himinglæfur  brokka, 
Mændu  hæstu  hranna-fjöll, 
Hurfu  djúps  að  álfum, 
Stukku  þverbrýnd  þeysi-föll 
Þurrum  kih  hálfum. 

V. 

Ykkar,  skriflin  elli-rýr, 
Engum  skálda-muna 


313 

Uppi-fjöriið  æfintýr 
Einsætt  væri  að  griina  — 
Hleypt  með  margan  Hallfreðinn 
Hafið  út'  á  sundi, 
Eftir  liðinn  lávarð  sinn 
Landvist  skemst  sem  undi. 

Manstu  eftir  manni  þeim 

Malarskip  í  kafi, 

—  Átti  af  sætrjám  ógengt  heim 

Áralangt  á  hafi  — 

Sem  að  farkost  fékk  þér  hjá 

Forðum  út  í  löndum? 

Eins  og  leið  þín  eitt  sinn  lá 

Að  'ans  heima-ströndum. 

Lang-eygður,  að  h'ta  á  ný 
Ljóma  af  dalnum  sínum, 
Hálfan  daginn  hékk  upp'  í 
Höfuðbendum  þínum. 
Þaðan,  gegnum  vos  og  vind, 
Vonar-augum  rýndi, 
Þar  til  heima-hagans  tind 
Hafsbrún  yzta  sýndi. 


1922 


Endurskin. 


Um  vornótt,  á  veri 
Er  vakir  sól  um  njólu. 


314 

Og  heiðir  yfir  hæðum 

Um  huldulanda  strandir, 

Af  æsku  og  óskum 

Gljá  eyjar  sólskinsmegin  — 

Svo  "Ijóst  er  út  að  h'ta"  — : 

Sem  augun  mín  yrki 

Upp  örn  á  varðbergs  virki, 

Á  vatni  svani  hvíta. 

Um  mela  og  móa 

Fer  Ijóðandi  lóa  — 

Mig  langar  að  eiga 

Hvern  vænginn  fagur-fleyga  — 

í  örleik  óða-sýnar 

Hver  óskastund  er  skammvinn! 

Nú  kysi  eg  heldur  hvamminn 

Og  huldukonur  mínar  — 

Úr  glótúni  und  blábrún 

Eg  bæinn  sé  gægjast, 

Með  húsaþil  hvítrjóð 

Af  hámorguns  sólglóð 

Og  hvanngrænan  mænir. 

Og  smahnn  dagar  dahnn 

Og  hjörð  að  kvíum  hænir 

Að  sjónum  syrtir  birtan, 
Og  sólhvörf  verða  á  meðan  — 
í  firð  má  eg  ferðast, 
Og  fyrir  garðinn  neðan. 

1922 


Flokkar  og  Fyrirsagnir. 


Flokkur 

I.  CrRIPIÐ    C.R    LAU8U    LOFTI    .. 
IL  ÚT  í  Vf:ÐUR  OG  VINlD 

III.  YFIR  MINNUM  LAND8  OG  LÝÐA 

IV.  HEIMA  AÐ  lUTTA 

V.  ÚT  Á  VÍÐ^A-VANGI 

-VL  ÚTt  SÖGNUM  OG  SÖGUM 

VIL  DREYMT  FYRIR  DAGLÁTUM   .. 
VIIL  Á  RÚI  OG  8TRÚI III 

a)  Á  Fcrð  og  Fliigi 11 

b)  Aftaka  úeirðannannsins  ....     115 

c)  FI'U'tningurirLn  í  Nýja  húfjið  . .     1 15 

d)  Dikoni^sa 211 


Bin 

di    Bls. 

I 

55 

I 

87 

I 

205 

II 

11 

11 

yj 

lí 

189 

111 

9-231 

L  VEÐU.RVITAR IV.  5 

IL  ÁRBÆKUR IV.  17 

IIL  HESTASKÁLAR IV.  35 

IV.  GRAFGÖTUR IV.  137 

V.  SÖGUSAGNIR V.  5 

VI.  LANGDVALIR V.  37 

VIL  VÍOSLÓÐI V.  111 

VIIL  SKRAVEIFUR V.  201 

IX.  HEIMLEIÐIS V.  253 


Einkennis-nöfn  og  upphöf. 

A(l  Abonddíjn 164 

Að  Eiðnin 304 

Aðfengirt 19!) 

Að  frá  osvs  flytji  úr  landi 3 

Aðgang-urinn 163 

Afj  hann  kvafí  niig  illa  sjá 246 

Að  kv'pldlagi 267 

"Af5  leggja  anðinn  í  hendur  anilóð'anna" 23!) 

Að  loiksiokuni 302 

Afbökun 230 

Af  börum  nilínuni  blóðpollinn 164 

Afnefningur  óbærlega  þreyttur 185 

Af  skii>sfjöl 263 

Afsökun 301 

Afturgöngur 3 

Afturkippaniaðuiinn 208 

AldiM'i  niyndi  og  út  uim  heini 217 

Allan  isjáinn  ^siglir  hann 263 

Allgóð  visit  er  yfir  frá 217 

Andi  ins  framliðna  I>egar  saniúðarííkeytiíS  var  sent  215 

Andiegar  ávísanir  með   ábokingum 219 

Andmæli  ókenda  hermannííiní! 185 

Asisvoms 113 

"Assvoru.s  or  koininn  í  kýrnar" 247 

Auðlogð  vor  hofir  ísliand  gleyi)t 259 

Auðlogð  som  oinn  hefir  safnað 236 

Auíiturvegur 257 

AxJar-Björn  sá  ekki  usól  í  heiði 233 

A  gnæfandi  f.iall.«tindsin.s  gnýpu  efvst 31 

A  Kolbeinseatöðum 71 

Áleiðis  trl  Greysivs 293 

Alfan  vor  moð  alt  sitt  .^krúð 261 

Stephan  G.  Stephansson:   Andvökur  21 


318 

Á  lærðra  manna  landi 214 

Arinn  sagði:  "Ef  \m  vilt  jnér  liita" 239 

Á  rústum  hruninna  halla 187 

Aíitríður  ólafsdóttir  8víakon'mig>í 25 

"A.stæðiirniar" 210 

Atrúnaðargoðið 218 

AtU'meinið 206 

A  vinsælda  hangandi  hanui  . .   . .   •  • 247 

Bakkabræður 238 

Bandaríkin  bryddu  á  því 165 

Bárðardalair 274 

Berjamór 285 

Beto-a  er  að  hafa  yndi  en  auð 273 

Biskupsefnið 204 

Bitvargurinn 249 

Bjarg 50 

Bjóst  leg  við  að  fá  í  fang 37 

Björg  á  Bjargi 39—64 

Blaða-rakkinn •• 240 

Boðað  höfðu  vígglöð  völd  á  jörðu 181 

Boðorð  þitt  snýsit  um  "diskinn  þinn  og  dúkinn"  . .  240 

Bókmenta  blótneytið 252 

Bóndinn  í  ógreiða-gerði 207 

Bósi 249 

Brekku.snígil'linn 220 

Brot  úr  hestavísum  Fjósa-Páls  gamla 150 

Bræður  em  hregst  mér  varla  grunur 220 

Burtreiðin  han.s  ófræg  er 228 

Dagdrauiwar 231 

Danastjórn  "á  reiða  og  rá" 222 

Danskir  hattar 212 

Dansmeyíarnar  í  Bahylon 242 

"Drottinn  eg  er  innkominin  í  þetta  þitt  hús"  ....  244 

Dúfan  úr  hrafn.segginu 222 

Dýri  drottinn  minn! 244 

DöniS'um  nú  hratt,  svo  hlekkjanna  okkar  við  njótum  111 


319 

E£  að  vængir  þínir  taka  að  þyngja^t 302 

£f  í  lið  l)it.t  bre^tur  bráður  ílótti 24 

Ef  niiænið  l)ið  á  niat  frá  Höl'n 20ö 

Eftir  brek  niín  undaufc'engin 89 

Eftirniáii   við   "Óhlutdræg  blaðamenska" 234 

Eg  á  engin  orð  l>au  til,  !^vm  orkað  gotÆi 301 

Eg  á  tfiíka  hófsnianníi  hygð 207 

Eg  á  von  að  viorða  senn 220 

Eg  bið  ekki  löndin  uni  lánaða  nienn 206 

Eg  er  að  .<veia  .<áian,  Jiér 279 

Eg  er  hvorki  lieill  né  hálfur 209 

Eg  gekk  niig  heirn  til  Eiða  á  glaðas^ólskins  degi  ..  304 

Eg  hefi  efnt,  og  farið  l)e,eí;a  ferð 39 

Eg  hef'  ongan  nióð  í  mér 229 

Eg  lét  l)ig  reyndar  vísa  mér  á  vað 5 

Eg  læt  í  haf  að  heiman 257 

Eg  orti  kristið  kvæði  fyrir  bón 251 

Eg  sé  hann  'er  einn  af  oss 218 

Eg  skiinda  úr  niínuni  í^kiiggabæ 271 

Ein  er  hegning  hörð  um  of 217 

Einn  af  oss 218 

Einvígið 157 

Ekkjan  í  Wind.sor 184 

Ellin  æsku  býður 255 

Endur-ómar 198 

Endurskin •• 313 

Engill  morðs  og  skemda,  skál  á  vcginn! 164 

Engin  bönd  halda 203 

"Enginn  kann  tveiraur  licrrum  að  l)jóna" 227 

Erfiljóðið 251 

Er  hann  síra  Sóknarprostur 247 

Erindið  til  New  York 259 

Erum  allir  bræður 238 

Eugene  Debs 166 

Evrópa  er  sláturhús.  þar  myrða  l>eir  af  móði  ....  160 

•'Faðir  vor" 203 

Falla  HJés  í  faðniinn  út 267 


320 

Fall  sanitíðariiiannanna 22' 

Fariseinn  í  hlutloysimi 152 

Fáklæðin  sín  forn  og  ný 242 

Fella  liyrfti,  í  þesisuin  róstuni 233 

Fin.st  þér,  Ægir,  leinkis-verð 308 

•'Fjalla-Eyvindur" 249 

Fjallkonan,  til  horinannanna  »can  lieim  konia  ....  162 

Foiðuiii  noyddi  Ey.siteinn  iUi 8 

P'orsjáil  ætt'  ei  yfir  því 205 

For.sönfívarinn 212 

"Fos.sarnir"  mætasit  í  Halifax 260 

"Fossinuin,"  stýrðu  altéaid  aí' 262 

Frá  Málmey  að  Hofdala  hjarni 287 

Friðarboðun  fagur.sungn,u  jól 168 

Frjálslyndið  með  tungumar  tvær 217 

Fyiir  ofan  fossa 39 

Fýsi  þig  að  læra  list 250 

"Geisli"  Einars  Skúiaííonar 23 

Cróðra  heilla  höfnum  frá 155 

fruð  undir  smiækkunargleri 220 

"(lullfoss"  í  höfn 263 

"Gullfoas"  leggur  út 260 

Gullkistan 31 

Gvöndarbrunnar 281 

Hatís 261 

Hagnýtni 215 

Halley's  halastjarnan •  •  . .  206 

Hann  af  leirniim  leigði  .sér 231 

Hann  nam  hana  unga  úr  sinni  sveit 273 

Hann  stóð  ]>ar  með  þyrnikórónuna 183 

Hann  tök  sig  upp  heiman  nieð  tólf  menn  í  fylgd  17 

Hann  um  stjórnarhiiminn  sér 219 

Hann  A^ar  af  skóla,  skapi  og  viti 211 

Hann  Þorsteinn  var  kominn  á  þrettánda  ár  . .   . .  10 

Hatti  og  skónum  hentu  að  mér 285 

Haug-gangan 10 

Hár  var  rómiir  han.s  en  l)unnur 212 


321 

•Hátíðahaldarinn •• 227 

H]eiðar^l)oka •  • 279 

"Heiðraðu  .skállíinn.  svo  liann  skaði   l)if,'  ckki"   ..  240 

Beinuagarðurinn 21XÍ 

Heimferðar-árið 303 

Heinikonian 276 

Heyri  þið,  Danir!  Hncfann  af  borði 221 

"Héðan  falla  öli  vötn  til  Dýrafjarðar" 30 

Héðanför  han.s  .skyldi 221 

Hjá  höfðingja  þe&sa  lieini.s tíö 

Hleiðra 115 

Hleiðra  stóð  í  háli  og  brandi 115 

Holtasel,  hátíðagleðin  l>e'kti  vel 90 

Honum  er  ekki  heiLsuvænt 229 

Hoppandi  dauðinn  um  heim.sbygð  og  sæ 122 

Hnefinn  og  borðið ■   . .  . .  221 

Hrímtröllin  á  Hrungnis  tíð 243 

Hrokkinn  upp  úr  hinstu  kvölum 198 

Hugur  báks  í  höllu  marmananna 293 

Hugur  gerður  hans  mun  þá 160 

Húsbændaskiftin 260 

Hvað  kom  þér  við  þræta  um  smámun? 222 

Hvar  mun  ofsótt  andagift 161 

"Hvergi  myndi  þvílíkt  bing 213 

Hver  ein.stakur  segir  fyrir  sig 165 

Hve  sá  dorrinn  gamal  grár •  • 231 

Hvíslar  við  eyra  bergmál  hróður-hljóma 187 

Hvíta-landi  hranna-þiks , 261 

Hvítum  armi  lieiðhláinn 262 

Hvort  hefir  \)ú  .skynjandi  skygnst  uin  l)au  lönd  ..  79 

Hæft  í  markið 29 

Höfðinginn  á  herragarði 207 

IllHhæringur •• 231 

"í  Babýlon  við  vötnin  ströng" 15(i 

í  fyrsta  .skiftið  sem  þig  sá 30(5 

íslenzkir  hmdvegir 37 

Islenzk  þjóðsaga 13 


322 

ísmeygingurinn 219  * 

í  spaugi,  Magnú.s  niiini 226 

í  yztu  niyrkruni  enginn  sér 230 

í  þú^und  ár  viö  södduni  sæ 184 

Jarlinn  f rá  l'pplöndmn 8 

Já  víst  er  hann  kvongaður  húsbóndinn  hér  ....  65 

Jóla-bylur 90 

Jóla  erindi 168 

Eafbátur 261 

Kaldadalsförin 228 

Kalt  og  spauglaust  okkur  á 261 

Kiaupamaðurinn 211 

Keisir  hann,  konuTig  rembinn 209 

Ktndu  um  gærdaginn,  klerkur! 241 

Khaki 231 

Kirkju.>ætin 17 

Kolbeinslag 65 — 89 

Kora  á  vígavöll  að  liaisla  'ann 157 

"Kringla"  hafði  á  soðki'ók  setið 235 

"Kringla"  hefir  hyggni.«-sið 239 

Kristur  sagði  kotalýð 152 

Krókapara-kerfið 218 

Kimn'  ei  neitt  til  hnjóðs  um  hann 238 

Kunnugir  vorum  við  fyrr  en  hann  fór 170 

Kveddu  fólki  og  for.sjáll  ver 216 

Kveddu  í  mig  klökkva 122 

Kveðjur •■ 255 

Kveðskapur  "Loðinkinna" 234 

Kveld  á  "GuIIfossi" 262 

Kvenland 161 

Kvennalán  ei  hamlar  hót 203 

Kærleiks-heimilið 212 

Kærleikurinn  býðir  það 212 

Kölski  í  skáninni 5 

"Lalli"  vellir  leir  í  hver 219 

LanUvörain  í  Grjótunagörðum 243 


323 

•Launráð  aðstoð  íslenzks  mianns 249 

Lá  hún  flöt  í  k'yni 29 

Lán.sinaðurinn 207 

Leiðarhvanunur 39 

Leiði  í  lanciauðn 89 

Leið  hefir  vanda  fáka  flokkur 298 

Leigu-blaða  bullarinn 234 

Leindu'  ei  .svona  lóininn  ])inn 234 

"Liði"  í  Heiniskringlu 239 

Lifnuð  Ijós^a-Tskifti 50 

Litaskiftin 236 

Líkberinn 164 

Lítillæti  "Lalla" 234 

Ivofcs  gat  ineinráð  jnegnað  l)ví 16G 

Lýð.sins  trú  ])ó  lifi  í  hor 203 

Lýst,  að  storð.  er  loLft  til  full« 79 

Lærðramanna  land 214 

Læssir  Hlóðyn,  Hlé  o,g  ský 163 

Læt  eg  bát  á  bárum 156 

"Lögbergsk"  uppeldúsregla 240 

"Löginálið  og  evangolíum" •• 246 

Maimnon 222 

Margnafniaður,  mikið  er  hvað  hann  endist 250 

Mar,  l)ú  hefir  liingað  fleygt 308 

Matarþefinn  ekst  hann  á 227 

Mál  að  læra 252 

Með  burtulöngun  bandingjan.s ■  •  156 

Með  "háði"  og  "láði" 209 

Með  .ströndum  fram '  267 

Með  tárin  í  auguni  eg  aumkvandi  .s-tóð 160 

Messudagur  mun  ei  slíkur 222 

Mér  er  ekki  ýkja  tamt 207 

Mér  er  óhætt  ineðan  sézt 241 

Mér  finst  allflest  jnunuð  frá 150 

Mér  hrynja  tár  um  kinnar,  mér  hrökkva  Ijóð  af  vör  162 

Miðleiði.s  A-ar  niiarkið  hauis 227 

Milli  vita 170 


324 

Minni  kvenna 265 

Morgunn  við  hafsbrún 262 

Móðir  inín  í  kví,  kví! 34 

Munnniæla^iaga  írá  útireguniiannaöldinní 19 

Munurinn  að  mannsliðinu 241 

Myrkfælni 237 

Mýgrúturinn 2U1 

Mýið  greni.st  ef  grút  þess  hjá 201 

Mörg  er  sagt  að  .sigling  glæst 290 

Mörg  eru  verkin  vandal'ull 265 

Nábjargir 205 

Nið'r  í  þögn  sem  þæfir  hijóð 296 

Niðurlagið  á  "Staula"  í  "Lögbergi" 251 

Nift  Nera 35 

Norðurleið  seni  'byi'ginn  býður 260 

Nú  á  eg  fyrst  í  flokkabók 248 

Nú  í  fortíð  —  fyrsit  á  i&einni 276 

Oft  eru  hret  um  hvítasunnu 290 

Oft  var  leikinn  ærið  grátt •  • 233 

Orðið  að  læra  mér  er  miáJ 252 

Orustan  við  "Yankee  Bluff" 165 

Óhapps  ánægja 238 

ólmt  að  sýnast  alli-a  kj-n 225 

Óskasjeinninn 290 

"Ó.  T.  Johns'On",   "Heimskringluvinur",   "Lómur"m.m.230 

óvinafagnaður 217 

"Prestskaipur  og  pólitík" 219 

Prestslambið  •• 247 

Pukrar  í  pyngjum  slyppum 236 

Ragur  er  s'á  — •  •  . .  230 

Ragur  leitar  æ  á  endann 230 

Raunabót •  • 221 

Raunamæðan 233 

"Reconstruction" •  • 180 

Reykjavík 306 

Rógurinn  "undir  rós" 238 


325 

Rómar  ^Tidi  ræðanna •• 2^31 

Ræfladan.s lll 

Sagði  blindur  við  blindan 24»j 

Sá  iliefir  l>löðin  áður  elt . .  . .  240 

♦Sálinni  í  liami  úth.Víít  vai- 221 

Hárt  liefir  ólal's  ofsa  bninnið ••  Zi 

»Send  voru  inér  uin  sönffhú>;  l)vort  ..■ 201 

8eyrður  allur  sviijurinn ••   ..   ..  232 

»Sértu  í  vanda  ;af  vasa  tómi  vísindanna 219 

Sigurður  iskiiKs-tjóri 262 

.Si'g-urherrann 183 

Sí-nsuðandinn 219 

iSker.sbóndinn ■  • 271 

kSkilnaðiarsökin  við  Dani 203 

"Skinnal)ór"  í  "Heiinskringlu" 239 

Skii>akonia  Skagfirðingar ■•   ..  104 

Skipaskaði 308 

Skothríðin  um  stundarbil  var  sstytt  upi) 122 

Sko,  svona  er  kotið  hans  Kolbeins  í  ár! 71 

8ko  til!  þessa  kirkjufélag.s  klínu   ..    •■ 246 

Skrattinn  gekk  til  skrifta 155 

Skrattinn  rak  upp  skellihlátur 238 

Skrokk  sinn  allan  liefir  hlezt 236 

Skugguim  'hvar  sem  viðnám  var-  .sé  vofum  hrannað  23 

Skyldleikinn 220 

Skynþúía 104 

Sláturtíðin 160 

Slettirekian 222 

Rólarlitlir  dagar 233 

Róley  tindrar  tóftum  á 89 

Ról.'íkins-völdin  hlaða  hlý 262 

Sjiaklega  bjó  út  bitvarginn 219 

Rpurning  og  .svar 170 

Rtaddur  á  gróðrar.stöð 280 

"Stauli"  fer  með  "Lögberg.s"  lag 251 

Stead  á  "skrifwstofu  .lúlíönu" 217 

Stefni  í  gjóstinn  tar  í^em  fyr 260 

Stefnu.skrá 251 


326 

Steinsnar  o'n  í  heima-hlaðifS 30 

••Stephan  G." 232 

Stjórnarbótaheit  á  stríðstíðinni 155 

Stóm  blaðiÖ •  ■ 222 

Stórgrii)ur 209 

Stökiir  á  stangli 225 

Sundlar  ekki 247 

Svar  úlfs  ins  rauða ••  23 

Svefn  ins  réttláta 121 

"Sveinstauli"  í  "Lög'bergi" •  • 250 

Svipdags  saga 17 

Svipur  þessa  "Suinnudags"  er  svo  við  inessu  . .   . .  232 

"Svo  oft  hef  eg  leitað  hans  aftur  og  fram"  ....  13 

'Syndir  feðranna  í  þriðja  og  fjórða  lið" 159 

Sæi  eitthvað  ofar  sér ••  . .  . .  251 

Sær  og  glyggur  sízt  mun  tryggur 267 

Sætt  mun  veslings  sannleikinn 121 

Söknuð  beirra  er  syrgja  mig 215 

Sölsað  upp  úr  Schiller 236 

Taki  ei  vit  á  tilfinningu 122 

Tekið  undir  við  "Ó.  T.  J." 229 

Til  AxeLs •  • 246 

Til  klerksins 241 

Til  "Ó.  T.  J." 232 

Til  ungmennafélaga  íslands •  • 255 

Til  "Þ.  Þ.  :Þ." •  ■ 208 

Tíðindamaðurinn 122 

Tönlið ■• 250 

Urn  kveld  við  Gullfoss  í  Hvítá 295 

Um  Kölska  sinn  vafði  hann  skánum  og  skæni  . .  5 

Um  vornótt  á  veri 313 

Undan.bágan 165 

Undir  dönskum  "doktors"  hatti 212 

Undir  gálga  ólafs  digra •  •    . .    . .  25 

Undir  hverjum  stuðla-staf 230 

l'ndir  inessu •■ 232 

Upp  á  f  jallið  vænglaus  vendi 220 


327 

Uppgerðir 205 

Upphöf  og  lafleiðingar 201 

Upp  úr  haí'i  yfir  sollin  djúpin 263 

Utanhérað:^  út  í  bygð  eg  var 248 

Úr  guðs  þjónustu  gekk  hann 219 

Úr  helguni  ritum  hef'  eg  l>að  í  niinni 160 

Úr  Opinberunarbókinni •• 155 

Últi  í  eymr-slakka 43 

Úti  í  Draugaskeii •■   ..  79 

"Veginuni  Ijrönga  ef  l)ú  vilt  ná 293 

Yegtaiiis-kviða •  • 298 

Yeizlulok •• 2.53 

Vel  kveðið 24S 

Velnietinn  hann  var  og  gæfur 207 

Vesturheiims-hvörf •• 261 

Vélræðavfeur 216 

Við  blaðið  þetta  skyldi  ei  skilnings-latt 222 

Viðbúna  landið 156 

Við  Drangey 290 

Við  Dýflin ■  • 24 

Við  hengduni  þá  átján  ræningja  á  rá 19 

Við  höfum  frétt,  liver  skihiingseplið  át 215 

Við  höfum  góða  launa-lyst •  • 209 

Við  landfestar 287 

Við  lánutöku-l)ing,  seni  var  örlátt  með  auð 218 

Við  trúðum  l)ví,  á  góðra  manna  gröfum 280 

Við  vegaskifti 292 

Vil  eg  yður  velkominn 65 

Vinir  sem  vin  ei  gleyma ••  253 

'Vinur"  sem  til  vanun.x  kvaðst  segja 248 

Virðingamaðurinn   frá  Vantilvin.'shi 207 

Vígahrottinn 160 

Vínbannið  vort •  • 228 

Von  er  á  fyrir  áframhaldi  st-andi 218 

Vopnahlé •  • 1-22 

Vort  kvennafar  og  trúleysi,  er  tekja  frá  Dönum  . .  203 


328 

Yfir  kvía  sauðfé  svona 34 

Ýuisan  gií;trar-götu  vott 303 

Ýstrmiiaginn 236 

I»að  er  aÖ  glopra  gulli  í  urð 246 

l>að  er  elílvi  ó.<att  æfintýi'ið 113 

Það  er  hverjum  messt  til  meinís 232 

ínað  (koan  óvart  okkur  báðum 187 

l>að  var  skarð  í  Halley's  hluvssu-hiiala  rofið 206 

í>ann  sem  yztur  þræddi  og  hrauð 71 

Þannig  fór  nú  Ijetta  agg •  • 226 

J?ar  við  súlu  sett  eg  lét 207 

"I>á  hafði  Helga 35 

l>egar  á  fengna  fánann  horfði 226 

Þegar  eg  var  ritstjóri •  • 160 

Þegar  í  karllegg  að  þér  rakin  er  . : 208 

Þegar  "Kring'la"  varð  skelkuð  við  Beinadalinn  . .  235 

Þegar  Krlstur  varð  'herpreí^tur 166 

Þegar  sérhver  ganti  og  gjóstur 121 

Þegar  vörnin  er  á  enda 22 

Þegar  æskan  þrjózk  og  fýld •  •   . .  240 

í>egi  l)ú,  Bósi •  ■  249 

I>eir  ærðu  þig  og  særðu  þig  með  skjall  og  brosin 

blíð •  • 255 

I>ess  eg  gield,  þú  g'leymdir  bví 295 

Þeyti  frá  og  þýt  á  flótta 237 

Þingmaðurinn  frá  Snældu 209 

Þingvalla-ljóð 296 

Þjóðfána  ef  þörf  er  á  . .  . .   •  • 225 

Þjóðverjinn  fær  högg  á  luipp 226 

Þorskurinn  aldni  út  í  sjónuin •  •   . .  . .  210 

Þorvaldur  blönduskáld 7 

Þó  að  reiði-st  ríkið  alt  og  hirðin 7 

'Þó  hann  keypti  kirkjusætin 17 

Þó  harla  lítið  hirði  um 228 

Þó  mér  bjóðLst  braut  og  tar 170 

"Þór"  var  hvergi  kirkjiigengt 239 

Þó  skilning.sleysi  í  höfuðskel  hans  hafi 208 


329 

Þó  við  skiljuin  i)etta  ár  ■  ■ 292 

í>ó  þú  ri.>rtir  tvíbreitt  torf 247 

Þro«kuðuiit  inn  á  Ixingul-tignu 204 

Þröngi  v€gurimi ' 293 

Þui-í^i  ..  ..  •• •  221 

Þú  dalur  nTeð^þær  trölla-trygðir 274 

l'ú  í'inia  kirkju-Ii.-:t  að  nota  náinn 20.5 

Þú  niátt  bera  ung-a  öJd 159 

In'i  vænir  niig  skreytni 19 

JÞverá 43 

"Þvílíkt  þing' 213 

Þvottadagoir  •• 181 

Þýðing  á  "La  Bretonne" 233 

I>ær  rottumar  héldu  sér  ráðgjafaþing 180 

Æfinlega  í  "úti  og  búinn" 208 

Æ  gef  o.«s  l)rek !  ef  vei-ja  varð 199 

Ægir,  þínu  valdi  er  velt 260 

Æru-Tobbi •  • 5 

Ættartalan  til  "trésmiðsins" 208 

ögranir 121 

ÖIl  sveitin  í  svœlu  og  blóði 281 

ÖU  voru  Ijóð  hans  ámátleg •  • 234 

Önnur  mál  sem  þóknast  þér 2-51 

Örlög  hans  svo  áskapaði 36 


vr. 
irv 


C 
o 

(0 

w 

I 


-a 

-p 
cn 


§1 

(0  :o 

10   ^ 

C 

Q) 

cn 


u^ 


o  c\i 


University  of  Toronto 
Library 


DO  NOT 

REMOVE 

THE 

CARD 

FROM 

THIS 

POCKET