This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that 's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can't off er guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
any where in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books white helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the füll text of this book on the web
at |http : //books . google . com/
über dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nutzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google -Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http : //books . google . com durchsuchen.
C- ix'h.a.s
HARVARD
COLLEGE
LIBRARY
I
I
attöetUfene Sße^f e»
Breitet 3^et(.
34 i«M ittooit, mttf so» ober taettai.
I
Cl^t.Wlvpus'
/
i
■UrfMH
r.
SSpr eijin.n^ tiittg^
^it Mefem $5anbc 17nb, wie im erfieft, afife 9lo«
ten 6t$ auf wenige weggelaffen werben j man f)at
e§ fär 3wedEb{enU4)er era^tet, biefelben bet gu (Srtbe
be§ 4ten SahbeS erfcf^einenben S3togra:|>]^ itnfetS
Stifters beiiuf&gen, wo c^ne^in atte |^tfl:oHf4>ett
f)etfonen, mit benen t^tte*' IBerM^c ge|)floöen^
obet bte in ben @c^r{fien t>oxtommm, <ni^e)A^tt
iinb in %tmerfungen nefrofogifftt werben. jDee
Ueberfelet amb «Herausgeber $elt |f(!(>'S ftu^^ (^ier
Sur ^ß^t ^ma6)tj, Ui feiner 2Crbeit leinetwegA
an ein fc^ttlgei:e4)te& Uebertragen ber (ateinife^en^
@4)riften ft(if^ ju binben, fonbern er l^at mit ber
sn6gß(^{ien Sreue ben ®eiß ber Uvit\^m &piaä)e,
i^uttenS eigenen ©eijl ttnb bie SRaqier, in ber
er tingefd^r Unt\6) 8ef(f)rieben l^aben wärbe, nad^
^dften ivi geben Derfu^t @r l}at a^gteic^ ba§
•
|)tibltftm^ f&t ha» bt> tmtifye Tita^aU ^eforgt
n>irb, nx^t auft^Zi^t delaj|en/ itnb uö)net fo«
tntt im freubigm ®«Ibflben)tt|tfe9ti jum t>otauk
attf ben S)an( aUet: uoamen teutfc^en 9>atrtoten,
benm bet VÜxi^ lieber, atö eine batibfd^M)e]:e ICbs
^nblttiig baröbet i^: n){e bili unb bad frttif(|^ei:^
lndtte genommen n>erbm tÖmten, unb too ettoa
ein Somma^ burti^ ein ßinfd^tiepttnggjeic^ett bie
Stöd^tigfett be§ Ueberfegerd ftgnaliftten {6nnte. -
aDer i^eratlSgeber geflef^t alle Y&nftfgm geteerten
S^emerfungen ium x)oxciXi$ ein. Unfere 3ett ifi
<d^et leibet: ni4)t baju gemadf)t/ etu Si^^jel^nt
l^ttt» b^^^m|itif4^ im SDai^{iäb(j^e)i mit iR&n«
1^ »OR M^^^f ^^r^^^$^i<^W0 ottfiUige?
fBotia»^ ifi eipem qxram — quod — ober
^nooiajei^; i\i wxlmmi matt roiH ben Sitm bei:
@(l4)e, ben <$#^ bei: aus. ben ^id^e^nl^töttem
bei: S3i)r|eit fptid^tj bad'3i^f$%e »^^ bei: Sßinb
»emej^eni eblm ^ifler ti;eib| eS, am fßn^e bet
muen «Sib^Se Jelb^l ein ^latt foiit ju (eintreiben,
twb m(|[t bie «Serblet bei: SSergang^ni^eit Uo$
itaitim inetn/sm tl^aten^ifd^en Seben jn fepm
2)er Ud>eife|er ^ät an^ ia btefem S3anbc,
inbem et feinen eigenen dlttl^m, fonbern blo3 ben
ber <Sa(i^e tmb bed SSaterlonbeö voiü, — ^elun«
I
I
ta^tmmam, wie bk „htt ^evanftfo&^riiits
J^ tiß^pÜ^f iRe^et/. ^tero.lDialod |)«t er
mtt TCb^i^t txc SbidoR efnd<f(^altet, ba tütSU^
no^ ni^lt mtt JßefHnrait^eit ^«cßniQfbta^t mt*
ben, ob .^{etonQmtt$ $Balbt^ ob •ßntten
b(t Serfdjfcc fep, -wie in ber CHnleitang s«*>*
„JuUus exciasus« im 4teii 83anbe bet JDdginat:
, caO^cibt geaeigt »etibtit foQ. Qt witb otfo rott
ni^ftmS im Xn^ang ecfc^einen, old (itecorif^e
@(Ifen^t, tinb atö bem ®ei^e bec oorangel^ena
b«i @4><nfi<>i imtigfl oemoiibt, bitnh bie 9pta^
^tta &^vtibatt tmb SR^er ober cbenbArtig.
tik ®cg(iif(|icift beö QtaStfoA wiber .^«ttcn, nnb
bie iibrigen S^tenfifiife in biefcm merfw&rbtgeQ
@tceite tonnten, fo fe|»t bet ^eroufigebet e8 ge«
titim,\6)t, ^\«t nid^t dOe abgebntdt werben, bajit
beinafie einen ^'genen SBanb f&Qen. S(& vemeife
bo^erbiqenigen, wd(^e fte giei^wo^I tennen ttti^s
ten, auf bie @(^nft r>on ^folj (.^ntten wi«
t^et €calmtt0, nnb Qta6nu$ wibec ^^nt«
ttmc, 2(avan bei ^aueridnber 1816),. welche
iebod^^ bie SttifHil t>tS f^ito 9. SttttifelS vmX$»
^od^bU fBen&^ttnd etnigec ^t^Oeit itt beit 3n*
»e(t{))m caa Sut^etö ietttf^cn SBodm X#<d(tfl^«
.!2Ctt$ga&e, 15tet S3an^ att
^en fl^iebem imtf^tc fftaüon <3ntfl tmb
^onbf^tod.
. Stti'^utü im SSmSsaU/ am Sagt btt
VttfetPe^ng ttnftrt ^(itn.
(Sin treue SS^atttung
gcmeflt
Vnf ta^ f&tiejl aitS allen ^^totttfen sejogm/
J(aifed* SKojeflAt färj^bcingfen* /
fOJ a » i^ i, j^ u t i t n h
M t(e itepfer affmegcn ©maft^ t{e $^|>({ auf*
ttnb a6{uf€6en> gehabt r S^tignug au$ ber ^jpft
e^rottifa; unb wie fol(3&« burc^ SJetru^ SSonifacir lll.
auf bte f&ap^ tummtn, iii auf ^oanmm^U ber
bat cr(l beti Äepfer gar unbcrbrurft, mtb ben
Äepfcrkgib rcc^t g^fpicft.
^ Unb iixtn htitUtt
mtUn tcr Sapf{ @a^nnd mt b» Sc^r €^rifti
^txmtt^e^ftm.tt1).IL [JH
' ^ @pt{($tt>ott ^af im iiianix
9(un tft ber fßApft oit^ (tr einem Khimi^. rni mir morbeit,
^ itnb mag fagen, bof fein SBopft^ fo lang {(( gelebt/ je S£rra
unb OKlanbeii a^aüen (^} ;(fcff, ob dbtt toAl/ bit: foa bec
kjt fepju
SJ Ott c fe^
^fi (saW einer t>ott bett SBeifeti fa^tx) ber fecKg }is
adttftif btt mit tinti ^nbern @c^abcn mii ti^irb/ fo
tf{ ood) ber nit am tninbftcn Qt&dftHs {u Ratten f bet
mit Qttmm @4)abeR ouä einem Itngläcfe fommt;
barbttrc^er.nntertt^ei^f/ barnac^ in feinen ©4(!(en fuf«
.Mfigli^ ^anbefn tnas, t>nb mU SSebenfnng bi^ in^rM
gen Saff^, ffc^ t>or ^uf^nfftgen ^dffen ^&tttu 9Bo
aber €(ner i^Jref ber beiberiei geitafe, ali kwdf fttnh
bin Mb Mc^ feinen eigen Schaben gemarnet/ fidb
bo^ nit fitrfe^en tt^oOf^ t^nb alKe vergangne SDtns iu
SSerseg fe^ftf ob ei$ bemfelbigeii übel sieng^ t^ürbet^
feine Sreitnb, t>nb bit i(m sM^ gnnnenf ftc^ über i^n ^
erbarmen/ feilte Seinb baffefbig i^rem &&ä jufc^ret«
ben; bie aber n^eber §reunb noc^ geinb^ (preisen/
t^m tDdre rec^t gefc^e^enr bai er bermaffen nntcrtoet^
feff bennoc^ in Srrt^nm fxmnll^ bnb mit fireiem^
SBtSeti sefaOen Oxivt),
212
x^emnac^ Ifi J(apferKd)c tDIajeflat |tt ermahnen,
tag fie ttflUä) btbtnt, wai tj^r Ulbft htttiti wm
f&apft begegnet; bataui fic^ ju t)ernc$mcn/ toai fic
f{^ ^infort £ic6^r @ut^, freuen tnbiSlauben t>erfe«
(elf M* £)arnac^ auß alten <^if!orienr t>nb Sefc^ii!^«
ten ber torigcn ^et;fer ^ericf)t (u nehmen/ Vöit e<
bann tttoann ergangen/ fo xoitb fte ftnben, bag feinem
Scutfdien Äa9fer/ übn Q3cpf!cn (e< trdre bönn {u 16*
rem eignen 92ug befd}c^en;) gfcicf)^ je n>tberfa^en Iff^
fonbern ftnb bte ofe j Jmmcrlid) über i^re J^anb gefei*
ienf £tett Mb ®(auben t>on ben betrogen^ Mb^oerro«
t^en ; oOtoeg unter einem @cf)etn ber ®erfl(it^fe(t i^om
^efö^rt^ Dnb barnad) {u (Spott tnb 6(banben btfltiit
StItUe <iuc6 fit ibtt getbane ^o^Ubae fd^anblic^ wi
&&g(ic^ gebanbe(tr ottf mit ^onb t>nb SBaffen ange«
foe^teur t)nb überfallen/ bai bann »oa einem inm aiü
tern in ber Sdng in eri^blen t>tel 3ett baben w^Dt,
mag aber obenbin f t>nb bie gr66len GttUf {u weCberi/
itrmafifenf to^e (ernac^ folgt/ angezeigt t^erben*
Sie bie S5ip^ dtmeg mtbet tte Seutfdfien Jte^fet
^ir ^thtn m, Stäifct Defett Veti^tgen }il<
nennen; ben a<J)t'icfefHr b^n erfien/l^er tfto SBÄpftciP^
©ttt« gcf^an/ tmt>'i>on^ ibtien S86fe^" e^npf^tttj^n Wt.
SDotttioW er bom feopfl So^anne (betf Sljbtaen«) bem'
3tt>6lfrtn, ^«r* S5l«ain^ gle^n r bie'SWr^ Wbkr >fe^.
6(iracfneii^ ÄflttiV'35tren9aruim# trnb^ feinen '@o^n
SHbtecftten, J4t '^flfftt^ m 3tdiam gef^riNJl^e/ unb-
liimm^R, SKoiti &on liMbirk^ ^eitiben eH^gtf ^ gan)<
Süfiöni tn gmbcÄ gefeit, ifl bornad) ^«pfl 3e&<inne«
bon if)m |tt Ädnig 3HbVe*ten ^ ber in (£t>rftc<im geflio^
^llitoair, ^cfdirtn; tJnb ^at teiberb^n' fromnfeH Jtep*
ftr Öteen große SMufru^r' bnb Ärieg ertt>e<ftv ©i^fc»
, SJeio^ittttid ^0^ 0fto bet er(t tw» fernem Sapfl ^m*'
l^Msen. - ■
Unter biefem.S&dpflimb Äaifer tfl^öiifgericftt »er-
fcitt ber f*tt>er ^pb'F ben afle Äöifcr t>om Dttone f)tt
^«6ett muffen fc^ftrn'b^n'SÄpffen, mtb lÄut olfb in
ijrim :3ltd)ten; Dist* Ixü}. Tibi dominoj ff 3^
rrJbiWo ber gntr gelob önbf<6tt>6r birj i&npfl 3^<»««i
/rmeim i^errn, freiem tSnter/ ^^tm ^m^ be^m 6eiU
ftm ®cißf t>nb bi^m-^oli $ie iuge^m M tthtm^
nö)tnhtn Streut/ Dnb fiep bUfcm ^tpkt^nmi, bufif i^
/,(fo @acf> ifi/ baö ic6 gen Slom (omm,) bte ^eiUs
,;9t&mifc^ Xivä^ t>nb £)ic6 t^ren Stesiret/ ergebe»
ßfXoiU, md^ metnem 93erm6genf aucft ba§ bu bein Se<
ffbtn, betne @Iiebf nocb bei» Wutbi^ttiU bie bit ^aü^
ifinit meim SBiOen^ Stat^^ ober SertDiflidung r noc^
ffSfnteilung feinet , t)nb itt ber @(dbt
,3Dm nie gefdOtg^f no(^ fein Sefdg will machen bon
ffaQen ben £>in0tnf fe btr> eber ^ 9l&nii?n ^{iii^
f,o^n bein !R'at^. aSnb aflteö Srbric^; fo 6t. f^cter«
f;if{f n^o e^ in bnfern @ett>aK fdni/ bai bir n)ibet
,;iiberanttt)ortem Snb tt>em ic^ hai ®e(fc^ Dlesi'
,,ntene befehlen (tverb) totvb idf i^m in feinen €ib m<
,e (toben I ^9ti^ bein^e(fe( fe^; «nb J^efc&älec .'bet
re^onb ®U ^eutß natft (eineni S^etm^gen.'' — ;
..:. S)ieferi <^ l^ae bec ^apf^&m^t ju Riffen ttüil^
(fHtt feinet ftg#(icbett SKe^einf«: xi t* Q4 ^nmi^
's^^i^ieg bemJKapi^ettSStti eindeflric^en. . ^tjft
£>tto ber erf{;. Xeu(f4>^a|>ferf fammt olleii ft^eti
3}acK^^ml9lin9en ein Se^enmann ; ancft outf be^oSerf^
(ic^fien bnb mdc^ligßen Stei4tf<^ gait{fjft fl^eU ein 1^
j^enfc^afe be^ f&ap^ii tvorbenf t^nb bo^ ^iMfeit^am
tn ©emale bera fajl ^eiligen Sater i5ap(l blEHb^n/:: r -.
.. Stffo if{ bie öftergfeit gleich umfafyct. fo-n^ckn*
tinn4 tjtv ejrjlf bnb «tt. fein SRacftfumwen,. fs^
f^vj^znmvm, bie macfeeenTiifb ^cftSttigtc» irile.45i<'
fc^of )u Stonif t)nb anber^wo; jegt befldf tigen^^bi^
^gjdpfl aBÄaii^, Äijife^r^ bnb .äSif*5ffe. ^
ajer feinen Slefen (€nfel) Dtten ben *rt44
te|ty ^aben nie mSgen Reifen i>kI.©uttM* leinet
aini^errnr mb auc^ S^otter.^ Ötton be^ itotiißng
bie fie ben S32piten beriefen c fonber ift t>om?d(^J^,
lang mit 9lttf)rii^r bnb Untren angeeaf{/ bnb befdlbigV
.. iii tti üuA U^if^n. Utfac^tn bewegt, %<^it 3«imnt
.XUIj. bk HuitM ^t Ia({eit mttfjict^tt« S3^t^^ Gfruf
'iit bann ein '^titlan^ in Sottet ^eM^ettr Ui fo (atig
fiaßpUidtf^ fommen ii{ an bett toert^tit j^eib ^e/itrt^
c^ett ben vierteil/ befgleiclm in Xett(fc|et» Sanbiii
nie Qtiovn. . ,
2>iefeni geBen fein eigene 0eui.6 >ie SMi^ne? M
2^.^ bag et in &txtitiattut Un meinen X^ei(, bie
t^ftiri({en ^elben^ fo je smtit, aUt mit n>enig( Ux
Selbenfc^lad^ten get^anr. in^benen €r bin tt^e^e« X^ei(
' unb na^ent aOen obgefifgt 3l6tr |e tapf^rrci ft^rf«'
, miit^'gf^uttb tugenb^afi(iger er gemefenf |^gr6freKS9cf«
folgung bnfb&pft eir |iatie(ben ttidffenA >t((obaI^ fie
fan«r«f ®eniiU^rt^ttb.0^e^icflic|^eit gefeften/ M^n
fi€r anf baS er nit über fie tt^ä^^r f!(| ilm entgcgtn«
.a«fe$t mit biefer ^arffidt
' @ie ^aben ^ein^id& bie ©ad^fen^ («t*,ber 3ei< b«*
macf^eigep SBart Seutfi^er ;3la(^ )>m abniwetiben
t>nberi{anben, ba< fie and^ t>oDenbet; ^If» M bit(
/S^fi?fnr bnb Ferren n>ibef i^n ^urammen gef4)tPoren;
,baii^ bie S34p^if^en J^abeti 0e.A6errebf/ ^ fe^ t)«^
SUtut aitr^D^rannei geneD^t^ berb fte 9m6 i^re aitt
Jgr^it bringen; hatiOrjafi^n tt^i^ gtiflKc&e görflcn
ae^oiffen* S^a M i^u ber JS^pfl gen Siem eittrt^
.1^ ©e^ttlb geben^ er treib ßimontp, bann er feine
IDienet mt^ gieijUid)ctf 3)frunbten berfe^e. !&n|(rb^
j^aben jif be« »ert^en ßai^i SKütter in eine» Wbtu
glü^Un btaditf ba§ fle fid) bon i&m get^an^ in Sfa#
liam gettaßet# bnb b<ife(bj{ i^r Seben t^aSettb^ att^«
ibiieben, 6ie ^oben i^m md^ (biet) anber ^eutfe^e
|Surf{enmiberfpen(lig gemalt f barauö mane^ lainmeN
iic^ £obfcf)(agf t)i( gtoffer Selbfd^lae^tinf mm^ tt*
^biirnilicb Stut&ergicfen gefolgt. !ßnb i^ fm fotd^^
tiit f>o^ einem ober ydom ^apfien ttviberfa^m # fonber
mit ober (unfeni bnber benen bod^ ber fc^ttnbtüd&eit ^
<im ^'Ärttjftn jttftcfe^tr o^nangefe^enf bag er öor fei*
Item 93apffum t>ie( flBo^tt^dt/ onb @ttt< t)oit t^m em«
^fangtn -l^tt. SDerfUftig ^at ä$er ba^, bai bec
Änifer ju i^m in 3tafiam gelogen , ftc^ gegen il^mge*
bemfttbigetf i)Hi^ a(f^ i^m a6ge6eteet?, n^a^ et je tviber
i^nget^anr ffc^ di^lidf mit i^in i^ttttaimi baröbet
^^ auc^ beibt iiifammett gefc^toornr t>nb einen IBctW
trag mit »rief unb ©fgeT befefKget ©obMb dbtt
ber ÄiKfer i» Xeiiffc^Janb ' fbmmenr ^at ber 55oj>ft
j^imltA aßen gfirffen gtfÄtieben, pen grogeöer^etf
^Ung("gee^i^n|^ ba« fle ben Äüifir ttb(%^ten. ^ ' -
aXeWtfl ober ber fromme Ämfer (n SDSfteii be*
griebiri« f*ft&*'fe(Mr itii 'berfc^n> ifl^ bd^in fortimen^
tai mn einen anbern St&m 9^^ i^n aufgi^worfe^
'*ormif^*'ÄÄc& emejt/ bnb iWttd bm brttfeh; bann, et
'l^at fl« aO e«f($(agen/ mtrtebenf »nb au^ jöto ttit
'ft^4«i' ©a ^Ic^« affef nie ^dt ^tifen mXgtnr'^ö*
fJeÖ bet n|«g'®ap(t> tlm fem^ti-Sitn »ibertt^rtigiu
mac^itti i^nttrf^anberi/ f>((b erfißd^ $unig €tthriH)ett^
Der 'ba«m*l in'^täüä mtf emecfee, bag* tr'^^.Äi^t
ben ^a^fer er^aUenr barnebett gan^^^^^^'^'^^^^'^f^^^
fMi aber ^unig Cunrab- bardfer gefiorbenr^bie ^ta^
Koner berfcftlagenf Slom btrfc&'-ben^ ÄapTer-^ttwtnllenV
jfi ber gpttöfi^r^eig SSafer in bie ^ngelburg sfefefr^Pf^^
^tarrtoc^ fl^-böraug geffo^len, bnb ^Ifö; ba ^enug
€^rif{enbfu(^ berigoffcnf f!c^ ang bem %taüb gemacbt
fStad) ml^ti Zob tin gleic^geftnnbter 95apf{n>iber xf>n
anfgetoorfienf boci^ barb barob jn fc^eitern gängcnip
IBtftcr III. ©em nacfr (am Urbannö il, »elcfter nac^
©erfttc^nng aUerrep »iber i^/ juletjl feinen -®tek
^^enricben wiber <^n geret^tr »nb ba^ ba^in gebra*^,
bag bcrfefbig Sfingling ein grogen Slh^ang in Sentfc^eA
?anb«n 4^erfomwen/ bamit tr au(ä^ feimt «?ater «
^^hmitl^mMlht &Ummlk^^^ f>ttir, tote
mt'itx fiigin> tmceirtr ö«6 im Sob frrad)tf fldg«
Ih^t» iä^efm Äcr]fc» gf^cr^em
-afe tl« iun icnfcftfigen bcrtttatfctt jua^ri^f t)iik
im^lner 'ftdtt berfeibi^ ^enrtc^ r f^i^ @titi^ ange^abcn
'{U rfesii^tVf tmetDo^I f!e i^m barju gcMfeä giften';
jebo^ ^6en fte feine ^actit and) nit teilen ittfi^ettf t)ni>
*fic^ {^tii din^ entgegen $efe@e> Tbet knn feinerlei SM
liir $H^üWi bann ba§ er fie n>o^( seflraft ^atf bnb
mtt'Mt iiSiit\)hUii€n fRnt^tn, il)tcm 93erbieitf{ nad^
•flefc^Idgm* IDc^cö $o6en fieil^n mit i^rem Äriegen
*t)i^n'diek0 ^rtnc^enS^aeen^ bie er borge^abt/^bg^e^
l^gefi-^ |at auc^ fein itUttlm^ burc^ i^r ^ra(f tiefen^
pnV ^iitUttU^ in Onvuf>tn Üben mfifienf beffen ej
^antt «u4 ttk onmut^big gew^ft/ bann et l^ai^ ati
fdrtem frommen Safer berbicftf.
• iStä^ btfftn Sob ^aben fie i&erjogen Ut^atxUvf
ütijt ©ac^fen, bnb ^erjög gunraben oüg.ecftmali
'imünr^iMnbtt^t^t^t, auf bag nit etn>a^€intv4c^tr9^
Itiß imi^t i^nm' t^f iW ^i«^»^ ffc^ er|prbeft m^t^
^M^^mn^j^ %maUis mtUn. S>D(^ ^atSt^Uti^
t^ötitt«^' iiW ier *Ä* fSUiä^ tit^Utt, nocöbem (ie t^m
'^rgbg'fmtrabeii enigegin ^^altmr pd^ on^in sero^
<IÖ(enf 'btib (tt jtemrit^ girffTÄfr. . i: :.:i';'^
' SDärftÄ*^ ift^ber augefiba^ft ©eaen^ :Äe^(ir.S:ru*
*rtclf >bft etfl 'fommeii; benfelßenVoiSte Jc6^'. nacft
Jta^fri^ j&^nric^en bem Siereen bcnr aBer . frettfedte^e«
Sentfc^eii Äepfer^ f>. fcigilcbt, ^nb beffer &IM |fi
ftmwt^aiAtl, benli Ärpfcr ^nri^ gel^iibl. ©obalb
iit^nm f>ld>i SveblK^tett/ etdrfe, tjnb 4ruglid)feft
'^€1 i^m bcfunbehr ^obent fit. ityn andt^ gettjo^ntertpeief
•«ttg^aHgUit:; «r ^aben i^ bie SBÄpfl ©(auben ge*
f^mniif mb nit d^lUUf bnb ^at 9lom i()r Si&
^»b ©e$«ttbigfek geiibt^.fa f^^ttS^il^aiiMcUmMu
vS>titma(^ i^ SapftxUd^t ÜKajejldt {u ermahnen,
%aS fie et;f{Iic^ 6ebenf , xcai i^v felbfi bereite Dom
f&apfi Uit^nü; bataui fic^ {u t)ernc6men/ tod# ftc
f^ ^infort £t€6<f @ut^f freuen t)nb®Iau6en t)erfe«
(eiffoff. £)arnac& au^ a(^cn ^i|!oncn# t>nb®efc4i[(!^#^
tett bcr wvistn Äepper beriefet ju nehmen , teit e<
bann etn>ann crgongcnf fo UM'rb fic finbenr bag feinem
Sxutfdjctt 5ta9fcr, tJbn ?5cpf?cn (e< trire bann }u 16*
rem eignen 3iug bcfd)c^en,) gfcicftö je »iberfa^n ijl^
fonb^m finb bie ofe jimmtrliti) übtt i^re J&anb gcfe«
icnr Siteu t»nb,@(auben t^n ben betrogen^ t>nbt>erra«
t^eti ; aOweg unter einem ©cf)ein ber @erfUi(6feU ibm«
flff%t/ t>nb barnad) ju ßpott t>nb ©cftanben itftdiU
Ce(i(be aucO für i^re get^ane ^Bo^fe^at fd^anblic^ wi
hi%tiäi ge^anbefff ali mit j^anb Dnb Sßafen ange^
. foe^ten, onb überfallenf ba^ bann ton einem |um an»
»ern m bcr Un$ {u ertcl^Ien t>ie( ^tit ^Un i»$Üt,
wag aber pten^inf t>nb bie gr6glen ®t&d {u me(ben#
^{rmaffcHr »ie ^ernac^ folgt, angezeigt gerben*
Ük bia S34))fl ottmeg nnbet bte Sftttf(i[)en Ae^fet
SSfr Mtn aiif ÄAifcr Detftt b'tü (Stfltn }tl*
lUttttcn; Den a<J)t'id) fÄr ben erf?en/j[<eff tfto SSipftci»^
<Stt« get^an f tm^ i>ot^ ibi>en ^ifii^entpfatiittt Wt.
SDömi «W er t^om fcöpfl So^anne (beö^iiftien*) bein'
3»6lfrtn/ hir* S5l«am> gfe^n ^ bte'Äit^ tenbir *»(?.
6oracet^cti|i AAnid^'Strengariunif tmb^ fHneti ^@c^n
af6red)tcn, jü •^elffttv itt ^talhm 9tf^k\!t/ unb-
ftmmifnf fRom t^on i^berki^ ^tinbm cH§6tf^gan)'
3t4H<itii m gm»ctl gcfeßtr ifl barnad) 55öp(l 3e&atine«
tott i&m i|ii ftänig aibrecfiten ^ ber m (Jorficvim gcflo-
^Ihwatr, ^cfdffhi; bnb ^at toiberb^n' fromrtfeH Äep-
fitr Ote«rt große 3l«fru^r' tnb Ärieg <ptt>e<ft*' ©lefc-
%(lo^tnttf9 ^ai Otto bet er^ i^ti feinem ^apfl ^nt«-
Unter btefem.^pfltmb jtaifer tfi^tfBfd^rtdyt tvor«
bJtt t^r fd)tott ff9b'> ben aOe Ä^ifcr t>om Dttooe ()et
löSen tttdjfen fc^>»i<^n'b«n*5&dp(lett, unb Uni alfo in
i(r#m Sted)ten } Dist* Ixü}. Tibi dominos r/3^
^Ofeo ber gutf geloft bnb fdötpor Mri 55flpfl 3«<>n«i
^meim v^errn^ 6e|>m SBoter/ 6er)km ^im, be^m &eiJ»
nöftnhtn Streut f Dnb 6^9 bitfcm ^epte((ttm6, buß id^
„Cfo @acf> ifi/baö ic6 gen Slom (bmiti,) Me ^eiüs
,;9t&mifci> Xitä^ t>nb £)ic6 t^ren Stesiret/ cr^ebcit
/fWiSr nac6 memem SSermogenf aucft tag bu bein Se<
„Un, bcme@(iebr no4 bciti aSiürbisfei^ bie bu^af!/^
iftnit meim SBiOen^ Siat^^ ober Sern^iOidung / noc^
/;9rntei|un9 feinet ^ t)nb iti ber @(dbl
,^9lotti nie Qtf&Üisi, Mä} fein Sefag tciü machen f>on
ffaVett bcn £>in9tnf fe btr> ebet b^ 9l6m(i;n tl^ftl^^i
r,o^n bein !R'at^. aSttb aUti (Sxhtidf, fo 6e. f^eter«
f,i^, xoo ti in t^nfern ^ttcaU Um, bai bit mbtt
r/öberanetDoreem Sno xom id) hai ®e(fc^ Dtesi*»
,,inene befefflen (tverb) toerb idf if^m in feinen €ib t>
affinbing bt%fitt bein ^e(fe( fep; ttnb ^^0^ti^ %ti
ff^anb ®u ^eutß tiaeft (eimt^n S^ermdgen.'' — .
..:. £)ieferi (^^ l^at bec SSapft @et9a(f ju ^tiffen nad^
Mwt fdne^fj^piAen SRecfteen«.: - xji jv Q,i ^timi^
'Sfe^'iiiefi bem jÄap|?ett SRttg einaeflrMe«. . ^ie.ifl
Otto (Ter erf{;. XeutM Xai^fer^ fammt oDrn ftuten
3}acK^^ml9|in^en einSe^enmann; ancftatttf be^otfeifff^
lic^fien &nb mdc^tig^en 3tei(6 tier gaittfjft 9PeK ein £e«
l^enfc^afe be^ ^apf{e^ toorbenf t^nb bog $ai\tHlfm
in &mült bm foft ^eiligen SSater ^pf{ b^Nn/:: r • .
., SHfo if{ bie O^ersfeit gleich um&üiit. ^oi^^an«*
(tnu-ö ^.er ejrfif t^nb aß. fein SRad^fumnien/; f$^
(^rjfien maren^ bie machten )tqb$c|^ejti3(eii odevS^iti'
fc^oif iufHom, bnb anber^wo; jegt befldttigetiitbi^
^SMpfl aBÄttiiigf Ä<^i(e^rf bnb JBiftbsffe. .
, . ajec ff inen Slefen (€nfel) Ottcn ben *rt44
ttift^ f)aUn nit ntogen Reifen i>i<( ©ttet^ai* frine^
ani^errnr Dnb auc^ S^oeterjS £)Mon be^ ^toeiie^inir
biefte bettS32pitcnb^n>iefen( fonber ift t>om Sop^^ fi^
lang, ntit ^ttf)rii^r bnb Untritn aogetAii, wb befcM^tg^
^M e£ au4 t«cpK|eti Urfa(|tn.^megt, %<ipii3%iiani
itt bann m'^titlan^ in Sorc^t^e^atfettr bi$ fo lant
.biii pitid^ !ot|imen i^ an bm tottt^n ^ilb ^etitrt^
d^tn ben t>ittttn, it^iJiti^in in Xtntfd^tti imbtn
aie gefcorn. . . .
. S^ieim geBen fein eigene ^uiV>ie ^t^iamti M
£96.^.6a6 ec in @trett6ar{eit t)in meinen tJ^tii, iit
t^tuvt^tn S^tibtnf fo je gctoe^f aber mit n>emd( l^r
S^Ibenfc^lod^ten get^n,^ in^benen ^r bin tireiile« X^et(
itnb iia^ent aBen o6ge%gt* Sl6tr |e toj^fereci fiarf«'
. mäe^'gtr-unb tugenb^affiger er gemjefen^ j^ gr6frecJ8cf «
foiguns bctfb&ßft tx ic^itü^m m&ffmß, >t((obaIb fk
ietn^i>f 0ei»iU^r^b.(^ef(^)cflic|^eU gefeftitH/ ^aben
(le, auf baS er nif ß^bttfxt^&^if f!(| ilm entgcftin«
Jtfe^t Wt btefer ^aif tict
^ * 6i)e §aben ^eimfic^ bie ©ad^fe»^ (at^.ber 3ei< b(«*
mi^ii^t^ ?ßQli Xmt^äitt ß^t^^^^ (^m obitimettbeüt
bnberiianbenf ba< f e audl t>oOenbet; ^Ifo baS t>Ui
,^^^fnr bnb j^erren n>iber i^n (ufammen gef4)tporen;
,batt^ bie a34pi!tfi$en ^abe^ ffe.Aberrebt/ ^ ftp t>ftn
aSatnr j»r £|)^rannei g^^^^ »erb fte vm6 i^re afte
jirq>jMt /bringen; Jbarju. ^aUn tt^i^ gci(iKc^ görflcn
ae^oiffrti* S^a M % ber S&ap({ gen Siem eittrt^
i^ @4iirb geben^ er treib (Simone^/ bann er feine
£)ienet; mi^ g.eiiUi^ctf Pft&nbUn berfebe. fSt^WbisS
babftt ffe M mtt^en ^aifcxi 9)Iütte^ in einen Wbtt^
iktßtn bra^tjf bag fle fid^ bon i^m getban^ in 3ta#
Itam jgettaßct^ bnb bafe(b|{ ibr Seben t^aSettb^ anf#
blieben. 6ie b<)Ben ibm; au4 (biet) anber ^eutfe^e
Surßen miberfpen(lig gema^t^ barauö mane^ jimmtu
ik^ .£obfcf)iagf t)i( gtoffer Selbfcl&lae^tinf mancb er«
Jb<)rm{i(jb 93(utt)ergicfen gefolgt« !ßnb i^ ffn fotd^^
nit t>ot| einem ober i»)een Zapften n^iberfabmj* fonber
»ier obei fänfen; bnber benen bod^ b^r fc^nbtlid^eit '
r
^ftlwSff fo \t t^UU^ S}ilbtpt(inb genanntr^N
<im ^'ÄrttjHnjttftcfe^tr o^nangcfe^enr bag er Dor fei*
Item 93apffum t>ie( flBo^tt^dtf onb ®ut< t)oit i^m em«
Ämfer ju i^m in 3taKam gcipgen/ ftc^ geden i^m ge#
beitifttWset, i)K^ affi> t^m af gebettet?, wa^ ttjtxoihtt
if^n get^anr flc^ gatulie^ mit i^in uvtta^tn; baröfret
y< au* 6eibt JbfiimmtÄ gefc^ioornr t)nb eiiim öcy»
tr«9 *iit IBrief unb ©ijet btft^tt ©ofc^ dbtr
ber ÄiKfer itt' Xcatfc^iaiib fbmmehf ^at- ber SojHt
l^imli* aßen giirflen fttfÄtiebctt, pen grog^ötr^etf >
^ngf-gee^ttn^ba« fle bwS<!iferttb(%^tw^ ^ ^^•^ :
SN'eWtft ober ber fromme üaiftt (n SOfifteii be«
'%ekbtM fitif)9^!i(tt nit'hi^^^^ hä^in HAitnm,
iai mn timn anbern Äüm3 gt^en i^it aufdtworfe^r
'«orniH^ »ÄÄC& eihctt/bnb jurttfl bm brttten; banti^ec
'$|arfl« öO e«f(§(ö$enf wtrtebeitf »nb öu^ jftta ttit
'$th4t^> ©4 ^l($« affef nie ^ö< ^tlfen mJ^tnr ^&<Ä
fle^ bet UfllStW^pfJ/ r|iii femA-Sun roibtwittii iu
itKic^eti i»nt€rf}dnbenf/ trib erfifid^ ^unig €tth41(f«tt^
ber ^taimül h'^tMä mtf emecfet, bag er'^^jfci^t
itit Staifftv ermatten, Utntbm ian^^tdüam^tf^fi^^
StW aber Äunfg €unrab* barf^r gefiorbeti^'bie Sttoi^
lioner berfc^lagettr Slom bu^-betr -tapfer *^ttHin|leti^^
jfl ber 9ot«fdr*ti9 Safer mbie ^ngelburg ;fl(e|c5jftpffr^
€^rtf{enbfu(^ berdoffcttf f!c^ ang bem %taüb gemacbt
ffia^f) ml^te Xob em gleid^gejittnbfer Sßttpfltt^iber i^n
-attf9ett)orfett^ boci^ bafb barob ju fc^eitern «ätigciTf
mttot III. ©em itac^ fam Urbanuö il. »elcfter rtoel
©erfiK^ting öUerrep »Jber |^/ juietjl feinen -i^i
^enricben wiber i^n smfger »nb ba^ ba^in gebra*^,
bag berfefbig Siinjlling ein grogen Slh^ang in^ Stiitfc^eA
Janben 4berfwiwen/' bamit tr au(ä^ feintn «^ter «
k
k
\
^rfkm 'Idlfen aikt Öi&fWttnb«^^ Dt*, tote
'«it^ib fasmy tmtittt d«6 im Sob btadjtf fldg«
•lltitn' ift'^etm Äcrlfc^ ^ttitn.
- '-ate^tiun knf«»%ett tiemiafcit jiijeric^^ tnk
Vm-^inerfiätt berfeibi^^enric^f fein @ufi^ ange^aben
*|U rirsit^tVf tmmo^I f?f i^m barju gcMfea ^ifttn';
feboc^ ^6en fte feine ^aiijt aud) nit teilen ntfi^em t)ni>
iic$ (^'tf«^ entgegeit 84!fe§e> Tber ftönn femerlei %fyit
fiit' $H^am bann ba§ er f!e tt>o^( seflrafl ^(it, t)nk
intt'IWt ^Ätet^iieeeffen Stnt^en , it)rem SJerbienfl noc^
*flefe&lÄ9eir.^ IDi^cÖ 5f<^6en Pe il^n mit i^xtm Äriegen
n»M' bieten ^rtn^en^^aten^ bfe erDorge^abt^ ^^e^
fbisefi^ M anc^ fetnSebettldnj^ bnrc^ i^t ^taütidm
pnV Siititaüf in Dftrn^n leben mfifien/ beffen ej
%Mft «ti4 n^e onmiii^bif^ itm^^ banntet ^at$ an
fdtteM frommen Spater berbic^f. i
' : ' •JJtoSö^b'eljp^rt S^b ^abenf!e j&erjogen Set Warften»
<itt^ 6aci^fen, bnb ^erjög gunraben aii«©cJ)Wttl»
^en^nlintfnber^e^e^t, auf bag nit tmaMnttid^tici^
•ffljfl ^ntiif 4^nen^^ t»ar> i>r' einer jlc^ erjFcbeft moätt^
^lllten^jfte 9Cteaftl9 twrban. 5Dd(^ MÄej^fer $ef»
J^r|b9^'€imraben enidcffin gifaUenf pd^ jm:.iR sero^
' '5D«r^(* iff/ber angett»5^ft ©eaen^ :Äe^(ir.S:rie#
-it iclf f *> t ' et fl hmmii ; *enfel6en - ai^tt . icft^. iwc|
%S(a'|>^i^ j^nric^en bei» ^Uvttn betr aUer.flreitbsdre^ttt
^teutfc^en Äepfer^ fr fc',9]cle6t, bitb beffer ©liicfiii
fr{Ä«W3&atibet, l>enn ÄC))fcr :^nri^ «elwiö. .©o6alb
•fleinmi fbld>e Sieblk^tef^f ©tarfe, i3nb^ru§lid)fert
m i^ ^funbeiir ^atmt fit, if)n audt^ 3en)o^ntern>eid
'^4a)^tttt; ergaben i^ bk S5dpfi glauben 9e#
fd^iicnf Dftb nit ge^äton^ bnb ^at 9lom i()r £i&
^i^ Bt^inbiiUkQtif>tvJ[^ ftate^ M/^ft t^tcfem D^Cf
lÄ
Btibt mifecr in bit ^ktiÜtnU'it bvad^t '
:^ .'^jgür ml6)t fcm^So^ItftVtt tnn mietferSeif btr^öp^
©regorra« Itm auf alle fficg nac6äef!effe/t)ttb juöor
an i^n but^ bie X^mptr^errrn bem be^bnifd^en ^un%
nttvctOitn tohfkn. - JDarÄatft i^m fein ©nn SWnij
^ewfldjen tntgfgen^ige^eetr SRe^fänb^ SSononien^
'^armn imb '93en^bi9/ fi?mmt t)t( anbcrn 3taiifc^eti
^tat^fen, mit Qr^ict Stufrb&r .tt)tbec ij^n >en>edt, i^n
bac!iacti.t)ctbarint/^ tpb öermalcbeit
^nb.atö er min bem aOtn e6$eftegtf. atic^ bee .
^taätidf fo erj(lftcfx^HifÄ.ibr«l:5Japfr®re90tin^ bar*
fi4c() 66/ef!inum in ^tUetfc^lanb mttt: i^n m$eric()ff
tt>ibcr<lanbei)/ fiel) aiiÄ:affo:fle^aItett.# ba§;man fein:
^jttfcf^nlb/ ertennt , mb- ®to§mv^t\iUit jefeben f &a|
ke.r Sß.<y)fl Stinpcentitt« IIIL ein (Jonciltwm inSrantfü
reic^ n>iber t^n gentoc^i bfi4:4nn ev ibn.^^efe^tf Mfr.
t^er^pnet j$atr aber.ba5,.(^a|>. et t>i>r, Jt^r-iJ&ili^nw^*
bergclific^ SBolt^at toii. ibin^ . Ä^pf^r .0dbri*enf
imVfangen jietf, nnc^ on Speifef/i f66 ttnii$trtt^tf
nhnnter Stapft »orbet!^tt>är;''''5OT(b|tft' '6erff^m
fer Wg in äob t>ön Tbncn.gcbanVclr: teiSrbetir. War^
DoiiüJfdnfrebo feintm'feiin;* auei'teiu'Äe^^ gebo*
mr mit ®tft abget^an önb Vrftedff. ^ * ''[ :' * . /
* DRodl). ifl ber jpag nit au^ge)i>e&n# fonberfein @ntt
^finia.' Sunraben aiuft be^ Sattcrd entfteieen laffetif
bin S5aftarb fStanfrebnm an \bn gebebt; .in ml^tm
^tic^ i^m mit ®iff iu berg^ben t>ntcrflanbenf borc^
^crrat^ung o^n imifd\ bcAj&apfttß Snnocentii-
.. 'iii fepnb Dia SSapfl^u SPapferniirbern "morben;
m ti nit of entließ aOmat, :fo if{ e^ bbÖ9 ^eimtfc^
burcft }t Slnfliftun^ {usangen« €{emen^;IV. f^at
ConrabutnXV«, gribtriaUi ßunr .ben^.Utjien ^erio*
18
Dffentlk^ mit fcem ®(^n>crt l^tn ^iitri^tem
aw nun b t r ^inttjeggencmrwn, f^aim fit mit bem
IB^ffarb aucb gletcbemei§ se^anbeft ; bonn ber ^apfi
. aieyanber IV. f)at tfem erfind) btc gtorctitiner tnb t)iel
©clfefter ©tibi an S^ali jc^enft. ©örnad) aucf) ben
Mnis in ^tanttittf toiber i^n Um^t £)aö and) bor^
öacfe S&op(f UrbaituglV. unb juletfl ©fernen« IV. ge^
l^an/ fo lan^, bii tt bep S&tnebcnt t>on ben Sranjo«
feniübemunben/ bnb. erfcblagenifi.
S2ac^bem tf! jtapfer Siubofp^ in ^talia Don t^nen
tribuUrt tt)0rben, bod) bcimlid), alß fie ibn ^aben
(bm baf er et(id)e ^a^Un, Den bencn er ®elb barum
empfangen/ gefreit) ju fd)md|>cn unterflanben; barauf
bann ISapjl ^onoriuö IV. jiemUcbcn §(ei§^ gelegt. .
®er an i^a^fer i^enrfd)if 1>ti @iebenben Xob
i^ulbis fep, if{ noc^ nit grunblid) ertannt, tDtemo^i
'.gjiemanb iweifeltr ba§ Die gloreiitmer ben !ERincfi#
Der if^m m-^. 6acrament Derseben 6ar, {ugerti^t/ «nb
bar{tt i>erorbnet ^aben. @o weitf mann 4ttc^ mo^ff
ba§ i^n S5apf{ €(eounä v.; Der ii)n anberj ntt boiitt
auf ©ebing l^at Äa^fer fe^n laffen »itten, nit gerti^
fonbet mit Stufru^r Dnb be)tDeng{id) gefront. J^at
fi^ auc^ nmb bai ^tinigreid>D?eapi>(i« gegen t^n fetnb«
lic^ 9t^atU 3nbem ifi ber fromm Xapftt )4mmerfid^
iHnfommen^ ber fo(dkr @efd)t<f ^en^ef^n; baf mann ito
ganten SReid) ein i^ofnnng in t^n gehabt/ er n^erb noc^
sro§e S^r tnfegen. ^at üuti) Dermafft^n angefangen
in regiren; Da§ ftc^ anber< nit bann {u einem tapfe<*
tm, groimut&jgett, re4>tgefd)öffeneii Regierer ju i^m
iuDerfe^en gen^elt. £>effen M er aud> DieOeid)t ent«
selten fnäffim SDie SSdpfl |an nit gern in t(;r&ac6
^ Sefradtn; ba4 f(4>^ wn .tpdKc^ noc^ tDo^L
.^i äbtian bem ^timüä^ Qt&U, if{ barnü^ an
Mni^ ^utmigea offent(t<^ anitmnbt, butifelbigen ^üt
S^^pfi 3^<tniieäf ber 9ei$ige({ unb se(bfuc^ti0efi, fo
tnter allen ^&p(im je ^eUbt^ Dm bag er o^n fetti
^inttHOigund {u ^apfern Qm&fiktf t>etbamt, mb fo
Dtel an i'bm setvefenf abgefelt. SDa er aber fi<^ mit
&maU if)m entgesen fe|tr gen Siom mi^ SRac^t de{0«
den^ t^nb ber Stapft fic^ t'bm ju fcbmac^ erf annt^ M
er äffe @t^bt itnb ^errfftaff ia 3<a((aif bie er uu
moc^t, miber ibn Qtht^t, t)nb ci(fo i^mr ali (ang ej:
(ebti fein 9tub getaffenf bf)^ f^cf) au^ in feinen SBe^
mit i^m Dertragen (äffen tvoDen. S)iefet ^tittig 2ub«
tt>ig hat f!cb f toiemobl mit feinem' groffen ©cftabettf
i€«noc^ furftlic^ unb faif(!rlicf> tbc erwebrt; t^nb regiert
XXXIL 3a^r; $ulet|l i^m »ergeben Don einer gfirjlin^
Dnb 4lfo ge;<lorben.
3tl^r fein tßac^fommen €arofutf ber tierfr (at
(H^ ganj^toeibifi^ ge^^en. & h4t fic^ (burcb) beir
S^op^ 3nnocenfium {fingen laffenr Dnb Don etmb
Mf ali er gefr6ntf aui 3ia(ia miiffen {ie^enf Dnb
gen i)iom fein {ebenlang nit me^r }u fornmenr ge«
fcf^worn; no^ mebr: ibm etlicbe @t(!» Dom 9teic^'.
»bergeb^iitf unb ml anber onjiem(i(^e ^ompadt wb
onebriicbe ?b&nbtnu9 ingangem SBiewobI er GcbttU) ^
^atf baß er fogar ö^n J^erj ftc^ ^at birfen be^ Jtap«
fere^umtf DnfernMnben/ fo feinb bodbf bie ün folc^i .
^aben borfen einem 9l6mifcben Stegieref/ Dnb^erreh ber
ftBeU angefbinen ^ nit enef<ibu{bigetf bann fTe ^aUn nlt
ol^ c^ri}{eitli(^en SBifc^ofen QtH^tt, fonber {if{ig^ U»
trügtic^^ Dnb a(S Dntreu tpratinen ge^anbeff.
£»arnacb Ht ftc^ tapfer @4gmunb Dnter t^nen^
eftDan gute aßort ^ebenbe^ ettoan ftc^ bienfHic^ etief« '
gtnbe butfen muffen f biß fo (ong ffc^ bie ^ugifc^
@ac^ begeben, ^ietrtt^t in fte gefaflfm^ Dnb ti^j^
is
tfaiim €onc{(fo fummen iH, UtMd^ ^at er cm^eitldn^'
U^t 6ac^ mit i^mn se^aftt S^eboc^ ^aj^n fie if^m
üuä^ erftn^ im €ond(io jq So^an}, tarnad) {u S&afel .
<luf< frtt|(ic^(i cncgesen gandtn^ t)nb tDictoo^ €t beti
. Gitm ttitb fD;ti(^> fie {tt reformiren ge^abtf ifi i^m
toc^ bai BIM Htin abgeftanben; i>nb ^at ti nie i»oD#
(sbf n mh^tn. 3^m if{ auc^ groß Onbanfb^rfeit wtt
95ip^m miberfa^ceti/ lut^or donSugenior bem er im
tEottciUe jtt $5afel ju äffen (tintn iS^ttn Qt^tlftn , btt
$at ^ ^ernac^ a(fo fp6ttlic^en gehalten; olfo f^anb«
lUb Derac^e^ ba§ er i^n fecf)^ 9)?onaf Uns i^ ©eni^i
lief n>artettf e^e er if)m bie Sim tobüt geben.
^iefed i|l ber Serrdt^er €ugentugf ber (a(^ et
ftefe^enf bai Sonciltnm ju S9afe( tt>iber i^n fn fein)
ben IDelp^in in granfreid) bim^t ^att, ba§ er mit
J^erifraff inß €lfag geioöctt/ bief'Sanbg berwiifl, bnb
We armen £eue jdmmeriid) i>erberbt. SDaratt ^at er
ftx^nn ten^enfff^en Surften rd(^en n>6aen.
<^at jn ein ^epfer mit ben fbipfltn fünnen nm«
Sfa^fr fo M ^* Äepfer griberic^ bers briet
Schnnt; noth ^aben f!e t^m' btel 66fer t^&dt ^n^iefen.*
Unb {uboran ^at i^m^aubt^ bttf&ap^^ ba er ba^ kef{<
niiil {tt 9lom gemeftf terrdf&erltd) nac^gcfiefftf be§
^iiHrßf! er'bod^ entf{o()en. ^<^rma^r ^tt auc^ einen
gremmfeie t>nb$(eig be$ f^riebend f!(^em migen/ et-
n^dre biffi^ bon i^nen bnbetrdbt blitbm$ ^at i^n aber
«itge^tfem _
i^e n>dr biet jn fagen bon bem afferbnfrenften un*
fer offen ^dp({en^ bie je Qtkbt, $io bem Stnberm
Ipann er ^at ftc^ bon ^ns^nb auf (n teuefij^en Sanben*
gebrand^t^ ifl an feimr Äepfer griberid^en i^of lan$
Qtit m eined ©ecreearien ®tatt imt^t, ba er äffe
©efegen^it^entft&trSlatien befe^en bnb ctUtnU bar-
na^ ^itrcff tInbHngtn b^Xtjfttit ^luc^ ^& ^^ ^^
&aU, foti>äIfbtt<ui^brrMti^19^of fSefn; «rrfSgt
fld^ ba^onf lum Xaifet $^oca mit greffrr f^tt, H9 «r
tnnfBifc^f ittSiom'bieSreiMrgt^^ baf J^inf&Mti-
«in 9if(4of |u Korn tS6(t aS S3if(^off (»a< t|{.^«|Mr
f«t(c ^tram) ttnt ba< 9l&inif(^ S^i^umb ein ^<um)<
lansfam na^er iicttd / hpät ttwixti tti. ],pititi se«
" im f!e Conflantino URadn» <t>/ ««4 (a»t' i^rä(' iDes
«retfJDtjl f CVj. «onfldtUtfttti 'Übet e« ift ttft^wnß
' «m ip^o'ca gefielen »oq ^otrifücio bem brittni ti<«^
iKitHlir« €^reni^i •: ■.•■' '\ • ^^^^
Uta «Rt^fiNPtn fK 91«» g(iiiif(»f ttiib tilaRftt/ büß
4111 rSQaiifl $t«|ilrf fb et m^^df^fcMK» ^^!VKW
< AMI et<9^t oütb^ in g((«$et^jCiVlft«nb a$90(onuii|«p
#ci(9ta4t|»ilk9it^ «(^ »<!}:. «r>«»nr Jt«tf<rbefiii(i§t»
Aii^ <MK jbir {0^ tett b(» 93«^ bem j(<ilf(r tiiQ feilt
INM SAtk' £|tt'i)l^#c4«' ;Q(e.betitR«<^, er fbOi^ber
#><)<{ |k^}'^M^l»<i^Sto}>ff<Miittf unb^fvfAi^
fbS ftnb» «it me^r SRa^t ^abeti» ein iS^ay^inff^ffff
an flSidMl #r AM ba< >fMffi#Hi9t^ ntlrs^^l^
fülAMfV tlNe^BfliesmimJSK»!^ cobfimri(t$,$,0>j^
fttt fmlMm ff fß äf tn * i^&l^n mn^m ^nMi(^
C#«(i«tifi{8«ll M.> b«r5(4ire;^b«8bie:)«9<i|(r<f«}^
tbitiM i^fitjaßk f«at b;p. bell ®ti$tli^:.fiatm^
iwttDMt.. 9iMw D.aijneViij. m^ i^ nit »fän^tfik
$ÜSB^&^ittf^tfifßi^ *mttm S^t^«tittRo 0^a0t«»w
tbnw oat(f4$r:QQCj(V^ @ie «^«eii aber je tbiiit||:i
Zi
ffrau^eti.
i^ ttitQt, htt%ap^ üUt bcm 9&tüs nit totberffa^
ftioc^ti 6mef er €ari»(tim Sfa^titttt; berfamstit
fK^RO Mbfiend bm 5(ä«t9r tnb ^{c{t ein Ceficftitttit
|tt SKom mit bem Sapft, cliiij« t&ifd^tfftn, unb fibi>
ten K. 2N bem Soncine liberattttoort ber !5ap|i fontmt
kern ganjen €o^i{ii> btm Xdtferr »nb feinen !Ra€^#
(imliiigeit AOen @et9oK^ beö @tit^K {u 9{ot^, bitf
er foQ 9)to€bt bdben,, tin Sbapfl ju fe|en, aitt^ alTeii
€$et9a{t in feine ®dtAr. IM^ ba§ 4De^r)b{^e^ ond
95ifc^off bttt^ aBe £«nb i^r SnMfHtnr t»am SMilfif
ne|men fi^ffenF bartt6er f!»at feiner cwfecrirf foerbtn
beim f&dmt tmbSte^t. IDefglei^^n t^it^üpft^Uh,
fb na^ flbriano txtuii^Ut toüvb. In offnem C^ctfiö^
in bet 5(ir(^en @n(Diitorid UflitiQt tt nnb bn< gnni
€on(i(ittm bai o^beßimmt SonciUnm ben erflen Xentfel^e^
SUdmife^en Sü\(n in (Emigfeit {n i»eren. 2>ifi IXIIL
«brtdttu^ vn. in>&pnoho: 3e$t |att bir Stipfttfm
alt Vit(bt xokbtt, ti wi^ttt aber nit long»
3H« nnn(£aro(ü9(]^snn« 8ef{^ben> fSimo D.CCCj
mib INtbbifnA fein @mi nad) j^m re^tettf (tarb'nnc^
ber ^apft 9lbtkmi L, mld^t fammt bem gMitn
HtntiUo bit ate ^re^^eit bem ftmftr triebet D&ftgebenf
unb twrb m fein ©tatt ©ttp^ami IV. §eft^e »^
äB^en beitf^mfer^, n>e((^4 ben jtaifer nit «in tbenig
berbrofil. 9U^ aber @ttpffänu$ erfti^, «^kbof feitt
emi^und bem 5(ajfer^((it gefiel ^ mac^t er fl^ üv^fr
»nb jog iÄ Sranfrei^beft j^aifer jtl mitbefn* £>iefem
Sittben ritt ber gtbuuig j(aifer (bann er iHrßanbfreif
edbntfnit) entgegen r t»nb etiif^g ^n f^lrnnblicO » bot
loa« bi€ ®(ü(fe gojfen. £)erl5a)>g fang bie 4BIefi nnb
%9Ht £iit9bi(9m ein S^/J^aifu:« ttnb Mb buuf
so
&a\>t, f» ttStf btt «11^ bit 89if lOfft^fT fein ; »rrfSst
94 baj'atif ittin ftaircr' $(oca mit srefftr S^Ut, b«§ «v
tm tStfc^off t« 9lom' bie ^tti^tit ^th, ba§ ^itifäMit-
«itt Sirt^ff )tt 9lom d6<t aS Sifc^off {bat ift.^^«p«,
P«tn ^tnttn) ttnb bai fHimifdffdifiumb m ^cim^
iixmidtt m^^tt QtmQ, bpäi ttwatb ttS. 'ßüithifit'
" Keti fle €on^an(ino ÜRdditD ja^ m^ Uüt'i^mS)^
«cttiS^. fCVh^pnflatUikak^ äbn ti i^ er^^ttii«
tttm f^^oca sefc^c^cn t>on ^owfAtic , btm btittt» n^
Mttkt i^tt 9.^nnisfti ■ . • '^. • v^
f 8)ttntiif ^af tBsttifa<iii^kfii'€0iKM«m mit 9{fiM^
|fm<itni^PHf!(R iKSto» VÜifMt^i Mib eifiiinfit/ i>4f
^SBnpft ^tttfir, fi» et fmi^fWti^tfc60ft# ^^^i*m
Atolt (tto^K ttärt)^ in HäSlt( '$Mft-»nb fSf^fornm^r
^$ttdttfMt^}9n^ «(^ w<^.,ar4>*m jt<iif<r be^if%
AM fMcter £»Q« bell ut fö$pft btmSififtfm f^
Doeilcit gif»' SNts-^icA^i^te^bfiiQMK&r <r f^lilj||rr
^, fiBkiMt Ar Mm ba<l»fMlft#'tffc(! nttn^lftip^
iMMiii^mmfMt,$^t tmuttbviii (Mtr^iHfM^
Mfttfi M>b<e s«(nt v^timit^M mt^t wt itm^ß^.
pt, ifMM« fßfitlftnt i^e^btn^tn^tn ^tt]9l<90
«i#nfl»«tfr4Me(idkiliR.9. b» «>{() 1>9in J((#K;^
«i^|i)nJMpfl hlHto itt N<S^TiKbntffi3<i^ M
%4*aautiin»^li., pttXAKtfr N§ bie?«94^n««M4|
Ci1t(W )(iitfür,fe9it Mt 6f9 bat @ti#li<^e(t.4^i^
•nttiMi. «MM B.aij«vij.: Mb iftwt»f<Sn^m
Km» Mii(f4$r;Q9iCitV.. ^e «i^meii «6<r i« ,»iiit«|!|
21 -'
i^ friert ^ htt^ap^^Ut bem 9&tüs nit toiHi^afyi^
ttfoc^ti 6mef er €ari»(tim SSa^ttuia; baUm $tn
iRem, tmbfieiis bm 5(äiit0f tmb ^c(t ein C^ücintttit
|tt giom mit bem ^apft, clüij« IKifc^effen, unb fi(ü>
fen K. 3tt bem^oRCin^ liberanttoorf btr ^apft fcmmt
bm gatijen eorKtd'o bm Xaifttf »nb feinen !Ra€^#
Umlinstn tiUtn emalf bt6 @ttt^K {u 9{oi|i# biif
er feS SR^cbt birben^ ein SBapfl ju fe|en, ant^ «ifeti
^n^alt {n feine Mttt. WiO) ba§ 4sDe^r)b{^^^ tm»
S^ifc^of bttr4 <iBe £«nb i^r 3n<>eftfCttr t»am 5Mte
ne|men foDeni barttfier foUt (einer cwfecrtrf foerbtn
(eim I5iimt tmb ^ä)t 2)e6s(et<^n Mt Stapft fe» in.»
fe na^ flbriano ertt)itl^(e( n^arb# In pffütm C^I»
in bet 5(ir(^en ©titoaeortd U^iti^t er tmb b«4 gani
€on(i(ittm bai ofibeßimmt SomiUitm ben erflenXetttf4>eii
at&mife^en 5(atfer in Cmtgfeit ju treten. IDif. IXIIL
»brionud vn. in&pnobo* 3e$t |att bir Jl4|^ feti»
att tHt<bt toitbtt, ti t»4|tet aUt nk lang.
SK« nnn Sarohid d^snn« dHt^^en> ^ntio D. CCC;
mk titbf^tfej fein ®ttn nad) Uni regiert # (tarft^mt^f
btt S5apj{ abri^ttttf I., DMldier fanmtf bem gantenf
€#nd(i^ bie alt §te;^^eie bem ^aiftr n^ieber b&ftgebenf
unb nsirb an fein @tatt &ttp^am6 IV« §efe$e »^
4ß^cn b^^ätfer^, wtldii ben Aaifer nit ein tbenj^
berbrog. flrt aber ©tepWnn^ erfii^, »k büf f«*
€rm4^ttti9 bem 5(aJfer^Mt se^dr mac^t er ^A aufr
Mb )og i^ Sranfrei^beft j^difer jü mMbern* £>iefem
SSttben ritt ber sebuftig ^ifer (bann er tHr({mib btn
<Sd^rfnit) entdi^en; txhbetiii^aftt frettnblj<6; bi^
Iva« bk ®b(fe soffen. ^ IDrr S5apf{ fang bk^Ütfi tinb
«iltot £ttb9iH(fim ein S^/J^aifer« ttnb Mb «lanf
fo t^m aibrinvu^ fein SB^far Dnb ba< Sottctb'um 9(N%
(cnflc'^aiit,. fo ^tmfi^^S^ S>mt ^if^M^V^
U^fRi^U %\[o &i9fikan 9KK^I9; ^ie. iS^fl )^
\»€(c^er au$ ®t»alt M SBap(te<; df iMc^^^ t *
; @D{^n (^loalt ^at Sibrtanuä lU. ^ecmtd^ erntu«
,erfr. 4;i4(Mc^ iiag e^ bte iiad^ff>(9tn& j^atfcr nit mUzn
laUenift^t geboten/ ^<^f ft<4! M« Sl&mifcNc ^ftifeiT
tH^t Nr ^<»i6^ ^ji6| ^j^n^r. m^, fi( woffttti. 3t6et
((9^9 t)fj^ S&D4^et(,t)^r Sv&niet/ datiti f!e dtjneipi^f^,
^ J6r^l( IM/^4pii^n toAUttn, barum erneuert er bem
^fif c: imAf^ W^ f<^ftt ' baß ^mföci p^n ein« Sva^
iwMwÄ«ift?f mimSfim^ ^(^p» mtmtbtn. sjitt
t^i^nbm^filhpi^t bi€i €onct)i>,.s$rebt> fp n>4.r ett
«Ift !^M: <rt«r ^f^^<^&ett« unter einanben fel6jl m^U
SBad tt>ü&I fj^iMii Ni« fi4&^. Wp6I> 9(iidttf{mu« ft»rid^t
WÄUfiPÖ wt., bif ^tiiiittih 9^r Än^jl/ pöer mt
t«#t<A#, Ainfrjr «»a« ni()n f*KJbjr t^nb Sin^eilidlei^
^>? ^0r)i(: aqfe^eui niib ßetßia m&rne^mem Sß(Wii
^ldi$ tßf^iif^i fo:tl>4rettf H^nbnit fO: t^iel ©ecftei^
^ (b(c0j? <i» jtbec fpri^t: , €r fej^ ber ie(l k.
. . fRit nti^l .Kaifer({(^e ^ayt^ mit ^aiftvl m^
ftittUc^tn Si^^ten n}o^{ n^ieber ne^en ba« i^m bie
$4i^({ fc^bttic^. oMetro^n/ «ob selosett. £>a^
9!&fftitd^fc&Ie4)t im;. alten £ei{amenl ^tt ttiu ^i(
^.0e(0(tte8£(^nt>r $(ttd& feinen ,91ipof!«(fi^ bart>09:ni(i&t«|u^
gefaxt/ b^m; n fo man auc^; iti.iiner @tabt ttrfa<s&
fp liie^tnt in. ein anbert k,^' SD«« JSieUUc^ PUpmmt
t3
ifktügm «nb itleb €^if{t &^m« mrt ^tteintu^; tÜ
«ife »M«a(<[ iuiib 0c^e^ im Sollte.' -
.:. 'JSmai $<i^(AwHiixJ^t(Stiiip9 feüietn.'ft(M^niM
J^ttfett fo sanj unb gac tt>tll bellen mit €^d t>ii9
»(& ©dgvtftf^ fo-J»fil<si »ir UmmOiM t^.te einet
JMri< .161^^ «i» btm difo fe^i, ober nit. €t wird
^ d<«#/! t»ie Sau «8b fSta^ pifammv ringfom >
V '.'. ■..■!t '': , 1 ■- . , . . ; • . : ■ ' i
•. -'.J }■ .'■ •, ■ -• • ■ .-.,.' V '•.■ . ■ .. i- Ai
,a.:i ;,u 1 , i^i« ip c d (^ K» i^ ]( fei n'.- '' '":,
S5 e t IB tt t^ n e < :
•* ■;■. •.•■ ','. : ...■ :.i .1 .■■■..■ ' Vi' .: ; ■• '-'
-. :.■.., • 1. .;»*^f» .' /-/•■ •^'^■■' --J
■ / ■; 'i:i-«'.ic--«t;T@ie'n-l>e'b.ti..ef.'.' :, .• .. . ::
.:,- '. . .I'j ^ ) ■ '"•.■." ifi ''11 , imh ■ • : .•• :..■..•' ,-'->;'
(...;;..■..;■.• , -•.,.,.,; • • v ' ••■...•...; . - ]
be»i<p#atte^fidi!y ^|JjltÄ;u^^
^'faljgrafeh om ?)J^Htti',|f^p0iÄ jij^ .
unb Srafen gu ©jpan^apm.
W^ S)u tteuHc^r S)ttr^(att(^tidf{ec ^ärf! 2)i(^ mit
eröffnet r unb mit beinen ©efii^en bei tiefet @a(^e se*
M £)it;nis4iL brmgeti^r JDir )ebt f^effiiiilise 6#tif^
lAtiiif iü t>tr%^l9( hoi$: an« %aitHiäit fSrttertt twlrbfr
^Ivü ^^i^tr^pimf ;t9em f6hht ic^ mit me|r gtstiettf
ßc^t meitte Gac^en ium &fen ilftcrfcttbetif «((^ tim^
litr füttoi^t tmt'fßer^b fl(. bfetTf atö biee^ciftem
tAbfk taftXffUn fo^n? i ^
^tr cr^4lti{ IDu mtn in bet Sttrfage brep neue 6e#
())r2c^ boti mir; bi^id^atifbufer meitier aSottCf bie
Ungfi b(r grei^tt (tc& attff(^{ofi, in eim'gfn (tflKi< titif
rtt^igenSJi^ten berfertisetf fold^en Sn^aU^r t^ie i^tt
bleffilcmrfc^e 3ett thHiQ&ivliUt^x ^enn 2)tt ba^et
nacb wdft üUtß iittüöi, ant^tfült, ttnb mitSSnmut^
ScfArieSen finbefl^ toe^t boc^ bit Srct^tt barinitr
bieSDtt 2>emer 9(eu§erund {ufofger i>or allem m ben
©c^riftflellertt fuc^efi
!D?em (Sittfc^tug ({e^t ttutt fe||!f ben SBa^nftno jener
äRetifc^e^ auf j[ebf m^tic^t tBeife {u befriegem — *
SBeie entfernt ifli, bag itb tox i^ren S>ro^ttiidtn {tt^
(erer benn id) mi^f bag fle bon (einer (angen jDauet
me^r fepn mtbtn, sf gen mldn ftort^ep f!e an^ folc^e
ritzten. SDeg^b errnntdige fc^ jene^ fp neulidft
fjlnrc^e dfi^erfaDen ^at, ali fit ben ftaifer in Sbegfeit (b
^e(er j(iirb1njfe nnb ^rotonotarien {u nn^ fommen fa«^
(en^ benn feine^n^eg« i({ für unfere Oad^t tV»üi {u
fürd^fenr n>o^Iaber jener jn bemitteiben^ n^eU^er ^d^
fiuf folc^e ^6^ sefieSe, biefen Unget^^men |u feinem
'ISerber&en In bie ^rme geworfett ^at. £ebe rec^t w^^U
Unb fcfyirme bie grei^eit!
Kttj ber €6ernkrd ben lf{en 3enner 1521»
BS
■ !■ • «.! mmimm^ • ■■ -
V ■ -9: :,;•"/ J •.:.;. r.V':-:y rh d-.-v-i •;-■- ,-;
: ■:. .. ■.:■'■ t. • .,■• ;. .•<• 'f.- .•" ;
• ;, .' ■■. .. •■■.^ -•■ ."I. -• - •- . . A i
3> e t fB ft t » e /♦
tlnterttbttft:
. . ©er ©Ätner*
^d^ ^titfeü toiS mif^ tM>tt truret ^tt%ti^, xct tiid^ tiiir
®efa&r, fontern feI6fia(^»^e mir troltf (intoear
\, ^,;. ; V:. ^ SBariier*'. ./
®! w» t^ ©eimgeti-
- «ttt^er.
tBott weinet? SDa« 15^9 weit enfffewt eoti mfrf fe
f^orf^eyen nnter hm ^Kettfc^n (itbettf mib C^riflnm
l>ei^ttei(ett j|i:»iÄ«ti*^ ^ .
C^l^iibhi f!$ afiet beil^ l^eitttf ittA }tt)iir auf fe^r
|l£riiitii:^e fB^Ki^r-tetm oSe tief fo beiner Se^e aniia*
^M0 ^i0en«bietttt^erif!c9elit/ unbu^teterttm mftfr<
mmmJ^ii jmtf mtUbtniäit mit iix btn timifi^m
9a&fl ttt If^aaren frei^iQr Ombent fttttSfUic^ i^ fiftt
~ nm r . — ——-^ '
34 d(er Udt^tt im seritisften m'^tf tag eti(«e<i
tet bttf ober irgenb eftr iUnberer mit biefem Stamm
ftc^ belege* 2fa, i^ berbitte mir'dfogar: benn mein
tiniiQti ®tuUn ge^t ba^tn^ (griffen ju machen. '
Sei mit finbefi bu (einett g^iberflanb, b^n boit
*iefem8Eöfge ^tin^wirt? ic^ »ic^betlafi?!», imi w me^r
an^6ren* — Stoifc^en nnf &at (ei^ fütth^t me^r flatt^
* «tti&eV. ' ^
fffite bif btt' tti^ f& pti^M mndi^nbdtp mein
S^eiretfter! S)pt^ fage mit t^t 3Ulem je|tf tbe(<^e
Infamie benn baritPIte^fV^^'^iP^^etn ju (4m)>fen#
^ #jl1p(!l^e,@ff^^rbieft,#<t^^ ?,
ei tii bie Infamie ber':ir<|tt.^;-MI^|möt?^elilM
^fditn^lidizn unb bera6f(^imt^n>iirbisen. 'S)ein( 9(n«
^dttget aae tt^etben« .iH>th b?w,^f ^|5|«>|^j^ l»
SRom berfolgt ©roge @efa§t^ tjt^on' biefem ja bc«.
f£t(C^ten; bag et nic^t'tt^'bemSSannbttg beine Qanit
&d)\xk auf einmal itt^&nUWȧ[tl(amff \^mtg
bto^t et andf ^^^it^.i?^^^^^ mdfTen bie (ic^ M
SBo benn abet utt^eiieti bie 9RMMtti4'f li ük^^v '«^
fiBaroiie!6
r -r StOgemdRi iDrtb.bfeft^ltel^ifiittdt^irfaid&^'dfcte
«i^^'flnbf^imKnto^ :e»iii {ii|i^#btt9iti4#i^»ieäM»
^iti ift'i, Wüi auc^ mic^ ^MpMUäf »m t»b:
^ue tu jemä. it^re^. ■■ siHm'mt l»iU^ 9^t,4im
.^a|I, «nt \üt(i) »tiefte ft« tjf iitti^«,w»^.J^^^fen^;%
«»«^ bit doitKe SQelt ,#tR:e)0r4i9ni(7 «oib- fb^tfl ^-iii
- Sai^ ctfle fH bet ^66tl eme fegt fd^k^üMMi
<Ät; tthtj eJenfö fein llrt^ift iiie^rtobn b4''25«t^i
bog b(e 6ut«n <« greld^ '-uriteciMntü Ümttt '. SBilfc
fl6ec btt; bag ©^anbe fe^r oft miSbtit'bttmnbill
»trb> «ftb «« »0» ber/^i^iiiSttdenb jeagf , d« So*
l^r^aft^c.wr^at, b« £m»Rt( n4^|jiMif«b<tw2 unb
ftA# b<t @d}Iliiwi««i ^ii»|«>ffl)| »Ott birfffp a(K*nt
tw*nitöt,it^^nb»,i9ii: »^ii»t|^^: 0nihtrnr<Mft:«Me
9«rabe »ptgel^tt/ bi($ ouö.b^ ^raitti^ {wit.jQliiiitk»
ou« b,«,SinlJe««g.,jgro.«i<ftt«-jejH}>pp. )» ti«gtti> »«
^un ^(0ff#.4t|f»ttet| bi^4itif:«to(ii.9oIbt)iltt ^«tH
■ittftgttl. , -, ,, , . ..,■.:;•; , .■ ;.i r,'. ;:,.J
9gi«,£(»i^f{jbtt^<? . .1?:
- «tti-^er.- •-■ ■- ,' -^ :■>:•..- r:
2I(& »oaertitge ble$/^tt>^(Iii(4 ber SBo^r^eit jn (»r«
^(Sj!ne«l<i^i^i^t^M fQ(9<«i^ «^rttta^r, unb fetneit
offer menft^ic^en Ue^fir(ieft|und(t(f 9il««l^,.mtr, ^mm
tWikbt^ ^tUitn, Hd^ ttufforbem/ M^er hm^ tMi
Mi^ttreiiier €|ri|ltt>et;bef}; ba^itt ge^t meiiie SS^md«
Ntfl } ftidfti k^f i^ ©«ff ttef(|er iitfii ^poffett -
rc^iffrt^iffer 6ag e^ feinen Srnnb fite fetji UrM
*0Qbenritbc^bic^fbns machen farinr totrin tc hitS) m*
htttmt WnWten fciür fbttWrn^Wift nur me^r !tnb me^r
in 3rt(^untt)erftrtcfefiinb tnS S3erbcrben ret§t. S)tt
.«bef# erfKurjUc^ tto^'fä groggepnnfv fannftOben»
Senannf e< (S^mttg nenjEten^ nnbntc^t bietme^r ba^fe«
td^r..»ßi bni ®miti in asa^r^ett mnbttiat 6e«
ffeiltfÄunb bem biefe boc^ fü treulich an64n^n/unb
tote i^re @6|en. t^ere^renr atö bi^ ba lEnb^ <$.ab(Si(|ftf
ll?PPJa?«t,upb5ffio&aufi?
Sffidrner. ',
^ fittejp Mäf Ut ^ixt^ Mit&nM ^ü^tUii, unb
inNnr nrft Clriflnd. Shij^ ffe^f er l^iefenind^er al$ bUr
iinb feber anbere^ i»iätt fiia ©eatt^aUer i(t/ »nb
&Üt ^ttoatt .htf^biitnäuf fIcO dbereragen 6ef!$t, un^
^4n ikait^t Mtb'm übet, ^ai toiü biti t>iti ^etf«
(kn: ein €|rif{ fe^n/ b<t iener |a am^ ^eiftse macbtr
fi» ba§^ief mlii)tifyn an^inim, gar mc(^t tr^en tin*
nm; ber in fofc^em Ser|a(tni§ ^u @J^rif{u^ ße^^ ba§
er, n^a^'^er toiü, ftW^in fann. S)ade$en btfi bis
befldnbts m 9(nsf{/ unb Qtttanfl bir böm ^Kiii$e{iunt
nid^t timn Ringer breit abjade^en*
, iiit^er. t :?
€« ifl itSerbtnd^ ni4t< ® er inge^ t €$frtf{t 6(a(e«
l^tet )tt fepn. 9(^er biefe€&re mirb näc^ Serbien«
^öi 9e»ert^ef / tti^t n<ict^ iti er(hrf Ifefleiif^raeli^
itil b(«< ansenonomnem Sliimen.
..Jßenn bu «e^^b einen^ fi^Ic^n ^en ibiffflf fo
toitb tt nt^i fe^ii/. «teen ifttt) miun^ftH (ir ^
t(6 Me Steltdioit/. bie m bie enafiett @ratt{(ii toxiäit»
M^tt, feit fo langef Seit xait eMeß trab StiegH
in^rti'f ttttb bttr4 tfo^'S^se »mt>^^^«»i|ii*
t<rt«t dKfrfftne^ (tib{{cftbflt'afferd(ltt»i9(Kft^9eb#tei^
(^11 6<mf« ttRterf^ane Jftciiswtt, {tt b<c |»«n.®Mi(M
9t$(toien $r(t^et( ivitiS-^ufi^ttn, jtnb fie^ i<iit ^(*
feiiKifer «fiitirifilttf ifi(^ f((S{t |tirl(f''i»i8elM-^i
ShtftHiM^t" ^ ^(<^ I»x^ notft ««MIM» itf^)'ift
yrbtn/'ftw |(tte m»(reffiriMf( IvifHifttt biNi »M^'
.; g!j«ipK4«v,*w,,,ct,>,i>^; «trifft, 'Wr^^ ->&
lüfm iM^ ^iffbdiii^^.:)^^ i^i»J4|i«%i(6 bU 6#u(r<(
t.'-. fr-i
'r.l- — ^
i ivr i 'nrir' . 'fji ■t-:'Vt luoo öi'i? ^f'-, ^^i' •'- ■*■''■ ;.;V""''»
tvffllr b^ SpofWtt jjtaü (tf fllr f{^ea/ «»um ^e ttn^
ie«^ «tt«. • ■• •• '"■ '■'-"'"' '■ ' ■ ^"^ '■'• ;' • ■ '-^
feyif, in^ tiefe MotTb honnx iliiiiuanb;pi Hdtitiitn,- *
IRintfAilb ^ ixtfi/^ttttf fSikmmh jjn ^Werdt^MV ^
«iVitr «^tmnn fast: tvir mäffh utti''t^mmiM
|jfe«|e M'i&erm. •'' ' ' ."'.'V'' '" '
■■; ■•'■:."' ..:• ■' ^ätnit. ■■';■'."; ■,'■•' •'-'
Uittn't hvc,mt^tW{5piit iai'r in ®»<iJ!^M^!"r
}mnil()(iir , »«b , in ißefSnmeraif 0(^ '^ ^^^''iiP^'**^
|«if('««il(lf:S»((^0' M'ei^«a^€$eb»t li««S(4IÜei(#
mkSkmiii iii» -'•-^-' ^^- ■ :'••■> "■■ " sivi ,j.;-. ■:. »'s
i^enrtnm«((( fi^ anmaft/ fi» «»{fer bog ber fein 9(|>oj{c(
f l^ifK/ flM(l^r4i'ieft^evfi)»»:«t{({Ii)jQec'«4rl^ f*9*
99€ fM^ft waritt« 4M <«t»flet mi^giii iuiii IKülAiii'««
>ic> 9(^til^if «If^tMriler «ildie 0«bB«ii|«Ü W4«^'
<t^/ 4Wi'te Niiif Mffkit fTe f^ rd^mUfyt üfteibMütt'
iion »f m' btt iptadi^, tflf n(d)t berjenffte r' ti^elÄeR (letitü
grtXagfbem r6mi(;*cn spabfi gcrciflctn^irbV ^fonberii
tit, «Ott Äeld;em i^ ^eigt: ci ifl 16e|fer Öo«j^ W« bett
SKenfcfeett ju 9eborc<)en. '' SBenn übrigen« jü blefet
gcit ein oberftcr ^riejiet «fot^wenbig ifl, fo geb6rt ti
inftiner ^?Mlic^7 :t»c ©cftafk^^brlfli 'iW'x6^m: 5Dor#
«plo^ ik^ii^ t>eiri{anbenr bat er JbU^tlfpiitih wtMi
Qtit, ttttb bur^ Xbafen ej ben)^^re; &(^§ ifr-jn fitent«
wen ©ebefen bei ©o« für ba« SBoIf ficft terwenbe^ in
bttit^U,ti nnterweifeV burcft Crma^Httitgeh ti^tti
b^g er itett ttttb ^^^^^ wa(<>e/*iiwit tdn
^itÄif ' böit ber i&eerbe ii>ixlt>ün gebe; rattg'cr mbli^
vafMisti mSglidbeti SBegeii e# binbero, ' baf |etne^
fiäf ptxim^ '\\ ' , .... /''. ' .
• '9ibe't fct6fl>ie(e« 2Betbett tt)irb ibm nwr bann öbe6
fragen/ ttetttt er'6bri(tttm fö liebte bag jr d«.8Utt#ef
tttng biefl^r £(e6^ fagcn baff: „S)mf b^ mi^i^ i»U
id) bid^ tiebe!" bamif bö nfd)t slaüf>fi, ba^ bit, ,fö M
©etb ttttr' liebett, mit gug SÖifcb^fe »erben tomm.
SB^irne.r. .;.. .:••.* *•:
lübet bie^ aOe« anerfemtt ja (tac^ ttttf!(r 9t£meri
titib itl^Aittt, ttjie.t* -meiner fil(^t« i>ott üUmtfm,
toüA P^ km fagft; nur g^itbt <rr ^ baf ^a* er tttt»«^
btt ftci/ ober anbern nac^Iagt, er bieö f^ttwßsliim
gegebener ®ett)alttbtte»,. .. ,
:• • : •:/•:, ^ ' iy^ßtt. - r r -i :- / ^
. , M^i(it i^^wd^^bUi bk Qrfhfi|i,^ Mg^etf'tm^i
bit xoit bie ISSabrbeit fdi&^tn, mifbanbelt; W^i^
^icUß^iÜ(d)toti9mb eing^i^t, ja mit a33orfen bi<tt>et<
ffii gar biOigf ; in feines ^axi/^inn$a^a^f^^i^
Un ißpf ; fo toir|{ btt iti^tf »{berfprec^tnber fltibeti.
Z>enn jiige mit : V^ebigt toe^I Seo bev Sehnte ba< €iHink
deriiinif ober berfiUibet.baö Sleic^ eam< unter bett
«Ätfem? ^
laJartter.
.GoKte tr Utßitli^ t^ttti/ tidd^bimf» title (mm
fenb.^^nclc berttmlaufetti bertn SDienfle mitt f^lß
br4«^<^ fom?
Sttfjer.
€r aber foK aitd feinem anbern Srunbe fäi dr&fe^
<ild biere SR^nc^e, ober a(ö jeber onbere (H^ti^ ang|ef«^
^<n loerbetif ait^er xoiil er mel^rr benn ieber anbere
t^&tiQ ift. €r foD nld^e nur btm leeren Stamen ttad^.
hai ^an^e ber S5tf<j()6fe fepn, fonbern in bntffat nni
tm fiBerfe^ nemlic^ a« ein fblittt, ber fDrsf^ftiger
alf üSe anbere Slnfj^c^t |tt ^^rettr rafUfofer 6orde iu
pkitn, inQfttiditt )ti toac^en^ bie ant)er(rattte beerbe
a« ein bejfümmerter j^tre (ro@ SRac^tmaf^en / @ord«ii
unb S3efd^n)erben bor jebem UiberfaD fid^tt )tt ^tUtn,
unb {tt tert^ibigen M« 2)enn ba< {(i ntc^e eine^ i&u
t4^#' 'M biefe ^ili($(en ai^iet^Hnsen attßnrabetv
fonbeirii einet fo(€^en# toelc^er ber fStfc^of^ivdrbe fEd^
tm(^h$mr wb bii ^ictmcmui fdr imi^er flc^ be«
0eben foUte«
Ißarner.
S>n toiOfl olfo bdf blefir ^i^ftt färbet nic^c
meliere« »erm^en folT^ benn jeber dbriae iöi^
f*pf?
'' ffittm tbjrf rr4 if» 9 ^ (^ ft e r notSwtnb^ l<tr ttOt'
iäft zmti 96f(!(i aKe^rberm^sen f»irb aber nt^^^ ,
bann an tktm ^ti^tättn OitfptUfttt mkttidi mtu
f«nntr mm tv bit @emi!t^er 5er ®liiibiitn crfeic^
Uitj nic^t mnn et ße btbt&äu 2)entt je it^itntt
tin^ifdiof t|{/ be^o me^r &at er (tt^ber Ueberieugirtigit
er fep ber äu^fpenber einer fremben ®a^e^ (Sorge .
bafdr {u traseti; baß er fein 9(rat (reultc^ bertvaUe/
fnbem er e(nf{ emem fbengen Sltc^eer t>ott feitieti Z^attn
gtedbenfc^aft objulegen ^af/ tt^elc^er bett geereueti
Sintäfi iofftn, anb^errfi^ ^alttn, A^n aUv, ber feu
ner ^flic^it aM @jumnt§ ttnb Uepptgfett trettloö ge«
tborbetif berfM^ettf unb emen S^ei( bon i^m benUti^
^Uniiitn ^(ngebeti ttirb* ^a ti nun bon bett Slad)«
ftlittn^ttlfi^^anUitf fp ^6re, tbie btefer feine
SRitp rieft er nnb Sta^folger M^n ti^oQu« ,f9Bci^
Ut — (praeter — • fo biet an ettc^ ifl^ bte beerbe
e^riRi nic^e geitbungeti^ fonbern freinoiOigh'c^, nicf^^ ^
fitniUMäf ®emintt troc^tenb/ fonbern an^ milb ge»
tteigter @ee(e/ baitiit i^ nic^t foMe, bieba ^rrfc^af<
aber bie 9)rie({er ausüben/ fonbern ein SRufter btt
J&eerbe fepb!
fffiarner*
!Diit $Xe<4( f(ie]^' 1^ bon bir, ba bn fol£^ nnge^
ttittrte SDittge it&rjf.
tntüt*
SDtt tbürbefi md)t fliegen/ tbenn bn Cdrifhtö fofgen
«>oQtef{. S9ean(morte aber mir eine {fbepfe Sragei
^at too^t Seo ber S^^^tt # nae^bem er »or )tbet ^a^vtn
feine S&rdber; einigt j(arbindle get^btet^ unb im jhrteg
mit ttrlinOf nm fein Shpotc^en jum Surften bafelbfll
|it machen r titU @ee(en pt &tmb geric^ee — W
it fbolH baronfr« nm b{e< »ieber |n f&^neni einigem
€9^alUni
' r € 2
36
tis ti^e utterfa^en ieigfl bu %\^ bcxl^ in 9ni(m^
•Ni#t, tia<^bem <t fMneti 9lMa§ in aOe Sßclt gefcnbft.
l&mrte mag ti^o^l a«f t>\t SSermnt^und fleratj^q^ b<^
l^ie^S ^(n)df |Uf ;^^i(idinac^una |)ct :@eelett |6^itr4sef
famniieln/ tjeli^ S^erfeniiund 6eftf^(pfeii« £)o(j^ gefl^gt
ottdSii. Me^ lUte ft>^, u^ er fa^te leinen @e»>{nn für
feine ^erff)^ b^^eif fo laf| X\^ bod^ früher itie^t )!i^pj&I
anne^9ietti i^<^. er Hüid machen Ihpgii,, U^.f^
{t\W iUDor t9n feiner ^ejü^feit b|irc& SimVimmk
b{e^en)eife be^rmagen %tMntf bag man i^n <l(| tii|
länftide^ 9)i{j(d(^b ber ^eeiigen betr^c^een Um. 3^
iDitt gern biefe^y .i»aö ben ^eo belrift^ fiNtge^eiVr
Vnb ^ber fein .SeHP^ fp bie^ i<ji) fatin, . mic^ au^iufpre^
^en enthalten: 16) tt)unbere mic^ ntir öbt^ Ne SR.en*
f(d^tnf meiere bie ^ürgfcbafe i^reö i^eik^ in .Sonbo«
ttattbn'eA fe|en/ fiy me{f{ in i\xttxi fSerfen einen ^
^IjRjlqrib jB0r|<pr>ft ^ftn ftoc^^e»|i#e.f(f9n fpBte^
loie ber @(aube o^ne SQerfe tobe fep, ftOitin;«Ret)ß iße
t>om $abf!e n)ie auf ben 3<^^rmarft auä9efcf){(fe n)cr«
bxn/ umSeefen au^ju^'anbetnf prebigcnfie: erwerbe
geaQ^ ÄWf «« ftp Bic^t^föjfp Wl jt)iir4ff 9^^^^^^
0ptt juiiele^ t|j|b,b<p3^4c^|!cp3 3|iewpbcn ju ,fc&«f
|^n$ S(l^,i|tt)t4lf^i ^]i<mpiitben tlt^ifb 4u}ttfugenfi
fettbern fte <»6jifi««tlt><fi; ^.efe^Wä^^« i^itfef .Unt<r^
^täcf^ert ^rei^eie ^yx 6f iog^p ; ^en^t^^ tep ppter j;iei
ftrine^it greifen j «j)ei} Urisf n .i^pp unfefiti lV6tr9ii§ iu
«^i^^ii; l>|n;^rjKrj|)|ifi^ ^jfe|i</ :tlo^Jßftrtett aj^in*
iimbeti} btird; Saften ju fafteien^ Mnb burcl^ i^lbAftf
/
. -_. — ^ s^ _ — : ■■
^ '»(II 9« AfMfttlti^- b« «nin fif aRftfH^gd^ uiÄ S^)|^
tutraÜMrO '^ 7Kilt| fo' «a- i»M ^Si«t&^rm ^^
^anbtutiden tennotb fe^{t0 »erbt/ teentt man
nur um ®elb {ubor A5(ibon(i(ii>mn {!(^ erfauft ^obe.
^ t&Rftlie «ff^ bW SrUd^eTtn Wir ®^ d«^^ {«ro
'ir{iJlif1J{^9iii ber'@eAisntt. £xtm buflfaweii'lte
'met^t katan^^mt m\> 4»eriiMltluft!»'fMiMM.
«tff M^tBetlV «>ärbe tkMft mit %tHmtMii<$i^
ttnriMi 0«^ »oh S9rt!pfn4 Mcrpro^ehe dleidy <bet '^iti»
Ü<(:^t*tfi^tt , uttb totif Vie Dtilc^eti tit»'Q8»$Bfifllin)lr
^fe^lk loift «eAkittmUy 'd6ettr<ij)fA.
bicfe trÖgerifd^en ^offcn ttnt eidis^'Se^uit tliif ^«^ .
1Re(Mm9' "^R ^1 «ttb Oi§^!{& fb !iMit :ttn)f{(mmed, .
baSbit itOefitttgt Memilr <III'»firf}|) efter®a^(»a ttüb
SXaiK^, am bü ^rfenntnt§^ ^er SBa^r^eit {u »er^ii)«
btrn. @(^on bad ihx\^tmixtU\n „Bulla« Um
'bti^ Vdtfbü^^eff^reift ^nmitvAi iff fep(b ^i^teerer
:^a«^r ({«t'bei.bettt'tvfKib« fa vm Ititftttfthi ^ti$|
«♦Kr t<f(tttö«f/ ^ttbfo'hia« ^»eWB >fH 5««Jv un« ^f«*«
htt bduen barf. , ,
fol^tn b{(^ ©itfe wlf J|wm*atttjl«tt J&ittS-; 'r*Wetirb«r
rdlit<lfdK'^<A?» b«* b»t^«fe^ fl|»*|t<, '»»<»« •hl läwr
^ac^t tft, nimmfl; fobann aOc J(arbi»lte'{iitb#»»t»'
wturtai/ Mb tev 9M}t srtffe {X<i(( ht$ r^mHc^fi
.^Mife<r »er IM ^nt< tetn .9Hii§f «itb bem lUbridei^
>m<S^d|fretberttf »Qb SRotarirtt; tmb bije®4>bt&
ler ton X o )> f ff: e n r x^üäit , mm mn ü^mn ntäft
fdnUtn |tt f€^et6en qAU , boXb ux^mit^n mdf tetu
3JK bat mdtie $(^(b? JCanti (c^ bem $aifit boi
^Atttf wa< (S^rtf{«< t^m n(<^( 906? |a »ii< er {üH
pm t>pvMi tta^nif nid^t obrie sroge {Borberiiui|nmtg#
ba§ bodif mit grommf eit nitmali J^an^el getrieben n^erp
ben mise* fffia«. erwacbfi. o>ob( ber €brif{enbeit für
.ein®(babe; oberDietmebr: maö erwi^ß ibr nicbt für
JSentbiSttnsttnbaSort^eU/ n^enn |ene< ganie @efinbe(
ber ftnrie ni<bt nur ^nngert» f(>nbern bur^ J&unfltr
fettf^inSrunbege^t — '.-.:-
3(b batf nhbtö anber^ (e^reRf äjiimi tcf) t^oti
C$rij{u< meinem SRetffer gelernff ober oon bem ic^
loeig^ baff e< biefer ferner Xitd^t frommen toerbe*
;; . «amen
S)n t^uft'i |tt betnem ®<baben^ IRac^bem bn aber
bie Suflen fo nnebrerbietig beb<inbe(t^ xoai toiOif bn
benn mit ben jDehretatien beginnen r n^el^e ebenfad«
ü»$ ^ttOen nnb pibflüdttn Stefirtpten entfianben?
$^bit$t, bte Särgen tmb hat ^vi^twoU m Uttitv*
9eii$ iien({(^ f(^ mi^te (te »crbcetmeitr unb d^ni(i($
«if<b«fftn, tM)t:\iwt b{( SBaOeiir fonttnt bai ^M\ß
39
, nt«tiitr.
^4^e«9U(^ (lutPondfiduaa) «(fii^fdl?.
3« «o^ff tPffi« täfi |tt 6<«iiN (ringe!
®aciier.
tmi m^ Utftäft tMRteil btt &ie S^tbntmgfn fo »iele«
^mmtn ^4(fl(^ fo t>te(er ^eUiscn SR4nit(c »erni^trä?
Sttt^ir.
8Kn€rftenr t0ettc<aRc8f<(ai(ii(ftt>8e»<|lRl>f tmb
ntaii 9^nt fTe (it9(«k^ft re^ea^ trab fcttfl fe% «ktboi
fann. 3»» Stobtntf »elt^att«^ Htft, ttimnSian
üäii .(efra(^tet, »em Gcnu^ btr J^bTndN tmh bt$
®elbdciic< «K^ f^(9 finbt »or aSem «ber, «mU fit
4btt bic 9(boteQ9tte< ß($ er^be»/ tuib bcti Gt^ttl*
(trn btr ®(inbiden «ine unertr^tti^c Safl auffubtai
weil fte, ««tt ^fftiftui lü^, ttttb fc(bf( attsne^m
nti« »orse^cat, bt< ittm €<fe( wib ttiberlNrnf et»
fc^wm i^Abctt.
£|o<$ , Uant»HU mir en» b r { t te Sr^i^e t fetK
l»o$( Seo auc^ bartn f&r bie J^eetbe/ baf (tffAr fk
«adftU tfl er (in gürbttUr in ©ebftm iit 6ott fttt
frtne j(tr(^e?
IBarner.
€r fordt auf^ aaertM^iunfU ba^r bftfmbf)
feinem Stent t wäf ber ^eiUsen j^urie irgenb etiMUf
abse^ S)enn bte< berührt t^ luerfi. Gobann aber
witti^tt et audf)/ «trmSge bet ibm «ngebo^rneH ®A*
tififeitr ba§ bem ganten €rbfreid ge^tfen wilrbeJ
^Darum betet et Xag unb ü^oc^t/. bälg btt« ber bu beti
vn^ieen 6^af(taa i^m seitkt unb btttd^u^lt. ^a^>
/
:. 40
ttnb mit 'SMmlt m'^ ^if^cMb aUti, ij^we^t^i^-unb
tt \t, um »aä er 5it(^„.,4id^nd(n! S)mn e^ n><lre
^ if t9^m an; fa ee 1!{ DfetmHt eme lxuct)Ioftd(eie ^ nnb
»(berjlreitet bcm ®eijl*^on^ ^riffi ©a^ung %hö)li6)^
ftaS) ^ikid Usf(vt#^;>|ie«^35Sfo^f(9tn>' attc^ xöim tt
^ aStbtrTac^er.Sem^r itM) imö für foli^e 6e%m
i^ieg/ r ©0. btt^nöiiriftle« ullfe« flef^irij emogerfl -iiitb
6(;ut^^ri(ett fi^ifilfiMiittgt bu bo4 enMi!^ baOitt mit dir
ABeretnfliinltititf %ba0 btt $a6^ batih 'erft bad äOf^if
wniS^(f{i> empf%tf »a^ bu i^m je^t f^ott ieilesfff
mm erjum britem 9^a^( ti^e ^e^ruö aufseforbet^f
. ba^ @ei{<tnbm§ f^er t^a^rm ®otte^{tf5e aufric^tis
tinb t)oafommett ahivAtitn {m ©tanbe iff/ ^ntse^n
IftMl btt i^tß 4ll i^ite« aßermis^n ^IfpHöjtn 'mö^ettf
mnn ftine ,2e6et^n^etf€ beVt SRantevenf tttib beitf 9$i«
SaJarner*
3c^ fafTe bi* nicftt* ©ftS atte«/' n>a« bu. »or^
tr(nd{ii ti^etd^t boh bec getpi^nlt^en 9>orf{elIttiid<f«
weife oft.
£ttt^er.
©tt »irff] mic^ ftc^er terjfe^en , mm ii. bir €rn(l
IflEf mic^ jtt ^Sren, ' '
tBJarttec. . ^ , .
%<Si(iitt%t^ttf baf^meö fid)cr crfofgen »>irbi
41 —
tiefer in 3rr(&ttm üerjlricfe. -v . '-r
'■' Jf(?[ folge hit niäft pelin>ud> iiuf ^'nn anbcm
^ege / ' Weldä^^f BrVi(c? ' 1^1* *ünb' tcrt 'fö . pUUi)o^ f>< ilige
^^ie|!£r''^uft^' cin'^jro^cr S5ci( |)cr €l^ril!ctttt)eft bii^nU
Un, mag ijJ). jw^^ n&mliä}m[l^lift ijetattgcttJ 0oiich
<iWr eiinmdr^ifa^f rau^^^^ Wll'icö Ik&cc Ua«,
iSäJidf f4f ajicfer, äl« hui t^eö emen linb Slnberti f ^eirepj
Unb tt>a({ btt mS^ mittßidm )tt.@runbe gi^en?
S)etin ic^7^^<^'^i(i> i^ereit^ bem Stanbe be^ 316arunbe^
{tteileiu £)^^(tein# onb oerdonnemir, btd)}Äwar^
nett/ jtt 6ietett> unb .^ei bem ^er^en €^rif!t ju 5c<
fi^»J;ett# b^g:tm ti4 «i?^ tM)a18Sttrbertm:ÄoBefl
imi0(u:neti (alfen. @c^on ^a6de(^. (ereilt ot^nMoo
{iftnid^e ^t&^tc meiner ätQp^en^ngi «efe^e«., ' i(^
mdi aud) beine ©eete ju fo Diel Xaufenbea reeteni
^SBariier* .
jDaö ^i(l bu nic()t me^r it« @.tan:be. ftni^brer
v- Xttt^er.; '^
llttfrttfiri^ liefet?
SßJatncr.
'€r tbo^nt jjulÄbnr. ®le (jl an tHom ^efcffeft.
'_J 'V^' ' .gut^^^r^^.j './ ^
' D *tt)eid& unttjÄrbigem £)rte o^ff bu ein fo fo^6fire«
%ef!|t^um anDertraut! @ie wkb ju förunbe Qi^tn.
' -; 42 — , '
ttarner«
leher &taU hai ^rnttttantt tntia. €< i^, lu (ctoer
6cele SroramAi, in Uom^mitttii Um iitfti ijt
ein @cbluii(^ btt, nndeacfttet. er immer etnfc^gff
boc6 6ef{fnbi9 '(unsertV! uiib nimmeriqe|^r fatt .totif^
^(^ jener fßtrbet, fene (Iftätphii, bie nur Dcrfd^Hn^ff
ä^er qfe^t« t)on pd^ gfeb^t» 6te bejaü^ert tte @ee(<i|
iiitf fldgUc^^ 9B<ife, unb Derflrtcft ^e m bie 02iie inül^
jjer SS^rbammnig. D gieb, tnctn S^ennb^ tmi
©cele 6$rf^u* »leber. ., - ^
?BJarner.
SBte oft foH läi bifS ttoc^ fagen: eben bef^ft
(ül^' 1(6 mic^ 9i:om ergeben/ um gani CE^rif{i ju feym
Jttt^en • v \
^n irrfi (ief *^ totr n)oDen btc^ t^ift geSem:
^iVrtfott nn« foOf^ bn beine Steetnttg erlaügkn.
Hmm, fbrge mir; fo tvirb and^C^nftnf einß bic^ lies
ben imb er^lten. \ '
SBdrnen
3ener oberße ^r( ^at bereite ti mir get9e!^re(f
nnb tourbe biefe meine arme ®ee(e, bie bn bft fo gern^f
{d> fbeig nic^t n)o{tt/ gminnen miäjtt^, mit jtUt
art ton SJerbammnifif belegen/ faUi i^ jt me^r mit
bir Umgang pflige* ^o^, toai la% iäf mic^ langer
Rocfr aufhatten f ba ic^ nid^f um bte< aUtt atuttfyittth
fonbern meinerfeit^ bir nod^ bai bef!e {n ra^eti, unb
Don meiner €n(fernttng bic^ {u berichten (iej^r gefom^
men(tn^
WÄi, ^fil aiu^ bu betnerftttd tnir @(^5r (ti^efl. /.
• . V . , ®ac«er. . .
SBie? ({r faö ic^ noc^ ferger lu^irettr nad&bem bit
im(^ fc^ott buirc^ fo tieUl^otte Seteibiset '^fl? "boc^
^ 1^9 r tsjit . bem 95ebmj9 ^ bag bu balb enbc({f ob id^
Sfetcl ber Surc^t mic^ mc^t tmebren fanttf btttitid^^
tef{^ ba btt btm SHimift^en $abfl im\ii %Uii «bgi^
O^roc^ett/ attd^^mlc^ noc^ jur Sfrmut^ berbommem i
' ^}xt^ mtc^ tdti^ft btt getvi§ ni($t arm tverbeh ^ ba
i^ ätir Dorgefelt/ on Sugenben btd^ reic^ {u: mac^eti. .
3(^ n)ia aucfy jenen ni(f)t in £)urftt!sfeit ito^ 9tN
ntttt^. ^it (annfi bu tvo^I^ fo bu mic^ ret^t berfian«
«beu; attue^mettf bag jener arm uub biirf% ^eigeu
foOf i^etin ernad^ ben bon mir ait^gefprocbenen ©ruub'-
fi|en ^ bKbet/ ba er ja gant bann €^rifli fepn nx'rb/
t9el(^er bte ©einen uiematö barben Heg. ^a|{ ,bu bie
SBorte.t^erseffeut irtd^ war jung/ mh bfn alt setoor«
if ben^ uttb ^cAt leu @ere4)ten niemals berlaffeu gefe«
ffWf n^<^ fi^iQ^n ®amtn um S5rob fc^reien?^'
SBarner.
Unb bennbd^ n^ifffl b»^ jener foll fein @elb laben«
< ittt^er.
^\6it einmal b e s e | r e n foll er barnad^^
©arrter.
I&tt tbißft, er foll »eber ®oIb nocft ^racfttgewÄn»
Mt, noci^ ^belgefteine unb berdlti^en btßgen.
Sut^er-
SB^ bibprf. er benu äO bfffenf ba er im ajejtft
bon tiet^r&ger'm dieic^ti^um; btefem aUen fo mm ^^*
'44
ttitt,
.Mit» ßpn f<»npf HVitiiiim^t t« mit ^tnM
.ii::;;Vl ;- . '- . -»'••'"■•' ■' i ' .. ■■ ' •
SEBarner.
fBJarner;-
t . Sltnne mir »qA ba»i wbU t^iel'grjjlm att
S3Jartte;.
fßiatftti •• / . ■ '" '•"<•' '^
SDu tt)irf|l af fo bm $a6 j! oi&fte ©cfbrg / (flirte ?e{6*
toüäftf o^fie bett @d^u^ Don Steit^rn 6bet f^tttddtident
tt>te bii ba^in em|er fd^retfen fe^en?
Jutger.; '* *
3um erffetti n^a^ (rattert berfentge unter bem
®(6ugt 00tt S3emi#icfcn einher {u ßt^tni lUdtSftt *
ttid^f nur (eine ^et&att antgun, fonbern ni^t einmal
o$n>egren tarf/ n>enn Don einem ^Dritten fo(c^ i(m
iiiS^fttgt toirb? IDenn gegen {encn @ec{enfetnb,..bi|R
Teufel, mug er mit Xngenbctt fld& bewaffnen, Wd^t
na't ^an{er unb ®^x\t>\ mit bem SBort ®ot(e<i ntc^t
iiMt ©cbwertern unb. Sanjen. ^er wirb bager aud^
tmtim^i o^ne @efö(ge fe^n, xotMjtiai fobafb man
* . jbtt »iSfl c« htm anc^ lief ni(t »en Stff^ifm: f^
' »ttc^ mit biefett. '
fffiarnen ... ' .
föffte ber teutfclöc at>el bulben?
©le 5Bifc58ffe ttHrben m bieifm gatt «ic^f ^er*
cen meft^^ ; fonberti blog S)\ttm feyru /
©arner. ^ :; «. ,
3d^ toitt bi(i(^ vB^i cmejirelit{t^ett fSBorteft^Iasnit
oO€ biert»eid)iti oJdUg^ .b^'e :^erbe {u XH\btiif\tLß.
fm av(^ taö Siecht/ f!e {u regieren* ^
fcS^n/jÄWiiber bie ®ei^ü|örr ber ÜBenfl^eity ibf
bA§ ^t \\\6)t Dom ^aJ^r^eUgwebe'dbirrem SE^äga^etr
itiug em cfcrljtJict^er SBifcftöf bcr Uebctjeugung fftni bag'
aß. jene tveltridE^ett \^o^e(teri, nnb jebc jeitlic^e ®^#
f^df^i^f^^'^^^^ ?tit> ©orge für bicf bu bolb berfflng^^
«d6r|[nb/ im 0erm9f!en t^n nlc^t berö^ren^benti tbfe
voiu er tm 6tanbe; fene^ ju befdrgen/ n^eitri er mir
^ , ,^ . ' '. ^.arner* \
SDtt »iflfi ölfo, bag aucft jc^ nie/ti Öelb'.ttjfg^I
»etfef tttib meine ^pferjjje ffil^ fiebiente obfc^affe/ iim^
n^t f» .j)ep ifeiffssjl jtt ;|o9^me0^ bec mir ia biffew
«rogen 3rtt§um noc^ (n^eifet^aft til?
'^' '[-' ••• ' inmt. y '•. ;
aSit nidbttn. Wai Uly defadt/trfffK m^tnt blt
fSoUtommneirtt. 96er att(^ i^r in einem ^itttU
S>cn]i €^ti^tt< ^nt ttttfere ^ffk^tcn nic^t fs' tns ,üi^t0:
Htdtf pa^tt gerate ^itMitmSQt^wi^tt^m Xusenbeti
t>on 9(aett terlangle. dt fe(6f| q)i(berte >ie @a^er
unb ftettte nac^ fettem. j^6(^ften unb J^immiifc^en ein
Seichtere« onb €rfeic66<tretej auf« -r- asßenn i^r boii
l^er. aüd^ |ene SSoOetibüng (nad^ ber i^r gfeid^too^
ait^ oDen euren Ar^ften ftreben muffet ) nic^t erreid^en
tn^at^ fft Um eut^ .bennoc^ aue^ lei^tere^ {ur tba^rett
Qttiittit fuhren. Cdi i^ ba^er !BieIen erlaubt i üwSf
®e(bf Xntä)tt, tfnb S^efl^t^ümer ^u ^aben, o^ne baflF
ti i^nen bie fdaf^n {ur ©elidfeit berrc^Ioffe; ja pelbff
ben fSif^&ftoti :bo(( fo, bog fie immir bereit finb/i>0ti
{^r^abe.ben:9(rmeninit(frtMIenf baf |[e fic^ felbfi
((og auf bai Sldt^fbenbise rinfc^rdnlenf .oi^ne ^ratftt
itnb BtoUf unb nameii((^(^i)|ne ®ef4^rbe eine< Ztiu
ten* > .(Si9 untoärbided ©c^ottfpiet ifi ei^aberf einen
^rpje^et» S3ifc^of boro @efbteufet 6efeffen/ ii^n vüy^
^f^A^ fon({ mit anfe^en {u mdffen, tote er in Ueps
^gjEetf betf^tbenbeff ba i^m boc^ tbeber Ji^oc^mot^
np^ ^^Kuf^bienfl am menigfien fleiiemt. £)er gle^
^eistufi foH er ftc^ ent^tenf unb nic^f bon Unidt^
S^rJidEiieieen ber äBelt fi^ beftricfcn lafTen. Um tbie.
md tt^iter noc^ fte^t e^ unter feiner aBArbe, ben grte«
-benitt (ISren /Kriege {u führen, ÜRorbe )tt beräben^
ober ancO nur ju beranla^en; tUn fo Girren ^ ^txf^
flinbt, Sttmt unb £pbf(^(jse tü^t im eeringfieti
ber^inbem in (bc^en!
' '' ajdrner*
eM^tt fkt S^ifc^^ ober müflft ((( mlc( ^
®ar nkdü f^alb tiit ffe ttitr smo^t 6tf{; Setm
btt tt>iri{ büc^ (inigen Uhterfc^ieb imtfc^en |(iieit Qärgeii
W SBeft utib ttn ^ititn btt' ^^tifltnUttbt lu^Un,
^tmb |(ben 'näc^ ®erbun({ an frinet Gtefe fd^i^ft
©atner.
SDii fd^I^sfi l^ier (eine dertttge Senberfittd t^r
jD{ti$e potf, für bte ic^ teittfd^tatib 1mm mpfin^^
Irc^ gfattbe» v
Jttf^er*
€f iil für f!e fo empfJRs((4 tote fdr ftfti i^eif.
,f . SBarher.
. ^di fi&tt ittlin bir unumwtttibettVbaf t^ be|i
fl^frern §S8es emf(^(aderi n^erbe.
SWef^r »4re?
©0 m btt eitt 6^r(fl?
lut^er*
' €t n>{e fo ^ernTc^! 3« mt Mtt fflt tiKttteti
etniseit iinb dttlig toasten Sln^m«
«BÄrner.
V 9(tt($ bet 9t6mif(!^e $ab({ tifd; btntt er befenttt
tbu btt ba4 €t)4ttge({ttm/ mb tfl bermig biefe< SRo«
mna ber i^Mflef weK er ber 6(at(Mt'e>^ €&tii{{
i^, tinb bte IBorfc^rtfiten beffen erfiUItr ber t^ an
feine @teai defekt.
Uttb belildt unter biefem Semanb fo lange 3e{^
f<(on bte Q3e(t/ unb ffreut ben ®(M{gen ®anb m^
bic ftttgen« £>ber ^ben ntt^t fett fo bte(en 2Nk(reii
K
*a -^
(et eini Sfnjd^I ^d6f{e l)()f gerate terortjtetf »a<
S&atner. ' ^* '* -"^
in oOen feine 9lutoritcU i^crgefiliügt ti^ij^b/ unb aOe^
- attf^i^^(f|f5ie^J(|n^r^^ " ^: ,:^
!EB{e n)enn einer mit ttxoai @o(b ^(ei %fii^ |i^^
t^ted fdr pureg @ofb ^rfaufte; ober 2tetimnb ]f6btlt«
d)U %i^t..in tir}ft «Ifcp^^eriteti ^cftai^teybiCrjiberÄ
fd)idtf ' SÖenn ' wie faijfn ' 6ic^' tpo^f ©rib^ua aur bic^
ttiad)etj/ ba§ (te mit jenen ÖJamcn ynb jener autoritdt
itre'^ewiJnttngeti'ftempefn?' bd biefef SJeVcrbntingen
felbft boc^ Äicbtö antrcr^ äld ®elber»er1b -Ibejteidhirli
nac^ @en>infi ried^en^ iinb tooti' aOen 6eieen nnr fStu
4er unb @eij t>errat^en? ^itS aUti t^htfif^'M ^tt
nidit ft^eUf wenn i^t^VBtUt^^wn S^riiht« er^alfenc
«iierliefernng tt>dre. ^ ^ .;. r..; r/iO oS
.,:^iiflfi^M WpfVf btt^mttf tpp^rjp» bell 5P6-.
ie( bi^ einer ^meiten ©ottf^gleit bejuc^tigl^ MM^J
ba§ btt berbieten »ißß, .ftjn Äirc^en rei(^nd)e ^pen^
tfn'ittvreicben, uttb,fc&u(b"bdran bifiv ba| ber bi^^er^ '
gen gieig'ebigfeit yeöen'tiV'^rieper ß^npi ein i2nb<
' ijemaU)« toirb: '^- '"' ; •' ^ --^ ' '-^'
SDie'SeVe SeWttpten bie^'mit 3t^^ ^?^9'(^
t^tiee^tt?irHi(^, unb injt |ctw*en;' ]Mäi'm(j^t i^nl
Jlrfajfte, ^inb^enjic^ (cfteh mul/'baf ba|jeni3?, tofii Pe
^btffeeligfeit nennen /e.frie i«eitd(*i^ ^'«^«iöfjfdlf^^** iß*
i N
; > . ■» ■ ■ ■■. • 49 .' V ^- ' * >-
^e!i €^&fn um 6a« i)dtfd((iftr# fttieil/t>M KeidMtoc^!
sm :tu{pmmenbe f r 6e / itm S^mbt . |u (etetc^ertt. ^
<^<tnn tt>erfert üe jel an fcftXe^te £ettee.n»f0r um bte#>
fett Softt|r.,fur i^rna^eic^Iic^feitr tm» eihe ^ebecfong i
)u t^^rf^affettf mtttUt, ^it i^r (uberfic^e^ Sebm-
forffe^e» timm*
r ffiarner. / . '
jDhilfin beitn bie SiUntt Ui 9Üiavi niä^t M^\
lAlt btm attac efnetf'^^etl mpfanstnl '
. ©te m4ffen freific^/, a6er ttut; fo «tc(< al< jtt i^
ntm i^xiavm iibmimtfv^alt erforberlic^ i^,, ttiib>
tiiäiff' ^ai i^tt unmäßige f6tvt{<l)ttmdi{uäii btf^^
biQty ©u ^h(i)t Ubaxf Uimi ©oJbc^', "af^ ^^^?^"
iim,utj.^er bic Slrraen eö au^jut^eilenf^ btt aj6er/.»af^
t^iüitiin.ythn pul an /5tir*cn i^erfc^itoenteh/ .!>amit.
%iW mufiggÄngeWfäii^ otier 5Jj6nc6e,.i|^i!
rif ' Uipplgfeii' fro^nen; t^eiW /i^r^d)ttE>o(le' 8B'dhbj[#J
Öebd'ttbe>,y"u^b lgfjttt)^uter dauert; ttttnen^, ^^ac^eo;]
bUlbidi'iü/^Slbt/^^ Qtb%* i^th^t^*
tiih niig inan*« gelben;' binti bWe finb bie wa^ri^'
lebpbtge iittb unfley bji^e Äir^e .€&rißi. * . ' .
: : 2[^ tmd nj^t intf^ib<n f w^i batan/XMfytti fuf» t
miih @lrei( mic^ einUffen/ fonbern ganj niafi^^üsigj
l^;t >e.tb« m.bief<ri©ir:ciii micfe .Mtet|,/2**.ji*e:^
4)ber |ene SKomer blo^ beßmegen beiner ^axt^d pctt,;
is>ei( fie bai befolgen^ mi ntxiQliditt ifl, unb ^om
^eiiiepen ithtn wqtiger abmißt f nen#i>>; tpeit man
S^dd>t^jSnier be/lgen^, fie 8«^?a«c^en/r«nb b^« £eben<;
@ii§e senießen; n)ei( man in ^t^t,^^b guOe Ifben|^^
unb auf jebe SIrt fic^ ersehen barf. ^enn eß ba^er
€m^ ß^nsitt &tiptt giebt/ fo mUbertJe b,cr£>ber«
4>itttciide(6dft<ti*ai«iL S) -
^ fttm er (Kit Je ^e im» H, ~ oter fH^dflt
tto^I sar ffe^^i^meUett satt) 06; 9(tt(i(^ t<trf er frie^*
»a i^m 6Mf^^ i<^ ^^^ fßtUmat^t Dirfte^en. ^emr'
id^ finhtp baff bM hk aUsmmt 9RmmQ ift, mi^
iti\t6 ofimi^i» fel&il/. M tt>#r ein £afler begeben
toiUf bereute unb tni(be fßattt ti ttlaubt madfte, .iKü
bem er ädern nad^fit^t, tinb iHriei^etf bamit ja hiner
b/i4^^e^.^&rifiia(^eine ^rfe^ u)tb uo$infet;f^rbe
a6iun>nfen fuf^e. lDie< aüeä tv4rbfn jotr v>ea ^jrr
niti^t erhalten*
... itttjer.
''\Äie: ßtrtit 1^ bir judeffe^etif maS icft fet6(l tiid&t.
I^hfii!/ ftaf }U|Ude(fe^en au§er meiner S3efu0nig (ie^?
fJft'ei: »je fSnnt' ic^ bir etwaö errauBen^ »aiSeber«
mann ^mtvUixU t|!? SBa^ anberi^ aber ttieb iotpl jitit/
(S|Vtiii^^efeg{uerß jn erfc^meren/ unb fobanti iDleber;
in'jtüidjtm, aW bie Hoffnung t&nftiiin etiotn^V
5fann ic6^ bir ben ^itome( berfprec&enf n)ie axiStt Hin
liicn befd^affen/ b(r ic^ mein iSetfprei^A tifd^t itfiU
len fann« noc^ biei ftl ber SJtad^t.bon #enf(!^Vtt ftes'ff'
. fettifl bbirjenett ttic^f/ toelc^e- am hieijlen banlber'be(.
trOii puwtu . ' "\,
S&iebermJttner aber^ f((bf! »enn'e'j in i^Ver'i^e«
tbaU liitf fnr ttibelt^af en bte SSertei^uns (u stxoify^
ttn, wAtbtn Mi Siebe tum &tittn, tiiib (Sfyvfut^t
tor &Mhit$ nW tl^nn. STui^ bn, mm ti mit
Um ßntm bir €mi{ ißi »Arbeit fefbfl niii^r bäranf
brtoflerii
SSarnet;
lEBeiitt id^ after borauf brinffti fo ^b* {(&> m^s*
e# aitdft i^m |nm SSerbredjfen anseret^nit n^erben^
^fti^nii )tt (Ünbigen.
Sttt^er.
C)tt «ler »ttgt/ auc^ wenn bu Sefusmf ^^teft;
■ , • ■ -^^;;^^ st . /"•"
®(^Ib int»tg fl»a^ aigt^if/^tÄ^i'r bie jKutorit^t tintS
eetoifTtn ^nbe(n foOtef!? SSifTe-»" i«li!l>ti>^ «oft A^
len tei'nen aBorfttt/ gefH^iiikfgeV&ott beinen !Qerfen Ste«
^mH bu »o^t/ ba§ irgenb etnec bu^di^drfiie bfdl
ta ja^Int »irt/ bie fein mit ^ großer Un»(rf4|4nit«
«ro fSr f» t>m S»eb<'|W i(l«|itt? •• ■ ' > f ■ ,j , t
»' "■■ ■ -.':.■< ..Jini £itt$«i.v.,„j ,1,;, 'V- '•:•■'■'?
fi^mn t teU »fef ei#t6 nidft ■twm^'mmuitttm
rt»'i|f*lfi9flen 1WÄl»ü«i Jii i?J<il|>tft "i*»«Hft »ort»«;
«ftj'tr'feto«« tWsdfmttUk't ■Uttririik <«*»bO»
}tt icftUlgenl — SBa* tof«n^»lr un« Wngec bur^!
A>;:l»!{(c %Me<f#(H' uttb,:itträff,^^fte^,;. t9;ttm e4
»Ott hm bit .^anblnngaw j^H e c. a^in^tn foOftn ? €c
Bitt« «in fo ttJe,tr'em|ll>o4,5jdr!Ä«.n 6«tjl«
te%iW ttffi^'ru«' ÄÄ««' re|i-th^' au* ;t>6n ble«.
im Wfofter 6« mt 3luffa8rf >'': bin' J&jmiufr"
(^f<äYÄV""bWt »»rf «r «ia*'(liie«'«''6f^<rrf^tn;'
IM ^mi <r UfC Je «fe n* ter — «ter flb^fl
M|f «<r fle iMMJtai 9M| «I. «s^ tarf er »Mt
ta i^ e|»fM |a »ie SMtaMd^ iNattcIci. fbm»'
$4 (i«tef M Me« »ie dtgcMoie «etoMg ü, Mti'
fit» e« dbd^ fdNI, »off imt e« Softer »rgeleft
toiflr 6er j;ste m^ mtl^e Sater ei erUmlc naiHt' in««
bett er oSen Mil6fie|t# ttfe «erid^t, banat }ä ferner
tetf^^iE^Ütitf eine ^orle, vmh «MiEt.^r»e
«^{ttsetrfett fad^ ^U4 dltS WRrtca i»tr Ma kfr-
»(^t et^ftlteii.
ftttjer.
' fBirtSMt td^ bk m^^f «^ i4 fell^ iit<tt.
|d6e!, t»al ittiii^e^e&eit ottfer memer Se^gnig (iegt?
£)>er t»|e fSimt' Utt bit tt»ai ttlavAtü, wii Seter«
miam unttl^ht tfi? SSa« onber^ aber erieb tooftl jtee,'
Q^rt^ f^efe$ {tterj^ {it erfc^tDerenr itnb fobantt toiä»t]
Ißtriti^tttni oli bte i^offiratig t&nfti^n fkt^mpäti
tMa i(k bit bm $jiMmtl DerTpret^eitr tüit au^ beut;
^bett bereifen / baiät ntemfkrfi^rec^ mä^t erfäu'
kn tanUi tto^ iiti in ber ?Siad^t bon ^tnf^ UesV
fefbfl bbiijetteit m4|t^ tbeb^t am metftett badber^i.
ettc^ j>raWeiu ' "' ,
SNebemtiimer aberr iilH ^tnnii tu i^rer6e«
tbolt (4ger f&t Uibele^tett bie Seriei^ttsts |u smi^
tat, witbm aft< Utbt |tttt ®ttteii, tiiib e^rfiudtt
Mr 00tt ^e< mc^t (l^m. SHt^ btt, toeim e« iffit
bem Cittett btr €ntft !({, ttörbeff fe(bil ni^t boroiif
brpftett^
ISartterl
nenn tat aier boronf britisei fo ^b^ tc(rr »^
el Md^ iM itttti Serbrt^eti aiisere<tiiet tmbei^
Skfttdttig itt (ttttbtseti.
Sttt^er.
t>u abiraittgf, am^ tbi im bu 9eftt§ii^^(ef(S?
. )
5t
@c(r»(b int»e| mi aist^iff'^^it hie ^utotit&t eine«
@e»tfren (anbern foOted? 9Bife-r'^»llFl>ti>'<Kif{ «oü «t»
Un tetnen aSortett/ dtfi0HgiiMn btinta ^txUn ütt*
Sfaubft bu »0^1/ bog irgenb timt hv^fdiigm.f&tti^
ha ^<^^ltn toitb, bie leirmk f) droßec Unberfc^dnit*
■f.c;V,.v.. . • ■•■^ ^■■.•'vi•ut&e^;.■.• ...-im', !; ...; .-: .- . '•
V' .iBf« Welt lEa»Äf;|l«< «^wfh»ilftljß'!»f rflft^« (Ki
Üftiiht wie i>{e(eif^ n{<&t'but<t!jMmr{(tU^V(efr(ii
{0 («rtitisen! — 9Ba< Mfdt'tvtr mi (dngec burc^.
flt*;*««(e %b»U<:f«|Wtt# «i|b,;4ttr^^^ft«},;. ti^ftm ti
»Ott htm bie ^anblnnsot, ^1 ( e tr> ab^tlngdt foOen ? €r
62
fc* Wfl« i|«W«5il«f«Äeil.:: • ' Vf>::.;-,;;.:.- -^ ..:;:.;:J
i .: SD« fca# imrfK lufe^ei Itkm mit ttr i»»*
o .....,•.,'.,=:; j.. -Vf. :Slatneif. ;; .vj;-,. :••■/•{ na
S:>l(« t&^tt ml^ mni^. . .Stuft fSl^I'. i<f) te&(D «^
({(ftin ietiec SSifc^f^toiIr^e geuMftid ^indtiosctt/ unb
fcftieint miraut^ getane ^ri(U ttdt^big i^im^ pam
ftin etau^alut fidt atfo ttiib'tt, binste6t,- fd^mücffr
»on IKeic^t^dmern &f>ti^it$t,' tthb mit aRa(ft( Attstt^ait
fett, «r ejre €^riflut» tttc^ fa$t(amt. Xütm <t f<(fe(l*it
(Bt^d (.tk «Ott €^ri(ht^fo.|i4itf{0 ivd^rettb feinet ^Batt«
UH 4uf (SrtKtt $e(ratt($£e^ '^tef ) .tqU ®ofb {durnf,
Önö^^örjjuttetf m' te|(«ft3f? ■ ®tV%B ' e8 tan» ^«|^
«bftt^mf mm tt mi einft ' (titiH^wlt bfe #ä^^
{$ttt tttt>e^f!(^t(t(ft {uttatsen) «{tienen feinen @(fttöffe(tt
»ett ^in(ine(.«ttiß!Mie6eft«-«R^tin|>.^$il(r< »nbiSäae
leieni», ,f»et).t«rpttrty-u0b;i^e^tmlt f^ (inf^ftw;!
f»icbr .w^edfr l^r ttftc^ tjlntni {» JÜfebri^eit »ec^t^
|tn'£luaUti ttiA' (ieor. ^UnHptH$:dtatUlß :Wl^.f:
..*■ . ■. ■■■■■■;' -.i-'Jttt^'er. ' •■ — :.. ■ ..-.-);;?
' ' i&tt" irtjl «Uf^^m iinjen SKeg *iib' Idft «wBtt'Wi^
l^eUl^ren/ «ewi httint^a^mtii Rtä^'«erf(^ro4&«ft;)-'
• ^ ;.; ' " '::' V^gB^tner;.:'^;;;--: ; -'-^ "^-^
' , Slltrf tt r«ttii^ JaB* iät beitte ^ett5ir)i% Wt 4«9^
|6rt. 3* »etbe Jiit pej« bei; Br^'BeJ»/ tJ?eIÄeif|^
»ir pUtwwätf'biin grtttitb: . 5INiJ^«{t.^einif.i«BtV
■• ■ ■ f ■ .. . • •. I
-. 5S
j^tiit^t er(au6t fepntoiirbei^ boc^ nfd^t fe^r jrat^Iicft« \
^uc^ lannft tu ^ott mir, bemeni ^reunbe, ti mdit
Serabejtt berlangeni^ ba0i^ (tt meinen^ ^c^aben bur
fofde, unb beinet^alben mir fttbff, Uul^til auf bea
"J&al# labr. ......
Jtttjir*
3c^ i>er(attae hkß au^ mdit, unb barf tdnt Co
f&aisftit mtne^men, wn ber ic^ {um tiorau^ tbelf,
bag' ffe btr bem &(eider Graben btlnim to&tbu
IDeitn ic^ toiü beine %ttmbfd)aft nur unter ber S&ebin^
gttttSf ba§ (te mit feinem S3tebermann in ^erttdrfhiS
M'^ bringt f am aCer»enid({en mit 3ltnem# ben btt fdr
^eüistrad^teftf unb bon bejfen SlDmad^t bu ilbtrieugl
%tf{^ £)ie ©acber bfe ic^ t>ttft(S^tt, ifl nic^e mtlnt
tigne, fie if{ S^rifii @ac^e : @eminn unb Sßac^t^eil ge«
^&ren i^m, SDu .f{e^' nnr iu, tvie bu biefem attgleicft
,itt0ct^an# unb ein Stn^dnger jettcä @9f{em< fepn
f annf{. jDoc^ i^ ^abe mic^ barfiber umfidnbHc^ genug
ou^gefprocbenf . ti^erbe äbrigenj aucb ferner nic^t er^
mangeln fo bu mid) mittt ^ivm n^iOfft
aBarner.
•^9(ift barfe« ferner nic^tr benn babon ^Ät teo*
S&tttU micb ab/ tt)omn aDen^i bie mit bir, fe^ ei
|9ii fj^taer r, Mvm jßfr|<;&^ t>fl<gtnr aSerbammnff an«
gefunbistn>irb/ n^cnn fie nicbt fcbteunig|l bi^ b^rlaf«
fen« £)Dct) beantn>orte mir nod^ eine^i ber bu eint
fn geregte @acbe {u ))rebigen berm^inß: t^arum iÜ
»itja^rbtrerf fo biine 2ebre geprüft*, aber nic^t an«
genommen ^aben, noc^ grifer, ali berjenigeu/ meiere
:cutberifc^ gen>c>rbett jiftb?
• gttt^er.
3d) mi^f ba§ jene 6efÜ aOen 2)icfb^u:^cn,
Jart p unh Ißeic^Iiii^c« jj^tüft.^ift^. ^bp: mic^ ti^il biuf
ipi6clö ©cfdjrei unb S^engkVpi;!^^
fefl meiner Uiterjcüäunj. ' ^jt|f btt tourbejlf »enti
hu miii) ^hrcn ttDlI(c(f/b(e grölet ,'t)prt bieifen Breitge-
trcfctie- ^ccrflntgc ijerlarf'^tt,; ' ^fl8i bm freffid) ettaeiy
fleilcn, mit) itoc^ nii^t' fotttim beWnntm .|^^^ «in-
fc^Iagcn.
3$ ' 9)% <|^eif * flicftt lilffiif fonbern i>ott |miieii
'if0t|f/t?ftniit (cf>' nic^t b«rf^ janftc«^ Sßemeiicn'bef
©^W|fe.ftr^erjj uiib ^^^^ Uofimlb inir'jiij(c&^
gießt« töejin e.« bic fo flutbiitift. S(6er fdttöa&iv
fi8 effomt ttikb 4flner f bag in fb ginjUc^ nwi? t)tr#
»dnMl',tW)rben, irnb für gl&ietU). ^dltfl« tDa« e«
öit^t iJH; tfttg'btt jene ®abrbeiten itnb feflen ^rupbj*
du t^erfaffeti ^^Äflf twb leerem @c^aO unb eittlm
' - ©ättttr.' '
S^ Jie&c .bennoc^ — 2eb »ö^U
/ M *u^f..bettn bu §a(l je« »a^r^aft n^tßig*
- ' t . fffiarntt. . > '
$aU, 8«^r! ibeigt bu, mi Mb s^fe^eM
Zntf^tt,
" Stt S5ejtt9 auf meine ^perfon d§n' fc^'f fdte
foirr ic^'«' m SSefref beiner tt^ijfen? * !' ^'^
Sajarner, . .
S^tt n^irfl mi^ ndc^fi.eniS ali Siaxb\na\
fe^n.
65
^fl bu baft toAtif^liatt ÜUinob btiatt Qrdc «itir*
Uuft'i p Jammer! bo(^ {t((^ nur »on Rinnen.
S^ic inbeg »oOen bafür forgen, ({«(t deiner k<<
ScrloRicrr«^ mXbt nuof ober bhiMrtmfk Cttlt*
Set fSartier« gratii tott Sl^indem
?EBartt<r.
^00^ tut i(^ büit aSdmlic^; nun afor M »i^
imm ^i^t^tmiitn, ali^aBartier in (inet anitk^
!^tiMUi)tn @d(^e m blt ^ rommen. !Denn fc^en 6(im
"SSf^m.nnfret si^fc^Ioffenen Sreunbfc^aft i^ttfyinbtttt
14 |<i*na<| Jtrlf(en# bog beut Sltif gefc^nrdlert to&rbe»
granj.
QBad? tt)(rb btefer bcnn 9tfd^m4tett! ober ttobot
ftial^nfi ba fo bringcnb?
SBarner.
3n Aer X^at feibet ir^ nnb be|^d{6 6in icfi ba,
■' Mt )n wa^nen> ba§ bn für i^n @arge trasefl. ^enn
€4 finb fc^on citiide SRonafe; bag man fl^ mit46{en
(ßfri^ten t>oii bir ^itumtrigt
56
mt &hkn ett&dutn tM äivt- <Att M tiHt
*ti(^ bocff, top? ttn^ ata mietet Setai^fapttB?
sen be< 93erba4ife< ber ^egcre^» £)emi.ej ^etft, Su
^itttfl hl^ attfint^eti @ette gefd^tagcnr mb unttv»
iittu^ m bemem^Q^frjeQetL^utten^ ber em(t feie
hueffe fe^r trogen Un^eitö fepn bürfet« 3lu(^ n^iS
i< utlauttttf btt ^jnefl bereite begonnen^ bte ^faU
fett/ uttb Sbifc^^&fe {tt^aaren {u treiben/ unb acf^tetefl
iingegett ito'i SSuDe gar ttic^t^, noc^ bie S^erorb«
itttttgett f(^ Dielet frii^ern ^dbile^ ,bag nemli^ JRtemani?
bett Detjfattct fcpn foffr SQJ'iberfprfic^e gegen bte Pladta
ber rimtfc^eti Sifc^ofe ju cr^ebettr ti^enti auc^ biefe
tin^ ftpc^ fo uttbiKt^ fc^einen tnic^tetr^
gtanj.
3* oBer fe^e ni*f emr »artinttöedeit ic6 bie^J^tn
''aden, tod« tcb gar ntd^t in 9(brebe ftelle/bepm SJtotle
^efumgeeragen tt^etben foHee. fStelme^r ^{te td^ bü0
fnr> ba§ e^ bie ^flic&t |ebe€ €b(en »jre/ mannhaft
ber fc^nmgigen ^fafen^errfcf)aft {ubiefen geietn ent«
Segen {n timpfm, unb md) aOen ^rdfeen fenem Stod^e
' flc^ }u entminbem SBie aber foOte e^ ein Skrbrec^ett
.fepn/ Sut^ern in begünüigenf ber baö gbangelium
berfinb'et^ unb bie ©cwiffen ber 5KenWen bon b{rt
gefi^rric^jlenSrrt^ämern reinigt? ®a« ben i^utten
befrife, fo f^ab* icft if)n feiner ©cf)riften wegen mdf
t>on jfeinem ^enfc^en onflagen/ nocb berbAmmen ge«
l^irt 6f>rid^ aber , toenn f!e nun Snt^ern berfiattettr
frinen i^onbel {u-berfec^renf glaubfi bu tt>i)^(f ba§
et burdb irgenb ein @efe$ t>emrt^eiie n^erben tönnte ?
^tißmUu tS mmi^tnii fte fi8en.:netn(id|:
•■ - ' .•/; r §tatt|. • ■.:■■.;/ >.: ..
Uli, ba^r to{e e< aud^ t^tjeif @a^e ersehen 111690 # ^<^
^^ft^tß/^citt QtlUf na^Qta^mt, unb pfltd^^f^ulbig
'^itfbfgt iüÄrbe. €ö gab emt3e(f, tco^ fte fel6ft Öeffge
' mad&ctt Iftrfiett. i&d«en bie ?Kmfe^tn (i&re ®d&M*
ftsftifbamal« fc^ott tmgefel^en/ fo tiofifben bief!tS5^
»egunöeti tiic^t er jl |eßt begfnncn.- ' '
SBaritcr.
SDod>berfaufe(e«f 3enc# bfe mit folc^er €^rfar*t -
gotge (eifleeenf fepen eble SRenpten; unb-.j^t^S^nV
f!en getpefcn^ i^r aber ftnnf^t. oit^ €cfel Dor ader 9^«
SBtr flni»en tßeäerungett au^/ t9tr^ bereu eiti^
iiV ®(reben ba^msel^^ bie aitm^&mliM @ttfe
loräcl {ü tufettf tttib bfe burc^ bie ^fler&aftigfjeit fo
Pkiet i>trborbener ^Ktnfcben jcrerfiinmcrtt cferIfHitbe,
griatiwigfett »iebcr ^erjupeffett? — ©ie finb'iJ j^e^
tabc, titntm plant att^bfüten, xok aier bleibin bf^
€^rif{tt^* . ttti^fo. ber^^ e^ ba^ec jenen {ettf^n
tf{# el'eit fo .ongene^tlt ^ glauben wir ^ tokty lö b i 1 ^
fem fr9nr ttreil er nic^t'Wngitc uie^r bulbin witG ba§
fnn @efe$ . ehtoei^tv uiib fein ©laube entWftigt
»etbe*
• ©artter.
55f< betn nun fep; f^ fprei^eft fte bo^# man
irfdffe bt« Serbcfennig €^rt(fu^ an^eirnffeHetiF ti^enn
etn?a^ m i^rem Orben mß feinem ©icife gen)ic(]fen.
eM^tstt^tnMVkt^init |u «eirainil^m/ f^ oft
er bie Untf^aUn ber Gilii^fr (trafen toiOf« SDarum
^tm <m^ Pit mü i>m o^^tii Soacm^b«?/ aNt
$ittifllittr «vf feine eiRge^na« .
' V SSBattter. " '
gir bi(^ lUmt t» $d^ hinttmdt. 'ptnn Ut
.fi^Ottfeit er^eifc^e^ ba% dei^li^e ißecfoneii i^ren S^«
fianb fet6(i beflc^tisenf uiit> berbeffern, tsetin er an
Gebre^en (eibet 2)tr/ einem Saien^ Af^ ti nidit
txlmit, mit Aird^Ii^em bi^ ju befaffem .
^((^ (dirmert ed ntc^t^ mit n^efc^em Siamen mtc6
jene belesen* ^oc^ gfaub' idb, foDeen fle einmal
Stec^nund ließen r ani toai Urfac^e ffi barSoIf b^r
€^ri|len^eit unter ftc^ ittt^tUt IDaroQ itotifl* iät
feirv bc$ fie fh^ fe(bf{ recfti betrac^enr niib berlbefferit
tverben, inbem tß einerfeit^f ibrer frühem fBti^in
mQtnp slaubw^rbi^ iHf ^f>t i^ni n>erbe xHm bit
Gnabe nimmer me^r Derfei^'n, i^ren »«j^ren ©fanb«
l^unft {u ernennen f fbnbern noc^ n^eit mf^t pAaffm,
baroit ffe nii^t tbiffentttt^, in biefer i^er SBtrmeftn«
iKitf fSerfeirt^itf unb SBerUenbrntg (u ®xnttht
$t^'n .—^ anbrrfeif«/ »eil fbir feftr feiten nx^me^metr^
bag 9);enf4en, bie m ^hifft gef^^dt^en ^<mf^ttln
barnieber liegen f ftd) fe(bf{ i^re Heilmittel Zubereiten;
£>a^er glaub' ic^f bag bie ®ott^t\t felbfi biefen eetfi
mi einge^aui^tf um burd& nn^, atii^n SBerf^ettge,
ttter beinahe betnic^teten @a(^e aufzuhelfen. 2>enit
tttcftt unfern fß^t^eil ber^cffid^tigen. n»ir {iier; tMt
fnt^tt nur ^tifä <Bf>TU /
__- — -. S9 , — —-
-; •'.":.',■.'."'•>''■' ©««'»fr." ;
t ■ ■^'..•.f '..v '■■.:■ •■ •■■;.•■• ■ . • ,,
fiBtiin t## nur »ermf<^f'efly Mib «(«^ fl(M %
•■• •■» .•■'•'•' •g'l'ftttj; ■'■"■; ' ■■ ;- ■
waft Wjfr €^ri^ 6a^r'8u,f>erft(%^^ * ^ V^ ;
••- ■■'•■*-■■'•?'*;[■'■' •Jajö'f^, er. " .■',;,'.'':*">
<|o^t)(^^^ Jb;tt f!<i ienn,wk^(i(|^^
' ■■ / ?Bir«-en'- ■'• -•-• •■
©tei&jff *» «tin, »teJ^lÄmmert f<^ «m bt(^ feph
«ttS» bä| bu^tiicftf, jet)<« ^eifpitl »oh 8rf(^eft«Utbe
äSerfc^rettenb^ ben sr6§ten ©(fahren b{(^ itt bie lürme -
ii^iid^ß^ unb fd^nmm babd toegfitnm^?
^^ mifittf^^tf^ bl^'unbefflminert, f^oM Abt»
:—.%
fcr)er je* ©eritt t^on^SI^^U «og Ifcgiti* »«e ^t\imt,
kb 3ene er6Itcfe/ t&ie fie fo mmditii:Pi^'iPi^}[bfi,^UII/t
einer nidgid fertrnl6nne, tet)^ immer bie%ot{pett beti
©ebanfen eingab, fol^i m^^ttvaduntii )tt jie^en;
unb b», (annfl tn mUm, bog t<^'rä(^i^<(i^3teifcl&attet
Meide/ tn tiefem aReer»0ni£)r4ndfa(enf tod^renbDou
iffiVkrptl(tvf ^r b^A jßemiit^ -etn^^r^tsirbi Jbirrc^, bie
tcb%f baf bet &ffent(i(ie Sufianb.alfo i)e«^liit«n^^
bie Aaifertt)ilrbe jum !f efp^i^ de^alten, ja bie £e^re
JSSfftt^/elM t>crWr6e;a. k\b |^f^8tÄ4rb^Y:A«nÄ.:*«l€|t
fopr bei ®iau6e/<m& bxm^^crjcn .^ef.ajp^^^
, _ |en»r Stefigfoi ,
'^etitt^iifV'^#6 *tir*fc^re(Ält^<flen imb betberMi*iftn''3Rtti5-
f(i&en für bie bejfen ge^öfftett werben, unv toetcß'i 9ted&efe
tmb ^ad^tQibot nad^ ®atHiS^n über bie SInbern anßs
üben? @ie^' aber ^fef * dföirbie Attelle >— tie dnmdi*
gisc, ben ganjen c^rif!^(^ti j^bfreid brilcfenbe 9Rac^t:>
^Dodfommep&eil ber romlf^n.gtdbife anr «oeld^t, 6e<
'•^t^^^^ r .. €^r tfii @c^aa jpe 1 ju reiben , biefelben : nuf
S^^^^^f JWfleifd6en unb wiScgetij (Sie_^' ^^*^f, ,*t*
weT^em ^rab e^ t^r Ucbermut^ ^thia^il !Sera^te|t
fte nic^t biegu'rflen ber S^nflcn^eit fo mit, bag'fte
€|niae, JU, i^rpn §ugen bie* /j^aifcrbini^e f?^ auffegen
iit^tn, mnaUl bie guge Kura Äug ^inftrc^car 9Bie
•m=r— . 6>\, rrr— r.
0e (Bc^'^'t @tat)t fRoOf fop^ fjui) ^t^li^ji^^timim
lin» aOtr/ettV.§^lttt(^ ^tf;^1^^4|ej< ^'#<)IMN<^
t^rtarea Äi^&rifft,. mit^tfä tf^t^pt |le,n|^t iW»r>i3Tr?
wct€^ ^KfTBat ans wjiiiiiuivn» uifu^i^
flndBiv tirlstf €lc9cr ücrSntftrIwtCE»
P W HP fllf vor WtfßBBt lUltDCUtA W VB^C {tt
Mtf
Uf
rk#C i«ffer, M|f iIk^ tan* fNstelftfsrfb'e«
trfc« ferstet ftwmdh^it, ^BkWKtijßWamvkf
t, •■# anrSsfinAt jiiiHtt mi^
^ fm CSMk IV MB mc iMWUmCTPt SltSvCni
\
<w —
getieft ^if^teitn geigtkfeeli ?Vfrü«ften <!»# 3«tm^*
mid)imt^tit mit ^rimUgien unb S5ei^itfidttät^vgi^'
fd(f(^t toirbr u»b itt>4i^;f|^^fTdf unb in folc^er
3^q|9l# vba§ doit) 2eutrti)(aQb Ciü^ti^i^-Hmtf Pit
imp}ms&m md)t aui @€4:$fa(t für mfm ^ttltni^
fotibeVii mt um t^ren ®el.bbittri{ ju ({iden. ,Mit btki^^
SUItiS. tt»iebirum lebtn fo unmSgis unter bem 930rtt>anb «
bet0refa«%fe(t>irf(in)enbet, aW ftrimm(p'4f§lBVmif '
%^|f ^0'^^^^^^ ^'^^' SBie ber^SKigbr (m^ mji bie^
ftt"if twfe fo töeit getrie^m »orbeii, bag fie. nitj&t nur
Uiif^uIbJaenr fonWnbitifen Qttabt wvi Un 9iU
Uti^ u ( b i 9 ft e n amit^m birb. <^nb(ic^ , übet ba<
Xf^m unb treiben ber at^mlingef mld^d bn^in gebt^
bie €ban9e(if4)e ^a^x^tit aui ben ©emüt^ern ber
&näM^til in t)ertjr9enf unb <m ibr« ©fette ^0avit
^f#fitii|en unb SRenfc^enml^tc^eUf fci^6ben @^e^
n^f Aftkn |ufdminettdefr^t> {u unterfi^iefkm
!Bft tie #s#c!^r ber^ :ft^ ifle^ b^hti^enr'
bAiql^ft^M Seben^eedeln im ®eifie €|rif!rattf)nftU<
(Mf'fMle^ i^m ärgerlichen J^a^^^ |n frifgittettr
ift^MMr Mne 6rdf4(tnfr n^ ©c^ranfen deb^nbrg«
(Mi^rsifi §ofseIetßund i^ oerf^nffen. — Ueber bteif
^fMf^iti» berief ibinge, fa^' ic^,, tt^rt feine Statte
64r
«ecm^frtt/ :ffift «»Senhi aii<t»{Iaden} lern 9ntti/
iA9$4mH!^fp6^ berfe(6fn,64(t sae (c ine: fDergUt^
i«fei^;3eü;alter« J^rd^ .<t9W.,*«rtW, ©tÄnA.;|eenaf/i
milt HH ^^^ i^^ ^erebfidmfftt e^ne^n nic^t«
; -!fflei^e%6rüpel[ etrcflflVbüfn mir? bm^mläft
niSditm' ÜÄeWafc^ung ^^aff »ir weine ©ebotifeti ' ter* ;
»rrt^r; feb fci^ icö mic^ alfo, t^et i(ft bicfr jit »arneti '
föm; bäfrin gtbra^tr bag icfr fei 6(1 Dort bfr ge»
ttiarntn^fcrbentimg? itcbngetir^ttiug ic^ bic(f beonoc^
IHUnriaiHiäit j« t>erc(e(fett> wag 6|fcnffifti. ijepigt^
uVtb äid' 'befahnt angenommen *ttirb,' nin\lid), bafl
Sliemuttb flffldfic^ fein izhtn befc^roffen/ ber bem .
^fajfcnt^um ferhb toat/ felbjl »enn et nur ^egen be'if
fcn Sofier jti gelb jog! ' v " '
. SB^Ote @ott^. jte konnten tS in ferner anbertt^^
@<rd()e fonßf, unb ^^tten feinen anbern)eitigeft ©#irw.!^
^[^ aber r4!&ren biefe ^pffen fQ toenigr bag ic$ biet^i**
me^tf in meine; ^eeleer^afitUf fie in l^iefen jjreii:!
^afeleien berac^te. ^d^ (enne ben @eif{ biefer* 26ii(ft4
td^ (ent|e.i^^i;e ^anfigpiffe^ ^infuro »erben 0e f[(6;a^<e ;
in i^rem ©c^aben borauf .ffe^en. SDenn ofiw.^|: >({ ;
nun, e^ ift;ofen6ar/'toaö früher berborgen1(^. iSJ^tier
Snigereien pnb a^tfgebecfti i^re ©c^Ii^t, i>.(rcat&(<i^'
•RS?-
65
i^re ®c(rupft»tnfel auffte^dtt. €inf{ Raffen biefe niu
bxi^m SRenfcften bit SKeUaiott bertna^en entfielt ^ unb
ülfü bie g^rifien unterncf)tet ^ ba§ fic niAt fo fafi
|)riej!er 3«fUf fonbern ®6^tribiener me* eyotifchrti
mb i)etYluc(^fni^tDert^en3(6frslau(enä'itt fepn fcbtenen.
9lun finb bie (Btm&^tt btv ^enfcf)en er(eucf)eet# bit
Slebel (ibgefireift. ©olcfteg Sicfee &at un« 2u(&cc burc^
einscbun^ €&ri(li angejönbet; »er i^n M^ Hebt
€&nihiä nidjt Saturn tDoDen tvir il^m fofc^cttf fo
Diel n)ir ^ier f!nbf bit bai ©c^tcffal ber Sled'gion unb
btß ®(auben^ noc^ fummert. ^tnt ^etvi^tt abtf
n>oOen n>tr a\xi ber SSelt Derbannen , unb nad) ab^c^
foorfenenif hartem ^ unertrdgh'cfjem Socbe in einet
m^v^aft e^rifiltcben ^reibeit nni ^imn ergeben. 2)ie^
N6 id) guted ^ut^ fe^n! benn^ bamit bu einftel^ff,
ba^ mäit gdni(i<^ ^lOe unglücflic^ fubren, fo bte ^vit*
f!er befel^befi fo nenn^te^ bir anß^lcUn nur einen; bcit
föhhmn Jiita, ben unbeflegtic^en Selb^auptmann
in fenem grofeUf langwterigen Äriege gegen bte pfaf^
fem ^Qi, ge^t biefent jnm DoDenbeten SKui^me eine^
grogen gefb^errn ab^ j&meerfieg tt nidit bai iob,
fein ^ftterlaitb ton ber Sprannei befreit , nicfte^ür^
bige SRenfc^eUf ntügige |)rief{er nnb unnüjße 9R&nd>l
ou« ganj S6bmen(anb l^inau^emorfen ^ t6re @uter
t^ei(^ ben €rben berer; bie (ie Derinad)t ^attcur tbeiU
bcm Stoate jurädgegeben/ ben' romifdben ©erwuilun«
^en; unb ben SHaubereien ber ^^abfle baß ianb üerrom^
tütU, ^nb ben entfeglicften ?Ötorb Jpuffen«, beö bei^
IigenSRflttneÄ, f!reng gerd<f)e }u ^aben? gcrneri
ta% er bei aOem bem feine .^eute gefucbt^ fid^ felbft nie
ibeseicbert/ ba^ er hti ununterbrocbenem ©iüdfe^Iauf.
bai ^tiüidit gefegnet» unb bie @el^nfuo[)l. feine«
SonbMeutef fo.er^ tuti bor. feinem £obe nod) mit ^tiU
famoti €rma^nung,en befc^enllef.iN iiaci)«efol$( tpar?
<&tttten«®4riftem;3:6.IL , £
66
fSarner. ^
ia^4 (tiftn rti^ an* ^ttbrtditn trab Oottlofisfeit
Sranj. ,
91tt^ t(6 hottt tgf übtt tntmthtt an* feioer geinbe
SRttiib, ober ton folc^en, fo in 5<r @c(iAicf)ee nitbt
genau 6ett)anbm# nnr ba^ ©efd^cci bej g)£be(^ nac^«
fc^rieem UthUQtni$ ia>a6 ift ci n)oH f&^ ^i^
^ivbttäitn, sro#e ^iff^^Mt^r {u flrar
fen? toa< für eine @ott(o|tsfcie, ibermiit^ise » ^xatu
famtf »tiiiit, n^oQufligrfreuIofc SRcnf^cnr Susenb«
l^erfu&rrr, offentltcftc ®ffe|t>erfdlfc6fr, fo deinem
Hilden, Stelen fd^aben, nnb aOe biefe Unt^aten noc^
in bie e^ren^aftefie Benennung i>er(äffen, t>rer Otlter#
tit fit, totberrec^tlicftf toa^enb reblicfte unb gufgear«
tttt S^&rger fcftmac^tettf in ^r^s^eit unb Müßiggang
(eft^eiif )tt berauben, unb ani bent Saterlanb {büi
fte überbie« t(frer ^enge tocgen no(^ burc^ X^eurung
tröcten) ^inau<r )tt jagen?
SBarner.
(So glaubf! bu/ ti fyaht bit$ ben ^^meii lunr
gcommen gereicht?
Srani.
€< ger^t(^te i^nen, n^ie ber tti^gang f^4ter ix»ki:
®arncr*
S)tt fi^einit bie %^at biefe^ ^annti, mm ei
itr gelingen foUtt, auc^ ^ter nac^aj^men in troffen.
$ran{.
C< liegt bie« nicf^e gant fo in meinem ftant;
nur tt>enn (te in i^rem @inne Qtfitift, tmtx SRa^
nungen achten, unb ber SXäge nic^t «Hid^en tooflfei^
ianti toirb tß not^ t^un/ fit |u »toingen^r
SBarnetv
SBetin aSer btt ^abfi bid^ mit ^tmAnf^m^m
mh Stächen Hlt^ti
gcanj.
€< tDirb nid^M fruchten! bettn btefr !5rii({ ^ier
^t fcboti i^re ®e^r gesetl beriet elfte @(fy[tdmtUU
Stt biefer 3ut>erfl(^e (off i4 ^on ®oee fo^gefpro«
^e» |tt »crb^ii/ loenn 3eii( mi($ f^erbamttiett.
aBorner.
Sit toitl^ affo ti(d)t^ bet @e»oN(eit ernr^it«
mtn, bnxd) bie aO bie< s(et(^fam Derjd^rt ttarb..
.Sa^ xinmt^ idb ni(bt einer sueen em? ^int
fc^fimroe aber — b^tu ff*'« uicbt )u jeber gett
Seifemf, fie {u dnbern unb dbtufc^affen?
äBarner.
3d& eracfifer bag e« ou* |e$f tio* ftd^ jiem«.
Gie aber Raffen fot*e Uimitotii f&t Wimm. 9Itt(^
fiebfi bu nocb t>tele Sapen^ benett jener f)rtra{ ber
!Sifcft6ffe. iener f4)tmmembe @(an| unb finigficlic Stif«
tbanb {ufagtt
Sranj*
3* ftf)\ti, unb toeif?ä9e< t^nen an* bte ®(r«fe
borauö, fo toeHanb bie jtretenitr benjenigenr mläft
pe mit ben bocbfien a5ern>ÜQf4)un9en belegen tvpOeenr
atm>iinfcf>ten: bag f!e bur* eine fcbfamme ®mc^nf^t
be)anbert «werben micbeen* !Da tt>ir bicfen ^rrtf^nm
lange genng auf fldglicbe SBeife gebägt, fo glaub' id^,
ba§ €!l>rif{tttf 9* enbli* berer erbarmt ^ben u^erbiTf ^
foxnoc^ an ihn glauben; bag erU'bn bannen n»oDe
Mi bctf @emiit^ern ber ^enftjben/ unb bur* ben bi«
ftttnJRthil bai f^eifbrtttgenbe iid^t erfc^immern laffen»
iDag er bM bütb t^un mtbtf beurfunbet mi t^nt
' ^fi^e hit ®r66e ber Safler* ttn^ aUt iimt tt, bkfe
5tatafirop6e^ {u (efc^leumgett r ttnb l^erbiti {u fSttern*
fikt)&$(ic^ jenCf benen 6ott foIAc 0eftnntiiid ^^^
l^aucf)tef baß ej fie ^mphtt, mnn ftatt frommer S^eli«
^{ofttät (in »erruc^ter abcrglanbe |^crrfcf)e; mnn im,
iätt Oeftetung ftembt SR^fc^en mit tailtt ^ant, $0
^ifittm ^tptt, anf^til&btm Wanfi, triefenben
Slugett/ unb mit ®dbtn btfebmiert, mnn ^&nm
toobi felbflf betten ^off|if{ bor €ntba(tfamteitf S3etru9
tor Unf(i)U(b, Strdllfi bor Sleblicbfeit %t1)t, tm^ ani^
gefcbJmte SJfenfcben auf bie uni}erfcb^mte,f!e ^rt in bie
SSertoaUund ber jDinge ficb einbrdngenf unb ber jutt^«
frdttlicben ^ircbe ba^@en)anb ber unfl^tbidf^^n^egt
unlieben. ®enn biefef 93}£rbigfeit beuc^e(nbf unb
'$Uicbtt>o^( t>ie(e ber sr6gten ^ougenic^tfe btntet f{4
laffenb^ mit einem großen J^eerb()ufen S3cg(eiter f\di
t>erfebtnf unb mit {ablreicf^em Xrabantengefolge tyn*
ler i^ren Serfen nni äberjübifc^e Seremonieen auf'
|n>mgen# bie frembarttgffen SDinge w^bftnb ber Opfer
iin^ t^orgaufelnf biimiUn nette Feiertage ober ^t^^
iAge Mfaiien, an to^ldim fit in, perftfcbem ^racbtnuf«
, toonb t)oranfc^reiten', oftma(en voai i^nen im Xraum
t^rf Sinbilbung eingab, ali eine 9(rt g6ttlicber Offene
ftarttnd mit gtoftm ©efi^rei berfunben; töettn fie
493tttiber crbic^teit, OvaM einfelen, für) aüti bd
^(f>a(ber< tmb @et»innM tocgtn t^un , unb Ce^rett.
SSirrr fag" iob, bie« Mei erfennt, mtb tn toa^rf^afei^
^m Srottimfeit^fer barob ergrimmt, ber mn^, (b
nie;! in feinen Gräften fie^t; i^anb mitottlegen, boS
t»e 4rge ©ewobn^^it ausgerottet, ibre Urbeber üM
»erbanni toerben,. unb überhaupt fieb Süi^ gebe«,
4^t* in einen beffern Snftant )u reifen* Spinne
ntr irgenb einen> ber gr2^ere Serbienfte ttm bat Utiil
^^ manHf ai9 ber tinn biefe< tf^ut! ^ . ,
3c& Übt , baß btt m hai €belfle btd^ n^idlli' €(r{«
(N* ber -ffrrtfer tfl ba nmti Seuge* 3^ <>ab€ «nd) fefc
nett meieern @runbf burtft SSBorte bicft abjttma^Rtii«
Pein ber Jtaifer bfn(^ bpilft san$ berfcf^ieben;' i^m
miiffbii^e^rc^n^ b«rf^ i^n nic^t iDiber#re(eii* -^
^t>^ r)d(e iitiA boQ Witta um tk^migftett t^f^ti mef«
ttem $orfd6 ob«. Um btr bre4 einfeucfttetibitt mac^ril^
fie()ft bu nrcbt, i^af bie^ t^efcbe (m®eb4ttb( iittf|il<>
führen stwiOt ftnb^ lange Dörfer bftt SHifioiknb te<
Wnfdjen ®erfe« bei frcft berechnen? ^
fSarner/
©0 (e^* tc^-
0en fo n)trb and) 3ener, mjenn er mtc^ ^6feii
tMj nic^t anber^ bie 6ac^e bctracbecnf unb na<b a^
ttauer ^mdgung ber iDtngef bie ba Ummm bilrfteo/
mcf)C iai t^uni n>a^ er ie^t t^un micfj^e/ foabern n)a^
er einf{ t^unfcfien »irb get^an )u (aben. 3c^ aber
era^te eö fiir $f{ic^t# ' bemfel^en ntcf>t ^ tDa< i^M s^«
gcmbjr^tg besagt/ fmtbern «ma^ tl^m iktwmtt frMtnttr
Qttittrat^en, itnb be^n Sneerife Jtt 6erikNidb^eii/
temic^ botbistf ba tc^ für vbffTen £>ien<l mein 8efte«>
ftlb(i einfe|e« S>en9/ fagtmirf MUn ber Satftt t»>
Sicberl^ge barnieberyse unb tcAM fSBNItr «begt^Hi^^
Slaii(^ ^r, man mäftte eif i^ntf mi( tr eö fo«
kette/ xtvijvxl
w SB^rner« . .. > i '
3t^ l^tt^e nii^t/ t^eil tc| mifr ti. Ȋcbe ((flu
f(|aben» . ^
^ granj.
IDarnm wirft tu (uic^ )e^t mic^ nic^ ^Uu^m^
:#.
1^
70
eine ^aätt mit )tt htfitbttn, bie deseMD&ffgr p^
fttmht £o(fttttg ft(& ferner btmtilUttt, i^n anlacht ,. aber
|e6r klb tie 0ueile gtoger SSertoirrungeti «»erNn
>Är,f{e» , , -
QBaritet.
Sdft tt)ia hid^ mti) md^t ^attniäid &itttthtn;
ftennocf^ folgt 3(ner mtf^t bitftm, unb fcf)eintf feinett
€bi(ten not^f bte entgegengefegte^art^ei ersteifen
m tvoUen; er ^at gegen 2ulbern bereitö bie ^t
Mi^fpt^m, auc^f n>enn bu e^ noc^ nicfte v^ti%U
^efdHboren./ mit ^ort unb %f)at lebenslang auf <Sette
tti romifc^eln ^abfts {u (tel^'n; tt>aS atk^ bte &adtt
für einen SiuSgang nehmen fpKte, feineSleidl^e/ ®M^tp
unb SRadbt baftSr etn)ufe$eh; unb^ni^t jn btt(ben,
fo lange er 5^aifer bliebe, baf nur um titt S^aat breit
tai Slnfe^en ber r^ifcben ^irc^e gefcf^m^Iert n^ürbe.
IDieg erad^r tcb beiner reifirc^en SSetrac^tnng n>ert^f
^amit bu nicbt feinen ^oruf unb ferne €r6ittryng bfr
üuf ben S^üli Ubf{> ba bu im ^egcnt^eil {u feiner
^ttlb bir, ©Ifid w«nfc||en fbfftejt. ^ '
gratt|.
^($ igabe eine gan{ anbere Sinffc^f. ^äi gfattfe
»telme^r b<rfi!r forgen |u müfeu/ baf nicbt hü€t v^t{n
idt ge^entvartig ihm ^ot^t Ui^tß einfl ff<^ i^m |am
6d)aben ummanbfe. ^arum n^eirb' id)f fo lang. ie&
;stltr fanUf babei^ Det^arren, aDeö baS nic^l )tt tlMi#
fcui Ui) mii ®emi6^eit M i^m nad^t^eitiringet^ er«
fenne* SDenn meine £)ienf{trette für i^n- <r(eifc|<t
itic^t, bog id^ itt feinenr @(^aben i^m gebotene, ^pdf,
|^efl|t auilt / er |3rne mk, (eb id^ sUidf n^t f^ermtt«
t$€i ba§ er e« t^un mthtj) gefegt alfo^ er {tirneläit
büd^ ; fi> n^irb er mic^ tbift mt um fo me^r lieben ^ tmt
Nrtt»^ P0$ 14^ feinen^orn $itm$inf ittb o^K <i^
0acidim (in ^nimntm ^tU^. SDo«« mbtb er fM^
aufraffen f iottm^m iu ttUmtn aefttn mthtn, nic^
foatfit itfpvtditn, fonbern nH)< (te gemoOe 'fyabtm
mnn bit ^tit li^re.Snfc^fdge t>mat^tnf i^m fe(6f{
a6er llar mvttn toitb, Mthtn ©c^ulmfiflem er flc^
lut.SeitunBf unb tt)ie sar nic^t )u feinem ^rommenf
^'nga6/ be6&a(6 (te^t mein Sntfcbfug feflf gcrabejUr ^
mit nnbefang'ner fdblidbttv treue bei dllfra ju ®crfe
|u 9e^m Unb fo ern^arf tc^ benn je^e fdion, toit er
wicft iur Siebe fleffen wirbr »arum icft biefe SJartl^ep
fcf>tl$e. Gefcbte^t bte«^ bann tt)erb' ic^ t*^m fem bie
©rünbe meineij €nefcHu(fed f^crlegen. ®ett>i§ beweifl
e^ ben.gr>en Se^orfant, ju setoiffen Reiten nicftt ju
ge^ori^em ®ügte er eben fo n)o(^If tcai fiä^ nun )ti
gebieten )iemte, aU icf) fe^e# n^a« in ber ^nfunft
gibti^t, toutbt er Hont ba^jenige nic^t ancrbneut
tü^ß tiffi {tt ^inm groften Ülac^e^eil au^foffen wirb*
IDotu if{ er aber seimungen; barum achtete Wihiif>tt
flicht 3^n bringe ba^ Gesento^rtt^e; micft ^{f bte
jBi^rge fär ba< Xünfdge fef{ ; beflmegen wiü ic^ i^m
jRic^t folgen in feinem 3rrt^um, fonbern i^mi ber im
S^grife (tt irren fie^/mic^ entgegen fiemmen. 3(^
totrbe meine jDienße tftm iieten, i|»n triftig unter«
ft&t^nf unb nic^t {ugebeur bap er |u®runbe ge^e^
fo long id^ nic^t mk ®mM Mn bcrrSürforge für
feine Üßo^Ifart^ mic^ ^nn>eg geriffen fe^e. Öoc^ nun
mU i(k laut fiir ^ebe« ,Sved)t, für SMM, @ott^
«mb bie Srfenntniß beö ^immlif^en (Sti^i Beugnig
«MegeUf uttb taieboi td^ f{etö3enem M teße ge«
iii^0iU^ unb mit un({r4f{icber Xreue i^m, angeratenen .
%aU. IDenn foSt' i^ mid). nic^t fe^ameUf unter bie
tiefen mi^^ )tt w^l^eUf ia id^ fo tiefe fe^tr ton be<
nen ^eb^r ij^Uc^en Slot^ ert^eilen tt>drbei ttenn er
«K^t jbptt bejti 90tm9Hmn .t)4ttei mt^<r me
3Barner.
graiij. ;
3^ St^erfle auA gär nic^t baratir bag tS gefc^ie^f.
Senn n>eld)erf außer er fep 6ef!oc^en, mic^te fonfl
)ene aScrfotdund^tDUt^ ttiber Sutl^er billigen^ in eioeit
fo üffenkren ^xiti^Mmf unb affo ^dßüc^e <Qanb(utid
fic(> einlajfenZ , ^
aBdrner.
3cb fe^e, bog bn 92icbt^ beginnfi; i»a<iii<(t do«
ber gerunbef{en SSernunft Dcrantn»ortet n>erbett f^nnte^
SDaber fcbjm' id) mic^ aucb nti^f/ ben 9UUl^f:6(<igt
ben tcb bir entwerfen tDoDte/ nun ^infäro fclb^ tu
tt^mi^tn, unb einen * entacgenscfeften SB% einttt»
fc^>lo0en/
* . SrKitJi.
©tt tt^irfl fefeetfr töic fe^r er wfr dM j&erjert KedU
bet/ in bem 9ltt<Knb({cif^ n>0 fo oiele ttnb n>id)ttge SXngC
Hu^jttfil^ren tt Jr^tiV burd!^ bie tttebertr^^tigfien SeM€
tu ®efct)(If ten f{(f) mtfbrd'ncben Mgtr bie^en^'g iit(^
i^etf brmit^n» 2>enn tbie 9?aMbe# Httt et t>0rei^
in« ®erf fe^en fotfen/ e(^' er ber milHgen ^ubrlnsi
li*fcir ber f>f<Jfen einige i^orgfaft ibtbmeee* €«
fuirtc brorber ben SÄaüberepen ^inl^aft get^ön , ei fott*
len bie 9lirein^anbel genommen/ bie uniAf^ligeti ^We«
fer itötegieh (Hrertgerer Prüfung unterteorfenr un^
ir&flteVit^i(« anfgef^ebeti f bie ^roj[^6ft>ut& ber Sllbofd^
ten, Uk ifentitcbe ©tifWntertfiourfnig burcft bie ftf^rfi
fien ®ere$e iiit 3d&m gehalten/ «IIb äb^r^au|)t nifd
AUer^bäVnlicf)e ' Einrichtungen n>{ibe^ in« ®ebmi^mi9
lun&cfgerufin merbeii* 9Sie Mfof^^wetibis ifi t< tut«
75
nWi btf ffitotattibt 9im9t VttTMtvßtihit m^
SRiiuf)e (nr grigcfti €tnfad>^'tf uRb aaf etiie fo %u
ringe Viniafyiali m&dtic^ ^craft )to fe$ettf oott autfi^
;|eiic fo s^nantieen Otbtn ffinfii(fy auf citttt»! tbiitc >
^c^afen, unb bit .ganje \i^eit4Ierjutife nttf einmal aufi
|u|lK6en! IDie fffiol^üiidigfieil iinit aOtoi^r StorMi>
gehommen; tean füt^re, fte m bit 9ef^briiin.^ä^vtnhn
%mi± ^dnner finninauf mtf^t btm totilüfthin
^^ii|: e^ trete ber 3mani; fnr 9itbcltf uttb 9(^ftdrlitii$
.fi^über em. Siioüu^fliditftpn, itbinZApfttn^ vaib
:fibm ertiSp oberSunglin^.boa ^ei!t)ort)etbenber Sft«
Scnb burcb S^ren,. ttnb Selbj^n^osen tu totirbtseitr
$Ulä^t»it ' an(b folifnn,\ bcres J^erMic^ 'Arttg^t^«
teil onerfottst finb, -^ ^tn^jekbnitnsen iit{trerfetiite|r
jemJbingtem {u &dätn, fo m 2a({ertl^ateti ßc6 tremm«
0eit>%«. 9Ba< ben ^ an bei betriff fo glaub' rc6,
lKi§biefem.9lorfcbubgefe((?er; jenedaber juräcfbe^aUeit
'»erben fott; xoai bit Äurtijbnrt bem; romitAen ?pa6ftc
ittfc^teppettf unb tca$ t>ctt ^frunben mittelff biefiör
tRegotiation ba^in jurfl(f)fe^rtr:]ttnb tcaif bit ^ij^tfg
für bie aDeteUnbefie^ paaren nac6 enefertiten C^nbern
au^fu^rem SBenn ^ttttv bitftt alleS ufib Uniif)lU
Qci biefer 9rt einmal ben^erfftepigt ^fttf bann if^nnte
<r mit, gelegener SKnße gar n>o^I unterfc^eiben^ .»a»
i^n hic^t beirul^ift. 2)enn ^(bttlid) xcitb er ju feinem
geringen Saugen ba^Steic^'bermdtten, n^enn ttfid^ aU
fogteicf) 'bon feihen erhabenen ^lintn )u eitiet; gemeinen
Sleugierbe ^erabjie^en raffen fottte* *
fIB4rner.
'^oc( bäiffe ti niäft gan^'^unnd^ ftpRf toenn er
*&tTQt txiqt, bu% bitfe Unruhen leine gefa^rlic^
fiBenbnng ^t^men«^
^ 8ran|.
e« todcbe titr Uontlien tegeien ^a^eni mnti er
T4
|M» triebt k tlit etfMfttmifä^tf |tt b(lR itMitmi^
QBort titir ^kfttfi^Oeti« SDentt glaubt bs, taf, mm
Jtarl itMt dfostei^ tie tu bte Sßctte. fd^re^aMs
fkt(|ter angeborlri — Ne jum unter £itt|^r< Ciiiflti§
in %iaafi^Mb nHebar^bente ertetmtiiig Der ebatiseli«
ifd^tt Sc^re Jimcr^ffr mni^ SRcnateti ibetticft ^dtte^
:t(i§ bie 9Reiifc^» j^iei itt eint Uffttt ttttntmiiti feine
.fotferli^e ISärbe felif w ben alten @I«ii| t»eife|f,
«rge^ unb i^erborbene Sente ben i^em onsctnafteti
tpia| ^etabgefcl^fettbett nmrl^n fet^n tt^rben? Stmi
v^bcr utiift er batf> toaö er ttti&tfiuii^ nnb Dor «f«
•lern ^ttt be^t^ecCen f»Dett^ unb lafit ;ldb i»n «er f fif>
fettpart^f neigten/ bte bereite ti bem t^ rntrif^nm
Sianbir bit ®c^t9mbfa($t> an.ben ^aU betommen ^atk.
5BJartter-
tffla* mtci betriff r fo fafr t(i& i^n fcftfl tt>a^ren^
> bieUn SRoiiatett fem anbere« 6efd)<lft nm fi* loge*
J>tn, ttttb feüe mtt Eutfeer« anfleUjcir^citbie toftban
3eit gen^aftig in bk £i!nse,.}te{^'»^ n)al}re|ib alleö Don
.5an).anberrt ©ad^m fcbrie ; bie ^ter ab^ut^n »drctr:
To ba§ t(^ attc^ hierin bir dberetnfiimmf / baf matt
tiefer ©a^e bielme^ i^ren ©^nj faffen foDte^.iefon«
ber< ber guten # mtb |ei(famen ?Hid)tmi toedenf fo
pe genommen |u ^aben fc^emt^ al$ bur^ ba^ €inmfs
fcf)en ber @taatd^®en)a(f bie ©emdt^er ber f^ar^
((epen (u erbittern.
grani»
Unrre.tvenigtten^^öt er fc^on fo |ientlic6 erbittert
Inbem er bie gegnertfe^e )u begünfiisen fc^iin- S>k
San)e @c()ulb aber, tüte grog fle nnn an^ ftp, ftSt
auf jene Siat^geber iui;£(f/ feute, bie bamit $t fUi,^
unb i|tem SlnterefTe fri^neQf t^ Id^t {n 3es(u
iiiHi tiSetrilett. ^di ift'^r Im« midt M ittäiiit*
fett, mit (b t)ortreff{i(|et Stetiif anläge ^9äS(e9 3iN^
Um« erftormen (4ft. , Stitf^ to&tV t(6 nic^t jautertr
I9tiin iä^tiwUf feI6fl mit gtigterOcfa^rf beii wn
htt fd)Ieci)te^en ^mfdt^tntlaffi Ümlagejrtnt mit 3Sa4t
»ttb @e»dt {u befreien. IDetiii ic6 fe^e serabe D^
3encn fiigticb feiner Unfc^u(b mitf|>ie(eii, Nnen er am
tneifien t>ertrattt Uiib bieft gfaubfl ba »o^I, «»ärbeii
in einer fo e^rlofen &ü^t, auf fold) niebri^e SEBeife^
bem rimifct^en f^riefter f!c^ ja ^dfien (egen; n^enn ia«
nid^ttta^t roitt^ *a« man (?d) in bfe D^ren rauntf
teg ndmltd^ eine fc^mere ^eng.e 9e(bc^ ton ben
SlUmUngen inm SSerberben Seittfc^tanbi^ au^t^eitt
ttorben.
Sßarner.
& muS af< slau6mi!rbig Mstmmmtn mtbtn,
ftaff €intge burcb S^efled^ung auf entdfgengefei|te @eite
gebracht «korben. €d iß diic(> bereite f^en (ur ®t«
fcftic^ti bt« Xa^ti geworben, ttebrtgen« (enn ic^ feibfE
SRebrere an blefem S^cft, »en au^geronnener Sreue, ^
ter S3egierbe nacb @elb Sber bie 9>;aaSen - ergtbem
itnb fAIan nnr immer ibren ®mm^ bereebnenb, bie
itpw^^nit ihv ®enie gebraueben/ um ^tntjm in fet«
nen 3(iigelegenbeiten n>a^ tSln^liO^t« lü ratbeu; 9Keb^
nrewieberum^ bie über ibre eigene ajerricbtungen eine
falfcbe ©pracbe föbren; bicfen aßen gilt e« för Vtn*
fd)nlb, «Betrug unter fo mU, nmb große SScrbrecben
ja t)em>eben. Siber fo toie fte nun f4en/ Wirb ein^
tnepn' i^/ bie^ui^faat merben. ,
Srani*
@Iattb<{ btt nicbtr bag man tiefe i^on ben O^ttn
ht« Sfirfiest; btm man befere ttnterricbeung ftbntbig
i#/ f)in»rdreigeni nnb b«nit|kbttfimit i^remSif^
tHtiflem flBese ftttftiwpm fo0(e«
VBatntt. ]
3d> »erbe Httt in gufanff Wefet tD^epnütig f^ptt/
)inb nie rtirft bu eine ©dbe ^6ren# feobnrc^ {(fe bit
übroe^e^ Don bet !8etfe(^tun$ £ut^er< nnt einen
&(!t)vitt jtt '»eifern ' . ' '/^ ;"
Sc6 J»erbe «ucft md)t'tt>etd)en. Sdf bamit bu
»etgtf »a^icd im@c^itb; ftl^re^ fo brenn' M) bor
S&egierbe t^ali^ nie^r# tinen ^mcdt^xtifb, aniiuf&f^
reri. JDenn bit ©rijfti »omit jene fafler^affen SDiebe
täglich bte 6id)er^eit beö ^ci/tgen ®!anneä {u, nnt^r^
graben, unb bai aDgemeine ^efle )u t^ert^inbern fire«
bcn/ burcbfc^neiben mir bä6 <^er|. £)arum »iS ic^
ttic^f^ aneertafen, i»ai i(b im ^tmittlldims btefer
6ac6e für taugficf^ ef4<^ten »erbe^ unb »obur^ e^
m&d(i(^ mirb r bdg tin# bte > fo ben €$nteft iluf SeHr
berben finnen.^ fetber e(enb%i<el^ lu 6fmÄe ge^-n« *
®arner* • -
•'• SBoBfe^eott, e«gef*a§e! ' * ' •
'^ \ . ' :.Sr<»n^ ■;, ,"^" .- . / " :
gjJem i&erj t>er|^öfft *«' »ertigfl'eng ; . b<r Äu^gön^
fte^t m ber ©6((er ^anb. Aar In aber werb* icö me^t
barm gblgc leiften, bag icf) i^m nti|e.^ ats bo[§ id) i^tti
gefalle , .b. §• gegen fe&ie SKe^nung »erb' ic^ i^tn
fteubtg S^u^en, gegen feinen !BiOen — Slat^f gegen
fein SBiffch ®nttä t)crfcftaffen. 2)enn fo bringt ej*
meine SSernunft mieftcf)/ ba§ tc^ erachte ^ äucb »enn
id) ntcbt gett)^6t/ toai i^üi frommen mocbte^ fo f)aw
Wi tra^mn tnu|fen : nun ti aber f lar vorliegt , f^&ttt
fetni €ntfc^ju(bigntig me^r ftattf mm tc& i^m gefd!>a4
ibet^ »0 i^ ^atte nu^n fönnen* . 2I{^ i^n bof^er fef
fii(f(6lftfrti# fMi ttMtttft {ptagregiln iti hiefir ®«d(i
trefcit foBttf << heftig abjaUftnen / it9t mtin ^
Mrtn4cf{9 auf btt fBoHju^uKg 6((^armf &ffnt(i(^
inM^ tti iuwi$tfn4 IDenit tf^ ^Iau6e immer me^
iai)tniQt 6eriictft(^tigen m mi^tn, mi &ott mü$
M toai SRenfcben in bm.6tnti timmt, btfonbtti bä
ti ft^. ^'f r lim bit aSa^r^eit unb bai Sbangelium ^an«
tdt. @eden (ene ^irnberriUf fcn SEat^gcber aber ttetb
i(b befidnbtg in %^at unb .0e{innuna a(^ gefd)n)orner
%mb tnid) erietgen^ unb nie foD e^ sefcf^e^n^ bä9
man miib in ßefeOfc^afe biefitr fd)jnbli(ften %tnppt
finbet ^enn too^in tntfifytt ifyt mit, t>errud)f(e ^tm
fcden, ben ^errltcftflen ®et|l? x^am »erbet i^r oufl&oi
ren^ bfn sefunbeftenfBerftanb^ unb baäbefie ®^iiiilt$
in mber&en? Glaubt mtr^ fie toirb ((«ritJi
men bte 3^^*^ ^^ i^^ f^^ folc^e UntM^en
berbfen(:e Strafe emt>fa«den werbet bom
sefammteti tentfc^en fßoltt — fie n>1rb
f Diente«! ^ htm t* tscitb fRtdHn^diaft fobeim t^tu
totfim be^^eintr ft i^t? i^m eiKfrcmbet^ Dontbegen
bei Aaiferä# bm i^ i^nt umittdftt, biefe grofe ^off»
nung fcbwebt mir bor; ja fie erfc^etnt mir 8(ej(f)fam
M ein ficb're« SBijTen. JDafum n>ia idf feflsefid^tt
eni^ ^ nber ?eit SBibttj^rt ^Itjen* 9tt<fr mm i|ir
)ini 9k?berben Sen^n toerbet ^ingeriffcn (abeUf mi^
i(^ anf Stäche finnen, ukb beg^afb toerf ic^ «teic^
udMt bm ^nbfc^^ eud^ ^in. ^
\ tBarnen
SDtt foOtefi t^n e^ebor ma^ntn, auf mentge dRem
fc^en folcb !&ertrauen )u fegen/ bog er mdf i^vtm
9lat^fd}(ad, ^inf unb Saune Mtt tt^ne.
granj.
.4
78
^«f
üNe^ns ^c^ efniebre^. unb bem vhmifi^n Sbifdfcf
^ttlttgc. Z>tiin fDOf^ ift tinti %itflm unttHÜrbtser,. af 4
bte Sefe^Ie 2^€nrr )tt boDite^r «nb feld^ai io bieneitr^^
ItentneriiisebteteR ^dtte?
®artter.
3cf> Urne niditi, fnmaf)t iti €I^H{ht«f niAttf;
S&enn btcfe SDemütbigung fc^eint mit gurc^tf uttb SKig^
trauen auf ftc^ felbß {u berrat^eti.
SP«ni- . . .
fEBenn fein b6fer ©tern ti tbiS[# bag er fo leicht
fifeltmmen 9i4e()en tiac^ebe7 fo toiü biefer 4m^# tote
lA berme^ne, ia% er nac^ tbeniser Seit feineti Unter«
ftans fhtbf.
SBarner.
2ftne aUt burd^Iaufen tnbeg bei i^m febe C^ten«
lal^ri; unb. ftnb bte einjigen, toeM^e er bor Siugen^t^
«nb bie er beforbert« €r M^te^ ti^K mir bdnftr W
{Detfptel Ufpffen« QiK^a^menrHnb mttf butd^^aätS
^ i»erifo)>ften Obren onter bie^entgen f!|ett; foOe»^ fo
j^m fblc^eöro t^n.
Sr«n|.
€r l^^tfe foOen, tt>ie bu f<i#. SDentt nun tb4re
tr bereite m frie^ertfcben Uebungeit erflarfeAr «M^
ein9«^e»^t in xotit tt^ärbigere €nen)urfe. ®tr bebdr«»^
fen in btefer raupen fidrmeooflen 3ett etneö Staifttir
itnb nie n>o^( ^at ficbtf oeniser mimt, (^fflg ba<
IKUber ber j^errfd)aft (u fuhren. ffiSdre über <ind> bietf
Hiebt ber^aB, fo mugte bennocb fein bermdtge^ aiter
angeregt foerben/ bamit i&m ntc^t ani fc{)Iecf)ter 6e«
'feDfcbaft/ unb auö bem Umgänge mit ntc^t^murbigeü
Seuten Söerfii^rung er»ac6fe/ unb er (ber SSerpflic^»
fitns battt ongeftd^tet) nmtthfftp P^in, tu fireben^
f»
»etil kurc^ 6or9e, 9)7% unb fc^Iaflofe ffliditt qu^
(«ti9f. ®ei( ba^er bit Reiten nie v^ithtttt^ttn, unb
im^ büi ^fle^ fo t^or^anbeti/ md[|t (attge bkiU, fo
mag man i^m btnfHatp ttt^tiUn, ba§ er ft(^ ftlbft
iftc^f t^eegefe/ tmb nic6t ou 4 Unt^ jtidfett mi Dernac^i
llfT^ge, auf bag er fp^teri n^eim er einmal dne t|nr
t^mrt^eii^afi fl^ ontragenbe ^efegen^iett t^erfhret^eii
U^, niött^tvQtUnifläit, bogfle f^r i^n t>er(ore^
fep; ibtt^avipt, wie er 9fffe$ fo einrichte rba§ nii
Stene baröb fi4 Bei i^m einfielTef unb t^ra ba< nÜ
Ibedegner waö eei)>iD Stfrtfanu« in Stvit^ifaditn |tf
dttfern fdr fc(>Ri^^It(^ ^UU, natttfid^: ,fidi ^abe bte#^
i^i^t sesfaubt/' !Sa^ meinff bn xot^^l 9 %ai anberf
Urfac^ fep, ba§ berct« fcfeon feit |we{ Sauren fi^
l^tele S5rfd)6fe i^m in ben Ofrre n (legen / aü bat fie
fir ficb Snrc^t tragen, bie intern @tanbe beborfie^enbe
ttnifatiüng a^nen, unb erfcnnen, bag fie aOmd^Üs^
OegenfMnbe be^ ^<^ffe^ gett^orbenr unb (jnder ni(^t
gebttibet «werben f&nnen? .SDefl^a(6 bemalte fi(<) Sto XI
|tterf{ att8 aOen Straften, al< et$ ft(^ um bte SBa^I ei«
.«e« Äaifer^ ^anbefte, ©iefem ^inbernife in ben SBe$
gu ftreueur fnbem er jweifeWolfne feine SInfagen buttfyt
f))4ilef unb feine 3)^ac^t er»0s(; ^ernac^^ a(ö er ge«
0en feinen fSiOini^n em^S^it fa^; wanbte er ^ |^
ao&em 5tSnf{en , unb fc^tdee ndmlic^ 3ene {u i^m an^r
titf^w^i ße an^ xtbii^ ^nn — @ef j^rtic^e« nur if^m
fforaf^en fodten; bamit er i^m^ ben er itn Saufeg
ttic^e einholen (onnte/ nunmehr fef{f{e(enb^ aber m«
Mrßtfttig ttttb nn&orgefe^en ^ Un|ei( {uftüger unb
waUt ber 9)a<fe bti%ttmhSilic^t bena(rg(oftQ erbrütfe.
SBarner.
'-» *^(& wiS Uimn ^cit am J^imm4 ^^U%^ mnn
8<^
-?-»■
Sranj-
Stftridtil^n. @ie Mett auc6 btefer Urfd^e 4t>e«
^en t4 bti i^m baf)in ^tbvaibt , ba§ feiner fräßet t>or«
dc{d(fen toirb , deiner i^m in ben lltuden unb Obren i({,
iCtinec gefcb^jnb t>mt i|»m Vr^oben totrb# ^ethec leiÄC
au €5ren fomial, auger er fep t>on i^rer f^art^e^*
^(^ fd^^me tMdyiiufa$tn, obn ti tft becfn fo:, i^oti
i^rer Sßiafü^r birb er ganj 6e^errfcf)e, unb.nid^t/ if^
mi er i^nen auf t^re SBitte ni'd>t itvoiptU, 3^ felbff
0tö er bie S^erbamniung be< ünfc^ulbtgen iuifftt^ ptts
tDetterter ^»ernibdKe tfi nid)tf uh|$eaef^tet ti ^inret»
<f)enb genug gefe^U^ unb eine @^maci) iiber @e6ü^r
Ibeganjgen ti>ar, bag er tnfi juDor auf bie bo^^afee €iti«
fidfierung biefer £eute i^n nid)t ^6ren {u woOeii
(efc^Ioffen unb t>erDrbnct f^attt. 3c^ fe^e alfo nic^^
ein» toai nnß )ur tieffien ^rniebrigung nocf) «bgienge;
UtQt^alt t0ixb aütß ^Mi uberfc^ritten. SSk^ mici^
nun felbfi bef^nber^ angebt, fo ift mir gar nicbt ulibe«
(anntr n>a< für tfn ©erucf^t aUmdHig ^eruiuÜuftf
tfod) fle^' id) ntc()t ungern bei @cb(ec(»ten in fpblecbrem
Stufe. Cenn baö ifi ber ^unfe, tt>o fte ftd) b(o(^ ge«
j^en, unb tftre »a(^re ®eila(t ent^äaen/tt>en;t fit tPit
SKec^tfMfeneh Übel reDen/^ 2[ci> ober fage ii^nen mit
htm etfauc^tfu ^ropl^eten: ,,Wtf> tn^, bte i^r ba^
f/Cute bi^r utib bo^ iSofe gut M6t; bie i6r bie Situ,
^„flernig (iatt bed £icl^te^,, unb bag Sic^t fiatt.ber $itM
fiftermg/ M bittre an bie ©teOe be^ @ügei|^^ui|^
,,b«« @üie ^att be«^ SBittem fe|t!'' ©ieftfl bu, mif
k^ im @e|;ingflen tii((^t bie ^(atfc^ereien be^ pobil4
fürchte? ' ' X ^
^Barnen
3<l^ f<l' ^* 3tber fann wofti irgent cinej^of^
81
tmi ftAtt Onbttt, bag-.k(t{<i^% (u feinen Ufftm
^jfelttft »W^U ttS^fl»«? •• ...■] : ".; .' . ' '
■ - ■'■ ■ • 8t4n^* '■ ■-■ •- ■'■ ■■'■■ -.-.'a
Uttt(if,
...Itttb MM . .. .,,.,,.
, .,:;'ir' '. }. • ^ :* S«?4*i* • 'f. ■; : . .1*- •%
£)ag littet'/ tm^ feint ^tmUtiit ^tM^tnt flft/i
t^hbtp ermanne/ unb mA €»tf4ffund ftimt fo fc^Iec^t
fc^l "«&«? ttnl> .Nö;5lfter:^f*?f«t Wrd<»(tftrt^ jetH«
Sapfertt unb ^bc^be^er^ten an f!<^ {te^e/ bag er niit
einet i3eerfd>aar ebletf 3)j4nn«^/ fo um i&tt fidf iottfam^
ni.elJ^ ,beit geweffif}»^^^ tV
r^r pgiH$ro|ert ^«(ftt .;Mt' eritlleiben/ , ^n.aibcrglattbm
ött^jttrotten, bie* wa^r'c Slcligion emjuffi&jen f . bal
liefet be« ©rauben«^ ^»^0 J^i^ Srei&e(t ' teuf fc^Ianbif
Wieb«r6eritt(ieaett*>;. .^' ^ ^/, ,^. .
Unh hai er btc^ ba^U/ a(^ ba^ tausUc^iie fSerN
tettg^ erliefe* - " ;/
$ran^:
€ntn>eber mic^^ ober jeben ^tnbentr ben er ^terjit
toit^icb erfunbeUf ba§ untei^ feiner Leitung tin fo{c^
Öto§e« Unternehmen bbttful^rt tourbe. Denn# toenn
anber^ ^ie{U fein @emut^ nic^f ju itm^ttti unb feine
anbere <^öfnuns| me^r Dor^anben ifin bag unter fei«
ner Serguniligung bem gemeinfiimen 93ater(anb ge^oU
ftnmtbtn moge^ fo bin tc^ fefl bei mir entfc^Iofen^
cttoü^ auf meine @efa^r ju tt^agen^ mi ti anc^ für
eilten €rfofg ne^rae*
Butten« e^fr^ie^ ^ ir. S
82
. 3n biefer t&mtUitn^ut ^afl bu einen feurfgetir
imb eifrigen SlnMnser; jenen «on Butten ndmtic^,
betr^ttue ic^ ftbe^ ob )ebet SSertJ^ernn^ undebnl^ig^
fdfton alte Steine ^erau^denffenf «um 3enen Uebelf
iu)ttftisen.
Sraftj.-
3<ib brancbe feiner IDtenffe.raif f^reitben* Sbemi
«tt(b <n ibm too^nt ein {u fotc^en £)ingen gefi^ac^fe«
iftr €Wfr ^ -. ••'
®4rnef. i ?
-: ®en er^afte> ibm C^riM; bic^ übet ^drfe er fn
»einem SQognif j^r ba< ^rrÜ^fte unb J^bc^flnol^«
ibenblde. * ^
• - Sranj/ ^
' ' Öucö bi<^' erhalte er, ber bu nun tfefferer ®e*r
fihnnnd/ unb ein gerechterer iSRa^ner bi|!/ a(^ ba bte
^er gifcmmenl • *! . ;
'^ sajarner. ' :' '
©en ©önt bin icb bir fä^j^ftig, ba§ ic^ befiel/
borc^ beine S5ele|rung s^^^btn. £eb' n^ol^H
''^'; "- - '-' ' ■' ' '■" Sritn-j/
9(nc^ btt lebe mo^H
f •
"* ^L'^H
5fJ: u'i*»»» wj .■^*« \. ...
8»
^ 0ef pf dd^b fi d^ {in
9( e tt ^ a t ft f^ a tt 9^
3tt bem Sefer:
4Ktt netter 5(|icft(an9 lomm 14 (er/
tßoU guter SJ^a^nuna, rechter 8e$r; .
VStit (^hUn bin i^ woxhtn tin9,
Zl^ m^ i^ totif, ho fc^toeid ^ ^ein«,
Unb n>ärb mit «^Snben greifen iu:
em'2(nber'aü(ll feto fßtftH t^tt* ^
9i e tt £ ft t ft 1^ a tt 9^
J(ar|tMtt^^ unb ^rani ton ©tdingetL
rüg ett($ ©'ott/'Sunfec granj!
; -iponf tir Spti^^imem frommet Adtftiftatrt! 9ßA«i{
brmjfl tu ttcuei? : : , , v . * .
g 2
M
fM# «• UdMica Skks^ni, taiB cm» JB#r.
lit|(«<fC#lfMmtwtf«t; 6Mf flcft, taf c<a4
f«| «M «krkMlm, art MC i« ta ff cnifl^!
|i(i» mk. Um tt tfS^ mit «n» tatM^
fBie ic|t (< »tr tan 6(f<f ?
!3ntf(ry tie ff«^ plagm nü^ für n» fw,
t«f j(^ fü^ wA ti$, mit üi ncÖKB €a4ai ^n
fUl; ml fbltt ei Ubgct tvi^rcB, i(^ »irb wädt
dwMl ffitü^ fHtttffm Uam fU. äicnM^n M
fr» tkii, tn» M 6eta(b» <<«»k» cmm Mir.
€# ttirlf f»ie e# auigf td^ ^S fe Ins scM^
taf jd^ piU(tt k Serlntf fam^ tarn U^ fak «cbet
i^tl 0Aii(ft^ 6*tt wirb in He €04» (^
Ml lie iiißü^ fBittt »erben f{(^ feil« crtodwi> ,
34 iMlf «rfettneit; i^r tlngeSe^ (Unscbi^)
iwiret fU^ ^ Mn^rrr fe mtfyt, ttnb i(( »erfid^ m^
66
: 3t}ti toamk> ftt tottiim ftnfe^eit^ »le »te ßa^
\t^t selesen, ttnb bog IDoffor intl^tt tkl SRenf^m
)ur (Svtamtm9 ber SBa^r^eit (rac^t, ber^al^n fk
bennod^ ml {u Sebenfen ^etu '
SteSer Sunftr^ Jfl< fe^rctt ffc^ d<ir ti(d^M biirdttf
futtber pochen uf i^ren f&am, tinb bcrioffen ftc^ uf
t^r Srei^ett 3e$unb hinn tc^ aber tm SSann^ ob ifhr
ba« nit »ifTent?
granf
S5ie ge^( ba« ju? mt ift bie Urfac^?
Äiirflban«.
3unfer, f!e ift tDo^I {dc^erlic^, ^bcr mir S(nttm
i|{ fic i« idfmt werben. ,
, granj.
fSJie böttn?
ÄarflM«'*
3unfer, tcft ^ab ein lungeö ^ferbliU/ tf{ Mff .tk
(fibfd^eä X^ierltn, unb ifi mir fe^r Heb. £)arttm offf
t9ann ic^ iai ui bem ^raS ge{ogenr ^abjc^ e^ ge«
firdc^^tr itnb delrebeUv Mi) ^a iif fein Sop^in ge«
(ttfit 9((ä nun einer bon meinen SJac^bouren hai im
6iQb serüdet, ^at eä ber £)ffiiia( fut ein ^:e|erfitt(C
erfennetf nnb mir {wein^ig ®u(bin )ur ©traf a^g^fodr«
bert. £)ocb ifl e^ )nte^t uf itoilf fpmmenf ^ob jc^
iN muffen {ufagen uf ein 3ie( ju b^af)kfi* Staö)i>m
aier ba^elbig 3ie( derlofen, unb id^kmt^ in mittler
Seit mit meiner fauem j^rbett fo btel nit ^ab erfc^toin^
gen m6gen# baß id^ bie in>6(f @u(bin (toit.iify hod)
S<Metf) er^äbrigt ^4tte « funber r^m fecKtf gegebeitf
unbnm ®ofte^ Sßiaen^ gebeten^ mir mit ben anberji
fed^hi bi< |ti &mH i5art(olome< Xa$, tvann ic^ ant^
8(J
|eDrofc6rti^ unb tttoai i»on gruc^t terfauft Mtfe^
|tt beifen, if{ tr gar mt ju cmeic^eti gewegf^ funber
^at mi^ am ndc^ittn 6otintas in S3ann tertönbeit
(üffcti.
gtatt|.
SBa^rlic^ ba< i{{ uitrecHf otib terbreuf et mic^ ton
j^erien auf ben Stbentbeurcr; fas Mäi, b^tteft bu
tbm bie fecb^ ©utbin nit gegeben , bu foStcfi ibm f^i**
nett ^etmtng geben. 3(6 tt)^IIt btcb tt>obI t>or tbm
»ertbilbittgettr bann er ffat Uin Sns# nocb Urfacb ge«
bobtf bt(6 )tt bannen. > ^c^ n^iS eä auc^ bem Sif(bof
fc^reibett.
J(ar({ban<.
{leber Sunfer^ bad tt)6tlenf tbnur ob {cb ble fec^tf
bel^alten m6cbtj bann mit ben anbern fedbfen toiO i<i)
tbnnf a(4 b^tt icb bie Derfpielet iComnit ei aber je
bar(Ur ba§ man aOerlep mie ben Pfaffen reben »irj^f
toii id) bann boffei gef^ebcn n)erben^ icb will be§^
unb anber« nit t>ergeffen. gumabr feblet e^ allein
baran# bag nnr ber @acben tin Hauptmann ^iturtf
fo n»ilrb ti gebn.
granj.
8t(b mein Keber Xaxflffmt, toir foffen ba< nit
begebreuf funber f!e in ber Sütigfeit t>ermabnenr bag
fie felbd ein Sieformation unter ibnen macben. S>enn
ti feinb h^ ja nocb reblidb 2eut unter ben ©eißlicbenf
unb foOt man fie mit einem ®ett)a(t äberfaden/ fo tt>dr
)ttbeforgen# baß ber Unfcf)u(btV mit bem 6d)tt(bigett
giengf unb einer be^ anbern entgelten nid§t. SDann
bu, unb bein J^auf fcblabcnt mit Unt>ecnunft barim
Äarjlban«-
ffiabriidb n>iirb e^ barju fommen^ tturb icb nit
t>ie( SSernunft Sraucben funncn. 6ie foDten eö aber
feftunb bebenfettf unb i^rem SSefeh ein Öeflalt geben.
^ '87 '—
I
JDit saBötr^eif {u reben, M fc^ f«(W®or3# n>iV
^u fagfi, fte mrbtn mit i^vtm iu tkl übermäßigen
^oc^ntut^^ unb unbiffic^em ^ürne^men ben scmefneit'
SDfann erwerfcii/ unb t^ti' ein 66fe« Spiel mac^ett:
^abi^r auc^ off etti^e baDot gemarnet« tB&ffen f{€
i^n' nun itit (affeti rat^ett/ fo n>irb i^n* auc^ ni( {it
Reifen fepri/ bii^ sieb i^ r^n' ju be^cnfetu
5(arfi^anj.
3^ ^off i^r n^erbent fe(b< cm ®pitl fepit/ itttb
iß mm, unb meine« ®Ui<i)tn t>tßt Swttfl^tf utfy
SBertrauen, i^rn^rbent w^ M tinfiauftmam i^rc
bofe ®tnd Reffen f!rafen.
grani-
S>a« tt>eig ic^ nit; ic6 ^ab tinodttU^tt tittfer»
J&errn@o(t befohlen, tt>icn)o^( id) f>icl lUbtU burc^
f e geübt merbett ftc^*
Äarfi^an«. /
SRan tt>ei§ nt( anberö^ bann i^r tverbet ob S)oa
tot £ttt^ecn ft^t unb Deff ^altm, ^af>t mdi bar«
um ben Jptttten bep eu^# baß i^r i^in m SergwaU
tisung be« fbap^ti unb ber ®c{f{(ic^en, fo Diel %n
aud^ feigen n)6IIt (äffen/ i^n au4be§^a(6en in euerm
^ani toiber ben S^apjl/ unb dtmtintt (BtifUid^, xoai
er »iB/ fc^reiben.
granj.
5(ajrfi^an«^ . in bem xoitt id^ bfr niä^ti bergen;
«Äe« t^ai i(^ noc^ ton ©ector Sut^er^ Schriften gete*
fettf mog id) bei meiner @cc(en @e>(ig!eit fageur ba^
iä) Mbtti nit, bann c^rißlid)^ unb too^l gefcbrieben
erfenne. ©oOt i^m nun um ber g6ttlic^en ÜBa^r^eit
ttnb ®erec^tigfcit toiden^ ^roalt, unb Unrecht ttibeti;
88 ^
fahren; : f&ttoa^Xf ti tnMif mtr tiit {ieb^ fepm SBo
td^ auÄ i^n wir frf6^#^ Dber gf fordert , jöarju Wntf
©p«e#r unb truberltcl) 8ie6f ber töa^ §&r(fl€ndl««t^r
' ittib mein eiftett @<t9(ffm ba^iii; bü9 Ic^ i^n^ ttn(> fi^f«
ne^ Steid^en In fpQic^m SiiA mt S^lf mb tHat^ nit
mMt. jDeaWun^ galtet &ot e* tiefe ©effaft}
ben Hte i^ l>ei mir, aW meinen guten grennb/ unb
ter in feinen^ SlSt^en 5"P«*^ ^^9 "^if/ <^^^ einemr
{tt bem er fic^ %tif>i unb @u(^ t>erftd)^ gefuc^it ^at^
ton bem ic^ aud^ anbcrg nit weiß; benn ba§ er noc^
Bi^ee bie httx SBabr^eje gefcl)rie6cn f)abr unb baffcl-
f>iS nit ü^ Wfer Urfacft/ fiinber nac^bent fr baövSÄft^
mifcft unb ber ©eijWiclKn SRegiment unb drgerlie^ SSc^'cn
grunblic^ erfahren/ unb Hi aller €br unb Steblicfeeit
. «tttäegtn erf<nnt# f)üt er ftc^ fcbufbig gead)tf boffclbij
mit ©id^riften unb Sijrntanungen anjujeigen, <i»cl^
too i^m m6glic^ fepn wiSrb, mit b^r %f)at ju n:>iber*
fechten. 6oIicö ^iSrne^mcn fann iä) nit unblttic^en,
toörb i^n auc^, fo lang er bei? mir ijl, nit tergl^alti*
gen laffen. gurwabt fuc().t ec je nit fein eigen SRug
barinnen, bann idi teeig, viaß er biefe^ ^anbelö ©cbaV
. ben, unb n>a0 i^m 3}ugen<^ tpiberfal^ren mpc^t, m
er baboh abtte^n tbptttt
Äar|l>att«t
SInber* t^ab ic& ^ud& nit gc&$rtV unb bunft mi^
bon euc^ bißicfj unb recbt fei;m _3^r ttjerbl aucb'ber*
^o(6en me^r bann um fein euer 'I.^aten gelobt; bdnn
ber <pfaffen SSBefen ^at aüi gar fein gorm-nocfr-^r^
paft.^ 3* ^ire (!e fti^ felbö btru^men, |ie fepe«
:ttn*«nf!att ber 9fj)ojter a(* -Jjerren ber @cf)aaf S^rijli
•f^rgefegf. 92un fia^t ja feinem guten .giften ju, bag
er ft<ty nie aDem be^ SSie^ö näfire^ funber auc^ bte
)
.-rtT,m,ft ttfW-
■ — . 89 — ^— .
ßei^^ He Ha« fßk^in fW$er ettf^^ftung irM^<
foüti nitwn fRot^butft tot^m, funNr tii i^bttfU^
gern @et| oftegen ; «nb kern armen !Bte^ fein SeiM«
na^rung etitmcnbenf barburc^ tS Don/iRot^ tfi^scit
tt« ^unäer t>ert>trben mögt
grdnj*
e^ i{{n>{e btt fagf{, f!t u^Men an^tt bet €l|^D^efii
selten fi^pn, unb tbun bod) nit SlpoÜeltoert; . id) ftil
du* nie^tö ön i^n'n, ba^ frirf^ «f,bcr ^irtm SSepfpiet
Vniitt (unber »erben |ie mit i^xtn ^ttUri.cAf>xtif»
fcnbe 9Bp(f funbem £)änn if^r ©ac^ (la^t Wuf (u
i^nen jie^enf inforbern unb ner)menf uf ©ncfen unb
^ikbdi, uf ^d){mben unb Steffen, ©er^alben fie
a«(^ nie (Jtein bfe arme ©Raffln i&rer nMlibfirfitigen
fflcib berauben, fiinbcrn dud> reifen unb fefirgen pe
We, gjun ifl folic^^ fff^rifluö SReinung aar nit gewe-
fen^ funber f)cit er ung afle unterweifet, tor allen Sin*
gen gSttlid^er Jieb u^ sanjem ^erjen,. uö gonjem ©e*
rnnt^., utib in aOera ^inn in pflegen; barnacfy ben
SJdc^jlen lieb ju ^abeu' ali unö felb^. ©fiter bU,
fo »oBen t)onforamenllic^ leben, ge^eiffen, and) i^r
Sfinb Heb f)abtn. aber ber Pfaffen (tt)ie bit fe^unb
leben) ©efcbtvinbigfcit giebt folic^cr 8e^r gar fein %n*
jeigung, unb ^^t n>ebcr ®cttc^ ntd) bräberlid) ?ieb
in i^r ; bann aU i^r SBerf feinb ba^in gerieft, bajf fle
®ttt mit 3led)t unb Unred)t ertperben. ©aüon 6^ri«
flu« fögtf 3^r möge nit ®ott unb bem !!leicf)tr)um bie- ■
nen» Unb barum ^jf «f P^f «f ^^^ P« t^^«« 3lcic&
ber ^mel bejier nd&er jufommen mp^ten, »a^ pe
Mtten,' Derlaffen, unb i^m uot^folgen. ©o er ftc
and) üöfenbt ju prebtgeUf fprad) er nit: 3ied)t ^in,
fwSunt SReic^l^um, crwerbent ®ut; ft^ent nac& ©e?
t»intt^ futtber l^at et |u iW jefagt: ®el^t >!<i^ pw
90
>^nr( ttnb fpHäm^y ^^ ^^^^ ^^^ i^immel n^tt
f!(^f ^müd^tnt itfmb bit Sixanitttf wtOtnt nf bie
%mtn, reinisent b(eUff<$|td(n^ tottftntni hit teu«
fe(j ifyt .^ait^ umfunft empfangen, ge6t ti »ieber
nmfunfi ^m. 3^r foDt nit (efigen @clb noc^ Gilben
noc^ ®e(b an euern ®urte(n, ae^raent feinen SBatfiacf
mit m^ ttf ben aBe0# auc^ nit imp SUib, @(^u4
m>(^ ein ©tetfeln; bann ber Strbeiter iff tpürbts fei«
lie^ So^ne«.
Jtarf{Mtitf*
Sfebet 3«nterr n?o f!e^n biefe ©ort gefidJcie^ettY
Stani*
3n fant ^att^in^ ^Danserio am je^enten ^aplttl
©0 fcbreibt SRarfu^ am fiebenfen nnb incai am nenn«
ttn unb )ebenten auc^ berg(ei(4en SRetnung iDie mir
bai bann Quitten angereist* bat.
SBad foOt i<ib &.sen, bifffeinb fcbine SBort, bott
ben auc^ titl )n reben xoit, tott ben SSerpAtb ^itt
grani-
3a I n>ie bu fagf!, ti feinb fc^one SBorf , nnb
tlirlidf u^getrucft, bie ftc^ auc^ nidbt terblumen noc(
umfebren (äffen, unb mögen bie Pfaffen nimmer mit
ber SBa&r5cit fagen, baff f!e anflatt ber 9(po(leI foQen
gebatten toerben, fte fommen bann mit bem Seben bie^
fen SBorten nac^«
Äarp^an«-
^ai miO t(^ auc^, unb ba§ fte nit@elb{ufammefnf
fiinber bai Sleicb ber ^immel {u t>er{ttnben u^gcfanbt
fepem @ie m60cnt aber ie^unb nirgenb ^in {u prebi«
Settf funber bUibcn fte ba^eimet, pflegen <inter SXub
unb aüti inftti, b<i)T^*ti uni» i^n'a @eK> nob ®ut i»
91
fmmm, hmntn fte uni, unb jt n^|er fit ben 9ii»o#elQ
fe^n t95tleitf ati ^tibfl, S3ifd)of, €Arbtiijl »nb
^ip^i je t^entger fie ^er( ber f&po^tl dben; biefel^ '
bigen sroffen ^anfen ftc^t man nimmer prebigen^ noc^
lehren bai SScIf , funber Sanb unb Seut regieren , unb
mit einem »eltlic^en ^vada ^errfc^em
Sranji
fSte bu fasft, bie grifien nnb ^bedien pfTe^en
i^tti^mpti am minbflen; funber entftblagen ^d& be^
fogar, bnff e$ jt^t für ein @cbanb sen^t't wirb/ foSt
ein^'fc()off prebigeUf {ui^oran in %tntfd)tanb, ba fte
aD furfllic^en @(anb f$^ren, unb reiten ifl i^r Strbettr
uf ben ©ejdgb umiie^n^ ober aber Arieg fähren # unb
im S^atnifd) reiten* 2l6er ibr SKu^ ifl- mit fc^onen
grauen fit^ beinfligen, S3anfet unb Xdnj galten, ini
S5öb ge{)n, im SBrett fpilen, für bie langen 5ffieit
Puffen. (Bit fiegen unb (igen aucb gern uf ^Pflaumfe-
bern^unb mid)tn Püffen, be^enfen ficb mit ®olbf &U .
btt, €belgcfleini unb bergleid)en Äleinober^ effen
unb trinfen tt)o^runb u6erfluf)tg(icf>/ treiben ober ^an<
be(nhic(>täf e^ t^n bann bem £eib tt>o^(/ ober fopime
fic mit gufl an. (lf)vifi\xß Icbrt ober nit alfor funber
fpricf)t/ ba er bie %ifd}ct beruft: 3d) u>iö eud) raad)en
Sifcfter ber gRenfd)en, nit beö ©utb« unb ©über«.
«JDann fein SReinung war, |te foBtcn iW^ bie ©eefett
ber 3Renfd)en ererben ^ unb uf ben redeten SBeg brin^
gen. Sltö bann and) b.irnacf) gcfcbeben* wie ?uca«
fd)reibt am anberen Kapitel im Sbuä) ber Sipofielnge«
f^idjtr bo bie Säpojlel nac^ ß^riflu« Uferflanbunff an»
^nben ju prebigen unN tdufen, mit biefen SBorten:
an bem Xag feinb bep breptaufenb ©eelen uberfommen
^ toorben. Unb barkm berubmt fl* 'J^uhi« jgearw
ben'n oon ^^effabnita, ba$ er mVt^re @ab, finbet
_«- 84
3nnf«, i^ t»flnf* tüd^mietMi ju be«? 95e-
fet(6, unb rbi^n*<n Ätleg^jeng/ barju euc^ Äaifer-
(ic^e^RapejiattxrorbnttM; ®o(t stb, bog (^ tu(&
miihi mi ®om« i&ftf b«rf I* fall tt>o$t; wa«
fait nwji %r ^wttjjpni/ «db »ie m bttjt en5(lifc|^
Sttttftr, e« i0&t »M^ WÄHÄt^tn, bag {d^ ern»
fllfc^ t»4r, bmin t« gc^t mit auc^ barna^.
mt fle^t e« bic bann ©efeO?
3unfec/ bfe Pfaffen pUim midi ßt «nb fÄr^
bttg i(& fc^ijr nU tteiff »ie i* meinen ©ac^en t&Utt
foK; nnb foUt e^ Ungec toi^ttn, idj würb mic^
(inmal 9r6Wl4,"J>«r8effe«J t>«n« f^« öberroalt^ett ta«
SrattJ.
S(ib b{t^/ ttttb^ab @ebu(br (^»Irb tpxa itfftu
€< «»irbf wie e« moSf td| ^a6 fo (ans se^efftr
bag i(^ iure|( in ^erbruß («m/ bontt (c^ finb tatbtt
j^ttf, tioc^ Stof ^.
grdttj.
^46 ®A«lbf @ott wirb in bit ©at^en fe^eitr
ttnb bie deißU^en S}<lter werben fii^ felb« crfemtou
._ — :.. ÄarjiM«^« " /
3a mU erfennen; {^iHnnit^t (Un9eb%)
m^ttt fi^ |e Ilnger; |e mt^t, wuh ic^ »(cfi($ mi^^
sac feiner Sielferun^ in i^n'n! -'
«5
\^^t gelesen/ ottb ba^ IDoffor Stifj^er eie( SRenf^en
)ur Srfanntitig bet SBa^r^eit (rac^tf ber^at^n fk
bennocö w'el ju bebenfen M^m '
8ie6er Sirnftr^ f!e fe^rcti fldf 9<tr ti(d^» birrÄitf
futiber pochen nf i^ren fbam, tinb berioffen ftc^ ttf
i^r Srcl^eit 3e$ttnb binn tc^ ober im S5ana^ ob IfNr
ba« nit »ifretit? ' :
grött|/
SSie ge^t ba^ )u? xoat ift bie Urfac^?
Ä<irfl6an«. . >
^unfer, fie ift tDo^I lac^erlic^, aber mir S(nttm
i|{ fie I« fc()n>er worben. ,
^raftj.
SBie bönn?
Äarflj^an*.
Swtifer, i* ^ab eirt junge« fJferbliti,/ (fl twH ,eÄi
Jübfd)ejJ S^ierlin, unb ifl mirfe^r rieb, ©arum off/
n>an« i^ baß n« bem ®raO gejogctir &abj(*.e« ge*
flrficfrt/ uttb geliebelt; öitd) etwa uf fein JCopflEin ge*
ftt§t 31W nun einer oon meinen SRac&bÄuren bai im
eönbgerugef, ^at ti ber £)fft|ial fut ein Äe|erflttrf
erftnnetf unb mir jwein^ig ©ulbin jur ©t?af ,aj&g^f^*
bert ©0^ ifi ti jntc^e uf i^ilf f^mmeo, MM
i^m mfifren jufagen uf ein Siel ju beja^leji* 95ad)bem
über boffelbig giel oerlof^en^ unb ic& 3lcme<l in mittler
Seit mitmeiner fauem Arbeit fo otel nit h(^b erfcf)toin*
Jen migeitf bag i* bie jwolf ®u(bin (»ie. i* bo(^>
geJ&offetr) er^rigt ^iitte« funber r^m fecftf gegeben^
tttt^«m ®otte« SBiaen, gebeten, iuir mit ben onberp
fed^« bi« |ti ewOt iNriMome« ^a$, toann id) au«'
8^
fcOTpfcftfH^ unb tttOQi i^on gruc^t tetfauft ^{ftff
|tt beitcii^ ifl er gar nit {u ermeicden setoefif/ funber
f^at mid^ am nd^ilen Sonntag in S&ann ^ertönbeit
(afTett.
gratt|.
SBa^rli^ ba< i{{ ttnrcd^ »nt oerbreufef mi^ t^oti
j^erten auf ben aibent^eurcr; fag üuc^, ^4ttei{ bu
i^m btc fec^^ ®tt(bm nit segeben, bu foUttft i^ra fei«
neu ^^erniing geben. 3c6 tt)kt bic^ too^l bor t^m
»ere^dbingeUf bann er fiat fein S^gf noc^ Ucfac^ ge«
(abt# bic^ itt bannem > 3c^ tt)ta e« auc^ bem Sifcl^of
jj^reibeit.
iitUt ^mttt, tai tobütnt t^m, ob i^ bie fec^tf
bd^alten in6cl&t; bann mit ben anbern fecl^fen tt>i(l it^
t^un# ali Htt idi b(e t>erfpie(et. ^ommt tt aber je
bar)u, ba§ man aUecrep mit bzn Pfaffen reben tt>tr^r
toie tc^ bann ^offe, gefci)e^en xotvbm, id) tpill be§f
unb anberd nit bergeffem giirma^r fehlet e^ aUeitt
^axan, bag toir ber ©ac^en ein j^auptmann ^dtten^
fo tbürb t6 ge^n*
granj.
8t^ mein lieber ftarft^an«, totr follen ba< nit
iege^renf funber f!e in ber ©iltigfeit Derma^neUf ba§
fle fe(b^ ein Steformation unter i^nen machen« S>emt
ti feinb i^ ja noc^ reblicb Seut unter ben &u^liäitn,
unb foOt man fte mit einem (Sen>a(t überfallen/ fotoir
}u beforgen, baß ber Unfcf)u(b(V mit bem 6d)u(bigeit
giengf unb einer bti anbern entgeiten mdgt. JDann
bu, unb bein J^auf fc^Iabcnt mit Unbemunft barin«
Starjl^an«.
^a^rlicf) tt>ärb e^ barju fommen^ »ürb ic^ nit
Dtel Vernunft (rauchen fünnen. @ie follten ei a>et
fefeuttb bebenfcnf unb i^rem äBefeti ein @eflalt gebea^
^ '87 —
I -
IDte SSßa^r^etf in rebenr M ic^ ftlbi eot^, toii
^u fagfl/ ffc mtbtn mit i^rem ju m'ef öSermigigm
^oc^mutß^ unb un6iffic^em Sürne^men bett gentcrnett
SDfann ewerfen^ unb i^ri' tin Ufti Qpkl mad^em
^06 t^r an(S) oft ettiii^e baijor itfoamtt. ?B6Ben Pe
t^n' nun nit iaffett ratzen / fo tt>trb iW au<if nit |ii
(reffen fepQ/ ba^ gieb t(^ f^n' {u (ebcttferu
3(^ &off i^r überbeut ftlM im ^ptfl fepui unb
i({ mem, unb metne< @(cic^eti tefle 3ttt^cr^4t# unb
Sßerrrauenf if}t mtbtnt md) M iin Hauptmann i^rc
boft ©tucf Reifen fJrafem
granj-
S>a^ tt>cig ic^ nitf tc6 ^ab e<noc&>ii^er uttferm
Jgierrn@ott befo^ren, toiwobl idi) titl UtM« burc(
•fie Qt&bt mtbm fic^*
Äarfl^an«. /
^atimi^ nit mbti^i^ bann t^r toerbet ob 2)oc«
tot intbtvn flibt unb tef{ Ratten , ^abt andi bar^
umben Jputten bep eud)# bog i^t t|in oor SSergmaU
tigung be^ S&apfte< unb ber ®eift(ic^en, fo t>ie( t^n
duc6 f#$en n)6at laffen/ i^n m(i)f be§^a(6en in cuerm
j^aü^toibec ben S^apfl^ unb genannte etifüidit, t9a<
er totOf/ fc^reiben«
granj.
Äarfl^an«, . m bem wtir ic^ bfr nid)t« bergen;
«tte« toa« idi nodi ton ©octor Sut^er^ Schriften gele*
feßf niüi idf bei meinet ©cefen ©eHigfeit faseUf bag
,t^ anber< ntt^ bann d^rilHic^^ unb n>o^( gefc^rieben
'ernenne. ©oOt i^nt nun um bec sittlichen SSBa^r^eit
unb ©ered^tigfcit miffenr ®troaU, unb Unrecht toibeu
88 ^
faffttnxf&vtoaifXf ti mM>r mir nit (ie^ fcpm 8Bo
td^ aut^ t>W mir frfW,^ ober jff^jrbertr barju Wn^
i4 n>!^rb i^m gar imgern abfte^rif bantv rtiic^ tseift
6f>tte#f ttttb trüberKd) gieb, ber n)at)r ^^rlffenalaubr
' ttnb mein eigen &twi^m H^in, baß (dl) i^n, unb feim
ntS gleichen in foQic^m Sofi mie ^(f unb füat^ nit
mlafft. .©e^^tttten^ falber &a( e$ biefe ©eflalt;
ben ^aitt \ä) Ni mir^ al^ meinen guten ^reunb/ un^
ber in feinen fHitf)tn 2uflud)t Utf mit, ali einem^
|tt bem er f?ci^ %ubi unb @ut^ berfid)^ gefacht ^at,
ton bem ic^ aud^ anberS nit mi^; benn ba§ er noc^
hi^tt bie tutcr ©a^r^eit 9cfd)rie6en ^af>, unb baffcN
big- nit ü^ Wfer Utfac^/ fünber nöc^bem fv baiMi*
mifcft unb ber ©eijWic^n SRegiment unb drgerlicf) gc« cn
grunblic^ erfahren; unb Hi aOer (£f)v unb Steblicbett
entgegen erfenntr f)(it er fic^ fc()u(big geacf^tf baffelbis
mit @]^riften unb S3^rntanungen anjuieigen^ auif
tt>o i^m m6gnc() fepn wurb^ mit ber %^at ju tt)tber#
fechten. @o(ic() ^urne^men lonn id) nit unblKicf^enf
teörbl^tt mäi, fo long er bep ntirijlf nit t)ergtoattis
gen laffen. gurtva^r fud}t er je nit fein eigen SRuft
bärinnen, bann id) toeißf wai er biefed ^anbefö 6c{)aV
ben^ unb wqS i^m SRugcnö tviberfa^ren moc^t^ wp
er baboh obltc^n tb^tttt
Äarfi^ün«t
SInber« ^äb tc^ ^lud) nie ge^frtV unb bunft mid)
t>on euc(> biHidj unb recftt fei;n. .3^r n>erbe auc^'ber*
falben me^r bann um fein euer X^aten gelobt; bffiin
ber gjfajfen SSBefen f)at Mi gar fein §ornino(fr-®i«
Onlt.- 3j* ^6re (le fijc^ felb« beraumen r fie fepeti
un*«nftatt ber apojlel a» 'Ferren ber ®c()aaf S^fK-
furgefel«. SRutt ffa^t ja feinem guten J^irtcn jUr bag
er fwft nie aDern. M SSte^tf nafire, funber auc^ bie
\
89
(bCrtf nitwn Stot^burfc tDeseti, fun^er u^ Uzt^&f^
$m &t^ oftegenf «nb kern armen SQie^ fein SeiM«
naf^mng enctoenbeitf barburt!^ e^ »oitlRot^ Wi^n
tt^ ^anser t>erberben mog*
€d iRn>{t btt fagftr fitwiUtn an^tt ber $I]»o^e(ii
gehalten fft^n, unb tbun boc^ nit 9(pofte(n)ert; .td) ^c^
aucb ni(^t^ ün if)tCn, büi fr^ uf . ber ^irten ^epfpict
§eu(ttf funber »erben fte mit i^ren 3SJcrfett>aI#>reif-
fcnbe 9Bp(f funben. * SDann if)v &adf pa^t nur uf ju
ijnctt liefen; inforbern unb ne^enf uf ©ucfen unb
SJUnbeÄr uf ©cftrihben unb Steffen, ©erwarben fte
oiic^ «it aH^in bte arme ©c^aflin i&rer noI^bÄrflije»
SBeib berauben, ftinbern äuc^ reiffen unb n^urgen ^e
bie. 5Run i|l foHc^^ 6f)rl(luö gReinung aar nie gewe*
fen, funber ^at er unö afle unterweifet; t)or aßen ©fn*
gen gSttlid^er 8teb uö ganjem Serien,, uö gonjem ©e^
tnut^, utib in aOem @inn ju pflegen; barna^ ben^
ffiid^^m (ieb ju ^abcti' ali und felb^. SBeiter bi^,
fo tt>6ßen boDfomraenfic^ Mm, ge^eiffen, aud) i^c
geinb Heb ^aben- 3l6er ber ^foffen (toit bil |e$unb
leben) ®efcf)toinbigf cit giebt folic^cr ?e^r gar fein 2ln^
jeigungr unb ^at n>ebcr (Sottet noc^ bröberlid) Sieb
in i^r ; bann att i^r SBerf feinb. ba^in gericf)t, baff fte
©ttt mit Slecf}f unb Unred)t eriperbem ©aüon €^ri«
flu« fagtf 3^r mSgt nit @ett unb bem 9leid)tf)um bit^ '
tien* Unb barum ^leff er fte , uf baff fte bem SSeid^
btt i^tmmel befler nd^er {ufommen m^^teUf n>a^ pe
^itun, t)erlaffeit/ unb ijm notftfolgen. ©o er pe
aud> uäfenbt {u prebigen, fprac^ er nit: 'ii^d)th^th
fMitnt dieic^t^um 7 erwerbent @ut, Petent nac^ ©e<
I9tim, funber ^ et |u i^n' gefagtt ®if^t^mf pw
ftc^f wac^^cnt gefunb *it Äranfen, »etf^nt uf bie
S0W0», ttinrnnt bk UjfÄligin/ tt)erfent>« Me.Seu*
felj i^r Mbt"^ umfunjl empfangen/ Qtit eg »ieber
timfunfl ^in* 3^c foDt nie 6eft|ett (Solb nae& ©llbetr
noc^ ®e(b an euern ©urteln^ «ne^ment (einen SBatfiacf
mit enc^ uf ben OBegf au(^ nit jn^e;^ 5((eibf @c^ttcl&#
iio(& fin ©teäetei bann ber 9(rbeiter Hl ti^ilrbid fe{^
ntiS i^^ntiy
Äarfll^att«.
Sfeber SunferV wo fle^n biefe ©ort gefc^rieben?
granj»
• 3n fant^att^Ju^ €ixande(io am {e^enfen ^aplUU
@o fc^reibt SRartu^ am flebenten unb £ucaj am neotts
ten unb }e^enten auc^ berg(eic^eh Meinung toit mit
ba^ bann ^utten angejeigt^^at. '
Äarfl^an«. /
SSBa« fott IC* fiigen, bifffeinb fA6nc SHJort,. boti
ben auc^ Diel in reben n)dr , toer ben SSerfldfnb ^&tt
grani.
3a/ . toit bu fagj!, eg feinb fd&one SBort/ unb
ff^rlic^ nßQttxndt, bit ftc^ auc^ nie^t t)er Blumen noc*
umfebren (affen^ unb mögen bie ^fafen nimmer mit
ber Sßaör&eif fagen, baff fie anf!a« ber Slpopcl fetten
Qtbalttn totvbtn, fte fommen bann mit bem Seben bie*
im SBorten nad).
■ ' Äarß^an*.
^di xoiü iäf anäff unb ba§ fie nit@e{b{ufamme(tif
funber baß Sfleid^ ber^^immel ju Derfänben uögefanbt
fc^en. ©fe tt>6ffent aber je^unb nirgenb ^in ju prebi*
«ett> funber .treiben fj€ ba^eiraet, pflegen gtiter SÄtil^
unb aUe4f Sujic^/ f^i^cn unisf i^u'n @elb unb ®ttt |9
Ol
X
tc/mmtip hamtn fie unö, onb ie n^^er fte ben i&po^tln
fepn wiffeiif a(^ fxibH, i&ifcf)Dff, <£or(m4( unb
S3a^i{/ |e t^eniger Oe ®erf bct SHpofiet dbcn; biefet« '
btgen sroffen ^attfen pc^t man nimmer prebigen^ no(^
lehren baifßolt, funbet Sonb unb itut regieren^ unb
mit einem n^ettlic^en ^vadit l^errfc^en.
Sran^
Sie btt fi^sft, bie gröften mtb iberfien pflegen
t^ted Slmpt^ am minbflen ; funber en(fc^(agen ^(^ be^
fogar, böjf e« jc§e för tin ©cbanb geacftt'e wirb, foOt
einS&ifd)of prebigen, juboran in Seuffc()fanbf ba fie
an fdrfi{i(^en ©tanbf^^ren, unb reiten iji i^r arbeite
uf ben @ej^9b umfie^n/ ober aber Arieg fuhren , unb
im ^arntfc^ reiten. 216er i^r. 3iu^ i(t mit fe^Snen
grauen ficft 6eln(^i<jenf S5anfet unb Xanj galten, in*
S5ab ge{>n, im SBrett fpilen, für bie Tangen SBeil
flttfcn. (Bit (iegcn unb fj^en md^ gernuf ^PfTaumfe-
bern^unb tt>eicf)en Sufien, be^enfen ficb mit @oIb, &iU .
btt, ebclgeflcin; unb bergleid)en Äfeinober^ effen
unb trittfen Wo^funbüberfTiSfiiglicf), treiben ober ^an«
. beln ttic(>t*f tS tf)u bann bem £cib tt>o^f , ober fofnrac
fie mit 8ufl an. 6f)riftuö le^rt aber nit alfo, funber
fprid)t; ba er bie gifd)er beruft : Sd) wü eud) mad)cn
gifd)cr ber SRenfdjcn, nit bti ©ulbg unb ©Über«.
i©ann fein SReinung war, fte fotttcn. ilS>n'n bie 6eeUn
• ber 3Renfd)cn ererben , unb uf ben red)ten SÖeg brin*
gen. ailö bann and) barnad) gcfd)e^en# wie ?ucaij
' fcftreibt am anberen ßapitct im Sud) ber Slpofielngc-
f*ic^tr bo bie Slpojtel nac^ ß^ri^uö Uferjtanbnujf an*
'^«ben iu prebigen unN tdufen, mit biefcn SBorten:
■ kn bem Sag feinb bei; breptaufenb Seelen uberfornmcn
^ iDorben- Unb bärfam berubmt (id)'J^uru« jgeaeii
tcn'n ooni^ejfalonifa, ba§ er mVt&rc ^abf nnber
9i . —
Ifif^lti «Bt cm UtxfO^t %iU0it htp l^'n ftt1!t|aifiEi:
»cs^tf. IhA fflbrtiftc. |tt bell ^'Iii>ntfrnirer ac^
aSen ftmeit tistn 9minn für ©d^a^en um ^rtfhttf
tbiüm, mh alle anb^e iDifi$ fcft^ er slet<^ bent €taa6
. »tib ^'fl, itf baß er €^ri({itm ^mimtn mog. JDarim
. fd^reibt er mc^ betifelbigent ©ott tfi meiti Sefengf
ba§ tc^ euc^ aUt ttibcm 2tnset9eib €^rigi {u fepti ^s
ge^re» 6oIlc&« i(l ber rechten apoflel gW§ unb
Srac^tttttg setbefen^ ttnb nit mdf {ei((ic^eit &&mn )tt
f{tM. S)dnn €^rtf{uä M i^n'n geboten, gar nft
forgfdftig aO^ter )u fepttf auc^ nit fär €ffen tsnb
Srittfen, funber fpric^t SRattMud am 10« ©itc^ent
ttfUa^ bai iHet^ ber «^immel unb fem ®ite(!^tigferef
fo tt>erben eucft aü anbere £)ing fe(bd |ufommen. Unb
boJb barnac^ fprid)t er: SSerfauft, t»a« i^r'^a^^ tmb
gebt Sltmttfen» . Unb SJ^att^di am 19. )u bem rei^^en
Snnglingt Wiüt bn DoDfomnien fe^n, fo gang ^itii
tyntatif xooj8 bn &a({, unb $ib e« beu SIrraen, fb tofrft '
btt ein ©t&a§ «n J&immel baben; barnacft fomm> folg
mir nad). Stern £uce am 12.t ©ecfet, unb ^ut e«t^
t)ot ttDer ©etjigWt: bann ber 3)ienfe^en Jeben iff nit
in >en Singen, bit er beftfet. Unb am 8.; feiner,
ber feine ^&nb' an bm Mn^ legt, unb ftcftt M urab,"
ifi bequem bem SReic^ ber^immel. £)arauö ju erfen.
nen, bag er fie gar l()at »oßen fic& ber 9Beft unb jeit*
liefen ®uter entfd^fagen , unb aDfein barnadj benfen,
voit fie in ©otteöt^ienj! 3lu§ fcftafften. Unb barum fagt
er ju ben SKpoflefn ^oi). am 15.: 3* 6m ein ^tin»
pocf, (^r feinb bte SRebem Unb ndcftfl barbor: ic^^biii ein
ti>alS)rerSBeinf{o<f, unb mein SSater t(l berSSaumonn.
€ttt jebe 9iebv bie in mir nit«Snsd)t bringet, tt>irb er
abbrechen. S}it^ bn nun, bag bie Pfaffen fc^ulbig
femb, uad^-^tbinn menfe^Iic^er ©eeitgteit, imb Bit*
iettli^« üii^tf^mi )u ^tin>
IkS
3<> f I* ^ e« w^t^lf aftfr e< iÄ i^it f^oi^ nie
<i{f9 s^f^^d^n/ f^it^ ofttet« f^tt, mb ftagtm nie Dtef-
'■ • ©a« fc9 ©ctf'gcffagt, baff bfe c^rffi«* titb fb|
9<ir 6ep litten Derlofc^en ifl. ipauM (^dt nit bcrgteu'
d)ctT7 funbct bo er b(e 5p^(tlpcnfer u«termcifef/.^ct§t|
er fie/ einen jcben nif uf bö5 ©citi/ funbcr ainbern ^u'
fluf Steig 5<J6^rt* Unb ba er Xi^imotbeum lobe,
ft^reibf er et^e önber, fpre^enb: ©ie fuc^en all (5*
ren 3?u|f, unb nif 3^ftt S^rtjlL Unb ernia^net bk
D^n X^efalonica ^ wie er Sag unb Kacfte mit'fetneii»
jjänben-itrbeitenb, ba« ffbangeliom geprebrge $06, üf*
ImI i^r in mir niit nid&ferbef^ttjdrttcft tt>4ren. ®a er-
attc^ftonben€p^efernfd)ieb; unb jte gefepee, fprarf)«
erf üli incai (treibt: 3c& ^ab euer tmi ©^Jber»
noc^ ©ofb ttod) 3Bat je begehrt # ^a nte^r feinb biefe
JÖdnb n^einer unb berjenen/ bk mit ttiiv gemefen, Sioti^
huv(t ju ©teur Ifomraen. SBie aber 5pe(ru«r bo ber .
arra Ärüppel bor bem.SempeC ba^ Sllraufen bon i&m'/
tat? fpracö er; ©Über unb ®oIb ^ab' ixt^ nit, bai.
itii aUt ^a6f si6 ic^ btr im SRamen Sefu €$ri|ii ^t
läreni: ile& uf unbttjanbeH i
. Äarfl^a»^?.
tßoii fbü^tn ^pt^^tht Wt i^ ttmif tk ftinbJ
Wii%tUit ttäit sett^efe»/ unb g(au6 auc^^ btemeiX un^
fer @fiftii(^eti fte^ ber tDeleltefien IDitrs nrl enird)(äsen
(ti^te ttfifti bie ^H^n) unb me^r nacf) bem ®e{f{ bann'
in (elblk^em 8ufi UUn, mbi ber ^etiig @ei({ nif uf fie
tokfen/ 6ann k^ fk^ aud^ fem £a^meti nei^ S5(mbf n ^
94
3fl nie fEBttttbtr I tmtnt ali Balmpn ipthSitf ttirb
htx ^Uis Siiff nit in ein bHxoiüi^t @ee( insr^cn.
^inö Siftl^ofd mb ^m^iti ^mpt if{, bem (^ffli^in
!Bo(i! toriuüe^nr unt^ teffel^igen ißog fud^ S)aim
SImbrofi f^rtdl^t: £e^ ^rieller« Kntpt ifl; feinem f^^N
lic^f funter einem )ebennii| fepn xohüm^ @o ffNriddt
$att(u^ in ber erflen €piftd jn ben Sorint^ern m
vierten (Sa)>{te( : SBir f^rebigen nit un^ fe(6f{f fUnbtr
itnrem ^errn 3^fum €^rifhtm. ^oitn bäi an^ nn«
fete JBifc^off unb Pfaffen je|ttttb fagen?
Sein fdma^r, bann ße prebtgen i^n fe(6# }u gnt^
0Hi bon bem Sapfl, -bon i^rem aWög^ t)on i^ren 0tt^
benr unb tt^ie man fie in Clären galten foU, t>iel JCir«
<!^cn bauen A unb bte reicblidf) begaben foB; bag man
i^n'n aüdr fiftulbig fep ge^cnt, Sienf , Sing unb i^rert
@eMt ge^orfam jtt fepn unb bergtcicj^en.
granj-
£)axum fagt fant Slugujluö über biefclbfgen SBort
^auH: fficrben tt?ic öon mß fclhi fagcu/r fo. werben
»ir jjiricn fepuf bie f?cö felb^, unb nit ble ©c^aaf
rteiberti Serben Wir aber bon d^viilo fagcn, fo tpfirt
^ er und weiben unb fpeifen; ©arju fprid^t fant ^fcrö.:
SEBcr fein eigen 3?u§ f\xd)t, ber prcbiget tfit (li)ti^nm,
fnnber ftcb felH^ a(d btefenen, bie i^rem Sßauc^ bie«
ne». - ©emnacb meinet &m^tMmf>toftM0, ein g^fiffler I
fep fc^utbig in ber ^a^r^eit bo9 i^m {ufpre^en iU'
SBort^ im g)falter gefc^^rieben: ;,©en SSegic be;i^«8iö^i^,
l^eit ^af> iii 'erfuhren. '' ©dicftö mag ober ,f ann jrter
feiner töaferficf) fagenr ber mUli<ijc ©öter H,^Wf
ober ^dnbei nf ©ewinne .treibt. - SOantt':? tv«r»i» ;
(fpricftt er) l^ei: SBe^ bjer.S8(i&i?^U W «it,^«ieM8;liÄ^
95
fStgitf intli^ iiirt obtt €^ )tt 0it9ianeiif (dtangeil
tsnb bift^tm ebtv ahtv m fiergfitttshil biff€r 8Bdf
liefen t^n'n |e|tifib Hit Un&itn Tafttif gUt^t^itm« (u
^d6en; fitttt^r (Htd^ untemmben ^c^ bn bbtvflmiSlu
Stmmt mb %hfltn^nmi. SDamiber ste6t t^n'n btt
aOertftrifHtc^füe^rerr Origine^f gar ein ^ibfAt Itf^t,
fpxtäftnb: Mut bu i»i^tn, m« Unterfc^ietx fep )ttu
fditn btn ^rtei^etn ®otte< utt^ ben ^rießcr« b<< jtil«
ittj|< t»on €s9|)fen ^^oraom^? f)^arao st6t fetnm
^nefleni Sonb/ a6et bcr i^err $UH btn feinen tetn
%^til ttf bet €rbe, IVinber fpri4< 1» i^n'n: 3(ft felbtf
iBtn euer %^tiU hierum, o aQ i^t ^titfla eoUtif
hit bkfti Ufcnt, U^altent tt iinb fe^entf n>a^ Untere«
i^tibi in ber1|}rtef{erfc^aft fepr uf baß nit, bit Z^tit
isf ber €rben ^aben^ unb tDeltlic^et fRa^tms nadjit^xt,
nit mt^t ©ottti, funber al^bann ^^ataoniß ^rieftet
gehalten werben mögen. SDann $^arao ifi# ber feu
nen ^rieflern mü SBeflgung uf bd (Svbtn ffabtn, nttb
tie Siecfer^ nit i^ce ®m&t^n bauen. 916er €^ri({u^;^
wa* gebeut ber feinen f|lrie^ern?.^ir: ®er nit ob*'
fastaüem, bai tt bt^t , ma^^ tut mein ganger fef)Q«
&>tfe SCßorf ^at Origened m SSinb gerebt; benh ti
nimmt ftc^ i^r jt^mb niemahb an.
Äarfl^drtg.'
Unb barum foKt nian.mit^fTegeln mb 5(4r(!en
jbarin fi^ragen*
grani.
SU^f .mein (ie^er £ar^^an<# lag un^; mit ®e«
hulb ^bitm
Äarjl^antJ- . .
^dr ft* je^unb gar^ feinen um ©otte^bienfl »ifc
(e« ^ee aber bag er f^rebi^n nifb ba^ S^( unterti^ei«
_ . 9B '^. ^
fhito&ffr (hnber ttf 6«i(ef ttftfr toerb uM «{9 (iii^
fotti gcbeti föl^tr 9f# tfierbetn\ Mnb batom ^*r iä^
tttxyän ioön hm&ttm ncmn ttt i^tt Smi^t Qti^itb
{tt mtrbm ttbtrreben: Sieger ^u^f bit foS< ^in ^faff
metbenV fo tooil bu etnsro#er S}ttt, wuh v$a^ft m
gut ^ebeit' f^aim, foim^ aSett treinen igre^ben n&^
fepm ^atiA bu u^iber Siic^en sor^flf ^ tfl^ban ^tf#\
9ebe(ft; üitb niati.tmi# rbirlQm unb ^rcttnö.j^attf
bringittf iffijl ©efattenrt uttb @e6raleiirt>,b«rif(! nit
laneanbtrebemeSreunh iitt 9Kegen> ;@c|<r0e, iftdititttb
^ (eiberi URb.manberettr^tac^'fttr aia^und ^ber t(^
tei.fiMrgett, fnnUt mii^{ tt^t>i ^^^b Umfm in
. -^töttf • ... , ^ -' ^
t>U.U^ted^i^ti)oHj ik.tt>ith bergftitf)ett offeuf*
bdben gcrebt^ unb ftiöcr dm meiffen 6«^ uaS t>Dm
aibel^unö bifc* l|l btt ©runb, bamf mir unfcre,@cif£i
(ic^eit bauen, barum mag fi^ ancfy nit &t(tdiibi9
fepn, funb^if ntug 6rec^n uob iergf^R- Bannma^t,
lautere .unb unbeflftrffe @ei(ilid>e»t (ttjie ®aiit S^cob
in feiner ^iflelfc^reibt) i^t 9Bittmn unb S&oif^n m
i^ren ^ttifec^tuttgetf ^iC^^f. tinb Slae^ (eft»l^en utsb
^erf^i^e»^ ficb felbi utibeflecfe bor ber ^Sidt^aUtitL
Stber )e|unb feinb^ .bte fiiäim^id)\itmmf me^r bann
aÜ anbete/ mitiiät^ unb ftnb bic £)ins/ bte nit mi^
gen b^i einanbet (le^n^ »ibet i^r 3la(ur bermiWt.
Sartt>iber fauluS ^avt unb fefi gewcjl/ fragt dljbj?
SBaöJanrt ffir ein ©efettfcbafffep« jtbifcbert bcm Siecht
nnb ber ginfiernug? OBa« ^nag für einer^tigfeit fcpn
jwifcften S^rijlö unb SJttial? aw fuDf et bwurfen: :
®ar feine, ©drum fc^reibt er ju ben SRÄtfiernt 95rÄ^
ber, icb öermaftn euc(> bur^ bit S5arm^eriigfeit (BoU
^Mf gebe ©Ott euere 8eib unb ©enifit^er ' fu einem
leimbtsen (eiligen vmb.: angenehmen Opfttl Unb ntt
»7
ihK^ifbft mdf blefer Wtltf fmbtt bntä^ 9tnmtun$
euerer @emiif(er tntcanhlm^tid^, bog t^r mi^t
ttfäfyctn-bm anflene^men imb t^Sfomtneti @effe4n>n»
(en:. £>teg ifi 9>attltt# Stat^ sewefen. Ünb barum
^t er aBem tveUnt^cm SBo^ffuft^ ietifid^eti (Süfent/
ttttb fdmt btt%U^dH$ dbttfagt, fidt abtt bod^ nHf
tote je$sn» etft^e ^indf t^nn, wt ber fffielt i»er6or#
gen, uttb niemanb )tt sut ttUbt, funb<'r beut arbeit«
fanutt 9Me<btcnfi ergeben f onb flc^ ba« jn t^utf
f^tttbts erfenntf al< er bann fcftreibt jn ten €er{n«;
((lernt fiBe^ nttr, too M ttt( prebigen t«4rbe* Unb bte«
{({ barttf er allen @inn nnbSRut^ stft^t, allen Cigennul
unb @e»tnn öbergeben b^t £)a^ fc^reibt^r aue^ bin
(E^rtni^tem jnr fie ^eiffenb bergfetc^en t^nnt IBrAber^
euer (emer fnc^ fein, eigen r funber eine« anbecn 32n$.^
Unb n^ieberuntf bo er fie ju c^ri^lfc^er iitb rei{(^ f^ric^e
er: bie lieb fndit mt ilm &mitin, unb ernfo^nee
.fie, bog er ifln'n ba^ ebangelium umfunft ge)»rebig«e'
^ab« ©treibt auc& |u i^n'n: X>e ic^ bt^ eircl wa«,
nnb 9lrnmt^ (eib, wofft id) tndt banna^f nid^r bu
f(l(t9erU(6 fepm Unb ^a(b barnad^ fagf er wn biegen
nnfem Geißlic^enf biegeneit jn berfelbigen ^tit Mb»*
btn )n geilen f nmrben abtt burcif gute nnb^ if^fiitliä^
^tsebigen ge^inbertf btefe SBorts ©otie^« feinb faffe^
^Htl, betrtlgEic^e Arbeiter, bie fld^ t^emanbfett {ts
SpofHen ^^ti^ir unb ba^ ift nit Sßunber; bann aik^
@atatta«.i>ert9anbeft ftc^ ju «inem €nge( be< ered&te«« *
hierum i({ e^ ntt tin grege^ S)tng, oh feine ibkn^i^ -
fidtbtx*»anbUn {u Wienern ber Qerec^tigfeit atber
i^ ^ «irt ft^ naid^ i^ren fEBerfem
Äarfl^^an«* •
glwa^t aDba ^t fit ^mlut nä^t tr^fett«
Srani»
Bie bantti bo er (u ^imo(M fii^reibt? Der
_ — : 9B - — -
ffUteUif (tanbtrilf tkiKer ttü^ tctiA vUsA iln (i)tifi(
fotti Sebett fü^tr ^1^ mtbm. ^ Wnb battm ^bt t^
ttmn ttön hm&tttnf "nann ftt i^tt9hi»tt Qtifäiifi
)tt mtrbm Aberrc^en: Sieber ^tt^^ tot foSe ein ^faff
metintf f0 toirft btt etn großer i^etr^ tt^ npaslt ein
QVLt Men' ^aben^ f(mn^ aSen tretneh grewtben nä$
fepm ^anifi bu niMt Siechen sa(^f!f ^ iftJbtin %ii^
9ebe(ft« Unb niati.tmt$ tbir 9Btin mb ^rct trid: J^ottf
hvmm,^til (BtfotUnti utä> &cbt^tmti, batf^ nit
laneanbtrebctneSretitib. int SXegen, ^Qd^m^f SMtnxnb
^ leiben unbimanberen^ >to^ fär Sta^nnd eber id^
tei borgen ^ futiber nrägfl; tVD^l et)i:ir itnb tc^ifeit in
©eipa^ir feben/^ - ^tr *^ :;r
. -^tönf ' • >>.
ä>u ^flftf^cfet de^oirc^ eö ttJirb bergfctÄen offcn^
balbrn gcrebe^ unb feiber ditt meif!en b«^ unS t>om
^btln unb bifc^ ift btt ©runb, baruf »ir unfcte,@cifl4
(ic^ett bamii, barum mag fie cuicfy mt bfftdnbij
fepn^ funb^if ttiug brec^n unt^ {erg^^b^^ S^anntoa^h
(dufere .unb unbefltcfte ©eijilid^eit (tote ®ant ^<tcch
in feiner ^ijlel ((^reibf) {jl$ mttmn nnb ©oif^n in
^erfäraeWÄ ßcb felb« «nbeffecfe wt ber SBelt ^alleni
Stber )e|unb feinb^ .bie fii^ m^idi hennen^ tne^r bann
aU anbere/ totlüiäif tmb ftnb bie £)ittgi bte nit mS*
gen bei einanber (le^n/ »iber i^r SJlqtnr mmifdfU
Sawiber ^aultt« ^arf nnb fefi gewcjl^ fragt dlfo,;
SBaöJann ffir ein ©efettfcbaft.fepn jtbifcbert bcm giecbt
nnb ber Sinj!ernug? SBa« ^nag für Sintr^tigfeit fcpn
jtt^ifcften S^rijtö unb ©elcar? aw fuDt et nnWnrten: *
®ar feine, ©arnm fc^reibt er ju ben SRÄtfiernt SBrÄ^
ber f ic^ Derma^n enc^ burc^ bte ^armberiigfeit ®ot*
^te<f stbt ©Ott euere itib unb ©enifit^er ' fn linem
leimbven (eüigen unb. ansineftinen Dpfer ! Vlnb nit
»7
tH^iÜ^t mdf Mefir WtU, fmbtt tutä^ 9muttun0
eiteift ®m&tUt »ermanblent 4tic^# haß t>r tn^gt
effo^nUm anflcne^mm imb i>0ll(omtnet|;@effe4n>n»
le«; £>ieg ifi 9>«tt{tt# Stat^ semcfen. Ünb barum
^1 er aBem tveUUc^em saSo^ffiift^ ietiftd^eti (Süfent/
UfBibfbiqjit.btt'^l^dHß ahqtfan, fldt abtt bod^ ni^
tme fe^sitb etft^e aR4n(( t^mr bor ber {EBiIt i»er6or#
^8, ttttb nicmanb )tt Qut ttkbt, funb<'t beut arbeit«
fata<n @tofteibtcni{ ergeben f onb flc^ ba< |is (^utf
fc^ttlbts txUmt,^ült tt bann fcftreibt jn Un Cet'fn«;
t^ierni fiBe^ ntiVf too M nit prebisen m4rbe* Unb bit«
ffl b4rttf er dUn ©inn tmb 9)2ttt& s^fe^t^ alUn 8isennu|
»ob @et»tnn ubersebett ^at. S)ai fc^reibt^e auc^ bin
esfint^tern )Uf fk^eiffenb bergfetc^en ie^itnt SBr^ber^
euer (einer fuc^ iiin. eisen, funber eine« anbec^n^SRn^^
Unb tt^ieberum, bo er fie ju c^ri^Iu^er iiti rei{t, f^ric^e
er: bie lieb Mt mt iiren @en)itin/ unb ernfo^nee
.fitf bog. er iW'tt ba^ €banse(ium umfunft dtpubi^t'
^a6. @(^reibt aucft |u i^n'n: S>o ic^ be;^ eiit| wa«i
unb Sirmttt^ (eibr mSt id^ enc^ bamaitt niiSft be«
fc(f»erU(6 fepn. Unb ^alb bamad^ ft^f er bon biefen
«nfem @eifilic^enf bie^eneit {ti berfelbfsen Stit mi»^
Un in seilen f mürben aber bnrcti sute nnb^ if^tiittid^
f^cebisense^tttbert, -biefe SBort; ®o(ie^< feinb fa(f4
^ofiel, betrtlstic^e SiübeUer^ bie f!d^ bern^anbfett {n
ftpofHen €Mf{i/ tt<t^ ^<^^ ift ^i* Sßunber; btm aik^
€atana«.i>ert9anbeft ftc^ ju «inem €nde( be< efed&te«/*
hierum i(i e^ nit ein sroge^ S>inSf oh feine ifeienüi^ -
fc^^bertbanblen {u £)ienern ber @ere(^tisfeit. atber
i^ ^«ftt fe^n naid^ t^ren fESerfem
c ^arff^aniJ* •
g&tba^t aSba ^t fle 9>att(u< rec^f trofeti^
grätig ^
^ fiBit bann^ bo et {n ^{mot^M f)!(reibt? |)er
98
li^e toerben.uon btm®lwf>m miättn^ itnb ati^sa
be» tetröaücften ©eijletr wib ie^r ber ^eufet bttt<^
f«{f(^rtbenb. S^^S^^^^' S)ie ^alen ein ^bcennrSim«
fcjenir JKD^ietett Jh« 2^' unb &ptii, bie @off «eW^f*
f^tt M/'^^ft P^ ^^'" i^^?*^ ©faii6*«i«,r^ unb iOi/fp
bi^aSa^^'t eriinntiobcttr mit S)anffa9iuis nei^it ,
m^dni- S>amiaütif ba^i @ott gefi^afett M^^^f^
9Pfe, unHi W»^ itt.bermerf^ri^ »o mau e« mtti)att('
Ä:ar.fi|<in#. ^ ,
$)4efe^ .9ß^rt feitib n^ibet bie. S^piUic^e» ®efa$f
bMiniten* 5<tf« i^^ ^^^ »nb bit^kfafifiettiprebifleiif !)«:*•
bptm tHirtf «f gefitag gieif*, €9«* mb mü^Vi
efliWi wJ^ ba§ bie Pfaffen nit^SSeibe» f0aett .&«be». •::
, ^ ,; , grawj.
3avifre(b'i:ft fe/nb fie bdWibec/.wiewoSt ti-Ut^
l^mmr JJ^^f i^fJ^^«^ je^ttob me&r ita^t \»ist,m& U^
g^4p(l gipift, bd^n. tba«,.€6ri^u« felM mitTe«««^
S^upb, gec.ebt^ ttnb bie ^pDftel geirebt unb sefcN^^ •
ftaben* r.lhib- mrt bem.93ap|l. tmt.Qvo^m %t^f
bQpn,^^tti^iH QtbmU S)d£'f)tdUu itnb treiben^if
Raffen* «^v btrle^ren bit. redeten ^dlidm l^,ef<|rlft
njtt i^ren mnf(^Mm,ia'm^uvkftlifd)tn 5öicritem
SJariiJÄ Jd>ipeitt ^au{wö i>m iWn pcim fSünum
@{e ^4jifM; b je Sgga^r^eie . @^ tted . bremanbelt, in M^tn,
nt* M-c» me^r gebie« bet Kreatur borö«.'be«
©*iÄ^V . . .. : - \
^mUt, mic&.ttmttibert>:flf0 i^r folii^2itttgc«tfec'
net ^abt; ic^ 6in an euc^. ttit, sewjD^nt, bag i^c alfo
flriinWi$^.,l?ße|t tt« btt M\i\m ®i/c&rift;.iit\rebalc>
«eitijiet birgii<^riii*^n.J5i|c^r tt«g^nffeÄ> JW*
^tttten (ti mir ju €6(r6tir$ itf^tfm, ^i (($ meinen
09iiifniSW*?ttff(*{c(>#sett9tv nr* iöttif «e»! oflmM»
tfiw€»ort, baf «'mic^ j« ertaftHrtilfP ftiner re^tl^
£t$r ^(»t'foralnfrtTd)i[(n, ttnS' «on: b&f fiXfii^^Hii»' ■
gtm, unb Cnbtt^rifHfi^n 8«tfKtn «bgitferbert. ©fc-
^erttii wir- biefMt'^IWÄr^ j» €6ei*Mrg, «6 itidn<l«<
Sfl^'änb iM^fcer^ab^jeit, alTfirtij»!» tftft tf5»nuilt(rt.i
lS^tkhbiem^tiH(ffttt'^&4it9(Uftn, ^(^ »tm «»<in^ <
itii^ mVUv ttj>8fWÖf<*Ht ®e<?(«ift tjmM''- ^ - '•' >
• ■ ■■:■ S<n^^cen0y-i "' • .. j-- •'■■'■
«ßfe'wrfgf ijir' «P eftm <«»' W^afftiit '^ - !•'.
. ...:. - ;.- ''.. . giraaji '"' ^rv•-i^'' :i^v .n*
@en^er £e^r, tv«tni^#e<ein 'ffi^enfc^ BegtrKc^ an«
Ott* canger in @^tn|it. .©ain i^ Ü^M^^^fViVt
®6ttti, Ui Xfi'vctt bdrnefucn. iDer^albcn ^d^fi bu fe{« •
{ttnb.tnan^eü.ungfU^rttn £aun,bct allein &at Eaf^t«
tlfd^'f ^«f^i^Tit ^^'^ ^<Jnt|, nie^f >^)tt,bem ^banjeiio
tta>;%runb unfer8'®Uu6eh^ »fjPn^ifu ftigfii, bann' \
niiiitö^'n Pfaffen/ ber futif.obct|JhfMJ^ Sa^r jifprt. '''■■
blaf^ iirib »ief ^öf^et burc^'ri!(>n"%(it; ;©afj f^a/ft/ .
©pei^'efen;
ber f^inb*
■'''• 2)«« ifl'W^rV »iewo^l -mir, ■'©lÄ't fii^ fiß>6t,
aB#{f^'€^lf9v '«nV «He t>ie( >i(^ be«i|<nnlr< «Mlf)M
»0^1 Mompt. -')if<i''^ H
©2.
: ' ;. . ^ran^..,, „ * ' ,
i,^ bqg jtU bie, "^ Wef öttb fttdn^'Ä
; funber'bi^ 'foeÄf^ j$ib ftöfiMi,: itW*
paS ma4m ^flntt, Xitftf tmb Uh 9rMt
lD4Hrt>^ W40# lm>o|^( imtotn. 2>atm anbirfl i# ei
mit teil reid^ti uttb {arteit 9)Ui§is^serQ* 9(6cr aW
i4) Qtmii ttHt e^mit »ir ©p^t«, alfo tf{ ei auc^ mit
bir £e^r: tut tOfcrj^ftt sde^rtr bie imiiifm, ober ob
lef ((9 . f&4<^( trurcMttcfienr-fitnkertie bai minis
mib ;f^6(¥^ {»it Steig faffen., U^J^m nad^benfem
^ batif bettr}dDff4^ti9e^@Qtt/ bermic^^it erlelfti
lafeitbie ^etlr ba fein M^t^^inr ^ett, uttb d6tt«
fid^ aSa^tr^ridf 1m bB9.>but(jft bte f4(f<Nii ^eig(kf)en
iKtttttcft gen^efen, Ibieber>^e4rfilr unb ju Siecht f Emittern
vlßWftif ^»fc *«ttif tftt brc/enett> *fe bni (b twrjr-
; ^'^^arm f^df ©prt feinen. japttfi^eri aBlttehlV töj'i-"
tüoßl ic() micfe fe(6fi 6e6tthfen ta|, eifep fcfton bie iktf\
. bag ft< foHcn gcitröff »erben. , $)am ei fc^ldft ffc^'.
aßent6^f6m bdeju, mugauc^i fejjn, ei^efjj&e^e töndfam !
titt f>ali>* Sijö nimm id& abJiepjj^em ©ottitttbrti^
bai er fagt SKatf^. am. 7- eapitel/: ^^i^nj^ber.5^^^^
bir nit Srnc^t 6rm9ti toirt öögfe^aüett jip^Jni'j^^
geworfen* 9l6er mir ift ^^VfM 1» ^uint bantt ii? '
ftp um bie 3e{t# »ie bon Vtt ©ant 3o&^«i be|sS;4u«
fet fägtÜRatt^. am 8. €ap.: .^i i(l fc^on jeeurib bie'
^^tjtfl.ljw SSftimf.öfle^t ^ SBia.mic^, nun ®ottMudf
iiiM^'^k:)>i^n^^^^^ nitr Mn icft bereit, ;jfeiit.
ßtiüimoHintifktn:/^ r^.
,»v;'3i»«^'^# j^rtnfiflVttt fürt, unb n^Wf jSetfi ifft
|tt ittcO feie». ; .,
^<6tn# tmft frann toiKtn toir aD tarju fetenen.
8((^ 3mifir^ iäf ^af> ©org, er toerb ii nit t^un,
hütm er tfi gut S&4|>^tf(^^ ^at burl^alfien JDoftor 2iis
tlb<t< S5ild^er Der^resttcn lafi'en, unb mit drimmistn
fd^arfen SRatibaten in bie %^t get^att/ berfciget att(^
gr4ttj:
Sieger r hai (af bt(^ nit trrett; nHi< te(i^^# i(i
»tenei(^e nit in b&fer SRtintmi gefc^e^tt; fp f)at er ^ttf*
fett |e$iinb )tt IDietter ttfgenommmV unb ^f §cmy tr
:liierb nit (ang S34Pi{ifc& f^t^tir e< fc^icft f!c^.t«o6t bar|tt.
j^arfi^an«.
SBenn ba< ®ott toidt, fo reicht ben SXttgen gei^
tätigen n^erbot. 9Bie aber^ bag flefagenr ein 93ap({
:f(9 ^er benXaifer? ^b i^n-ju fegen unb entfe^en!
fageit auc^, ^bie aBeltli^en, %itfin unb anbere rn&sdi
jiit^anb M bie ®ei(Ut(|en (^gen!
gran|.
Sbü t^hUm toir barnacb t>on rebenf unb fe|tinb
ftiemeil ber £e(r ^auli Qiuiflmf M in oOeji fetneit
9ti(fytlfun ^eratdinetr bem n>e(t(ic^en @tt9a(t unter«
t^an }n fepn^ nnb fc^re^bt {u ben Sl&mern: €tn jtSß
Md^t @tel fe9 ber Obrigfeit unter (M^* • ^^^^^f f>d)t
iDrigene^t Ui biefen Porten erfc^einr^ b<^^ bie tt^elt«
liefen Slic^fer ben gr6§ten Z^tilbti g6tt(ic6en Sefege^
crfaaen. IDenn aaeUebcrtMi bie @ott firafetr n>ia
er nit bur^ft Sifc^off unb Oeber^en ber Sir^fe, Omber
tttr(^ bie SBettric^ter trafen.
&A< (&r l4«ern:^iAibMrb^<be^teii/iifbaf
■'■ - » 102
ter St^ei^eit ttiib fBet^e. .
^aß masfl btt t^iiHf unb b|c^ aud) {te^n ttf bie
^orf ©ant $eter*, ton bem fie bp(!^' Urfac^ unb 8ln»
7anß ton fblic^er i^ui grer^eit unb ®ett><iff^ nft öii::
•ber^ bann ein €r6t^e{l uf flc^ fominen/ fagen- 2>(r
fc^relbf hl feitfer er^en €p(f!cr: ©epb unterworfen' ej*
iwt jeben €reafur um bei ^errn »iffen/ ü fep «feic^
ben Ädntg aW ben görtreffenben, ober feine SiSrften,
'iilibit DO« i$M bef{ent n>etben ju fKad^ bf r ®^u(i)i$en
*llni tob berjenen, bie 8ied>t t^um JDönn alfo fff
•^©otti« fBrllff »ag l&r aBo()ltl^ttenbe jtifloi>fent i&rett
snmbi ben unn)tflrenben SOtenfc^en atö fre^f unb rdt
ali bie {u Sefc^innng t^rer ^oi^tit tin Sreifteit für«*
. ÄarjlMn*-
O^OTjf, ^flfefiel unb i^r t)erl<?d*ne Äotte«! 3
b«« ©ant ^eeiM* gReinung gewefenr tt>ie f*aiiW(*
^aSen uni bann bie fegerifc^en Suben fo faitge 3ett ^r '
betrogen/ bo fle un« t)on ©ant $eterö (Sewalt unb
ÄS^riffu« rartari gefagt ^aben? SBie gerne wSttteti »ir
jieJe^rett iitib naffttn^ mm fte UftmMm^ nw&gi«'
> ^enfc' ®fe ^aöen un* aber alfo lansb« 884«^?»^'
mit (gutetilSerfen, funjb^r mit biN Porten |uff'
^ßjopft. S>arum fann ti. mt (angtr olfo bCetben/ nutl^
«e^;\
' gran|.
• • €« nrfrt ge^n f boran jwdfcr nit. aiber-ttmirt tß
bi^rjtti fomwtr wirb bir gebäl^ren ju febm^ ^9 ^
and) ein gute cbrifWicbe SReinttttg bari« l^b#T "^^^ ^
beinen eigen iRu§, .^mbej; Sttteöbienfl fucbejl/ ö«*^
■ ■ 105 —
i>wi (Bottti anb fetriet sittlichen tßüfyt^tit mh Bitüb^
tiiUlt mm ^anbtUß. 9({M4tfn mag ii bvt m^I
tvfd)it$tn mb funß iat nit ,
S>ie/8e^r nimm it^ m, wiü bit, fo &{e( tc6 S3er«
' titmft ffab, btbtnUn. @ast mit abtv tin^. ^ft ti
toitid^^htf ba% int^tt mb J^uttcn fc^retl^en, . dfOf
baf btv fdap^ nitfe^^^ atö i^n bit ^fafftn nidtttn,
m ^pt bn Stitditi
gratt|.
9B\t er fc^unbr ni|b feine 93orfd^ren etliche (ttn<
tert 3o^r ^er gefebf Robert, mag t(ä& i^n nennen em-
Stäupt aUttfSoi^cit, ®ö)cinb, Saftet nnb Uebe(t^ae.
aber ber Airc^en ^aupt tf{ €^rtf}u« felböi ali ^aus
lui fcbretbe {tt ben €oIonicenfern : (Stift tin Stäupt ftU
netf itibg, ber ^irc^e/ ber bö rfi ein 9Infanff iinb €r(t#
Seborner u^ ben Xobeen/ uf ba§ er in aOm £)ingen
fe(b£ bie £)6erfeit ^ab. -Unb n^ieberum jfcbreibt er:
3^r fepb erfüDe in bent , ber tin ^anpt t|l aUtt gär/
,^ditüd)Uit, unb alle^ ©emalt^. Unb.ba^ if{ bon bem
.^aupe gefage^ @o if{ e^ ottc^ nit n^a^r, .bag fle fa«^
Senf ^tiflni ^ab fein ^'rcf)en uf ^eerum gebauen,
»nb barum fep er.unb feine 32ac{)fontnien^ bie .93ifc{)off
|tt Stent/ tin @runbfe({ ber ^ircben, .funber ^at er fie
itf einen flarfen, fcfien befidnbigen glauben/ toit ^o
trii« jttberfefbigcn.3cit in e^riflum iaf, gebauen^ unb
hai if{ €^rißu^ fe(6^/^ £)arum fagt ^au{u< ju ben
€orint^iern: Dlfemanb mag m anber ^'unbament ober
©runbfed (e^en bann gefegt ift) €&rijlug 3efu«*
Äarpl^an^.
fba ^it ic^.bie recbte ^eittting/ unbn^irb mi(^
f&ttfin nit an i^re ^abern unb^efcbn)clg^e^ren# ob
liefern fagen, ti fep alfo in @en9of^n^eit unb ®e^
UütO^ fomiQen^ bdrtti it^ (alt me$r t^ott €(r{f(aif tmb
gram-
SDaJ $ei1f( bic( aud^ ®ant ^ptiami t^tm, ber
f^fic^f: Sin ®txoo^n^ätf bie bep eelic^en eingefc^lä«
Pf^H iflf foK nU ter^mbfrnf bag bie fSa^r^dt bejier
toeniget fdrfref unb ilbemmbe # bann ein @ett>e(n9t{t
o^n SSJoi^r^eit ift ein f^erattet ^ttt^um. SDarnm
foden tDtr beu ^ttt^i/im i^ttUffm, unb ber SBa^r^eit
nachfolgen. ,
^arflian*.
9(i^ @ttt, bir fep geeiagt, ba§ t^ir fo ^ange StH
ber wahren €rfanntntt§ betner (eihgen Se^r beraubet
gewefVn feinbr unb man ün& gabeln unb unnüg Oe«
fcf)»d| geprebige (at i^ett ic& in meiner Sus^nb foU
lidbe £e(r ge^rtr i^ widt mein Seben anberj ange^^
fttUt ^btn.
granf
£9ue noc( gleiff, bann eö if! fein Bett )tt rangfam
etn)a< (tt lernen r ober ttijt {u t^un; bu magfi no(^
bep guter geit femraem SDann äud) €^rijlu« iio ,
€t>anflelio fagt, baff bit er|!en m6gen werben bie
legten^ unb bie legten bie erjlen tt^erbem
, 5Earjll&an^» '
Öi&otttoiÜ, fobalb tc^ (cim fonmt; n>iK td) alt
£ut(erifc^6 Mditt taufm, unb mir einen ©c^ulerf
wann icO nit ^tUitt, batin (efen Raffen-
/ . » gran|.
^i. fofft btt m^ t^un. ©oc^ wdr gut, bu ^iu
tejl au(( einen guten ^rebiger.
N Äarjtfian«. ^
Stc93uttfer> toü foHielf beu finben? unfet Ißfuf^
fit ift f»m «in sttter $t^itf^n$ »rift attt «ff »Uf
JDa« {(! 66« mb tt>0&r ju erBarmetir töflT man ba«
^rifHfc^ 5BoK nit anUti mit ^Pfarrern Deriicftt. ' j^ier^
um Witt t>omH^m fepn^ Daff man beii geifllid&en
-&iuptern in i^r SÄegimetit twg, unb i^n'n mit ni(S)Un
' 9efl««e/ ber Äirc^cn ©uter in Üßo^ufl uitb gRdgig-
«««9 Jtti>erje5rett, fwiber fle^eilf, b(e e*aflff e&ififÄ,
n>te ffe Don ®ott fleorbnee fcittb, »eiben. JDa« ^af>m
bit apoflel unb olte ^ifdjhff mb Pfmtt gctiwii be-
. nen ©prg aflein gewejl, toit (le ba< gSo« mit gutir
*rigli€^er&&rt)erfe&en, unb ^a6en ber^dben oft il^c
.ff 16^ SRot^bttrft i^ergeffen. m ^ptiami, ber
f^re^btjtt bem 9?apjl €orneIio: O »ruber^ tin« fl(«
I^ort )\i, tinb eignet fl(^ unfern 6onfct$tf)en unb ®fc
»iffen/ Sl^ifT J» ÖaBen, baff je ^iemanb burc^ unfcr
58«rfdömntt§ t?on ber $ixd)m pttbitbu
®ie, Jeißf fan« di^ptianni ben SBaj)(l IBrnber? .
gratt|. \
SBarnm nit, in' ber 3eit feinb äffe S5if4off gteicO
setDefen, n>{e auc^ bie ^poMn, nnb fofft noc^ difo
fepn* ©ann in ben Äird^en €^ri(li foff ein aJerglei»
c^ung fepn, unb t^ir foffen un< all unter einanber f$t
SSrÄber erfennen. ©arum itUn toit andf aDju«
flleid)': ?8ater unfer. Söann 6&rif?u^ fagt ini (£t)an*
fleliot 3^r fofft feinen Sater nennen/ bann einer i(l
euer JBater/ ber ^immlifc^,
, , Äarjl^an«* .
^Saturn l^etffen toit bann bett ^pft fßatttt unb
bütpBi oOet^eiH^ti 0«ter!
SBatum t^nn t«ir tit/ baß nk t»tm.&#m ip?
»Jttten^ ntt stflatttn, funber flc^ benidt^iflen» ,^6«
er^at feinen ©tu^t fiJer ©otte« ©fu^t gerucft/ ^ tthb
barUm muff er Sucifer n^^faUen.
% ®o fap er in ötter Seöfel ^mtn^ unbber Seufrf
.JrffiN bamac^ »ieberum auf 1 ,
Sranj»
'S5(8 örtVbig! Sfber, bajf ic^ tofebtr «n bie borige
SXebfomm, fprid&t fanct 2lu9uf!intt<5 5B6t(f)er?probfc
^ralae ober S5if*ojf alfo sefthnic/ baff er fTcfy befFel«
bigen SImt« freuet^ fix^t fein feft« S^r/ unb Ht
aOein feinen eigen 92ui an, ber treibet ftf^r tinb
«le^ bir @c^apf.
Äarfl^an«»
Mnb oWbann tf)ttC er nif r tt)ie il&r geföftt, bteSÄpo^
fleln t^un foDen, bie ()ae€]^riM fl^^eijfen/ il^rfett«
Dergeflin, unb gar nid^M für flc^ forgen, ftt«8er aU
Un gleijf unb ©ebanfen uf ba€ 93oI? (lf)vifli legen
unb (e^ren, baff e^ mit guter Unterit)eifung betfe«
l^en »erbe,
Sranj* -
9Bte bn ^6re|{, unb xoit npc( bil jufagenr tvie
(te leben, unb »ie (le ba^ priefler(icf) 9|rae tinnc^ctt
unb berforgen foBem 51W Sl^riflu« fagt 3ol[)anne« am
lO^Sapieel: furwaV fag i^tndf, wer nie in ©cfraaf*
' ftaU ge^ burc^ bie %^&v, funber anber^mo |)inttt fieigt;
ber ij{ ein£)ieb unb Slauber; ber aber ju ber tl^tS^
l^iningal^t, ifl ein Jjirt, nnb ber tl&ur^Äter ei&ut iM
Itf, onbi4Sint<S^aaf t>erne()men fein,(Stiiiiin. 92»it
m6t^tefi bu fragen; ^Befs^tf ifi ab|t bikS^At be^
eä^üflUfttt £Ml fiH)t »fa^^^vtfht» am fi^ttfsM Cttf
fpnAit^t %iimtäft fa» iättudi, idf Un tnc y>^
.Hr.€h6«ift »..Uiib jftott) teniacli: 3c6 6ttf feie.^^,
teerbnrcb im4 ju^^i «)trb it^alttUf tmb .t»irt:iit
not^ tt<drteriMd> fSei^lbt&CR^ €m £>te6 lonpt itm
.mi>er# rndtt^toiC^nr batinbaf er ({eitler toMfc^dgi,
üiib Mrtf^^e, SIber ic^ hinUmmn, baff ft< bail U^ _
ftm^o^, ^ttb ba(f ffttaö ile^rflttff!d(i4 i^^beft* ®(t
jttter i^irt ti^t ^i>t @ttl filt feine @Aaaf^ ^ttüt
SAtlifmtt, ttttb ber nie em\^>t ifl, brt wdtMt
^^f nit eigeti iiinb, fU^t ben^EBelf temmttiiUtUiSt
*Me@c(Mff ttnbnMrb fläc^ti^, fb rfißt ttiib4etfirettet
*€r «o{f ble 6*aaf. 8lber ber Jagr^^net Penc^t^in-
n>tSr bomi er $ ein Sagl&bner, itnb fordet nie fit
bte @ii^af. 3c^ Bin ber gute Ssltt unb erlernt meine
e^oaff nnb tDirb audb f>on j^n'n erfennt. — aifo ifi
«^cifttt^ ekt ^irt gen^efenf,. nnb alfo.^at er Hdt ben
nac^fornmenben Wirten {U eiitent'^eirpiet smatfyu fHit
Mi |e$mib bie ^ifAo^ nnb ^diäten in ibrem &tpxAns
Itbtn, m^M f6m Sletcfttftnm unb ^So^Uu^ fe$e%
jbotnm f!e a^ M sei^Ui^en @tanb^ 6ege(>rcttr
IknRi^^ett fie .b<^ jn nicl^te«. Unb foatdif^ feinb
hit 2>ieb nnb Slanber^ bie nit ju ber %^&t Ittninge^nf '
hüHg:, bnrc^ eMf^um/ fhnbcr^nni^ {eitlt^^ Stek^«
(Inm^nnb^r tbiBen werben ffe Pfaffen, ttnbtoann
^t bann alfo in ©cboafitaK Efimmcn/ benfeti f(e gar
liiert an (S^riftn^ S^efelci)^ bag Pe Mm 9lekft ber j^im«
tue! ptebigen^ bie Sranfen ^tiltn, bie Xobten uftt^
wtim.tc., txfm anc^ nie hit @nab @oete^ triebet
«mfunS »ie fte bie empfangen # ftutber hingegen reif»
(en >ttnb tbärgen fte bie armen: ^aäf, mt man bann
#cttr mie @etb a^foberettf @<bjnben, @4>i%tn, f&Mß
mnf unbMdtUü, baiS^ i^n'n bed^ nit ittgeb6rt; Hm
Mi^ ift (oll yanlntf fagt) ®<^n baim 9le(meit/
^m sistM tu tinet UfNuans ^ ntt ^ {it dnet ' 9trtei#
>ilNr$« ' ttttb mt^ er i|tnt fein Stilunft tel^Hf^
t^nitt er alfo: 2[t& bin bereit foiii fentfeii Mii^t ^
e«^ {II fomtncttf imb »iü euc^ n(t (efclmerlic^ fi^tir
ham i(& ^ege^r ttit ettev<,@utctf r futiMr euer @eeleii«
lUfo gäbest bie ^rieftet &maU uUt mif unb titt mft
il^remftantt {u fc^recfeti uttb }tt nkUd^ti, fmbtt mk
pMlni pflas, xo^m toxi irren # in &mftm&tU^tit
«Rb flttlidSfet; Sßeid |n. (itten nnb tertno^nen. SDiin«,
i(f^ fimr ^o^wuntß 6^rifo(lomud fidtf {}t S|rifln4
kommn, b^g er bitf ei^tc^en SKenrc^en mit ^ftiWsttk
feelij ntai^tf unb nit mie (Sc^recfen batnieber tDärfl.
llAb ber^Ibcn if^ au^ beffelbiam ii^mi ^einung^
@ott briliie nn^ uf ba^ en^ig %tuVf nit bag/er bä<
Aber mi fähren n^od, funber un^ {u üitmUh, hci$
toit mt t^obor ^üten , unb^ eö fliegen. @ii tvetf t man
foo^tr t9(e bie alten f&ifc^ofi^ren ®ema(t dibranc^t
(aben^ anberj nilr tam, mie €9|>rianu£ fc^eib« {it
einem S&(fä)ofr bem einer bon feinen ^rieflern &6eriei>
f»en# uAb nf baS ^fitc^flgefi^mjc^t ^atr biefe «öettt
fflJfrb er bic^ füfber me|^r mft feinen* ©(j^mÄc^worteli
trbimrn unb reiben ^f^ gebraud) gegen i^m be$ ©ei*
iüülti beiner €^ren/ ba§ bu i^n enttoeber tntft^tfh
ober aber bid^ feiner ©emeinfc^aft entfc^fagef!« Unb
felidftä iftbie ^i>i^ft 6eraf geioefenr bk ^fyci^ni fiitm
$()>o(!e(rt gegen ben Itnge^erfam filrjutt>enben btfo^lm
^üt IDarum fage er ju ^tro/ tt>antt fein Sruber
i^ht nit folgen t&iüt^ unb aucb ber Aiifc^en nit ge^r» ,
fam fe^n^ foDt er ft^ fein abt^mr nnb i^n ffOtm
ali ein a^gefänberten unb t^erac^ten SRenfc^en^ llf
b4& f<^rei^et ^aulu« )u feinem Sänger %itoi ^ä
'Ae$er bber Siblrunnigen fbSt nac^ einer »ber ^mep«!
Cerma^nuttgen ibermeiien« Unb tu ten ^^ffiMm^t
t ^ — . i^ .- — I ' .
(ic^JSnibes/ 6er f^ «tiiwtffntK^ unb nit.tuu^ imfcr.
bann UJM grämten ®xitmxii^tt,^^i "^^fkiivi^V*}
teS iti Stom geltfcn tvirb/ bt< |a( mir Sjvittta ntt»
teutfc^ef, «nb i(^ finb tep^ (ei^jt^rfrp (Renft^en, bie
in' b^cISidett -^Km' bnr«^-' beir $«))({ ^ilfyHi^Htu
fe^eff, nitvxt^^ipi^n 6ttn]Ff»d(^dreltrr{>teke^inr
t9r4iiBtf(^(C SBtit]()cr(9( ntt mit guter J^^«i<bAA»«
mal^uttS/ funbcr mit @(^(fteo4tnbtßer|lu(^uttg. IDar«
fltvSdl/' titii^^ tolrb weit'mt^' feoh.'
■jh.9ai(u(«iinMti 0( «(er tttrsfyrvteJT fU-HNkW i(M
gi&tt»J!D)aw(rfN9i)l(b<»rfItt(6<tt»>r'; •. ■ «i ,Hio si)>
'■'■; '• ' -' •-■■ ■ Sf««!-' ■ ' '■- ■•■ -r'"-,^ ^I^^'IT
'' ''* ©er iW^Jr i^ «t«^ni lein Urlic^ / ' bahn' bd'lf 1^
«^f, fTe fabelt i^n'n fürgefeltr €^ri({i> 'it'nj'ttUb mf^
«Ben Winsen entsesenfitt fQ)ti; * Ibrnh er %oit nf ben*
S^ij^eöelf;; ttjiib mi ba< @al|ramentju vMt^f^fjf^
2^et^,tft(^(nfii|(f('f»((((>< ii^ @ift uf bca(elbi|m
%ti»,t4f;n jBwtt fTtf fo »i«I in i^nen,, bie ©.?e(ca|^
^ittmii. tif^fi^c^!? ^>>.^,«T>»^»|i0ftit @ot{teif jii^
•ö^. •if^e^iiti^tt Bprn, b|( j^^iterlic^e Sie6 in, ei»
feinbiid^ Oerf»^und/ ben S<fi<^<" >'" ^*<dr . j^tp ^,
flkdfitnbV wrtaffent bw'-^ffilnm be^SBoff* uiÄ'fbfgent'
iktt^ ber®tiwnj bei Jgit'tert.. Ilnb flier fl>nd^Hfij>r%»
mrtlBWby frjrlt^t b^ift' ^em - ^ • '• -• - ' ' ^ ''
«-•'.' :;•. •■.' . •'■: ■.•■'; ->' i-- •-. < .■.> 's i-iC ;.. ■• ..
rc ,...>..■ ;.;.Äar.|l^«^.. , ■; -r.r J-.,,.-. ,,,
., 'Miiii^ ^hi^ifkiiifit'&tiiiitift Mir»' JWt) DtiC' ftf •
Iffci «if tfftfim SiMftKtf v>tf ;^ic; tut ti(irii»r9l f(t«kts
wät itänn^i»tt'tkS:m$:h»W'S*fi^f*M(9 unb 4r*
btn eoloffenferh:. SBec t^eni .^nreAt ^al; 9«it|än|j|ilr,b-
^ro feine Uebcl'tl^ät Sergtltuna ntpmn. ünb'baruW
follen wir cj Sott ^tiia^^i^n,' *'uirb il^n feinen SSiff^n
Jen bin, meint, bad^iem«in 9$)>(i-fet)4flt'$(Wri{Mb^rf|^
toonncj (tnenunsefc^i(fhn,j&tfc^off Me; funbec ge«
idj^c .t5m.3niJ(^(q^.|)tij^a^en, wie mib mi.m ^Uttn,
imiW.m^' '^.')' .... ... «!.>.-■ ».w
••!'•' "•• Änr^'htt^.. ■ •. ::■ -i..-
'• -IDa« iAfeüiJ^'MK^r »(mb^F'je^bCWS mfVü^
fbjttfe,- wit ^«ben tiiiiji$liaibX>ivtf(^m'- xo^'^ht^w
ber' ®ei(lKtl)feit tewt^nF' §<fge«' ;tjn*''iJ*(*it' SMKlÄr
mf6 - i^etttjlen. ^abtn m4- a&^'aHhm^ nfl^/° • b«nt-
ftlftttt »i^-niiwemöftfittjer* Silier ;>'B(rt=l!^'Ä ni^tWir'
^b t»tewV^I-i(^ b«if$eft»etfer'iiliittri9elYti(t]^ nii%e(*f^
$Qt lirit^ bnnneelrt'ie^-^ 'felbSS bH>)tiia^if;^W^f «i» :
>totefy>- W^wit ttrtö=i«^]&«ibHrf. . •'^^''■- ■' ■ '
111
f« (^ ntt hiüid^, bann fte f^Utnnim^xtbiußhtt ^
5(tr4^eii fc^Uegtti^ toit fän« aS bie Xittifr ttnb feiner
me^Hl^n .beconbec^ Sä r^en.imcft #it %Vk f!e
£«9'mwiMif)i) bie93tf:^0f unbr^pfarret^f^^iv^^teii
iM^ «irf frIWf »erfe^jen* - •
JÖtt^^Äfte f^ auefe. a6et |e6uttb wiW<t *<«»^
timtn^fäjif pöi^fatut , funber werten föÄcftr
Strkpeer um ^(bi$ erlauft} bann ö6 mart fc^on eii|:
fbifd^fxoi^Mi yt e« bo* fein ^faft, it bhim-
biwi^apft gen fJfom fein Öcftagung. Unb ifl je ei«
erbirmlicb Otttg ju fe^nrbag fo tmgcle^rte, untflg«-
nī/'ati(<^ibft jung ^erfonen jn ben2lraCern fbmmen;:
bann (te nehmen wo&I bie 3in8[ unb IRcnfen inV «bi^rj
bet Sli^B^eit gefth fie ganj muffig, funber fegm an, ipf
flföft anbere ba^im bie richten fle mit tbenig @efbeif n0j;
botumt^un ffe auc^ tvenig 2lr6e it. Unb fotld)« feinb'
bit ^agto^rier^ ali itf> Vcc^^,^ Don beifn'ber^^etr;
fäÄfi fe (treten/ tt>ann 6er «ffiolf foffit^tj'Dtt^tt j!e^
wffiÄtnlle^' bft©t&aaf W * : ^ • , ;
-;•' -^ '\ , ^^^«K- ',/':-'■' ''':i'' \
' . f g ijl Wi geniijr f^t^obiyti f6a:i&efet»fj*etu.
^9tt N «Ittn^ öttc^ ber&eilfen^ fe^i^^«^ *^f^.^» S^«»^.
f>j&jt|in Äietewiaf fpracftf. gi^ ^n^iff tuc^ .SilJ^ettT^i^f^
n^ mifnem ^erjeurU^b bieftlbigcn.M^i^fll fi|j|^^^
;^äil unb £e^c weibc»*^ . _ ; r V: .< :; ;> ; .j
ÄarffMn«.
@ie6^^err ®oKiL-^teb un^foHc^e^ unb er(i< mi
Miitjbeilibi^irdlkn ^e}i«>ang'^itnbvber^|f^ii tklber«
fWil^^iie in- intern ^rac^tifd^eti ^rgcrlld^en^ £ifen^4%iÄ^
gilitt#>9Biitt f(<Minft(l4 Utt^efbrmftn, uttfr^ rxm bk^
|«3io# a64iii(^i<^ffmii(i(|K entliehener ^Im^Mt
f^v^ütt Uktt (richten 3o^t «ft mtttt^liö^ Sef(^^
.. M9s^®Ptt, al& eiaucf)4un toirfr« -Sinnet
^at i^n'n auc^ tie 6traf getrauet burc^ bmfjfk^^Un
(Sit^uUn, fprcÄenb; ?8S*^ ften Wirten Sfröel, bie
ißAtS^lii mibm. '. @o(ten nie bitS^tttb &cit {^n J^tr«
teg^ilft^eilieit mer^^ 3jir j^a6t bie SKttc^ gtfl^, e«(^
t]?n^^er ffip^^ feifl gettjefcn, >i6f
%flj^m«9^tf aBtittieine ^ttxb.^aht i^t nit getöeibetj
tt^ö« fd)Wäcö flctt)c/en ij!/ ^aM i^r nit er<)ui(ft//ur}b.
t^a^ ftanf 8<:tt>^pA^ M^^ f^'^ J«^ flei^eifef ; tt>a< jer*
bro(J&cn;^ ti^bt ii^r*^^ terfcunbeii; m« -öempr*
fettV;* &a^t.;i^r nit t»ieber6rad)t; n?a^ ts^rfofe» |.flW
i^i:. mrö^M)^^ f»*^^^^ &<^^^ i^r mit emcr @e*'
f^tt)Wbiäf,eU flc^^ utib mit ©emalt;. barbwt^
fcinb meine pdiaaf itt^xmt . SDönn ba i^ Uin^kt
fl^enjefenr inb jyinb woVbeit ein SSerfc^jUnbung ber^ailv
bftn i^citl^ r yinb halb batnaä^i ipierum.^ ifyc^^^
ttti, *%i>unV^aß Woxt bei S)ftxn. Sttfö ipxi^t ©oft .
beri^em fSlt^tnpt m^fflditoitt über bie*j&'irtm
ton i^ren ^4nben meine ^eerb forbern^ «nb ipiff fte
ufliÄm'^rflddSen, bog f?e fnrtan nfeine^t »eiben meine
-^'eerlb/'ttnb Pc(('i>u(^ ftjt m^t'ftlU Wben/ üubtoitt
tÄfu« i?'eeilb-ert6fe^ bon i^rem'59?unb> b(i§'pe i^h^n
m« tn^t in tintr '%etö ftnb k. 3f{ ba« ntt ein tth^
lic^e 9)to}»i^e{ep {u biefem ^anbel^
^ffji 5^0:- '^. . ;Äarjl6att«. . >. ; ,^
^ |ilm4tr unb ibit ber ^rp^H 8<fdd(# di|^
e.r<i)i4f<6ui}ib imf ben^f^^^ €ie n)eiben flcb^elbJ
hf^i ^t man n>o^I an if)xm feifien S&dttc^en unb «(a^
tm,M\$l^^ A^ '^^^ ^feibunden/ J^4tt(tenf fMT^
ben fte^j^ar mtir bann itM> se^ttja grofm J^itiifler ^etf
. granj. ; = ,
. f 3« iNOic^ JEmnsit^: n»ie In fa^^. ^amtoabu
li* }e|wb iffbk 3etf f ton ber örao*/ »er ^ropj^ct^
gefagt: Slimm toaiftf, fpti4)t btvS^ttt, ti ipmmtn
bie £ag, ba§ ic^ totrb fenben "bin ^vmQtt uf bii,€r«
ben, ntt i^nnset be« tDrot^^ ober ^urll bti Si8a|fer^
fttQber an (iren bai SQBort ®ottctf*^
Äarfl^n*.
$iim)a]^r ift e« bicfe 3e(t/ bann i^ dtauS n((, ba^f
je bie 8Be(t bedteriger fep dcn^egt (u ^5ren bai ^öan*
Seh'um prebigen/ bann fe|ün6f. alt bat bon ben b6<#
tüiUfgen unb ungcfd^i(f ten ®ei({(fc^en f^tipitibttt unb
jutürfgefc^la^en jH: ©ariu freflen f?e nn« 6f« uf bie
dein« Unb s(ait6^ m^n fte un^ gar freffeft ^etten^;
jie Ȁren bartno^t hit etfdttiV^^ \ J ;
\ Jbe?9leic6enJ&at€^^^^^ auc^ |tt Derße^n «e«
Seben^ft^ b^m ®ieid[)m^^^ ^nt 12r6aj^>;i)f(b Succ«
am tKoeiniidgen,, bp er fa^e t>on fini.19 S^ei^csr bcr
ffitim SBtingartet^ etlichen berliefien ^tt, mb ba fte
i{^m/ feine @ertc^iigfe(e barDon dberfcftiilfi}«, foOfenr^
(attbkeen, fte i^m feine ^otjTen unb X)iener $6e(/ iinb;
ftaiin ii^'n nic^teiS. 3u(e|e fc^Ingen fle iN Mdf ftU
^v^ &\xi)n. )tt Xobe« gragt €]^riM : ^<i^ n^irb Ue#
fer $err<«iie benfelbigen ^anren machen? unb fintmurt
feI6l bairauf: €r n^irb fommen/ unb bie S^auren lotrb
er fterberbeUf aber feinen aBeinaarten wirb er anbern
terieil^n. ^ntfl bn, mi0 |)i^ifin|, ^SBWi^er i(l>
ber gEBeittdart ©ottef r ba* i(l bie Äirc^, ben^faffen,
t>erliel^en ittct^t, bie j^fi^n if^tn fSiv^ barit^nen §u,
Butten« ©4rtftett.Sr6. IL ' jp
fIdMfft; olet «o» Um i^rrn ta^ fit retii^^t
okct 9ltt|ttii0 IttsefbOff #• funber ^aien i^m <ltt<6 feiüt'
S>ietur unb.GefiitiMeti/ ba« if{# bie SSeemal^ner t^
c|rtf{({(6ett 9}a(^r^eiC imb gute fftebi^erf tSbef sel^iuu
Uftf ttttb batm tMeott Uimn 9itk$atUiihUt
5ttc(^eti#^ Mtt i^'o nel^men ttti^ beti Mbern mia|pti£ ^
mitL®tttf bütoitft ei oitd^ feigen; bann tt^^t
fiäi fc^cu artf uitb bie SBelt tfl^ wie bti gefagtt -bar«
ftt'ä nad^ tcm ^t^an^eKc^, begt^rtgute Seigrer unb l^re^.
bisci: ju t)a6m. @o ieben bie Sut^eHfid^eii 0<i(${ei:^
<iaentf}a[&m an ju f>rebtden/ unb mir 1(t ttngejipeijfdit,,
t^ t»irt> sc^Hf unb wir merben nad^ U^cäutung bei: $i^f'
fen, ^utt hiittn ii6erfommen/ bi^fetbigen mt^mi^ß
fc^icft ffpn/ mie tson ben'ttjpaufu* \a^ {u ben X^fflRif.
lonicenfernt ti^t roifftnt, toi't man uni mä^fmth
tnugy bann n»ir feinb nie ufräl^rig bei euc^ demefeitr
l^iUn auc^ unfer SBrob nie nnifönft tjon jemanb^ ^ifftn, j
(bttber In SfcWt mib 99WI& £aj mb SRJ^c^ tperfetifr^ if f
»aß ttHtekid^ Wie befe^tterbtn* »r leitet aöf* ftftft
SRacftf^lÄWfte) l>ie (btten bep ben gremben ein e^MW^'
fronmi £e6(ftr fA^tttf unb fein'tf anberen ®nt9 beg^l^^
ren* Utti^ )n ben tl^effafonicenfern fAreibe ttt 9U
ifft n^tfTentv f>inb mir nie in ©c^ntetc^elreben bei VM^
fbnben toorben, ober in Ißerurfad^nng bel^ ®ef{fsfeW
i*er aW bie €^r fwbernb bon ben SRenfiftett n. ^a
t^ildften Ifflorfen er au^rücff m roafytt 95iMi§ efü^«
geregten f&if^öffi nnb ^irteft/ ber fptt bit ^0^
prebigen^ unb nionanb tu £te& ober £eib rebettv iXi-
jt^xinb Qtfäiidit, bo f!e bcra 95ap(l ^ofleretfr, nirt (tvkk
etfa^f ib fle blefc^on unrecht unb in t>er»erjf^H lA^'
iii
am 1$. ttvb SSarct ilM 7., iMf fie um mcnfcj^Kc^fr
KcfM» «tt<tt'^ f^^^tt tkttti &bittnun. itiko bo
er fäti« t|)Midtt4«4f^^ tt# i^n'ti |u ^rtbt«ai «e)
fU^f W#«Kätt^ afti 10. mb'^ fint 12. ge^^t i>
iW^i (}( firfifieti tHt;fM(er »»;ciieft> «ir iitti td9
tMtettttrf^ieiiv dtoMt eott# b^et bteeeti ntag töbtffli
nbb fciironl ft^ttt t^ifm ttüV ^e ^n ftimnti»i^
iiM''#ifti^: flSdr^r bii$ ju €nti ^^irbig 0fcr6f)
h»i:iriki/itUgi m fptm it^ti Ott dir mtt fHii
ilitt b#ttffcn tDiBi ter iVfhrb fie inttipttti, toer M
fptidin er |tt i^nt ^^p^^bi iudf nfd bie Ünimt »i^
fet bte S}o(f. jDarbttcÄrf^ $au(u^ gar gut bmtt,
IStoljK feiltet ^antr isnb ^fed^tttn% bd er bin Soriitf
^ea suH^ sef<^^ niaf er jjeifmti M
l^^-btr SßaH^if imb £|r(^ttd ttiflfen« ' Unb bte 9I})#«
ftefn# dH ütai {^ni^i m 5»€ap. lit ber Stpoffeln«
it^cfae^ o(< fte (thVniatig bon ben ^tfc^^fen nnb
^tf(ifitH ö^flä^Wen tbdren^ s^fenßen fit mk jjfutenj
*^ift0 »^tt^r^tl'rl/ tmb freaeteit (!(!fr/ baf p< tbftrbfj
tttii tobrbenr äi« ^^rJftü* tbiffen ©c^mdcft ^u ttu
aber jegttdti fSrc^f fttan beri ISäpII unb nit ©ötti.
^ett berfünben. ^ €ö n^^tt^n aue^ bte Pfaffen 6anct
Saulnd Se^r in bem b6r(din 6pruc^; bo er iW bon
m$iii\0i ftiii^iüi mtitf)mtn] funler bfetben tt>ie
fk fehib, nnb M bie ton ben'n S^rifln« fagf Ente ant
*''■••■ ■- *- ä. ^
^%0.\ (Sie wjifilmNn bie .^^ 0l4&riti|3j*ff
f^ximnWittm^* .'''■' ^ , '
JDdö il^n fie \t>QMic^ Unb ütt^«. dcmen Jetrt
fc^^^en fit 6(0 tif btti Ckratifrr t^iA attblri nt% bisim
dewiatcitfie e< sargten. SBtetiM^^toc^ €&ri({tt4
tfttf J^immebreid^ gdr timr. I^at ^ gimac^t ttn'ii # tie #&
lein ^a(^*|ettlt(^em ^eic^^um troi^tettif to^rfidt
^I< i(fr ^r): Si f^it fd^mtti^ mthtn bitr fo i(tt
Scrttduenitf ba#®e|b fe$m# in'^ Sietc^ be? ;i^imiiitf
S^^n! nnb tntltit, tß fet^ m&dlidftt tinm 9^€d9
t^ittMtd^ 6n:WMM^i {U ge^ bann eim Dtet4ni\|tt
Jj^imtiief. - SDarbtf mas ic^ mm ^timn§ üiidb fügfiii
3(^ sbittb mddnc^er fe;^n^ bitS milii 3(t>ffldram ff^
"^fAreibeti unb (efen ferne^ b<rtinM0 ttufere Pfaffen imtr
tStfc^of, tDte bie }e$unb lebtQ/ fcMd toerbem . .^
•'. \ - V .. granj^'- •- '-^' vt
'. tß^cft'grJfferifl^ ba§ fle-^^rh* mit nidtti bdiflSttt
fajfcn, fiinbef {^r &ad ^at Ifefncn .SScbcn. feii'oiii
tttiift ic6 jit Ibtt'tr fögett, wie i^ Mnß^tUttn ^^tpVd$
ber fJoct fJIöueu« fpre^ ju ben sfiiiitn'%t0xikm W^
aftee? i(l Äfr ba« tWcer, ,J^r fepb Va< «ittergeijiijjfSftÄri
51^ furwoftr i[c{nb (!e mit bw.0?.<etjtt t^ra^it^c'«^
b^tttt tpie aSV SBaffer barm flie^m unb m^sen e^ bo4
ttimmer fäDett/ alfo mlgymenrsHW reifen r rauben^
ropfin unb jle^len bieffaffen tdgHi^; noA rottbmßt
mt ttf&üi pbu ttii^tti^üi (mptt forbcrn j<; J^J^f
M(^ me§r» ... . ., ' V ' . . 1.,
.Sriittj.*,. . . . " ./ ]:.
m reit pft^t btJDlid) , ba§ bufen^n^ fo bem^to»
bienettr auc^ Don btm^HaVf toit-^Auini fa^p k^
ttn; bann er fcbteibt otfo ju ben Sorint^ierni b^
-,_:- 117 — .i
S}tvv ^at tß ttteAtntt, H§, bit tat ^fxtnseKtim t>tf>
t&nttn, foffeti t>on bm €t)(in9e(to Ic6en. ^6er btrfe;
tiefen nit A^t fSiot^bmft, funbef fachen Ue6frffuf,
itnb t^tttt bedi nie barneben^. bai fte fc^ufbis f^i^P* .
S>ann bit uttfere fleifc^Itcfte SDingf ba^ ifl »ertliche @il#
ttt boit und fil^neiben tt)60[en , feinb fcftulbis bargegm
fletfiUc^e IDinSf bad tfi, baä Sbangeljum unb gute
<^rii{(id^e Se^r/ |it faen unb pffanien^ n)ie baj $au(uö
^at gefc^mbeti/ ben f!e ouc^ m bem nit ^6ren n^iO^en^
to er fle i^on mltüditt €^c ob^euc^tf funber n>&(Ieii
nur affein in ber SBele geexte fepn/ ergeben ftc^ aber
SaiUVf X&nii unb Surften. 3a nte^r ^eiffen fie i^n'it
ttefelbisen, i^re güg fuffen. Slc6 ®ote bom ^intmel,
•ttorttt ifl betn ^cilfamer ®(aub fommen? Wai ^at
Juan ui bit genta^^t? 9Bte ifl betn d^ttlid^ ®efa$ unb
Gebote fo 0ar berfe^ret. £)u f^afl beinen Sungern i^re
Sti§ gen>afcfien an bcm legten S^ac^fma^I/ unb f!e baf»
fefbig Seirpicl annehmen ge^eiffen, bo bu jn tOnen
(pracbefl: ^iffent i^r, n)a^ id) tnö) it^mb get^yan
(labe? 3^1^ ^eiffent mid) SReifler unb ^errn^ unb fa«
gentrec^e, bannte^ bin e^auc^. ©o nun t(^f euer
ßSütifltt unb $err, euer Sug gen^^fc^en f)ab, fo foRent
auc^ i^r einer bem anbern feine Su^ xoafdjtn. Soni^
jd^ 546 euc^ ein S3eifpie( gegeben. £> aantd(()tiger
etbiger Sott unb ^err ^ xoit ^ß bu e j fo gar gut mit
uni armen 6ünbern uf biefenTSrbreic^ unb ^enb gc«
metntf unb tt>ie gar xoitb bit nit gefelgetl . jßu^ajl
in biefer SBelt nie neiden ®ut nod^ €^r ^aitn^ unb bo
man bi(^ {u 5(tlntg tt)oIlt rr^ebeur bo flo^eft bu t>on
bannen. sDu f^rac^efl autlft ju $i(atOf beut Steid) ti^^r '
tiit boit biefer mit. 3tber biefe festen mit ®affen
ttnb ISel^r^ mit €ifen unb Seuer unb mit atfem i|r
Sermugen nacft @tdbten, Sonbeu/ itunigfeid^eu/ j^err«
fi^aftfii unb Oebteten; tretbeii ni bie Sdrßenf nnb
t
J.i«
,»0.\ ■■ (Sie Htf^UnUn bie $4tffef imb fSl^^twtQiM
I^ai ifim fk \oa^tlidh Unb nntt örmen SttA
tMlftn fit bii uf btti Oratifr^ t^iib attbtti niU bomi
t(< ttiateit fie e< sdr^ltn« SBiit90^ toc^ €&rif{tt4
tA4 J^immebreid^ gdr tiotr. I^at gimac^t btii'ii# bieitb
lein ^a(^'|ettli(^em Uiidftilm,tta0m^ H ttfäit
{M icfr ^r): ib ttiie.fc^tvcrti^^ tt>ecb<ä bitr fo-i^t
Scrttduenitf ba#®elt fe$m# in'^ Sietc^ be? ;l^iiitf
St^nl ttttb tntlnt, ti Up m&sHdttt tinm skmi^
t^ittMtd^üntWMM^iiä^t^n^ boim dm DUi^en |it
Jj^imtifef. SDarie^ mas ic^ mtm SKettiun» üu^ ifügtn;
3(^ Sbittb mddßc^er fe^Hi^ buSmk 9lpfädtati^ff«b
fAreibea unb (efen feme^ b^titiMfl ttttfere Pfaffen «nti
SBifc^of , tDte bie je^unb (ebttt/ felig »erben« . v ^
". ^ ' '- ••• grnnj^^ •- •:^ v; m .
' • tßocft'gtSfer ifl^ bag fit Hjrh* mit ttt(^« t^tiflS«« .
fatfen, (iinbef {^r ©acf ^at femm 'S5cbctt« feurnni
wa^ icb jii l^n'n^ fögen, wie {(S^ bon :^tthen ^$8r>''bif
ber fJoct ^töuttt« fpre^ ju beii sfiiiitn %tix9ikxtx itii
ÜReet i(l All bd« SRcer^ i^r fepb bn< «OergeijiäJfEÖJÄri
3a fürt!}4«^ l[«fn^ P^ mit bew ,^,tet |u t^rgfe/c^eH^
bdttn tt>te aSi^ SÖaffer barm ftie^en unb niesen, e^ bo($
titnimer fäDen^ alfo nehmen ^ sle^en# reifen ^ raubeni
ropfen unb ffe^len bieffafjfen tdali^; noÄ n^erben^ffie
nie erfdffe ober erfatti^^t/ funber f orbern j|e nie^|
»oc^ me^r» / V V. '. „
$rattj.",, .. ./ ' ; ,
m tbJr po^l biitid) , ba§ biefenehf fo bemCfav
bienen, auc^ Don btm^ltAv, xo{(;^Aui\x4 fagßj U^
Un; bann er fcbreibt a(fo {u ben Sorine^iern.' ber
.' " ' 117 — i—
V
finben^ foffen t>on bem €t)an9e(to (c6en. ^6er btffe\
tiefen ntt i^r SRot^burft/ funbef fuc6m Uebfrffuf,
iinb t^utt be^ nit barneben r. ba^ fte fc^ufbis f^<n^..
SDann bie unfere fleifc^Iicfte SDingf ba^ ifl weftlic^e @il#
ter bon nni fc^neiben xohUtn , fetnb fcbulbis bargegen
seiflUc^e IDingf hai ifi# baä Sbangelvium unb gute
d^rijifrd&e Se^r/ {u faen unb pffan^en^ mie baj $aufuö
N flcfc^rubenf ben fte ouc^ in bem nit ^6ren n^iOen^
beer fle i^on n^elflid^ec €^r abjeuc^tr funber n>&(Ieii
nttr aOetn in ber SBelt geehrt fepnf ergeben fic^ aber
Xaiferr 5(dntd unb Surften. 3a me^r ^etffen fie i^n'it
btefelbigen, t^re güg fuffen. 31c6 ®ott bom ^intmer,
tbor^tt ifl bem ^eilfamer @(aub fommen? Q3a< %Cit
man u^ bir geniac()t? 9Bte ifl bein 96(tlic^ @efa$ unb
@ebott fo 0ar «erfe^ret. £)u ()af{ beinen Sängern i^re
SuS gem4fcfien an bem legten S^ac^tma^I/ unb fle bap»
f((6ig SBeifpiel annehmen se^eiffen^ bo bu ju i()nen
fi)rad)ef{: ^iffent i^r, xoai ik^ t\x6) {egnnb 9et(yan
(abe7 3^i^ ^eiffent mid) SReifler unb ^errn^ unb fa«
S<ntrec^t, bannic^ bin e^auc^. ©o nun \6if euer
SKeifier unb $err, euer. Sug sen^^fc^en ^ab, fo fbdent
au(^ t^r einer bem anbern feine gu^ t9ifc()en. Sani^
i(i ^a6 tuc^ ein S3eifpie( jiegeben. £> aamdct^tiger
ettijer Sott unb ^err ^ xoxt ^fi bu ti fo s<(i^ gut mit
ttn< armen 6ünbern uf biefenTSrbreic^ unb ^enb sc«
ntfintf unb toie gar n)irb bir nit gefelgetl . jßu^ajl
in biefer SBelt nie xohUtn ®ut nod^ S^r ^aben# unb bo
man bi(^ IVL^im^ xotlüt rr^ebeur bo flo^eft bti tm
bantten. sDu f^rac^efl autlft ju ^i(ato# bein Steid) ti^^r '
ttit boh biefer SBelt- fflber biefe festen mit ®affen
ttnblßel^rf mtt €ifen unb Stuer unb mit atfem i|r
Sermügen nacft @tdbten, Sonbeu/ 5htni9feid&en^ j^err«
fc^aften unb Oebteten; treibm ni bie fjärflenf nnb
120 )
.V Hi feitit icinber ^etnac^ gar fc^toerlicf» entbehren n&^
fett f. ttnb Eommt bDi;^ s^irlein 0iu$ bart>ott;.banii tt
tt\d)i )u Sr^aieuns miiiigs jns^n&oaer , un)äc6ti$ec
J^dut* Sie nennet man jegunb dei({(ic^, unb Üe gebeti
f!^ aucb bafur wi^ tt)iewo5( f!e meit tH>n geifKicbeii
Gebanfen unb^^SBerfen feinb. Slbec ba^ nnDerflinbig
S9o(f {tt betriegen^ niad^en fte ben beuten ein ^pit^tU
fec^tentf (»or Slugen mit i^ren Zeremonien unb ®att^«>
Icrey«
5tar(!6an*.
Sfunfet^ tta< feinb Seremonini?
Sranj.
^an#f Zeremonie (fi\i micf) ^utten bertdjt) (eif«
fkn ufTerHcbe ©ebe^rbe/ bie man in ben ^tr^en {ti
®otte« SDienfl äbet, a(« mit IReigen/ S&ütfenr 5(fei^.
bttnsen; ©ingen, 9ldud)en, ^a^nen unb Areu) tra#
9en# flc^ ^er unb.bar tt)enben/ biefe unb jene Orbenun^
(alten f unb berd(eic()en o^n 3a^(. !Der tt>aren in ber
üXtvx e^' t>ie(, unb t>on ®tatt S^\bi geboften. Stber
nun toit \%t Uini t)onn6t^en. Cann jegunb foff matt
®^tt im ®eiil bienehf unb ufferlicf^ gar nic^ttf anber^/
bann i\xit aSerf, barbon anbere Seif>iel nehmen, mit
i^emfitbisfeit erieigen* £)art>on iS^riffutf fagt: €uer
Siecht foQ feuchten bor ben SJ^enfcbeUf bag ffe euere
SUtett 9Ser( fe^en# unb meinen ^immlifc^en 9Sater bar#
^urc^ e^ren. Unb barum fcfiretbt fanct S^fob in fei«
ner (Fpiftel: SBer i(t unter euc^ X6i\i uub mit j(uufi
geliert^ ber Urotii feine SBerf burc^ ein ^Vitti fSep«
mefrn mit ^anftmüt^igfeit. @an€t i^ier^ntmtt« fagC
auc^: 3n.ber ^ircben ®otte4 muß man nit aBein te^f.
ren# funber aucb t^un^ uf ba§ nit bie SBort burcf^ hk
tffierf lerbro^n n>erben. Siber te|ttnb\fittbt mta
%k nit <i|[etn bhft SSBert vit ff ieMf fanber fi# aut^
btv nit fä)&mtn, tvtibm bit ojf^ntd'c!) unb o6n aUci
f<jbrei6t , ju, ben ^^effalptifcenfertt : 3&r foOt tu^audf
tor einem feglid^en @c^in be< Ue6e{n ^uten. )Damtt
^at er sen»6Dtf ffe foDen aud) t^er^äeett, bag fte nit
üMi^t^an fiaien Qtftf)m merben, 06 i^n' fcf)onttn«
udit gef(6dc6; alfo gan) ^attt fie rein ^oben «»5ffen.
Siai fofften unfere $rte|!er je^unb be^eriigen, unb i^re
®c^am mi fo öffentlich treiben / baghian nit, o^fc^ön
einer unter i^nen fromm to&t, (fc^ bod^ nic^tj Qute<
(mie je^unb dtfc^ic^t) ju i^m berfel^en b6rYtf um be<
semeinen bJfen 2eben< ber ^jjfaffen Witten» ^
Äarfl^an'«.
^ai ifl toa^r, unb in i^ren ^Jnfern finbt m<in
aOtoegen me^r ^uren bann S5etbitci)er« f&btt bie 95t«
fd)off ^aben äli gör nid)ti* mit bcr ©eifHicfeeit {u
fc^idfen^ futiber warten aütin if)ui fürfliid^en ^rac^t^f
M fte ben H&tü(b fül^ren/ unb bag e^ rec^t am Speft
lugang. @e§en an i^r &tatt ®ei66ifd)off, bie ^cif.:
fen fte ber ®eifHid)eit (ber fte fld) fclb« fc^dnten) aui«»
warten. £)aä if{ freplicf) (S^flu^ Meinung nit ge«
»efen. '
granj.
, ®ar nit; funber bo er ?Jetro bai J&irfenampt be^
fatdif fragt er i^n ju brei SWafcri; 06 er i^n litb, unb
mtf>t bann bie anbern lieb ^itu. £)o nun ^etruö flc^
ttf €^riihtä fetbä €r(anntnüg {eugt, bag rt ifyx litb
{^et> befal* er ifem, bie ©cboaf ju beraten* 3«
tte Gc^üf gtt Der^üten/ nie ju freffenr {u würgen
lBitb {u tnrw^gtn. iKef^c^ i^ttt au((^ nit bte ^t, ftitt«
ber td0 SBertei nit ben ^tadit, funber bie ätrf^it.
n©ic ^fiteitf baf W'Sott erSarm. «fte fht^en fjfe
jeftll^ ^^t ttttb ®ut, feiner pfregt ber 4li*ert fefne«
a*})«- gießen flc^ boc^ uf ©am ^eter unb btrö^meti
fl(^ ber"eä)filffel. ' ''' ' ^ -
Srdttj-
''' aBann fte ben JJ^erren red)t Ke&! fetten, inocftten ffe
ftdö ber n?o^I berü^nicn; bann aWbentt bipwef^tcn ge
aucft iV almpt/ba^ r^n'ii bcfof^cn. ^lifxt ßkt
jegunb Ic^jU/ niagjl bu frcl^ gfaut^n, Jie^aben »ebejc
6cf)fü(fct ni)(^ ©ewalt 2)ann fofft ber förlbcn ^r6|leti
Sicb'^aber ©oftct? erfennf werben/ bcr am meijlen ©tdb^f
ianb, Seut unb ^crrfcf)afe unfec j^ra f^ati fo to&x ein
i^f r ^^<)|ttt unb 9Q4i^^;ic^ i^ot^te^ Sieb^aSer , unb
^b^ v^i^f<l> Äaifec jegunb pav an fant qjef^r« (latti
^ai}a.^;öd&tf er fep ber nwc^jtigfl unter ollen r ^bie
jegtt^b fe^p. €ä iat aber bie ®e({aU gar niti fonbe^
|P4e ^fißu^ bie ©org unb SSer^utung fcifter ^e^aof,
j^adtii.| M Sbriftlicben 93o({^r $etro befolgen ^at;
iilfo. ^^f bie $efru« f4rt an feinen SRitbrubern unb
Äarfi&anö-
^ai toiü id) gern ^6r^nr i^ie ^at er ba^ gef^an?
,- c granj.
3n feiner erj!en «pifler am ffinfSfen Capitel fc^reii*
ttolfot. €jic^/ bie i|ir fJritj^er feinbr aW out^ id&
^ei{er fo'n^.^ift ie^r ttt^&tt,tf fo Dietin- ttfd^ i0,
bie J^etrbvfi^rifli/ ß^t uf bie ^betib nit htifo>iniüU^,
funbetmit gutem 9Bi0^nf nit f^anbfi(^ bei 6eä)inn)$
Nrinti'^edd^reiib/ funber mit einem {iutetsftc^en 6c«
.l»ftt(»^ imt^Oit a(fo^. J^of i^r.iuti^.eioer.fi&erieit ^tt
tßfmttfiUun fcitifyüiftni mb bie mochten jtc^ioi&fs
^mik-tip^ü Claim,-
Süai reit mäf iiüidii mp xoam fofic^e S^itttn
ftt 3;ctttfd)fanb tüdren^ buifft nlcttianb fagen, baff bm*
©eelen nit gerat^en^ ober |te nit »etfotgt »Äfn. iRiin
^atbct frumm ^tttnß itinm %kiff iülyan , fit Wttn
#<^ (*«j: slciffe, j«jfifni»e8«* ©<mtt tr^li^ i5M'fe;>r fle
Rittet/ jHei^eerbe }u t>€r|yilteit^ Hi i({ ein f(ftimpfH(|
SUb^ selri^n'n iu eatan,i£)Or jnr jum anbenen'u^
4mb iit iöra t«« ei« I^Jint @jh?8- ^ '^ : ; r
Sl^er in bem Befcmifet imc^y fofgen pe i^nir bag
fle bie ffri^ben' itt)6etn><bidfti4 anui^eit; boitn f!e
irennenunb (aufm barnac^r tmb leitet« fe^d^'^^maft
t^n 6iftf bie attjune^men»' ^ :i ^^
^ran|.
©ad^ iff mt^l m^t. ®{e iege&w» öBä btr
^frfinben @emef|:, nie bet Sir&^t, 4fl^ie $H«ti« tiM^'
ber 6efa(c^ i^n'n, tt>k u!^ 0aQf, b4^ SknK^ iftt b^
©ewitt» ober SRu§*.
2>a< fi^e ic^ tt)o^K. Ut$ er ^at mU ®org ge^
41t W @4^i<l^^uf <Sie9tn9 nnj^ ^McfeUfß«» #R^
, -^ ^ 124 ^
\tn. ©orum Hit \tt ^p |ui>cr hatf&tf baff fk irit
i^ren fSbx^ ittib ®ennnn baritthen fuc^en MSffnt / utib
*t>1f t* fte befter heftiger Bcteegc;^ nenttf er bai m
fc^^nbtt^en (^etüinn, unb ^etge f!e in Stnne^mung bitfei
^mpti ein iunei9(t(^et^®cmfif^ ^ahtn,-nit (act^te t^)
ifrofffie bt# ^n^ti, funber ber ^u^, @erd tmb arbeit
iegieris tD^ren* Unb, atö er gereie )n berf^Ibigeit Seit
8ef6r(bt/ fle t^erben noc(^ ein X^rannei». unter iWn
ttfric^ten, f)ti^t er fle biefe« 3Impt4 nie d^ mit ®ebi(t
unb ^errfc^ung ibre SRitbrüber ja beitDingen, fnnber
fili mit eineni. e^rbarn frommen ^eben bad .S^ri(Ui(6
9}pU burd^ gute S3eprpie( nf £usenb unb ®ere!^tigfejc
2u reijeUf pffe^cn se^eiffen.
... \ 8r<itt|.
S^m^a^r bu ^afl e^ rec^t mf!onben/ tmb atiid^
Hbtf t0&t bir (eicf)t(icb ju Reifen r baff bu {n rec()ter
^rianntniS be« :6&fi(Hid)en ©louben« fim<(t. ©rtr«
um laff bir bie £ut^rif(^en SSüc^er , t»ie bu tor 9t«
fögt iiafl; lefen.
^aii^iüiäff Db@otttt>ia, t^un^ unb barnebeft 1
Jbie ^^^nfleliaf too tc&.bie ^nberä teutfcb berommen
maQ, mit fampt fant^au(u4 unb, ber 9ipof{el jge^r.
grani.
©drin tttrfl bu »o^l fahren, unb njirff#>antt
mon bir font ^aulu^ €pii!e(n (ift, ^6ren^ xpk er bie
.a5if(|o(f unb g)farrer Oat gcfliffct*
Äarfljan«.'
S)ai to&lft i^ tegunb gern ^Sren.
' ' ^ granj. ' .•
®ein<m Shinger S^mot^eo p^reibt er in bererfleii
tptfief tfnr brieten €«p.: (Sm JRifc^off ober ^«rret
m
it»m |u b(R BeifenrU^.^ht^f^il bama^ ifl tB ein
<V**^'^.W"*«ifr«'»' ^/* .ein'-IJSefnitrinfet, .^ottfAKa^
unk bem @t)4n( tmb @Ht(ill^t (tmb fe^ k. SRun
f«nnfi «i»4rNtmeUr '^•4m^ )e|im»^Mi^{<^# Up
utti ^au •-- •'! ■■■ ("■ '; ■••"' -■ •
3(^ 9(att6^ toii f^k4tetk% feinen foHcfieB gelobt.
tafffic tem Sapf! ®e(ii:3je|ln>r,i)(r canomctert f!e.
£)<!« f)t\%tr in Die @4V«t^:ter.i^|{ti$#ii%€ni
^aruntf t9i> f!e ettt>afiiKelki>iIteft trüber im ®ra6 (te^
B«n*NlJ»ifrMmjbemvflt tWft^ fatfatiüiuiiäi iffflicten
flc:9€ii;^fitr: (greiften bcm %aH{rsec6a>.S^'(^ejt<e«
t^an # fo forbert Ht »apft ft/run $oiitt füjp «Wfl^ftllmf
unb toann er ben &at# mdft er i^n heilig. £)aä ^obctt
p^v^ imftrtiSeireQ me|fr bann eixi)«d&t otfft JKfjdi^e^eii
mit 9(usen sereW ^ » ;
ffjltf-kioU Dem SiimnM, mthit {(|! »ItV auäi
iit ^tili^hit ber J&eilfgen tfm« ÖWb; ertdttft! Sllm
flc$ ]c$^ ^affe^ boc^ dar Subefcp mit ^'^etjlli^in iff.
!Ddttitilt(&mit>otittct6<t(m#. iia<n»eV>{(^ «Sit
lt)o^Ir baf bcr S5apfi ^fl#|i8et ^at/ er fe^ ti; ^af
a6ri; alMl^.;tAufaibSD»faten far ^itn mtn SBiDett sc«
ttpmti^n# tinb t\n%%^ ppi i>m^il\>, \^^ ber
iffiaiBfa^rC sefel^tt, tnufT matt i(|m aue^. ^(ir(j(j)L jUerU^
ftrm ^ai feinb bie^Srierjfc^en ^faffett woi( {ufrie«
ben; bann ße ^abcn tätiriöc^t grüffen @en)tfln barbra«
Sllfo 6e^t(ft flc^ einer mit bem anberm-^ ^^er w ein«
faltigeti Scfien t>erf{e^n btr^a(|en vai, itnb iß ein Seit
laut «ffHf i^ufenff Jen £rier# tcno^i0{9fti:Sltt |tt
fdMWeai fßwef 'tf • - n» - : ] • .:'tj;.^'' ''t
.. • ^.,;.;- "n; . -»arJ|l|4n'#/ ' -• • -;■
€r seßa^t mir filb^^m <Sa(bin pber fec^«.
gratis. :: '-fJ ..•; ^/..? ,
SDie %ittt^ btt bag atiselesi^ $etee(i btt beinen Xni<
>ent^Pbil»«rtmi«efiiÄift» v ^
t 9a fdribo^ M« 9»tt mit G^aMn tblrb mot
»Ü«. mm,<^iy 9m xcifif ^infar fein f^faff fef«
aen^f^mimi bott mir )e me$r bringen.
Stanj;
' ftifi^ ((trttrfaffM tibet t)on 6en {Bif^fPffen wertet
|it reben.
t27
^k tiäii ftem. ^ /' ':
fiBetfer f^tetSf @aticttt< fpaultti jtt emm anbfrii
fteiftii^ji o^ü baff er tpiiter fdgt : €tn, S^ifd^oS; foB
in t^ie .>m 64df|fhir 6ot^^; oft {orfttd';;'i^nber
0er j;iiii(' M.ö^ ber ^tV^ ®^fM ^^(ee; atfr'büff
^ ibt^eme^ Wd&t' {ügiif^V £i$t 'S}erm#äl^ ^^i6f«
niSge/ ttttbbieffiiberrpec&er^iiJerwmbett. " '' ^^''^
^,,:^rt.,^|^ bieferi jJel^reti/, |b ben95iw6ffen Wt0e#
M^ften femb/ frär t^ :fi(^t^,f. bal^ ibrciijijettlfc^feq;
Stetd^t^umf du^ bett lettJFeiifc^en S3antt/ bamtt fle
äy t%e»V «betreffe. . # :
....^,,,.,„ <,. ' . -fe.tW-.: ;., .:...,,. ,,,>
93i( loHlot pe a6er gute $}ert t^utt/ fo (^ji^ni •»«»
fmc^» npb ntt gut fej^iiif,/ v€i$ mag^odlli (i»tj .i><tmi{
«tt#<|^^flW fagt) f(i»gttttr S^4)tm 6i$f(, ^«^^^
f0^ ;ttfi; 6.%c {5«Hm gi^te; ^tviiit i«iR9<R> ibaruiOr
|ai> i»iHt< »u(^ ein Se^c battjntu fpre^co^: Sßep '\\u»
fnl^ilfl^jt^tc^ttt ^cyße er<<|^, - - .
■ ■'■■■• ■■■ y '■■■ i^i JNi^$«n«/ • • .••■ •• ■' •■;'■.•;;
^ U^ m%^, änb Wm fbireii «tr He m>c() ttiti
Atäfth. I^ma^if X.'mi \k W lei^ fi(^) w6ftt hi)
iKt einen ißfenMng nm aVe SiftS^fT in fetttfc^ett
fgnt^ 'gel^i tonn f{e foilen m'c^t«. €4 feit» t$»it'
■■'■•*■ '•/-■■' Statf^Mt,' ■''■■ ■ • ■ ■'
iit ijtilisftit iit SitaiQtn timt &^V (^ftt Sltai
^(^ % ^affti bo^QM fövAtfti^ mit 6Vn'®djt(i^tn ift.
JDa i»BI(.t(6rnff >ott u((6<i(ni#. Itt<!:l»e^# «Stt
i»ii%\, bqfr btr S&a|>fi ^(l#l(det ^9t, er f<9 e«; ^a(
«iri; itri4^t«ttf(fptl0ttfÄt(tt fwr 4i^ .Bttlen ISiaeit sc
upmm^R« iin» (in ^^liK |)oq >(ni 0elb / jboi^ |tt ber
^äOfalrt liefert, tnuf matt j||m 4U# ^ifirtii^ Uttliu
fern. £>a« f«inb" bie^Srierifcften fJfa jfttt Wo^l ittfrU«
t>ttt$ bann fit ^«btn büti^öc^t groffm ©ettinn biKbra«
Sl(fo bi^tlft f{(^ eintr mit bem anbrn».-^ ^^cr tü^ eta*
faittgm Säten »erfie^n bicr'^a^cn nit, onb i^ ein Seit
Um «aof Men« «dt &ricr# ' ten^Ht^M^StKtf |tt
f4«n(ai IMMf't.' - :■• • •.. ■•■ ■.■ 5 ; •■•.;\;,.."-- ■•-
., --^..f, ;•■..•"; . ■S6<it^%An4* ' '■ ■ ■' • ."
€r geßa^t mir fitttf-^äi 6n(btn Qbtr fec^tf.
granj. r; --fJ ..; •<•-■? -
£)tt Icftefl btt baf angelest ^ttuft hu btinen A{ii«
b«mia^»b!»»ft«« «efii^t. '^
■■:. Qu firba^ M» ttttr xmt e^tttn f»hb n<»
Vfi«. €i$ itü,"0fy 9m Witt, ^infit fein flfdlf fei«
lUii'fJfSnmmg »on mir ft me$r bringen. .
• Sfttnj;
•töfi^ «nftrftiffett ttbet »Ott ben ®l|i$djfm tteifet
itt reben.
««rflHüt; ■ ■■■'■■■■■'
" r .... ... .-■^ . ... .C^«'«^ ..■ :■■;•;•.•.
Sßttfer j^rti^f ©anctu^ {paubiif. |a euKtn. anb^r^
in.t^i>:tm 64(iffher^otftil; nit }6rtit^; junbec
^r i|(^i $ari>6 bei ^iUi^^tf ® jfcbtift ^^(t'e, aKf'biff
ntftd«/ nnb bt( 9Eßibtrrpr((^<r ä((rtotnb(R. ' ' '■ "'*
^, . ;^3tt/w^ biVfeii ie^ren^ JÜ ben J&jfdjJffett trtrjf*
9)rac6tr {ilttidlicb Siedtmenb Ibic droffen mxit w
Steic^t^unif auc^ ben l^afeÜft^en S3anttr bamit fic
Ä^^Pftftr^ betreffe. ^ *
^ ^^'^*<<ft^' mag^ bu fp^en; ^tvfetoobl jfgunb Nf»
^gUcbiBtt,,@a(| dSem 4ti .^^filbisin ^tucfen^delegettlj
pU tii^4<^ Pf <^ber gute tßictt tbun> fo ge jqn) uti»
gmc^e itpfr mt §ut fepitii;; 7€f mag bocft (mtJ J>em%
oii# <|btiilu# fogt). Jm guter 9<ritm biffe; %«<|f{>
fo^ :ei^: b^ {Saum gute: Smcbt bf jngitr. SDcuruni^
^ II t(ti< Mfb em Scbr baf)jm# fpre^ettb: Idtp i|r<ir
f i4.^^^ti}i]r^tti ^ryße ttikjm^f
fculii^t^t httd) *abr«4 «Äft erftnnen ifir
^dfnl tb^b^ ifiktitpf änb TOtüHi fbuen tk)(r f)e tracb tttt
IbüfÄ. #rrti>öbr C^< «1 fft »ebtit pcb) w6flt rdb
ih't ettteh ^etiAhrg um ate SiT^^ff in teutfcbeu
9ni^ dtltktii Hxth fit ftfkn mäfti. & ftltk i^t
ttUMf ^ie tcit miditffx tfJiH^t 9iitmt ttetinen^ unb
mn feiTcßoff wht icö i&ei mem^r' 6eel in ganicm .teut*,
fc^en 2anb nit ju ^nb^m i^arum bFetiieh '|te' bann
. ntt tt^n^enbtg bem &<bajif^aa, fo ße bie @c^aaf nU {u
»eibeh tijtfftn abertt^^?- ' * / ' :
;.;'.:.> V ■' . :/§r;Äiir ;^ •;'■•• - ; ]
■ gurtü^^r 6cfl(ir »irje. Wieben- ^'erauÄ* Unb tueig
«^9 4|p^aB0^^^ bann er j^irb fein ^e( bärburd^^
iVrbatoihen.**' . ' j \ • /"/ ' . _ . »
ÄarflMtt*.^
gafl.ijj.jtt muttbern/' Vdff bie VBtlt fo long j&Knb
jewefen; ürtb' tnart folfc^ ihertlic^ Änb bai^att i^o49elCf
^en/ ©t^rei^en nie erfcnnet*^^^^^ ' *\j
gieiier Äarfl^an«, ' eö feinb aüm^tn 8euf .0f»e(e»<^
b(e e4 erfennt unb gen)i6t j^abeOf e^ ^at aber ni^ ^er«
OttS gewoBf.^ etliche •T^öfeeti'bcn Suc^« nit beiffen
tMtn f um -bdAT fte btt- girtt -rtc^r bänr Öott gefSrtftt
JttbcttV'erticfx ttitf i^re« eiglenen S?u|cr i^iffin^ baff
ffe aiit^ ntt^ fjfrühbtn begebe getoefen? ^^efid^t barwn^
<ai|f fle gteunb uneer/beit-^fafen gefiabt# bon berwe-^
9en'frrbie''93a^r9eie gefcl^wiegen; eifie^e h garer (Rei^
tiung; ba|f ffe* bifforgf , -e«' n^erb ei« aäfruftr^' barirf
Ctt)ie-icb nod^ f6rc^ gefilye^ett »erb) ber tlnfc^albijt
mit bem @d)u(bigen' ^toff- ' ^i i^hin ait(^'* effte^c»
^efagt «nb gcfe^rlebeni: liii^ fffitcUf in CngeDanbr j&^ff -
itnb J^ieroi^i^tm^ in S3pJ^em> Jffijffaün (u SKeiqi^ 0er«
fon in ^ranfreic^ f ^erppi^u^ bon^ gerrarid in 3.ta«,
lienr unb piti anUtix^i^; fie fiaMbier burc^ ber gjfaf«.
fen ^wa(e;berbdmpfe tt»rbcÄi. wb,Äer mi^ %\^t\^
|iiiutt^<sbrac|ie al^ ^^eger^ hjmi i^. bie 9Ba^r(^eir i)a^o
....-^— 129 -^
^en Ui&ttu ^ Studlf ifl übt btcfen Sdttn Mi gemeia
S^K bttr<^ btt ^indf Sleiffnerep ttf ein SJ^ifü^^taübett
fomiQettf 6arf>on ed nit hülb ^<it mitm imtnbtitotu
bei %ti In bann tiod) fl(^({, baff ttlidtt gar ^art
banoiber galten , toai i^tCn buvd) folidii t'fl mgefprc^
(^em Unb {ubpran mtbtn bie bdpf{(ic^en ®efag gan}
feß ttnb ßdt, aber baö Sbangelium unb €^;tfltttf £e^i:
in geringem 9(nfe$en gehalten. S)<td fannfi btt bep
einem ®tnd erfennen; £)tt finbeft |e|unb noc^ »»enig,
bie nit ber aSeinung ftinb, ti toh ein mäiv'0id) bi«
£)ingr tt>o einer uf einen greitag %ki{d) iffi, bai
bo^ nit @otte«, funber ber Sb&p^ ^erbott ift.
Äatfl^an** ,
£)ad ifi ou^ n)a$r» SIber in meiner t^Srit^ten
SSerjlenbnig ^ab ic^ aOn^egen a((o gebadet (Sie l^aben
batum ben granulieren ^ann erfunben, baff fte mß
barrnftf tt>o toir i^n'n i^r (Sac^ n^iberfprec^en ^6aten/
abf^rerften.
^a€ {({ <ttt^ bie Urfa^^ nnb barnm fagt i(fy,
bof etlid^e t)cn gorc^t n^egen nit ^aben bie SBä^r^eit
ofenbaren t^&Ken. ^ber folic^e i^r Sorc^t i({ nit ein
gute gorc^t gemifen^ funber bart>on £)abib im ^fattti
fagt: @ie forc^ten, ba (ein geregte tcai. ®^M*
fbr^tfoOenn^ir aSMeUf unbbiefelbig if! (n^ie ®a^
lomo fagt) ein SInfang ber ^tii^tiu Stber bon foIi#
dem ber Geifllic^en ©c^red^en, n>ie ein miitii^ SDing
tß fep/nnb baff fie barin über aU c^riflfi^ ®ebött unb
bet apo^et Se^r ^anbeln, tvie un^ auc^ ^^riffui mit
ben Unge^orfamen ]u ^anbleUf untern^iefeur unb>a<
fein legte ©traf gen)efenf n^ie t4 audf bie. 9(poflern ge«
^Itttif unb baff wir unter einanber brüberlicb (eben
f^tttUf unb eine^ ben anbern freunblid) unb in aUer
^u««i« ©Stiften, a^. II. ^
CkmftmillMsfett mttertoriftn/ unb tm fetmn ^rtw
aSBo^r , aSer ein« Ubuntt micfe baU öfferunWffid&ft
fe^Kr baff fle i^ren S&ann nit 6rau(^en m 2)m3en bet^
i^rHlK^ett ©fauben gut fepn/ ober ^eil b^c ©ecfeA
' letreffenbf funber tvanti man f!e an t^rem ®en>a(e ^m^i
bttt, ober toann etf ir)n'n an if)t 6e(b unb @ut ge^f^
ebrr toann Irgetib einer ein ^fafen if>tl an^efe^en ^a^
granj*
SSte bu fäs({, ifi ti unbiffic^ ^nud; bann fie foOf^
ten (wie bu ^ubor gebort) gar nit i^ren eijen pin^,
IbRbet i^i( unb CSo^Ifa^rt aUtt cf^riftfid^en &tcUn ij^
ttOctt S^ingen fachen ; ^e foDten and} in feinen SBeg bec
Rac^ begierig fe^n^ ob fie bon jemanb stUbt nxfreti/
'fuiib^«aiM> i^ren Seinben r unb aUtn, bbn ben'n fie
Derfolgt, mit IDemflt^idfeit unb c^riillic^er ihb begeg;^
nen. S)ann (£^ri({uä fagt ^attp* am 6. unb £uce am 6« ;
3^ 69^ ^tfihxtf baff euc^ bon b^n Bd)t'^ti^üftß S<«
faj)e iftf bu foDt beinen 9i4c^en lieb ffabeu/ u^b ^j^
nen geinb fp^t bu Raffen; aber ic^ fag eiu^# .6#t a«4
Ifeb euern S,einb# t^ut tt>o^( benjenett, bic tni^ ^a^
len, ffitunt für bie, fo tudf b^rf'orgen imb fc^erteo^
, Unb (^(b barnad} fagiert e^ ftp ein {lein ^tttfimtf
einem/ ber wxi xoof)l get^an ftat, roiebttm Q>9|(
f ^tttt ; bann {Hid^ß pflegten auc& bte funbigcn/ btri^iic^
ttn SRenf<t^en. 3(6er feine Sßai^fomrtten tbid tf t^Uf
fommen fef^rir unb fagt inu am 6.: &n jetlic^er, bCK
ctma&69n bip frittr bem gib e^^ unb wer bir etwoil
nimpti bDn bent forber ef nif wieber*
4?flrf?Nit«-
.JD/i< t^ttn waMictf unfere ^Jfafen nif. Dann fbo
tily --— • ■
1^'« b0$ iiit$tmw(M mkh, iMMf «Miitt m^ h
btt Xvtdim fi»m Mit U^t ^nn i» bdb iegeo fü
hm 6»tt#bi(«f tiibt;. '
8r(ttt|.
fditb/ ba|r(ie ^&*tHi^taihttdnn, t^ fUtmittoim
bUbatf ttttb bttmibmiaiäfiißüii^6ilitmi^tt$ fmfea*
imot<# ba< ^ Muf )tt biimt4><n gefeit fiiiä>. ibmm
ißit «Mfit ij^n'n €^'f(u< ai^ard «m ll.i 93»$ tu^ ifyt
e^t^M»t^n, i^i^U (tt ett4» stitommett be« di^dftil
tcr ^ttit^, mtb i^t fetb ntt ^nindcgattdcti/ 8tt^ bit ^(m
»Mdt ^ii^e^ti, ben'n ^f>t i^t bais »erbottttt. ^ fta^
«ttd^ ^fi^rtfbctt Hat am 9.t £>« bte @atRiiri't4i»er
C^rtdtttt ttitt bi0 ^WttM Ott iMffittti didaffwt ftit^tn
^11 ije aiM<( ^»koMti tt«b 3a<0btt«r al< wcft ntt
IwSfenmttvfic^ |»r(^ bie ®»t(ei{e6r ttUü^ti t^ttt,
itTAft <^ i^rim^ Ml» riNr4(^; üBJfTeiK i&r Hit, ii»6t(^
@tl|l# i^r ff9»? htf eiiftrt bii« ^«nff^eit t({ tftC f»nk
«Kttiii ixrtrerM bif €(((eit ber ^tti^ta, fuobertu
i^UtfU »bff »{e mfm ^^mbt MUtti nit, dtmt
Urit btt 9Be(f itt bitt ^errM gtfäfftti» wäf^tt «atw
Mit (^rt#^(^ttt as»llv»^ ttttb i# SM ftttt MbttlUftiUb
M il^n'r») fbiib<««ll tftc @(banreii ftiett fte ba^^ {^
6)^ ttsb «<((l<<^ €&r mit htm ^Am, ja jtl^mb andji
mitbtm (B^mm in Mrf<(6tM< sbiV im 4b(( |m»
ft^det^nn? & (fti^tt fSiit ttf baff i(6 Mt4 f&H
fiitbcr b<t(f Hilf rl^ir wt tttt iUiitut. Ut« f^»f<6t ja
^ 9t6itf(rtii StebtMl tM^I btn'tt/ bi( tü^ ^tUtWf
fdwU t»«&I' «IIb »{( f»a( i^r ft^cttett^ ttnb )tt btn
iffiitl^erii Itrö^t a ^ii^btt «t^efbfift^iiflSofllottii
bit €rt eilt 5ttf fc^Ämel mcii^* 3W. SDtr ^err fptiMt
lBia$ ^att^ tp&Ot f^f mir 6wm? tmft ft^fc^ef if{ »le
<8imt meiner Stu^? J^a< ftit meHf S^mb f^litiit ^in»
M genittcli? 3u n>eitt toii^b ^ mi<^ äUt ttfyun mb
t&n erfennei»/ mbtr^»(mn)«»em$lriMKf ttnblrerfu
m^ reuigen (^eiße^ i#/ mb meinSSort fürest? @p
lefen Wir Mn fant 8oren)en ba^, bo iN ^ir Reiben
beit @*a$ ber Äirc^en abforberfen, weift t^ fit bie
armen S^rijlcnf fprecftcnb; ba« ijl ber öc^ag; S^rifli*
3(em fonf J&teronimtt^ fc^reibt ?pautino in einer ^w
Jtln X Umgenommen €ften # Srinf en , Äleibung unb
©jfen^re 3lot&6urft foflt bn SRiemanb id^t^ geben ^ tif
kajf ni{ bie ^unb ber Äinber SBrpb ejfcn* ©er wa^r
!^emt>e( S^rifli ifl bie ®ul btß sfaubig^n 9)7enf(^en;
^ie ©efcftmürf f bieÄWbf ber JDpfcr ®a6# innerem»
|>fa^ (S^rifinm. ©ann toai fSln^tS ifl e^/ baff bit
lEß^nb »on Sbefgeflein fc^einen^ unb ^^rifiu^ bei bem
SIrm'cn ^«ngerlnot^ leibt ?
Äar|l&an«t
lOaö ift rec^t barbon gerebtf ha ^at t^n'n ber bei^«
^ ii9 i^ieronimu^ bie rechten ^tinm^ gefaxt»
grünj*
S^arum (^Dt bu e< barfdr Raffen r baf ntt bte ftA
»en wnb ^öfjene 185(1« bieÄir^O Corte« feinb, fun*«
Wir e^rfPen feinb bie Äir0^ iinb bie Jtirtfr ifl bit ?f»
€^^iftii bann f^tiflutf ifl ba« i^anpt 91« fant ^Nm«
ltt«fcl^reibt {u ben €orint&iern ; Sßiffenf i^nft, tüff
euere feib fetnb ©lieber €^rifli? »nb b^lb bijrnaift;
löiffenti^r nit^ baff euere ?eib feinb ber ^emjnl be«
leUifgttt 9eifle«r ber in euc^ wohnet? unb {» ben
f l^^fieni am 9.t 9»w fmb ade ®üc^r um9 SeiM.
.156 :-
UM bardot am erffeti: ®oe( btt fßattt $at S^riffuiil
ftimn (Su^ttr &f>tt aUt S^ing )it einem i^aupe it^tUn
btt ^irc^en^ bie fein idb ift. Unb n){ebernm }U »Vtf
€|)btffem am 5*; €^riM tfi tin f^wpt ber jtir^eif^
unb et ifl, ber j^eil gtbf bem itib. ^tni äuc^ tik ber*
felbigen CpifleJn am anbeten €(ip.: ^e^mb fepb t^r
ntt me^r ©dfi nnb frembe Snwo^ner^ funber SSifbnfdet
ber ipeilifen^ onb ^^an^geflnb ®otUif ^ebatlen anf
ba^ Sunbomene ber 3(pof!e(n nnb^rop^en^ uf ben
^cb(htt €rffieinr Sefura €^r(|tum; in toit^m (hf
jeber ^m, fo aufammengefeie ifl, mä^^ nf |u efttem
Sempel in bem ^errn^ in t^ofc^em onc^ i^r infanimftn
gitbmtn. ftnb {u einer SBo^nnng ®oteei m bem Gtift.
SXitnm litit im g^rifienglauben gar nid^ Mf b^Hf
fleinen nnb ^oljen ^iv(i)tn, bann tt>ir migen p^tt 9{#
1»^ e^riffen fe^n* £)a^ gib ie^ {» ernreffen^ n# DM
»OTten S^rifli 3!o^. am .uferten, bo ba« ©<tmaAWni^
grdnlin mie i^m bifputtcrt, o( man bifftc^er |lt ^iern«
friem ober aber nf emem SBerg, btvi er bafelb|l Anjetatf
beten foOt^ fprad) er; ^ron), glaub mtr^ it Hmpf
bie eennbf baff man lieber uf bem ^erg nod^ {u J^i^/
ntfdrfem @oH ben Spater anbeten n^irb. Knb bc^
barnad): ۊ (ompt bU @tanb nnb ift fe^bf baf
bte nya^ren 9tnbtter ®ote ben Spater tt>erben anSefeii
im ©cifi ttub in ber 2Ba&r^eit. ©ann ber Spater fu<M
Ott* frfpdle , ^ tjott "ben^ er angebetet »erbe. Z)tt ®eiff
ijl ©Ott, unb bie ®ott anbeten xoiüm, m&^n btnit»
@eii{ unb in ber SBa^r^eit anbeten» ©ie^ft bu nun
Äarjl&anö/ »orju bie ^ernpeC unb Äfrc^en Qnt fepn,
täb bat toit ber tt)o^( dcin{{icf) entbehren m^eä; ic^
9efc^n>ei9f baff toir ber fo mef, unt> bte fo {i^vd^ latlM>
in? 3(uc& reit xoit ®ott an*^efen fotten ?
Äarfl^aii**
Srfi l^ab td^ ben ree^fen ®erf{aiib> ttM id^ $a(f
^ . 136 -
m^ti t^n'Dtefeti unb |^£]^f(^en Stitättn, bann bit fehib*
MUti i» nitSiti, bann {n einem totltliditn ^ta^U
ttnb t^r feinb {u mU Xiatnm ^ab ic^ @orsr fc^tt
ble @ei{t(t(^eit reformirt n>erben, fo muff man (n>{e in
^i^ent 9ef^0en) ben meiften %^tH ber Stireren abbre^
i^en* fbann bimdi pe fie^n/ bleibt aOmegen ein 9Itt«
rii{nnd be</ pfdffifc^en @ei)eäf* nnb, ber ^i^dlatib
mas nit f)cn bem gemeinen 93c(( brad^t werben f moti
ne^m bann biefen Ue^erflug ^tntoesr unb tlldt a6
a0e 9R)!ni(6^6rben. IDarum ifl 3i^fa (ein Sßart ge«
n>efenr ba§ er bie ^irc^en {erbrochen f bann »o er fle
&et (afen f{e^n, toäv eß segangenf n>te er ben fötiu
^ men {Uborsefagt: (ieffen fte bieSRefier fie^n^ ftttodrü'
ben inmenbis }el^n 3a^ren bie ÜSSgel aD wteber barjn^
nen ^aben. 3c^ fann auc^ fein ^cd^ S>erf{ Jnbnig nit
Senug preifen^ bag er aDe SRünic^ nögetrieben nnb
Dertiiget ^at, bann er ^at in bem rec^t bebaut bett
®rnnt aOer SRiggtanben t)cn benfelbigen ©(eignem
fommenf nnb bag fte nimmer {n erfdttiden feinb.
2)ann Qibt man i&n'n fc^on uf einen Xag gtnusi bag
f e fe.(b^ t^erje^enr fte ^aben genug, fo ^&ren ^e boc^
nit uf iu b(tte(n, unb nehmen, bag |le nod^ me^t
jnSfter bauen. Unb a(fo ^aben f!e fein Snber bann
^ bie 3<rf{6run9f unb n^o bie nit, ba(b fommt^ mng bie
S^rif{entt>e(t bntii fle terarmem .^ierum gfanb tc^
Donn6t^en fepn^ bag in S^utfc^tonb bergleic^en anc^
wie in S3&^em gefc^e^.
granj:
Unb bag citlt geifiHi^e @tift unb ^töffer; an^ bte
ewigen @eb4(^tniig {ali f!e bie nennen) unb 3a^r{eif«
iegangnig gan} abget^att werben* S)ann bnrc^ folic^e
feinb wir/ jut^oran ber gemein 9(be(f uf bai ^ftd^fie
(efc^wert nnb in 9(rmnt^ gefegt, unb muffen no(^ a(tf
1S7
je nte^Mtnb nte^r dbnt^mm. ^itmU ttli^t %^o^
redete ni Ifftn tlnttjijfen^eif fagenr bie S^uraftflift
iti)m ®pHal jbti Mbtlß , unb toitttnnittvUmtn, bag'
fle me^r IRduS^fet bc« SIbefö fcinb* ©antt «jWic^
^aben uttfete 3(Uen bie^frönben ge^iffr bacnac^ ^a^
^ett bie f)faffen je nte^r «ob mt^v (toit fte noc^ t^unX
tm m4 an ft^ emuc^ere unb gefauft; mel nehmen
ttii« anä^ bie Sifc^off mit ©ettatt 60 t^ut fein
Cbefmann'^feguttb feinetf ©u^n auf ein @eifff er gib
i^m fünfter ein ^tib, unb Iie§ i^n fieb nd^reu/ n>ie et ,
mit €^ren mi^t, unb ali mancr>et 9Irnte e^un mnf«
^ann bie ^frünben muß man ju fKtm tanftn, barto-
ewerben fle am meijten ZfycU bie Sureifonenr ben'n
muß man barnac^ ^enflon geben. flU(o h^ct ti gar
t>ieJ» einen Sungen in Seutfcbfanb auf ein ©tift ju
bringen. S^annaOba n^iO bereit @e(b fepn^ bai nit
jebermann aDmegen ^aUn magr er toiU bann fein gro«
ßen@;b<^bent&un^ Stecfer^ ^ifeu/ aSeingirteUf S}hf
ober ?)crf uerfanfen ober Derfe§en. ©einb biefe«
©pifit bei ^bel^? 2f<) me^r m5gen tß genannt t^er«
ben ®pitÜ ber berr^t^erifcben Snrtifanen unb fSLoma*
ttiflen^ bie n?erben ben meiflen Xbti( barin oerfe^en^
^aien au^ ba^Dtegiment in aUen ^tifUtif unb (ompt
bnrc^ pe ba* ®elb gen SRom.
» Äarfl^an*.
€t»aii l^b i^ gebSrt/ bie Pfaffen tt)iren lang
- gerecbt t)erjagt/ wann ber Sbel iHtf benn fte fagen,
i^r xohüt nit »iber euere greunb t^un.
grdnj.
SBobl mag alfo barbop gerebt tt>erben; ti mSgen
an^ etJid^e Unwcifen (wie id) t>or gefagt) anber« nit
m&nen^ bann wir fcpen jumal »of^l baran n«{ ben
158
6(if(ett; ü(et i»aHi<6 {u teben, ifl niemitfb h
Setttf(6(anbf ben bie ^foffen fcficr 6ef(6»ert, baiift
btn gemeinen 9lbe(. (£i feinb bie S^untb^erren i^ren
crgen greunben untreu^ unb aDweg {ie^en fte ben ab,
nnb i^ren ^trc^en {u. 91bcr tDonn fte Xrieg ttnb 92ol^
^abeUf voifftn ffe unö t^o^l antnrufen^r tinb aldbonn
feinb n>tr i^re greunb; hierum xcitt i<^ e^ nit ^bu
btxn, gang pann ti tohU; a4it aud^ nit, bag ffmanb
xthUdii ober fßerfidnbig« unter und faf{ barmtber fepn
toerb. 9lber t>on ben %nv^tn, bie au^ SBetUr unb
S^rüber ^aben uf ben ©ttfeen unb {u S&irc^fen, toeig
i(^ nitiu fageu/ bie tn&c^ten tbofti ein ^inbernig t^nn.
Aarff^nd*
. 3&m fe;^ tt^ie i^m ^50 r fo foVt bie gemtine (Sacft
Mrge^Ur unb foOt (einem fein Sreunb ober €igennu$
lieber fepn, bann bai gan{ SSaterlatfb unb gemeine
tBo^lfa^rt. Siber unter aDem tounbert mici> fdft unb
fe^rf baß man nit erfennen wid ben großen Staubi
ben bie 9i6mer \if)TÜ(1} Don uni de^men für bie f^frän«
ben, bie nyir t>on i^n'n taufen muifht, unb bie 9i«
fcboffminfetf 9lb(aß unb anber £)ing, ba< ic6 üUti
uf tin unfprdcblic^ groß ®erb fE^d^en ^ore. @o
id), ba^ ber.6tift SRein) barburc^ t>crborben ifi, baß'
man inn^enbig SRenfdjiengebac^tntiß fiben 93ifc{)offäman'
tel ^(tt taufen mäffen, unb gc^t berfefbig @^ab Aber
uiemanb me^r^ bann aber bai arm gemein fßolt, ba4
muß ein @c^a|ung ilber bie anbere barju ^ben* 92oc6
bannoc^t ^at man bid^er @ebu(b gehabt/ unb toiQ
niemanb f!(6 tt>iber bie ^eftf)tt>erung fegen. (£6 i({
auc^ bir arme @tabt ^ein| barburcft in (Srunb t>er#
borben ; nod^mag fh bie ^fafen bei i^r (eibm. S>tts
gleichen if{ bai grantentanb mit 9)fafen beffecf t unb
htfi^, bott ben'n ti t4glic^ )t me^r unb me^r uf ba<
^ ^ 1S9 '
h^tft Ufii/»m tiitl; Qoc^ WtO »an t{( mcft 91«^
»etifeiif tok bem £anb gesoffen n>erbe. ^btv'mu
feO timnbtr nehmen r ba§ 5u fc^anb^dfltaen f^faffc«
t>on ben Seueett nit seflraft tDerbtH/ fi).^< aiic^ @o(t
tiit flrafet?
Srattj.
®o(te< @(raf t(i (angfam/ (re tft aitt fdiatf unb ge« ,
fd&toinb, toiito^^l ic^ auc^ oft Ungebutb ^ah m bteftnt ^an^ '
btl Unb toqnn icf) ftc^, ba§ fte bei i^rem fünbigen Se^cn
fostite 9tu^/ unb toai i^re i^er)en begehren, ^aben,
ruf i(b mit Um ^rcp^eten J^teremto: flBarnm ^aUn
bie Ungütigen ®(ilcf m i^xm Seben? 3((> bo baö ®efe$
äbertreunf unb toiüt @ote feinb^ ben'n ge^t eö toolf^t
€en)an n^irb ic^ auc^ erjtlrntf unb fc^ei mit bem
^rop^etcn ^abatnti S^ttv, xoavum ftcf}f{ bu an bie«
|encn, bie bic^ t>erad)ten, unb fc^n^eigfif toann ber
Ungerecht ben Gerechten unterfnte?
Äarfl^an«.
SSa< fotl aber {utei^t barau« «werben? £)ber »le
m&gefi bie @ebrec^en abgdegt toerten?
gtan^
3<j^ a^ onber« ntt, b<mn mte €^rtfht« T^gf, baf
tnan bdtf fd^nb(i(^ ®(ieb bom Xhrptt abfd^tieibe, auf
ta% ti nit ben ganten Xixptx fd^dnbe , unb e^ ^inn^eg
mrfe, ob ti aud) fcf)on ein 9tug toäu SDanui al^
ItmbreftiK fsgt/ if{ tin Sftif(^off ba^ Siug feiner Xiv^tn.
«ifwo^I bejfer wAr, »tr m6d)te« fte mit guten SJtr«
ntaffnungett balM« bringen/ baS fie mi brn (S^tifttn
eioubenf tDie un^ ben if^vi^\xi unb bie. %pt9ti gege#
Un ^abeUf unb {le un^ tuittlerSeit genommen f n^iet
betum iibtn. 9lfdbann tt)6ateu n>ir aOfn ^ac^en
I90fl(t^m Stett)ei( ^e ba^ ober ntt moOcttr fird^t,
ti^# vm M^fle mit i^(er ^erbrci^uiis ba|tt |t»in§M,
158
6(ff(en; üitt v^fftlid^ i» ttbtn, ifl nkmitfb fti
Scutfcfelanbf ben bie ^faffeu fcflcr 6efc(>»ere, bat|ft
ben gemeinen 9lbe(. (ii feinb bie S^umb^erren tl^ren
eigen greunben untreu^ unb aHn^rs {i^^^tt fte ben a6r
nnb i^ren ^trc^en {u. Slb^r toam fit Xtits ntib SRol^
^abeUf tPiffen fte unö t^o^I an}urufen> tinb a(Jb<mtt
feinb n>ir i^re greunb; hierum n^iS tc& e^ ntt ^tn«
bernf gang panntitohU; a^tauc^mtr bafifmanb
rebfic^^ ober fßerfidnbigd unter unä faß barn>iber fepn
toerb. f&bct t>on ben Kurilen ^ bie au^^ttttt unb
S3ruber ^aben uf ben ©tifeen unb ju SSifc^feur tt>ei§
i(^ niU» f^d^tt/ bie tn6c^ten toofti ein $inberni§ t^uit«
Äarjl^an^*
. 3^m fe^ t9te i^m n>6llf fo foVt bie igemtine @ac&
Mrge^n# unb foOt (einem fein Sreunb ober Sigennuf '
lieber fepn^ bann ba^ gao) 93ater(aiit) unb gemeine
tBo^lfa^rt. Slber unter aOem mnnbert mid» faft unb
fe^rr bag man nit erfennen toid ben großen fRanbt
ben bie SH&mer jd^rlid) t>on uni tie^men für bie f^fr&n«
ben, bte nyir t>on t^n'n taufen muffen f unb bie fdi^
fcboffmintelf 9lbia§ unb anber £)ing; ba< icf) aüti
nf iin unfprdc^lic^ groß ®e(b fcftd^ ^ore. @o ßdb
kfy, bag ber.6tift SRein) barburc^ t>erborben ifl, bag ^
man inn^enbtg 9Renfd!iengebad)tnug ftben 93ifd)offämi!n' '
tel ^at faufen mäffen, uiib ge^t berfefbig @d>ab über
ntemanb me^r^ bann aber ba^ arm gemein fßolt, bat
mug tin @c^a|ung über tit anbere barju ^ben« 92o4
Bannoc^t ^at man biä^er ®ebu(b gehabt/ unb toiO
ntemanb fleft »iber bie 5Befd)n>erung fegen. €< ifl
auc^ bir arme @tabt ^ein| barburcft in ®runb ,t>er«
berben ; nod^mag fte bie Pfaffen bei i^r (eiben. £)err
gleichen tf{ bai ^ran(en(anb mit 9)faffen beftecft unb
btft^t, bon ben'n ti tdglic^ )t mt^v unb me^r uf bat
^ ^ 1S9 ^
h^fttft Upmttt tiitl; noät ikü mm Idt mä^ St«^
bettfen, toU bem ianb se^olfen tt>erbe. Slber tDeii
ftü tomhtt nehmen r ba§ bU (tbanb^aftii/tn f^faffe«
ton ben imttn nit geflraft mxbtn, fD.^< ail(^ @ott
nit flrafet?
®otte« ©fröf i|! langfam, fte ifl aber f^arf unb 9«-
^ä)X0inb, toiitoo^l idf auc^ ofe Ungcbulb ^ab in biefem ^an^
be(. Unb wann icf) f!c^, ba§ f!e bei i^rem funbigen UUn
fosnee Dlu^f unb maö i^re i^er^en begehren f ^cbtn,
ruf id) mit bem ^rop^eten J^ieremta: HS^ttm ^abtn
bte Undüeisen ®(ücf in i^tem Beben? ^l bo ba^ ®efe$
übertreten r unb toibtt (Bott feinb^ ben'n ge^e ti xo6f)U
(Etwan xoitb ic^ auc^ erjtlrnt/ unb fc^ei mit bem
^rop^etcn S^abatnt: ^err, n>arum ftcbfl bu an bie#
jenen f bie bic^ beracOten, unb fäimiift^ toam ber
Ungerecht ben ©erecftten unterfritt?
Äarft^an«.
!EQa< fotl aber }ule6t barau^ «werben? £)ber »ie
mideti bte ©ebrec^en ab^degt tüerlen?
gran^
^df adit Mbtti mtf b<Min nne €^rtfht< r^$(# i<^
Dfon bdtf f4J!^anb(i(^ ®(ieb wm Xhvptt abfd^netbr, auf
baf ti nit ben ganten ^iri^er fd^dnbe , unb e^ ^inn^eg
mrfe , ob eö aud) fcf)on ein 9tug n>dr« iDann # ali
trmfrreftiK fugt/ if{ ein ^if(^off ba^ 3(tts feiner Xirc()en,
!SifWo^l beffer vi^itf mir m6d)teii fie mit guten ^tu
mafinrnfflett bal^n f>t'mtnf> boS fie mi bm ^^rtfhn
eianbeUf tbie un^ ben <E^riiiu^ un^ bie. Spo^et gege«
ben ^abtn, unb {le un^ tuittler ^eit genommen f v^iu
berum {|4bett. SlfMann n)6atett n>ir aUtn ^aditn
loofilt^n* l^iemeil ^e ba^ aber nit miOettf fird^t,
ti^# mm mi^fli mit i^rer pvUt^tm ^m |t»iii»Mf
140 ■■
tmb n^irb af^ttanti ivcnis ansefe^en mtbm9 bag fU
ftc^ ttf tbre gre^beft berufen* 2)aim mir merbeii nt^4
an fönt ^ouln^ f^alun,^ ber f))ri(^t {u bcn Sortnt^iern;
S3o ber @eif{ ©otte^ i^, bo ifi Sreibett .
&o fi im €^riffens(auben a(fo derfe^rt i^, Mt
l^f ti ftabe f!^ bem^nbe ber $Se(tf unb tt^erb ba(b
bir Snbd^rijl (ommem
Stanj.
SBaJ metnf! bu^ bag ber ^nbd^riil fe^?
Äarfl^an«.
3c& töeig.eö ttjabrlicb nie, bann bag bie 5pfaf»
fen unb ^uncb prebigen, er n^erb ein neuer ®ott
fei^n, unb n^ann et fomni/ fo n^erb bie aSeft halb
bavnadt lerge^n«
gr^tti*
3a/ lieber Äarfl^an^, ti ^at t)tel ein anberf SRei*
ttung: er -beigt nie €nb(^rif{, ali ber am €nbe bet
fffiele fmumen n^erbej funber beigt er9(nt^ri({f ba<
ift ein (riecbifcb ^ort, unb fo t>iet gefagt im Seutf^eti
cli ein ©e^end^rift ober SBiber(!brifif ber feinb ttet fte«.
toefen^ unb nocb* IDarDon fast So^^^tlneö in feinte
€piflel: €in febcr ©eifl, ber nie befennet, bagSfefu«
€bri(iu^ SRenfcb geboren fep^ ifi nie t>on®ott, unb
bai if{ ber Seifl be^ SIntcbriftö; ton bem i^r it^htt,
bag er {ufänftis fep, unb er ift jegunb dereit in ber
fffieft: ©on bem fagt ancb 6brigu< 8u<e dm 12.:^
SBer nit mit )^ir i^f ber ift toiber micb; unb n^er nit mit
mir fummelt, ber {erftreuet» SSon folii^en^ Stntcbriftm
ift aUt ©efc^rift boU. fübtt fein gcoger ^nte^ift ift
nie.semefeny ma^ 4uc^ nimmer toerbeur bann ekt
^ap^'in fXom/ ber ba^ €t>anselium gani »tiUljfttt,
V — ^ ^*i —
nnbfläi kütitn Linien, ttit idf ctK^ermafTeti antt^
|et«e ^&r toibft &)tiflnm richtet SSor bm (iMirnet
itii< fatit.gJaui fit ben X^effafonu^ern: Sßir bitten tuc^
Stäber, t^r toiUmt tnd) in {einem SBeg betriesen, la^
fen; bann ber ^err tt>irb in feiner festen Sufnnft nit
ifonimen, e^ fei^ bann (ubor ein 9(6trtlnnnns itidjt^tn,
tinb fep erfennt ber Sc^anbafrig, ein t>erborbner @tt^n
ber ba tft ein SSibermertiger ; unb er^eb^ 0c^ tbiber
tin leben; ber @eft genennt tt>irb, ober ®oete^ ®maU,
olfo baß er oncb im Xempef ®o(te< ^le, unb fic^ für
einm Sott u^geb*
Äarftl^an«.
gtlrn^al^r bai reimet ft^ eben uf ben %ap(f , bann
er f^ut berg(ei(;^en> al^ i(ib ^&r/ gibt t|m me^ {u,
kann i^m €^riftu0 feib^ uf Srben {ugab« Unb la^t
ft^ ein irbifcben ®ott nennen. SDarbep ^anb^aben i^n
bann unfere ^fafen, unb richten un^ an ^otte^ jlatt
einen bermaUbepten Slbgott uf. IDarum dc^t i4#
t»ir muffen ein ieufet mit bem anbern anMttibtti. —
SIber ic^ ^a6 ma^rlic^ ^tnt biet gut^ 2)ingtf bon tixät
gelernet^ unb ^ttt nit geglaubt , bag ic^ foHcb^ it^
tudf ^itt ftttben m6gen« a)i4g mic^ nun auc^ ^Sren
laffeUf bag ic^ n^iffe, toie bie Pfaffen foSen gefialt
fepuf unb n^a^ ber c^rifllic^en i^irten 9lmptf »ie brii<
ktrUcbeSieb bon nni geübt/ unb ®otte« ^^r ^eNten
werben foQf auc^ toai bu @eif{(i(^en @ett>a(tr unb
i»ai ber €nb(^rii{ fe^. IDarumb banf idf ®M unb
ettd&i ibittenb/ i^r tb68ent mir beriei^eUf ba§ i^ eu4»
%tani.
* iieber 5(arft^än<# aSieit loiff iät bir gerne, fo
tkl iäf bon anbern ge^&rtf mitt^eikn, unb gar nic^t<*
»ir^altem /
t4t
Sb4it9t%tn xoitl iif) üUidi euer t)»tOiger SDrme«
fe^ttf ^ff/ i^t mtbtnt mit tin snibi§tt ^unfer feptty
mi 'ntin nit Dtrgefcn mit bm &(i)xüUn m bttL
groni-
3c& ti^itt beitt gebenden.
@ott b^t|f eitd^/ Ki^er Sunfetf tttib ^th tu^
Dtel ©iücfö ju euer ^attptmannfcbaft, bog i^r €^c ttuli
@ut erobernt/ ttnb ^lüdfeligKic^ triebet an^etm fom«
mtnt 3Ufo fc^eib tc$ btefed mal. 9lbe3unfe^
Sranj.
bereit btd^ ®c(t^ (ieber frujhmer 5(ar(l^an^!
^te enbet flc^ ber $at(i^ani^ unb f^gen (emat6
breifii$ airtifej, fo 3unfer ^elferi(&> Steifer ^eitt|
Itnb Sar^^an^/ mitfammt i^rem Sln^dttgr ^art unb
feft ju faulten gefc^mprert fabelt :
•♦ ■ * /
3um tx^tn, baf fie ^infh bie ^Pfajf^»^ tt>ie bii
|e$un» (ebeRr m't sei(H{(^e 93<!ter, funber f eifc^Iic^
Sräber mnntn »iHem
gum öiiberii/ bag fte attt SRütic^ für ©fetfnet
leiten woQeRi onb (ic^ {u feiner Butten ®uM nim«
werme&r t)erfe^eti.
gltm bti«cttf tdf ffe ^mfÄt ter obgemefbn fJfof*
fen SSantt gleich achten toilUn, ali ob fie'tmOidn«
anblie^.
3ttm DiMeti/ Itefuc on hin ^ftms, flbtUbtu
^mn^ l^tim^U mtäfcn, mm ober ^s^ndun
timn ^fenrntifl |e met^r |u sebeit* ..
^ , HS
^m'fAttfifenr beiiS5iip({ {u Stom filr einen €ttb<
^rtd in haften/ ttnb if^m in a((en S)m9tn entgegen
itt fepm
3um fec^^ten, bag {te bie 5tarbtnd(, ^rofonota«
tun/ £)fficid(/ Siftf)off^ Stubteot unb anbete }tt 9lom
te< Xenfe« 3Cpef{e( nennen unb galten n>iDen«
^um fiebenten, bag fle ben i^of j|tt dlom nnb
be^ SJapfl^ @e{!ttb bte SSor^oUtn nennen n>60en.
'ivm achten f bag fre ^errn Ulrtc^^ bon i^ntteii
j^elfer fe^n t96aen »iber bteSurlifanennnb'i^rean'
langer.
.3nm nennten/ aO €ttrttfanen gleich htn unffnni«
ftin J^uiiben Inhalten, unb ju glauben ^ bag i^n'n
Ibte m fddlagen/ fa^en^ n^ärgen nnb tobten seiieae*
3nm {ernten/ bag fle etn jeben bdpiitf^en Eego^
(en für m S>errat^er Seutfc^er ä^ation unb gemeu
mn Seinb unfcr^ SSaterlanbed fiaittn n)50en.
3um eUften; bag fte ein jeben ©eiflüc^en %i\u
f&Cf gleich n>ie ein anbern nacf^ feinen SBerfefi ^4(«:
ten nnb urt^eifen woDen.
Sunt itoilUttif Derffopft £)^ren )tt %a%tiif fb oft
bie ^ffen n^te je^nnb t>on r^ret grei^ett unb SBei^t
fugen. ^
Snrn brep{e^enten fd^tt)6ren fte m etoigeSeinbfc^oft
ben geißlit^en 9lecf)ten^ oOen bdpfiifc^en S^uOen unb
fi^riefen unb aSen ben'n/ bie f!e umfii^renr n^ge«
6en ober über i^n'n 5^(ten unb ffe befd^irmen.
3um werje^enten/ ifm^n fütfan fein ©ewijfen bar«
Aber tu machen, ob fie, genugfaniUc^ Derurfat^t/ tu
«en ^faflfen ober 6(errfen fcftldgen ober trafen.
3um fünfte^tenf bag 0e ^infftr auf Sreptagen
itttb anbern galttagett/ entweber« gar faflen ober
aber o^n unterfc^ieblic^ $(eifc^; Sifcf) »nO ^^< i&n*»
^rfommt mt an anbern Xagen efct/ tviOen. / ^
, - ,144 .
3ttm fec64te6^n^nr tim jtbtn föttulm^n^, Ut
i^n'n tin Sat abforbcre^ ein Durpfänbigen Quin
nac^jutüerfen.
3ttm ft^enje^enten,' in i^tt f&c^anfnni Uimn
$Nlni(6 (äffen; unb 06 einer un&erfe^ener @ac^ baritt
Um, i^n tt^ittjagen, unb i^iu mit ^(tn Ui &t>tt
bie S^irfc^n^cOen nac^{ufe^rett. '
3um ac^tie^enten/ auf (einen @enbt ^infüc m
fitUnr unb aud) i^ren 92ad;bauren/ fo &ie( i^n' mi!$»
lic^/ nie 9ef{atten/ fiHan, toitbißi^tr, intism, fun«
Ux toiüm fte ftc^ felbd bruber(ic^ unter einanber
frafen unb. {iim bt^tn untermeifen.
3um neunje^enten, tb tin Offttial ober ©enb«*
|)faff )u i&n'n (4nw ba§ fie i^n n>6llen mit <^unbeit
uf^egenr unb bie ^inbet' (nffen mit $et^ (en^erfen*
3um jttpeinjigflen, bog fte offen 5pebeffeti/ tie &^
tatiott bber'©ann6rief jtt i^n'n bringen, jum erfteii
bie O^ren abfc^neiben/ batnaä), eb fit n)ieberf4metv
lit Stugen u^ftec^en m&ffen*
Sunt einnpbitoeiniisfien, bag.fle (einen gJfarrer
iep t^n^n leiben n>6aenf er fep bann dtn&ifam, bat
J^angeUum unb c^rtfilic^ @efa$ ' ju prebigen^ mb
darneben eineö e^r^arn frummen itbmi*
3ttm |toe{ttnbin)ein{t9fhn> ^infüt nit «e^r {ii ge«
platten f. bag einer ein g)farr ^ab, änb bie nit feltö
Derforg.
3um brepunb^meinjigflenf (ein f&ilbni^ f&vtm
mt^t, fie fepen t>on &ttin, J^olif ®o(bf @i(6erf
ober »ie f!e gemad^t/ funber allein ®ott im ©eifi
anzubeten unb i^m jn bienen«.
3um t>ierunb{tt)ein{igflenf (einen Sagnte^r bami
bell einigen (Sonntag {ti feiern^ unb fic^ in bem
oid^te^ an ber Pfaffen @eM tu (e^ren*
^^ — '^ 145 ,
3ttm fdnfttnbjttjeuiifgjten^ fem ^tct, ÖBem, ©afj/
QBaffer, Xtantf Wad^i ober anber^ ^infur {u rotu
|en (ogett; funber dDe^r ba< f!e mit SDanffaguns
nieffen; für $tm\^t mb gefegnet ju ^aKeti/
3ttm fec^ftttibiwetnjidffen^ bag fle ben Qtatmit*
ttttif wo fle bte uf ben @traffett anfontmcnf i^re
9>ferb ni^rnttif bie 6ecfe[ raunten/ fte mit T>mdtn
©d^ldgen, tDie Die( f!e fJfunb «f^btn, too^( d(errd>(a^
Stn, batna^ mit bem ^eiUgt^um fabren laffen tDoOfen«
Sunt ftebenunbin^einjigflen, ob ibr einer etm geij!«
gen itndeif!Itcbm $faf cn etn^aö nebnttn 6ber ent«
fr^mbben moc^tf bad n^6ffen fte fo 6dnb ac^tett/
a(< ^^ften fte uf ein SBürfel getreten.
3um a(^tunb{n)etn|i9f{en fc^wSren f!e ein $einb^
fclfaft oflfen IDoctor intf)tti %mbtn unb S(b0iinbern»
3um neununb{n»ein}i9f{en, ber Zeitigen SSeic^t ^aU
t(^ iDoctor Sutbertt unb anbere ber @acl> Derfljnbf«
gen unb itnixirt^epfd^en anjufuc^enr unb if)ut dlatf^ß
batin |tt't>f[egenf unangefe^en^ tore e^ bie geiiigen
f)faffen iii^tt se^dten.
• 3öm breiflffgften^ baf ffe k aVtn ÄSgffdyrrebe^-
iten artifefn i^re itif> unb Gut lufammenfegen toiU
ItVt« Unb rufen @ott ju ©ejeugen, ba§ fte nit i^t'
tiefte &<i^ ^ieHti/ * funber bie gStttic^e aSabrbeit/
€^1f{endlaitb^ unb beS settieinen fiSaterlanbd W6^U
fafftn bewegt. Unb xoaß f!e t^un/ gefc^ic^t itr einer
c^rifi(i(^eti/ e^rbarn guten Meinung tc.
^&tttten« 6<^rif^en a^. If. . jf
— - 146
@ * e 1 1 f * r t f t e n
J^trro Ulrich« ». i&tttteit
4^teron9mttS Xkmber unb SRamuS CwAcdoti,
tttri^ Vfon ^utfm entbeut «^teron^muS Wionber,
' t6mif^em (Sefanbten, feinm ®ru^
^(b bin fi)ett entferntf b{e aDefnide ®((tt(b an bie^
ftm Untoefen auf bicb {tt tt)%ni bhr loefcber ^i^
cntf^tnbet, ^at bei n>eitem bie dr&gere bisansen. 9(«
lein bd bu mit fofcber ^afiidfeit.^ un^ {u t>erfo(g€nr
tiefe g^rotin) betrafeff; unb bei biefem ®efib4f(e
ecbrjtee ti^agtefl/ jn berin Suftras n>ir felbft fmtn
ittcbt für fcbtecbt gemt^ bieUen, fo bin icb ber fSitk
nung/ bag bu mit aOem gug un( 9tecb( Dor SOeti
bürfiber. jur Slecbenfcbaft müffefl de{osen tüttbnu
«QJobl barff{ bu biefen Siubm mit nacb beiner i^eimatb
nebUKtt/ bog feitjec mir fotcber ©etpiffenbaftigteitr
^UUUdktt'^t unb fofcber Ueberbafl jene @adften flc^
unter (tanken, toit bu. 9i6er glaube mir, nod(f giebt
<^ ih|n>tfcbcn £ettte/ tt^elcbe Siug tinb Ginn auf äffe
tem Sltt(6 bif ^e6er|ettAun$ tmige bu mir (a|fen^ ba$
c^ in teutfc()(attb, ^ettug no^ ler freien ^4nner $(eit
IBJreil* bn Ui gefunben ©innen, fo tt^ütbtft bt^ bijt
hlibt ^offhung (üufdeberi/ ttnfirn mie fraftboü^r 3tt#
terpc^t in btm ^obtn btt Srei^eif ft^itMiitlUn %üi
mit Uldjttt ^&^t ^erdttifreiffen m Umtn. Siü^ t$
scfc^ie^t arii feinem anbern SBiffettr nbc^ eifier aitbcrri
Sulaffuns ®otUi, bag bu iin tiki^in UtUmü^
hti h^ntnt fiipn dfti^pnnen @pifl in $aM s^aM^f^
mi»tltbu bereit« a^d^ b<tn Qc^idfal crffta^tt m^^
Ibttm mt Wuft bu fpnfl ßuf btu Unfinn btrfüUtn Um
ntnp tu Qlaubtn, ba§ bnrc^ tbi ttnU^titf Pbitiifi
f£biH, bai bu <mf eine fd^(aut^erf4m{|te, itü^UiU
§diit )t9b ^interliiiige fiBeife auf iinm miin %ii^ifi
t^ttüuiQtptiüt, 9$ut| tefttfd;^(<utb nnn pti%üäi poü
ßc^recf^ erdriftitf itrib $K}iffen< fe^, (eine %itl^tH
4iuf)ndebefrr unb^lauben, tSitliimu\ib^if)t^ütiM
ßti^t m totTem %^xmhil bu $4^/ ai b9 btefitif
J^^et fibernom^eti, aUtkiiäßäiUn bti StluditH u0
tß^vfid^f fo anffe; 8l*< 8<Wf<rt/ *og mafi^t leicfcl {tt
j^m C^tabben «etfi^i&rl fberberi/ i^r hitUt jb^rd^ 9lnri#
$IW0)bi^M i^anbjer^ dnfere ^<id)t fi^ rec^t iifiteriliili
^n ui^ bef^rbei^tti i^att $el<fmpfeh nnb ttipi^tim
JI^^OeQ*: §war traut bir bit iffentfi^e SRiirmng ji^
.<t^a« (ejc^t iUf benn fä^ie idt i>ernommenr fpUft 6((
petb mt ttmi A(nge^ getifdtt ^aben. Sinr fbiiftbeit
eö tuidf, ba§ jener^ bein ^e(ferä$elfer SatatiMi, btt^
löenri man t^n aue^^ vM^t fSr emen red^tlrdbeti ^eufd^e^i
1« ffcdun berftt*t, ftpn buifit, bttfi fpnfl bert fSLuf btf
PmMt nnb iBefDfinen^tit tin, in ^mtitif^ift m(
bit fö((6 nnÄberTe$ter nnb miliä) iütnmt &iiU!bt k*^
flf^en mbcbte. ^(b fcid^ bitü niii)f, ai$ iottin i^ bef
SKeiQ»nf0 toitii ba§ i^t an itititk iktt a^erl^ttf^
•
\tn (tgettb einer f^mmfiUn ®lt\ßntttl ^i ^ititt ft^ttn
haf[tn, fonbern »eil micft bie 3ut>erft(*t ftberrafd&f, mit
•Jiec l^r bei bfefcm neuen Umf4)tt)undf ben bie ftutfd>e
©öc<M^ fo ttjunbcrbar genommen, bei biefet Siii^tuttg
•beiSSelfgeilTe^f bei biefen brb^enben g^icfeen einei un^
toenbbaten ©c^irffaf« )eie ©c^ranfe tjon SKafiguttj
*tinb Sef(jf;.cibenbeit fiberfd)reiect. 3* glaube baf^ti in
•ber '%f)atf b«g eine gotelft^e-Sfigung eu* b<Jju Der*
^bammt ^t> ba« nic^f jti fel^eh, tt>ä« i^r auf hat
'betttlid[)f!e feiert , bai nicbt ju ^iren, tt>a^ t^r aOett^
>^afben ^Srett fönntee; baf i^r euc^ nnflugermetfe ba<
Uni&etl felber feerbelbef^t»6rf , unb bem offnen abgruni
'jupÄrsf*. Sioft ^«b icb feine ^efeig^eit unbaSerfolgung*
fud)f «ngeeroffen, bie beiner SButö gliche. 0»er fprfc^;
•fann eg n^b^l einen grof etn SEBa^flhn geben, aW ben )tt
ÖJauben, bdf btotd) ein biöc^en ©cbrecf en, ^ineingjeworfeÄ
ton beinet ^erfön, ein bereite fo'grpggeworbefier/ Inv^
fo micbeige S?r<fte entglommener S5rant> pld§lic& ge>i
•l&fcbt tbörbe? j(^nnteft bu ferner in beinern Vltbtmut^
bie SReinling ^egen, bag bur<^ bfe muliäft SJttbi'etu
ttung ufnferer SBüc^er äuc^ nnfere ©emüt^er nieberge»
'f^MgenV nnb nitf}t erft recfjt erbittert unb {ornbure^
'^tö^ter gen^brben? 2)oe^ {cb n^iO bir btine ^eitouitg
laffen; behalte fit fürber^in! %a^tt bei jebem Untec»
m^mtn mit ber SHüefficbt^töfigfeie fort^ n>omit btt be»
sonnen. 91ber fenein beinern Ungeftüm (ege 3uge( mit
beine SButb b^nbige/ beine^ SEßa^nflnni entfcbätft
^hidfl %tam, ti mug jmt i^eigerfe^nte S^it fUl^ n^
^^ttn, feneDerMngnift)oDe@fttnbe ^erilnbl^ed^en> b<nt
nimmermehr n>irb "Seutfcbl^nb biefen itngfre<6teil
©c^impf unerro<^en auf f}cl> ff^en (äffen* 0läube |4
nic^tf baß, toetl ti bie Unbilb (oiige frclgt^ ti nie ^i
rücken n>irb^ ^enn biie SSebrüifung aU, meldte untf .
«tu b(r gmorben/ ^at fo mni$ unfere jtrü^ aofge«
üN^ ;M§ Pi^ Dfrftte^r Sol» unb ^ttUtim ctufJbi^
pxtMid}knb^tt{. *®tau6e Ja nic^t, ^a^ mit mi.Un^]
{if(^ bette^tn^nr ober fo mit ^llnbbcit sefc^Ugctt jInN.
;ba§ tt>irr,tt>4bf«ttb bij l^ier^bcin Unwefe« tvcif>ft, m
it»ifdftn hint Slbbllfe fiic^en^ nbc& finbctt! ^SßJi> .alTe
Offert;. »0^1» b« ifigeKofe Swc^fb^fit ewrer ^erjcr».
fUutHr tnit.mldftn planen i^c auf Slbt^egten, mb,
tm ^bgtttnbe 34 irret. p9^ finb n>ir Jeinis^n^e^^ fn
»nt^prbereitet, bAimniäitp tt)D e^tipt^J^utf eu4
ItitgeQtun tonnttu UtiHxmnhi fiub iinfere 01icfe auf
tU(lbdericbfet; a^dd bie^ mld^t Sntfernuns n^eit bür(d
^4ttbier Ir^nnt ; fInb bDc$ burc^ s^tid^t &ifmmnsin in
%4n jjerjeu t^erbunbet* SSBir.befteii/ flleicbfam »le
^uJF ?aJac<>poftett gejfclfe, uuferc SMitfnjerffamf^it auf je-
ped eurer SBorfe; gefcbtoeide^uf eiie^e Untede54
IRundeit. £)enn w tt>4re e^fonfi mogUcb./ ba|' i(^A
ttacbbem bu mt eioigcn Xagen lent.berücbtigte ^ebc
ise^alteUf glei^ beö anbern Za^ti um neun U^r er^
fahren fonnte^ toai bu Xag^ {ut)or gefproc^en? ädfoA
filreuttb Stleanber^ fe9ern xcitf alfo f(()(afeo:.tt^urj n^d^-
fenb i^v tnäf^&tti&it t^ut. 9loc^ faitn (c^ mic^ abeii
iu»t meinem €r({auiMu nrc^t tt^oUn, v^it i^r/ beni
^panitUnm mi§trauenb unb bie ^eiliden ^il^er unb
l^nßlic^e SBa^r^eil Derfc^m^^enb, bem ^a^n euc^'
46eclaffen m$gct^ mil ^bitten mi dbern^^Utaen {u
jfinnen* Ober i(l wo^t bai Sbift jrftenb eine« ^alferö^
|0 ftarf / ba& e< jene Sfkaft bei sittlichen SBorte4 er^
fit&^mtann, ober Ifl ein gürjlenwiae. ewig, unl^
jttic^t nac^ CiRac^t ber tlmi{4nbe einer entgeg^n^ef^i^Ur^
ia«Wttng<weifefi|ig?
)•.-..'. ■ • . • •
L ®*>^ 9^f^^' ^« f^9 ^'' fr ^^'«^*> M Sl^fff«*,
jRi«riiertne^r bulbettf bag alfo feiner ge^6^nt »etbe;
^4i 4(oieber^oU e«/ er n>irb ti ni^t bulbent ©(ejd^
fDp(t fannji bo Uxft^tH feptif baf Jette r, toti mni
'^em ^fetfermontt ftiim jt^t sett)ä^net> eittft hü ttU
fcmfSIter ttnb gr^ßeret Crfo^rung itiit man(^e<it me^i(
ivit&dlfdun ti)irbf n>ad ir mt, t)ott bit/ emettt ^ti
(Tilget Doti S^mhtotxi ; Umgarnt r fiift 9Biberftrrtett
ferorbftetf utib tvorfibet bu feld) tin ttmmpff^ ixtiH
^rejibengefcbrei ätiftimmjl. ©w'J0 er »frb eittf! otri
itti mmmcn; jegt «bc^ i(l er boirbeti Stot^^tltett
^mlagerf f ttnb ttic^t fVitt etgtter J^err, £)entt too e^
($ ffifntoin, fiiUbt ifyc g^rcf)tvinb btt Dlelision boitt^t*)
!a(>efi. ; ©otb »ie lange noci^ii ibr S56fett)id)ter; xcii
a^ge nffcft tpfrbet ibr b(e ßfite be^ mit bem berrlfd^
^fk k^afatui Segabtctt ^ängUtid^ tnigbraud^en? Un^
itt^ (baittt emnra( xoix^ bu erfennen^ xoit gegen bi^
iie Sffenilid^e Meinung f!c& au^gtjVrocDen. ^anii
teirb be(n eigen ®tfm btr fagen, n^el^e !072nner dbet
^etne i^anbfungen ju ®ert^ee p^en? £erntef{ bn bte
ißMß^immixiiä nod^ nic^t fennen^ a(^ bu in ber (e|«
ten ^rebigt betne ftibif^e Slbfunft entfc^ulbtgtcil« nnft
^temattb bagegen €int9enbntrg macbte« £;enn aük
^itlhn bi^ an dnb fit fidi ßt einen an^gemö^ten
pdtnxUnf bn tAidtUff nun tbefd)eni fßoltt immer ati'«
äe^&rem !ß(emanb ^{elt e^ baber ber ^i^t mtt^i
lit bie $pertt)orfet|beit beine< tSoIf^bmme^ noc^ 6eft»'i^
(eti^ boriumerfen: bM gegen betne @tteen brac^ bfe
f^^ifterifttgi StOer ani, edbon bamaU bf^ttfl, btt
bmliäi anf bie jBdbrnng ber 6eindtber fc^ßefen fStti
9ftt; btt abfr fdbreefl biefen @egenifmtb/ nti totviti
ii dtiföbt ber Stelttiguns am meiflen beburft, an fft
»ielcn ßUUtn, M ^nm &d ber ^ub^ter burc^, mit
foldttt ^ntierficbtfic^foief bag bu Doafommen itberjeugt
fpatt^f itifmanb $abe tiptxmtxit, loie ttnt>erfdi)4mt.
in (n «aem ^tli^tn. IDetin nad^ Dielen ^er« nnb Vhni^
|ii^tfctifiimfl^bVf9bV(Q ba§itir beineti Urfi^rmis att|
151 ■ ,
tk Oercfffnftt fe(r ebler Qrafen ^) tatidiuMun,
j^autf btr (aurn bera fRamm tiad^ befannt t»ar.
IDec^/ lugegeben^ btt ({amttiefl bon btefentf ja
Mit einem mit iltttn ©eft^Ied^tf unb il6ertrfffe({ 5(^«
tilge felbfl an ^utd^tauOftig^UU bt$ SIbelf«: n^üiJ ^aft
btt; bertoorfener 3Rettf<^!*mle unferer grf%ft {u fc^of»
ftit; {ttberen SBerfflgun^ bu gefornmen Btft? n>a< mit
Sb^itn mb.&ii)tifmttUn, benen bu Uhf erlang 6e«
reifeil? 3ll e« nicfet nnter bet SBürbe einei €brtihah-
iie^r mit einem fo fd6(nitt$igen, unb wd) mel^f/ lafier«
onb berbred^en&oDen <^anbn^er( ftc^ ju befatfeto? J^at
bi(6 ®e{bgier fo gan{ üerblenbetf ba§ bu bie ^emü^un«
gen flir bie ebelflen SBifTcnfc^afeenf e^ne beten !8or«
^dttbettfepn bu bieaei^f Idnsil fd)on fpurlo* uhferge«
fldngen tt>Äre(l'/ «m efenben SÖfiet^foi^n t^erfolgfl! ©d
f<>le(^e b^rgiftfl btt i^nen, bie bic^ fo tft, toann bu
-nac^ i^nen bärfietef!/ gelabt; bie ^tc^ in beiner STr«
tttttt^ Unb SSemcrfen^eie (benn bama(^ n)orft bn noc^
tii^t ®rafr noc^ meiner Meinung nac^ t)0u einem ätt^
'*ern SJbel, äW bfe gettte blr, bem !3ttben; jugabiil)
iittfrec^t ^ieUett/ ttnb fc(}iligtem 9(Ie^ t^etbanffl bu
»ett aBiffenfc^afeen/ unb bte SBiffettfc^afleh berfofgtl
M? Aann n)o^( etwa^ 6e^^f}?geredf alß biefer tin^
tAnf gebadet tverben? @elbf{ ber Umflanbf bdß bu .
AI ber JKei^e ber ^dbjlfii^ett ©^meic^rer tmn fte^flE
(betirt tt>itt beitt Srnf etwa^ anber« ^eiffen?) ifl eine
tB»^(t|at ber SBiffenfc^afeen^ nnb bennod(^ {Innft bu
-IBerbetbett fit fle^ SRic^t tciU id) mdfftt\äim, t^te
^bir 6iitf($(ttf in bir reifen konnte ^ bie 9B^af)tUit, tai
^tMlidinm, |(i€$rifluS feibfl mit folc^er i^artn jtfig«
lett i« fiitiiket« 06(9 gfoäb i^ fürwahr ^ SReineib
«)'lll'def^feii 9011 SKMeh»
ta
O
(em @iefif{ bu, tt^et^ ein S&ranbnuU tcft bir otif^'
htMtJ Ober ^dltü bu tnic^ auf tiefer meiner 9B(irte
fär fo unt^^tig 7 ba§ i^, ni^t in ^xfa^ttmi ge^rac^i^r
t»ai f&v ©id^er^eit^anftaltrn für beine @a^e b»f luib .
b(i mlänn beuten bu fie getrofetri auf meiere legle
Hoffnung btt bie^ bein ©efc^^ftgeftulet? @o^ ^otre
bemt, auf baß ic^ bir 6en>eifeir ti^ie treffic^ i(6 bon <^
len fiSorgangen ttnterricf)tet bin] id} miO bir aOe^ be«
fc^reiben; benn i(|> toeig nic^t# ob tc^ \t t>ieQei(^t btr
ۧ, im Sinseft^t |u {aitn mtbtt @e(egen^ett fuibc.
golgenbej Hafi bu {u einem biberben ^ann gefi^Toc^evr
nic^f f a(g ob bu i^m hid) Dertrauen v^oütl^, fonbem
t^erbfenbet burd^ jene3ut>erftc^e^ D^rmoge ber bu bcu
Seutfc^en ^trUf ©inne unb ^erftanb ahfpxidjp* ^m
tner^in i^r Zeutfc^en mSgt i^r ba^ 3o(b ber ^dbfie
abf(^iittejn# ber $abil n>irb boc^ feine 9Burbe utib .
$errf(^aft {u fetalen n>tffen> treibt i^r aber bi$
€acl^e wd) fo toeit, bag ber @4(ad geft^ie^tr fo mti^
bet t^r mit euern eigenen Pfeilen eu^ unterein^nbeir
l6bten^ ^enn jener ^errfcbt a(fo bur^ tiberlegeme
. &ciiltittaft, ba§ i&m bit fej!e Ueberjeugung b(eib(#
i^r ti^urbet mit eurer eigenen t^btUc^en 3}ieber(age f&^
bai ungeheure aBagnig i^m @il^ne geben* 3^r H^
über biii ali ein iu ^arte^ ^od)x glaubt mirf t^
toerbet e^ mit einem anberur ti^o ni^t fÄn>trern.t>rjt«
laufc^en. Bum fdttotiftf tok fc^on bie goltüc^eit
^trafen rtng^ bei euc^ ffc^ einfleOen/ fte^ jene grofie
^^euvung Ut Lebensmittel/ jene t)ie(J4!irtg0 $e({, utf(^
ber görflen innre«, germürfnifil." ©er, meinff bifr
. hinterbrachte mir biefe beine 9leugerungen nac^ memic
(BJartejc n)o tc^, wie i^r )tt pta^^ f>tli^U,.tü^
9^ne einige ^urc^t mic^ t^erborgen ialtt. _ . ,
9lb(r ß^mc^ über biei ^m, ba« birbtVJEc^re
i. .153 — .,
breci^en fott^ mm Seut|S*tattb t^enigfltn« \<%t
Jtt feinem eeftfeefültf jurfidfe^rl. i)u «cfie^ftc^,
b^^dblie @a§onflf n ft9en ein 3oc^, megefl i^re SBJurbe
m<lihmimm einer ^ertfc^aft, urib (teacfl unfcefan^
gen nic^t einmö! in 2l6rcbe, tag fie burc^ ©emafc
ÄHttdc, unb S5erf*nit|t^eie j^ren Eingriffe« SBirffara*
feit gebe; ja bw giebfi mi cffenbar Slnbeuenngen^ bog
• jener in SeutfcWanb SBirren anieeeeln, un* tinler bert
^^r^c^Äcfegentiunbenwoffe: 3?af urfataprop^en legjl
t>n aM tcrbiente ©trafen a\xi. SJereitö arbertell' bu
bö^ttt, ttnbfannfl ferflicb nod^ ijoffnung n%enf bU
nwö bu in ?eo X SRamen ^ier bege^rjl, ju erlangen^
,tt«b in 3ene« ^ulb b«^ {it ficl>ertt.
&iriit>errucf teilet tjon oDen/ bie je tot bie
Meft,S(rt t>on ©efcb<Sft betrieben Men! ©ie^ji bu
noc^ nic^( ein, t»ie fe|)r beine ^Jlane (id^ t>er|iger»^
n?ie (c^r beine Unternei^nmngen ge^inbert »erbe» fin<
nen ? wie gegen bi<^ ber ^af erglimmt , unb beine SBf j
. rec^mtngen auf t>a& auffallenbfle }u @^anben gemacht
»erben bfirften? ©oc^ bn.bip im fianb^after £9rannr
iinb fdrc&fe^ ben Sia%M^t, ttjeil bu gurc^t mut^maa*
gef!. £>ir a^nef nic^t, n>ie ber ^niu( beine^ ©c^icf*
' föte, fid& w»irret/ ber bu gefommen bijlr um anbern
- iön ju tt>irren. afiefn balbf wenn mic^ nic^t ade«
' iT^^ Wt¥ß btt mancbe^r n>a< bu wo(^( nie gi^pjfe,
in ^riimner ierfaKeafe^en- S)enR ba(b btlrfteti# unb
gewig, — ic^ t^nfcbe^ mx^ nic&t/ bein« gegenwärtig
genSSefcfeÄier, fenf tlR<injrer mit »if*of^m%rt unb
, ÜioeiS^f^ufen ju i^rcr eigenen ©idjer^ei^ unfrer attec ^
^feftfe unb »eiffanb anrufen; auc^ l^aft' Ic^ «^rlfittJ«
ber @uten unb ^5fen noc^; nic^t fo unejugeben^ bag
er bic^, einen mit feber 9luc()(oftgfeit be^afeeten, ^urc^
}tU 3lrt Sierbreä^en unb goteelfcbanberifdier %^^i b^^
fleef te»JiRtnfd;en; ttugegraft wn Rinnen iif&*» U^u
1Ö4 ^ ' ,
nmfimit, H tu int Öta^e ttttb S5eflrafttfid fefifi
«lttt< 9ert>0rrttff{. SDaö <i6et t^u' tc6 bit (unb, ba«
;init bu'« wiffef?: tioc^ befigf Seutfd&lanb i&clben*
'l^erjett; bag e^ SBdffen uiib SKdttner ^at, }mdfe((i
•btt »o]S)l fcI6(lni(&t
9ht^ baö mögd b» tölffenr biefer grofife bnb unb^r*
fS|^tißd$^l8o(f^^d6 gegen bicb tt)irb einft enteti fHid^tt
dro$|ie^n^ ber tourbigen io^n bir reichen tbtrbfür bejne
md)tc\m f (ane gegen bad üleicb* S)u foDß i^n, fD t>te(
tc^ bermäjjf in mir felbfl ffnben; er birgt ^c^ furber
nicfttmel^r, fonbetn Mnbet )ic() bir fetber (auf nnb of»
\feö am- 3ebe SBac^famfeit ttitt icft aufbieten, Wne
^&f)t mir gereuen (äffen, unb jeben SBeg etnftbia*
•gtn' uhb befrf\td)t(t/ M^p ber bu fc^n^er an Sßa^it^
^ftnn, ^ut^, IBerfefjrt^eit unb gaffer geforhme« M^f
eine (eichte SSeute bed XobeiS ^inf?nfe|!. ^arre nic^t
nte^r barauf, ba§ bic^ bit ^ebcrfiele ber @e(ebrten
' bermuttben t bur(3^'©d)njerf ejS^iebe foßfl bU in S^atbe
•burcftbobrf »erben t barju ruff ti mß Xapfern off.
^njwifcben Witt iä) bad' traurige ©c(>i(ffat ber eblm
SBiffenfi^aften beffagett, bie ju folc^er S3o^l^eit^ m
eitt (bfcb t)erfe]^rteö ©e^irn ^^erunfcrfleige« fömiten;
itm beine ©pra^fenntniffe toiU ikf bic^ benciben, unb
tdiS)ti fon mic^ bti beinern 9tamen me^r X{niUn unb
martern/ äH bag bu noc^ ^tt^ai befi|t(f/ um ba4
SemMb bic^ ieneiben f&nnte* -—
Siittef \XUi(i) 9^ «^utten maxinnS Saracdpit bem
tdmifci^en 2(bgefanbtm ©ruf.. ^
^cft ^aUf SRarinuö Q[ara<ctonV niemals benfenlgett
iUkitti ttoOeSf ivelc^e bic^ füt btinm ynüi<ti^tn
•- ^56 '
9afetif(f<irt itiWimiM min'^mn tm txnhtfäioUt^
tiem t^tuttti prfefen. S>cnn idf ^am nfe ge^rt^
fog jeniäM tin finbefc^oKmer ^atm t>on ?Hm mt (o^
gefc^iif r tW3*bett. ®(it(^tt>o^I t^att iäf W# jurnjld^t*
11* tti*t ffir fo fe^ft^t^fe^äftenv bag bu m bftftr 4»*
' fetff |d^rtt(*cn Berfammftieiä Rer Sörffctt/ unb ©tefe
f^rfretcr «heO^er aJatferif »o p*'^ tim bie ©öticfte'
• %er grer^eft ^anbeft^ unb s^iti bfe rfimifc^eit Uintrkb«
Cebjfafter äff |e l)ie h^mliSit ^dnuncj «ttftrirr m'd^t«
♦eflciwniget f^tkm •^a^nadrrft truffcfefagenr unbiiber
i^ef?i^<^fitt9>- ^'^ubet^ei/ Uttb ^länbruns^tDt^^ fo;gati|
fteftn Sögtt forflett wixrbcf?. S^enn »a< föOw tbfc
ithf^ro DOR'^ir bettfetif unb »<(fen ttni* ^ö btr tretfi»
^en , ba bii (h bmfelben 9lugchMicf , «od bie Xtutfc^eo
tne^c löf« )e bW3oc& i^m Äftcc^tfd&aff abjuf^fittete
Sefirebe f!nb; bie Selber, bie |tt unferer tlnterbru(bin$
bienen foSett f doq utt^ feI6il jjf^i^fam erin)in9en> tmb
^tüu^iffcn voiüfi: SBit aber fc^reicn kötgegeh
bfefe etiere gralifame/ mb ^crabf(ftettun0<n>ärbj^
f to!n^^f\^afti mir ({emmen ttnV Ver a?eif$e)i>ftfeigun^
entgt^nr etieft^uWett uit« eurer ^errfc^Äff, ftiff^n ®fc
brtfittirb ' bem Slnbrötig euifer SUftf^t ^ tinb ät^en auf
tttt gtd^elt tbieber. Unb dU t>ieg f ^utt voit Mi foI4
feffeiit'Unb beiarrltc^en ^nt^t, bag ttiaft f^on tieulit^
litte gtHübenfoDenf i^r'bdret bei bem Solfe oufi
litgerf{eterfelhbet, tttib iH^r^iige; ' t>^hu, M^ttt
hui cUfß niäit Un minbeilen ^tm ^^f 9i^'f Mte|l
ittt^ßi^i'iSxi; beirie lilä&fSn^ftrbldeli mtt^iiibUv^
Witffe lö« gi-Jgrer ®ic$elr|ef{ aifi jir 6efr<!0ißrr/ Rem
ettten £6eit um ®elb <^fiHbtt( {u erlAffen, b^em' anb^m
ttm ©elb 6iSnben jti erCaii&el aW gjrei«'fö«rftbtt
£ett(MIaiib> ^Sc^fet {ti bellten mt^tn: 9tetbt , m^
liQttä mtmuanb, iai ms tiU m 6et bir er^attbttn^
— 156 ■ "' ' * '*
.felbß cr^ttttttwcit, £)tti»c& fene fd)^nb(ic&e Shtflalt pi^^^
feß bit unfern SItnten bcn kisUn ^ftnnid ^tvamA.
O %nä)^tlt ü^m (Bkiiiftnl mt foO errat^nr
«ttf welc^eJ&offriung gtfleiftr bn (Jtt bcffen btcj& unrtf*
'»mftefl? auf welchen mi^'mn-S^m foffen tt>fr v^
tt^tnl auf tt)elc6e Unlftftil^ttnd ber %maU^ @ii|>
ttx6a fene 9tof^^ilte btini ^efd^ü^ec? rSßi^^t wtff»
iiHrriutg manche dou i^n^Uiu bi^iner :9}iebertT2^>
-b^e bit SIttden }u(ru^n# Htnit ou(j^ fie ify^ttftUi toißm
)«c fNpt« @pie( }u mifbnnbtnm ttU^l^tt^mM:
tfitber bu btfi eni SReuM, jbec bUiXmti^f^&mt^itbe^
pi tütix betbunbruns^i^ikbiden S^h^t it^f totismi^tf
ilMbm tam^f ti tthfit it^inb «ine: ^uffftinsenMl^
iomiU bag f!e fo(cl^<n ©^impfr ber bereite j^ie Soff
tncrff^mf eit aDn! ^^ufd^en auffiel mPitti, ^ert^ibi«
9«ii unb befc^ii^en mhdIjU. Unb tt>eber bie.de9<mt)äritt$^
Mmbtt IDmde/ noefy jwr-@?i|l ber 3eit^ *e»^$i#
leitte*»e$^ fo düvtt avittSlAt iaffe« foKte(ty.,f«^«ff»
.tieft bra betnem ^(aue ab^ ^enn tine thmH ic^r^offen^
iraSi^t eucft ^dmtfe^en widnt^ . <ntn>eber an ble
'^<^am/ bie cucft SRimern fcemb rf{^ «bfr an bie
f^ir(ftt6om9/ bie i^rnicftf s^ou^tt. ^t^ttbßi^iniß
te^tf^ffenen Legaten r einen frommen ^efaubten b^
^ab^t, m mir feinen no^ stfe^en; fo r&^nrten mk
Mi €ur(ifan(n mir gr/iptm @eft;ftfei unt» %t>ra§Hat
jRommenbenr ^ ^ • i^
Mtffm tt>i!ebe(t bit, o berftfttite^er, oOer ^ttififtni
rtfff tiannbicft unttr^e^n^ n^ire bein i^n in jene ^i(m
sef9XUn,r»t le^neGtirnmenod^ mgan) Xeutfcftfanbf
J(i n^t ein 6euftei* für bie ^uiHt minU* 9ßo aiie«"
luänb geseaeuce ttng^e^iflteit mtt }u mucf f^r «^(^
rmfcftieffieeficftt SU ftftneiben ^cft fletraute; (pti/i^
ii»UMtbt9^ bnH ^i4)'^tmmm^n^cibmf mm.bni»
htß SBefTern vxa ttsti^, iinb btvciH anä^ mbtffettt
.^uftcaibtinitttttm i^r mit folc^em ®et) itnb ^6er«
maa% aBttc^er (u treiben f mb tn biefem nnfttm ^aUn*
bitbe fübft, t>or ben äludcn all ber !D?enrci>eif# bie
fing^lttr grei^ett ^inffr&ioett^ Mi aniiupfinben^ utifr^
imfer 6e(b höh Rinnen iu.ftbltpptn bicft getruitefi? . . ^
; ~ ttiib bi^ett ©d^tnudsef .(reibe i^r nic^e einmal ^tim*
üä^, ]kttfem(f)t ecnmd baran euere Ge^onbe )tt btr^nf^
leo. Jbtü eben biefem Sninb.fonnt' icb lange nicftt
tfavibrnp mi man ficft erii^ttet iht ^itut oerolkft
um meAi, ber bai SSeib frepen o>oau# beffen ^atfyt
er. ffä^lr trarv 800 @oIbgu(ben gefebere; aU er aber
peü ^tat^ftmQ eurer ob fotc^e^ @ei{e<, u^b in 9lnbe#
trac^t berUnderecf^tgfett biefe^ Xtami,' ber toibet alm
int Stn^anbr unb S^riilt Se^re eingefü^re n>orben /^ bloA
ü^t euc^.. f>or bie Sii§e nnirf^ ^4mt i^r emieberet
}P\Xm 0ä^t Oblaten t^univsir ba^.SRauf nic^tanff ge^
fi^Hge:bo§ t^ir borum eine Seber regen , ober ÖiegeC
3mb Rapier beitberben.'' * — .01eici|too^( ^irtf ic^ bie
fd^ocEtj^e Qitfi)i(i)tt immer me^r unb me^r« €a
fEfti benn f6 gue, tmb gebt mir nur auf biefe^ einiige
^Mdt^n^iäftibx n^brauf grünbee i^r ienetf SKec^tr
itet 'IdiK^eittfgefe^, >ba§ ber)enige fo ein 9Seib ft#
erfdren toU/ beffen @o6tt er n^eifanb tur S{rme(ui)$.
§ifii^ttor70 Zntotm erlegen foO? ¥nb boc| ^abt i^t
m btefenJO 2>ueatett fo fefi gehalten ^ ba§> M tt
ew^nurlO geboten r i^ri^m ^efa^Ur aM enern Sht«
9in ^ ifon Rinnen {u troOeUf gUicft ali mare ber
9kn(£|^unau2i{e^(i(^ fred^ gemefen, ba^ er euere ^ffeii
fo gering toert^ete«
< fffiie t^er ^abt i^r fernernic^t bte Sriaubnig tu
efett ben ganzen SSinter.^inburc^ angefd^/ageni benit
ipim Mt t^r o^ne &üb ben.Sebrauc^ boi^ ^utitUf^
\
titt tt&irbr miattt. Seifet ZtutWanbi ftUtt 0^cn '
erfahren r tag bte riraifcfeen SBifi^ofe fein SBort ^itm,
mb toittt an S&unbniffeti ttn,b Sur^cigungen galten,
ttoii^ gefc^tocrnen äSertr^sett nac^fommen. Wai v^tb
ttbanntf^w^ mm er i(a(« tDoratt td^ gar' nid^t
.^tt^eifle) DOtt end) {i(lt0 ^mefr^angett/ intt £ttd utib
%tU9 Ut&dt, ttnb attf fdim&^M)t unb ruc^Iofe SBeift
ibon euc&'on ber 9lafe totrb ^erumgefii^rt morben ()r;Ht*-
fBitb er bidnn nid^t imt mtbtn, ba^ tcif uuifenft 0ld(|
stnb Tarnung i^m ttt^tiltp i^r ob^r euere £!({ unb %e<
träd^et treuer an9ebracf)t ^ahtU
2)0^ f n>ie ungliicffeKg (({ er^ tomn er n{(i&t jef^
fe^on f&^lt, wie i^r i^n betrügt, ba i^reuet^itb«
mrf 0an{ frei unb gerabetu trctSt, unb nic^t einmal
tne^r {ur SSerfieOfund euere 3ufiu(^t m^mU . ^a ie^
nenne i^n fogar Utla^tnimtt^ im Ud^^m ^ Btab, '
mnn er, burc^ euc^ t>erfü^rt^ fo n^eit gt^t, bag et
nur na^ erlittenem $r66ten ©ti^aben, unb mit iittttn
€rf4^rttngen mteb^sr jurucEfe^ren mug. !Dad l^i, t^aS
Ütf beforger bo^oi; mcc^f itH) i^n bei ^tiun m^ st*
mtnt ^abtn.
IDoc^ iegt Utt er nttc^ nfcftt ; benn b(e jO^ren, bit
w» p*. offnen foBten, ^abt i^t irntti i^r ^abt
eu^ ifycu bmidftiit, unb fle geraubt* SIber ein^
»erben fle einem beffern SXat^fc^rag ficft erfe^Ite^eii,
fiebe @ott bor erHttnem ©erobern £)enn bie ®^{ffet
^ren mit feiner folc^er ©efol^r ad bie ©prenen, al€ >
4iri({li4)e gdrfien ben Socfgefang ber Stomani^en^.
S)rum bernimm ^avinui tootf ic^ bir fage^^^
tttib entbiete ! (ag ab, bai ®m&t^ bei frommen ^ling«
(tng^ }u berfe^rent lag ab, baß f^anpt ber Surften ^
unb :93&(fer $etttfcf)(anbd ju (Aftern. £)ber glaubfl bu^
^g man (dnger bic^ ^ier bu(ben merbe, bd bu und^
ttit^t nur unfre @<iter raubfi, fonbern felbfi tmfern
^atiemläjaufttt tytvf^t^ttft. ^a, tc^ rufe hlt
}tti> paätbUtt fort Um iitv, ttnb trolle bi^ oon ^itu
mnl btnnmi^ ^Uid) gan) Ztntfätlanb )u fernem siro^
fett tßa^tleil 6ereif^f bag DOit SKotn ant je no^ ettt
e^rHc^er 6efattbter ober £egat 9efc()tcff toorbett, fo ^at
man bo^ nainettt(i^ biefe Srfa^rung an btr getnat^t
& vM aber bte4 Satib fertter fo((^e< fo toentg letbett^
(a|l id^ oielttie^r glaube, e^ tooOe att bi? (e^' bu nur
Seit getoinn^ bid^ )tt fcbu^en), Stacke barum nehmen.
€^ (onn^ir nic^t t>erborgen fe^n, n^e{c^e Uebeft^ateti '
i>on bir aU unter bem aSotf au^gefoittmen. SDu mngt
€i fe^enr tote man roitgingern auf btc^ beutet, ttnb
tttr^ S^ltcFe feine SReinung t^on btr funb giebt IDu
9e9(i unb bertierffi e^ beutltc^r ba§ n>tr unfern Sn^i
grimm unbaSerbrieg (dnger nicftt au^uM<enim@tanbe
finb. 3egt enblic^, nac^bem n^tr fo (ange t>on 6itt^
nen gemefen^ f6romt un^ ber 9>erf{anb toieber. (ii
iffntn ft(^ bie Slugen n>teberf in bie man utl^ fo (ange
Sa^re l^inburc^ 95lenb(taub geßreuet
60 (äffe benn ab/ nod^ etnma( tuf^ Idti, ^ifu
loti^t, mit beinen niebrigen IDiebereten, mit beinen
€&rt>ergegnen Slaubfniffett; unb recftf^mirberifc^en Ur«
freiten. J^'er ge^t unfre S)u(bung {u C*nbe* 3ene
Sittj^ernigr mit ber i^r bon unbennic^en Reiten l^r
unfre 9tttgen einf^uQtet, ift ge»i^en» Sttng« t>ertdnbee
matt ba« €^ange{ium, ritig^ (e^rt man btelffla^r^ett
<£ttere @efe$e gelten nic^t^ me^r, ber gan{e r&mifc^e
Sa)>palienfram erregt nur unfern ©pott; un^ burc^^
glti^t bie ^offhung ber %tciitit Zuntt nidft me^r
barauf bie für eine fiebere S^euteanjafe^en, mlä^t
f&tbtt feine jnfl meftr tum Uttte(!bt bejetgen. €« loirb
bk bon nun an eingef{ecft »erben jeneä 33erbejrben ber
@ttten# jene« aSBi^rgen'ber ©enoiffenr jene« Vergiften
ber Werfen. €ine fldrfcre ^itoalt ^4lt bU beinige ge*^
1«2 K
tmUn. Satb tttrf! bH'< Mf Hi empf^hüäiltt f40'
len iitilfeii, mm bu mir ni^t ftei,3<itin iioc^ gteutoi
Wiail* £>ettn töem ta m^t fcftUumdil De« aatniii
{Rarft mit jenen (id^fl (leserlichen ghiffen wu ^nnift
nimmiif foenn bn fettfa^n foBteii# ein anderer S)ef<
n$f mifer @elb nn« «»eg tu maufen, nnb noc^ »nfem
'Bäfi^tninfd^nappta, mefblc^ «Oe^ anfTsfcn» trfet
»icb ba< ©c^mert in {&cfen# uob mir geAMifi^eler Soiifi
onf M lo<iu(iurmen. Ober metn# bn mOH, b4
mir in biefer @escnb f» ttwii Uiätt füUt,, ober itod«
fel^btt ba% bieftf atofrof J^rr finben toerbt? Smtifii,
Uoene! ^RS^Ibeoberf »enn S^rigoö ber ^ttM
•en frommen Beeten #<S ni^t gan) abgetbenbtt Mf
»irfi tn bie {ßa^^ett be< ©efosten fubbn. Sti^t
Mnger ^ ieb mi<i^ mben^^ranfeii/ beine dbcrsrefm
Srei^Kib^tenr bein doeie<(4^er(i<ber i5tt0en(r«m, beine
Svrpefinnd ^ilM 93o(((Me^< ^iiben mir im ^rnnerffet
^eoOer ttitbmeintn|f(u^nbften39rn erregt; Ireiftft
btt bein 6pie( bor memen Singen iott, merb* iäf mA
nett tirm ni^t (jnger b4nbigen. 9emt6, t^enn u(
iNitf £ebe« bebalte ^ hhS tc^ bir ein £)Mnertt>etter tiber
bm S^ h\tn, fo btt nii^t abllSt, ober fibbttatg ob'
iie^ft. 3(b toerbe tn ben mrr {ang nun i^erfcbfoSnes
, £>^ett ftnrU bnn^tc^t; grnH§ ic^ iDerbe bmrd^
tft^^en* €rn»irb enbfie^ meinen gutgemeineett fRtitff
l&i^ren;\gittt)i$tr toitb i^n ^iten unb toiber/enem fSiiU
Im bernebmen^ toat bie Sßot^burft ber 3fie tt^tW^
' ^ toia t^r i^m ^«c^n i>on deinen Sbalen, nnb m
tmt* &tmibibt i^m . i>jon ber aOer^eifigiien W^
tote btt becne @e(anbt(ebaft t>oafttbrtei{r tntmtfttu 34^
vM ifyn faitn, i»(ti bn ^ier gen>oat^ unb toai bn §o
funben ^oR. 2^cb tmR t^m fegen, bag t(r 4Bt , fb tiM
eurer büit^t lieber gef<^tft morben, fo mancbe 3a|r^
j^ttuberte bmrc^, ©efanbte ber romtfi^en S^ifc^ofe, »aber
^Wikit 9tm(tn. Bai tDiO tt^ i^ttt f^m^ iinb bn
#tfft t|td)M bliesen etriwenben tinntn*^ '.S>^umfaät
Wai flumfi btt ^hfmifbt ! ^tid[ iünbttfl bu, aotlf
#(frtmt(f{(i^ aOer Bitbt bie jemals deiFo^lm^abeit! ji«
üvajlt^dtisfler aUet Sauber! ßu^^tid^mufttt , Dein
#mt^ef!€o t^eritorfett^cr atfer SSitrdger! 97&9( ba^
4Mtc6btr gefagtf/ bjr (um i^eife tienen^ unb mem-
Ie|ter 9iat^ fe^tt* %olit bttur xoai biv bie gebet 0e«
jte^ tomit bic^ u^t bai 6(^.ert )tt» SSeic^en Grinse.
@ # e l t f c|i r I f t
«^em:n U(ridf)S t>on ^nttm
fitmntKii^e/ ÄatbinÄIe^ S5tf<^6fe; unb ?>faffett; fö
«iftur Utri(^ t)on J^ntten xoin\^t ben &atbin&Un,
•' a5lf<^6fett, ^tibpn, mb ber ganjea ?)rie*
J^mrfammlung, bk Sut^ertt u^b bte @ad^e
1^^ SBo^^eit unb ^ei^rit ju bkfet @t!tnbe tu
SBonnSaiifedj^tWf 83ttpe unbSSefferung!
i^ft' t<6 mi^l tttc6t tDf etierit (ftttfernf{tgen Umfrie«
^n, um i^rentn>iBen man nk^t me^r ^c^er unter ben
SettteKioaiiMafatiif/ in;§dnit/ fo ^tf i<^ enc^ bo^^
«2
t^d iif %ktMtitifdittibtf (er}^af( tinb mit Qnfm
e^iffin in Un ^att f)'min itfdit 3BeU itb abtt
iüfytn mug; ba§ i^r baä 9lecf)t burcf^ etxcattthat mttu
bt&dt, tmb bi> ©efeee niltSügen treter, fo »erb' i^
weine fJerfon Dor euc^ wahren, meme eigc^tfi<*e^^er•
ieit^memtms aber/ unb bad ^eugniß ber ^a^r^eit ettt^
$runblic^ mitt^iikn. ^it börff ic^*^ aud) nnttxlafr
<fen> ba id) t)(^en fSetfa^t^ bin, freu oh bciti 9ted>e )tt
.fallen; wettit ic^ aud) fferben foOterunb für bre ^rd«
•«^eit meinet {ßaferfanbd* wiber feine Unfcrbrficfer nnh
Sprannenbi^ jum (e|ten ^t^mins ju flreitcn?
* 3l6er ni(^ bann erfl^ n^enn au(6 mtc^ (ben-(^
Diet[etd)t einer neuen SIrt Don SSerfofgung auffparO
bie SÄei^e trifte fonbern je|f tJorjugHeft, »o i* fe^er
ba% ^attinui intfftt, eiti-SRann t>on fo front«
ipeni, miffrdffw^en SBefen/ bagauti^i^rr feini geinbc^
felbjl tdix Slrge« an i^m erpnben mogtr unb ber eilt
J&erolb ber ?Ba^r^eitr unb treuer SScrfiinbiger et^an*
ge(tfc^er £e^re i^, bon eucf^ gen^ain^dtfgltc^r unb
t^ne aHed ?Rtd)t ^erumoejerrt/ geplagt unb gemartert
. n)trb; id^ mug ei jtl^tt^nnf ba. tc^ an euc^ bit t>er«
fc^ragenpeh ©efellen ju aBiberfad)ern f^aU, mtäit,
tt>enn fre burd) ba^ ^nfe^en aut^entifcber (Schriften unb
©rönbe unb 3^«9ni(r« ber Sernunft ju fiegen t>er$»eM
fehtf p(j$(i<i ben ©t^ilb Dertaufc^en, )u ben ^offen
ber Sana er, b. ^. au t>errud)ten ^dufen, gretfenr
unb mit Sug unb Srug au^geriJflet, mit einer aan{
neuen SaWf, nemficb Äaifcrlirf)cn (?bif Jen / un^-auf
ben 8e{6 ge^n. O ! in ber Z^at neue, imb uner^Srte
@acl^c, tm gretM^en aStberfpruc^ mit eure^Sfmte^ nnb
gjerufei* ?Biitbe !
®oiu bebarf etf aber Dcit eurer @titt bti ^<m*
-ge« tthb ber ®ett)art> ba i^v fofcften Äampf fifmpfe6
tvb IRtemanb foK gejitungen l^erben i S)btt^r9f^f(iitr
foabrrn 6(0^ tart^ bco ©d&retf en jmb bm SßimSu^ eu^
rer>2Sa)ef{ät peses. IDentt tl^r feib: 9»ifd^&fe tmb ^«^
f{er, unb vfttttiUt W^ @ot(e^@ta«e. S>att»n batf
etic6 ntd^t^ itmffvt, nidttS n^ibergiiebei, jaitHä^t ein«^
mal tnigtim grbac^t tt)etbeti. SDenn auc^ über
Qtifre @in»iffen l^abl t^r euc^ ju jgretreit gemacht ^ tmb^
IDA« i^r erbic^tet xmbfoQtt, tnug atö^^t unb ^ei(i9^
fe^troifttet unb befolg« «werben. . S)ut9^et nt&sen totbft
Sernunft noc^ Seuge^ seifen, ^u^ iim§ mon.l^dretiir
cu(^ folgen r il^r m&st unä ful(^rett / toi^ i^t i»cUtU .
Slber xoiv merben fiirber euc^ nic^t me^r fo(3e%\
te i^r d^rifiu^ ni^t me^r fofst £)em fo tlfir t^m.
ttatbfDfufet/ ttdrbet i^r aS ben t^tidit^tm, aH jeneA^
^c^welgeUf ^o^peben^ unb Sagen na^ €5(e fahren
laffen # unb fein ^en{ ^agtn. . fßun i^t aber getet^
el^en fetb bon t^nt^ woüm duc^ tok nic^t ju eü(^ fe^
reitv fo tang i^r bon i^m eud^ fern ^Uet Senn bat
ivtr unä «^u b(inben ^el^rem nic^t |um 2trrt^um |»in»
ret^fti (ofen M«n # ^at fc6on früher ein befferer Spo«
#f (1 $au(u^f Sürforge getragen^ nuntentliä) n»o er un#
^tigt, il^m unb feinet Sleic^en, bk xooU atä Sorbi(b
itn^ gelten tnigtter {u folgen« titelt über um jene {u
ia^tn, imlÖ9t tm Sirgen t)»anbeln# ben erUJrfen %tin^
bmM Xtmitif Nren €nbe« nacft feiuer 3(ett{[eruttg^
baß 9}erberbeur Jbttm @0tt ber ^auä^^ beten S^re itt
Jl^er ©c^ftube iflii milfU Hi 3»Wf*^ nur befwgetfe
«ij^renb ^er ^c^ten ^)>ofle( Gtrebim nac^ bem ^intmlf«
f(|en fiäi xlätttU. . ;
%t(m <« i^tber9()>oi)iet {nt>ro]9(|etifU^em.(5et^
— — 166. — '-
4Mn^ ^injei^tfbcrt. Öfter mrb Jt8 eii4 «nti f tetv«
Srbeh« <ttc^ kiwnSt ftpn m&lftt; te fener ti cüt^
twlfetl fiib fe^eh^. Va% t^t fbii# tuuft noltf dtt^l^et^
Ott mi4 btt ase^äiieii Hi%u\f(ifti, mh täi Xmi^
4i|irj|lt iaffet , ftoerni4( i^r ofit« Reibet, «Da« l^ort iitb
Mmr ii^ ttä^ etm^e QStbtrtbort tAn f^nM ftttknU
beC> fÄ^om.sicBcrtaitfttelt is f^bct Srt t>imGctft^
fit^laff tttppt^t ttnbec^ffMt 'S>0iA tm fbBte
btrJSiSe eocl «nbmmetiv ®malt itt leiben^ ba bte
Qetedfttigeiit fdbfi dlc^ nuMblid^ ifl? 6>tt ©ctmmtr
«tul^ren, ba i^. b«t £)]^eii 9t|tii bie ethmne tm
!(Bo^ett »erfiof^t 3<t ! wie (»fltet l(r 9» ^(f^ti^
SRArftr imb SA für €^i fStamtn tttmlbm Waiin^
hl i^r gleich $f trcr unb Sfamme blaftt# loeim Imaii
pfDät ttittf bem Gc^fi^e ttir Tittdn'» mA tn &ii^e«[
Alt {ttj^itnb SiO^^nl^kttf^itiutUreQ iniifermmArf
Vortun nrntion^ njottti be^^Hfigen ^roioterea ntt^
IMibbaron 9faiäA»ruÄ tmb ^ti§aßntt% ülß €rgc^ni
b4fin, ba< ^erberbeo ober mcb fotnmen. ' 2>enlR i^fc
fter^^t bell 9aUd& alß ttum etat, fnM euere (S^
jti tier ^(baiibe, «nb ba t^ mit bem\ j^immel feine«
Cerfe^ l^abt, mtb ft^er @ac(i.e mcl^r d) C^r^U l^orref/
fb f Qb atidft an e»rre et/t^tn itirb J^rteirfgebiiiifoi
M>< bem (Btbtnftanb {ugetoenbet.
tlttb bennAb^ obgleich tl^r fofi^ ®efeSai fetb#
«ife i^ b^e J^erxfcdiaft Aber @efe]|e ittib @«ttett da9
«H. Unb obfboa tt0eö srunblib^rlk^'-wbtoirr bc^
ei4 biir(^etiA}artr>#^t)t> tvoOe i^ «bc^tidc^tMid Kef
ftemt fälpotUf. änb ^n^ fo unbefc^^tünft^^ baS feine
tSnttfins tdn «iu{) ;#att rfinbeh («Dte. SDemC tnir etee
9)2enf(6eitsebu(b, bie ba^ ertragen f&tta(e ! ffikmntoeff
l^ti^ciiber:^ IkiJK^bem (äl biefe &cha bub^iti3»ilbt
lelftt etn^erfffhr/ Q?<ia0 bütin iteMlittni- 9BtfM
i^v nldft tinm<d atlaffitt? nad^ ntc^M frageii? jebe
Siefflci^t B^ntteR? Wanttmit, bkft eid^v^tit bimt
irie^t jtt euerm Stemmen. S^emt gefegt ati^ ^ i^r ^reU
ttt Mefett ttnfas b«r ©tttfHlberlegtnig riic^t n>ert^, iV
|Amt alle @t^am tot ^ttttmaitn alselest: t9off(
i^t bortttn 6a« Stuge ®ottei0f tai immerbar i^ md^
xoüd^tf niäit fc^eueit? ttnb ik Btfc^t, fMdft mf
foläft Z^aUn laoert , mUt t^r ffe ntc^t färc^leit! 3^
jfS^re )ci fi9 em itbzn, ba§ nttmäntf gertt me|r iin |ä4^
tis !Bei6 in euere Sjiviftt ^e^en {u (äffen ({(^ setranet^'
nnb trefft ie4t bat gemeine SBefen resierett* 9Bit
fSmien n^fr aber bie Sttsiernnj nnb ^errf^af*
MnOßeiifc^n bulben^ beten Umgana itnb f&erfe^ t»ir
«rfe bie^efl flie^tn?
©0 erfennt *b* fe!lff> t»te i^r fo gar ««*<# w«
€|rtflti< unb ben apoftefti att euc^ ^abe^ ttnb sI^f^M
.tot^ ntmt ifyt eitern ©tanb einen geijllH^/ l^r blii
{^r in fe ^cim Stat> fleifc^icfte SRenftdben fe^r baff
tn bem 2:retben ttnb Sagen naeft ben IBoftSäiiett biefM
QMt fem t>emiAnfftser Qebonfe in tndf auffornnue*
fann*> tie i|^r mc^t« fnd^r a« wai jenen eneeen (esiti«
men ^B^mon^bienfl iebefltgett mag. ^ biefe«
Stfte^tlNnn aber ti^igt i^r bircl^ afle mMf^^« Svdnfe
ttnb @cbmanfe {tt gefangen / linb ^mar nod^ ol^ne ir«
genb efnen/anbem Smä, alt um bai tibefgetiM»nnette
ttt>tf> ÖWet bttr^jnpraffen; benn liegt ett<^ t»o^( ti^oi
anbete« anv a(« bie ©orse^ reit euer uneffSMic^
<S^itnt^ gefÄOtf euer ©c^emmere^ng befriebigf^
tntxv%(iii\f^tk bebfent i»erbeti raige, unb i^r in bei
f(^iwad[)t>oftflen ©etfle«r«r^etf ittf«««w«f*^«wi^f*' fr
ItDatf ba| man ba« ef)et eine Kneipe, oMeineKitif
i^r ju liennen terfu^e fej* mi^te.
S)oc^ mit bem aOen begtiSst i^r tnii m# nUf^r
um^ fc^mrer^ üliba% mMß tragen thnnttf tfttiü
um fo fc^anb(ijd^et# al6 ba% fein €rtrasfn SRinnertt.
'i»&tb\i f^&tt. ®(att6t i^r btnnr )><i$ fein tüicbtt niu
(erer SteiC)ete me^r t^or^an^en fe^^ ober toit fo gan);
jtt'^ettfeigenlierabgefunfen; bage^an SRut^ und. ge«^
Bri^t, euc^ ^eä Strrtbnmd laut aniufifasen/ nnb {tt(
SBeffernng^ eud) fu twin^en?
S3efe5t boc^ einmal iene eure ^anblungen (ii$el^
(erm iUi)t unb reiferer Ue6er(egung(^ unb ibr n>efbet
finbttif jkoie. e^ gan) aud ber Sage ber S>inge,ge^ofen,
bag ber gemeittfe SRonn bei biefer eurer itUniatt bicr^
Mftkf^^ SlBgriffe anf euci^ wagen barf* SDenn feber
ttin§ e^ einfe^en/ ba§ i^t ®e(b ^dbt, nidft inm^o^s
Ibeborf r fonbern {iun Ucppi^fti^n unb @d)mergenf ba<
mit i^r in ^ilOe unb in Sreuben leben r'aSe^ prunjboS
unb|^f{(ic|^etnrtcbtenf6tint^- bag t>ttmh$ tuni uner^
f4ttlt^en;^eue^ befidnbig SRiieel euc^ i.n@ebot (h^
eure $p(ane bitrcbiufegen r unb euerer €^r(bcbt aUti )tt
^u(b4gen geitt)ungen n>irb^ bag ba6 J^eUigfie enern.S&e*
Sterben tuei(ben ntug; bag i^r, fage ic^» 40 enrer'
(ujiernen SBünfc^e t^eil^afttg/ )eben9}ort]()ei(,bet einem
jeben (Stttjelnen )uftel()f, ibnt raubet; (eben um feine
bringenbffe dlot^burft bringet ^ unb ba^: 3ebeni ba^
6einige> nic^t im ©eringflen beachtet* Um aber en«
im fcblimrnen <^anbe( ju hiäm, muß ba^ €Dange(tum
baröber un^erge^n.
£)a frag' id) ahtt, mt i)at einen fo ^artMiitigen
tRaden, unb if{ b^i &üa\>tn}0i3l}ti fo gtn^o^nt/bo0
er bei foij^em 3ufammenf!rom off eurer SubereieUf .bi.#
fonberf je|t/ ^too bie Sage ber S)inge ben ^err(i(6f{eit.
9in(ag beut / b^ti &tla\>m\f>d^ hiebt abfcbfitteln <u%e 2
JDbertoirbtvo&rS^riiiV^f Stfe|t/ bie SRenfd^en n^4«
f^rAOc^ je^ tto4 tuc^f lN)(lt |tt Srittdeti/ unbetfre^^
f{c^ nirscnb mel^r SJerfiatib no^ @cK^{i^bi{tfeie in
iJ^n/ iDurb, fage ic^, €^rjfltt< >te ® einen au«^ itt
bi^fem Satt i^etfaficn? Cucö |bßen bit$Jmf*en-«W
Ötatt()al(er bec9ipo({i( i^rtnr ba t^r Wbem ®etf{
ilrer &^re ^tmmelmit jn ettrem Scben obta^eidbt?
@eif{U4fe (Cieros) foOen fle euc^ nennen f. a(« i^ltte
6f«euu(f|f aM btV belfern q«4 fetner SBenfd^eit ^e^
Wifs^rop^ir um i^nen bann {tt fa$en: i/3c^ bin enet:
^i\V^ £)a« fott man en(^ t^nn^ ba jbt t^t< we«
siijfir ali$ ba^t^ttt unb benfetr t^a^ «an a))0ffi>tifc^-
sennea Ipnnte^ ober rn bec 9|»bdre ber ftltrifer (iegt;
fra i^t im ©esenl^eil t)erfe^r(er oU bie gante tlbrige
JEBele lebet, ©oKe^Iänsnet n^e n)enig anbere feib/ ttnb
ine^f alö irgenb jemanb Slecbt nnb Unree^tr pvXx^ti
unb ^ofane< burc^einanber mtfd^t nnb \Htt\i: SDemt
mrr um ein ^eifpiet |n geben^ vc&^tt euc^ hur ic^
Geibfa^en trauen r ba i^r ben faubern ©rnnbfo^ wU
f^eOl, menn au(^ maiS burcb Sifi unb ^t^uSf ®en>a(t
unb ©ettaUtb^ttftfeit erruns^n tvorbeu; falle ber ®ei
tMX^\c^ ^tSxt^t %%m$ unb ba ei n^eltbefannt i({^
Aag bertrowifc^e f)abf{ unf(^(rlic|> jebeu feinet <Sibe<
entbmbel* '
S>aaini d^l^et boc^ für nt^t^ m^rere«/ al^i^r
U^irEliicb feibf ober t^uf burUb %AtVkf SBerfe unb X^a«
(en bar, toa^ i^r feigen mottf. ttnb "mm al^ann
tte %W%v^ m^ ben fffiorten tlbereitt(|tmmeu tt>erbenr
fofollt i^rgMc^t^o^I toiffeUf ba§ i^r^rie^er^ ni4>t
j^^ren; S)iener @otte^^ nt^t aber SeUregenten
ie&t €ure <^(^i|e finb i)u ibimme^, vk^i auf ber
j^rbf.., S>enn mnn 46^ no?^ ^eltbo^ au0e^ bem ^errn
f^^if niirb ber ^erri^c^t «mr^r euer %%t\\p toer«
»et i^ ^(^t me^r ^(ertfer fepn. Slu^ biefem i^rnnb^
il^i^^v %^ Se$enfb4rti9 ni<f>t» jDejn« \%x trtiH alle«
- :. iJ72f ^
: ettUntfiMUv. &itmd^ mi»Un oft MUbtftetf ^kaß
Jltte^ee te^ nn^mäftm Mammon« dtmmhml 3^r
fttb md^ bem SIeifd)<f uwb riec^f ba^tcÜeraS tmt
<i»d«teö Srttfd^c« tft Stti^eticm (oniKli fQi<(e gfift«
Udft 9liimtt tiuc t>erfoii9( «»erben, »elc|e tefSo^r«
lett'Seiflis^itb. SBatf ^Mt bettn t|r iw> bem 9(bM«
^n tttiferer a^erbem {u f#aftn, weld^e^^e beit 9lr«
snen in Sl^rifio M Stebe^fleiter etiif{ bermtStgitenr o>eb
4<^ fi( tinßf ifytm mmtn A'nbem^ entrtffen, um 4€
hmi^täitn infuMv^enV SBarnm migbrAuil^ i^
b«#;> UNi^l !)tt 9ettfelig;em .@e6r<m(^ segejbnt tiHnl^
{tt^gi^i iinb 9iiÜtvUfretit^tit, ^ra^runb ^farf^
n^^^renb inbeg ber frommen unb sottirscfe^u .9ee(eii
fb Dtiele ij^u^ger (dben? aSarum ^abt t^r affitf boflU
Mff'in SjiXtt mtb tn gStüv tt)ä^renbX<infenbef Me
>e^t ßnb> ai^ t^o »mtb tnre Bttüt emniNen ^Itmf
wt eSTanscl iinb gtof{ «erfcümdi^ten? ®«S fxrgeu«
bet unbf biertetr^Ul^r^en @^a| btr Sitittn^ Ut bm
SDdtftJseti geseben trerben ioütt, in Aminen, ^rnnfe
la^en ,' unb im ^(^eoj ber »erruc^eüen Sdpi^ ?
^ 2^r tDcnt£tttiernberb4mmett, benmur^&tter^
dftnfdet^d^fttxfbti &tiMto^tUip^ nnb $a6t nnfcr
tud> ietttetitiit)i9etttdc^{gen9Kenf4enf welcher bnrc^
Se^re ober Ctnüt^nutTg ben &lü\Atn (ü^ti^i attfermeC»
im tinntt 2bT, timtMit in ^wlfftij^,. 9etl§J9«
«oneuttb tebe 9trt Seic^efertidfeitr tt)oKt bem^ ber
miS. cum Sttifm mü mt reMic^^ftem^Sdig imVBein«
Mi "bei S}tvtn arbeitftf i^bemife^ bereif ee,? 3«,
i»eil i^:(tUrba§ tt^i^ fhibtH, ti^eUt t^r i^tt
leimfücfifcf^ etbrudeii. 3^r, fetbit fM(eflBt<fHte taub
«tltttide ^Rliesq ml&ma^^btttitSitt^ mb
17S
ntjl^t^e 9(fS#(t Utk'Am: 3a! batum nur detfis(#(
ifft i^tif ^iH ttbit 9&af^tf>tit leffttf bie i^r t&äim«
nitUvirnctfatf uitb fta» berfelben pib^fi^t ^o^
mföf^reti, eitH Srlk^enfptel :^imar# ettcft.abtr (auler
irnftttäflÖin^t (pa i^ fie in i^drfit6em »tfil) einHtei.
«inb. Hub irniif noc^bem i^r eiit^ an fetne unfirif«
luS}t Set^e mit neurrfunbtenen Stlgengtiffen gemocfNCr
ttodt i^r ben Se^rec fdbf!^ ber j^cft ber bmli(h^tn ^
-Setbunfle betmtgt ifl, au< IRfib aber feine Sngetitv
lutb Unmul^ aber ben ent{e9fnen€kwinn; t>ertilden und
|n @rfinbe riestern S)eno i|r befürc^et, ti^thtt»
fatU bai (£Dan9e(jum ^itbtt mporfimt, in ttmß
tmtiSia^tmb Jgo^eif finfen. .^et( ba^übtSi&ii»
feit U^t, unb forttrtr bQ$ toit ein fromm unb l^eif^
Seben fii^ren^ unb mil biefe ferne £e^re bereit 'Bberoff
lotebir em^r genommen mrb/.fb raerfet t^r^ bit t^
ti6 f)roffhi<;;»«b beö Ueberf{uff4t«v ber j^nrerei unb
l5e^Mt'$€tto^ntf ifabmn'tvMmitjffbf ba%.ti tuc(f
nn bteJ^t'se^en tDerbe:^ Unb f0 m\^ e< nucf^ tDm#
nten* 3^r fyabt barum^<i|^ feine f&&tbtt ,.'iiit mH
^ttt ii^wCftib, W unb ba berbrennen faffen/ unb
i^erftietet btm nieif^dc^en €ef(^(e(^Uf ^e (u Ici^n;
>f6r sebf enretf ^er}en^ Sebanfen jenbtff^.fo tiemfid^
ffor mib/ unbefangen jn erlenneur tt)te t^r.nämttc^
iDoVtetf bnf ^ im Sftnb ber Seutf^en fd)e @f>uf t>oit .
<Seifl bertUst, jeber ^ntrfe Mu Suflettb ondgelif^t
imb vertreten tverbe.- * .
9Ber ifl Samm^ senug/ ilfejkr ^c& bittere UwtiU
miH in 3om ju enttobern?. SBo tf{ eine ©ottnng 950<^
'^tit, in ber i^r nict^j ^ei({er dcn>orben? SRac^bem
ba^ Sic^t <ber SBa^r^eit lan^t berbuflertr bte {eftre ,
• e^ti^i t^erborgen gelesen n^ar^ erfd^ien biefe^ d^lttic^e
%iö}t toittkv, unb i^r n^oOt b<ti b4m|>fcn; trtf*
li^e ^fsittm be< e|iriflew>o(fe£ l .@ie , ml^t bornn^
I
. .174 — -^ •
l^rrfiÄt «Derben m&<^e> fhi^nt )i«fMl^l^^^ %mmm
«»lA {u foMnbe«* OfMte boi^ 6l^rifi^b^^^i(atib
D«d ^tneiii S)\mmti tfet (ib aiif bie< ®pfir fel^eii^ rte^tett
4Hiirfcbafinf ba# ba< fi«ijt0ett>itftt ber %Utm w$
4b feleenett unb nmxkittm Se^prefen t^mtttiib(rfc^4»ii»
j^eii ttiib, fei^evn oitf b«<' i^ou]^ btr Sfftttbtr pHUI»
!ßeie. £)oc^ on €uc^ getraut M 9lknia«bi^nt» m»
.^egetir i»dl t^r ge^Ibt ttnb gewjttj^ fei^b. ®a<
ii4»rt iSotteä ife(b# tittb b^^ltnf^^.bei: ^eHigeü 9A^
4^1 mx% fic^ atö trepdfirea SSortDonb ^^ergebiinf eure
Cabre^n luib SSefcä^ge )tt Der^üBen; mtf eoefm (igiis
IK4 %t9i|in nur bcfci^aftist/ Itlisiliert ^r eaiift llutM^
mg um bitä 3Ni(ereffe ber Sbefigiduc btmml^ äb^ iftfft
% il^re S)raft {u ettd^ ^t^Ut^ unb MWiit^et ea(^ ük
ber tr€if(e({en uitb tmertcdgfiici&fien ähtwafu^ auf ^
l^6^e, wn ber ^e^r^b t^ «^kgditji^ €|£iftei$«t^. fu fcei'
|eirf(jften tmiuet li^na (eine Siettgeruwg. ober £^
^ meft fo f(|le#r> ba| ftc^i«^ eiut ®il^jit8iit^
Qibet nid^t etD% tt^irb ^efe^ Sfigetifiit^.Seiiiiitttr
liic^ emg biefe gioteu bie ge^ofte fiStrteog %tAti^
SiefteM^t fcbeir w «F(e^m ^ugenMtcf brel« b«m @«^
iiube *er «inftuti. 3^ 4tl&# fk»t eud^ biefi« mcQ«
ber^em;. $r fE$t e^ mä^ btMx^f U% aubm e^idn^
fittf0|eii »Hb empfiuben^^ mie i^r f&r euer Bfitef ju jtt^
teru begtnut« £)enn offenbitr gebt i^r burcf) S;^atfii#
9m ^^p^ an bie i^i«»b/ bag tvenn tAt ^eufimafe bec
QB^r^ti 4inb bef ©tottbeM färber bi#e|en foBiiii
fs$t %ranuet ficfy^m<;^t fiuger ()a{te» (aum
fönMidl^ tci^ fauti Mit meuiem (Sr^auneu mc^t ^
tMt^omih^f ia% t^r nur je bie ^offttung ge^t, bm
ßu% ^r )u be^alteu. SBaren ^eutib benu bk tBorle
pmiHpAAt ber 6i>tt^ goui eiitf<^t»mibcu: //i^tOA
iB^i^ at^fottbtn nie titgt^ni @o umfogeie mit,
bentt iiijif eurer sanjen ÜRac^t: nie, nie mxM i^
«M Jl6ert«iiiben« Vtnftt St«» t|i atif €^r4h»S 90
iottt: kdfom a(i^n mir utxi fi^^tgtäMtl, $0^ gt«
ten ttti'dtttin. 9BoH »»ic^m mr e«c^r ime tiOtt»
doe«^«^ €t«b t»Mi 9(#tanB nu:6t f^ttf^^tn^xotm
ifyt mt mi bieKr6eit ^lutf m8 im J^etrn regtee»
m, 2)a um nnn «ler ei^ md^U M fi^mwfnr ^iü
«en, Ainterfptel treüeii, itnk an feinm cm^aftcft
0cf€l^t m<i 0etanfen etic^ t^rilnel^niefi fifftn, nt%0
mek ütit txn$ |er«tt6 if>tt bm tSUmim (tioit bent ifyt
wU^^ n^t m eitcb %<At) nnb ober ^ Striigionf <bte
j|r l)ii9c^ fein S^atteid^en anfnertennen fiftmt) m^
ittr ^Mtttnfd^aft in {te^. Ober tt>a£ nmäft Ku^.fi
fMer^ onifme^m««/ bof »irg4ii|{i#<infgegeben, tMk
nimntx im Btanbt fe^Rf unß jn befero? €j$ ^«
birlest ^hi^ unb iefiftoivt uni buriJb €^ri^<^ twi^
)ebt« iin< lo^infagen, t»d<btr ber Orbnttg nrfbirr«
firebtr nnb Vhü, tti%^\motfy$ui t^pn fenen $d^ ttmmf
tttdi^ bie ^rfinmtigfeie mit m Ij^etmrb (riiboi: JDo:
eseft iHefe j i»or Singen fx^webt nnb um bie O^ceii fim^
i»ie f tont t^r bo(|^ ni^cb fbrtmi^r^nb am Saline fte^
bni# baS mv in XneclS^efc^ft !8erf{oeem nn^ ixUkt
tmbtt onfinringen ^ermitbten; wie f6nnt i^r gfoni*
bnBr bag bie 9^n0^t% enngr bi< )um jngerfiett SBa^n*
f{iin t>errikft# nnb Den @eifi nnb (Sinnen gbic^ l^erlaPi
fm, bkfi6 itUn, gfeicbM of^ein SUnrnfen ttn eurer
€(Aabe {^it^etvorfm, eud) l»erbanfen tDoden? ^eib
t^r fb b(ib/ ti nicbt eiHjttfeben, bog ba< begonnene
fiBerf imar ben^egtr aber nim ferflire tperben f&nne!
3a! tS gelinge enc^ t)KBeid>tf ben ^u in erfc^ilN
tent, »t4bt ober i^n einjufiiirjen. 98er aber m«#ee
>€m twtiiinr «leunir i^n nur Hic^'g ange^Ii<f r, (äugt
^ 176 ^
Galtet «erflnr^c^n? aSenn t|t anä^ ffüffamgwäf ftt
ui^vtu wa^tf fo fie^t man ^ie Slena^dd^feit bod^ m
ettem »Itrf eil-
O fo4oer^ M< beim nimmenite^r Sitr^tf bie wt
iimaß (Sntidftibmiii^ iUx&dbtUf fwtr uttb (a^ aft
mit ^ot^altmi ^^^ &^ttdbilhtfn. SBir toiffte «90l^
)u uneerfc^eiben, gesell ml^t yerfoiten tmt9m0it
ftütt iabm batf, tor toel^m toir uM m €(r^(^e
»erndgt^f «nb bmti ^ajt^it mt fc^eaett mäffett*
3lu4 ift mi ni^t unbetougt, »a^ ben ^cftteit ^rieftem
@oeteiS gebiil^rtf ba§ aber himimg^ (Snt^tUmt^
ber fUtUdm, mb &M^bxiH bcä @en)et^teit ^enoitiit
«erben {ann> n^enn n^ir'il {um 3mec( rni« Mtfit^enr
SKoififreiir bte nic^t nnr )ebcr ^ugenb hat, f^nbetn,
bnrdb^eirud unb Untvilrbtgfete jebet üctf unb bie tm^
Slottblic^fte Sermiurfenbeit ber Sitten @eNnbet bt$
aBer^eiligfien 9lameni$ pnb, ben fle ficb ansemallr tioii
ber Xfarc^e J9otte^ mit aOer SRacbt {uräcfintteiben^
unb bie lan^e Unferbrücfund bnrc^ %auflt unb GK^mer«
Mittoalt {tt r^lc^em £)enn ba tl^r mir einmal Ne
6a{l(e r^ d^tna^r fo getraue tdb mir'ä (ecf l^erantf
)u fagenr bag feiner Don tac^ ein ISifc^of fep* iDentt
i^r iifle ^bt ba^ S&i^tl^nm sefauft, unb feinen Mn .
enc^ ^at fetn»jBerbienß> fonbern fein ®o{b {n biefte
QSiirbe erhoben.* 9(uf jelie ©nabe^ bie man oftne
@abt fpenben foUtt, b^f>t i^r etne^a^e »ft^t, ba1)tt .
^abt ibr feine ©nabe, feib fofglicft feine 95ifcb6fe.
S)oc^ gefegt aucb/ jener ©cbac^er n>4re nii!(|t t^t^ 5
gesangenr nnb i]^rn>dret bnrcb ätuflesun^ ber ^4nbe
^ifci>6fe 9en>Drben^ fo (iicbt bod) euer Wmbtl $maU
tii t>on eutrm ^eruf abi unb n>ir fe^en nicfet Hf&t^
rinsfle^ Xüüi tixä) in 95ifcb6fen legttimirte; benn i^t .
befotst feine @9(be ^n bem# n>,a< fener tabeHofe
Gfänber bi^fe^ ptbm^ bon ^if<<>&feQ unb $ciej{ern .
Uir tM^foi»^ nHttxn, bt^^ibtn, ®^«fiter ^
ßtiU^, i«i$fttmHi^t M^ sttten SHa$m U^Of
im» «i4^r fromm r direkt/ iinn ie|r«m( ttlc^tg^
^m tl^^ tmb it&vbiafitt ©cUl^rfiim^it fef{^a(t«i|i
4i^n,..t^tt fle tau^ic^ («ftitibfR totxbtn, ^ttt^Slfatf
4(# ^(4 Unterricht« |twn ^uten {« «Homi^Mr ^
|Bt^irfii>i:^enb(9 96(r )o ibttmeiftn, nü^ a^t |»l§
4P. Je vatbta^ttti$ (^ali^<nm'), itnfitimmi, {«nffil«^
ItSr.m^'merMtt^'df «Mjmtrttiifflir f(^4nb{H^cm ^e»
19^ ^^^cHf auf fßptm^ttms M ^mmtni tinfyi
|teql|l}),>'^|e^foS(tt ferner rein an iirem Seiim^ini
^e^r «If» (OMrf (aS ni(^t etnmat 5er @<(e{n M
fBlf^ auf ^jc faOe. €r plU, bai f!e im ^inHans «jit
i)«« ^c9lti(|en.9Retn»i^ im i^en fleM/ .«iib iditi^
' ^r @4a^ einer aDerieumMms fem oon i^neit. %ti
»4Hlii( i^ MVl»mm ^erieudt.fey^/ t9ie er m*9
put»timtif&i^n Ui btn ^ifd^ jfen «noerf^^nUc^ «nff
pt^i, fe ttd^longt er fel^^ oon i^re« Samt(ien S)t|||it
feit, uf^ Un(|r4fli(^eit J5ef fiBdnbeU. aB#^( m»
(M |^9|e iim 9ti(^ter d^er bit Ibifätift (ernfep«
9(<i»i|| i^ :fv^> i»)f ep »k «n^efofTinf. itbtai$tt
t^tfcieeii Itnibni »ilrbe/ er^ ber fd^i? »oii ^wjftcm
llii^;9>icMV .^rfüde ^it^Iid^feit fo^ertc?
'i&fi'pmbtt Um timai tütt ^eri tut 6e{6i^«r
femKni^ ;t<i$< A^r «eofd^Ud^e Serid^fe ivfrfeont»
«tflipQitt finden/ <m^ bmK^ iSt^ec^mitlel mitf !«»(«<
sm in tM9<l>^ twif0. ^(^.i^, IKm ^tfc^flic^ 9ml>
«4Wt« f r[>,wib.^WfI t>(i?^«ft«/.i»<ftri«»ilfte^efc;
«U »Olren S^ifc^ifen sebä^rt. , ^6r( borum ^^rifMi
OH/ taimi^.il^r,. iM(|bem i^ (»4 feiner £e|re «isc«
liflfiM<^iil<^<^/ ni<$l t^t Sruc^t ot|^ ©e^en onfer«
a^0l#ffiif t fiSb. ttnbaiif bog i^r .nit^t ntir bem 91^ .'
mfn n^jt fetiNm »9 .^r S*« ^tf«« /«?'»» ^ «Wilb
l«i6<jÄ«rHtu* f liHti ©*af im ^hnra«!. «HttNe
%^t\m «>«* 3«W«aftfffif*f»t, tWt ei«e e^re «t«««?,
ft«n tec Sl«ff^«if SR««>«f fr»« ?«f«Ö «n^ »*ßÄ«i ff«»
, tt*r«iib ®ii|«r«i« grl«*«. i«* «ewiN ««* «»•'
maim^ft «tfi?f»ftti(lfk N« 8«6ett# jÄ l«|le|ii; ©i*
, »ef ©<^ni«^ttn««n «etn w« <toWro, lie^ fl§*f<rf^
griffe jMt(l jtt ! «eiiit ^r einnwl Wefw» «^«lldJ «Ht
|Hi; ,/««rj Mf €r*e» <{<^ krt^ SB««," «h^ »Je ^
«» %m*^ w*9<«' »«* fWW «*<* !«(»**»«»««• ,®««»
ftt^en Alt e»4 «tti« öMtt» f*«4«*<*»*^>WÖ»««
M^ SB(l«fH>tfi nraneiiv ttii» )en(«' dt«i^> >t<« {i
iitticitllii» Ib IJfktf/ %»«» ftH l&fttmKt 9^tMi«* UM»
Wt ett(9 »öiltt M« ttM A« ttk^t iiii9f( >{e «^ «Ml
gltdfi^ti fiteren, f*il*etii fle OUtt «0<ftt «««%»• «1^
Mi^ Mii S^nt^ fn i^n»e( tmft iBiMNI 'lemlgM^
Mir «»« eifKfiid^t tAititbriifcff, fbttS^ 1*= SnMt
gKit j^StÜele i^t%tn, Üik^U {^ irm«!»«^ ibKif#
Se^re l^n nufife*« ^ir<«i <ifir«. 3|t »«W fertiee
iii#t tt(|r tNc |e|( «iifer!Xtttt»0(^( »Htm itiirirlg*
Mi tfn ««8tli((l«ttb Int ©t^üfUtW 8«» |H^ ®«i»»
^ wif» |t6»ntAiift »ftnli ffor tMtbtti, t»k <(«iit4«
8Äin«|W il«itert «itttK« j^J «M« wM -IJ^-ä^
§01 |tt «ilNMrMtt? 8>i(ft fiiA bn pttU Ui tiSntf
tm^ Nr %'^ut^ 3|r mäfit, mm mi htt 9nflttt
Sc^ ijtoiiU «ii^ cntgAii^tii^ »^ »0^, mit mm
.im ^9* it« ^ttin, mld^tiift hit 9iti^ ibotut,
mt €I«U nnb ^ntn^««^ Ut Wt^tit, mr»4$
:mi^u €i ^8( «dkt Ut(aU, itübtm v( t«t4 tbilb <(•
«•MstfSais ttt mtimi «^ Nt twrate^ditc M «i^c
^Ittfi^ncSf «1(4» smatt bee^liinwe t« ®a|t#«ie
f»igti^^fte fefl an ®tr(4tis(cit, fNauic, Swmwftj^
Ji^e, e^iOh, €Hinf(inut|; ttt X«in|»f ke« eC4Ht>
- ititf t^ (IQ 8«((c ;RttiB|>f.« Ulli toideran : „ ftp tut
'9S»fUt ktt 9Ui»bis,tn m 8Ube itil» 1tnsaii0,. in btt
t»tt, im deiü,: im fSlatitn, in »er Stciä^tit^'
9ia« «icr^e^ er fokiim mfer |«(»/ «wim er »m (M^
ftiift ^: »em Uk Un Sfifofl Nr 9(ii(!!^r Mt«^
.ttär^ td^ fe&l Flitter €|({fK f!e9tt. Cktt «m« »(8
iMe Stoferwig M^t^ttnnti ftttnt Vkm pt
■wo» tit {8eItU(6t, in Nm i^ nicK eitle N« 9Ktfeütf#
IKiitt ^ir »a< in ber fficK ifl, <itt bie fB^^i^i^it
ist« SIci»«/ bie ee$i(c(i(6fett bee 9itt|3«R, im» hk
>(i#irt M ^mt, ift i^ #om tSofcc/ fbnbeni «tti
4«rflB<(tk ^tet tttdft Abt» (alp» tMrnf^ieeottf«
iNitt<Mii< Nto Xtitttbitvfl iäs iEfydfita 9'tnim in
4M^ 3|rS!(<*ife^6tetu9tM4<«<<>(tt^tMsttif
*t| ür bem IRcnf(NiBcfcM«<lt ni4t isr lBe(4|tis«tiigr
fH^m^ttc ftfrtAtenmi üribr unb (»ie jener fist)
nii^t eu^ nar wüftofft, fit^u b«0ti>ir bei unftoNi
d^t^ ee^ften- tMiinti «irrfSr bie i^r aOc<
mtfwnbmm&it, fefbff enee teben» n«^ bem Scif^kf
|«#|tniSfn JDitrtittf wd<N« ^ine eeeCe fdr feine
CM!^M<!e> «nb ew^ in^oi^ ein %eifl)ie( i«b>f Ui 1^
tttttimt nic^t gan}! ^a^tii^, e< x^ixt vx euerü
.gVomtneit; ic^ f&t(bit nimliä^ fc^t, ba§ i^rnicftto^iie
eine imaltkt ex^diittttum bti ianith dfxi^liäm
6ememwefen^ ta paaren tbmt gef rieften mtbtn, htm
tftr tve^ret eit^ alfo ^artndA's für ettem 3NrrtMiy
tdff m^tt bte 6imrf{e airatiei (u pfiffe nehmen niiifc
um tn(i), bit tftr an ber fcftn^erfien Xxantbtit flHt^U
ittt @enefund tritbtx {tt terftelfen. SBenn ic(^ nun bit€
hti mix ifterlege^ fd^meftt mir oft (ebftaft i^or^ bof
bie gegenMUrttgen jene gefd^tboOe Reiten finb# wiUitt
btx ^a oa^rl^oftis befunbene ^xtp^t fauM bot»
Mi berfittbee im, di ba er fagt: €^ toerben S^en*
f4en fontmen^ bie nur (!((> feibfi iiebenr 6eiiNIfi^#
^od)fdrtft{g unb öbermtitftig, i&^txmiuUt, ben ^tern
ungeftorfam^ unbantbar^ rac^lo^i oftne nrgcKb^ eift
Sefü^I .finb# tbelc^ jeben SBunb brechen f berfiumbe«
tifify, tmpniiiQf nnmenfd&tic^ unb tr4ge*f{db erittgeor
iftre &&Ut berfc6n>enbett; aufgeMdftt, me^r Sere^
rer ber 'aSJo0u|{ ali SJere^rer @otteä ßnb, »et^e ^Mlc
bit Sbrnrber %ximmi$Uit ^abtn, aber iftre Ocrftftd*
^ ligfett Idngd^ abgefc^n^oren;'' mi biefen fiBentn ^
tvirb e< unfcftt9erfe9n^ bte fteratt^{ttfinben# n^eCefte ir
^iittter biefen aJIenfc^ett, aU künftige SBer^tnbcrcr bei
6(auben< unb a0etr Sleligion f^etmi mi gefc(ft(beiS
$ae. £)ber erfennt iftr in bitfem (Spiegel euer eigni
Seben unb eure ®tteenni<^(? ^
lO^df grei(^tt)tje )ener im &üflt mxmM^, mß
fit Untjiaten iftt äffe beretnf{ begeben tDtIrbee, im%
bef^afb tnd^ ju fliegen t^orau^ma^nte/ a((o M et
auc^ im 0eif{e ben Untergang Jbtefei m&^m SBefeai
Dorau«. ®(ei(^n){e, fo brd(ft er fld^ att<, 3ame#
itnb 3am(rei fKoreo »iberitonbeii/ 4^0 t»iber<U(e5
-i.».— • Ml>
fUt#e^ tunM am &lauHn M; bot&'metbeti fle für«
lier fejttf n ISmimi ^ben; beitn eö wirb j'^p Sberu^i^
ifiinflastoftUn, tpit <r e^ emfl onc^ bei jeneo oar«
llii^ bo« (fi'<r tM>r4^iir i^ fo of( mtcft i^arnenb ^er#
ini<0(b#ii' bafil «imnc^. tiot^mnbig im({ eme S^if
tmmi$ !»&tbtf 1»^ eure dbertrubene 9imQa§un0t ttitb
unfotbtkN S^ronnei borc^ (tter cisctte^ SJerberJ^en f!c^
is4dNii muf. ,£>entt wt SUUr Slnscn liest eiS flar unb
be^tlid^r M *bie du4 jtbef Srt S5i(rus tti|b.$lrflli({id'
INt erfeugit ißermdeti^eit in« Utietib(ic^e;^i?^fc^reite(.:
C9fi^ felbfi ^i(t «an fdr aOiu nntoürbii^ S)&npUv aS,
blfftfi^ip« tttib$reib<;n«,Ki{« bag man^c^ inttautt,
mtbrct ^nntin burc^ (»er S3eifpte( ju ebUrn @eftnnun«
ißfctW^^ßM tuerbm, benn i&r felbfi fepbarigten«
Utk« cmer aB<i4>Itd^feit mb ntppiiftiUn miUtn ali
leibet nsr befrachtet/ nnb titf in ber Sichtung gefunfen«:
S)o4 t^r labt bereit« tmeber !Ritte( jn €rMttt08
€ttrf< £rii9t»erfe« erfonne»; i^r t^erbietet jebei;^n«
WiH^^j >B<S^ <n^< Sitten ßc^ 9lugen (u erlau^eit,
t>«riim Iktt^t i^ it^rfl Sttl^em angepacft: fjlMt eC
elid^f feine IBerort^etfung {u er^rnngenf bann »erbeH
i|f nt^t. ermangeln^ attc^ nnc^ )u erbrüten. .£>o(!^
ivie tt(i^ bie @<|€^e .anfe^e, t»trb fie gan| anb^r« ft(4
Mtnidtltu SDenti id^ ^offt felbfi auf ttufern i^ieg/
»e^mige, bü$ i^ mt nnferer dlettung t>€r|;9effc(te,
3lr jeb!»(^# fi»i^^(|<f Pit foDten mir ben Glauben (e»
^e)i börfenr i^r tt>e^bet ber Sugenb eineS(}a^n 6ffii
j»ett# ba i^r fle ber fffia^r^eit t^erfc^fiegt? 9lber
iigttbt gmtgf fle toirbnic^t im £)unfeln bleiben ^ fonf
^efit (erMrtreten an« %»%tMidH, feiltfl tviber euern
Wmtfx, fo ba§ i^r ^e^t ft^on erfe^n mSgtr wit aUtnt^
Gliben b{^ 8(ug<n n^b p^ren ber SRenf^en pd^ be]^
J^ittttfrwig' itmig ti^a^rer St6mmtgfeit erfc^Iofftn« '
•^
' e««»!! %{«(lr Stutzte wtr» nid/i HtSttH^ ttdfftdr^'
Hut 9Mfeil't<^ett. 9iitt i»it «erttn tttd^t
f(|t»t{d«n. ^ft i>f({ td^ fit «li«^ BftscR fMR»
tHib' (^ tMM mHmc dette «ktt^flefif «l((Rt<^l(«ni fMr
. IDit ttttr <m^ ht Utfim V,t^itmä liiiSH «rAi efired»
tftUftditv iMM^^e^e» Se«<i«i^Wii in ftitice %<•
ttet^'^or^e W^r/ ti vüe hiilUi^t Unat eilt fdfiliMi»
mttf CMMcW 6eoor|fe^ei (4 ^in |« (eibem str^Itlf
riifVMbcri^trtifc^ IHM tr^fm^romtttntttkieVIBik«
ftrlünbei bft93krbetbHi^eirbeit«ntfeii> «ber mit UlfyMt»
■ NmS^ttiMtftre^Q erfi8ner9fKc6t«tti^fb|tt iBtftMfcj^ ~
< Giknibf «ber i« 1ii4t> bAf bM Ktt^iklt Mhbcr
JMfiR^t fct^n: maüirflf^ ^Kileit iff |ebe^{(i( mit
$t«ffitf&d(<4er {Beftfiifien^dÜ ttnb ^eü^tfi^fttt «efMH«
%tK. " fEtatwtt finnt i^r -«itnt^ni^ti^ fbaintnr^ 'ilit ff
itfb0er ^»irfM^t evrer £>ro^ttnse« (ac^e, mlF fHI^
1^ <M^rti/ »be( »m ftntfitr (Vine« ®r<ittbMMntMt(l*
iHffW, iKtf«lst, ffli(^ ifriti mtt> <fr(ni( «» («nvii ^
f:(ii>0i<i(«R Sttnb befcmie. Hub ^ilfta «^« fft Mll
. fb([«(b(r irgenb (ine $(raeti»ill(^tfg «on («rer>0ÜW^
i»(^ tM(^( iDMtigfäl «<i$B4{tffaM iminec^ iiifr im»
(«h/ ^a ni^t etniftaf ei*ft^ii<te)rii. Ilnb «(tih i(fc AiH^
fefbfl bai$ $(bitt mir itt'm^eR berotSd^tef, (bOt-4|»
Inif -aS ^um dl^a^t bo^ nimmer }« 9tanbe '^inilM^
ttff ba^m^ffittärbige «nbenfen /Xim IRet^te in tuttkk
tmä^H in ^M , /' Mt^t etitmtttiiti mimm»
f«xUntV$ «evr<^w{nte. tB«^ miftfn im lauf 'ifV 'iMM
% bi»il(i(^t ^imtfen; bcm/ t»a< fonfweit «irbV ^1^
«dtteit »erbe«,, ift m^ .to{( M^,^ Me ^tur,»
IMII *ftt Ue&eFUittSttüif »|r^ ^.4f.t.f», wMi
»«.Ucm iS^eottfilfejii» iia# fitt^m . «i^$<i>
«tVeii »erb/» .:,@» for( tjif«« J>fe^. ;ft«fi
|il4il«J^t^i^ ntHtß %%%tni m*P>%W. JiU#t
|iillni|)f(tt/ ^ «»ig^, ,|(^ Me ton f(«tt wi^i<^(:S^
Ii|ntti0 ;fä(4eHttaiei i^ <«(6i f^ 4lfi» W*n ^%
i^t)xm i$r i(«f(en.iii&<M<t» ^(cofe boftlK/^efär^f^n
.^i^tlttiit >«t £imwt|«]tdt« Jo« ISteqfidftfüi/,»^ Ij^r«
rafriffett, «nt folc^eit ülaum ^emac^t »irb, .tte||(
•iif «liltrMd« fffieHe tKr«»<»ft«9. 4iitK)|L!M|r<H{te fk^ mit
m.'\tnmUf^ @fiti(^^to» ifü iiie4(:^^«|ian«d,;(!l
»MvSebaitfett »dpd{tN> va4Mti%%f-U'Mi^ t»<^ dfs
.»i^/ ttitb mt%t mit ^frti^emltt ¥m< oti« aej^&ft^
Jm^ltt ^^mr. mtlttJüclr, iM i|V:<riber(i(^e SK«^
' wmm '^^ B»< «lenii^tet %<At. £>bet i(l e« «uK^m
m* SrMif Am £Xtif<n.»er^iiHrt «»«($>« etttfaOeit, x»k
m tt«c.«itttde( Seit «»etli, <M i<6 (ni^ &ef$^i»en((U
lilttein »ie ^^«fitttte ütil «nfoi^c« fteMen. ©o uof
«ämir @ei(e.»or. %vatUn,\>m flrw^ fd^imtet t^
1^1^ neiatc^ nü^tr ^Men {SRat^eimitifer.^ei bev ^»^
teWM pm 9Bmt bt« Umbttfiutp mti s«i»k|üic
tigen ttü» liflisett emi^ttmfimti^ nttliiire^t ^%tßi
«ofifmt 3^r ^^rt eittm tetrm 9lattieo# «itt fiiiiiiiiH
M unb iiti fimbUfltOtaiiiitnf ttdH bk'Pttififm
^^ ittb ietefc^t täte 64tff<e taft^ yU^dUiiAm,
fUSH ctK| auf eiti^ et^aBtt» GfufeV tmb f^ffc^ eti^r
: fl6m^9ttt Sieft |erjk$ ; t^r IblEt in «er : Jtlrc^i eu»
ff ^ ftiift f j)ef mtter ^< )e(^6igeii ^fr«6i i^: #tf4^
Irigt &en,®iiiiaaf!«|^el} Mr/ imb J^Srfaät €Hir%irit Mi
flB&Ift. JDdrttm fem vmi ttift im iprotr^tttr^n tt«^
^t!t^ti^^fS>k4ah)ffie6pt mt(| Mtt teil S<i»f>eft» i^c
f^;$3!nni^ mit wii «liK*^ 6tff.bie^ aBi# tilctt iti4l
#eBe milberif / tmft 6erd^>^fcttf ^8 tAniil^] 80i|iMif
einten ©irtctf ttl* 8Ä6«8tf<itt fiä^ feejÄöe? r : .; . . :"t
^ -etiler .|dHa)i(ftf3t Mtfe i&^d^^Nf^^ ^^
tmtr M-mmtH »it fik äffe frjiidtrn fofife 4:>(mi^
3i)i;i^Qnbtie ^edctt «ttt^em üuf eftit (i>lc^ «Üfe^ Mi ^
manfaura (f Intn lbt$itn itnb £)$ttti. frdtteit ;iiii)9. 4^
^ tti(4 btt fRüii 4l(i> t>te aßttl^ &(itt t^ütdcM* ®tt
^»b^^em ©tttntpfffnti itiRb 9Uc&0ier eure €eekti iiet^
(et SSknn ic^auc^aQe üfcdden @änbett encft Mcte^Oi
f6iititt# fc^tot mirJto^ jene m4$tMttMttfMitba
ihthit^fkt^mpthtn f^Ht,. Uimt ^tttti^mB Mf*^*
^enn ntKtn^mit ttne gr&Sere.ttfitl^itt/ al$
tet SBonit l#< ber bie.6eifter iriftf. Ntf
See6rennen bet S3iä(tet# , b{e JBeettfsttt^ ter 9B^i^
Icbaftetr, jabtr &(ittift$lh^l ®e(bfl,btR Srefi be<
- Wim f^ Ht»eUt« iwthtn 9«s(n Mc1li«tiiBn fit
tni6m<«#)iitfe((tjn|itt^ «»Afbet i^r 64» in «fcne«
«■fVMb in» to»4 etHW ^b tf ittiiit Ipe^en. 4De4
^ «()St H^'r (0 t>er ee^mat^ te« fdtt^m Umi\)
Mir MM Stttifte fadtüj$(i# in> ben ßfyc<n, «tt» fit*
Unat "fitboNt) 9nttt(^< dtdt^fl^ljffe, unb bttrcft «S«!
MMif iMcfllriilenl« {SAsnifjl «oO Sli^töiinScbidfeit
fcrätt^^cwirst, wttKifl^ (in gref e< 9er|eit^ ünftr«»
i» ! »«f^t (uent l^tt^H , #itf «utl^ {tt leinet S^ml^
uißot 9mei6tti, ttf^^t, inm&fkt, itmtttt tk^
l»:jQK|laf «Mb ^fhflm tv^ iuiS&ftnUiim, ««^
ihirtffe uttb Gtärm«» < '^
^^inbtf, wo|{r i|r b{e>iNi^nttttsett bti ^tt€, %m
- IN |tt ti^m feiner ]^9e»i> ew^ aufgekransett» »er«
iMft/ -fcenn e« wirb «»titfty jttxifeH ntt^f b<lr<mr ein
ifenttr« auf We i|r tti^i«^ je|t <un »enidften raffet»
fttdNft^Aft liMegen fn^t ®etn ebfer C^avaKer i^
mfy'mkl^t nnirfMnf ; ^f^^at erfl 8<i(& faiiger SBeigeA
' «uns in biefe l^6c^fl ungerechte forbfrung sewiOist.
<<Mt NOtftbem man i^n butj^ ^rmif^ ISSftten abaemü«
<%«l^ «nb buc^ tDroffttngen sIei(M'am de)tt>ttnsen (be«n
'«»«^'bitf^titt M tvttti tln»erf<jMnif((it fr<^ erMt)
i«l ^v lim Ut ^iNrkifl (o< |tt t9«rb(«/ «ob 6(*
tmm tfet Vitttt bti Slmdtoflittf^ jtmi gttt^fcliN
nmfmt 3^r fä^rt einm tetrctt 9lamen# «itt cinitiir
itf ttttb iiti fcl^i^Befletfteifrf^icnf frc^fic tiel^e^t^
IfuNc ^OMliItmd ^ fi&Ot: ettd^ tu »od ® tto^«&dfttjD dBMfe
^tm^ ittb fietetc^t tate:64rff<e >tt»&,ll«i$(a]B#iirr
fum etitl ottf titi^ et^üBtttt GtttfeV tiii6 ftittfiß ei«er
fE^f^Kh« i^ t»tit wti mk*^'Wt,bitg afM ttld^ cttd^f
ctitec Wirten tu* gÄft^atfott fft^ JfcijS^? : ; e ;r: : .::?n
tm MzmimtH Ht f&t cMt H^ttn MOk 4D|mn
man faunt f^n Ito^n iinb^mt frotteit^iiiiig.' m^
>litii(4 ^et SRdV 4lfp bie aGBu(^6(ittt<md^ SBtt
(MM^ ©tttmpfittmaittb 9Uc&0{er ettte ee^n t^tN^
f 6«tit& , fcfteioe mit . to^ jen< oit^gf fitc^ .^t^ «^ M?
i|r Me.6tt0errmorl^eti t!d>i>K^ (ei^^^^ SStrtei^m« Mit^*
S)eit« tttfitit^miir tine sr&6ere;tt|itHt, ü«
^€t SBonit iff< bct *u;©eifttr lrtff#. !»<
ffieä^remtcn b<t SSitfter, i ^ie JBertirstn^ ter SB^ki^
Mitftttt; -i^lk (füge |»e#i6fi^tli«^ UiitcfwVmtdm
«Rk Mt'Uktn^^t %titQm9(msi mit, be* S^ctbÜf)
l«{<6m<«i||iintfe((tjn|it(^ wJUtet i^r 6d{b iit «ffeneni
«»fPMib im int^ tmrn tob ef inim fe^tn, 4De<ft
fl|t«lB!9t:#r, (0 ber e<^m«t^ Ui tentft^m «k»!)
Ifi«^»«» üttfifto fa$taj$((# in> bei! £%enr «ttb b«*
tHlbffiHt(»f »mtic^« 8t<ftK(f^(as«, «nb bitn^ tt0«<
Jlina^tmitdt, »i'tKifl^ (in $refe< «erje^t^ ünftrM
i^ifi^ iSerbamninKg. Kb» ^auft ittib fiS^tt mu» '
fni ^^cfOtt tnttn fSttf^H , i^itt <a^in Itintt t^ni^
tmg^i^ UHm 9ti>mUn-, UtttSt burc^ WSttlt
tß^tr 6e«a(t M ; eAr |l{it 'In «ueMtB fISaNintif «f nat
MJHo< iH»w<lrt«f %fief»beff »crtii>ä(tie(/ j>er<i«<t« bk^
<w^€R|I<if «Hb ^d^bflmr Mc^ jtt Isüfeii fösenr wo^t
Urilrffre ttftb ®täm«. ■ '■■■■>
' ' -»tiK^ itn^ wirb bie Ire^fe ^ifunbe ff^^fti: Ge^
|ii!|iib(f, ioo|{r i>t bie^e^ftintttidtn btiS^tt€, bem
^ IN |tt tt^m ftitwc ^9e«b tw^ attfgtbranseiir »er«
U^ittün e4 wirb «thftr jwtifelt nt(^f b<iHranf ein
■^»sfimmn, wo i^r «oti «Seit biefni !R(rt]^f^(40(Rr
ip^RArronf b{( ^t l»i0tim jt^ <UK wenidflen füllet»
90l^plKift aMegen Wilf t ®etii <b(er f^arafttr i^
mi^mkl^t tnMmitt ^f^ai ecf{ m^ faft^r SScige«
"^ tm% in bicfe l^6c^(t ungtrtc^tc fforbcrnns gewiOisf.
'INfl MC^bettii ttuifi i^n -iiat^ ^rmif^ 9attm tA^mi»
<Ml,<v«tib'bu(^ iD4roffttn|eti sIeifM'am de)Wttn9<n (benn
•>0a0>big^1fh M t»<ri ttn»erf<jMnit^<it f(c^ ttptOt)
(er eu(K> 6li(f eti, unbnii^t/ tvo^n ü^r no^ Si^eo moB(# ^
Ibobern Mti »amun i^( gcfomnttt feib^ i^ebdffeiit
5tc^rt inri!(f auf Un ÜBefl be< IKei^teti. Sttiftt iUril(( '
nhb fammcU, »enn e< tijc^t fcfeon gant lerflitt ift^
euer 6c(6(i UHeNr« ^^nicr ift e# iefer «mefbii )tt#
xid |tt fle^r a(« mit ®efa^ t>oiWiUt< {u fcbreitm.
Gefb ni(^rbie Stinte ber SkUic^en, feitkcrn Ua< fete
fStidftt an Un S56fen* .@ttc6t atibfren ju frommfiw
nk^t für lud^ bM btt fötit^tWfUit {tt fri^eii, S&tß
^^ nehmet euc^ fOr tag man i^pti eiic^ J^eibtog ^fettr
ttid)t ®tft ((f^r^tett ntitg« SBcrbet J^jp über tttae
@elüfter mttmttft euc^ ber SSemunftf uob litgett
Jene Sleiguns |tt Sag iinb S&etrug. 2>ie »erben nic^t
immer bitnb bleiteOf n^elcfte einige 3a^re an ben Sktget
gelitten. 3^ fe^t, toU vSmU ber @<t# bei %iciibüt
mf^t, »ie bie QRenfc^en m €cfel aber ben gegeiitt4r(i#
genr einen nenen Snßanb ber S)inge {ferbei |ii fuhren
trac^en. SBir feibft «^ifen nic^^tr 9bp mw Vit* ani|
{ttfrteben »dren, gan) o^e Qefa^^ 0^. f^n iÜ oni
einem ((einen Snnfen ein gemolttger SBroiib enttobert
fjßenn i^r eu^» aO biefe^. }f/t<bt tu 6e»ät^ i»^&
(ann ti nidft anber< alij Mbringenb f&r eti^ fe'ptt»
SSenn i^r ti aber für geraten ^altetr eneim 9UMt fir*
ber {tt trauen, mib (ttt|ernf ibie i(r bereite begmus
nen# auf< Jngerfle }tt berfofgen, «erbet ^r bnrcl e^eti
bkft 9(nfirengnngen (mir biuc^t, i(^ a^ne bk^Mlunft)
bie J(ata{lrop^e feibj^ ^grbeirufen^ bie ett(ft em^rtet»
IBebenrt tibe4rbie§i ba§ ber Gottheit Stierer au(& über
enc^ toaltt, ba§ e^ auf bie Cieinfte ^blnng beiaVeti»
fc^en bef^nbig itxiAtit, unb baö^eric^ übesbie« anc^
na^t^9, bennnM^rtic^, i^r foOt e^ttifenr bie See«
bammung biefe< fc^nlbfofrn SRanne« Wirb enreetj^a
^jupter bem SferberNn »^ftent
an
t)r. SOtattiti Stttl^er»
(Iilo(b(itti0e9 Üißt* fS^tlt ifft fiän mitHt ennMT (in»
(er eu(K> 6lt(f eft, unbnii^t^ f9o^ ü^rno^ geM moBf^ '
Ibobern tH>ti nxmseit t^r gcfomnttt fcibr 6<]bet(feii!
5tc^rt iwt&d auf bctt ÜBefl be« tütdttfn^ SUixt iuiicf '
«nb fommeUr »enn e< njc^t f4on im ^t$btt if^
euer @e(6(i VHtUt. ^mmu tfl e# Mfer ^mtfm, )t^
rid |tt fielen r a(d mit (Sefa^ ooni^drtf iu fcbreiteit.
/ @e{t nj(^tbie getitbe ber 9(eU{(6eit, feitbern Ua< bte
Sldc^er an btn S56ftm @ud^t Stibfren ju froiiuis|ii#
nMit filr (U(^ 6M ber Sese^rMc^teit {tt fri^m« Ste»
^ . nehmet euc^ fo, bag man i^pti tuäi J^eifitttg ^feitr
tti<^t &ift bef]|r4teii mu9* ffikrbet i^j? über ^uere
@elüfte, untcrioerft eucft ber SSernunftf utiib |ti0ttt
jene Sleiguns |tt Sud nnb S&etru9> JDte »erben nic^t
immeir bitnb bleibeiif n^elc^e einige 3a(re an benStagin
selitten. 3^ fe^t, t)»ie überaE ber &ti$ ber gm^eit
m^t, »ie bie QRenfc^en im €cfel aber ben getentt^rtfe
genr einen nenen Snßanb b<r S)inte {ferbet }» fu^re«
trac^en. SBir fe(bf} «^ifen nM>tr 0b/ nxnn Witt ani|
(nfriebenttdren, gan} o^e Qefa^^ Oflfd^n iünni
einem ((einen $nnfen ein genMiIttger SBronb cnttobert
Üßenn i^r en^ aO biefe^. r^ecbt tu Gemät^ m^ti
tarn tt nic^t anbcr< aW NIbrtngenb fär en^ filpii»
flSenn i^r ti aber filr geraten ^a(te(, eneim 9UMt f£i^
ber in trauen f nnb {ntfternf t^ie i(r bereite begoon
nen# auftf Jngerfle }n berfotgen, «erbet $r bnrcl e^en
bkft 9(nfirengnngen (mir biuc^t, tc^ a^ne bkSMimtft)
bie J(ataflrop(e fe(bi^ ^grbeirnfenr ble md^ em^rtet»
Ißebenrt tiberbie§i h^% ber ^tthüt Slic^er aucb ih«
tndf todttt ba§ ti auf bie Cleinfte f)mblm$ beiaVen»
fc^en bef^nbig geri^J^tetr nnb baö^eric^t ibesbie« nnc^
na^e(it9# benn toa^rtic^ , i^r foOt elt»tfenr birSef«
bammung biefe« fc^utbtpftn SRanne« wirb inreeigmit
^nptir bem JBtrberben n)^Mt
3 m ej Q^ tnhl^ttih in
'«tt
t)T. Gattin Stttl^er»
j'lj ;.
if "
1 /
193
L
fRartitttt« Sitt^er,
Um ®ottaQ(U^vtetif bem nn&btxtoinbii^m QtMn^iM
fifleni ' feinem gottgel^eHtgfen gteunbe ®rug 5ttt>or;
iOtv Sptxt ec^Jre S>idf am Xage ber $ril6#
fal. €^ fc^irme ©ic^ ber 3Jame be« 6ot*
teö 3afo6. €r fenbe 3:)ir j^ilf^ bom S}tU
liitn, unb befc^Äge ©icb a«f 6ioit. €if
Derlei^e ©it nac^ £)einem j^cc{en/ unb
'frdfcigc leben ©einer gtatH^'^S«- 9lHe
£>etne jSitten erfüKe er^ unb er^6re ©icj^
Don feinem billigen J&immel mit berÄtafft
fetner Siechten! Dber toai m^l Unnt ic^ anber A
^ür£)id)inbiefem©turmerpe5ien^ mein ^ei§9eliebeer?u#
tber, unbt>ere^rutt9Ätt)Ärbi9fleraSafer? €r^ebe JDid^iti
SDeiner ^raft^ unb b(e(6e grog unb ffanb^afe; benn £)(|
flebfff wie bie.SSurfel gefallen flnW wie bie Stngefn fic&
Sebrebt ^aben. 9(n mir {weijTe feinen 9(ugen6(((f ; bentt
treu biß {um (egeen £)bem}ug toifi idf bei £>ir auö^ar«
ren. SSiel ber <^.unbe {»aben £)ic^ umlagert^ unb b;t
SRatb bcr Uebelt^^er ^alt 2>ic6 umgarnt 6ie ^dbeti
t^ren 9)!unb gegen £)ic^ aufgetb^^U/ wie reigenbe S6<i
Wen^{um @ebru(l. €{e Rupfen ^oc^ ^ufi unb jubefn
über ©icft, unb fuc^en jÖi4 i«m Sobe. Slber bet
^err wactt übet' ©irr unb wirb ben ^o^firfigen bi«
ßebrlnptf tf |eb(rt>crdtft<tt. ^r i»lti aufliefen mit
£){( wibtr feit @oniofen unb !Dtr juc Qütt Umpftu
»jbtr DK, f« ba 958fc< brfiten.
a»erse((fn wirb er btn Za^tt^aftm ipn Mntfyat,
unb mitten in i^rer ^eßiftit ftc )f r^reue«. «Ifo wirb
«gfommen, jut^er; gtwie «« Wirb fo femmen : ,Ö<tra
lansec ttid)t tann ©Ott a» fbltfttt Scrtuc^t^cit f<j^ei>.
Stn^ er ein geredjter, anb (iarfer Kieltet, ©o flreite
benn unweriagt fän ^^«flü«, «nb *el*« feinen fjuf«
breit beü ©tl^tdbten, (bnbfrn bringe tt^r ««r will
- mut^der t>or! trtrase bie SSerfoIsnnd »ie dn 4(6((r
Äfieger 3efu €(>rtj»i, baroil bie ©abe 0otte«, bte i»
2)ir ifi; in iftrer t»oOen ©#n^eit gldnje, u^b fep je»
wil« bitf ber, btm £» san{ »ertraut $a^» 0R«<^t
gentt9 M|t' £>ir 1^<^ anbertrante ^einob bi^ jtt |e:
hem tage be»a*en )U Reffen. Siitc^ tt^ »erbe in«
<tpifA(tt t!aftb^«ft ben 9 W*en3»ed »erfolgen i «nfire
SfnAftl^^r nnterfc^eiben flc^ 6to< barin; baf mein
sfflerf teenf(*li* ifl» SJ^u aber, ftereit« im
&ti^t QtUattttfiani am©6tt(id)<n Mn«
defi.y 3(!& 9'dbc4>tel barnm, ti mit anfe^en {n f6tt«
nen, mit tt(Icl)tn ^tugen Üe Cit^ anßarren, toeb^e
©tirnen Pe ©ir bieten, ttelt^eSRunietn pet>ir juwerfen?
3cf>, ifieinerfeitg (»abe ^(ane entworfen, bie nit^t auf
gcitnbem SJe^e Jl^M boltenben werben. Sioi> bin t4
fe^ ^bctjeugt, unb ttabr(i(ft id& t^nfi^e mi(I> ni<l^t, ef
'tf{^o^^ Seit, baf ber ^err ©oft ^e^aot^ feinen fffiein«
berg fdübere , ben ber €ber »om 3ßalbe mß t>efWlil|(et,
unb mit befonberer ^Ut^^eft abgeweibet M* 2>ie^ in
^i^r^e, gcfd^riebtn in meinet $th^tin f&ttüMtamift um
SDid). €&rHltti* e^^fltte ©ic$!
Sttt^ €bernbncd ben 25. ^ojinonat^ ISI^I.
i95
IL
JSWartfeuS int^ft,
htm ®otMQ(U^%tin, bem m&beminbliö)%U( «^.ecofb
t>t6 (Stmndelmmß^ feinem t(>euern f reuit^e ^{up ttt
6|>rijb bem erWfei;.
^Q^er etlte^t fi^wtt niirti>tfter 6ie ®i>(t(Q«
fen? «i^tr v>itb mit mir (te^ti gegen biefo auf
SRtffetNt fittnett? S^nM ber €rl4fer/, txcr
|t^m(ifi^ a^oleiff ttnb >er beilige Stift; $eiy^^ fojc^
entfc|lf(jbe< bab' icf^ nocb mt tertipmmen $ (b^ eiu(
Qiul^ äierfieigt oKe ^egrife Dott ^Sk^n^m. 2((<f^
fe^e icb ba§ e« t)peb t^u? mirbf mit @(^n>e|;tcritr ^(t'4
jutÄ 9ogen, ttoD mit Sanotteti btt Miit^ni tdtftff
Settfe«6rttt entgegen fit treten* £)u «bex^ pUl 0it$
Sater, ermutbige £>icb m ^Deinem ^erjett^ unb (^f
))ie9R6rber nicbt iUv Z>i^ fornmen; ^ogen fte rnfetv
rafen, nnb ftcb beifor fc^rq^en; 64l^ b^n S&cjtien t>tiiH
f^Aufi entgegen. S4g(ic^ iWa^ i4f ti immtt mt^
»nb mebr, n>ie je ^er ^^e Jfc^, ßfif £)eine ^ette
f^Idgt; ma^rlic^ an ißertNbig^^ mirb eä iDfr nic^t
feb(en; unb äuc^ feieren nic^t, bie etnf{ ali JDeine-9i^
ftfit auftreten n^erben. Mai S^ noc^ fc^reiben magfÜr
ge6raud()e ^ot^dtit;*) nit^t, a(« n^eOten mir 2)ir
aSerbaltung^egern gebin, »eiltt mfe fi^tüfän feine»
Slttgenblict; ba^2>it ^t4 bot ^ffen 0latbf(^(ag toiff^
Un, unb babei aufii flanbi^fttfie t^erbarren mir^.
fBiele finb bereite {u mir gefommen, nnb iugerten in
golge i^rer Stn^^nsIt^iit^wib^^J&lim«^ für SbiOft
*) ^ter finV {(( im Ziti^incX att< ben Sßorten: Quae tcril^
se^tö aot« tfeutn 0tcw letefir 0tnn. (K^onibr; Slei^vMlft
«2
196
t
n^tm tx ttttt nlc^e mnUti tctnn er nitr mwmt
mtto^tttti mm er nur im 95er^6re fic^ niäftfdt^ttdtn
U9U^' SDiefen eYitgegnete ic^ geraPeiu unb 6arfc^:
f,hn tterbejl ganj gut^er fepn.'^ 3cft benfe
iftud^ ^ic^ ni($t betrogen, fonbern biejenfge ^ntteott
0e9e6en (u ^abtti, bit man nur af< Seiner t»&tbis
t&ünfc^en fonnte. S^od^ Wtt auc^ für bie Sufunft fefl
AtiSii^i^l ^tht^tiflui, ba§ bie Sßerrjt^er )n i^rem
Sr&6ten ^ertcleib Zid) fltt^ biefer ©efinnungi treu er«
WtrfenJ sDie Siirßd^eisfeif meiner greunbe ? bie irgenb
Itnen den>aUt^dtiden @d)(a9 bon mir (efärc^een/ mt
tneinetr SHrm jmar mdi idi^mtß fpnf{ mürb' idf jmn
Stot^^üten felbf! in bie dauern hinein aber ben ^eff
gerfirfe feph- JÖoc^ balb werb' icö mir freie J&Jnbe
machen; ^u foOfl erfahren, n)o ic^ ^erau$n)if(^en
.werbe ^ unb bag ic^ bem @ei(fe freu bin, ben ber ^erc
In mir ent|iinbet ^aU 3d) brenne bor 6e^nfu(^ 2)ic^
*]u feigem 9t(fo l^ef^d ift meine Siebe. 6e^e unj bon
Seit |u 'S^it Aber bie Sage feiner unb beine^ ^anbe«
In .Senntnifi^ unb (ebe UnUä} xoofyU
€^ern6ttr9 beu li. gj?ai 162U
3n€ire.
' ' ttlri(|)6 »on •putten
. .. : ö«tb«lb f)ttf Reimet?
Einige »Ott be< ^diferö UmdeBunSv^aefen mir bie
S^avQric^t gegeben; iue^er fej^beriifeii tborbeu/r ttmfic^
— ^ 197 -*— r
,m^t }tt biefem Smecf e» ^an W 0R ^ bti^^ti^iq]
Up bloß aefrast/ tb er me^rete feintr @^nf^n q((^
l»ibtttuftn meOe. pod^ er ertvib^rle aitf^ f^pD^a^
tefle; tt mvHtoibttmUn, faU« ^tnan .i|^ii ttWf%e^
tburber bag er STtrt^umer sefc^ricbem ,^arai^fra$(j^
tqan t^n tioc()ma(£, ob e^jnm SBiberiu^^ fic^ ^i<|tt€meif
$N)Oe> bennbte®runbf«!|e# mldfttxinftmnpditifi
tm ge jttgert, tDiren fürt jubor noc^ berbammt n^orf
ibea. darauf bat er f^^rr man mid^tt t^rt bocb it|
feinem SBiberruf nit^tgeti/ um biiäient9ejtt,i>eitoerfen^
waö fein @eo>i|fen i^m atö DoDfommen re^t unb m^i
hat^tUt. ^li ße junr brietenmtfl in i^n brangen r fic^^
IverHdrePi p& er tt>iberrufje, tiefer: er tSmteunb^
tooüt niä^t wiberrufen^ t&ai feiner. Ueberieuauns na4
«nf bieiSeugniffe bei; bettd^rtefien Sc^^turfunben de«
»mbtt fep» S)u$ mt ^inreic^enb um >eQ 0o(te<^
. Hkmti Jtt öerbömniett*. ' . . i
Un({^rb{ic^ ®&teer# tttietbirbbiefe ßad^eito^ttt^j^
fo»? 3^rn>a^r ic^ glaube |e|^, in b'Hfm,ßt^ßtn ^tum^
9ber nie wirb tß ^d) {eisen, ob Seut^fonb m,Mi
Z^dt S>irjieit ^be, ober t)on fc^in au^fkif^ctfn 6ta«^
tuen nur .regiert »erbe* 3?ne ^eiffli^en , bie « i b er^
int^an iKfit^m&§ß. bt&ttn, lafen (eben S5egr{|f bon.
fittii((>er SSermorfeni^eit rnib j^fter^aftigfeit hinter ffcO*
S^ir iat fein Ul^Ui Sriefc^ett an wt4 t^rinen av^»
Sej^regtj er bef^rieb mir barin, tvie^untDiIrbig er be«
^onbett mp^rben, unb unter duberm , bag man i^n mit
ff«m anerbot ene(a^nMe, unterwegs ba^Sqrt &oU
Ui iu prebigen; £> Ungerec^tigfeit^ be^ außer gen
9lbfc|eu^ n^ert^. ttnt^atr töelc^e ben ^reng^eti'
6rtmm ber Sott^it ^erau^fpbert: ba^ SBori be^.
J^errn in geffeln tegeu, eMtem Se^rer bti
Ctf.angelittm^ be'^n SKunb Deril^f>f tu*
— ;^=^ 198 — — ^
' ■ , 'hdi ftn* olf» *ff fjfiffleit »et ^mmt ««« '
il^ faitie iiiir Mfdii mdm« !6iitf^(«ib(< |tt 'ftiiidm*
^im^'^lm, itf^tb^Afi «Ott %r!(r <pffk(«fca;
. eflieil ^(^({((citr b^ blfe ^tÖtt»(id||e 9e((^ahif(lt
(BiftU )ttt (id^ mm l^utl^em fo fttitftfi(i isestnd^er
icfteirt, HaS Vtin^cifel ine^r milM, (v ^tt6( tktti
m., ^tfaitiii^t px bitltn lOOÖ S)tlfalM> Mc SÄttt
^^r nicbertrdi^tfse %tt^ «rbrcfftet f!i^ btir«^ 9Me(4itnii
iuttden fllTec'Sli^t ben teumuiib b(< fnimm eimwii*
fljlttt (tt milritittn. fRmgiiU tif »M^ ibeC^cbii
^ä^e (tIfoAUlffdtn: (4 ftp biei^ 6M «fn ^tif^tff
StrSegneiri f(e tobfften ntitnlicl» fMictt fo (ätfse erbft«
fhrit, ii^ t^m {rgenb tine fettibfeett^t tirtt^truttg (tii^
f(^(d)>fe> bie fl( ^(tnod^ a(.< j(a^!hrfb«r(r(!i^(tt i&m<n»i
iiiiim'Uitinttn. ^^tfli^^UftiHi ^t^ttttt^tvn
^(l|e «unf^e^ttneiit ^4 giebt bonn fehler ftA|fSle(JÖf<ii>
dilipttt, bie bec Se^tfttptuns M nt^t' elitbttbn^: bM
^oifer (rdiidje anb.btSrfe ba< bem Itft^ec -oeseSem
^(^erc '9erei( tiic^t jit 'lüften, fttie faüb^re ftliäff^
#R!)iiier. @faiibit'b» tbo^f , bitf i9tteiittiire(^(1»{b<t*
fü^re, ft>enn tiMu ffe fumt 'titib fbiibei<< dftt ehte^b ^K
iiiki^'Mti^tm ünsetet^ten Stet^Mgrtfnbfl^nif^'ati«
ttmfdilmb ^{nwi mtfmn^iM bie ^ottoer^efilett
9ffW5fe tabdfUti'ifitt dchie i^re SSorfa^reti noc^a^iitiRir
«itfi^e ein ^nni^eif i&eifj>iet auf bem S^oncilium t*
tifllni'silbin, «nb 3»^« 'O^SÄf bdrbrtmiifen.
(Si fci^t/ber ^oifer ^«(e f^tnen entf^ftig fottb ge*
rifo4^ bie SKee^fe be« IfitibfM, iMb bie gt^MifÜ^
5({r(Qe mtf t(t$ fUini^ttftt |tt »ert^eibigeii. IDie« ^
6(11 f(()(imme tXat^^et (ei {(m bturt^d^f^^^ Ixi <>(*
'^
I
tem .9Ba^n# Mt ^{Atl CM< fle^^ neüifiiea) fiy fä)9fi
iu€n6e. 2Die €(ett&rti al^ett e< iti^tf ME fit tu>^
.firit t>otit 3ie(e ^^ imbsoc^ ter (rgte lllft bei$ %tMß
,n^Mi tmatUt werben muffe. .
(£i fyat frc^ emer bte ^^t itmmmiu, fiom 6f*
feiitl^en 3et(e( «nitifc^ageii/ bcfcn' 3^^^^ (tjftt A>tt;
M 6po 4itt« bem Sibel frcb für {ttt^er;i.i>^fcNK>r^
ft&um; üHSHom fe^te er bie Witttx S5tttilfc^u^!
ißttntf^tt^! bariititer« £)|^Hii MtK>rf^t^eaScii^
f^l pe «»offen £if(l^evn iiil$en, n nnb fd^fbcn i^ nur
ttfi^r» bpä) sieben man4t, bit %ti»bt ^itunbit$
|H6ß erbk^tj^/ nm i|^ <&«! in ttmdtn» toai mit
isMkt imttHi^rf^ttiU^ bdiicbt ©ncfte bo^ bn, bie
4S>ifn$t|(r bemer Sanbtfleiae 4^(|nfedeii. Stuf bie
C<4bte fe$' id^ mät einise JO^iftuing ^on »eg^ M bei
(ttdr befonber« Mab tiitUi) ipac^fenben gritKit^TUtci.
%fAni t(i goii) auf nnfVer ^artl^ei] {»ar Ifot er ({(^
.110^ nic^t iffentfi«^ erfljrt, , aber feinen Unmtt|l^ über
jene 8)orf4Be mfß unitoeibenri^ite in erfennen gtf eben. ,
^r # iü^ in iutitttti &tifi etngcbrutiften; ^i^vtnb
*t$ ^ffenj fogar tJSt er feine ©c^riften f{^ twclefen»
9tll<6,&i»6 t^ feigen ßd^tout mit angel^ft: er metbe
ber 64d^e ber S^alME^l^eit niemal« feinm 9rm en^iel^enf
itnb mtin ti atidi mit ®tfa^v feine« Seben« xoüt.
S)ief€n Siu^fprucb m^gff bn af« OtaUl fef! "anne^imeni
i4» Icnne feine Btmbiafti^hit Xe<Ilicb barfÜ and^
^tt bei beinen !Ritb4r|^rn4cinett |)rei« t)erfdnben/ nnb
Mn il^mrül^men: Cine sr&iere Genie i»irb in
S.e ntfc^lanb nic^t eicfiinben. 3n biefero Stugenblctfe
t»&nf4tt' l^ bon il^m leine SBol^Uliaeen emi^fangen jn
^aben (nnb beren getlof icb eine grofe ^^il)« bamit
H niäit bai Sinfei()en d(t»innef M fprdc^^e ic(^ )ene«
-— -— 20O ~
Ci6idt t>M atii ^wMatMt nun Qn<* ^ai tltit U^
itnbt }liiiä^ Mi)i bag idf niöjt gnus üBor^e finbef um
iiac^ a^erbtenff mic^ in bai So6 feiner ^u^enben }u eN
siegen; f!e ftnb f<fninit(i€^ bte eine^ gelben ber SJiM^ieit
i^ein niebriger ®ebanfe 1}at je noc^ fein ^er} befd^Kc^en.
IRose il^m ®ott ferner jenen gen^altiden ®eif{ erifiaUett/
ttn er in tl^m entiünbet £utl^er feinerfeitiS 1)&U ftc^
idm Sebete hM, td^ aber folge fenem^ tool^in er Dori^
anjiel^en toirb« IDed^ feieren n>ir {um er({ern lurilcf«'
inf^tt toitb ofenbar, t>on shttli^m €(ftr Qtttlt*
ttn unb j^at mit feinem ntenfcb(idl)ett 9tatl(i ober ^ori*
«el^mett }u tl^un/ fonbern er t)er(d6r f!c^ sani auf 9oiu
Siiemonb 1)at mit ben £ob fo freubi» Dtta^tt, tote
€t. aSige bo(!^ €l&rifi'tt* fernen «oangeliflen erl^altertf
tx^rnidften^ fo Tange noc^^ bi$ bie n)a|)re @o(ffee(isMt
in ben ©emtUl^ern ber^enfc^ien ff(j(> einigermagen totei
ber gen^urjeft l^at ©obafb er t>on bort (2Bornti)
l&inwegreifl, »irb {^n (toie gute greunbe mir gefcftrif«
htn ^aUn) ein ium €ntft|en ^arte^ Sbift auf bem
$u§e verfolgen; boc^ bürfte'ton ^tten eineö grogen
S^eile^ t>on ^eutfcbfanb bemfetben gerabe}u Oe^orfitt
fleteeigert »erben, aifo ^atfi^ bereit« ber ^^ag be*
f^art^eferi entframmt- SDot^ genug in ber ^Sr^e ton
f) DieRtt 6a($em Schreibe mir auc^ n)teber einmafr
iringe' bie lange ®4umn(g tin, unb (ebe too^U
S(u$ ber Sbernburg, ben U ^ai 1521.
€5 f tt ^ f ^ t ei 9 tn
®«ttiittäber»fnlbti(^€n itnb frommen Äaifer Äarl V,
wthmt Uln^ Don «^utten feinen <Sruß.
^^Nfeft/ )ttm semeihen Sbt^n Xeueft^IatiM irgenb einett
trafen mb em^biblid^en &d^aUn in letben , ober in
«ffeHfeire ^if^itMäf ju fÜrieii^ n>ärbeiiioir^tttefc^e«
Itt^^^oige unfirer iuit%n bit getoiß e0 bivmfyctn, mb
bMn bt^ ^ittberm tOtnn bitUs miigte e« tttt< ittt&ß
feHrfdBö titt^ miebiMem @i^b^ttf obiir gar mie beit
^vtnf SDerbetbenf fi^ie seNfen^^erbem Itat toie üd
Müt^t 0btv m&ffm mi etf.|e|t(^im^ ba bu, wn-^tt*
fNm ^färngen, ni^t nur bic^ fel6f{ inj^ Skrberben in
0&tiintiU9f fonbern aucb unfern Steckten beti gr^gtett
IHdbrUc^, unb ein tiid^e ju befd|>ret6enbedr beinah ^^
^mtint« nudl&ä &btt m« berrufff« SDenn tva« btt
Su%r^ J^<inbe( für einen anbem ^md, al6 Ht tlnterü
bröduttg unferer Sretbeie, bie Sernlteut^beine« tiit^
iien $ttft4nbej, bie ^rabtoärbiguns betner Süajtfl&t.
©aruni/ ^Imb' iä)^ tfleÄ tim fflid^t atfer bi* t)on
bd iurildliurufienf n>obrn bu bermal mit fo Qto^tf&u
emtrdcbtidund bti @€mcintt)efcndr toit btm$ UQtnm'
©orfbeiW ju geben ßrebfir bag wir burdS^ freunbircbe
^urnfe, fKabnunse» unb bieten bi^btmmi » ^i'
^fö.,..
seil eUftt fottan tu ^anbeln« Stiebt bag uf^ bei aOe»
bem^ mi bu bmM^MrgetiTOiiieni bir tmr bie ge^
ritia^e fd^Cmme @ef{|itittiis ober Xrubfeber lutraue;
bocb Derma^ bu einerfrü^ tiMbe» M{en jKemnMey«^
Mberfete< bon ben fcblecbtefleh 9tatb8e6em iti ber
SSitet gehalten I iric(ftsmtsf(itii|ttttiitetj|^tben^ toel«
dl^e« ®9f{eiii bu etgentfkb befolgcii foSft- &ie ^pfiffeii
banne olfo n^c^ bei ^tittn t>on blr# mlcbe t>tel {ti
^ltd)t ftnb/ atö baß ße bicb am biefent 3#anb ktf
ISemirrung ttinQtttftHtmf unb {tDsr am benr^nrnbl^
mtl bir fefbfl binl^RSfttb befenitt f^m nml|^ «Mifi bie
rSmifcben Xaifer beine SBorfabrenr mit biefer ^tnfättn$
lUft.^et« f^.^Mtbetil(ioir^ aI4.]ftiifbr lb(8
«»i r bie Urberiettgitits ^isnmiiM # $t wtf bmi : bir ^tUt
«esm»4rtt0l4atf fokbeiDJbtei bte,|iMQ «»^(en §&tu
titfmßfyiea. SDena lomeefi bu too^ »t#« iw ulrw if
tm« (|Bm> <^^ n>»|iii tstu bixfy bmtm i *b«t ^ ^ ee«»
4icb 4i^ #re Sbtfiate i&il^iai ni^ttiiuwK cMf (MMfe
#b |tt MHbtibidcttf eber Mli^biweiiMii^tbmbiMi
mi^flfikmmß £t«i«m§ für ttn^fAntiteMfti^itMr
leM tmm .eitf Sirtbiib«ir ber Solf^ff^it ii(fe<gi^
i|lraft^rrbeiife0t2? 6feiibmo^l feben, fte bi^^it «Ito
«RcKbt liif bog e^ gefc^be. ^a, ti it>iS fogar oei^
Bauteil, fie ^ten bir btttit« ^iti €btft berati^^r<|^
jStrafen^dhb^to jeberntaiin mtfer^gt ifl, feine 6c^«|t^
talefintf^ ittib feI6(l fein £eben:§^ibtbet:ttHrb, $u ifAtfi^
^trtngtmi^erirUibbf« S^oIMr tletf^tNil bübüfA
•ber foiebernebomen Sri ibeit ein §ro^ i^obeüiiS jH^
«»irb^ i^iMrmil biefe miinbi^n ^Sh^ kiäiM
^M ffäbm, i^ren ^Dht^ttit «ec^t ai^ fa tretbc«r
^te e^ feitte^ege« Gad^n anbelangt« »o fle bafgi« *
tnitne 9^fU m f&rbcrn gebenfe»/ fbiibem tki i^
Vcioatr«^ 4m<tnibeii Jtrgc^.
tBa# se^ «(er »{^ ^r tbift^fk 'pUMUtHl m
i^f {tt tintt !8trrfmi»tttii9 rni, »b Mt %ntftin mft
fBiffer %ttktfd^Utib4 infsimfHmtmttnp um ä^er 9itisi#
Stonb Die(tri<^e fU^ itmto^ tememe tBo^t fo berbicnt
lie^eti (ttfc^ tttibf(i(^ Mo« mtt bim @e}4iif, mfb bm
edi4H^in ber^rdfen lu t^ ^ebe? ®tfe|t attdj^
t#fr;^^r Jfl b0(6 meine SEeimms furma^r, big ma«
^ntn, bte (dttter mhiUiit, bkfm Steic^ unb stfomm^
m ^€^ri^en^tie ^c^f{ fc^Mic^e SDInge beseftren, ßt
Md^t»elntditme.
,®te ffaften Snt^etn «n, unb f^reteti i^tt ati einen
5te|tr«tt«^ irmiginnber ntd^r toaß bie « für ^ee
attH^ttlbigims ift ®ie fbi§eii unb freien alfOf bof
fle 1^ «^ne Ser^r wn bk berbimmt mlftn tboBen^
m» (fegen ISm» nnb 9laib( bir in ben Offttn, bdg bv
tfW j<i {tt fetaer 8le<6tftrt^mi9' ittidfeii. J^al Xeirtfdft^
Itfiib fe Mf ttttbiSigere« sef^eit? M e« |e»aM ^«
K^ ^nltf^ eifibt : ^ben^nii^t 'fittma(i»i)ii|^rettr wef«
äimmanf^Vif stt^^t^iffif^ati^t, feiner brinstt»
4ltt 9iftnti^era<i«el; ^i$ nWttu seftettcur bn#^ er
flttr^Mf^tttbigif bbernnf bie OenDurfe mrtn>orte, bte
inMr i^tt mot^f btt er bocti felreitttt^ Umliefe ®imft
«n^'eft X)ie ^nf'fc^mberemir/ unbiSeben unb ettb^
fe«IM befMt mk^^ Y»emi id^rbM f)»c^ ettee ßMkü
^ eb e nf I, ble (b ^(ftabar aUtm ®ebr4iM|f J^eefonN
itlftr QM'el ttttb (Bfonbm ivibafbreitet 2>eim gelie^^
2«t|er fei^ an^ ni^ttft »tr Sfamt ^ ber bte longbirfcbef«'
lette etHmgeft^e ®a|t^eit toüber ^ev^eSte, wit^U^i
ftm €m# titfb €ifer )>rebiste^ beine eigne ®ärbe ti^
»er t(re QcMffber bert^eibigeer nnb bie Si^iUfttifftH
Sentfeltofb« wiber bie^Sergen^AKtMtigften Unterbrör»
ler bef(||irmte: (ann «««ct^i nac^ cnginb ^mmtMlit
§btt ®efe| flatt ^abin, bof man 3^Mbttr# btt tU
mi ^ttbvtd^tni btiiid^iittcitb , md^t tinmi ^wm
utHatM, /fici).^tt utmtt^tunl 9Bixb be(( fel&0 Qa«
Icrtn&rbern SSert^crbtsnits ses^nnt^ unb feiii fo groM
Sabenfftltf in ber SBelt erfunben^ ba^ ttmn nlc^l <r^
i^or @errc^t/ tttit^batm {ur Strafe {ie^e.
fBon bef en ttDiOtn ^otitift bu bd^er äffe ^tebet^r)m
itl @ram unb tkftt-Sbtt&mmtmiS Dtrfenft «w bi^
^eirum erbUcfen* SDenn fo meit Zentfl^teifb g^(^ tbeü
tc^ feinen frommen SRenfc^en/ iber biefe 04d^e fut^
titjc^t ju J^erjen ncl^ai^ Me punbtfn fic^ aber bo^
llng(n)6l>n(t(be be^ SBerfa^renif, fluten Aber bi> unierf»
^6ne; (aum glaubttc^e SRenerung i$t gerail^en mifer fl((#
ti>enn fle'btefengreBenrbera6f((^euun9«i9irbtd«Or ^o^t.
(haften unb t^erbree^erifc^ett Stecfttönwrb^ bei näf^ewi
Siebte betracbten. ^anc^e ungern bmäi ^^ucren uq^
;tiiirfc()(en t^e ^erien^meinung unb ®e^(lttR|. * 9^
bie »diigen ^fafen bUibm ung^A^rt^. ttub^fptmitft
ani bem eine ^Intlage n>ibet Entfern; .b<t§ n «Mbtr i$re
SttfKeute ttttb unmutige aSergtoattigWQy iNf^welsi(
gen unb Ueberli((> Seien r für €^rifti Se^rii b-etf.
SaUrUnbe« Srei^ei^ty unb.tSitin^Ht b^ifj
Gitten ger«bet\ @te mmren unb Enirfd^eo i&recfei«^
be6n>egen/ weil i5ri@m>mni^8eti>eRt{Qgen# t^r (ieM;
smid^ti itbtn Qtfthtt, ibTKBtoinsbitti^(^ft %u.
bimmt mtrb. S^tfü nOef Mffen fif.\Aitv,m^bttm
@inn gat. frf>&n {u beuteln f unb batum ^errfc^t fafi
itbieraO bie SOieinung/ oOe £e(rf4$e'Su|&ei:«.eut^i<lleii^
bie fcftftmmfle^Aeieret« JDdrum M ^ui^t bev ^dbü
Seo fo(€^ ©efanbten iitij feiner (Stabt Slom g^fcjiiicf tr
bte^ier^ imS^ertrauen auf ben S^iAinb ber Sif^ife
unb j(arbindle, ber^ätenfoKen» baf biefic0}eutrung gar
tti^t auftomme, bie Urheber biefer ^ctDfgungeu ^t
nidit i$b^f faubern o^ne SJecl^ibiger^ tinb \Uf>txn
»*.,— 205
f^rttttg) tttfb ifynt ü1tt^i$iQii €rAittti(tit$ fiti^ff
ttbt&äi mb ium ©c^metgeti d^hta^ tottbtn fpDen.
\ SDagegen (eg^^ren aUt tüpfitn itnb t^ttnmtt^tn
9Rimtt, metd^e im Sanbe bie 3ierbcn bftnir JRajefiit
ttttb Attf er ^mfelbeti bte 6ebnen be{ner -©(irle finb^
biten 9lalK4lta9 in Sagen be< Smben^/ .unb beren
^üibt im ktitst bir frommen tünttf fit aUt besebreii
efomitbtg^ ba§nt(^t#n^tber@efe$e; Siecht nnb SBrauc^-
gtfd^^. Sht ffa^ baber )tt etüfc^eiben; ob bu Utbtt
Üt oerunmiStgen raagft, n>e{<^e für ibre ^atfer @efab«
ren ficb bar^abieteit fo(Oob( oon febcr getoobnt/ M
6tt(( fe$e nocb bereit unb billig flnb^ ober bu benen
{tt toUIfabren sebentftr bie^ toenn bir je$e toai ©cblimf,
mi iotberfabren foSte^ balb bic^ im ^tiöft (äffen
fodrben. - Ob bu lieber benen Seibe^ {ufägen »rO(f,
mlcbe SIeicb unb Seben bir bef^^tt^en mufftn, ali beneti
m ibren tiberfeb^tiblicben ©elöflen Eintrag {u ebunr
i»tldf€, mnn bu i>i ber geringfien a3er(egenbeit bidy^
iefinbeflr bir toeber }u beffen tiocb {u ratben n>iigten2
£)ber t»ai fb(ben bie SBiberfad^r burcb int^ttß S3er«
«rtb^fung onberef / M ibren atacbefi$e( ju befriebigeni
* S)tt aber, nimm auf jene Sluctficbt, toefcbe bu in
jeben S4br(i(^feieen {u nie toanfenben &tfi^tUn ^abm
fMttf{;'ma(bebir )tt greunben/ unb fegfe fie an bic^
.bttr(b SBobftbaeen unb @rogmueb f i^etcbe im ^rieben
dn "trofibetne^^erten^, im Kriege bir m Üartfr^ore
i^n tonnen. €ntlaffe ^e, bie nicbt nur aDein in ^rte«
SeUf fo^bern fe(bf{ bei anbern wicbftgen ^eratbungen
lofber (Srfabrung nocb Slu^bauer befi$en/ im ®l&dt
Mb aßobl^anbe nur fcbaben/ bit bu aber bocb j^^U,
ta bie ®«^en ring^ nocb gue t?ebn^ $(eicb ben ereuflen
grennbeir um bicb ^<i^ Srann, obgfeicb fie |e$e bu
fi^nbig {u bir ^alttn, bu n^ürbefi ft<^ fobafb ba ^ Sblatt
ttttr ein wnig flc^ menbete^ unb ttngiM einbrdcbe^ '
^leidS^ b<tt fd^4ttMidHlitt tte6etUttfirm fai ber ftiadni
%ivan wn bit ficff {ttdhfik^ ftf^tt. Ztm fit ^tA
itwi^nlidt nut G^fd^eii be< 9U<f<f mb ait(ft bte«
fem nt^K tminer treu. ®o (6iiiif ic^ mi S^if^itkn
9011 nod& titelt totidt ^er bmtifm, io toebft^srofetf
tlitbeti f(9oir tiefe Sente tinfcre Süt^eii gcMeit b«fteii^
Halbem fie ficf> in t^re $reuiibf4afe eben fo eitigefc^iaei«
^tlti M ifytt aHac^ttmmliage nmt m bie bietiie; t(^
C&ntire bartl^ti/ i»it gercc^l ber SBerboc^t ge^ti t^re
, Giere «tib i^dttblunadiDeife. ^tnn, totm m^ ^jt$
nitktt bordefaüeri, foU bai für iitc^rt ^äfM mtbm
bdS# ba f{e uneer bem rSmifc^ ^b(l ftel^tir il^ niit
€tb unb ^flidyt {uget^M finb, fte bit Srcttnbfjba^ ber
Xaifer nur in f0 fern e^tenr al< e< jenem ^ffk^ifti
ba§ fie weiter in md^i ^^ tmlafftn, m»wi fk fiel
nidftt gut lieber ^rau^iie^en f 6iitieti# foM er fte {urAtf«
rttft unb dbfiebti bag ^e i^m jtt Qtmften inanc^etf l^iee
i» 8anb reben unb ri^ttitr ja bir {u itid^^ rad^eti, toa6
liiert iHltiä^ mit feinem ßort^eit unb Stoteref^ . fi(|
terbinben liefe. k>iti 9iÜti fonnteß i)a Har Mi iu
Sem»<rft9em ^onbel enmiNen^ toenn fle nic^t Dörfer
. ba^ J^er} bir eingenommen* 2)0(9 be^nnr bi4 iinti
SBeffern. fnttoinbe folc^ tin 5((eittob# n>it bein 8er#
trauen f an4 ben ^nben nnrec^emdfiser 9efl|fer^ nx^
0ie( e^ jenen i^ieber^ beneh.e< anst^&rt!
^k biefen ^e^aut^eungen fi^w ic^ ben ^eJUgm
f5tfc^ffn unb ^ieflern ni<4ft Im ®<r{ttgfleii €tttrag.
Z)enn^nb fli ü in ber £batf fo loerben ^ f^rmit
Gatten nicbttf )u t^nn baben tt»oOen# bte fif niAMd«»
ge^n« ®ie l^ben aber nur bie Archen t^ be(brgi|^
mib i^r 9(mt ijlt toarnen^ ermahnen ttab U|f«
ren^ 91Den sn Sht^r 92{emanb (^ 6c^en/ mb flM
fig 9(cbt )tt fragen p bag (eine Geele biu»^ ^rriftmi
»rrforen ge^. ÜMeltlO^I ttnnteu ße ja nic^t feftMm
mnn fff in ©bmf^H^^ fUf nrnnm^fnt. ahec
tcne iii«rfiD(|eti anb setfcH ^K«ti(UNn ml^meif tmt bk
ys&tbt btt Q^ifc^ofe an; hit fö&vbt »oOim (le
btttc^ottf mdtt ttagtns Brii SRu^ Uog fö^ett > bie
S5cf:6wtrittf8 (Üe^en ftt; fem Stnrinn ge^nr ^e nac^
fünttxtn aitt btt ^^e borani. Unb bd ^ fiüb mit
Srfeln mh fStamm tr^ftsNd^ 6räffm# mb mit OcO^
«Bb äStrmigfn 04 bcrettbentr fo iofTcn fk tnbei iffr
fßirfttnb 9tmt betmafen wclMt^p baf e< ba« 9iii^
l^en ittbimtp fit i^erac^teten bü6, wca fk Mif Mt^
fd^fteflFM» feyn foOrtem .
hol^ttf eSaifit, i^ tt an biff imnfi^inr bof
mdß au^ auf btd^ ein ^ett bct @c6u{b jurirffa^»
^em bit Kest ti tf^, ifyctn Sfmtteemcb^imsm fle {tr
laffenr nt4t aber fh Mn seifificbfh s» toeltftcbtn ®fiM
seit brnAbtr )u {ic^n; bir b«it tHefmebt bit ^ttpfli^
tmigi wtmt fie Mn felbflf anf anbere SXnge fottm, ni»
ner^alb bch Xrtt< tbretf ^ttufi fle iutd(f |n n^tfeti
tmb {tt {tymseit^ bagegenfcttr tn btefcn frittfAen 3f tl*
(iiifrm 6e|ier|te iBMnnft |a Slot^ fit tu^nf «ob m(6t
bttrt^ bitfe ®eM>i> unb SB^fftifirtirgc bidb kttumfäXftm
in fafffcn« SDemi id^ fe<fc ben 9<>Vf fit ^ittn necb i»
ettoa#{tt( gebrauchten / i^etf bennSle^^tf baSXentf(^
(onb nadb i^rem fffiOen regiert n>erbe? S^n aber
ftnb fit im Shtrc^fcbnitt ber Ueppigfett ergeben, fr6^
neu hM ber ganl« nnb Xr4g^eit alfb {toar, bag man
in ff^tc^tigen S^erat^imden n^enig anf ibren Sei^anb
2<^(en fami« WU iffH €tnnabmen unb ausgaben be»
liefen ^ Mo« auf tbre Cetfbett; fit fttUtn auf erlidb
fiHf gor beilid nnb gottfeftg: ^timtidt aber flnb fle mH
ber€kbmatÄf unb ^iffetbat 9(ber felbfl bamt, tvenn ffe
an Sieberfftt mibXugenben ^a^ften (mie 0e e«fo0#
tett)/ bif{ bu tonen bCog S^re unbi^cbac^tung, fot»
netfn^e^« (Att J^errfti^afien nnb S4nbtr fe^nfbifr nnb
t -. 208 - 'I
/
mm btt fotc^t t^nen tmitm^ß fo (§u(i hn fe(r4tti^
r<(^t bivauf mil bn fit bamit if^vm ?Biixtmiifm$
tntfvmbtp.^
£)oc^ Umät noc^ ein {mifer Umf{anb {u tttoiitn:
S)u nMtf{ b(e £te6e bti teutfc^en ?ßoiUi (bie jmat \t^t
nodi fe^r groß tfi, an beren immer flarfem 9Bad^d#
e^m bir aUtf fo bn meife fe^ toiü^r fe^r t>ie( gele«
' gen fe^n mug) ferner nic^t bebten , faüi bu bie ^tut
ddnglic^feit an tiefe SRenfc^en ntc^t fahren (d§t. Ober
tfi t& beinern @c^4rf&(i(fe entgangen f toie aUt Uutß
f(i)en SR^n^er jüngfi^in gewaltig betrübt werben f ba
fle f4t>n bei beinern erflen 3ug bem^ S^ein entlang
toa^rne^men mußten f baß bein ©efolg nic^t fo faf{
Mi tapfern ^rieg^^etben^ ali au^ ^arbindfen^ ^U
f^6fen unb emer lln)a|^( Vft^^fftn btftanb. 6ie xoa^
ren ndmlic^ ber Meinung ^ ttwai gan{ Ungew&^nli^
c^e^/ beffen fte ftc^ nimmer mfyl berfe^en, erblicft {u
^abenr unb t€ berfaOe bamit teutfc^er fßation €&re
nnb Slc^tbarfeit/ tSii^ti (£m)>fiinbK(^ered ^ittt ße
treffen f innen ^ a(^ biefe^. (Eben fo aU ffe na^^ec
bad ganje recbt^mibrige S3ege^ren 9i(eanber^ t)ernom<
men^ ^dtte e4 wenig gebraucht/ baß f!e nie^t aui ec«
iiem anbern Xone mit i^m gerebet^ wenn nic^t bet
6ebanfe ffe beruhigt ^ bu wtlrbef{ feiber Ungunf! auf
t^n werfen, unb na(^ ®ebit^r i^m begegnen*
92tmm batum, idf bitte fe^r/ bic^ wei^Hc^ in
9((^t , mi fnt ^efugniffe bu bem romifAen $abfl ein«
rduni({, unb weld^en @ang bit iffeni(i(^e Meinung ge«
ften bic6 ne^me. ©ebenfe, baß bn fat^m ttft beine
SHegierung angetreten/ unb barum bafär ju fDrgett
^af{, mit bu bit ©acf^en ein(eiteflf unb welche ^off« '
nungen bn für pit ^ufunft erwerfef!. £)en Dlomonifien
mußt bu fc^(ec()terbing$ ti m^ttn, baß fte 9lec^te#
bie ttn^Se^oreUf an ßc^ rfiffen# nm wie t>ie{ weniger .
K.
,1 • - • .
alfo^i^iten fe(6er deffamtif ober Reffen ^ baffe btefet
aftfttion ein noc^ unletbfic^ere^ 3o^ aufbürbem Obtt
^aft btt i>te0ek()t 8tt({, ben, ber ani aUtn Xtifun bei«
nu XaiftmaU fid^ n>iberfegee, über Stetc^ »nb ifdtfer«
t^unr{tt fe^en? 3BiO(l bu t^m SRac^t geben, über
bi(h felbf{ )u ^errfcf)en? 9Biir(i bu trsenb ^emanb beine
SBiirbe abtretet!/ unb f^orjügUc^ bem^ ber feine @e«
Innungen gegen bic^ fo Har an ben Sag gelegt ^at^.
S)u, ber über äffe }u ittitUn ^dttc^r moffteft bic^
irgenb iemanb )um Xnid)tt ^tngebem? SBo i^ jent
fSer^etßung/ bie bu ben Sürflen/ fo bic^ to4^(tenf ba«
mol^ fo feierlid) abgelegt: SKanc^etf^ mi im 9^eic&
cntriffen worben, mieber an baffe(be bringen {u vooU
Un? @iO erfuffe boc^ enbUcbr toa^r berechtigt burc^
jenedS>erfprecl}enf ^eutfcf)(anb t)on bir ermartet; (afil
und nicbt in ber trilben Si^nung, baß feine ^iffigfeie
furber ntebr ju l^offen; f{c^e birnid^t fe(b|{ im SBegej
ier^ite bir baß Unheil nic^t fetbfl! S>tt ftaji oon bei«
nem @Iii(fe fe(bi{ bed 6cf^(immen biel (n befurc^teni^
barum reite bie fitiflern SRdc^te nic^t mut^n^iffig gegett
tic^; rnfe nicbf fe(bfl bemSammer unb ber^rangfad
S5en>pgen burd^ bie Siebe ^ mit ber n){r bir juge^
t^Mr bitten n^ir bic^/ bie a)7aje(i4t bed SKetc^ed anf«
rec^tin erbaUen, bid) nicbt fe(b(l an bie ju oerratl^en^
l»e(4e beine ^ol^^eit in ben @taub jerren« SBenn wie
^ottc^ bai^nm febl bitten ^ fo befc^n^iren n^ir bid& um
beiner 9Bol^(fabrt n^iflenr toenigflen* unferer bi^ {m
erbarmen f unb nici^t bie gan^e 92ation/ fo t>iel eble
et&nHß fo t>iel tapfere aR^nner^ beren grei^eif b»
Ja iu erhalten f beren Unterjochung bu nic^t {u beffir«
tern l^afl, |iig(ei^ mit bir in aSerOerben nnb @€^ttnpf
|tt f{ur)en* SJ^annigfaftige @cf)mac^ if{ in ben Dcrtoi«
c(renen 2|a&ren auf mi gekommen: lag ti nic^t
baittfornmen, baf bu beneu/ nber toelc^e bu ^enfc^en
^etr«i e^ftm. 9^^. ih
fannfl nnb fm> itn«6rtt »ir^lrtinb jw« ttlfo, Ki§
»tt mit In bic t>eracl)tllc()(!e ©lenjÄorfett «tjwimgett
mrb'tn." ©enn »obarcft bat ba« fcutftfte &mb e8
toö^l »erfc^ulbet, baf e« mit bic, tinb nf*t für
bi* ju ©cunbe gi^m f»a? gi^ri unö b«c »ffenbai!»
•ften^efa^r entgegen , flirre un^ bur* ;6tftwetter unb
flammen, tag bte iRationen aü »Ib« an« <>i#«^en,
atle- SSofftc 9«9«t» »nö onjiÄrraen, aUer ^eitf*«»
aiSoffen gegen unö fl* f^^ren — btfec i^'ß, wktov»
m. in folchet ©efa^r auf ttfDfere ©egeawe^r «« on=
formen laffVn, unb unfer ^eil »«rfudien, flWbagtöh:
«nf fo nifb«i?trci*tlgsunmann$aftc SBtIftr ©eibem
gleich, unterliegen unb gffnetljtet »erben.
' Sir Alle tofff«"» bii »ötbefl baö 3l6mer.3o^
»t^m^oW unö fcbajfen, ble Sprannel ber fÄbfie jer*
trummern. ©tftt gebe, bag bie 3»t"nft bcjfet fid)
.geftalte, aW ber Anfang ftct» angfWnbigt ! ©enn oft*
Qttidf bieSttt*t im gegenwartigen «Koment Die Dfre».
•|>onb n»* nicbt gewonnen,, fann boc^ bei fotc^et Sr»
niebrigung eben «ein großer SKut^. un« begeiHerh, ba
ein fo größer Äaifer, ein fo m^cDtiger Äönig üitUt
SRationen j«m,®ienen ficf> fo bereitwiflig jelgt. ©raube
mir, bie Seutfcfeen Ij^ften gctrofler e« «uferen fonne«,
wenn bu im ©treit gebemötfelsjt «nb tibecwunbe«
werben, fo bog bu ^&*ft briidenbe griebenöbebinghlffe
ßatt^lt eingeben mäffenv '(iaffbaß (Je nun fe^m rafif«
fen, wie bu »on iwel ni*tÄ»firbig«n, au«9iom mit
fttftanifcben 9&efeb(en jugefcbidfen «egate« fo 8«n| eta*
gefdjnArt urib öefeffelt bifl, bog bn mu l^nen ettt«
raunif!, ni^t€ ju weigern wdgfl; bafg *orum bie «u«*
rinbifrfjen blDigirmagen un« btracbten, well fit f*M»
bog wir, bie dber «tbere ju 6errfcf>en fa^ig flnb, Uit«
felbft in bdä aBerfa>anMlc{)(Ie Sjjronnenfoi^ jWiJngett
faj^n. ®?«n f<|t< <At Hin«« ©«»ffbat« f<^»« Wf*
mtf tftg ft «011 S(^ret6erti )tt t\i\i ^t^t i^u
(latfett/ unb t^tr eine CO^en^e an feinm ^l^of ^«r*
S3a« tverben aber Wt %%\x\i er({ t>on bir fagen/ »er bu
fo t)k(e Ferren unb @ebieter %h.%\%,f aM ^arbmiUe m(t
tKoi^buten nnb S3if(^&fe mi £mmmmu$tn um bii^
^enmfc^mdrineR/ ba bod) ^ner^ obgleich t^on t>tefi»er'
tni^genben J^&flinsen umgeben ^ benn^d^ fein Stnfe^en
be^ati|>teee. ^
SDecf) e« m&c^te fcbeinen/ baß btefe tn(e bem^a^
8H5*Iofl[tne greunbfcbaft Dietteicbt %m gemeinen %^n
bienef inbem e^ ja antb S4fft gedeben, tbo )ene Sii^
inet benen Xreu ttnb.@I<mben gebotten, mie mel^etj
fle Jn iöertr48tn flepanbem 3* nebme e« för tt>abr
an^ ba§|le einmal gebafeen^ fo m&cbt' ic^ ^i^ gleicb^
iDobt an bie Siorentinifcbe ^olttif erinnern; t>on btef^r
•fonriteit bu leicbl beräde n>erbenf t^ocjdgU^/ {)a m«
fcbon \m\ unb brelmat ibte ^Birfung erfabVem £)oii&
fage, n)a^ ifi bie« für eine Sreunbfd)afe mit eih'eiii#
ber fjD recht Dtbentlid) tag ©efef iwrfftreibeV na«^
toelcbem er bein €i9?ntbttm beft|e, wrb.bicb fel*fl*bte*
fem®cfe§ »ntewirftf fo ba§iiicbt {m©eriRg#en eine
%\t\^%i\X flott b<rt- Sajje biefe ^nWnng Don bÄt
£euten aufgenommen n>orben, ifl xtx^i notbn^enbtg/
ttteitlauftig jtt erjdbten. SDn b<>(l übrigen« bnrd) in^c
at« beutticbe €rH£rungen SSickr merfen (innen ^ b^
biefe ^unbniffe un« nicbt fonberHcb (ieb finb/ baf tote
^ilmebr @rauen nnb ^Ibf^eubabor trogen, onbnim^
mermebr borfibtr un« lufrteben g^btn »erben^ f) lon^t
f{* jent bier jn gonbe fofebe JOfnge ^tran^e^rae«/
ober begebren# bie &on freien SfJdnnern niebt gemottet
mrben f&nm^m f£Sk t>if(e aSertrdge %mt ni^t ^o«
ftmilion mit ibmn gtfii^lopnf aam4^Itg crfofc^en«
nett onfgefrifd^} gtef*»o?b< bejeugte er fttrj wr feU
nim Sibiltrben^ &in^ab# ^m^Qrn betten^ bk imicr;:
2l4
S>od& gefegt autff, ti fe^ ikß ber gaS ni^t^ mit
mlitm Siecbt n)iD({ bu trsenb ^monb aSirt^eibiguns
«or bem Sticf^tec t>erfagen, gef<i»eide einem 9){anne,
ber beide eigene ^ürbe i>erftd)(? Sßenn bu an bet
®ere(i^ti${ctt feiner @arf>e auc^ {noeifelfi, {annfi bu
Mi. bem Umfionb fe(6fl auf feinen €^arafter fcf)Ue§enr
ta§ feine fEBiberfK^er fo feinfucf^eig auf feine S^erbam«
mund bringen ; iai ^nti&dtn Aber feine SBibermart,
;ber uuber^o^Ine ^u^^t ^^.^^ ^<^in €biftf ba^ lauu
Srrum|»6gefc^rei ^ — ba^ ^Üti Um bir einen flareti
Sbliä in i^t ®en>iffen werfen (äffen« SDenn würben
fte too^l bie ©acfte fo uitnatürlic^ |a(lig bei bir betreib
iia, wenn fte wugten^ il^re 9inf(age fep fo befcbafen,
baß i^r auc^f wenn berS&etiagee ^kidifüM ftc^ ber«
antworten ni6(^te^ mit berfcfben aud) begnügen mü6#
tet? <Bk^^ bu nid)t, baß fte weniger auf ein gefe|«
mdßige^ @erid^t oor bir bringen , {ur 93e(trafung et«
ne^ mfktdft Ueberwiefenen^ aii auf &mciU, um et«
lien @d)u(b(ofen ju erbrücfen^ inbem fte mdhti fo et«
frigjl begehren, ali baß bu £ut^ern weber borforbern,
nocb. ft* oertr)eibigcn laffeflf baß er weber auf iit
garten aSorwurfe antworten ^ noc^ bon ben aufgebür«
beten Skrbred^en fle^ reinigen fonne. ©od) , t* fe|e
auc^ ben Uliün%aUf würben fte too^I über baß (Sbitt
fo uneble gteub« äußern, wenn in i^nen ein 3lef{ boti
©Ute nod) wäre.
' ©p fd&affe benn bieö me^r ali berfe^rte ©efcftree^t
bon SRenfc^en au^ beiner 9ld&e i ba^ fo gar (einen
§un(en obti ^umamtdt pb @limpf itt ßc^ ^at, unb
b(oß mit fBut^ unb ^ngrit^ wiber bie frommen f{ret«
ttt, um bie £afier frei ju ^aben; itnb bietf )war aOeö
auf fo(cf)e aSBctfe / ba% felbfl bu (für beffen €&re unb
Seumunb ttn^ @orge an(iegt) mit in i^re Infamie unb
e^onbe deiogen wirfU ^inwtg^iuit i^ml . 9I»(( bie
'- . 2i5
1
gefDitimttt finb/ jur Srettnbf4aft mit htm^abfit bit
ju tüt^mf ober fon({ bai gemeine ^efle fitbcm ju
Reifen f fontern nur ali mägige ^ufcf^ouer ß4 l^er^ran«
gen f uttfrer StDer ^ottt mb j^anbfiingen auHantm
unb au^fttnbfd)aften , um ti nocO iKom bmdfttn jn
tonnen. XreffTid^ ()at ber fürfic^tige £eo, fobalb er
Gefahr termerft, alfoba(b geformt ^ rnbem er Unur«
pfanbe bir Sttgefcf)icftf bie er leicht roi^n famt, {n>ei
<£r)f(^j({e; m jeber @atttmg tym Stdnfen fBirtuofkit
ttnb eingeübt, einen grunbltfltgen ^eitcOIer, unb in»
linbern einen )u jeber Qdjanbt^at fertigen unb bereit
tDiOigen 96fen^ic^t# btibt ohne bte minb^efie &pnt ton
Glouben an irgenb eine^ugenb ober 9){d§igung, bieft
l^aben e^ ba^er ficft jur ^fl'ubt gentad)t, bt4f)aftf
arg(ifYig# ungered^t unb nieberer4d)ttg iti 9(Kem gtgeit
bic^ au SQerfe (u ge](^eit. ^ SRiemanb h^t feit^rr eine
attbere Meinung t)on i^neq ge^ge. ®{e ^aben, tpenn
©c^metd^elei unb Hfl ntc^t fmct^ren /oOten , t^ren ^on
burc^ S).ro^ttngen unb ©dbreden burd){uff |ten ftefc^iof»
ftm ^ Sileanber felbfi iegte barüber neutid) ein of enetf
6efidnbnie ab. Unt 9)7enfcbeR biefeci ^eUd)ter<r ^ie
fbld^er SBagniffe ftc^^interife^cur foQtentoir ungefiraft
eafn)ifd}en (äffen? ^a, n)ie ic^ fe^en mu§f fc^in^
tÄjumotlett. • . ^
£)0T^ glaube mir, nocl(^' giebt e^ in ^eutfcf)(anb
SOtcbiierf n^efc^e, ti^enn bu and). eine Seitlang Ungunfi
oiif pe werfen foHtefir ba e« in ber §olge fegen^reid)
fl^ entfoi^e(n n>irbr einen (obebaren unb rabmt>oIlen
@dmtt }ti^ t>oDf%en gebenfen-. 92oc^ bitten aber
tiefe, unterfiü$t tu>n^aen rectüt^en, biberben Seu^
ten, unb befd)n9i6reii biet mit mir, bf^ fa ben
l^limmeit fd)4b(id^n 3rrtl^. aufzugeben ^ ntib ton
jenen h^djfluxUfixttn Siati^gebern bein C)i)X abjutben«
•"— — äi6, — - • ■
fceifj ile Wtteti *i*f btt wÄsefl, mäfim %k öi
Seittfc^fanb^ tetmdide Uit unb bie Sefintitiitgett bcA
83o(f^ Sinfic^t unb aSerfldtibmg getoorbenr )u betten
hidf nefgen mht^, bie nur »a< e^r unb SRu^ er^^eif*!
bfe ratzen /tinb ihuwtHat^, fo e^ not^ t|>ttt/fraft#
»oK att^fä^ren tt)cSett unb fonnen. @ie bitten bic^^
ferner # Suf^ern oniit^ireä^ unb einen folcft^n
0Rannf ben bn^ fo er aucf^ fc^ulbis n^dre^ bem aBunft^
fo Dieter trefflid^er , biberber ^enfc^en n)o^( fdf^enfen
fJnntefl, t^mi tfLtö)t unb ben ©efeßen^ bie er anfpricftfc
niii)t dtt^iufc^negen. 3(u^f toenn er fte fc^eute, fcnce
man j^n s(etc^n>o^( )uerf{ ^&ren; um n^ie Diel me^r
ba er mit fo i^itl %tmbiiUit bzi @ett)i(fen^ aufzutreten
ft(^ bereit erfidreti SDenn totm äucf^ biaiger 93erbac^t
SlIKer auf i^m (aflete / b4rfte man i^m be|fcn o^ngeac^
ttt iai SXed^t nic^t tttmi^nnf flc^ {tt t>erant»orteni
um wit Dte( me^r alfo barf({ bu jt^t, tDo );bermanii
Wn feiner 9teb(icfy(eit inniglt itberjenst if, unb nur
iDenisei bie feiner Xugenb wiOen i^m grollen ^ feine
Stufldger ftnb, im 9)7inbeflen nic^t^ geflatteur toaf
htm @efe$f altem ^erfommen unb gemeinem f&tau^
imviberlduft? Um ba^ aüti hitttn mt, inbem mt
auf ben i^b un^ berufen r ben bu bei betner itaifer«
loa^I abgefegt ^a SRiemanb bie fßtt^ittnifft ber#
fenntr t^etc^e alle nun mit Stitt^erä @ac()e f!c& Der^t^eti!
gen, fo fel^e ti an, n>ie n>enn gan{ 2:entf<i(anb bir {u
S4§en Idge, mit 2>^rdtten bid^ bdte unb befc^wirer
unb^beine @nabe, (^rbarmung unb jQÜUfe anriefe: bie
' Station bo^ retten unb ben^a^ren, )u i^rem attm
fRtd)t i|r WUn, mS ber ^ne^tfc^aft ße er^i^en^
bon bcvZt^annd fle eriofen {u n^oOeUf unb um beiS
e^rtt)drbigen Sinbenfen^ tt)ilten* an jene hintut, mld^
tinfl itn 9ldinern/ ben \^errtn ber SSelt/ inbienttt
Station.
»et 9temo ^at ba< ®ett4t stmad^t,
»»f man^n im »trimmt nit lad^t,
G* ft9 äBif^off, gfirjl ob«c ©raff,
©«m aKen tie ttn9erf<t«aWt llmft naf.
'«omattttnfle an bfe %t«im, mb ajdc^jldbt
c^r frommen etibt, nun ^ait in ^d^t,
S>e« gemtinen teutfu^tn $H>eW SKac^t
Sh^t bm |tt ttt(^, »ortrauet i^m m^t,
3<* dttJ, wo e« «ttcö gtreiKit fött,
^^r ff^t, ft«f i^c miri>ro jugJei'c^
»ef<&»«<t »erbt bntäf 0er Jprdniten Slel^,
SDfe fit aU einbtt ^tibt ^orbt&dt,
atteltt f!*^rt6en ^erfurgerörff j
3<fr meine bie frommen §4r^en «i(,
©ociim i* ^ie i^r ^eben bitt,
Üb Ufy »on bifen gärflen fagf,
3ln gemim ber (eUtfe^en fSiot^btttft ttait,
Sxtß man nit ti»6a »erbenfen mic^
Uffein bie b6fe riS^re i^/ .
JDart^ bie ijt donje Söttb Jefdiweret
e^t, Siecht unb^ifligreit »orfeMf
3c^ w&$t |u fagenwantt «Bb »»«V
— : — 218
SOm arme 9(be( freffett f^^e,
Unb fviä)tn tiilifitWti unb ^t^,
£)af je bei grei^ett bleib Um ®tabt,
(Sin Z^til f!e ^dben se{ti>unsett fc^on
£)te anbern ijt ffe ftd)Un an,
©p nun ö(t i^r SSegiment
3tt gemeiner SJefcbtterung ffe ^abm Qtmnht
Unb tjl aDetn. i^r 9Rüt^ unb @inn
3tt nehmen teu(f(ibe Srei^ftt bD^in^
@o tfl t>onn6t^en, ac^t ic& sant,
£)a6 ibt 91c^e ne^ntent biefe @c(^ni^
Unb ^tütt tntii {tt SBiberfianb,
@unil bfeibt in griebe (ein &tabt noc^ £anb#
9}un if{ borinn mein SSebunfen mdf,
3tt finben tfiatb ein (eidbte @ac^f
$Dag ti mt ftan borauf aDetn
S)ag tt)ir ttn^ n&rten in gemein
Unb fe|en iXbel bem 3lbc( {H/
IDcr 9lbe( folc^^ ducft tvieber t^Ui ,
S)ann burci^ ein fold» SorneNung nKift
VLni xottbcn gel^olfen/ t04^ i^ f^g;
Unb if{ (ein anber (Sr^nept/ -
£)ie un^ müA unfer ^ronf^eie fttj^,
ei n>dr bann, bag boti ^immel &ttt
Wni Reifen tohü ani biefer SRot^,
S)er m6c^e l^ie gnbea anber €kfia(t
Sürwa^r id}i baf&v abtt ^att
& mtb mi geben felb^ beti Slatfi/
^2Bie man ibon mir ü^rfianben ^aU
lDod> ein .^^aifer k(^i im SHeid^
£)orfft jebermann tla^tn t\isliü(i^,
SDornad) er n>a^ mit 3en>a(e befc()were(
Unb toai ber Sleic^en Sto^t geme^ret^
Zcdii xoüi ber 3(rMcn einig £rpf(
" ' 219 . . ■-". ■
S)obttr^ f{e:»on &ttt>aU crföjl;
SDo moc^t titt'armtr THittcmMn
€in Surften btt im ^at Seibö 9ct^M
3u 3lntn)ort Umtti, nnb {u Siedet
tlnb n)ar5 ein jcbc 6eaM t^orfec^t*
^em foK man aber flagcn t)t
34 ^ah in bem nie fonber SSBig, ^
£)o^ n>ta ic& fagen mein SSorflanb.
SSorrat^cn ijl ganj teutfc^e Janb,
©aö fRei* bit gurflen ^aben wttavift
SSBer tt>a^ bo ber ein ®4»ert ausrauft;
£)er je barmibtr fagt ein SBort!
(Bott weig/ ba§ Icf) fc^rep ^eimlid^ ^orb
So id^ Dormerfe bie groge @c()ma4
£)ie bo b^m 93aterlanb 9ef4a4r
£)o einer $abf ber anber na^m,
SDb einer für ben anbc^ na4^er'fam;
SDer bot Diel taufenb, ber anber mc^rr
2>ag man ihn lieg ju'« Äaiferö €§r. ^
£)6 tcft'ä m't fagt^ fo ifitf bo4 Taut;
iani n>ar getan)l um biefe 93raut^
f&ii einer (te erworben ^ae*
9Ber tt>eig ti$ae| t^n bie ^oc6)eie flü^t
gitrma^r umfonfi er^ ntt Mam^
!Bien>o^( man awi^ t>on andern na^
S)te muffen jegta^^en na4 .
©age nuUf if{ ba^ ein fürfilic^ <5a4?
600 man alfo Dortoefin Slei*? •
3f{ ba« att4 bidis; tfi ba^ sleicft?
^arb au4 gehalten €ib uW pic^?
SBarb @ott unb Sie^t geartet id^t?
S^em. fct> ntt.tpie il^m to6lI fo fla|t
Ser Surften 6a4.n«4 i^^«»w Sl^^^»
£)te ()ant i^r ©c^ifkin br«|t lu ^nft ,
, v > , ;, ■, : , 220 - ui ■ ' . ■•
VSUt foiU je Domerf€tt> fAt j^r ©c^tfnb?
£>arum rt(^ten# neu S^^c^werung attr
^er toiO ein ^oOf ber ein onbcr« ^atv
S>ai, mtt§ t^m merben confirmirt/
i^fe tDibet niemanb appeOirt
Slm S^ttrtag toati t^m {ugefagt —
.3cf) meifif i(^ mrb^ noc^ Sanbj^ derlagt
Um ba§ tc& folc^ nif fd^metgen (anttr
Unb nim bti S)tng^ altem micb am
SDoc^ if{ e^ n>a^r, unb i({ nie rec^t
SRan n)&II benn machen (tumtn in iä^Udittp
Unb Ibanbeln f^mari in tt)ei§ ®eftalt.
Slffein bie gdrßen M ben @etDa(t
S)en (ratt^en^ i^ren @e(ui{en naeft
Zfymi Unrec^ee fc^on fo ifl fein 9tac6/^
^ SRim( fAon m S&rfte mir n>tber Steche,
Sa^em foD ic^£ (lagen? bin fein StntdH;
^di tooüt'i bann {lagen bem ber< nimmt #
<Son|{ anberimo tun Siecht mir {temt,
Stt SRurmberg ein Siegement
!36^ntan(^er 8ärf{ prange i fuc^ie unb rennf^
i(om 1(4 bo^inr etf (of{ mic^ genüge .
Slceft (e^alt ic^ nie ber ©ac^n Sug
Sf<4 I^a6 bann ®ttnii unb ^jngtfgefc^enf«
SDo braucht man ber ^nriflen fUnt,
S>en legen bie %&t^m anf bie S3Arb,
SDie biOiger getragen ioärbr
SSon ben bte gürten fein genennf
IDer^eber SIrbeit bon i^m menbt
ilnb loenn i^m ((agt ber 91rm fein fSlot^,
'&o treibt er Cei(ftt(tc6 boran^ ben ®pott
IDie Qadt man fd^icft iu'n fSLit^tn ^itt
S)en fle^t aOein 9Ruf& unb ®inn
9Sie fie anf6tin9enim6gett ®elb.
mit büß mt %it, M toith $ififlt.
S)arnm ^a^t il^t in 6er fR&tAtv &m^U
916 tc^ wtlitt tbtt behalt,
Unb tnu§ fie c^reh mati^er 9D7antt
©er boc^ »eig aDer €ftre« an;
Unb tfl {tt tDeinen fdmmerlrc^
S>oS man ^ fo 6el<iben fiä^
^it ^ubm, bte nBe Unb re^irn
Unb^itttl äffe £)6erfett Mrfä^rn
©ie rdt^tt Sürflen ma« f!e moffertf
3a t»a^ tfftt sefaOtf nit t»ae fit foffjiiif
©e tiHtfen^ i^reti B^u^ unb @imt
IDorum ^at eilt jeber meinen <9inn
üBir tüoOten fe^en fo barein
m m&9t iftn 9^6rec6en ^onnenfddeln.
IDann war nit folc^ itnttü| ®efinb
91« man in dürften ?^6fen finbt^
®o xoit ani^ nit btt Äoff fo grof^
dDaburc^ n^lr merben arm unb bloi.
£)ann toas man toenbt onf bife Sent
3Da< ifi ^tmtt 0iattb unb Seat
jDie tverben. brum attfd f)iit)9t deff^a|t
Unb tiilidf me^r tinb me^r gea^f
SSon Xa9 iA Za^ nimmt {u-ber fRanb
$ßer ba^ nit fii^t unb &6rf/ tfi taubii
ttnb blinbf tofiir id)i b<^bm »iff.
^^ üu0t tin %uv^ ber ffobc ju t>te(r
3(^ fr^Stf if{ einer ber H^e genug 2
Unb nie auf meieer d2tt|ung lug?
!W6cftt i^ (^e ft>re(ften) finben SXat^
2)a6 mir fi^drbe bienf{&ar biefe 6tabf^
^at tttoai bam ein j£be(mann
eo fligt ein girilen^errfd^afe an,
Vink ifi 9üt$tnr in feineni $anb
— 222 . —
f
auc^ ^aUenS S5rt>f unb 6iede( (eitif
^Aein @(dttb^ fein £reu if{ bd t^n mfit,
©ic a(()f en tt)iber Sott nac^ €^r
9(Sein auf t^ren 3}ug f!e ga^nr
£em^ Srnfi^ ftd^ funfl nit ne^en dti/
£>antt too piati ernfKtc^e •@ati)en beginnt
Sl(8 man auf^ SKeic^^tagö iSorfamluns icfinbt,
S)d pflegend nur ber. ^rafferei^
Unb wohnen ben ZmUtvx btpf
©0 tt)trb torje^ret ber «rmcn ©ue
£)biS ben fc^on nit ff{ ,tt)o^( ju SRut^^
dDann xoai bcr 9(rme erf4n)in3en mag
fBirb aO^ borfc^Iemmert auf folc^cn %aif
SBotf ©teutf Untgelb unb bergleic^^
a((« ob e^ Uta ju 3ln^ bem Stetcft
©a« nehmen* an (o^n) J&arm^rjigfeit .
SBa« tfl bann i$t ber gärfleti 6<(ett
3(1^ nie eint groge ©Ainberip?
Sioc^ ^aben^ 3^0 t^n^ 9)?atitb babe;^
llnb tt)er bon il()n befcbirmt mttf fetUr
9)iu6 fonberlid^ auc^ brocfen etn,
©olc^e IDing &at n>iber ^c^i nac&3iel/
©te madjen ber aSefd^werung ju t>iel
3c^ meig ir)r feiner n^irb nif fatt
aßie n>or>( er t>te( berfc^ruiiben ^ai
a3erf:C)(inb( noc^ ti^Wö) »te ttn X^Ier^
Stc^t nit ba^ jemanb boran Derlier^
€r Ht gefrefl^n (ange 3ett
fßod) tfl i^m ge^t fein tRac^en }tt tt>eiC
JDer in i()m ben mic^t füKen ntt
entgegen ^ifft Uin Sieben Hin 95i«/
IDtn 9lbe( M ^t gefreflfen f^n;
*— — 225 -^ r
3$f mU (r.fti bnr ®itdMtn ^a^ttf
£>ctt fe$t er ouf ein neuen 3oK.
@a9 an bft ^olf »oiin 6ifi i)ii i^oS?
^enffi bu nit bad ttman Um ein Xagf«
2)er bir btö^er t^crborgen (ag^
S>a^ bn muge fpepen dui ben %ta^.
S^ht auf f boit beinern Steffen tag
9Ketn{{ bUr baß bu feifi im &trtb adein
J^6r, n)te t>on bir ein iani ®emetn
3n aOen Sapben Haim t^ut
92oc^ n>irb bedtiöge bir nie bein 9Rut^
<So (a§ ic^ i{e t)on biefem ©c^Iunb
3^r feinbt nac^ me^r ^ant nuf^ fein ®mnb
S>te Renten i^re Xbpf «ugletc^
3n einem fHat^, bag i^n bo;« tSetc^
9lac^ aSiOen gan) b(eiibe .nnterl^an^
*iDett Saifer a68efcrtt9ee ^an
£)er im<i)t nun bon nnel tuibet "IKeec
©ie tt)6Dcn nie, ^bag er »ibtr <e^.
Siann aOen 6en)a(e bje^ ^aiferä ^
a>«tt i^m degefien bellten fk
£)o barf i^n niemanb trade« tin
9tl< wa^ f!e t()un, i(i nAlunb fein.
?BJan barf e^ niemanb Hagen an
S)ann ben bie unrecbt M^ gefi^n
©ie fpotten ^fer bann *ap|n ^
9Ufo bleibe {r®en>artm Eii^,^
$Da toiber reben barf (ein^B^wn
£)arnm 6abevdi^ ifb4 ein< gefung^n an .
!8erbieten £)D(eor int^^tß ^^v,
9Ui ob fle tvitnti Utifliöi mar
SDan SBa^r^eie mtsend leiben m't
3fl »iber i^ren gSrane^ »nb ©itt
iDan fort ®ott^ SSort in .äSUifen fhr^n/
-^ 2£4 ■
Sf^ti tturb tl^r @ttf mb SRac^t |tr$al^ii«
3l^n !({ ba« €t»ange(i ta\x6)
jDritm lafen^ (ommen nit in i^ten S3ratt((
€tit9(sen fe$en^ aüt ^adft
iDasnit fle * Ui)alttn il^reti fir^ic^t
iDann ti>a< i^n bo entsegen ifl#
Ob matt fdl^oit bxii in @^nfteit (tefff
®o »6Den^ boc^ nit baß mott fage^
ttnb toibet iftre Uebunge ffage
3a e^e fte emaä laffett nac^
SDaö i^tt' Dor^inbert i^te 6a4
®j^e tnügten fc()n>ei9ett @ottii SBorty
flBer M bergteic^ien je gejS)Jtt?
jDtttm forc^fm t))ir bie %iiUn nit
£)atttt fie uti^ toottett tif^tiäf mit
3a fage t4 fo(c^ utt^tc^ ^ittg
SDie unfer §ttrf{en a^fett gerttigf
Äein Xiirf, fem ipeibe uti« (egtattf
®ote nie bemegener SRcnfc^ett fc^uf
IDann fetnb in biefem Stegemene
JDrum m&gen'tf merben balb {utrennt
JDann ti iß wiber S^r unb ®ott
JDrum {u tt)ib.er|{reben ift un^ natl^/ '
entgegen aBer ObtvUit y
JDrum fromme @tibt euc^ macftf bereit ^ '
ttnb nemmt bti SIbeM Srennbfc^afl atr,
6o^mag man biejen miberßa^n
Unb Mfen teutfc^cr Station
SBormeiben @(^aben^ ©potf unb ^$tv
IDie tin< bep §remben aufgefegt ^ ~
SDie,@adl^e bie fic^ btDidS» betoegfr
2)a< fie nn^ reben ^m^l^l(c^ nac^
2>e< fein bie Surften i\n Urfad^
&ie maffen ftc^ doni Umx .@(^nb
fbiii foifftn je#t aue^ frembe ianh
)lRb ttbm Mif3f^ tiiit ti t|?f
J^ilfiin« §ttm SSeflen J&crr 3efu 6)^rfff^
S)ann^tt attem b^c, Reifer biff. 3(mert!
S^p bem aSSetn <iuö bem freien Sranfen(atib(
föin i^ alUn guten Soffen {ugefatibt
toiber
fööt er xoiUt aUe ©etjilt^feit «nb 9>rtefletfcöaft
fe^n) mit erfldrting etli^et: feiner (Sefd^riftem
€«ijlne«> ober ti«9e&8rf^ btefettett/ |5) etn 6fr#
berbientf alö fie ober fie^ fommen fe^enf ju ^rfeid^*
fcrung i^rer^g^epttf änber 8ett( ^ffegen mit i^nen jtt'
dleic^er €nlse(tnu§ {U jiej^en/ be^ S3ebttnfenig# .<tf
Icmme fte {eici>ter att/ n^etin t)iel ^ugleic^ mit i^n" Uii ,
bem Sl^er tin^tt%tUndnt ift^ ba einer fttig^ottbeU
.f^atfi>nt> einen Unfc^nlbigen mit H)m ift ©traf flirret
arg benn i§D bie 6u>tifatten^ bieweU f?e fc^einbartic^
fe^^n ob fi4 bon aDfen jDertjen ergeben/ ttttb mi Sorfe*
^un9^ alß mbzti ntt in oc^ten^ be^ ^(Kmdcf^ttgen^ btt
t^re bo^l^öfttgen tinb berbammpte ^rdf tiefen (dnger
nit bu(ben ma^f ba^in f^en, ba§ ^e^ tbietbo^t nac^
{angerXtebttng'iinbCDebrducfy berfefbiseti/ boc^ }u(e^f
um i^re bi^i^r ^i&bu ^man^m$ $tfitaft voeKbtn
1
mb tlnf rett aOe unsere @eif{(i4eti ottb seotemlicft Ne
«Karbiden ^riefUrfc^aft mtßotMn^ M S5ab^ fo i^ti
Mm, i^xm äJerfc^uIbeti ikic^ NteM/ m f&ffnn,. tto^
nacbbem in furj t)erf$iener Seit ^^ mideti e^daec
iRot^burfe^ bamit gatti Seutfd^ SRafioQ t><|ft j4ni^¥>^U4t
Belabtni({, etficf^e £Iagfc^rife über jte bie (Sucdfaneit
tnb t(^re 3ln^4tiderf atö UcMt^ ber genannten 95e<
(cftttf emuß, ^ab ausgeben (äffen f (egenfie mir erbiete«
(id& 2U^ ic& fep fin ^faffenfeinb, uneerfte^ aßen 9lbe(
t»nb baA geiseiii j^teg&^9ifo({ (uir a)etfb($|un$ »nb 916^
tifdungftOet @eifHr(iE)feit{ureiien bnb bemegen: ^abtn
mi^ fd^an bei biekn Mb tAidjftnf bk mv jubor mit
Qsnf{f ouc6 Sreunbfcfiaftgeiieigetf bnb i>orn>anbt qu
t9eff f {um %f)til in 9Sotbac6t, {um X^eit auc^ in 9Ri^:s.
Sttnft> öffentliche ^etnbfcbaft/ bnb gemeinen ^a§ ge«
filit, Mb b<i< aDeä fbtiber toa^r^aftig ecbarn 0runb/'
burd^ b0t|e^rti etaer getanen. ©Triften SSu^egung»
^amit nun f&Hic^ t^rem b6feu SBiden na(f> nit n^eieern
Sdrgaog gewinnen: toiü i^ aU^itt, toai meine 0)ie9«
twng $mtß, bnb no4 fe^/ bnre^ furie (Stttüvm i»ti«
ner borigeti @c^r^n (uberf eften gebem
Sßat>oii fid^ etfKt^ JNag äler mt<^ erl^oben?
^rftlic^, M ic| etti^Iag^ifl; au^fiitn I^tffen^^
Dnb biefelbfge;r ^rt iffentUc^ üngtfiilMgen: k^btn U>
Mb bie Anrtifntien/ at< icft be^ an etlfc^en (inbiu
gitn)ife ^unbfc^aft erlernt r mic^ alleni^a(6«n <mi»t'
fcftrieen, a(« Uttt iän t)cm ^bß imb offem geißlic^ea
@tanb ein ge^b {ngefcftriebenf bamit fi^^ bmn bi( ba^
J^tn betDegt, ba§ bie fle meine @d^ifl gebfen/ fold^
Suberfic^t gegen mir gtf^abt, mb Uli^, bie te^i mtS
@0tt/ itt beleibigen nie gi^nfr ^'ttt^ W(0 »'idtrn in.
227 *
etn»$etret ®tii f^ihim t^^f Hat trter ^vHt M
fmfreuttblic^er 9Bevt wn mit ^ittn (äffen. . 8ftf
iie^ni(t4 tft d^reSf t90f&en# Srßed^tti fep ein Sr$»
tiep^ bamti mefnen 6e6feftm iu ^(feit ^o^ !#ei0
md^, tit effetuttd^ 'gefaxt, mMit ti t(in' fi» sdt iim
Un, ^ mütm mic^ mit ti^tn ^dnben mnSrIndedr.
S(6er bte gemein Sieb 6et ben ©ei^ft^tn ifi f$Mttf tafl
t^nseßdmniisUc^emac^fen; etn jeber foU meiner Slc^t
nt^mtn; fepauc^ gue nnb gerate f |tt debenfen^ tujt
meinem f$i!rne^men SBiberflanb gefc^e^en mige. 9(ui
filid^en t>nb bergleic^en mt^t SSBorten ^ bie»eM i(ft mein
Unfc^^Ib erfennt bnb änäf mein 9lnifi)nit(ti fb i^ufe(
ebert^ermorren mlgemefenf baf man mein Wltinmi
Mb Sui^f<t$, toi« mein @emilt^ l^ie ^t Dtib Md^ ^
nit ^dtte sleic()f6tm1g Derffe^tn m^gen^ fo botf) mit H(h
un (autern SSBcrten/ bon tt>em t^ oorg'mdfttsef ^ «tA
Sebermonn befc^n^ert Te^/ barumatii^sebrucfe rj|lt ^ot
mtc^ ^liö)6r a(* biflid), nie n^eni5 ittimwtti fonbcrit
eine l^e^e SJctrubnug btaiift, mir ein fÄ(icft* »rmK«|eit
gnn} o^m fSiot^ t>nb Urfad^ anf^tU^t iurontkrir üffd
baf id) na^et bafür gel^abt atfe @eif{({($tn^ ^b^ btf
mebrer ^auf »offen ftd) ber ewrifonen n>itet^ mie^ ärß
nel^men,; bte tyovt^&tisttt, bnb mi^ i^ren l^(6m i^eif^i
fd(9en. @&{ic(;d mic^ l^6cb(ici) befibtber^ tmb b0l(^ftl
bemegt, bog id) einen (Spruch ^ »ie ber bann bi>(| ant
Sagf unb offentlid) 9e(efen n^b, inr berfe(bt3€rt ^'f
^b au^gc(><n (äffen* @o6n{b bai nm gefcf^ebmv ^
ben brc* fronimen ^ortifonen' bon bent t>ortgen ^n#^
fcbreiben gefaffen, unb ftdv gtrnj auf bert jiM'nis«*
i&prud) mir gcinbfc^aft barbnrd) jn erwtrfm öcbacbt^
bnb a(öb4nn erfl t<>re* öol^fgen Stu^geben* »eitern
©lauben gemacht, barauf ein grog (S^efc^rep morbcn,
^Ifo baß niemanb drger bann Ulrid) bon i^uffen
wdre. 9Bie»ol^ nun betft(% Spruch fo bd« nit ifr,
3^28 '
^af i4 mxäi taxm^ w er vtdit Derfianbett/geimt
la^ett meine; no^ mäf Demant)/ fo iaxnm Ux&fytU
mit ^m^fxautn mix {u Mrjei^en 6itte> fo'ttill ic^
b«*, auf boS i'br nif foBi*er ©ejialf wn ben erbem
^^t^enbigeit ge^^aften n>erbe, etliche SBdrter batiti^ in
tt>a« ÜKeinung tcb bie defc^rieben;^ auf« tnxift anteigett^
ttnb {u erfettnen geben*
S)a^ i^ nit atter ®ti^ü(i)m ^dnb fe^, no^ ju
»erben je gebac^t.
lDa$ Id^ aber nie oOer @eifUi(b(eif jun^tber fc^ei^
j^enr fonbern gute SSormannng gegeben b<^bef n^iffetr'
fe(b^ toeblf bie fellitbß ouf roicb erbenfen, n^ietVQ^I fte
gern bie itnt anitxt iibcrreben n>oaten. @o barf man
j meine (Scbrift in feinen 3n)eife( fe$en: bann in meinem
®]»rQcb ift Harlicb au^gtbrucft^ toit id) Dnter anbern
an4 beffagf bog bttr4> ber Surtifanen ^raftif oiel
frnmmer geUbrten tnb gefc^ief ten QefeOen SSer^inbe«
rungentfiebt, ba§f!e mit (einen/ ober taf{ geringern Dnb
)»enf{onirten ^frunben t>erfeben n^erben m&gen^ fbnber
(eflQen aSein ber S^irclben @ut unb^frünben/ bie lu
8tom practiciren Hnntn, ober aber mit®tlb an ftc^
erfauft ^aben. ßai bocb {u erbarme«/ tnb ein Urfad>
i^t ba§ fe$ofo t)ie( ungefcbrtf ter , au(^ ttntt>ärbigen/
Mb untüglicben t)nter'ben ®etf{(id^en fepn/ bargegen
Diel frnmmer/ ttigficben/ Dnb getebrten 9lrmntb t>nb
Sioeb leiben/ alßlä) bann im ®pruc^ anzeige ^ befön^
ber^ mie biefen Porten:
9Bo aber Ifi ein frnmmer SRann/
©er fkb ber @eifHid)feit nimmt attß
S)ie beiligen (Sefc^rift ani$(egen (ann/
^it feiner $frfinb man ben terftcbt/
S)ann »er }e|t nie mit @(^a(#ei( fu^f^
]
3» Slotttf tttb toitb tin fEmtifcoi,
£>ett (äffen ^e ba^fn^n ftatt»
aifo fein %tummtt Qtf&tbtH »irb;
StOem bie fdeifytit ifl ^tiittt,
Siä$ ^i$t man ie$ bte @eifHtd^(eit ti. f. w.
9(ttc6 fo nimm i^ Mmstn, too id^ am Mtidfltu
SSomanuns sieB^ aOe frumroen, gelehrten/ onb
Satt^fird^ttgen dtt<. SU bie bo ic^ @ott bftfe, (u ber#
löeenr bafi nter m ti je ju btc@tr«f fdrae^ bfeUn*
fc^ulbigen mie be« SJerwtlrrfcm gel^rf.
^ilf f bag ber j&öuf tioerb balb itxtttmt, \
SDantt tt>o ba« itit in Äur| gffc^ic^t/
Sag bcin ©etta» flc^ fettff Mtfidt^t,
60 fordet ic§, c« tottb &btl gan;
@ie ^abcn geajfef 3eberraonn:
SDrum mag ed bleiben (4nger m't;
(£ß mug ba^ j^alb ber Sbx^ gon n^it |
IDa^ mir noc^ ju bereuten tt)D^( k* ;
^tt<^ an einem 0ttf ba tc^ alfo f(^rei6(: ',
S>o(6 ^a(t bie Srnmmen tc^ bebort
5>er greif man feinem an ein j^aar:
Unb bit feinb gneer ©c^rift %tlt^tU \
^(^ bitf / bag feiner toerb berfel^rf ;
^Unbtber eingeifUic^Sebenfilirff .
Sn btefer @a^ bUib unberührt k.
2^(em nod) an einem anbern €nb alfot
S)en Srummen »oOfn mir bieten (£^Vf
Sie (eben aüiüt Mft unb fe^r.
9ltt«fonic&em, tto ifit meiner ^tbermSrtigen &U ^
viAt^ bii in i^r @elb({'bergeffen gegen mir borgiff^*^/
ib^r in erfennenf ab t^ nit ber toa^ren i@eif{(ic^feif, /
l^nb e^rlicden ^rieifetfc^aft bon i^erien geneigt, bnb /
gunflig fep; bin ic^ aber ben SMfen miber tmb ärger(ic^ /
ititgegenf wüi gat baf bie Hnjcf^ulbigen, bnb gram^
23Q
ineti ütt? mb fo i^ d^ bie tk^tf bit tni'ußt^t^
mtinlid) itf^totttnx nHirum. ^aieti ton^ mir f&t übtt,
> bk mtf^tf bcm «xbtUf Mit bef^tttsm bt^vottt
f^erben? 3a me^r tf{ )« erfetineti^ W bfef!r 6«d^ aU
len rec|(^ ®rifH|<6a <u ®M attgefott^n, f^»b aiu(, 06
^ctt tDia, f^ i^i^( in jttitf ott^seleii ftE; ber|kilbm
il^ ^off be9 beofelbigcfif um bag b^rtii gtt^tif tm^
iM(i& (|U)t mos Um Uttgtinß bnb SciiAfx^dft, fonbem
drojeii 2>«iiE .t>itrbieiietti bte^tnrtifarieii fasm wA pe
SBltt an alle ^mmen ®etfHt($ett, "mld^ fitober f6fc
\ (id^Ö SSetba(^td ^tt ertaffen, t)nb meitie$ re(!(^teti
®runb ju tjornemen. |^
y^ i^terum (c^ alle frommen ^tit^tt, Mb Sei^Hcfteit
ffcigistic^ erma^tteif unb gäilicb debeten ^aben tt>iDr
ftd^ ber Surtifatten Sloc^ceb.« ^^uiig tiil-"att)unemeitr
oud^ foDtc^^ ^'ttfür in (emem toeg. 1» mir |« f>erfi^eti>
tnb mic^ gränblicft au<:btefcm fSorbac^ ju (äffen«
^an nit aDemifi foDtc^« mein SäJiU ober SReinnng nie
gen^efen^ fonbern auc^.ft)dr tt)iber mein^erj bnb@c#
mut^/ etmgen frjkmmen ^ie({er ober ®ci(l(ic|en betdf^i«
gen/ ober betrüben; biel me(>r moSe t(^; t9o i<l( i^ren
@cl&aben juborfonmteQf Sßn^ )u forbernr bnb Sßerfol«
gung entgegen (u fepn n)tt$tef mein )!eib t>nnb @ut cSU
Itii be9 fle fe$en# tmb il^n mit aOem meinem SBermdgeii
tbienen. ^a^ic^auc^ iofe^ n^ |!c^ ferner Gelegenheit .>
^kgibtn tbirb^ ^ mit ber X^at im mlcbeftnbi^ fSlienu/^
/^i;^ bann 2^mmib'(i<^er meine Slteinung anber(i b^
({i)Qben ^ättlt^ be«mia ic& biefs^' ^|o olfb^ berief; nn»
'. oud» baruber prirteltirt j^aben^ ba% vsiixn^Vitfft wlb
prfainie oitberfl gen>^nf ober noc^ fep; bann im»
inafe)} ii^ hierin. onfeige/ bnb beri<^ t^nt/ t^nb nit of^
ftttts tommtn, onb f!(^ mein 3eman« anite^men tburbe/
bem »td i(b {ut>or al^ier t^erfuitfrtget, jit toiffm Qtt^an^
knh-gt^beHJ^al^fiu mm füHnmg gWr nit fiin ^maUf
ttnfc^ulbid^ ober btt .@a^ tmi»ertt>attbe hierein ju {te^
^m, ba§ er ber^alben foOicber terfr^one» bann mp er
Itt9 ntf e$tf e; unb toettcr $retfen tCuM, ftUt iv ftdi auf
mi^ )iit {tt berufen; noät iä^ ^ en^fdbufbt^ett l^aben.
S>ann nit aOein gib idt iemanb^ {u foOic^en SortoiBi«
|ims/ fbnbern aac^n>4rf tt>re obgefagt^ tbiber nteind ^
i^erjen !HH0en bnb Stternuttg, femanbt# unfl^ufbis {u
Meibigett. -hierum foö fid; in ber geftafe feiner unter
«teinem Blamen bebec!en# nocb befcbineUf ober wo er
(rnen- frommen @df}li^cn befc^dbiget/ ftd) mit meiner
©oiben bej^tlfen; benn et n>irb bomit nit beffe^en, onb .
fi^oe^jur ^uitjj^timt, hiic^ e^e i1)m intoibtt, benn
fär flc^ ffnbeto/jpitt berf;albett tintn jeben treulicb ge«
warnet l^aben; Sann ic^ n^iB ie|t mein^ Seben^, onb
9raiK^ng ber Sernnnftf fo otel mir m&südi, bie xo&t^
figttn, tviatn, frotntoe ^riefierfc^nft uitb 6et({(i(ibfeif
Ate ^erjen unb ®tmut&, gCeif , unb (Brbeit gern f6r*
Kntrbnb tror Scbaben boir^iit^n Reffen. (£€ n>dr bann,
baß frmahbf is^ie id) micb {& gefcbe^en gan) nit botffc^e^
fläf affo i^ergejfcrt »firbe, ba j^tt fid^ meiner g Biberffidr^^
tigengegen mir am^hrnt, tmbmt^ oerfo tgete, JJBamt' '
nw) fSfliÄ^ gcfc^JdST mv^tTid) oon aftlot'^*wegfn auc§
tttcinc^ 95e|ien'gebentcnf ttrifl aber einen jieben fieigigi
it(^/ unb gätHc^ gebeten ^aben^ |lä) berfelbigen onb
Mtt i^te^ 3In]£>angä ju entfd)(agenf mb i^n n>iber mic^ ^
toeber mit Stat^ noc^ %bat,' j^itf ober ^ntfä^vA {u**
e^mtf nocf) Ungutem n>iber micb betocgen (affen^ bomi^
fb mein ©d^riften recf>t bewegen »erben / feinb fle ju
S^emeind pri^fleUic^en (Stanbä (£^tf fftn^, unb ^\xf*
• \
m^tn himtn. In tm-^mtd^n mtin ^imt^tn tu
. \Ww i(fy in weinen (Sänften metn^ mb $eiienni
^J haben »ÄÄe/
Ä
/Unb wiemol in oSdemeftem @t>rtt€^f auc^ mein
5((adMb ^otmamni iUl)t, itm^iamli^ au^gebrucft^
, t^nb erfanntUc^ tfl; fo mid ic^ bai bcc^ aO^ier tt)teber»
; tun anseteigt/ t^nb repctirt ^abtn, ba§ mtc^ foUic^ $%
2u fugten/ t^nb SSormanuns |u t^m f^eturfac^f, Dnii
i'en)e^t ^af. 3^^^ ^^f^en färneni(t^ Unterbrncfung btt
äixiflüditnß {u \>i>tan unferd 93ater(anb^ teutfd&er 92a«
: tm^xti^tit, t)nb bie ntannigfattige ^efc^tperuns/ bo«
mit ade S^rifien^eU/ aber mel^r bann anberCf toii
; ^cutfcftcn# o^nSa^l t>nb SDIaag, burc&biea54pfl, Mb-
; fcm tSmifcften ©ebcaucft fiberlabcn/ tinb befd^mert fepttf
; <w(6 no4 Md(ic(^ je me^r Dnb me^c n^erbeuiDnb bafi
• bie %jpfl fo ganj ft:e))enc(> bie sittlichen ^ mb eDattj^e«
lifc^en ^al^rl^eit burc^ t>kUv^anb nnfruc()t6.are ui^t*
I fertige ^onffitution mi ©efegf nit {u grlf^eiung gemeu
1 ^dt, eigen ©eminn, Dnb SRu| (n fncften bj^nenycin
; lange Seither t>erbunfelt, unb gebrenbt ^aben^ anfiatt
, ber ©ottg geboten/ i{>r nnperfc^^arapten Sagen onb @e«
bic^t bei beti einfältigen c()i:i|Wic{)en @e{)af(ein geöbfi
= ' eingebrnngen/^ unb teutfc()e SJ^ation berwajfcn alfo uber#
j> rcbti t)nb in bejw^jnglicije J^aUnng gebracht ^ bag tt>{p
: nit aÄdn fo lange 3eit ^^enfion/ Slnnaten^ 3a$«
'Iwng ftlr bk ^ifdiofimanUl f füratterlep Spnprmaf
. ti^n^ SDilV^nfation; Slelayötipn, @ratien,-önb berglefa
^ cften liaNn folgen (ajfen, fonbern aud), ba* bocT) jn er#
{►armeni »nb fic^ jn feft4.«^enif?; wann if)n gejiebtf. i^re
Ifgattn »n^^Hag ^u i;»erfaufeni ®c(b ium tilrfifc^ett
2S3
aber ani a'nhvtn ttbid^Un ttrfac^en t>on unij ju fotbern/
in mi ^tvaniitfdtiäti t»n6 bafftlbi» fo gar fre^ tnb^
Oll lAe @^am^ tag fit au^ batjU/ als toit i^n iinibat
i»ittn, Un itlftüttn, ober in»em|t9f{en Pfennig auf
M^)tt fe^cii; mutfimbtn, nU m.^n&9^ii-it^abt;
i^t ^Ui &ii9liäitditf batinfk ti bann mit ii^, tnb \ '-
iBtt0üU brache f«^««' i^o mifiittrgUc&i Eintrag ^ obfx i
{ffiib<rf)»re(|[tmg itt ^errfd^n/ t>»b restcren^ fcttbern 1
«ttcb auf bog ^e; flc^ noc^ tt>eitrer unferer ©ebulb unb 1
fßevftpmmi miibtatid)mp fi^ bntermunbeiu. in baf . \
weltli^ Stegiment jn srtiftnf ®efe§jema<:bt/ ba§ ein \
fbapft aw^TtTbtvM^^ , ^Scfi^'''^^
itnb SSrifen na(^ feinem ®efailen JU felen^ Dnl^iu tnu
fe|en ^6. £)ag fTr bann irnäb eine lange ^ett^er alfo
in ^elrdud^ gebatten^ ben romifc^en £aifem/ mb an*
bttn @rogen €kttrag getlfian, mt^tdtt, ianb, mb\
{Reii^ ge»a(tig)i4 m ^ä) gebogen f vieler Nation 3^^ \
ftimußf ott^ &inb; Seul grnnbUc^ fiSorberben^ t>erttr« ^'
fic^t &on; bnb aM f!e mit ber erbic^ten UebergebMng j *
^w^mtinif tttiMS ^infür »u fcbaffenf bft) i^n felbtf j
t^oi^eigt dWtfmp mit ^anb bnb ^afen um fic^ ge« I
^tfffto/. mttfer Seit bie dnfÜtige €^rijlen^eit tum %betf j
Sf{ti>ufigenf aKe^ tt>aö ffe auffegen, ob ba^ fcbon €^ett <
ober S3$ic^eit entgegen tolr, oefitglicb {u glauben^ Mb ^
^altmp €ib, Pi4t, @e(ilbb, onb Sunbmf aufgd&f!/
tmbftenicbtiget, biebeilrgeUf bewdbrten, nnbunwiber^ . ;^ ^ - X
fpretbUcfeen ©cbrifft nac^ j^rem aBiOen^ ioorju fit ge* \ , . ;
»oB^y genotbigetf ;enb gebrungen, wann fte &tl\x% \ Jr
ober eigenrer SRttl erforbert t^(^t, neue ,@ef4| gemücftt, \ [ /^"
ober bie gcmadftten abgetbbn^ bie ganjen cbrifWic^en ; ^i'
Sßelt mit ibren Nullen belogen ^ t^nb betrogen f einen
falfe()en B^tin bon i^n ausgeben/ n>a^ fie in fodicbem,
obfc bei:g(ei^cn matj^en/ ob^ bre^^ fegeni obervAb^
— : — ^ 234 ^ -
t^m Mhttitiit aä^Un ftkr bann ii54r t9 iM ^tt
ftlbit a(fo ^efc^t^eti. 3a oftfc^n ein 9a^ tinß nn«
moM ^(kft |tt {u urtleibttr 0btt Mit fit {A et f«i^eliif
fiarum ^ #e^ auc^ mit einem tirmtnlfdieii ^otf ä6er
»it c^ri^enlli^en^tfc^en sr(fnfon, Me ^et(i||fii €Mdfttf
tare^ UeNrmacf)e t>ta> &m(Ht nnMr flj^ iot^b^ftlt/ mV
,A>, ; iM^rympfet, €ib, «nb ^fftt^t Mn «<n ^^cfen; fd
; ' i ^e ton^rmtren, ju feinem SimciUa ntaimef tnt|f i^ t^^
llitn deforb:ivei, t>nb oOe iiqtwcn^^ iit f^iH^ }^h Sla
|\ iftnnep (dn^er nie M^en (eiben r ^M^ sebUlVlil «6Bienf
06er mtgeHr n(f| bie (Brücken/ Sl£|men; »nüfe^re;
mst^^m %^til bec^il^tri^m^eit, bim bet l^iHtfin ä*
sefonbert^ für ^tberennisen^ mb jte^er j« dc^en^ bnV
gälten geMSen; £)iefe« |<it nric^/ niie jege ^ntmu
erfiUcd bemeslf barnad^, bat bie Snttlftiinen n«i< i^ei<
il^tata, bte fie fiet^' treiben^ bie $5^ itf iften^Sii^i
nemen ^ältftitfm, ilfn, bntfu fle ^)t^ nit fdmtttti
m6(^en^ ^effehr aff^t angei^tilen ^i^mtmWmfä^
fmb, bte ee^en, fo nnftr gtoti; bwt i&reii j^ iiJMif
(B&titn gej^tft, gen SKom jui^t^^
Mtftifc^en , i^m^ism^n ,'.. bai^i.-«*w»«-4le t»fl?rt
^fMxiüHxt berratl^enf anc^. ^m^ nrii^ «le a>itig %[t
^eflatf, fttnb e^unr btef ftnmmtrfHefter bnb r^b(i(|ef!
0e^(lenr bie ag^le «erfeien ti^ben^ mit \/fyttn f&mi^
fd;en Siinbenf bnb bj^n^tucfen brntreiben^ bKüm«
litern/ -i^ab tf^^mtif Uinm 4Frbe)*n/ Srnttimen btib- 6e#
legten jtt elt^a^ fommen (affen^ ^aftf unl> ^drf «nf mti
ben geifllklen &^n nnber^ nie^ bann bie ^atiflenl mit
^fefeff Reiben r bnb bergld^^en SBc((»ren tr^tbeti; ba^
mit fle bnfprMU^ grog de(b boft ^üef^IoMb gett
Slom/ ttfieberuth herauf wJSifc^e ©itlenf bnb b<el 66«
fer ©fucf f babttte^ t)iet an i^rem geben geärgert »nr*
ben, bringen, ^o ic^ folc^^^ deOt^en/ nnb i^ren ^xu
fiit Gtofi ; ' bdfttft ftt jkbtm<im poifm, liiifr Mt^
gmi»nmiimn, ttMnt, i»imol i^ Qtw&&, ba§fa(l
^rffdS^ üK f|9 )tt fecfttm i(l, inb %kwtmnis Qifjitf«
fe^figfeit mlbet fle $ie(lattNti^ (biibem bM Mrilkr tarc!^
Sertmcfttiis bet®a|rl^€l( bnbbfrUtir<Att(b Mterge^an«
Seii# Dttb b^rborbttt fdnb : bnt tnkft bmnocb Sieb tttb Cdi
^nottttf l^itfN^ utttvOttn Sat<tl<iiib<f Viifi^tttts bee
^(liomiitenen Sret^etf bnb UnBebutb btr f^nijS^ic^en
S>teii#barfett bitbegt ipab mid^ «(fo ^egeft #n^ fe
ml in mit omt^h ^ertc^t, i^re i^nblttu^ an Xag |ti
(riiidm^ att %tut^n Mtmantt, ftUHditn bm^riff(f(f>et
tXfgtinettff bttb ber S^^pfi^tonne^ eiitcif$en {uiHcBetr;
nklimdäi trboien^al« ic^ baftti no^ tbtvfelbfi mitaltili
Vefmisett t« iilUfytt @acben {tt belfm; unb bomit tbit
ton beaflliigen i^ortrutfren cfiebigt, t^tib befreit toer«
bmtnigeti, mein {eib birb-^ben t|n fdrjttfegen; bo^
«W i4^ lofftf ntemanbd on^fes^n m&denr at^ f^Ote id^
b«r«i|inHbf( xiKe ^i#licbfe»t (e^i); 6e(i>nber«f fo t0
«ie|r, bann |tt einem SRoblf bit ftommeuf «^irbiget^
Mb 0ei^tc|ren in mtimn Qubtifi'rn toit oben angfeietgt,
M^genommen^ btib mk^ i(Mr mit ®ienfl onb @iM>i&
iigfeit freunMid^ erbeten ^ab» £)a§ icb aber n>eitef
anth bon bmSRägiggilngem/ Mb, imget^icben @eif{»
fidlen f äud^ beijenenr bie meindtV #t Reifen bornm
geiflUc^f ba§ fie ein mi^igf f^f nnb unf eufo^ tßffen
fft^ttnftfien, tmb leben berl^al6en alfpr bag ^ btt
^mtin 9IUm baft anl^n ^rgett^ nngesei^ ^br bef«
|a(ben n^eif ic^ mid^ and|> nit ttnvedj^l get^an (itßlbis,
fbnbern (an nacb meinem @0mi(fen nod) Mbtti nit
babon reben^ bann bag bie^enenr fo einen geifUr<()en 9}a«
men^ tragen, biOic^ f^Uen geiftlicbe SB^rfe üben; Dber
nber btd) fe alfo fld) galten, bat eö nie n)ie je|o bafdt
«ngefe^en iberbe, tber gern fre^, ober feiner S^egier/
■ ' ' m 2S6 — *.
Ittfii tmb SRttt^tDiffm n<^ ((6en tooU, 6<if i^ 6<t
l^m ejn^^frilnb flebeiife; baxum, bag et al^Mim M«
aOee tt>elt(t(^en OUtUit gefceit fe9f t>ni| bitft i^ nie«
inanb Itrofettr ober i^ in im Q^ä^ t^tm, er üb
9(ei(^; ttteern&O* ID^nn ti jt ttnbiD^ ifi, m bem
®tütib, barmnen SlojSfomitien^eit aKer guten aBerfen
fepn (bffe, affo sekbt iMcben, b4§ aOein, bofeli^ ®än«
^Jben, Dnb Uebe( m @ttaf ober Stnreb sef^e^en fiaen^
flfetc^ ali fit b(r gei^ftc^ 92am ein £)e<f, ober @i^frni,
ibiirunter ^c^ aUt l&o^^eif^ @(^anbf Uebe(, wb iafttt
erMen m^gen. ©o ift auc^ nit ju stanfteUf baß un«
fere SSorfd^ren bie seijKin^en ithtn ju einem Unnu^enf
&tpvinif ^ü^iUit, ^offnff/ S&Oere^, S^e^^eit &b4
itt (eben^ unb ©c^anben jn treiben seftift, barum anc^
t>r biterfic^ &xit jaben^irc^en gegeben } fonbertti n(^
i^ ad^ee, erfHie^ {u 0otee^bieni)# bamac^ ant^^ bomtt .
. i^ie jtnmt fo arm^ aber bo(^ gefc^icfetr Mb tN)n rebti«
4en/ n>ol^(berbienten beuten ^erfornmeu/ alfb l^erfe^n
soerben moäiUn, toef^^ id^ ban>t atrc^ noc^. in fagen^
i^nb fc^retben gar fein @(6eu trag. Srßltcft bartt%
hü% ti bie srunMantereSBaftr^eit ifi, bte m leberSXcbf
liditjg an aSen Snben^ aber ju boran »o iNelen Senteiv
»ber einer ganzen @eraeininu6 onb ©uf.baran^ eot({eü
l^en mag; befetmen/ onb offenbaren fott;^ barnoc^ auc^
td^ i>ie( gei^Iic^er ^erfonen fenne^ unb toefg^ bie feib^
anber^ nit bajbon reben^ fonbern gleid) toie i(6# bon
b.em berfel[»rten {eben ber)enen# bie nic^t^ gdfUic^tf/
bann.ben bloßen 32amen an i^n ^abetti fageuf bnb tla^
gen mi(bUn, i^rent^Iben ein genteine Stef^rmation
jbeö gleichen 6tanbi$ fo ba(b bie todrber (eiben. £^er«
lialben id^ mie^ anc^ be(io n>eniger Ungunfi berftcb htif
ben @uten, onbSfieblic^en. @o liegt mir nit f>ie( bran^
ob bie mir geinbe fepn r bie n>eber €^( noc^ Xugenb
lieb ^ben^ butt(e mic^ beß get9i§/ baß fein S}ieber#
münttf btt in fein ttitn&ivrifftn dt^ett t^tOff nrfr mein
®c6rer6en ttttbiaigen m6de. « U»^ tDiOfbefc^Itefen^ ba§
In 9emem, bem unorbentftc^en, un)ient(t^en/ mtb dr«
gcrfiiÄen Men ber ungeifflicden ®eii}{id)en; auc^ bem
tmm48isen tnUM^tn @to(^ ^rac^e, bnb Uebermut^r
f» ffe (reiben, wb ber Derfebrten bSfen ^reibeie, barsr
auf fie M in ibrem Stilleben tcrfaffen, barburc^ fit
dttd^ mibere bnter fHb brutfen, wn gan{em j^erjen tt)i0
btt, Mb^einb bin, wb, ob ®ott tDiH/ fo lang tc^
Ieb> nintmer bi>lb fein miO. SDiee^eiUber bte Sureifonen
m ^taHit, tooburcb bie ganje €brif{en^eit/ aber für^
nemlit^ bnfer !8ateffanb teutfcb fHatm, (n ntagen mit
angeieide, befc^n^ert toirb, üben, unb (reiben aucb {um
S'^il mir^ n>te ic^ bai in meinem borigen ^(uöfc^reiben
Hisliä) tuerlennen gegeben; (eib QU^an, bnb jn tbun
itnterftanben; mü id^ bin^ieber ibn, bkn €nrt(fanen/
aOen ibren Slnb^ngerni bnb benfenen, fo ffc^ i^r attneb«
men tberben, fo biel mir m6g(icb in toai ©tflM, 9Bei§
ober3Seg i(^ ba^ jemer fann, ober mag, offe^ Seib,
Giibaben, bnb Uebe( {ufilgen, burcb mic^ fefbfl bnb
anbere, bie icb mf ibren @(baben bringen, ober fi^*
ren mag, {uffigen, aueb bneerfteben micb ibn fein Sn^*
no(^ @(tDe {tt geben, aOe SBeg fncben, bnb ^tii bran«
ditn, ducb aKertei ^(ei§ anmenben, bi^ fo (ang icb i^n'
finS^erfofgung, barburd) f?e ittflitt, bnb i^m b&fen
aRi§bran^ abgetb<)n n>erbe , erwccf e. ^of , ber all*
ittjcbtig ®ote foD hierin mir, meinen geifern, tnb üU
(en bie in biefen @acben ficb bemäben toerben , angefe«
^en bnfer ^rifllicbe gute ^Ütinnns, unb Sdrfa^ jn boll«
bringen, t>nb Slu^fiSbtuhg ber @ac^en fein göftlidjt
^jff t>nb @enab ben^eifen, bnb t^erlet^en;
^ 288 -— 7-
SBantm i^ mi^ f6ll{(^e inei^t) bann anbet 8ettt
»irtetwinbe,
IDa§ f!e aUt fbgen, ic^ unteminbe mid^ mi^nsßt
^ be§ ft(^ ^nf{ ntemanb annehmen t»iU. S>dr)tt fas'
i4: SBa^r ifl, baß ic^ hierin nit nu^t b^nn anbete^
mtcb »entder, bann mannet |u («rgin bob; aSein baf
tnic^ @oet mit Um ^emdtb (i<^ fMO befcbn^ert ^f,
bof mir gemeiner ©c^mer) Weber ib^t^ t>nb tiefer,
bann t)ieaei<^t etwa anbern jn ^er{en gebt; wo aber
tin &ad^ nu^^ ebclicbr ober oonn&tb^n ift, acbte tcbf
memanb foS^ 06 ec bit g^eicb aiKb opein treiben mHt^,
^ icbte^ baroon toenben toffen, wtewof m't 3weife^
wo ti @ott< aSia \»itr bag oOe Seutfcben fo \>hI a(«
wobl t)onn5tben/^ Srtanntnug biefer ©acben^ finb fbt^
brucf nng ber großen S^efcbwerbef bomit wir arm« %tuU
fcbe f(bwer(i<b belaben, ^itttn, man wdrbe bcAb feben,
ob i(b micb allein b^ümmert, ober XIüq onb SSorma«.
ming tb^t. ®o bab* icb ein S^itlang gewartet, Mb
Dorjogen, ob irget einer ber ^efcbitfterr unb biefem
j^onbel bebiiiflicberr bie @a(b anftri^en woOt« £)iewet(
icb ofet ftd&, baß niemanb berfür gew^fft^ onb ficb ber
Curt^anen Siegiment ie langer jt b6ber erbebt, onb
jr weiter aMfbreitet, ancb bie g6tt{i<b ^abrbeit, onb
gemeine ^tttfl^it, )e mebr tmb mebr t^nterbrndft t^nb
aniggetUget wirb ; trag' icb e^ im Ülmtn 3otte^, bbf«"'
fenb, ti fuUen auf^4 wenigf{ etwa fromme ^nt mir
6(u(f, otib ^ül bar{tt wünfcben, fo bab' icbb^eritt
mebr nit^ benn £eib nnb @ttt iit oerlieren; bie kb be^b
obfcbon mein®ut mit tini jtbtm Sieicbtbttm jn ^erglei«
cbenwdr, geringer acbte, bann baß icb om berenwif^
ten ein foUitib erber unb biüicb Snrnebmen onterlaffen
fiOte. 9(ber bie €br wiU icb, ob @o(t wiS, onoer«
fe^rt mit mir inmtin @rnben bringen* ©oO fn^ bie«
Ob r(& bann fc^oiii ha mic6 ^p^ (B^tti fo kns e« feu
iteir »^tt(H^n @ttaN|t gef^K^ für' Senate, m »iefen
Särfrn «At^gn«, f» sefrifie (^ mtc^ bensocft meine«
(6cip(i€|«ii %i^^1i^it t>t\h att<er 9)!emttti§, fo iäi hierin
geM^ ^A ^^' ou^e^reilea @a«eti<# ten ü« t(i *
miuf^itttmtn^bf tm ii^t noc6 ^ef4i»igfetl
oKfr €iirttfaaeii H me^r fo i^r t)or treten^ oke( a«4k'
tfU€}tl$ ^fl0 »$§ er nil efma ttac6 meftiem Xoti tsiiikev«
umauig^f Mb ^?^i^>^* Unb ^ofj^^ i^ 6a^ a((iB^ ge«
lebe, t^% tRittt tu)(^ teilt Srpmner ^obeti obet S^e«
f(;^iE9efnu# etit pfänden/ fonber mit mein Seben.Dnb^
ftmdt 3^^ i<^^^^ rotten (affeiv m älrmut^f Sßot^^. twH
Sa^r uac^ (S&ren# «>nb d«ien $4ntften ge^anbeni^ nwM.
nem Seib ber^dben we^e get^an« SBte m6c^tcn bann^
m e< n^jr abel gknae, f{.c& a«(e ^ei|l m^inS Unglüc«
freuen ? ^eru^ia ü^ mid^ gtifeel SSSilttniS Mb €rbarm«
nnf t^ermut^en*
U Ibd^ i^ nit Ät« ein ?>tebig«r ^ter, fonbet att em
diat^geber tx^rmane.
'*
SD^nn f^den, fte, i^ tnteimmbe mitl^ in meinen
®c^ift^n in (e^ren , tmb t^re Eiligen @<irtften äu44
liegen} e^ gebühr mit nit/ bann i(^ fe^ hin ^riefitr^
Aber Xl^eofogmiS. IDarauf ^netpnre ic6 : feinet f)rebtsv
gl», ober Sel^ren«^ &ab ic^; mic^ ^ierinn (e Dnternitanben ;
e^ id^ ober bnj i» fj^nn Httfy ober {u MDfil^ren gmt^
t»^re, Mfle td^ je^o bfrfle^en/ bnb mog jur Seit mit •
memanb bar«onbifputiren, fonbern liab ic&aM: einer, ,
ber feinem $aeerlnnb n>ol^{ \»iü, beg frommen, imb
9ttt| {tt fd^afen, S^acf^t^eU, unb ©cbaben {ufürfommeti ]
bintt, ber auc^ gebdrlic^er Srep^it begierig/ fiimhiU '
' ^cr i^ienftbarfeit SSerbrie^ bnb ^efc^wernii^l ge^tiJ
— 248 r-
ein hiittt itimntn mist, defangett gen 9tom |ts fd^td et| ?
3f{ ^i^^ ^i^ Srei^eiti bat^ep btr fte Ratten, t>nb beft^^tr^
menffiOen? @einb biefed bie ®efa(6eeit ®o(ee<, anbte
»icmatib S}anb Ufien foD? 3a tc^ jag me^r, feinb, biealfo
(ebett/ geifiUc^ )tt nennen ober )u 5aKen? t^ul auf euer
Stttgen tr bfinben 93orfä^ter ber 9Be(tr bnb erfennt^ n^atf
i^r mi(6 fragen foOt, ober toai mit wn euc^ gefragt {tt
antworten gebührt 2(c^ beforge, it feib nit au^^orii
berSKenfcben« fonbern burd) bie ge({renge ßerec^tigfeit
Dnb Urt^ei( ®otUi, bem ©df^n^ert ber S^ac^ ergeben t
toimo^l idf ben @e(ebrten autf)u(egen gleb bie SBorte
<SM({i/ bo er fagt: xotv mitbem^c^wert W&ä)t, »trb
bamit wieber gef^^lagen werben ; bnb bai in Apocalipsi
gefc^rieben ({e^tt ber anbere in ®efdttgniS ^üt gefi\^rtr
wirb wieber gefangen werben ; bnb ber ntitbem@ci^wert
ftemorbet ^at, wirb mit bem ©c^wert ermorbet werben.
91uc^ gieb icb euc^ {u btbtnttn, wer bebeutet werbe bnrc^
bie grogen^^uren ^abpfon^ bon ber im fc(6igen$u(^
gefd)rteben ile^t; «)nb wirb genennt ein SKutter aller
Unfeufcbb^itf unb 9lbfd)aum ber €rben: auf ber ©tir«
nen gefc^rieben f!e^t bie @otteä(dflerung/ wb wie bie«
felbig Q3abp(on Derbafnmt wirb^ bari>on oitc^ {ubor S>u
£ut^cr gefaget ^at ?i>nb ob i^r bie fepb^ Don ben bofelbfl
gefc^riebeut ba§ i^n werbe |u trinfen geben Don bem
aBein be^ g6tt(ic6en 3orne^, ani bem S8cc^er feiner Un«
. witligfeit ? m^i (a§ auc^ anbere auffegen, Don wem ge« ^
fagt fep burcb ben ^ro|>^eten Sfaiam 1. (lap. ? aSo i^r
nit woHtf ,t>nb werb mid) nit ^6renf foO euc^ ba^
@d)Wert ^ittne^men. £)enn ber ^unb ®otted M ge^
rebt: n^ie jf{ bie getreue 6tabtf bcti ifi bie £irc^ ®ot«,
US, (u einer J^uren worben ? €twa ift fie boü ©eric^te
gewefen, t>nb @ered)(igfeit ru^et in i^r ,\ ober je^o bie
3R6rber, ©ein ©ilber i|l t>erwanbelt in filbern ©c&nurii^
x>ub bie ^^cinfc^enfen mifc^en i^ren SEBein mit ?Saf(tn
,249 rr
,wtb f»aß ettäiid n^tlm, hiy er ttbtiu hm^t$m
Sfrael, bM ift, )u ben De6crflen ber Äirc^eti olföt
gZempt noa^r/ ic^ mitl ü6er eu^ fuhren bc^i ®^mxU
tmb bie ^id)^tn mi tnd}mfl tcb ietfireuen, unb ter«
bcriem Sttir Slftar t»iU tc^ t>omüftett, unb t^cr Sditb«
nag ntilfittt {erbrochen toerbert, u. f^ w. i>nb bann tt>erb
i^ttttmntnf ba$ i^ ber ^err bin. Sluc^ berfelbt^
^op^tf an f inem anbetn Ort alfo: biefeif fiArtd^t ber
^err^ tt>el^ bcn ^irfen Sfrael, bie f!c^ felb(i mibeitr iu
f tt>. i>nb barnac^ tc^ fe(b^ tDerbe Siec^enfc^afe fi$en
mit bett i^ireen, meine i^eerb f>on i^ttn ^jnbett äbfot^
beni/ ttttb fle mac^enr biefefbigen firbermef^r nie^üten:
lonb bie J^irten werben fortan nit mt^t f!d^ felbjl toeu
ten: bann tc^ toiü mein S^iel^ er(6fen wn i^rem SKunb^
auf bü% ti ifyn forber nit me^r ju einer @pei 4 fep. Ober
Mu wem iM>r|{anben werben 0JIen bie iffiert bei tßro^
|>|iet^tt Ofee 7 6ap* 6ie ^aben (angerufen €99pten/ bai
ifi bie SBelt, bnb fei^b nad)de9aitden be^n ^(ffpriernf bai
tji/ ^übm fUb mit fremben^ad^en befummertr unb wenn
fie werben aufbre^en^ wiO ic^ über fle ausbreiten mm
fflt^, t>nb fie ein|ielg)en, ali ben Soge! bii infti, i^
t»iü fie fcdlasen nac^ &tf)h tl^rer äkrfammlung. 9Sel^
i1)n, bäg fie mic6 berlaffen ii^abenf fie muffen t>orwu(iet
toerben: beun ße lEiaben wiber mic^ übertreten; idi) l^ab
^t ttlifif, t>nb fie \fabtn H^m wiber mic^ serebt^ k.k.
fBnb balb barnac^: if)vt Oebrijlen werben faSen t)cn
bm ©c^wertr ton bem @rimm Illyrer eisencn S^^dtn;
S>at @t. ^ieron^muS t>on ben Sr^fei^ern bnb ber faU
fc6.en Sivd) ^eigt borfianben werben. 9Bad wid aber
ber ^roplfet 9imo</ bo er fpric^t: 3c^ f^^ ben Ferren
auf einem SUtar fie^U/ bnb ber fprac^^ fc^(a9 bie X^är«
an^el, auf bag fic^ bie Oberfc^ weiten bewegen; banu
ber ©eil ijl in i^r aBer i&iupfernf bnb barum witt ic&
ben legten bon i^n mit bem ©c^wert f^(a$en/ fie mögen
244. *—
f!c6 itiH fM9«»» tttt> ff*' b(i«. tarnt *ot^ itmnkünr
unfc bi« 3eit ifi, Qtbtahn, «»ie gar Pe aiü^ti mit bm ■
SaJerftn i^rem SRaroen »nb geJflHcftem Slmpt öWtf^forc
mid/ fonbcr alfo reben, bag biUic^ bte dan|e^rif{Ud^e
eselt mit aufge^abntc ©tiramen, »nb wraofnen 34^*
ten, fibtr fie »eilten, tnb fcftrepe«, ober aber auÄtetfr»
terajetwanug t>nb ntt^r bann genttafamtn^orurfad^ttn-
gtn, aW (tt 2Cu^(^f(^un9 etne^ scmeineo i&ranb^f ffe
obiutildcn^ {ufammettlaufen foKt.
pb i^i>ißi4> SBoffm unb SBe^t fiegen t^w, al§
getflti^en Seuten, anrufe?
' ^ie feittb b(e 6tti*tifanen t)ttb öttffeijHfc^tit ©eiftK*
d)^ir n>ibet t^ren @inn unb ®cn>o&n^eie ganj dcifKtV^
»erben; ^werfen mir für cftrifilicie ©anftmüt^igfeiff >
fj>rec^enb', i* fott. nit Ärieg »ibei* ftc erwerfen/ noc^
jtt IBIutöergiejfung ber ©efalbten ©otteö ratzen* ,©a«'
flcwa^nt ml* eben, aW o6e(n®orf, wann er ben Wirten
8efd)abi0t ^dtee, Don Ibm gejagt in ein Äirc^en flu*^
t>nb fidb auf %xvkii\i ber gemeinten Statt berief; bann
ttimraer ficbt man fte fid) geifUicb (galten. £>ann n>enn -
i^n seJiebl; fid) auf §rei^eit ber Äireben jlu berufen;
fonjt ge^en fie einher tt)ie bie :Rrie9,«leut »nb fireijttt
;^a(J)ettf fcftdmen ftd) be«€6or&embbö unb ber platten-;
fo6a{baber jemanb mit t^n ju fd)tc!en ^en)inbtr bann
feinb' fie 9ei(l(id) aSdterr fajen un« Don ber ©albcn
6&rij!ir t>nb bem t)naugl6fc^fid)en g^arafter, »erfen
un* für baÄ erfcbrirfenlic^^ @efeg: Siquis suadente
diabolo. £)ar{u fag ic^, mir toix %(kXii (ieb bnb mSd^r
tijo^l leiben, bag frc oafl flei|atd& tt>drenf unb ftc^, »ie
biiUc^; galten: bann r too bem a(fo^ n^drbeutfc^ 3la«
ti.on t>nbef(!^tt>ert; bnb mir ober niemanb« Äfagen«
not^; bieweil pe aberr »ieman.ß(^t,:ieben> ffirc^te.
— ^^ 245 — ' —
iäffit^btnfd)^0nbmfclbktn(l^tatUt, »onbtm fit Uta
i^niu@ut,unb ?dt^ttfi>itlfabnlitvtn, mit Vitbcvft&f0
ffdfeit i^rer bcfcn Wert awSdttilitt, mbmit i^ün 't>&r^
Uftvttn &itun bie ^eüt'den @a(6en abimäfditn, mb
V^iÜtQtxn ^httn, »er miäf Mi ®tmb ber &tf(f^tifttn,
bod) attägefc()(offen ibre eigene ®tfS^f bk fit i^n (tibi
}tt gut 0emad}t, bebeufen möge, bag wenn tin ®tiSti*
dber furfdglic^f t)nb bartntt be^arrenb^ übet t^ue/ mö^tt
t^n nit fotDo^t ali ^twknb mbtv, iu (trafen b^b ; alft>
üuä), fintemaUa^ 9jlec^e{»gtebt/ mit ®eMa(t aegim
gietoaU ju fechten, warum mi Derboten ftjf, i^re ge«
iDaltige SJiauberep^ t>nb ^efd^mernud {u n^tberfireiteu?
£)ber fo bocb^ admeg bep aUen aSotfern t>nb tRationfüc
Huldig, vtdft, aud^ noe^burfttg d^cbt r um grepbeiC
btß 93a(er(anbä $u friesefi, n>ie aOein mi armem efelia;
(en Xeutfc^en bit Sjanb geb;mben, ba§ mir nie {u €t^
xtttmi t>nfer t)erbrüdUn Srepl^tit/ gegen ben^ übet mi
toü^nben Xprannen fechten borfen ? ober biemetl bo^
ffe , bit ©eijWicben, tdgli* rufen , man foll »iber bte
Surfen; alt getnb bed djrifiUcben @faubeng (rtegen,
n>arum bni nit ge)dme^ miber fie ali %tmb ber Qkilu
c^en ^a^r^etl, be^ e&anselifc^en @efä§e^f aUtt(iu
barfeit; Dnb guter @imn^ bann fte biefe allt tdglic^
anfechten, Dortreten, Irgeru/ t>nb ertibten^ au^ fo ^e^«
jtvdnglie^er Sfiot^burft mit ber biOic^en Sladb bnb er«
forberten ©egenwe^r {u banbe(n? @o( man fit nit ur«
tbeiku, tt>it man fle finbt, fo f^at ©erec^tigfeif nit ^att
bep un^ S^rifien; mug man bann i^re frebeitc^
S>orgn>altung (eiben t>ub gebu(ben, fo ifl ber S^ri1?en
©laub ein Xprannep unb ©efangnug, nit, wie 6bru»
ftuif unb $au(u^ fagen, tin $r(&fung unb Srei^eitj
ti xoitb aucb ^tiftni SBortr bb er fpricftt: iSJfein 3pd&
ifl leiAt, unb mein Särb ijt füg/ nit Äraft ^aben, fo
lang itfbie ttngeifilic!^.ea be^ je^igenSlegimentä pRegettf
-^^^==— 246 . . ■. "
attcf) mie.fc^md^ficf^et SXcnfltarfeit nit i^otfhricfrt ge«
mfiu (ii ^at mtb Um %i^tann, btmft ic^ tiit<^ auf
a^tontftn, Mb ^iflotim, frin Untttbt&dUn, mb Sor«
QmaUiiUn, ^itttt, btit0in^tiditt t>nb fti^miW^tt \t
Qtf^dlim f nb4nn xm t^on ben SBapflen t)nb Qet'iKic^fn
j^nptern seitoungem bett&c^igt u. vortreten werbnt/^a^
tliak^ mit bem Xärfett^ btit^e boc^ <i(foffir einen grim«
migen SßStMc^ ^«ftcH, bdg f!e t^n )u befrieden (iete^
®e(b einforbern/ ben>eifen ; bann ttiAtmmbt bieSdpß
mit ^nftmle^isfeit. @einb aber bte ^eif{(i4m a(fo
}ar(i b<x% 0e nie manb, n^ie ^6<^(tf^ auc^ bernrfac^tr an«
greifen foff^f bnb tff berboten, 'mt bent ©d^tberl segen
iftn 2u fec^tf n/ n^arnm erlaftn fle bai bann nit au(^ an«
berSent, bnb M^en ftd) be« €Mf)ten®ebot«, to<xi\%t
eucfi bte ^enfeben e^n tDoQt, ba< erfaffet aiii^.fte?
€Nf{ud f)CL% {meen (St4nb , barinnen mt feefid n^erben
m6genf angeje^gtr einen bo&fontmfici^en # barinnen er
wai %t\%imi vo\t ^abenf berfaufen^ bnb e^ hm Ernten
^ben ; tt>er mi ben Spaniel Aimmt/ i^m au^ ben Stoct
foHfgen )tt (aflfen; X6tt Dnäattf> einen ^ätn S^ili^^tf
i^m bzn anbern barmenben. ©od biefer @(anb bon
3ent<jnb, foDt er förtüa^r bon ben ©eifWicfeen beredeten
n^erbel; bann fie f&Oen mi mit Cßtm SetfpieNn ftir^
Stf^t^f bnb tocti an nn^ 9ebred)en foGfr an tbn erfuRt
n^erben. ^^ö) ^mt er einen mtteelmd#i^en @tanb ant
QHmtf barinnen n)ir aucf) in n^eltlid^em @ebrattc9/ ge«
meinen ®efi^4ften bnb (ettHcben Siegimenten ti^oilfa^«
nm mh%tn : j^fernm ab unfcr Äaifer, Äinig, bnb ^ör-.
f^en^ ane6n>ir; bie benfelbig^n {u SXegeruns ber jak((
btenen^ in rebfic^en jlriegenr mft ben Sßaffen fedf^tenr ifl
xt^t n>iber €t>ri^Ucl> @ebol sel^an ; b4nn ®6tt ^t wxi
ba^&d^were nie ^enemmen, aber ben @eiftli(&en ^at eiP
m Sd^fbert be ^ l^eid^n ®e4(ie^f ba< iß, Hi SBort
•: 247 ,
^0tUi Hmit f» ^niitn ^ti^tn, wb fcmtt Ißfttt
»A< etfttte &iiri»tn ^ti^tnan fem ^ua ^tätn. fßhU
Itn fii null Ri'^ mit mülii^m Si^n^efl ttm^vt fe^ttf« f»
f»ifi^ auc^ biSiä^ ba§ fttanbttittrt bamtnngif^la^
$miii^tn. SDtnit ic^ a^tt, mnn 9t m§ i^um ©tonb
tttuth H% fit fic^ i>rer ^ttif^iit, btvfkfi^ Utü^tth
Mrjei^eitit Mb f&fbtt mtfyt^fät dtttifm^H^nf bag
fle dis^; tt>ie fie f!^ I^aften, d(fb t^on Snbtnl ge^afte«
t&erbeii ftBen^ Dob ^ mit bir ^a«d bürtMle ße Mibettt
meffifit, tDieberum <itK^ }u me(fen. 6eff maKf oft fd^eit
fttOk^e Urfa^e ^4%^ tiNbcr 9apf{ tnb SRififrof mt frte*
seil, mrim ^abm beim elftere ^uiibetl 3a^ ^r bie
S<lpfi p^t Xtki gegeii ben r$imf<^ir Üäiftxnp btn ffe
, bo(^ al4 €^rtflit^ anaejeidt, ^etru^r t^ttb ^aulni, ge«
leiffet) ^(ibettf emfllid) uiKemorfcn fctm fotttn., ott^
anbtrrt (^riflltc^en Sdrfiett jum X^eK burc^ Sln^|ttii9
Steberer sefäM? ®arnm ^aben wir fte bep mffem 3et#
teil t^tutu^fprec^Iic^e ^9^foberei> Ditb erbdrmii^e fSbxU
tkrsieffen mac^^en a^f^^^n • ISarum $at Dor miiid 3a^::
reu bet^ttt^nnb 3«{iu^ na^et bie sdiiien €^rifieii^ejt
in dn gemeitt 9?irberep# mb Setif berberbmts wtmifd^tf
t>ab gefuppc(l!^9Bamiti ftoben itddf7f{ bie %ipf!, ba^ iiSf,
tmb aitbere gefeleiif «»ie( frommer ^nx9tt {n SCom/ @e^
it(^ SSenoiiieii/ mb anber^mo, Dm ba$ fh eimr anbe«
jren fKirtl^e9en setDefen, iepfm, tmt^ Senfes faffett?
ffiarum ^tbtt oSer^eiligfi izc, oiif b«f[ er feilten 9}et^
fern J^er$09 machte , ben redtüe^ resierenben SärfteK
Doa Urbin mie &triMAt, tmb bem ®4totrbtfcfK^ t^er«
trieben? SBarunr ^at an^ berftibis fetn^ %r4iber f>nb
^itapefitln e$(ic6e€ar»inJt Der {»epen^d^ren ererbten
tü^nl Unb^dg id) anc^ mein fei6^ nie torsefe^marmn
fäfiätt bann berfetbig {orni^ £co t>on 9tom httau«/ bnb-
f^tiit mic^ i^m^ auf ba% er fein tprdnnifc^ @cfttt>ertmit
mtinm Mfi^tbigen fdlut nt^tf ober mUuiÜjt no(^
.— .248 -•
ein hiittt Uimtn mhst, defangen gen 9tom |ts fd^trfeti?
3f{ ^i^^ bie S^i^i^^itr bar^ep mir fie galten, t>nb befcf^tr^
menffiOen? @einb biefed bie @efa(bteit ®o(ee<, an bte
»iemanb ^anb U^tn foO? 3a tc^ fag me^r, feinb, btealfo
(eben/ iti^lidf )tt nennen ober ju 5aKen? t^ul anf euer
SItisen tr bfinben 93orfä^rer ber 9Be(t/ t>nb erfennt, toa^
i^t midi fragen foUt, ober wa j mir t>m euc^ gefragt {tt
antworten ^tb&^vt ^^ beforge, ir feib nit att<,3om
berSKenfd^en« fonbern burd) bie geflrenge Gerec^tigfeit
Dnb Ur t^ei( ®otte^, bem ©df^n^ert ber S^ac^ ergebene
xoimo^l i(^ ben @e(e^rten autf)n(egen gi^b bie SBorte
Q.^n^i, bo er fagt: n^er mit'beni@c&n>ert fdiläö}t, tt)irb
hamit wieber gefc^Iagen werben ; t>nb bai in Apocalipsi
gefc^rieben ({e^tt ber anbere in ®efdngniS ^at gefii^rt,
wirb wieber gefangen werben ; Dnb ber ntitbem@ci^wert
S.eniorbet ^at, wirb mit bem ©c^wert ermorbet werben.
91ud) gieb id^ md) {u bebenfen^ wer bebentet werbe bnrc^
bie gro6en\^uren^abp(on, t>on ber im fefbigen ^nc^
gefc()rieben fle^t: Dnb wirb genennt tin SKutter a0er
Unfeufc^|)eit, unb 9lbrd)aum ber Srben: auf ber @tir«
nen gefd^rieben fie^t bie @otteöI<Jfler«ng/ bttb wie bie«
felbig ^abi^lon Derbammt wirb, barDon oitc^ iut>or ^r.
£ut^cr gefaget ^at ?t>nb ob i^r bie fepb^ t)on ben bofelbfi
gefic^riebent ba§ i^n werbe |u trinfen geben t)Qn bem
Wtin bti göttlichen Sorne^r ani bem S8cc^er feiner Un«
. witligf eit ? 3c^ (^§ <)nc^ anbere auffegen, Don wem ge^
fagt fep bur^ ben ^prop&eten Sfaiam 1. €ap. ? SSSo i^v
nie wollte ^t>nb werb micf) nit ^iren^ foS euc^ ba^
©d)Wert ^irtne^mert. ©enn ber SRunb ®otteö Mg«*
rebt: tt>ie Jfl bie getreue 6tabt/ b«« ifi bie Äirc^ ©ot#,
US, (u einer J^uren worben ? €twa ijl f!e MÜ ©erie^te
gewefen; t>nb ©eredjtigfeit ru^et in i^r ,\ ober jeßo bie
33? örber, ©ein ©ilber i|l t>erwanbelt in ftlbern ©c^nuriii
mb bie ^^einfc^enfen mifc^en i^ren SEBein mit SESaffert
,249 rr
,n%b f»aß eitätkl itteitte, ho er re6t jti bmSSer^m
^ftatlf bM if{, )u brn £)e6etf{en ber ^irc^en dfat
92empt noa^t/ i^ mtS über eu^ führen bc^d @c^mer^
imb bte ^6(^f{en au^ euc^mitl icb )et({ceuenf unb t>er«
btxUn. Suer Slftar miS tc^ ioovtc&ftm, unb e^er Sditb«
«US ntüffen {erbrochen toerbett # u. f^ w. i>nb bann n^erb
i^r.erlettnetif ba$ i^ btt ^m bin. Sluc^ berfelbt^
^rop^tf an ftnem anbetn Ort a(fo: biefeif fi^rid^t ber
^err^ toel^ ben ^irfen ^ftatl, bie p* felbfl »eibeitf it^
f tt>. i>nb barnac^ tc^ fe(b^ »erbe Siec^enfc^uft ff^en
tttit betti^treen, meine i^eerb f>pn ilE^ren ^jnbett äbfor«
bern; unb fle machen, biefelbtden firbermef^r nit^üeen:
l>nb bie J^irten werben fortan nie mtl^x ftöi felbjl toeiß
bmt bann ic^ miS mein a3iel(^ er(6fen Don t^rem SKunbf
auf ba% ti i^n firber nit me|r ju einer @petj fep* Ober
Den mm wtflanbtn tottbtn 01Ien bie iffiort bei tpro^
l^lieten Ofee 7 6ap* 6ie ^aben anseritfen €99Pten/ bai
ift bie SBelt, t)nb feinb nad)de9ait0;en bc^n Slffpriern^ baö
ift, ^aben jfkft mit fremben@a((ien befümmertf nnb mm
Jie n^erben aufbre^eu/ iviO ic^ über f!e aulbreiten mm
9U$, t>nb fie einiie^^en, a« ben SSo^el bei >Suftl/ i(<)
totO ^e fdE^laden nadE> ®e|i[6r il^rer äkrfammlung. 9Sel^
iH bä| fie mic6 Derlaffen i^^abeUf fie muffen. b0tn)il(tet
loerben: be^n fie Ifiaben miber mic^ übertreten ; ic^ l^ab
ftt er(6§tf bnb f!e fytbtn i&dtn miber mic^ gerebt^ k.k.
fßnb halb barnac^: il^re £)ebrif!en mxbtn faütn i>on
bem @c^tt>ert, ton bem @rimm il^^rcr eigenen S^^dttt;
JDal @t. ^ieron^mul Don bet^ ^r^fe^ern bnb ber faU
fc6en Sitd) ^eigt borfianben werben. SBal toid aber
ber ^opliet SHmol, bo er fpric^t: 3c^ fa^ ben Ferren
auf einem ^:!l(tar ({e^U/ tnb ber fprac^^ fc^Iag bie %^&t^
an^el/ auf bagfi(i bie Oberfc^metten bewegen; banti
> ber @ei| i^ in i^r aBer i&dupfern, wb barum wiO i<^
ben legten bon i^n mit bem ©c^wert (^(agen/ fie m6den
nft etrtftte^eii k. n. wb taib hatmft 3* »A* ^w
®d^rrt gebiet eti, tt mug fie ertoMetn ^iti»a^t tt>er«
ien etlttbeDcn^^ gemartiet in bkftM fetten t fStttt
ven bm Slngeffcftt btt Qäflotrtttt bann b^ Qcftiwrt
t^ efnSHdc^ ber Sy^tf^teeit: SnD^fl^re^ b0*Gtti^t ifil
^dä meint trottn trer f t»|»^t Sfat^ fosetf» : bttim^H
iinvtifamli^ fernen SS$(fen {tigefiinsenr tfMfcmtt^
tr>m jemofbet: er ]()f<rt ferne ^^e«, t^nfr Sitlrf *d>er imt
Äott6 eiffÄBet. Slimm lUÄ^rr frrii^t tJee Jg^rc; iäf
foninte ;u btr, tmb n>erb 6t^ ottf ba^ ^{»c^fi^ att)ikbeii
bctnt 9S&9m^ bai &dfmxt witb f^nt^mtn btim
*i^et9{tn> uffb fc( n^ef b altreiben 9on ber €c«en betntn
^(tub K. K. 60 fpticbf S^^ebariad am 1 i €ai»« 3}enii)t
ita^f rcfr »iB einen j&^rrten erwecfen «tff bet €r^en|^ btt
iDfrb bie SSorfaffenen nft beffcbti^enf bat ^^rfirent tifC
fit^eiTf ba^^er^effen ntt betfen, bai ^teberrb mf ttnSfyß
ytn, fotttetr baii gteifib bergelflen effen^ unb rbre Xlümn
'l^tbtcOitn. O ^tt Mb 9lbsert, ber btr tHtUfl Ne
J^mb, bat ©cbwert mu§ auf feinen 9rm, bnb onf fein
rrdjfte« Stid. &tin arm nmff iif Serfebtt^tfbuit^ atiA»
bbrfen^ bnb fein Stt^ mn^ mbtmifciiBt i^et{inf{enr4
€^ jfpricbt aiidb ^(ri^itcbiit^t ber i^err üDer jhrregfii&lfer
flr0t: t^r ^riefter, an e«cb ff( biefs nretnt SBerbun^
Werb tb^\mtcb nrt b^reh liMtn, bnb^etrer i^rg babtn
fcigtti, ba% ii)t meinem fHamtn €br d^N, tmO ic^ nnttt
endb fcbicfett Srmutb , euer Gebenebe^img twrmdebpen,
Haß rbr euer i^er|en ntt ^abt bü^k gefegt ^iefe n^ie
gefaxt / la^ i^ bit ^tftfUnbtgtn auffegen. J^b e<
aber bnrum angejcij^, ba§ (f)t euer ©acb mmer beben^
f et^ btib nie äffe fSf trabiOid) acbtet/ ab icb fig Mn bem
^iJhwtTtf unb «O^nbantegung« SJenn biemeit üf fa^t,
bai getreuer fKat^, mb brdberlicbe S^rmonung be^
encb nit angefcbeur-b^^ (^ glauben« e^ ftp i>onn6tbtii#
t^iib @orted 9ßiO/ bag man ettc^ mit ^er etfernen Sin^
*■ »51 — ^
f l^en tt^ittf Mb eu^/ toit atisejetgt, mit betn &äfmxt
SEBoranf tc^ mid) in aütm mdnem ^vtibtn bte^
fer ®aä^ i)albm oerlaffe.
fSeiter {eigen fie ort/ raein ©«^reiben fe^ anber^
titd^te^, bann ein tbeibifcft Oefc^rep unb unnd| 9iufen#
bätmh id^ (eic^tferftge ientf bnb ein M ®ef{nb an
ratet) genfer auf bie aOein id) mtd>bannf bnb nie auf
&tnnbbtt^a^tf)tit, uvlafft; atfo^ bog ^e mir nit
mit ^ornunffr ober fietlic^^ fcnbern mit Ungefidmmiss
Uit, Mb freDelic^ meinen SRnt^wiOen audfü^rett ^tU
fem S)ar)tt fag id^ mte Mt, n^eiß.ic^ meinet @a(^en
(Btttnb/ rab fann 'meine @(^rift mit ber SBa^r^eit be^
ieugen , ober nit/ Ht ^tte ftd) im 93er^6r/ in ber icf)
mic^Dor ^aif* a)fajef{ät fcbriftlic^, bnb auc^ bnrcft
(ireffiicfKi^ l^oc^fgele^reer f^erfonen Werbung erboten^
UtoüUn mögen. SDietoeil aber meine SBibermJrtigett
fotti^i berf^inberttr t>nb nit teibea mögen ^ ba§ id^^
ober ein anber in biefen, ober bergfeid^en @a(^en bor*
(&rf mtbm, fonberi>nterfte^itf 5(aif« SKt« Mb bie
tftttfd)en 8drf{en ba^in {n reben^ ba§ fte mic^ bnb an«
bere Mqtf)ivt bnb MDerännourt ^ t^n €rf anntnuä ge«
t9a(t{g(i(^en Mrbammenf bnb alfo bem jornigen Sbdp^
mit ai^orbrucfung Mferer Unf4u(b ^öfteren # gieb icb j€*
bermann (u ac^ttn, Mb erfenAen^ n>brfnr Mfere @adi
{u galten fep* &ag meinet^lbcn, roat i^ gefc^riebea
toftg td^ mit ber SBal^r^it^ onb ali tin xMidf SRanit
{II bororitwurtenr Mb foffab fhtt w^, fein €urtifao
bin lieben Xaj je me^r erleben, bag Mn Sorfidnbigen
Mb Uitparte^Hci^ett mic^ bie @cf^rift {u ber ffiaf^r^ie
ge{ogenr Mb f4(fc^ii^ eingeführt ^abett,^ erlannf , Mb
beibrad^t n^erbe;/ bann te^ meiS metnetfr p^ixtiitn,
(»ofetc^^ gute^ Mb »ejiMi &runb«
' . . ■ 21,2 r-
S)ad fea ^ otfb, wo btefe@a(6fe {u &Unt'
mi (ontpt/ tnb 06 ®o« wiKf anber^ nit finben* @d
»trldjfe i* ral* be«^<?l^ftt nit, wie fit faseit, auf
t)tc angeruffene 9l«utecr »«b ^«nb^fnec^tf atö mit bent
>@^wert )tt (cfedeitf fonbera auf bie QhitU^tn SGBa^r«.
. ^iit, »nb bewi&rten ©*ri/t, olö mit ber gcber, »nb
iSOtunb )u fechten. ^ 60 ic^ ober »on il^n »orswaltigisCr
»nbjttftimra Stecht gtlafft«, fonbern mit ein« tpr««.
nif^en SRatftt fib«rf<iaen würbe, foOen fte, ob öott
»iOr tma U^tn, ba§ ic^ nit> wie ße mtc Mrfe^rKc^
«u^seben/ einen lofen, leichtfertigen Raufen, fonbef
ttUr, ubU^, »nb tapfere imt an mic^ dcftentt ^a(.
SBIe mi^ bie 6ttrttf<ine» unb t^te ^fn^tegec gern
f4)elten möUten. ^
fffie^er ba§ f!c mein 93ik^er ^tib @(|>rift nit 9Ut feptif
iiuäge6en, foc^en ^e n>eita mtin icbm in {^ütm pnb
mid) )U id)m&^tn, Urfacfr, Mb ba§ man j^ren «tii(tti*
xbctt gUiß erfennen mfige, (einb (le t)on feer ieligen geit
mdne^ ^(eerd an bi^ in mein eri^e .^inbbfit ehoa^ {li
. erlernen grüblet; bamit fie micb jn beb^bnen t>ermei*
nen. €tn>a in meiner S^s^nb/ ncmlicb bD icb ei(f
3abr ii(t gen^efen^ b<^ben micb mein äi^ater ^ unb ^SiuU
ttt, mi anbdc^tiger sntir SReinnns in ben @tift
, guIta^ raitbem§i1rfo§i icb foC barin eerbarwn, ei»
0Känd) fepn/ ^etban: bab ancb/ a(<$ iu ermeffen^ bai
^orfldnbnu^ nocb nit dt^abt, bag icb HtU toiffm miß
%m, toaä mirniiig t)nb sut, t>nb n>oriu inb d^f^iät
toiv* jDo icb ahtttintocniQ baß £eben erfannt^ Dnb
mi4 beb4ncbt/ i€) t)om)iifie micb meiner fSlütut in xi^
,mn anbern ©tanb t>iel bag 0Mt gefdOiä/ önb bet
SBeft erbarUcb jn btenenr b^b t(b mid(^ al^ nocb mit fei«
ner ^rofeg ober @eborfam t)erbnnbenf ober i)erfl?i(f.et:
."" ' ' y ' 253 '
sonb nie für ttndett)$^n(r4 geac^t gewegt^ baraud ge::
t^4)n, t>nb anbern S^ingctif bie i^ mi^ ju bormefittt
Sefd^tcfeer gead^t/ nachgegangen. £)tefeg ^aben
tnetne S^eunb^ bie (Snrtifanen, t>nb i^re Sln^cinger,
tott bie feinb^ gefd^fipfe^ Dnb geben f tvien)o{ nocft
l&etnift<^f t>nb l^inter meinem Slücfen t)ün mir an^r ic^
fcp ein SKilnc^ gen>efen^ ^aben auci) an bielen Oettern
Stftige aieb bar&cn gehabt ^ bnb nad)bem fle b'u @ac^
Ute xoU an i^r ftlbH, fonber a(^ 0(tt ic^ Ge^orfamf
ober ^rofeg getban ^ben^ furgegeben/ ^aben fie mit^
l^iermie in tin IRad^reb ju bringen tiiterffanben. fSinn
tarf biefe^ 2)ing feiner n^eitern @nefci)u(bigung : tann
ic^ xoiUti tDeber Dorglimpfen noc^ t^erfc^onen^ fonber
ün i^m felbd taffen/ t)nb einem jeben ju ermeffen gebcn^^
tb er mic^ einid)er(ep SBeiä t)or(e^r(icft m6g geac^e^
Dber dli «{n@c^ma^ aufgelegt: ob id& auc^ bon io
manb ber^alben mog gefcf)oIten# gefc(>md&t, oberauc^
Derad^e werben. @o ift e^ anber^ nit ergangen, bann
toie td) ;ege t>or{i!^(e; baä icb auc^ pit (e^enbtgen, Seu«
ten bemeifen fann. Unb f6Qen.tt)eber Surtifanen^ noc^
jemanb anber immer bepbringcn/ ilyn foD aucf) €&r
bnb @ue barju gebrec()en^ baß fte mit einiger aEBa^r()eit
bejeugenf ta% idf je in einem Orben ^rofeg ober @e«
i^orfam getban # ober aber je in m^einen borffdnbigen
Sauren/ in einig Siegel, ober geifilicbe ©tiftung t>otx
n^iOftgt'l^ab. SBifen aber fte obefr jemanb ba$ anber^,
tn6gen bnb f6ffen fie baß anjeigen. . Sege^r aud) gan)
t>on^ J^erien, bag fte e^ t^un, bnb n>iß \f)n aO^ier ju«
gefagt f^abm, totlditt bai mit ber SBa^r^eit t^nt,
i(m barum nie geinb {u fepn, i()n beg auc^ in {einerlei
?Beg ober ©epaltf nicbtö aufgenommen, jemefer ju
entgetttn Ufftttt baö mü i^m a(fp jugefagt ^aben. @o
I >
, ^ 254 -^ — -
(a(tf!A bie @<ic^ ntt ütfo attinoenbfa ianii, H% bit
|u erfol^ren ober bttmbiitn fcbwer fep^ bege6eft.
j^ierom t(f> begel^^rr bag fie öffentlich , mein Mb aütt
nientg baran unDorfc^ont/ anzeigen, n>te tc^ |e etil
SJtincb toorben^ obet bn(er tvetc^em übt; f^rtor,
Ißrob^f ober S)ec^ant ic^ ^rofeg ober Ge^orfam qt^
<^att/ ober aber, »er mfcb je eingefegner, ober gc^s
toei^t ^ab. SBiffeo fie ba« aber nit jn t^un^ tnb^a«
Un be< Gpepen« feinen ®runb, fo ni6cbt td^ (etben/
baß f!e mitf} nit me^r ber Unma^rlfieit idjilutt, auf
hü% 1(6 nit )tt SSefcbtrmund metneiS ©erftd^t t^n )tt anf«
loortenf bnb fie toieberum, aber mit ber SSa^rfieit )tt
fd^eitenf t>nb ju fcbmi^en Dörurfacbt n>urbe. £)entt
bi^^er, toiewot id) Surtifanifc^en SRamen^ i^itb SBefett
ton ^atur t>nb Cistnfcbaft meinet ®emttt(^ ^ani
feinb unb {nn>iber bin; ^ab k^ bennod> ber Stamenr
mit 9lebenr lonb ©(^reiben terfcbont; im gemeinen batf
Uebelr Mb nit infonber^eit bie ^erfonen an^titi^t
i^iemit mü läf foKid^en SSBinfelfc^elternf bnb ßpii^f>i^
sein bie^mäl seantn>urt ^abm*
aSßie mic^ n&(f)ji m groffer Surttfan iibel ^efc^od:
im t^at
@o if{ mir ancb defagt, mie mid^Dor nit (aff$
ein grp§et getoaltiser 9lomanif{ libel, tnb an mein
i£^x 3efd)o(fcn ^abx ndmiicbr ein Sögtoic^t Dnb See«
rdt^er ge^eiffen: i^itb wiewohl er gar nid)te« angejeige^ -
100 f ober tt>ann je 996gtoi(^t^flti(f ober SBorrit^ere^
geübt; ^ater boc^ gefagt/ id) fep n>ert]^, ba^ man
mi(^ in t)ier &U\d fcbneibC; bnb bnrd) oier {anb Sltt"
bern (n einer SBarnimg wi(<bidc, onb tNI^r ni^^^
bameben t^erflucbt; f>nb auf bai ^od>f{ geM^ert) Dnb
i^rmoiebcpt. ' aber t>ntet anbern ^at er gani fir
^ — 855 — .
^&((fi4 »tib mir f^etmiiliäiiitüäit, ba% id^ miikpm
üütt Ztut^^tu Mftxi ViaUtUnbt t^iUtn auc^ in itn
Sob jo geM itUiUf als ob id) ({({ )u ac^t^n) €fo<
,{oaic^n irlio^n Xob^ tti^ ioi!ri)ig, ober m)ttff fcy:
|iii(^ gaiij )tt t>or»>erfen# wit) ol^ ein gdnbid $c()af
ber ganten Gemein tu gutr I^inn>e9 {u r^ ß^tutinU
111(4 andS^ tpeiter baf4r ausgegeben r ali fep icft f^Qi»
ä^tt9 bti fitb billig fromme, reblicbe Seut eot|cbIaget^.
l>nb in ®emeinfc{;afe jtt ^oben fd^4itien foflen» Zii(<
\tnh berglek^n ®dtmifit09xt , t>nb i&fitvub ^t ti
fiani fre^f obn aDen ^tbad}t t^nb 93orniittft, o^n
^aa6 wb ©efialt, a(S ani einem ^oOen ^crtenr^^n«
ter mir au^gegojfen* ^kmil i<^ nun nie mi^f toer
berfelbig ^iebermann ifl, tarn icb i^^ <^uf f<^in ©e^el»
ten tt>eiterS nidiM anlmorten^ bann iibfptidif et
tbHt mit t)or @ott Unreife ^ bcnn i^ bin feinem Sotf*
iDtdbtf noc^ ajorr^tb^i^ m> ^o(b morben. IDag tc^
i^m aber feinb^ tmb ge^ag^ betoeigt ft^ )jii gitter
mag in biefem €urtifanir<lben ^anbe(, Dnb bab nie ber#
maffenge^anbeU^ baf id) ein f6flid)e granfame (gtraf
Derbtent; jftin i^ ^ud) bermafen nie gefcboltntf ober
aucbf (W<^i^) t>orbad)( getoefenf t>nbfo&fl<^^ ob
6oetn>ia, nimmer mit berSBabr^eitflnbenf bofi r<|
ein fiOi^er fe^, ober bafar ie gebalun. S8^ ober tr,
_ ober ftmanb^ etmatf anberS t>en mir fagen^ onb mi^
nit^tmli*^ ba^ ^t mit l^orbalten^ fonber oifentlicbr
bafi icb bal ^ren^ ober erfennen mig^ fcbeften xcusf
ben: jEann idb micb bann nil t>eranttoor(en: fo meb
mir, baS Ut^ K ^<<)^" Suc^i^aben fitrieb, jt ein ^5«e^,
M, )t )ur ^ttdn gieng: ta bagii^ je geboren^n^orb,
fo micb a(fo oiel guter ^unfi mr toeifeti ; fo ml ^ilfßw
mer @ef4)rifkf in ben i(4 (obn Siubm (u reben) t>i|i«
gangen nit lebten ^ fo t^iel ^ele^rten, bep ben j(6
geübt; fo t>iel reblicberSeut, bei^ ben ic^ gftoo^nti
■ 266 — • .
mit Siifen Unfett^eifttttsen Mb Zti^i^itUn nit ^d6ea
>Dn fiOic^en 66fen @itten a6)it&eo , wb )«r Srbarfett
reifen mfigen. J^ierum i(^ benfelbi^en ^urdfanen fe^o
ermahnt ^abm mü, inntt er ffd) fromm unb rebMr
barff pai ^inttt einem rebe/ \i)m aud) f&vwitti, mb
mttt klugen fasen^ baf er mie feinem ©ekelten ^er^
fürtrettef bnb atfo wn ben @ac()en rebe^ baf mm
ttiffe^ tt)aö^ xoo nnb t&ann; mb mt, tott mic^
gefc^olten/ langer nie t^or^aleen 6(ei6. X^ut er ba^
nit^ tper bann foUcffe SBort t>on i^m 9tf)ixt, ober noc^
fSrber 66ren n>irb, ben n>iQ jego um ®otM lonb aller
€l^ritt toiUen gebeten j^aben, ba^.er i1)m bitfiS mein
Erbieten f t>nb Srma^nuns fur^aUe^ Mb i^n ber eti»
innerte. SBiD er fie^ bann nit ^erfär e^nn^ bag er
i^tt anberj nit^ bann toie er mid^ gefc^oftenf einen
asorrjt^err lonb 956§n>{(bt; mittt aucb fär einen bie»
(ifc^en^ bortde^erifd^en €^rabfcbneiber achten/ t)nb
l^alten xoiüt, bii fo (ang er feinet ©c^eften^ befenne^
Dnb foDic^e 6tu(£ auf mi^ bringe« 3^ totd aud^ bier
tteben aOe SRenf(|)en ingemein/ bnb tin jtbtn infonbers
^eitf toie Dor^ gebeten ^abeUf n>o mt4 tttca fünf! tu
ner bergleic^eu; ober anbertt)ei6 hinter meinem Stucfen
fd^elte ober ^dimidtt, bag f!e au^ menfc^Iicbem mtUu
hm, barmherziger S^n^iS^ngf mir baffe(big mimm
toSneeUf t>nb in feiner anbern @ef{a(e^ ober SReinung,
bann too mir Unrecht gef(4i(^t/ bag iäi miäf, ali biU
(igf entfc()utbigen mic^te^ bnb Dorantn^orteu/ ober
aber^ too i^ fcbulbig unb Unrecbt funbeUf bag a(t$«
bann biefSSa^r^ett, bntd) mein 92ie't)oranen)ureen'm6f
gen# an Sag fomme, Dnb erfannt n>erbe/ toai icb für
ein iKann fep, bamit nie mancher frommer ^ fo mir
|e|o DieDeic^tf ani Sichtung meiner Itnfc^ufbf anhängig
tfir betrogen n^erbe. Siaixoitiid^ um ein jeben^ n>o«
mrt je m6g(i(^ fepn tburb, (u »erbienen ad^eii^ bereit/
M> bm $}ttitn nnSis gefiinbettnoerfrett/ 9M^i $t\t
mit btn, ba^m\ü)t\mt QtfdaoUtn^ab, firtompt, n>iK
i^ betifeI6isen (06 &ott »10) fo fern mt( rn&Qii^,
' bermof et! bc^isntn, b(r§ (jr(«innt totrbcn. foS / tcf) ^46
fiiii()teä/ bii§ ein^tt ft^mmen tiUttmWd^n ^am ju
€ittfii^i^ttQ9 feiner €&rn f>nb Oerucl^^ «ejime, tut«
terlolfetir tarpn fottnienti^ab in^eifefen«
^' '^ M '« e f t^ l'tt ß. ' '
a(f» »tS i<^ mem S^^f^^/ ^^^ ^eintttis^ tie <Hf((
Mbetj nie i({^ aufNbdg nie falfc^m; t>nb erbt(f)tem
,9lnfge^^9 ber (Sureifanen geglonfte n^erbe^ ju' erfenncn
gegeben l^aben. ^itu ^iertteben baffefbig atfo guelid^
)u t>erttf^mm; mb tnfonber^eU ^Ul frommen @n^^
>e|>en#mic6 au« SSorbac^iuiaffen/ bnb nie affeih ft^
.tricE^ee« S3ife« {u ntiCf fanber aßed iUH, ,^\tnftc6
wb&ni$ in berfe^en^: bam id)#^ be§ fep ©ote mein
,®eiengenf bti^iütni, ober SRepnungr miis :fie t^on
mirau«gebeni njegett)e§t/ aiie^ noc^ fepnwiB^ * fwf«*
- bern>a« ic^ hierin get^an^ ober noc^ {it t^titr^ gabeirff^
^ab ic^ alle« ber »^i^ren ®eifUic()feie unb etU(!^'^ril0
flttpi^üftin iRu|»nb ®tte angefangen, ^imm 0(rett
fä^ aüt fromme iprieflcr bnb ©eifliicbea biefer ®ad)eh
frenen, unb i^n gar nie ju »iber odjten: t^ahn id^
^ojfe; e« fod tinm guten nil|(tc^en 9(u«gang gemtnnetf*
6oOte« aber anber« au«ge&en# n>4r mir i^on i^et)trh
leib: ny^De e« aud)^ n>o oberfo t^ief it( immer m(d>i(V
mit aOem SUig^ Sirbeie^ S)nb meinem £eib »et^ätttf^
t>nb t>orfommenf tt>ill mic^ ^iemit a0en frommen befo^
{en? bnb 2febermann gebeten l^aben^ ju be^er^tgenv
mi tngebtt^r(icf)« , Dnc^rifiUc^« 9Befenä bie €briiOt&
nen M^tv t>nb noc^^ ^ @c^ac^ c^rtfifrc^ €Hau^rn4,
4er9eittu§ be« gemeinen ^tlH, tfnb tietberb(%il
«uttcn« €f (briften. S$. II. $t
• ■■ -^ -258 - V- ■ •
lieft srog ^tfdmttmi burcft fte auf mi Qtkst, M
ft^tmtt f Qtf^iättt ^ttfmm utlfinittt, wh intiO^
.getrieften; am ttbAtuAidi M4)iuft^n, tag bie geifU
MAinit^m, fo t>nftn €it€ni oon tftrem ©c^toeiif mA
SSfIttt geßtft, Jben m<$rer X^il nit Mir geifUicftett £ett«
ttn, fonber i»ie man Pcftt, fc^ftaftisenf b6fenf e^v«
lofeitr Dtttreuen SBuben tnge^aften^ Dnbbod^nit, baS
firbie befreit btibbomeftti/ fottbe« bon einem Ott |a
tem anbern ^nffon^ bnb Slbfen} fbrbern/ tnb (iel^eit,
iDie ottA Me^farhi<f botauf ©eefem^arter b^ ^ftrift«
ii^40toK mit flrebigen bnb Seiten )u berforgen f{$en
foSten, bnb x^tt6 SImptetf riglicft bnb n^cfttli^ pflegen,
J^ b<nt bntdgltcften tnborfi^nbigen inge^be: bie bamt
^ttrpfnrrer an i^r @tatt fefen^ ben ße jn Snfenfi^att
jH^Md) bre^ f)fenni0 reichen» bnb tt)erben.aIfo tit ^far«
^ren mt g^nngfamlid) wtmfin. Sann nH> man too^r
'Mi oft bie garten sro# Sinfioinnten^ ^aben r eineti
•9pAse(el(Mrten/ bnb fc^tptborftinbigcn iaben mbd^t,
\»itb jtt mtn Wirten gefaxt ein frepet f!o(}er 2Ntn(f^et^
ber etwa anitoenbig Unbi ntmmeir bie,@cf|aaf {u mU
ben gebeult/ fonber beftlci)t fte bcm ^agtö^netr ben
er mn. bie brep .pfeimig itbin^t ^t S)erfe(big ^aft
fär l^fern ( lupfern) ®elb ©eermeßt wie md^ m^
fQDiAem gefolgt/ bag je^o na^et aO £)ing in tfer ®ei({«
.ilt^eit attf ®en>tmt bnb @e(b ju erfd^d^en fie^t: bann
.49ie bie Unfern bon ben SRomaniflen gefcb<i^t# a(fo fu«
«jftiTti bacnacft etlid)e n^eg baffefbig ^ier auffen n>iebcr
einsuftrtiQen. ; ^(fo bag man (eiber, bcp ben ^rc^n
iil0r^nb f44bnd)er SBud^erer bnb tXInber/ bann in
ibenfffiKben^ bnb6tre4en (©trdncften) finbr:* Siai
i»&K ein jeber bebenfen, bnb aud> ob gut fe^/ baf mit
bemS^apfl^ feinen Savbiniren, bnb anbern aBoSA^t
gern I» SXom bnfer Selb ,- bü toix ^k anffen fdfwv*
9otta fRnabf x^ibtt 6^rif{ti< m\> bcr SMpofteren {e^#
amb Mr ^eili^en €ooctIten OrbminSf f^otUnft ober feiC
6tete; wb toa6 tentfc^en Sanb \i^xUdf f^nb Uiüdl) bem
dtotnifc^eit &tlbfi^innb {ufc^tid/ tnb trag, eb toir
&a< nit biflidS^er {u saferer Slot^burft be^ t>tt< be^fel^
ttn, liegen i^n bagegen ilir 3l|i(at «tib Süden / boihit
fie bi^l^er bie ganjen <Sbrtf{en^ett geUenbf, Sedfft, Mb
Dorf&^re (aben, »(i^Ieten Sifc^off , bie n^tr t^r änfpt
tu Dern^efen gefd^icfe tDigen r oorforgten tie mit äR4n«
tel btib 9t6cfen, , baf f!« nie ju 9{om t^m X, XX, ober
XXX taufent ®ulben faufen b6rfen. S)dnn n^enn man
f5(i(^j bebenden / n>irb mein fy>iiren; Dnbfinben, bag
tc^ m txiav gnt 9);einung für ^af>, bnb ti gern xobUt
ffot fe^en mit fota Men. £)ng ^ab ic^ affo in gufer
SReimtng {n t^orfie^en geben n)6Den. ®ott ber Sfff«
nt4c^tig fc^affe, bag ti fidf aüti jutto S5ef!en Tc^idfe.
iDa^ toiS i^ on Unterlaß bitten, unb begehren* ^men!
6m neu Sieb i^erni Ulri^^S t)0n «^utten.
3iä^ ^af>i gewagt mit ©innen r .
Unb trag be§ no(^ (ein 9teu^
^üQ idf nit bran gewinnen,
!ßo4 ninS man fpdren Xre»/
£)armit ic^ mepn,
82it eim allein
fSenn man ti wollt erfennenf
SDem 8Änb ju gut^ .
flßiewo^I man t^ut
^in ^faffehfeinb. mi<^ ntmm.
fR 2
■ I- 260^ -^
IDa foS iät jtbtn t&itn, ^
U8b rebeti» tooö er t»iSf>
^tr foirett Butter t>ie(;
fbin briun beriosei
iDcrtf Hag ic^ allen S^^^^Q^/ '
®iewo^I no4^ t^
SRit n>eUer flidi,
SSieSti^t toerb metler fttotmett*
Um ®nab tDiO id^ nif bitten^
S)ten>eU tc^ bin o^n 6c^tt(b,
3c6 ^dtt ba« jre<^t gelittenr
@o ^inbert ttngebttlb,
S>a6 man mid^ nii
^<^(b alfent @itt
3u @'6&r ^at fummen (afen;
SSieOei^e toiUt &ottf
Unb {wrndt fte fSiot^,
3tt ^anblen biefermaffem
aittn Jfl oft biefer gleichen
Gefdde^en an^ ^Uf>ot,
^ag einer t>on ben Sieic^en
^in Qntti @piel t)er(or
t>ft groffer Stamm
!Bon günflein tarn,
SBer tt>eig ob i*'< »erb rdc^en;
&ta^t fcbon im Saufr
©0 f(p§' i* brauff
9Ku§ ga^n ober bred^em
£)arneben mtd^ jn fr6(?en
SKit gntem ©'n^ifien ^ab^ -■
£)a6 feiner ton bett Giften
S)^ir €^r mod btcdim ab^ : ,
S2oc6 fagen H^ -
llf tm% SRoß
3* onberf fcf geganseQ/
sDantt €brtn iröc^,
i^ob bicfe @a(6
3tt ©ufern angefattgeit^
!E3ia nun t^r fe(6< tii( rat^it
SDiiJ frumme SZatton,
3&t ©c^beni^ flc^ crgattett/
SU^ icf^ t^ermanet l^an:
@o if{ mit feib^
^iemif i* f*eib;
SBiO metisen ba§ bie starten ;
Sin unbcr^agef
3cf> ^ab^ gewagt
Unb !9iK beö <Snbi er«^^rtett;
Ob bonn mit uac^ t^u( benfen
©et €«rtif4inett %i%
©n ^eri ia§e fi* nit ft&fetti "
IDaä guter Meinung i({,
3d() »etg ttOift biel
®60?tt au* In*« ©ptel/
Unb^pOtenö btubet ({etfient
31uff {anb^fnec^t gtttf
Utjb gieuter« SRut^ — '^
%<xi% J^uttcn ntt »etberfirti«
©ebrnrft im 3. XXI.
f s.
26t
(SraSntttd )>i>ti 9tottty-bamr
6((tfe4t burd^
Dr. 3o^ 3»t 6t0l|f
»flrgtr »•» Süridju-
Don fRptetbam^ ben S^eologen.
i(&nb(ic^; SraJmuff fc^eint bir boc^ aOrndf^Iig ein
Sic^t barü6er andust^n, baß ed mir fcbmerlHcb toebe
t|)un ntttßte, toa^ aucb unferc gemeinfcbaftUcben
greunbe dujferß b^rt gcfttttben b^^ben^ t^^ bu miih
üli tcb Dor einiser 3eit )tt^ S3afe( tpar^ bon bemem
- Stnseficbte {urucfgefioSert b^ft« SDu ^a^ btcb (mar ge^
gen fBerfcbtebene auf t>eH<^iebene SBeife gedugert/ nm,
tt)te icbbenfe^ bieg.S&etragttt {u entfcbalbigen; jn Sr<
(luttiien fegt aber bie Srbicbtttngf bu bu bir in biefer
i^inftebt fn^ einem SSriefe an einen gebiffen Sanrin"^
*) fOeareuS Saut In, ^ttt pcn f&atnflitt, ^anonifu^ in
IBtö^ge unb <5oabitttot berS>efon< fetneS 0tiftd* Gein
O^eburtl« ttiib Sobeljo^t finb mir unbefdmit.
tfianHr btt mir; fb^^ir itbrndt, t»0tt Mtintn ^a»
fe(er Sretmba mtfmbt v^ath. iD» f^xcibft nimlitf^
fo; yyf^utttn lieft ^d) ^itv mm^t %ciit aii^. 9ße#
„bet er ^dt mtc^/ noc^ M^ ^aU ihn btfnä^U ^d^
^y>yontbt tnjtoifc^ea t^n tiic^t «%n)te^n ^dkti; toentt
9,<r itf ntilr sefdtimicn t&itt, ba tt tin öfter Sreunb
'9,t)on mirii!/' tlnb n^eiter^m: „Getier a(er tte^en
,, feiner @efonb6eitäumildttt)e bit Qik^iiUn Sittimer
,,'iii(f>tent6el^renr id) fit abtt nidtjt t>ertrogeti fomtte^
9,ro &dt (einer ben anbern gefelen/^ £{e&er, me(dye
^rfinbuno! aSelc^« a)74l^rc^eft! 9(fo ba^ mr ber
®runb, toarunt tvir etnanber nicftt fa^eti? Unb bu
l^aft btr alfo nid)tf fobalb ieb in bie ®tabt gefemmett
war/ meinen SSefttc^" öu* bem ©runbewr^etettr »eil
er nie^t ^att finben f&nnte, o^tke ba§ e^ btr üble Slac^^
rebe mo^t , t»omtt ic^ o^nt 3meife( t inen Sreu^fe gern
t>erf*onett würbe? gie^err tt>ertn bie &ad)t eine Älet«
nigfett ijt n)ofiir fte angefeM ii>erben (ann, warum
Mitfl bu e< ber 9R4^e n>ert^, in einer gebrucften
@d)rtft bie nac^t^eifise äfn^iegund beine^ ^etragen^
Mn btr QbjuU^nen? 3f{ ffe itber fo befc^affen, ba§ bu
bübei tmist@(6tt(b t>on beiner 6etfe anerfettnfi^ n>ie
barfllt bu bid> unterfte^en^ in ^nfcl^und einer febermann
Cf fdmtten @<i4)e fo {u bic^ten> unb t>oiv®tnte(idsen beme
f^ertlfeibigtmg )u entfernen? @o (anse ^nnte it^/
meiner ®efnnb^eit wegen, ober auc^ fonß, ein ge^t'
M Sm^^^ ^^i ^^^^^^^^^ f um bic6 wd^renb iepnal^e
ganjer jwep 9Rcnote>,-bie tc^ (u %afet {ubrat^te/ ein«
mal ober einige 9Ka(e ju f|>re(6en> bd icf> oft mitten
auf bem %arf te ganje brep ©tunben (ang ti au^j^atten ^
fonnf e ^ mit ^reunben {u t>(aubern. 0d i ift ajffo
beineö €^arafter< würbig, einer ftfnbbaren @a(ifttint
fa({c()e garbe {u geben, unb bie SBa^r^eit unter einer
Sügengejtdt ^btaf>Ubtn^ 2[(| weig in btr %^t ni^tj
\
xodi mi4> jült ittflr Der^rießcn foKf biüm ^Oitfä^miHU
Uit, pbcr bie ©ac^e ftibft r btin. Sugerfl uiif reimt*
fc^aftU^t^ Setragen. 3l(ä ein Srctmb ber Stufrtc^ti^
feit ^affeJc^ t»on S^dtur (ril(e ©(lißtterepr iinb nic^ttf
6e(eibi9t mid^ me&r^ a|^ toeim iä) fe^e^ b46 man nic^ .
ei)rlic()r nicfift bon J^erjen mit mit nmQ^^U 9UIdn bu
bAc6te({^ tc(> toötbe 46cr eine unbebeutenbe @<id&e Cei<>
nett Streit anfatigen; mitlitt iUnbttft bu t)on mettter
.@eit.e rtcf)i»r}u fet)nf ic& tv>ürbe bte^eleibigutig mc&t
tilgen^ tttir älttberit mÜttflM bie ubUJD{eittuti9 6e^. >
ne{^meRi atö f^abefi btt iri^tiinatt segett niic^ Qt^anbclh
^tnnbu aHt fo bettfil^ fo fennfi bu mict^ ttoc^ nidft
tii)t. 2Sic? 3ct> foDte ti ni^t afö eine heftige 95e^
leibigung anfe^en , mm ic^ don einem greunbe ntt§«
l^belt n)erl)e/ bem. meine Ste^e flet^ belanne i»av,
btt t>m meinem SEBoj^ftuoDen uberjeugt fepn mtt§t€f
unb ber mir eben fo wenig t)orn>erfen fanni ba§ i4
ipHjt befeibigt ^abtj al^ idf felbfi mir beffen benötigt
iM £)ber ^j[{ bu bie £)rei|iigfeief )Uv leugnen /baß
td) Don bir abgemiefcn t^erben U9r ^^ bt( boct^ toe^
mi§tf ttxii fiSr Sengen ic^ anfßeDen fann# um bic^
}tt überfuhren ? Dber (>afl bu fo menig geglaubte bafil
i<b >n<r jmaii btefe @<ic^e ju @emut$e {ie^n tt>drbCr
tx^ m begtDegen üi(t^ nic^ fc^eutefi, ti^ai bir gerobef .
einfJcCi ^ier jn erbicftten? Sd) t)erfid>ere biä^i nitfyti
^at mit t>0n je&et fp frl^ am J^erjen gelegen #. ali bie
genMfen^afee Beobachtung ber ^flic^tett ber Srennb«
fc^aft; nnb t>or (einer @ilnbe ^abt i(& mic^ fo f^^t
Qt^Mf n?ie baDorf bag S>ii8ianb(ung^einef Sreun«
be^ mjt mit @runb lomtte }ttr Safi gelegt n)erben; ba«-
gegen l^at mir auc^ fein unmürbige^ Setragen fp.n^e^e
S^t^atXf ali menn iemanb ftd^ tRintt gegen mid^ et»
lanbtt^ fSiffe benn, baß bu mic^ auf ba< &njßttftt
itttintt &ail!. Unb tbie.^d^tc ed. mic^ nic^t frdnfe^ fo&
^„.^^ 265 —
btt? ^jm^tt ^bt tc6 tidf, mt bu fe(6({ ti^m^, mb^
Vit mm f&tmn%tU9^ t« ^^^ f^ft^' ^^^^ ^nUt€, a\i
witiom timt ^t'Ai^tn fS^tfmd^t htt&%tt, mit bet ^o<^
ü(btms*i^otL^tm^nii€idtmnQ bi^anbeft; mtb bte«
fen ^itteeti ^ollfi btt Qu^ttoett^ be<3iitrt»^|a bk!
QBol^rcitb ber gan|eti ^eii: unferet Statnbftf)äft ^abe
ic^ btefe Sreutibfc^<ift mit fo tiiel S^ue^ uttter^aftf tt»
feaf'banoc^ (emm gemb 6atftfti ber ni(()t eben be§n>e?
gen auc^ mein Seinb$en)orbin mdre; unb btefen
Sreunb ocbtefi bn fo gering/ b<i$ bn nm bed elenbefiet^
fiSerbAdbtä »(Oen ^ ben bir nnr 92icbt^tt>drbi8e beibrin«
gen tonnten f if^n bon beiner 9}4^e au^fcblie§efi ! ®ag
ia%t ^cb nennen f baö (n(4imfiner wirt ^ Waß p hai .
ltnto£rbiger to^re einer foicben Sn^iinglic^f eit? Kber
hu mu%u^ ftv^M^ auf beine eigene ^o^lfa^re bebacbt
.feyttr bamit bnnicbt in ®efa^r Umt^p n>enn bn mir
3utril( {tt btrge({atmefit £>enn ic^ glaube , bieSiom«
finge (ttuern bir allein auf, unb beobachten bic^ be«
f{jttbtg, ob bu etn)aä mit mir {u tbnn ^abefl! gret«
lif^ fom'eU etibte m Xcutfct^tanb unb fo ^xtU^t^
fecrm^nner im ^rioatßanbe furcbten feine @efal^r uni^
feint üMe Sßacbrebe; üH treue ®af{frennbe ne^en fte
mi^ bep fitb ^^fl ber einzige Sra^mu^ ftc^t (auter
®efal^r oor ^^t unb fann bie üble Sßac^rebe niiJ^t tu
tragen ! 3ti btx %\^^t begreife tc{^ |ebo^ )ene« nic^t,
nnb ^tefe^ fcbetnt mir betner nic^t. tt)iirbig (u fepn.
S)enn bon fo t>ie(en greunben, bie i(^ ^be# M f^(^
bi« ba^in nod> feiner au^ ^urc^t bor htn ^omlinsen
«onmir ittru^gejogen; notf» (einer %at geglaubt,, er
nrnffe mtinen 41mgang meiben ; unb bii Surcbt t^or üb«
ler Slad^rebe ifl für bi(^ (ein ^inreic^enber @runb, um
einem ^reuube eine Unterrebund mit bir ab{ufd)(a9eH.
9&enn bu (firjli^ mit mir gemeinfd^aftUd) in ben
Srieg gegangen todre(l# bamt (onntefi bn in einige
. Ocfdlr tommetH tDeffcn ^ btt btr after bubur^j^
)tt$ifM fottnCeft, »etiii im mir ^titrtlt lo btr gcflatte«
tHlf baö ft^fetfe i^ nt^ft Unb mlc^m Srcttiibe
^ l^be ic^ benn lentaM {ttgiitutt^etf bag er Oefa^reii
tntl mir t^eUlTf atui^ wem t4> »entger tmsfetcb bear» \,
e^rfte URtertie^mttii0eii todsle? Sitt k^ ni<^e bey
SRetüd^nn«'^) S3ertl^tb«to$ b{< tum fitbe femf<
%x%txA fo tu Sßerfe segangetof b«S tcb immer t^erfofigfo
er feOte micb aBein Wirten tafen; nnb ^aben nicbt feine
geittbe immer ba^ tScbfimmere t>ett mir ol^ t>on '\%m
|u fürd^een nnb (ti (eiben gehabe r fo baS er^ tDemi matt
^<^ über mi^ bef lügte f e^rlicb f^t^rueru fonneet ak
le^f 4ta^ gefe^elef 'gef^le o^ite fein Riffen? 2t«
nm t< g(attb(i(b ju macbenr bog icb nic^t mte 9teil0«
lin {tt %^i%t geg^^ngen mJre/ lieg ic^ mitb biften^
tiid)t< fttr ibn {u tinCerne^menf unb id) gob^ {ur %tiU
wort: ic^ fährte nur meine eigene^ nidS^teine^ finbem
' €acbc ; e^ ginge 91 rä^c^ { i n iiid)t j an, toair it^ t^^e ;
%Ait%iit ade^ um meiner felbfi willen nnb auf meine
eigene @efa^r. SDic S&uben M^tn a(fo t>* mir nie»
tnal^ SHul^e/ aucb wenn ße t>or i^m Stube Mtvn?
, unb wJ^renb er lFhf> gan| (Itde l^iele, ober etwa# 3(nbes
re^ trieb, %<At id) fte beftdnbig t^erfolgf* 2)0(6 wa j fage
t(b bieg bir , a{ ^ woUte icb meine 93erbien(!e b^rau^
flreid)en? ^af! bu nid)t felbfl m beinen fird^ern @(6rif«
ten ba^3^u8ni6 bon mir eingetragen ^ i^ fe^, geWo(>ut,
^) 3o(attne« 9teil4lttt/ be^fret ateAte iDoct^tf fafferlff
ib^ ffAllsrof / ^iner ber brct attcbtet be« fi^w^if^ StuM
be«/ geb. iVL ^foti^etio am 28- ^ec. 1455^ 0eftotbeii
au ©tttttgarb an bei; gelben e>tt(6t am So* 3ttl. 152a.
<Sclne ©d^rlft de rudimenti« hebraici« MDVL 6*5. p.
Fol. mio. (at {(m bamatd bot g^irfim etned SSteber^erfteU
4ki;» b^ ^ebr&if^en Clprac^tmibe in Seutf4»(aiib ertoovbciu
tmr wMk finfl inib fon^ tttemdtiben (fof^itt ffe8«t};
imb Io6t<ft btt iti^t seroM bte§ <m mir? aifb nur
»t4 »o0te {(^ gef%betif bic^, ben t^erftett
^rcttttbf ben »^ je gehabe (labe? SBie? 3^ t9drbe#
totm iäf ff&tu btnfen f&nmnf bag babei 6efa^r fifir
«tc^ Witt, bjc^ {tt f))rec(ieR oer(an$t/ übtt aucb nur
iU9€gebctt ^dbesi/ bü9 trtr ttn< etftanber fpr^il^en?
tSttin, toa^t^aftii nein! 3(^ ^dtte auf baO^ergnü«
^tnt ba< mir tebeämal bein Umsong gen^t^rte, SSer«
itd^t set^an. iffler n>jrb ober glauben/ bag meine
fleinbe pI6$({<^ fo ttyU geworben fct^n/ ba§ fte fffft
vorgenommen ^ben, e< fo genau mit 5((eintgfeteen jit
tiel|)mett f ba fte fni ba^in oon n>td}t{gern IDingen feine
Sttmtm% genommen ^aben ? Um gan) offen^erfig meine
aMnuttg {u.fagen: i&i tf{ mir nid^t töa^rfcfteinfic^r
boS fte um meineemiOen^etmad gegen bi(( Dor^aben, ba
fte mic^ felbfi bttf {nr dtt§er^en fQeir(i<jfttung oernnc^Kf«
flgen. QBenn bu aber aud) nic^t o^ne drunb ettoatf
:45d^ltnrmc8 DermutlS^cfefl, toa« mArbeft bu benn too(
fAr einen f^reunb n^agen^ ba bti felbfi ben let^^eeften
!8erbrtt§ nid^ ertragen tamp. £>ber xoai barf ic^ mit
Don bir terfpre^eu^ faM, bet> über^anbnel^menber
{Kad^tber Stinb;^ e< mit' mir ba^inf&mmt^ M t(iftr
gan) ^eruntergefornmcu; genit^igt toerbe ^ febermami
um Ss&^t unb ^epftanb (u^ bitten ^ ba bn fogar einer
Unterrebung mit mir au<tt>ei<bef{ / tt>A&renb id) tniitt
no(^ in guten Um^dnben (?) befinbe? ^9t ei fH& tc0l
glauben / bag bu mir^ menn idf bon^etnben berfolgt
toerbe , in irgenb einem &t&ät beifie^en mtbtft, ba
bvitmtf n>A^renb fte ftc^nod^ fHde «erMten; ntcbt
einmal erlaubfi, bicft ju befuc^en? Sn^wifc^n ertbeilt
mir ber @enat ber @tabt ^ofel obrigfeitfid>en 6d)U$,
nimmt mic^fr&^lic^ be^fic^auf, bietet mir ein ®ap
*t<R^nf 4»< ^ SRagi^rat^l^rron naä^ ber anbem
fimwt {it tfijr , nmmit t^re 9d)(uti9 ^u fieieu^it $ itt>fe
. ^tt(emn ü\xi aOen ©tanbeti ^timm ittid^faia in bit
Wtftc U^Up, um mir eitten S^efttc^ a6itt|^ttenr; ft^
cimge t>ett mj^inen Seinben fS^nen f!(ft mit mit ai^;
. ber mim ^ta imni ^Ut fttlb cinsefcf^fofen in ftiner
SSD^mmdf wil,tx f&t^Utf feint btmpibfit |a SKom
gelobte "^reue tuerbe iti 3tt>eife( geiogen toerbetif tt>eitii
biefer »ern^l^me, er l^abe mit Butten tint Unterrec
J^ung gehabt! S>mn x»üi für einen anbem ©cntibr
\ ' iDenn biefen nicftt^ fann^ bu »tf^abt ^abtni J£< to^tt
be^in t bog bu' tttfleid)^ befärc^tetefi ^ bu mürbe fi bep
btimi ^(obigfeit tin ni4t aUiUQutti &tt»ii^n but<i
^eine ^Kienen berrat^etir n>emi icb bir/ mie tc^ ei btiitt
crniiiic^ Dor^dtte # nnter i^ier Singen smifft S>mt
t>or&1e^te. €d mar bir au^ nid)t unbefanntr m«#
mid^ <in bir terbrog, f^on tm meinetmtStni auf be«
bu in beinen @d)rtften )tem(tcb ge^^fiig gefik^lt ^«t»
tefif bann ober <iuc& um be^ fär)(i€^ gefiorbents
Si e A c(^ ( i n ^ mißcttf ben bu rei^t ^%liä^ Qngef^tt>ir||,
ttnb# fo meiteiJ t>bti bir abging, bem ©cbimpfe un^
ber @^anbe b(6g ge({eae^af{. 91u6erbm ^Cte icf> im
©ittU/ bir in SInfeiung ber ©acbe be^ CbangeliumS
unb ber 6fcnUiti)en ^re^^eit gemiffe 9>orf{e0ungen t^
machen; benn id) b^ttt wn a3erfcf)i^ben6n ge^irt, bu
• tetragejl bidr uid)! me^r miegeflern unb elKgefiern^
cmmeber ^efl bu beine 2)en(art ge^nbcre^ ober ba
rebcfianberö a(^ bubenffl, fßießeic^i f^Mtt id) awti
nocf^. me&rere anbere^SDinge auf bie SJa^n gebrach
bte me^r ober meniger nni be^be anginget . S^un t>t*
gegnefeiiir gleich an bem erflen tage meinersStnllunfe
, 2U S3afel unfergemeinf<^ftlici)er Sreiinbf ber grit»
ter .^einric^ bon (Ept^enborf, ber mir eineiit
©ruß bon bir ^ra^te^ tnglttc^ ober micb bat» bk^
w&f^nnb mümi Sliifent^alt^ tu ^b^mijtMt^ iu
:_ J69 '
ftUiXu 3<^ Nrif ni^tf Wie bieg gemefnt tv^re;
}ttle|t faste er^ bu (dfefi titid). btct^ nicbt |u befucf^en;
htxxa btt beforsteft/ e< m6(f)te bit bep meinen gcmben
iiadftl^eilig fepn/ toenn f!^ t>erii4$men^ mir i^&tUxi ms
imber 9efpn»d)em £3b miö) nun sieicft biefe ^erjenj«
(tintnng febr erbteterte^ fo entfc^ulbtgte ic^ boc^ m%
M in ^Jtiftt^C auf betne ^ugenben, auf unfete'^reunbi»
fiebaft uttb auf bie &f entließe Meinung ; benn td) wugte
ii0c^ nicbtö baoonr baS bu bereite t\xoai ^eiubfefiged
iefd»(bfl^n i^itttfik unb baß tn beiner SBo^nung bec
^tf fc6on beveit (jge, ben bu auf bie SBr^aupter ber
SBa^rlf^eit rnib Serfed)ter bet Srep^ete (o^briicfen mU*
U% 3c^ f<^bb t€ a(fo auf, mtd) ge^en bi(b fc^rtfelccft
}tt irrHiren; in ber ipofnung, bu toixta^ btc^ bteKeicf)t
nbcft befhinen, mir 3ulrttt ju bir geben unb micf) an«
^ken» Um brr bieg na&e ju (egeur ding icf) oft mit
^teimben bep beiner ^o^Hug i^orbet;, c^ne ®'efd6^fte
in^ber 9i4|e berfelben ju ^aben ( unb icf> jn^ciffe ntd)^
btt ^befl mtc^ me^r a\i €inmal ^in unb l^er ge^en ge«
feien. ' Statuier fdgte ^«flc^, baß {c^ ISafel n>teber
berliegf unb fcftneSer ali tc^ ed mir vorgenommen
lütte; unb ba t<^ ben dbrfgen ^^et( be^ ^inicrd {u
9til|(|atif^n {usubringett gebacbte^ unb bieg met«
nen SBafeUr $reunben Ul ber 92d^e ber @tabt bafb
SefatotK n»art>f fo fingen ^tixit m, fic^ in SSrtefen
nrit mit {u unter|a(ren ; anbere reifeten nad SRüH-
I u u f e tt / um rotcl ju befaden. 9itö man nun einmal
im Oefprdd^e {uf^Dig barauf {u reben fam r erfuhr id
. bep biefer Gelegenheit ^ roxi bu bi(| taglid tüber 2u«.
t|er unb beffen Sreunbe ^itgerhfl/ unb bafi bu un^
ttttber^|(en mit beiner geber, fogar mit btc!en!5Jnben/
btbro^tef{/ toomitbu biefe fJartep ju S&oben fcb(agett*
u^oOteflf 2>ie8 erregte fogletd bep mir ben Serbacfif^
el t»dre4t»a« an bem/ mi rotr Einige ju tKrf{e|eti
üiip mit bducftt bvcp Sage ipiUt, jener fc^n ^«
/V i»j^nte S&rief an Saurin n<i<^ 9Ril|&(Mufea fam,
€in ^rief t>oa de&JiPser ©eii^eUj^enr ein offenbarer
^enge ennoeber einet sdnilic^en 93eranbemng beiner
htntattf ober, tt>enn fte 0(6 ni^ti^ecdttbireM/ ^eU
ner !8erfieDuns gegen Sinbcre, benen bu M^ gefcIStf
erzeigen n)tai{, n>eil fie bi<^ nic^t a(< St^eunb erinfgeti
f innen/ wenn bu bic^ nie^t atö geinb gegen m€ to»
toeifef{* 3(6 geriet^ baräber in Serwunberung; jn'
icft xoatb, fo jtt fagenr terfleinert tor ^t^uMir
fnirfc^enb unb n^e^müe&tg fragee ic& niic^# t0^4 i#
ttna fepn moger toaö bic6 ben^ogen ^a6eii .f6mit, bi(6r
t>er btt noc^ erfi titiUä), in SSerbinbung mit unfi,\ Uu
r&mifc^en ^apft inrec^t fe^tefi, bir bn Siom fett^
bie ©runb^ippe ber 93erbred^en unb ber S^iib^re^r mt
r4(6enber Seber befd£>a(t({, bit SSitOen unb W>h%Mtft^
tera6fd)eate|{f bit r5mifc6en ^irc^engebrdoc^e >ef»:
bonimtefir ben ^fränbefram be^raftefl, ba< cotionirc^e
Stecht unb bie pipftU(i)tn SSerorbnungen t>ertiȊnfdbteff,
mit €ineni 9Borte, bie gonje J^euc^clep jener ä^erfafi»'
fung unerbittlich )n SJoben fci^rugft, nun {urdcfiufreteiirr
entgegengefe^te ©runbfdle ju befolgen f unb mit ber
^artep be^Seinbeö ein ^unbnig einjuge^en. Snbein^
id) nun fe^r betummert barilber m^ba^tt, be^gnfie
mir mM^ti t>on oerfc^iebenen ©eiiien ^er, v^i icd ali
@runb bermut^en burfte# t^tnm bu fo oon bir fe(b^
abgefaKen tt)arefl« 3ub6rberii jener uncrfatt(id;e €&r«
/geij, jener SRu^burilf ber bic^ emportommenbe«
frembe« 93erbienfi nic^t ertragen lä^t, fobann jeifc*
/ ©c^to^c^e.bed €^arafter<, bie mir immer an bir, ali
tm<ii be(ner ©roge Unmiirbigetf, mi§fieU unb mic^
glauben ließ, bu ^ittt^ bidt butä^ bie ^rb^ungen WH
ferer ©egenpartep fc^retf en (affem £)ac6 inbem i4^
, -— 271 r-
» ' ■ '
eine vs^Mt ankere j^iälditgltc^itt fepttr um mir tie
GoAe 90«) |u erfidreti. S>en» toeütt bu auc^.Sutl^cjrii
tarmn b9i€ibeief{, bag <iOe ffied t>Dn i^m rebit^ unk
ba# feine 6<6rifiren an manchem Orte ftepttäH- m>4
me^r al^ bte «einigen gefefen mrbenj n^enn bn oiicl
glanbfeflr ba§ btr't^on feiner Seftegung ttc^i to^r
€tma« Sttt^m tntüacbfen n^ürbef fo bac^e vti bo<^
vM^Xf b^$ bic^ bec SSeib Dber ber C^rgei} fo tpett »erf
leiten ttnriee^ ba§ bn %ixx^tti .ganfe ^9L^tf
Me t9eber tlim afletn eigen i(i^ niH^ t>on i^ i|iHtt Ur«
ff^mng^tf beflreifenf fonbem t^itf auf btcbr ber
tu bier felbft «efi ft$efiir unb' bic(^ nidt (ofmad^eti
fmti({, t||etM auf fo oiele ^eru^mee tmb acbtung^nNli^
bigr SR^nner tKücffic^t nehmen tt>ütbef{/ tt>e(c^/e, tt)ie
Mr nicftt ttnbetannt tv^re^ bte @a€^e ebenfaff^ nic^t
wenig anginge. Ober wenn auc^ 2)roNngen ton
Reiten ter Seinbe tfuf bic6 einigen SinbrucF gemacftf
^iietUf fo fonnee ic^ boc^ ntd^t benfen/ bog l)tt bie
5te(f^it fo loeie treiben n^ärbef{, ba§ bu btc^ ploglicft
gegen biejenigehr bie nocb ivx\ {ut^or beine Sreunbe
gemcfenmir^Uf mit fo wenigem @(impf er^obeft €4
festen mir aucb nicf)t wa^rfc^einlic^z baß jcmanb, b{o§
gefcbrecft oon geinben^ auf €inma( gegen feine Srennbe
erbittert tt>erben f&nnte. £)enn ic^ finb< bic^. bitter
unb unfreunblicb in )enem 93riefe. 3n|tvifc^en'(ottnte
ic^ micb au(f> baoon nic^t über)eugeni bag bn beine
frä^ere 2>enfart in aOem Srnfte oern>erfe({f n>ei( b»
ett9a< SSeffereä gefunben ^abefl; ^^^ bu alfo \%i aner«
(enneflf bu fet^efi V^i babin auf einem 3rrtt>ege geme^
feUf nnb baß bein @e»iffen bir i\t ^flic^t aufttj^er
nic^t nur ganj anber^ \\\ benfen ^ fonbem aucb autf a(s
(en .ftr^ften )u tt)iberrufen, unb tva^ bu bi^ bo^^in (e^r«
te(t {u terbammen« £>enn »enn bem fo w4re^ fbn^ür^
. ■^272.,,.--™ ^
Ufl ttt nk^tKRitmet ongreiftitr mtt beneti bu fo tU^
le^Don bentr tüa# Du i^nen Domtrffi, semeitr ^a|{;
i&niU^ ftUtn (4§t; bu m&rbef! bir amf^ fiici&t feie
^tt^, Seseben ^abettf ben SBiberfac^etn bte ^tinua^
ftrebetiö in jenem S&rtefe tfl^ baf bu ttte ^ttiHiA gegeft
^e unternommen ^aUfif burc^ eine gritt^ungene 91tt<i>
lesttng bie jusleic^ btntU(S)^m unb bciiffenbiien @teBm
feeinet &Avifun ju milbetn, unb (um £^ei( mit eme»
feuntetn §imi§ {u üfrerjie^en; ^onbem bu toiirbeft feic^
auf ein @ef{dnbm§ beinetf Sm^um^^ unb. auf eine
Sdittt um aSertei^d betner @(^ulb tin^tf^^tinü. ^«
feem S$ ift mjr»begu>e9en noc^ tttoai Slnbere^ etnge«
faSeUf ob bu feiefleicftt irgeubtool^et ®efc^etife feefomf
mm f^htft, ober auf trgtnb eine S&renßeOe bei» 3ltt^
genmert rii^tefl. auf biefen @ebanfen brachte mtd^i
nm^ bu felbfi feon einem ^errlic^en ^refee be^ ^iip^ti
Slbrian*) fagfi, l>ai in ben liebefeoBfien nnbelreit«
feoSf?en Slu^britden abgefage fep, unb fc^icftel^ff^
Sobfpruc^e ent^Ue; ferner feon bm €arbina{ t>^n
6itten'^'^}f ber bir/ QUf ben §40^ b<i§ bu na<^
♦) 2Cb r { a n VI., geb. ju U tr e d^ t im S. 1458, öc^ter Carl« V.,
S5ifd)öf au SEortofa; «Regent t)on @pon(en/ alö (Satl V.
ita$ S^eutfd^tanb ^t'^g; (Satbtnat/ ttnb am 9. Sannor 1522
nad^ Seo'd X. Sobe jiun Zapfte geu)&iit; et; ftorb a^et
f4)oii im 3. 1523« r 65 Sa^re alt. @c wollte gern bie
5^ii:4e ceformiten / machte ft^ abec gevabe babutc^ git 9lom
iit(6t beliebt. 9{acb feinem ^obe fcbrieb man feinem $etb«
arjte an tic »&ou«tböte : Liberaton patriae S. P. Q. R.
(S>em SBefreper bcö SSaterlanbeö bet^enat t^nb ka^ fßclt
SU Slom. ) ,
*♦> SOlattjau« ©*>injier/ fBi^of ju ©irten unb (Sav-
bCnal: ftarb tu 8tom tm Ck))tember i^i^«.
?75. ~
i)Meii^itttter anbtm tmt btr dt» ntd^t ju &<ra(^enbe..
^rütibc an^Ste^ bte eeati>bi<^ abtttUn tooUtt , fobath
birneA t^ttettgt^; attc6 f$rei6# bti , e« mvbt btr boti
@tiideit nac^serebet, bu sebefi bie SSere^eibisuttd ber
aßa^r^fett anf^ tom btt bic^ HiU^ ht^td)tn (äffen r e«
gc^jd^ btr aUt \invt(iu btmxotnn^h^mn^nbi^b^
bäiun bcfen lonnen f b<9 «t^er ttitQfüfyttnbtn SKa^t
£>ieni{t jtt neunten/ fo ^tttfl bu fd^oit lingfüDienf^
setiemrtteti. £)jt§ (ann nic^ anberd aM Htbid^tig ^u
fnnbett nxrben ; benn n>em man fo oft ^juxbUtunqm
»m(iditMtr ber btrb tt)o{ milbtinmal ttmii, attgeiiotn^
men ^bett ; mb je 6fter jtmanb t>erfu4t ^otbeo i(t aitt.
foJete^ftr glotibe^ mtr^ er ^abe )tttt>ei(en titmal m^*
sesfbeiu @et»i^nlic^ (rregt mütt auc^ derabe babord^
Skrb^^t degen frc^, t^ettn man fi<$ fo btel ^&bt gteblf
f{c& i» bm^ibigen« fibgletc^ mbeffen bkfe %)>ot|^efe
eittinjc^t geringe^ ©etotc^t fytt, fo n>ar bod^ bte| t^>bee
bagtgenf bag iä^ niäft begreifen tpnnttt tote bu, bem
ti an bem9l6t^igeä gewiß nic^t fe^U^ unb ber bu fc^on
ift einem äUter bifii in n^elc^em man nic^t mtbt t^kl füt.
bte^ttlnnft braucht I fiir tiiebertr&l^tige SScfie^ungen
ft:cm)^f4nglii^ fepti f 6nnte({. €nblic^ ^abe i# mit aui
. |)rtetio im SRontferat/. ttntet genuepfciet ^exxf^aH: iU\,
ßentlicö «KaHolint ober SRartorini genannt, unter.
€eo X. magister sacr. palatii, tjor^ei; 9)rofe(ror iu 5)abUii.
©t f^rteb. fo undef*tcft gegen eultern/ bof ber römiftSe '
Äcf fflbft e« «m mMetctt mufl;.
J74 —
ttttttn Sbefii eine SI7e{fittit9 s^MkefV >!Mit1bir läf'tt^
it^aupmt^, «a$ fte bein Oer^aftm .MSfepmcti er«
r y n^t. 2NI erffjft (# mir itAmttt^ t«t^^ mtf tec«
nmStUimvtt^f Ut bi4 iinmev (eid^t tfa$ G^IiiiMriifle
fHf&td)ttnmi la^oft itterbeit tage/ «ob bK^ 9escn
ben gttfen %M9an^ unferer ansefesen^t, (ttmalte
lotete ber sr>en Surfiett m SeutfcMonb sesea nni in
S^dnbniffe freien^ f» miferattif^ mü^^ b^S bu sfoubft
- m mdglefl fliegt nur mi lonlafftn, fonbertt bic^ auc^
titn t^re ^tinfl aof dKe itttr erbendi^e 9£etfe beiper^en.
S^ttnaäif äWTtt bic^ b^nfbar iti i^iren ftrci< aiifttii^
tuen, beme iDIenflfereisfeie (obeen, unb bt^ timti SRann
fpon {Ubcri{ffi$er Xreue ncinntett, ^ttg bir bie ®a^t aü»
tnShH M )u ^tfaUin ; bo^ tvastefl bu eö noc^ nid^er
Mid) (litten satt) mi$iit>ertrftuen, bt< btt bi(^ i^tien btirc^
einen ^eleiffeten SDienfi empfo^ten ^arfefl; mtb »«4
on^fieafer tteberfcdung f<inbef{ bu e^ am gerot^enfiiR/
teeif fle fi> <tnde(edent(icf> einen tüc^ei^en ^ann fkä^ttn,
Ver gegen bie Sttt^eraner f(^riebe# unb fte bi(^ fo lan^t
fftion baju eingefaben H^U^^ bieg (Se(i^dfi {uüberne^«
rtien. <S<y beßegte bid& t^ei« biit gur*e bor &mft,
Wenn ffc lyfcfiegettiviirben, tbetl« bie Jjofnnns, Mt^U»
liebe jtt nicK^VUf n^enn bu bic^ ü^nen, nod!^ bor bem bn«
^&cf{ii($f n 9lu<r9j|an9e be^ ^(n\MS, auf ^nabe unb
Un^näbe ^rgebm b&tttfl. Z>cnn bog bu wxi f^m gbfcft
anfangt mit fo bie( {D{(uiterfe(e nc^ef{| ba^ eeffire id^'
mit^fo^t bu l^offeff; burd) beine £)ro^ttn unfern SKttt^
}u bdmpfen unb un& {ur Ueberga^e ju not^igen; bann,
bac^tefT bu; n^ürbefi bu nid)t nur für bie ^txtmft gebor«
^n fepn f fonbern aucft ein mfd)ti9er ^mn unb eine<
at]ger0rbent(id}en tüu^mi t^eil^aftig n>erben. SBenu
trcjenb etmaä bic6 beHiinmtef fo toat ti bieg; toenn ti
, bid) aber n>ir(Iid^ fytilimmt b<^t, fff m5c6ee idSf bicft ernf?«
lid) erinnern; bie ©ac^fi bocb ni^t f^t oOfugewig |tt
. » J76 , — -f-^ V t
n^mn* JDam M(e ft anHitt ^%ifis§tv^ fb. Um {<|
i»*miffit9i% Unb fb itiM« f00(i# bti^i»0r(f(r lebto»
tot» £)u biil in; etttem SUtetr in me((^efR:ltoimegcti btit
»4 tvmftmn ^MhmHtiS ni^t bt(0t$t iti^n^AUdl^iiA
MV btm %9bt nubt f^^unt tbm f^totni» m^ iMbm
mbM^t^tOm b«rf^i im ®iitm^iidiiimt t# fii#
tHi^incin ^Htj m Slit^c {u Üben, «Uii6 etncm p<iif^
»erir, berffitie SKeifir bfina^e ,«oOenbt(:]^t« bttCütoJJ^
Stn^i^eit bt^ as^(^fr&^li^ jnrdcFiuregnb aM ^0»
h4lai^ytnbti ^vMimmi }» t^ieff^üni^^citr aSe %mmiß
H^bi W t><tac^fen^ @(eic^>l^( bif} bai nat^ neuem fße^r
f^ßWcvni s^a-bu b<fl t4 ^ foQW nitfftrmttt i>m«f
^Mtbu 6t%mb^^viVtb^xitutnnQ bi^ btp imnJutitF
rtn bcf SBcU betiebt i« jm«(ben! Unb bn beroeff# nid^
ttie imfc^icfMc^ e^ für bicb i#/ bit. bnrc(> folc^ Unteiv
nelminnden ein 'Stnfel^n ^ben ju n)oOen! ^tt gege»
ti^^tise Sufl^^nb berJDingie foOtt feinen fp flarfen€in^
brncE auf btc^ madl^tn. SDeua bk^niim, hit biä^ i^
bmdff&itttn unb Sklo^ngm auf ü^;e (^erte jiel^Hr
ipilrben sen>ig , ba ffe fo maditiQ ßilbi bieg nic^t t^URr
unb^fic^ unferlM^ ni<(^^ (o «ingfUic^ beraf^fc^Ia^itr
n^ennftt fic^ nitiit, fut ben SöU ein^ groien ©efajn^
ein tt^eni'd borfe^en ,mUttn* iDa bn nun bieg üu ibn^
bmttf^f tx>ai ^UttÜ bu ba^tani fc^h'efen^ bn, btt fritfr
S}tJSüm% 3<mi bbn i|(um aibimi» ma4^tl O mer nnranf
b^i ®M(f/ nur auf ben Erfolg einer ®a^r6e|> iimn^SnU
f(^J4fen 9lücf^(f)t nimme, beffen ^s>ffnun$m fitii> immer
f09 fr^l {erbrei^äc^er Htt 3d) n>t(I lisjmifc^en; u>a^ ii|
^tr, f«9</ mefer in B^ie^ung auf b^n Siuf beinejS Sia*
mttti Htftanbtn xoifftn, Mß mit Slncf fic&e avif i>erfon(ic^
©ef^^reUf bie bi^ btbtobtn Connten^ wittool t(^ aue^'
in 9infe^un$ be^£ej&t<rn beinee^alben nidbt ^ni o^nf
Suve^t bin. 2in)nMfc^eu tpenn aue^ bet^ itb^ ixt @i^*
■' ' 6-2
^ 27« — —
bkft &tf^^ foattfl tu ttie^r ito^ )u i^etien mlineni
fi>nit^i9ie t>Me (eHinti f^^tt fcif ctniscti 3<s&teit blitiXii'«
lentf ben 9)7onte( nat^ ^m fBMnbe in ^dttseit, unb fliil>
bmftlbtn i^m i^erjen droni! SBeit bu.injwifc^ mir
(n Öac^tti Don dttmtt Oibentnns ^miUn msHtiäft
%üxUn fintUtft, fo ^bm fit ^thatl^t, ta# tnmir behtee
fbnfiisen Sd^enben «H^enr biegan bir ettragm mif te»
teenn^e <^er. nun fe^, baß bn in einer fo wid^ttQtn
lündeiesctt^eit bettten ^Mm fo Dtelnac^sietii,«^ ^oi^
iDitb {(tUnmiOe ({eigen! Unb toie merben tKubere, bie
Uih^ln immit bie beffe SReirtuud Don btr 9t^tit, oM
itocft feinen Strswo^ gegen bid^ gefügt ^a^en, ba$ btt
urie 9l4nfen um^e^efl, nnbefidnbig fe^eflrnub tiäf mit
Cer^eQuug abgebe^, tote meeben ftt ti aufhe^menfn)enn
fle einm^it bemirfen^ Jbag bn ber SSerfuc^ung )u fok^e«
Unarten fo fätmi^tid^ 6nter{iegf{? SBerben ^e ntd^t, je
ffi^lic^etje. Dornet Don bir gef^roc^en ^äbeni ^nntt
mit eien f» gioSit SBero^tung be;^ beinern fRamm anü^
4y>eien? bü8 e$ mir Derginnf getoefen tf^ittr b|efem
«nglücfi iUDoi^ittfi^mmen! fStid^ti ^Utt iä^ jtmäU^titi
*et getl^an, Uli bic^ einer fo geo6en@efft^r, bie iUt
tit fc^webe, enttlflen. ^egt frefßrcftte id), e« fe^ {u
fl^C/ b4 e< f(^on fo;weü gefomnten if{^ i(^ n^oOee bir
ytti^lidi immernoch gerne Reifen, ob icbgfeie^ nit^t toei&
Vb bir mir meiner ^utteigung gebient ifi^ ba bn t^iti
ünfere ganje Ijtorte^ üngreifflf e^eili mtc^ felb({ n#^
menttid^geifslfif t^iliitntt, bie ic^ lieb ^dbe^ feinb*
fkltger^ ali ein Srennb ti ertrügen (4nn, be^lanbil^;
nnbere hingegen, bie nnfere gefcbn>orenen ffeinbe fln^r
iii in ben ^intmel er^ebefl. ^Darüber it^Bte tc^ mid^
gegen bic^ )ueril erHdretw tt>ei( ic^ ti offiulange üufge*
f(^oben ^ttt; unb i^ toiS beSmegen baoop iner({ re#
itn, e^e i(^ mic^ über beine 9lttf(^n»4r|nn9 Snt^er«
IKffer attif irtife-r ttm Uvy mm tm ti-ttm bielleic^
fäbft.m^ iUi^t einfiel, ^iitm^l^^oviQ Uj^tntfy
^r bit 9110(11 (u tMUn, tsmh biitut^ ßt^^&lbf^ mim
bt&dmf »ie in mit %vtmbtn mltf mt^^mi)m mti^
Sümiiftkm &ittit^ iät. ^iiieiqem Briefe a«
9» mir tu emer fremjbcit Sbiblwt^tt ein !5üc|l(m iti btVi
^.J^inbtr baß tini$t ü^iVe ent^Ity bie mit gro§(t
n^itt^mit^iihitMtt bid), e^mürbtger l^ttV« tu^
«,iteii| btx^ erfle tt)at# n^cntt tc^ midi ni^t -irrer t^on
ffDltttt^Iiiir ter.|to«;>te t>on bem |o(^c|rmn ®rdf
Sffen Don Sluenaerr ber briitc bpa ^irmattn
t>t^0n bem fbuifdit, ber bierte bon j^uetem
9,£)ie S^itterfeie bon fimmtUc^en bier SBriefen tb&ybe id|
»^eine^mes^ fykbm ertragen {6mtenr tbeim ic^ nic^
yyborlKr Ne Gedriftet? -geiefeit ^4tter ibobitr^ fie# tbtf
^,€i id^int, iii Colc^er {dgeSofen ^eftigf^it gtretit ibbirti
^ ben #nb« 3c& Me f!e mit tn)tefMH4>mtri(i(6eii ^m
^.pfinbangen gelefbn; benn ic^ moßte b^Ib ihn b^
trS^i^faffer, ba(b 46er bein ©d^dfiri ^eimüc^ feitfieiti
^,i»ei(id^ midf jutbeilen ber ^eforgnif nicf^t tnffyaltm.
^fonitte/ ba§ rec^tfc^Affene anb biOtg benfenbe ^tn^
>^ (i^efr:fagen t»erben^ fo bittere @cffmd(ireben fe^en nUH
^^Ottf men ganiiSc^uIbtofengefc^Ieubert ttM)rbfn.'' äUfo
J(i mein tUitbiOe gegen i^ogfträaten auf Sinmdl
iine „(ägeKore ^eftigjleit^' gett>orb(n/ ba bn benfefbe« ^
femfi gerecgtf meiner tbdrbigf ja fogar i»li%ii$ nanntefi!
Iinb btt furc^f^ nnn^ J&ogftraatep.m&<|te# m$
' •X3a!ob ^cöftr^aatet!/ jDomintcaner»9)c{cc ju CTSItö/
artium magi«ter, ber SEI^eolOdie ^octos mit ^tcftftot, 01»
^ böttid tkivtt «&ogfttaai {n (Btabont; t( {(arb, tum 50
Äii^ 278 ■ " '^ " ^
W «^gen l^n f(%if(f6r 'Wd^ cintgermagen tjerf^uf*
tct^Äbenr ba* ffirt^feft t»! SW mm et etwa«
l^fir «rt Rium berbieite iittty ali mnn baip' toa^
UlfA^wmarff imi bVr Suf^gedviff^nf AM n>enn e«
i^m f4(fc^nc^ ton mir anj^ebic^tet n^orbett tv^re! Slttti
llHnn bem fo {P/bhttn tmOhid^ mir fd6ft baiSUH^eil fpre«
' 4^enf büg* nifmtttib me^ bediente, bon X>etiffd)ran6
dtttfgeftogen ju werben^ crt« ^ to e f iti, be r 58crliSumftet
•rabe« ORdhiter, ter Äftf&dnWer ber Unfcftirib burc^ ja«
Selbferi SBJttfpitterf. QBetin e< ^c^ aber «nberd -ber^ilt»
(b ^4«<«c^ an hiemanbcn inft eine enrpfinb!iä)ere Kaü^
Iftttef^menyirW an bem^Wr tJn fo ^Ägfi^e^y ehi' fo
»etjdfffe«%er6i^ec&^tt mir linberbfenter 5Beife Jut^ ?h(l
ftUit Wt -^JDenft^W^äbe biw feiger feine !Riel)cft^#
. fiiUit me^rberabfcljeut kli bad i&'^tn, nn* ii^ fenne
Itie^W abf(^ttlic^ete5 oft einem SWenf^en/ aW-ttfemi
fr nitftt in Rebe unb S^flee^'e^rUc^ ünb rebfief> j«
®erfe ge^; bon S^inb^eit an fiath? id^' m{<^ itfi^th
»ttfrid)tfg uhb o^nr gaffcl> gegen ^ebetmann jti fepm
©(ef ^at mic^aud)! babon ^abe id^-Crfal^rungen ge*
mad^t, bie feinen ^votifd lulaffen, ttre^r cAi' forifl itgenb
tttoüi, ^ie unb ba empfoi^fen. SDnre^'beine btfeert ®e*
feibigung nJt^igf ba mir wiber meinen ©iOeH 'liefe*
©eJb^fob dh.'fba i<fj auiSf jutn t^eil gegen nfÄc^tfge
dJenfcl)en gefc^rieben f)aht, fo ^ät mtt^ biß bagtit^nur
ba« gef4fi$e, baf tß funbbar war, 4c^^a6e bie SBa^
J^eie gefa)rte6cn, Khb jju attem iüeine äfi^ten ©rÄnbe' ge^
^abt SReitte^c^fif(enV in beneh flc^ mein ©emöt^
'^tgebrurff^frfinb in btn J^dnben beiHpitblicunüSr fe^
fc^eue fein Urtl^eif nic^e ; e« m£ge fagen , ^b4u Un^U
beQ geßijfentlie^ gegen irgenb e(nen !DIenfc^en eine S$ge
>j)nmir ^ineingelej^f Sorben fep/ 3f feit j^» beut*
'fci^n^Surikn mo^cn« mtirver iR fte m6gen
, mid) ju ber gt<Htf(im|iea2ebe«f{rafi%erttrt^ei{eiir tbenn
-— -3 £79 : — r-
iO^^ \mmli ikft« mxhuä^tia Utvf\iHt mtbtn tm^
Ibit^ \Xtt^ül tßitl idf mit (ilbil gefproc^it ^abm, ntA
J^eirfsattn mas ftc^ tarauf gerufen/ €^ fcblt auc6
ni^t.aii leuten^ tu U^tti$\na(!^fpitcn, oh ffe ttxoai
f^nUHf büi fit 6enu|en Unnttif um niid) ^md^tlid^ an«
.iuUc^^n..$hnUn^u(i tttoc(4 finbett/ mie.klb n)ür«
t^ii|{£ mid^ unti^briicft 6a6eti> ba fle mir o^ne^i^ fo
ßuff&lf^^fi^lbl SSennic^ ^itcSRmfdften taufc()e# fo ntSge
ri||((^ bir.^intmlifode SSoterf ber alfe^ tt)dg unb aUe^
,lmri#M«tt% t^erberben unb meinen (Staub in aOe SBmbe
.i^ritim; er m6ge mir m'e,n)iebcr gnabig fepn, n^enn
idt mirtetk)ifftntrid)unb mte gutem $or6ebac^e eme£t!ge
9e0cn jf manbea ^abe (u €(6u(ben fcmmen laffeit. , £)u
::tc(6(i loiteft fonf{ €^r(ic^(ett unb Sieblic^feit an^mtr^
^imMveun^bu bic njcftt torgenommett ^^ttep/ gelegen^-
li^ t>tmJ}oi(tt4^üttn auf bte unan{l(!nbig(fe ^ei(e
|tt fc<(meic^(n, bu jtt)ürbeßi,i(^ toetp e^ gen)i6i bicf) ^ier
fe(6i|l mümi guten SUamen« au^ allen ^t&fu)x anne^
jnen# n)ei( bu uic^ill fUj^eben müctejfl/ bag trgent e/jt
{Sßenfd; gtottbef ba§ ie^.ifmer fc4(^'en @c^M(|c^feit fc^
6« (<9,r Unb »er bro^t auf alle ^ÄDte efaem ,^ p g*
ftraaten 'elo^a^^aniulugen? Sßer niirb^ bentt tv ge^
«en einen ^enfd^eii fc^rcibtf ber unter be(£af{ feiner
SbuUn^&dtt ttlkstf ber mit ben Qvb%Un, ^erbrec^ej^
#1^ bef(^mu|t unb bebecf t ^af, befen @ett>{f)^n gebrant^'
Mwctt, imb ber immer bereit iit un^ immer ^^rbepeilj^
fi>b$(b tiuriirgenb.etn>a^ SSerrud^te^ gettagt werben fol|/
»er ^b e^ ftc^ einfaden (äffen, bag er ^ietnpd^ itmi
in erbic&it en linb ja Ugea Me? 3c^^'f<*9e ^«^*
«^idrt^^ al^ toai allgemein bctannt ifl; bu lingegeUf
.iDilc^ ein.3eugm'ß.giebil bu biefet SSejiie? JDocfti i^Sß
Jlf ni(&t t^iifenr toad in beinen bem i^cgftralrett
i^^.Stt^^f<I^U>an) {{reic^eitbenJ5riefen p^t; bagegen
toiS M bic^ t>0r ben- D^ren ber rec^tfc^affenflen ^tn^
fc^tt fxa^tn, »le bu totif! t>on i^m off gefpWifien ^ft:
y ^&re auf / bic^ ju üerfieffetit tmb tottü f^aitiroti^,
; »eti« bu bidf nocb fc^dmen fdnnft ! ©Ur 'ber btt {$t bit*
fen Subeti lobeft, nanttufl i^n fonft eine ^efitlentV bie btt
^imtnel in feinem ^rn aber bte€rbe m^in^tiait, um
\ ^ie SBtffenfdbdftfn ju t>ertt(9en nnb bie ^nttn^fftanf^
'lureibett:' er fep/ fagted btt, ein b^fWftr ÜSilmöflrtr^utib
SSerberber aUec ebefn Stubien ^ ein Qtauiclnrtt ^itbtt
btv ganjeii alten Siterotur; ein SKorbbrennet; ber eiifm
Yelcben %ranb angericbtet babe, bag man f&tdl^Hnmtiftr
tiefer 95ranb »erbe nocft aBe bcffern Ä&pfe betje^«.'
Unp ebenbfWgen, »cn ^a|l bu Hlc^t aufgeforberl/ tj^h
o^ne ade ©c^onung afitugreifen? HBen ^aft bu ni^
'gebefeni gegen i^n biegeber ju fpi^en?* Sin« SDiJcretrett
D^iff iäi but nic^t einmal anfahren/ toai bu mir felSj^
fiefcbrieben.^afl. obgleich tieffeicbt mibt frter änbere fo
ürtig fepn tburbe« ^Docf) ti tjl audb nicbt nit^ig ; nmit
|at e j ani beinem elgenen^itnbe ge^6rt/ biefe£lueDe atH
tln^eir^, mW >gan}'Xetttf(f)(ahb mU i^ag mib 9eth»«
|(^afe, mit ^aber unb 3mietrac^t überf^memme unb
mit Ut Seit noc^ ton bem UfHid^^m SBenfc^nbfuee
iiber(lr6men »erbe/ muffe ierffopff »Serben; -flu i&ewit*
jfetfmiJjfe auf^eten, ber biefe ^pber niebermac^er 6et
Ibiefen 95anbiten(Cacas) aui feiner'^6^Ie''l^rwnfetj|i^
itnb )ur @trafe {ie^e« @o bad)tef{ bu banuHf; i^t ^afi
<^ö gatij anbere ®ej!nnung?n. fHun mugf bu bert ^icf^
ftraateft ffreicbelUf bamit er btt gewogen fe9. IBa<
ge^t aber bieg mi(^ an? @(^itf( e^ M fiit mi^, ^«9 .
ic^ micb be|> i'ebermann terbagt mot^e, nur iimifbit
"bej einem getbiffen SRenfcben Tn ©unfl fle^efl? 06et
^t1|^ ber^anu/ ber flc^ nic^t^ baraitf mdä^t'> ftd^
, bie ^cinbfcbaft ber re^tlid^en Seute {U)il|te^enf^ hüt b(ik
mff bu bic^ bep fcJ)?ec^ten ituUn beliebt ma^en finillfß
]Du »irf! »0^1 i^nn^ mm bu baffen eingebend blci^
füükii {^ bi^ ,^itt ttlmitt, baititt btt m9inft^m§ htu
iter tlhiwerWfffgfeit ein wenige bicft mdfrgefl / utib (n
3tffotift btc^ beffer bebenfefli n^etin bu Don jemdttbeti
'fd^rftbf!; ba§ bu auf meine Unfeinen einem 9(nbem
- fc^meiti^etflf ' bat wiU iti) mir ein« für ätttmi t)er&ietett.
SBJreft bU WM>tr wa« bet> mir ein 9r^§e« ©ewic^t-^otf
»er*!NMn;-b6r^ befen SBep|l«nb bü SBfffenf^fM^en em<
' |>ergefommen itnb bie eblem ^tubren angefacht mthttt
ftib/ ^b bern an^ tn £eüff<^ldnb fl^iefef mic^ feibfl^
t^k Idf |feirnl^e(enne/mte etttsefdMöffettf ibtt%ottfditUtt
inbtf ifkiniHmtnt llgli^t^erbanfenf i^'nȊf te f^onr
*ti>tf^ t(^ tf)m ^Ütt, tiih bit {tt t>et0Un, x^ai bn ^e^
^inmiiif bit eftäitbtef!^ Stun Stinge ic^ aber beine^u«
Seitb^ mfb* beine 3>etbieniTe bep mit in b6l^ein Sfnft^ag^
<|{< betne S^eieibigmid itnt meinen ®cftmer) dber bein
iSNtti^dsetf* . Stur ^altt bU bon befner @e{ee auc^ ^ü9,
uÄb'fepüuc^» auf beine' eigene €^re etwa* me^r bebac^e!
Siitmi^äi imn unanftAtbigerv toai beiner ttenider
♦ tthlrbtäf'fi^pni aWtvennbu ein Unse^euerf »ie J^og*
ffrÜ a teUf ber in beinen Siugen wirfli«^ ba< ift/ toatf
»H f4|M mitfe/ bä$ er bit fepn foD, 5ffetttlie^ aW
einen btaben^ann entpfte^Iffr unb ooDenb* ^at ntdi
fo, bat bö babep einm Xib^ auf beine gifeunbe fafs
Ifft Wgt? lÄon mug jött>eiren/tt>ir|! bu fagen^ ew^««
ottber* relkn, ali man benft; Slber ba« t^utnoie^me^
ner SWJfnung^ fein €^rif?f am atlerwenigflen em gelelr«»
ter €firi^f ein S^eotogf: ©TO^ein ^eibni^r' ®*t^N
fieCTer berbiimmt bte SeTJ|!eQung in ber ^ttmb^djafL
fl>eftti, fa^e er, fie t>er^(f(c(;t ba* ^a()r^eit^efilHf to
' f{e «rnicfreet e« ^anj. Um fo^ lötniger fkiiäUi j!c^ fdr
einen Sffann beiner $(re, flc^tSerjfellung unb ©Ui^mttp
im Umgänge mit 9(nberrtia$tuf^l^en. SEBir fMtn {ite /
Se^ut^fung ber ^ei^it bie f^tüer^en Sl^Siiten. tlfeeti'
nel^raenr unb bie (»drtie^en (Si^itffatc erbulMn; fraroit
^ ;2ftg ..— ^
Seriii$(lf 18er»4i(t>t auf bic^ faVe , batüuf foUtn tHv 4Ut
btiad^ft fepn. SBettit ter ®m ^nfere Slnfirei^mtfCtt
6(f»{mter nicmaitt^ t»itbt lUbn «W bu füufim tta»on
jititm mm üitv tim^ ®iftif^t obfify0Hbt, fo itigfi
bu Hin SJibenfen^ fdbß beme beflen S^^embe afftnfaUtf
aniitsf«ifim/ um ,^tir bit ^cfa^r i>im btr iatntftu
ntn, @0 ma<^ bit {. 3^. te n Sut^iermtem ein («nitsetf
$4ftt(!c(^etf^ m bic& ietiem c^ttbArbiBea^ater .|tt emi^fel^d
fAtn* ^df merlee bulb» fidfil^ttf bit 9«^ 8€V>i#ir
„8<vt</bf> i(^ n><t^r{»«fti0 Htcftt n>eif^ tine i^fU ncnaen
i,fo8; ewige nennen ß«! Jutierdneri biefe itntt U*
i, ^tnti nhsAui) baranf afu Qitc6/ einen fc^UcI^ Hi^U
* v^^^J9<«®?enfdjeii, gegen 3 af ob ^ogf twaten iu
.,, rcfjen., D be« fcbkiuen f)fw*! ** rnffl btr bofttuf otitf.
Stf tt)öl/ ber fc^Ionen Crfinbung be* €jfafmu</
ober argen @ihtbe gegen ^^tlid^Uit nnb (£b^I^n>: »epn
\ni0^ ,itwt nad} Uta Bpu^ibtaud^t feiner |)og4niber
bieg ?e|*ere ein Saftet *e ji«ftnti/ nnb, .^iap^ge« €m
e4)(etiic)>f be^ fl^inen Sanb«(enten ein Wi^tfi ^u^^
K^eifiirJ gsrit iaben ba« ©erucftt auögebijeifi^rJ^^S'
' ^ r a a ^e n ()abe betne , j@i(^rif ^9 tKr^brntneii > toffen Z
'N :6(f)üiil: bu bic^ jbenn «tcbt, |^(i^0ela|^vltfier ^ec £i^eo#
(oflren#.^4mffetttfi(6 unb, :niif ffi^rbeb^c^t btapm ^tuttn
»ngegr^nbete {ßomörfe iw machen ? * 3c() frage, bi^ auf
beift^ffitttiffen^ n^ü^bn b(ibon weiSt- ttnbrin ^rfnl^ritiid
^^iitfO^t Ifik^l 3fl e« beim nit^taagemeinM^niiff mb
tarf man e« ttidit 6ffenf{i* Togen, bag ^ogf traorje«
bantaM auf bemfRei<^^ageei$0ar(eini^e^(de&a(t 6^#
baflK^r banät m^tfitf^ a(öieine|iXe|er t^rl^fleni unb
bellte eäütifm i^ffmfidii i^ti tt^ttifd) ber6re«mn m (affeit,
^itnb^baft iktfi be^ biefem Unterne^n nur nnfer^fftr in
ber.^fftdltfng f!iti4^liMt^ im^gesetvefi» ifl?
iDeimfoMber mit Süeüc^tin fertig gtMr^m »ire,
' » ■■ mm I I I JKStI ■ " ' ff i ^
|kif «e tr tt sttt Im 6wtHe , otif b (dS> ro^itidelen-* *«
nun bftfe 6a^t hamtAt a0$emem bc^r^^en iiNnrbf,
tiH^ IH^r f^Rtite hai @tt6dit tni^^mt er Ifa&e b£rt
fOfim^il^t xöaiivi t^ttii erflÄ D^f genommen ^tte !U«b
i»a« ttnnte r^ ttn« kenn ^effen> biet in rtb legten?
97 3i^t*ol»tWii<l^, fasfl bu/ gegen j^ogffföote«
tetietfe'»^ ? flirelitb«m<rW «ranbfen- ft>ir^ nfcmattb »4«
we^t'-gegfit t^ft^ aufgeStadftf} ta'emflnb i^ <mf0ffger
ÄI# bit. -9e?e|e ^b<t Äft^y tinfer Corl^dberif fi^ 'g*'^
t^tff «7 W^ |tt isetbhimff iinÄ gottj auf unfere @c*tt |tt
jie^ft/ lök ^8»* »hrbenn öuf bi7feito ©ege fo (etefi*
linfertf -gflkrf erreid)en ttnhettf ta bn gemif wber ge*
ge« ifyk-niSf tbflfl gegefl- fcriHrtben tttoai iintemcmmen
^abeti wÄrbef!;"; bebor b» f&b8r erfal^reft ^Üfk^i/Wtf«
onWr ©tfc^e fep? Ober ifl benii S^rabonb fr »rft/
»ott'bet @t^ni>ei'j enffernf / b<^ »fr boffe« bttrftettf
btt fberbejl*a« ganje 3abr biri&er feine Slüi^ti^« erl^df*
fen?'0g'el&' mit betnir' €mf<rit {n ein^tt <m*ernlE6ett'^
i^mV ttftfe^? t'euefc^fonb ^at dnbere Ötoeii! '-• /
• ac^nfiebi ©fttfefjuge raftren'-ttjfc 'fcftt>n 'eftTmäl iih
bfr leririe«; -*ber aniJ^^betfd^hmfif gcgertW^/^ütr^writ
,wiir nw^^^^ble3«funfe»effi^eö i>en W'r ^jflen/Hefeh
tt>ir bie©a^e bamoffgut fcpn, unb^ biY 9?gftltÄ6er,
tarnet iddff jnr &p\faü)t. fc{e Sad^e tjcf^fclt P*
ttimlicl^ foV aw ^ie 95rBf^^batifIer gRannef ^'ft^
©eüttbe fomett, lobtefl bu f!e- au^ne^raenbf'TlatfSfttefl'
Hbertfirterf^Jc^fafl; ei^fa^nfefibem'Serfafcr bepna^e e!»
iten tVlitmp^' jn, bcrficöertc^!? e^marc nöt^ we ein
fäf^l^^gcmgefd^fagcn toetben^ um iene^gettte-nd^
©ebfi^ btt}r(i)ja()e<6ertt;' b'ief'Wdrc enbli* bie beflft
SRögregd; bie mm ^tnominHi-^Üti in ÄflcbenlÄteift
magfe man biefe ©efiffen te^rt/ti. affo tt}ttnfd>te|l
Im' un^CIfirf Kuttferf ^f?f{<i^®Hfan, 'fitfbbd blifk
^Dffrtliwilfl ttid^t dtbrurft »aten"^ fc^rielft bii einigt ei»
* * M»
»eil ! " f&ato batattf f 4U bu fa^f}, ta§ |)«r d«a|e *9tt(|«
^fe »er Sfterel^eolosftt baniiet in IStmfgiiiig l«v
lifi€ bie gereijten i^orniffen iiberoB bar^ec üNlb t»«c«
bell/ tt«b ben fSerf afern beti Zcb.iäfimnm 9!n§ft bit
•fodteicb an banse ju ^erbenv unb ban#.i^f bi'A <eHi
Setbacfte fiele ^ bag bn ftrttveber felb^ ber aUtfoffcr
feptlr über bo<^ t^ems^em^ ber€rfiiibttii| bemetiSl^tfaa
geben mhä^tt^, fc^riebß bu in bemer e^riic^iti SSamet
n^ €el{n> um fenem ®eril(S^te i»bofitifMmieQ{ ba
Ikgeß bir ni^t unbeutli^ nterfen» bti bebaitertcfi ieite
v&erren, unb bie @ac^ migftete bir d^r ftfy:; bu )ost#
degrn bte iSc^ift unb gegen bie SSerfaffer (o<. • 60
gabfibu unfern geinbett ben fc^irfflengJ^iL gegen mß itt
bie Jgiiinb. iDteS fani t>on bec @c6n»d4^e-bf ine^ €^rAfr
tir#/ bie bir nt(^t erlauble> bidf tninnVvd^ iu bttta^au
Wkt\t9:tMin mify bie 3^ute aufnef^mni m^enr b«
t>erfuc^eeft, Sfnbe'rnimter ber J^anb einen libehr Slotoen
)utttafj^ettf unb ^ier (annJc^anm>ic^ birSSert^eibi«
gttttgeine^^ un^ (ürili^ entrifTennt^reuabed nnterfaffhif
{umal. ba bu einen Unfc^ulbigen mitr ©d^inpf unb
©<^nbe bebecfefr
3[c(^ mtint fUt&^Un, einenfOIauttr' ber be^ fei#
neu Sebieiten bur^ feine ^eli^rfamfete fl|ciiiife> be#ffr
bitten muf{er^afit unftriflidy «oaren^ unb berbabe^ f»
befc^eiben toav, bag fein SGBere^ me^r bonSubenr ^04«
gef(64$tf> atö Don iim f^lbflanerfanntttsurb^ ^d^ tot^
nid^t, ob tt bir fi^i^en» aW n)urbe i^nt wn ^muJ^m^
ben {tt oc^eung^Dod begegnet; geo>(g ^a^^u i^n feinb«
fel^ be^anbett, mittlerme^eer bir mit asdrme ergeben
n>ar- S^fans^ ^tf^^-ti imt nur gan) (etfer immer
aber auf eine betner m<^e tt^&rbtge unb ber ®at|e nt^i
^ngemefeneJBeife. ^ {Denn n»e(<^r unfeter Seitgenofm^
^» * -
U4itQtn ft^, mm Mt / am itm^ttbitnft in ^efffeinerfi^
tMföi^ '»tt mibifd^ «Nitt> m tinim gemiffti f&tkf€
i^nS^hffltin (€4t»tto> m.pSUifc^iind btt ^tttiu;
fdfw &ptü(iitutibt t^m botiit^ft, einen mawi^ btt, tm
ftbHmam t^^ htm &Ut bit erfien 9infmsist&nbt
Ur^ta^t mi»mii^nmi 1^2 greplic^ Hnntt bai
Urteil timi €t^imti« bti^ ®tnbiunbm ^Mt ^b<#
mMrtt ttrt^eU^ %tUm, xtHtmbti mdft felbfl fotj Dörfer
ge^tien M^e^r b» Utnt^ gerobe t$t bai» J^brdif^e.
ädb «iiS bt'ef ^<ibod& nicftt fa ^tr^anben n>ifen^ ali ob
bcm irilor-mir bii|«t Uinm ^laS segcbenv unb ti
fi^mt aid^tben fo Drei nicf^t m ibm }u fepn^ baö ma\x
f^t'iuUntibtn ^itle. 3d^^ midiste abfr toitftn, toüß
bi^ bfföogen ^en 1M9, {mep^ iktcb bem itberem(Hm«
'mmbtnüttfytüttet WtK f(^ 4tt9erf{ undleit^e SRen«'
fc^en auf eint f^f^mifditSBüft-mt einanbet tn wt^UU
^t». ^ftStipHtin b€t:9Siümf ber er fepn foff^ fo
voütb i|n betn imberbtenret ^fpruc^ mcfyt ts^ttbtk^in,
d« fein ^ngrif ; ber wn onbem ®eieen l^er anf if>n ge«
fc^c^en ift Unb ic^ benfe tü^t^ ba^ tt fi4 felb(i fo
4»enig finner baß er nttl&tfft^(ev ttie groi ber Sibftanb
fi^9/ ^in mCcftem ierier ^ann^ in aSersfetc^ung mit ibnif
Sfed^nditm^ terbientef jnmal in ber jenigen SBiffcnfc^afef
in n^efe^t^m ber crfte SHang eingerannte n^arbr nnb
«»te tbedig et ^ mm £i>bf))m(^ {neignetl f^nc; be^
t^on bevSSd^r^eit faunt meierr entfernt fe^n finnte^nnb
eben brit^egen i^n nicbt nnr nitbt e^rt^ fonberr i^m foi
gar nb(e ^adfttbt mit^. Sr^attt aber fre^Iid) beinev
9,1ieberfe$ung be< Svenen %tHamtnti bii^
in ben i^immet er^ben! &n fc^Sner @rnnb^ n^ert^r
bic^ |n H^mmm, i^m ibtt bie @ebil^r gen>&gen {n-
frj^MI^ f^iWin Ntc bifil get^anj «6er feiti:
% J^
;.a»fi^ i
■' S>etm jp^ti t»at t^m MnSmigeit btrfrik jKatif in bec
0cltf)(tteiir01^u6(tff «tn MciifitiiiafnCtf $tg<6eii »ei^cii^
itnb f«f il er e^en fa t»{e ^ttf bte <)|tea ^f a «M ets))en
iif«rf>ier <tHitmten ftc ((tt da4 anbere Sdtst i^oit
%trxtiü^Hxi%i biig mar »ir sae ni#t red^; binii
^ ^ein Sltiftl^m feO 94^ «ifttm selten; |e^r oiibm
f^amc fi>flf utib Hi t>oti Sted^tf^tseiv unterbttSdlt tiM^
^ beil. 34) erinttere ttticft attcl^# baS i((^ in Sranfoeic^ ®€<
h^xtu ti^rtd^ i^r SJ^Jg&tfgttiisctt b^räB^r duj^rMii.bdi
btt je0f n 3a*obS«6er fc^rrebfc fdjt 11 f^hu, ,t* fcy
bir (iseivb^xß btt Mne^S^u^sn« »i(i)t Hiiit|ef /»^ tper^
befifi.o^tie'SItrfiiemeiHtns biitf 9l«iffi antpirüSeiitei
bamfttö iD|olite ic^ bieg ni^t'dlottkttj bu feU^ ^o^ e#
Hirr ab^r fe$e dl^ubljc^.gim^t* ^enn nnitf fiVr vmtii
anbern @rujib lüntii man.b^r, jonnelmetty ibag bu bod
Sktbienf{ eineii ^egfa btc^ .t}o(|[fomtten:^ltt^^e/mttteR
9)^ant»^ |«mbfe$ef{; M$m\ki>Vi iä nic(^C rsit 9ttt«r 9(rt
ereradfh {(tqn|i; iiiag tm 9iRb^^^^ d(eic6 fep? ^toot
Sl eü dri i n frlbfi (ieg bit Ämnir MQ fn^tn&tA^ %tx%
bcnasprrans; €r urt^eide flet^ Dtnßd) felbil {it gettsg/^
aljS ba§ ;r |tt t>f rbienen^gtoitb^e, .ba§ f r : bit o» bie ® eile ge^
^ f€$t ttßüfrbe. £)iefe^ Hei^tere. traten tvir «ud) gerabesid^t^ ba
n>rr bid^mt ^icbflen^mbc bimunberttn; ttHr^Iäubfmtuttf
fcinSSerbienfi burfte boc& aucf^ nk^tdcfc^atort wetben;
tvirfc^^fieii bk^ >alIcrbiR^ fr^r ^0^^ abet b<iniii t>tr#
ü^ttm^^ ^\t ^m&%m%tu 9(nberer ttttbt/ bie mcft
t^rim beffett SBerm&^tt btr ©titbun befofbeirfeir* O
(Mttteii bttbot^.jene @d»nfe <ittd betn ©ebAd^mfe^iBee
^en^ttt^ hk fielafettr ati<(6|icben! £)etitrt)^e^ ftic m
ii^enfd)ietn(idKrf j ÜJJerfmat beiner Unbr0idfeit (£n9te
t>0c^anben fepti f a(< biefe« brm i^erfe^rtetf Ürt^eil?
£r|ite pj^nc I&ebeiitun9 er^eb(i biS/ v^txl (!e beitie Slrbeit.
emi^oiiie« \)pbm i. (yinflegeti euiem nad^ (tiKgirviinfm. Ite« (
U7. ^
kr todf/'OiSfi bu te< Skir^tetift eotteiffitir bat iW'
f(|Mi|rttl499ir 3ettMtt toi 9eb|ttefbn ^imitrti ftto
fi« f|4K^ etiiflttniRis itterfamit toacbf fdbff tion bettjc^
rngtUr bh t€ i^m mifoianutir mü er feiner i^rcr
aioi(4<Mr<^i( ^^^r ttnb terett Urt^eit lier me^t ali
fein anbered gelten mu§# td^ meine bpn beii 3ubem
Shi oOein tüiüft tßifim alA^re^en! £)tt ^^rcib^t ndm*
lic^f»: n£ttbi9td S5eer '*)/.em |tt ißari« $e5i(betec
3.^e0(o0ev iiffkttiemSacbe btrCrßer tfl ddori^erUebtr
9an{ enttdtft (bu fpric^f{ ton beinern fSimvx%t^a»
mttUj} eben (b benft SBoffsang ^&pf(ein (gas>
l> itV)y einjßrebiger )u 93afe(f ber im JQe6rJircben.n>eie
O^rf et ift ald 91 e ö cf^I i tt/' ffitie gern tDÜcbei^ bu bieg
Urt^eif t>on frepen @tA(l^n {urdduebmenf loenn bie
^^bt^b^i^ bic 4m^er{en ligtl -^^innft bu eis benn gar
ttid>t tertrAgittr bo§ £eute neben bir (eben, bie ffcb eben^
fMi j&erbienfie emerbenr ba bocb bieien{$enf<bfe ftc^
früher aU b» ^etDortbatcn, beinen aümi^Us ^erans
t9a#renben SUi^m, n>ie ic^ benfe^ niebt oufise^aUen ^a*<
tm. ^arum bli(f({ bn mie fc^elfe^enbem 9lu^ auf
anbere^ bie {ufrieben ftnbf »enn fie nur in einiger Ciit^
fetnung t>m bir tmai gelten? Sa§ aucb i^nen i^r ^a$ .
Mn Sttt^f unb wenn bu fo begierig nacb €^re f{reb{lf
/foildg dncbOt neben bir anffommen! 2tn W^^ung ber
rdmtfclen unb griecbifc^eif Siteratur fe^t niemanb fl(^
bir an bie ®eite; »a« bif{ bu benn fo neibifc^ wf
*) itthrolQ fSttt thn 9tit, Söoctot ttnb |)tofe(rer ber
* Sa^eoio^it |u f&a(il, danhln ber Um'i^erfitatv 9topft be<
eStifee ftu €it. 9^tvi, geb. au IBafel etwa um bae Sa^r 1430^
verlief IBafel, nadfibem man bafelbfl bie ^Deformation ange«
ttommcn (>otte, unb fdvh ittgre^burg im ©wiegau am
" 14. ober 50. 2Cpri( 1554« Graemue «ermad^te i1)m feine
golbene Ubr^
-• 2M -^.
ta| btt cinig^^ geUrnt ffaf>^\t, mnn mmi^m^Mm p»
ie^ttbeneit ^anoc^mr @erte^tg|eit t^tbirf^i^reti'Uiit^
mbcm man i^ ein ma bir nie an^eßrebteA 9}er^{eni(r
nirnlic^ eint au^erorbentlic^e Xenntnig Ht ^ht&i^d^mt
Sprache nnb eine nnc Wenigen teclte^ne ^ftc^t m
einige sej^eime AunfU aa^eniein be^k^t?
2)oc6 barüber moOte i^ bir noc^ feine SSDTfiMtrfe
maä)tn, totm ber Don bir o^ne ®runb einsefosene Sßetb
baburc^ x^itt befriebigt n^orben* $lbn bu legfl t^m
an§erbeni noc6 ettta^ {nt &ii{/ i»a^ ton bir nic^t se^df»:-
figer l^dtte an^gebac^t werben (6nnen. SBir fcbauberfr.
bMw in reben; bie @«c6e ni9g.aber }ttr Gpradj^e hm^
mm. £>tt J^efc^ulbigfi einen ^an%, beffen £tene ttn&
SlebUd^fett fo aOgemein anerkannt tDoc, bag felbfi fetne
Setnbe fte nt^t antufien fonnten# ber Untrene tin^.beö.
Serrat^4# mbem bu bem S^ifc^of pw Stiele fte r '^>
f(^reibf{ ; «» £^ie ©ac^e t»er^'e(t (i^^^ ttfennmon bm @e«
,irid)te 9<)n{ trauen barf, fold^nbermagen: Mi matx
,, befürchten mftgte, bag ber Sitxps t>pn Si&tttmt.
„bera ipieber tn ben S3ef{$ Don @eutga rbjqnte^^
,,riet^ SSeilcblin einigen iBirgern {ur aa^»anbe^.
^»rnns^ nnb t^erfprac^ i^nen, fle jn begleiten; bieft
„^xiit rta^men mirflic^ bie ^(nc^t; aber 9ltii4<(
filin inberte feinett &iifd)(ng nnb blieb jnructr n>eii.
,/er fein ^i^u^gerat^e nic^t im ©tic^e laffini mUtu
^) 3Pbann %if1^et, S3ff<(cf Don Bto^efterimb^ansreY
ber ttntt>rrfttdt su Gambv-tbge. «etfirl« VIII. i^cf t^ii,
»eil er ben Citb wegen M enccefponired^tö ber J^nbec
ber 2Cnna IBouIen^ unb ben ^tb »egen itt Suprematie be<
^6nig^ ni4t f((tt)5ren ^moUte, in ben SSon^et fe(en; unb hit
JCarbinaUmärbe^ bie ^aul III. aur SSergütung biefed SBer«
b^ft^ t'bm ttt^tilU, beftimmte ben Sthni^ nur um fo me^r^
ibn am U* 2w;u 1535. ^ntiauptm |U laffen.
\ \
289
^,3« fc« Sefsetofltb ber firtjoa lieber fltfcftlag^itf
„tiiib fStt&dflin erhielt bur^ fScrnitetiitns einiger w
,, ^reutibe eine 6fi()e4:fieOuttd gegen bte pdnberung fei«
„ mi '^au(ti btwr* ba« fiegenbe J^eet. 3enr SSärge^
„«bitr benen er nicftt SBott gehalten ^atte/ ma4teii
;, md^ i^ttt ^vit&dtmft bem alten ^am^ 93erbru§i
,^a*utt jDg er mitftmtv ganjen J^abe ö«« ber ©fab(>^
,, brachte aO<* tn ©ic^et^eit; unb lebt mn xnhk jn 3»^
;, golflabt-** SBer ^at nun »öl tn>r bir fo gelog^n^
tvenn btt# ^ra^mu^r mc^tber Srfinber jenee( ^i^u
cben^ bif{? SBer l^at biefe Sroitnierfcbemm^g gehabt?'
3cf) frage bie^ bet) bem unfterblic^en e^n'fiu«, ^afl btt
b€nn gar ntdbt UMtbt, t>a% mm bu .einem €l^rtf{en
ttro^i fc ©dxlnbtic^e^ nad)reben woOteft/ bn glaube,
tt>Är&ige ^cugen aiiffleüen mugtcj?? Obf r glaubtefl bu^ .
ba§ ber bamaW fcbon bem Scbenafte SÄeut^I^n fo
arm an greimben n>dre/ ba^ Jbu ganj iinbeforgt baröbec
fe^n burfteflf ob ntd>t einmal jemanb bic^ »egtn jenel
ajertdttrabuttg |ur SScd)enfcbflft ^re^en ȟrbe? 3d> ber^i
mtxt^ in ber %t)at, t>\x f)abtft bir bieg eittgebttbet; tc^
hingegen glaube c« einem t>pn bir fdlfcftlid). befAuJbigtet?
^reanbe fc^ulbig ju fcprt; befien ©ac^e nic^t im ©tic^c
)u laffett* ' ©enn biefe ©t^mad) barf ni«|>t auf i^m wt«
l^en,, wk fe^r eö bid) aud/beleibigen möge; «nb n>&tt
auc^^ber öortrcfflicbe ?Dfann in beti Jperjen aütv SBen*
fc^n bereitf gefiorben/ fo n^oOte bodl» iä> biefe Unge«
i?«<!^figfeit nid>f pil^fc^n^eigcnb ertragen* S* »itt |tt>ar
»ic^t einmal bon bir forbern , nm^ n>ir Sittbern fttt^Uä^
ttnfern^eunben fd^ulbig ju fe^ glauben # bag/ mnti
btt aud^ n)id)eige ©emd^rämdnncr ge^bt ^ttefl, hiL
bi^ an ber SBa^r^it biefer @ef4id)te nicbt Utttn )ttet«
fein laffeUf bu bod^/ anß ütht }u Sleuc^Iinr bit &t*'
fetM>te fö t>iel »ie ttn^gfiel^ bdtte(ti>erfc^»eigenr iinl^.
t»<^t,fog(eieb baburcd noc^ mt^t in Hi ©ejrebe. ber J^ittt;
Butten« ©d^riftcn. a:f>. ir. j* .- : ;
190
iitUft Irina« feilen, m »« *^« »«» «'<*f*" .«««>«*'
tefi !Dief »itt i* t»r, »ie gtfust» no* ni*t tmmal
ttxmtm, w«« «* f<^*' •'"^ ^" *"" J&ttmttnifÄI in*^t
entbUft 6i|lf aW ^^ b«^in nitmanb wn felr graufecQ
«onnt« antworte mit nur, »atura b», wenn fc« tin-
w«l etwa« f» @*5nb«d)e< bon 9lefi*lin ntt^t nu?
aeftrl4«»eif< unter bit Seute bringen, fonbern «ue^
JurA ein« «tbrucfte ed»rlft auf bi« «ß«d>»elt bwnjtn
»oOtefi, feint 3ett9nift für bieSött^rftelt Jener @ef4)»*te
»e9«tbra{f)t f^m ©«i« *>« »»^ i<»»""'> "><" frewbejlen SRea-
f*en> felbd einen geinb, o^neiBeweife fo »onbir burefe-
iecbeln Ulfen? ®l< biet rae^r »ore« »ntlnfe^ung «ine«
'6«Httbe< bein« qjfii*tr «»f ®ere*ti9e«it unb tdiHUit
«Ädjidjt ju nehmen! JDti^Ältjl abtr bitjtniflen, btneii
>u n«*«riä^l(lf för fo sUubwdrbig« Xeut«, baß bu
tortibflt „»«nn man berä ®«rüd)t« gonj tröuen borf."
«(fo bift b« no* in Üngetbie&eit, ob man ben» i8«rfi*|e
«am traut« bÄrfet warum breltejl bu benn bi« ©a^e
fo »uberfi^tlid) a\xi, ba bod) ^ier ber mtt fümt eine«
kenfAen, |a fein sanier g^arotter blo« öejieat wirb?
®ewij5 , wenn bie SaA« nur «üi btr guft ftfgriffen ifr
nur auf «intr uttgewiffen ©age beruht, fo burftcg bu
niAt benSAimpf »«<> »»'« ©*<»«>e «inetf greunbe« »ei.
ttr fort^panjen. Ober wenn bie SRa*riAt nur »oii
KtÄAIin« geittben «am, fo burftefi bu berftlben fei-
«eil ©rottSen Itpmtfftn» f<»nJ«m mugteft stsen bie
«fwAwÄrbidfeit ber J&inttr^rinser 6efl4ttbi|«i««n»«f^
' teAtin btr unterhalten. 3A witt namliA wfinfA««»
ba0 ba« niAt wa^r fep, wa« eiiiig«- PA niA« »oßm
«udreb^n raffen <k bag bir bieg weber gefagr^ noA 9«»
fArieben worben fep, fonbern bag bu ba« ton nieman»
btmÖe^Jrte, »onnieroanbemSSernommene felbflerfun»
ben ^ttbe|!,um i^ra einen fibeln SRamen ju maAen. £>öA
»it m^ bit ©ost m bi($ stlanflt ftps wiit, ^tffi^t
291
ftfgrtW) Ut>tft muffen 6rf<»nnt macfitn, fc<r <« tit tku
mtf^v mitttttt, einer ber gelten ju feptr, ter fTe gfanftte,
gefegt auc^, bog bu |je Oon jetei'mann gehört Jdtfeff,
«n« fte M'r »on «0e»i ©eiten 6er gefcftrieöen mcrbe« » Jre
Slun ifl fl^r bieg tuntte ©rrjidjt nur bar* einige «oq
Deinen SlnefbofenfrdnMrn <»n binfy gerangtj icfy hingegen
^bt Vit tttoai babon ge66rt, 06 it^ gleich immer fefte
genou um atte feine Uhifianbe m^tt. iDemj gern »er.
traute er mir aüti an, wa« i$m Slngene^me« oberUnan-
genehme« begegnete; oft fegte er mir bie ganje SBefi^af.
fen^eif femer Sage »orSlugen, fc^üttete offe feine ©orge«
onb»eWmmerni(fein meinen ©c^oogj inöbefonberega&
er mir j«be«marSRa(f>ri(^t baepn,n)fttn eine neue Slnflage
gegen i^n auf bie 58a6n gebracht »drb, überfeine geinbe
wieber ttmS gegen i^n »or^atteh. Unb bamaf^ ^mi
tt flt^ ft^tt feit einigen >&ren »on atten äffcntötfte«
®«f<*if{en jurörfgeiogen, unb mifcftte p* burcftou« tn
niditß; feibfl ber iprann, in beffen @tAattn er Mte %
^«ttf i^m biefe Sffuge jageflanben. SBa« affo mir, fei.
nem Sejjna^e bertrauteflen gteunbe, »erborgen bfeibeit
fonnte, bai^abtn bir 8eute ^interbradjt, in Slnfe^un«
iKren ti noc^ fe^r jweifei^aft ift, 06 fie bie SBo^r&eit
f<fagt ^abenj unb toai bu aug biefer datOt gef(^6pf{
^a^, ba« reicöfi bu bem publicum {utn ©tnufft bar.
(Staimni, wo bleibt ^ier beine 2reut? ©iefVii
«•^ (bBte «ffo b«e gute Stedc^Iiit fdr frine ftmbj^fte
«e6et>Mb{r(m|>fangen; fo 4xrga(te({ bit fTe i^ml ma$
mn<m meineibiger ^ogftraatett if^m itiema» »er«
«wrf, «iner, feiner geinbe i^ra f« jur 8d|l fegte, ba#
bic^teHbtti^man! €ine@*ma(^, We feine« ©omini.
tmtti SBut^ i^m jt bereitet, feine« 9fftert^tofogen f&iu
•) ©er *nr|08 tttt'(4 wn VHttmttta»
«SS
_ 29t'
terfelf }e lugebacftt ^aU tftuP W\^ on, b«, feto
grcun^ greUttb wad) bciner 3lrt; buiilmmfl (ie gldift*
fam ou« einem beineir 6d)i:anfe für i^n ^jert>w, vm iNf
ben @d)ulbIofen/ )ii fcbiJnbett unb ju befubtrnl aUlm
wenn t^u bic bieg Ieid)t({nni9 erlatibteif!, irt ber ?!Äei«
nung» bag ttr ober eine fo ernjlfjoffe @ad>e in bergolge
ton ttiemanbejra würbe ein 95orn)ttTf gemacht «yerbcti, fo
troffen wir bögegen unferer ^flid)t eingeben! fe^n^ unb
unfern Srcunb im lobe ni*t im ©fi*e laffen ; wir tnoOen
bieSli^re unfr ben guten Kamen eineö SRanneÄf beffenSKcAtt
fc^ajfen^eit bep feinen %ibit\Un i^erbiente ton jebermanrt
tertl^eibigt ju werben ; au* na<l> feinem ^infAeiben gegen
^ine SSerWumbung in @d)tt§ nel^men* OBiffe olfo, bog
bir bie ^gic^t obliegt, 9v e u et) I i n be« i^m angefd)utt)ig-
ten Sßerbreefieitö ju fiberfu^ren \ t^ufl bu bieg nid>t/ fo
wollen wir bid) uberfub«n. ©a« i|i bep mir'fd^en 6e*
(iftfoffen unbTcffgefe^e. \^a(! bu ttxoai ju beiner 2Jer*
t^eibigungtyorjttbriugen/ fo i^ixlu ti in 93ercitfct)afit/unb
iigere md)t: bcnn i&i gebe bie ©ad)c nid)t auf, unb
werbe fle um fobe^arrIid)er verfolgen/ je leiAter id) bir,
waig bu gegen ra i d)^ t>erfd)ulbetef!/ berjeifeen, unb je
weniger ftd) 9ieud)Iin felbfr tert^eibtgen fann# ba
wir uid)t hoffen burfeU/ bag er un^ ^ni bem ^b«
tenreicfec erfd)eine unb feine ©ac^e felbfl gegen bi(%
fü^re- 2)ag id) ber 3trtwalb bet übrigen werbe, bic
cienfaHö nid)t freunbfd)aft!id) bon bir bel^anbejf Werben
^nbf w^bn id> einige namhaft madjett fonnte, i^ nic^t
t^t^tg^ id) wia eö einem feben bei?) it)nen fe(b({ ü^erlafn
ffu^ bic^ wegen be< Unred)t^, hai bu an i^m begingf!,
iur aSerantwortung ju {ie^en, unb ic6 benfe> tmtt Mn
i^iien wirb timi SSepftanfre« bebürfen.
3c^ f$a(te a(fo ^ier nur einige« ton htmn
unb unfer affer gemeinf*aftlic^en %t\xAtn^ ein, jun
bir an t>erf(^iebeneQ S&eifpie(en |u jeigeu/ H$ bu c^eu
k9S
fb iwnij ^tinbt auf tint beiner »urbfae ffieffi jn
fftraseitr <il^ greuttbe ju be^nbiln iDetge; unb ba
iiag({ bftrüu« crfe^ett; ba§ n^ir mo^ miffen unb etiu
fr^rrtf mie Derfelj^rt btt bir emtuat t)erseaommen ^af{,
In aüm &i&dm au ®erfe {u gefien, ba bu ^euee^
bte fic(> um bi(^ Dettkne gfiiKtcftt ^«rbtti^ a»f eine
fel^dfpde SBetfe üngreiffi ^ l^ingesen beinen ar^ffeti
%tkhtn be^ jeber @e(csen^it titebrt> fc^eicDelff unb
ftebfefeß« fßon «^bsftraaeeti ^abe tc^ f^on ge«
f ebct. Ueber bie ^cotbsen t>on ^ 5 tv e n unb € 6 U n
^fA btt bj(§ in btcfen S&tiefen an greunbe bitterlich
te|iä()i»ertr f!e tDdren ^eiKcfe ffiB{berfad>ct a0cr ebe(a
&nibten^ unb burd) fle n^ürben bie Dorne^mficn ^flanj^
fc^Un aUtx Q5arbatc{ tn £cntfc^(arib unterl^aUen;
fif ^au^ten toit bit ittnaifii)t @(^>(an9e mit
nm^it ba^ t6blic^f}e ®ift au^f tporan bie(e ^offhung«^
Mde S^dndltnge betf efenbeften £obe< fhirbeti; i^re
CMNditt t^drin unfe%e SRe^er fdr bte l()4§(ic{)f{eit 935^
^eif bie t>on ba mi tin^i um^tv fiesen, unb gleich
bm Ssat px}ien jebe 0)?4^I)eit n)tffeui\^aftlic^ gebiU
»eter Sl^dnnet befubelten. @o fpra(^f{ bu mit und^
imb nun^ ba bu ffe^/ bag n^ir cnfbr^innt Qtmg ,
fjttbr unb gegen bel^ geinb aufgebraßt, nun mn^
>t^ btt biäi fd)niei(befnb nacb jenen um, empfie^Ifi .
uk i^nen^ er|eb(l i^re ^o^en @d)u{en bepna^e
i6et St^en, unb tabe(({ unfere SJermgen^eit, in^
bem ttHr un^ efbrejiflet idtten, jene ^(a tone unb'
it et).}> Gräfte an jutajien. €o if| e< befldnbiiiJy
beme 9(rt# {uerfl und gegen unfere drgffen geinbe
Mtureffen, unb uberafl imtt in ^n^egung i\x fe^en,
bk f{e bekriegen; bann aber, fobafb bu fie^f!, baf
Ht^ bidi aüti in geuer unb glammen gefegt tf!,
We geinbe &ffentK(l> lobprelfeub Jn ergeben unb t^ren .
IRttf^m }u vetfönbigenr einigen unter i^nen m^ leibt
." ' I '■ -M ' 894. ■ ' ■ ' ■ - '
iiditn «Brtoern |n fcferclfteit^ btcft {^nen mft Set6er»
fittttg btS alten- ©roQ« auf t>it ttekDolKfe 3Beife tnifitti'
t(ei(ett/ .unt) menn fte auf bt(^) 66fe finb, t^nen ju fc()m€t«
d^eta/ fle iUvflreic^ebir {umeiUn n)ot mt($f um il^nett {tr
ßefatten unb uni fte {u öerfolt^ncu/ ben ewen unb anberii
' ton un^ {u padcn unb {u bcigtn. 9Bem ift ci nn^*
tarnt f mt t>erfc^ieben bon fen^n ^o^n Schulen bii
. badfttUi ali ße int^etß Se^meitiunsen berbanua«
feti? 3e|t bemeiftfl bu i^mn, wie tcejflic^ pe fi* btp
tiefer ©dfeden^eit ge^aUen l^dtten> unb rü^mfi bic^^ btt
^dtte({ i^tm Stfputatbnen ^egin £ut^et befidnbts
SSepfaO gegeben« Sbenfo betrdgftbu btc^gegeii bin
$)pmmi(aiie(Ojrben/ ben bu unter bem SBaffer fonfi im*
tner anflai^ejtr unb gegen ben bu oft me^ralö feinb^
(eb'g gejinne^ warft,' ben bu aber i^t, einem S&rieft at
Itfien Drbeltäbruber {üfolge^ ber<fben n&ii}tt^, in gfau»
(en# btf w4refi immer bemfelbea gewogen gewefen* 2>M
(Smif^en ^of benabfc^eutefi: bn fonfi aW MrlNrt^
für bie guten bitten unb ali dugerfi auffd^ ber £e^e-
unb bem ®(auben ber ^^riften^ i%t ift er bir bie ^et«
tige# altgemeine/ c^rifliic^e Äir(i^e> itt
X0üä}tt bie 9Renfcben an SHein^eit ber @itten bie HlUn,
übertreffen^ nnb jebe StebrbeiS nici)täwiirbigfte8 Sbbtte
wie eine SRofe buftet* SBeif er unten no* me^r ba»
9on. £)en^ieron9mu^ Qlleanber f(^t{bertefttai
de ben fd)eu6Iic^ften ^Renfc^ett^ ber nur in Siinhft
unb ^ubenftücfen geboren f immer fatfc^.unb treufo^»
immer bo^^aft unb auf S^ofe^t^un bebac^t fepr unb
nur barum bie ^ifcnfd>aften ftubire ^tttt um bett
Piffcnfc^aften ju. fc^aben i mir beue^tf bu bift auc^ M
€rfte gewefen, ber ^timli^ ba« ®etuc(^t berbreiteee^ tt
w4re t>on ©eburt ein ^ube; ti giebt fogar ni<^t nm
glaubwürbige itntt, bit bej^anpten woffen^ bu iabeft
ül^ er auf bem 3iei€^^tage ju %}orm4 i% bt^ )kr(iMt
\ , zu
^ fintü p&ftfUidftn ^mtlu$ Mm^nt> tt>üt, 0Cf<igt# M»
tinm^ tiidit gfau^eti^ ba§ tt in ^eulft^Ianb freyc
^tnfd)tn itbc, mnn rwn %Uanbtv, btn fBtitiß
tf)tt btt tettefc^en ^ti^tit, Uf>tnbid bon^otmi a6#
lif^n Ut%t, mm Witn^mp btt ju U'mm anbttn
Swecfc tn 3;eutfc^lanb toitt, ali um aBrr S5etr&ger(0
^lo^ %^Sii^f ja aüm ^ttbbtitmttn mb Unbttbtxtou*
liern %i)fit mb Zfyot ju offnen^ unb iotun er emmff
mit Sttti^er/ tute bem ec {uerf( attbdtibe, fctUg /^e«
tDorben toitt, feben gereiften unb t^erfldnbtgen SRantt
ftiitbftc^ aQ{ttfaffen. SBct |ii9etfe(n mdf igt feinetoed«^
6tt ^«beft fUti^t it^übt, fo ju f]»recf)en ; it^ir erfiauncii
nnr barnbttf ba§ bic iStt(I)Mnb(er t$t^iec ttnb ba ba>
£06 biefei^ Spanne«, Don bcm bu ein folci)e2 ungänfiige^
Itrt^iit fdate({; ali tttcai, bai bon bir tettmt, t^r^
faufeni benn bu urt^eilfi bon i^m an me^r alt eittem
0rte auf eine SBeife, äi mm ni^ti bon* bem aQeit^
fetcffen idi fo eben tm&hnUi auf i^n )>a$te* & (iebt
bi<j|) gan} augerorbentlic^; bu ^a^ t^n ebenfaD^ lieb;
bis lebfi' mit t^m auf bem angene^m^en 8u§; bu p(au^
berf{ mit i^m imoeilen bt# um aRitternat^t &btt ge^
lehrte ©egenftdnbei i^r ^abt ti au(b fitou unter tin*
ünbtt mt^gemac^t/ büß i^r mit einanber nac^ 9lom rei^
fen tooKt £) ber Kolben greuubfc^aft/ bie fo plifilid^
Mi bitferm $ag unb @roa entflanb! Ou barffl
»{wtf^en bieg ja nic^t fo terfle^eUf ali beunruhige e<
mtc^/ n)ei( ic^ bir bie $reunbfc(^aft eincö felditn ^an^
mi mtSginne* SRein^ U^altt i^n für bidi, i^n unb
olle, bie i^m g(ei(^ ftnb ; liebe fitp (a§ btc(^ bon ii^nen
Keben i ieb mrbe nie bein 9^ebenbuHtr tverben. Siktr
barum (afe ic^ bieg mit einfÜegen^ um ju ttigtU; wie
ftarf bu in SBtntelftlgen feoefir unb bag bie eb((n@tttbieti
^{tt biefer 3<it bepna^e feinen einiigen Sobfeinb gehabt
i^ben^ mit bem bu nkt^t i»tt ein fci(er jtned^t burd^gt«
£96 — ?
i ■
^ fto^en ^dtecil* SBoti 91 ( e a n b e r xottdiitfni mi§ p»
* ' berroaitn# ba% er, um ^ttnad) bie dbrfaen uiti fo (rk^
ter )tt unterbrüdcDf semeffcnen Auftrag (^atte, pid»
ati)tt9ceifen, ol^ ben. töte etfrlH^ f^dte, wtnt^m^n
Uri^eber 4iSer SSewf gungen unb Sletternnse« in Xeutfcfti'
, (onb, ttnb baS nic^t^ if^n abge^ften ^ät, bidl) naä) fet«
iteiit @inne {u be^anbe(n# al< baS mm bep einer noe^
barilbei^ ge^itdtien S3erae^fcb(aaun9 gefunben ^at, ti
ftp geratf^ener^ bic^ t>or^r (iinf{Iic() {u bearbeiten, um
hid) Don beiner ^artep ab{ttsieben ttnb für bie Stbftebtett
bctf rtmifcften^^ofe^ittgetoinnen. Sön><re<iber furtth^
»nb für bidt fübfl nd^fic^er getoefenr tt>enn er ^nbertf
)tt ffikrfe gegangen n>4re; benn toai für eine SBcfibnag
^näf nacb^er bie @arhe genommen t^^tte, fo mdrefur beine
€^e bcffer geforgt gemefen. JDag ber pap^ 91 b ri a n
gegen bicb eeioaö geinbfeitge< tm @€bilbe fa^tt, fythtn
uUt^t bie £ut^eraner erbtebue, ivie bn un< abermal ge«
9en befere^ SBifen anbic^teß; eä ging bieim^^r tin be»
f^nbige^ @eruc^e , n>e(cf)td bon Briefen, bit an bi^
ttnb an SInbere atiö Spanien ^efc^rieben mürben, feineii
«rfprung nabm. unb fld)*n)ett t)erbrtUete/;er böbefcbfon
ül€ earbinai »nb SBifcftcf ton Sortofa iblc ©epn*
ttungeir gegen biHi gehegt, nnb einmal in einem &diui*
btn nad) 9iom bie Sorfleber ber Surie beftig gefftofc
ten, ba§ fte |t4 bamit auf bielten, gue^crn bm p^o^
«ei ^tt machen; bic^, fd)rieb er«, miigu man ipcidtnf
bicb/ bie ÜncÜtäÜci Un^eilij, J>en3unber aOe^anf«
- nibr«; beim bn unrerwiefeft Xeutfc^lanb, »ie man pdf *
bemromifc&en <|Jap(le »iberfe^en mfiftef bn reijtefl {tt^
adelt SlenermrgeR au; bu mdrefi fo Diel ali ber ^an^
/ mann, ben man adcia (u fd)iagen brauchte, umjuc^era
unb aßen feinen Shibdngern ben ®aratt< )u m^c^r
/OuS beinen Bcbriften, ani beinern tBeijle fcftii^ff
ten tt>ir aOtä, mad n»ir fagten unb fi^vUbtn. €bat
_ J97 -^ .
»efifweiftt 9lmt6e l(b Mät um f» tf)tr, bag e< nblht
^ani ttbi^Ut QtmUn itj) f tottin tif^itft, tt^aitm
9^1»^ dtgen bid) dtfd^titimp ob tc(^ gleich mdtte^ ^if«
feiitf bür^rr tiii etma^ babon gt^ixt ^ait. S)u aber^
ter bttf wt i^ tihtfd^toitmtam^ ff&^tv, ali Uin
iut^tvMtt, ^urt)im ^^ditidtt tt^Mu^f mUt^tW
bUt)f rm$ ittr.S^ju (egeti/ toit f)ktm bie§ ®eriid^t
crbik^tctf ob bu gleich fel^r tool^l toeigt; bdg bu und
bt^ Srogte Umba^r^cit nadivthift, nur um oQe^ SRiga
ftefcbirf/ ba< bir <ttt>a Don jener ©eife ^er btbor(le&en
m&cbte/ boit bir ab{un)enbet^ nur um baburc^,. bag
btt Ulla nedtefi/ ein S^id^n tu. sebeUf n^ie ergeben, bn
bem ^apfie fe^^. 3(ffbern)(lrttf finbefi bu für ttint
8obf|WPiiti&e# bte bu einem foCcften gJapfle ert^eiffli^ i»e»,
ber 9Rag ned) ^tcl ^ ob er $(et4 fo (ange nod^ nid^t
$4)»(i gemefen if!i bag b^ einen' @d[)Ing baraud jte^en
fonntefir ob ftd) ®nUi ober @cl)linHne^ t)on ifjim i>tu
fprecben (affef unb bu# e^e. er fiipH xcav, bon i^m
tai UreM d^f^^Ot bateefl, er fep Um^mqi ein ^u«.
ter ^enfeb: bu erfennf{ i^; nad) ber bir eigenen
£&tbacf)tfanifett/ eine goibene €(^renr4u(e jUf ^e^je e?
ftd^ !8erbtenile ermorben fyct; ia bu niac^f{ e^ mit bei$
nenftibprejfuttgen foörg^'bag/ »enn er nur einige. S5es^
fc^etbenieit f)<itt er ffd) biefelben ernfi(id) verbitten mng*
60 fein wie bu, (ivaßnwxß, bin itb frepf id) nic()e, H§ ic6
bieg nur fo t)erjie^cn. fonnte^ bu tt>oBejl/ gleid) S;iinptt'^
^eunbeUf bem Slbrian bamit unter ben ^ug ^tbittf
ein fofeber ^apfl »erbe er in ber golge fci;n.
• SDocft Diieöeicbt fonn mön einen ^J}apft nid)t in fe^r
loben, aber mit f{et)t.e« mit ©lapion? '^) Q3ie
♦*) ScM«« ©laptotty granciö!«nctm5nd^/ bc« Äotferl
(5ar( V. Sicicfttöatcr, gcK ^u gerteeSBcrnarb tm s&er« ,
Sogr^^umc SÄainc,* ö^ft- §« ©a U ab Üb in €p<mien Im
S. 1522.
298: r
({ofeftbtt ftt bit^fauntp um btefett )tt fHt^mti^nl
©onfl t)erabfd)cute|l bu M'C'SSog^eit biefe* SKenfc^cn;
tu {(agteft/ tr n><!re ein t^ttfö^mi^Ut %nd)tf ter auf
aOe arden Xün^t btbadit mdre, unt einen gu^en !Bor«
t&anb (tt befottimeit/ bic^ {u unferbräcf cn ; er toivt ein
er|66fer X^eDloge, ein er^bifer ©eibiffen^rat^; ber be<
Xaiftvi 0f)t bon aOen f)tU{amtn fßorfleOungen ctbiiQtf
i^n bagegen in )ebe 93erfe^tt^etC einmei^fe; btt bi€
t^ortrefflic^e 9In(dge b(^ ge(r6nten ^^öndfins^ berbäcbe
unb i^n auf 9lbn)ege berle^tete« hierauf -^ o mi^tt
e^falfc^ fepn! — ^dttefl bu befer get^n, bte Sefet
aufnterffam ju ma^en^ ali bat fdfdt itb mti (oU
d)tn ^tnfifytn atisufiimmen. iSi vo&tbt aMbann 6effer
in Seutrc{)Ianb flehen ^ unb n>irn}drbcn einen biOigem
jtaifer ^abtn* Sr^sfi bu mid) aber^ i»ai ic6 t>on
@(<i))ion ^afte^ fo ifl meine Slnttvort, ba i^ mir
einmal borgenommen f^abt, fret^ bie SBa^r^ett ju be^
f ennen , bag ic^ nie einen gr^gern &^ntUn fennen se#
lernt N^er bet judUid) reic^Iic^et mit J^lf^mittefn .
berfe^en to^re, oOertei Stinte )n fpMtu. Oemig dier»
traf er jebermann an aSerfleOungäfunft unb Gfeißnerei^;
et wat ein ciuägeUrnter ^encftier; hidfit^ n^or an ibm,
tteber SJ^unb, nocf) Sluge, nocf) ®ttrnef noc^ j(opf,
nod) i^anbv nocf) @prad)ef noc^ @andf n>a^ ni^t
Qtfdjidt unb taugiic^ gemefen wäre, um Slnbere bamit
iu ^intergeJ^eUf unb xoai er nic^t barauf berechnet
^tte. €r fügte ftd) nac^ jebem, ben er bor ftd) ^tu,
unb na^m al(e ® ehalten an ; er n>ugter xoat er an |e»
bem Orte unb {ujeber ^eit fagen unb t^un foOte^ aber
nid)tä ^atte ben (^(^arafter ber ^Ba^r^eit, aOe^ loar
gefirnigt , aüti bofler Stdnfe. 3c& unb S r a n ) b o n
®i (fingen unb einige Slnbere f bie babep fagen, |6r#
ten i^n^ ^(ä er ju unä nad) €bernburg t>on bem
Jtaifec gefanbt toarb^ fagen -^ nac^ biefer ein)iden
flmftofe ma^ man fcm Sc^Iaufepf hvxtij^vXra — er
sefle^ gecner uttb felbfi SutMi^^ ttnmfS^Rfi(^e^
$e»nb n>erbe e< nic^t ju (jugmn bege^reti/ Nig er |ittrf{
ftDeit S^rifteit bie X^tir de&fnet ^afre^ butc^ biehian
|ttr tiMl^rcn SrfennCnig bcr DetborgcnOen Se^reti ber
i^et((gcn*@c^'fe gelangen f6tine; imb olj ic(^ iHiranf
^«9^nb tmvtUxXt, tt)0rin bemi feine fo groge @änb^
beftunbCf bie in 93ergfet€r)uns mit einem fo grogeoi
Serbien^e b^c^ ba^ Uebergen^ic^t ^aben mügte^ n>a^
ftine Slnmort; ba^ febe '\6) für meine ^erfpn nid)t ein« <
Unb bO(^ ^affe int ^ er (einen tibtti^ern Seinb^i
ttitb mmt bamal^ irgenb ein ({renger^ irge'nb ein ^ar#
t er €ntfcf)lug in feiner 6oc^ gefdQt »erben if{, fp
ttHirb er ficfter tor^er fifton in feiner ffierffWtee au^ge«
arbeitet] au^ji \^qx niemünb ^artndtfiger Ai er barauf
gebrnngen/ bag erf iinber^&rt unb unbere^eibigt^ t>er«
»n^tilt tt)erbeit mugte^ o^ne b«g er ftc^ t>eran(worteit
dürfte; tmb fein 9(ntrag if{ borcbgegangen. Golonatt
tr «nf einige 9eit ft((» verbergen r »nb n»e«Q e# i^m tiü
rechte geit {n fepn fcbien r mieber {um 93orfc^in fom#
men. €in folc^er ^enf^ burfle bon nienHsnben x^u
niger (Ai bon bir balb geioit^ balb getabelt n^erben*
SIber bu bifi in bieten ©tutf en benr ollen SS er t n m n n 6
4^nltcb» @o ^afi bu unter greunben bem @ p ( b e ({ e c
^rieria« nie SSepfaO gegeben, unb r>a(i attc() fe$t
leine Urfacbe e^ ju t^un; \^vmi&^ (obefl bu ibn '\%U
Dnb er^ebi^ ibu oM einen n^o^ibenfenben 0)?lnn , ber
gegen bic^ freunbfcfiaftlid) gef!nnet fep, unb wie man
(anbgreif[i(^ fe(»en (ann, t^uft bu bad, um £ut^ertt
in 92ac(^t^ei( )u fe|eni bamit ti um fo mebr bo« 9lnfe«
Öen^obe^ bag bu Butler« ©egner fepefi, »enn bu
tefien'geinbe begönfligfl. ©ewig i^oX e< oucfe feinen
anberh®runbi bag Caraccioii/ ein bofcr 9)?enfc4r
^ SOQ •
««r(ft bttne tb^pxi^t ouf SinmaC ein hxMtx SRmiti
setDorb^a ifi, a(< n>€i( er {agfeic^ mit SlUatibtr im
Siatneh be^^apfie^ Se^en Sut^cr^gmirft M$ barin
^nbiaOe feine Serbtenfie enthalten/ beren Uhiptt\{m$
beinctti ^erjen toobltbut^ @o trdgß bu aiic^ beit €cf
in betn Serjetcftnig Derbien(lt>oQer SRinnet etn^ ob er
glet^r toemdf{en< nac^ betnemSettgBtffe, ber'citefiie
iinb übermue^tftfie dJ^enfc^ unter ber @onae ift SD«
fagtt^ fogarf er muffe mit ber ^txa^twßi^ cSkt aBeft
belaflet^ i^erf^ottetf w^Mx^^t unb an^gepoc^« xotx^
ben; bie§ tf? aber x%t fo toents beine Meinung r bat
bis e$ Sinigen ubel nimmfl^ bag fle in anfc^Iasietidti
t(in berutttergemac^t ^aben. Stncft ber 3DominHaner«
mhxiiif 3 ob* Sab er % sefjfft bir t|tf an bem boc^
fonfi (eitt rec^tfcbaffener SRami SefaOen gehabt f^U
ein b^rter unb granfamer aRrnfcbf ber früher gegen
Steücblin unb t|t gegen Sttt^er immer auf bie
fbreng^en ^a§rege(n angetragen ^at. ^ bte§ an
^m fem^cbkr, unb tabeifi bu b(e§ nui^t rnHj^m, toatf
ift benn baoon jn ^alten^ bat ntemanb mtbr cX^ tx,
tote jebermann n^eig, baä @tubmnr ber alten Btteratur
auf immer oermcbtet toi^tn n)oIKc? 3cb meine ^ ba<
ifi timi^ unbjettDa«, ba^bicb oorjuglicb in^erndtb^
ben^egung fegen foQte; g(eic{)n)ob( bebauerß bu in einem
©cbreiben an ben SBifc^of oon SRapnjf ba% bu {u
f:$toacb fe^efli um einen folxbrn ^am na4 SBäfbett
(tt preifel €ben fo gut ifl ht^ bir no^ ein anberet
o^^^ei; faiferti^er Statt) ttnb ^eid^tootet/ t>teUeii()t ou<
gretbutd in bei: ä^wei^ debiirttd- ^te (^onfutation
ber 2Cttd6bircdcr t Sonf^rfton (1530) u^lrb i^m
Ittgef^ricbeii. ^
»OJ
flähtt^) an^tfiftititn, ein S)i>m^ nnb Orne«
rafoicar bt$ ^ifd^efi t>on Coniiattfr tec ^oc^mti«
t^igf^e 8l&mItR9^ ter etn btcfeö SBtt(6 gegtti Satter
S<fc^rie6en &at/ motten bu etttnii{l fagtefi/ matt leiiffe
i^m auf beitt Stoitte feilt tSLtd^t oiit^un (omnibus esse
ttierdis percacandum). Ullb iticftt mit Unttd}tf fo
Mpi>if(^e^ 3etts bringe ber €fe( bariit t>or ; aber ige
^afl bu beine (Srüttbe^ biefen Slfmfc^ett ben t>ortreffli<^#
fkn 9R4ttttfrti oti bie &titt {u feiert; betiit et i^^ (u
SRom itt @tin|l, itnb bieg ^at bir für{Ii(ft ein golbeneä
Sbtt^t ton abr ian {ntoese gebracht; unb, u>a^ f^itt
büg aKeifie fagen ti>ill, er ifi ein geinb Sutberö«
aSer b^tre ferner geglaubt, baß ein Subn>ig 95eer
ttttb m^^of)anttr &attUv ton ©ebweiler*^®),
bief< {we^ b^iOofen $effi{en{en ^tx 9afe(, bit in <^ab#
fucbt gani t>erfunfen unl) bon btm €brgei{e t^iOig t>er«
Nfnbetßnb, biefe fcbeu§(icbenfS6m(inge^ bie einjigen
in biefer €tabt , bie fcbon fo (ange ben wieber aufftlii«
^ben SBiffettfd^aften nnb ben emporfommenben @ttt#
bten ber alten Literatur ^artnacfig ftcb n>iberfe6en# un»
ta und einm £obrebner finben tourben? f>idf ^aben
pe bekommen f ben jeberr toenn er foiü, befommen
fann; burcb beine Sobpreifung fe^en f!e nicbt fo«
»0^1 il^re Xugettben mit Stubm -gefcbmudftf al^ Die^
me^r f!d> ')u ilE^rer ^reube in ibren Safiem btfl&tU.
@tc $af{ btt bep bir in beinern ginimerr tvd^enb bu
*i Sobdtttt Sd^er, i%aM), T>cä^thH ^eiftli^m9ti^ti,
-i sbmB^v in (Sonftani, - ©eneralotcar hei §ßifiMi ba*
felbji; feit 1531 Bif^of }tt aSitn; geb. |tt 8 cut ritten
im HHQau im 3«^ i47Sr 6^9» am lu 9)^09 1541»
'^*)3ot»aiih &attlet' (^ehwtiltt), ^tHtti^ eon
: füebjofiler im Dbcrelfaf , ^cunb ^tof. ber SOftoio^it-
' |u B4f c(; tct 1480 geboren; ba« Sobüiabr ift va^im(%
liii(( ott«f<^(iegef{; ßt toitii$^ hu bekte« f jglk^en
Umdang^f tt^j^renb bu mir, ber id) bic^ feit bre|> f^eU
l<n Sauren ni4)^ scfc^m f)(kbt,. bcn freuiibf^ofüicfeett
Jutri« ju bir unterfagfl. ©nett Sotomu**), cintii
Cbmunb**)/ einej^ 3Joyu «***)( 2ltenfl<) würbe,
ttie ici) glaube f fein SRettfd) in Xeutfc^IaRb (etmeiif
tDen« btt fie nle^t in bcigenben ©eiibfcfereiben — utib
tt>ie t>iele (tnb berfelben ! — tob aOen @eiten burc^«
ge^ecbeU unb bir orbenttic^ ^üf)t gegeben Httt^f nni
)u uberjcugcn, ba§ man nie fp ber be gegen brefe itutt
fcbrei&enionnte, a(<$ fte e^ t>erbienten, fo bo^l^aft wkb
^artnjcfig ^itUn fie ftc^ gegen bit SSiffenfc^aften i^er^
fd^vootm, fo feinbfeltg mürbe jebe^ frembeS>erbienf{
ton i^ncn benaget 32ac()^et ^aben n>ir gefunben, ba§
bie ^ad)t fic^ fo ter^dle, unb tf}tilß auf Eintrieb t>on
betner ©eite, t^eiiä auä eigener Ueberteugung t>on i^^
UV ©c^u(b, n>erben mir ni^t auf^iren, fo ton i^nen |tt
benfen, toie i^r (S^arafter ti berbient; in beinen ^vits
\fm hingegen (aut^t eä igt ganj anber^: unb tt^ fel^e,
bag h\x fit in benfttben {me^beutig, {utoeilen fVennb^
f(baftlid) be^anbeljl. S)em Slo^u« (^Unfig) er*
ÜtHii bu augerbem nod) einen £obfprucf); ber, n>ie i(6
glaube, feit ber €rfd)affung ber SBeU noc6 beyna^e
niemanbem ert^eilt morben i^: „ £r merbe nJm(i<^ ton
aden gegriffen unb fe|> bod> nöd) nie genug gepriefeii
ttorben/' £) ber gieicbf5rmigen Urt^et(e! @o fc^icft
t$4^ fii etif« 4WfUi(^en XM«8Cii# Mr Hntm foU
f) aafob 8atomtt<, gel^Arttd von (Satnbron fm<&fmie«
galt, j^omf^etr b« &tifH itx &t 9etti a» ßitoen unb
l^rof. bn Z^tPloQit bafelbfl, ftar6 im Sabre 1544.,
'»'^) @bmttnb itt (Sgmonb/ Q?armfUtfr»9){6ncl^ unb 9)rof.
^ hit Z^t^lOQU SU (^6 weh.
*^0 3^Mnn 9loi(u< (7(tfn{tl)/ SteeconaUr ber ttnioerff
. t&i au 8(»cn«
15Ü5 — ' ,
d^tn fbnitn r Mti mtt f9 ^tkm tRtftk ju erben !
SOSaram foSte.tc^ noc^ 9);i^rere nam^ft mai^tn^ ba
i€^ Slnbere^ itt ttfun ^abe^. <£i blitbt btr nur noc^
d6rtdr tem Cbmarb 8c.(^)^ Scgeit bcn bu ain^^
n>tt imr bcucfitf {ule^t noc^ angereiit, mb bm bu utij
)>m«0cgeben ^a(ir buec^ einen 5ffenelic^cn aSBiberruf,
ober nodb befer bui^d) tint SSere^eibigung btefe^ SBrber«
faci)er^ Segen un^i toiebic iuft {U terfc^affen* SDenn
btr dum tf{ ti erfaubef mtib 9Siüt&it, too unb f»
ofte^bir bHtebe^ beine @timme in geben ober nfc^e
|tt s(btn f xoam ober faU ayxi beinern SRunbe {n ^ott«
c^en., |u i^erbammen ober frep )u fprecbenr mit leb^
fprucbenjemanben }u fcbtneid^etn/ ober i^n mie@c^d(^«
reben herunter (u reigen.
SBenn bu lebod^ btefe^ bein SBorre^t in <tffm
iStucfen ba^^efi woden geUenb machen, unb bir erlfan^
f>vxp nxiä fonfl niemonb fic^ ertauben barf unb fein gu«
ler 9);enf<^ f!c^ erlauben mochte: fo ba^leii bu boc^
ittVnfebung ber @acf)e Iwibttt auf fo m'ele Sreunbe
9iii(tit€b( nef^men foUeUf bie fic^ jum Sbeil aud^ \xm
bicb n)o|)( t^erbiene gemacbt ^abett, unb bie Su tigern
fo febr ergeben ftnb/ ba^ fie ftd) bepna^e eben fo toe#
nig t)on i^ni n^oden (o^reigen (äffen f cAi fle ftd) wn
tter ^abr^efeibfl unb D^n bem $t>angeltum auf 3rr^
D^ege'^ tonnen abliefen (äffen #, benen aber bie fd[)n>ert
itnb fc^merilid>e SBunbe t>on bir bepgebrac^e toorbio
%t9 bof btt de nid^t b(of im Gete^e I^ffiifli fbnbtfti
fogar mit tftren Seinben gegen fle gemetne 6a4e
*) CUbmarb See/ deBürttg t)on Jtent, «^einvt^iVin. (ST^
|)etan unb 2C(mofenier/ (Sandtet (et ittr^c )u ®aIU«
bttr9, fett 1531 C^riMf^of au ^otf. Ch: warb gebcven '
im 3* 1483 / Mnt ßari» i5f4. ftr f^deb geaen bei /C^ae»
; 504
teddil!. St6er fre9(t4 iaäit btc6 i^if t^mit bi^ i(ft
»eine neuen S^nnbe^genofen (efc^enfen, fo fe^t an,
baß unrrre @abtn bit bagegen unatttf^e^Hc^ mrben.
iDfttn ber Riffen ^ ber btr^ ic^ benfe Don Sloni ats^^
in ben ^unb de({ecft tottbtn iflf ^at 'bi^ fo febt
MQztotntf ba§. äße^ Slnbere bic& bodegen anekelt
£)arum nimmfi bu jene in bein ^tr| anf; wit ^tnoegen
n^crbcn Mi beinern S?ttim nn^geflogeni fras^ tcbf
t^amm, fo fannfl bu e< nic^t fiigen; frage tc^, nxif
bicb bainatitmbt, fotoitft buti nid>e f^gen n^oDen.
Sllfc fann maa f^itv nur bermut^en; ttxoai.&ttoiffti
uilt fic(> baräber nicbt bel^aupten. Unb^ boc^ tfi biefe
S3er2nt)crung beme^ 93er^oIten< bon einer folc^en ^tt,
ba§/ n^enn md)t aUci babep genan überlegt warb,
fte tticftf (latf ftnben burfte. SDBenigflen« t>ertt>unberC
ficbi^bcrmann barubcr^ unb tt>unrd)t |tt n^iffen^ wag
für @runbe bn ba{u ^obef!: SDenn to<xi tann un^lanb^
Iid)er fcpn, a(ä bag man bon bir "^Stcn fbOt €*ra<^
mui$ tfl in bte £)ienlle bed ^apfleö ju Svom getre«
ten; er ^t t)on ibm ben Sluftrag erl^a(ten>, bai
ainfc^cn be« r6niifc(}en Stul^lö ju berfed)tett. 8Ba«
^eigt bieg anberö; aW: 4^tcu(eö ifl ein 6Mat>e
ber Dmp^aie geworben; er figt bepiti ©pinrtrodenf
unb flegiebti^m fein Xa^n^erf auf. D (Staimuif
n)ie n^entg be^auptef! bu beine SBurbe! UeberaS (dgt
btt bid) ali ffficrfjeug bon 9)ienf€ben gebroud^eUf bie
bemer nid)t ivürbig finb; bu bitmü i^r^n f^nbftc^en
£ei.benfd)afecnf t^ren abfc^ett(i(i^en Su^en; bugefa^r^
be(! beine S^re unb ©eligeett Sc^ bitte bic^, befinne
bid) bod), xoai für geinben bu untert^an tt>trflf an
tödi für SRcrifeben bn bic^ anfcbliegeft, um i^nen ge*
f^Big iu fepn! ^i finb bie SSerdc^ter aOer Xugenb,
bte Uebercreter aller »gittlic^en unb menfd>(i^en @e«
fe$e/ bie SSerberber guter ©itttnf bu Unterbrilcftr
305 r-
if^nerber Sielisbn, tte S^efricder ber SäJo^r^eie, bie
$e(tibt bef Süangenum«. 3" ^tef^n ge^fi bu iber;
J^re S&efe&fe {u doDiie^eiTf 6erettef{ bu bi(^^ fc^ott
^fi bu anatfdttden i^nen ADienf!e ju (eiffen; fc^on
iaf{ btt i^neti eine g)robe beine^ Stf^r^ im^ienfie
sefleben/ ©ie Ärieg^fa^nen (!nb m bie fih%t ge^o*
Ben; bie ^r{esiS)>ofaune M ftc^ ^^ren (äffen; bdi
fefnMtd)e ©efcfrt§, tfl gef^fenbere werben, ©n ^afl
ten^rieben gebrochen, bu ^af{ und bemmtbetr bUr
noc^ f>or furiem bet befc^eibene €ra^mud; bijl
auf Einmal m teibenfc^aftlic^er 9l&m{ing gen^orben!
Äann'i eine grSgcre ©itfrembuug geben? ©er wirb
in 3ufunft bicf) fennen? ?aJer fönn glauben, Xia^ bieg
«>tr«icb fid) fo »er^afte? S)u, ber bu erfl no^ ffirjs
lld) bie begröbene ^toramigfeit »iebet <iu%ube^
boö Cbangelium avA feiner Verborgenheit wieber on
»a^ Siebt ^ertM)r}ogf{, ^tn @Iauben untr bie Stell«*
gion »ieber ^er|te0teff,^btt giebjl bir \%x oDfeÜRÄ^rf
fte nieberjuwerfen, mit Süßen }u treten , ^v^^ bem
jj^eiligt^um ju flogen unb umjttbrinaeo! 3m Srnflr
ibifl bu noc^ beiner felbjl mdd&tiif? 3a/ fagfl bu. SRun,
ti^a^ für mtvi ®runb giebfi ^Vi. mi benn an, ber bleO
Bewogen ^at, bic^ fo gan{ anber^ oXi in frübern Reiten
^ betragen? J^af bir bie @ac^e angefangen in einem
fo ^l^en @rabe {u migfaUeUf bag \^Vi \M) genit^igC
öfaubjlv fte JU terlaffen? 2)a« fagfi bu freiließ nic^t;
aberi fagfibu, e^^dben mic^ tne][^rere ^erfonen baj«
ermuntert. 3ubor>erf{, um nur einigte. }u gebenfeiir
Ber e|»rwärbige ^atet SR a r i n o € a r a e ci o (i ^ aftpjlo«
(tfcber 9^untiu|$ m, bem (aif^rftc^n ^ofe; fobann ^ec
l^o^berii^mte J&ieronpmu« Stleanber/ ber in
tem gegenwärtigen ^titalter o^ne 9Bibe;f)>rtt4 ber erfte
©efe^rte \xi bem %<xiiit ber brcy a(((tf 6pra($frtt iil*)
«tttten^e^rfften.S^U« U
a06 ^ -
f<rttir kct e^rfwdtbidt fJatet 3ö^<Jtttt<« ©laplöiif
mMitti »et*ttwiter, ber, na* be« Äoifer« aiuf*
fraftCr wir hierüber off flcfd)ric6enf mb^dt immtt
gegen mi(|^ fo freunbfc^aftUi^ atö mit gro§er Umßc^e
ge4tt§ert ^at. S^ä^^ fc^on ^at £orb SBitliom
8Kottnt|09*) mic^ batu eritiuiteert» ttnb neuftc^ au^
btc burcftlatt*tifi(Ie ^crjog ©eorg**), Slr<l ja §Rei-
f<ti. 9(tt(( ^abett bereif« 9Rdittier «>on SSebeutung ben
Äalfer fiberjettgtr i^ fep borifigUcTltt bicfein ©t*
fcJ)4fte sefd^tcft» ^Unb »a« bejDflrf tg mkt SBorte?
SlSe SBelt fpi|t t>on fret^en ©tucfen bte Seber ge«
gen £ttt^er; ti^arum {drnet man nur nb«r miAf
mm i* mt^ rÄ^rtf , »nb tmt auf ©efeW wn fot-
iften iperfonen^ benen man (anm o^ne ©efa^r bett
^eborfam tKmeigernßnnte? — £)ie§atte« i^ttdft
f4l6n, nnb iwtt gro§er Äraftf einen ?pinfer# gcfcbwecge
*enn einetf .€r a « m u « mdd^tig {u rubren ! 6« tfl mit*
^in fe^r einUuc^tfnbf bag bir bieg nngemein beb«*
.gen mug/ unb bag biefe SScgriigungen wn ©etttn
ber ©rogen, biefe t>ertraun(*c« Slnrebenr biefe b«'^'
iicben 3Jtrdu(berungen, bieftö f^hfifdit ©eprdnge, biefe
Aui eigener ^etoegnn^ bir angebotenen ©naben bi4
iUt hit ^agen tiiitltt mtlffen. %&v ieberroamt
macbit btt exilier Kar^ ti fep in betnen klugen bod^
noc^ ein biägen ^^vt babep, bag bn bieg aUei tttth^
: iBi^b bu glei^ taut in alg 3eügen aufrnfßf tote toenig
bit^ nacb fo nicbtiger €^re geläfte. Slffein n^enn^ bu
jiic^ fo erpicht barauf todrefl^ fo n^ürben fene nerge^
iftn« bic^ m ftd^ ju {iej^n fachen. Unb man ^ittt
IXaam ^ofenbanbf d , Qeft. im 3- i534-
♦♦)^«rjo0 O^eorg au ^acjfen, geb. am«;, »ifluft 1471/
flffL am, »^ ^fU 1539"
\ 807
bi(^ n(^( 9011 ufii aimnhid ttiad^en Umtn, mm te
€i Rtdyt für tmai ®ro§ed ^iiUtflp bag iit gatije fwli
aflerfei^ Sirteii it>on itnttn ^ui aüttkp iOoIfe m$tf&Üt€
timifdb^ €ttn>f bie btirc^ mi üMiW$ iitmlidh kit
gmptbtn, unb in futjer S^t sae fe^t in bai&u
trdttse gefemme« noar , <tuc^ Uitit fi^er« M^ofnung
]^atee, n^iber mi tinidtn S3epfianb {u. tt^Htnj auf
tu Sla^ric^t t^on btimm Uibn^mitr toitbtt Mft
fä^pfm t(mn uttb em mni^ awS Um ®ebrdttde f&inme«'
Unb toantm foDf« ti attc^ nrc^ etmutf Srofef fiptiS
'®ett>t8 eben begtoegen dt« i^ <£tüimui {u 91 ort.
fär ettten grofett SRanvrl Stimmt n^ bafiin^ fi> gt^tr
i^m sewig mehrere f}^Mfbii^t m^titn^ iohn i^n
mit timt miif^listn Slitnit fSotfä mt offen @tdnbetf
ein; in ber 6tabl Ratfti&t man tl(im (^on aUtn (S^titm
Sbti^faU\i\x; er »trb int Xriumj)^ ßuf^tf&^tti matt
jan^it i^m entgegen/ M bem topfem Sfrfe^Ut beir
ri9)if(^en.5(ircbe/ bem nnftbemtiib^e^n ^Ifdeger Nt
Se^er, ber, v^it tin ütotpttt fumlUut^ but^^
SSefbitnft ba# in fßttftU tef at^nf «emmf SBefin |tti
Slom »ieber ^erge(leat Mel - «.
IDieg nnb anbetf^ rae^r, faftn (4 n^ t»o{ f)$u
ffeDen/ tt^irft bn be^ ^dge nnb bei StiNi^.bir ««rgesgen^
t9Jrtigem £)enn ba bn btc^ fo- eftJbetJ&rief^.rüi^iq^,,
bit bu ton borne^nten Renten entt^fJngf^.b« Scibfpiäd^i,
tne man betnen SBerfen er^ei{t#. ber !®6itnbe|eagttn«
9tn , bie bor oon @eite biefei SSrfNn nnb. jtm ^tobl
IttSM n^erben, ber ®tfditnU, bie man bir mad^t^r
b^r Stntn(ge> bie an biät getongenr fo m«(tit mtt^. btef '
beine nngfauftlrdx (ei(e;ireit glaublid^« SlKein fttl^t ttt#
bAgfo biet ®(j(l bic^ nifift idnfe^e,. bid^ nic^t u9(r#:
ptiiliii)m Ungfticf entgegenbrange,- .6ag nisbt fSitU:
M i9t niif @c&meic^eli)^in an ft^ itt5{ie;M.f9c6ei;u
bk faief (Ic^er ni(^t yi beinen^e^en: t^. l^ ^nn.ii^^
U2
_ S08 -;
©0* gefegt äm^r bajf fie <xtte Mr aBott i^öKfit,^ tinb
tÄ| &tt jene roÄiifclen i^f^&dft xxnb Sriurnp^' uer>
»Unei^f if{ t^ettn betn Stu^m in fo srocger ©efa^t/ ba§
Ml i^tt Dott. ben 6etitimen fc^Icc^ter^D^cnfc^en t&mmn^
IMf iMfämmtnbttUln ttiufe? 2)u tioiafl bie^tlrbe be«
dpof{t>(tfc^n @tu(l< nic^t im.6tic^e lafen. 2)u ftetifl
Sic^em# * fSüits tpoKen un^ t>on un'frer @ei<e auc6 ein»
fetten, ^tiifiiim, etn^aft Don c bet ©<H^e icfpte^'
äHtif {eis^un^boe^^ mo)cner@i^ Ifl, ber afifein ()et|
^amtn bej npoflelifi^en \yctbknt, bamit and^toir
•onimettr «nb f$tt-ebenfatt^ anbeten! ©ie r^raifc^e
Xitäft, fösjibtt/ i(l biefer ®te^l, unb ic^ bin ber
SßeinunS/ biefe ^irc^e tüei^e t)on ber affgemeinen
apoffotifc^en ^c^e nic^e ab. Ißurt fotclU tc^ fogleie^
«ttc^ 2rib iin> ©eele berbammt fepnr tbenn bu nft^f.
nft^trXidk ft^t^^k rimifc^e J^irdde bon ber aUgemet«
nen a}>Df!5lr|f^tt^JHfti^vabffeic^ SSo if{ benn bie^^
9^tift, 4b«n^itJ^M ; |u1X0iii;fe|^ eine Xirc^e, welche
MS Obei^l^Mp«! 4dletf> attberii fep / '«nb- einen ^t^Mh ^
aUttfdifätift^aUnmifft; bem ber^ftel: ber $((::
Je r ^ e i 1 1 9'#»/ «'geMl^re ; ber f wenn er tt>oae > ber
SBelt ein neue« -Cbangieliitm geben r bie £e^re ^^tiflV
4bf<^öffett\ leihe* tfnbere ©efelgebutfg «ttfn'dXen , eine*
aftbere 9tege(^^el!fBer^atten^borrc^Yei6enLf6nne; boit
befiin fiOifrdvbniingeii nietoanb abgeben bürfe r benmdit'
bttlben mifllkf tbenn er ouc^ tin SS&fen^ic^e fe^^ ber
Mti 9le(^< n^e^en ben ^ürflctt feinen gug jum ftug
bdrreid^ef ndc^ feiner asifftö^r bre SXetc^e ber SSBdt
t>erfNI<rbert ^immel berfaufe, »nbben Seufen bei'
fehler bie ©efigfeil ber (Seelen bon i^m {u er^anbefn.-
lÖUft&^tiftf fage tc^f ^eige mir/ aber emc gomtc^e
eine ^pt^i^t ®c^ift/ unb bu mir^ mtc^ bon mti^
n» aRebuind «lft|(e(ieny unb ^ti^lfi: bringen # bd^ id^
'805: ^
tmftSBttt^l^ {tt mft^m^ 3Ra6ec l;ier rSmtfc^e
Btn^l fo ^efc^ofen/ ^ie er ed i^r' fo bti^fQ^Hf tfc$
uffe m^nnM^i^^ tvätifc^en mäffetif i(fS et umse*
»orfe« unb abicf#iff« werte; föi^t^affen, - baß
iMntt bieg gefc^i^t/ fle aVt amthtmn mäffetf / b«f
>tf tm&l&ä fh bie €^ri(ten fet^; Mdiiiam ©ttü^fii
jpe* erbaut »erben , at« twn» bit;fc^ei6(ff e« g^te
Ititteit fromnien @^n^en/ bttni^fittn^api^t {u Stoid
flet^bjien fep/ H boc^ lein fnommet €^ri|{ bem^ seti^a»
S^ fe^n lanit, biefcn 64tt|e^991^^ttlttt ioitfet ^iuS}¥»
lep befielt f unb ba^ fo (onse biefe ^euc^efe^ m €M
mtb^ft^en i^, ^k m^H%tiixmidUit baneben nic^c
^üfümmm fann? StjDfein bie c^ri^ic^e SSe(ti fas({ 6t% ^
l^tmm fd^on fetlt»iei;m3a^t^tttiber(äi btf Sfnfe^en btc<
fei^ultö ^ner^tpt iSI^enn abel^^aeiBelt i)tele'3a|isi
ItuntfrMans im'3int^umbefatlgeltfbarf.t^äl^bu un;)
»erfciedtt;, w^;fiife«ntnlg ^ be« ^miumi mf m
irecfylen I3k9 ^ti(u<ftti(eirenr itnb t^n^ i>on einer pi
|£^r(ic^en @tet^ itt^v<9^«en>f um tti|^;mt:rinen.|bi^ei^
^rt p 6eie6en? ; ttDb bn SNrrt&iim iii man oOerbingiä
ff^f^m^n i^mim i^U^ H mi$ SBen^en fel^it einü
«i&Wttjy. tt»b,; fo.t^iil an bir togv. bieSRetiifc^« «tof
ibtn redeten SBe9 iurdi^defu^rt SSieMpnb bir gefo^
imb^tviffentbirlOanl bafäc Sinn, aber] fufS buuti#;
HWeit btt beine Slec^nmip >abe9 i» g»*W8tettJ>#r ^fa>
*i3r «um ^mhm . jjtrÄI. , :ji^a#et Ü. jtbemattn .<»
ffattW. S«ö 6ijfim^.!9ieHl N afi> *a«r9i!ife^eii bef
r6mifjd)en @ttt|>ljg ftiyititfo t^felen 3<^&r^unberten bmc|
btt tinerfeiinuji^. k^f ^vi^tii^in SBeU se{Ht{{ig( wor«
l^n. Unb bod^. ^at ganj ®riet6ea(anb un^
^fien unb aM^crbeni ber gr^Sere %^tH berc^ri^Itc^eti
^clt bic^ 3(nfc^en nidH ancrfannt fffio ift aber jene
sante ^dt, . bie v^^u, freien QtMw.'onm 2ut^e;r
" «
; — S08 -:
trotte gin^iffen 8eütinl>efnefl^a(6en wiä^t friti®ntr4 fiu
S>c^ 9<<tg( ^^f ^^^ fi^ <^^^ ^i^ ^ort 1)<iUm,^ mb
M &tt jene rottiifc|en i^fpx&dft mb Srmmp^/wrs*
hitnt^, iHbtm^tin 9iu^m in fo c^t^vc-^tfa^t, ba§
Mil^tt f)ot( ben 6ttitimen fc^Icc^ter 9)7mfc^en fummeti».
Ik^ iUfiunmin^efUfo ttiiife? £)u n)iaf( bie^ärbe be«
dpof{oltfc^«n @tu(ltf ntc^t tm.6tic^e laffen. 2)u f{etl({
Sic^eitt/^ 8eBi& tpoKcn untf t>on un'frer @d<e andf ein»
fettem Sttirtip^eUf ernfl^aft Don^bet ©ti^e 9«fpro*
ä&<n, jtijMin^biMö^ WD jener. @i^ Ifl, ber öllfein beif
siamen iti apcfi^lifdim tKrbiettt, bamit attd^toir
•onwkn^ iirib ifyn ^tUnfaUi mieten! ©ie r^mifc^c
Äirc^e, fösjl bu/ i(l b{efec ®hi^l, unb ic^ bin be?
IReinwnS/ bf^fe^irc^e toti^t i>on ber aßgemittteti
a^ffottfc^en ^c^enic^t a6. Ißun f6to\U id} foglei^
iw4 2ßi6 iin>©eere öerbammt fepnr tt^enn bu nM^t
W^trM^k ft^t^^k rinrffd^e 5Nrct)e bon ber aUdentet«
neu Apoj^dl^tr^JHitl^ aitveic^f 9Bo ift benn bie'
<B4r(ftf ^«n^Tti^ ; lulK^fUffei^ eine Xirci^e/ n^efc^e^
hftfi ' Obei^lMp*' ^^' attbern fep / '^nnb: einen -^^rimtt ^
dlTerSifdi^ifeM^n mfiffe; bem btr^thl: ber 9((^
fe r ^ e i r I ail»/ «^geMj^re j ber f wenn er wofle > ber
aBett ein miketf-Ct^angpeliu^ geben rbie Se^re S^rifir
abfc^ffen'^ leÄe; tfnbere ©efeljtbun^ «ttfridXen ^ eine*
atibere 9tedetteifBer^aften^bi>rrc^Yei6enLf6nne; Dott
btf^n a9^ii6rbniingefi nietnanb abgeben ^rfe; benmmt'
Sttlben mifllk/ tbenn^er ouc^ m SS&fen^tc^t fep, ifet
Mh 9U(^< n^e^en ben SörfTen feinen gug jum ftug
bdrreid^er Mc^ feiner SBififä^t bie SKeic^e ber SBeft
t>erfM^r be« ^immel Derfaufe, »nb^ ben Stufen Bei«
feiler bie ®e(idfeit ber (SeeFen bon i^m ju er^anbefo;*
iDteft@i^rift, fag« tc^^ leige mirf d6er eme sotrHc^e
eine dpoildifdgie ®c^ifi(/ nnb bu mir^ mic^ bon medt
nirSK^iiMnd «(i(e(inif un^ ^ki^Iii: bringen i bd^ /d^
'80^
bUftS&tttW {tt »nftd^Un. 3ßa6et tier rSmiTc^e
©ttt^l fo 6ef(fe<iff€n/ »ie er eö ifr,^ fo 6cfc^i«ffiefl, Iw^
uffe magren, Sl^cifieii tvätifc^enmfiffenf I»(t§ er umse*
ttyorfeit unb üHtf^fft mtbt} fi) ^r^afen, >baß^
tt^nnbieg gefc^ie^tf fle äffe amttmun m^ffetfi b«g
>tf ein &IM für bie €M(l<n fe^; «»a« Iam @ott(^(?f
jre^ erbae^t tverben^ afö n^enn bttifc^ei^r ed geii
Ititieit fromttien e^rj^ett/ ber nid^f befii'^apffe )u Stoiä
9ei^ö$en fep; ba boc^ lein fnommer €^rt|l bem- 9tw»_
fttti fei^ti lanitriKfrteii ganieS'aaie^nMtt roitfet i^euc^i»
lepbefte^tf unbba, fo lattse biefe ^euc^efe^ {n€M
itttbIHnft&en tf{r ^ie ti^lK Sr&mitttsfeft banebeö nic^c
^uftmmmtaml fttßein bie c^ri^Iic^e SSe(ti fas({6t%
l^t Wtn f(6on fettt9iei;m3a$t^tttiber(m btf Sfnfe^eti btc<
fetf @tu^tö aner^tfitt .sajenn a6el^tlae^elt i)iele'3a|isi
Irtinb^er^^tong im'^rrt^um 6efatigerfbarf «»äl^ btt ntt$
»er6ie(ett;, tw^^^rfeniitiriS b« SrMium« duf beit
t^c^fen I3k9 ^ticuefttifeire»! itnb t^n^ i>0n einer pi
fi^tlUSim ©te(fer |tt «^nen/r um m^ifmiintn.p^tm
pttin U^tbenl -. ttDb intv^rt&um tit man oSerbingiä
^ifan§en d^mefent b&6 J^a({ bu mif SBemsen ftli^ i\m
0fif)my. unb». io.f^kl m bir fod> bie 3Renifc^en «^
iben redeten SBe^ iurikf^efu^tt» SHeMpnb btr gcfo^
4tob^ tie^iffen; bir ^<mi bofilc. Sinn, aber;? ufS bn un#^
mii bu beine fHec^nnnp M^htp in ^in'dlau^r ji^bi
^mt. S(Iä @<imb*i)ieHi bn am^ Mim(t^mt>Hf
r6inifd}en @tu|)(j$ fe^ feie fo t>ie(en 3a|^r&unb<rfen bmc|
tte iitnerf ennnM. ^()^ c&ri|{(ic6en SBeU se{Ht{{ig( wor«
l^n. Unb bod) ; &at ganj ®rjet6ea(anb nn^
^§itn unb aMigerbem ber gr^gere %^til berc^ri^Itc^en
SBelf bieg Slttfc^ien nid)l ancrfannt fffio i|l aber jene
snnte SSüiltt bi« omi.fre^m Qtudm:'&(m Intern
■ 810 T ■ - '
Meffebet fp^tf t>ae m^tbkMUxt VStH (V^n, mo
(em . £Nam tit'unferer $Be(t gtebt ti fßitU, btntu
emti onbtrr £)tnge am i&<ts«tf (i^eW/ a(^: gcsett £us
f ^er jtt fö^fcitcnj ^ ©u »irjl fegat in 'farjfc 3eit
fmlse.fettnenfertwir; ble ffit «tttfiern gegen btc^ bie
9t»(r fpignt tbetbei. 3>o^ ed foO biv erlauit ffptt^
wt bief^m ©tuet« Keäie ©inge bnrc^ SSorfe {n t^ergro»
8«f«; nn« wirb bief (m Qeringflen miftt Im»} Kmt
Mber bentt $? a^fere^ , tioc^ beÜi ungerechter Eingriff
«1^ Sat^trimirb 4toc 3rer4irbemhg unferer S)enf«€t
^^ •• 3(^ fottiüe tep^c^en ttb#*efti*ai auf beint ^äI^
9tbtefenben:^rrtfr)äi^A(f/ i^jrtfl in beim bo« fit
(ed)t^vt9ar p" bidt f^tut ^eig^n, b# bu fagft^ bis
ȟfff (l rotten ge^n^ien ? Sa , ^ fag^ bu , btnn ffe !ǥ
ifc|«en«#:i«fr; '.«)«:. »tf^ »fe otji frtlfl tri^ |ti roir
t^7'i0bittriUUpiati^tUitkn®Tmb, bet bid
fo#tmiiieii ^ftiiiinler 1fi«^t d^fer biir einett $^tf{er |it
Mut/' beir Vit figer ti^a« bul^un imb Utfftn foOeff,
fth;^t tön Stnbem üfbju^ngett? 9itnisfltnif f|»rk^
bir^ mifftti bu^ue^raner e^ mfrV oK etnent^ tiHc fft
«i» erunb ber fSo^r^eil f^trei^en^/ furcf^tfaineti tmlb
«b^f f^^t gile|r^ tOIannef ber auf bief^ ga^' fbJ|
liftenig be«jN|tv erlauben, baiS tU%il fo f^ieler ftu^
twt#dn^%en S^^nner itgettbt)>o {u uttterfy)reibem Itbif
m^r töimut bb ba^, btr, ber bu {ilr)Ii^ hmI ei»
|b fluger «tamiiDarft'r aiif€(nma( beint Ungefc^^{ld^
fcbf betne- Uumiff^n^eit? SBo finb auf Sinmaf alTe
fine @in^<^leii lingefdmmen, benen fD a3ie(e {|re ^ötU
fi^tittz »etbanfeft? 3P ^ fcft^n (i «»U mit bir ge»
lommcn, bagbU; ber bu Mt, unb {kmltc^ gAi<lli(^
tmtcrricf)ecteff, felbjl »ieber in bie ©<*ule ge^en unb
im't bem crfien beficn ^e^rmeifter borUeb nehmen mitft?
— »u
V
-äMc 1»\M9 ^t hUft ^tt^ätmQ, Qttb I9ttii»nii3 Idtm^
>tt fettianbf tt hamit tinfdftnl 92ur Don {wep SDingenN
eine mx btimt tturbjg: enfmebcr mugeeil bu utiferer
^<utf9 getreu 5(ei6enr ober wenn bu Mtfättiim tctXU:
teftr-fo mti6l€<{ bu 6tilnbe angeben, morum bu unfert.
<3ad^e migbiOtgefi unb bicb {u einer atiberik ^<ittt\f h^Ut^* ^
an £u(bern/ fagft bu, m^fiütMt itint Slrt tt>n'
antUdf Und itnb fein ündemiSidtetf @ebtmpfen. iDem
fe;^ aber, n>{e t^m n^oae, tt)a< t^ue bi)^ feiner @acbe;
@k ifl bamm bocb bie @(i(be ber SSdbi^^^tt unb betf
<;Mnse(ittm^. SDocb bu b«tfl eiS, tDie.bn fagfi, ntc^t
tnie bir SBabi^j^eitf nicbt mtf bem ^Dandeftum )u ^l^un,
fbhbarit nur mit ben gutberanerUf unb bu fragfl:
mi^ tieOei^tf t^arum t(!b fttri^ In biefl @acbe mtfcbe,
Veit bu nie für einen Eutberaner gebalten ^Abi^. 2k^
ifenAe micb afferbing^ meber felbfi einen £M$erttner/
tfb4 Uit icb mic^'^on Snbem gerne fo nennen; a6et
ttti n>{a bir f<»9en, toi^runt t^ &ier in S^en^eguns gera«
t^f mm bn mir erfl gefügt b^aben t^irff , wai bem
pn^ftt )u Siom on £ue^ern am nteiffen mi^^iUt^
unb n>arum er if)n fo gerne unterbrucft fl^e? £>u (&nn^
ltf{ ^ier frepKc^ €inigeiS |uttt ©cbeine anführen ^ um
fiitt tttoat |u fagen; (tenn bü aber natb beinern ©e**
ttoiffen r^ben toiüfi, fo tt>irf{ bu fagen milfen^ ba^
fe^ ber @rünb, mil er jmar ni^t }tterf{, aber boc^
frdftiger ali (einer Dor ibm, ficb ber Xprannet) ber
r&mifd^en fif^i n^iberfe^te/ n>eU er^ »ie \>pt i^td
feiner f bem €t>anse{tum bie i^m gebu^renbe @teOe
eif(amt>f(ef iveif er bie SRenfcbenfagungen {U nicbte
tnaüiU, teeil er ben aiflerbifc^Jfen bie imt öom ©e-»
fiäitt ri§/ n>et( er ber ^üt bie t>dpf{lkbm S3etrüge<2
irepen aüfbecf fe , n^eil er bie )>4pßlicl^en Sßuffen ternic^^
tefti bie ^dpjincben ®nabm ju^oben fc^Iug, beti
pi^ii^m Stblapiebbeln unb anbero ©pt^bubirepeii
t9,a^r^dftis fagen mfiffeiif baö fep ber @ritnt>. ^eim
btt dfo ^utfierit angreifen n^iSjtf fo erflarf{ bn laut
ttnb tntt stogem SRac^brurf: bn erfenneft bie r&mifc^e
j({cc^« ali bie tvalEire c^rifinc^e J^irc&e attf itnb feI6f{
ber Xob (inne bic^ nic^t i>on i^r trennen; eb bu bid^
0(e{c^ ^duftg bon i^r entfernt |;af{, Unb mit bro^en«
ber ÜRiene erf(4r|{ btt bann/ ijt n^erbefl ben für deinen
fiBiberfac^er galten/ ber e^ nicftt niit bem'^a|>ffe tu
91 om ^alH; benn bu ^4tte|i e^ immer mit bem timh
fc^en ©ttd^Ie gehalten, nnb bu n^ürbefl ii immtt mit
ij^m Ralfen/ n>eU bttn>o^(t9iffef{, bag bu igm t>ie{fa(^
gör fe^r berpflic^tet fej>ej?* ©olc^e ©d&marogrr*
©c^meid^elepen n>ärbef{ bu nic^t Den bir ^oreh H^th
»enn btt nic^t tt^ögreü/ ba§ batf, n^ad i(|) fagte, ber
n^a^re ®mnb ber ^einbfc^ft gegen Snf^er i|{, ttob
bag bie ertürnten Svimlinge i|m fbnf{ (eic^t n^ürben
nac^gefe^eit ^aHUf toa^ n<t(^ i^rer 9){einu,ng in ^fo
l^ttng be^ fr^^en WiUmi, ber ©acraruente nnb. einiger
4nbern ißttncte irrig i>on ihm gfte^rt t^erben inag;
n^enn btt nic^t tpuSu^, bag er baö treibt /.tvoburd^
man il^rem ffi^nc^er entgegenarbeitet, i^rer i^abfufl^t
ben,SBeg a6fd)neibet, it)vt SBetrögerep auger %^Uid^
feit fegt/ i^re Slanfe entl&ilttt.. ©a« ifi attc^ ber^runbr
»arnm i|t fo t>iek Kreaturen ?ep'« X, in -©jir/tig*
leit pnb, ,fo biete ^ifcfepfe unb ^rotonotarien i^ett
Sufwanb ein{ufc^ran£en gen^(&igt i^erben , nnb felbji
ber pap^li(i)t fy>f eine Uttc Sage idt, bie tbmfätm
€öpji^orien fepern mnffen, bie .?pfninbenj4ger fid^ ber*
geben<unrgeig{ic^e©teaenben)er6eit/ bie 6opif!ett iittt!
fo f>ult S^otarien (tt SHom an. bem, ^nngertu^e ttagett
muffen, ©arauf ^abe idj nacfj^ begem aSermSgen, fi>
toic tc^ micf) beffen ^ noc^ e^ Sut^er e< n^agte^ ütt*
te{/angen l^aH, f>ii auf btcfen Xag br^^rrtjf^ .^'nge^
ttitb i&4<^^un9. t'^i^ @ere(^tidfeif il6er<iU unb )u je^ec
Seif tem SSafejrlanbe {unä^ett/ uttb bit ^flid}t tmi
€(cif{ett> ttot^tgenfaa^ fesar für bie S&i^rtKit |u (ier«
Un i td^ tDtd be§tt»e9em tpenn btef ^nfsen itxt^tta ntt
hti$mr mldit {tt Mefet Seit bieg t^n, Ueber biefett
tüümtn ttüitn, als ttvüoä ün meiner ^fiic^t merbem,
^ut^er ifl jtt>ar nie wein £e^rer semcfen; »a* ic^\^^
untottel^me^ ba^ t^ue ic^ anf eigenen eintrieb, Wbef
iii mir immer ^er^agt getoefen, ju irgenb einer. $xirte|^
deia|)(t(tt.m^irben; tt)ei( e0 tn{to4fc6m üblid^ 0en^betr ^
i^t %bfe geinbe ber S^ronnep beö romif^en f(Vf^ßtßp
{tt binnen itd^ t^orjuglic^ immer sere^net fe^n n^iö, nnb
bie^im^i0en S>erfec^fer ber SBa^r^eit, ^bie ben SSim
i^^f^mm ben 3(bfi^ieb geben/ nnb^Jc^^u tec
tpüj^üfäßn aSa^r^cit* benennen f Snl^ernner t^
Pf^^^i (omüM det(;ffen bie ©d^m^i^ biefe^9{4men^
tt0$tnf um nic^ bem Selenntnig ber ;@ac^e jn en^« '
faijen jn fernen« S^ii f(^il mic& aud^ ein ^^amt^
Hn man^nir geben ma$, m bem SD^aße t)erbrie0en, ba^
y^f ; nm^, U^ihtn (o^, ly^ n^er^en^ bin SSerbac^t auf
mi^ iabe# > iint löbliche £)ett{arr aufgegeben in ^bem/'
. : .<^^ier iidU ic^ bir atfo Stec^enfcfi^aft Jtot>o.n.gegeben/
ii^rup ic^ beniSepnamen eine^.^t^eranerf anerfenne;
nun D^'rb ii (eic^e fe^n^ jedermann barjul^Ur ba^ btt
gifjit iK^felbei) @ir4nben a nd^ ein :^utl^erniur. fe^efl^
uK^ noidftme^r aM ic& ober fbnßirgenb jemanb, toeit
jb|t. ein beferer i^^iftf^effer utU) gefc^tcfterer Stebnet
i^i^«; £>enn bu %a^f wie tc& f:$on gezeigt ^a6e# baf^
feib^.^fc^dft getriebeti, unbfrili^er a(« bit 9Be{t
t9tt§<ey bag iö) unb £ut|er auf ber !&3eU:toaren#
0b bu bic^ glcid^ i^t bat^on (o^fagen mb nie^etma^
btrglei<|en getl^an \<AiXi n>i0i?« StSein erß n)irb ber
greife £^ei( beincr 6d(>riften bemici^fet merken muffeiv
♦
kcftfo fibtinminWii auf itte S}%;0«P »«^eflit
^t^\ani ii^^Sf^nni Ui^^^ rn^iS Jü betrat*
hhr..ünb,V^ie 6u fonfl gewo^nif »arjlr ahbcrc, unUfif^
bk bii; ' uni Ün^ * ju fcfjrcrfenV ^erau^giebfl? ^SB;fti^r
bubittr nacö meinem llrt&eile;;ft|rf)ffc>'rfW^^^
öctMS^f^/ eilte üritscrc Svofttjüf^^^^^^^^ ©cnnwa«
feiti bai? fiiac^i rM^ bicjeitigen^, 'bielbic^i .öhgefcfjf ^as
fci|,;geain"iytj&cr jit frf)vi5cnr,Tamm«i* ^tto^Bcr
' l^r Ibüfe j ü^er'ftfl^r mad^'tmMtnfäim, ober , bepbcS
pjtM muvt^HUti, 'i^n unt>'ct;^*6re^
n^J>y,my\\i bmitit^nUhf m^^i^^^
^ rfjrV^adje cjereclji ober un9^(rerf)t K^
i|?n mit 6)runbc;\i ün, um t^Hiit/toibeficgcrir maiiAn^^
||i|i5e(f i|)n nur mit 6djtt<^i^ün9en; fcerfolgf j]J)\f' nii^
nTÄ S^ercfcimpfwngnn tea^jux ittitJ^t^eilbu infi&^ivh
' IjaitVe W^ ^^ ^\^nUi t\itf>tii[^^ ju 't>cr\]Berj
f^riV fo tt?urb£ ih^t! fid> WQc^t!Sfjmtn feiji^c^eV^ffit**
fett ftJfterfc^ci^ bie ßd) fammtfi^^^^
' <äe[nenf um uti* tjDn ® runb äü^ jä j|er(t6rM Hnb nif^
(i:er SSÄTJel dti^iireufem 2(d^ »eif / fti firtb Ifo 0eßn*^
weil eöl&nm nTcftt au SraffeK fcKe« &^^^
^a$cu au^iufut^rcn, nur cinigehnöt^eh üji/er behi\i^f§^ei^
Viff etor sroge tlnsfeft^tisfeit feptt «wlrt»«,- «»» f{<
fi^eueti &ie iDo{tt>tf(e^enfunft^i>e< fßiMfr/ ^al etne fo(^i
taxasen f{( e^ ntc^t,' {u tfymf m^ "^ fs>V^tv$ geHus
litten, ^eit f!e nun Mit täifi« ^{^ tit#tfri|pfi J^anb
lakttf . IAit>f( (itife^es, m% tucsk tle ^üätTi^ Mibei^^um« '
fansett «tnf/ fo |a(en fte'b^itl» i^ f!e üMd^i^ itoc^
lieber atö fdften $isb«(n l^Hxi^en »dtt^f»; «f« eine»
erbettelten ©i^rift^eOet tn-^i^rtn ®oli^ senoMmeH/ ^
niit tu für ffe mit iKt %iUt t^ette#. ünb bn (»kfl
fkixt^,^^ \<^ m t{4''t>ä$a dfl^ife^ 9MN»e^ 'bbjk
e^lff^JVittttial'te^ «((.«e^sefe^t/ t^eKS i)»eft te^ iini
fiNloSlit>eirfdd)^m^4({[e# eftf duli»! lu^ei^td^tr Knfi<$eiJt
f^girlNlett) «u^j^e^tr t^Mt^tieit Mt'^t^ 11e(ret^(>Rlftfe(^
ÜNtt tt^r ;^etRtie ürf ix0tft)<&aaiti f»$tei^ oerjtc^i*
' f^ft^r^tiO «ttiA^vtt^tf im-tni^ttfirnä^mwic iiSe'er«
«ranben w<lrert, clDftr'^MM^ec i^nk b\i ®^ä^l9
ttti^ daßeübembie €('nUtt)tiit9ett ti«r grfe^en^Ven b«}«
l^^lMMienr t^re -fB^t^eäNngen , ifyt^- ®e^Afie> i^re
ti»f^iiA^er«f(b bit 9ht#4tetr |i't«Jifi»)^eA,i Melft"
%(r dftirar mx Wttk 'mxAfitvk \)U% ^e^fc^ ttte«Mk
Sie Mmf ; ti»ei{4^ttdeMin«M(4efi^»^it iflj'fo «>(^
Wtoir><«^ »k "^Otd^'dOafftoertrbden-.^ ^'^ ba^{ti^ie&
«f{ btt Ht^ netttraO ttAb Ca^(t# <i(#«tn aiib^sttjfi'nly
fb %tli&^tltc^ «te nt^glii:^ |o> «»ie;<^ tteifer ^e$i>h
wltefitV^ft ober, b44mferer %Ävibt ^te£(>{fs# »iefe
flet9o^ finb/ M ^« ^'^ ttnflvM 6tr$e^ «erjmeifelff,
f»#{tt^6e(t btt b'tdft att biejeittde ^«rte^ <m» hkI«^ bu
fä« bi'K fUdtttbe Mitgf fre9rt'cl> nk^t «u« fiebe^seuguns,
fi»(b(tn ini^ 4tt»$(ad$citr. befreit buc^bie^gtiiiäelt^to
36 8 .
u- 820 -i
^urdf)( t)on Um ^erjen n>4({en ju laffen^ ba§ bu bie
a)7enfc^en t>on i^m abn^enbig itmc^en mtbi^ SDurc^
bte f rebigt beä ^fxm^tllnmi ^at er ba< S^olf , fon)o^(
a(j einen guten S^ei( ber Großen f&r f!e^ ober t>u(me^r
ftlr S^riflum geti^onnen; nuc^ für bie ^tffunft ^at ti
guten ^\it^, mb i^m ff! gani unb gar nic^t banst,
ba§ bu^ ober iver e^ auä^ ft^, bem ^txindeliam etmi
äftgewinnen tt>erbe; tr tt>eig gen^ig, ba§ t6 if)m nie
an SRenfc^en ntangeltt roltbf bie @otteä SBort in ftd
wfmf)mtm er fiinn otfo aufnidtjt^ n^enigerol^ barauf
benfen »offen ^ bag er burc^ &'(l ober &m(iU €^ri(?o
©eef en 9ettHntt^; benti er vertraut ber Äröff biß SSort«.
9So ffnb alfOf muS {<$ noij^ eintna( fragen^ fene ton
<iller®elt o&geYonberten Sut^erdnerf bie, mil fie in
einer €inSbe lebeu/ be^ Untdang^ mit onbcrn Sutl^era«
nern bebfirfen? 3c^ einmal fe^e feinen^ic^ mag mic^
tiac^ £)flen mnben, ober nac^ 9Bef{en 6(i(fent na<^ @il<
ben fc^aueu; ober nac^ S^orben mein 9(uge ric^tem 9Bo
ntSgen f?e benn t>erborgen f>pn, ba auc^ iä) fre nic^t ge«
tval^r tt^erben fann? ©inb ffe in ber fd&itr t^ie fSmmf
€i, ba§ ic^ »%enb meine« aiufentböit« ju f&aitl,
ofö £utl&eraner |)aufenweire mic^ umringten ^ biefe ms
Borgenett ?ufl^eraner nirgenb« getoa^r werben fonntef
bc9 fie mir nud^ nic^t bon freien ©tüd en i^r SSor^a«
Utk entbed^tettf ^amit ic^ mit i^nen gemeine ©a^e
mac^tef um bid^ {um ^rofef^ten ju gen^inneti? SBöi«
nen ffe aber tveit Don bir^ tote tonnen fte bir au« ber
Entfernung ®etoa(t ant^nn, in einer ®t<tbt »At S$ a f elf
unter einem folc^en 93oKe? 2f(& ^^'nn l^ier burc^au«
tiidtiti flBa^rfc^einltc^e« fthben* Sbai ^i^td^tn toiff
mir nic^t gefaffen; ti fc^eint mir ttngefc^icft/ ja elgent«
lidiUppif^ erfuttben iu fepn. 3(uc^ bad n>eiß ic^ ge«
»i|f bag b» tu tigern oon .J^c?|tii abgeneigt bift^ t^t^
g{4u|egbt8 frcmbflJ'.^erbjiiftijt netcn bj^ jetj^^^
^enefteffVöDfC;' bfe'^^ühgtet^ .^^W titr' gepmfien .tperjßVa^
3(t itcf? feag« ni^t ungegriinbcf ^ fp Bietet. bir^^
^ttt^§eVwand)e^'^bW/!|D^S 6nnen'3^clb rcfjeu fänHi
^mipiam ijl burd^ bfe jauje SOett erf%[rm, unb
bie .^j^cr gemp^t^^^ tjon bSt SSlegc an, ben^
(€r^f tt. 4^^iufi)r ig tt ti^ c r $ 3iuf t|l 'fogdt hÜ ju
fcftaft <€6et?l > SÜiirJterne t)bc& nriniaf niif feinem Ku^*
jne:^ jufrieiett fejin.^ . ö^t^^ ?cufc 1Su|im »erfftfi
ne w j'tt ttJotTen I ^ # ir" pa§c n b e itie ©tp f £ naC ^en '
bir eiynt^umlicf)en SJer^ien^ unb eä ffl ttjfi Mi'^eti
il»iTIctt. berfelßen npd&'^m ti>ir gfei
j[eittett ©eifl unb feinen faüm äu tu: rgIetcfi"cttT)cn Scharf*
ftnn Jti frflStung feer^'^e'l^einmiffe bec.&cüigen 6c^rjfi
te'n 'ßetbiinbetn. . ' ^fWi§ föirfl bu üon if)m aufrid&tt^
unb |ie:rjtl(^ geneSf ;^iHb" öucf) bu fdjJgfcfi fün|l bejji
SRantiejS aSerbienlt ^ot^/Jiinb tifligtefl fein SScr^alicn,
;^16ir; 1^^^ CF ben Janfapfet np^*
iw^V iit bie ^^elf gewbrfe^^ SlUcm , mm E'r (i ä ,*
thttl5'^,.>i>fen3apfapfef^^^^ in^bfe aScttf Utf>hk
^ÄgtigjIiwm'eerfuttbi^C moCttcfi fc« ft*
SeÄT,]tf9ttiaIÖ ^äf(f nii4.;^er SRcib norfj tfic^t üeimiä!^
tnad
nieiin* ^ ^,
ktt, mn " nt^ biit ^i Sentit enV nicfj t nu^^ r ^ llr fadj e
^%i|n frtonbf^ä^^ |\ilrt£6ct?^' fo f>üjß bifbocO, itit^
;-jfi^^
Un, mhficit h\i fon^ Qtroofffl^ aitptvt, mflriu
ifgi Vfef m^tiäim, STröeif co tjorjuhc^mcn- 3it Umtm
feie ^üV'üWimi^^^^^^^ fc^redfenV ^erauösietj!? ^Wcittv
hubir\, tiacö meinem Urt&cile/ /tti^f fcl^r Wüjcntecf^ritt
aef^ön 6a(t eine cnberc Slbtdiü fpielem. ©cnn tüa^
toiff ba^ f%i^r Jial biejeitigett/ W bic^ ängercfjf i^a^x
li^Iftd) |tiV? 3fi;c^ ranrt.nian fc()on: barauS / b<i| biei
mtn Jli fitfiTcW fllfp fliiij Jjettjaltt^ati'g unb ouf cmimpqi
«ii^tt,®dfe üertirfOciU^/ if/it 6f(Äer^ciYJ^lieten^ 4^
tt^n ; m it e?ruubeHt an, um i^n iU .tofbcf legen i man milf
|fui!)e|t i^a niir mit ©id^uj^i^utigei); berfolgff j]J)Vniii[
miit JB;ercf/Tmpfiin9cu; wo^l^ bu inH^tth
, Äeff f n'^fcriltcr f aß t' cf! ^ '6a5 'iei^e^ 6^im .^^nfen ^ätf:
mr fo it?urbe mau iid} pitstlt^^ iey^c^cft'S^f
j^[^(j tt?ib erfe$eiif bte ßdjjimijiiUä),)^^^^ ju |p Wi|
(^iinen/ um mi u&n ®run6 aüJ jä j|er|t6tf>!rl^b mfif
lKV?!GÄri£rdu^fttMutert,.\ ä^^ finb jfo jeftri:«
ri(t bü§, tüftinfieba^, ttbraitJirtc§oh föharu^^
li^iit eö ilnia nTcfet aii f W^en fÄ »dl:^e^'%'5J\jri
taien atiöjufii^rcn/nur>m(9eifma^ha|i,fer behii^f^Vf^^
m m0i tU^tMun;ft'ni^ti fof^nia^'iiitr
, /
W«f cter örage «ngefttftftgWt fepn wl?5«,^ «m jk
f^ettetilH'e ©<>j»tf(Sft«nfunft.te< SJofrr, t>«g tm fo(<*j
tSt^ÄiiMti^fcil Nlc^ttindta^tibtt IdfTeit tofirtti b<»rttitt
l^lK«n. JHJeit fie nun wa ««fit ®«jte «{«ftt tr»9< Sjanb
föttge» «nft fo ^aben f!e*{(|, l>«i f!« öMd«t»^ »oA
lie&er ate ftiften Sl«ß>«an^rt>ti*ni »fitWfr/^i« eine»
ttbmtUm mt\^tmtx ftri^ttn ®or^ 9««eiWm«t/ ><»,
mit *u für fle mit t)«r ^ctwi? fftrit«#. önb jbn tok«
®»^<fP*«««n<al'6e^«it.»e>9efe|t, t^i« ta^jt (e^iini
^''«i^'HW ftngedeii alr««;l^-tMni9 Jtenp^ig atrf «li
niÜ*«l*iA .«uäjlf^tr äMir««e«C Mt •^pnt «e^rt^anbift^
«tf«^ÄJi5i!i|>i£^ 9««j ttwt Jttt*5t««fwmbM fttfl. «{tm flÄ*
ito* Ättgtebem^We ®'ntot)i«ä«n bft gi*$ftt j&«r«h b««
Sil»»i««ttr1^re flkPf^fceäNBam, -i>««««(Ü^Äfe> f^re
JJ6fi)jiÖ^i,-«<ib b« 3ht#«N«r*i-S«ffti«1^Mi,,«{e «^'
Ifc gawitt. ®ir Htt«ir Jtttteif^ert bj^ß ftt^äi nte^M
nie 'ttiÄJ«ft(; iMU4^»8tM«inM(«(ft^e^ 'm'-^6%s^
«({ btt «t^ neafwr, ttAb C4«(i/ «W«» «««fw ««fnl,
|b UiiOiiXi^ »te t«69(t*m> «ft.«« »elftr ^e^i«
ttfete V^iii* (Att, b<i«nf««P g«inbe «^^^^o^itkre
aewofbi« flttb/ M b« «» ttttflm 6ir^ ^erjnxiferff,
f»f*Kiffe(l btt bi* an bfijentde ^arfep ant i»tl<^ b«
fä> bit ffegenb« MltUf fift^ri* nk^t ä«« ätbeficuguns,
1i«ft<tn In«» 4J» S<»«$«itr: Ufit^x bttc# bie'-s(inä(^^e«
36 « .
\
9Z^
forsm'ff.Jj« gtötfed nu^^n-»: wenn »ir thmljf^ifitst
mit(n, mit t>kr|ii*t,ßlÖTJ.?fM«r. «li^ reif itüni,^\^m
»oti.M»^: Wf«^«tt/ »W<!R:j(ft;.fl?f#J^ Hie ,igBtJj».f ifelf
iaht. ©» iwclf «If« Wf iN I«? ©itfeJif^eit t^k.\^m^
®(iloa4Ii<!dr;i^*Metrn fonnte. ; )D».6it(^/i{ P^iri^v^ ein,
ita \ti^t^i>mit^mit;$ in^mht iii<mmtn,imb hin
3»eift{ itt^Uidft Üä>, o^jb», unftr?, gei«^ WirfH^^ a«?
pomtfi ^cii>f9* ^fl^tln f^(^ (»r »oi i^'W 4n>, Ct|t>e ir
Üiefirt @44(i^«MS fe^r i|iil>'#<;rlede ef joo^I.^)^ bU
9(f tmnf b» g^ «8 ^e.ttüiftett ^t uttb i&r J^fORS««
tet ^Wn. . ^UUxnt\U nt^en ßArflij^ in^ffiff) ^qi«9
fSMIt lim ni4« t)erl)rirffnier Wö^cne^mm^ Äffe« s<|lt
^ Vtiiittäc^ Sftms t>örerefffi#. 2Die ©tö§<, worauf ^e
lifaul&ten> bog tthfft^anje« ©^^ Kegf jtr ,
|5ob€ti; nun mßgcn ffe fcfict!, tö(e ^<* seflÄ^f i|l} 6tt
ttBf^in/'fcilbeteti f!e ftcfy^cfii; fintiteip'tfwaJ Iclflert, tttiS
Bit Sinbtrn Ȁf tat nu| fdi- |)ra^fen j twA ntcg^n fb Itute
werbet/ ' 06 tie SSäMeit untjeri^eftlgi- fc^. ©» worff
]gifiWtt fic W(^ irt 95ef(fl&Ia9' gcnortiraen j fit ^a6«i fci«M l
'€!« Hft Strf / b«§ «e SBf ß cmmalTc^^v »i« Tcft^t fi4
^ed&r ttnbSBiBidfcIt/bertl^eibtgett rajfcii.' 3>a# mad&t
. 1ift|/mc^t Im, feaf ffe erlangt j^af^ett, ^üijü wuitfc^*
't%1f/ iinb M^ bü mictt 9et\)Änfdilett <bäb<?n ^elttseCaiifW
^Iffr >^ SerTfl erjl o^ne gut^fv ber etneft befütutttfeti .
'$tt)e(f ^t; • 0u mii§f in ingflllc^ett ©orgen fetj«; bUr
>er bu: otif utttiör§ergcf<^etteSorfaffe ta^ onb^re
^ \®ej|laCI annefymen m^%ü tntb nie ree^t m^tj n)o bfe -
•attfRftien urib tt>0" lu flehen Wriben flKflf 'weit bu ba&-
^»efti tfer^Sise^inüHo'tft, nid^t bieipfric&truft, tfoftbern
^te' i^brngitt ©tw^ abjf^tr^^^^ "rtiugl 6efdf*fe«ff
'^itt tommeifl nac^ etoi<5cc gett ftt bid SBot^töenbigfeiff •
^Wiefcer eine anbete spartet) ju ergteif^tt r. unb ba« Me
^bann bbc^ nicftt nte^r ganj (tt belnir @e»al^ wie Ikft
ti b^ir ätt^ xoStt, nnb fo fomme eSbann jnleöt mit bfc
ba^in, t>a% ba bu etft nur bie @e(ej)eh^e(l bir jn 92ii^
"inac^en wottte^^ Ux} ben obwaf tenben Unruhen in ©ic^«t-^
'^ejt' itt hmmtüf bannäbeivau^) ^offtcfl^ an tÄtt&m aÄe
'Sittbern ju übergMnjen; tu am ©ibe bä^ Stttr^nett^tJ^
bet^-fJartepen berUerei?; auf ba^^Xroderte-öefe^lwerWff,
•^ iöfeb ton beiben ©eiten ümn Himi %ti\xt »örbige» 6>&tt
^impf4n9efl. - •. . ;
fo !i»tau M uiijpmJSem|^/er unt^ mit DcQem SRcc^ee lo«
^(tt, n>of€{n fU-btr; toa^fle a»ttf utmt^lidt t^nmtif
i^eitr ttte.(ba(^ttndft eimnS(u^i|S:i^6mett, »eitlen
fit wUtf 1104 9S<rbuiif{ (ognten^i a(< mm 93err4t^er
ip^btt^qtUijtti^pm im man Dotav^fe^n bürfe, bag
^« i^net^ e^9.fp tuu a(d un^. Meißen mrbt« gtoat
loeigic^/ t0ai fdc em^rogeraReijfjktbtt ^i{{ iti becSwnf^
Iben £eotea tiai^ bm 9)}ttnbe ju rebm; ftSein |r ^tcr
jbir bM @4ineic^e(ii gute S)teBf{« kifUU, um fo.f^^
fditiser ^af{ t^u i^ aiif bctner J^ut {u fSr^tr^ baf ctf Jbir
jti^t einmal lUtsetesen^eit iuiie|e« iDcnn siau^fi ttt
ioo{, baf bkimiim hi^ lUbm, oftet ^ultüf^r,; baf fijt
|ema(i aaf^&ren n^^rben bt4 {u (afen/ bii ^9 li^rcr
fRitUtk^ti^m bir ben erfleti ^'eb Mammen; ^a^n?
^jmmerme^r! Stein ^ fo tik}^r €^rif{n« (ebt^ nii^t!
Umf^ «KHigef/ jie eifriser mir bran j^^n tottbustü unfer
anaefan0ene# SBerE ^itfjnf^iem £)eni^ mifit am ntti«
4len i^rbriegentiiirbf betne @d^f iften ,n>erbm tu«
^1(6 mit un^ festen/ (d (a^ge t»ir im ©^fe^te fe^n
werben* Unö bn bifl nnn nic^ toeniger auf nnftrec
J^tittf na^bem bu(ai^nen ibttiti^ßim bi^, M ba
,btt mie S(eig imfr f ifer mie un^ stmeinf^aftticft geatü
leitet |4f{. 8$ir ^en segen beinen ^flen j^otfilmp«
<|>en t>on bir in ttnfem.^ager, teine @c^rrften n4n(i<^f
jb^ Keffer frnbf «l^ bie, ml^t bn tunfti^ fd&reibentvirfl,
,t09ftxi} bu noc^ welche fc^rei^en loirflpunb nic^t bieSSei?«
Vdoiuflnn^ £6^r beine fd(^anblic^e Xreulo^feit bi((|iim
:6)el^iim0rbe anrei^t^ jbarum magfi bn bie^ tcol Umgt
t^9b fotflfam kbinfeii', n>a^ bn auf jener ^ite t^mt
nnb (äffen ttH>(kfis iva^t bu anf unferer ©eite selef(ift
i^,; ba£ if{ ajpfe^. bortrefflic^. UQb tt>ad (annfi bu oa^
bemartö tciflen/ bag t)tfh S^ebeufung n^are? JESe^e
ajerbien|{e bir ertoerben? ^tl^ti iDenfmal bir ftif«
3=. '1% rrrr. . -
J&iftr pttfoßtii,bU tili ^^viut/ t^rl^eMRFfcfl.Btt
jfV, tjub J>i(fe f^löä,enV ^ J^jier xioax jelj^ |jlieb;rhiani^
jejtteir i>on 0eftr*beö &Bj»ja^<r^ unb ^et JÖilc^rfa^^^^^^
(a feinei:!ärt öorfre^^^^ mit bir i^jger5mb]^tt^^
,fOilenf|4'ettf bie ju ; jcbwr S^tcberfrifc^i^^^^ j[9 jeRr
©d^anbt&ali iu jebcm lÖujBetiiföcJ uiiP5f|^fd&«n .8e#
9ei0t, UQb auc^btr^ Jbcti (ji i^äni d^wifr^ww^ Weniger
fii.ittif^m fiiibi aa^4 g.6tty<^e uab mmd^^k^ 9le<&^
t«pffipi|a(tif# uub fo, i?jel ki^^f?, bag bu lutjj/ : »a« i^5
ju '^fiScn rcgeßf Öamit (le'unö lin feifiMm|j^a;üfffi^r«i/
l(i}d^^fik€&ce H^ bu iiann »ou beinem'^(e0e^; p^tf toU
tHfy.iP Wie einjl.Äai>pM*' ^»^ '^(«eö f^^^^
$etpdifadet ^at, eirten groie^R S^erfaS kii^.fpwiil^i^^in
Sl^^^tiltmb ber 6ff<müc6[e» grcpjieit na^ ff^ |^^^
n>itb? 0u beigt tttib flefie^j^ eö fej[bf{/ b<iSf/ tttm toit
Hll4er^!cjA(i( ;t]?c;rbenf b(^ ^MHtiium (^exoaU Ui^tn
jDftbi/ttnb .1)9^ benfft 6« ^a'uf uofete UntabtÖdlüna?
5SBa4l^^ant(fi bu.t&.UQ, Ni^ t^erru^t^r^ ^a^ $otao^c
Xi>iul fti^t/ImÄ(^ fnWr^beme€!>«4ti^eitine5e ^er-
ipi/' ,i^nb btt tfe<i(l .fie- jin^. ft(^ßiuDb ; feiec ^ot5*fft P^ft
j^rafi(d6it'btif^^^^ fMiek. iutqac^^ttf um btt
jetn^en ^c^eiii j>o,ri. rcÄ,tff&fl^i^ner, JDen%^ jn flcben?
/pikd^ bj)(|em4iße iSei^t^fii|^^^f{ t^ii bic^ unf 0an} ent^
, 528 r ^
anät ganj mber 0r6titin0 n>^te^^ bag bti bon unj ollen
bäf^r ttdc^ ißofen ^^{ili^ftst toilrtreft: fo tommtn mit
bpc^ oft, feI6fl tt)cnn icft 4m '^efjtfgjlen fi6er *!(!& Jörne,
beine frü^ertf ^erbienfle in ben@inn, unb ic^ n>^re beg«
toej^en n^irnicb noc^ ttidit mit mit tiniit ob bem je^tged
S5ef retten rne^r ^ag/ ober ob belne fcäf^ttii gfofen uttb
p({er5It€^.enX^aeen btxZapfttUit nid^t wäf mebr tott:
bti^fen; ftt^anf barem 3Inbenfcrt erbaften |u werbenr
Wenn 66 n.(c5[e btefe legtern felbji tt>tberriefcfl/'unb ini*
befoftberp^^^ grofte« unb ^txtl\0ti Serbienfl um bie
cb?f(ili^rit5r<be/ bc/ne Svfig'en bet Xprannep bed rSiiit*
fd&en S5ipof^ Unb femä 't>errtt4*fen ^ofe« 0> 9<»ni Der*
t^äneleP/ Jbaf bn e0 h(e ;an bir »abröenommen ^6cn
nrttrji: ; SÖa^ ijl e«, wa« bir' bk ©ewogenbeit t>iclec
(Dienfc^en enfiiebt; barum ergeben fic^ fj bittere gcinb«
fi^often gesen bic^..
', "^itoij^f mm {6} bid^ 'ttöc$ ttt recbfer $ea ^Stft
jjifarttett ;ferme.n/r ieb. würbe aUti aufgeboten baben^ um
bidb jö ftetteäcti, fa f>ttUn bifrrti(!ben ffierbienflen niäft
fet^ll, iinb obne äffen ©runb, äffe ©cb^nbeit unb dtte
^lerbi ju'raubetf ; i(!b wiftbe bicb bringenb gebeten 5tt«
ben^affe^ fo anjufe^en/ wie ei$ ffcb wirfH^ Derbdff,
barfiitbtt nid&f auf ber einen Seite mebr Xiebe unb 3ti*
ii^mn einbÜgteft^ alß b\x ftäitx ^&ttft, auf ber ahbern
{Cr gewinnen, klütin i^t (5mmt feiber jebe !8erma^#
liung ju frif; unb mein SRiefelben fann bir nicbt rae^t
jBielfen. S)u biftmi entriffcu; ober foMmt^t, bn^a^
:b(cb felSfl t)on un^ jurücfgejogen, {u metner grdflen
,unb ^rilfticften 58etrfibnigf ju großem Suieiunb f$ro©*
Ipdfert' unferer geinbe* 3cb bebaure bidtf wabr^oftij
o^bn'ganiem -^erjett/ weit leb febe^ ' iaS bfefe« ikin
Uebcrlaufen {um geinbe bIr grofetf ÜngfÄrf jtfjie^ttt
tttrb; 'icO febe blc^ biift^' b{c$ felbjl verrat^tn mtb'
8e|Jnä|i^ jtt' iStviiiU Qttl^teU htm mm tm^iiäf
wirtÜ^y\Jldf v>iibcv beflntreif »oatepr fd toÄbefl bti^
trt$ eben fö xotnii ton jcttm triebet lodmac^ett/ of^
t^nfjStfaiiin ttufer&jget'fomhienttttnm. ^ Itfteratf
tittb Änma? tbirb 'matt biäf itohad^ttn nnhfßJ^lUi^^
tu mQ^^xooÜm iitv üldft ein SBeg Mt^6t'ineffeT4fr^
ÖäÖt bir b{d) tt)itbrr faffttt wottfefl^ tioc^ fi6t^, aÄJI
i6it4m btt tm^ »tcber ^egtßm »etbett'tötittiefllV o$e^
buttitrjlnii^i/ tüeiinbttf(röj!'r\«ttbtijetitt*'btttr fi
tM0^^it'nViti iot kuitt ©c^atti« fo' gana ^äj^bt»
fitc^'l^iir^tte rec^t tirtbirtrfc^Hst «BJeife ttr jetttt ®ei
iWairt^i»cifae6ett; W|l jn i^m fefbft ilbergelattf^ttf uni<
bf4 <>o'n i^neii iif ettge S5aitbe fcfelagert jit rajfTm> ^a(l
föitm [fcl^fl ettt tJhferpfnnb beiiterÄhed^ffcööfe gigt^en;
ptelj öttfeHgcti,- bc^ t^emunWtm S5rwfe^/ teotttil
»tt* glelc^fam bö^ 6ignal jittn ^triege gfge6m--titi> öeÄ
fccjjben ©eltctr bie ©ciömi^et f6 fampflttilfg igemoi^t
*:• '^fÖa^'dBerttb^'^bÄ^^^rgpfe (f!': Sftad&biflfr iw ätif
'. ittPf(?^^tTe ba« 3ui*aW*ien fo gtaatj^ tf« e« n>er
l^ßfittij^rhlt itpi^^^^ twißjl btt aii^'^ilr ttttfem
^rtimb'ge^fett^cpnf btt'tta^erfl tid) mi mit bem enfi
. f^bfgeiifiett 'SBaflrerfccrf^^iiy mit 9Bej^ttaffertt>Jf(*eff^»tt
lette'Jödnbe/ tinb fprid^llmttbemttngerecftfenSXicl^tert
*j^>^<c^ 6itt ijttfdl)uf big att bct Utttcrbrüd «ttg bttint^ttos
tAt!" gtt bir ^eigt bu im« fommett/ itttt t)ott bit
ifftfet<'9l«t^'Stt empfanget!, ben bu allein un« gebmfSnn*
Ittjl/önb bep beffcn ©efofgimg t$ um biVSSeft tp^it
<f|ec flt^m ttjörbe. Unb bte wd^eigjlen Slirflen^ be*
irenbubüd^ ni^t^ a6fc^(agett fannfl/ bittejt 6tt> bCc^
inftbim Sluftrdge, gegen bie Jüt^eraner iu fd^fefben^
'gtiÄbigfl ju Derft!)onen. ©enn bu xoiü^, ba§ beine55iU
lij^feit aOgemeitt anerfatntt fcp; tartb bit ;^a|{ irt^ f^i^
mb beme^ ganjen 8ebtn< fergfÄtig mi^^ttf iaf
V mit, bein?n?^^>l«ra«w: .^ill.^l^ li^ox mf^ti6|?e(rifti^wf i
Uß^Unfo gut a(^ <^.4i9:tl^^^4ii hff^^lm^ ^^f^^^
fv at^f^l^ne ©it^ett anft^or^lt ,^tO/ er iotn^f ^^V:^^^
ftuu^men {anoi! ? ^u |ami»it mu: tu ber .X^ fip 4>or^
Hl ^ttiPl^i; !Veig f ^ an n)a4'f^remeii| @e(en{e i^ . b^ti
foU. £>o(^ m Sntütift temanbeljl bit bid^ tinJ ter|eb«
ttol (b t^mr. um nic^.t;ein)uf44J|f bag btimitbetoef
ti>tlid^txt^m^ nur bdne 3kg(jfi Aiaii;^t!i^tppfi^]p^
fj!&er fcfeon. öor^er feinbfill^c. ftofcfeWne geseilt »n«*.fl[^
faftf bie^urfe( flnb.^p^ friij^ef ppn b|s:,9CÄ0£ft|
t^orbtni .qHtJDuro^unden.ibi^ bu geden uf^Vu^S^i^ff
unb g¥p^r) ^icbcedfe? ;64|i W ufut^r. mi^, Dcrbre^
a^er tper n)it?b t>ot^^bem.yif^<n.j)va(^^a9u4f^(i^
jpd^on b<r 6fBenpart(9 SSerfprec^itngfn gfinac^t^^a^
ittab >e!f» ^,9ö«J ali g^itib betraft? iffiir/W0fffi bif
mit H^rm Siatj^ biencur unb ber ^imm{i^iif^
&tbti^m/^^\x\ £)ennju btrfelben 3fitf;hap^^^^\^
iiW 0Mlen ^a^^ Derfprt^f!r^rfJ[<iril b^ bi^/ WieQ>«^f
I^ffen* SBenabtt olfo ^voipl^m bpfbtn ^jeyett btt^
^tubmhtxmitttlntfiü^, mtm ü^rtie^fi tm.tk tiat
ftart^p fo fmbfdismbJfo ^a^mitStUirl^^tl^t^
btr biefe ^Sü^e erfpar^f) unbJbt4tue$tni4ef4r,j^^^
@ac^e tMSOi^ t:u|)i3 mialun f^mni ^ew;|^I^r.]^&(t^
bt^ entfi^uIbigCf mb btint SSefi$(liftig|ttit9^ttba/|sc^
I9emnügi0f{cn gekörten f&tbtiUn. ^eim ^r,^r^r jiit
9^iai9fdtfb.f£^dtn^^ef|en(iej^^^ fp m(pvi(iim bjtm
%grife4uf unö tiefer J^tliigl^tt nic^t foQbtrl^ (v(^^
fif Pni> {utn X^U im ^p(ifieQi^(tbe unbiaig^nttb^iiifAp
^tt immer fo friebfertig gespefm^ti^, itnb tu ni« 149^
@ee(e ^af{ Seleibigen ttoDeit-^ ä^^tum eigneti tDtr .imtl
benn fo fegr ba^u, ba$ bu m^pnß bftin^&t!\)(^n fi^lm
ttuOfl? SB€i; ton uti^ ^t bijc^ gen&tgigf/ ciii onberctf
^pf{em ati}une&mett/ ober.anber^ |t^if<i^t i^ f<^^ PP^.
t»lLii aidg bie Urfac^eife^n, t8§ bUf ber. bu fonft ii^ ()9y
bexn S4ffe&bii;^ fo fe^r ju m4§ig^9 t^eift^ fo mglitnp^
li^unS anf&üitl @inb tott ttu^ biß ifuttt:^^{tV^t^
ttttb affein bieang^bortne ^anftinut^ ei^ei^ €€44m4^ ^
räj^men Jb^r tt)ie biefer mi md^ ^j^^0<>^^ ^<^?
£)pc^ bie§ aütipttfyalt fic^ anber^: fo ^6ii^( ic^ tinig/i
greiuibe fagetin bte bu einmal übel beganbe^t^ßf ;ttab
bif &ptt tinb SRenfc^en in ^eugen angeriife« ^tibe9^ ba6
btt ni^t titti: tt>anfe(mütgigf fonbetti mäf fai^Mit^
(ifiterififltg fepef!« S)amQ(^ totütti^mn niemdtitf.glauf .
Ben; benn bu ^aetejl unfec f&UcvO^t, beiu mar^u atufef
SUler i^erjen; unb bu gtelte(i eä für gin(angltc^ t|a4f
toaö ge bir )ur £afi legten, bem @^tcEfa( in Stei^ng
^u^ bringen f unb oBe^ auf bU ^omerifc^ %ti, ba^
unbefotinene SBefen, {u fc^ieben, bai übecaU iiur Uiu
&d( anrii^te. 3n ber XM eine dierliebfier tinb tote
P^L ?§f fr^«^ , ganj € r a ^ m i f 4e fflffenbung l- ,, 3)it ^
fqgiß fre^ric^, fo müffejl bu mit %tut{äitn ubu^
fer ttiitfc^c^ gjcrtion-' ^Wer; mit bctrtcr (grtetrtnig/
6a#i^ tiMyt t e u efc^ ; fo befragen fic& nur Uid^^nrnt
tttitriiftJtfanbigt 3ltr*fitt*er> bie in jebera ^n^rnUidt
fldt'mf'iät'^^^ bie ttirgehW fefl
hnftitiznrfiillf ä\if)titi i&ftdftn ber tt>antelbaren 3^it5
nvi(^0tti\n^^^^ tirib fld> tt)ic ein? 'ääl ju wfnben
Ärib* jtt »rei&tn »ijfe». -^''©ebt mit foW)en SBfttfeljujett
ntkii^'^tCilitUf $tt jenen €(irbmd{enf biebumbeinen
&3^^ getiohtmen ^afit \p6tt fenn jeber^ fo itole ^r e<
iliW^nVr^, unb aanjhiitfr feiner ®tmuf^fid^Wt leien;
iffrtil jÄtiJrf, tfimn bfigewa ein 8?atiottdlCoflet beiner
fitaiipix ifti Hi bu miri|nen 'gemeih ffct^l 3« tt>enn bn
ttfc^ efnisei no^WßtV bo< uft* S^eutfc^en iinerträglii^
fftf^fa mtrb*e^ banS) einen gemelnfc^ofrtW^^tt '®(^(u§
Vti im(ii)in SRciftWwn blr ^'eforberi tt^erbehj ja man
teft^(<*te^f deiner SJP^iftnngt nocb/ 'einfafetf muffen^ btn
ftiff<Äj?if SScbicrjtt teH(i<fen^ -biimit b«f nicöt burd^ bein
•" Sötpfpfef bie 3tt^<nb ntit 8a|lernf Öfe tt>fr>ii' ba^in tiitftt
ifihÄttlt^ miVltajubcrt unb Unbe^inbkMt Ih^
^ 9tr'<rh|lctfe(f- • SDaböffenbö biefe galfi^^eft m mit ei*
fi?fiir grogien Sidmen fajjiitürfen fönnte, inbem bie Seute
btc^ fSl| ein nadtü^mnqiroüttns^i SSprbifb ^alftn^ uhb
fanfetibert* jungen 2eu(en bepna^e jcber glaubt, fic^ hac^
- betnem'^S&araifter/ ber'^fic^ in beinen ©ef^rfften abbmSc,
fcllben JU muffen/ »eil er bir feine Sortfcftrtrte in ben
, (Siübitwi^ttbanH, fo ^altt iäf biefe Maßregel für bbp«
j>ejf nof^wenbtg* 3t^ tt>enigf!en^ »trbe jeberftiann t>or
betnem €^oröfter eben fo ernfHic^ x6amn,'M iä) bii
bo^n jebermahn gerof^en ^abtf nad^ beitten @ruiib^
foien )u (Ittbiren; ic& n^erbe ibctaU, »o ic() bo^n^e^
legen^elf l^ab^/ ben ientm beine Sianfe äufberfcn;
^^eratt' meine Kr dfte aufbieten ^ um bie Meinung -^cn
i> ' $98- — t,uiu
^tine 9^M^rtr4(j^tid{(if(ti^ %v^,ibtb^iätn.^ J%tm mit
jtop bje*«ttt« @e^6r9t6<»f fottirftbtt bic|> nli^^tj^^^
3.#-U9^ -jA^nfi^n^en -»o^ifletdr •UR)^oat«b(^m.jgtF
ivtnn ^« eni «nbertr ^«tij.fjt^n «»oB(t|t.^ jP«;}^)^ <btf
*<n J^i«, ^ wr&t««^<^r «fiNf i>i* ö«»&w;Np jfr«Ä
pi,vb^, bai b\ig Mt jb^ Jifr %xtui>t PitUt g)J:enfß&cii
,g^'ip>c eivW ^/:i4tt^)fj(;^r ;^nun ganj auf .f^r| .^citf
trdcn»4r,b,^,f »^f'jf9«f}/^*i^ y"Äfau6ßcik/^*93oi^
litte warlete« ccfcfce. ...^f bi* öttein affa toerben b^cfe
, geittbe /^Ätie» f; ' f^f^ bic^, f?ttein i^re -^j> jfnuttfl iavftty
auf bit'Mtin Mtfy ibt.^^tixmn tu^ert. 1 ^u^ilf^
btj^ ^pm^bttm # . f f f^J^^ti» ^i^^f 1^: <tttf / '; btt 6e te6^
jJgettsSRttV^ir b»'iä<W^\'\^re '^r »icbejp ari^ , SßAt
iW^, »(^ mMnm 3eif/,((i9'jp[)rc (Saö&t>b«pUber'>
.^^f^ J5? fönimfl i^t m^tibüt Seit )ti J&ulfeV ttiib' bu#d^
,%ftta&nie a<6^flrt;( »fibwi .iie.gaj(jt.fÄr|jWforj?tiy^
*tt3»urbejl Befiir^be« r unb^bu, foßjl fte ijlf 'i?j(e^« i^eiff
^li^Jj^^e^en.bl*^ ^if 6u^-ofl erfuitrjl'r.M^
mtint feurige Srtiinbf^qftjt nicine ;fVieae ^b .idflli4^
,6f qut^^ficixjeäuii^ l^i" bfittiii SClä^m, u6€t..bw^V^.$embe
,;^at|c auf bid) fdnef fiuft^^g# (omt ii^ ^Oft bti
/^utm ,©a*e tr^u n^att«»,,^. J^oc^^n^^^ vtb(,,idi t>t>n
jmr?^aft bu tvofjbaß ^f^Jl^h:M^<^^^^^
pitbn tJcrCaffc« &a|5"^^eii'c^ti9le^
jlid&ef unb nicnfcyijc^ a^tfj&t i§f . ,b« ai^^er^ ©efh
^ingcgcß, ju bcr /^'x%rge9au^m. bijl^ n^/ buttd
J®lacl^t uitb grenicnfpji^^tpipanrup'ia^^^
jKSaö im btm np*: bWÄr j.ba§\b» mAt^^^
,€i^anadium bm S;ae'a.irlf^eei[l.?. ^o. JM^j IftojrcjJ
jbu bid) bcit gcmbVtt beficI6eu an. ,^^4 i^abcr^^n^^
t!w):^itur bem tinbem lu pii®l&ä ^fp^ufc^tei. «o/e^
9,u|i< f40n lande eineti w&nfdiUn, ttn 9d9^et ntfi^
ß^mPstt ^tUlttt an btt ^uiU^m$ btt ptlü^tn
;,©d^rif(inf ein Wtbtt^tt^tUtt id)ttt ^timmigftlti
^jbtt bm ^bttiUnUn ju fdobtn fä^laitnbf bai ava*
^^aearfefe ^^riilentiS^ttm nx'eber^erfleQettf Me m £)<(iii|>f
9, einge^ttOte ^a^r^eit mi toitUt ent^äOenr fiäitbäM
9>ma4^en# erfenn^ar mad^eUf bit fKinft ber r^mifc^eii
jy^ip^t aufbecfenr bie grunblofen ober aui €(r0ei)itt^
^^haiündit Don i^nen emgeföl^rten Slcuerungen auf bfe
«« altttt^&müätt ioa^n fbifd^afftn^tit btt &adit, auf ti^
^»ren wahren ^runb lurücffä^ren tt>trb. S>ec ^at 9Rut|^
?ibm ^i^ratineii )tt n^iberfpre^ot/ unb ^(e ton iif
^^nett gebünbene divi^lidit Srep^ett t>on j^ren fdanf
,,bett ^u befrepcii unb irtgrepMt jn fe|ett.** £>a<
fegte btc^ in Slnfe^enf ba^ ertoarb bir toaste S^i^
tai macf^te bic^ imtec aDen ^ationtn^ (ertlich be^
tä^mt. aivn mmmf{ bu aber auf einmal ein nenei
l@9ftem attf unb a(^ tt)enn bu bic^ bon beinern 3rr«
t^um tvieber er^oUefif t>er(dffeff bu beine ^a^nm lin^
deinen $of{en, Krr4tbf{ bie S^eragung unb ge^f^io
bai feinbiic^e £ager über! IDa nun bafelbfi ber j5ef
trug muß ge^eget unb jebe SSüberep mug betefiigt
t^erbeur wad ahberd, fage ti mit boc^, toa« 000
Uxi ali^ bit aSa^r^eit tt)ir(l btt je|t befriegen?
£)arttnr (abe iät ^itUibtn mit bir, unb bebaurj^
bein ©d^idfar t>on ganzem J^erten. iDemi btt.;bi|
nun in btt %^at ein j4mmernc(^er SRenfc^. , ^ ' :
ätber tt>enn bu mi^ an^Srea fSiOil, (rietH btt
tt>ieber ittciUf , unb ob bu gleich fc^on ein wenig t^oiy
d^eriitft bijl, wenbeft bu bic^ n>teber um^ eingeben!
^e^ a(ten 6pr£c^tt)ore^: tß if{ beffer jurücf^ulaufen^
üli id^ltdjt in laufen. £)enn tt>a^ man bir m'e ge«
mi fagen fann^ bu gef4§rbet{^ Wtm auc^ fonüt
^«utteQ4e<fttiften.S{f.n. ^
■ 840 ■ '■ * »
»orbeit ifii id^ begreife nic^tr tiM« filr mvok SXu^m
to bir UHrftemerM tönrien/ (er folibertiodref atö
ter, ben bu bir beteit^ cmorbcn^6<if^* 3<ft f^l^^ biet
mel^r dän} Hat unb beutltc^ ein, ba§ bit bur^ beitt
J$id€d aSor^aben bte gru^tbeined bt^crigen Sebenj
gan) betlierettf ba§ bu ben bir bntc^ ^(e ßtifie^anfirett'
ilttn0 nnb be^arrlid^en %\t\% emorbenen n>a^rea luib
• itnDergiefa^baren Stn^m |dnmter(t(!b boburc^ {ti Gniiibe
richten n^rf{« 9Bte (eic^t finbtt ber @c^nte# ber nat^
:falf<(tm {obe ({rebt! £)arttm fann i(6, e< nic^f gemtg
.tvieber^olen: tSatf föcUrtlieirer ben^'bu tt>prf t^er«
»eti über bk^ ergeben? SBaJ n^etben bie %vxU bon bir
fagett; n^d t>on bir benfen? !Qirb ber Sanfenbfie %U
imA mberj glauben f a« bag bn üuf irgenb eine atu
fe^Iid^e S^Knfung ober auf irgenb tine.^ol^e €(rett<
jieDe {ouerft? 9)?% fi(^ fre^tic^ lebermann hierin irren!
!34|i»e^^ aber fe^r, bog btt.bic^ bep irgenb jemantett
^ia(ing(i(^ tD^rbef! rechtfertigen f onnen ; ic^ fefbft bin
mx 8tnbem in SBerfuc^ung in glauben f umfonfl ^obeft
bn tetn borige^ @{^flent nit^e gednbert 3n ber SH
f9o6er f6mnit bir auf Einmal biefe ^uberftc^t? 3c^
t^eif, bat bu nic^t auf ba< Ungett>iffe ^in fo tiel SKttt^
.fafef{) eä muß ef»a« fepn, n>a j bic^ ecf! angeregt K
:]tnb nun au^ trotzig mad^t. IDenn tt>ie fomtnt e^r b«S
bielenigen^ bie bic^ be^errf(^ett, inbem bu ja biefe ri<
anifc^en ^irt^^upeer anet(ennf{> bic^ |niie ^x^va^
iinit ^»eic^ii^aftftt i&r ebirn angelten, ixvx bic^ {u 6e«
l»eg«*nr VcjUXi biefen 2>ienf{ ju (eifient SJitf ni^f ie^
jebermann ni^t nur ber ({drfjle SSerba^t, fonbern ber
«irH((^ fiO^dbe ettffh^enr bu fonneft einer fcO^nbfic^en
gumut^tittg ts^tX nachgeben, unb bir laffef! ben feiert
8ett)d^ren, ber bir ^ixffpeifen genug oor§atte/ w^ bie
%vA^^\ guf tineti fmtQ S^iffen^ auf tro n^t 10 btr^^
fege beitt angefangene« 9Berf. fort r ^oUe tic^ topfet '
im S>Unf(i be« ^apfte«! 3c^ wiO btc^ nid^t baran ^in#
tern; nur ju beinern eigenen heften n^iSnfd&te {d^^ ta$
bu bir biefe aRü^e erfparte({f unb mi m^nt ütU
ma^ne tc^ bid^ bai>on a6* SDoc^ bn hUibfl Ui bemem
€ntfd|^Iuffe; bu titfl, bu rennefl babou) oOe« anMt
ietge ttnij ben ^einb; unb um mi Ao^ beutltdger {u
jetsenr toai bu im ©c^i(be f&^ttfl, Ummft bu pliglic^
fo jum9>orfc(fe{nf ge^ftfc^on bep bem erf{en StnfaDe
f» unseftdm auf un« M, bd§ bu und aKe Hoffnung
üb^mibi^f bic^ tt^ieber ju un« iuröcfiufu^ren«
©0 erfäffe benti bie Crwartung berfenigen, bfe
f(^ott Hfange fit bfe SJiMmpfer ber ©a^r^eit ein £)6er^
iaupt fttc^ten! SRae^e bic^ fertig! SDie ©ac^e Ifl jur .
Steife gtbie^en; Hi @efil^4fi ifl bttne^SIfter« tt^Ärbt^::
©ttenjge'beine^rjfte an» Siddfe t^r! SHimme ^inatt
Ui {u ber äbfc^tSfftge» ©teDe, wo fc^on Stete ^or bit
ben ^aii Qiivoii)tn ^aben! ^u foaff^n mi feine uu^
Je|f4lffamen ©egner ^aben* ©ie gttt^erfc^e?Parte9, bif
bu bet €rbe gleich ma4en fonf{# erttktrtet beinen SItt«
griffe 1>en fte nicfrt »erbäten fann- Unfer SRutJ ifl le^
benbig; gefldrft turc^ {uberflcbtltcf^e Öffnung ^ un6
im Vertrauen auf ba^ i^ettjuftfepn uuferer atec^tfcftaf*
fen^eitf fc^euenmir feine ©efÄ^r/ bu magflEun^rufettf
too^in bttn>ia#. 3a bämit bu fe^efl, n?ie be|)ertt tt»ir
Unbx je Eiliger bu auf ttn«ro«ge](^^/ umfömut^igee ,
foO^ bu mi ftnben bep ber SSertieibigung ber SBa^r*
iüt {ßielej )i»ar bon bem^ mi bu fc^reiben toirffr
»irb auine^menb berebt fepnj fo »iel^@(^mu(f »etbett
t9ir an unfere SIrbeiten fre^lic^ nic^t t»enben f&nnen;
«ber mi n>ir fd^reiben n^erbeu, bai tocUtn toit burc^
ttnfern 9Banbe(, burc& unfein €^ata{ter Uwi^ttn^
340 — .
mtbm i#; •* greife tit*t, m« für dnm SRti^w
»II bit mtft'ttwtbtn tonnen, ux {clibnwixtf atö
>er. bm bn bit btxtiti ttmibtn*^^ 3* f<^e Dtefc
m1)t mt tlat unb bentlid^ ein, ba% bn burc^ bcitt
t$tdc< Sor^aben bfe Srn^tbeined bi^crigm fobtn^
^m bttlHttn, bikS btt ben bir btxtdf Mt eri^edanftrett^
Snng nnb beiorrltc^en $Ictg ertoorbenen toa^rm nsb
• ttn^crgicttf^baren Stn^m jdmmerli^ babnrcft {tt 9ntnbe
f lAten ttH'rfl* ®te Wcftt finbtt ber ©c^nbe, Kr nadf
:falfi^m iobt ({rc6(! S>atum Um t4t e« nic^t gemig
tviiberMcn: tffiatffiitmei^eiref benrf{'btt idoO mt'
»en aber bic^ ergeben? SBa« mtbtn bit UuU wn bir
fagen, n^d t>on bit benfen? ^irb ber Sanfeiibfie tU
toai wbtti Qlanbtn, ali bog bn mtf trgenb eine an^
fe^licfte ®*ettfu»j ober mtf irgenb eine.^ol^e €^ren*
fttUc tauerfl? SJJige fi<^ fte9iic^ jebermaiHi hierin irren!
Sd^me^i aber fei^r, bog bn bic^ bep irgenb |enianbett
^ialingli^^ tDtrbef! re^^tferttdenfonnen; id^ fetbft bin
.mit Stnbern in tßtxMms in grauben r umfonfl ^aiti
bn teilt borise^ @0m ni^t sednbert 3n ber Z^at,
foo^er Ummt bir otif Einmal biefe 3uberf!(^(? 3cft
mi%, bat btt nic^t aufbai Unsen>ife ^in fo tiet SRut^
.fafeft} eä muß eftba« fepn, toa« bic^ ecf! änderest ^at,
:mb nun au^ trotzig ntad^t. IDenn n>ie fomtnt e^r b^§
bie|emgenf bit bic^ be^errf(^ett^ inbem btt|<r biefe xi^
anifc^en ^ire^n^u^ter anet(ennf{> btt^ Imie Siltenf
jnit f£^ei(^ei&afieftt i&reben angelten, um bi<^{n be^
mmf i^t^nbiefenSMeniljtiletlien? 9)^f :ni^t jbep
jebermann nMt nur ber ^itt^t SSerba^t, fonbern ber
t^ixtUäft f^ätt trit^^m, bn fonneft einer fcO^nblic^en
gunittt^nttg to^l nachgeben ^ nnb bir Inffeft ben Iti^t
itto&^xtn, ber bir ^ocEfpeifen flewtgbor^atte, nnb bit
%uffläit «nftineti fttttn fSif[m^ üufmtud^t iU Pm
■i' 1^ " 341 -^ T. .T, I '■
f^mi^initi ^ottörat iffhe. ' (So fa^re benft m^U \
fege »eftt angefangene« fflJerf fort # ^aUe t>(c^ tapfer '
im ©ienffe fce« ^ap^til 3c& »iO btc^ nld^t baran 5in#
^ern; nur ju betnem eigenen heften n^dnfd^fe id^z ta$
tu bir biefe SRü^e erfparteff, unb ani m^nt HtU
nta^ne tc^ btd^ bai>on a6* - SDoc^ bn b(e{6({ 6ei bemem
Cntfc^Iuffe; bu ei(f{, bu rennefi babou) aOe« an .bir
leigf mi ben ^einbr unb um mi Ao^ beutitdger ju
get'senf ma« bu im ©c^übe fil^reff, Ummft bupligitc^
fo {um 9>orfc(fetnf ge^ft fc^on bep bem ttftm fAnfaUt
fi» unge^m auf mß M, ba§ hu und aKe $o(ftmnd
a&f(^niibeit, bic^ tt^teber ju un« {uröifiufu^ren.
©0 erfäffe benn bie Crttartung berfenigen, bfe
f^ott Stange fär bfe SJefimpfer ber ©a^r^eit e(n £)6er^
iaupf fochten ! ^a^t b(c^ fertig! SDie @a(^e ifl jur .
Steife gebieten; bat @ef<^fit ift betne^ Alfter« tt^ürbi^^
©trenftt beine Ärifte an> Slärfe iM)r! 5Wimme ^inaii
tu {u ber abfc^tüfftge» ©teffe, wo fcfeon SJleie »or bfe
ten ^ai« gebrod^en ^aben! ^ fbOfl an mi feine tiu^
ibelfjlffamen ®egner ^aben« SDie Suf^erfc^e^artei)^ bie
bu ber €rbe gleich ma4m foffff / ernrnreet beinen SItt«
Sriff f ben fte nic&t bereuten fann. Unfer SRuf^ i^ U^
^enbig; gefiarfe burc^ {ui)erf!c()lt(ic^e Öffnung r unb
im SBertrauen auf ba^ i§ett)u§tfepn^ uuferer atec^lfcftaf*
fen&eit/ fc^euen twr feine ©efft^r/ bu ntagjl un^rufenr
foo^in bun>ia#. 3a bämit bu fe^efi, toit be|)er{t tt»ir
finbt )e |>i|iger buauf ttn«lo«ge](^^/ umfömu0iflet ,
foUfl bu uni ftnben bep ber SSertieibigung ber SBa^r*
l^eif/ {ßieleJ )tt>ar bon bem, n)ad bu fc^reiben toirffr
fDtrb aujne^menb berebt fepn; fo itkl^Bd^mtxd tüetben
t9tr an unfere SIrbeiten fu^tiäf nic^t menben f&nnen;
<iber mi wit fd^reiben n^erbeu, iai n^oQen n>ir burc^
'unfern SBanbei, burc^ unfein €^ara!ter bew<l^reii/
.344
\
^ n ff a n 8»
I
' SJürgert 9^naUt^t6 von Wo»»!«
«et Me
taaniftm,
fo n««K4> und *ffen«i(^ hetamt gmac^t »ortm.
- gar htn ©erfajfet 6ief<« @efpr«(^« tvfrb affstmeiiL
^«rtttrr(^ »Ott i5««ttt(rafletiomin«ii.
ttttt^rtebn et:
^«nno dn »oaer. Dol^ptagmon rfn Aöi»«
oewmann. öcöbo b« StnaU, fSattoUn ber
Äwtlfan. ®ec Storni f^t ie^at.
"ßeniiR^^e! |«! {^ bttpe^p^m,'' wein ttt(^
©er ftttaJe. ffp! Qt&^t bidf ©ott/^ennoj
mi Utfi btt? xoai kU beme grau!
J&enito^ SReine grau beftnbet f!<^ tvo^L , ©fe-
arbeitet n>ie 0en)6Mi<^- ^^^ iP^i^f loo i(l bein
.©err? tta« treibt er? / '
©er Änabe* €rfi)etfl ju Slacftf.
^enno* 3* bitte bic^f {^ra ju fage«^ baf lc$
Jfet fep f ttttb l^tt ft>re^en muffe-
©er Stnabt. fBie? \»\tl^^ bu ett^a^ »on (^in
fattfen? *
J&enttD. 3a^ unblRem! 3<^ foUte »a« faufenf
t9ü|tt mir fei9 guter 9iat& fe^r nSt^tg xo&vtf ttnb ba^^
mit er e* tiid&f timfonjl su t^un bröuc^tf $ab ic^ t^m
itoättii^ frtfc^e Sper^ onb einen ©onntag^f^^ ^ier jum-
(Bkid}mi mifgebrad&t.
©tr IRnahi. ©n ^ajl gut getWr ;&ettttö;
©m beinahe fein ©afl mit feereit ^^/Inben wirb ^ter
IfeMIc^ empfangen. 0e|*e inbe^ m bie Ädc^e ; idt toitl
beir ^errn herausrufen; er fi>eljl im Abern ©totfwerf^
ttttb ffe^t boo ba, um frifc^e Juft ju, fc^Öpfcur i»
, ben Rötin ^rttabJ -^e! J&err! —
'^^l^pta^mon, 8Ba« fdjreifl bu fo?*
©er .$ ttttb e. ©er i^enno t>on ßlniod ift ia)
irittgt Sper ttnb ^^e mit, unb fagt, er muffe fehlen«
nigf{ mit eu^fpred^en* 5(ommt bod) 1)ztnnttvl ,
l^ol^pragmom €in angenehmer ®af{! 3($
fotnmeft^on. @et) mir gegrüßt/ ^enno!
.i&enttD* I @rdg ett* @ottr .^err ^(^tt}p^iml
^oIp}>r^gmott« ^(^pragmon ^eiß i^
^ennö/ fbittt um Serjei^ungi ber Slame tfl
etwa« fc^wer auÄjufprec^en/ 31^! Heber ^erripofp*
pragmon! fc^ trage etwa« auf bcm Jperjcttr ft)ordbcr
H9 ttiir enren nnmaf geb(ic(feti Uat^ feierlfc^fi erEifte^
I [
.344
\
?f n 5 <^ «8*
I.
»et
' SSlirgecS 9^ilaUt^t6 von Uto|>ia
manifle»/
fo nettl{4> und JfentÜ^ befannt ^ma^t voot'bax.
ttttt^rtebnec:
^enno dn SBotter. f>o{9))ragmon ein 0aits
te($ntann. S3curo ixt Stnabe, fSattolin ha
Äottifan. 25tt 9i^mif4>e fiegat.
* ■
^ ©er ÄrtaJe. ^X}\ ßtfift btc^ 6o«/^'enttoi
Wai Ie6il btt? t»«« Wt beine grau!
J&ettttp^ SKeine grau beftnbet f!<^ tvo^f. , ©fe-
«beltef n>it 0ett)6Mf<^- Slbe? fpric^, »o (jf bein
S^ixiX xb^i treibt er? /
©et Änabe* €r fpelfl ju Slacftf.
^enno. 3* Vxitt b(c^, l^ra {u fage«^ bag lc$
j^fer f^9 f ttttb (^R fl^re^en muffe.
©er 9,Xi<x\^i. fBre? n^iHfi bu ett^a^ »on (^in
fattfen?
J&tttttD. 3a f ttttb IRem! 3<^ foBfe toa« fattfe»f
tt)o{tt mir feitt sttterSiat^ fe^r n6t^i^n)jre, unb ba^^
mit er e# ttid&f «mfotiil 8« t^tttt braucht r |ab ic^ t^m
St9ünii^ frifc^e Sper, ttttb eittett ©ottntag^f^^ ^ier {um
C^fd^ett^ mifgebrad&t. ^ ^
©tr Ättäbe. ©«^ajl gttt gef^anr ^etttto;
©etttt bemale fein ©afl nu'f Icereit ^/Ittbe« tuitb ^ier
IfeMic^ empfange«. ®tl^e mbeö m bie Äuc^e ; jc& ft)itt
tetf ^errn ^eraw^rttf en ; er ft>ei|l fm bbern ©fotftöerf^
itttb ffe^t bott ba, nm frifc^e Jttft jw. fc^6pfenr itt
, 0ett SR^tm ^fÄabJ -^e! J&crr! — -
,?Jol9pra8^mott. SB«* fdjreifj bn fo?'
©er Ättiibe. ©er j&enno t)on ©(uöel (jl ^a}
(ringt Sper ttnb .K^e mit/ ttnb fagt, er muffe fehlen«
^ nigflraif ett^^fpred^en* Äoramt bo^ ^^ernnter ! ^
IJoI^pragmott- ^va angenehmer ®afi! 3<i&
fommeft^on. ©ep mir gegrögt^ ^enno!
J&entto» 1 ©rüg ett* ©offr .^err ^tXxf^imX
^oIpi>r^gmott« ^(^pragmon ^eig (4»
\^e ttttb/ Sitte tttii Serjei^utig j ber Slame tfl
ettt^a« fc^n)er attÄjttfprec^en* 8^! lieber ^erripofp*
j^raömon ! fc^ trage efwaö' auf bem Jperjctt , ft)oritber
\^ mir ettren ttttmaggeblic^en S(at^ feierlrc^fierSitte^
% 1
mtnb 9la(^ oter S^ilfi fpmhtn (atm / fo fptii^ Uä pil
Spinne, ^c^ miS. gerne; nvc laßt (ufe ihihmp
ein n>enig abtreten.
^of^pra^mon. €ntfertrt euc^! f» f{md&!
/^ • ^ e»n nD. Slc^ ! ic$ getraue mir faf{ gar ou^t !
' ^ipolpprasmom. @ep ni^t foH&te! tm j^fl
()k^ nic^t jtt färc^ten. ^c^ bitte 6t^> fag e« fr€9
^erau^i e^ ^at iier (eine ®efa^r« SBenn bis bfe
BBunbe geseilt j^ben wtKflf muft tm fU boc^ <tttf<*
betfen, • '
J^enn 0^ fßo^n aber tu rnngt mir beln fiS^
^e(en> bafi bu {u oOem fc^toeigen tt>iaß.
^olppragmom k^ltit bu meinSEBort für fi»
mWtil, MS i(^ ti &ter ium S3ilrgin f«b: mi^ ettu
fi^cn (btt?
;><^ e nn p. 2Ic^ ^obe bir (Sa^t nnb ^dfe Wtgebro«^
spoi^tyragm^n« 3c^.n^ei# tii h^ röffe 00«
mal berank!
^enno. 3ft b{rJ>{eaei<$tJ5aft| imfer eiiiit0eii
©o^n^befaiintt
^.oIp)>radmom ^^ (enne {(n; nkj^tmaUf
ber m|t ben breiten ©cbnltern^ blauen Winsen/ bet 9lbt
rerWfe, unbbem rStbric^en ^aar^ burd^ toddit$ it
t)ot aütn Surfc^en tuvti T>f>tfti ber«orf{i(bt?
^^enno. €bettberfe(be> Diefer S^fingef tf^
nac^bem er ßcb ben rot^ SBein bei nnferm ffla^^^^
Bern )^en(wirtbr ^ttva« (u febr batte fclmuffu laf<*
fen, aucb in bad £iebe<ftuer geratb^u; in Hi%mfUt
ber Soi^ter meiner @d^tt>ef{er e(fi(^ei{iesen# imb bat
ba« SRdbc^n gefcbmdcbt* SU« er nun fo^^ ba§ i|c^
Seib fcbtooDf bat er au« gurcbt bor ben ieufebi bott
pfa^tUi bie man ^ier {u ^anb gt«(ale(i ittan^
M<.bem®tari( ^%m^tf uvA mic^afmettJgSaimi
htt xk Dor 91(teräf(^tt)d^e n^enig me|r m 3ufunfe {ii
or^eiten tm ® tante^m ^ fi> tt>ie feine ^i^Iic^ 6etril6te '
|D^utfer im @tic^e gelapn* fSBeißf bu nun 9ta^6, mir
nnb pietner 9((een b^n @o^n lieber {n Derfc^^fenr ,fo
J>itt \<S) bid) infidnbigjl barum* ©er ?pfarrer fclb^
l^atniic^ aufgefoberf/ trgenb Wn (leinet '^efc^enf beiii ;
Silicat SU öberbrinsen^ auf bci% t){eBeic^t bie @trafe.
$emilb(rt n>urbe. £)a ()ab' ic^ benn {wrt 5^(ipattnen
%\x mir in biefen ®dc( ^t^tätf ttenn ber ^ajlor fagter
jene ^(afe Don Beuten f^nbe grogeö fSersnftgen baran*
3^^ fra^e bic^ ba^er o ^otppragmon! f{e^|{ bu mit
Jenem ^errn nic^t ayxü (rgenb einem bertraulic^en Sufif,
fea§ bu mit mir ge^en f unb eine gürbitte 6et t^m f&t
nid^ eiitleden m&c^teft"?
yo(9|)ra^mom teib<r !enn {d^ i^n Ihtc^t uiitti
fonfi tt^ilrb' ic§ bir gern biefen ©efaßen erwelfen. 5Ä6er
^ire! ba^ fo e(en er{d^(te SSerbrec^en beineiS .®ol(^ne<
i|{ (b grofi ba§ bu ii Uwx ttm 20 £>tt(aten ftt^ ,
nen tt>irf?.
^ e n n 0* @ered^ter ® ott ! ^an{is SDnfaten ! \
^olppragmon. 3c^ fürchte \t^t, ta\m um
J>le«ig.'
^ € n tt 0. %a%(&\ bu t6btef{ mi<^ ! lube'r xo^S^
1^ mir ben Job glei^; aW ben SScttefflöb. ^txvx
fuma^r/ wenn ici^ meinen Scfer, ben ganietf ^aui*
ratft, yx meine armfetige J&fitte feI6jl tjerfauftef »Art)'.
i(^ faum biefe ©umme jufammenbringen.
9o(p):tragm'om SBeine nic^t; t^ieDefc^t pnbtf
f{4 tto<^ 9i^t()« ^ir n^oKen ^kr (u einem Jtartifati
. Se^eUf mitbem id^ gut begannt bin; t>kit ^Ul^ü £ettte
fl^ bei t>eti grigten ectttmenf^udEea ß^t^ al« Mx^Ut
tmb SKatj^e^er {m ^oi^n. £)oc^ mit biefem einen f{e^
-' 848-
i4t>or)u0t(djrauf0U(em S^gL ^e^! iSrtttio! Yotttm
boc^ ein n^enig i^k^ttl
Stn^hu Sjiit hin tc^. fBaf fie^f (u ^tff^U
jt{r(<^e ic^ ^ate ben a(een $ar(ifan, ber 6ej t^nen aU
»tr erf{e siftf fpred^en fann«
Xna6e. 3^ (ettne ben Jperrn; bu meinfl lene»
»erfoffeiten firauen Zttx&^tt, ben tfele Jenfe »u bk^
$eff' Raffen f ber bei feinem SKenfc^en fit^ eine< suten
Seumunbtf erfreutf barum aber f!^ nic^t im @erinsi!en
Hmaxtxtf beitem ic^nur bebaute # ba0 il^m nic^t ba^
mcXi tin andemeffenet 8o^n fäc feine £^ae<n setvorbeop
Alj er in ensen S5anben (ag?
^olppragmon. 5(annf{ bii mir au^ ba< j^^ui
fief^reiben^ in n>e(c^em er n^o^nt
j( n a b e. Stud^ biti Um ic^ ; nur Derlanse nic^fr
baf ic^ mitlaufen foQ* i^afl bn mir fonft nic^t^.{tt
fagen? '
' ^olppradmom ©ag i^m boc^^ er mSge, faD^
ti i%m nic^e ungefegen Uxtmtf )u ^aufe bleiben; ic^
mit btefem aj^anne^ ipenno, n^ürbe balb U\ i^m fepn.
^enno. (weint).
^olppragmon. ®rjme bid^ nic^tVo fe^rJ
ibiefer n>irb untf %txoi% ^inreic^enb iKat^ f^afem
J^enno. 3c^ glaub e^ n^o^I; aber t^ l^abe Um
€Se(b; ic^ ^abe nur Sper, ein paar n^elfc^e ^ü^uer^
itnb eine Au^ noc^. £)iefe fann er^ toenn e^ anber^
ni^t ge^tf in @o»e^namen ^db^m fon(t ^ab' i^
Ana&e. £)u ^afl 3eit ju fqmmen; er trottet
jtt i^aufe ^müßig auf bic^«
^^ölppragmon- Sfufr J^ennar bemege bic^. .
i^ennO; 2(& bewege mic^fc^on; acff! {(& bitt
i^itlgü^fUt J^err fdaxMiwß.
f&attolin. 3c^ S^ilge bi(( tUnfaU* ^aft btt
nemeti heutigen Sufjtrdg MOiosetif sem46 bcm ic^
^i^bitß bie 9lf(in bei bem Stotarmd tfptiktn <» toffeii;
S5 a r 1 1 i n* £>ii^afi emen «Htm S}avbtt.
Vol9i>rasmo8* IDoc^ f{c8( i^ hti Gegner
$aoi tn Mtiiu 95er{e{^! ^ettn«, ein gutir %ttmb
2tt mir (at ju sleiS^r 3ei( bir biefen Sefuc^ittsebac^^
.in ber Slbftc^tf um einm guten Stat^ bic^ ju bittttu
^df erfttc^e bic^ rec^t fe^ti i^'m benfelben aufric^ti^
|ttir(^ei{en«
^attolin. 3n>ar toe^rt mir ba^ 6efe$ ?Siat^
in ert^eilenr ba id^ 9lf($i(er bin« !Benn aber btef»
^mn tMai tn fi^enben im @tanbe ifir fo ttirb'^
mid^f bir itt@ifaSenf i^m giinfUd erjersen*
^olpprägmom ^per^ Sift, fdutUv, ^miü
iti^aunen unb ^bäUini fann er fpenbenj @e(b aber
nicftt*
föattelin. £)a id^ biefe (Sachen {u ^aufe. ni^C
feI60 ^üit, tt>dr ic^ boc^ seiWimgenf um 6e(b fU m
ionfen. S)o(^ t)»a ^ ifi bie aSeranlaffnns ?
I^olpprasmen. x ^enno, erj^l^U bn'^" beni
J^rrni benn in n^eigt ben ganien ^be( befet ali i^^
^enno. 3(^ gefrane mir'd faß gar nic^t/ [bei
fo giQgen Ferren ^eron^ {u fagem .3(^ bitte bt(^^
fage btt eöbot^f f{att meiner! S^rfurc^t nnb @4aant
9inbem mic^ tn fprec^en. .
f^.olppragmom ffie^Ianf fo n^i0 ic^ ba#
«Bort führen« IDtr ®o^n biefe« SRanne«, S5att mit
fümtn^ Mt mit feiner fRia^bütin, »on ÜBein ttnbt
Umarmung ifl fte fdfjwanger geworbert, jerwr «iif iiiib
*Qt)Ott 8«l<»»i%tt# ^* S««^^* ^^^ *^ %ittakn. ©er
Spater ^ter lommt nun ^r/ um j^c|ire 9t4ctte^ fir
11^» ött«|u»(rfen.
< {8aftolfm> fsal ^! |a! manMf M(f ^
^iefhi hie jttiRDmt)>ar, fi>o nl^it« ti^entset ali tieft«,
eine ©unbe geartet wirb. : ©WdJn^^W »4re c« für
bie r6wffa>e Ä^r«e nfeä&t felt-effrriegttc^, »emt t^iele
ton bitfet $(rt Renten noc^ dtonvlatifeft/ o»^ bie @tt«
«en Sie fi^ ^tabt gtilM f ennieir iiMlrben ; in biefem; gdS
i^ärbenf e f d^er ff<^ «ejmm^en Men , i^n 3lMaf iU
tw« tööf^ffeiter jir t^erfonfen; oigteic^ in ntc^t gerfti*
<8em®4a»eit bieflr .^imn fefbjl biefe 9^<meni ^riiit«
onfansen, t>on ber @ac^e ffilnb ju bekommen* «ine
^latiirttdf^d goif^ »«*ott ^^ Dag ber .«blüg *4ft feinem
i^relfe firift/ bie ^dp^ifd^e ®imtt untergeht; bfe S«^
«ifanen ^f^irt me^ »ie ftihtt'k^^m, be« ^af^fte^
SSannbltge «um ©ef)>itt g^otten werben; ettblic|> ba§
t|u Sümfelbfl otte^ ju ©runbe ge^ »«« e^ebem gro§
imb ^i>n'SJbeii(ung n^ir» ©(eic^n)^! i({ eis i|?e
©d^ulb aBein ; inbem ffe affeö fo forglog ben gtiofc*
»metri'ltt bie ^nbe fpiefeti, 4a§ «ier »f ap^: fM^ öoc
<|rer :^bf^d^t'{usnic^td lommen Um. 3a tie^ti Unk
tiefen fommt hmn n$ä^ ber <Sc&tii>arm bon ^arbte^teta^
'toefc^e^aQ« um «inem x£age gen>a|{t n)orbenf mh bit,
Mifft Inft QB^nigm nic^tjofdeben su flflTeti |inbf »^i-
htitgen mit alteni miglii^en SimfMfxb^tvtMf mibenr
ba^ b^rjeni^ ilinber üI$ ein SKautonrf fe^n nift§f^
bef >ie# nii^t^M'i^i^e/ nnb ^ero^fc^eute. 3c6 feföff
(ann e^ nic^t ba^in bringen > biefe« i|r 1£^an «tib Srel^
fen^ jn bittig^n^- ©od) mm mnj^ i?s«nb^4ng^egt n^er«
ben/ baS biefer40irann fehlen^ Oi^'^ft^ber^eil^^^^^
ftgterer H$ s<fc^M<c 10^{M^# * .«$n( {8e»»M<|Mf
I '
»ttb SttfÄWie imMtiit ffd& nt^mm bdrf- ©et
^poflelifc^e Segat ^^ft ffc^ ^fer auf^ tt)e(d^er t)or xomU
/ flen S^^i»^^« Ö^nJ^ S»*« ^^^ 2(6Iaf triefen an^ gÄCut
t&ttn Don Svom mit ^ie^er geStad^t ^atr um burd^ bie#
felben bett^au ber J^eiligen f<ter^fird^e bafelb({ ju
firberiii -^
^bl^pttjgmom 3cl& (enne ben ?Konttf unb
fein ©efolge mit btn ffietßergeflc^tern; ein fcöianbtii&ejSf
©efc^Iamm t)on Sßattfbbienernt mit fpigigen gtngern^
önb t)or ;©*nn9Ä b(eicben Sefld^tern- S^ermahn baf te
. utib wtjtocbte i^n mit fernen J&erferö^erfernr af«.«
^gani 3:eutfd&Iattb um fffn ©elb prefftei biefen aiftct*
«poi^eO bcr jebe^^ieb unb jebm SBIut^fropfeti SbrifHf
•äll[t®abett be« ^eiKgen ©eif!e«/ ben ganjen ©cb^J
' ter^Ätf^ef unb felbfl baiy n>^^ et ntd&f ^afte/ «tö(J^
je Derfaufe» fornite^, um ®elb feÄ bot SIK i^m wb*
lic^ Uv ®e»ianbiet ju lonb tjttpegte/ sixtQ et/' (b
:€rjÄSKf «Mrtt/: <iB izQat beg Spabjle^ a latere^ nad^
@cbtoeben unb £)jnnemarf ab/ tmb fanb bo^t bei'brtt
»atbar^etti:: tt>^? man bie imHHfdi^ juitttttCeh bü
liebtf iinm t^etbienten io^n fut feine ©tilc&ben. .JDöm
all felti gemßnjteö ©olb unb ©ilbec, baSttinf^mt^
«t SKenge t)on biet mifgefebfepptf tt)aub i^m; getaubtf
et felbjl geMeidbet, unb fein ©efolge, bet ©tage «ffcftf
öufgtbenft. Jßun meig icb mc6t, »ie brefMf.ttngi^
f^Äm ^iet. ploftlidö »lebet angebt* .:: .:
95 ät toi im , f ine. fc^meic^el^affe fSt(^u^mi
»on einem tSini'fcften£egatm! Spa et ÄbtigenjS-tiKftti.ge*
'^orben ifl| , , f ann man nic^t /agen , e|^ lebe tjeii ,auß-
^©ie nJlietn.UmfUnbe bon bem Un^&ä, badJbUf.lletroff
ftn, lehn t^ nicbt; nutfo Diel ift Qttoi^, ba% pttS>if
itenfSnig i^Ur nac^bem er @o(b| &ilbti, unb f4mmti>
f i^en J^au^rat^ tbm Dornet abgenommen, lange S^it
im tteber|fu0 gefangen ^iiUi mb feitf ^erfa^^en b<)f
* Ä82 — ^—
ittft re^fertidfe^ tafi t<t eUe i^t fein ^fmbfiiire<^t
treulo^ tnigbrduc^tf unb unter bem SSomanb/ S^tebeti
(tt fÜfifett/ aOerlei fau6ere 6tretc^e t)eril6t ^a6e« @eiti
'^JBruber »(rb noc^ je|t m gefänglicher Jjafe jla« feijiet
I6e|ia(tenr (i< ber grä^ersefangene feine £6fund ein«
.ft^rrft-
^f>(9t>radmom. SJortrep'^! S)o(^fprtc^, m^
'tf{ benn bir für ein SRißgej'd&icC IC^egednet/ il6er ba^ Ni
bic^ jtt befd)weren &ojl? -
; S3arto(im tß^ir? ^\i tc^ in fd ntam^em f^riM
;ce(fe ©iegerf t)Dn Svow einft iurficffe^^te , liefen mic^
\bie SSdtl^e ebenbejfel^en gilrflen t>er^aftett «nb mgejfeto
i>erfen/r. öuf bie ungereclitejle ?ffieife i>o»* ber SBelt
^ ^ n a 6 e. ^ @etoig auf bie ungere^^tefe/ »on baatnt^
|baS fte bir nid^t foskic^ bin goiiien SK^ein etosefctdii*
itetj tt)ir ^4«en fob#m ni^t fD;Oft für b(e Ueterfa&rt
,Wm Sa^rmonn ben Gt^ofe^^n be jaulen bürfen» i
( :• ;: ^ Ip P f a gttifttt. Mm ouf ben Eegateu »«eber ju
ipwmen: ifl er fe^n^ jurärfgefe^rt?
* ^ Sartclin. Du frigff nocft? $ä|E bu e« nfcftt
«iteitSc^ au$ ben neuerblns« befannt d^mac^fen ^acultcU
te» erfe^en?
^olppragmort* SSefm ^erfule«# nein! 2Bir
-l^itten alfo eine frifc^e Lieferung t)on $acuWten jii er«
njarfeu? 3c^ glaube,, wenn mir rec^f ifl| gehört {u ^a«
ieUf ba§ ba^ i^ofpital be^ ^eil. ®eif!eiS ju ^m tot
drier-lufammengefallen fep,-unb bieStrbeiter mi feinea
arümraern bebest ^abei banun bon ben ;al(ett ©efberi
titelte me^r torj^i^nben, t^ue e^ nDtVf>^(f<$e Sunt«
men au9 2;eutf(i^lanb jum ^<xyx be< 9)^i|i/((terj^ ^erbet|u<i
t^affin.
' SartoKm Sin anberer SKetnung^Brüber/P ton
j|}rofef}!p9 eilt §rähci^caner, bcn au^8ejeic§Re(er SKeli«
citttttfcfe»irjfn.
© c r Ätt a 6 e. 3t^a ? bd< ifl jmtt. fettige gJüantti.
toet^er in SBeftp^alen mam^eSiac^t itt (iSberlic^en^EBfrf]^««
^iufttn burtj^septagfr bie Autte bon f{(( setoorfen^ ba^^
fit tin@tibtn(kib angejogen ^atte, unb in ^efeUfc^ft
Mit 9}^e|en äberrafc^t tt>urbe« Unb bamit bu'tf toi^m
m^ef{/ SReiflcr/ fo ^af et bor ^efttg^r üttt {n 0ott
tte^fee ffd^ »mtb gerteben« €r n>oßee babnrc^ bein
€bange((f<i^en ®ebot bieBetc^t gofge (eißen/ tt)efd^e<
viiii, mm toit htUn xooUzn, im Simmttlm bep ter«
fcfifofenen Satiren )n befen befiehlt 83i^r olfjugroget
^($a(er<»rafeit am ganjen Setbe fraff^ unb matttoi ge*;
n>orbenf iß er ba^er ganj 6(eic^ itnb mager« iDarin iU
ffc^t bie ^eifigfeit WSWanne«.
^olppragmon. SWeinjl bu? \\
£)er Änabe. 3Re^raWgett>i§. Stt^elffenunilc^tf
'■' ^ofppragnron. ©atum bertifgen tt>ir mc^t,
biefe öngcc^öme; biefe nn^cirfi^wangere ^tft, biefeit
giftigen Mdi a\xi b^m ©arten €^rijli mit <5cft»erf/;
gener^ ober bttrc^wefc^r ©malt immer.
93artoIim ^ai roiU fiäf nid)t gejienunjL cA
oärbe mir große ©efa^r bringen.
I^olppragmon. %&bl^ bu btd) tma fdbft\
vüäit ganj rein unter bem SBiufffTerfe? •
S5 a r 1 1 i n. 3d) fflrc&te, ic^ fep njc^t alTetn i btt]
3al^f frertr^ bie in bkfm fJaO fepn b*rffenf ^eigtte«!
9ion; tmr ffnb nod) t>iiU unferer, beffelben©e(tc^ter^/'
iiaixi bu nemtidi^bieaae baffir i}&U^, mld)t 9lbm lu^tt
girfätibt ^at ©ennocft te.btn unter i^nJn aucft noc^^
cinigie fSiJnner^. bie anf 9tec4tli(^ftit3(n]||fuiä^ machen.
thmtn.
'" ^olppragmort. ' ^ btt %1)ai, i^^kuUt bat
fe fäftto. SWjl btt etitfa untrer i^nett?^'' *"
^uUMe^ti\ttn.XiAh 9
^ 854 r. •
f5 a r 1 I*t n. ®enn in md^ jenen ftc^ifl, wtUit
|u Stom fint; fo 6m i^ in ^tvittid) i^rer toit eine ax^ucfe
jum €(ep^anten« 3^^^ f^d^^ W^ iu ^anbe SSteU, ic^
fcpber aderdrsfle; gUic^n>o( nt6c&e ic^ mir ntc^t leicht
fo t>ie( anmii§en* SDa^ allein n>dnfc^ icf) mir ju mei'
nem Sd6 angefc^riebenf unb ali eine ^dnpeeisetifc^aft
tmiißtf ba§ic^ nie mic^ bcffer (efinbe^ atö meqn ic^
rec^t Diefe Sente in $ro}effe Dern)icre(t. 06 id) ba^er
ftleic^ fc^pn 80 3a6r {d6(e, fuc^' ic^ boc^ aaent^a(6ett
^toff noc^r um mic^ in^6<{tigfeit |tt ermatten. iDenn
fo6aIb einmär fein @tcffmef)r ftc^ bar6teten fofffCf t^irb
auf bieüRuie Unbe^afllic^feitf auf bie Unbe^adKc^feie
5^r£nf(id)feit, auf bie 5Crdnnic()(eie ber £ob foracn. 3c^
muß ba^er nof6n)enbid tMai t^m.
^olppragmon; SBa< faaen a6er inii»i(ditn
jmt, fo bicb in%^itiiUU erhalten muffen? nxi^ ti^un
biefe badeten?
S3 a r 1 ( i n. %ai foK id) fasen ? bn n^iOfl tt^tf«
f^n^ n)a€ fte base^en t^un? Einige nehmen mi^ M
einen S&e(rilder, n^elc^er fic^ ein (Sefc^dft barauö ntac^e,
rec^t biere^enfc^eniu berfdumbem fe6r äbel mir* an«
bere einen %alfd)m&nitv , inbem idj mmlidi Urfunben
fe6r trefflicf^ ju fdlfc^en berfie^e« SInbere einen ®ottti*
r^u^er^ inbem Ud bei ben' burcf^aud berborBenen SRom^
(tn^enf, bei benen ^xi^ui niibt minber/ ali einfl bie
San^e @tabt (nac^ bem Scudnig jeneä Slumibif^en Si*
tüii) feil 1(1/ pi\>ftli(fyt IDipIomeju fapern im @ri(fe
^a^e. Slnbertbage^n treten t&^iQ mit mir bor ben &o
ric^t^lElof , ali meinem eigentlichen £6^a(erf boc^
o(ne efwa^ au^)uric^een. Mt biefe berac^fe ic^^ itnb
(e^aupfe hhi, fte fepen feine guten Srennbe |u mir^
bag f!e fole^e« gegen mic^ au^f«gten. S)ie)$ aUti $a6\
i4|tt StomiNi betten gelernei welche bti ®tlM unb
ter 9>frdnbefl j»i0en liü^ft bie6cf>am mUUmittn^
nitti* ühmtUti* Sbatttt aUt ffege tc^ fiSer aUt tit/
tottäft fembfefig ficft tntr gegeniibcr fleffe«; mir »et
-^iMfe ®otüß, (beffen Derfraute grettnkft^öfe iwit^trt'
fo gut jtt ©tatteti^fommO unb fepere meine iriump^Ci
•?^ 1 p p r ö 9^ m tt. SBel^en ©off raeittO © « ? •
Sarfolitt. SEBie magj! bu noc^ frögen? ic$
trage i^n in biefem^iegelrind eindeft^föffefa; jtbti ^inif
Ui tm mir gewärtig. • ^
IDer ^na^e. £)@6ffer^unbaRenfd^entrette! j^ol*
b{eÄlrd)e€f>rif!ifolc&e^r<iIafen,forc^e^riefier? 3fl bie*
jener neue ^eilige &tift, t>on b'em unfere moberntn 9(p6«'
(fei fo groge^ anffc^in machen? 3fl ben» fcer Seufel
©ofteö aiacftfolgcr geworben* Sfber Ui)'t, lieber SBtiV
(!er, bie @onne neigf fic^ i^rem 1Inferg(inge fc^ott#
^enno fel^nf fi* nac^ JpaufÄurüicf. (St erfltd^t bi(^,
liegen ber 9^eraf^ung mit ^mn S^artolinu^ boc^ eiUn -
jtt »offen. ^ > <
ISarfoIim €r (ann ^ttxtt auf feinen %aU na^
^aüfti ^uerf! muß iö) ^itt, toit fc^on befagf; mit bem v
aj^offolifdien it^attn 95erabrebung treffen. 9Jun ijl e*'
a&tr fddon {u fp&t, unb er mug bo^er nof^menbig n(oV**
gen fic(^ bei i^m fteffen. £)amif er aber (eic^fer ^ufritt
tt^Ut, tciU idi bir ein €mpfe((ung^fc^rei&en fär i^n^
on ©e, SdferlicDfeif mitgeben ^ unb i^n erfud)en/ nic^it
Itipiel f&t bie ju Sitgung ber begangenen SBIuffc^anbe,
und^inge^ung etned €^ebilnbniffed not^tDenblge 96«
fitnixim unb SDifpenfafioh Don btr lerandjupreffem
^enno; %^nt bie^» {ielber Jl^errr! benn i^ Un-
»frftic^ unbermogent), tiel ju geben.
J^ a r 1 ( i m ^(b mvü mie$ eifrigft beine j S)m*
Uli annehmen, ater &6re! id^ Derna^m, 6u ^befl
eth piiar :Rapattnen bei bir. S)ie^fe mugf ba mir {ttrddf^
la^n. Denn ti ifl gegen meine ©ewo^ttiM* ffi^^ Alien*
ten »i^ itt »erar6tiien/ ©Inf einige ®aie büißlo «r^
3 ft •
, S68
fdfU^u 6^en ftt (^ nun dOein ba^r hmmtn, t^iu
ben fte bon i^m berlangen, »a^ i^nen einfiele^ unb btn
t^tUdtvx tanbmann nadf Saune be^nbtln, o^ne auf
ben iBrief M S)tttn föattolmi etnise SRilctflt^t |n
nehmen.
V ( 9 1> r a a m n* IDn btfl e(n sefd^eibter unb ber«
flJnbiser eefeOe; bem 9lat^ f6mmt {u rechter ^tH^
.Kber fle^ bor^ bog bu jnit bem ^erm Segatcn in ber
Unterrcbnns {nrec^t tbmmft, benn tc() ^&rc, er fottfefN^
eele^rt firyn«
fBartoIitt« XM b«<f i^t teute* j((inn i(^ no^
fttntt mit ttmai btenenj
^olpprasmon. ®e^ab( euc^ wo^L
2>er Xnabe. ®e^bt eud^ Abel
J^ennp. Eebt too^L
S& q r t p I i m 3c^ empfehle mic^ unferet Utfub« *)
j^enno. SBaifagter? ^d) glaubt, fdtnw, et
f[tt(^ auf mic^
IDer Anabe. ^ir'fl btt'4 nüfU ®etoii/ er
.flutet auf b(($,
J^enna« 2lc^ fmn nic^tö unterfc^eiben. SR^in
t^n aOe ®6tter unb ®&eemnen oerberbem $Ste tc^ fe^^
iß bie^ ein au^ftefeimter €c^utfe.
S)er Anabe« £erne ^ier bte Sinten bei 2>m(uit
fenneUf unb aui ber einen aUt äbrt9en@(6Ie(^ttg(eieeQ«
{Run aber ^enno mac^e bid) auf ben ntorstgen Sag
ttxoaß gefaßt* Um mit bir ju bem Legaten ge^en {n«
(&nnen^ n)frb e^ n6t^tg fepn, btcb ettoaö crbentlic^et
attfiu)>u6enf ein reingen>afi^ene^ ^(eib# unb faubere
6trdmpfi anjuiief^n^ ben S3art ju feieren r bai i^aot
{u Ummti, ^inbt unb ®efi^t tüchtig {u »af^eor
^} Dtefe eieSe fann td^ ntc^t vevflr^, Sff.
attc6 bie gtj^el üWii dBittfc^eiben« tnty bu nittgt/
tt^teVm^tirser; tiid^t teie ein S&auer erfc^cinen. QBetin
bu aber ben $auer tti(6t iMi terßecfen fannft, fo 90«
beerbe bic^ mniQ^tni tote ein ^Äflic^er SSauer; fonft
(le^t er btc^ ^fetd^ alt einen 5ter( an, bem er ein mnii
nte^r Slefpeft einfli0en mtiffe« Senn bu m$t mif^tn,
tef er Sugen tt>te ein %a^ß ^at
^ennf>* ^df toeifi btt 2><m( fSir betten n»o|(ge«
meinten äiae^i nnb toiU t$m forgti^^ nad^fommen«
SGBenn ic^ bep meiner SJauerfame a(^ fSo^t^ itm ®u
ti<bt borf!|e^ ilbertrifft mic^ feiner an S^iflid^hit, unb
äffe fagen# id^ terbiente wo^I in einer anfe^nlic^n
®(abt ali 6<^ult^ei9 im Stat^ {u fi^en. Unb mie? in
biefer @tabt ton Ainbe^beintn bii bttna^t in meinet
9)?ilsibi9(eit erlogen/ ^b id^ haß SBefen nnb bie S}if*
Itc^feiten ber SJürger^lenfe fo )iem(ic^ fennen $e(ernf«
9lttr t)or 3tpof{o(ift^en itiattn bin id^ nod^ nie aeflati«
ben; idft bitte bid^ ba^er rec^t fe^r^ niir Unterricht ttt
fil^eilen; pit i<h midi beneiden foE« ®ttoiQ t$ i({
«ine Smft, aUt bie Zeremonien bei einer folc^en erflea.
aittbienj rec^t inne {u |i<iben. ©fubiren boc^ feibfi un^
fere SBanern fange iitt>or/nHe ffe t>or mic^/ al$ bett
i^erni im Orte treten mdffe»; besn awii bep uni t(l in
dBem bem eint $mif[t Oifbnung nnb 0vef]^efibe)ei9ung
eingeführt«
^oippragmom ^enno folge mir! £>tt tamfl
.$ttf mir übernachten; man mirb bir ein S5ett {nmege
rieten; übrigen^ fie^* ^or^ ba§ bu m'rgenb^in bieff tnU
fem(». ,
^enno. S^runo b^t mir bereite £e(ren tttbtUt,
iDte id^ mic^ m Ottern (u bene^en ^abe. S)a bn mic^
ge^eigen b^ft, bep bir (u bUibm, mill i(^ beiner Cinia«
bttng mi(^ ^er}li(^ gerne fügen.
• ^ 368 -^
mtäit eA^tn fit t^ nun dOein ba^cr hmmtvf, v^iu
Iben fie t>i>n i^m t^erlangen, toai i^nen emfie(ef unb bcn
f^rftc^en {anbmonn tfc^df Saune be^anbftn, o^ne auf
b^n 95ruf be^ i^errn .S3ar|o(mu^ tiniai Slildfit^t tu
nehmen.
$0 ( p )> r a g m m JDu bifl ein sefd^eibter unb bet«
flJnbider ®efeae; bein 9lat^ fSmntt {u red^ter 3ef(«
^flber f{e> bor^ bag bu jnit bem ^emt Segateti in ber
' Unterrebuns ittrec^^t (6mnißf benn ic^ l^&re^ er feftfefir
0ele^rt fipn*
fBartoIim X^ut bii<^ {^r teute. Xam i^ no^
Yetnet mit ttxoa^ bimmi
^oippradmon. ®e^ab( euc^ wo^t
a^er^nabe. @e^abt euc^ Abel
' J&enn^. Eebt tto^C,^
S& ax Ulin. 3c^ empfehle mtc^ unfeter Urfitlü» *)
j^ennp/ SBaifodtec? ^d)QlaviU, SNrunpf ce
f[u((t a)tf mic^
S)er Xnabt. Siit'ft Wi ni^u ®mif, er
.fltt(!^t auf bi(^*
^enna« ^df fam nid^ti unterfe^etben. . ^iitn
i^n aOe ®6t(er unb @&(tmnen berbeHen* 9ßte t(^ fe^f
iß bie^ ein au^defeimter ©c^urfe.
jp e r A n a b e« £erne ^ier bie Sinten bejr iDonftir
JenneUf unb anS ber einen aüt äbrtsen@(6Iec^ttgfeiteit*
JRun aber ^enno ntac^e bic^ auf ben ntorgisen ^9
' etn>a^ Qtfa^U Um mit bir {u bm Legaten ge^en W
.(&nnen, n)frb e^ nitUi U^n, btc^ etn^aö orbjenlI.ic()er
. aufiupn^mf ein reingen>afd^ene^ ^(eib, unb faubere
6(rdmpfi anjuiie^n» ben S3art ju f^eeren, bai i^amr
{u Umn\ai, ^inbt unb Qt^t tüchtig {u »af^eUf
^} Dter« ^eSe fann (d^ ntc^t vevftr^, fR.
S59 --^
äitc^ bte ^idtl tVMi atinf^tibtn. ffar}, bu mn%t,
toUtinJöntitt, tiid^t tete em fdantt trfc^einen. QBetin
btt übet ben ^uer ntc^t ganj t>er(lc(fen fannft, fo ge«
beerbe bic^ mni^fltni tote ein ^&flic^er SSauerrfonft
f{e^t er bic^ dfeid^ aK emett 5ter( an, bem er etn mnii
itie^r dlefpeft eitifli0ett muffe* Senn bu m$t mif^tn,
Img er ^u^tn toit tin ia^i ^at
^ e n n b. ^df mi§ btt SDaitf f&t betten mollge«
meinten ffLüt^, nnb tDtlT t$m fotsllitb nad^fommen«
93enn ic^ bep meiner SJanerfame ali fSo^t^ bem ®u
tid^t bor{{|e^ ilbertrifft mid^ ifeiner an <j&6flic^fett# unb
üffe fagen# id) Derbiente «o^I tn einer dnfe|n(ic6en
€(abt ali 6<^ult^ei9 im Stat^ {u fi^en. Unb tbie? in
ibiefer @tabe wn Ainbetfbeinen bii Utna^t in meinet
^unbisfeit erlogen/ ^6 ie^ hai SBefen nnb bie S}if*
lic^^eiten ber S3ürger4lente fe )iem(ic^ fennen gelernt«
9htr bor 9tpo){o{ift^en Segaten hin iäi nod^ nie geflan«
ben; td^ bitte bid^ ba^er rec^t fe^r^ nur Unterricht )tt
iri^eilenr toie i<b tnidt beneiden foE« @en)i6 e< i({
«tne Suni{# alle bie Zeremonien bei einer folc^en erfleit
Slnbieni rec^t tnne in |i<iben. @(ubiren boc^ felbfi un^
fere SBanern fange inbor/nne ffe bor mic^/ aH beti
j^rrif im Orte treten muffen^ besn am^ bep iin^ t(l in
dSem bem tint getoige Oifbnung nnb Siefj^efibeteignng
cingefil^rt«
^olppragmon/ ^enno folge mir ! fbu tannfl
htj^ mir fibemacftten; matt mirb bir ein 95etf {nmege
iri^ten; übrigen^ fie^* ^or, bafif bu mVgenb^in bieff eHti>
femf». • ^
^ennow S5runo ^at mir bereite £e(ren ert^etff,
iote id^ mic^ in Ottern (u benehmen ^abe. S)a bn mic^
Se^eigen ^aft, bep bir {u bfetben, toÜI i(^ beiner Cinto«
bttng mi(^ ittfiidi gerne fugen.
fytUtdt aufgef^Iageit; iät looOee jtboät, baff et 490
miNrtf xoitt. iDenn er 6rm$t J^attd inib€tsent^öiiier
in Mlec^ten Crebt«.
^ e n n 0« Mt flnb (atb ba&ep. 3(^ er! eime htß
ttiti hm X^rm mitbtu 3d^ fdrc^Ur e« fey fc^on
fft^ am Xase; |mar M e« noc^ nic^t 4 U^r gefc^lo*
Seiu .£> ^itnmelf toaS finb ba< filr Derfc^Ieierte S>a#
tneiif bie fo eben an« be« it^attn Verberge fc^lilpfeii?
3(A glanbe f&ma^t unter ben brep ®itfinneti if{ nener«'
bmg< ein ®trett Abtt i^re Gc^&n^eit entßonben#. unb
ba lern 4)ir( me^r an« ^^rpgieii am £cben i^# ^aben fte
JbiefenStpoiloIifc^en Legaten in feiner ®c^(aflpfigreit auf«
gefitc^r; p gludfeUge @c^IafIof{gfeiff toenn biefe SRdbf
d^en (eine ©ottinnen »4ren!
X)er JCnabe. 2)n 6^(tfi biefe für @ittittnen#.
J^tnno? Salfc^ gerat^en! S&ep ben J^etben gab ti einfl
folc^e. Un« iat man geU^rt^ baf e« feine giebt £)ie«
iß ber wahren Sieligion gemdg. *
J^enno. 3(^ glaubte ti fucmo^r} toc^ fi>ric^
U^a« Pub ti benn fiir SBefen?
£) e r 5t n a 6 e. QSfxnb 9(uftodrtertnnett a»i bem
&pital, arme ©efc^opfe/ bie wegen i^rer p'un^t unb
arbeit bei $ag unb Sf^ac^t au« bem apofloK @c{}a^ ein SU
mofen erl^ielten. X>enn ti glauben biefe, bag bie@c^dg<
ber Seütfc^en, unb 93atbaren für feinen frommem unb
(eiligem imd Dertoenbet u^erben Knuten r ali fäc
biefe in ber Z^at armen SRab^en. £)ber (a({ bn nie
gel^irf ^ ^enno, ba§ atlt jene Selber ^ n^etd^e n>ir feit
f»itUn Sauren fui^ ben 3tb(ag orbentiic^ in bie SSette
ttnb mit aOer 0en>aft infamjnenft^Ieppett rnngteUf unter
bem !Bpra>anb bti ^ürfenfrieg^r ober um ^oncilien {it
Derfammeltt, ober, .^ir^en aufinbouen, über jene SR^«
riabm tton IDufaten unb no^',me^rr t^^^ mt fetbfi
\
i^etf 3tt|f iMd^tX^ffl Qt^ätf um eitflbeber K^ffUlft
^oflieq (u faufen^ ober, bte pc für ^mtm Dtfit S^ene«
(lehn erpttffcnr Itntet betten traptentltd^ jene jtonffftu«
ti>ttctt f attdietc(^neRi mek^e fIe;,,5(oii(orbiife^« S&ey
fett Xeutfc^Ianb^'' {u ttettnen UlitUn, uti^ tDeUH
«ffe S^jNfe tifitific^er Vitxfd^tm^tf^tit uttb ®etoo(et&<«
itsfeit itberOeid^tt: tstHic^ jette @tmittielt# bii ^ ftit
btel|jr}a^(,t>ott ^Dm @itpi^ifattotteitr Soncefi^onefv
iiQb |)ribi{t3{ett {ufamtnetttcf^arre; ntib mi fo inel
S4^ni/^j|)0|eitfatett^ ®t4Mei?i SD^ern ttnb iS&fieft
eln^lDTttS ititb S5arni^eritd(etMNi^tif9er<^tittbeit ~ ^Ü
fttttttt st^M/ bdg bie< a8f$ ntrgettb atibec^^ttige^
f(tt# ali {it lettttt atmett @if4>6pfeiir uiib }i9ar mi.fti^
ieiligfii 6rilnbettr frtNt iio# cMitae(if<^'apoflo(if^tt
flüc^fc^tmr?
^ etiito. IDu {2^1(1 (ier biK dai^e giȤe 69ffem
bet 9(tt«)>(iiitberutts %m(d)lMb6 auf*^ Sltic^ totmbert
nur, bog btefe^ Sattb ttoc^ e ineti ©refi^eft im fSktmi*
sett be(ig(«
t)er Anabe. S><i€if{'< au4 tt)a< jette bebauem^
töf f{e itfc^t tiod^ ben (e|tett S)eut bon utiö ^aben«
i& e tt 1^0. 3c^ -^ölte aber baför, biefe ®e(bcrdiett
^nhignidft dUm, mtd)t in biefe« 0efb fid) t^tiUm
£)ber fiteft bie ganje gÄDe ber Crbarinung tiur fibcr
fle au«?
Ana 6e* SRein, auc^i über Änaben unb ?B?i!nner*
€« bflrfe — ^aben jte au« ben ^eiligen SBuc^ern Qt^ott -r-
lein 9(nfe^en ber ^erfon roaUm, batum galten fle (!c^
fold)t, n)e{c^e f!e aOerUebflegreunbc^en nennen«
J? e n n 0. fSa« (reiben f!c benn mit biefen ?
©er Änabe. SDufragfr n>a«|ie treiben? ^ur-
fetb^ume, n>ie ein({ S^pi^cr mit ®aniineb, »etti^ re$i
•lern er ber e^de nac^ bitr(( einen SIbier an« Xroja ent#
..^^«n.'n)« 3<fr »Rfe^t. mt4(^ ^i^tt, fbffett
4ia^hih toHäft |tt Ot&^Xkti^i^ ret|ettuiib^f%|k»ftr«
froden; SMefe foBen^ wi« M ^ A(»fiQ' i^entMOtei^
tHbm t^9<n O^fMtl^ttrttr t>li fTe itlM» |t«$ i«ffef>
tf«i)rt>M^««'feiit €(t(l<« »Im/ fbiA(»n^tb< (fote ftniff&i
(er rieben )ur@omttter«i<ft gar Utl; hkfiHÜttUtvi
fw' nmoMmiRd m «in' atMutinH^ oniodMNr. auf
(^en man mit Ut 3ett $^f{e wi^lU
,. ^rnnoi JDu {^Ifi ^r fSttnbcrbttQl.attfi t>o(^
»{(Seicht f!nb fle 6(9 fetten tMrf(i(^ nit^(@dRbett; ofi
{(l tem einen trloubt, wo« 6cp bem Siintxnt (in ßttuü;
fAttbisentticOetc^twicfelbfl. Zitnttic^ 66tte» ti,fiiU btf
fo i^nen (in srof«^ S3er|^r«^tn fepnr f!c^ |tt btfattfenr wA
fit foOen bie^ un^ to'nilid) ali eine fcdn&be @enicin^if
t»ort»((f<n; toit ^inimn ttä}mn t$ ünß }ttm SKu^ne
an. Ue^ridenö wenn iä> fo(c6e®efettm in ni({nemt)orf<|
trtvif^O tvi^rb' id^ 0e a(fo itfidt {um getttr »ertam»
mtn, nid^t anbetet, af^ wenn }te ^ßialitit (esond«^
aifo fe^r t>etabfcfteucn wir jene« 2a(?er. SJoc^ $6re^
fo t>ie(t(f) l>ai?6n wrlte^e, Hiug trnt &ptid)toot'ty baS
(ep un^ seng unb gdie iff, nic^t gan| aui btt Infc de«
jrtfFenfeDnt 3« «d^er cfner jff tXom , btftö mtAiti ifi
tt ^tifU S^ie m&f^n biii t>dn urifetn eiaentn'^a^
maii^i.itr afie (aflev d^i» Mr;$BeIl t^rplllfal^ mitvlnä
^tm ^at, U^tm He webte M^ ©eriRdfU« «o4 iic^ .
fit ^ iiHr«i~$M#(Ui» bam; ffob onc^ in «IkB^^^gen'
fp vmt»ä>i9, »aS ^ niä)<t emiQfll bot @«ttettiliii{l anf
«rbmtli^A i^t<f( t>e»H^tctu np^JNm S3»If fo »Ut «nii
ewif« Scrüiithtif faUt 0Rb iiiGwBma ^oifiktidf |«n^
fik^g, £nttif(«6ji>(^,i JPiÜltas«.» ^Obfdlildar, ^t^r
. ^,e r JC n «1^ e. &U f^ntt« foldre 9S«fk^e« 8e^
fer fepn, bte au^ Sfefäf{4li(il^. .twk S)trm^ivUtn(btm
Slltjrea €^rif{{ f{eigen, uqk üMif (lief«; «Mett: Jddkentt«}
cingew^f-f. fSorjie^er bet S^in^ett ivecbeo; €4 ifl tia^et
I^Ä Pnttb^i^i ia»<ntt bie^itutr grutibfeblct^l^ ba bte:
.^4<>l^<( i» 9i9P »91t fQ(^*ni @4)(a8e ilnb. r - i
^.(.9».^ ; ^((^ ^Iit)i9e^0reif i^ nid^/. lök tfefe-
^4iHi^<^.^ ;9tiHibf4IeiJ&(:fe)^» ihatOf »nb bjodl» f&r ^et»
£>ec ilnabe. ^u fannjl e< ou^ nt^tuwffm^
b^ 1^ b<H#, e^ oMt^. €^ri(|tt« ftlb^ .»oOfe äui*
bt^ll^e i!)<ii t>4n. f4|itutB ^tHmseliunt ^SianättA-lfA^'
bta ^|^e(n i)^b ^iftn., tm^ wteberum ^oi»^ bm*
tqü|Mffitnbt9 Igd^e t>.<i;^»rseii;:^IM6c. 2I# t4 lamtin
fBunbec« tt>enn bti» ein töam-,! i»ltU8. nü^ tveigtr ^:
ben toeifeilen unb angefe^enflenOterbnc^enÜftaiiiitiiti
^#tid^ ^ton^e i\«<^. ni^.i^t^:dttt>i>vb(0? S>«4'ift<(6'
«t^-gi^nsei^«« i{frii^;M%nteni iu cifiH)rc^eK$.A((l>,<
t>tt tim. 9lo6ili toa^tt einen ^h^fl nii«
. liemticf^en Sfngriff anf bte ^ätam^af^
-' tiffeit ime^er ftep htm Segaten (n Stfc^ ^
*' getabenen !DftmenO
. :^enno* ^^ f^r<i<i^m a6er bte üMsen @aile
ba^tt? berflanbende^ t»a& (t tooSte? unb loarfen fie
ifyi^mäit mit ^tm&nf^t^m unb fx&dtltn f^m £ifcbe
iD.et i^nafte. Smtttif€$i. S)it i&vmtlidit
^c^l^Sfd^aft beflonb w^SH^manlpn; ba nun tm^'
felben bie< nid}t^ äSeue^ toat^ fo t>ct^atAtittn fie bie
9ac|fe ivU «ielem, ©((dc^jett SSur einer ber Slnmefea«
ben, itn efit %^cil bfcfec SBeftftimpfung' burc^ befonbere
8^er^alt«iffeft<^roffmf »urlje jw: €utpgnblicft!eit ge^
t{i)[t.' ^ie 6e(beti fc^pnen ^dbc^en ober toaxtn gefenf«
ten JBlirfe^fr W^ u6cr bieX)^re« tot^i fitcWjtPo^f ge^
t?äiiten. fif jtcfe ni^tS in fhgen.
jp^nio. ed^änblic^^f ©Ott, fe|r fc^bli^^!
^d^'mmt %fyiüi to&t^t>t bkfm ^iAt o^ttMid^ mit
S^ut^n flrcic^n,^ ba^ üiBdß b^t i^m oi^^dumibtu, unb
pm,tfotfi^abtttf)ttm^<^itn (afen, unb nun mngte
i(^ {!)« bepna^ b^« nn$>n>e(fmtU^tg ^p))(Kirett. 9lber
^^re/) %nno! t^ nun bi\^Q|e übrige gomil^ biefen^
iweinenJ&urwgUic^?,
o.jDtf Snt<i[^^*< . (£ft ftub^in bet %^ «Be di^t. eki
titl^*l#r« 9^4ii^9m9 mhi^ttt Unindift^. ie^ebrficik
unb anbetet iafttv voitltnf tu^^mt uon bim Sj^fft ^.
be^ ttn6efd)aHe^e9 ^<^%.;(pn^. Uibft f^i^tfi^^t* ^
X0alt unb tBiqffm betfolgt
•'djeittto; €< »tfnbfett'Wid^^ ba§ tüü it)6ifrgftit
bfe# bitfbef.' 93irtliift atti-fkt %amiUt tarn mnn gait}
bNfl^rni krNim^n« 3t^ erftmtre diic^«ie^)r^»(mpruns
869
tlnft^t^htt |tt Uiftn, bit ofingefl^r bai <i^t att€«.
htAdtnbfün^^ilofop^anßtUUx ,MUin einem Staate
bii Jf^inpttv, fo auc^ pflegen Qmi^nlidf bit S^ürger |tt
feyti."
\ X>tt Xnait^ (Sisif bn 6if{ tin p^iUiöp^ Qtmt^
btn, -^enno!
^ e n n 0« £)6f(^on id^ fein ^^ifofcpf 6in/ fo toeif
i^ boc^ bjeö, unb ^abe e^ bntd) bie Crfal^rung bewd^rt.
gefunben. ^oc$ «^er if{ jener, S3runo, ben tc^ auf un^
iutommtn fe^e^ jener SRann bon langer ©eatur, im
ftibnen Stodfe/ mit bem rotten ^ut/ ber einen S3art
toit tin ^irfcbfiocf unb in ber ^anb eine SRenge ^uSeti.
ftigt? 3c^ giaubiTf ba« tt>irb bzt, £egat fepn.
S>er ^nabe« €r ij{ e^z nun gebenfe meinet
SSorfc^riftem
iDer Storni fcfte £egat $iai Uebetmaß boti,
borgen unb Kummer (jgt mic^ toeber be^ Sag noc^
JBacfte rui&ig, alfo fe^r peinigt mid) ber €rfe(, ben ic^,
in jDJnncmarf mir jugejogen; unb jener 93i(fett; ber mei«
nem Gcblunbe eneriffen n>arb, beibeä burc^ bie Ungun^
metiieö fcbliramen ©c^idfalä. £)enn ba^ Srjbi^t^ymr
mi(f^ti i^ auf bit feinflau^gebac^tefte SSeife beteie^
tu bie ^^nbe mir gefpielt, entfc^Ifipfte mir n>ieber; iäf
berlor barauf, (um toaS icb mic^ jetoc^ n>,eniger film«
mere, ba ber borttge S3erluf{ ^ier {u £anb tyieber einge«
bracbt tDerben burfte/ unb e^ bem g)ap({ me^r ali mit
}n@rttnbe ging) eine ungeheure (Summe ®e(be$, bie
t(^ tum Sau ber ^ire^e biß ^et(igen^ mir fo oft mc^£
ungänfligem $etru^ bon ben S)4nen unb @c6n)4^beit
gefammelt^unb bii auf 20/000 £)u(aten gebracht i Unm
fonnt' i(i) mic^ babep nocb burcb bie ^{uc^t retten, alfo
gtauf^m t>erfu^r,^unb allem SSoIferrecbt {umiber^ j^ner
barbarifcbe i^6nig ge^en mid). ' Srä^er/ bep meiner
Sininnft f^attt er mic^ auf Vai leutfeiigile empfangen^
^ttttenl «Triften. S$.n. ^a '
StU '^
oMtm Urfadjc imtteii, f^tt^ttmmm fep, cM »m be«
f}rteHa uttfetfcett S5<Mr*iitf n |er|«jlfÄtn/ unb eirnnSu*
ftmb ber Slu^e airen(^a(6en tt>teber (u Dlfligen. Unter
Vftfet girmd tbätbct^^tt^iiiit dbet bit ^agen eifretrftc^.
ben nteiit 9l6Ia§ unb bte übrigen 3ttbu(gentfen , (t> M6
tnü ntfr gtn^tmtn^aitt, btp ben 2) Inen, bit tma€
ehtf^Mge Mrb bet StHtgtön iUrani {udet^me Seilte
tMHn, tntt6:ilMi, fo {«Dar bdf ber 5(&nf8 felbfl feinet
lAib be« ^ah^ti »ikblse^ottsSeMenfe DerlieJ. S>ttf#
MeM 9B6&{tt)t&en nnb Ibtefe ^tttb (mithätf ging td^
ito^ 6d^n>ejben 06^ mti5 i9tttKxtxtt meinen S3niber^
ber mit mit 0e{oden, f&urger boH !07iii(anbf ttnb mt
^Riferfl t^net tbdti fetner ®nnbe. üHac^bem rc^ anß
6d)n>eben {ur&cfsefcl^rt n>ar, unb bafeI6f{f um Sriebettr
. '^ tM< imut fSr ^ebrni^nngen, serexj^fe ober nnge^
. xMh% ^ ^fftm, nn^i&änbniffe abtnfc^rießen, ben Xtit§
etbrAift ^fttf fänb idt fein ^et) gegen mtd^ ge jnbertr
tMb fehlbftlig grftimmf. ^libatb icft bietf.berOdrf^
»Ät e« meine erfle ©btge^ benbon ben55arbören geTam^i
nreRen €f(i)di^ ftt^et tbrg anbringen ; m^ backte id^ auf
ijtferne eigene tkettmtg. 3d) entfam fielet für meine
^etfon^ tibet bie ©cfr^e »utbtn mir üufgefangen, mtitt
»mbcf in XtUttt getobifen- fHiäft Cdnge txnrauf erlieft
ilft ein (Sfmptät wn einem fonigl. Äfagfc^eiben an ben
^ftblT (tt ®tfitbt, morht tr mi4 mc^ alt timi fÖetfire*
d^enö (^ej^cüttgt/ mic^ nidfi me^t einen Ifngel be^ grie*
betil tmb tim. tfpofteHfc^.Xegaten/fonbem etnen VLMu^
filftet unb f*ilnWi(ftett ^tttit^tt ntmt, inbem I* nw^
ifhr %tn €rj*ijtl)of bon \X)^ala, einen ber ou<ge|e{cJj(nft*
(ten Wtinxut, bem amti er befonberj feine J^fb gefd^»
(etf burd^ ben gefcf)n?bren(!en $etnb befj^Ibenr totber aU
Iti SÄet^t unb cBe »Ißigfeif ^ unb ixoat gegeti ff min
SßiSen/ irtt er in S5anben (ag/ lux SKbofnAing wa btt
/ « ^r-. , n. ., S71 ' ••^•
Um ^tihietf^nm eine ji^tlidtt ftnfion wn 700 iDiit<il«
ten mir au^bebirngett ^afte^ Unb ttm tiefen l&ittos
t>erile^ter ju fpielenf unb htn ^t^dpxmt^i n tötetet
@e()>tettfe( in ^inUt^tunb {u ^eOett, ^dtte M>Iäg(eti^«fi(
l^orsegeben, bieö attti ftt^ rolbtt mei^'^^fen tmtflEBili
len burc<> bte SBiafd^r Ün5 eisefieii fAntiiib ftktir^it
Mnki t^on @^iDebett gefdf}e^en. 3c9 fepi ftAretsgUi
rabe ^erjenise girnfm, Ut Um Mn ^inet tittbem g^ite ,
burc^ S^Utn im gelbjuge mitimoixt^t ^m 1^«^
^einbe SObo ^uf<tten ungtpt&i^i ^Ifkt ntO^äwpfm
enn>fdnsen. ID^fdr ^ittt tc& e^ üietttiHniiienr^ a^H,
nnb bie refreO^c^n ®<f^fvieben«6lfer n^ibei^ tcn le^t^
lesitimen gAr fhn in Stom )ft t^erl^btsenf mfb e^
9Kie3(tet> )ftu« btmSaxblmtitoUt^inmnaiif mtimmfßti^
fdj^fad «lä ^foteffdr itttb ^trcn itl ©Sweben mit fef^
ta^tfeUtn. 2Ny ^jeee uberbieö in meiner 9t6tnmtt eV
gefc^el^en kfm, bü^ betfelbe €rg6tft^«f, einer Ut tu*
Mtofeften nnbti^ärbtsifenStnkf^^^ fßimtmm^äiäiiix
ttn bti tt^rannen jtierft in ben $o}»f l^eti0itti&et ji9t#«
^ny ^m^d^, 4f(^ id) ben %Httt Mn bet 3^e|ufat^
lo^def^rdcfte«/ gefieten, b^f betfdbe mit feinem ViüUi,
einem td)>fem dtitler^ tinb mUn anbetn ^elnift.^
fär(f)tfr(i^en ©tfdnsniffe Qt^etftn iwvben, fo ttMtf
Wf i^nen fetne ^öfnung ber grei^it me^t bliebt^ nnb
i(9 inbeg Uttgeflirt Ui fjUi^ um bie 700 JDufAMk
ptttmtitM. ; ..
9iu§elrbent , nnb nt<$t bdim'f infriebisi ^ bnf id^ tue
apbf{^(if€&e €;cmnmnnication nuf tat msamd^it^tt gu
gen t^n ben>irft, bifd&Albigte et mie^ felbf! «ttf bie fdinl^
fHigfie 9Bei|l ^ einer ^eHde^träger^ien «ib dnberec
ISerbrec^en gegen i^n unb att bm @(^n>ebettt n»iber
Mti @efdnb(enred(>t, unb ttMt>e( bietStfld^t^e^ 9}iii|h^<^
^ir mielf afieeorimet/ ht^an^m {u (^b^it*. ,Cr Imnig
«a 2
S72 • ■■■■■ , . .
(imtt im vitmli^tn .Q3riefe lep.tero jpa^fle ifottb^aft
^atüuft la% tt acgfn fflic^/ ali em^ti. tnctnetbtsen it^a^
itMMtA SBerrit^et an i^m, ge^Srige unb (leenge ©traft
Mrl^^ttft^/ bamit er ni^t geitoungen märbe^ c^ fe(6():
4iat^m. SBie brr ^6ni9 {uräBiffenfc^afe aUti beffm
^fornmiti fepn titadf toeig ic6 {ur ©lunbe not^ nid^t .
IBsir I»a<fl9ei§ ic^/ baß bie SKeinigett mic^ nit^t terra« .
4f^/ :^&(^#tn(J einen unbbeti anbern ber $8ereraute({en
^ttfgettommen. 0}iemanb n>ar in bai innere meiner
.f fami etngetoei^t ^oc^fürc^f i^fe^r, unbbe«^5;r
«it^^ttflase felbji fc^etnt mir einiden @runb ^tjeftir |tt
Mdtttj bag ;S3riefe mir aufgefangen n^orben ; benn er
.fc^reiü: er tönne auf SSerlangen bie gan)c@ac^e burc^
JBriefe feinet Seinbeö bemeifem ZUß aütß f^at miät
.in SSaHeit mit grogcr 9(ng({ erfäai^, unb ic^ xoti^
toittliäi nidit, wftotld^^ SBeife idf mic^ ani biefem Sa«
Obprittt^e n>tnbea.foII[^ auger bag ic6 adei^ auf baS ^axU
itidk^t in Slbrebe fletfe* IDaburc^ 5ab' td^ e$ n>enig^
4ttniUi^tt fomeitde^t^^cfie/.bag ii^ nic^t nur aOeijt
Mt pibfiüäiz Sil^nbung md)t furchte/ fon6ern felbff ^of«
.fbt bbrf / meinen gefangenen ^ruber auß bm j^^nben
Mi Xontgd tu befreien f inbem nic^t nur ber ^abft,
«f»nb(rn feO^ll.knact^arte gürflen bafiir i^re SSern^en^
tM9 aufbieten« Denn ba ber ^abj! jejnen S^i(#fenf
rnüäft bem S)4nenreic^jttn^d}f{ x&ei)ntn, beauftragt
l^r hit flQabrbtit t^er <Spc^e n^Jber {u unterfudyen,
btnV i(^ bie brobenbe @efabi^ turc^ @e(b unb .^ute
JEBotte (etAt |u^bef^m6ren, namentH^, mnn ic^ einige
>8eft|terjtnb jn^ar fo (ange micb aufbaute, bii ber ganiie
>^attbel ttmi eingefc^rafem SDicfen SHat^ ^oben mit
Audi einige gute Sreunbe gegeben. 3njn^ifcben ^ab'
^ e< Qttt J^Affe bertreuen Slorentiner babin qu
Mt^U nab fo Dier tmittt, baßicb biermieber anfi^n*
. % Uita, itnb .Q0^ üf>whU$un gar nidftjn, f^vix^UH'
biß J^^iifletn etihtf ittfantto/tifc^dttett tM»i fttHtti
bag man mir bknmli4ftxi %^nltiUni ft itt^milmi
^itv st^aitf ja ftlift' wd) mt^t , imüdmtbttt un^
iUtUfftn. JDie tRSt^t Wef« a5lf*o^r t)Ott ftitdbff
ti^tmeüftt degen mid) an^itvitUn, mfycUvi miiiUk^
tpo&I im 9lam€tt be< ®r)6{fc^of^ f)i^ att^jUdften, {wll
Utofen @d[)im))f nttt> 3;er<)c^tutTS i)e< l^eK* dpcfloltfd^eti
&tu^UBf inbem f!e biit S5e^'du)>fttnd f!<9 ttlMiuu, ti
f<9 bte j ette( Xrags unb S5Ietibmer( m$ iijtt tttiUf utA
miti ^Im ge^e Mf^id)U gerfnikre«/ AK bin ZtuU
fditn üUtnthMm^iii m bii finita tH^fkinm, up$
if^tii (Sdbti fit )tt berauben/ inbem i^ mttAM, ^nt
)u feigen, ob ti ttUüiUi ober fdjitihUdi, '$<mbe( ftM<;
)Ä mie Die( me^ tiitb f(i&{eci)eerm Ali^ftl^ ettnen f6i
mr Sauberer um bfe ©uramt fÄr flt^ ftegeMe/ toel(^
tt jtt ^etri gilfett m^e^rgefe^e ^«ü. * 9Sai Q&b* ifft
aber gleic^mol nic^t^ toenn iäi bai^iW, f^ill^tttilt
*tfaf, nemli(i^'t bie^feäbe ber ©prad&ett; bie ®«abe ber
^eidttigetff bieStein^uns bertHu^ligen, €rtoe(fiiM|
ter lobten, bie ®äbe ber ^roiM^ejei^ungv iinb'€(tt^
S&i^uQg be^ Elisen (Sciileö burc99ftffe$ütfgberi)4iile*i
traun! icft würbe mir barau« grJfern* ©ett)|nn jie$e4
infi etnjl jener $<lru^> ittnb bie Ötrigen SgauernaiJöflel
barau^ gejogen- ©enn nebfi bem bap-fleaBeö -bie«
'auger SS^t liegen, toorauö f!e ftc^ eilten i^re SRfi|e tbft^
liiirlo^nenben^rei^ gewinnen/ kMnnttvktilidii^'fliii^
/t^fimerflcb'^dmn t)erfd)affen finnen/aieng t^ttetiojflt
fe(6|l bie tidüdjt SSo^r&ng üb/*(iyba^'mM {u ^mn
'ii(fjt gut fdgen fonnte, roai einft SRa^arb^t tm pmU
'fc^en Kriege {u^onnibat foS gefagt ^aUm t>k&ttttt
gaben nic^ €lnem unb bemfelben StBe« ; §n (legen Der«
'jßunbenf!e>ben@teig{u benähen terflunben fie tti<4t
't>i(li ifi eä bereit» bo^in gefommem bag, ba iäf mä^H
ali )>apierne Ciplome^ nk^t« aU^anuMi^ei bie Mir
ffllirlUti$tmfikifitiißA9m^ i# nie fulN
^.if0tJ4f m Mt S<t^«friind(n.af^o#o(tf(^(r
S^cipÜ», 6<ft*itu|it M ^tintü^^ iHirc^ t^ftwd ^t*
i^aO' jene |4<[ft|H»erMr^U#e8 $&(ii>{riir fo ber (^t^
i<RnKiieitr mp^mf^Mwmt»! i(^^^^»»^*n^r^m
ltAI(4i tKm(^(% ' S^i^fe Setaf^«ng:M bcmt tte4
«f 6f, 4«f ^-pirein-eiittt^eli) ^en ^«if imf ^mtd$
^^.¥<t^f mdbM^inj b«>§ i^ t>ie Untit, ii»n bvm
l# 9Mtt6e, lie »erben t^^i Umfm »^i ^rieodr,
.; ©<? |5n#:J*, min fr' <<* ^<^ «^ ^ow
Mi;fMilN9> ^^iifetbe iro'r^ae« J^ifift merleii. ®r
hif^Ui^ Mt üf^otii^ 'S^atfn mn.^ mi^%
^fiifiify »tt ^hltmpoittl, iftoit^ 9e§^bie(it»^i«
^<|((CR.' 9<iBt|Helnrt..^(nnpI
' ^ < tt « 0,. ®it bemä(^i$i;( ^(4t ^«ir«^ i^iN^^
46t(»iit ^'er «jefe« Qc^eikn.
JDer j(«a^ei @'tfi iwjtfll^ ein UstiU^iger
■ßi^ifltnitt t&^tn oeirgefeii/ »ie i4 )N»'^ boc^ de^t*
ifiMi£ fo tMtiid (4iin tr au(^ ba teQ,{&attet »erge^em
•:. £<$<?^ i^et§t ben SJIenfc^en OMf^^ ®ie M*
.ßRbül ^ ^»r SartoUnu«? 3(1 er «»a feines Xcl(|ie
4imSmi ber 9»t< fi))(wn iß »irUi(& )H|ttei^(ettl<met^
Jit.fffb|^r'^c^«ic^.UBb ^impf gefonwnett , n^fmm
iN jene nwt f» gdMKttg »er^^n. iDo^ toy 9»cjdr
^9^4 1. aSal für tiii^^^aiitmerf.t^i^fi b«? .
JjPif C^ aSdt^ii/ nB(t«n er i|» ISW^W ^tabc^ «><«ff
(^m iDcrbe; fobatiti^ bafier ^ t^oii i^.®eril^«oi<lM^
|tt^ f|Bet6( ne^tq^n bdr/e: , niä^t mf^tf Mti '4 bcr
4Jatt|)öttMf ber Petition? , \ ^ ,
Sesat (So Dernltnm bentt, t^ori welcher QßHc^«
tigfirif ba^fem'de {({, fo bu bede^re^. €Ht«n< iß e<
'4iu fe^r feiere« SSerbrec^n, bä#f^(0|l ww mlüi^W '
4h|k4|#N mit bem Sobe t^r«(% toirb, ciirt ^tt^frM
|tt f((£«b€n; (i^r ba<|cttide a« ne^mett^ 't9d«ft(bfl®otl
i|r nk^t iDteber erfe^cn fatin. €d '(dl (bb«ntt {tt^i»
teil« biin ©e^tt t^r SdiloS ^cdebciir f^^tff tmft audl
Sbibetit fi# f^reif {« fMitn, unb mit iOtiMi j(ftr|>(c
^ik>{ttn |tt treibeiv; benit fo einmal ba^ f9eib fiiie ®tS»
fljtfeit ber SBoSii^ sefoffot, {({ f{e (anm mt$c fl^a»
f<«/]ftt^^^tt Nten. ^Oe biefe e&ibili labe« faOek
"Mf hm %ntHitt |ur e^iett Uttjud^t |lttä£f «^ ^u biefem
lft||H»eUntittod^ bet^ttibeite SSertoaubtfc^afltfgrab^ beft
tot aUtn ^hlUtn if)jc £eu(fc^en Dor{iislic^ alfo ^ettift ,
fMM^^M 1^ Hiemf ber barin .Ifoiui^ besansenr
ben ©c^eiter^anfen {uertcnnet tßilrben nun bieft
9V9tkmf b»e ^n Wb. fw? m f^n fclK!^»e »Mfie
fobevfif ' Utd^ifipnis »nb fcftneK b«rc^ S*^eifi)rtc^nng $^
^lHm^9 fb tonnteurfte teirl(i(& Me verberblic^en S&eu
ffitlp nfOi ftc^ sie^n* a&enn nun Aiti^btin 60(11
lif«r)^6un0 nnb ^ofitna fiit bi^fe. f^nci«iliiit$Mt NaiNt
876 ^
^imfoUttt toitt er ton UtäHitot^m $tff»«nitn
gmefen/ mit $ro$en Unf offene ja tieffeic^t^ mit tie<^
Sr6§ern SBefc^tverben 6« na^ Siom {u reifen. fSelc^
(Sc^ttnetisfett iebo<^ fi^ erft bann 6d ber IDcf^nfatten
ttdkhi, faUi bein @o^n, tbenn er f!e mirflic^ ÜtUf
ter^tnberni^oate^ ba$ fie mie anbern tnbe§ fic^ ttf
ttiifditf nnb er fie mid^in px feiner S^efratt {n erfären
ehtfd^rojfen if{/ magft buam (effen antf meiner um^cEnN
liefen €rf(^rttnd beflfenf wat e^ebem/^unb fegt w^
»ertöten fjl/ enfne^mem
/ ^ e r 5( n a 5 e. SQenn ^enno titoa ntc^t aUti, pai
in noc^ fagcn »irfl; Je^often (annr »erb* icftlnbcf
forgenr bag e<. genau in^ Seb^c^tnig geprigt n^erbe.
Segat £)en a34tern beS alten Sunbed tbw e|
tilc^t nur. er(aii6t, inner^a{6 i^rer SSerwänbtfc^aft €|ett
{u fc^It^fen; .fonbern e^ tpar i^nen felbfl unterfa$&
au§er^et;fc/6en.SBei6er ficft ju fuc^em .@» na^m
ttibtaf)am& fdtnktt g^ac^er bie ^tld^af bie Xoc^ter
feine« gjtuber* 5fram jur grau. , €ö burfte ferner
Sfaaf ^ inbem fein 93ater ti bei feinen Senben (femur)
fdjtont, fein anbere« SBeib ati Si^becfa, bie Xoc^r
^attuel«^ etneiJ @o^ne« bon SJac^or.unb SRelc^a, ^»^
f atl^en* Sinä} Safob./ fein ®c^n/ erlieft bie -Reiben
@(^n>ef}ern %i(t unb Siac^elr J^fic^ter iafyaii\$f feine«
£)n(e(«, inbem er {n^eimat fteben 3<^^re uni: {|e bimU^
jur €&e'. , '"' . : ': • .;; ...
£)er ^naBe. 2S($ ün (editri^f loo. ba< fte*
an« se^t.
fegat''« i£i toat ferner in ben ®a|ändett btr
^eMer terorbnef , ba^ feiner über feine Junff ^fnfcU«
fä^eiber ne()me, ber 9(u«kinl)erinnen aber ft(4 dln|fid^
ent&afteö fette, unfcba^er je im ndc^pen sikttber J«
©ame M anbern SSruber« »iebfr auffege >^ti?ttn*
87t
/
'genieftte wotben. ffion bem SliDfen n>iB jc^ btr bfe
'©rötibe entwiilefn. €r(!licl& tt>ar e< notftwenbig »egtn ^
bt« '^angtte an gDfenfc^eti, fo ba§ ti anfw^'tvt 5®t(fe
iti^ gef^^ett fonnte* £)ettn itie ^dtten bie ©i^ne
abäm<> tt^rc bic ©6^ne unb ^nfel SRoab* ougcr bet
*Setteäh*tf(jÖ^ft ffcurat^en Hnmn, ba f« baiSffenjPc^ctr«
Ö^fcWei^tju- ben Seiten ^er erffern ifaum Qtfiiaf^m
untet U^titti ober btm^t glnjUc^f t)ettif9e itmr? SSIe
T^ltfe-ferner äbra^am übtt fttii &tfd)Udjt ^InatiiJ , Utk
ani^lUfüäi bie ^efcf)netbttn9 degebeti mar, ftc^ mit
ffe*«l*tt*©ediiii«en (n ^ttrat^en einfajfen ttnncn, o^nt
'S5tffe*ma? JDenh ber <^err ^ötte mboteti/ bag fle
wit fttkbtn ®tfä)Udjttxn fid) ttvmif^ttn, iattut fle
rilc^f'bUrc^'fte jtim ®6|cnbienfl tjerfübrt to&titn. Mi
ff^ obet bie Äinber ©ottcS glei^wobl mft betiSicib'»
fertt ber SRenfcC)ett i>tvbax\btn, rufen fie beb goftll^ert
^omwiberfle ^erab, affo bag er mit ber ;©«rfbflut|^
ffe ftrdftc. SRacgfeem ieboc^ Im Verlauf ber geiten ble
tt>a^re Sleligton fanir bie bcii oUt ®eft$ abf;^affte/
war e« ba« S5e|?e, »aö ntan tbun fonnte, ein rec^t*
n>efte«-©amenfer6 ber iitit augjubrciteh ^ nnb bie« ^
föttftte auf feine füglicftere ®'e(fe 9cfd)^bettf öF^ baftv
bfeSKenfcben burcb eine nü^titbe unb jugfetc^ anf!^n^
bige ©nerac^e / burc^ bie S5anbe i>erfcbtebettef Sßer^x
tvänbtfd^aften fe(i jufammenge^aUen wur6em '6d)0tt
eine getDiffe liUidtit unb narärficbt &&)dm^aftiiU\tf
wÄt^'tni ®efen be^ «Kenfcben felbfl! Iftgft rief ^ \xn4, *
t>ott fenen'; benen wir ber f&lntuiwdnbi^ift n^tlTeti
€|rfiffcl)t fcbulbig fthbT un« jn entbaieen- ' \
©?r Änabe. ©o t>iel lc& baöon berjle^f ge^
fd&iebt ba^cr, n^enn im^ermanbtfd&afWgrabe^ifpen*
föÄen- erei'eUt wtrb/ ber (f^riflJic^en £iebe fi>tt>ol&l aW
ber lialfirlic^en ©c^art^afWafeit-grofer €«rtr«sr-" ' •
mmfd^Iic^e« @a|im0 t(i/ fan« e<. ^9d(^ tmtd^ ämn
SSitnfifytUj b» 6- bftt $af»f{, us$i^<8t^ Dte«; «Mtn er
S>eti^>it SRac^t M (yd^lic^c^. SBiOen^f; jve^d^M^
i^ <#^ttmfoiift,t^t|e. @« ^at iHit; boi^r b^r f«^ e»e
{S<^gilt|(li9ttn9 i» it^^n ^abe. Um ba(e(tfitii|i:®oN
litimii049d^i<^ not|^tt>fiibi0/ bdS'et:4Oj0i|(a(eiiii4^c. ,
....... . ^ .»•■•'.,. )
W @<(b.a0e< i»ecni4d» Wtm bti tAfyti^ta^f tm
4ft ^ »oti ber ^i^ct|)|fti b(r ^tiMi^m ikUf jt^t^u
^Uf^ fiat4r(i^en unb menfc^Uc^K S^rfiür^t lod^iitbct^
«QBjtti^en pit ^mdf biefcn Seg^lea m^l Mb 4llte)i^ bM^
.^i?i0tn @(!;rat)f^^ ent](^}M u^ib befugt m«rbi»i« e^
lii^txffi^kp f mtkhtv^tt ber $&€{{uti jtbe.^dfftuig
43^^^eH(^^ ukübm^ 2)en ^o^n foirb fä^
(eine 6(^ett «e^r «or bev SRufter r ben. S^if i Mt |^
.^c^^/ jhf« S5j?uM bor bv ©d&tDefl^rf bir^.®tie^
.fo^ti« wr bcf ®tufmixU^t ifitfid^alUu. S>tm fHr ^
bran({ ei^ddSrtfeii^ äOe^^c^ttmm mtad9(efg|fe|ifa>
ji Air. Utmn ^Ittf Ng |tt UmvS^itjt Hi S56ft in
iaiA m^U U tttt^erfk^Uid^ |um oor<ut<r boi tiefe
0air|e f^ecjogifi^e S(6$diib(tui0. autf bm alten imb ootett
Sefiometti eit^Hc^ 6M barfutf l^mmiti mrbe^ Uf
^enno* ©ereilter S^ittmü, at^ idf ^ttUl (4
Imi ^e9^e^^. i)n(«(^ter 9^«tt^ bet nik^ bereite
fi)cn mit fo Dielen jDransfaien. ibtt^i^ft, bct tmif
fibm^ anf.f0 m^oiadKrlei fAtt<iu&Utl 2ic^ foS 4Q £)n#
f Ute« 01M/: ber i# in.^4Q j^f^ren. nic^ ei^eii
9efe|w;n l^a^«\ {EBe«n ic^ dit onc^r ti^ie {|^ fi^M qu
ß$mf<iii%$^f aß nieine J93aqtf(i^aft ^eri^orlanate ^ ^tt^
laib. Met Mtfquftt $ ti^^r b^n^. bcn. £<^ni^nte.r>a((
jnftr mi(| nnj^ meine S«m^e ne^nna? , - :
Ci ec .^ t^a b e* SCSaiJ mVitix n>ir otifiMtdetv J&etmo?
J&4:9niD* . SBotf anjttfSangtn/. mig tc^ tbirfitc^
£) e t ^ n a b e. SSerlegen tt>tr . unif anf^i S^<f tff
^^cirn^,r: t;)tr meig« Ü0M6H M@( er ttn^ ;l||D<)<|Mcii?
J^ enn 0. £>ie^ ettoati if{ f» ^I a(« ^4^^, ^
|(| bitf leil^ier iaptttf a m«i nun nnctlofenjr fo tie(
4*:d4J(i 3^ f<l»tt^ l^^f4 teilte (<ion} mim fe
' re<t»t t^ie( ^aUxif unb Don S^eic^tl^ium fücpl^jr ^^p
^|l^bpc^,anftfe^ fd^iane S^j^i^/t (rf^ ^dtten ge fei^
y^ ^^t im ^mh^n. Si^tn / ^tvm fMin df^i^t
^f^K-H!^ 9ietn(ic^reit, unb felj^jl ber 9(nf{anb (^^^
^efn ^f^ tiei^^l£^4Utr fUrli^/ b(}§ bu rei^^ bifl! .
SDtr Äno^^c* SaJitHicö^f <^ V^« ^efei: J4r ^(j^
J^AKf^H^ > ^^^ff ^^ ni @d&mu| mb ;^ot^ ^(e^r ^ifont^
w» ^t^/ uiUüiC^ &<(i6e in ^t%i^t. biip (lin^efi gglen
fX«ti^;e|t^fi(.t>^ ^I< i(^ bii$ ^jeg- mit f^^ufkeFii ^(^Ibfcp
i — i-^ SSO — • ' i-^
smdlr^tten ^Mtn tttib ®eft(^( ^(^ {um 2est(tti }tt
terfugen* S>«r ^lanU nun fTti^erd'c^, t^teber femanb iu
funben {u^aben^ n^e{d^en «r MimilUn thm, tmb N«
trü^t P^ barifi fe^r. ©ctt)ig ^errl er M «i*« i«
SJermJgen; bufannfffdber/ ober burc^ bie ©emigt«
Siac^ferft^ungen anfieüem ^ai ^erf # tt>o er ^aü^«
^ibip tf! unfern ber @tab(> etn>ä etne 9SitHt Hm
gelegei». ' '• *
8 e 9 a fc aiber 20 fdnn er boc^ je^ ) e# ifr j«
W» ijrote« iBerbreefyen*
S3 e r .X n a i e* €r lann ti nläft t ja n{(fft eimnal
'Id^i^on fenen geprägten Cj^nrförfleil |at er fm SSeufet
• • ' f e g a t. 9Bte ? nic^t einhiot 1 ©nfate«> ©o tjl
er ttihfwfl l&ie^er gefonimenf tcefl ic^ nid^« itiitfon/f
sIebeV' ' SDoiä^ 9 ^ »enn icf) aüd^ ßnnle , «ntf börfie , f»
fe^' icft nic^rein^ n>ö« em 3^cutf(^er, «h 5Jaiier fÄr
Sttfl^Vik^e ouf ba* SGßof)Itt)oBen eine« ^^XmtH ^*^
V» ©er^nabe, ®eil er ein €^ri(l, nttbemörmer
Seufel i|l; tu »irflWr biirt^ biefe ÄBpHi^at ben
^JJimmel terbienen. =^'--^ •
• Eegat, '2fd) ^abe ben -^fnimel Uugp 6d fmr>
Wb fönri i^n tDeur f«) Wtt 4)erfaufen. ' *
r - ©et ^nabe- 58^? beüit SiferKeireit frnin
Ij^n t)er<aufen? 3«^ glaubte big^er, er fep nur eft»
,^a(!' belaufe »orb'en, unb ßtint e«-fur^r xmm*
^nt0r »erbem ' '- -
' Segat 3^ Wrfaufe i^u mc^t fb/lfeie einjl
^bä<> bcri^n bett*3ubett jum Äreujigüti Äeerjtft^J
ibnbtrn be^aKe f^n, aut^ nac^ bem !Setf^f/ ierintr
unb fo fantt bie«"* äffe* fäglicft Der ficft gef^y i6l^
nur ba* ißranbmat "be* SSerrat^etf auf{ttbrfiefett.
©er Änabe. ©a« ip tiirfHc^ n)ttnbdfi)o0. SB««
^^W id) barum^ tt^emt ment aReffJer ba« tiemftc^
^JCimflRiift finnter iinb fta#erti er £u(|' »erf (raftr
i •' '"
«^ boc^ w^ Ufikltti itmXf ererbe bamtt nU
di^tt oü eilt Xroftt^ n>erbenf unb auc^ ic^ ^rgte
»ie U^t Suoerftd^t/ ba§ ^SSraffu« @c§4ge »ic^t«
ge^en bie racimgcn tt?drett. ' .: .
2ed,at aBic Slffe nlc^t btmigett a(fe*^ •
/ ©et Ättabe. ©ö« fc^' i^.
.^ttitto* D mif^ Stermffen! D ttenn {d& ttuir
ftteitie Aapamten ni>c^^jt(e/ unb mc^t au^ b^efe
|um Teufel tv^ceit/ fSe^ mit, tititt fü^I tc^ eS/
ka0 fc^ m einem un$Iü((Itcbett^flirtt dtbortn «korben 1
. it^at. saBaö fpric^t er? toie? ^eimo N Äa«
paunea gel^abf?
©et Xnaht. €t ^atfe »etcfte; geflertt Sibenb
ibit ^af 'et fte bern Siittix SSatloIinu^ jum ^e*
fc^enf fut etiien dutett S^at^ demac(}t
it%at. ©arön f^öt et Weber, beffetV et l&dttfc
fit mit ^etde6ra€tie; bo(^ id^ n>ia meine Sotbetun}
M^ feinem SSetmogen b^tutiterfegen.
©et Ättobe. ®elb J&at et feinet/ ttbet jwep Äö&er
bie i^ra SKilc^, SBnttet, Ädfe ^eben. 2ior> l)iefea 6.a-
^ett iditU\xftxt einen Sbeitr ben anbetn UHU et fiJc
f!c^ (tt feinem eigenen, unb feinet ^amiHe Seben^unteti«
l^att €t mug nun feinem ©c^ugengel m n>enig bie
Slttdetii luMten, nnb bie eine bi^^^r btingen, unb t>etfl
ftfufeh. SSeibe fann et, »ie bu felbfi öegteifen »i?|t/
Platte J^unflet* ju (letben,. ni(j&f J&etgeten/ c ".
. V2eaa<. ..SBIe fe^t tt>tinf(^t' icbr^ b^g et wi^ n)4re;j
S)o^, x&axtit %[tx ein menig^* biS' ic^ {utu.cflfomme^
3c^ n^iO inbef mit ben SReimgen mid^ beraten/ mi
©er Änobe. SWut^ gefage ^enno/ e^ iffbefirer
ti»l Än^/ oH« einen ©obn »etlietem
• 4^»M^V SBennid^mi^^etÄtt^wur Nr^^^
y
• Sbtt Stnalt. SmeffTfc ttfcW Utkttf ftfbithbt^
W(ftt leer (miithtn taffett/ fo wemg tu l&rtiäu^ tiefe«
m<rgfl. S>u fte^fl ittin' fytmOf ba§ id^ emm du'teHdiat(
bxt gabf a{ä ic^ bir anbcfaf)h Ht b^t f&ubittti i&tät eift
©tlübb^^n ^m^; ^im^ft x^rb bk ^itv äiifytft^kn.
S)t nno. ^d^tUä) idi' {oDe bk mbimttma^tn
£)atit.i|iib iUht,,bu(i^Üfimiäf andt f&c bkft grjoße mb
tDic^tige CCBol^U^t tiid^t mnin^brnt ßubttL
/ £« g a t £iie ^eioidcn tätigen mir , biefen 9&en#
fc^eUf 9£g{eicl^ er 6e|m(t^e ^ic^ $Ubt, auf fnnee ^^K
Itner^ {u entlaffetif, tt»b I9?irf(ic() c^ n>^re nic^t gera^
t^en. benn 06 ic^ gfeic^ gegtntvdrtig felbft ni(^t t^itl
fnt^tiabt, fo fu^( ic^ bennoc^ gerabe bk tHot^toinbi^*
dt, ^^en bieten ituttn eine f^o^c SJfeinung ton
inemer®to^mueb, wnb felbfl t)on meinem tBo^rlmoDfett
cinittfrögen,^^' t>a bu, ^enno^ äu§e^ biefer Äu& weiter
liic()(ä geben fann({/ fo t'^ut e$ btr not^/ bur^ ^(eif
ilnb €itcr biVfer beiner JHrmutMwfiw^^If^n*
4?enno. , SEBorin id^i bl^rmög, »erbe ic^ ti mit
$reäb^en i^utt , unb xt>r> idfy p f^ad^ bin, foQ mein
©o^n mic^ unterpii^en.
ie g'ö t. ©u bermogd e^ fe^r leic^, wenn bii jene,
2tt beneit bu fommff» unb boh benen bu tottUf b(k f^e
meine S<^cu(tJeen braud^en, be(e^rff, in n^eic^em Um«
fänifttmk ton bem ^eiltiferi apojfot 6tü{il Wrtle^en
iwrb'crt:
©enn itü) ftt tint aüe fennfe; fatt^ bn bajerv flnl*
Mgvr ^err> ffe mir «tuS'einait^e^ fe^hi müft/ foO e^
wellte ^eube fe^n, fle ben SReinigen önjnrul^men'/ unb
M \d) )tt fäfl0hä^ 1MT mtfyt {u geben^ foS e^ ton einer
iinbern@eife/ mithin bir taufenbfac^ erfegt merbtn«
'itgÄ*. ^d&itiBe«t&un.
IDer Stnabt. Unb id^n^iBf^nttf mitt^niiln
fßttifttt gt^ifti, m^<^i^ (VIbfl tifrfi WÄ^tei
3d^ itU (^ i^ffhmid tio(^ U^i ttid^f «ttf^ 6« e|ik tht^
xü tto^ gehörter j« tt>trl)ett*
^ter nic(>t ddeiS im ©ebdc^fnig &e^a(teh firnn* Sltt^ t^em
^tatiittinm <if)t0 unb ber 3Ipo{!ers€fd)id&te id KKen
niti9(t^ttt(fKni> 6e(annt/ N$ bit Spoflefr. mib titttet
Hefen ^ttni M hai ^avtpf Nr ibriicn, t^ojt ^^tM
Me ®en)a(t empfinden ^ aOe^ <mf €rben {u Smbett uni^
)tt ISfen, itttb $t&gere SBuhbetn^eife a(^ €^ri|tttS feltfl
gemirft./ }n DoObringen; unb bdg fte in aSe Steife bef
SBeft Ätt^gfefmbet f^orben, um fÄmmtKt^e S^attonen
li>om J^efbetiti^um nnb @i&^enbienft )uc Sanfe unb bem
Sbongefnim €l^ri|ti {u i^efe^mtf nnb ben ganzen €rb«
tttii fl<^ nnte-mürftg ju madjen. 9lac^bem nön btefe
burcft twrfc^tcbene arten be« Xbbe< in ben ^tmmel eiV
gegonsenf (burbe bet tpm. $abft mit ^ufümmung aller
^Rationen nnb jener ^bifdjhft, n>e(c^e bit $)>b(te{ älß
^a&)ftlQtv nnb @(^ü(er l^inferKeßen/ jum oberfleti
etätt^atttt €Hft«i i««» ^mptt bet Äirc^e, SJlödjfbrger
^etrl unb ^hä^^in SBif^of gewi^f, bamif^ QUiä^toit in
jener ©t«bt We älefibeni nnb j&etrfd&aft über dffe SÖvf*-
ftr Vti €rbe »at/ ö((b otk^ dto geeignetflen ba« ^npf
ber c^rijf{(f^en tStlti^mtn itktn n>drbi9en <^ig ^ier
i&hbe. ©ttfüm »urbe SKa^t lugleic^ gegeben/ elnjig
fär feine ^erfwi Stile« onfCrben jn binben, unb ju
Ufeh, iniübm, nnb )u empfangen^ ingrünben/ unt>
übinfc^ffeii/ in fc^itfen, unb furtScfturnfenf {n be<
fiWnittnb$ttt>erbteten, |tt erliditenf unb jn berböm*
nien* «BeiibrigtiiSlationen ber e^rijlen^eif foBften unter'
ijtti fepn, nnb atte fibt{genS5ift&Äfe. SSatf nnbertnur
inneirl^afb ifytti ©prengeW, In i^ren Äircften, foWe et
in bem gdnjen ©rbfrei« on^fiben bÄrfen* Slac^ feinem
, aSeinigen ®ntbnnfen foOeen m^ bie tUhmi^m 5(6^;
n^e uttM(Aifer gml^It merbmi nnb xiUt bie {kiltfg^«''
ferne tötUiftiiuni unb ^utitiUt foQte feiti S^tfc^f est«»
gemii^t t»erben. Sr allem foOfe übir SKetc^e, 92deio«
neW as&lfer^ @|dbte Sur({cttdema(t iitt^)i6enf er aQem
5(rie9/ ^rieben, S&unbniffe befc^Iufen; nr@umroar tc
.oaem:9UIe^ fmpfansen, ^Öeädebeitr S)ierer alfor tec
i(6erffe S^orficl^er btx kitd)t ^at mid), ioit milanb ifyä^
^Mi bie 91)>of{e(f burc^ ^.eutfc^fanb ^ Syanmmtt unb
@c^toebena(^.utiumfi^ran{ten SRuo(tu^ tnt^nbttr um
^nen ä}6lfem.ben gattten t>oUm @cba$ €^riili unb ber
Sitditf neniüc^ ben Stblaßr ^letc^fam in ben IBufen |tt
fcl^icfenf namentlich gum Sau jene^ IpQniej^^.ber bent ^th
lidtn^tttui i\i SKom errichtet n^irb; ferner um tftnen
noc^ bie( anbejreö {u befd)eerenf tt>pbon' bu ben 3nMt
ber £)rbnun9 nacf) nun boren n)irfi*
. "^cr Änabe. SEBie 9ro§ bie ©etJjatt be^ gJab^
fleä über onbere Sifc^ofe fon^o^I/ aU über ben tim*
ffben^aifer fet), bcr^ tvenn er auc^ mc^t bontoegen
tier SSBurbe be^ ^riefleramtö über eVflern ju fegen, bpc^
ba< anbere ©cbn^ert erlE^aUen/ unb/ (mie wo^t ni^t
tne^r geldugnet metben fann) ber romifc^en Sitä^t l&n*
geregelt S3ifcf}ofe fc|te, ferner, ob Jenem tiniii unb
aBein für Sllleö ein Ülei^f jujtel&e — bie^ {u en.tfd)ei*
ben überlaffe id) fo(d)en, n^elc^e grogere Sinfic^t unb'
ni^tttß 3ntere^ bei. ber @ac^e ^aben. £)a^ abtt
t^eig tc^ Qttoi^i.ha^ jene Stpbjlelfenbung ^n'ßt wn
iflui anberer 3Irt a(iJ bte be^ ^abM toar. .ifene n>ur^
ben ^u aSertünbigung e&ansefifc^er Se^re hü J^eiben
unb Üngidubisen, {u SR^nfc^enfifcbung, jur SSufbauuiig
(ebenbiger Xempel Ui ^eiligen @ei|Teä, unb {n^ar burc^
bfe gri§te älrmutl^^ aug^nfc^einlic^en @efa^ren# |a
iem Xobe felbfl ftd^puig gebenb. £)tc& a^er. erblicEen
ttfir {tt ben getreuen Xeutfc()en abgefc^tcft, ni<j^t,fo faff,
«in (le im ®{auben {u er(falten (benn flc^^ngen^attf .
mfitm 9kli iiii< $u Wfiti^ nidU um Sl^eiif^en, foip
^rn bit 6(f)4|e ber 3:ettlfc6nt {u fifc^en. IDie« i^ M/
tttcft neni« ap^^efo ber ^tiptii^ecf ettmr ffyflubms
pnx Ht tßtfit Srbfret« jCttgt bafüti feinetfliHsi^ af^
tk Slufrtt^euns ItbtnbiQtt Sem]» et Itel ^etlitm
lleifit«, f^bern leblofer, (unb n^oSte @ott/ ti
tt^ur^eii mni^entf btefe äufienr^tet^ beon toie i<^
^i/ wir^ (u Stom an »icftt« ft» mnis, alj an fktfi
^9m gt^otttr ttnb t»enn att# bitoeifen au)S ptaf^lttHf
imb Qm un^ %mfd^ (u berdilen, ttntet Xag^ ej^ \,
et&tt baron dearbeitet n)trb> fcfO näc()tlic^cr 9Bft(e b«<
^11)1 <^eii«!0er{ tiNeber in bie 9Bo(^nttR9f ^ ic^ mi^ vAä^t
mük^ti ^arbjnale^ toegsetragen merben) btej äVM, ,
«Iff ^Men lorr nic^t 6teint gtnud ^i ^^^f ujp fit
ffibfll |ttr |)raAe unb Sr6mmidleit bertbenben )ttj&9^
4Mrn*/ 3&r ne^mt enbUc^ femeiJmeg^ bur^ dttger^
9nmi(^» @efa^ren unb £ob eitern ^^eg^ f^nbeqi
hut^ überm^gise Steic^tHmer, ^o<6mut|, tttpiftifi
litMtnb S^ol^Kud* Ob f4)cn td^ nun tAdt unter bei
Seutfcben fennef bte fiaarblinb fHib, fb n>etg ic^ boc^^
%<i8 betn £eben feben 9(u$enbU(f fo fe|it auf bem @pie(e.
fiM/ a(4 ei$ ben Slpofleln einfi unter ben Reiben, mrib
^ir neulicib ^im b4nti\:i>en 5(6nt9 f{anb, nic^t fo eben
^tner J^eilisfeil meseUf fimbern tt)eU fie bi<^ unb bei*
m^^reie^enf tt)emder ben apofielm €^rijti> aW ietiem ^
flUittcfrtiii ifysMi^ er Miefen, n^Idper bec $rep^e{ei]^utis
0(n}4f au£ 95»abe(^ emfi (eimmen xoixh, tnbem bu aSei^
9et9ei^eii$ unb UnBcmei^ie^^ um ®elb itcrfaufe^r unl
bie gforentiner nebft ben übrigen Slonriingeq fbbiann
«liffe^ Selb )u j^ber 9(rt Sito^aufi mifbraac^cti^ unb
l^er beltogeneur t^ricüten £ett^fc<)en fpoet;n.
%i%au 3Bai$ biummfi ba fo iuräcfge^alteii bir
|l9ifa)en ^te gaftne?
4>atteBl64dfteo.S^II» fSft
ID e t Ä n ü 6 e- 3* txm% Rfflfcftttjeigmb bte ipew
lidfcit €urer ^egdtion 6rt mitr, unt fleaee {tvifc^eti btr
«ivb ben 31pof{eht einen SS^gteic^ m.
gegat f« fann ^ier^ fein Sergfeicl^ 6ta« finben,
ba bte (heutigen 9$er^a!tmffe in ber ^irc^e gan} anber^
4\i bte ef^emdiden finb.
iSer^n^be. €bett bd< erregte meine $ßern)tttt»
terung^ ba§ in berXircbe @t)riffi !8erti>(inb(unsen @tatt
finbtn limienr ba \^ boc^ f4g)ic^ ftire, tt (ebe no(^
ber dti €{)riflu^, bte @dule> Srunbbeife ttnb batf
^att)>( berfclben , eben fo ba^ namfic^e Cbattgetiönir
«e((iN< auc^ bann no(& befielen n>irb, tDenn langft
€rbe unb J^mniel untergegangen fepn 49erbenv e^ fq^
ferner bamalä atled be'ffer gemefen^ unb in ben^r^en
beif Jpficlnner unb grauen ^abe t^ri({Uc^e Sfebe mrb
^romntfeit Dofffommener gegfitl^t^ ald mir unftr Seben
tta4 ber ebangelifc^en Siid^fcbnur angefc^miegt/ uiA
iio(^ aic^( ang^'^angeti ^atfen# nac& aBitifil^r bie@c(^nflf
«)e ße nnfern Seibenfd^aftett wiberflreitet , )it t>erfa^
f*em ©tt ober preifeft mir t)ietteid>t bie ^ircfteber
Ue6eU^4ter Mf namficb bie ber (Sd^reiber unbg)^art«
fieCf ber Äiltifer unb SJcrfaufetf bie imjprop^eten
*er 6etlige®eift fcbon gcbagt, bercn Jporbe nebft be«
Sk<&fe(tif(ben Sj&ri^u« <xv& feinem Tempel warf; eben
btefelbV, melcbc bif ®cbote ©otte« öeracbtef , unb i^re
eigene tteberd'eferung f?cft gebifbet l^är / babei Mrgieb^
fle fe9 ^\t eigentlicb^e f^riftenfircbe; bof f!e eä biK^
titelt \^, ftnbern fögt; beren ^wpi nM)t «l^rifitt«,
Ibnbe^rn ©atan, unb bmn aSoIlfenbang \k gfamme bet
Sjm iü- - ^
£egü t ^m ÄirdK , <At bereit Dberftaupt wir
ben xhveÄS^Xi $abfl erfennen^ fär eine ottbere benn
bi^Äi*cbe (J&cijTi erftdrrn^ tili mt ^ccftfi rucbtofe Sie*
(igiön unb %i%ix^^ 9(m ^bgngelium fVIbfi tfi Im
|a tagtag(id). 3}ttr ^at e^ t>on fe^er fc^mer gf^iaUeil,
tinfere (Sitten i^m goni anjupafen, unb e« iff mti:
SJ^oOfornmenen gegeben; utit> (tDOr jenen SBemgen/ »elc^t
ben ai^oilefieiteii nd^t marem 2)enn wo fie^ß bti
|f^t einen f bec e^ m ber SöOferomen^eit fo wett/ge«
•^fac^t ^t, ba§, n>enn i^m ba^Oeric^t ben 9)2anteC
nbfpric^t/ er auc^ ben 9iO(^ no^ baju ^ergebe? £>af,
fioenn er auf ben einten fSaden gefc(^iagen mirbf erauc^
ben anbern noc^ bafu^r^recfe? SDaf er bie geiitbe
liebe, fut feine Verfolger ^ttt^ benen, bie i^n. l^affiA,
«»o^It^uef in@umma: ba§ er feinen i^errn bermagen
'<mi ganjem ijitytxif unb bon ^anjer @eele liebe ^ baH
er adeä onbere baruber bergigt ; enbli^^ b^gerfef«
nen 9lad}(len n>ie ftc^ felbft liebe. 93ielntef^r ifl e& je|C
erlaubt^ ©ettjaU mit ©ewdft objtttretben/ für nngc*
rec()t entriffene^ @ut bor ®eric^t und ^erum{ui$nfenf
mif bem nemlid)en ^aad n^ieber ein^ttmeffen^ tt)omit
bie 9Renfd)en unä jugemeffen ^aben^ «unb toenn' auc^
eben nfcf)t ben geinb )u Raffen ^ bo(^ if^n au(t^ niij^
)is lieben f nod) dnige @emeinfWt mit i^m ju f^fl^i»
gen; au§er ®ott aacf> ®e(b fär {n^eifet^afte ^dDi bei( ^
t^bet)^ ju fachen # fär bie 3nfunft mi aller menft^
lid^en @orgfaU beffimmert ju fepn* SESenn toir ba^er
^ai €bange(ium nur rec^t unb ernfüid^ im ^erjtn n)o(»
leUf burfen auc^ feliß bie UnboDfommenen ni(^t gdn)ic
Iic^ berjweifeln.
£)er Anabe* SiJenn bn bom SBoKe rebeH,
Sfottbe i(^ eö bin £>oÄ toeig i(6^ flo^ bie Sauen
nerac^^ten ben ^errn, \i\z €ifrigen fernen flc^ micfttijj
nac^ Vm. ßie ganje @(4u(b ba^er, n^arum bie 9le^
ftgion C^rif{i fo gen)altig i^re ^raft t>er(oren, Jaffet
auf jenen, tt>fld^e ben.©tu^l 5iRo^ unb bie ©teOcn ,
^r 9lpof{e( eingenommen} benn nac^ i^nen ^ batf
MHai Qtff fintlMift fein ^(eit ü^ülbn. SBinn ntm
Mci Hl ihntn ii9(^ du @traM b<< üd^tt« amftn,
mAtU «ofttlJA fei«e fo tt^ofie 8ttif{erqjf ^n c^ip*
Mfim ^^ttii$ MbrnttÜ habtn.
UiaU Saffcn tpir^< mtti gaf fe^^ti* S)tt Nstcifit
ulfo, i^emo! b4§ icft Nr o^rgc StuMiirf M ober«
fkn r&mifc^ett l&ird()oN bttrc^ ftanj Xnitf^toi»^ tnt(
iMii8tf(6r4nfeis 9o9ma(d|t ftiti?
teri^ biiftn Staunen bc mas«
SDer Jdiabc* nv^pvp^.
%t%ü\. «Bai fidft bu?
£t0ttt. «Itf %t% c^n({(i(|c ®(aube g(]^ f^oit
m%\si wb brttt bitr(| ben Crbfreil birbreitel ^at(e, tvur::
b^ti imle tpnidcr unb «Diafoneit iiber bic Airc^en ge^
fett* <^ie gniet^c^ Kbpcb WH mttx fi4i in ^bK
mb Qttttti unb uiö nun $?j»d gegen (^paUnngen in
fiQbM> i»d^lten bie ^ir^en einei; einiigen, ber aber
4Vm nnbcm ^e^en foO^e, bamil nicbt ^ber bie £(t<6e
4S4lt0i auf feine @eit( )te6en, unb ffevjerlü^re« {&nnee^
2)iefett £)mfbn; ber mit l^h^ttm S^at^ atfo beffeibet
»orbeni nannten f!e ^ifcbof; gJeic^tbie ein^negtf^
%ui ficb eiiH^Selb^ertn giebt/ alfo nannten biV^Dios
Ionen ben au« t^rer 9ittte (Bem^l^Iten ekien 9 1 <ft i b ia«
Id n* €f. nHtt nun biefer tt^ immer entibeber m Stoni
•bic Sernfabm» aber J^Du^aniinope^ ^art^gb «bef
iKejßanbrtett/ ober irgenbn^o fid^nufl^altun, genug f 9
|al Mtt nenUicde SSferbitn^^ ^ie «eml($(fe f)ri<^r»drbc^
biifirte WM^t, Vit If^m mmgttntn m tMTMii fH
iülf^eideiff unt |a (IraM. gd^ febodjf fiimi mt SIoami
ittnt Ure^et(f)»rtu6 fidi enf tiefen n)ofleti# fnnoeNf Qtt<
Sttrcbt MT tttidlimpf bbec n>a< UrfkcOe teiaitt^ burl^
S)ii)fi»t0^enfiOttns ntetntij Snfel^nt^ An eitlen mb^m
tllld^rer oad) Ootbunfen Dertoeifeiir ja felHi m< <tge#
nefii Sinffieb ^ute im ütbrnüidtin 9mdbt Jbe« 9M« .
fä^hfi tn^kktti mA mbttn ^id^ttm, mt kb tl für
gdw firMj üb^ittnn^ aSerfleftft ba bt« ^nnio?
' ^«iciio. {Rid^t gattin nbttiHt ti «teStic^f f» ge»
mtiiitf b«# }.9. 3emanb^ ber mir M ^O^vAttn |tt;
®if((4t (H^n muff t>ra bir^ t»enn it bit ^vefüH
bffrr »erlAiriRbfii in ttmen l^efe^ mir toU9^"> ^^^
aie 0eibttll, Utitctfte^ima mb @irtife $t^m btit Ski» i
IlMitilitt mk ^etiraimeii werbftt famt.
leftat. ®trabe fe« {>u f^afi ef riil^tig 4ti%(« -
faft. ^(tf (ifr^re t^o in^n btU Utittr^etiUftt, imb {icOe
i^ we thtbbm 9e^irbc,
2>er Knabe. ^ i^lel i^ ifttftt^^ VnU fUk
bU ^4tft itm ben fßmitt iktn mug biefepi ^i' iHrtf->
fcbaffen^ unb bann l<SSt e« (li^ fetbff gut S^^fitibMii^*
t>#n .<^Kun4en hianditii SiU« ^mt mir ba<
dM<fe )tt fe|^n» wie mtin t(( b<;n Gcb^fen ^ttbitttn
totaitß bem Ritten {u se<^t<ien» bie Ainbet ^nbern^
t^en ^feim **— bie @d^(iirf ikttn Sel^mn -r 'tie 9£r» -
^itf ben fibWsfeiten -^ ^ie jin^cMe^ {(ten ^erten
%olit |tt (eifiea« fBenn loir nun bte< t<<#<lten i»«Klfny j
fo fdfb' 4d^ itl«6 mtint^ Qe^rfengmis feinen 9rttttbr
»«mm .wir ferner bMinf pKKfrtfvfen fl&ifd^ft beb&rfMV
bie mt« ^ier bei un* mit fbr sri#em Softenonfmanb nn»
M/HlW^ «f fü»* i)er nhmi^ f^abfi Mb frine te^Oi«
m mthtn, ba bm Wfäfiftn bU UnterMnmf l^et
3n»ifte unter bnt SMu^n ani bcn ^inbni s<iMnbeit
jff ^ fel6(t bte btfd)i^i<^ett Sunfttünen att^üNit, b. &•
Guperintenbetieen fc^ti fooßeii. Wtnn Mefe unt 9itc^
ternac^ i^rem SeUibeit |tt itifitfStreit fic^ tmterfiel^en^
ti^irb ntati in^ntunft feine Dfß|ta(en, nc<6 bifcbiflic^
BSitamn/ nocft gi^tden, noc^9Bei^if(^6ffe «e^r ti&^
t^is; ber ^titfitv Umm^ifii^f, ber £>iAfen fernem
fhriefltr me^r etnoa^ nac^^iufraften ^aben; Mti mvb
tttmiSt}tf nnb burd) emanber gemorfen tverben f oii«.
ntn, nnb ber ganje übrige 9teft bon JDi^cipIin tn> bcr
Sivö)t fann (um Xeufcl ge^en. S)a< t(t e< aud^, »o^
^ bic 9(fri(anif(^en ©i^obtn mel^rfae^ bem n&mtf^ett
9^bf! gefd7tieben# aU er fofeb (t^ing^rrtfcfte gebe«
rungen an fle fteOte; fit etH^rtm i^ntr mehrere Stogetr
fi^tn befPrr, oltf ein Slug, mehrere Geriete erfenn«
ten mit nt^T Umfielt,: aM einemitgiif^ fun J^trf fenne
bte 6c^aafe beffer, M ber eigene; ti fe^ befT^r^ fit
Sttibeiben^ fanftfc^aaren, faOM fle (ranf/ fle in jipfe«
genr gegin ben einbrec^enben ®elf fie |u bert^ibi^e^«
Seg a t €6en fe bie @etbii((# (?ibMn»ilre |u. li«
fenf meiere «nfSertr^ge, Itofunben nnb i^bligalionett
«Her 9ltt, aufgenommett bte ber at>0ffa)tif(i^en Kammer
att^efleVtenf geleitet toorben«
^enno* 3d) (emie btele^ meldte in ^einbet^aft
i^r (P^rentDort abgefegt, bem €Mubtger |nr beffinitit<«
fen Srtft bie ®(^ti(b ju {a^(en berfproe^enf bent IBa«
terlanbf ben ^emeinmefettf .Siiugeni Aoffegtenf Kit»
tern^anbeen €tbe ber Xreue nbgel; gl ^aben, btefefann^
btt babon tntbinbett?
^ Segat SIDerbitig«. ttnb tbenn ei fetbft fo^d^t
SitU, bte {tt^rieflern f{d^ eittffciben liegen, ^ber ini
JNi>if er traten, unb t^ren frdt^eil an biterUcbtn GiU
fern t^ren ^r&bent abtraten Unb thmlUi^ b^roiif tvtß
«Mir J^nA tStbficOnHtp^ ^onbfcfyrift obtr'^igiü Dtrn
aufgei^okn» in.beti tK)rt9fn ©i^nibveiti, luib Qtbt ge«
fic^tlidjen ISIdden^lag. , £)enti fä fcftemt ntir mibiU
lidrbai ®eiß(id)f il^m @ueer Utcmbt mtbtn, utt>
profane >ie &i^m. De« Äirc^e 6e^§«)^:
.' S) e r Ana 6 c. fBetjuÄUr .ipunger naä} ® pCb^
tvo^ trcifcß Ijtt md)t bi> «Ä^nfc^cnbruft? ®nc @dc^>e
if{^, bie bett' Xc^itfcbf a t^i>| oOen ubr^isen 3}aei^nen ben
^0^199 Si^^t/ 1>^ Sreue unb«6tanbNf.^i9fctti
(f(^# ^Hen ^e tm%mbt ittbH, unb fotgei^r fefbft
nenn^iotr pe beim Xrinfgelag^ iHdifadt/ leiUs unb uft'
t»erle|l; für ftf;&ftbeti tpii: ofe n)o()( 93at<rlaHb, €Uernr
0«tUiir ^inbec i>e.r{affea it iiRb fmb in SScrbfmnung^
ilerfer «itb^ %oi atsm^m. W»b >iie f e Seine woU
Unvi^ }tm jimmMiß^fiil bmdi i()re Butten nt^me^»
dtt i^rtr @lhö{t;b|f; Sieulofigfcit einführen? SDcntj
.^<i# #i«b/ mon^ einmal bii ^anbe bet Xreue'setöfi
fin#/ Mt^ii^ i»tfy: &f>m Mtifytny Aiß bie XrcuJofig«
H& s^Ueob matOeni m<|ö (anse jubor f^on boti i^ueti
««fantottibei S>,t^^ ifiejene^ Solf , n^el^«^ bic ßtim^
fH Mi ^trxw ftinei ©miß md^t ge^oct^ ^atf noc^
liotertiMifatis anstwmmm] Xreu ui^ ©Idubejft |tt
%«ttb.^s^aag(t(f UQb; in i^rem ^unbe nid)t imf^^ {ii
ifliiben. 2^ id) bin bcK^Wnnns/Jfein'^^rann (>abe {(gen
smbie Setitfidl^en, biefeä S^ofe einf&^ren^ tDoOen^ ^4
unltffi $pofief UHR/ .g(ei(f)fanr »n (Bii^e beä 3tntid)ti0^f
i$un^' Stt^ei €^d>eR nameiitiicfi finb bie J^aiiptiiägeit
Ut ZnviottiUiH l#0cn^, unb b.eetüßen;' bi<fe fu*»
gttt ben ©terbli^ifi «beti fo seilen* @4><^ben)af fiH
t§m Xreu unb @(ati6e J^ii( geibi^ren. altt 9l6n(etv
unb^eibc9treu| o nie dmttd<9e)>rufen<(9)^ir{ttf die«
fttfit«^ e|tültii6ittib, t VetrtKr e t^fi(M, Ml
i^r tot^l jtitMü ®rttnbfi$e bent 9fcnrAeiigeOI^(ff^
gtlebrt? ®iM e< tuttt Sebotcr ba§ mr m mt
mi)T alt (»ttttifAt Xrettloft^fcit nni t^etmttmiueo? b«f
«»fr bett €ibf€bti^ttr flr^fflo^ mdc^ni» '«genimb htttt^
den (ertienf ben beim etübtü% ünittnftwk 9tümm
eetM tiul unb lüfUtll^ ntmtn, wem frte tmi
ea(ben't>orau<9fben? . Ca^ mrbr t<b bin ef tiiii|#
iber{ettdt, fei^Xentfcber/ iiocb fe em dtberer Cbrii
«berbaupt begef^reti tt^ffett^ ber ^reiir aOhübiH ti«b
af« 9}finetbiser UskimiH iDcrbeti |it t»»0€ii. aMt
fttj^dtfidect ^er if{ nicbt ef^ ftnt 4|9e(Mtf*€ JtonMUf»
bet tioir nOeiil 8ßore i« bAlten^ dOehi beit€ft |M bl«
•abttn fi^r^ls ftRb. 2tftftc ttm über bie ifwlt^t
£re!ie ei^aben? ift ffe grbSer «» €bHfiv<? 2Nb b^K
iHefe fcboti abObcttr tMlt SemAttfcbttttsc« jteflfii (le
«ttöfloff n ; unb bag ffe t^m^rfnier tutb grtufiiiMr
benn aOe Xerfer ber X^ronnen fe^* fifefe nemlic^ ^ik
ten nur bie Selber in eifernen Jteteettr ftne ab» Mf*
(triefen bie Oeifter felbfi fn. unftcbtim ^MkHir MI
Übergeben fie bifen IDamonm. 3« M^ fk fär bie
iteni(i(ben, (n n^efebe bie pdbffrMben9e(bee Itegeir^et
färben. SSir fhib nlfo iM bem ^jkibile ben nif bit
eeiabluni) Mn 6e(bem gef^ebtbbtneii Cib |n bittet
fibulbtg ; €brtf(«r fftib »ir e« ni^t Wenn ein tett^
Kl^er tmat einem £enff«l^hi bei bem i^immtf ftwefÜbM«
ren# fann er t^on biefem perfibett Se|aten um ein tUtf
ne< efimmdM f{<<^ fe^Nufen? 3br 9b(fer# menMC
fblcb eine ^eß b^n rni« ab. ^nf , ibr 9enff<be! brinr
def4toinb Senerbt4nbe, fjMttnt bie Gegefc treibt bii
Euber. fBSa« m j« finger bei btefkm «aerfllittblHI*
ikn glriebentfMrer, Mefimt ^mnfterreger ben gebtl^
9«n Knflonb beoi^ten. ®ie^' bttc mtiu tentfilc« SMI^
fe»/ iN<«i<|tberflMif|iit, |ti im« er tHlC »efMi
-=^— »9S ^
ttt Citffi fi^or nttttt Mitten Cbfett ber Mthatt Ibtm^
uttb eftte dlfe pretftoere^ ^iffef (segett bie au4 t94^
rettb bief^t i?roc^<ttiema(^4ttdelltit)!>ft mbrbeii, m9tt
ba , wb SB^etrügtrei fb flatf üdei flA srif , bat wn
gtecbt tittb ^i^feit fein Gd^dtte mitl^r f>or|ditbeit) rt
tbat, fasttcf), €fttet tbfttft eitlem 9}aeer, notnentl^j^
twi 9ia(btmb^titbi^m, fe^r biete 5(inber befdjfeert
tboretii ffltiUnbit erf{gebümen &hf)tit, utti ja «er«
^ttibernf btsg^ bteii[^errf(6<if(eti/ 6eb(eR, uttb bjter«
Ii(f>e ^ittt ttttbt itt ettte ffRetige f^^r fleitt%t^ei(e fer^
fpthtttt to^tbtn, b(t$ fbf&ttt ni^t bie $&rAber {u SDärM
fl9fei< itnb ^a»d^r {tbitttfleh, tt^ bie sr^gten ^n^ilNg»
ftttett; Mse^eure ^mpirntistn, ntib drauenbbSe 5hriege
eMfhinbetti bie i^auptmafTe btt dansett SSertuistli^ )li
übeme^itten» um i^re ftittber b^tte 9tot^, ftümm^ßmü
uttb tittftitibis er){et>en (äffen, unb tm 6Mmm mif;
fedyt Mten tn t&nnen« 3tttr €r^aUuns »et Uibrige«
n>atb bon bem SJetmisentfflocE eine igiftbiff^ @ttfimte f^f^
itft^U Mf H9 Mät fTe niifitum btn b^tertit^en t^eir«
imb nm i^r €rbgut ^anf debrM^t ibärbeti* ttnb bd#
ftiit itiMf» f^en |tt ^{eit^ei^iktteni anb VBisbm bet »eg
tfftfft betrfperrt fepf twtrben bttr4 ttntfld^eige gtltf^rstr
önftm SH^borbern, unb betMig il^fir ^dmmiijfeii
gegen 6bte ben Hh^tffttn it)tb Seßen iDom(Kffer gegnin«
bet, ^rafafuren errichtet (bref« Ui^Utn tcitbm im*
bie (d^er^af^en SHoniamflen ni^t fo bor bem SRauIe
tbegiie^menr n^ettn mir Xeuef<6e an^ngen, ein i&eri
ftt {eigen r tt)enn tbir bai n>agen tbdirbenf tbtftf jener
fehlte äliejranbcr bem auß t(Utf(£IanD {urdtffc^trttbeit
Äö^mnnb bereitete , mi Jutiu* II, (welvlier jtt#
SMd^ ben Sfulitt« unb ben 3ttl(an fpiefte) birm
SSernarbino bro^te, ber mi ebenfalls unter bieii
fliltüloifiren i^ft^tlnb^reö* ^tntt t^txn, ton onf nn«
fern fuxOt inr^tf |tt ^f^e«/ Mife Obie febermann il»
■ n . 894 -^— ^
' er^altett/ ober {u dttbern tevikiiAm fEBürbcn defom«
mm tt^arerir pflegeinfte ^om ilkigm Erbaut (u @iin«
f{eit bet .3M0en abiuüthtn. päi &kidht sefdbte^f
oitc^ gmol^IM frei :^ttt grauen tinb ^i^ndfrauen, bie
iM £{o(fer tteteti. . ipeul ^u Xa$e ober,, ba nidt^ti
nie&r bie, ^a:^uc(>e p^agfam iiifleti fanitf on^ naniepf«
U<b bie ^&9d^e tin^0^ptineii, beren unerflttlic^en @ei|
tDir tilgl^ »Kiin erfif^eiu jttf jpotytfnelM'ebern ftt^ber*
^tbtn, ttir||bieferr .itnle^ ben ((^^imm^en ^o|^ei<:^en
^ und.Aefc^jcfee.^^fOi^.f^egjf ^äber ici^nf&vubtt
MHiytnp'in^ict>ev9fmmwQ bti wütn^ttm^m^
i^tilti bit .^loge m^gen repetu«daruia^ |9((b biefec.
^oßitffaifer in bieXrommele jujebem araufajncö.Äriegi
irimmtgeti ^ag, tiiib fd)t9a^,Ijc^ flagtic^eif '|4)bi^ gleid^
^m. ahJ 4u einm ^d^laäH^mU jlpgfn^ :S5(<ctt etrif.
md Amf)eaen ^^mn Xage; um f u4^e,]:^ .%l®eritia«
uen, benen Anä^timml ,: ober fK ^t ba« ^irtt anfügt
ju t»^(6fett^ inb^ra-ili; Jongc 3^H JutM)r fWtt:<^ge6a6t,
ßütfcfteijtwt,. ^b . btf < cm ©efc&ift fiir einen opofoli«
fc&ejf Segalen;, einen $i>tm be« ^cfttd, einen €tigel bed
gjriebtfijflf # ober nic<ie i>fe(me^r für ben . üerrufenfiett
SSJd)t, föt einen. ©tpire.r*e^griebcn«r ttnen fcofen ®a»
mon un> einen ftl^en fttf, bien be« ©elb^ungtrjö tpegem
ottr gnrirn ^emmtreilicn.^ . *
" fi e 3 a t ' ® ag fd^htofffi bu ba Yo ijeftfjf?.
©er Änobe. ^« tt?iß mir nid)t fonberfidj ge«
foiSreU; bo§ Xcutfd\(anb feine ongeborne Sreue, unb
ä6er6au|>t feine ölten ©iUen burc^ bid^ 1i)erlieren foO/
unb gdbe biet b^irumi n^aei bu. fo ebet^ gefagti nic^t ge«
i^ e n n 0. €« n^erben fMi g(etd)ito^l fo|c^e finbettr >
bie ouc^ biefe^ begehren n^erbiiir unb benen bitfeSrniib«
lufett&eit. ,
; 2)er 5(oa(e« JSeitiS&iebemantt^ (ein Cl^cifl t>trb
£ e 9 a t 6e9 ti ; mnn ti nttr emtde ßttb. SJ^ir
if{ afte? iiuct)9Rad)t0e9e6ett apo^oL ^votoMtatim, mtt]
likol^^n 6e^ ^ab^t$ {u ecnettoen* .
^cnitD. ^ai finb bied für Scvte?
£> e r X n a 6 e. O^ne Stoeifel fc^tmme ^{Kt tinti
ftdlltiiiiiieniXa^eti*
it^at ei ffnb bfetenigettr welche bttn^ {^re
f(il6tt>ar)fti «^üte (ennffic^^ ffinem fbifd^oft auger beitt
tpab({ ottlrrtt>iirfi9 ftiib, itnb t>on feinem dnbem @ieri(H
al« bem apoitonfc^en in 9tom jnr S^rantwortung ge^ü:*
göt n>erben t6nnett.
©er Änabe. ^ajb' {*•« m*« tttat^m ©a«
fInb jene lOfenfc^en/ bie ungeftraft be« S&ifen in SRenge
terübeit/ bie n>d5tenb f!e aüci mit S^erf^umbungm
6eeinfrd(^(t9en^ fe(6er ixt fid^txn ^ore f\d) Uiihtn, unb
»on benV^Wd^nSIiSgelnunifcftirmt t>on feiner ©trafie*
crreidftt totxtm timin; bit, n>enn fte mit ^trügereicn
unb J^ent^efeicn @d^u(ben n^ie Sßafferber^e aufgelf^jttft,
i^re Äliubiger trefflich $um ©c^^weigen )u bringen wif«
fen^ tnbetn fte auc^ bajn fc^on n)ieber ^unffgrife knif
gebiit^t
■ iegat/ 3d^ m^t öuc^ SDoctore«.
©er Ana 6 e* ©age lieber, ©c^merjen. (dolore^)'
J^enno, 3d) toel§, bag unfer^^ali^r eö P*er
gerne xoivt; <(üti h&U i^n n^enigfien^ für einen gelcl^r/
ten ^antif bcnn feine Sieben finb ganj lateinifi:^] bem
mH i(bi anieigen, unb ij^n baju aufmmtterm
©er ^nabeZ @ieb^ bu t^nen auc^ fSeitf ^eit unb
etU^x\mUit boitt?
— —-. 895
t^gdt fEBcnhfte uMft fti^H mtlU «ü^H^
fonti td^ fie i^nen wa^tUd) nid)t ge^etti bcd> itft^t i»
Ufbnbcttp benn tvir ' fe^etr 'ofrbie anirttntDtfftNfbfkit
g|dmnnt(t>eiA fetten <6ttlMce9teti* fEBeitii Üb ^t*
fMt ^tfttfr ben %tift m B9tn6l^^n^ itn Oeift tote
SBiffenfcf^aft unb ber JSftii^l^itt dtt«}ttt^t{leiir ti^r»' ti|
mc^eertnangeht; fftt bre ^(irfeeit tttl^ tfllsemf (f^it Mo^
14» lair mirficd mtge g^fe^Mf bie Mn Stein lurutf«
fiittetif Mb VqMH 3>»mttß liiborb^nf ttfib €^n f»
einige, hk'Ut SMftt bi^>9««ia(^« jDJefe ^^n Q6ee
\a f!e feOen faum bie erf{en Pimente bir ^iffcüfc&dftf«
bitr4lf0eii9^eti ^ab€n^ fdait^^iifcfif 9t6tf(%u@tn ffpm
9(tt(^ bie< i|i eiitf Smß mt^tr ^<tb ;|t ^logctoi »enit
' Se^S«^ ,f 34 4^9ff<^ A«<^ ^^falisrfifea »nb 'Siofor
rfcn. . -»;-.? • . '■ ^ ^ ' " ,
. JDer J^Rtfbe^ ®oll (träfe «std^r bit füUtift eme
$Qtei»9t bi( gdnf s^^t^^t* Jtre<iitttren crf^afeq. ^itUtidti
üU^ %kUtmiuit »Hb 5(afbii|a(e.
J^ < 11 ti 0, pa^ finb bied fut ^Pfatj^riifeit ?. ^'^. be^n
ter e^urfurJH mit feinen Sröbern gefforbeii? trauti!
JDer n>irb tic^ f4^ emen^ott fyüttnf mm J^/mmec
biefe mck^ti^e gürftenjoürbe bf^Iie^^en baitn (bUtejl^
gegar. bu berfte&U ba« ^ing m'*t red?r; i<ft
fiBergebc iönen bfö« bie €6reii|ei(![^ett in ©affun iMt(!e«
^enb, imb ben »bd: tto^et fre ficft Efteittjt^iJmer Der«
fd)öffeti wollen, tttuffen fte fe(b(l jufe^n. gatt« f!e ober
foWe ^ö6^n, fe erlaub* 1^ tftnen fu einem gf<lnjenbett
auftreten im gefre« f!e ju gebwiii^^tn ; t»eim f!f ^JJferbt
l^a^en^ bärfen fie reiten, ^aben fte feine, migcii #e {tt
onb fanii eineit \tUn , bcr f«IHI ^w tmfltt ^^rfunft
^ e r Sit a d e. ;^c& 66rff fbuft ff il^tr^ b(v mlftt
Übel pttbt mt borcft tnmh, 9ro@e XNt^Ri 4inb %$s
yf erfeie im Kriege critoM^eiif aiib |<|t fDa muni^ tun
> ^tlbtmftn fhnntni . «
( e » a t. ®0 we^^r» tif 9ei(eii»
Sitnno. l^d) »eis ntm ftc^etr ba% Um |tt Sefge
filrmtk i^n onfAüffin toerNQf i^eimfie ^^u^ Wtl§«
t<tt> ^fi ^e Mr ^tttiger üpmU t» ®rtMiN atM n^&r«
beii; itiie foIc^'unleiMid^e ^aü tf{ ti nun>^<ittet |tt
fr;^«. ^ier, J^err! (ann^ bu bid^ freuen, eipeit be«
(e«len6en @cbiMtt )u mücben. 9lur bi^t^or m6^' id^
bellte J^eüicifeit tDArtiett, feine tlletam« |ti nm^eii*
ItftÄt. ©arnm bie nicftt?
i^enn^o. 6Di^iel nemitif» )tt uti^ IiMHine« D^fben,
tiitfen simirtig fepn, an^egrifenr tn einen Siad ge«
fiidUß unb in< 2Bafer gen^orfen )tt n>erben?
it%at. !Bie? ai^Mtfcb€92(^taneii?
. i^<«ne* IDarum fumniera n>ir nn^ niäit, 06 eA
ffsattfcbir eber apof{trifd^ finb; semig, fic mufllen
|(|^mnlmett»
Segae. llnb n>et wieef^elt ft4 ber Ufb^^r fol«
i(cr grebeUbdf ju fe9n?
J^ennD. iDetSilrit falber; bentt.fte werben üli
fyhtt ber Sttbt imb be«^Sritbeii<# unb a(# iiic(}t««
»örbige ^Renfcben dn^efeben. . '
tt^at SUfo^De!
^enno« 3n bet %^at atU, fpMd ibrer iu uni^
fetnmeü» '
itsat 214 <ibfclt>{re, um tiHitet jtt fetimenf
4itt(b ten6 tbehfte t>on barnm au^ ber ^emeinfcMt bit
eiitAiim aii«9ef<b(ofjS?n tborbeii; Mf ^ij^anb anf ni«
f{(r unb f)r4iaten seCegt
J> ( n tt 0* VSit t)u( muffen biefe ^tUnt
it^aU füiM me^t ali 50 IDufaten.
. ^ e n n ^. ©e^r gut €« ^aufl ein |>faf e in tm.
ferer fHi^t, »eichet eine ^enge ^enfcfien plagt, me^«
rere 6iretf4 t>tmmM W, unb fc^were Unbffl o^ne
Gd^onung gtgen jebermann t>erubt SBeif man t^n
aber für eine gemeinte Werfen anfa^r getraute man fk^
nk^t rec^t i^n ju ffarafen. SBor feiner ®ei(&ett if{ fein
€^en>etb/ n&d) 9R^b<6en Jc^er« SBenn man mn btefen
ombringett/ unb für SO £)»faten log^tfptoä^n mtitta.
tMti, batfft bu ffc^er fti^n, bog fii i^n umbringen wer*
benf unb bje SO SDntaten finb in beinern Beutel.
it^at. ^iSf btftf^k eud) gerabe nic^ti^n nmitu
Bringen r fmnmet i^raber einfi bamitf fo abfo(t>ire m|
euc^. S^tm Üleuigen ftel^t ber fk^ immer offen.
!Der ;Knabe. ^errUc^li^err lieft! €^rifhi« t>er^
Mfemanbenfeinetn^iOenaniutaßen; biefer befie^rr fo«
gor; um ba^ ®e(b ju befonunen^ femanb umiubrtngeit.
ei bärfen ficft a(fo aucft bie S5if€ft6fe nicftt ferner bamtr
gro6 machen, baf fle geheiligte ^erfonen fe^en^ auc^
gegen fie ifann man auf biefe 9Beife bii ^afjitn ergeben;
benn ein^fcbof, bie SBei^eit aufgenommen, if{ ja nkftt
me^r ali irafriefier; mie bu felbf! e^ in ©c^ebf n trtf«
Heft barget^aur ba bn auf einen SBinf unb ein fcftmti«
(ftetnbSBort btß ^rannen bafe(6f{ ben SRirber 1>€4
®ri^ifcftof< a(fog(eicft (o^gef^rocften ftaf{.
£egat 3cft macfte aucft tOegitime (egitünr mib
irecfte für febn^egKcfte €^renf{eOe Saftn.
ID e r 3( ti ab e. S5i^ baftin ftorte idn ba9. ber Xau
f^t 6M bajtt S5efugnig ^abt; ^at alfo ber f)ab({ btctf
Ott^ on ficft gelogen?
S'egat ^ener ilbt ba^ fSUilbt ^egen fiBeMtefte, ic^
hingegen bei ^tiftUd^tn ani. 3cft oerfeftaffe ferner
aB(| (olcfte^ bie an i^en @tiefrern »erf{ämme(t fm%,
899 ^
titrd^ <tpof!Dltfc(e S&rtefe tu« Siecht, {u ben fil((ir<ii ^
€l^riffi ge^ctt \\x bilrfen.
2)er ÄnaM- ©ie« »or eftjp int äWc« teffa*
mettt, ai^ ®oeted unmdrM'Sr t)erbomt; t)tr ^eilige SSaü»
ftr aber t>ert()iift aud) ^ie^u um @elb bte €r(attbnt&
Uttfer ^^Pfaffenp^obel if{ nemlid^ im 2>urc{)f({fnirt ja ottcni
»mogficben $56fen geneigt r namerttUd^ }ur ViXiXoi^tn\^t\tf
S6Here{ rnb J>urenttM'rtbfrf)aft* SRim fomnit ttrpw
liti)e SSerfiummdttng binjU; ^ai aaerfd)niab(icf)jte/ xoai
tiHin an i^ncn ftnben fatin. £)a bte $faf en fc^on t>on bie^
fem ^iAa^t ftnbr nyad foU mon i^om 4brigen fBolfe er<
warten? UeberaB dfo biinbe unb (obrae ^äbrer t^oH
bfmben itnb Tabmen l^euten. @o(<b f6f{Utbe ©efcbenf^l
(tetet ber «Oerfromnifie Segae bier iiir €^rt @otte4
bar. €^fcbetnc biefer aud) ganj fcbon barauf ^ittiit»
beuten/ n^enn er fpracb: 3br ^riefler t>eradbtet meinen
JRamen, tnbem i^r befnbeUe ^obe r nnbS&Iinbe^, 2ab« ,■ ^ .
mef unb gaufe^ jum £))»fcr mit barbietet, darunter ,
terftanb er jene/ n>el(^e ^ai @aframent €^riili bnrc^
jl^re ^irper fcbon Dernnretntgenf beren @eele aber
9(eid)faD^ (a ^m if!, ba f!e mit {mibeutiger ©cftnnung
{ttm lebete fitb. anfcbicft/ la u in ber ^ugenb unb ®ot»
te^tDer^btitf b(i nb enblidv ba ße nicbt mit bem Siebte -^
,€^rtfK |id^ erleud)tet^ nocb ibr S^nge im S&angelium
tt>iberilrab(t €^ munbert mtd» nun nid)t me^r, bag
ffibfl berjenifle, »eJdjer ber oberffe 58ifcbi>f fetjn ttMff/
efrenfaO^ für blinb gilt/ ober tioeim er au(^ nocb etmo^
febtn foDttf feine Slugen 0(b fo umbunfetof bag er im
Stempel hti ^ercn fe(bf{ bte £eu(bte beiS i^errn nic^t
me^r ernennt.
It^at. ۊifi eine^iIteSSerorbnungf bag femet^
um bie SGBürbe beö finiglid^en ^rieftertbnm^ fkb bemerk
^n foffe, ber nid)t baä/24f{e ^ä^r^rrricbt ^abe; wenn
nim aber }emanb in mirJftmmt/ ^r blo^ 24 Sa^re
Hiffitp »en btft>enftte id^ miittt^ ap9%tAiffi^tt S5Wife affo,
ta§ er unsef{6rt bie erfte ^effe Ufett tann.
pernio. J>itt mad t4 letzter faffet^; and) tarn
kb t»o^l btQxtiftn, tai etffilr tttifffe@i^nt iH>ii9r06€iii
tßmW f^^ iDirb» bettutvo i<6 &tnfe^« lb<^fkn e< b«
fifcftt t«tr t« 6<^^ ^911 t^re ^iknt Vfafeo tperSitl,
Der ftnale. mtü (4|t fk^^ Uic^f bi»?eifciit
Mf ba« 9t(t! aUt$. t^m Um. SDiifri^ ®^tNd|4pf rer
iegndtt M^ iit^t bomiti SUnbei ^fyiat m^ Mtt 9lr(
JtrAm^fi imb 9efktf te im» 31{t«re bf0 iitvn f^inißß
fdmitiiui er Wirb itüt^t nocb Jli(6cv ^'nbräiftHi, an
l»iKiii wU mr tvifTenir bcr ecifl @^tf<« eben nic^ foiif
UtlUbti SBellgcfoSm ttdst. 3c^ crmncr« A(<6 >m|
nM5tiiabe se^M |tt babeti: ^tit^tt (pvesbyt^r) |«f
kittie fdrtiiB< einen %ltef{eti, ein ®eiil({c6er fep be«
^erft(| b« t&teiicben SBiHenei )u ben V^enM^Qi wb
fOermittier in^ifc^en i&nen nnb @«tt* {D«< nbrip Soll
iMffbe ba^cr, ai0el|atte«f über ba« Gefe« (fe in iv^
tl^ciii benn be^^ie^enJ 8ip]Nin -^ füge ber ^w»6et—
bi«»a^ren ^Jeiä^eie , nttt ^e «erben bai ®eff | an^ fei«
nen SRtuibe tHrne^en* Slu^ biefem erffeCt nuiir bafc
wenn femanb füriefier ig, er ba« &efib be< J^rnr wU^f
fen mag; wenn er ba« @efe$ aber nic&t «eig^ fo giebt
tr (leb feibfl bto«# bag ejr fein ^rte^ei be#, <&frrn i^
Vttcl^ 9>anli< berfaitge Mn tirum ^m9it, bag er mifty
. niib in ber ©praibe be< ^lau^n^ r eb(iib nnterrtcf^t
ft9» bamil er bnrcb e#ie gefanbe te^re anbern fX^^tu
tMiUn^ nnb bte 9@iberfacber inm ©^weisen bringen
ffnne. ViH timm nnn aber btefs ^rie^er feyn, b«
fle nocb ^nabelt finb? n>ie nur n^eife unb gefe^rt^ bA
fle, abgerecbnet» bag fie eine fcblecbee unb ^^ imge::
lebrte er|ie6ttng gennffem ben n>ifrenf(baft(i(6en ttnt^V
rnbt« ber fanm mit ber angeürengeegen ^&k<^, mit
JG^Ufit bft lebftrteiiNi 9)24nRif / nnb no^ 2to^rtn ranm
- , ^— ^ 401 — ^ /
Hmttn b(efe üUt bai ©cU^Hnßtnnft dzbtn, ba Jtt
mö) sar niift tDiffen, m6 bai @efe$ bti ^tnn, unb
fein ^e(necöttb unfteflerftec ^ffiiffe fep? O.geieeitl o ©it*
ten! ©efunfel bei &olbtil (£i if! tt>tr(((c^ ein ^nn^
btt, baS bit tfitiflUdit fSiüiim noc^ niä)t muxstian^
Sen. @0 ^a6e ic^ er^ neu(i($ gej^irt, bag m granfcetc^
ein XnaU t)on fi^um jn)6(f 2^a^ren ^arbinal get&orben;
^iit toixb a(fo feine Witnfd^mfü^mi, fonbern eine d$tu
Tiefte be« ©elbe« »inen jefdlfc^t.
£ e QüU SBenn f emanben bie t5ef ({nnben {^feinem
SBi^ei^um oDiubefcfttt^etlirf) borfonimen^ erlaub* i^ i^m,
nü^ romtfcftem ©(pl fit in ^(lem
10 er Änabe. ©e&r'fci^n, ber rJmiftJe ©tpt
^eift nemlic^: ^r nit^tS beten. 3c^ (obe fibnQtn€
au4^ bie unfrtgen bon barum riic^t^ baß fit mit fo faurer
SKül^e, bur^ ^falmtn, bit fijtftlbfl ttidtt berfle^cn, bem
lieben Herrgott bie p^^en Ui&ixhcn, alfo^ bdg er nicftt
ireißf obfie if)ni&ftttn ober toittlid) al^*^feftenbe an«
6e(en. .€< litQt and) im ©eifle ebangelifd&er fie^re^
flicke biete SBorteju maäjtn, tbie eö bie «^eibetf t^um
iDie IKot^ani^en ftaben ftdf> bieä fo gut semerft; ba§ fTe
lieber ff att {u funbigen unb i^eiben {u n^erben/ beinahe
flar nid^t beten; ba^er ti unter i^nen ftlbfl, boie utitec^
tem Q^brtftenboife Oberhaupt junt ©prüc^wort tb'tirbe t
fie btttn mit bem rimifcften ^tn^lf einer
6a(^e mithin; bie tbeber Utttf nöd^ beten Umr^^H
pe (ebtoö ifl. -
' Eegaf* SSBenn ^rieilerjlellfett/ obtt; n^le (te'i pen*
neU/ ?pfriJnben ftd) eröffnen; fann einer; bcr barauf e/tt
SXeeftt f!c& berfcftoffen n?iff, , um 4 (Warf |>urett ©i(6er8
e^ erhalten; oberfo jemanb eine i^nlißt, bie er fc()on
(efi$t; mit einer anbcrn bertaufc^eU/ ober j[!e gegen.
ipettfton XiUttUn t^itlt mufl er fU^ not^tttnbfs an mi4
tocnbeii«
i^ e n n 0. fßbtt bem aDen^ Derfle^e {^ ni^f««
Z)'er j(ttabt« S>d< tDunben tttic^ sar ni<^t S^a*
gegen Derfte^M'c^'jf fe^r iDo^Ir inbem i^ in baitfU^txt
btefer 5(4ttfe unb ^ertlufe eingemeil^f bin. fbU^t
®inton {f{ xöMliiit nic^t aDein Sinion* 3k^ femte etire
gtofe 3a^( bet aSer (eibenf^afeUc^flen @imoiif SBetm
bn ®efb ^af{/ fonnfi bn o^ne t>ith^&^ tmb^efc^jfte
aUtif tDornac^ iiä) getöftetr be^ bengusscm fet( dcbo^
tctt Jnbftt^ itnb t>on J)en SCotnaniilen e^ eiR](Kinbe(n.
Shtc^ bielentgen ^rünbeit/ tpelcbe btbentenbereö fftr«
fontmen abtoerfen/ be|^4(t fid^ bcr fab^ {am beliebigea
fBerfauf )ttrtld. S>enn fit bnaUtn fene fcgenaiintcn
Sinnaten« Un^ bamie xoiv gar ni^ti übrig ^abettf ba ^
t^nrn nic^C auc^ jur Sfeute n^ie bie ©c^aafe ben SSoIfen
toiirb f fo fc^idt er ^um SJerfauf ber minber ergübigm
b { f f e teute ju und ^er, Sin aUtm Um, mi auf biere.
SBeife Dorge|ier ift unfere ©c^Iaff^eit fcbulb^ benn mir
fcblafcn ru^ig auf betben £)^ren. ffiJarCen mir nun
nocb eine ^et(e in, unb laffen tt^ir fte nec^ werter
um ftc^ greifen r fo t^erben fte mi iuU^t nod) unfere
Kleiber am Seibe^ fo H i^nen gut b^uebff berfaufenr
unb unfere SBeiber ba{u. SBann aber i|{ |ema(d eine
fcbUmmert ^intt, ali bie ^enftoneUf au^gebrüfet
WorbeUf bU im ©runbe weiter nid)ti, ali ber SSor^ang
finbf hinter weld^em f!c^ ber @(monf welcher an
^^tifti Qtatt nun btn erflen Slang in ber ^ird^e: be«
Rauptet, ßc^ berbirgt?
£egaf* <&aft bu nuUf ^enno; mtint ^aü^tf^^JU
fommen^eiten aOfe im @eb<!^th{§ aufbe^leen?
J&ennD. SRie aDtera gleig, Jjerre!
S e g a t VSfi^U fo mac^^ baS ic^ bie S^riS^fe bei«
ned©fer«baibberft)4re!
(Der ftttabe. 3(!^ if^tbt l^m üUsfSU^iiltt bie»
nett; ic^ fu|(e ml^ txm^inbUä) Don Dir iti aSem mn
ittiterrjc^ttt , -
eegat £)etttej(tt^i ^ettno^ btmdt* \^ni(^tt
uttMft fltp ttnb itmt mit hai&tlb ^it^ttl
Segat 3i6er halb; iäf mtbi tn|n>tf(^n btt hit
tbuUt fc^reiBen^ mb htfl^tln lafftn. 6o(alti ba<®e(l)
mUmt, n>ir({ bu ffe fettig finben^
J^enno» 3(^ ge^e greic^« ®e]^a$t ett(( ioo%
iDi&err!
iDet j(n4ibt. Sßitit {le^e fc^etl bebtet flSefti^
^ettttp!
^eano* »Da^ tt>ill[ i^ (l^ttm Sebe tvo^I/ Sgi»»o»
€ojf( vergelte bit beine aSerbienfte um mi^ tauferibmaft
£)ee ^nabe« £eb tvo^U
€f 2
I
4
@olItef( btt niitunt^r^n^tof genommen ^BeH/ -^ fey ({His
SenetflUr 2efec« 2>ie Untt&cbisf ett bec Sad^e Ue|e mo^( noc^
(il^itfetee ^11. Seicht finb btefe 3eiUn ttiebetsefclitiebm wor«'
ben, »ie {!e au9 bem ^etjcn f^affen, batb wm^f^n fte iVi^
fetm tinb wtdE^ti^^rem Umfang am 2(ae meine übdgeit
fDi^tibitget: ^a(«n flejfd^tootnt/ auf bie gletd^e SBetfe fo laiiB^
to6iUiie()n, bU bti Jttccbe S^ciflf t)on ibten itn(etb{t(^en
Stangfalen nljfl, SeutfdJ^tanb ȟbet Ju feinem (Selbe (om<
men, unb eine ^(bte Sledgion Don i^nen etbalten micb« 3n«
^ef enthalte bidf^, wi^tenb bu biei» Uefeß, bee Sac^en^i tveine
ßeberf
^»^
® e f p t d ^ ( ö $ I ^ t tt
genaust:
\>i% tttt(!^ ben ^eili^eti |)^tYtt8 Don bcr
ttttteretbttfc:
' Sttlittd n.| fefs CBenfitl onb 9eicttf.
fa6|l 3ttlltt« n.
@9 jum genfer! t»a< (({ benn ba^? 3(^ (anti |a bie
Sr^är nic^t auffc^Uegen. SBatf siU'^i man ^at ba<
@4>I^ berdnbert, ober gar terborbtfil
©enittö. 9Kir fc^eme bielme^r^ bu^afi ben
teerten ©cf)(i!ffel nic^t mitgebracht r benn bie ©c^föffet
jur ©efbfiße unb |u biefer X^dr ßnb in^tperfep. SBar«
4tm Ifiaii btt nic^t bepbe mitgebracht^ ben bu bei^ bir
, ^af{; tjt nic^t ber ©c^töffel ber S^ifjfenfc^aft/ fonbem
ber ^m(k\u
3tt( ijttd. 3c^ Mf^ ttie me^rf ar^ blefen €inen^
unb ii^enn tc^ ben ^be, loo^u taugte mir jener?
b<i§ n>{r UH^t ^iec 6e9 ber pttf^lofftnmXHi f^e^en
Körpern
' Splitt i. SDfe ©aUe t>erjeM mi*- 3(^ »itt
pod^etu ^oDa! J^cVa! ©ogretc^ 6fne |eman5 bie
Sl^är ! — SBa« foO bai UHuttnl Xhmmt memanb?
er f^narc^t, mb ^t fid) toilblidt t>oU Qtttnnhn.
®tniut ^Ub^üt bcr ^am \tbm mdt fU^
^ittufi. ®tt(i bag tt)(r eine tt'amdntene ^forf e
^aUn ! @onfl Httt btv S4rmma^et broufen fle f^on .
einiejlDgeit. €d 9iu$ itsenb tisi f^tiefe^ ober ein @tabu
unb ^anbDertpüflenber 6atrape fepn« S)o^ ®oft im
^immül wai tUä)t i(^ ba f&t Unflat^i 3c^ totO tie
i^te nic^t gleich 6ffiten> fonbern ^iet bnrc^ ba^ ®iu
terfeni^et fe^en^ toai ti fix tin Unt^ier ift SBer Bifl
btt? Ober xoa9 miau 6tt7
Stttlfud, £)e#t<f fo (urtis btt fannfl, bie^^i^tl
J&^ttefl btt beint ^d^ufbisfoie t^un tt>oaen, fa toit^ ba
mir mtC bem ganjen ^immtifc^en .^offlaate entsegenge^
fomtnen«
^etctt^ Siemli^ gebietetifc^! ^(er fage mic
}Ut}^(f teer btt biftl
tinlinii mi et bn ti nm f^f^ft m^ftl
^tttuS.' ®&^tfli 2td^ fel^e fre^Ud^ eine nette,
iii^tt nbdfy nie gefe^ene €aririfa<ttr, Sin anbetet
M^rbe ffe einen Un^olb nennen.
2^tttittd. fOü etfenneff boc^ xoolfl, totnn hn nic^t
gai^ blinb bifii biefen ßfbetnen ®^töfel, n>enn bii
ön4 nic^t tt>eiftr n)a^ bn mi btt gofbnen €ic^e *)
*) ®ol^ne (Si^^t ifl ein« ^nfpietuna auf 3ultui$ U. jfamj«
I(mi90p^(<i. OiaQomus (Vitae, et Res gesue Foatifi-
407 '
itnb ben SRanMf bttnm mt> um t>on ^M^timn tin^
&olb Wmmttt
. iß e ( r uef« >peti f{(6ernett ©c^Iäffel enfenne iä^ )»ar
'fo iiett)({c^/ aber weiter auc^ »ic^t^f unb au^ ber
tUiäit benieuigen nit^t fe^r, bte mit einp jener tpa^re
^irt ber^ir^^e, ^^tiftni, gedcben^^at SBie, umaüer
SBelt toiOen^ foKrt mir nun crf{ tiefe ({o({e trotte be^
lannt fepti/ bergleid^en nic^t einmal ein barbarifc^ec
X&ttiB )e 1« (ragen f!^ nnterßnsr t^ielweniser jemanbr
ter ^ier ^ereingelaffen »erben n^iS. Uno xoai (6nnte
toOenb^ btefer SRantel anf md^ f&t eine fEBirtung ma«
c^en, ber io^ Sbel^eine unb ®o(bf tt>ie tKrdc^tli^en
M^c^utf mit %Utn getreten? föod) tt)a« fe^e ic&? 3(6
entbecfe ^in unb »ieber auf bem edfi&ffd, auf ber
^Krone unb anf bein SKantel Senniei^en Ui mc^Iofeü
^en Unter^jnblerd unb föttt&stvif ber )tt)ar meinen
fBornamenfü^rt^ aber nic^t »m meinem ^nflitute if{)
Stmii^idltn tlmS &\mon, ben ic^bormaM bnrc^ ben
a^epffanb (S^riß^ ^erabgefiilrit ^be« .
3tt({u<. $ade bic^ mit btefen ^en# wenn bii
fing bifi; benn tDiffe, idf bin fener berii^mte Suli»'
and £ignrienr unb bie itt^ep SSu^ftaben: P- M. *)
toitfl btt ^o(f<nt(t(6 auc^ kennen ^ mm bu anbtr^ ba0
91 b c si^Iemt ^^4
cum Romanorum ^ et S« R« E. GardinaKum , Romae in
folio, pag. A19) beUf^retuni; Jnliiit ü.» qui ante Pen-
tiiicatum Juljanils de Rnv^re dicebatur, a gente Ro-
hoTca, Tulgo Ruverea inter Subalpinas^ nobile, genus
et gentilitia insignia, ^uae robore, seu ^uercu aurea
sunt expressa , ducebat« ^ \
*) P« M. foim Pestis Mexima^ unb Pontifex Maximus du
Unten f I»« u bii ^xl^U 9)eft/ oter t>tv f)h^fit |)rte|ter.
^,,^,.^ 408 -r
/
%ttxui. ®(e 6ebettteii, ßanU tdit Peitit
Maxixna« "^ '
@enitt<. J^! ^S! ^a! S>a^ nenne tt^ mir
einen ^a^tfa^tt, bä fein S^anhmtt berfle^t
3ttlitt<* \Pontifex Maximus, JeOeutett ffe»
. ^ettu^., @e9 meinettpegen brepmal grofr nnb
Sr6§er, a(< S^erfnrtu^ ^riäpiesühi^ ! ^ier VHtft bn
nic^t anfsenommen/ tvenn bn nic^t ber beße 6i(li benn
3u(iu«» £)! tt^inn e< baratif anthamt, ^eiltg
in Reifen 1^ fo 6if{ bn um fo unberfc^lmterr bagbnfo
ioflerftf mir bie X^dr )u 6ffttenf ba man bic^ bnrt^ fb
' Diele !^a^r^nnberte nur ben «O^itiflen/ mic^ aber nie
jemanb anbertf ^ äli ben ^et%{ten genannt iüt 3nm
fSemeife ftnb fed^^faufenb SuDen bor^anben^
® e tt i u «. 3a »o^t ©aflferblafen *).
3 n( i tt ^^ 3ni betten iäi me^r aM einnf a( ber ]^i#
tidflej^err/ unb nic^t biof ber j^ei(isf{er fonbern fo«
gar bie ^eiligfeit fel^fl genennt tourbe^ tote mn btm
äbec^anpt bon aDem/ xoai mir immer. )tt t^nn ein<>
fiel-
&tni\ii, ainc^ in ber £rnn(en^eit? ---
3ttlitt<* fagee, bie§ ^aU bie JJeiii8#
tilt bei ^eitis|{en ^attti ^ixliui getffan.
^efrn^. £)u mag({ alfo bon biefen ®^mei4<
fern/ bie bic^ )um ^Wligften gemacht ^aben^ ben <^im«
mel fobttn, unb bie, totiä^t biö) ^eiiig fprac^en; mi«
gen bir aud^ bie emige @(ä(ire(igfeit berlei^en, tt>ei( bu
^) 3« Original ift ^ter mit Bulla, timpdhftli^t fßnJle, unb
Bulla in Ux »ielfo^en 3fl6l/ SEBafferburettv ein aBo^tfpirf,
®n>tft In feinem oortrcfli^en 9){d(ic4en ^on bec Sooni
i<it ffn äbnli^e« mit Bull« hau im ^lifcfteR tufllei^
IBuRe ttnb £)(bl t<t|^
f
(,
09/
ober eS fepn» $f^
^ !3iintt^* Ott (rmgff nti^ auf. SBenn ic^ nur ^
f^hxt fortlegen ffinnen; ic^ tourbe btc^ tDebcr um bettte
^ciligfeitf no(( um beine eiäcffdigfoit beneiben« <^
^etriiö« 2)te toa^re @prac^e eine« iit^\m\\
^ar »etm t(^ bid^ bpm Stt§e btö {um ^opfe betrac^te^ ;
fo entbetfe u^ an bir n»o^( SRerfmaU ber 6otcleftdfei^ i
ober ntc^t ber fyxXx^UxU S)enn n^d^ foO biefe« vitviß
nobifc^e r fo unp jb^lic^e ^efolge^ £)tt fü^rfi )a bep«
tta^ 20,000 (Dtenfd^en mit bir, unb untet biefer %x^
fen Stenge fe^e ic^ ni4t einen, ber nur ein c^rifUic^eif
®<ft^t ^ixtu 3(^ fe^e bie nic^t^miirbidße Slofte bon
^(en, me(4e nac^ laufer S5ui(^dufern, nac^ !S3ein|
imb €5<6ie0)>uff>er rrt^en- @{e fc^einen mir gebnn4
0ene SR&rber, ober otelme^r 6efpeni{er {u fepn, toeld^cj
bereise entronnen finb, um ^er ben^hnmel )u be4 ■ ^
friegen. Unb bu fe(b({, je me^r ic^ bi(^ anfe^e^ befto«;
toeniger ftnbe i4 an bir bie sermgiie @pur eine« apoj
golifc^en SKani^«* {Sie abenteuerlich if{ e«, ba^
bu, ber bu jugerli^ aW ^o^erpriefler geHeibet biili
^|U0fet(9 bon innen bon blutigen , @(^auber erregenbe«
fffiaffen firogeft! Ueberbieg, me(c^ ein tro^iger %X\di
.m(<^e Denoegene SRiene! toel^ bro^enbe @tirne!
tbe(d)e emporße^enben unb (iolien äugenbraunen! dli
iÜ (i(d fcftame mic^ ti ju fagen, unb ber bloße Sinblicf
erregi mir fc^on &iX)Ai ili bein ganjer j(6rper mit
ten SRerfmafen ber totbematärlic^flen unb abfd^eulic^
' fen Safler bejiecft; nic^t )n gebenfen, bag ^Vi. no^
gan| betrunfen bor mir erfc^eineft Ueber^aupt ^at
beine ganje £eibe«gef{a(t baö 9(nfe^en, M ob bu nic^t
fobo^l burc^ 3Uterf ober Brautzeiten , a(« bur^ S36U
(erep entfrdftet^ berwelft/ unb )tt ®runb gerichtet
Otfiiitd. IDd^nermt h^ Mit bl§«fkei %Qxhta
fäfilbttn.
mit teinetn fdüdt bttit^i H^ iüi ^it^ttt mk^ oi^tf
iit |u i^tu,^ wai i^ btnlt. €< iiu^t mi^, tag
^er twbhft Icitaifc^e 3ttUit4 DcrfocDt a»4 tev ^&lle
4itrücf9efe$rtfe9r n« »umer in 0>ot(cii} fb (e^ ^
4fttt aS^< mit t^m 9em(itt«
. 3«rttt«- MadidJ *)
$etru<« 8Ba« M et ^ef>9t;
' 6 e ni tt i. €r (0 l^ifV. . ^kif biefem ®orft M(t
^e^c 5(iM^6ma( ßc^ autf tent @tatt^ )tt ttKKfKn, fonfi
:^itte er tetr^tod bzi ^eiligfien empftuibettf; iefon»
^ et tut. £)tt ft^einfi mir bie Bieffnmms btefeiS
SRenfc^^n gut |tt bnttett. &age mir bo^r^ mt 6ift
ba?
@tnM. 3d^ l^iii jener groge &tnba bti 39«
litt*.
yetrtt*« S>er bift Dermtt(^{4
©enitP** fSer ic^ immer fe^, vi bin Sulfa#
mfäf •*).
«) Madisi , i^ fn 3tdfen{f<|fer e^ra^e efate MfHde »e>.
'^) 3in £)tfgtttat ein ^ettfytel mit bm gamlltemtome» bed
2ulm$i Julianus de Kavera, mit tem SBe^WOtt Julianiis
(^tltantfd^) imb t»tt bcm 9tamen be6^ fo of( ^ti^amitm
itaifetö Sttllon/ beffen ®i»ara{ter 9>vub<nttit$/ hw I6n»
f äffet te$ aiiS bm a^ve)9ter haamtm «^^rnnttS: Salueto
flores Martyrum, m fol^ettbert ÄJetfm jiaiUid^ mqpac»
tepfWfdjjl^ett:
Ductor fertxf «imat amit,
Conditor et leg^um celeberrimu« y ore maanqne
Gnnsnltor patriae , sed uon eonfultor habeadae
HVelligionis f amans tetoentum inäüa di?iiiii,
Perfiduj iUe OeO| sed aoi est perfidiu oxhu
Sitna^. Sag^mmat tiefe ^feri> tm5 mad^e
auf ^ nmttt bu ttidS^f tt>i(I9, bÄg ic^r einbrechet Sj^
SrMdft ed tiel? IDtt f{e^fif toa« ic^^ für ®efl^rteti^
wiefttire*
* ^etrtttf. 3atDe|I] bie geAbfeflett SRorfrer^ tod^
triefe £^r imtgt btt mit ambern SBafjtn grobem.
3tt(ttti. 3(^ Bin ber SB^ree fatt* @e^ar^e nit»
^tni^iW^f ober tt^ toerbe jenen S&annf{ra(f tDomit i(6
ieitiil^pni^e unb^A&nigreid^e erfc^^recfte^ oud^ gesen
bii^ fc^ifeuberni £)tt Mi{/ bie Snde baju ij{ fd^on
bereitet* ...
^ e t rn ^* VSiai m hti ^tmmel^ »iDen fl^tic^ff
btt ba bon Jßligßrat unb £)onner{ei(f bcn ^nOen nnb
3(ni))tt(Ien ^). 93pn aKem biefen $at nn« S^riflnö nie
etoa« gefagt*
Snlitt^« £>n foSg e0 em))finbenr ttenn bti nic^t
gei^erc^eff*
)Se{fet®efe|e^ (n Sfiotten tmb Zitaten Me ®tute be6 0taate0/
^^eutol fielen ^tt, bo$ nidj)t treulol gegen Me S^enfclijfeie*
^oltAite a|)Qtte tiefe ^dS^tlbetung tu feinem, ©ebt^te übet
baS ®efe| ber Statut in folgenben ^etfen m'ä^, bte Slonnotte
mit feinet gewoi^nlidf^en Unn^iftenl^t i^üU^ et ttoSte ben
^lßA\t)fy^ »on ^tvBuv^ »etbommen-/ wtb ttaf ben IBtebiet« ^
Wd&tet |)t»tentfttSt
Julien s'^garant dan's la Helikon
Ibfid«la ä la foi, fidele k la raison,
Seandale do l'^glise %t, des Rois le mod^le^
^e «'^carta Jamals de la loi natarelle.
^06 ©lonffenalidyt mtffennenbi obet nie
S)ie Sfte^e bet Statut beteibigenb
SBIeibt Sultan/ bet t>ott bem ^ei^tbegtif
3)e$ (S^ttf^entl^umd/ bod^ nie oon bet SSetnunfe
^^ttunnig watbi bet ®{aub'gea Vetgetniff
SDet gtttften fiSotbilb!
^) (Sin SEBottfipiel s^«^» Bullae unb Anspnllas (^^it^
benbe fta^Ieteven).
y
9 jf t r tt tf « !Bf na tn andf pttmali tkäit tor^
Ut(tn giduc^ f4)recftef{| ^ter fln^ fie am unrec^ttii
£)rte; l^icr fobert ma^ me^t al< Sieben: bfe§6(^Icf
(dße füc^ nur burc^ sufe £|ia((ti, nic^t bur^ gluc^
titmtimm. IDft bc4uef{ mir mit bem SicmttUüt ber
€;commmiicatton? ©asevmir b^, wm U^ bitteo
tarf; mit totldtm Slet^e?
3u(,itt4* 9?it aOem mhilidl^tn, ba bn bUS bo»
$ribatflanbe# unb nid}e me^t bifl, ali jeber demetoe
Ipriefler/ |a oic^t einmal fo t^tcl» ba basiert conf<cri^
rcn fanni{.
f)ctrtttf. S^erinut^ic^ bdmesen, dhU (($ ge^
, fJorben 'bim /
3uliu<. , €6ett börnra.
^cttni. Slber auf btcfe 9(re bift bn niä^t beffh:
taranr alöic^^ ba bEaud^ tobt bif{« .
2fu(tud. <^o lange ftc^ bie 5(atbindre äbec bk
ffißa^t einc^ neuen J>ab|ied janfeni^abe ic^ nodQ) btc
fi>em(!(tung.
©entü«. ©0 gar nac^ bemSobe träumt {(m
,no(^ t>pn ^ac^t unb Slnfe^en.
3 u ( i u d. SIber fo macOe einmal auf, fage ic^«
^etrud. SBenn bu feine S^erbienfle anführen
fannfi/ fo rid^teff bn, roit ^tfast, ntc^f^autf.
3uliu«- 9Ba« für Serbienlle?
fztvui, SDu foDjt ti fogkic^ ^orem Seic^ne^
tefl bu bid) i>or anbern burc^ Aenntnifft^ in ber 9le&
Sionölc^re a\xß2
3^unu^« S)a« nicüt! SDaju ^atte ic^ bep met»
nett Dielen friegerifcften aSefcb^ftigungen nicftf S^it. &
sieht ja ^indft genug / n>enn ^ieran .fo t>iel gele^'
gen i|l- ."
J)e(rui. @o Ufl.bn bitUti^t burd^ einen (etti«
gen Seben^manbel €^rtflo biele ©eelen getvonnen?
Sßtttuii
/' \ -.
_;4l,sy— ^ ■
Z)et ^&IIe hur %ixx %vl t>idr«
«Sßä^ ber SRenfc^ f^r Ipofen ba^er
J^({ tu feinen A6rper burc^ fEBcK^eii
feti?
. Stttitt^* dfntiieiimj^rc^eii! oti Me unferc S?or#
4(tem fattm me^t staubten.
~ ^etrtid. j^afl bttffeifigf unb mit teitiem^er«
len d^betetV
»IIb Saften abgetiMet?
@entttö. ^6re auf/ metnStebec! SSep btefem
9)}anne mact^ft bn bir mit foKc^en ^Dingen t^ergebfic^e
SRü^e. ©u brifc^ejl teere« ©trob*
^etrn«. Sfcft meinccfeif« fehne feine anbere
€i8enfcb<^ften eine^ loürbtsen ^abfie^i toenn aber bti
eimge b^ßf ^\t me^r apcflplifc^ ftnbf fo mogll bn {!e
felbjl anbiufen.
2fttiiu.«. aßien>obI eö ^erabtt)iirbidttnd if^i tvemt
)enet etnft »nuberminblkbe 3nlM |e$t einem ^tivxi
na^seben foUf einem ißetru^f ber/ tim nicbt« b^^t^^^
in flogen, ein Sif^er^ bepnabe ein Sett(er iil/ fo miHj
icb bir boc^ mit f urjen fiGBorten meine ®efcbicbte erjdb^ |
leUf bamit bn fiebeftr tt>a« fär einem grogen Surfien;
bti t)erdcbtncb besednef{« €rf{(i<lb ^^ icb ein j^igurier,
unb lein^ttbef tk>ie bu. £)a$ einzige, n>ad mir Seib
t^ttt/ mit bir semefn {u %<kUx{f tf{f Jba^ i^einf?/ n)ie
bttf fitt ©e(>ijfer gewefen bin. , y^
- . © e Ri tt <♦ ©tt barffl b{r ^{erdber nicbt bange fepn
laffen; ^ixixi t% tf{ }mif(4en encb bepben boe^ no<b int^
mtr vx^ flroger Unterfcbieb. IDfefcr fifcbte/ um fi^
Stabrnng {u «erfcbaffenf bn aber rubertefi Wk m f(ei^
ne« ©elbjlücf- ' . .
^ 3»IfttlL %tfna wHq etefRefTe M QlfM,
tttt^ittUdf itt 9t&ffe tsnttr Dea pif^nwit^
einlnß. an iafUtn mint er.
3u(iii^. jDtird^ feittt MriA^fic^e &8if{ tmb
mi^ine ^efc^tcflic^f eit 6m i(^ oiifatts^' {tt sei^ibct
l^ftinbtnr mdt^tt Hufttmtiftivmeipfil btt fturbi«
naMtvArbe erhoben toorben. @obantt toorb td^ tni^
i^erfilfiebe^e ®(örme bed edßdfaU ^ unb ^et^emor«
fett^ unb burc^ bte f)ixtt^tn ^nfiUt halb anfsf Mb
4^to4rM gttoorfttt. ^ wxtbt unter anbern JCrottb
Reifen m^ mit ber füSenben €$U(^t unb «m ^anteii
Xirper mit ber Asflfeu^e behaftet r würbe no^ ii6ec
aBe^ bieg be< Ux^ti t^ertoiefen, ton ^beriiiaott de*
l^aßtf t>ertt>orfenf benKl^tet; unb beynf^^e ton ter
^nnienSBelt fdr verloren se9e6en* tSlut idf ^ab nie
pit ^Öffnung lum ^abßt^um auf. @o ({arfmüt^is mat
ic^r ba bu ^in^eden burd^ bie Stimmt einer 9)2adb 5e^
\imftidtf fbdleic^ nac^gatfl. £){r benahm ein 9Bei6
ibenSRut^: mir aber ^t>%u tin SBeib burd^ i^reW^^t»
fagerfun({ Sutranen ein. 6ie raunte mir eit^/ ba tcO
Don fo bieten Unfdffen fafl |tt SSoben sebrÄdft t^ar,
f^timliät in büi £l^r: i^arre aui$, Julian! lafLti bic^
ni^t dereueu; aBe^ tu t^un unb (u (eiben! bu i»kft
ihifl mit ber brepfac^en 5(rone 9e{iert t^erbeu/ tDirfl
Jt6nf9 ber Ärfnije unb ^err ber ^errfc^ fepn. SDiefe
6re SBeiffbguns unb meine felbfleisene Srmartuns
iinfätUn mitf) nid^u ^^ braus burc^, e^e e j femanb
lermntMef't^iW mithälfe ber Sranjofen, bie frc^,
16 man ml^ i>ern>arff meiner annahmen f t^ili burdft
l^ie uttgej^euern ®e(b(Ummeu> bie fd^ mir itoor nic^t
il^ne großen SSue^eff ober M4t uit^t e^e 9inlttmemi9
meinet (Btiftti ermorben f^atu.
$e(rft$t 98€$ fl>ri^ (B »9» $npmm9 ^tß
3ttriit«. arf htm, ja tfettM anumtm iH
beim'^äflttt« fi(6fi Mtte fo srs^ @e(bfumi»en ulAc
ftndfthß De« emer @äcl^e^ bk niäft tlnmol ^ 9Bt(6^
Ieri^i|irir? 9hin tätigt bu^ »u t^ {um^fit^ttiae
dtfmt^t itn: {|t ^in auä^ meitt fßer^iUtnt iId^^üiI^
bie^irc^e feinem, i<^ t^lO mc^ faget«; jeh<r ei^mf ^iHif
(Mm t)te fdl^mett mit etf nist Um fSiamm md^ gmefra
2» fi^im), fonbertt ottc^ nid^ eimmd ber mtutu fo t>iei |tt
&eti 1 1^<* QBie ber VM^tb beit $raUr f^telt \_
^tttuS. 2^(^ bin nettgieridf tpo bu f^inatxS tüiftft^ j
3 tt(iu^. 2f^ (abe ii4mltd^ burc|^ Crfittbuns t>ie« |
lernette^ @p0tte{n, n^ie:man edl nemtetf bU €tnfitifice' |
mgegebinf wie man o^ne @tmome fbiit^&mtt tmfm j
fatin; benn ba meine S3orfa^ent>e;orbnet]^abcnrba8
bcrfeniger ber m fdiStfyam i^mmtf feine ^rt ttU^
gett foa, *) fo ntlitt iäi' biefei folgenbermagen^ £^
i»|tb befo^Ien^ bn f^Dft eriegen. ^ SBo^ man ö^ nic^
fyitf fann man nic^t ertegen^ man mag alfü (au^/
ittn ja erlegen. 5:>txtdi biefe £ifltrug jebe< S3^(|rnm.
fo9(ei(^ fec^i ober ffeben raitfenb %!Dtt(aten ein^ v^ne^ l
}u re^l^nf n^^ gm6^tt(i(^ noe^ für bte S&nlfen c ri»regt^ \
i»ttb^ @0Um |i>g i^ att$ ber trenen fKiinitf tpiMtiit 1
p
»
*). Depoaere officium» efo ¥tf9bct(d ^er Ciin> B0mBtia«.iPO«;
burd!) fon)ef)l bte OCblegung beö @tbed, ald att^, tfe Z<ttt
ongebetttft toirb/ meldte be^be €$töc!e ben S$ifd^5fen t^ot bem
^nttittt iX)ui TirnM su 9iom obgefobett würben. Sutöi»
fpieU bemnacb mit bem jDoppelfnme biefeö 2(ttebfit<fs, itnb
wad^t btefe ©teile ttnöberfe4(fd[>. ^ - . ;
Üb saut StoKiti Uttf^ttmU^ einen tdätt ^ttiam
fUttfim, ttttb Ueg nie ab, (Setbiu fammkn, hkU faft
'tonfter baf flc^ nicftt^ o^ne ®etb meber in sei^t^esr
wät i& toeltHtben SDin^en^ (u Geanbe Mn^m 1&9U Um
aber dttf enoa j SBt^igere* jn ^ontmenr fo mi#t: tc^
brockte SBononfen^ mld^ti bie Sentiboslio im fötfiit
f^atttn, an ben SKimifc^en @tttbl itit&d\ trieb bie bt^
^er uniberminblii^en SStenetianer ^n ^aarenr lodtt bep^
na^e ben ^l^er^og Mn gerrara^ ber burc^ ben Sries
lange Seit übel miesgionimen tonrbe/ in bag 3le$, (in^
(ersing bie !8erfainirbtn9 ber ©c^flnatüer sluiffuift
burc^ eine borgegebene ^irc^enberfammlnng, tMy trieb
fOf «He man in fagen pflegte einen Seil bnrc^ bett an#
bern. 3c^ berfagte {nle^t bie Sranjofen^ bie bir{nina(
ber gan{(n SBele fhd^tnlidt toattn, auß gan| ^talitn,
nnb wätht tß mit ben Spaniern, tt>ie td^ e^ mir bereite
Dorgenommen ^attc, tüd^t beffer gemacht ^abtttt tbemt
,mic^ nic^t bai ©c^itffat berfSert entriffen ^jfte. SDn
mcrgfi fe(bf{ nrt^eiien, tbie nnüberminblic^ meinSKnt^
bep biefer ©etegen^eif tbor. @i> (ange bie Sraniofen
bie&berMb Ratten f fuc^te ic^ einen ^inter^altr. nnb
Ut9, ali fc^on b^pna^e aUtß berloren oar^ meinen
grauen S5art "*") toa^fem S(nf einmal (am bie ec^
m&nf^tt SRac^ric^t, bag bie Sran{ofen bep SXabemta
eim'ge taufenb ^ann terforen ^aben. Sinn (ebfe 3n<
(inj n>ieber auf. Slnferbem n^urbe ic^ einff bepna^e
brep Sage für tobt ge^aftem 2tc^ felb^ backte ni^td.
anberdr aber^auc^ (i<r fam i^ gegen 9IOerf |a ftlbft
gegen^ meine eigene <boffnung tbieber |um itim. ^it
einem SBort^ mein Vnfc^en/ ober meine fSerfc^tagen«
*) Giaconittd le^rt tmS/ baf SulhtS IT. ^n^tfl ba6^ 9011 riiilden
9^a<bf9)td«^ na(i^gea]^mte Sepf^^iel gab, emeli (äugen Sort
1« trogen*
/
^^^^^^^ 417 _ —
leitüemaf f0i»'el^ba§ iettt {ti Züfii ^fnir uttte^ 5fn
c^ifittc^ett IKegenten i({, b<it id) nic^t bur4 %m^\ii\^
ix%t Xrenttmig mb S^^^f^^Sitnji 6er ^lUts^ett SBütibnifTe
iom jEmge aufgetDiegtU ^dtte., f!e motten. ouc^noi^
fo eng«' mit einanber öerbünben feim« , %c^ bad( legte
Sßdnbnigf baö gratifretdS) unb ber r5mtfcl^e :K6ni9 nttf
mir |tt <Sambta9 fc^logr Vernichtete ,ic$ fei ba^ nic^t tW
moX eine Siebe nte^r b4i>on Xbox. Ue&er aUe^ blefed
n^interlief icft, obfdjon t* ein fo groge^ $x\t%i%m auf
ben deinen ^ieftr fo Dtele ber ^errlid^ilen Xriump^je/
feierte, fo t^ele @)iiele d^t^r fo t>ie(e @e6dube auffil^rte,
tettnocf) bep meinem Xobe fünfmal ^unbett fanfcnblDH«
taten f unb n)iltbe iiDc^ meV getrau ^abeu/ toenn ber
jöbife^e 9lr{tf ber mir ^urc^ feine .ftunfi fo lange ^^i %^^
(en ^r^ielt/ e^ noc^ (anger ^4tte frißen fönnen. O n^enn
tnic^^ nur i|t noc& ein Magier in bo^ Sebeb jurädbrdc&te^
bamit i($ meinen angefangenen bortreflic^en $lane;t bai^
@iege( ber SSoaenbung aufbrüden {&nnte/~ n)iemo^( ic^ '
oline^in %v^ meinem Xobe @orge trugr baß bie Krieger
bie i(]^ in ber ganzen f£Be(t erregte; nid^t beigelegt n)ür«
benr unb mir SRü^e gab^ ba§ nur ju l^iefem Snbin^ecfe
immer ®e(b t>or^anben fep! lb\t% tt)ar mein le^tei S3Jort^
atö ic^ ben @eijl au^l^auc^te. fEBeiger^ b» bic^ be|)
aOem biefennoc^^ einem ^abfie^ ber um €6riftu^ unb
feine Äir^e fo groge 58erbien(ie ^at,^ bie X^üre ju 6f# .
tien? S!^er ti ilberbenft; baß vi) biefe^ aOe^z nit^jt n>ie
anbere^ bur^ frembe J&älfe unterflügt; fonbern^blog
^rc^ bie ®r6ge^ meinet @ei{ted xn ba^ ^er( fegte, ber
tnug meine xi<^ten no^me^r 6ett)unbern. 2f(i ben^irfte
f!e nic^t^buri^ meine ®eNrtr ba ic^ meinen 3>aterfe{bf{
tti^t fannter xotX^ti ic^ ju meiner ^^re gefag^t \^Ci\^vsi
toid \ nic^t bur^ meine fc^one S3ilbnng f inbem mein
£abengefi($t jebermami erf^redfte; nid[^tburcb@e(e^rs
famfett/ mit ber i^ nie etma^ {u t^un gehabt; nic^t
4»utten<6(6r{fUii.S:{|.IL ^^
btft(( tnein^ titpttUdit QtitU, tit (4 plt fc^ott pBm
(ef4rie(tn f^cibt ; nic^t unter l5e$dniii0mts mmtt
Susntb/ tienn ic^ t^at bie§ dKe«, aI4 {(& fc^on em
<Srei< war; ntd^t bnrc^ ^opufatitit, htm aUti ^afte
nii4; ntdit butäf^&tti bcnn ic^ toar fo tsnerbtttls^,
taf i4 felilil Segen jene w^t^eee^ benen anbere aOe^
|U ^cftatten {Pflegern
9)etrtt*<* ^Büi hai für efn eefc^t9{$ {f!!
6entu^* @D räu^ t< fc^eint, fo (({ ed bo((
Itemlid^ sefc^mejbts.
3 tt It tt «. SBfof auf mefnen SRut^; meinen Ser^
f anb unb mein ®elb bertrauenb, unternahm td!^ aUti
haif bem ©lutfe, meinem. Slter unb Sitptt, für},
Oott unb ben ^enfc^cn (um Zto^, in mn\9 3a^«
reUf unb (uß meinen IRacf^fornmen fo t>ie( ®tof {u«
rAcff baS fle auc^ in je^n 3a^ren no(^ genus {u
t^un ^aben »erben- ©iefe* ^abe Ic^ nacl> berfheng*
(len SBa^r^eit tltoat ton mir fe(6f{, aber bod) mit
ber drdgten SSeft^eiben^eit gefagt. ^ittc biefe S^a«
fen eintr bon |enen , bie (u SSom tneine Sobrebner
waren/ mit rebnerifd^em ©c^mucfe dejiert/ fo »drbeft
btt sfauben, t« fep bon einem @ott, unb nic^f t)on
einem ^tnfdftn bie Stebe.
yetru«. Unuberwinblicftper Ärieger! t>a mk
Mtif toai bn er}£^(ef!, neu unb uner^irf ift, (b
tittt 'ic^ tid), ^abt tSiai^fUbt mit meiner S3ertt>unbe«
runs/ ober Utttt>i(ren|)eit; unb antworte o^ne thtwittig
{tt werben f wenn icb um jtbti intfbefonbere um«
^dnbficfter frage, ©age^mir/ wer ftnb biefe weigen
f*6n gefriufeften Sungfinge?
Sttlittd SDiefe unterhielt i4 {u meinem ^SSer^
gnfigen.
/ ^tttuß^ ttnb Wer jene fd^wärjen unb norbi^
sen bort? ^
^{e 'für mi^ unb fdr bit .Kirche bet| Sob ielben«
mutiii tm friede fbdftten, aticb fanben i^n etmp
6^9 bet €fo6ermf8'l>on ©onotiiert^ tioc^ mehrere in
bir @(^a(^t g^gctt bU Sknetiotterf bie itieif{en Up
Stobenna« IDer ^tmme( gebd^rt i^nett bittet fßtt^
ttagf tnbem ic^ tW^ borldtigfi burc^ gri^ SBuffen
iKtfl^ro^f ba§ aUz biefemdettf toelcbe unter bem'^a»
titer bei$ ^uUni fireiteiv f^nitrgerabe (ti ben J^immel
faxten fodrbeti/ m&gen fte auc^ mie immer gelebt
l&abett.
f efruö. faSenn i^ mi^ dfo m'4t irrt, fo
«Miren e^ bieftr bie mir 4>or beiner »ufatrift fo ttft
fiberldftig tDorettf bfeperne SJuffen torjeigtettf ttnb tui»r
ntft^roger ^&^ fonnfen abgehalten wtrben, bat*^
li«^t geteaftt^dtig einbrad&ett»" r
3 tttitt«. S)tt ^aff ße alfo »{(^t emgelafTeti/ toje
ii^^Sre? : -
^etrtt«* 3d&? ni^t einen ein^i^en bon biefetii
®eiid^ter; benn €^riM (el^rfe mid^, biefe Ißforte nicftt
feieren, xoüdit mit SStep bef<4n)erfe ^Den ba^erfcblep«
ptn, fonbernnur|enenauf(ut^ttnrtt>e{d)e Siädtt gedei«
bit, hungrige gefpeifet, ©urflige gefrdnfet; ®efan*
^ene befuc^et/ unb grembe beherberget ^aben* SBemt
er fogor bk, wld)t in feinem 92amen n^eifagtenf Xen»
fei auÄtriebenf mtb SBunber tW^n, auÄgefc^icjfen mif
ftntceUUr tt)ie{anni{bn glauben, baß man, um einge^
lafen {u tberben, nic^^ braut^e oM blog eine SSuBe in
Quliui ffiamtn ^ie^er jn bringen ?
Sttlitt«. ©a« Uttt ic^ »iffen fotten.
jpettu«. 3cö berffe&e bic^» SBenn einer au<f
fcer UntertoeW jurficfgefe^rt toixt, unb bir biefe^ ftin*
terbrad)t ^itt^, fo &4tref{ bu mi^ ben ^rieg ahge«
fönbigt.
©b 2
^tttui., Z>o(^ fa^e fort! fSarum bi9 htm
>ttfe(6f(6<tt>iifiiet?
3tttiu<. 9ili p6 ta mAt to£§teft, ia% htm
^ab^t ein {loepfac^et &äimtt ^tH^xt ! Ober df<iui^f^
bu, er foO nacft (rUgett i
^tttui. ^df mniifltni , ctli {($ timifd^tt t&in
' f^oftcaxf fottnte fein anbtrti ^äftottti (Ui bai set^»
ftw, bat i^f bai fffiort ®otttij
3n(itt«. ^9/ ^alMe fptidtt dan^ Qnbtti, faSU
bü t^m fein £)^r nietet etma o^ne ®4»er( a6^ie6ft
^ e t r j. 3c^ erinnere midt beffen f nnb erfenne
ti: aSein bamaW (tritt ic^ f£r €^rif{u^/ meinen fKeic
#err nic^t für mic^f für bai itbtn bti i^errn/ ntcbt
imi 6e(b> ober weUfid^e a)ef!|ttnsenr dnb nic^ dl^
^a6f{f tnbem mir bte@c61dffel jtt>ar ber^ei§eni aber
noc^ nic^t übergeben loarenr nnb ic^ bcn (eiligen ©eifl
noc^'nic^t empfangen ^attt^ fSlidbti bcfio t^entger be«
fA^( er mir ^ ba« 6cbtoert n){eber einjuftecfenr nm bas
burc^ öffentlich f^nb }tt tbün, bag biefe SIrt ju fheiten
feinem ^riefler, ja nic()t einmal einem S^rifien juße^e.
£>ocb (ieri>on ein anbermaf. @age mir^ n>arttm bifl
btt (ö genan nnb pünftlic^ in ber SSefiimmung beinc^
SSaterlanbe^? ®(eic^ ali 06 ti bep bem ©tattbalter
Cftrifü baranf anfornme, bon n)e(c(er92ation er entf))rof#
fen iftl •
^utin«. ^ bitlt ti für bte grigte ber geM«
ligten ^flid)Unf meine Station jn ber^errlit^en^ unb
(ie§ ba^er ben ^epfa^ Signrier auf aOe mtint S)!ü&|en#
@tatuen# 6c^mibb6gen nnb ®ebdube fegen.
^ ^ e t r u ^. ©onberbar/ ba§ bn bein SSaterlanb fo
gutf betnen Spater aber gar ni^t fanntefT* Üebrigen^
backte ictf anfangt/ bu fpr jc^efl Don jenem l^immfifc^en
3ferufa(era^ bem Sanbe ber SCec^tgldttbigen ^ unb t>on
421 '— i-
«
tod mii§tn ^itfltn nrib fjmn, bat4 ^eff^^n Mmadiit
bit fSUditsliuUim Qt^tifiit ttnb ter^errfu^t }u toec»
tm to&nfdtm* « . « IDodS^ warum ft^tft bn htm ^m^
|ttf ein 92effe bed g^abflj @t>tttd wn fd^mefterlid^er
@ette? a);S(b tDUttbetf , ftaf biefer S^enfc^ nie ^ie^er
gefottinien if{^ ^efottberf ba erW^^ab^ tmbbit/ et^'
mm fofc^en i^flbett, umMhf tDor. Gase mit bod^,
idSi bitte bic^, mi t»at bte« für ein SRenfdl^! mar er
ettt^rie(ler? n
Sulitt^. SXDelbmgJ! unb ;iod^ ba|tt ein Mr«
trefflicher @o(bat €r toat ein fRitglteb bed (odl^itn^
fe^nKc^ep Otbtni ber Sran{i jfaner«
$ef rutf. ^c^ erinnere midt t&o^t, ein(l ben Sratt«
|tdfu^; liefen Mrbigflen S^^ann unter ben Sapen, bkfen
rrfidrten SBerdc^ter ber Stei^t^umer^ ber 98oKu({ unb
bti i^od^mut^ j gefe^en ju ^aben. @oa ber ^rme je^t
foIdSitlRac^foIfler &aben? •
Sulfuä. ®0 Dielte^ fe^e, fo n^iDfl bu nic^f, baß
jimanb fein ©c^icffdl t^erbefjfern foO. 3(uc& jSenebictuö
tMT acm^ unb feine Sßac^fommen finb fe^t fo reic^^ bag
fdhft toit fte beneibem
^ e f r u ^. StOerriebfl ! IDoc^ {uröcC jur @ac6e !
aifo tin 9teffe iti 6i;tu j?
3 u I'i u i. 3c& nenne mi^ mit gutem SSorbebac^t
fo, bamit idi benjenig^n ben ^mb flopft, tt)elcbe t&^n
ScnuQ ftnb/ {u bi^anptm, tc^ fep bon ifym fclbfi erieugt
«Sorben.
.$«e t r u d. 5(d(n genug ? Sieben f!e benn unn^a^r ?
3 u ( iu d. ®0 ettoa^ fcbicft f!c6 nid)t für bie pä^^fi^
(ic^e SQSurbef auf bie man überall SlücCficbt nehmen mug.
^ e t r u d. SRir fc^eint aber, e^ t^dre bai ficberif e,
foenn biefe SQürbe auf ficb felbft Siüdfi^t nü^me/ unb
fi(b nicbt< iur Saß faOcn lieger t^a^ man i^r mit Stecbt
i^crn^crfen f6nnte. Snbeffen befcfyn^&re \^ bic^ burc^
r
bkpitflUditVIi^t^St, mit arxftidftii iu i9%tn, thbit
flBe0, Un btr wir i^^ fc^Uberteft^ überhaupt btt ge^
t»i1)tiUdnS^if, ittbeiit9>o6ff(§ttm<)u gelangen?
3tt(iitd* Gc^on einige 3a^r|funtetrte ^tnbtttd^
d(A €i(6e9na^e (einen mibernrfaff# ntd^t efma mein
fänftiger Slai^folger bnrd^ einen dnbetnlSeg geioi^t
ttfarb. iDenn ic^ felbft tttb^t, äU id^ )tt bcm ^oi^
t%umt ge(angtef fogleic^ bnrc^ eine. filr4terii<(ie f&vSlt,
ba§ niemanb ju biefer SBürbe bntcft fof(j^e SSe^e me^
geizigen foSr unb ernenetee biefe S5nfle nod^ fnri Dot
meinem Sobe« 3n tDie fern fit gelten magr iiertafft
i^ anbem.
9 e t r n d* 9Ru^ b^nd^ff bag Sliemanb bieren Un«
fug richtiger, ali btt# befc^reiben (onnfe. fStnt tontt^
bert mic^, bag ^cb nocft femanb finbet^ ber biefe SBirbe
ornie^^men mag/' beronber^ bo. ffe (nac^ beiner ^utffage)
mitfot>ie({a(tf @orge unb SIrbeit berfndpft i({# intb
ittbem fo mS^fam etmngen n^erben rnnf. Sßenigflen^
äliAdi ^abfi n)ar, fonnte (anm <mer ba(^in gebtad^t
n>erbenf bie ®te0e eine^ pcUfttti^ c^ber IDtafratf m*
gune^men.
3u(itt^. S>ai ift fo wmtberbar ni<^t; benn in
ben bamaltgen 3^iUn toavm bie Sinfünfte ber SSiiiibift
tfnb ^rfefler nid^te, al6 Slrbeiten, ^ac&enr S<^(!en; Se^
ren, unt nid}! feiten ber Xcb. /^e^t aber ^eift SSitf(!^of#
Stegent unb ttmtmfd)rdn(ter ipcrr fe^ni uiib.n^er fiMIte
too^i tinti tSttidjtß n^egen ni(i)t ({reiten?
^tttni. Siber fage mit^ mt Sbnonien t>om
©lanben abgefa0en# bofi ti ju bem r6mif(^n @tu^(e
mufle jttröcfgebracet »erben.
3 tt I f tt <v hoffen ! i&ierunt war e* gan$ nnb ^at
nic^t {u t^un.
$ e t r u i. fSiefferc^^t tonrbe ber ^tac^ nnter S&en#
, t{ta)g(iod dbrer Sern^altung entfrdftet?
, 4^8. — — --
/ *
flanbe. £)ie @fabt mv bmdi fe6r^<M^:@e6itti)e lotu
$ti$ttt, jDtib txrfcft&nertt abtt ifm htiv^t^m fkttUt
k^ um io Qitxmt batmd^. : ( ^i. r m . .;,-
^ f etrtt<« 2^c^ Derfie^e b{c^ ; S^mtitwstb |de
Sulitt«. aiu^t« weniger! €r 6efög <ten Orf
>W(ft SJertraflo
Jpetrtt*. €^ »oBteti i$n bie ©Brser nfd^ j»
ftremgörflett? %
3 tt U n «. S(tt(( ba< ntc^t ! ffe trtt$en il^n auf beti
jgdnbeiff unb »erabfc^eutenniic^ fajl affftenietm
g)etcu^« SBad ^atte({ bu betm alfo für etee
Urfa*e?
. 3« { i tt d. ^e{( er ben (Btacit fp (eitefe^ b46 Don
aSem beiti unsdl^ascn®e(be/ loelc^^ er ton ben S^&t*
ifxn iufammcn fammltt, faft faum einige laufend an
itnferh gt^fM^ (amen« Ue6erbie§ taugte mir biefe ^t$
«Werbung auc^ jn bem# xoai id^^amaU im @d^i{be
i&fittt. ^d^ uerjagte alfo mit ^Alft granfreic^j nnb
eitaiger anberer mit meinem S5anngra(e gtf(6ree!tenf ben
Sentii^tglio, nnb fe$te ^arbin^Ie nab S&ifcb^fe {n £)6rigs
tritcn ein« bamit boDenbl ader SJurt^eil ber rSmifc^n
Siivdit {ufi^ffe* ^^terburc^ brachte ie^ ti ha^iUf ba6
$m Sentit>oglioi ber bor^in.im ^efi^e bej$ %iul0 nnb
btr ^drbe eined Siegenten {n fepn fcbienr man aUmU
(otben unfere ©totnen fte^t , unfere €6rentiee( ftubet#
imb unfere iropb^n Dere^rt. I&alb fle^t efc fitiner*
ner/ balb etn.ebetner 3u(iu^ ba» ^dtte^ bn nur gefe«
^euf mit n)e(cber f6nig(icben ^rac^t icb in Sionenier
einbog ^ bu n^ärbefl t>ie(Ieicbt aUt Zriump^e ber£)cta«
;bitr. unb ^(ijp^otien gering fc6d|en# nnb er{ennen# bag
iäi nic^t o^ne Urfac^efo tapfer umSononien fFritt« IDtt
■ , . 454 -^-^-
«mb triump^Crenbe 5(i^e sefe^em.
' t|Jetctt<; 3^ fe^t gan) tttvai anber^; idft ft^t,
ha% man tDJ^renb beiner gie^ientns bie (Stf&Üun^ tm
bau (ctebt:^! «^aJimSaternnfer f{e&t: bein 9tet4)
{omtne }tt unö« IDocl^ tDa< berbrac(^ benp Me
Smetiasier!
3 tt l i t^«. %&ti erfle ttetdf en f!e f{4 auf bte BtUt
ber griec^if^ett Xirc^e ^ be^anbeltcn mi^ bepna^ üIS
einen 9Ba^nf!nn(sen, inbem (!e mic^ mit üQen iltUn bw
Schimpfnamen belebten.
' ^etrtt«. tSUdjt ober unrecht?
. Sulitt«. iDad ei^ttt nic^t^ }ur Sac^e. @enn0!
ej if{ fafrilegift^, Dom t&mif<^er^a&(ie ftd^ and^ nur
ttxoai in bad j6^r {u raunen^ i^ad nicf^t |tt feinem £o6e
{|l. 6ie berlie^en ferner i^re gcifttic^en SBurbeti nac^
®ttfbiln(enf geftatteten nic^t^ bofi ©(reitfacben t^or bie
^ieflgenOeric^e 9ebra(j()t tourbenr kauften feine IDifpen^
fifionen, für}, oeritrfai^ten bem r&mifc()en ©tu^fe ei«
nen unertr ^slic^en e^abtn, \a fr|ten fi^ fcgar m ben
SSeffg eine« befrdcbtri^en 6(dcfe< beined Crbfbeir«.
g) e e r n«. mtint^ €rbe^et(«? Um aOfer SBe(e wiU
Jen! bon welchem €rbtl^ei(e ft>ri(^(llbtt benn? SJeriieg
{c^ nic^t aUtif'WXb fat^tt rndt bem armen ^ti^
hac|;
3'tt 1 1 u S. 3c^. meine tlni^t bem rimifc6en 6ts(Ie
Sttjlebertbe ^recfenj benn f0 gefiel ti ben ^eiHgen 9S4<«
tern jenen befonbem X^eil i^rcr iSeffgnnflen {u nennen.
?Jetru«. 3^r forgt arfo für enre ©ewinnfocfet
anf Äoflen meiner €&reir nnb bieg ^eift bu einen uher«
eriglicben ©c^aben?
Stilitt«. ®a« fonp?
^etf u«. «Boren bk ®HUn tjtefifeic^t btrberb^
war btc 8r6mmtsfei( ciMut^.
-^-^— ^ 425 .
' SNIf^«^ t>*fll!w! ©er »etoegftttrtifr mt i»«t
njf*clBhr. SBrt tj^riorcn totere^ eine grofte ill«|<iW
S)ttfoten^ bk hinreichten/ ein Regiment eolbaten {u
unterhatten*
^^etrnö* ^di ijl frepttc^ ein groger f8er(u(l fär
cfnen ^ttc^rer. 9ßai t^at hk Um ber ^trjod t>on^
%ttxavai ,
3iiriü*. ©iefer! JDa« ttkw;^ ber nnbonttarlle
SRenfc^ bon bet SCBelt; benn m^im fi^m ber ©fatN
l^alter €&rif!( iMteyanber bit ©&re erliefen, rl^ra feine
^mepte Soc()f er jum Reifte jn' geben, unb i^m bem Xan«*
flenie^t^ $ur SRitsabe eine* ber f^errlic^jflen ©ebiefe
i{6er(a(fen ^atttf toat er, nneihgebenf einer folc^etf
8Bo|)lt^at, fo bcrraeffen, mir immer ©iraonie, Änaben^
liebe unb S^^J^r« borjuwerfen, nnb jog aber tief nocff
einige Sinfünfte an fiä), bie jtt>ar nid^t unter bte be*
ftfW)eti(^|!en geiferten, .aber botfr immer t)on berSrf
n?aren, bag fte ein aufmerffamer ^irt nic^t mitlSerac^i
(nng anfe^m fann.
^tning* Um fo minber tin Jsanhtlämam.
3 tt f i tt «. Unb toai bie ^a wturfa^^e ift . (£4
ge^Srte in meinen ^tan, biefe^robinj n^egen i^rer bor«
t^eil^aften ^age mit unfern S3eftgungen {u bereinigen*
flclglicb trachtete ic^^ i^n ^inau^iujagen, um tiac^^er
nuinen !8erttHinbten bamif )u befc^enten/ ber em ta^
pftttt unb für bai 9Ittjfe(>en.ber ^irc^e aUti unterne^f
menber ^ann war, n>ie er benn erfi unidngft ben ftarf
binal bott ^bia mir }u iitbt mit eigener ^anb erjiad^;
^ htm er für fic^ fclb|l iftali &attt. meiner Ze^t,tx mit
' feinem ©c^ictfale jufriebem
i ^etrttJ* Wai^Htdil JDie f dbfle ^aben a(fb
SSitbcr unb Minber?
2itt(4tttf^ eigene SSei^er ^aben ffe tn>ar nic^ti
tutd^ meint titpttliäit QtitU, bit i4 plt fc^on pS«t
it^^titbm tfdU I niäit unter tbi^Anftiimd nitintt
Susmb/ trenn id^ t^at bie§ aitS, alß Id^ fc^on em
Qreiö tcat; nidit intäf ^opxcfatitii, htm aUtS ^afte
midi; nldit bwd)^&tt; Um id^ t»at fo mtxhittXidi,
taf i4 fel^jl Segen jene w^t^ete^ benen anbete aOe«
iu ^cftaffen (»flehen*
yetftt«, 8Ba« ba« für efn ©ef(*»i$ ifl!
@entttl @o rau^'tj fc^eint^ fo {({ ed bo((
liemltd^ sefc^mejbts. - -
S tt H tt «• SBfoJ auf meinen SRuf 5> meinen ©er-
ffahb unb mein ®elb bertrauenb, unternahm idi aüti
taif bem ®l&dt, meinem Slter unb 5tirper/fnr|,
Oott unb ben ^enfc^en {um Zto^, in n^ents S^a^«
teUf unb Heß meinen IRac^fommen fo biet ®<of ju«
rAcff baS fle anc^ in je^n 3a^ren noc^ senus in
tfeutt ^aben »erben, ©iefe* ^abe (c^ nacl> ber'frettij*
(ien SBa^r^ett ixoat ton mir felbfl, aber bod^ mft
ber öfÄßten SBeft^eihen^eit' gefagt. f^itu bieftS^a*
fen eintr bonJenen> bie }u SSom tneine Sobrebner
waren/ mit rebnerifd^em ©c^mucfe sesiert, fo tt>drb(ft
btt srouben^ ti fep ton einem Gott, unb nic^t Mn
'einem SÖenfc^en bie SRebe.
^etrud* Unübem}inblt(^ffer jhieger! ^^a mtr
üUtif toai bu er{j^(ef!, neu unb unerhört fft/ fb
Jbitte'ic^ bic^f l^abe fSiad^HAt mit meiner S3ertt>unbie'
tnnif ober Utttt>iffen|)e{t; unb antworte o^ne thitbfllis
}tt »erben # »enn icft um |ebej intfbefonbere tm^
^anb«<ftcr frage, ©age^mir/ »er ftnb biefr »effen
f*6n gefriufeftett 3ungfinge?
Sttliöd S&iefe unterhielt icft ju meinem ,^er*
gniigen.
^tttuß^ ttnb »er jene fcl^»ärjen unb nor&u
gen bort? ^
^h'f&t miät unb f&t btt .Kirche bet| £ob ielben« '
mutiid im j^rte^e fbcfiten^ aticb fanbett t^n eittlgie
de^ bet €fo6ermtd'bott ^nonitn, tioc^ me^rerr in
btt ec^ad^t d^gcn bi^ fBftutiotter/ bie mtifltn Up
Siabenna« IDer fjimmtl gebührt t^tten bttrc^ SBer«
tragr tnbem ic^ i^neit i>orIdtt9f{ burc^ drofe SbuUm
fmffxaäf, baß a(k bie|ettiden# tpelc^e unter bem'^a»
titer bei$ ^ulinß fireitetv f4nitr$erabe in ben J^imroel
fa^im to&tUn, m&den fte auc^ toU immer s({ebf
f efruö. faSenti iä) nddf olfo m'4t trrf, fo
iMren ti bieftr bie mir 4>or beiner anbtnft fo «tft
dierldfti} tDorenf bfeperne SJuffen borjeisfen, ttnb tm
nttt ^roger ^ü^e fpnnttn abgehalten t9nben# bag^
iif#t Qtxoaitt^&tii einbrad&em^ ;
3 tttittö« S)tt ^^ ße alfo ni(6t einselafen/ toie
i<*^6re?
^etrtt^. 3d&? nic^t einen einzigen bon biefeiii
©eiid^ter; benn €&riM Uf^ttt mld), biefejpforte m*t
folc^enr mldit mit ^tep bef<4n)erte ^Den ba^erfc^Iep«
ptn, fonbernnur|enenauf()tt^nn, tbelcDe Slacfte gedeih
bet, hungrige gefpeifet, ©urfiige getrdnfet^ ©efan*
fl€ne befUc^ef, unb grembe beherberget ^aben. SEBemt
tt fogar bie, tpelc^e in feinem Slamen t^eifagfen, Zttx»
feUttÄtrieben/tmb SBunber traten, auigefc^rcfren mifi
ffcnmoVter n>ie {annfi bn gtaubenr bagman, nm einge^
laffen {u ti^erben, nic^^ brautet (Ai b(pg tim SBuSe in
Sttlitt« ffiamm ^ie^er ju bringen ?
Sttlitt«. ' ©«« ^ittt ic^ »iffen fotten.
5Pettu5. ^d) berffe^e bicft» ®entt einer ani
htt Utttermeft juröcfgcfe^rt »dre, nnb bir biefe^ iin^
terbracftt M«e, fo ftdefefl bn mir ben Ärieg ahge*
ffinbige.
©b 2
^tttu6.. JDoc^ fa^e fotti fffiarum bift Um
tofeI6fir6en>afnef?
3u(iu«* ^14 06 bu niAi xü&^u^, ia§ bm
^ab^t ein {toe^fac^e^ ©c^mrt Qtb&^xtl Obtt^lanbft
btf; er faO naät ttkQtn $
|J e t r tt «• 3c^ mnii^mi , oW {(§ rSmtfc^er ß&i^
' fc^oftvari fannte fem anbereij @^toert/ a(ö t^ad s^i«
jtiSI^ bit< if{r baj 9Bort @otte^j
bu i^m fein O^r ni^e ttxoa o^ne Gc^mert o6^te6(t
$ e:t r tt i. 3c6 erinnere mic^ beffen ^ unb ernenne
tix aOiin bamaM (tritt tc^ für €^nfiu#, meinen JKtfc
^tf nic&t für mx^r für ba« 8e6en bei i&errn/ ni^^t
Jibi @eü), ober xozltix^t S)ef!|undeni ünb nic^ ali
^ab^p inbem mir bie@c^lüffe( {mar ber^ei§en# über
noi^ nid^t überleben toaren^ nnb ic^ ben (eiligen ©ecfl
no4'nic(t empfangen (atte* S^ic^td bcfio n^etttger ^e«
f4$I er mir # baö Sc^toert toieber einjuftecfenr um ba::
bttre^ 6f entlieft (iinb ju tbvinf ba% biefe 3(rt {ti fheitett
feinem ^riefler r )a nic(>t einmal einem S^riften jufie^e»
£)ocb (ierbon ein anbermaf. @age mir^ maram bi(i
tu fb genau unb ))ün!tlicft tn ber iSeftimmung beinc^
aSaterlanbeä? @(eicft a\i ob ti bep bem ©tattftalter
€&rifii barauf anfomme, bon n>e(cfter92ation er entO^rof«
fett i(t!
Stuliu«. ^ %klt ti für bie gr$6te ber geM«
iigten ^flicftt^n^ meine "Siaim {u berl^errlitften^ unb
(te§ bafter ben ^epfa^ figurier auf aOe mtxtit a>;üfijen^
^iatvLmr @cftn)ibbogen unb ©ebdube fegen.
^ ^ e t r u ^. ©onberbar, baßf h\x bein fSaterlonb fo
gutf beinen SSater aber gar nicftt lannteff« Üebrigen^
backte icft anfangt/ bu fpr jt^efi bon ijenem (immrifcfteit
3erufa(era^ bem Sanbe ber 9vecfttg{4ubigen ^ unb Don
421 '--i-
tenl einzigen ^it^tn unt j^errn, hntdt beifen StOmac^f
ten tc&nfditn. « . • SDoc^ toatnm fe^efl bu benn ^iiu
$u, ein {Reffe beä f)a6fi^ &iftui wn f^mftttUd^tt
@eUe? SRicb tomhttt, baf btefer SRenfc^ me (ie^er
gefommen iff^ lefonber^ ba er'au^ f)a6f{/ unb bio eu
nem folc^en i^ilben, i>emMbt toor. Gate i»ir bo<j^,
jd^ bitte btc^^ mi »at biti für ein SKeiifc^? to«r ec
eitt^riefler? \
Sttlitt^. 9aieHtH0<! unb ;io(6 ba|it ein Mc»
(reffltc^er ©olbat (St toat ein aftitglieb bed (oc^an*
fe^nlic^c^ Otbmi ber granti^faner«
$^ef tru^. ^c^ erinnere mic() n)o^(/ einfl ben Sroit«
Itdfu^; biefen tt>ilrbisf!en ^ann unter ben iai^tn, bkfen
rrflarten fSer jc^fer ber dtett^t^umerV ber aSoHnfi unb
hti J^0d)mut^g gefe^en (u ^aim* @oD ber türme je|(
fo(4e92ad^fo(8er ^dben? •
Sultuö. ©Dmeltt^fe^e, fo tt^tOft bn ntc^t, bag
jjemanb fein ©c^itffdl t>erbeffern foD. Slnc^ jSenebietnd
war orm, unb feine 0{ac^fommen jinb fe$t fo reic^^ baS
/elbff »ir fte beneibcn.
^etrud. StOerriebft! S)oc^ (uriicf jur @a(^e!
aifo ein Üleffe be^ <Biftni2
3 u 11 tt i. 3c& nenne mid^ mit gutem SSorbebad^t
fb/ bamit icfi benjenig^n ben ^mb fiopfe, welct^e t&^n
genug ftnb/ {u behaupten/ f^ fep bon t^m felbfi er|eugi
soorben.
^t txni. 5Cu^n genug ? Sieben ffe benn unn>a^r ?
^ u ( in d. @o ettt)a^ fc^icft ftd^ nicf^t für bte pi^ft*
li^e aBurbe^ auf bte man uberaO Slüdftcbt nehmen mug.
f) e t r u d. ÜRir fcbeint aber^ e« xcitt baS fM}tt^u
»enn biefe SSurbe auf (icb felbjl Slurffixbt ni^me/ unb
gcb nicbt< )ur Saß foffcn KeSer ti^a« man i^r mit iltecbt
Dcrwcrfcti fSnute. Snbejfen befc^ö)6re ic^ bic^ burc^
— 422
bfe piiflüäii 9R^t^it, mit aufHc^Hg t» N»/ «^^
QBes; ben btr mir {§# fc^Kbertefir überhaupt ber se««
wJISinlicfte fe^f lubern Vitbflt^ttmtpgelanseii?
3[ttlittd* Gc^on einise ^a^r^unberte ^inbutd^
d<A iOepno^e (etnttt anbernrfaO^ nic^t efwa mein
iänftiser SRa^^fotgtr biirc^ einen anbetn ^eg d^^t
I9irb. IDerni ic^ felbfl berbof^ M6 idf {u bcm ^aft^
t^time gefandtt^ fo^Uid^ bnvit eint fürd^terlide SttOer
baS niemanb {U biefer 9Bdrbe burcb fold^e SBe^fe me^
delmgen foO; unb erneuerte biefe S&uHe nod^ fmrt »ot
meinem £*obe. 3n tote fern fle selten ma$f iberlofe
i^ anbem.
9 e t r n d. 9Rt(^ bdnc^t/ ba$ Dliemanb biefen Un«
fug richtiger; al« bn^ befc^reiben fonnfe« Slnr töim«
bert mic^; baß ^cb noc^ jemanb finbet/ ber biefi^SBärbe
amtebmen mag/ befonberö b<t ffe (nac^ beiner^uiSfnge)
mitfoi>itliaft, ©orge tmb 31rbeit berfnöpft {({, mtb
{itbem fo mS^fam errungen n^erben'mnf. SBemgffen^
df^.icb ^abfl n)ar; tonnte faum einer babtn ^ebirmlt
n^erbeui bte @feffe etne^ ^rtefter^^ c^ber iDiafro« «n
junebmen. . •
Sttfitt«, Süai t(! fo tomtberbar ntcftt; benn 'm
ben bamaliden S^i^en waren bie Sinfünfte ber Sbi^ft
mt> ^rxtfltt nidiU, aU Slrbeitem SBacbeur Mafien, te^«
reUf unb nid)t frtten ber £ob. ^egt aber ^eißt S&^dbo^
Stegent unb nnumfcbrdnfter i^crr fepni uqb mer foBte
»0^1 eine^ Steicfteö megen nicbt jlreitcn? .
^^trnt. 9ber fage mir, mt SSbnonien .Dom
Glauben abgcfaKenf bog ti {u bem thtaiftüftn €$(tt^(e
mugte juriScfgebracbf »erben.
!^ tt I r tt <v ^offen ! ^ierunt n^ar ti Qatu mh jor
nid^tjttt^un.
^tttut. ^itUtidu fourbe ber ©faat nntec SSen«
tiirogiioö dbier äSertt^altung entfrjftet?
'\
: 4««. — - . • .
/
fianbe. £)ie ©tabt mt bttr4 fe6r,tM^;@i6dttbe t^r^
9r6|ert/ itnb t^erfcftkirtt aber (ieo be^w^en ^bte
fe^ ttw fp «{tri^r barw4- ; < .:• r^ . ,-
«^ '^ e ( r » <« 3(^ Derfie^e hiäh - ^oUjtwsI» ^e
fie^alfo ti>ititr 4M 9le(lM tiberjaOen?
^ttlttt«. SRtc^tö toentser! €r befaf ten £>rf
>m^ 9}ertrirg.>
^^ ^etrii*. ©"^ »oBteii j$n bieSBrjer nfc^ |w
(i^temSfirilett? 'S
3 tt { i n «. a(ii4 ba« nic^t * ffe trusen tl^n auf ben '
4^dnbmf unb »erabfc^etttentntc^ fajl affdenteitu
g)ettu^« SBad ^attejl bu beim alfo für etee
Urfa*e?
3a ( t tt «. SBed er ben ©taat fp feUete^ bit6 bon
oOem bem unsdi^Ksen ®e(be/ totld^i er ton bett Sür«
gern iurammen fammelte; faft faum eittige Xaufen^ an ^
üorerh %\ii\xfi tatatn. tteberbteg toaste mir biefe ^u
tDerbiuia auc^ jit beiti/ tpaiS td^^amaM im @c^i(be
fahrte. 3c& f>^aste alfo mit ^älfe Sranlreic^^ ttttb
efti^er onberer mt metttem SSonn^r^ie gefc^retffetif ben
SentitDdfio, ttnb fe|te ^orbinale na^ ^ifcb^fe {» £)6rifls
tctten ein« bamit t>Qffenb< oder SS^rtlfteil ber r6mir<^ii
j(it(be sufldffc. igterburc^ braute i(^ cd bo^inr bag
ßatt ScRtioogKo/ ber tor^inim ^efl^e be^ Srifef.« unb
tfr Stirbt eiltet Siebenten |tt feptt f(Men# man aOenf«
liiilbtn unfere@tatueR fte^t^ unfere S^rentitcl fitibet,
tmb ttttfcre irop^oen Dere^rt. 'S&itb (le^f ein fltiner«
mtt bolb ein.eierner 3o(iuä ba» Sjittt^ btt nur flefe«
^en# mit xodA^tx föniglicben ^xa^t icb in SBonem'or
etn{og^ bu n^ürbefl t)ieffeicbt <t0e £riump^e ber£)cta#
4^^ ttttb @ciptoiiiii^trin$ f€6d|en# ttttb erfennett# bag
{^ Hi<^t o^ne Urfat^e fo tapfer ttmSonottten (Iritt* ^
, -^ 424 ^
(ittefl iM^fli^ |it emer unb borRfftm Z^it bie (briftente
'^^ ^titu€. 3^ fe^e gan} ettoa^ anber<; i<l^fir^e;
baS man toi^renb beiiter Ste^terittid bie (StfiUtBm^ Dott
bftn cilebt:^, ^atimSatemnfer fie^t: bein 9tet4>
f omme 5u unS« S)o(^ toa< terbco^ beim bte
»enetianet? ^
3 tt l i 1^^. gür j erf!e tui$f en ftc {14 üuf bie &tUt
htt 9r{ed^tr4ett 5(ir(4e , be^anbeUot mtc^ bepna^ 4{j
eineitSBa^n^nnisen, inbem ^e mi^ mit aüm sirttn bmi
(Schimpfnamen belestem
^' 5p e t rn <. Slic^t ober uwrec^t?
, SuHtt«. jDag ei^ttt nic^tö jur 6a(^e. &(mil
ii Ifl fafrilegifc^f Dom r6mift()en^abi{e ft(& anc^ nur
tttoai in ba^ 0^v {u raunen/ i^ad ntc^t )u feinem So6e
{({• €te t>erlie^en ferner i^re sctfUic^en SBfirben nac^
Öutbünfen^ gef{atteeen ni(j^f / bag 6(reitfacben Dor bie
^ief?gen®ert(^te gebracht tenrbeti/ faufeen feine Sifpen^
fatmtn, tnti, ^erurfac^ten bem r&mifc()en @tu^Ie tlß
nen uttertr ^glic^en ^d^aben^ \a fr^ten ftc^ fogar in bett
SSeflg einte betrdc^tric^en Qt&dt6 Uinti Crbe^eil«.
^ e t rn «. mmtß Sr bt^eiW ? Um atter ffleft »ifc
(en! bon n^elc^em €rbt^eire (Vri(^({))tt benn? fßerftef
ic^ nic^t cMtif mb fatitt natff bem armen (S^tiftni
nad^?
^'UliuS. 3($, meine einige bem r&mifc^en ^tn^k
SUf{ebettbe^(etfen; benn fo seftel ii ben ^eiHgen 93^^
eern jenen befonbern %^iil i^rer SSeflgnngen )n nennen.
^etru«. 3ftr ferst alfo für enre ©e»innf«*t
«uf ^of{en meiner S^re^^ unb bieg ^eigt bn einen uher^
ftdglic^en Gehaben?
3n(inf SBa« fonf{?
^etf u«. ffiaren bie ®UUn bteflfeic^t btrber(&
mar bie 8r6mmigf eit etfattet?
SNIfc^A t^tfffim! S)er S5eta^e9»rtltit toat weit .
ts>iä^Ü9tt; fBix t^rlimn btiimdf eine grofe jltti|4|l
S)tttofeii^ bie ^mrei^teii/ <üt Siesiment Golbaten )tt
tinterftatteii»
,f(e'trttd. 2>ai tjl frepK^ ein grof et ©erlüg fäc
Üntn^vtäfttii. 9iai t^at bir betm ber ^rjog t>oii
fjlerrara?
Sttlftt«. IDIeftt? JDa« m<^ ber ttttbanrtarlle
^ettfc^ bon ber fabelt; benn natl^im ti^m ber ®tafN
^altcr €^rif!( 5l(ejranber bie ®&re ertt^iefeti^ T^m feine
lt0ti^U%.oäita }nm ^ei6^ {tt* geben, unb t^m bem Xau^
genickt« aur SRifgabe eine^ ber ^errltc^^ften ©ebiete
J6er(dffen ^atfe; n^ar er, ttneihgebenf einer folc^ett
SBoftltiaf, fo bcrniejfen; mir immer ©iraonie, Änaben«
iiebe unbSd^jorn bbrjuwerfen/ nnb jog über tief nok^
einige €(nfönfte m fiä), bie itoav nid)t unter bie be*
tt&ö)tlidifltn geborten/ .aber botfr tramer bon ber Sfrt
waren, b«g fte ein aufrnetffamer S^kt ni^t mit föcrat^^
tnng anfe^in fann.
^eniu^. Um fo tninber eih ^anbeWraann.
SttUttö. Unb toa6 bie i^a^pfurfac^e i{l. \ (Si
ge^6rte in meinen ^tan, biefelßrobini n^egen i^rer bor«
t^eil^aften 2age mit unfern S3efi^ungen ju bereinigen
gotgUc^ tvadiUtt id), i^n ^inau^jujagen/ um nac^^er
nuinen a^ernntnbten bmit )u Sefc^enfen^ ber em tOi*
pfmt unb für bad Slnfel^eUsber ^irc^e aSetf uneernel^f
menber 9);ann n^ar, n>ie er benn erfi un(4ng({ ben ^ar^
binat bon ^m mir }u iUbt mit eigener j^anb er(lac&;
^ benn tr für pc^ fclbjl ijtaW &attt^ meiner Soc^ijer mit
feinem ©c^icffale aufrieben.
i ^tttui. ^ai^inid^l £)ie f ibfle ^aben a(fb
SBeibet unb Äinber? -
3 u [4 tt «. eigene SSei^er ^aben fle imt oi^t ;
I^tun 6. mtv aui mtld^ UxH^ t»9^tb btm
jene fcftf^maeifcfte Äirc^>ent>erfarttm(unfl? ,n.., k '
alfo nur ben j^auptinl^alt ber@^ef^ic^te 6etü^re^.@d^yi
ei|U0^^dt,$ec 110901.4»^^ <^/ bii rcmifi^eq.^ofe«
fl^erbrüflifi {tt »ertiji. jSie lassen, bag iiicc^ ftÄ&ift-
luj^en SBuf^er^ burc^ bie gr jtt(i^({en unb f^^obltc^ett
tBi^u^c, burc^ SlSer^raubettr 0ott(oftgfet(en# Xobt^
ftlSse unb Omontfc^e 3ßäcf(ere)}ten aded; berunr^ige^
fep^ ,^i^ felJ&fi fehlten ße einen ßinonifclf^enibe^trttnfc
ersebenen^ unflaligeu^ Di>m aBeUgeiße aufgeblafeoeii
SSenfc^en/. ber einen fb((^cn^teOrfiuf feine SIrttpürbtd
09^ unb fte jum groftcn JBerberben ber (S&riften^l
bftldbe; pe' (e^aupteten^ ba§ bem allgemeinen See?'
^erbniffe nur burc^ eine aDgemeiqe ^irti^en&erfammlung
aiint^dftn fep» 6ie'fegteh iiniu, baß jd) miäi eibtic^
terpfljd^tet |)({t(e, na0 f.rfangung biiefer SBärbe tWc»
|.a.f6'itt)e.p3ä^Ven eine affgenieine ^i^c^enberfaAi'nitttng
tttt^iufcftreiben > tinb nur unter biefem^^fi^^^^^
^tfbfh gewd^tf wiorben fe^i.' f ' .
'V v^ ^- j ^ y ^^ y„tj ^^u bu bieg wirtffd^ tet^eige» ?
*'■' Sttifitt*'» ; Söer^clg'en unb 6efe^tt)orenl Sl^ff^^^
n)ta^ mic^ bbn bfefem &bt, aie tS i^mliß fc^ien, feftfl
löÄ SEBcr fftnnte auc^otiftc^cn/ aÄemigridbe €ib*
fcft'ttmfe' ju brecöcu; fo bafb e« um ein Slei* ju t^utt
i[ji?'Die ^Öewifen^afeig^eit ift nur bejf attbejFb tibliät,
fagte C-afarf auc^ ein 3ufiu«! ©ocft beer.a4t^ niu^ eiiü»
mal bie ajerraeffenl^eit ber ^üt, unb-ftejfe; tboranf raa»
^ifitl Sleue Aar binÄe firfen im meiner füt^t^ ab,
ftlnbigtm mir eine J(irc^enterfamm(&nS «ftt/lnber mb^
M)u ein^ \a f^atai iQic^^^r/ ben Sorf{$ ^ü Qe^men«.
ümieti €^rif{en6eit auf S^tsraffbtid btß f^mnntm
romtf^en kalftvi ^RoxmiHm (todC ße att^^er @e^
attKMnbtn t&tntfdften ftnifeitt iufamQieti6eriifen ti^or«
bm) tmb be^ X6nisät>DnSrati(ret^ Subt^tg^ bfö $9tetu
SRtcb fcbaubert'< bepm (Sr|<l^(etk ®te flickten, bett ttttn
geti4|teR fSltd&)n^i iu {trfc^eibeii/ bm bod^fogar
hitjm^m smt liegen, toelt^e S^nfhtm fretKttte«, i
^etrujS* SBarß bit benti oier fo:ibefc^affeii# wfe
^e Dorgaben?
3tt(tttö* SJa« f^nt ba« ittr @ac6e2! 6etittd! td^
ttar ^abfl« SSefraci^te mtcb aK ben ^rgfleii S3ifei^
tt^tc^/ otö ben att^gemaj^fefEeti £>tt«irtifopf, ali ben
l^mpüett Sbtotenf MUn fij^dnbltcbfhtt tto^olb: me
biefrn ©c^läfel bec@etDatt |H)f# »ufi a(^ ^tx&laU^äU
ttt €^rif{i geehrt merbettr itnb beffen ^ülkUH nnttvi
Ittgt.gar feinem Sx»tiftl
! $ ie t r n 4* 3(tt4 tvemt et offenbar bofe geartet ifli
3tt(ttt^/ SBenn er e< and^ noc^ fo offenbar {(i;
^an fann nie {ugeben, bag berjenigef n>e(c6er änf &*
btn in &Mii &tätt i^f unb gewiffermagen einen @ott
unter ben SSenfd^en bor^e(lt>^) bon lebtm unbebeni
lenben Srbenfo^n getabeJtf ober mit SSefc^impfungen
fiber^dttft »erbe. " .
betrug. (£i n^ibtrfprid&f p aber bem gemeinen
fRenfc^nberftonbef bon bemjeni^en gnt {ti benfen, ber
*) Sbaf felBfl oitfd«fIirte SR&nnet loen bem timif(|^9)abftf
fo äbettttebene SBegtife ^attm, betvetfet tmtec onboni bie
^ .^nfiage be« ^tmnie mit fol^mbem Zitüt Dio ^netd «t
. Jffmni coBsagrali 4I Vic«dio Inoeoenco Undecimo
^ FontefiM.OUiiiio Massimo« Dal $ignor FrandfCo dt
., I4»n»at, In Müiina, etin Parau 17^4« 8yo,
^ 42a
Don jeiftdnten ri^mlic^ {u retetti to» tem ivir ä6el
>erifen. ' ^
3tt(itttf« ^en(e fefeitr tHi er ti>ta> oxtm nur
fHneSBom dttt Ia»teti/ ofrer wenn er loenidffeit^ f(^n>et«
Sen fann« ' Ueber^dupt ift bet r&mtTc^e ^a(ft felbfl ibtt
eine offsemeiite j^'ri^enoerfammlnng n>ctt er^ften.
^ttvui. ^di mi%nwt fo tieli^ ha%, mt auf €r<
(en Üt &HUt 6|rifit t^ertrin, i^m an^, fo Dtef c^
fii&dlic^ i^, &fy[iUd) fepnr nnb fein dan{e ^ 8e6ett fo ein«
richten foDT^ baß er feiner ^ma^nung Ubütf, unb Qie#^
manh mit @rmib wn i^nt il6e( reben fann. «Die ^ihflt
fbib a(fb fe^r fc^timm baran, ii^enn fte bie Seufe t>ie(«
me^r bure^ £)ro^ngen itoingen^ ®ufe^ bon i^nen {u
A>rec&enf oli fte burc^ Serbienfle ba)tt^aiifobem. S)tt
(ann^ ffe wif, mnn bu nii^t läsen tolü^, auf hint
S(rf (oben/ n^enn i^r grtgeer fSLul^m in bm er)wunde«
nen ©tiafi$n>ei9en ber jenigen befielt, tt^eid^e &M bon
l^nenbenfen. SDod^ fage mit, tann benn ein lafttt^f^
terr #anbb$IIer $abfi fc^tee^terbing^ nic^t abgefe|(
»erben?
^ 3u(itt«« eineMc^erli^e^rage! S3on ti^em foD
l>enn, bxrt <^e(e|t u^rben, b^.r feineii ^dber fic^ ^t?
^ e t r tt:j» €&en be£n>egen foKte er bor} iglic^ 4^
gefegt n^erben^ toeil er Umn Aber fic^ ^at; bennfe
gri§er, befio: gefd^rlic^er ijl er. SSBenn bie Siechte ber
fKenfc^^eit tinm Siegenten/, n^elc^er ben &taüt &Ul
t>ern)altct, nid^t nur aDein abfegen^ fonbern too^t onc^
tbiber i^tt bie Sobe^ßrafe ber&<{ngen# *) n^ietömmt ti,
mot b , wdö^ man %u tmfetet detl t^ori&glifb emöi gevif*
fen IDcbett befdj^ulbtgte, laaat w%^tt faß oUgemetiie^e^rc
tet Slfeologm »ot/ bte ncql td6 Xnfe^en fo maiUf^t ^«iH»
rimifc^ea f^abfi^ tP^t^n er aii(^ aUU &Ut bin Raufen
wirftf bulben }u miiffen/ unb ttni^ fo gemeinfi^q^K^tti
Ui6t( j au/i(iiie Sßeift M tt^erbeti {u fonnen?
3ttriaJ> fSentt to# |a ber r6itsifc^e ^abfl )us
Tt^t gmlefeit l^etbeti foK^. fp mug e^ bitrc^ tim Siü
c^ent^erfammltttid gefc^e^ett. SmpSitditmttfammlnni
famtai^sb^iie€inmtSt$itti^4^eö ^ab^ti nidji (ufam^
tmnhtmftii mtb^n, fonf{ ^ e« (tut eine iSinfelj^rratitm«
luns/ änb blefei n^enn f|e m^ auf 40en %o& bor fid^ ge^tr
fenrt n^ib^r ben SBIffen tni ^aii^ti nid^ti bef(()lic§en.
tteber aUt« biefej giebt ej nodf em (e§te^ SRfttel, ndm«
(ic|^ bte nnbefc^rdnfte ^a^t, tt)obttrc^ ein, ein|e(ner
^bit n^{t über dne gan(e affgemeine ^itditnutfamnu
Irnig ergaben tfl* fUnd^ tann er n^egen feiner 3(rt bon
93er6re(^en beö ^rieflert^um^ beraube tt>erbem
^tttuß. ^uc^ nic^e megen etne^ %xihtfäikQi l
3tt(itt^. tßi(tf einntat n^egen eineg S^aUümorbe^«
- ^etruö. Stuc^ni^t n>4genUninc^t?
S^ttlittif* ^offen! nic^t einmal einer S^Intfclanbe
»egen»
?P etruS* IRfcftt tbegen be* iaflttß ber ©tmontc?
l^ttUuft Slein! nnb n>enn er e^ auc( fed&^^un«^
bertmat anädbte«
5petruÄ^ Slic^f wegen ®iffmif(j&ere9?
Sfuliud* Sticht einmal n)egen eined j(ird&enrattbtf.
^etrn«. Slnc^megen einer ®otle^(4(ieriittgni(ftt!
SttHu«. 0lein/ fage i4
gen, befcinberd bed Sffoinad von JicftAUf für fttb Ratten, ^tle«
bet|ai^)t fotm man ffd^ (ut^ btefe ^e^re tiad^ S^etfc^teben«
Mt bec Seit unb ttm^anbe bolb eine CronontfattondbuHe mtb
^eiligenttone^ balb ^t Q^d^bubne ober eiiieit 9tM >m*
bteaeul
' flti {tt mindern* tte6er^ti)>t flnbet matjif^ mn
(pl4ftn^t(mtaimi moU Uintm bet J^d^ imta bem
Zit^lMi ^itditntatH niO^ tinti oHt ^ atibm
toibtt beit $a6i! erlaubte^ wib^r toefi^ttt aufertem
nlmanb tVMi t>etm#dv a>^ei^ Cimi»t^r«.b48fa^
dioidr e^n^ tag qid^t eltijsermagen Me @ere^tf4mt
.^r i^onb .um einen ^oü noeniget ber .$^<^iH ^eioe^
fen i»4re. / S)tt fel6({ toir({ btcf^ emeö äi^niic^^n fßot^
füUi erinnern ; benn fo fe^r ti au^ Hmeii nttr
ma$UM^t\Unf mb ni^t tote je|t um Ximm4t
mb HmUdit gienfeii |tt tl^nnwar, fo ttlmAH ßc^
b^äf ^^1>v4, beinet SInrebe ou^ etn>a< t>0tt bem
Q^ini^t^ be9tttfil9en« 9U^ bn nimliäf Mt i^eiben
»o)i.ber:£aji be« mofaifd^^m ^efe^^fbifr^au« be«*
freplefr fejpa^w Safo^H* /W* bir ba« ffiorf, unb
rnüäkUAn^Mä^äit auf bie $urere9r auf ben @enitS
be« SS(jM<ä uiib auf ba|,®&$eno)>frr eine^utfna^mer
i9DbUi# er beinett f^u^fpru^ gMc^fi^^n ^erbeffirte^
»nb m^, biefem @runbe tboOen ^eut ju S^a^e einige
fo^erttr bag ^c^t bnj fonbern 3afo6ud b0« Sm(
beö i^ßen g^riefferJ Ml^ibet ^oj^e«
>ipp^tt\ß^ £>tt ^(oubfi alfo; man nnilfs ^«upt«
fS(6(ic^ nur 4tif bi« 9(ufred^$Mttt90 be^ fpnti)(t(^ett
3tttfe&fn# b^^ romifc^en $4b(te^f uttb nic^ biefane^r
auf bie aOflemeine SEBo^Ifa^ rber €^ri({ettMt SXd^
liefet nehmen* . ^
Sulitt«. Seber tfi fh^ ^I6f{ ber.lßld&ib, nsb
ber befte S^^^nb beö ^abf{e<,nitt$ immer berftobfl
fet^fl fepn.
ißetru^. QSemi nun aUt S^riiiu^ bat u4m#
(i^ flet^an ^dtte, fo bcßänbe }a bic ^irc^e iiic^
^fit 9Be^ imfäiÜH^n barf^ ?ßpt aütm ^i^ ctUitt nut,
ter^ mW JSuttil btt. kit f<^i4iiiah7<^e Xird^enber^«
|lPinf9nd (wie ))tt fte jemteü) {erfirxttt^
^ftttii«* M t^ td bir fii8(n::/(<8reife (ifr
loie btt tam^l S^^^f^ bra<^te tc^ ben fodenanntett jta^
fer ^#;imiltattf itt um minUftm ^attniäi^ unter
Idicn. iÜf obtoo^I er iei^it^ burc^ ftlKtlM^ @efanb(e
bit Airc^enbcrfammbttia fittgefilnbist Mt^r bttr^ 9101
j»ife SRittetr bie ti n^t ratlSifam ift^ laut |tt fage^
jl^ti feinem SSor^aben üb. SZebfibem ben>dg tej^ auf
Me. n4inUc^ SEEteife ein^e j^arbindfe ba^rn, ba§ {i'e
ta<^ tt>a^ ße bnr^ fc^on {unbaemad^tie Urtonbm te»'
|<(>(e#nf boc Slotarien unb beugen u^tberrirfen.
.^etru«. 3fi bie§ er(a;tt(t; j .
3ttUu4. f@a< foUnic^t erlaubt fe^n^ »emi t$
ifo V<^bf{ biai0t?
^ietra«. SSie? tbenti er alfo eiirtn ^tb bric^l^ .
f0 ifl ti fein ($tb*ipe^r, tbeiler JebeUf »enn ti {fMk
^ betiebt# babon befreien fann? ' ;
3ttlittd. Sre^fic^ tt^ar btef f ttenn id^ ti auß
ri<6ti9 fagen foU, e(nbiM^n>unberf(l^4!mti in|ti»tfcbett
tbuite i(6 (ein be<)ttemere« 9)}itte(. ^Da ic^ fiberbief
wtwifd^f b<^6 einige midft einer @(6ee(fttd!>t gegm
bie 5(ir(6ettberfanini(ung befc^ulbigtn tt>drbenf> befott^
iHttf.mil ffe fp angefilnbigt t&arr bagic^ nic^tau«»
0ef(^(i)ffeni. fonbern bittlic^ eingelaben, unb mir ber
SBorß$ angeboten »orben: (Ste^ea(fOi n^eh^er Sift ic^
mjfb nac^ bem S&epfpiele nieiner SSorfa^ren bebiente.
2^ berief mic^ ju^ifa ^mfaUi auf eine Airc^enDer«
fiwniutigr jebocb mU-bem Siebenten/ bafi bie Seit unb
birOrt# ben jm ^.^immt Ht^tii nl4itMt fdfiHU^
f^6^n f9fr»ett ^mu. 3c^ fe9 ä6erftie# fc^ Ifttti
»onmthiittSRiftoAbertir ben ^bindl^n, <tiM^^ «e^
^ttti, ttiib boit «en gd^flen attfdeibtbttl I9ttibe9# $itte
gar ttid^t {tt |«beife(ii fepi b<i$ be^ lebicitm M 3iib'i4
tAt eiüe jetr^tibetfammlans toirbe $e|a{tiii tvftbni.:
, Cr unb feine aKitseiMfiln fft^fetf IBe9f)»ie(^ wir 4fttni
iNrc^enberfimmtottsieitf fd^tm di^e pjb^Hd^ @e«
(ifi^e an, ^nnAt^ ^e tltdtett/v bof , bä ic^^^ntit metirm
' ünlitigern bk Jtlr^Rberfanmiloiid^l^beref baö Stei^tr
^ iittf{iif;:^iibinf auf fte sefaflEntliNpf te« Se|ia^4fit
btr 9ttt<r<^reibitfis |titde$eii r ^tm ble äbrigetiiStesäi«
tfii mtt ein({ttiiiiicn/ bctn tSmifd^en 5(aircrf bierie^
Uta« %cixi\ 0M%W9k6i€MttiwBm^^
r(efr tttib bttn iK&nide in grattfreid^r' n)e(cftet tmter
bin dbrigen 8ftr(tett.b4r borntl^mfie fep, jtifte^.
fetrn«. ^i^reub bec 3eit loerben ffe ti>9^
«ie<m&dIi<$eiB5(lbotibtr8efc^tebät#6tn? .
S^tttin«. 89» bie Schrien n^aren inr biefm
%<ilit berndttftiser; att tc^ «« x^Ax^tu ^le bi^^n«
betten biefi t>er^§te 6a(|e mit ttn^emeinet^fd^tbtn^
(eif nnb ^ngf^it) Jr.'inÜ^effetr flt^ nridt tmr dfftr.
64ni4|ttttditt ^ Tottbtnt ecittdl^tiit memer> fosar fkti
mit aller ^®|rerMetmi^« 6te.teten unb befeueren
mx^ bur(^ ollej/ toa^ ^etlis tfl/ be^ ber M^giftMe^
tenen Air^enberfaminätns / fj> «fe i« nfar ^Inbe,
nnb ti^ie {c$ ^ mit ekiet9€ibeandeb6(^toe^ benlBor^
itt nefmenrotib meine iBemil^ttngen' mit Mn iNgtnjit
tiereiniden^ nm ben Uebeln ber Streifte abfn^effen« ^<
iflnndlanbUc^/ {beteten J&a§ mirbiefi^ t^e 9R4f isnngf^
)n{os> befbabtr<baftedaei$re.9el^att)>tm«en onfMe!
Mise ®d^ri<^^nlnbeten, in toelc^iti.lSnbe ^e/ iite^,
>^ ti fdfteint) eim'se ^le^Iogen; jtt Blatte jo^. : ; 4R^it
fdtito'e^4n«|rr.|«fe&«ftrilj-.-; , , j .
« ■^■fitnii vofttt wca fSc dnem 9|ocflMejfte «$!<»
t. .-.Sllflittj. Unter ^oh: ^rr(i4f)rn O011 |»(P ^i^l«
SMlfltHtl i^{cfii'<t.n^. «iUoffi^f it^mtt.n&xtf |imc(|,(h^
I3fifc6ait|>t i>««.^ir(|(e/ b(t<; iftt m^ f!t|^/ bmit bk
ftitVntVH* zt ..~-h .'irüf:': ■; . '—.„';•;.. . '.
ti:< Jpp^tut. ^fäthiA ^f(iUtft&0h mut (&inn(
^i^:tiio$^ a«f ble ^nf!9((f(ttn$ «n. ^4 iii6<(ite bo^
«l4neil(il^.l«e.#^iD»«der f» iKif e^««i.bilt^ftlm
bcr r^ifd^eit JMrd^c ^efÄfM $n9(^n «i)lcr«if»<i^ i^
SH4!6Ht(i>r<iti«o9t^b(<::^jr<^/ tveli^d biir# f^t):ir(e
6itftl$(r.ttob'fp «>etf^ÄKfti8^>S)efl|Ul^t»^bli^f lolebet
iV;^R:«(teti £>ilrft^t|tt» ^nb jener dvi9((%Q @<Rda»
ftentfett |iri(ffil^txitt;'f>(i*(409<egf b«§ b«i £arbm4(r/(
kh wm. b«f c6 iiireft fliifQ>4iilb it^t» EMtbvilonrnj $^Rf
|r<f(t,i «lieber inMt^imv^ wr^ tMtben» b«f bi«
^iäi^i'rMtl (tnd(f(^r4ttfi<« febt», unb «xiiider ^e«'
f»f9e, tpeniter f)frrb( $taU<n foQten- . .f^if b((«^(#t«^
Hl^enir M der mir uft6e(attnte ®etil, mWttwt^
- Stilittd. debetife tto^(f-iMg btt rebefl; beim
id^ i>irfrMM4t^ iebe,r tcti memett SttOeti oDe btejmiseiif
birbiefl S(fter»irftttiin(ttnd 4Uf iva« immer f&t eine
Hin begänfifem. , /
' ^ |)e(rti«^ Sfenber! S)u (oft sait) beti ®eif{ beS
4fftnt Sulfit^. Z)bc6 woö m^mhmn ertbli«^ bie Säc^e
föe eine» «tt^gimg ?
' SitduU 3c^ m«9te fle (eiber! in btefem ^ni-
f(mbi'%ttt9ffuu Sias €i(^t(f|U( tott^ fttr beif Stufdattg
fersen* ;.: -r: : ;
f) e fr i« t f^tfiibt a)fbF< tttii Jt{rd^et^)><f{(iifi9)
3tt(itt^; 9(aei«tnd^rttnt^ito4f eine jber§ief<f!»
li^jleii.-, ;>•
9)etrtti$L }lnbbua(«et«ft|^ter€^iflil^te((
eine &pät\im^ einer 4(^ten l^'rd^eMKrf(imMund^»or«
'^ieM? • •^■" ^'' -. • '• '^ -•••■ ^'
* 2fnli1i4. tieber brep^tibtrt Jetrd&enf|>«fMniiÄ^
«Mbdg((^ mi^ )urDrbnun|gi imi^tffafenf iDi^»0li
"meinem 9<ift{en Se6en SKe^eitfcbaft abfe^ti foffteF ^ * •
g>etr«</ ®ofe&r rege fk& bei» ©ewfflFeti?^ '
' Snli^-«^ ^i'^i^t b<MJ 4Hti^ ml * -
^- • ^efrti** 3e^> merfe »ö tbo^fe^ £)tt tt>iSrfi nl(i(
^ar gutb<¥M(nffefommen7 fbenn %'dn-^üt Unr4t|^ dnf»
#r4$ift ^te« ' SDoc^ m((^er£^i(#irb ntAi ben^teg
^aion fragen? ^ '^^'^
i»kYoW (9:^t^f mfmt &tiu me|r^®e(b sie&f. : grani^ .
tti(b ifi btlrd^ (^ngtviftise ^mege erf^ff. (Sk^v^M
'^Jolbgrubeb (Inb Ho^ unberührt. ^iSBa^ l^mdilß^
'feie Mr^eifagen fannr i^, bafrtUm Sranfreid^ ff^
CW9Mr i^ilie^^^inbj^immei mic^ bfu^a^rent^oöe}/ f»
tM^tSiW^ ttitb (im Utcnafiitt Mt^iMtfatmlimt,
nnb idt totKfk, fitfCC tixtitmiaüänn, t«« GdSp««^
€ki^ ft^ttrWtr tMcbmHtit^^nrd^- bin eet^!£atM4»
Sef^an iodto. StOein {(!^ »e(laflpt-4ii{<^ gM^nasf M<
^ffl iw'rb. i ■ •■•.i: '•.t::i^. :t '-^ v^
^tU»i* aBa< M<tt t^n - a(er ie^«Atft9 bie
f[r&tt|äN ^^{^r j(&ntftr bco beliK fSitpa^iß mit
«ttsefangen? JDu d<fi<^fl ^o fcl^f^/ »«§ t>o burc^ i^coi
e<^8 ' fb»iif|f bdii iitiii tt^iiftt^, ali <tü^ iin» fnt^t
«I^ KiififTfc^^ JCroin;^:«fr<mstef{r' ^berbtiff IKonMiM
foiinnti'bcR <&fki$tn &ihiw itttMithtä^r mg) bte
aBie, (af{ bu btlrfi «Bo^^kfM fbcgefc^ttriiib HktgeflknM
iMf^rUfjai^ t»at»e(i;{|b i»efo'9Nint>ni#i:isrbt«|$cn?
3 tt ({ n d; €^ »are |(t »tilfiüt^td^ t btcfe. Oef^ic^
dttf:beitf%f|(te ^Uy tftib/ mi#:{(^ «»r&teA^ettibil
««(fl|iilir-«»$^e{ett mt(f&,-':4Ml''AüB^(^^äbntfxSai
iM(«Mfi^<:bi«§'VAttttf{ »» ll^'fMiir^attbtä^.saluätnttdi^
e< »Ott bem £)M|^tf«f||di4id^.'';^<ttebct^a^
fc^ft nur fo (ange, aU t^ if>m ^itnfU nit^lotW
tttll man .bo($i;b{«^r'nl^^t#:i»r^.m "Uaüfrß^ ttS
%9JilattiiM b^r ainiJIf^^U ^cprouc^it , jl^renb
biefc^^citramn^ (ieg id^ mir m<in<^(^ dcMcn, i^ttu^te
• ^
(^Mb litt aUii, wai mm ammVi^t" &940ii4k
(tt f5atUtm netinejl? .-. t rj
|^i«ee.;tit «ttjmeifitö, W'.^Nf^^e« il«^ «^ • s,: v- ?
1 6hrte4l<tt fit^tt» wemt ^e ntlc riar »ftf .£ri6i(| ji^&tv
He/«.€MN|it%Lä|»ei( ü(e Md^lairp ^tntOist. %tm lue
eine grttt^t^^w- rtt^ ia^j« ®Hf? " • «
Cd^rt/. »jenn »It bet.SeHte ieifllc^e ^jitllr Jlrnbien? ^
mibfim^^^P''^ i4;w^: »«i?|«« ,<SJl3»ffi
ni#it. tvettn fh nur ri(||^« pi^n{m %i||f^^f^ät.
^ttlitt^* SBie bnfo fragen famtfi! fGBo^itiftlslit
iifM^ti4#%4ls(Uti:, »0« 06:ih«kiec 'f$rb(i1i7> v j^iim,
fei» ^it , wenn et «n(^- nfe'.<ttt»id :t>e» ^ei|^m|»fltt^
iMi^r>Hi»(lbfOr »enli.it»{rritn(^ nnfec ffmi^'fL^Mi
tMftf^tlMiitifUHi; Wilc^ «Nf! fi^on nie ter-gidCfKptt
fa<ttt>''^>«»ttf falW>«»aimi(^ fonft «it^ t^jten/.f£v
fi^|ie(a9ti>i@kl* i;ek^{<N-«9(afJ^ e|t9cüen^kdbeli
tiä#^|leii«S(iain (^ 6iltge@«immtn.lMi^id^Rny.f traft
H«mV Jrr «it« (eäesiierr !nneii(9«MK^|k8i|öifl ,::: >
9e«.><!ffiir ^tm bit:^tm^ ..fit \ mti'fib^^h^
e^mUfiinb ^d)m i^t auf iaütten «nb|dMinHQt|l^»
fftt^ndftc ^fm in «it(»m^tdire ttk^f fo^ »ciff^tf^
fi^iebdt »M i^t»- mhrWm f!e nnt im Jl6is(^^t
wir ^^ o4Mt. 2)lt ^EKa^4iti^in9f^ti Mltm f^e
fAt.Hi^miann ^t^lOi-Ht^t^ f&tthit et^»nf,
«tt-ifSi «üi}Sil(ier. aBdi^irn «er^f^toor fle off-kA^
l^ef^9^, mtbiUif mi iflMi^ Ktü^t C^rtfH ttiue 64tf
tnnd «0m Siitfen fo mmtU^iKdt* fßi'Ntfia^tk^
Saft mir^iftme mtMftbi fki^r «»entt iMn;^ Mnr
wt^enttit tä)«ti»i füe^tn f!i tioc^ »fi titt 6«^'^
fm^:«iti(l^n:4(inen gi«9e(irett »on Den (^»itfo^lan^
»«MMrteii et^^tn. IBMc-^mi düti) etti< tftfberelKkl^t«
fdlanv;-' .Oo^dt^t ti xuk^ «»dtme^r k(rdI«id^t»Otos«^
ttf^dler tufr'Mit tcn SSdvMrtn if(4t dn« fMb> msb Mt
iDir fotsiiäkM^ fb »'erf^iettittn-erimSfl^eR k^eitr f&
mfiffttt wir ^e 9oti utifern ®e^ei'mnitfett totit «Kfinrt
^a(teak/vit)ul ^Jt> fo lotest ^e •>l(fc(6(n-'tol4f ttnitni/
titteiri6$««:0(s«tf batbtr^itin; btnit toenn-fli (itu
pe fM(^ älif ber^©t<0^ i«tt^. 4)((e«^ä|)f i^ c» mi»
tnif»esrHfU(^> 'wtcf^iffe •(^(^Attl'Sitse fc^ti ^m^nt «»ra»
c4 tuir&tif «Rfiitomit, Si^lM in «ntbecf ett. <eft f^tti^
»ett fii^rek^ bif fdDma^f&^t'dflitt iSHtfe «ft bir 3I»P
fbntcm «ir S}ittnpfU^, wttftn ll{e^@trei(fMde Mifr:
!»b 44>'filir imine ^ttfonmi, ^fK^m huvi^Uttti»
UnitemHl,' ^niätfil^i, tit^tm^U, tmfta6'tcQf>
olf ftoajt aiifiif<(Kn (i^V imi'iMhibdrtt a«f fvM^frUttf'
ittgbtd^ jtnfkrtrIRiif b(r9«^ei«9f(tt ilMb^ ti«(iN(>^^«f4(M'
^9 itmn VMtttii^imf ^(t »«r&in nic^t« aiib(rilt>' MOl
wob f^t^U »ie mwp^f^miV^tsh. <iKt $atib
tit Äiibere. '
f^mti9^ Skitdm ou^i^cfa foniite^, NfroNr^ ba
tu fci ttttiM segen ffe:d($fai(t>e(t (aii?
btr ^«t fttsen mtbt, fo tdr({.btt io mir wie oM eimit
atw^nfdktt itopf fcwtäl (fMiftt. .
f^etttt«^ \^df bin ^mtvtfm^
^ulltti* ..2K& (emil^te jmi(^ üor.^Qeot/ Z)eti&
artr ^tttif atiidtttiseti, griffe 'unb fSiifii&t^gc Jeber
Sftdfiott itti^ (tfottber# bet Sanbe^filtfieti fami » )it (er«
«en, ttttb |tt* erfd^retii mit mm t^ber (n Vtftm^S^et«
nehmen / ober mit mm er in tttteinigfeit toatr tm bte«
fKtf aOe< (tt meinem 9lit$en )tt ^ebtanc^em SKit. biefer
jtomtttif (omtte itif bie^can^Dfifi Ui<fit tfibfr bieSe«
urtfainfr «ttfbrittdenf toeirimifd^en. be^ben.f^on ein
altec (ott^ertget @roS^ 6eti^(i4>te/ bie gtat^ofen gern
^bie (Btinstt i^tti tRtiiif$ ertoeiterfttSr mtb bk S^ene^
ttaner duc^ etnige i^rer &tibtt btft^t bitUttu 3(^
machte diro mie erflern d«meinfc^aft(ic^r ®a^e«- Hiuät
ber Aoifer # obn)j)^ er hm Smnjofen nicf^t fe^r seneigt
t»ati mir^te fh^ »enidf^M^ auf einige ^eft mit in bte«
fen itrieg/' benn Jbii ä^enetinner n^aren im®efi$e ein!«
derm4((tiden@t4b^# iiufbie er 9Inf)>rtt(^ ^atee/ nnb
ti mat feine anbtre ^ofnungf fle wieber in er^Item
^ mir in ber goige bie aOingrofen Sortfcftritte ber
$ran)ofen nic^t Iftt^agtenr ttttb bie (Sac^e ^r fle ßl&d^
(tc^er ntt<fie{v ntt ic^ tvoSte^ fo &e^(^ ic6 onfangiS ben
j(&ntg bon 6t>atiien toiber fU auf, einen SRnmif ber
eben nid^ garin fe9 anf %tm nnb ®ran|itt ^ielt/ nnb
Um Mt pimn a^ltm t^nri.bfr ^^^t^füf^tid^
mtf tta4 immer für eine 9(rt S(b6rtt(& {n t(ttn# »oin
/
f^tt tieS({ tiefen attbern (Srünben ^anptfid^tidt bk ^t^ -
forg^nig ^etDogr DieSetc^t emf{ mi bem neapoKtatiffc^eii
®e6iete t^erbrdngt {u fi^erbett^ Uebrigen^ aa^ t<^ b^
S^enettaner^ obtDol^I k^ i^tieitmc^e (o(b tvar/ ium
•@(^eiti mieber in®naben auf, uittauc^ fte, tiad^bem
pe bttrd^ bie (e|te SRieberlase erbittei*t n)orben mreiv,
n>tber bie Sraujofett aufjubringen^ unb machte auc^
ben ^aiferr ben id^ (urj Derber nttt ben S^aniofen i»er^ ,
emtsel ^atte/ »ieber Don i^nen abn)enbtg, t^eil^ burc^
@e(b; baj be;^ einem bdrftisen §ilrf{ett immer fe&r
l>tel termas, t^et(£ burcft S&riefe unb ®efat!bte\ inbem
(4 jenen at(en ^ag n^iber b\t Srotiiofen trneuerfe/ bexr
tiefen SRarni f{et£ entflommte^ obmo^I er ni<^e bie
SRac^t ^ateef fl4 {u rdc^em 9lu6erbem tt)ußte ic^, ,
tag bie Siiglanber einen angebornen ©roQ gegen bie
granjofen unb gegen granfreic^d treuef{en j&unb^ge^ /
noffenf bie Sc^ottldnber^ Regten. 2^c^ n)ugtef bog fte
eine fe^r D^ilbe^ f riegerifc^e,^ überaus raubgierige/ ut^bf
ba f[e am n^eiteflcn t)on Slom enefernt^ noc^ \\txoX\^
^bergldttbifc^e "^^ix^x^, finb; 3^l^^<n waren fie um biefe
Seie iUxi ouf bie neue Sre^^eitr bie pe enblic^ btt)^ri&
ben £ob i^re^ dugerfl flrengen Aonig^ erlangt Hateeigt^
VA jur Srunfen^eit f{o(i, fo bag (le (eic^e (u jeber
S^or^eif (uberfeieen n>aren/ n>oran mir ^auptfd^Iic^
lag. 9}oc^ )uerdg(ic^er für meine S((fi($een n>ar/ bag V
i\ß neuer 5t6nig fe^r jung / ober f>ie(me^r notf) ein
;Knabe^f ber t)or furjem er(l b^n S^ron befiiegeu; t^nb
/babep ^i|ig/ leb&afe, toB Sugenbfeuer^ unrit^ig, frie*
gerif^^ ehrgeiziger, aW eö fein »^Iter mit fic^ bracl)te,
unb ju jeber grogen Unternehmung bereit tt>ar, uab
fc^on t)on £inbegbeinen <axi bie S&egierbe t)erriet^r bie
granjofen mit Ärieg ju uberiie^em 3ubem »ar er mit /
bem £5nige bon Spanien bertoanbt, ben \^ bereite
2»m Kriege berleitet %<xiU. SlUer biefer Umftdnbe be« .
l
trente I* mic^ jum S5e(lett ber ÄMe^ unb tjerwidelte
ibur* raeör aW fec^g^unbert SBriefc/ bie g»el(fcr(lttcfe
trr ipolitif aenatint ju »erben t)erbienten, Diele Siegen*
tetf ottma^Iit^ In ben f^werffenÄrieg* 3c^ Keß <me&
iep ben übrigen nidjti unberfnc^t, »eber be^ bem un*
^arifi^en, nbc^ portugiellfc^en Äonig, no* Up'Um
i^erjog t)on JBurgunb, ber an SKad&t emero Äonigc
Ttid)tg nacftgibt^ aSeit f!e jebo* gar nl^t in bie ©ö*e ^
»er(io*ten waren, fo fonnte ie^ f?e nid&t baju seriel-
len. 3cö fa& aber o^ner)in »or, bag, wenn bie an-
dern einanber in bie Jjaare geriet^cn^ auc^ feiner bon
ten übrigen me^r ;u^ig bleiben fonnee. Sluf biefe 2(ce
lonhte jeber feiner Steigung ^um Äriege folgen / unb
et^ielt burc^ rhid) juglcic^ ben anflanbigf!en SSbrwanb,
weil man bep biefer ©efegen^eif bie Äir(^e ®oete« bcfle
eifriger ju befc^fi§en fcftien, je gr&gern.©cf)aben man
bem !e^rl|«i*en SoWe jufugte. ©u wirfl meine Sa*
Unttf ober mein (Bl&d no(^ mit mt^t bewunberrtf
wenn bn ^6r(!f bag *er Äonig Don ©panietj bainaW
«inen fe^r glfirflic^en, unb uberauö Dort^eiIf)afeen Ärieg
mit ben ©ärajenen fu^rfe, unb bennod) mit ;^intanjj
^(c§ttnga^eö aSorc^eiW feine ganje SBad&f gegen granf*
-relc^ wanbte* 5GBag ben Äaifer betrifft r fo war ber^
felbe ben granjofert nic^t nur aHein burd) manche SSer*
trage, fonberr au^ burc^ unjd^Ibare Sreunbfcöaff^^
bienfter unb Dorjuglic^ aüö ber Urfa^e Derpfli^fetf
weit er auf i^re Äojien unb burc^ i^ren ©epftanb feine
©tdbfe in Starien iurfirfbefommen h^tU. Sugerbem
l^atte er aBe i?dnbe bott ju t^un, inbem er feine eige*
pen ^eft^ungen ju befc^ü^en ^attt t benn ^abua war
fc^ort abgefaffen, unb in SPurgunb muf te er feinem 3(tt*
, Derwanbten, bem burgunbifc^en J?erjjoge, feine mdc^tig*
(ten''geinbei bie®elberer,. mit welchen er ben Ärieg
fdf)on angefangen M^e, Dom ^alfe fd&affen. Unb ben*
— 451 ■
nod^ Uü4)tt i^ ti bü^in, baß er fem@efc^f( httf^titt
fe$te, itnb ftc^ mit htm nieintsm 06906. £){e €nc((dn^
ber finb ein S^^f f 6cp mld^m baß Sfnfe^en be^v^a6^
fte^ »enigerf a(^ (ep trgenb einem anbern Qitt, toobott
man am 6ef{en dberjeugt toitb, mm man baß itbtn
htß ^tiU ziomai, SSifc^cf^ ton SanUvbnx^, unb bit
Sfleicbdgrunbgefeiee litft, unb boc^ (ieg fic^ biefe Station/
tDefc^e fotiit burc^au^ feine Slbgaben bufben toiU^ bep^
na^e bie <^aut ab^k^m. ^an tann fid) nic^t genu0
tDunbertf/ n^te fcgar bie S3ifcb6fe^ bie.un^^ fo t>iel f!e
nur fönnenf {u entjte^en }>fle9en/ aOe bie ©elberpreffun«
den {ttiiegenr unb nic^t überlegten ^ n>a^ fle ben Sini^
gen für bit ^ntnnft für einen fUnßmQ er6ffhefen« ^n^
beffen tmoitn ti aber ouc^^ bie Einige fe{bf{ nic^t ge^
nuft/ »0« fte i^rer eigenen ^erfon burd^ ein fold&e*
^epfpiel hergaben I unb bog fte boburcf) bem r6mifc^en^
^abjle bog ^efe in bie ^onb 6)ielten, einen SRegenfenr
ben er ^o§tr btß %^tonß ju entfegem 2>er jungt Ä6«^
n^d dtiff bie @oc6e fogor beftiger on^ otö r^ fe(b({
iDodtef uHbbefo6(: tt^ietoo^Iic^ ed lieber fo^r bog er
ouf biefer ©eite ju meit gieng. £)oci& eö n^urbe f>iet
itt n>eit(^uffig fepn, bir ode bte 5(unffgriffe ju erftÜren,
butdb meiere ic^ Surften / bie nie ein $obft fe(6f{ wiber
bie Särlen ouf)u6e6en Derraod^tef }u einem fo gefd^rU^
^ c^en Kriege tt)iber bie (S^rifien oufn^tegelte.
^ e t r u «♦ Äonnte ober bai ÄriegÄfeuer, boö bü
onfod$te(t/ ni(^t oSgemod^ bie gonje ^e(t ergreifen.
3ttliu«. 3mmer6in, wenn nur ber romifcfie'
®tnbl fein älnfe^en unb feine SSeftgun^en be^ouptee.
Snbeffen bef?rebte id> micb, bie gonje ?ofl Uß Arie*
ge« bon ben 3f olienern ouf bie SBorboren j6 to&U
jen. ©iefe mSgen (ireiteUf fo longe eö i^nen beliebt! ,
aßirn)oaen {uferen, unb oOenfoää oud i^rer Slöferet)
SRulen .jiel&en.
Sf 2
, 46«
9ttrtt<. ttiib aua bitfti fidit btn i&trfm, ben
Misflm Sater, Un etat^^lttt G^rißi ni(i^< ant
Sttlltti. fDarum »erutfat^ctl ffe tine Xir^eiu
* ^etro«. SRoff ntmi btnn a6er tiid^t mand^tnal
Segler erttaseni itm babttrc^ ein 0t66ere< Uebel ta t>its
((nbent? Unb |ubent# ^itttfl bu bie ftirc^enberfammi
luns )tt0e({attbenr fo Mttef! b» babarc^ einet Atrd^en'
fl»a(tttng borbengen tönnem
3 tt ( { tt «* Seereif etfdivoii ! Siebet (nnbett 9tiu
Se, atf eine Jtirc^enf>erfamm(ttn0. 6Bte# »enn fle
miti^ unter Uro Convanbe/ ic^ n>4re ber^tmonte f^uU
bis, tinb (jtte bie pJbfHi^efEBdtbe ni4)f Derbient, fott«
bern er^anbelt; htß ^aiftt^txmi entfe^f ? ®ie, n>enn
fit meinen ganjen Sebenömonbet bem f8o({e bertat^en
Mtten?
$e t rn «. SSenn bn ouät xoitttiäi ein ^^ter f^a(fl
tbarf?, fo Htteft bn bocb lieber. beine €^e auf ba^
®pitl ftitn, ali mit fo f>ie(em ®((aben ber d^riitlicben
Gemeinbe beine SBürbe behaupten foDenf toenn b^
ja tin einem Uno^ilrbisen bertie^ene^, ober bietme^r
nicbt fon)o(( t)erlie^ene4, üüti tthnftti, nnb mit
®txocAt an fic^ scrifeneö ISi^t^nm ben dlamen einet
HShbt betbient« SRir fdOt bep biefer ©elegen^eit ber
Gebanfe ein, ob ti nicbt eine $6tt(ic^e ©(bitfung w<n,
ba§ getabe bn, ben bie Srattjofen {um Sßerberben bet
Sitätt erhoben j^aften, nadi^tt |tt intern 3}etberben
ftalfll.
Sttliuö. ^d^ fditoitt bk« bep meiner brepfac^en
^one unb bep meinen bert(i(ben Siegen, n>enn bu mit
bie GaOe rege ma(^f{, fo foQft bu au<^ bie ®malt bti
3uliu< füllen.
^tttni. fffia^nftuniger! SDoc^ afki^ toaj ic^
hti^a ftott.bit ^6rte, bert4t^ nic^t fo biel einen geiitli«
«inen ^tlimiinn, ja fogar bie ^tihtn an Ütuc^r^figfett
d6€rfre|fettben ^ttf&^m. ^u rü^mfi bic^ t>er(äa({c^,
»urc^ beinett Siniffttg ^ünbniffe iertretmt/ kvim m^tß
ittttlt, unb IRieberiagen unter ben ^enfct^n anseric^i
kt jtt dübelt. S>a« ftnb Saaten be^ ZtuffAßf unb nic^t
(ine0 ^abßeö. SBer fic^ {um @fatt^altcr e^ri(tt maätU
»ttS feittem S&e9f|>ie( fo ^maUf <ili mh^dt, folgen.
€r äbt bie ^6(^i{e SRad&t auiS^ aber ffe ifl tnit@äte ber«
Attttben; er be^|( bie ^ii^^e SBei^^eit, aber fe if{ o^ne
Salfc^. 9(tt btr ^insedeti fe^e iOt baö SSUb einer mit
ber |^6c^iten S5oö(ett unb UnDemunft terbunbeften
^a^t SBenn ©atan, ber Urheber aOer Uebel, einen
©tatt^attt f&t ßd^ be^eDen t^oOte, n^en f6nnte er mit
tne^r Stecht n>4^Ien, ali einen beinej glcidben? ©age
mit mt, (n tt^elcbem 6tä(fe bu al^ tin apcilonfc^er
0Rann ge^anbelt ^aflif
3u(itt«. SBa« ifl a})of{olif(i&er'f a(^ bie Airc^e
€&r{({i gr&ßer unb anfe^nlid^er machen?
^ e t rn ö* SBenn ba< im @eiße e^rifü Dereinigte
^rifUic^e So(f bie Strebe i^, fo f^einfi bu mir bie
Siit^t i>ie(me(r untergraben tn ^aben, ba bu bie gante
fS^ett in ben t)erberblic^f{ett Kriegen auf^e^fei^, )iQb un«
gefir^ft bb^^ft unb fo gemeinfc^dbti^ ^ bie ^e({
fbarjt.
3 u I { u ö. fEBir t)erf{e^en unter ber ftirdfte bie ge#
heiligten @ebdubei bie ^riefier mib t>or)ug(ic^ern>eife
bie r6mtfc^e €uria, ^auptfdc^Iic^ aber mic^/ ber (d^
ba< i^aupt ber Xirc^e bin.
$P etrn«. ^at benn nic^t SMM ttn< |n SDie«
neru/ unb fic^ {um i^aupte gemacht # ti mfifilte nur ii^t
bai ttoepteigaupttttgetoac^fenfe^n? 9iber toobur^ ^ft^
tu benn bie Airc^e Dermeiirt t
2( u U tt ^. S2tttt bifl bu auf bem re^en S(ttf# unb
^ 454
U^ onÄvortt b{t Im^ mit ettv^itn* Unfere etnfE
fo 4nnf titib b&rfiiiitXitäit pratigt tfun.imt gi^rbm
aOer Strt
^etrti«. fKit «h((^? SBit bm &ftt fm ®Iaits
Jen?
2[tt ({itd. Sin ^f{ mftft fc^ön »Über sttm f&eiieit;
9e(rtt<* SRit ber ©otte^gelebrtbeit?
3 tt { i tt tf. 3(b (anti bi(b'8<^v nicbt mtbr m^6retr;
9 e 1 1 tt «• ^it bet S^eracbtung be« Seitßc^ett?
3u(ttt4* Sag bocb inici^ reben! 3cb mtint wi^
Ii4e fSortiser benti bit^ ftnb bloge aSotte«
|)e(rtt4. fißa^ benn a(fo fik $8or)üse9
Sttlitt«. 5(ki8(icbe ^oH^fle, t><^d(btide pfttH
Mb ^anlt^itttt b^ofidc« ©efolgt ^ trefflich gtA^
^amfätaft, aniitfixäiU itibtcadtt.
® e n I tt ö* (Die rei^etibflen Su^erinneti/ bie bten^
ftttiiittn Kuppler.
3ttliu.ö. ®oIb/ f^tttpur ttQb SXentettf fcrbaSie^
bet Stinli QtxittdfMliii »nb bdrftid fcbemt, wenn man
ibn mit ben SXetcbtbdmerti unb bem 9(ttfn>anbe bti th*
tntfcben ^abf{e< t^er^feicbt iRiemanb (ann fo ebrgeiiis
fepn, ber ficb nicbt für Abenonnben erfennte^ titemanb
fo t^erfcbttenbertfd^, bet nicbt no(b £bet feine aKi§i>
(eit {tt nagen ^ittt, niemanb fo teic^ unb mucbetifdftr
bet m9 nicbt um ttnfere Sleic^tbämet benetbefe« S>iefe
Stetben'unb fiSottüge bet ^tt^e ^abt id) t^ett^etbigt
unb f>tvmtbtu
9 e 1 1 tt ^. abet fhge mit bocb^ totx bat }ttef ({ mit
btefen Sietben bie ^ircbe, bie (lacb €btif{i SBiOen fo tein
unb ttnbebjütbet fepn foate>&erttntein{de iihb'befcbmrt?
Sttlittj. SBte gebirt btefe %T<iQt bt^b^t? ®e<
ttits ! Wir finb einmal im t^oDen I5efi$e unb @enti6 bet«
felbelR; unb batin beflebt bie ^uptfacbe: Uebtigen^
fagt man^ ba^ ^6 dsentli^ JConjlantin setoefen fep, bet
465 >—~
chtfi He d^ttje SRajefllt ferne« Stefc^ m^fAp^lHn
fln'ibtttmji, nimliijfy QSafetiräfiunsenf ^fertref 9}^«
€idf»itUt9 dotbene Xtomn, unb {t^at tom rettifh»
®oIber j^{e$i$ttiäf(4{ttett/ ®tdbfe unb SRet'c^e. , ^
. 9) e 1 1 u «. j^t man dlauii»hblQt Uxfmitn tw
bfefergref^gebCgfeft?
S^ttliu«!. auger efeec terMc^tigett/ =►) bie P#
tititer bett IDefrefalen Befinbetr feine*
9^ e e; ii tf: ®o ifi bit9 aM eine gatel ?
Stuliud. 3(^ benfe tifüHi bentt »efc^er t^tu
ntllnfttge 0Renfd^ todrbe ein fo Ikrriic^ed gie(<^ feittan^
ten aberefettf unb ti^re ti atxd) fein SSater? SlOetn fo
ettoa^filattbe man serne, unb i(f^ (ege ben SRäfi^n^etfeti/
bie ber ®ac^ »tberfprec^en xoüüttif bnväf meine £)roo
jungen tin ftttnsti ©tiOfcfttoeiden auf.
^t txui. @uf ! aber hii^tt fpviä)^ btt noc^ Im*
tuer 6iq6 Don WUIic^en £)insen.
3 u ( i u i$« S>tt tvinmfl t)ermu(^H4 ned^ tm ju
tier a((en Aire^e^ in totld^tt bu mit etli^en ^undriden
, fSifi^6fen einen n^a^r^aff armfelisen $ab({ fpUluft, ber
armut^f ©d^toeig/ Sefa^ren unb taufenb^Uns;m^(^«
fic^feiten erbutben muffe. @eie biefer geie ift aUtt befü
fet defi^otben, unb ^mt ju Sage ifi ein r6mif(^er g$abf{
Don ben Sanontfiett angenommetted SBort tft, »m tene TCbs
fd^nttte tet Decretorum Gratiani }u beset(l[)tt^; (fe tt^i
)90n ©tattan |»eri:&]^cen^ fonbertt erft fp&ter ^in^ttgef ommeti
fe^n foUen. SßkM6)t ifk Ut 3ett na^e, too jüd}tv^ elti
SS^eil; fou^etn ha$ gan§e fodenannte Jus canoniciun mit
Palea gletcjjc SBebetttung ^abe» wirb ! UebciflenS wore e« im»
^m^t, ten @htfltufi biefeS ^t^t^ auf (Snropen^ ^itltm; p
Ungiam; aUt baS i^ettli(]^fte ©etuft^ xohxt ed andf^ em Met::
^nftnd bet Amiß, tDicb uberßnff{0/fo b^lb t>a& (Seboube
00111 i^ anUttt Viäm. S>tt i»at^ mt It» ütmm
ttttb %iM na^ fki6fi. SBettttbn t$t fb i>kU mtt^mg«
Ud^er yroc^t aufgefäMe l^fitn^biubt^ fb t^t tm»
fiettb# mti^tn« mt beti diife^ii(t4^enSitt(inf(ett ^tgabte
ipdefler, fo f^iüt ^ifMU» bie m {ffiaffeo^ot^e iiab
8lf{cbt^äniertt ben miiftti^tn S&m$tn gltic^ ^nb, fo
tMe prad)tise ^aHifie ber ^mf{er, befottber^ dbet |u
9tem f9 tafele m ^tttpttr d^tihttt SatbinÜt mit Se§io«
tun bon Sebtenteti {ur (Seite ^ fo bkU me^r fU töiti^
lid^e ^fetbe, fo f>te{e mit Output, @o(b tmb perlen ge»
fdlintsicf (e ^oiilt^tere ft^efif beten einige fbgar bergo^
bttt mb berfWerte J^ufe b<^bm; mtnn bu fobamt biu
ißabfi in einem erhabenen golbenen ^efet bon 6o(bas
teh anf ben &äinUttn tragen f unb bai sar^t SkU,
toemt er bie J^dnbe bett^egt^ ringd nm^r auf bie ftniee
faUtnfibt^; toenn bn ben iDonner. ber Kanonen, ben
(Schall ber &onipetenf bttt fttang ber SSSalb^orner/ ben
jDonnerbeä @ef(^öie^^ ba#X(atfc^en unb benSnmf
b^äSibK^ ^irfefi; ii^enn bn f%f{f n>ie aSed niit gacf ein
beleud^tet i^, mie bie ^ftd^flen gürten faum {nm ^nfife .
ber |let(igen3il§e gelnffen Serben; toenn bu timnjiim9
fc^en 9)rieffer bem j^aifer^ toefc^er ber ^j^nlg aBer Xi«
nlge i|l(»entt «nber« gefc^riebene Slec^ite et»<id gelten)^
bie golben^ Xrone mit bem $tt§e auffegen fabtft, n)ie«
to^bi biefer ^ieburc^ nic^td n>eiter er^<IU/ ali bin
&(b<itttn timi gro§en 02amen^; tt^enn bn, fage idi,
btefeö üUti ^&rte(! unb f4^e({/ toai tbärbefi b^ bann
fagen?
^ftin i. S^afif idt tintn mtbt di mltiid) giftnn«
fett ^pranneu/ einen geinb S^rifii, bie ^eß ber Xird^e
fd^e.
2fn(ia#. €9, bu n^ürbefl gani anl^et^ rebeor
. bitttft bu nur einen einzigen meiner %mmpb^ ge/e^ent
entmcber fcnen, mittt>e(d!)em ic^ iu S&cnonien eingefä^rt
wahtp ober bm, mt^m td^ in Stom o«^ SStff efiims
ttt Senttianer ^Mt, ober al« i<^ tta4 memef ghuj^t
fmt ®oimiictt t^eber in ffUm em|0Sf ober »rinm (e|«
teitf bett idf in SÜtm feierte/ nac^em M bte ShiiM
jofen lotber afler^iSrtoarttms be^ 9taf>entia 9tfdilü$m
^atte.. fSenn bu bte ^ferbe, bk SafH^tere, bit tSUU
^eit ber betoaffneten ©olbatettr btn &^mndhtt %tfbs
Ferren, bett 9lnUid ber mstolefeBfieti 3AngIiiidef bie
tfM$inm fc^immeritbett gacfetor bett anftootib ber %<^
fdUf bte ^rad^t ber^tfd^&fer ba« @tptin9t ber jtar«
titt4(e f bte ^h^tiitU^n unb bie eroberte $5ettte ^epr«
^n^toefif toentt btt oott bem bt< tu bett ^timtiel er#
tinettbett Saud^jett bed Solf« uttb ber ®oIbatett/ oon^
bem t>on aOett ©etten erfd^oOettbett ^t^faüt, oott bem
0etine ber ®ci^a(iite|Ktt/ t>oa beut ^lattge ber Ztompt^
ten ttnb t>ott betit £>otttter ber Aattotten ein ^euge getoe^
fett odrii; toenn bu bai unter bai fßolt gethrente ^ttb,
ttnb miib al* bai ^atipt unb ben Urheber biefe« gan^
leu @e))r4nsed gleicf^fam tote etueu ®ott in ber i^o^e
getrasen flefe^en Httt^^ fo todrbef{ bu bte 2;rtttntt>^t
ber ©cipiotte^ aetntlievunb 8lttgu(le im SBergleic^ otfi
ben metnigen arntfelis unb gerinsfugig gefunben
(aben.
^etrnd. eä^totii, glortodrbigfler JCrieger! mir
gelkn bte £>^ren oor lauter £rinmp^oi, unb obfc^rä
bie ^IbeUf bte bu fo eben nannte^v ^O^iben ftnb, f»
fbab fie mir beäf mtnber oer^gt, a1< bur ber bu aH
b$t ^etiigfte SSater in €^rif{o Aber fo mit taufenb bei^
nettoegen erfc^iagene €^ri^n £riump^e ^ieltefl, ben
Untergang fo oieler &gionen berurfacbteft/ unb €^ri(to
loeber burc^ Sele^rung, nocb burd^ bein S&e^fpief eine
einiige @ee(e geuHinttfi« fflnr ber ^t bie £tebe eineö
ffiater«^ nur ber ift ein »irbiger ©tatt^oiter C^rifli,
ber fM^felbfi fdr ^di^eil StOer aufbpferi^ bu hingegen
' 458 — — ^
1^/ lim elften eiitjideiif^erterHid^eti Xcpf^f0iitn,
ter saattn SBeft bett Unfersons {tu
3 o ( { tt <« SDn tthtft fo/ mit bu midt ttm menieti
gtitliii htmihtft, tm tiuflti^, m'e tttid^tU^ »eine 6m
f46fli(^e Slesiertttt^ ima>ers(etd^ mifitt mmi^tuvoau
^ettn«. fSte^ Un&etf^^mter! bn x»aQ^ t^, btU
nenSCn^m mit Um meintsen ja i^eraletc^en? ^tr^ beffeti
Sltt^m (ein mUUv tft, a( j ber Slu^m C^rtfitr mir sab
€^rifbi< ftlifl, ber, loenn bn mit bieg anbertf ingibff,
ber bef{e nnb iäftt S^orfie^cr ber j(ir(be t#, {nerfi ben
Gc^lilffel {tt feinem Steic^. €r felbfl fleSte mic^ auf,
feine @^afe |tt totibtn, nnb ben)%fe meine Srene
bnrc^ feinen SSepfaS« S)i(6 machten ®e(b, ^enft^en«
gnnfi nub betrug {um ^ablte, mm man anbtti jtmn^
ben^beine^ gleichen tintn ^abfl nennen f<tmi. ^d) ge«
i»ann C^rifto fo^t^iele tanfenb @ee(enf bu jogjl fo i^ie^
(en ben Untergang iu. 3c& t>rebig(e (Sbtifbim {«erfl
bem ehemaligen ^eibnifc^en SKom^ bn jeic^nefofl bid^
nl^ Sefirer einer 3irt ton c^rißfic^em ^eibent^nm an^.
Sä) ^eiite tränte, fogar bnr^ ben ©chatten meine#
iXitptti, (rieb ben Senfe! au« äSefefenenan^/ er^ecCte
Sobte n^ieber {um 2eben/ nnb be{eicbnete jeben meinet
ec^rittemitSBo^trMen. fffia^^atfen beine Sriump^e
4^nl|dbetfmitbem? 3fcb tonnte, h>entcb nur immer n^oIKer
bem &atan buxäf tin eirijige61Sort überliefern, iinb @a^
p^ifta mit i^rem ®atun erfubr ti, toag id) t^ermoc^te*
02ic^t^ bef{on)eniger n>anbte idf meine gan(eS97aci)t jum
allgemeinen 9!u§en an^ bu n>arf{ für jebermann nn<
ni!^^ nnb fannf!, too bu nur (onnteßf ja fogar, n)eQn ci
nic^t in beiner 9Racbt fianb,auf ben@^abenberSBeIt.
Stuitu«. SRicb n^unbert nur^ baß btt in bai
Sßerjeic^nif betner rn^mt)oaen %^ttn md)t ancb bie
Strmut^^ baöSBad^eur ben @c6n)et6/btegeri(bt(icben
fSer^ire; bie £inf<^fornngen/ bie S&anbe^ bieS$ef<$im«
\:
1 459 .—
/
fcftefl.
^tttni. IDo erinnert mtc^ tittf 9U4( bar()n;
^ettti De^egen fann i4> nii4> (iOiser vA^mtn, ali toi*
den meiner ^ffinnber« Ue6et: bkft S&rieibtsnnsen (efa^l
und e^nfittö nnd in freneUf nnb jn fro^rocfen: t^ret«
loe^en prte< er nn^ ftUd« @o fpri^t mein t>orma{ifter
9imtö6rnber fJanlu^, »enn er feine ^^aten rii^mt, tdätt
Wfi&t&htm, bk er burc^ SBaffen eroberter nic^t ton
Legionen/ bije bnrd^ fein @(^tt)ertfteUn, nlc^t tonSBelU
iregenfen, bie er |nm 5£riese anftttegelte^ ntc^t Don (9«
rannifc^er ^ta^t, fonbern t>on @c^iffbriic^enr S&anben^;
®eige(i{retc^en^ ©efa^ren nnb ^aU^tidm^ hierin be^s
tie^e ber ac^tapofiolif^e Sriump^: bieg i({ ber Sln^m
f^ineö (^rifiKc^en Ober^anpt^. €r rü&mt ftc^ berjent«
gen^bie erS^rtflömiebersebari bfe er bjti ?Huätiofi$ß
hit entri§r nic^t a6er bei {n £anfenbep infammetfge«
fc^arrten @e(be^. S^eg^alb trinmp^tren wir nun en>i8
mitS^riffo, nnb felbii Uebelgefinnte j>reifen mix bic^
aber toirb jeber terflnc^enr toenn er nic^t bünti^ ®ki»
^ettf ober ein ©c&nieic^Ier ifl. ^ .
3tt( iuä- £>a^ ifi in ber Z^at eine ^^enisfeit fii
mid&.
^efrnö. 2(c^ toiO e^ dtattben/ bmn xok ^tttft
btt IKnge gehabt f bad SDangeUnm jn bnrc^btdftern,
itnb beä ^autud nnb meine Q3riefe |n (efen ^ ba bn mit
fo Dielen @efanbtf(^aftenf S3ünbniffenf Unterl^anblnngenr
^rieg^^eeren nnb Xrinmp^en befc^dfeigt toattfll 6a'
n>ie jebe aBiffenfc^afe dber^f^npt ein bon niebrigen @or«
gen frepe« ©emotiv erfobert, fo er^eifcftf*b{e it^vt
e^rifti ein bon aOer sanfiednng irbifc^er ©efc^aftisfeil
«ereinigted ^eri* Sin fo groger £e6rmeif{er flieg toa^t^
, lidi x^iöit in ber ätbftc^f bpm ^immel au/ bit Sjrbe ^ert
abf um bie ©terb(i(^en eine gewiffe btqntmtf ober oIU
M^ttf fedtfefl mbm, thmf)l bn ftlifl f)etf{ttd^f hi^,
dffhefl ntand^em ben\^irame^ wot)on tu bi^ fdbfi
äniQifdjloffm flt^\i, utkiW bte Wcifft, woran e$ beu
ner eioenen $erfpn ge6ric^^^ unb Jfdilit^tft a\xi ber @e«
ntetnbe btx Sjtilisvx ani, mit betten bu bod^ felbfi nichts
Semetn ^aft. ©age mir bcc^f ift jmifc^en btr nttb einem
t&ttifd)tn i^eerfti^rer ein anbtterUnterfd^ieb, aW ba§
bn ben 3^anten &)xifti {um S)etfmante( nimntf{? £>eme
SDenfartljl gewig nlc^t beffer, nnb befn 2ebengtt>önbel
Rtd^t mmber nnfldt^fg^ ja btt bijl btelme^r für bie SBelf
ein nodt gemeinfc^dblii^ereä UebeL
2tu ( i u «. 3c^ fuc^te ja aber nitiiti, ali bie ftirc^e
mit aßen miglic^en ©iltern ju bereichern» StrlffoteleÄr
fage manr utiferfc^teb breperfep Sirten bon ©fitem, jn*
faflige, f6rt>erfic^e unb geiflige* IDiefe €int^eifung bec
6iSter wollee iä^ a(fo nic^e umflogen, unbftng'bep ben
^nfdnigen an, bon benen id) bieHeii^t nac^ unb m^ j»
ben geizigen gefommen to&tt, mnn mid) nid)t einfrfi^^
lertiger^ob -ber ?©eft entriffen 1j<lltte. ■
^pefjpit«. - 3a' too^l fröfHcitig! mt ffebjig 3a^
ren! illber tvoju war e^ benn n6t^tg> SSJajfer in ba<
^enerjtt gießen: -
3;unttö* ^m genfer! wenn e« undan bfefen
SforlilgeV geb'rid&r, fo gelten teir bep bera'-58orfe nic^t
einen £)re5ier,.,jia« ba^ tS mi bep ben brrmaligen Um*
ffanben jwar ^affr aber auc^ ffirc^fef. €^ mußte ja
6ft ganje cftrijWfc^e Äir^e ju ©runbe ge^en^, wenn pe
lieft wiber ben SItifatt i^rer geinbe nicftt ju berifteibigen
bixmoäjU/ '
^etru«- fAnifl&dittl ©enn ba« *ri|Hid&e So«
idiU ®aben ^tlfti, nam(t(ft einen ft eiligen ^anbe(,
eine unber(!ettte'@otte^Ie^re, Siebe btß SRdc^flen, bie
©abe ber aSBeiflfägung unb anbere Slugenben an bit faf)t,
fo würbe e^ bie^ nur um fo meftr idji^mf je weniger
bfi »DU b<ti tdiqumti^ütm httWAt UfH99i ttrtb btt
im ^mtlfid^ttüt UndUuhi^m tmtäf Uinm reinen Se^
htnixoanitlf butd) bitfßtta^tvm itt ^StKUftt-, bit
ÜHtiijt^imtr^^HbiT ^tttfil^aft ntA Ui Ztbti bttom^
bttnt^itbiti m^tt. Sßun ol^ ift fte niäittm f^
iiititfäftSnttf - f&nban nac^ reifer Utbttkimi x^Mbtft
hn fogar finDett^-taf bit meinen nur bem S^dmen n^
€^ri(len finb« €rn>egf{ bu benn ntn be^ ^immlt l»i(^
len^ tt>j^renb bn Dber^irt ber ^itHit ttxirfir tiie be^
»fir fe(l^/iilif teil« für eine Sfrifle' gegrünberr ^erme^rt
itnb befefligt n)arb? SB^rb ffe/ed etn^a btttc^^fegef
bnrd) riniglfc^e iScb^^e, 'VHre^ ^ferbe? S^ütfco^l
tiidftyftnbttn burc& ©ebulb, bitrü^ tirtfÄ unb%etSiR4r5
f^rer S&(utf burd) Sinjferfmtngen tinb @ei§e^et^r<r
£)u für beitti^^etfon mnA^ba^-Wiadiet^^r SNt^i^r«
^ lk^n0/«%W^<ib(9Utt9f «Wpiyrfta^iitts iin»i©'l*lt$ei<
»er «iri^f wnn l^elWenttijmt weltlichen äBeftljUiU^^
$en befc^ttert ffnb; tt>enn fte bur^'bte^SSiyri^eile tinb
«tsjJ'ltonseii ber IBlIt mmutttisttH^tmtm äegen
M^etgent^nm« ber @e((Ht'el)fl^ bie^anf« aBf(«:(ii «it
terberbKc^Pett Äriege DertbtdWt tölrb, »entt bielSMrfl^
l^on n^eieti^en lüften ttmUn ifl, n^eiin fte e$ne Sei
«rWb)? ®lb'erf|jru(^ im S^lrffe^bet Sleic^eftumertinb
«öfler frfftlebf ; Unb burc^ ^ fbCefre 'S5Un»«M«f<' Ifiitttri
dingft bu bie gurflen, bie mä^ beiner SlnfleAnng ^re
tü^ttiWftett «duberepen uhb rÄfÄbett gegfbett Sert^ei^
trgnng ^briffi nennen. - -
3u l i tt $J £)tt bift ber erfie^ t>on- bem ic^ f6 ä!liM4
^6re- ^i5^ .
fttttxi* SBa5 (e^mn btc^ benn a(fb biedre«
bige« • '-^
3n(tu^^ $Son i^nen ^irte td^ ni4e^ anber</
ali £obreben* pk bonnerten in ptiä^tim ^uibtMm
/
Wffmt Mt. «gemein» 9S«^f«^t(>(c SSi^, wb Ut*
l^i^uHi in : feinet «Aitef» S^nt$f<fe jii ({{preii.
■; |)i:(rtt^. 3k)Fem <^rr «(iS Mücm f<tMK»^ttt'
fil,/ £>tt ii^fk uii&t4'«^wfHti «De fär.ijr€«ininnni(fft
«n; ;!{3|^<||ii0 toiS bir.eineft Nfromen atat^jcHit» <0«
ÜifltftKfdi« 9Mt(ii^{^ile{^{:,<rfM<ic btütw/ifne«, «^i
»fflMartfcWntBiltra» f(#^ (^nfi^nlt ^«iw |{«r a^fonu
ll<l|r.ttmr)K>»° .'•:;"•?•■■,.■ " -j ■.' ■
wdrbtge JKtrt^t! £>o^ it^ tvenbcniid^.QUR l^türr ®(^
«iuii ITRD: i^ tt>jft jbQ^lic^ mijt bt( r.^üii fi* mit
biefem abfc^euHt^eR URt^ter.
^ e t V u ^, @tnb au(^ (>te öbrigcn S&(f(^6fe f»t
® e n t u 4. €iit gut er £|et( t|{ wn bm nimliä^tn
€(^roe unb Sovtif aUt tiefer tf{ ber ^egrfii^ret aOer
fibrigen.
^ e t r u j. @pi rttteft oieDeid^t bu biefen SRenfc^eti
{tt fo Die(en Saflertt an?
© e tt i tt ^. 3c^ ? nic^t* .weniger ! (fr eifte mir itttt
inetfo fe^r {UDor, ba§ tc^ i^ faum mit ^d(fe meiner
^(ugel einloten fonnte.
?pet r nö. 3§t »unbere id& mic^ in ber X^at nid&t
me^rr bag fo toentge ^(e^r fommen/ ba ein falc^e^
Ungeheuer an bem @teuerruber ber 5(irc^e ^^U benn
ba0ba< asolf, tt>enn bie§ nic^t ber %aU roin, leicht
)tt beifern fepn »urbe^ (d§t fid^ fc^on baran^ fc^Iießen,
bag ed b(o§ n^egen bed pa&filid^en £ife(^ ein fo f(^anb«
fic^eä Untäter in S^ren^^^rt
© e n i u «. ©tt frricbff bie ®a^r](iett. ©o* fcfton
lange toinfe mir mein ©ebieter^ unb tro^t mir mit bem
©tocfe* ?ebeaIfowo&l!
1% -^
This bcx>k should be return^ to
the Library on or before the last date
stamped below. .^^
A fine of five tents a day is incurred
by retaining it beyond the specified
time.
Please retum promptly.
mim
rmimmmm