Belijdenisse, ofte, Verklaringhe Van't ghevoelen der Leeraren : die in de ... Neder-landen Remonstranten worden ghenaemt ..

*

oi | se mph Le 1. 1

Digitized by the Internet Archive
in 2014

https://archive.org/details/belijdenisseofte00epis

Belijdenifle
ofte

VERKLARINGHE
Uan't ghevoelen Der Leeraren / die m de Gijee

unieerde Peder-landen Remonſtranten wozden
ghenaemt / over de vooznaemſte Articulen
der Chꝛiſtelijcke Beligie.

Shedꝛuckt in't Jaer ons Heeren 1621.

Ae ved Daarnet
id ee eanfhaa: de jog nad
%% ren code ht 3 1

. et 1 805 ti: ee

Booz-reden aen den Chziſtelijcken
Leſer.

| die hier ban ons untgegheven Wot / vele ende ver⸗

ſcheyden ooꝛdeelen der menſchẽ onderwoꝛpẽ ſal zijn /

daer aen is niet te twijffelen: want na tgevoclẽ / dat
een pder heeft by ſich ſelven bande noodtwendichept / nuttigs
hepdt / dock foꝛm ende manier ſoodaniger verclaringen / ſal
hy oock oozdeelen van deſe onſe. Daer zyn / die meenen / dat⸗
men ſich van alle Confeſſien ofte Belhdemſſen ende Verkla⸗
ringhen behoozt te onthouden, haer latende beduncken / dat
de ſelve der Chziſtelijcker Ghemepnte niet alleen met noodt⸗
ſaeckelijck / noch pꝛofitelihck / maer oock ongheooꝛzloft / ghe⸗
vaerlijck ende ſchadelhck zijn inde Rercke Godeg. Daer
zyn / die wel niet gheheel ongheraden / wepnigher ongheooz⸗
loft of ſchadelick achten / Belydeniſſen ende Herlilaringhen
te ſtellen ende int licht te gheven: doch houden / datmen die
niet en beh ooꝛt te ſtellen noch bp cen te bꝛengẽ / dan upt pure
ende loutere wooꝛden der D. Schrift. Daer zijn andere / die
de Confeſſien niet gantſchelijck miſpꝛůſen / al en zijnſe jupſt
niet upt enckele woozden der H. Schaft t'ſamen ghehecht:
maer willen de felbe foo generael ende kozt hebben / dat daer
niet in en zy / of bevonden wozde / dan datmen abſolupt ende
peecijs noodich weten ende gheloo ven moet om ſalich te woz⸗
den. Daer zyn ten leſten noch andere / ſoo ſeer verſchepden
van deſe naeſt vooꝛgaende / dat fp de particuliere Confeſſien
of Verklaringhen van alle ende pder / oock de gheringhſte /
gheſthillen foa ſeer / niet alleen nut ende oozbaer / maer oock
nsodtwendich oozdeelen / dat ſonder de ſelve gheen Chziſte⸗
Icke liercke zyn / of immer s wel zn en kan. Aller deſer /
ſoo verſchepdene / ende foo wyt van malcanderen verſchillen⸗
de oozdeelen / heeft deſe onſe Verklaringe / bupten alle twpfel /
dock te verwachten. Oock bekennen wp / dat elck fijne ves
denen ende gronden heeft / daer op hy bouwt / oork ſulcke / die
een aenſien hebben / ende niet heel vzeemt en zijn van alle
waerſchynlijckhepdt.

Ge tvruchtige Leſer, dat de verklaringe des Geloofs)

Die haer laten beduncken / Batmen ſich t'eenemael van
0 2 lle

2. À Daorreden, ;
alle Belbeniffrnof Derklaringhen behoort te onthonden /
of darmen die niet en behaast te ſtellen / dan met enckele /
naeckte / bladte wooden der B. Schaft (hoedanighe heden
ten daghe niet wepnighe gheuonden woꝛden / oock anderſing
vꝛome ende Godtſalighe Tupden pleghen (foo veel ons be⸗
kent is dꝛie dinghen vooz te wenden / tot vooꝛſtant van haet
gevoelen. 1. Datmen anders doende / de Majeſtept / Weers
dichepdt ende Authozitept der Schziftuere grootelicks te
Rot doet. 2. Darmen daer mede de VDzyhepdt der Rercken /
der Conſcientien ende der Pꝛophetien groote ſchade ende
naedeecl toebzenght. 3. Matmen daer Daag een Wijde deure
2 tot parthpſchappen ende Scheuringhen inde Rerc⸗

en N

Eerſtelijck mepnen ſp / datmen de Majeſtept ende weer⸗
dichendt der B Schziftueren verlileyut hier mede / datmen
ſchijnt met ſoodauighe Belijdentſſen bepde de genoechſaem⸗
hept of volkomenthept ende de klaerdent der ſelver Schꝛif⸗
tueren in naedencken of in twijffel te trecken / even als of de
ſelve of niet ten vollen ende ghenoechſaem en ſouden begrijs
pen alles / wat elckte Chꝛiſtelijcke Shemepnte nosdigh ende
nuttigh is om te weten / te ghelooven / te hopen ende te doen:
of / immers dat fp niet en (ouden ghebzupcken fulcke wooz⸗
den ende manieren van ſpꝛeecken / die klaer ende dupdelick
ghenoegh zijn om de meeningh ende fin Gods / byſonder in
dingben / die ter ſalichendt noodigh ende heel nut zijn / upt te
dzucken / maer als offe eenighe menſcheltjcke formulieren
ende manieren van ſpꝛeetken van noode hadden om wel ver⸗
ſtaen ende tot onderſchepdinghe van Waerhepdt ende Lo⸗
ghen recht ghebꝛuyclit ende toeghe eyghent te moghen woz⸗
den. Daer unt dan komt / ſegghen fp / dat d' Authozitenpt
der H. Schꝛifturen meer eñ meer verſwarkt woꝛt / eñ eynte⸗
ick heel comt te vervallen / in voegẽ / datſe aen deſe menſthe⸗
Ieke fozmulieren als of die volliomender / klaerder / ende
bolghens / bequamer waeren / om Maerhepdt ende Toghen
aen te wiſen / allengſkens over ghedꝛaghen Wordt. Ende
vbooꝛwaer / d ervarenthepdt veeler tijden ſchijnt het ſegghen
van deſe Tupden niet wepnich te verſtercken / als inde welc⸗

ne men / ſoo fp voozgheven / gheſien heeft / dat / ſedert men t
gon

ö
|

ie Doo reden. 3.
gonſt groot werck te maecken vande fozmulieren der Belh⸗
deniſſen ende Verklaringhen / ende de ſelve deſe eere toe te
ſchꝛyven / als of de verboꝛghene ende donckere meeninghe
der Heyligtzer Schaft inde ſelve opt klaerſte wierdt unt⸗
ghedꝛuckt oock als of inde ſelve formulieren aller dunde⸗
Inckſt wierden boor ooghen gheſtelt die dinghen / die de Rerc⸗
ken Jeſu Chꝛrſti noodtſaeckelijck ghelooven moeten / ſedert
guck allengſkeng de Majeſtept ende Authoꝛitept der Hen⸗
ligher Schꝛiftuere is begonnen te vervallen / ſos datmen aen
ghevanghen heeft de waerhepdt ende noodtwendichendt van
alle opmien ende meeningen / aengaende de Beligie / aen die
foꝛmmulieren te binden: oock fa verre / datmen de B. Schꝛif⸗
tuere voaꝛʒbꝝ gaende ende te rugghe ſtellende / ſich op deſe foz⸗
mulieren beraepen heeft als op ghewiſſe Richtſnoeren ende
Kegulen / daer op niet te ſegghen en viel: ende dat die ghe⸗
ne / die doo; encliele eerbiedinghe tot de H. Schaft, maer
een han breedt van deſe fozmulieren af en Weechen terſtont /
ſonder eenich voꝛder bewijs van Hetterden beſchuldicht enz
de verooꝛdeelt zijn ghewoꝛden. Ende of ſchoon dit niet ghe⸗
beurt en is in't aller- eerſte beginſel als die formulieren eerſt
ter wereld: quamen / macr datmen ſich doe teghen allerlep
ſoodanighe inbzeucken met veele tautien vooz- bedingen /
pock limitatien ofte bepalinghen / pꝛoteſtatien ende andere
diergbelijcke vooz ſozgen ghewapent heeft dat evenwel met
lanckhepdt van tijden d' Authozitent ende t aenſien der ſel⸗
ver fozmulieren vermeerdert ende ghewaſſen / oock by trap⸗
pen al hepmelijck ende ſonder datmen't ghewaer wierdt /
googher ende hoogher gheſteghen ende beveſticht 1s: tot dat
de ſelbe ten leſten wel diep ghewoꝛtelt zhnde / thosft bykans
boben de Henlighe Schꝛiftuere ſelve heeft Berben opſteec⸗
ken. Aiſos zijn metter tüdt ſommighe alghemepne Conti⸗
lien ende formulieren des Sheloofg of Senerale Spmbo⸗
len die de ſelve Contilien beftoten eft geſtelt hadden / in ſult⸗
ken aenſien ghekomen / datſe van eentghe den Peplighen
Euangelien ſelve in Luthozitept ghelijch zun gheacht: Jae
dock tgeen alleen van cenen Auguſtmo teghen belagium ghe⸗
diſputeert ende vaſt gbehouden was / is met het verloop van

jaren ende tijden tot fulehawarrfiegdiek dns eũ Authazitcpt

) 3 dyghe⸗

Vooz- reden. Wk
opghetlommen (sack bn ſulcke / die anders d Authozitept
der Contilien ende Vaderen niet foo groot en pleghen te ach⸗
ten) datmen meynt / dat dit alleen ghenoegh is / om een Kees
raer der Rercke / wie hy dan zy / te moghen condemneren enz
de verooꝛdeelen / indien hy maer fchijnt Pelag o int ghevoelen
genichfing nae bp te komen. Dattet oock alfoa bpkangs
plach te gaen / ende nu ban oudts Beele jaren herwaerts ghe⸗
gaeu is / in andere gheſchillen over tſtuck bande Keligte /
weten deſe lunden met ſeer ſchinbare redenen vooz te ſtellen.
Summa / fp meenen groote ooꝛſaeck te hebben om te klagen /
dat vaſt alle foꝛmulteren metter tijdt in aenften komen ende
opwaſſen tot al te groote Authozitept: ende of wel tſelve
boor ooghen dickwils niet en ſchijnt / datmenſe nochtans al⸗
lenſkens inder daedt (oock niet teghenſtaende alle de vooz⸗
ſoꝛghen ende pꝛoteſtatien ter contrarie / ſoo Wap hebben ghe⸗
ſeydt) fiet daer toe komen / dat fp opghetogen woꝛden tot ons
veranderlücke / of ten minſten tweede Canones, Begulen / of
richtſnoeren des geloofs: welcken vooꝛtg anck fao bedeck⸗
telijck ende met eene aa henmelijcke beweginghe geſchiedt /
datmen niet ſos ſeer en merckt / datſe allenſkens opklimmen
tot den top ende de ſpitſe van meer als menſchelicke autho⸗
ritept ende hoochſte weerdicheydt / alſmen wel bebint wan⸗
neer t te laet is) dat fp daer toe al opgheklommen zijn : ende /
ghelückmen in andere dinghen / die Waffen ende groeyen / ſon⸗
der ghewaer te woꝛden datſe waſſen / ſiet / datſe ghegroept enz
de groot ghewozden zijn. De ſelve lunden meenen oock / dat
deſe fozmulieren ſeer fchadelijck ende naedeelich zin vooz de
Vryheydt der Kercken, of der Conſtientie ende der Pꝛophetie /
om dat het niet gheſchieden en kan / of / daer die formulieren
eens toeghelaten woꝛden / en ſluppe oock ſtratx / als dooz de
achter Berre m / tene Tpranniſche Wet / van niet te moghen
ghevoelen / ſpꝛeken / ſchꝛhven / leeren / met malcanderen van
Gods Wooꝛdt handelen / ende de Schꝛiftuer unt legghen /
Dan nae't vooz ſchꝛift van de ſelve foꝛmulieren / ſonder dat
het gesoꝛloft zy de ſelve in eenich twijfel te trecken / of dock /
alwaer't ſchoon met alle modeſtie / te weder-ſpꝛeecken. Ende
dat weetmen dan hier mede te bewimpelen ende te verbloe⸗
mien / te weten / dat ſulcx noodich is / op dat de publůcke vꝛede

der

me Ar
8 Vooz- reden. a

der Rertke in haer gheheel / ende onverbꝛootken ghehouden /

de confufie gheweert werde / ende de Vꝛphepdt niet upt en
berſte tot onghebondenhepdt. Waer upt dan wyders komt
(ſegghen fp) dat niemant die foꝛmulieren derf onderſoecken /
noch de leer puncten Daer inne vervat / aenden Toetſteen der
Waerhepdt pꝛoeven / oft / indien pemandt fijn epghen parti⸗
tulier verſtandt ende kloechhepdt te hulp nemende / de ſelve
. daerinne eenighe dinghen vindt / die / fijne
dozdeelg / niet waerachtich en zijn / hy tfelbe evenwel ſonder
merckelhcke perijekeel ende ghevaer niet en mach openen / ens

de tot anderer verbeteringh int licht bzenghen: daer mede
dan ſoodanige fozmulieren van Confeſſien ende Verklarin⸗
ghen int epnde Worden ghelijck alg ſtercke banden / jac pſere
veters / en ketenen / daer aen bepde Waerhept ende VDꝛphept
vaſt ghelepdt ende ghebonden / midtſgaders de doolinghe /
gens aenghenomen ende toeghelaten zijnde / ſterckelick bez
— 2 ende ſoo veel als eeuwich-duerende ghemaeckt
oꝛdt. N
Ten leſten ſegghen fp / datmen met ſoodanighe WBelijdes

niſſen ende Verklaringhen de ſchepdinghen ende ſcheurin⸗
gen eene Wijde deure open doet / overmidts de ſelve immers
foa die tot noch toe zijn ghebzupckt) foo veel zijn als publyc⸗

ke ende openbare Beldt teeckenen / Standaerts ende Danes
van twiſten: daer dooz / als dooz ſchepdſmueren / de Chziſte⸗
nen / die eendꝛachtich behoozen te weſen / ende die / foo veel de
ſumma der ſalichmaeckende Leere belanght / inder daedt wel
over een komen ende eens gheſint zijn / nochtans van mal: 1. Cor · T.
Rkanderen ghefchepden woꝛden / Wanneer deen ſepdt / dat hn
Pauls, d ander / dat hy Cephæ, deander / dat hy Apollo, d ander -/
dat hy Christi is: ende elck ghelooft / dat in (ne bpſondere
Vergaderinghe of Rercke alleen de ſupvere Geligie ende
| hope der ecuwigher onſterffelijekhepdt te binden ende te ha⸗
len is: alſo dat die hem by die Vergaderinge niet en voeght /
ghehouden woꝛdt als boo, gewis unt den Hemel ende tCo⸗
ninckrijck Jeſu Chꝛiſti uptgheſloten: daer upt dan / als upt
dene gheſtadich-loopende Ponte pn niet anders voozt komen

en kan, alg dat d'eene den anderen dootelijck hate / ende dat
ſpy met Bert ende ghemoedt met allen haer poogen ende 1

6. Booz reden 2
ten eeutwichttek ende onverſoenlick gheſchepden zin ende
Blöven, tot een uptnemende ſchade der gantſcher Chziſten⸗

epdt. 5
f Dit zijn vaſt de vooꝛnaemſte gronden: Daer op de eerſte en⸗
de tweede ſteunen / ende Daer mede fp haer ghevorlen onders
ſtutten: feet ſchijnbaer vooꝛ de ghene dieſe maer ten cexſten
aen en ſiet: als die niet / dan upt eenen ſonderlinghen pver
vooꝛ de Authozitept van Gods Mooꝛdt / boog der Conſcien⸗
tien vꝛyhept / ende der HRercken eendzacht ende vzede ſchinen
te ſpꝛupten: maer die nochtans wat naerder ingseſien zijn⸗
de niet foo ghewichtich en zijn gheweeſt in onſen oogen, dat
wy dacrom ſouden goet ghevonden hebben af te ſtaen van
onſe vooꝛnemen om deſe Berklaringh upt te gheven: want
deſe hate redenen / onſes erachtens / niet foa ſeer de ſaecke ſel⸗
ve / aen en gaen / als wel tmiſbzupck der ſake / twelck ghe⸗
meenlijck by de beſte ende heplſaemſte dinghen / even als een
wen / of ander miftmacckt aenghewas aen een ſchoon lichaem
ghevonden woꝛdt: ſulcks dat die Baer met de ſelve behelpen /
Baer dooꝛ de ſcherpe aeumerckinge van t gebꝛeck ende recht⸗
beerdighen haet / dien fp dꝛagen teghen tmiſbꝛupck / onvooz⸗
ſichtelick mede laten verruclien ende bewegten / tot het ver⸗
doꝛdeclen ende verwerpen bande ſaecke ſelve Om twelck
te Doen blijelien / ſal het de pijne wel waerdt zijn dat wp (ours
mighe dinghen bande Natuere / noodtwendichepdt / nuttic⸗
hendt / ende trecht ghebzupck der Belydeniſſen ofte Verkla⸗
ringen vooz henen laten gaen. Want daer upt ſalmen klaer⸗
lick ſien / hoe ſeer fp verdoolt zijn / die alle ſoodanighe Ver⸗
Klaringhen ſonder onderfchept verwerpen ende teghenſtaen:
midtſgaders wat onſe oogh⸗ merck ende vooznemen int unpt⸗
gheven deſer Verklaringhe gheweeſt zy.

Wat dan aengaet de Confeſſien of Gheloofs - verklarin⸗
ghen int ghemepnu / die en zin niet anders / dan klare / dun⸗
delycke ende met ſeeckere oꝛdꝛe gheſtelde uptlegginghen on⸗
ſeg Oheloofs / inde welche vele of mepnigbe perſonen haet
ghevoclen over de Articulen der Chziſtelhelle Beligie bn
monde / of by gheſchꝛifte openen ende de Chziſtenhept ken⸗
lijck macclien / ende dat tot naerder openbaringhe ende ver⸗
Hzepdinghe vande Godlycke Waerhepdt / afweeringhe van

de Ca⸗

Vooz reden. 7.
de Calumnien / daer mede d'onſchuldighe werden beſwaert /
ende opbouwinghe der Rercken in waren gheloove ende bzes
de. Dit is de epghentlycke / waerachtighe / ende opzechte
natuere ende aerdt ſoodanigher Belijdeniffen ende Verlla⸗
ringhen. Ende hier upt moetmen vande waere noodtwen⸗
dicheydt ende nuttichepdt der ſelver oopdeelen: ende ntet upt
den aerdt ofte tvooꝛncmen der ghener / die ſoodanighe Belie
deniſſen ende Verklaringhen dickwilg miſbzupckt hebben
tot een gheheel ander cít verſchepden eynde. Want dat zin
gheweeſt mif-flaghen/ niet bande Verklaringhen / maer van
de Verklaerders. Ten is niet ghewecſt het ahebzupek van
de Belhdeniſſen maer tmiſbzupch / t welck lichtelijck / ine
dienmen wil / bande fozmulieren der Confeſſien felt kan
gheſchepden Worden, 5
My ſtaen ſeer gheerne toe / dat ſodanighe foꝛmulieren niet
abſolupt en pꝛetijs noodt ſaeckelijck en zijn; derhalven ong
dock tgevoelen der gener / die wp hier vozen de vierde plaetg
ghegheven hebben / niet en ghevalt / die / namelijck / de ſelve
boo, den tweeden Regel des Gheloofs houden / ende pꝛeti⸗
ſelijck noodtwendich achten te zn / iſt niet tot den ſtant / im⸗
mers totten welſtant / bande Chziftelijchke Rercke. Want
daer de Schziftuere in hare rechte fin cendꝛachtelijck van als
len verſtaen ende ghedupdet wozdt / daer en zijn gheen andere
fozmulieren ofte manieren van ſpꝛeecken ſimpelijck van noo⸗
den / dan die in de Schziftuere ſelve bevonden wozden / ende
die inde Schziftuere uptghedꝛuckt ſtaen / zijn oock in haer
ſelven tot het gheloobe ende de ſalicheydt ghenoeghſaem: foa
dat / indienmen om deſe P. Schziften wel te onderſchepden
ende te verſtaen / alleene mede· bzenght een vzoom / leerſaem
ghemoedt / twelck begheerich en pverich is de Godlijcke
Waerhept recht te verſtaen / ende datmen daer bp gebzupckt
de behoozlijcke middelen / die den ghenen betamen / die gaer⸗
ne het rechte verſtandt van foo heerlijcke ende ghewichtighe
ſaecken ſouden hebben willen / men de ſelve fo klaer ende hel⸗
der bevinden ſal / datſe een pder Chꝛiſten t'allen tijden / over⸗
vloedelijck konnen ende behoozen ghenoegh te weſen / om de
bolkomen Verklaringh van Gods meeningh foo boe, ſich
ſelve / alg boog andere / daer upt te zakt ; want men heeft

4

8. Vooz-reden. l rake
voozwaer gheen reden te twijfelen / of Die ſelbe formulieren
ende manieren van fpreken/ Daer mede Bodt ende onfe Deez
re Jeſus Chziſtus ſelve / den Idioten / Leecken / ghemepne
ongheleerde Lieden eertijdts fijne herten fin ende meeningh
heeft willen openbaren ende uptdzucken / en zijn ons oock uu
heden ten daghe ghenoegh / om den ſelven (in te verſtaen ende
upt te legghen of te verklaren ende beguamelijck upt te ſpꝛe⸗
ken / aengheſienſe niet wepniger ons als hunlieden van Go⸗
de tot ſulcken epnde naegelaten ende dooz de H. Schrift over⸗

ghelevert zijn / op dat wp daer upt ſcheppen ende halen ſou⸗

den alles Wat tot dien waren Godſdienſt / midtſgadergs / onſe
ende anderer ecuwigher ſalichepdt behoozt. Daer upt dan
volght / dat het ſeer wel moghelijck is / dat de Kercke Jeſu
Chꝛiſti / ſonder ſoodanighe menſchelijcke foꝛmulieren niet als

leen en zy: maer oock wel ende in goeden ſtandt zu.
Daerg en- tuſſchen / hoewel ſoodanighe formulieren niet
ꝓꝛetiſelijck noodich en zijn / daerom en zinſe te ghelijck niet
boo? onpꝛofijtelick jac ongeooꝛzloft ende ſchadelijck te hous
den: want indien de Pꝛophetien / dat is / uptlegginghen der
Schꝛifturen / die de Teeraers ende Herders inde Academien
ende Rercken / elck hooft vooꝛ hooft den toehooꝛderen vooz⸗
dꝛaghen / of Dic anderſſins inde Vergaderinghen der Chzi⸗
ſtenen gheſchieden / niet alleen niet onnut / maer oock ſom⸗
tidts / in ſeecker aenſien / noodtſakelijck zijn / Wanneer dooz
de ſelve / den fin der H. Schziftueren / om d'onwetende te lees
ren / de doslende ten rechten weghe te bꝛenghen / de twyfelen⸗
de te helpen / de teghenſpꝛeeckers te wederlegghen / met (fa
veel moghelhck is gemepnſame klare ende gebanpekelijeke
manieren van ſpꝛeken / dock bupten de naeckte wooꝛden van
de . Schꝛiftuere / uptghelept woꝛdt ende verklaert: foo en
behooꝛt / met recht niemannen onnut / late ſtaen ongheooꝛloft
ende ſchadelijck te duncken / dat bele Dienaers Jeſu Chꝛiſti /
met eendꝛachtighe ſtemmen / ghemepnen vlyt ende neerſtig⸗
heyt tot meerder openinghe der Bodtlijcher waerhepdt / afz
weeringhe van Calumnten veeler ſtichtinghe / ende tot ande⸗
re heplighe ende Godtſalighe epuden / haer ghevoelen over
den ſelven fin der Schziftneren / dooz ſeeckere Daer toe ghe⸗
ſtelde foꝛmulieren dundelhck ende rondelpck te kennen 2
ven.

1

Vodz- reden. 9.
ben. Jae Wanneer Wp de faech ſonder vooz oszdeel ende
paſſien recht willen inſten ſalmen bevinden dat ſulcke tijs
den komen konnen / inde welcke ſoodanighe Verklaringhen

£ gheacht behoozen te wozden / niet alleen nut / maer bycang

noodich te zijn. Want als het ghebeurt / dat wn ſulcke tijden

1 beleven / inde welcke grove ende ergerlijcke doslingen 'tveldt

hebben inghenomen: inde welcke de noodighe hooft⸗punc⸗
ten des Gheloofs vooꝛbp ghegaen of niet dan ter loap,bers
handelt / de onnsodighe daer⸗ en- teghen als naodighe dapper
worden inghedzuckt / de nuttighe vande noodighe leeringhen
niet nae behoozen en werden anderſchepden: epntelijek / dat
de conſcientien der menſchen aen menſchelijcke ghedichtſelen
werden gebonden / ende men allerhande valſche onwaerach⸗
tighe meninghen met de wooꝛden ende manieren van ſpꝛeer⸗
ken der Schziftueren fiet omhanghen ende bedeckt / foo woꝛ⸗
den voozwaer / alle ende peder Chziſtenen bpſonder de Hees
raren der Rercken / ghenoodtſaeckt / haer wel ernſtelijck met
malcanderen te beraden ende te overlegghen hoe ende in wat
maniere zu fa veele ende fo groote quaden beft ſullen teghen⸗
ſtaen: ende iſt ſaecke datſe dan bemerelien / dat de blinde en⸗
de arme menſchen / met helderder ende klaerder voozſtellin⸗
ghe ende uptlegginghe der Sadlijcler meeninghe / dan wel
boo, henen by de Leeraers is ghebzuyckt / als met een fackel
inden dupſteren nacht aengheſteecken nutteluck ende vooz⸗
fichtelijck gheholpen konnen woꝛden / dat fp alſdan te gelijck
ende eenſamender handt hier in over een dꝛagen en t'ſamen
ſpannen om den fin ct meeninghSodg / dooz ſeker bequame /
ſelfs ooch eertijdts ſtichtelijck aenghenomene ende gemepn⸗
fame formulieren te verklaren ende boo, ooghen te feiten: of
mogelijck de daolende doo; der ſelver behulp ups die Diche
dichte dunſterniſſen verloſt ende op den rechtẽ wegh der eens
et ſalichepdt ghebzacht konden werden. N
Iſt ſaecke oock / dat het dan Baer nae noch gebeurt / gelijck
het veeltijdts wel plath te ghebeuren / dat die ghene / die bea
{en nutten arbepdt tot vooꝛdeel der Chziſtenhepdt aenwen⸗
Ben / evenwel met Calumnien beſwaert / met leelhcke ſuſ⸗
picien bekladt / ende gelijck met een vloedt van beſchuldig in⸗
ghen overſtolpt en ober vallen wozden: even als of fp Mare
pog:ftanderg ban alterlep opgheraepte opinien; of fp allo
— | 4 2 eenighe

10 Doo reden.

tenighe oude Retterien / als van nicug venldꝛoeghen: de
doolinghen / dic wel ect ver woꝛpen zin / als unt der Hellen
weder opgrocven: inde Beligie niet en hadden / dat vaſt ende
ſeecker ware: oock onder malcanderen met fo bele wanſcha⸗
pene opinien verdeylt ende gheſcheurt waren / datſe eer vooz
monſters van menſchen / alg vooꝛ Chꝛiſtenen ſouden ſchihnen
te houden te zijn: Wie iſſer / die niet en (al achten / dat fp welf
ende de ſaecke groot vooꝛdeel Doen / jae dat fp dooz eenighe
noodtſaeckelijtlihepdt ghelijck als gheperſt woꝛden / om dooz
tene openbare ſolemnele Berklaringhe ſoodanighe ſchzicke⸗
Wijhe ende ſchandelicke Calumnien tegen te ſtaen / ende dooz
tene vonde Belijdeniſſe de Chziſtenhepdt bekent te maecken /
wie ende hoedanige Kupdenfi en ſtuck bande Eeligie zin /
ende hoe fp Daer inne ſtaen / midtſgaders wat fp inder waer⸗
hepdt bande vooznaemſte poincten des Gheloofs ghevoelen /
om alſoo voꝛder boer ſoodanighe onſtraf bare ende wel⸗ghe⸗
poyloofde maniere van doen / cen ſterck flot ende grendel vooz
ſulcke eerlooſe laſteringhen ende Calumnien geſchoven hel
bende / d opꝛechtichent ende groot⸗achtinge van haten naem
ende faem Loop te ſtaen / ende by alle vzome bekent te maken:
byſonder / Wanneer fp boor de handt ſien / dat / ten fp ſulcks
geſchiede / oock wel de beſte van hun berbzeemt / eñ de ſwacke
bande liefde / die fp hadden tot de waerhent / afgekeert (ouden
werden: neffens dat veelẽ geen geringe ſcrupulen eñ quellin⸗
ghen in haer ghemoedt ghewoꝛpen / ende oozſaeck ghegeven
mochte woꝛden / om in haere doolinghen te blnven / of tot de
oude vuplicheden / die fp verlaten hebben / ghelijck de hondt
tot ſijn uptſpouſel / weder te keeren: dat oock daer dooz de
Brienden bande gunſtighe gheneghentheydt te rugghe gheto⸗
ghen / ende bande Bꝛoederſchap afgheruckt / ende den vpan⸗
den noch rupmer materie om te talumnieren inde handt ghe⸗
gheven ſoude werden / ende alfoa dooz de quetſinghe haereg
naems / als van terfijden de Godlijcke waerheydt gewondt /
ende boosts alle haere arbeydt / ſoꝛghe / neerſtichepdt ende
doen / tot vozderinghe bande ſelve tot noch toe aenghewendt /
unde noch wijder aen te wenden / onnut ende onvbzuchtbaer
ghemaeckt ſoude wozden ! Booz waer die eenighe luft of ge
Segheuthepdt heeft tot Des ghemepn welvaren / eenige ſoꝛ⸗

… Booz-reden. 5 15
ell ſoo vaſt gheſtelt zijnde / ſal met een dockt altijnt inde Tierce
ke Jeſu Chziſti feeckerlijeh in haer gheheel blizvende ban

heydt / om ſonder perijckel de ſelve ſoꝛmulterente onderſoec⸗
ken / oock de ſeive ſonder ſcrupule (behoudens althdt de mate
van liefde / zedichepdt ende Chziſtelijcke bsozſichtichept) tes
ghen te ſpꝛeeclten: in ſulcker voeghen / dat alle Hot blicken
ſal topenbaer onderſchepdt / datter is tuſſchen deſe fozmulie⸗

ren / eude Gaber 1D zornt/ twelck alleen die pzivilegien Gers
lich ende onberbzeechelijcht behouden moet / dattet alleen bas
bea ende bunten alle verſchil / ende teghenſpꝛeeckinghe ghe⸗
ſtelt is / ende dat der gheloovighen Conſcientien acn ' tſelve
alleen gebonden zijn.

Maer ou deſe waerſchauwinghe wel teghebzupcken: foe
dient 25 neben aenghemerckt / datmen wel moet tacften/
dat deſe vophendt niet faa verde uptgheſterckt en werde / vats
ſe loope tot een ougbebondene ende onghereghelde Litentie /
Baer mede een pder / wat hem luſt / uptbulderen ef uptſmijten
mach: want alſoo wel wozdt de viphepdt miſbzupckt vau
die ghene / die de knoop der ſelver te log maeckt / als dieſe al
te nauw teehaclt. Alle extremitepten moetmen hier müden /
ende de middel maet houden / die gheleghen is tuſſchen Ens
rannie ende tuſſchen woeſte onbetoomde onghebondenhepdt.
Eu om die te mijden / moeimen altijdt twee KRaedtſclieden aen
de hant houden: namelgek/ voozſichticheyt eũ liefde / die ont
wel hacft ſeggen ſullen / Wanneer / eñ hoe deſe vꝛyhept / ooz⸗
baerlyck / ende ſonder ergernig der vꝛomen in't werck geſtelt
mach worden. Die vooꝛzſichticheydt betaemt / eenſdeels de
ſaecken ſelfs te o verwegen / ende eenſdeels oock aente mert⸗
ken bequame tijden ende plaetſen / om dit of dat Leer- puuct /
bp monde of by gheſchꝛifte / vooz te dzagen. De liefde tomt
toe / op de perſonen te letten / op dat die niet gheerghert of
ontruſt en woꝛden / Diemen behooꝛde te ſtichten. Een wis
Godpzuchtich perſoon die de rechte liefde betracht / en bes
taemt het niet ſoodanighe vꝛpheydt ſich felben aen te nemen /
dat hu int teghenſpꝛeken noch deur noch venſter aen en fiets
maer ſonder onderſtheyt / by allerley octaſie / bp allen / ofte
oper al / alſt hem maer n tuft / tſelv ghe doe: ghelijck dock
het den ſelven net en vat aller anderer teghenſpzeetkinghen

( altes

|

16 Moo reden. 32228
altijdt ende oer al patientelijck te dꝛaghen / over te fien’ ens

de ten beſten te nemen. Dickwils moetmen letten op de ſa⸗
nen ende leeringhen / diemen teghenſpꝛeeckit / ende op de per⸗
ſoonen / bp de welcke ſoodanighe teghenſpꝛeeckinghen ghe⸗
Dꝛunckt wozden. Sommighe dinghen zin van foa grooten
hewichte / datmen die ſonder 'thooghſte gevaer onſer ſalig⸗
cpot niet teghenſpꝛeecken en mach. Te willen nochtans
ſoodanighe eenighen teghenſpꝛeecken / of ten goeden houden /
Bat de ſelbige van andere tegengeſpꝛoken woꝛden / ſoude van
de vooꝛſichtichepdt ende tiefde ſeer vꝛeemt zijn. Sommighe
dinghen zin van die natuere / datſe wel ſonder perijckel van
falichept pemrants teghenſpꝛeeckinghe konnen verdꝛaghen:
ende evenwel en iſt niet noodich / datmenſe tegenſpꝛelie / oock
ongeraden / om tghemeene beſte wille / datmenſe over al ende
altihdt teghenſpꝛeccke: want niet al dat gheoozloft is / en
ig terſtondt dienſtich of ſtichtelijck. Deſwackhept van ans
dere moet meenichmael onſe vꝛpheydt de Wet eñ mate ſtellen:
helij ck oock dickwils moet de onbillickhept ende verkeert⸗
Beit van andere / die na twiſten / kijvagien ende tegenfpzeecs
Kinghen jencken ende verlanghen / ende die maer occaſie en
ſoecken om te moghen knibbelen ende twiſten / Godt gheve /
unt wat oopfake dattet oock zy: ghenen moetmen niet aen⸗
ſtootelijex inde weghe legghen / op datſe niet en ballen: deſen
moet inen niet voeden: maer alle voetſel van twiſt ontrecken /
op datſe haer ſelven ende anderen / met haet knibbel - luſt met
en ſchaden. Want altijdt moetmen alle perihekelen der ghe⸗
loovighen / bpſonder der ſwarken / fo ſchouwen / dat wp onfe
vꝛnheydt niet en miſbꝛupcktn tot pemandts verderf: maer
de ſelve recht ende wel ghebꝛuycken / ende dat tot aller ops
bouwinghe. Maer in ſaecken / die niet heel ter ſalicheydt
noodich en zijn / ende onder ſulcke / die de Schꝛifture / volmaect
noemt / ende die gheoeffende ſinnen hebben inde Schꝛiftuere /
tot onderſchepdinge van waerhept ende logen: of die anders
ſins gheneghen zijn om eenighe verboꝛghene waerhept wat
dieper ende nauwer naer te voꝛſchen ende te dooꝛgronden /
Daer kan deſe vꝛyheydt altijdt ſonder ergherniſſe ofte gevaer
plaets hebben. Want daor ghematichde tegheuſpꝛeeckin⸗

gen die als de Meiſteenen der wmaerhept zyn / woꝛdt irr

Boor-redens | 17
gher lunden berſtandt opgheſcherpt: ſoo dat daer unt / even
als unt het wꝛiyven ende ſiaen bande Repſteenen tegen mals
rande ren / deſe vꝛucht ontſtaet / dat ſy / fte / de te Bozen ſchun⸗
lende doolinghe klacrlyck mercken: ofte inde waerheydt /
Daer in fp ſtaen / ſtercker beveſticht worden: welcke vꝛucht
naederhandt noodtſaeckelijck moet komen tot profijt bande
gheheele Shemepnte/ ende dat tot ſonderlinghe vozdermgh
der waerhept / eũ eere des Naemg Gods. Maer inde Tem⸗
ꝓꝛ len / vande pꝛedick- ſtoelen / boorde Ghemepnte te willen
ſchermen met opentraer teghenſpꝛeecken des eenen tegen den
anderen / ende vooꝛ't ongheleerde volck te willen ffacn ſtam⸗
pen van den ſtoel / met dopenbare foꝛmulitren over te halen /
ende qualhjcli Daer ban te ſpꝛeecken / of de ſelbve met openbare
fcharften te willen ſchavotteren / ende ſchandeluck dooꝛſtrüc⸗
ken / dat waer enckel dollicheydt / vol perickulen ende erger⸗
niſſen. Want de kenniſſe der waerheydt / die niet noodich is
ter falichent/ ninumermeer fo veel gocts en vooꝛdeels doen
kan / als wel de ontijdighe ende voozbarighe ongheſchickte
dꝛivinghe ende indꝛuckinghe bande ſelve / in t openbaer ende
int byſonder quaedt doen ende ſchaden kan. Ende foo veel fm
gheſepdt van de cerfte cautie ofte vooꝛ bedingh / dewelcke
. ſtellen van foꝛmulieren / wel neerſtelhck boog te nemen
act
Het tweede / datmen tot het recht ghebꝛupck deſer foꝛmu⸗
lieren moet aenmercken / vloent unt d eerſte: Te weten dat
men unt de foꝛzmulieren van Belijdeniſſen ü Verklaringhen
niet en makke eenighe gheeſtelycke banden ende ketenen / daer
aen de Conſcientien van die ghene / die ſulcke Verklaringhe
doen / als oock hare tongen ende pennen foo gebonden eñ vaſt
ghemaeckt ſouden woꝛden dat niemandt en ſoude gheoozloft
zun vander ſelver manierẽ van ſpꝛeken / methode / oꝛdze tte. te
wicken: maer dat de gene die de B. Schzift ch het gevoelen
fijns ghemoedts met andere maniere van ſpꝛeken / oꝛdze ett.
dan die inde fozmulicren ſtaen upighedzuckt / ſoude willen
uptlegghen daer daag terſtondt in ſuſpitcic ende naedencken
_ghebzacht ſoude werden van onſupverhepdt in de Heere.
Want op die Wijfe woꝛdt niet allt en upt de Berche verdꝛeven
ende ghebannen de Vzyhept / die ſelfs een pder geloovige fa
f Ce) 2 jans

18. Doo -reden. 0 g
lang de waerhendt ende de fis van Hodes H, Moozdt niet
te korten gheſchiedt: maer in haer gheheel Blijft) nacfijn |
welghevallen / inde untlegginghe der Schziftuere tot meeſte
voꝛderinghe der waerhept / ende opbouwönghe der Rercken
behooꝛt geheel ende al taegtzeſtaen te woꝛden: maer wandt
gack d' Luthozitept van Godg woozdt ſelve fecvcrelijck ghe⸗
mineert / ondergraveu ende verſwackt: want het doch niet
wel anders en kan zijn / of daermende manieren van ſpꝛeer⸗
ken / die inde foꝛmulieren ſtaen / in meerder waerde begint te
houden / als de Schziſtuere ſelve / daer moet d Nuthozitent
van Gods woozdt alleuſkens in klepnachtinghe komen / ens
de tot minder waerde / als de fozmulieren vervallen. Ende
ghewiſſelnck / indien Wp op dit ſtuck wel willen leiten: de
Vvooꝛnaemſte / ende / moghelßck / d eerſte trappe / daer dodz de
menfchelijche fozmulieren tot die hooghte van aenghenome⸗
ne / bykaug Godlijcke / Tuthozitept / gheſteghen zůn / 1c deſe
gheweeſt / darmen der ſelver mameren van ſpꝛeecken wooz⸗
den / methode ende ozdze inden aenvanck al te veel heeft
toeghegheven / even als of daer inne de meeninghe van alles /
wat te ghelooven / te hopen / ende te Doen ſtondt / vrel klaer⸗
der / beter / beknochter ende grondigher wierdt uptgedzuckt /
alg met de wooꝛden der hepligher Schrift. Hier upt is de
achtinge der formulieren vermeerdert / der Schzifturen daer
en teghen vermindert alſo datmen upt de Woorden manie⸗
ren vau ſpꝛeken / jae ſyllaben / bpnae / ende letteren der foz⸗
mulieren / ende vooꝛts unt de oꝛdze ende methode of maniere
bande ſaecke te verhandelen / den ſelven ſozmulieren epghen
ade / heeft beginnen te oordeelen ende uptſpꝛaeck te doen
ande waerhendt ſelve ende bande onwaerheydt / bpkans in
aller len leeringen ende opinien / niet anders / dan als of geen
Binck waerachtich weſen en konde / dan 'tgheen / als op een
dꝛaet / in alles daer mede over een quam: ende als / of nie⸗
mandt en konde ban kettertje of immergs van daolinghe ende
onwaerheydt ſupver ende vp zijn / die de ſelve (al Dede hy't
ſchoon op't alderſedichſte teghenſpꝛack / of Lande ſelde een
ſtron bꝛeedt afweeck / jac (dat twepnich verſchilde waer
ſwarichendt maeckte / om ſich ghenochſaem / als met eedt ·

Spaeren gende wooden van die fozmulieren te ar |
zl

|

Booz reden. 19

| Om welck fchadelijek miſbꝛuyck / openbare miſhandelinge /

ende onbehoozlhckheydt bp te teghen te ſtarn / noodich
18 / dat nien ſonderlingh / met aller cruſt / ende by nacft / t'allen
tyden / den lupden wel inplante ende doe verſtacn: dat de foz⸗
mulieren der verklaringhen niet en worden ghemaeckt / noch
geſtelt / tet dien eynde am te leeren dat de fin ende meening /
oft ghevoelen / datmen heeft vaude Cheiſtelßſckie Religie / met
ſulcken oꝛdze / ſuleken belendt / ſulcke manieren van ſpꝛelen
ende gheen andere / behoszen ende moeten voozgheſtelt ende
uptgheſpꝛoocken wozden: maer alleen dat de ſelbe daer me⸗
de wel ende beguamelijck konnen uptgheſpꝛooclten werden:
oft immers / nae t oozdeel / van die ghene / die ſulclie Belijs
deniſſe doen / in dier voeghen / alderbeſt untgheſpꝛoocken
wozden. Want alſos en falmen niet pꝛecijs ghenoodtfacckt

150 die te ghebꝛupcken: maer men ſal daer inne ſijne vꝛphept

thouden: ende / ghelhck hu wel doen ſal / die ſich darr mede
behelpt: alſo en ſal hy niet gheacht woꝛden qualick te doen /
dieſe niet en ghebzupckt: byſonder iſt ſaeclie hy de ſumma
bande ſalichmaeckende Leere / daer inne vooꝛghedꝛaghen /
vꝛywillich gaerne toelatt / ende die van hem verſchillen / niet
en condemucert of en veroozdeelt.

Het derde / dat uyt de gheſepde dinghen ſpꝛupt / als noo⸗
dich tor het rechte ghebzupck vande fozmulieren / is dit:
Mat die fozmulieren mmmermcer ghehonden woꝛden boog
Limiten Palen / of Hepninghen / binnen de welcke men ſou⸗
de mepnen de Religie ende ſalichmaccktende kennifje Godg
beſloten te zin / als of die gene / die de ſelve in alles / Conſtien⸗
tie halben / niet konnen toeſtemmen / daerom bande eeuwige
ſalicheydt / ende tConinckrijck der Bemelen geſchepden ende
uptgefloten ſouden weſen. Dit moet vooꝛ waer verre zijn van
ons / die wy ghelooven / dat de Chziſtenen in Beele dinghen /
ſonder ſchade van Gare ſalichepdt / onvoozſichtelijck Deelen

konnen ende houden / dat die dinghen / diemen pzetiſelhck
weten ende ghelooven moet om ſalich te woꝛden / ſeer wepni⸗

ghe zun. Op dat wp dan bethoonen / dat deſe hoovaerdighe

Wyzeedihept wydt van ons 18: verklaren wp opentlick / dar

de fozmulieren van Beljdeniffen ende Verklaringhen nieus

anders vooz ghehouden en maghen woꝛden / dan vooz

Cal ſe ecken

28 0 Door-veden. l
ſeeckere teetkenen ende Liwꝛepen / of uptgehangene Blaſoe⸗
nen / daer mede die ghene / die de ſelve int licht bzengh en / te
kennen gheven / dat fp het daer voor houden : dat de in ende
meeningh in die fozmulieren begrepen de waerhepdt alder⸗
naeſt tomt / ende dat fp daerom (ten zu fp beter onderrecht
werden) van herten wenſchen ende begheeren dat alle / die de
waerhent ende den vꝛede lief hebben / de ſelue aennemen / niet
tnuhentlijck daerom om dat fn dat vooꝛ het eenighe middel
houden / daer deur fp ſalich moet en woꝛden: maer op dat fn
deur behulp bande ſelve hun fa verre houden bupten 'tperye⸗
kel ban dolen / als fp konnen. Want ten moet een Chziſten
menſch niet evenveel weſen / op wat maniere / ende dooz wat
wegh hy nae de ſalithepdt tracht. Hy moet toeſien / dat hy
den alder veplichſten ende feecherften wegh kieſe: ten zy hi /
moghelijck / belet werde doo eene rechtveerdighe vzerſe van
meerder perijckel / ende arghernis inde Ghemepnte. Want
deſe vꝛeeſe alleene wechghenomen zijnde / behoort tgoedt der
ecuwigher gheluckſalichept ende des onſterffelijcken levens
bp hem ſoo groot ende hoogh geatht te zijn dat hy alle de pe⸗
růckelen / die fijn ghemoedt van t omhelſen deſſelven ſouden
Konnen afkeeren en af-lepden / behooꝛt te haten ende ſozch⸗
vuldelijck te ſchuwen. Ende en behoeft hu daerom met te
pꝛeeſen / dat hy / ſoo doende / mede ſcheuringhe twelck den

poſtel een werck des vleeſthes noemt; vooꝛſtaen ende aen⸗
rechten ſoude. Want / of hy ſchoon ſich tot cen andere Ver⸗
gaderinghe begeeft / Daer mede en verſmaet hy niet terſtondt
die Vergaderinge / die hy verlaet / of en ooꝛdeelt niet / dat de
ſelve bande hoope der ſalichept untgeſloten zu: maer begeeft
ſich alleene bande gene / die min ſunver is / tot de ghene / die
hy ooꝛdeelt ſupverder te zijn: op da: hy thoone dat hy op als
le waerheypdt / die eenichfins tot onfe ſalichendt dient / wel
ernſtelijck let / die in achtinghe / ende ter herten neemt: ende
dat hy alfa ſijue Conſcientie vꝛpe vooꝛ God ende ſijnen Hee⸗
re Jeſu Chziſto: niet naelatende evenwel daerom te arbep⸗
den / om met alle ware bꝛome lteden den vꝛede ende eemchept
te onderhouden met alle blijtichent/ ſoo veele moghelyck is /
ende fijne moderatie ende reckelyckhept allen Godtpzuchti⸗

Bien benent te maecken.

A

—

l Door reden. 2t.
Iſt ſaeclie / datmen de foꝛmulieren van Belüdeniſſen ende
Berklaringhen beſtuyt ende bepaelt binnen deſe heylfame
ende heplige palen hares rechtẽ gebꝛupcks: fo ſullen de ſelve
niet alleen niet voor ongheooꝛloft ofte fehadelijck : maer ter
tontrarie als baaz de Chziſtelnclie Semepnte ſeer nuttelöt /
jae ſomtijdts ooch nootſakeluck gehouden mocten wozden.
Weſchalven oock die gene / die de ſelve niet alleen niet noodt⸗
ſakelijck: maer onnut / jae ongeooꝛloft eñ ſchadelijck te zijn /
vooꝛgheven / ghehouden moeten woꝛden / datſe de ſelve groot
ongelhck doen. Want fo verre iſt van daer / datſe in haer ſel⸗
ve de vlaſeſteyt eñ Weerdicheyt der H. Schzift / namelijt / de vol⸗
tomenhept ende klaerheyt der ſelver / pet ſoudẽ te koꝛt doen /
dat ter contrarie veel cer / der ſelver ware Luthoꝛitept daer
doo, berſterckt ende beveſtieht woꝛdt: niet wepnigher ais
doo, de Pꝛophetien ende uptlegginghen der Schꝛiftueren.
Want aengeſien De waerhent der foꝛmulieren / ſo wel ten ops
ſien vandenſin, als vande manieren van ſpꝛelen / eñ d'oꝛdze
of tbelept unt de B Schaft ſelve beweert cr beſchermt moet
woꝛden: jae dewil de foꝛmulieren ſelve te kennen geven / dat
ſulcx van allen ende neghelijcken vꝛpelijck mach ende moet
gheſchieden: ende derhalven ons van haer ſelven tot de
Schzifturc wijſen dock uptdzuckelijck willen cñbevelen / dat
men ſich in atie verſchillen op die alleen beroepen fal: fo moet
men numers goꝛdeelen / datſe dienen / niet om d' Authozitept
der Schziftueren onder de voet te ſtooten / of te verſwacken:
maer om de ſelve vaſt te marcken. Van geleken en vercoz⸗
tenſe oock in ghenen deele de Vryhevarder Kercken: acngeſien
memandt pꝛeciſelijck Daer aen verbonden en woꝛdt: fac nae⸗
demael cen peder wert vꝛy geſtelt de ſelve aen Gods wooꝛt /
als aen een Maeghſchale / te overweghen ende te bepꝛoeven /
ende boosts ſonder eenige vꝛeeſe of peryckel de ſelve tegen te
ſpꝛeecken: Wanneer hy maer als vooz henen gheſeydt is /
wel nauwe ende ſozchvuldighe acht neemt op't geen de vooz⸗

ſichtichent / liefde / ende beſcheydenheydt / in ſoodanighe ghe⸗
leghenthendt verenſchen. Sp en doen oock unt haer ſelven

een deur of venſter open tot ſcheuringen ende ſchepdingen.
Want men vooꝛ geen ſcheur· maker houden en mach / den gez
nen / die ſich by de Pergaderingen voeght / by de . f

22 Vooz-xeden.
Nhelooft ende houdt de meeſte ſupverhepdt te ſullen binden in
de Leere / een nauwer betrachtinghe van bede ende billick⸗
benot / midtſgaderg een inghetoghener / ende de meeſte hey⸗
licheydt int leven: Wanneer hy maer alleen andere Verga⸗
deringhen nict-bermetelijekt en veracht / noch en goꝛdeelt / dat
die terſtondt bupten den Hemel ende de hope des eeuwighen
tevens gheſloten zijn / dewelcke hy fiet/ dat haer van fyne
Pergaderinghe wat vꝛeemt houden : want doch de vꝛede / en⸗
de Chziſtelijelie eenichepdt wel kan ende behsozt in haer ghe⸗
Beel te blijven / oock onder Bergaderinghen / die in meenin⸗
ghen van malcanderen verſchillen ende gheſchepden zun:
wanneer het ſlechts aen ons niet en ontbzeeckt / dat alle die
hene / die de leeringhen ter falichepdt noodich vaſt houden /
ende de leeringen / die de ſalichept ſchadelijck zin / niet hardt
en dꝛyven / niet en vereenighen / ende d een d ander dooz ons
derlinghe Bꝛoederlhcke liefde inden Heere Jeſu omhelſen.
Maer indlen't aen ons onthzeeclit / dat die Rerelen / die ee⸗
nich konnen ende behoozen te weſen / ende tot een lichacm aen
malcanderen te groepen / niet tot malcanderen en komen /
noch cenich wozden: of dat wn oozſaeck zin / dat die ghe⸗
ne / die nu bied zijn / bunten needt ban malcanderen (cheps
den ende beedeplt woꝛden / alſdan maken Wp ons ſchuldich
acn ſcheuringhe / ende moghen met rectzt als perturbateurs
ende verſtoozderg banden vꝛede / ao, Godt / aengheklaeght
moꝛden. Twelckt dan foo waerachtich ende ſeecker is / dat
d Apoſtel fchijnt oock die van ſcheuringhe te beſchuldighen /
die ſeyden / datſe Chriſti waren / niet min / als d andere / die
Baer ſepden Pauli, Apollo of Cephæ te weſen / om dat de ghene
deſe verſmaden / ende onweerdigher achteden als haer ſel⸗
ben: fae alg bꝛeemt van Chꝛiſto / verwierpen. Alſos dat het
Beneerſtighen der waerhepdt / hae goedt ende heylſaem de ſel⸗
ve sock mach weſen / niemandt / immers nict bee, Bodt, en
onſchuldicht van ſcheurmacckinghe / ten fp de ſelve met
waerachtigheliefde tot cendzacht ende vꝛede / midtſgaders
Beirachtinghe van onderlinghe goedtgunſtichepdt / verghe⸗
ſelſchapt zu. Want ſoo aenghenaem ig Gode de waerachti⸗
ghe vꝛede ende eenichepdt der licrcke / dat hem oock de waer⸗
Depot mtſhaeght / alſſe opꝛoerich is: dat is / om dupdelycker
te ſpʒeece

Doorreder. 28
te ſpꝛeeeken / dat hy een feer quaedt gheballen heeft aen ſuleke
maniere van de waerhepdt vvozt te plauten / die met otmoa⸗
dighe ſcheuringhe ende verſtoozinghe vergeſelſchapt en ver⸗

menght is. 0
Wp en willen cvenwel niet ontkennen / of het en kan ghe⸗
ſchieden / ende gheſchiedt menichmael / dat duſdanighe foz⸗
mulieren doo; verloop van tijden / meer cere ende weerdig⸗
heyt verkrügen / dan wel behgoꝛt / ende datſe ten leſten / ten
zu dacrinne neerſtelijck vaozſten / ende tvooꝛt crunpende
guaedt ſozghvuldelnc geſtunt werde / in Afgoden / Conſcien⸗
tie⸗ſtrieken / ende Scheur-blaſoenen veraerden: nochtang /
dewyl ſulex niet en ghebeurt dau by toeval van miſbzupecl:
fao en mach daeromme ſulex deſe fazmulieren niet gheweten
wozden: aengbeften 'tſelve ſpꝛunt upt het ghebzeck / niet van
de fezmulieren ſelve / maer der ghener / die de ſelve / Deur ha⸗
re verkeerde ſpitſtunichept / of veel cer / Deur hare boofhepdt /
alſt hun maer foo gheleghen komt / afte als de bequame tydt
en ottaſie ghebozen is / miſbzuncken. De rechte Waerdije
van een ſaeck moetmen op't rechte ghebzupcli of miſbꝛupck
van dien niet gronden: want ecn quaedt / of onwijs menſch
kan ſomtijts dock de beſte ſaeck ter wereldt ſchandelyck miſ⸗
Dzunclien: ghelijck dan daer-en-teghen een Godtvzuchtich
wis man / ſelſs oock een ſaeck / die in haer ſelven guaedt ende
ſthadeihekis ſomwylen wel ende tot cen heplfaem remedie
tau gebꝛupcken. Daer by komt / dattet oock nauwelicks
mogheihck en is / of indienmen niet altemet ſoodanighe foz⸗
mulieren ende Verklaringhen uptgheeft / een wide deure
open ghedaen woꝛdt boog andere ghebzeecken ende ſwariche⸗
den / die / indienſe met graoter / ten minſten wel foo groot zin /
als de ghene / die tegen tuytgheven vande ſelve ghemoveert
woꝛden / ende den wegh lichtelick banen tot eene loſſe onbe⸗
toomde onghebondeuhepdt ende licentie / om alles int Wildt
unt te finpten: welckelitentie niet beter is / (oo niet veel ar⸗
der als de Tpꝛannie ſelve. Beneffens / ten leſten / dat dooz
be uptgheven van ſoodanighe Verklaringen teghen de ghe⸗
zercken ende miſbꝛuntken / die by cemghen ghevzerſt woz⸗
den beguamelyck / in voeghen / als nu is aengheweſen / kan
werden voozſien. Wan ghewiſſclyck / rn n
7 f 2 b U

(sa

24 Pooz-reden. a ur
die booꝛmaels te rade ghewoꝛden zijn / ſoodanighe Belijdes
niſſen ende Verklaringhen haers gheloofg upt te gheben /
gebleven waren binnen tperck van ſodanich recht gebꝛuyck /
alg voor ig verhaelt: men ſoude die Belijdeniſſen nopt ſoo
hoogh inde Lierche gheſtelt hebben: Macr alſmen vergat
ſoꝛchvuldelijck op die ſaecken te letten / is der ſelver Autho⸗
ritept allenfkeng ende by trappen ghewaſſen ende gheklom⸗
men: alſoo dat metter tijdt de Conſtientien / ooghen / tongen /
ende pennen der menfehen Daer aen hebben beginnen te hans
gen / niet anders alg aen richt- ſnoeren / winclel-haecken / en⸗
de onghetwöffelde Fegulen des Gheloofg. Wast upt ghe⸗
volght is / dat ſommighe dooꝛ de ſelve / als doo Cartellen ens
de ontſeg-bzieven allen anderen Vergaderingen of Bercken
doozloghe hebben aengheſepdt ende aenghedaen: ende om
boort alle hoope te benemen van nimmermeer weder in
vꝛientſchap te vergaderen / zijn de Vergaderinghen der Chzi⸗
ſtenen dooꝛ deſe foꝛmulieren / niet anders / dan wel cer de ver⸗
fchepden Landtſchappen doo; Limiten ende Landtſchepdin⸗
gen: of gelijck tegẽ malcanderen te Velde leggende Legers /
met Trencheen / Wallen / ende Bozſtweringen van malcande⸗
ren geſchtyden / ende ten leſten / twelck tupſterſte ig / daer de
TCprannie toe geraken lian / datmen sack die gene / die de foz⸗
mulieren tegenſpꝛalien / met den ſwaerde ende tgeweldt heeft
te keer gegaen / ende dat met ſuleken pver / hitte / jae raſernize /
dat / daermen den pꝛofanen / Godlooſen berachters der H.
Schrift / ende Atheiſten / dooz de vingher ſagh / of ſeer licht
pardonncerde / deſe alleen tot de ghevanckeniſſen / pijnbanc⸗
ken / galgen / raden / vupzen / ende de alderwzeedtſte tozmenten
verweſen wierden / ende dat tot gheen ander epnde / dan op
dat d Authozitept der fozmulieren Bande teghenſpꝛecckinge
ende berachtinge bevꝛydt ende verſeliert / ende alſo quauſups
dupterlicke brede der Riercke ende KTandts ruſte onver⸗
ſtooꝛt bewaert ſoude wozden. Welcke maniere van doen /
gelijckfe allen Chziſtenen met grooten rechte ende reden ver⸗
haet ende teghen de boꝛſt behaozt te weſen: alſoo heeftſe ong
dock alle tijde ten hooghſten miſhaeght / als die bon confcicus
tie / maken de menſchelicke Schꝛiften / Beflupten/ of inſtel⸗
linghen / in ſalen / die t gheloove ende de confcientie 5
eenighe

g 1 Vooz- reden? 25
eenige of beſtierende of bedwingẽde macht / tot daer toe / in te
runmen / of toe te latẽ datſe hun by ander ingerunmt werde.

Wt dit alles / Godvzuchtige Leſer / ſal V. L. lichtelijck verz
ſtaen wat wit ende oogh- merck Wp gehadt hebben met het
uptgeben van deſe Verklaringe: te weten ' tſelve dat nughe⸗
fepdt ig / eñ ger ander. Want (pen werdt hier toe niet uptgez
geven / om daer mede de Confcrentien eenen nieuwen ſtrick te
berepden : ofte om pemandt met de ſelve een onbeweeghlück
richt · ſnoer des geloofs / of Regel van Lcere boog te ſchꝛivẽ /
ſulcke namelijck / die der meuſchen Conſcientie vooꝛ God pꝛe⸗
tiſelijck verbinde / eñ van de welcke / dienvolgende / niemant
en zy geoozloft een han bꝛeedt te wijcken / noch inde ſaken /
noch inde manieren van ſpꝛekt / noch inde methode of manier
van leeren. Deſe hovaerdige ydelhent / ſp verre van ons / die
Wp weten ſoodanige eere geener menſchen ſchziften hoe bez
guaem die oock gheſtelt / hoe langh ende neerſtich datſe over⸗
wogen mogen zijn / toe te komen: maer alleen Gods wooꝛdt /
begrepen inde B. Schzifture: Die wp oock niet onwetende
en zyn / wat nieuwe ſcheuringẽ / Secten / veroozdelingen / ver⸗
banningen / verdoemingen / vervolgingen cñ andere dierghe⸗
Icke ergerlijcke / eñ groote ſwaricheden unt het miſbzupck
van ſodanige ſchꝛiften (gelijck dan het miſbꝛupck niet dan al
te lichtelijck eu dickmael Bodt betert / can en plach duſdani⸗
ghe ſaken / als op de hielen te volghen) gheſpꝛoten ende dick⸗
Wils opgecomen zin / tot onſer aller grooten herten - leet enz
de innerlijcke dꝛoefheyt onſes ghemoedts. Onſe vooꝛnaem⸗
fte oogh-merck is dit gheweeſt / dat wn ſouden ghenoegh
doen de menichvuldighe begeerten / ende het onophoudelpck
aenpo2ren der ghener die ooꝛdeelen / dat Wp deſen dienſt ons
fe liercken / ende te ghelijck onſen Vaderlande ſchuldich zin /
ende dat om tghemepn welvaren te voꝛderen / dat is / om
de GBodlijche waerhepdt meer aen den dach te bꝛinghen / enz
de de vzede / bepde inde Rercke / ende int Landt: te beter
te bevoꝛderen / ende alomme upt te bꝛepden. Waer bp noch
gheliomen ig / deſe conſideratie / dat Wp dopꝛechtichepdt
onſes ghevoelens ende onſe onnooſelhepdt op deſe Wife te
gevoeghlycker ſouden verdedigen / teghen de onbehoozlijcke
ende ongoddelycke beſchuldinghen der ghener / die / daer

Cs) 2 fp ſel⸗

26 Vooz reden. 1

fp ſelve / al van langhen tůdt / in ſeer ſware ende ſchadelijcke
doolingen ſteecken / ſoo in andere puncten / als int ſtuck van
de Natale Pꝛedeſtinatie / met den aenkleven van dien / als
dock van t Hietter-dooden / nochtans daer boor ghehouden
zin / dat fp alleen de rechtſinnige / louter ende ſunver- Sere⸗
foꝛmeerde zijn: ende haer niet en ontſien / ons niet alleen Daas
linghen: maer gock Lietterijen ende Sodſ laſteringhen op
te legghen / jae die / terwijlen fp ſelve een nieuwe heerſchin⸗
ghe inde liercke pleghen / ende niet alleen ſcheuringhen ende

Secten maecken: maer ooch ſchzicheltjeke perfecutien / ende

jam merlijche verbanninghen / teghens de onſchuldighe dooz⸗
gaeng aenrechten: nochtans ober ons (die fp met langh ghe⸗
eden in hare Doꝛdꝛechtſe tſamen-rottinghe / wel ten deele
geroepen: maer onverhoozt ende onveramwooꝛdt t'onrecht
verooꝛdeelt hebben) meer als calumnieuſelick klagen / als of
wy de rechte Autheurs ende Boer vincken waren ban alle
de ergherniſſen ende beroerten tot noch toe inde Pederlandt⸗
ſche Bereken aengherecht. Om dan de ſelve van openbaere

Calumnie / ende menichvuldighe ongherechtichepdt teghen

ons hier toe ghepleeght vooꝛ Bodt ende de gheheele Chꝛi⸗
ſtenhepdt bolkomelijch te overtupghen / ende te ghelyck alle
Godtvzuchtighe Lief hebbers bande Sodlijcke waerhept /
ende Uerckelijcke vꝛede te onderrechten: hebben wp / niet

ſonder ghewichtighe ende rechtvaerdighe ooꝛſaecken / goedt

ghevonden / deſe openbaere eenſtemmighe Verklaringhe ans
fes gevoelens / over de vooꝛnaemſte Articulen bande Chꝛiſte⸗
licke Religie / unt te ggeven: Int ſtellen bande welcke wp
hier / op ſonderlingh ghelet hebben / dat inde ſelve gheen
Leer-punct / twelck noodtfaechelijck of ſeer nuttich was /
naeghelaten / ofte / tgheen valſch of verwert / of oock onnut
ende gantſch vergheefs was / daer in gheſtelt ſoude werden:
maer dat fp de foꝛme der gheſander / of veel eer der gheſont⸗
maeckender wooꝛden / die ong tChꝛiſtelijeke gheloove ende
Godtvꝛuchtichepdt overvloedich uptdzucken / loꝛt / klaer /
ende met goede oꝛdꝛe begrijpen / ende 'tſeffens om als in een
ooghenblick gheften te woꝛden / verthoonen ſoude: ende dat
alles volghens de eendꝛachtighe toeſtemminghe van alle de
Vzoederen / welche (fel die ghene / die inde Tucht· huyſen

opghe⸗

E

| att en

‚_ Dooz-reden. 27.
opgheſtoten zijn / niet untghenomen) de ſelve gheſien / inde
beecfe Gods / nae den richtſnoer der heyligher Schzift / vooꝛ
ſoo veele de ongheleghentheyt des thdtgſulcx heeft konnen
lden / ouerwoghen ende toegheſtarn hebben. 5

Wp hebben de ſelve niet ailcen eene Canfeſſie of VBelide⸗
niſſe des Gheloofs / maer oocſi eene Verklaringhe onſes
ghevoelens ghenoemt: overmidts eene Verklaringhe / vin
wat meer ende wat ghewichtighers belooft / dan eene naeck⸗
te Belijdemſſe des Geloofs alleen: Ende dit was noodich
op dat Wp alſoo aen d'eene ſüde de hoope ende verwachtin⸗
gbe der ghener ſouden ghenoegh doen / die eene runme / volle /
ende klare uptlegginghe onſer meeninghe van meeſt alle de
Articulen der Chziſtelijcker Beligie van ons begheerden:
ende met een aen d' andere fijde oock den mondt ſtoppen den
ghenen / die / niet hebbende / dat fp in ons met recht konden
beriſpen / tvolck tot noch toe hebben gheſocht wis te maec⸗
ken / dat wp maltanderen nimmermceer en fouden kunnen
bverſtaen / om in eene ghemepne / vupdelijcke ende eendꝛachti⸗

ghe Verklaringhe bande vooznaemſte poincten der Chziſte⸗
Icke Gecligie over een te dꝛaghen: maer dat onder ons ver⸗
boꝛghen waren ſommighe dinghen / daer van wp ons ſcha⸗
men ſouden onſe meeningh t'openbaren / ende dan noch ſoo⸗
danighe dinghen / die de pzintipaelſte Hooft⸗ſtucken ende
gronden der Chziſtelijcke Religie om verre wierpen: oft /
foo Wp de ſelve t cenigher tydt ſouden komen te openen / dat
Wp tſelve doen ſouden met dupſtere / twyffelachtige ende on»
ſeeckere manieren van ſpꝛeecken / of met ſceckere generale
ende flibberighe omwimpelingßen van wooden / foo decken
ende toeſtelpen / dat de rechtveerdighe tenſuren of beriſpin⸗
gen / oft / veel cer deſer lunden Calumnien / daer op geen vat
hebben en ſouden.

Hoewel wp nu deſe beſchuldiginghe elders ende dickwilg
ghenoegh ontdeckt en wederlepdt hadden: foo hebben wp
noch: ans de ſelve liever willen ontmoeten met eene openba⸗
re ende generale Verklaringh onſes Gheloofs / dan by an
1 dere weghen / die de C alummie meer hadde mogen onderwoz⸗
‚… Pen zun Soo gheruſt is een goede Confcientie / ende tvor⸗
Nl trouwen / datmen Geeft OP cene goede ſaecke / welck wy
5 53) 3 Doo

28 Vos: reden. 5 N
do oz deſe ottaſie mede openbaerlijck hebben willen Betupge.
Dit is dock / onder anderen d oozſaeck ghewecrſt / wacrom
wp deſe Verllaringe niet en hebben willen ſtellk met enckele
wooꝛden der Schziftuere / namelijck / op dat wp dat quaedt
vermoeden niet voeden noch ſtyven en ſouden / als of wn
ſchuyl- winckelen ſochten / ende onder de dobbelſinnighe (oa
ſommighe haer niet ſchamen te ſpꝛeken) ſchozſſe der Schzif⸗
ture ſeer leelijcke ende profane meeningen ſouden verbergen /
ende dat ap alſo nieuwe oopfake om te talumnierẽ ontnemen
ſouden den genen / Welcker vooꝛnemen pzincipalijck is / ende
die gheſtadich hier over unt zijn / dat fp der Nemonſtranten
nactu’ factn ende achtinge / onder wat pꝛetext of deckmantel
het zu / met bittere ſmaedtheden / of immers met quade bez
1 1 8 9 ende archwanen / bekladden ende vupl maken

mochten.

Vande ſteeckelighe ende al te ſubtijle ende ſpitſinnige que⸗
ſtien / die epghentlhck tot de Atademien ende Schoolen meeſt
Dehoozen / en die oock den ghenen / dieſe begrijpen / niet en
baten / ende den ghenen / dieſe niet begripen / niet en ſchaden /
hebben wp ons voozbedachtelijck onthondt᷑ / de ſelve overla⸗
tende den ledigen’ eñ al te ſeer curicufe verſtanden / die met de
ongheneſelielie diſputeer-ſieckte ghequelt zijnde / groote luſt
hebben / dat fn de ſcherpſinnichept haers verſtants te thoone

ſtellen / ende Daer mede eere in legghen moghen. Wp hebben
alleen gelet op die waerhept / die na de Godſalichept is / ver⸗
gheſelfthapt met cene ſlechte / opꝛechte eenvoudichept / die de
onghelcerde ſonder groote moepte konnen begrüpen / ende
waer van nochtans de geleerde niet en behoozen te walgen.
Wp hebben vooz tbeſte ende tſeeckerſte gehoudente blijven
binnen de noodtſaeckelijche / ende / onſes ooꝛdeels / nuttighe
poincten / de reſte al willens vooꝛbp gaende / ende dat om bep⸗
de de upterſte van te veel ende te wepnich te doen / te bequa⸗
melijcker te ſchouwen: Want tghevoclen der ghener / die
meypnen dat inde VBelijdeniſſen ende Verklaringhen niet en
Behoort te komen / dan datmen pꝛeciſelijckl meet weten ende
doen / oin ſalich te woꝛden / ong niet en behacght. Met recht
dunckt ons / datmen oock behooꝛt te letten op de nutte Actiz
zulen, byſonder ſulcke / die onder die ſoozte boven andere unt⸗

ſteecken / |

sn

Vooz- reden. 29
ſtekten / ende als den vooꝛ: ganck hebben. Want deft zijn als
pꝛickelen ende ſpozen / die onſe wille ſterck aendꝛijven ende
voogtpozren / om de gehecl noodtſaeclrelncke puncten met te
te meerder luſt ende vlytichepdt te behartighen ende waer te
nemen. Daer unt men dan each dickwils fiet gebeuren / dat
eenige dingen / die / of ſy ſchoon niet pꝛetijs ter ſalichent noo⸗
dich en zijn / de gemoederen nochtans feer ontſtellẽ / oock onfe
genegentheden ende gantſchen wille met hare gewichte dap⸗
per tot deen of d' ander (de nepgen eñ bupgen / in voegẽ / dat
die daer in ſun Goet niet recht of niet vaſt en ſect / ſcer lichte⸗
lick verder en verder vanſijne vaſticheyt verruckt en afghe⸗
toghen / jae niet anders dan de ongheſtadighe golven / herz
Waerts ende derwaerts in verſchepden dubbingen ghewoz⸗
pen en gedꝛeven woꝛdt. Al iſt dan dat het niet abſolutelijch
noodich en is die nuttelijcke dinghen te weten / foo is noch⸗
tans het niet willen weten / jae oock ſomtidts het bloote
niet weten van ſoodanige dinghen gevaerlijck ende dickwils
ſeer ſchadelijel.

Wy hebben oock alles gherecht tot de pꝛactijck of het da⸗
delijck beleven vande Chziſtelijcke Godvzuchtichept: Want
dn houden dat de rechte Theologie teenemael op het doen
uptloopt / ende niet / noch ſimpelijck / noch vooz tmeeſte ende
boomacmfte Deel der ſelve in ſpeculatie ende bloote weten⸗
fchap gelegen is / ende dat derhalven / al wat Baer in gelcert
woꝛdt / engentlijck daer henen mact werden geſtreckt / dat de
menſche vperigher ghemaeckt / ernſtigher opgheſcherpt en»
de dapperder ontſteccken werde / om ſijn ſchuldighe plicht
neerſtelhck te Doen / ende de Gheboden onſes Meeren Jeſu
Chziſti vlijtelick te onderhouden. Tis een dzooghe / doz⸗
re/ onbzuchthaere / ende derhalven niet dan een baſtaert-
Theologie / die alleen in pdele / loutere ſpeculatien en ton⸗
templatien / dat is / aenmerckinghen / overlegginghen of
werckinghen des verſtandts beſtaet / ende die / nae datſe
langh en bꝛeedt des alderwackerſten ende kloeckſten bzepn
ende vernuft moede ghemaeckt / ende alleen tverſtandt met
een gheſtadighe quellinghe gheoeffent heeft: evenweltot den
wille niet doo, en dꝛinght / ende de onderdanichepdt / diemen
Gode ſchuldich is / inde ſelve niet voozt en bzenght / 855

erha

—

30 s Booz reden. 4 J
derhalben in ons niet en werckt ve waerachtige ende ſalich⸗
floh. 2.4. Maliende lenniſſe Godes cũ Chziſti: Want vie keye, dat hy God |
kent, ende ſyne Gheboden niet én houdt, is loghenachtich, ende de
vvaerheydrenis in hem ist. Oe pꝛincipatiſte ende vooznaem⸗
ſte laf der Theologie beſtaet hier in / darſu smenſchenghe⸗
moedt buyghe tot Gods ghehooꝛſaemhepyt / ende dat dat deel
in ons / twelck Godt met natuerlijchke vzyhepdt begifticht /
ende als fijug ſelfs vooght ghemaeclit heeft / ſoo nepghe / dat
het ſich felve wederom Gode gheweillichlyck onderwerpe /
ende gheheel ende al afſtant doende bart nuſdzupck ſpner
vꝛphendt / alleen volghe de lepdinghe van den wille Boog.
Alle andere dinghen / ten ſpſe nae dit wit ſchieten / ende daer
been gewendt wozden / zijn pdel boor Godt ende onnut / ende
in haer ſelven van klenner weerden / jae bpcans gantſch niet
te achten. Soo en is dan oock der ſelver wetenſchap niet
voozder / noch noodich / noch pꝛofijtelick / dan Looy fa veel ſu
tot dit vooznaemſte oogh- merck ende doel- wit / lian ende
pleegh te dienen. a
Dit ig oock de oozſaeck / waerom w tgheen tot de vf
Articulen (ſoomenſe noemt) aengaende de Pꝛedeſtinatie en⸗
de d aenclevende puncten / ghehooꝛt / wat bꝛeder uytgheleyt /
ende hier ende Daer neerſtich tuſſchen ghemenght hebben.
Wand / zijnder eenighe Articulen onſes Gheloofs / die ſeer
nut zin om de pract hehe ende dadighe onderhoudinghe der
gheboden Jeſu Chꝛiſti inte dzucken ende inte planten / jae
die ghenoeghfacmals abſolutelijcknoodich zijn / voozwaer
foo zijn deſe daer vooz te houden. Want fp verbzeyden haet
verſchepdelick dooz't ghehecle lichaem der Theologte / even
als ſpis en voetſel / jae als ſenuwen / ſenu- rancxkens / arte⸗
rien ende aderen / doo de welche onſe gheeft tot de oeffenin⸗
ghen der Godtſalichendt aenghepoꝛt / ende inde ſelve gehou⸗
den / H hevoept / ende ſterck / jae onophoudelijek ghetogen ens
de vooꝛt gedꝛeven wordt. Twelck bock d oozſaeck is / waer⸗
om wy de contrarie Articulen / die inde lactſte Doꝛdꝛechtſeche
Sunuodo ſcer onbeſchepdelpch gearreſteert en beveſticht zin /
hier ende daer / als de ſaeck ſuleks heeft vereyſcht / daer bn
doende ooch eenighe redenen / opentlyjck hebben verwozpen /
Als een boog ende onſalich oucrupt / tweick de ware Godts
. ſalichept

.
1

/ —ũͤò6EFuuʃéuꝛ̃ K m -w pn

Booz reden.

31.
ſalichent en heylichept upter matẽſchadelijck is: jac als lee⸗

cke ſmetten tn ctter-huplen der Chziſtelhjſcke Religie / dacr

van alle Godſalige vzome liedẽ niet min af keerich en behoo⸗

rẽ te weſen / als van geſwellẽ eñ apoſtematiẽ / die alle het ſay
bloedt eñ kracht der Godſalichent geheel uptſuygen / cũ onfe
ziele ontreckẽ. Want geẽ dine de Heligie meer vnandt eñ tegẽ

is / als dat verſierde Farum bande Pꝛedeſtinatie / eñ die onmijs

delncke nootwendichept van goedt of quaedt te moetẽ Doen.
Voch is by deſe / noch eene andere ooꝛſaet geliomẽ ban dit
ong dot: te wetẽ dat w op deſe maniere de geheele Chꝛiſtẽ⸗

hept ſoudt bekent makẽ de groote eñ gewichtige ooꝛſaktẽ / die

ons gedꝛongẽ hebbẽ tgevoelẽ der gener / die die fatale Pꝛede⸗
ſtinatie / als de vooznaemſte fupl/ columne eñ vaſtichept (ges
lyck het inder waerhepdt is / van hare Neligie hartneckelhe
en pꝛetijs dꝛijvẽ / eñ hare Broeders, die daer over met hun in

verſchil warẽ / wepgerddẽ te verdꝛagen / in ons Nederlandt te

beſtrůdẽ / namelijc om dat wp ſagẽ / dat dat gevoelẽ in hẽ ſel⸗
ve en na fijn eygẽ aerdt eñ natuere aengemertt zůnde / de Fies
ligie eñ Godſalichept gantſch ſchadelhck was: vooꝛts oock /
op dat wp alle Godbꝛuchtige daer na ſoudẽ latẽ ooꝛdeelẽ: of

wy in eeniger manierẽ verdient hebbẽ gehadt / daerom fo on”
waerdelick eñ verachtelijck banden Doztſchen Spnode ges

tracteert / met ſchande verlatẽ / van alle onſe Amptẽ eñ Diens
ſten ontſet / ban fa veel bloepende Gemepnttẽ / tegen der ſelver
dant eñ wille / geſchepdẽ / eñ met gewelt afgeruckt / eñ Daer na
bande D- H. Statẽ (die onlantx te bogen op eene ongewoon⸗
Tijche wife int Landt rontomme verſet en verandert waren)

upt onſe Vaderlãt gejaeght / eñvooz altijt gebannẽ te wozdẽ /

om dat wy / alleẽ bewogẽ dooz Geligie eñ Conſtientie / niet en
konde belovẽ / dat wy dit ons geboelẽ met ſtilſwigẽ voo2 als
tijt begravẽ / eñ nergens / hepmelijck of openbaer / directelpck
of indirectelick / by geſochte of gegevene doꝛſaeck / en ſouden
verſpꝛepen / of onſen Uercken inplanten:berept zijnde anders
fing alles te doen wat alle gocde Bozgheren ende ghetrou⸗
we Onderdanen ſchuldich zijn te doen. Van welcke tweeder⸗

lep pꝛotes / Nerckelijck ende Politick / bupten alle twöffel
Bodt ende de Rercke / 'tzijnder tijdt / al heel anders ooꝛdee⸗

den fullen/ dan wel onſe teghenpartyen hebben ghedaen.
Ten leſten / nergens en hebben 75 En onſe Verklaniedn
* & l 5

32, g Doo reden. f 7
met de hzickeliicke Analhematha of verbloeckingẽ van ee
nige perſont beſegelt: noch ooch vat alte gewoonlhcke Dam- |
namus, of VVV verdoemé,verban: €, veroordee lẽ ‚AEN deſe enfc Bes |
lüdeniſſe gelang: maer hebben over al bloot allet onfe mee:
ninge / ofte ſimpelijck / ofte met bygevoechde ſedige verwer⸗
pinge ſommiger doolingen geſepdt en voozgeſtelt: Miet dat
wp Conſtientie mabt Anathema te ſeggt / daci de h. Gerſt ons
vooꝛgaet met fijn exempel. Want wp met DE Apoſtel Paulo
ong niet en ontſien Anathema te leggẽ de Engelen cn dẽ Vientichen,
indien fy een ander Euangelium predické,dan dat ghepredickt is. Ja
1. Cor. 16. wp ſeggẽ metten ſelven / Anathema Maranacha,ofte vervloecche
22. alle die dé Heere leſun: Chriſtum nieten beminnè, dat ig / den Gods
looſen / Pꝛofanen en Atheiſten. Maer daer bp den SOheeſt
Gods niet ſien vooz-gaen / Daer ſtaen wp / met recht / ſtil / ſpa⸗
ren ende begeren gheſpaert te wozden: denckende op't gheen
Matt. 1.1. onſe Salichmaker vermaent / oordeelt niet op dat ghy niet ghe-
1. Cor. 4. 5. oordeelt en vvorde: ende op t wooꝛdt des Apoſtels / En oordeclt
niet voor den tijdt, tot dat de Heere comt, die, tgheen inden duyſte-
ren verborgen is, iat licht brengen, ende de raede-flaghen der herten
openbaer maecken (al: ende dan (aleen yeghelijek lof hebben van
Gode, Daerom en ſeggen Wp nimmermeer geerne Anathema,
of berbloeckinge den genen / die Wp ghelooven / puerlijck unt
onwetenhept alleen in doolinghe te ſteken / indien fp anders
vꝛoom zijn / Godvzeeſende / wandelẽde in opꝛechter Conſcien⸗
tie / ende ſoeckende de Godlijcke waerhept / dat is / indien ong
dunckt dat fp den Heere Jeſum beminnen / ende fijn Euan⸗
gelium in waerde houden / alſo dat fp daer upt alleene haere
doolinge / inde welcke fp onwetende ſteecken / ſoecken ſtaende
te houden: om dat Wp wel weten / hoe haeſt het gebeuren kan /
dat nemandt in ſoo groote menichte van opinien / onder ſoo
groate ſchare van doolende menſchen / in ſuleke verſchepden⸗
heydt ban verſtanden / oock oberbloedt van beletſelen ende
ſtrupulen / dooz ſwackhept ſijns ooꝛdeels ofte verſtants ko⸗
me te ſtruptkelen / vallen / eñ doolen in duſdanige ſaken: ende
hoe licht men dooz Waerfchijnlijcke Argumenten ende rede⸗
nen miſleydt ende bedꝛogen kan woꝛden: Item hoe onnooſe⸗
lick en onquetſelijck het gebeuren kan / dat pemant doolt eñ
ſchemert in bele dingen: hoe groot oock de goedertierenhept
Gods weſen ſal ontrent die gene / die ſimpeſyck doolen / fo 5
8 or

Gal. 1.8.

Vooꝛ reden. ö 32
doch den boetbeerdigen / oocl hare ſonden / die fp willens gez
daen hebben / vergheeft: hoe verre het is van den minlijcken
ende ſachtmoedigen Gheeſt onſes Heeren Jeſu / geen medly⸗
den te hebben / ende ſich niet te erbarmen / over de doolende.
SCuyntelyck wat droevige Tragiſche ende bloedige beroer⸗
ten alle tydt heeft aengerecht die onbedachte trotzige Confi⸗
dentie ofte vermetelhepdt van damneren ende veroozdeelen:
Wantmös doch dooz't Anathemattzeren en 'tvervloccllen van
andere maeclit / datmen oock van andere wederom geanathe⸗
matizeert ende vervloetkt woꝛdt / eũ als die kanſſe eens ghe⸗
woꝛpen ig terſtondt iſt upt / en heeft cen cynde met alle hope
van remedie ende verſoeninghe in toccomenden tijdt: want
daer op volght eenen ſchꝛickelicken haet onder de parthpen /
welcken haet den rupmen toom eens ghegheven zůnde / balts
men dooꝛ de bitterhept der gemoederẽ in malcanders ſweert /
om deen d and re te dooden ende te mooꝛden / ende foo wozdt
boots d'upterſte vzucht van deſe Anathematizatien cit ver⸗
doꝛdelingẽ / anders niet / dan eene eeuwige wanhope van alle
Memedie. Om deſe ſwaricheden t ontgaen / hebben wp ons
al willens ende voozbedachtelhck van het Anathematizeren
onthouden / achtende ghenoegh te zijn opꝛechtelyck de waer⸗
hept te ſeggen / eñ de doolinge aen te wyſen / daer-en-tuſſchen
het ooꝛdeel over elcke doolinge eñ de groote van dien latende
aen anderen / cũ vooꝛnamelijck acn dien / die alleen recht doz⸗ 1. Pet. 222
deelt / ende de herten ende meren der menſchen doozſoeckt. Apoc. 2.
Dit ontydich Anathematizeren / ende malcanderen met dat 3.
ſcchziclielhcke / vvy verdoemen, vvy verfocyen, vervloccken, ett. te
Reer te gaen / heeft langh genoegh gheduert: tis eens tidt /
dat wp de Chziſtelhcke Eendzacht / ſachtmoedichepdt ende
liefde hare behoozlijcke plaets ende eere gheven.
Na ſo bele dꝛoevige ct doodelijche bitterhepdtẽ / Daer mede
men malcanderen geterght / eũ tot den hooghſten haet / toon
en genoeghſaem helſche wꝛeethepden heeft aengeritſt eñ vers
weclit / moctẽ wp immers ons eens beſedigen / om de verbit⸗
terde trotzige gemoederen wat ter neder geſet hebbende / met Gore
ſachtmoedichept / vꝛiendelijckhent / minnelicheyt / goedertie⸗ Cor..
renhept / met den H. Geeſt / met ongheveynfde liefde / met het 7°
Waopt der waerhent / mer ve kracht Gods / doo de Wapenen
der gerechticheyt ter rechter eñ ſluncker hant / nac i exsmpel
Cee) 2 onſes

—ʃ—

Iacob. 2. 1.
Mat. 23. 10

1. Tim. 6.
4. T.

Vooꝛ reden. |

aat Heeren Jeſu Chꝛiſti eñ fijner Apoſtelẽ te vechtẽ tegen

de doolingẽ / op dat Wy de arme daolende menſchẽ fa veel ons
mogelijck is behouden / eñ unt het gevaer des eeuwigen ver⸗
derfs trecken mogẽ. Lact ons niet veel Meeſters zijn: vvant gen is
onſe Meelter. Laet ong ons ſelven baft houden aen de geſonde
Woogden onfeg Heeren Jeſu Chzifti/ eñ de Leere / die nae de

Sodſalichent is. Laet ong de pdele vꝛagẽ cf wooꝛden⸗ ſtrij⸗

den mijdẽ / unt de welclie komt nijdighept / twiſt / quaet- ſpꝛe⸗
ken / quade bedenckingen / verkeerde argueringhen der men⸗
ſchen / die verdoꝛven ſinnẽ hebbẽ / eñ bande waerhent berooft
zn / eñ achten dat de Godſalichent zy gewin: Laet ons niet
verooꝛdelen / noch upt de gemeenſchap der Kercke uptſluptẽ /
die Chziſtus ſelfs niet en verooꝛdeelt / noch unt en fluptupt

fijn Coninckryck. Taet ons niet Wederom ſlaven der mens

ſchẽ woꝛdẽ: maer laet ons aoc niet heerſchẽ over eeng anders

geloove. Laet onſe moderatie matichent eit bꝛiendelijckhept

Philips4-5. een peder Bekent woꝛden / eñ laet ons met alle ſedicheydt ende

bꝛiendeliſckhept malcanderen inder lief de verdzagen: vooz⸗
fekker eñ gewis haudende / dat niemant lichtelijck verooꝛdeelt
of unt tgetal der Chꝛiſtenen untgeſchꝛapt en behooꝛt te woꝛ⸗

dẽ / die tgeloove in Chꝛiſtum vaſt houdt / eñ van hertẽ arbent
om ſine gheboden / onder de hope der goederen / die hu belooft
heeft / te gehagzſamen: al iſt ſchoon / dat hp daer en-tuſſchen

in veele dinghen / de Keligie eeniger maten aengaende daalt:
welcke henlige / ch met recht prijfeljcke moderatie en recke⸗
lijckhepdt/ Wanneer het de goede Godt ghelieven ſal in te

flaren inde herten van / oft aller / of immers veler der gener /
die de Rercke eñ t Lant regeren: alſdan ſal eerſt de waerhept
des Cuangelijgrocpen ef bloenen: alſdan ſal de heplige bꝛe⸗
de eũ eendꝛacht inden Heere onder alle recht Godbzeefende

menſchen haren ſtoel vaſt ſetten. Twelck op dat haeſt ghe⸗
ſchiede dooꝛ de gantſche werelt / byſonder inde Chꝛiſtenhept /
eñ aldermeeſt onder de Gerefoꝛmeerde / wn van Bodt eñ onz
fen Vader / dooꝛ Jeſum Chꝛiſtum inden Gheeſt ende inder
Waerhent wenſchẽ cit bidden; Amen. Dit alſo sijnde vooꝛ⸗
gegaen / treden wp nu regel- recht tot de Booft-puncten ons

fer Verklaringe / als die wp altijdt onberfchepden ende ans

erdenlt aen deſe Vooz-reden gheknoopt willen hebben.
Beltz

HPelijdenillle
okte
VERKLARINGHE

Van t ghevoelen der Leeraren / die in de Ghe⸗
unieerde Neder- landen Remonſtranten woꝛden
ghenaemt.
Over

De voornaemſte Articulen der Chriftelijcke
Religie.

Cap. 1. N
Vande H. Schriftuere, der ſelver Authoriteyt, volcos
menheyt ende klaerheyt.

1. Oo wie Bodt recht wil dienen / ende d eeuwighe fa: eee
lichept ſeecker ende gewis begeert te bekomen / die hei aberoove
moet boog alle dinghen ghelooven / dat Godt is, en in St.

dat hy beloont den ghenen die hem ſoecken: ende dien volghens / FHeb. 74

moet hy ſich voeghen ende ſthicken nae den Reghel / ende e 05
Recht ſnoer / v» Weltkmen / met onghetwyfelden gheloove / 5 8

Weet banden ware Godt / ende opperſte wet- gever her- geto⸗ 75 En 5

men ende vooꝛgeſchꝛeven / midtſgaders met beloften des eeu⸗ 8 8 a

wighen lebens bekrachticht te zun. 3

2. Dat Godt is, ende dat hy in vooz⸗tijden / dickwils ende vande Sodte
op menigherlen wife / tot den Vaderen dao, de Propheten heer int Eens
geſpꝛoken eyndtelyck oock inde leſte tijden ons fjnen unter⸗ a Hb. 2.3.
ſten wille / doo, fjnen eenich-ghebozen ſoon / op taldervolco⸗ 4. Deut. 29
„menſte / verklaert ende gheopenbaert heeft / ſultx is met a ſoa doorgaens;
wi heele enfoo ghewichtighe argumenten / teeckenen / Wonder: Act, r 22.
hepden / krachten / bedeelinghen des . Geeſts / wonderlijcke f
| NU 3 wercken /

36. Vande H. Schrif uere. Cap. 1
1. The. 4. werckien / vervullinghen van 'tgheen boor eydt was / dock
. lo nn. 1. betupginghen van gheloof waerdighe lugden / beweſen / dar
SEN men om 'tſelve te doen gheloaven / ende alle billijche twife⸗
lungh / over het felfoe wech te nemen / gheen ghewiſſer / vaſter
ende head 2 redenen en getupgeniſſen gheven /
Sananicht of / met recht / eyſchen en kane
. g 3. De gheheele Verklaringhe banden ville Gods, foo bele
Ranens. die de Keligie betreft / is vervaet in de Boec ken des Ouden
52. Tun. 3. ende Pieuwen Teſtamentg: ende / Authentyclielyck alleen
15. 16. 17. jn die Boeclien / die Canoniyes ghenoemt woꝛden / aende welt⸗
2. Pet. i. zo ge men / met billijcke redenen / niet en heeft te twyfelen / of ſ
she en zijn gheſchzeven / of / immerg boog goedt gekent / van ſule⸗
Luc. 16. he mannen / dte van den H. Gheeſt aen-geblaſen / onderwe⸗
24. ſen / ghedꝛeven of beſtuert ende gheregeert zijn ge weeft: als
Lac. 24. 27 daer zijn / int Oude Teſtament / tac vijt Bo-cieen Molis: tBosck
Actor. 17. joſux: Boeck der Rechteren : Ruth: detvvee Boecken Samutlis: de
2.11. ende tyyee Bozcken der Coninghen: de tyvee Boecken der Chrouijcken,
24. 14. ende gf Paralipomenoon: E(dras: Nch mi as: Either: Atem / lob: de
26.22. Pplalmen Davids: Proverbi:u ofte Spreucken Salomons: Eceleſiaſtes:
Rom. T. 2. of de Predicker: Cantica, of cHoogh-Liedt Salomons: De vier
— Tena, groote Propheten Elaias, leremias, met deſſelven Klacgh-Lie=
mals. den: Ezechiel ende Daniel. De twaelf kicpne Pꝛopheten / N
5 Luc. . 1. Ozeas, Toul, Amos, Obadias, Io nas, Micha, Nandm, Hab cue, Zoe
2. phonias, Haggæus, Zacharias ende Malach as.
Ioan. 19.37 4. Int Rieuwe Teſtament de 4 Euangeliſten /s Mattheus,
eñ 20.31. Marcus, Lucas, ende loanncs: de Handelinghen der Apoſtelen, de
Act. 1. 1 Ec Brieven Pauli, h te weten / totden Romeynen: d'eerfte endetvveede
h 2. Pet. 3. tot den Corinthen: tot den Galaten: tot den Epheſen: tot den Phi-
15. 16. lippenſen: totde Coloſſenſen: tyvee tot de Theſſalonicenſen: tvvee |
2. Theſſ. 2. tot Timotheum: tot Titumg tot Philemonemg de Brief tot den
2. eñ 3. 1. Hebreen: een Brief Iacobi: i tyvee Brieven Petri: drie Brieven Iohan-
12. Pet. 3. 1 nis: cen Brief Iudæ: ende ten leſten d'Apocaliplis ofte Openba-
1. Io. 1. 3. 4. tinghe Ioannes. .
Apoc. 1. F. Dat alle deſe Baecken van Godlijcke Mannen / ende
I. &c. ende op de welcke niet en valt te ſegghen geſchꝛeven zijn of goedt
22. 18. 19. ghelient / is in boo2-tijden/ unt fa vele / foo ſeeckere ende bil⸗
Werder feec, Iijcke ghetupgheniſſeu ende bewijg-redenen bevonden ende
kecheps, Klaerlijck beweſen / dat daer toe niet meer / met recht of reden /

konde

p. 7. Vande H. Schrif-uerc. 37.
konde werden verepſcht: want hocwel t eenigher tijdt / gen
tenighe weynighe / eenichſins / is ghetwyffelt gheweeſt / ofſe
dock van die Authecuren / dieſe tocghe-cyghent wierden /
gheſchzeven of goedt ghekent waren: ten leſten nochtans /
de waerheydt bande facche zijnde naerder onderſocht ende
naegheſpeurt / is overvloedelijck ghebleecken ende klaer

bevonden/ datſe inder waerhepdt gheſchꝛeven waren / ofte

beveſtigen) waerachtich ende Godlick is blijckt niet alleen
daer upt / dat de ſelve vande Godlicke mannen / die LEO zin! Acto. 512
acngheweſen gheſchzeven ende over ghelevert / dock! datſe 13. 14 15.
vaſt ghemacckt ende bekrachticht zijn doo; verſchepden ende Heb, 2.3.4

booꝛ goedt ghekent / van Sodlycke mannen / Welcker Au⸗

7. Dat de Leere begrepen inde Boeken des PNicuwen zewirsebes
Teſtaments (dewelcke dock de waerhepdt ende Bodlijck? — vande
hepdi der Leere des Ouden Teſtaments gheſtandt doen en g. Schufure.

ontallhcke miraculen ende wertken / tecckenen ende Wonder: Acto. 20.
daden / die alle menſchelijcke ende Enghelſche wijſheydt en 36.57. 38.
macht te boven gaen / jae oock Booze Jeſu Chiti (die de zoen 17.
kerſte Autheur is der ſelvigher Heere) glozicuſe / Beerlije: 30.31.
he opweckinghe upt den Booden/ ende des ſclfden verhoo w Acto. 25
ginghe / bepde zijnde bewaerheyt ende beveſticht met onwe 24. &c.
derſpzekelhcke krachten / getupgeniſſen ende bewyſen: maer Aao.s. 30
dock voozuemelhck hier upt / dat de gheboden dacr inne 1 31. ;.

* vat

Bins hl Vande H. Schriftuere,- Cap- 7
s Mat. $.5. vat ſaodanighe zijn / datter "gheen volmaeckter / belltcher/ /

v. geheel. noch heyliger bedacht en konnen woꝛden: oock dat de belof⸗

2. Pet. 1. 4 ten / daer in begrepen / o ſoo groot ende heerlijck zijn / dat
Hcb. 8.7. gheen menſchelick of Engels verſtandt pet uptnemenders /

2. Cor. 7. 1 ende dat Gode weerdigher ig / en kan vaten of verſinnen.
Bp defen allen komt dan noch (twelck gheen kleyn gewich⸗
Rom. 10. te tot de ſaecke bzenght) de Wonderbaerlijcke v kracht deſer

4. Cor. 2.; Keere ſelve / datſe namelijck / hoewel fp den vleeſche ſeer on⸗

4. aenghenaem ende teghen is: nochtans dooz ſeer wepnighe
2. Cor. 3. etudboudighe flechte / ſwacke menſchen / ap de welcke niet als
doorgaens. ſeen gheen ſchuldt: maer oork niet de minſte ſuſpicie en valt /
2. Cor. 4. 2. alg of fp pet upt hare epghen herſenen hadden willen erdich⸗
&c. ende ten ende verſieren / die met gheen behulp van wereltſche
6. 4. &c. wel- ſpꝛeeckenthepdt ghewapent / met gheen Titel van mens

|

|
|
L
|

Col. 1.6. ſchelijcke Authozitept bekleedt noch vermaert / met gheene

23. looſe behendige treecken van bedꝛoch verſien waren / of haer
Acto. g. 2 ſelven wiſten te behelpen / ſonder gheweldt / ſonder wapenen /
Sec. alleen met perſuaſie of minnelijcke onderrechtinge / dooz rede⸗

Acto. 29. nen / ende Krachtighe overtupgingen des B. Geeſts / midtſ⸗
aa. Z2. ch gaderg loutere onnooſelhepdt / vꝛomichepdt ende heplichepdt

Yoorts. des levens / vergheſelſchapt met groote ldtſaemhepdt / ghe⸗

wapent zijnde: nochtans deſe Leere / binnen een ſeer kozten

tijdt / over al ende op alle plaetſen / oock niet teghenſtaende /

dat het gheheele rijck des Mupvels / ende alle de Werelt haer

Daer teghen opſtelde / haer aen alle canten verſpꝛent / ende ſos
wydt ende ſijdt uptghebꝛepdt heeft / dat ontelbare millioenen

menſchen van allerlep ſtaten / ſoozten ende conditien / niet

Adioten of ongheleerden alleen: maer oock niet wepnighe

onder de alder gheleertſte ende Wijfte / verlatende hare / van

guder tot ouder her afgekomene / Godſ⸗dienſten ende Daders
Icke inſettinghen / inde welcke fp waren gheboꝛen ende ops
Shevoet / ſonder eenighe hope van profijt / jae onder ſeecke⸗
Te ende ghewiſſe verwachtinghe van ſchande / cruys / ende
allerlep periculen / de ſelve Leere aenghenomen ende ſtandt⸗
Vaſtelick aenghehangen hebben: oock ſoo / dat alle andere
Beligien / allcen de Joodſchelom dat die van God was) unt⸗
ghenusmen / dooz het opgaen bande ſtralen ende klaer-blinc⸗
Benden glanz deſer Leere / ghenoeghſaem verdwenen Els

ende te

ken niet dacrem van ong Lao, waerachtich ghehouden / om C

UU 1 nn.

Et, Vande H. Schriftuere. 39

ende te niete ghegaen.

8. Hoewel nu d Oudtſte / ofte eerſte Gerckke/ die ten Aere paid
den der Apoſtelen was / heel ſekerlijeß heeft konnen verne⸗ toordeel ae
men / dock bunten alle twijfel vaſt ende gbewis vernomen der dare op
heeft / a dat die Boecken bande Apoſtelen geſchzeven of goedt bri Wast oe
ghekent waren / ende ons de lienniſſe van dien / als van hande BE",

| te handt overghelevert / ende / als eenen waerdighen pant / te &c ijn A

bewaren / ghelaten heeft: Evenwel en woꝛden deſe B. Boec: 15

a. 19.35 ·
dat de eerſte Rercke dooz eenich haer onwederſpzeeckelijck, Aae
of onwꝛaeckbaer Ooꝛdeel ende Wtſpꝛaecke verſtaen en ghe⸗ Th

gheſtatueert ende ghewilt heeft / datmen die Boecken voor . Thel. 30
ſoodanighe houden ſoude. Gheenſing. Want Lao eerſt / 75

ten was niet noodigh / dat de nercke / doo haer ooꝛdeel / bez

finieren of beſlupten / ende met Authozitent ſtatueren of bes

ramen ſoude / dat de Boecken vande Apoſtelen gheſchꝛeven /

waerachtich waren / aengeſten ‘tfclbe al bevoꝛens / ende ſon⸗
der ſaodanigh ooꝛdeel der Rerclie / bn alle ende pder Chꝛiſte⸗
nen / ſeecker ende onghetwyfelt ghehouden wag: Soo dat /
alſo haeſt pemandt vernam eenich gheſchzift vande Apoſte⸗
den gheſchzeven te zun / hu met recht konde / ende behoozdete gn 8
gheldoven / dat tſelve Gheſchzift van waerachtigen ende zn nies
„Gobdlijcken inhoudt was (onder dat hem daer toe / in deſen 15 fa *
deele / eenich ander ooꝛdeel / ſtatunt / of ozdonnantie noodigh 7 1 2
Was: Venevens dien / ſoo en konde dock ſoodanich dozdeel

der Rercke niet ghenoeghſaem zin: naedemael dock even

dat ſelve / te weten / datter een liercke is / diemen ſoodanigen
Authoꝛitent wil toeſchzyven / van niemandt / ſelfs niet met

genighe Waerfchijnlekhepdt gheweten kan wozden / ten zy

ke men Boudt dat de Kercke ſoodanighe Authozitept toeghe⸗ 14. 15. 16
71 75 ig / waerachtich zijn: ghelhckmen dan oock niet ſe⸗ 17.
ger weſen en lan / dat eenige Rercke de ware Rereke is / ten loan. 10.
zy men boog eerſt ſeecker ende bupten alle twyffel ſtelle / dat / 3.4.27.
tgbeen in deſe Boecken begrepen is / waerachtich zu: want 1. Pet. 1. 23

| ao, het ſelve gheloof / Daer dooz 3 Uiercke dit wooꝛdt vooz Xe.

waerach⸗

Lis

arreſteertheeft / datfe inder waerhendt Godlijche Boechen „ ef, Se
zn, ende / dienvolghens / oock met onfeylbare Uuthozitent 7

men eerſt ſcecker ende gewis zy / dat die Boecken / inde tele: Rom. ro:

49 Vande H. Schriffuere- Cap. 7.
Waerachtich aen neemt / dooꝛ het ſelve gheloof heeft ſy oock /
dat fp de waere NRercke is · Alt ſaecke nu / dat ſoodamghe
Authozitent de eerſte Rercke / alleen ende ſonder de Apo⸗
ſtelen aengheſien / niet toe en quam / veel weyniger is te ghe⸗
looven / dat de ſelve toekomen ſoude eenighe andere Rercke /
die naeghevolght is. 4 hts dE:
Wutborttene . 2. Sog heeft dan de Leere / in deſe Canonijche Boecken
kues SON vbervat / Sodlhcke ende onwederſpꝛeeckelhecke Authozitepnt
eIcfa,r,2,3 Unt haer ſelve: ende is derhalven weerdich / van weghen de
Hcb. 1, 1. onfeplbare waerhept Gods / datmenſe / ſonder eenichſins te
N twöfelen / gheloove: oock datmenſe / van weghen de abſo⸗
lute ende opperſte macht Godg / met alle ned ꝛichepdt / ghe⸗
Deut. 4, 2 hobzſame. Maer unt dan volght / vat gheene Leere ofte
ende 12,32 Traditie ter werelt / die dit Pꝛivilegie of voozdeel niet en
2. Tim. z. heeft datſe van Godt ſelfs ooꝛſpꝛonckelhck vooꝛtghecomen
15. en gheopenbaert ig / met ecnich recht of titel / noch de ſelbe /
2. Pet. 1, 21 noch docſt ghelijcke Authozitent / als deſe Leere heeft / hebben
en kan: veel min an ſoodanighe Authaozitept toegeſchzeben
Worden ſulcke eene Leere of Traditie / die haer ſelben onder⸗
ftact den menſchen pet anders / dat / of / met deſe Leere ficijs
Mat. 15.9 dich / of van de ſelve berfchepden zy / met Authozitept boog: «
ende 16, 6. te daaghen / als noodtwendich om ſoo ghelooft te moeten
Hal-, 2, 8,9 werden: ofte die oock net beveelt upt te ſpꝛeecken / of upt⸗

heſpꝛoocken zünde / onder verbeurte van eeuwighe ſalig⸗
bept te ghelooven / anders dan wel in deſe Boecken uptghe⸗
dꝛuckt is: aengheſien Godt hem ſelve niet teghenſpꝛeerken
en kan / ende onbehoozlick is / dat eenighe menſchelijcke of
See Authozitept de Sodlycke ſaude werden ghelijck:
gheſtelt. f
Versenden s 10. Mijders / nademael ſodanige Godlijcke Authozitent /
alleen de h. alleen deſe Boecken toetomt: ſoo is dock noodich / dat alle
71.8. gheſchillen ende twiſten de Religie raeckende / alleen aende
8 N 20 felbe Boecken / als aen rechte Toet; ſtenen / ende onbeweegh⸗
ct. 17, I ſijcke Richt- ſnoeren getoetſt / ende unt de ſelve verhandelt
werden: oack datſe Gode ende Chꝛiſto alleen / als den eeni⸗
anc: ghen / hoochſten / ende onfeplbarten: Vichter / overghelaten
1c. 4 12, wozden / om van hem upterlijck ende epndlick gheooꝛdeelt /
Na. 23, 8, ende Wtſpzaeck daer van ghedaen te wozden. 9
. ou

Cap.r. _ Vande H. Schriffuere. 41
houden moet / dat Bodt niet en heeft ghewilt dat ſoodanighe
Sheſchillen bn forme van een Gherichtg-bonnis / als vooꝛ
cen Bperſchaer / dooꝛ eenen ſichtbaren ende ſpꝛehenden Nich⸗
ter inde Nercke / ſouden gheooꝛdeelt ende alſoo afghehandelt i
worden: naedemael het fijne Sodlycke Majeſteyt niet en P fal ro,
heeft belieft / ons / in deſen deele / pet in handen te laten / als 8. 9. cn
alleen een * Aicht - ſnoer ende Aegel· mate die ons ſoude Die: 10 Luc.
nen tot aenlendinghe ende ſtuer / om te gozdcelen alleen bn 129.30.
maniere / van directie ende lieſtieriugtze: niet vooꝛder. Dat Deut. , €
alle tijdt inde Kercke een anfeplbare ſpꝛekende Nichter ſoude c. an 11,
moeteu weſen / heeft Godt nergens te kennen gegeben / noch d ende
aengeweſen / wie alle tijt die Hechter weſen ſoude. Ter con: volgend.
tratie Geeft hy allen ende peghelucken untdꝛuckeliel belaſt / LL. 4,
b fijne wetten / dozdeelen ende gheſetten te onderſoecken / ede. 1, Thel.
Seeſten / ofſe unt Godt zin / jae alle dinghen te bepꝛoeven / 8
ende dat goedt is te behouden: belavende den daozſaeckerg Prov. 2.25
fijner wetten / endefoechers bant verſtandt der ſelber /fijne 3-45» ende
ghenade: oock ‘grooten lof ghevende / ende ſeer paijfende die 15. &c.
ghene / die de 1 dooꝛſocht / ende de gheſchillen unt 1 bal. 2.
de ſelve onder ſocht / ae tgheen bande Apoſtelen ſelve voozt⸗ Act. 17,1
gebꝛacht wierdt / vlhtieh aen den Richt· ſnoer ende Hegel der a Pet. 1, 19
— gheroetft enige g & c.
rr. Derhalven moetmen hounden / dat die gene / die deſe on⸗ Kier de Merck
wederſpꝛekelyclke Authozitent van alle Geloofs ende Reli⸗ ff ble
gions twiſten ofte verſchillen peremtoirlijck / ofte bn forme
van upterſte eñ hoochſte Miſpꝛake ſonder Appel ter neder te
leggen / eenige byſondere Rerclie / Vergaderingh / of perſoon /
die dock Godloos eñ pꝛofaen weſen kan / als een ſpꝛekenden bret
Richter opdragen en toeepgenen: willende dat de Conſcien⸗ aengbedeeſene
tien aen der ſelver deciſien / Goꝛdeelen c Wtſpꝛaken gehou⸗ june
den ende verbonden ſullen zijn / al tſelve doen fonder cenighe Je et
vaſte redene / late ſtaen / eenige Godlijcke Authoꝛitept. Be: s bal. 119,
neff ens dat fp / fo doende / tChꝛiſtelhck officie ende de ſchul⸗ 33, ende
dighe plicht vande Schꝛiftucren te doozſoecken / de Gheeſten volgende.
en alles te bepꝛocven / oock des noodt wendicheyt cît nuttie⸗ E ph. 1, 16,
bent van bidden / om trechte verſtaut der Schꝛifturen te ber: Kc.ende z,
rügen grootelhex verſwacken / ja geheel wegh nemen ende 14, Ke
te niete doen. 3 Mat. 7. 5.
— — / *
Bà 5 2 42. Om lacob. 1, 5e

1

8

sn NE Vande H. Schriftuere- Gap. E.
en 2 deſe doꝛſaetke (die te gelijck ſeer ghewichtich ende
die doolmgen, recht veerdich is) is het / dat Wp ons inde verſchillen der Fes
ligie / ende des Gheloofs niet laten perſſen of pꝛamen / nach
niet de bloote Authozitept eeuiger menſchen / noch met ſpꝛeu⸗
ken der Vaderen ſoomenſe noemt / noch met ecnighe determi⸗
natien van Concilien of Spnoden / noch met eenighe Articu⸗
len van Confeſſten of Belijdeniſſen / Coneluſien ende beflun⸗
ten der Theologanten ofte Academien: veel wepnigher met
d aenghenomen gewoonten: noch oock met de groote menich⸗
te der ghener / die eens ghevoelens zijn: noch deur trecht of
poſſeſſie van langhen tijdt / als namelijck / dat eene ſaecke ces
nen gherupmen tidt / van dus ende ſoo veel jaren / gheſtaen
ende gheduyꝛt heeft. Bach en ſien w hier niet wat deſe / of
die Leeraer der Rerclie / hoe groot een naem van gheleerthept
of heylichent hn oack ſoude moghen hebben verkregen: dock
b Mat. 23. 8 niet / wat deſe / of die byſondere kercke / ett. ghefept: » maer
Ro. 1), 18. wat hy / die vooꝛ alleu is / eñ alleen noch bedꝛieghen kan noch
Cal. 1.8, Bedrogen kan woꝛden / namelijck; Leſus Chꝛiſtug onſe Deez
&c. re / ons vooꝛgeſchzeven heeft.
Dolkomen⸗ 13. Dit moet niet vꝛeemt gevonden wozden: aengemerckt
Deken Roe in deſe Boecken bolkomelijck vervaet is de volle / ende meer
er H. Scheif : dan ghenoechſame / openbaringhe aller verboꝛgentheden des
12. Tim. Aheloofs / unſonder ſoodanigher/ die allen ende nder men⸗
2. U m. z, ſche ſimpelijcken noodtfakelijck zijn / te wetẽ / te gelooven / te
25 16. hapen ende te doen / on d eeuwighe ſalichent te verkrijghen:
W alſao datter niet een Artijckel van eenich Chꝛiſten menſch /
bett 1. wie hy oock zy / verenſcht en woꝛdt / om tſelbe pꝛeciſelijck te
23. &c. houden / ende ſijn gheloof ende leven Daer nae te f chicken, dat
Pet, LID het Gode behaechliek ſp / t welck in defe ſelve Boecken niet
dec. overvloedich begrepen is: wel verſtaende dat opk ter ſalic⸗
rsi Bins? hent noodich achten alleen die dingen / ſonder dewelcke geen⸗
falichent zun. fing mogelijck is dat pemant / ofte de gheboden Chꝛiſti wel
x Rom. i o. ende ſoo t behooꝛt / ghehooꝛſame / ofte ſijne Godlijcke beloften:
. &c. vol- vaſtelijck vertrouwe: ende die overſulcx ſoodanich zijn / datſe
gende. ſonder Smenſchen openbare ende kennelicke ſchuldt niet en
Mat. 5, 6,7. konnen niet- gheweten / of ghelochent / of in twiffel ghetogen
capittelen. woꝛden. 5 f
Hebs. 5. 9, Galat. 5. 6. ende 6, 15.1, Ioh, g. 1. ende voorts

Aa

4 1 At · 20:

Cap. 7. Vuande H.Schrifuere. &

’ 3
134. Boten dien / hoe wel deſe Boeeken hier ende daer / hn tenen
ſonder den ongheleerden / ende min gheoeffenden / cenichſins weite
duyſter zijn / is der ſelver glants ! ende klaerhept foo groot / Epfal.
vooznemelhjck om daer uyt te konnen verſtaen die dingen / die Pl 1
noodich zijn ter eeuwigher ſalichept / dat alle / dieſe leſen niet 2 . 19
alleen gheleerde: maer dock ongheleerde / ende ghemeene lun⸗ o-
den / hebbende maer natuerlijcke reden ende berftant / der ſel⸗ enn
ver mening ghenoechſaem konnen vaten: wanneer fp haer p 4.
flechtg niet en latẽ verblinden dooꝛ boog voꝛdeel / pdele goedt⸗ Pet, a.
dunckenhept ende andere quade affecten en gheneghenthey⸗ “-
den / maer deſe Schzifture nacrſtelhek doozſoecken (welck
Wp ghelooven » allen / oork den etnvondighen / flechten leet. Joa. J. 39
ken ende A dioten / niet alleen geooꝛloft maer oock ban Godt ! 2. Pet. i
Belaft ende bevolen te zijn ende arbepden / om de manieren 19. Luc. 16
ban ſpꝛeken / die de Schꝛiftuere eyghen zůn / die dock ten tje 25
den / als die geſchꝛeven Wierden in hart oorfpronckelijcke ta⸗ Thel. 5.
le ſeer klacr ende dupdelijck waren / wel te verſtaen ende te 221
doozgronden / ende alfa haer ſelven gemeyn te maken: ſo dat
de ſoodanighe / hoe ongheleert fp dock moghen weſen / alles /
wat tot den waren Sheloove behoozt / unt deſe Schziften, be ⸗
grijpen konnen / ende niet alleen verſtaen die dinghen / die hun
noodi wendich zijn: maer Bech weten / datſe noodtwendich a Pfal. 25.
zin / ende datſe van hun vooz noodtwendighe dinghen ghe⸗ 12.74.
gouden moeten wozden. Die ghene / die dan noch Daer en roa, 17.
boven vzꝛoom / leerſaem ſijn / en Godt van harten bꝛeſen / Kon- eng. 47.
nen niet alleen ſulex alles begrijpen: maer begrypent dock Horſaecken
inder daet / ende dat ſeer lichtelijck. dgk
15. Doch nademael vele zin / oock onder de Chziſtenen / die / o Joa. 3. 18.
ofte deſe heylige Boetken niet en leſen / ofte tgheen ſy leſen / xc. kh 5
Miet genoech met aendacht eñ voꝛdeel overweghen / ofte niet; 9.40 12 8
dickwils gelijch’t behoort Gods hulpe aenroepen/ofte ran: 12 55 &c.
derſins int leſen deſer Boecken met ecnich booz-oogdeel ber: , a
waenthent / haet / nüt / eergiericheyt eñ andere quadegeneaët: 6. ite
Bede behangs zijn: Daer beneffeng dewijl ſelve in defe Boer:
kt dick wils hier ch daer / a bevondẽ worde ſaken ch maniet® 4 Act. 8. 30
van ſpꝛeken die indien tijdt ſeer ghebꝛupckelpck waren / maer en vote
nu onghebzunckelhck zun / oock altemet ontmoeten ghe.c5 18.243
leende ende figuerlhcke ſpzeucken / D nu ter tydt ons hon 255

2 sn

— 2

44 Vande H. Schriftuere. Cap. 12
dunſter ende ſwaer fchijnen om verſtaen te Worden / die oock
ſoodanich zijn / datſe lichtelhck tot eenen verkeerden ſin ens
de die de ſalichepdt mochte naedeelich zijn / verdꝛaept ende

omgekeert ſouden konnen werden / ten zy men van alle tſel |

ve grondelpck / ende wel onderweſen zy / of anderſins tot on⸗
derſchepdinghe der ſelver toe bꝛenghe een ſeer leer-gierich

1. Cor. 12 ghemoedt / dat opzecht ende leedich zu van onghereghelde
, &c. ende gheneghentheden: ſos ontſtaet hier unt meer als eene rede⸗
24. ne ende doozſaeck (op dat Wp nu veele andere vooz bp gaen)
doorgaens, wacrom ede Verklaringhe ende Wtlegginge der B. Schzif⸗
1. Thel. 5,tucren alle tijdt haere plaetſe Gehoopt te hebben inde Rercke
20, 21. Gods. 1

Woelchoebetie 16. De beſte Wtlegginge is deſe / die den letterlijckë, ofte
r G. Bci engentlijchë eñ natuerlyckẽ fin op't aldergetrauſte untdzuct /
gießb. of die ten minſten aller naeſt comt bn den ſelvẽ als die alleen
cb. 4, 12 het warachtige eñ levendige woort Gods is / daer bogp/ald
43. dooz een onverderflijel zaet / wp ter hope vau t eewige leven
1. Pet. ,; wedergebozen werde. Wp noemen den letteclijchen ſin / niet
2% dienalleen / die de woozden epgentlijck met haer bzengen (ges
Iacob. 58 Jijck ſeer dickwils gheſchiedt) maer oock dien de wooꝛden
2. opꝰt ſcherpſte ghenomen zijnde/ wel niet aen en wijfen: doch
i ebenwel met de rechte redene dock tverſtandt ende meenin⸗
he des ghenen / die de wooꝛden heeft vooꝛts ghebzacht / als
derbeſt over een tomt / het zy dan / dat den fin epghentlick of
figuerlijck uptgheſpꝛaoclien zy: twelck lian / ende moet ons
derkent worden uyt het doghe : werck van elcke plaers/ upt
Mat. 4, 4. t de materie / daer van ghehandelt wozdt : unt de vooꝛgaen⸗
ef volgens de ende volgende pꝛapaaſten: upt de taſtelycke ongherhmt⸗
ende 22. heyden die anders ſouden volgben / midtſgaders andere ſo⸗
29. danighe Argumenten ende teeckenen meer. Maer dienſin /
2. Pet. 1, 20 Af it rechte verſtandt der h. Schzift te willen balen ende her⸗
21. beengben van pewerg elders / naemelpck / unt cenich mens
2,Cora3,1: fchelijechk Spmbolum / of Reghel mate des Gheloofs hier
44515, of daer aenghenomen / of upt eenighe menſchelheke Cone
feſſie (twelck wy dach te voozen inde Hooz reden hebben
bermacnt/ die won van deſe onſe Herklaringh tot gheenen tijs
den gheſchepden willen hebben) oft unt de over - een ſtem⸗
Ainghe ueſer of dier Concilien of Vaderen / al oee fe
7 ſchoon

Ps

| Cap.z. van de Kenniſſe Gods. 45
ſchoon veele int ghetal / tſelve is gantfch ongewis ende ſeer

ghebaerlijck. 18. 1

| 17. Wp en verwerpen evenwel daerom niet de Sodt⸗ Antiewatie
pzuchtighe / waerfchijnelijeke/ of oock eertidts aengenome⸗ unge err

ne Wileggingen der Szieckſcher ende Hatijnfche Vaderen: garneer

ende en verachten niet ſtoutelijck ende bermetelijck der ſelver Wiiengmahe,

over -een-ſtemminge: maer Wijchen daer van met alle made,

ſtie ende zedichepdt / wanneer wp in conſcientie bevinden dat 2

de ſelve ofte van den rechten finder B. Schꝛiftueren afwic⸗

ken / of dock teghen de ſelve ſtrudich zijn. Ende en mepnen

niet / dat hun in deſen van ons eenich onghelick gheſchiedt /

dewyle fp niet alleen elek hooft vooꝛ hooft: maer oock meeſt

al by den anderen ghevoeght / jae alle te ſamen / ende te ghe⸗

pk / als in eenen bundel / ghenomenzijnde / hebben konnen

doolen: twelck dan ooch dies te meer by ons geldt / om dat 5

p ſelfs / als upt eenen monde, tſelvige bekennen / ende daer⸗ .

om verbieden hunne Schriften fimpelijck gheloof toe te ſtel⸗ ö

len / begeerende alleen: datmen de ſelve toe ſtaen ſal / boo, foa: —

bele die ober een komen met de B. Schzift: ende verwerpen /

go, ſoo bele die daer van aftreden.

—

II. Vande kenniſte des vveſens Gods, of det
Godlij cker Natuere-

* Aſe gheheele Religie in deſe . Boecken begrepen / be⸗ Twee dame,
ſtaet inde opꝛechte kenniſſe des vvaeren Gods ende leſu n e
Chtiſti des Midselaers, midtfgaders in bepder wettige Geliste.
eere ende dienſt / onder de hope van / nae de doodt / een eeuwich Joa. 17, 3.
ende onſterffelick leben inden Hemel te verkröghen. Joa. 223
2. Om Godt recht te kennen / oock Godpzuchtelijckteee⸗ nf. 11. 12.
ren ende te dienen / ende dat ſelfs nae de H. Schziftuer / moet 2. Pan. 9.
men noodtſaeckelhck aenmercken ende vaſt houden d Drie dune one
dinghen: De Natuere / de wercken / ende den wille Godtg: wercken.
ne Natuerc / op datmen verſtae / dat Godt upt hem ſelbe Heb. 11,6
ten hoochſten weerdich is ghe-eert ende ghedient te werden. hvoſgens
Sne wercken / op datmen kenne / dat Godt recht heeft / Act 15
am ſaodanighen eer ende dienſt / als hy ſelf wil / ban ons c 17,24.
1 g ö te ma⸗

46 ö Vande H. Schriftuere. Cap. 2.
te moghen vozderen. Sön wil: ap dat blicke / dat Godt
van ons ghe-eert ende ghedient wil zn: oock datmen wete /
hoe hy wil / ende behoort ghedient te weſen / om d'eeuwighe
ſalichepdt ſeeckerliek van hem te moghen hopen. Evenwel
en is niet noodich / datmen bande Nature ende werckẽt Gods
wete alles / wat tot het Goddelhcke weſen / oock tot alle de
manieren ende ſoozten ſyner werckinghen eenichfing ghe⸗
boozich is: wepnigher datmen ſoude moeten weten die din⸗
ghen / diemen bande ſelve / nae t waerfchuelijck goedt dunt⸗
Ken der School-gheleerden / of unt eenich reden⸗ſchijnelicgk
diſcours des vernufts / plach te ſtellen: maer is alleen ghe⸗
noegh daer van te weten die dinghen / ſonder de welelle de
5 wille Gods / inde Schzift gheopenbaert / niet en kan van 4
ons ghekent ofte ghedaen werden: aengeſien de ſelve Hepli⸗
lob. 28. ghe Schziftuer doozgaens verklaert / dat die alleen Godt
28. Kennen / die ſünen wille doen ende fijne gheboden houden: en⸗
Ier. 2. Sch de dat die Bodt niet en kennen / ſynen wille niet en doen:
22.16. datrom oock alleen die kenniſſe Gods / die met de dadelhcke
Hol. 6. 6. ghehoozſacmhept of Godvzuchtichendt vergheſelſchapt is /
Tit. 1. 16. kene ſalichmaeckende kenniſſe ghenoemt mach woꝛden. De
. Ioan. 2, andere ſaecken / die meer hier toe ghehoozen / al zijnfefchoou
3. nde vol- min of meer pꝛofijtelyjck / het zy om de Bodſalichepdt te voz⸗
Bhende, eñ. deren / het zu om ſeeckere op- ryſende of tuſſen - vallende ghe⸗
3·6. ſchillen van Religie beter te doen verſtaen / ende gheluckiger
te beſlichten / en moghen daerom vooz geene noodiwendighe
leer-puncten des Gheloofs ghehouden worden.
3. Soa veel Gods Natuer aengaet: De Schziftuere wil

dat wü Godt genmercken intweederlen mauier. 1. Abſo⸗
8 Exod. 34. lutelijck ende int ghemenn in fijn Wefentljche epghenſchap⸗
6.7. pen / Door de Welke hy ons “fijne Gheeſtelteke natuere ende
1. Tim. 2. Glogicufe Majeſtept / foo veele ghenoegh is om te gheloo⸗
19. ende 6. ben eũ ſalich te woꝛden / verklaert. 2. Onderſchepdelyck / eñ
15. 16. niet een ſeker opficht ofteooge ; merck op de perſonen / die deſe
e Mit. 283. Sodlijcke PMatuere toe comt / twelck flaet op ede gehepme⸗
19. niſſe vande H. Vie eenichendt / waer inne de Godlycke pers
2. Cor. 13. ſonen / met onderlinge reſpert en opſicht / dieſe tot malcande⸗
43. ren hebben / aenghemerckt wozden. f a
B. Io. J. 4. Ve boveu-gheſepde Epghenſchappen / vooz foo we

Cap. 2. Ende Goddelijcke Natuere. 4

die hier toe noodtſaeckelijck ghehoozen / zijn deſe volghende.

8. J. Sod is cen f eenich God: als alleen de opperfte ende ? Daut. 6, 4.
hooghſte / die gheen ander boo, hem noch boven hem en heeft / ende 32, 38
gen den welcken hy in weſen / wille of doen haughe: maer PRAl. S6, 10
bie fijne Sodhepdt ende t Soddelijck ghebiedt / over alle 1. Cor. 9, 6.
dinghen / van hein ſelven heeft: foo dat neffens hem geen an⸗ 1. Tim. 2, 5
der zijn kan / den welcken alle de epghenſchappen van waere
Sodhendt / upt hem ſelve / tocbehooꝛen. Dacron hy oock

heeft abſolute / onwederſtrevelijckes Authoꝛitept cñ macht / Gen. 413
om met fijne Creatueren te doen dat Gem goedt dunckt / als Deut. o. 17
gheven / nemen / behouden / verderven / levend-maecken / Boa: len. 41,4. e
den / ghebieden / verbieden / toelaten / ſtraffen / gut- ſchelden / ende 44, 6.
untſtellen / vermeerderen / verminderen / overſetten / ett. fo hen 45. 6,7.
Wicks tot ſijner eere / ende der fijner ſalicheydt ooꝛbaer acht: “Tob 9, 4.
nde met (ne wůſhepdt / goedthendt ende gherechtichepdt ende volg.
veet over een te komen. Deur, 2.
9. ende vol, 2. Patal. 20, 6. 1. Sam. 3 6. Dan. 2, 21, Iacob. 4, 12, Matt. 20,15. Prov.
16,4. leu. 42,6. ende 48.14.

6. II. Py is Eeuvvich: want hy altijdt was / is ende al; deren,
dt de ſelf de zijn ſal / ſonder begin / ſonder eynde / ſonder cer derihelhepdr.
ge vernteuwinge / alleẽ unt fijner engen nature noodtſake⸗ Apoc. 1. 4
He levende / ofte unt hem ſelvẽ d'onſterffelithent hebbende / Pla. 90, 1,2
n derhalven in hem ſelve niet veranderlickk noch verderffe⸗ Gen. 21,23
Dek: maer in alien manieren onwanckelbaer: eputelück 1. Tim. . i⸗
dock de hooghſte! Autheur ende eenige ghever des ecuwigen ende o, 1,
evens / twelck ong in Chziſto belooft is. 16.
cob. ROM. , 20, 23. Mal. z, G. Plal. 10 2, 2, 28. Ii. Ioan, g, u. 1. Tim. 4,10.

2. II. p is oneyndelijck ende or-afmeteliſck: m want hn eber de
Hemel ende Kerde alſoo vervult / dat hu met gheen ſeeckere tegrwoondirtz⸗
Patie van plactfen bepaelt / noch binnen gheen palen beſlo⸗ 1. Reg. 8,
ten han werden: maer is over al ende in alle plaetſchen / hoe 27. Plal.
erholen ende verre gheleghen de Selve weſen moghen op on⸗ 139,8. 9 ler.
zegrühpelgeke wyſe / bp ende teghenwoozdich: hoewel hy 2 3,24, Ief,
30 een ſonderlinghe maniere / bepde in den Memel der 65,1. Act. 2
0 eluckſalighen glozicuſeltzelen in- woont / ende eene bp: 48,49.
ondere / doch ongbeljcke/o kracht der ghenade vertoont / Pal. 2, 4,
in ſünen heplighen. Daer upt dan lichtelpck verſtaen ende u,,
ende 33, u, ende ug. 3, &ci Matt, 6, 9, ende volgheus. 3
5 C Ran

48 Van Gods vveſen, Cap. 2
kan woꝛden / datter verſcheyden trappen zijn der Godlycker
teghenwooꝛdichendt in verſchepden gheſchapene dinghen.
Klwetende 8 IV. Hy is Alvverende, dock met eene wetenſchap / die one
ende aims. feyplbaer is: niet alleen om dat hy alle ſaccken / die eenighe
p lob. 42, weſentlijckheydt hebben / of in cenigher manicren zin / dooz
2, ;. Plal. ende dogg kent / foo de ſelve zin / goede / guade / voozledene / te⸗
139, door- ghenwooꝛdighe / toekomende dinghen / die moghelhck ende
gacns, ende waerſchijnlijck zijn te ghebeuren / jae dock de alderbinnenſte
147,5. ghedachten des Gerten / de alder ſecreetſte wooꝛden / tghene
Prov. y, men alderbhepmelijchft doet of na laet te doen (want wy dock
11. Ie. 41 het naelaten onder het doen alhier begrijpen) maer oock om
22.23. dat hy als in ateghenwooꝛdige memoꝛie altijdt behoudt / enz
A ler. 17, 9, de / als boog ſijue ooghen gheſtelt / ſiet / alles wat wel of qua⸗
zo: lick van ons ghedaen woꝛdt: alſoo dat de ſelve fijne Weten?
1. Sam. 16, ſchap / noch doo, onwetenhepdt / of verghetenhepdt / immer⸗
2 meer uptghewiſcht / noch dooz eenighe archeydt / liſtichepdt /
Pal. 7, 10, of looſhepdt bedꝛoghen kan woꝛden: eyntelick / am dat hy
ende 94. 11 alle dinghen r op't alderwyſſelickſte weet te oꝛdineren / te
1. Cor. 4, I ſchicken / te beſtieren ende te belepden / en dock metter daedt
Heb. 4, 13. alleg alſoo oꝛdineert / ſchickt / beſtiert en belepdt.
Te Ioa. 3. 20. r Ieſa. 40.4 3, 14. Rom. 16,27: 1. Tim. 1, 17. |
Panaber 9. V. Bp is geheel Vry in fijnen wille want hy noch daoz
ade wille. innerlicke noodtwendicheydt fijner atuere / noch dooz het
1Exod. 33, upterlijck gheweldt ban eenighe macht / of dooz de kracht /
19. Plal, van pet / dat hem te vozen komt / ghepꝛaemt of gheparſt en
115,3, wozdt / om die dinghen / die bunten hem zijn ofte geſchieden /
ende 135. 6 te willen / niet te willen / of toe te laten: maer ſtreckt ſich upt
Mat. 20, 15 om de ſelve te willen / niet te willen / of toe te laten’ alfao hem
Rom. ꝙ, 15 dat goedt dunckt / nae fijne aller -vꝛpſte wille Keur / of nae
18. den louteren raedt ende welbehaghen fijns willens : Wat de
t Plal. 11, 5 goede dinghen belanght / die wil hy in ſulcker voeghen / dat
7, ende 81, ht de ſelve dock goedt - kent ende vooꝛdert / ſommighe dock
44. Ief j. 1 bebeelt / raedt / wenſcht / begheert / ende alle tijdt op ſeeckere
eû volgens bequame maniere te weghe bꝛenght. Maer de quade dins
Mich. 5, 7, ghen / daer in ſchuldt gheleghen is / of; fonden dat is / niet
8, 2. Cor. alleen de ſondelijckheydt / of booſheydt in haer felben aenge⸗
3720. merckt / maer dock de ſondighe daden / vooz foo veel de dooſ⸗
Heb, 13, 19.6 Flal. 5, ,, ende 11, J, C. Exod 2 f 0 be

a *

Cap. 2. ende Godde lijcke Natuere, | 49
hepdt ende ſchuldt / ofte de verplichtinghe des menſchen / tot ende 34 7°
de verdiende ſtraffe noodtſaeckelhck / het zy unt ſich ſelve / het Deut. J.
zy doo de gheſtelde Wet / met de ſelve daden vermenght is / 16. ende 28
ende de ſelve aenkleeft) en wil hy niet: maer haet de ſelve / 63. &c.
is daer van afkeerich / berbiedt / ontraedt / ſtraftſe / dick wils
pock belet hyſe / maer nimmermeer en bꝛenght hy die te we⸗
ge / of bevoꝛdert / datſe geſehieden. Nochtans laet hyſe toe / eñ 5
wilſe toelaten / niet dat hp de ſelve wil / oꝛdineert of beſlupt / Pal. 87.
datſe geſchiedẽ:maer verhengtſe dooꝛ toelatinge op dat hy de 13.
oꝛdꝛe / cẽs by hem ſelfs geſtelt / niet omwerpe / oft de vꝛyhent / Act. 14,16.
die hy ſchepſel gegeven heeft / weder beneme / eñ te niete doe.
VI. By is de Alderbefte, foo in ſich ſelbe als jeghens ſü⸗ Auel,
ne ſchepfelen: want hy niet alleen upt de Patuere ten hoogh⸗ overons.
ſten volmaeckt / ende derhalven dock ten hooghſten liefde Pal. 18, 1
weerdich is / maer oock over fijne Creatueren / hoewel oock ende volg,
ſondighe / ſeer goedertieren ende mildadich ig. Maer je⸗ ende 25, S.
ghens a ſine gheloovighe is hu oock untnemende gunſtich / ende 86, sa
genadich / lanckmoedich ende barmhertich: jae is ten hoog⸗ ende 103, 8,
ſten gheneghen hunlieden 't hooghſte goedt mede te denlen: &. ende
mamelyck ſoodanich goedt / boven t welcke zy nimmermeer 148,9.
pet beters; hoogherg / of grooterg en konnen begeeren noch loel 2, 138
beſitten. Mat. 19, 174
Rom. 2, 4. Epheſ. 2, 4. Tit. 3. 4. Iacob. 1, 17. 1. Timoth. 2,4, ende 4,10.
11. VII. By is ten hoogſten gerechtich + ende billick ſelfg Kane
met eene onbupghelijſcke Sherechtithepdt ende billhyck⸗ rachrigh.
heydt: niet alleen om dat hp in ong bemint / tgunt recht ende Gen. 18,
gherechtich is / hatende alle ongherechtichepdt / welcker oog: 23,&c-
falke halven hy oock heylich genoemt woꝛdt inde B. Sehzift: Deut. 32, 4
| maer oock om dat hy ſelfs P nimmermeer pemant ongelije en Plal. u. 5,6
doet / eñ in alle ſijne werckẽ eñ ooꝛdeelen / byſonder int ſtellen 7, ende ug,
van Wetten / t uptdeylen van loon / ende aendoen van ſtraf⸗ 37, ende
fen / alle tijdt't Recht ende de Gherechtichepdt / nae dewelt⸗ 145,17,
ge een peder het ſin ghegheven woꝛdt / onderhoudt / enz P Ezech 13,
de deffent: eyntelijck / om dat hp in ſijne wooꝛden oprecht, 25. ende 33
Waerachtich / geenſins ghevepynſt / ende int boltrecken fijner 1. &c.
Beloften ghetrouw ende beſtendich is. Mat. 20,13.

2. Theſf. , 56,7. Apoc. 19, 2. 1, Sam. 1, 29. Rom. z, 4. 2, Tim. 4,8, 2, Tim. Ze
3 Tit. , 2, Heb. 6, 0. 1. Ioan. 1,9. |

| € 2 VIII DA

R Van Gods vveſen Cap. x.
. 1. 12. VIII. Py is Alwachtich, hebbende cene onverwinne⸗

ö Dn ‚Weke macht: d overmidts hy doen kan / wat hy wil / ſelfs in
15 15 9 weer wil oock van alles / wat daer gheſchapen is. Jae hn
Pla Ak 8 kan veel meer dan hy metter daedt wil / eñ / om op t eenvou⸗
Nur. urg dichſte te ſegghen / n kan ende vermach ſimpelhen fender ons | |
Maretan 36 derſchendt alle dinghen / die ſonder contradtetie ofte tegen: —
ed ſtridichepdt in haer ſelven beſtaen / dat is / alles wat in ſich

1 85 ſelde niet en ſtrdt: noch met de waerhept der ſalt / noch met
8 fue Gaddelheke Natuerc. f
Salich ende 13. IX. Ten leſten / is hy oock op't haoghſte ſiligh, heb ⸗
de A bende Lelmacchte ende onbegrijjpelijcke gheluckſalicheypdt.

e Plal. o. Want hy een Matuereheeft / die in allen deelen / graden / ende

12. Mat. 11 manieren volmaeckt is beſittende eene Majeſteyt die ten
25. Act. 1 hooghſten gloꝛieus ende heerlick is / van allen ſyhden over⸗
24. le Tim. blacpende met de ſchatten ende rückdommen van allerlen
6, 15,16. goederen: ſonder dat hy pet quaedts behoeft te vꝛeeſen / dat
Tacob.1,17, hem van pemandt ſoude moghen overkiomen / ſonder dock
Act, 20, 35 bupten hem ſelven eenich gacdt van doen te hebben: maer

ſchenckt ende gheeft van den ſinen alles acu allen / als zijnde

de dozſpꝛonckelijcke Fontepne aller goeden / die nimmermeer
uptgheput en wozdt. ö

uttichent 14. Ende dus verre bande weſentlücke enghenſchappen

. Gods / hier toe gehooꝛich: houdende pder eit elck der ſelver

pen Sods. ſcer nut ende ooꝛbaer / jat gock foo verre noodtſacckelijck om

— gheweten te woꝛden / als men Godt ſonder lenniſſe der ſel⸗
Deut. C, 4. ber niet te recht / eũ doo die kenniſſe welkan dienen: want
ende volg, naedemael Bodt cen cenich Godt ig / ſoo iſt oock gantſch bil ⸗
Mat, 3, o. lick ende vooz ons noodich dat wy aen hem! Een ende al⸗
1. Cor. 8, 3 le en / ghehecl ende al met ziel ende lijf hanghen / ende dat ons
6. fe gheheele Godtſdieuſt alleen in hem epndighe ende op⸗
85 houde.

7 Gen. 18 Deijle bp onvvederftrevelijcke Macht ende Authoriteyt heeft;
27. 2. San. dat wp hem / wie ende waer wp zin / als s den Coninck der
15, 25, 26. Coningen / ende den Deere der heerſchers / die aen niemandt
Thien. 3, verplicht / noch aen pemant gehouden is ons in alles onder ⸗
25, n vol, Werpen / hem om die weldaden/ die! ons ende anderen noo⸗
A Phil. 4 6. dich ende pꝛofijtelijck zun ſonder ophouden Bidden: hem /
Heb. 0. 36 0908 t gheen Wop ontfanghen hebben / dancken: alle den tee

ghen⸗

Cap. 2. Ende Goddelijcke Nainere.

5 *

genſpoedt / die hn ons toeſthickt / gheduldelijck ende gelijck: lac. 5 1,
mocdich dꝛagheu: den voozſpoet nimmermeer en mifbzupc⸗ ende volg,
ken / of daerop trotſen ende dertel Worden. 1. P.t. 3, L

16. Overmidts hu ecuvvich ende o veranderlitek is, dat Wop eeuwctepoe
dan den ktoeghefepden loon des etuwighen tevens / met ba: Aerien
ſten gheloove van hem derven hopen ende verwachten: ſecc⸗ heer.
kerljek houdende / dat t felve te ghenen den verandert of Ro. 16.25
ons benomen en ſal werden. „ en

17. Om dat hp oncyntelijck ende over al teghenvvoordich ig, lac, 17, 18
dat Wp vallen plaetſen / met alie omſichticheydt / eerbiedin, Hebr. 6, 17,
ghe ende ſoꝛghvuldichept / als in! fijne teghenwooꝛdicheydt / 18.
wandelen: onſe ghebeden ende ſmeeckinghen met alle oat; 1d
maedt ende ned'zichept / oock met vaſt vertronwen van te ſul⸗ Plal. 135,
fen verhoogt woꝛden / alle tijdt tot hem untſtoꝛten: oock niet 72E" volg

dan dat ernſtich / deftich ende de tegenwoozdichept of het bp: Amos. 9, 2,

weſen eens fo grooten Sods / waerdich is / en deucken / ſpꝛe⸗ . Mat. 6,
ken / oft doen. he

18: Kengheſien hy onfeylbaer is in fijne vvetenſchap, dat wp e
beo) hem onbevepnſt ende opꝛecht leven: alle-tijdt daer nae 277
trachtende / dat * onſe ghedachten / woozden ende wercken ade
hem behaghen moghen / dat wp onſe ſaccke altijdt hem beve⸗ 1
len / onſe ghebeden ende ſuchten hem / met vertrouwen / op⸗ a 1
offeren / vaſtelijck verſeeckert zijnde / dat hy vooz ons / ende TOPS
voz al / wat ons aengaet / ſoꝛghe dzaeght. elirbe;

rg. Ghemerckt hy ten hooghſten vry is in nen vville, v dat 5
Wp alles / wat wy goedtg hebben / het zy t ſelve ong ghe⸗ .
mepn zy met andere / of dat hy ons pet bpſonderlick boven Willert.
andere menſchen / of voltkeren / lichamelijck of gheeſtelück / Gen. 32,
mach hebben verlcent / alleen ne toeghenegene mildichept / 10. Deut. 4
oft vpwillighe goedtdadichept dancken / alle-tijdt vperich 4e,
ende neerſtich zijn / om met ernſt ſijne ghenade ende gunſt te vol. Pal,
verwerven / ende verwozven zünde ſozghvuldelyel te ber 18.15 Kc.
henden: oock (Dre ſtraffen ende dzepghementen af bidden: Plal 16.2
Vooꝛders / dat wy / t gunt hy ſelve doct / of van ande: 1. Cor. 4,7.
ren lact gheſchieden / of van ons wil ghedaen hebben / Ro. 9. 18.
niet af en meten nae onſen epghen fin ofte goedt-duncken / eh 11,33;
maer fwichg-alle-tijjdt Godivzuchteljrk acnbivden / als Sc. lob!

4 C. 3, herz eñ 2,door.

5 2 Van de Natuere ende vvelen Geds. Cap. 2
herkomende van ſhnen alderbeſten wil ende alderbzyſte bez

en. Ra? * N
Sorvertieren⸗ 425 Midtſdienhy de Alderbeſte is: p ſod moeten wp hem
ED ear, ;2, oock van gantſcher herten / upt gheheel onſe ziele / ende unt
6. zo, ende alle onſe krachten lief hebben ende beminnen / hem vertrou⸗
volg. Pal. wen ende ſünen aldergoedertierenſten wille / gaerne eñ vlß⸗
tende ich / alle tydt / ende over al ghhehooꝛſamenn.
dek doorg. 21. Lengemerckt hp onbuygelijck is in fijne billicheyt,Gerech- ©
5 Codi ticheydt ende vvaerheydt, 9 ſoo moeten wn ons wachten van
ende volo, immermeer teghen hem / t zy hy ghebiede / verſoecke / te hußs
Strechtichet ſuet lie / ſtraffe / beſtiere / toelate / te murmureren / of oock aen 1
ende wartheyt fijne beloften / ende dꝛepginghen / of pet / dat hy fepdt/immers 4
4 Plal. 36, 7 meer te twijfelen. -„Ende/ dewijlhpten hooghften heyligh is, ö
5
|

Ende 73. 2. c moeten w hem / met ernſtighe betrachtinghe der heplich⸗
ende volg, maeckinghe / naevolghen. f
Rom. 9, 14. ende volgende ende ii, 33, &c. Thren. 322, ende volg. Mich. 7, 9,18,19,
x Levi. 19, 2. ende 20, . l. Petr. i. i 5. 16.
munachuchept 22. Naedemael hy cen macht heeft, die onvervvinlijck is, / dat
K Mat. 10, up hem vzeſen / die ziel ende lichaem inde helle kan werpen /
28. Deut. _fijnen ſchzickelijcken toon ontſten / vooz t quaedt / daer mede
32,39, vol. hy ong dꝛeyght vervaert zijn: t goedt / dat hn ons belooft /
Ler. J, 2. inet vaſten onghetwüfelden gheloove verwachten. Epnte⸗
lob, 40. 1. lick ons noch r boo des dupbelg / des doodts / der hellen /
ende volg. noch der Tyꝛannen / of eenigher vpanden macht of geweldt /
c Pal. 2j, te ſcer ontſetten: noch hun te ghevalle pet doen immer⸗
8 e meer / dat den Maeme Chziſti onwaerdich ende onbetame⸗
Sens. lpck is. ö
Joa, 10. 29. ge . Demjlehn ten hooghſten gheluckſalich is, ende dat in
Kom. 8, 31 volkomene lalicheydt ende glorieuſe Majeſteyt: v dat top dan daer
5 nae trachten om fijner heerlijekhepdt ende vꝛeuchde nae ouſe
bend. matete mogen declachtich zin / dat is / dat wp verlanghen /
Ma. 15,28 om nae deſen leven volmaecktelijck met hem vereenicht te
\ Benders wogden / hem teghenwoozꝛdich te ſien / ende met de volheydt
21.23. fijns hupse ende aller hemelſcher goederen gheſalicht ende
1. Cor. 2. 2 verſadicht te woꝛden: ende dat wp met dat verlanghen / ende
9. 2. Tim, die onbeweghelhjcke hope van dit groote goedt onderſteunt
457,8, ende onderhaudenzynde / alles opꝛechtelhck don / dat hy
. Iod. 3, J, 253. Apoc. 3 A0, ende 2 2, ende doorgaense
„Shes

|
U

1

n

Cap., Vande H. Drie-eenicheyt, 2

ebiedt: ſoꝛghvuldich ſchouwen / dat hy berbiedt: ende
loeckmoedelijck dꝛaghen dat hy ghedꝛagen wil hebben / al
waer het dock de ſmerte van eene ſeer bittere ende ſchande⸗
Iycke doodt. ö

Cap: 3. Vande H. Drie-eenicheydt.

„ Odt woꝛdt wöders aenghemerckt onderſcheydent⸗ dae mne
lick in dꝛie perſoonen / of ſelf-ſtandicheden / ſulcks ceuicherdt.
als ons t ſelbighe in het wooꝛdt Gods is gheopen⸗ Mat. 28,

Baert: Deſe zijn Vader, Soon, ende H. Gheeft. Mant het met 19. oa. 14,
de Goddeliycke perſonen of ſelf ſtandicheden alſoo ghelegen 165 26.ende
ig / dat d eene niet boots ghebꝛacht / noch gegenereert: d'an⸗ 15,26.
dere van den Vader voorts ghebꝛacht is dooꝛ generatie / als 1. Cor, 12,
des Vaders eenich⸗ghebozen Sone: ende d'ander van den 46.
Vader ende den Soon vooꝛt komt / oft van den Vader upt⸗ 2. Cor. 13,
gaet doop den Soon. 15. 1. Ioa.

2. De Vader alleen? heeft van niemant ſin Weferrof doꝛ⸗ 7.
ſpꝛonck / is ongebozen / ende van niemant voozt komende: die eo der
fne Godhept / ſynen »eenich-gebozk Soon niet dooz ſchep⸗ Perſonen.
pinghe a (ten welcken opſien de Enghelen kinderen Godts b 1. Cor. 8,
genoemt woꝛden) nochte dooꝛ gunſtige aenneminge / dos de 6. Eph. 4,
welcke / wy geloovige / kinder? Gods genoemt woꝛdẽ: noch eIoa, 1,18.
dot doo, Def mede-deelinge van Godlijcke macht eñ heerlijc: ende 3, 16.
hent / vooz fo veel hu Middelaer is / alleẽ: maer dot dooꝛ Wa: Rom. 8, 32
rachtighe hoewel verboꝛghene / ende onuptſpꝛeeckelijcke s lob. 1, 6,
generatie: midtſgaders den B. Gheeſt / die van bepden ende 2, x,
uptgaet doo, P eene verboꝛgene emanatie / ofte uptgang van ende 38, 7.
etuwichept heeft mede-gedeplt : daerom hy oock met recht loan. , 12.
boog de fontepne ende dozſpꝛonck der gheheeler Godthept Gal. 3, 26.
ghehouden wozdt. f Ioa. 3, 35.
ende 5, 22; ende volg. 8 Pſal. 2, . Heb. 1, 25 ende volg, Ioan, 1. 18, h Ioan. 15, 26,
Gal. 4,6. 1. Cor. 2, 11, 12.

3. De Sone dan / ende de H. Gheeſt / hoewel fp/ ſao veel de
ſelf - ſtandicheydt belanght / van den Bader onderfchepden
Zijn: nochtans zijn fp der ſelver Godhepdt / of des ſelven
Godlijcken weſens ende Natuere met den Dader waerlijck
deelachtich: ghelyck onder anderen, beweſen wozdt *

ö e.

54 Vande Scheppinghe. Cap. 4
Den Soon, die Godlijelte Titulen / enghenſchappen ende werckingen /
aengaende. die deſe 1 5 inde P. Schrift word toegerchachen. Ende
Ioan. ,, hier toc dient de Hümma bant Apoſtoliſch Spunbolum/
ende volg. Baer in wy belhden / dat | |
en DE ghelooven in Godt den Vader Almachtigh /
crt Schepper des Hemels ende der Aerden / ende in

Sd ee. Jelum Thpiltum lijnen eenich-ghebozen Soon

ende volg. b

Hebr. . 2, onſen Heere / ett. |
ende volg, Apoc.t. ende 2,3,5, {hier doorgaens. Den H. Geeft aengaende, ela,
EEL &c. ende 63, 0. 1, Cor. 2.10. ende volge cii 3,16, &c, ende 6,19,20, ende 12,
doll, Act. 5. 4, ende 13,2, end- 20 28.

Wodenige 4. Ende dit ſu ghenoegh / aengaende deſe verboꝛgenthent / |

wache ban “Detpelcfe men foberlijch/vooefiehtelijck/ ende Feligicufclijck

übte. perhandelen moet: houdende vooz talderveylichſte / datmen /
de untghedꝛuckte wooden ende manieren van ſpꝛeecken des

ki, Cor. 2, H., Ghecſts: Aengheſien de Gheeſt Godts ſijne Matuere r
10, nde dller-beſt heeft konnen / ende / foo veel noodich was / willen

volg. Ioan. Untdzucken. Js over-ſulcks betamelhck / dat top den ſel⸗

1.18. Matt, ben met hooghſter cerbiedinge ende met de alder-religieuſte
1,29, omſichtichendt naeſpoꝛen ende naevolghen / tot dat wp Godt
1, loa. 3, 2. ſelfs teghenwooꝛdich ſien en kennen ſuͤllen / ſos als hy hem /
Col. 13 indat heerlycke tockomende leven / ont alderklaerſte ende

*

Cap. IV. Vande kenniſſe der Godlijcker vyvercken, ende

eeft, van't vverck der Scheppinghe.

Nattrpden . Ooz het tweede ſtaen aen te mertken de vvercken
a Gods, doo. de welche hy ſüne heerlückhepdt open⸗
bacrt / ons ſommigher ſüner goederen declachtich

ghebzupchofte
nutticheut der
weren Gods

a obs,

Exod. 20. Macht / ende fich ſelven ons eenigher maten te ennen geefts
doorgaens Die dock daeromme zin als cen fondament ofte grondt· veſt /
Deut. 32, 6 waer vp gcbouwt ordt Oeds recht ende Authoꝛiteyt / unt

volg, Plal. welclie hu mach / ende plagh van ans te epſſchen ſoodanighe |
36, doorg. 6E. ende dienſt / als Bp il: vock fijne Sbererbtuden EAS
N i

ick⸗

fao veel mogbelijek is / daer ban ſpꝛeecke met de eyghene / en⸗

feine te kennen ſal gheven. Ende dus verre van Godt
elve. ö |

Cas. 4. VFVoande Scheppinghe- ss:
billickhept / na de welcke w verbonden woꝛden hem geheel AC, 17,24,

ende al foodanige eer ende dienſt toe te bꝛenghen / vals hy / na Apoc. 4 IE
‚fijn Recht van ons vooꝛdert. | b Mala. 1, 6
2. Op deſe wercken moctmen letten in tweederley manie: ende 2, 10.

ren er. boog foo bele de ſelbe bn Bodt beorghenomen ende Ff en
perogdineert zijn gheweeſt boos alle ecuwen / of cer des We: gh 18
relts grondt gelepdt wierdt: dewelcke men met een woozdt kg. id
Dscrsten of Befluyten plach te noemen. 2. Boo, faa veel die in C 4
den tidt Worden uptgheboert / ende dat nae de manier ende Fir rd
oꝛdze / die alreede boor benen / in dat Godlijck, Senerael o mb ded
fpeciael/ Beflupt/ op t aller wijſſelijckſte / geſtelt eũ beraemt
is: unt welcke nptvoeringhe l/ ende der ſelver maniere ende PGI, ;.
gheleghenthepdt men oock bande Beſlupten ſelve oordeelen 11. leſa. 14
moet. Want ſsodanich de Vptvoeringh is: ſodanich zijn 26, ende
dock de Beflupten. Ten kan oock niet wel ſonder mercke⸗ 46. 10. ler.
cke ongheſtadiehepdt bpkomen / dat d uptvoeringhe met 18,7, sc,
het Beſlupt niet ſoude ober cen dꝛaghen: foo verre iſt vnn
ede de ſelve tegen t Beſlunt loopen / of daer teghen ſtrij⸗

oude. a

Sbodanighe wercken zijn vooꝛnemelijck twee / v verckk der he fer.
Scheppinghe, e alg de menſch noch niet en was: ende der Her- loſſiugze.
fcheppingh of Verloſing he, falg de menſch gevallen / ende dooz e Gen, 1.
de ſonde / de doodt ende eeuwighe verdoemenig / met alle fijne doorgaens.

acomelingen / onder woꝛpen was. Met beyde deſe were: f 2. Cor. y,

en is on- afſchepdelpck vergheſelſchapt de gheſtadighe 7.
Poorlienicheydt Gods, g sijnde alle tijdt ghepaſt op de natueren sEph. 1, ro
ende epgbenfchappen der gheſchapene dinghen: untgheno⸗ endevoorts
men wanneer pet gheſchiedt bupten den gemepnen loop ende Coloſſ. x,

gens gheſette oꝛdꝛe / ghelpck inde nürakulen / ett. a
al, 104.
Cap. V. Vande Scheppinghe der vverelt, der doorgaens.

Enghelen ende der mepſchen.
1 heppinghe i N N 5 N
. D E Scheppinghe ig de alder eerſte ende krachtichſte dare

vooeꝛftbzenginghe aller dinghen upt Piet / nament⸗

AN Ick die vozſpꝛonckelijcke maeckinghe van Hemel / ka 15
Aerde / Zee / ende alles / dat daer in is / binnen den tjdt van 11. 174 757.
ſes daghen voltoghen. Waer van dhe de wozdt gemacekt 12, en vol.
. ö in't KOE‘ 7

56 Vande Scheppinghe. 5 | Cap. g.
Pfil. 104. int Apoſtoliſche Spmbolum / daer wp feagben:

1158 Wy ghelooven in Godt den Vader Almachtigh /

doorgaens Sthepper des Hemels ende der Aerden
Act. 17. 24· ende voort. Apoc. 4, 1 a
BE Ee 2. Onder de Schepſelen zijn d Enghelen dende Menſchen
* b de uptnemenſte: Gene zijn inwoonders der Bemelen : Dez
D bn ſe der Werden. De Engelen zijn dienſtbarighe Gheeſien /
ne 7.9 f die haer oꝛdinaris houden inde Hemelen / die boven deſe We⸗
7 0 Al relt zijn / alwaer fp gelijck Tram anten Dienaers ende Baz
Bel 0. den / vooꝛ Godt ſtaen ende verſchijnen / om gheſtadich fz
l. 20 nen lof te verkondighen / fne bevelen de gheheele Wereldt
ef) „lak, dooz te boodtſchappen / ofte ooch hrachtelijek upr te voeren.
Auth dun, „3 Beel te willen van t weſen / de verſchepden Ozders/
ben booz ba Gzaden of Trappen / ghetal ett. der Enghelen / ſubtyly ck
en bupten de H. Schrift / ſtellen houden wy niet alleen onnoo⸗
dich ende onpꝛofhtelick: maer dock gevaerlück. Tis ges!
noech daer van te gelooven / dat de Schꝛiftuere ſepdt: te we⸗
ten / dat eenighe / onder hun / Baer beginſel of heerlijckhendt
8 behoudende Bode haren Schepper ende Deere ſtandtvaſte⸗
Matt. 25. Iijtk zijn blijven aenhanghen / die daerom Heyligne , Vytver-
31. 1. Tim. korene, ende Enghelen des lichts ghenoemt wozden / die wel in
5-21, verſchenden ozdꝰ' en / als in Thronen, Machten , Heerſchappyen,
2. Co . II. ete. onderſcheyden zijn: maer daer van gheen menſch in dez
14. Col. i, 6 fen ſterffeljelien leben lichtelijck ſeccker beſchepdt ſal we⸗
1. Pet. 3. 22 ten te gheven. D' audere / ſondighende tegen Godt / en zijn
e 2. Pet. 2. in de Waerheydt niet ſtaende ghebleven: maer hebben haer
4. Iudæ. C. ęerſte heerlijck beginſel / woonſtede / ende ampt al boe, langh
Joan. 8, 44. verlaten / daerom fp oock unt den hemel der ſaligen inden afs
grondt gheſtoten / ende met de Retenen der dupſterniſſen ge⸗
vi bonden zijnde / herwaerts ende derwaerts in deſe benedenſte
T Eph. 2, 2, Mereldt / daoz de lucht ſweven / onder Garen Dost / die dꝛou⸗
ende 6, 12. de Slangh / de groote Vꝛaeck / de Verſoecker / de Bodt deſer
Apoc. 12,9, Mereldt / de Dupvel ende Satanas ghenoemt wozdt: fog
eù voorts, dat zy / quaede ende onreyne Gheeſten / dooz haer eyghen
5. Theſ. z. $ ſchuldt / ghewoꝛden zijnde / alle tijde ende over al Godts ee⸗
2. Theſ. 2, 9 re ende der vꝛomen falichepdt teghen zijn: Ende in de Bode
laooſe menſchen / die hartneckich zünde nae den wille Go

EEE OT

Cap. S. Vvereldt, Enshelen, Menſchen. 37
niet lupſteren en willen / s krachtelijck heerſchen en regne⸗ e 2,Cor.4,
ren / t zy doo, verleydinghen of dwalinghen / en dooꝛ quade 4, 511, z,
ſenten / ſchelm ſtucken / wereldtſche begheerlhckhenden / lob. 1.6,
verſchepden kunſtighe treetken en pꝛacthenen / bedzieghe⸗ ende 2. 1.
rijen / gheweldt / Afgoderten / Epzauntjen ende andere Act. 5, z, 16
wercken / die de Werelt epgen zin / des fp dock ten leſten met ende 19,12,
de Godlooſe menſchen » int etuwighe vper ghewozpen ſullen 1.
wozden. 2 g I. Pet. 5, 8,
1. Reg. 22, 21, ende volghende, h Mitth. 25, 41. Apocal. 20. 10.

4. Godt ſchiep in den aenvanck maer twee menſchen / Pchevviuade

der menſchen

Man en Douw: t lichaem des Mans macchte hy upt DE va mods even

| Aerde / ende der Dꝛonwen upt s Mang ribbe: de ſelve bep: beeldt.
Be khefchenchende met een vedelijcke ende onfterffelijche 8 ö
Sheeſt: Jae hy ſchiepſe nae fijn even beeldt! ende ghelijc: 27° ende 24

ober alle andere Creatueren.

ſins niet alleen over d andere Creatueren: maer dock over

en. 1, 26

kenig / ende ſteldeſe in deſer Wereldt / als in een Coninck: zvelg, 5
tick / vooz-henen ſeer ſchoon verciert om haren't wille: jae cel, 12,
in den alderſchoonſten Luſt-hof deſer Wereldt / als in een 7. Mat. 10.
Heerlyck Pallepg / haer maecliende tot Heeren ende Poꝛſten / 85

5. Oock vercierde hy haer met een recht verſtandt mende ende 9.6
bape wil / midtſgaders ſunvere affecten ende gheneghent⸗ lacob. 3. 9.
Hepven : jae begaefdeſe met ſoodanighe wyſhepdt / opꝛech⸗ Plal. 8. door

Gare gelucki⸗

tichepdt ende ghenade / als haer noodich was in dien ae rant voor

ſtaet: op dat fp niet alleen dit heerlhcke ghebiedt ende N

peerſchapppe over de andere Creatueren Wel ſouden we⸗ Eccl. 7.

ten te ghebꝛupcken / » maer dock haeres Scheppers wil 3o,vvcle-
perſtaen / ende haer epghen wil (met de welcke ſu ander . is
ginghis

Haere enghene daden vꝛpe macht ende heerſchapppe have Eecl. 15.4

| den) Bode als hacren opperſten Heer ende Wet ' ghever / ende volg.

N n G. 2, eñ
van ſelfs ſouden onderwerpen ende hem ghehoozſamen⸗ Gruben

de / ecuwich ende alle ⸗tydt gheluckich ende ſalich ſouden ocat-uierch
Sn. 0 b 1 der Scbeppins
6. Derhalven dient dit werck der Scheppinghe hiertoe o Pal. sea

vooznemelhek /» op dat de menſch verſtae / dat hy al het 04. 36
goedt dat hy heeft / alleen van Godt heeft / ende ghehau⸗ 4. door,
den is heim t ſelve wederom te gheyen / ende opte offeren / Act. 14. 15

‚anneer hy het ſelve van hem . begheeren, om dat sec. ende i
1 2 1 5

by ſchul⸗ 24, dee,

Ser „ 6

58 —_ Vande Scheppinghe .
hu ſchuldich is hem eeuwelijck daer vooz te Bancken. Want
r Apoc. 4 die gantſch met goedts en heeft van hem ſelven / die iſt al
11. ende Iꝗ ſchuldich aen hem van wien hy heeft alles wat hy heeft / enz
7. de moet daerom in hem aalleen / ende niet in ſich ſelven / altytg
11, Cor. 1, roemen. .
31. ende 4, 7. Die nu dꝛüven / dat vooꝛ dit werck der Scheppinghe
2 ghegaen is niet alleen een abſolute Verkieſinghe van fam
Mean mighe ſinguliere menſchen ter ſalichepdt / maer oock eene
ongherhint Verwerpinghe van verre den meeften hoop der menſchen tot
gevolgd. .d ecuwighe zijnen ende ſmerten / ende dat al van eeuwichepdt
Siet Cals af ober hun hooft boo? hooft / alſoo beſtemt en befloten }: de
vin, Infi- ſultke keeven de natuere aller ding hen tonderfte boven / ende
tut. g. Boec nemen gheheel ende al wech de kracht / die unt dat werck ont⸗
Ab. r. eu ſtaet / om deu menſchen tot de ghehsozſaemheydt Godts / in
2c ende 23 alles / te verbinden en te verplichten. Want dach Sodt met
1 Ue ghenen rechte epſchen en mach / dat de menſch ſich onthoude
en an⸗ pan d'oeffeninghe der vꝛphendt / die hy dooz de Scheppingh
BIES. heeft ontfanghen / ofte dat hn hem ſelven t ghebzupck van
velerhande welluſten ontrecke ett berove / ende eeng anders
wille met arbendt ende pijne ſich in alles onderwerpe / iſt ſa⸗
ke / dat hy hein al van te vozen / dock ſonder eenige fijne taaz,
gaende ſchuldt / toegheſchickt heeft een ongbelijck meerder
ende ſwaerder quaedt / dan 't goedt was dat hy hem dasz de
Scheppingh had ghegheven: Veel min / iſt ſaeck dat hy hei
daerom fasdanigh goet dooz de Scheppingh ghegheven
heeft / op dat hy ſoodanighe eeuwich-duerende ellende ende
jammerlijck quaedt / dat hy hem al van te bazen gedeſtineert
ende toegheſchickt hadde / ſoude op den halſe jaghen. Want
de menfthe onghehauden is / dien te ghehooꝛſanmen die hem /
eer hn onghehoozſaem was / jac eer hn ghehoozſaemhendt
bewijſen Ronde / tot eeuwighe ellende ende jammer ghedeſti⸗
neert heeft ende gheſchickt. Hier by komt / dat de Auitheurs
van dit ghevoelen / Godt niet alleen onwijs maecken / als
die den ghenen / die noch niet en is / jae van den welcken.
noch niet beſloten heeft / of hy zijn of niet zijn en ſal / gaet
ſchicken tat leven of tot doodt: maer ſtellen hem oock ten
hooghſten onrechtveerdich / ende dat meer is / maecken hem
zen Autheur vande Sonde. Want iſt ſake / dare e
| „

— «, ape df ˖ , ̃ ö Tamer Vent se eaf ak in a

Cap. s. N der Menſchen. 70
onſchuldighe Creatuere ghedeſtineert ende ahefchieke heeft

tot een etuwighe / ende / inder waerheydt / ſchꝛickelhel bere

derf: foo moet hy de ſelve oock ghedeſtineert ende gheſehickt Gen. 18.
Hebben tot de ſonde. Mant waer geen ſonde of overtredingh 23, 24, 25.
en is / daer en kan rechtveerdighe verdervinghe / of ſehie⸗ ende 20, 4.
kinghe tot de eeuwighe ende onepntelijcke toꝛmenten ende Pzec. 18, 4,
jammer / gheen plaetſe hebben: Derhalven moet Sodt / cla. zo, 1,

nae ſuleker lupden ghevoelen / epghentlhck / ende nae ſijne nde 59, 2.

terſte intentie ende eyghen meeninghe / deerſte aendꝛyvende lone. 4, zo
gofaeck tot de ſonde zijn: ende de menſch en kan niet vecht: 11. Ro. 3.
veerdelick geſtraft woꝛden om de ſonde / Daer toe hy pꝛeciſe⸗ Siet Calv,
ick is gheſchickt / of aenghedꝛeven dooꝛ Godeg wil / beſlupt ide voors
of ozdinantie. melde
plactſen.

Cap. VI. Vande Voorfienicheyt Gors.

1. P de Scheppinghe volght terſtondt de dadelijcke Warde Boor
Voortienicheyát Gods, die haer oock uptſtreckt tot het rs.
werck der verloſſinghe, midtſgaders tot alle de ty⸗
den ende faerken / die in der werelt zijn of gheſchieden. Beſe pal. „ec
Doozſienichendt Gods ig niet anders dan erne ernſtighe, jan vj
ende gheſtadighe opficht ſozghe ende Begeringhe deſer ghe: 7 s Ens
heeler wereldt/ende veognemeltjek des menſche / den welcken % 10
te goede / alle diughen / ter eren Gods gheſchapen zijn: fte 105
eene onder hondinghe ende onderſtuttinghe aller ſchepſelen / n,
foo wel der ſaecken als der perſonen: item / de Kegeringhe prove jn
ende beſtieringhe van onfe doen/ midiſgaders van alle die „; [6
dingen (fp zijn dan goedt of quaedt die den Creatueren / bp⸗ 5 2 RE
fonder den Godvꝛuchtighen menfehe/ inder tot in eenigher . Amos
manieren oper komen / alles gericht nae den Regel der Sod⸗
leer wijſhendt / gherechtichendt ende billickhepdt. 8
2. Deſe Booꝛzſitnichepdt is ten deel Generaci, ö alle Crea - Is tweeder⸗
tueren aengaende: ten deel ſpeciacl,e voerende d Enghelen en⸗ Nat 6,26
de de menſchen / byſonder de Godvzuchtighe ende heplighe. 50 2 1 a:
Doo; de Generale Boszſienichepdt beforght ende regheert 1. Col.
Godt alle die ding hen / die peters zijn dop onghelhcke mas 8 ie
niere nochtans / ende nae berſchepden trappen fijner Were: 1 10.
kinghe / alles nae (pu eeuwich wel b Benden ende wü 4 plal. 16.
2 alleen.

8

60 Vande Voorſienicheyt Gods. Cap. s
ende 11. alleen. Want hy niet alleen der ſelber Natueren / enghen⸗
fchier door ſchappen / ende krachten onderhoudt : maer ghebzuyckt dock
gaens, ende ge ſelve na fijn wel ghevallen / het zy ten goede / het zy tot des
andere menſchen ſtraffe / mede-deplende / Wepgerende / ontnemende /
voor acn- over-ſettende / aen-dꝛyvende / op-houdende / in- houdende /
ghetogen. Geftievende / vermeerderende / verminderende / ſthf- inſpan⸗

nende / loſghevende / etc. nac dat / of de goedthepdt / of barm⸗
hertichepdt / of lanckmoedithepdt / of toozne / of ſtrengit

hepdt Godts ſchijnen te verepſſchen. De Speciale, of be⸗

e Gen. 28. fondere Voozſienichepdt Gods ontrent de Enghelen, efo veel
12. ende 32 Ong vande ſelve is gheopenbaert inde heplighe Schzift / is
1. 2. ende 48 hier boog in haere Scheppinghe aengheweſen. Want Godt
16. Exod. haeren dienſt gebꝛupckt om alle de deelen der Mereldt te be⸗
14,19 ende ſtieren: haere untnemende wijſheydt / macht / ſnelhepdt / gez
23. 20.21. tal of menichte daer toe inſonderhepdt gebꝛunckende / op dat
&c. Plal. fp de menſchen leeren / beſoꝛgen / waernemen / bewaren / troo⸗
9512. ſten / weldoen / of ooch ſtraffen ſouden / foo hem tſelve ghera⸗
2. Reg. 6. is den dunckt. Ontrent de menſchen, of der menſchen dꝛpe /
17. ende 19 ende byſonder haere Gadſdienſtighe octupatien ende werc⸗
3 J. KI. 6. 3, ken is hy beſich in verſchenden manieren. „Want 1. bepaelt
4. &c. ende ende omſet hn de vꝛyheydt banden wil dooꝛ t geben van ſeec⸗
37,36. leere wetten en geboden / ſuleks dat de menſch niet en mach /
Mat. 18. 10. ſonder ſonde / willen ende doen alles / wat hem ghelieft: daer
Luc. 2 T. 43 benevens gock tot dien epnde / op dat hy niet en ſoude willen
Hebr, 1, 14 ende doen / dan / tgunt recht ende billick is / ende alſo / als een
Exod. to, levendich beeldt met een heldere weerſchijn / aerden ende trec⸗
4. ende vol. ken ſoude nae ſijnen Schepper / ende den ſelven altijdt onders
Deut. 30. danich blijben. II. s Op dat de menſch die gehoozſaemheydt
Boorgaens. gheerne / ghewillich ende van ſelfs ſoude bewyſen / bekrach⸗
Ica, 1, 19, ficht hn de Met / die hy hem ſtelt / met beloften ende dzepgin⸗ f
ende volg, ghen: ende om vooꝛt die ghehooꝛſaemhepdt unt te locken / en⸗
Gal. 3. 19. de te weghe te bzenghen / ghebꝛupckt hy verſcheyden aenra⸗
ende voorts dinghen / vermaninghen / biddinghen / teeckenen / wonderen |
2 Ex Od, 19, onítent den menſch / den ſelven aenpozrende / pꝛieltelende?
S. volg. helpende / verſtereliende / ſo veel noodich is / op dat de menſth
Deut. 27. inde ghehoozſaemhept volharde ten epnde toe. III.“ Peemt
ende 28. doorgacns. 2. Cor. 5, II, ende 7,1. 2. Pet. I. 3,4. 1. Ioan. 3, 3, Apoc. 3,18
Ercch. 18, 30, volg. Act. 2, 2 2, ende 10,3 f. Pal. 8 114, lf. 48.18, b Pal. 10. 17 c 19

N un des

g
|
|

Cap. s. Vande Voorſienicheydt Gods. 61
hy des menſchen ghehooꝛſaemheydt ende de Daden / die uptz ende 33
het ghehooꝛſamen vooꝛtcomen / waer / pꝛijſtſe / heeft Baer ber: 18. Rom.
macck in / houdtſe in goede ghehcugheniſſe ende heeftſe ghe⸗ 121,2.
ſtelt boog ſiue ooghen / als wacrdich zijnde de ghenadighe Heb.13 16,
vergheldinghe / die hy belooft heeft. b Mal. 3, 16,
3, Wat donghehoozſaemhept of ſonden belanght: Eerſt / 3

al iſt dat hy d onghehooꝛſacmheydt hact / nochtans laet bpfe teur deſende.
willens ende wetens toe / niet met ſulcke eene toelatinghe / Pal. 5, 5,
die gheſtelt zijnde / niet moghelicli en is / dat donghehooz⸗ 6, ende ir.
ſaemhepdt daer op niet volghen en ſoude (want wanneer ap 5,6. Zach.
de toelatinghe de onghehoozſaemhepdt noodtwendich vol⸗ 8,17. Pal.
ghen moet / fo ſoude Bodt moten weſen Autheur bande ſon⸗ 8115.

de: jac alſdan en ſoude de ſonde inder waerhepdt gheen ſon⸗ Act. 145 16.

de zun / (oa verre iſt van daer / datſe deeuwighe ſtraffe ſoude 8
verdienen) maer eene toelatinghe / die den menſch niet en

hindert onghehooꝛſaem te zijn (hoewel niet onſtrafbaer) ins

dien hy wil. Mant eene rechte toclatinghe verepſcht / dat

niet alleen de macht der wille in haer ſelve / maer dock tghe⸗
bꝛupck van die macht bp zy / foo wel tot het een / als tot het
ander / ſonder eenighe inwendighe oft uptwendige benoodt:
ſaeckinghe. Ten anderen / kde werckinghen / upt de an: K Prov16,9
ghehooꝛſaenhepdt boosts komende / beſtiert hy nae fijne on⸗ ende 21,1,
keputelhcke wyſhepdt / t zp tot ſulck eene ſaecke / t zy tot Each. 2,
ſulck een eynde / als ende hoedanich hy wil / ſonder dat het 20,21, 22,
de menſche ſelve dickwils weet of vermoedt / jae dock wel Gen. 45, 3.
teghen (Due meeningh / danck en wille de ſelve Actien alſoo ende 50, 20
bepalende / datſe nochte altijdt gheſchieden / als de Dup⸗ 21. Lei. 10,
vel en de boofe menſchen wel ſouden willen / datſe gheſchie⸗ ende volg.
den: noch oock / datſe foo veel / noch foo ſwaer niet en zyn /

of ſoo langh niet en dueren / als ſy wel wilden. Ten der⸗ loan. 7, 30
den: foo Wanneer die ghedaen zjn / ſtraft oft vergeeft hyſe / en 18.5, &c

foo hem tſelve goedt dunckt. Nochtans en beſluyt hy nimm: Luc. 22,53
mermeer / dat de quade Daden geſchieden ſouden / hp en kentfe Mat. 24,22
niet boo, goedt / ende en bemintſe miet/ wepghentihck dock. Cor. ro,

en beveelt hyſe nimmermeer ende en ghebiedife niet / wepni⸗ 13. Pfal. 124
her dat hpfe ſoude ſelfs wercken ende bevozderen / of pe⸗ ende 125.

mandt tot de ſelve pozren of aendziven / ende hem dan noch doorgaans,
2. Fet. 259. Cor. 4,8, 9. „
r. Zed. 34, 7 Nm. ,. Na —ç

4 62 f Van de Voor ſienicheyt Gods. Cap -s
fal. 5, , om de felbe/alfoobp hem bevoꝛdert sijnde / ſtraffen ende pla ⸗
ende 11, 6, ghen. Maer hy haetſe altijdt ernſtelpek / ende heeft een
Iac, 1, 13. afkeerdaer van / daerom hpſe oock verbiedt: ende eyntelgen /
Zach. S. 17 beſonder de wederſpannighe ende hartneckighe / om de ſelve
lerem. j, 1 ſtrenghelijck ſtraſt. ö
Ezech. 14, 14. Rom. 1. 25, &c. Rom. 2, ende volg. 2. Theſſ. 2, 10, 11,12.
Mülder Me maniere deſer Voozſienichept is verſcheydẽ in Groote
Woorfieker ende hoedan cheydt: In Groote, om dat Bodt fijne ghenegent⸗
3 Gendt ende ſoꝛghe niet alſoo even ten voozſten / noch even ghe⸗
ſoozteuvan lick upt en ſtreckt tot alle dinghen. Want ſijne ſoꝛge groo⸗
dnenſhen . ter is over de menſchen / o alg ober andere dieren / ende ander

o . Cor. , de menſchen / over de vzome meer als ober de booſe: eñ on?

9. Mat. 6, der de vꝛome ſoꝛght hy meeft boog ſulche / die in deuchden /

26,2% ampten / of Sodlicke gaven / t zy inde Rercke of Repu⸗

Pal. 3 ;. 18 blücke / boven andere untſteecken. Bier toe dienen deſe

P 1. Tim. 4, wooden des Apoſtels: SorghtGodt voorde Olèn? Alſo zun

10. hem dock / ten tweeden / de innerlijcke daden / die in haer ſel⸗

1. Petr. g y. ben goedt zjn liever / aenghenamer / ende bemintſe meer / dan

Plal. io 5, ij de bloote perſoonen Want niet daerom en behaghen hem
1. Par. 1 deſe of die daden / eñ wercken / om dat hem de man behaeght:

22. Ad. 18 maer / d aer- en; tegen / om dat ſoodanighe wercken behagen /

10, Plal. yz, daerom behaeght de man. Ten derden / ſiet men oock dat hu

1, cn volg, ont rent die perſonen / Die haer ſchuldighe plicht niet en bes

Tach, 2, S. trachten/ het zu om have domme onmetenhendts wille / daer
Flal. 91, 1 in fp dooꝛ de booſhendt der tijden noch ſteecken: Het zu / om

12. Mat. 4.6 dat de ſande / Doo? ghewoaonte van ſondigen / ſos Diep in haer

Gen- 4, 7. Ahewoztelt is“ dat het hun ſwaer balt die te laten / of de

Prov. 16, , ſelne unt te trecken / diekwils grooter lanckmoedichendt /
Ier 3, & Bhedult ende verdzaechſaemhendt ghebzunckt / als wel on⸗

6.11. 56 Kent ſulcke / die verlieht zyn / ende teghen de verlichte Con ⸗
„ ſcientie / of deurgaens / of beeltidts ſtreven ende wozſtelen /
4. Fun ri of dack dickwils in eene ende felbighe ſende wederom ver⸗
Abos. 2, 3. allen, 4. Pock is hy ozdinaris met grooter t luſt hene
door. leb. Ghenthepdt / vermacckelgekhendt / neerſtichendt ende ſoꝛghe
pijn e dinſteetken tot die ghene / die haer officie doen / dan tot eenige
zo 26, Sc, Andere: Dacron hp ooch de ſulcke grooter ende meer hul⸗
Pal g 12 Be thoont / overbloedigher gaven ende middelen gheeft: oem
zz, on 18. met merrder y dſaemheydt / verdzaechſaemhepdt / rn |
0 Te Dender

Caps. Vande Voorfieniche
| . ydt Gods. 63
dender pver dꝛaeght / dan d andere 5. Gntrent die Pal. 5, 5
Haer ſehuldighe plicht gantſch niet en betr e volg, Pal.
den ſteecken in lauckduerighe wederſpannicheydt ende hart: 109.17 c
neckichepdt / is hu dooꝛgaeng ontſteetken met meerder haet / Koc. /.
da ontrent eenige andere ſondart / haer dicwils toeſendẽde ende 8.
ware vloeckẽ / ſomtijts aoc de ſelve verblindende / verhardẽ⸗ door. Lev.
de / overleverende aen de krachten der doolingẽ / aen hare en⸗ 20 &.
ghen begheerlhckheden / ende in eenen verkeerden ſin / dat is / Lela. .
en ſoadarighen ſin / die ſelfs niet toetſt / of immers niet toe loan. 12. 4
3 ſtaet / tghene recht en Billijck is / ende die van gheen rede⸗ 2 Thel. 2.
| ve menſch en kan toegheſtaen of boor goedt ghekent Woz: 1 Ro. 25
den: dock inde macht des Buyvels / die krachtich tercht in Kc. Eph. 2.
de kinderen der hertneckichepdt. Somtijdts oock ſtraft ho: 2, ende 4.1
ge er emplaerlijck / haer als ten thoone ſtellende vooz de oo: 8.19,
re de gantſche werelt / ende tot een ſpieghel Loop an⸗ Exod.5,
—— a uptgietende alſos ſinen recht⸗ 16. Ic 14.4
re a ewijfende fijne Godlycke macht over 155 2 5
. Ande noedanicheydt if de maniere van God ie -% 12 23
nichendt verſchepden / am dat Bodt aen ſi e Binden, Sue
om die te weghe te bꝛenghen / of te verhinderen / of te efties ban wegen de
ef . 1 Almachtichendt: v Werken
| ne hulpe / ende mede werckinghe ger . 20
tempert ende ghematicht nae de gheftalteni ndi >
Sommighe bingben boet hy bande eee
7 0 Boeg ſich ſelven: 10. le. io, K
ren: ſommighe bꝛenght by te weegh dee F
de / ofte daedt⸗ werckende kracht ; domi be be donne ban ger 0
uns: dooz leeren of vermanen / 855 e e
3 5 rat de natueren ende krachten van elck dinck / ſulcks
e B de
ſtuert alles in ſulcker voegben d ee e
ſchapene dinghen natuere ende — e
r nde enghenſc happen / int alder⸗
minfte
ob er 8 U 5 kozt gheſchiedt / macr alles met bepde wel
Verhalven / hoewel de Booꝛſienichepd je
g epdt Godtg alle - Prov. ic.
in aller menſchen; wercken / wooꝛden / ghedachten tuſ⸗ endes
G ſchen 1. &

64 Van de Voorfienicheyt Gods. Cap 6
beurten” ſthen bepden komt / ende dat Bodt voo de ſelve d'upterlhcke
halneclocke daden / ende d'untkonmſt aller dinghen / nae (Du gocdt-dun.

bꝛpheydt des ken belepdt en beſtiert: nochtans en werdt de Patuerlijche
Wils. Contingentie ende ghebeurlijckhepdt der ſaccken / ende de inz
Deut. zo, ghebozene natuerlicke bephepdt van des menſchen wille /
EJ, volg. die ecus inde Scheppinghe ghegheven is / nimmermeer doo
1. Par. 3 , de Vooꝛfienichepdt wegh ghenomen: maer fp laet de Natu⸗
Ho, volg. ren der dinghen / oꝛdinaris / in hacer geherl / ende gaet in dier
Iel. I, 19, voeghen t'ſamen met smenſchen wille in't wercken dat ſp
volg. Act. y de ſelve dock bꝛpelijck laet het haere doen / ende beſich zijn
1 Kc. nae haeren acrdt : dien-volghens en beſwaert / noch en
1. Cor. 7, pracmt Godt den menſche nimmermeer met eene pꝛeciſe
27.2. Cor. noodtwendichepdt / om't goedt / late ſtaen / tquaedt te moes
8, xr, ende ten doen.
ie 7. Soo en gheſchiedt dan nerghens inder wereldt pet by
Kennern abontuereb of bn gevalle / dat ig/ pet dat Godt niet en weet /
bet fatum, of niet en beſozght / of als ledich aenſiet: ſoo verre iſt van
b Mat. 6, 26 daer / datter pet ſoude gheſchieden / daer hy gantſchelick met
27 ende ro macht wil teghen zjn / of dat hem t'eenemael ſoude over⸗
29,30. dzonghen wozden / ofte oock pet / dat hp niet willens en
Prov. 16, ſoude toe-laten. Oock en ghefchiedt het goedt of quaedt /
33. Plal.33 dat de menſche doct / niet door cenighe fatanltept / of onmp⸗
en 34. ende delijcke naadtwendichepdt / alſoo namelijck / dat Godt den
94. en Trog. wil herwaerts arend ſaude dwinghen / bunghen of
ende 1j. pꝛamen / of dat hp Booz cenich krachtich / of daedt-wert⸗
ende roy. zende / of (foo ſommighe ſpꝛeecken) tselatende beſlupt ee⸗
ende 136. nighe onwederſtaenlüchte kracht / ende gheweldt over pe⸗
ende 145. mandt ſoude bꝛenghen / om dus of ſoo te moeten doen.
ſchier doorg. e Siet de Schriftuet· ꝓlactſen int voorg. artijckel aenghevveſen.
8. Soo en laet dan de Boozſienichepdt Godts) die alle
eerde, dinghen Wijffelijch ende rechtveerdelick regeert / geen plaet⸗
Broicerc. ſe ter Wereldt / noch boor de blinde Poztunne der Epicu⸗
reen / noch boorde fatale onmidelijſcke noodtwendichepdt
à Job. i, 21, der Stoicieng / Manicheens / of der Pꝛedeſtinateurs.
ende 2, zo, Maer de waere Godvzuchtighe leeren hier upt / ſoo veele het
Plal. 18, teghenwoozdighe aengaet / 4 in teghenſpoedt lidtſaem /
doorgaens ende in voozſpoedt danckbaer te zun: ende vooz het toeko⸗
gende 11,12, 13, &c· Matth. 6, 25, &c. 2. Tim. 4, 1 18, |

md

| Barr: Wande Sonde, 65

mende van Godt haren ghetrouwen Vader altijbt het beſte

| 2 hopen / ende haer op ſijne toeverſicht bolkomelijck te ver⸗
daten. |

Cap. VII. Vande Sonde ende 's men{chen
ellendicheydt.

1. Ae dit werck der Gordihepdt Gods / is ghevolght dende
| twerck ſijner Shenade ende barmhertichent / daer gage,
toe de ſonde / ende de ſtraffe / n de ſonde gevolght / Rome 3,
of zz menſchen ſtrafbare ende ellendighe conditie ooꝛſacck o. Sc. ea
ghegheven heeft. 5. 12 &cc.

2. De fonde is eerst inde Wereldt ghenomen in deſer mar nde 5. zo,

nieren. b Godt den menſche hebbende geſchapen met ſulcke e. 9
facultepten cũ krachten / als nu is geſept / gaf hem een Met / anne eerfie
van niet te eten bande vzucht des Booms der Wetenſchap (onde mans
goedis ende quaedtg gheſtelt int midden banden Mof / ende Gen. 2, 16
dat op ſtraffe der etuwigher doodt ende veler ellendicheden. 27
Deſe Wet heeft Adam overghetreden / e te ſamen inet Eva a
155 Huyſpꝛau / die handen Satan verlendt ende met bal: Gen. 3K,

che inbeeldinghe bedꝛoghen was. Pp heeft de Wet over⸗ ende volge
ghetreden / niet alleen ſelfs Willich: maer oock gantſch eñ al Rom. 5, 12
4 pypwillich: waut hy niet en is gedzongẽ geweeſt / noch doo, Ke.
upterljck gheweldich aendzijben/ noch doeg eenighehepme⸗ * Tim. 2,
dicke bepalinghe / of eenighe naodt wendichept van Godt / of 13. 2. Cor.
banden dupvel / om bande verboden vzucht te willen eten / die 1.3.
afplucken ende dadelhckte eten Dock en is hy in deſe (onde Ecel. 7.
niet gevallen dooz t ontrecken of niet · geven / ende onthouden 35· Kom.
van eenighe kracht of werckinge / die hem noodich was / om 18. 19, 20.
de felbe te ontgaen welcke weßgheringh / of ontrecken ſom. Sen. 2.
mighe / ſeer onverſtandelhck / een toelatinghe of een krach⸗
tich toclatende beſlupt noemen.) En is dock tot die obers
tredingh niet bewoghen van Godt dooz eenich ghebodt / hes
bel / of bepmelijek ingheven / op det Godt alfoa oozfaeck
hebben ſoude fijne ſparende barmhertichepdt / of ſtraffen⸗
de gherechtichent te bethoonen / foa ſommighe leeren. Want
alfoa foude Godt waerachtelhck / epghentlück / ende als
been Autheur zjn van de ſonde: jae (uicke overtredinghe
| E 2 en fous

RA nnen SE teal

66 Vande Sonde. Cap.7.
en ſoude gheen ſonde zjn gheweeſt / ende en hadde de menſch
met recht niet behoozt / noch konnen ellendich wozden om
de ſelve (foo dat dan oock Godt daer upt gheen oozſaeck of —
ottaſie krijghen en konde / om waerachtighe barmhertichept
ende gherechticheydt te oeffenen.) Maer de menſch heeft die
ſonde begaen enckel ende puerlijck upt ſijnen vꝛpen wille /
ſonder eenighe untwendighe of inwendighe noodtſaeckinge /
alleen is daer tuſſchen ghekomen Godts toelatinghe: ende
deg Mupvels aen-radinghe is vooꝛzghegaen (Bie nochtans
de menfeh lichtelijcnh konde wederſtaen / ende hem de ooꝛen
niet leenen) ende de ſchoonhepdt en aenghenaemhepdt / of
lieffelijckhepdt bande vꝛucht heeft hem van bupten aenghes

dan van Adam op ons ghekomen is / een ghenadich remedie
zn ſunen Geminden Hoon Jeſu Chziſto als den tweeden 2 |

_Cap.7- Vande Sande. dl
ende nieuwen Adam / gepꝛepareert ende berepdt heeft. Dacr ict de
upt dan blijekt / hoe ſchadelhen de doolinghe is der ghener / Cnons
die ghewoon zin 't Beflunt van d Abſolute verwerpinghe des Dort-
paft te maecken of te gronden in deft ſonde. ſchen Sy-
3. Benevens deſe fonde zinder noch andere ſonden die nodi z.
dadelijcke, ende een der menſche ſelve eyghen zijn / * welche ! offt. in
onſe ſchuldt vaor Gadt inder waerhepdt grootet maecken / begin.
ende t verſtandt in gheeſtelijcke faken verdupſteren jac bets ene
Blinden / ende den wil meer ende meer verkeert maeeken dooz k Gen. 6, 5,
ghewoonte van ſondighen. ende 8, 21,
2. Cor. 4,3. Eph. 3, 17, 18. 19. Ier. 3. 23. Ioan. S. 34. Rom. , 14, eñ volg. 2 brt. 2 195
6. De ſooꝛten of ghedaenten deſer ſonden zijn veele ende Soorten ende
verſcheyden: hebben dock verſchepden graden en trappen / den ver fond
elijek npt de gheleghentheydt der perſonen / dieſe begaen /
r dinghen / daer aenſe begaen wozden hare ooꝛſaecken / Wij: Luc. 12,47
fe buchten ende andere omſtandicheden / verſtaen kan Wer: lac. 4, 27,
den. D eene is een ſonde ! van doen / d andere van naelaten: 2. Cor.

€ Hede

Vande Sonde, Can

68 1
liefde der Wereldt ende der Wereldtſche dinghen / midtſga⸗

ders anxſtighe ende bphang gheſtadighe ſoꝛghe ende Become
merniſſen om die te verkrögen / te beſitten / ende te behouden.

Met femmighe ſonden iſt foo gheleghen / dat ſe klenne of lich⸗
„pal. to, te ſtrupckelingen genoemt mogen woꝛden: doo de welcke de
2 tj 185 menſch / volghens t ghenadich verbondt ende de goedertie⸗
12 Gall. s. renhepdt Sodg / bande hope des ceuwighen levens niet unt
2 nde vol, Abeſloten woꝛdt (hocwel hp ſich van eenich der ſelver niet
115 br.. 2 Feenemacl en ontledicht: wanneer n maer hem ſelven ghe⸗
1 ad „ nebeletfelen. willens ende Weten inde weegh en lepdt / om
003,2, paer van niet ontledicht te woꝛden / of in eentgher manteren
in de ſelve te blijven ſteecken: Maer de ſelve begaet / alleen
dop, oubedachtheydt / ſwackheydt / onachtſaemhendt / af /
daer inne valt Dao, cenighe hacſtighe paſſie / fchielijck zijnde
overvallen / het zy ſulcks ghebeurt dooz het temperament
fijner natuer / of upt quaede langhduerighe aenghewent⸗
hendt / pf upt eenich onvooꝛſien accident of toeval. Daer⸗
omme moet men alle-tijdt de ſondighe Daden onderſchep⸗
den bant aenkleven aft van de gquaede ghewoonte in't fous
Dighen : gock die rechtſchapene onbolmaeckthepden ende
bljckelöcke ſwacliheden / pan ſulcke daden / die gheſchie⸗

le Pet, 42 8

den teghen 't uptghedzuckte / ende ſelfs in dien dogheublick /

als de ſonde hedꝛeven wozdt / wel bewuſte ghetupgheniſſe
ende inſpꝛaecke / t zy bande natuerlijeke reden / 't zy band

over-natuerlücke openbaringhe int Woozdt Godts upt⸗

ghedꝛuclit / ende met notoire obertredinghe van eenich ghe⸗
bodt / mitſgaderg verongelijckinge van onfen even naeſtẽ by
ſonder nae de meeniugh des Pieuwen Teſtaments) verghe⸗

ſelſchapt zin. 8
7. Dock heeft Godt verſcheyden ſtraffen teghen de fons
en den gheſtelt nae der felber Gꝛaolte of hoedanichendt / names
2 Gen. 3, 16, Wijck de ſtrafſe ban bloote ſchade / doo welcke hy den men⸗
&. ſchen onthandt ofte beneemt eenich goedt / dat hun aenghe⸗
Diut. 27. nacm of lieffelijck ig.: oft daer en- boven de ſtraffe / daer
ende 28. mede hy den menſchen eenich ſmertelück quaedt Doet ghe⸗
doorgaens. beelen: item tidelücke of eeuwich ⸗duerende ſtraffe / licha⸗
Ezech. 18. melhckie ofte gheeſtelijcke ‚nae gheleghenthept bande ſchult
M2, 13, &c. Ron. Il, ende 6,23, Iacob. I, 14, 55

0
71
0

|

|

|
Í
|
|
|
f
5
|
U

4
0
1 ij

Caf. . Vande Sonde, 69

ende ſonde / die bedꝛeben is.

8. De tweederley kracht ofte werckinghe der ſonde / Daer 1

van bog, gheſpꝛoken ig / namelhck van Verdocwenis oft ceu- beonderblt

vVvyighe doodt: ende van flavernye der ſonden, of ghevanckeniſſe O. Teſtant.

onder de ghevvoonte van fondighen, ig klaer ghebleecken / foo

fangh Bodt fijne ſalichmaeckende Ohenade / berepdt boo, lac. 18,

alle tyden / den Sondaren niet vol ende klaer gheopen⸗ Nat. 1. 27.

baert: maer alleen van verre / donckerlijck / ende als dooz Epb. z. 9,

ecne tralie ghethoont heeft / onder eene ghenerale toeſeg⸗ O1.

| ghinghe van gunſt ende ghenade / bende onder de ſchadu⸗ 2. Iim. 1,9
we ende voozbeelden van lichamelijcke dinghen. Want 10. Tit. 2.
hoewel het niet gantſch ende al aen Tupden ontbzooclten 11.

| heeft / die / dooꝛ de hulpe van die Godlijcke Shenade / Bo: P Gen ror.

de ghelooft / dooz t gheloof opꝛechtelijck Loor hem ghewan⸗ ende %.
delt hebben / ende haer leven hebbende aengheſtelt ende ghe⸗ Hleb . u, 6.

richt nae Godes wille / de heerſchapppe der ſonden afghe⸗ He b. 10 n.

5 dooz het ſelve levende gheloove oock gherecht⸗ loan. 1, 175

veerdicht / ofte vande ſchuldt der ſonden ghevꝛijdt / ende Col. 21.

met het foon des ceuwighen leveng zijn begifticht gheweeſt /

a ſoo upt de exempelen van Abel / Enoch / ende Abraham Gen. 4, 4,
den Vader der gheloovighen / etc. blickt: nochtans foa ig 7 eñ 5, 245
de meeſte menichte dooz den laſt der ſonde ende het ghewicht Heb.rr,

der ellenden wegh⸗gheruckt ende overſtolpt wozden. Want doorg,

inden aenvanclt / als daer noch gheen gheſchꝛeven Wet ghe⸗ |

gheven was / maer alleen het ingheven der natuerlijchke re⸗

den / de Daderlijcke overleveringhen van handt te handt /

ende ſommighe Godljcke ende Enghelſche openbaringhen

ende verſchijnjnghen / doo: Godes beſchickinghe / plaets Mede

hadden onder den menſchen / foo was de ſonde inder Wer Gen. 5. 24

relt (ghelgek gheſchꝛeven ſtaet Rom 5. verſ. 13.) ende bꝛey⸗ a 6,9 Acts
de hate kracht unt in ſulcker voeghen / dat alle vleeſch (wen⸗ 1, z, &c.
nighe / die recht veerdich waren ende doo? den gheloove vooꝛ Cen. 6, 5.

Godt wandelden / upt ghenomen) ſijnen wegh bedoꝛf / ende 2. ende

alle t ghedichtſel der menſchen niet dan guaedten was van 9,2.

der jeught aen. Daer upt de ſchuldt der ſonde foo vermeer⸗ „> Pt. 2 5
dert is / dat de Sundtvloedt over de gheheele Wereldt z der >. Paede
Godlooſen ghebzacht is. 5 Bun eben

9. Pat de Sundtvloedt is de ſonde niet alleen 99 wist Mole,
ghe b

Vande Sonde, Cap. 7,

70.
ghewiſt / of te niet ghedaen woꝛden: macr is lerſtondt / ghe⸗
b loſu. 24, luck een ſuer⸗deeſſem voozt gbekropen ende uptghebzepdt
2,3. Genus ober 't gheheele menſchelhcke gheflacht: foot dat gheheele
20. Polcken/ Patien ende Handen baer felven met Afgodergen
Gen, 18. ende andere leelicke ſchandelicke ſonden allenthalbẽ beſmet
32. hebben / sock fa dat in de feer groote ende meeſte S hemenn⸗
3 Mac het ge ten ende Burgherſchappen der menſchen / altemet naulycks
g
fj

ven van de

Wer. thien rechtveerdighe ghevonden zun. Ten leſten / als Godt /
Act. 14,16 andere volckeren voozby gaende / kfeeckere menſchen / unt de
Plal. 147, menichte der Afgoden-dienaren ende Sondaren / hem ſelven
19.20. Ring upt verkieſen / ende haren Nacomelingen / unt ſonder⸗
Deut. 7,6,7 linghe ghenade / de gheſchꝛeven Wet / beſtaende unt uneele /
&c. ch 9,4, ſtrenghe ende ſtrickte / foo Ceremoniale / als Moꝛzale ende
5,6,&c _ Politgeke gheboden / ‘niet anders dan ghelijck een laſtich
Act. 1), lo jock ende ondzaghelijck pack / oplende / * daer dooz fp ghe⸗
Gal. 3, 23. ſtadich ſouden wozden inghehouden ende bedwongen om niet
Gal. 3, 14 alſos te ſondighen: maer tot betrachtinghe van haere ſchul⸗
a Lev. 26, ; dighe plicht fouden voozt-ghedꝛeven wozden: beveſtighende
&c. Deut. daer- benebeng de ſelve Met « met ſtrenghe dꝛenginghen / ens f
27.16, &c. de menichvuldighe beloften / ae ſomtijdts oock waerſchou⸗
25, doorg. winghen ende aenbiedinghen van ſynen ghenadigen goeden
o leſ. 61, I, wille / dt volcke o dooz ſne Pꝛopheten ende Wiengers doen⸗
&c. ende de weder ende weder vooꝛdꝛagen ende indzucken / om de over ⸗
62.6. &c. tredinghe te beletten : Pochtans heeft de (onde doverhandt
ze Paral, 36 behouden / ende en is nict alleen haere heerſchapppe Door die
1. Act. y, Met niet te niete ghedaen / nochte de ſchuldt / dooz t bloede
51, 52. 53e der Stieren ende Bocken / niet wech⸗ghenomen: maer is de
Rom. y, ſonde meer vermeerdert / ende niet anders gaende gemaeckt /
20. cf 7,8 Dan als of de Met haer Daer toe / als met een nieuwen angel /
Heb.7, 18, genghepzickelt of ſpoo; ghegheven hadde: ſulcks dat oock —
19, ende 9, de ſchuldt des doodts ende der verdoemenis daer dooz ſon
29. ende zofeer is verſwaert / dat de gheheele Wereldt onder de ſon⸗
4 Rom. 3, 15 beſloten ende de verdoemenis onderworpen is ghewoz⸗
19,2, ende den.
1288. 10. Daer unt haer ten leſten klaer vertoont heeft de hoogs
JPutrichepte ffe noodtwendichepdt / ende te ghelhek de nuttichepdt bande
hever der gu Ghenade Beds ons berepdt in Chꝛiſto al boog alle eeuwen /
save Chin alge ſonder De welcke wp noch dat ſware ellendighe * on
ſonde /

„ an
NS MG

Cap.8. Vande Verloffingh ende Ampt f. Chriſti. 71 .
fonde banden halſe afwerpen / anoch iet in alle onſe Godſ⸗ Row. 6.
dienſtichendt wercken of bedzieghen konden / dat wacrach⸗ 17. Kc. en
tich gordt was / nochte oork D'eeuwigte doodt / of eenighe / 1. 5 7
rechte waere ſtraffe der ſonde immermeer konden ontgaen / 8. 1. volg»
ö foo verre waſſet ban daer / dat wp de ecuwighe ſalichepdt Gal. 3 24
ſonder de ſelve ghenade / of dooz ong ſelve / of dooz ande⸗ AG. 4, 12.
| 3 Ereatueren immermeer fonden hebben konnen berkrijs en 13-33-32
B 9 en. l

* |

Cap. VIII. Van't vverck der Verloffin ghe midtſ- |
gaders vanden Perfoen ende Ampten 2
Ieſu Chriſti. Ì

ES De Baerom den alderghenadighſten Godt goedt werner

werck der bers
ghedocht a op’: epnde der eeuwen / of inde volhepdt woſſghe zv.

ben hadde; datelijck aen te vanghen ende heerlijck int werck c Hebr. 9⸗
te ſtellen: namelijck / twerck der Verlollinghe; J of der Nicu- doorg,
ve Scheppinghe, daer mede bp den menſth / die dooz de ſonde 2. Cor. 5,
der ecuwigher doodt ende verdoemenis ſchuldich ghewozden 12, voorts.
wag ende onder de flabeenpe der ſonde lach in groater ellen: Rom 5. 12

nen ſoude vm ſich de heerſchappye der ſonde quijt te maer⸗ &c. Eph. 2,
keen / ende den wille Godts van gantſcher herten te ghehooz⸗ 1. en volg,
. Dit werck heeft hp vo zacht dooz ſynen eenich-gebo⸗ doc Chiu
ben Hoon onſen Peer Aeſum Chziſtum / eden welcken hy in n
der Werelt gheſonden heeft tot dien ende / dat hy ons dooꝛ en volgens

den ſelven niet alleen bolkomelijck openbaeren ende op ver⸗ en 8,26,
ſchepden manieren bebeſtighen ſoude / N n 279
| à n

72. Vande Vetolfiagh ende Amot I. Chriſti. Cap. 8.
Han. 1, 28. ſten wille van den boetveerdighen ende ghelosvighen ſonda⸗
Act. a. 12 ren met decuwighe ſalicheydt te beſchencken / maer dock / ap
en KO, 73. dat hu ons doop ſijne allerheplichſte ghehoozſaemhepdt ende
Sal. 44. de krachtighe werckinghe des . Ghecſtes in ons / ten ghe⸗
Tit, au, 12 wenſchſten ennde eñ / ſoa veel in hemis / van trappe te trappe |

allenſkens beengben faude:
1 3. Wat aengact de kenniſſe deſes Soons Godts / onſes
Pons Ebi Deeren Jeſu Chziſtt / de ſelve beſtaet gheheel ende al / vooꝛ ſa
oa. I, VM en Veel ong die ter ſalichendt naodich is / hooznemelijck in twee
volg. en 20 deelen / raeckende eenſdeels fijn Pero on, eenſdeels fijn Awpt.
28. Rom. Ten aenſien van ſijn Perſoon, is Jeſug Chꝛiſtus waerachtich |
5. 1. Ioan. ecuwich Godt f ende te ghelijch waerachtich ende volkomen
5, 20. rechtveerdich menſche / s in eene ende de ſelve perſoon: als
5 1. Tim. 2 zinde de natuerlijcke / eenich-gheboꝛen epghen Soon Gods /
5. Mat. 16. in de volhept des tÿdtg / dooz werckinghe des heplighen
16. Gheeſtes / gewoꝛden cen waerachtich volkomen menſch en⸗
1. Cor. zo, de unt de Maeght Maria / ſonder eenighe ſmette der ſonde /
21,22, Bhebozen. ki
2. Cor. 5, 21, 1, Pet. 2, 22, en 3, 18. h Ioan, 14, en 3,19. Rom. 1, 3, 4, en 8, 32
Gal, 4,4, Luc · 2, 31, ende volg. Hb. 4 14. Ik
beteke „4 y is ghemoꝛden / niet alleen een waerachtich menfcht |
naetueren gheheel ende volkomen / foo veel aengaet het menſchely cke
zomerhoes, Weſen / beſtaende upt cen waer menfehelijck lichaem ende
ett. redelijcke ziele: maer ooch alſoo / dat hp met ans de ſelve
Joan. z, 4, ſwackheden / paſſien / ellenden / benautheden / beſwaerniſſen /
ende volg. inen / dꝛoefhepden / ſchanden / ſmaethepden / jae dock de al⸗
Hebr. 14, ler- bitterſte ende ſmertelijcxſte doodt / waerachtelhck is on⸗
volg. en 4, derwozpen gheweeſt: ende dat tot deſen ende / op dat hy ſij⸗
is,en 5,7, nen bzoederen in alles abelse ghemaeckt zünde / ſonder (ons |
Rom. , 3, de / een barmhertich ende ghetrouw Over pꝛieſter (oude we
ende 8, 3, fen in die dinghen / die bn Bodt. te boen waren / om de ſonden
Gal. 4,4. des bolck te verſoenen. Ende dat is / dat gheſendt woꝛdt
Acc, 5 „ Apoſtoliſche Spmbolum / aengaende

ziſtum: .

Ick gheloove in Jeſum Chꝛiſtum den eenich⸗gebo⸗

ren Soon Gods / onſen Heere / die ontfangen is unt den
P. Gheeſt / gheboꝛen unt de Maghet Maria. pe |
4 5e ’

— SOE

Cap.8. Vande verloſſingh ende Ampt I. Chriſtt ]; Peterle
. T Ampt Jeſu Chꝛiſti is den erlen / brophetiſch, Prie- ulis
ſtecliſck ende Conincklijck, x t welck hn / ten deel voozmaels org
op deſer Verden / inden ſtaet der ootmoedichepdt ende verne- EL!
deringhe, ghetrouwelijck bedient heeft / ten deele nu noch glo⸗ k Luc. Z, 32
rieuſe lick bedient inden Wemel / inden ſtandt fijner vernoo- 335.22
ginge. Tot den eerſten ſtaet gehooꝛẽ deſe volgende Articuls. 25. Heb.s,
Sheleden onder Pontio Pilato/gecrupſt / gheſtoꝛven 3,2 7

ende begraven neder ghedaelt ter Bellen, 2e 3
Hier mede is de ghehecle vernederingh Chziſti / die onſen ie re der

Pꝛopheet eũ Hoogen Pꝛieſter betaemde / als trapſ-wiſe / vol⸗eberugg.
togen. Tot den tweeden ſtant behoozen deſe Aileen En eht
Ten derden dach is hp opgheſtaen van den dooden, ;À: 14
is opgheklommen ten Hemel lit ter rechter handt (ijns . a
Vaders Almachtich / van daer lal hn weder komen om Eh.
te oordeelen de levende ende de doode. Plal. 2. 5.
Daer mede eenſdeels de vooꝛberepdinghe tot Chꝛiſti Co- Heb.2, 10.
ainchlijcke waerdichent / anderdeels deſe fijne weerdicheydt z Wer per⸗
3 der ſelver grootmachtighe untbꝛeydinge beſchze⸗ ae 16
dn 4, Hebr. 3, 25, ende 8, 1, &c. b e
6. TProphetiſch Ampt heeft Chꝛiſtus volvoert voozmaelg / .
anneer hy den wille Gods vande ſalichept ende t ee gie) ae
eben den ghenen / die gheloo ven ende ghehooꝛſaem zijn / nae 12, 28
jaere doodt mede te deplen ons niet alleen doo: t Euan⸗ „ , 35.
m heeft vooꝛghedꝛaghen of verklaert: maer de ſelve dock Lim. u
ooꝛ verfchepden openbare oteeckenen / ende / met reden / on⸗ 1045536
pederfpreechelijcke miratulen: jae oock met Pbet exempel 24.
ner eyghener ghehooꝛſaemhept / beyde in fijn leben ende in Al 2
— . ddie ree ende dan noch s nae ſijnen 5 98 00
ertich daghen lanck / gantſch krachtely | 1. 51.27
nde beweſen heeft. 5 . hd . ꝗ Act. 1. 3.
7. IT Prieſterlijſc Ampt heeft hy in vooꝛtijdẽ tẽ deele bedient / &c. Ioan.
vanneer hu ns Vaders bevel in alle dotmoedichz gehooz⸗ 20, en 21.
amẽde / den vervloecktẽ !doot des crupces geledẽ eñ ſich tot e Paies
en ſoens offer boog de ſonden des gantſchẽ menſchelijelẽ ge⸗ g Phil. 8
lachtes heeft laten flachten : ten deel bedient hy t noch; / Eph 3 5
alg. 1 3. Hicbt. 2, 9. 10, nde. 10. J, 6. l. Ioan. 2,2, (Rom. 8, 34. Pues. e
5 1 wan⸗

74 _ Vandeverloffinghende Ampt J. Chriſti Cap. s

1. Ioan. z. l wanneer hp / weder levendiech geworden zinde / om der men⸗
Heb. , 24. ſchen wille / in den Hemel geſtadelijck verſchijnt boo, t aen?
25. ſchijn Godts ende boog de gheloovighe / met kracht’ ende
heerlijekhept tuſſchen beyden treedt / ſtellende ch betoonende

metter daedt hem ſelven alle-tijdt ende over al haeren ghe⸗

trouwen Advocaet / patroon en voozſpꝛaeck. 4

3. Coninckihek 8. T Konincklijck Ampt betreedt ende oeffent hy / als hy /
zjnde banden Vader verweclit unt den doodt / ende n verhe⸗

Heb. 1, 3, ben tot inden Hemelſchen thꝛoon / gheſet aende rechterhandt
Apoc. 3 24 Gods inde hoogſten: oock alle macht in Hemel ende Herde
1. Thell. i, verkregen hebbende / over al grootmachtelzick gebiedt / ende
10. Pl, ende alles alſoo nae zijn gaedtduncken bedient / dat hy voor
110,1. al beſoꝛght ) de ſalicheydt fuer gheloovighen: Wanneer hp
* Mat. 28, den dienſt des Euangeliums inſtelt / ende inden ſelven ſijne
19. Act. 2. gheeſtelijcke kracht untbꝛendt: wanneer hy oock fijne ghe⸗
36. trouwe r onderfaten krachtelijc in deſen leven wapent / vooz⸗
Eph. i, zo ſtaet / ende beſchermt teghen des Satans / der Tyꝛannen / en⸗
21, 22, en de aller anderen vpanden konſten / bedꝛoch / liſt / lagen / kracht
volg. en 4, ende gheweldt: tot dat hua int upterſte oogdeel deſe alle te
II. &c Pſal. ſamen t'eenemael vernielc / ende gheene in ſijne Memelſche
2.8, &c. en ende onſterffelijeke gloꝛie aen- neme / ende eeuwich ende al⸗
110,1 toe gheluckich ende ſalich-maecke. Ende op deſe Ampten
Marc. 16, wozdt gheboudt de lieuniſſe / ende eer-dienſt Jeſu Ehzi⸗
30. ſti / waer mede Wop hem dienen als Middelaer: waer van
1. Cor. 15, hier nae. 14
24. volg. * Apoc. 2, en 3. doorg. Act. 12. TT. ende 18. 10. Heb. l. 14. a Mat. 25. 30
volg. 1. Cor 15. 24. 2. Theſſ. 1. 7. 8. 9. 1. Theſſ. 4. 17. I. Theſſ. ). 10. Mat. 24.3 1.
wt nd 9. Soo blijelit dan hier unt / dat Jeſus Chziftus; onfe Sas
mater op bele lich maecker ig / niet alleen Boog fijn pꝛedicken / exempel ende
maneren. Hetupghende doodt / als een Martelaer (dat is / niet daer⸗
om alleen / om dat hy ons den wegh der eeuwigher falichept }

bM verkondight / den ſelben met miraculen met het exempel
11. 20. ſijns levens / ende dooꝛ ſijnen doodt beveſticht heeft: ende
28. Rom. S hn dock dooꝛ dit middel / ſelfs de hooghſte macht om ons (ar
879.19. lich te maecken / verkreghen heeft: maer oock dooz verdient, }
2% ende kracht enghentlick op ong ſiende. Dooz verdienſt,5
&c. 1. Tim. overmidtg Godt dooz fijne gheweldige ende bloedige doodt /
256. alg dooz een rantſaen ende (aen-offer/ alle ſandighe menſthen

Cap. 8s. Vande Verloſſingh ende Ampt I. Chrifi. 79
dus verre met hem ſelve verſoent heeft / dat hy Door hem / en Leni. 16,
de om ſijnen't wille / heeft willen met hun vꝛede malten / ock organs,
hun de deure der eeuwigher Salichepdr ende den wegh der 4b. 9.
onſterffelyekhendt openen: ghelijck 't ſelve langhe te voꝛen / orgacns.
onder verſchenden vod: beelden / figuren ende ſchaduwen e
des Ouden Teſtaments ende vooꝛnamelijck / onder tvaoz- Nom. g.
8 beeldt van dat (alemneel/ ende heerlhck offer dar de Hooge Wendel.
Pzieſter eens s jaerg plach te offeren / afghebeeldet wag. 9. 1. loan.
0 22 ig Salichmaker in Kracht / 4 omdat hu de gheeſtelijcke 212.
vꝛucht bande voozſchꝛeven fijne verdienſt / ſijnen geloovigen Hebr. 4, 4.
8 krachtelijck toe · enghent / ende de ſelve aller weldaden / die hy dc. Act. 10
dooꝛ ſihnen verdienſten verkreghen heeft / datelhck deelach⸗ 21. volg.
tich maeckt: waer van nu ſtracx breder. 1. Pet. i 3.
10. De kracht van deſe gheheele verdienſt woꝛdt ſenuwe⸗ Woenreleggug
loos ende krachteloos ghemaeckt / jae tot inden grondt toe sir Cals
uptgheropt van die ghene / die dꝛůven / dat de abſolute Der? inde bover:

1

lieſinghe ende Verwerginghe ban ſeeckere perſonen / aenge⸗ „hemelde

merckt / of boog den val / of alleen in ende onder den val / ghe⸗ plactle.
ſchiedt ſoude zijn al-bozen in oꝛd ze / eer dat Chꝛiſtus banden

Item, de

Bader tot Middelaer was gheozdineert. Want het doch Canonsder
mmoghelijck ende onnoodich is / dat de verſoeninghe ſoude Horticher
zheſchieden doo eene waerachtighe betalinghe of rantſoen / F
paer al van te bozen beſtoten is eene abſolute ſchickinghe tot ‚ger
even ende doodt. Want d Vyptverkoꝛene / of / die men ſeydt /
dat ten leven gheſchickt zin / en hebben ſoodanige verſoenin⸗
ge niet van doen: overmits ſy / Daer mede / dat ſy untverko⸗
ken zijn / alreede in Genade ſtaen / ende woꝛden van Godt met
de hoochſte ende eene onveranderlijcke liefde bemint. Wer:
gaende de Verwoꝛpene / foo fp die noemen / zy ſelve / die deſe
abſolute Verwerpinghe / Drijven / lochenen dat de verſoe⸗
ninghe vooꝛ hun zy gheſchiedt: dock iſſet bn hem ſelven on:
gherimt / ende ſpꝛeeckt ſich ſelven teghen. Want daer mede
dat ſp (nae t ghevoelen van deſe dꝛivers) verwozpen zyn /
daer mede zijn ſp van deſe verſoeningh uptgheſloten: ghe⸗
merclit Godt niet en wil / noch en kan willen / dat den ghe⸗
nen / die hy verwoꝛpen heeft / eenich ſalichmaeckende goet Dae
telijck werde mede⸗ghedepldt / en met den uptverkozenen gez

meen zy ·
＋ 3 Capé

heyt hoofte
ſtuck. 1.

76 „ Cap. 9
Cap. IX, Vande kenniſſe des Godlijcken vvillensgs
ons gheopenbaert int Nieuvve *

Verbondt.
Semen ri me € Wille Sopg / a begrepen int Vergondt der Genes
int N. erb. nade: t welckd' eenich gheboꝛen Sone Godts ong
a Lr. 3 1, 30 in (pn Euangelio dupdelijck ende bolcomelijck heeft

ende volg. gheopenbaert / vervat twee vooꝛnaemſte Booft-fruckens
Hebr. 8. Cerſtelijck die dinghen / die Godt van ſijne zide / dooꝛ Jeſum
ſchier Chziſtum fijnen Soon / vooꝛghenomen heeft / in / ofte ontrent
doorgaens. uns te doen / op dat Wp der eeuwigher ſalichendt ſouden
Hcbr. 9. 25, declachtich woꝛden: Daer nae / tgheen hy van ons wil ges
&c. en. lo. daen hebben / indien Wp d eeuwighe falichepdt begheren te
is, volg, ghenieten. 7
2. We dingen / die God van fijne zijde vooꝛgenomen heeft
tot onſer falichent te doen / zijn twee.

N e . Heeft hy vooꝛghenomen ende beſloten ter eeren ſns
derlesp. wel-beminden Soong /b alle ende alleen de ware geloovigen
b loa. 3, 16. in ſijnen naem: ofte die ſijn Euangelio gehooꝛſaem zijn / ende
volg. en 6, in dat gheloove ende gehooꝛſaemheydt ter doodt toe volher⸗
29, 30. den / dooz hem / tot de falichept ende eeuwighe leven / te ver⸗
Eph.u, z, kieſen / tot kinderen aen te nemen / te rechtveerdigen / met den
&c. Rom. 8 H. Gheeſt te verzegelen / ende ten leſten te verheerlijcken: ens.

28. volg. de daer tegen c d ongeloovighe ende onboetveerdighe vande
2. Tim. i, 9 ſalicheyt ende it leben te verſteecken / of te verwerpen ende te
Heb. z, 6. verdotmen. 2. Meeft hy voozgenomen ende beſloten den els
14. lendigen ſondaren / dooꝛ den ſelben fijn Soon / ſodanige Ges
c loa. 3. 18, nade te gheven / d daer doo, fp datelijck konnen in Chziſtum
36. Mat. 25 gelooven / ſünen Euangelio ghehooꝛſaem zijn eñ bande heers
41, &c . ſthapppe ende ſchuldt der ſonde verloſt konnen werden: jae
d Tit. 2, 11 dooꝛ de welcke ſn dock datelijck gelooven gehooꝛſamen ende
I 2. Act. z, vexrloſt wozden / t zu ſaecke ſy deſe ghenade Gods / dooz nieu⸗
26, ende.g, we hals: ſterckhept / verwerpen of verwaerlooſen.
8 1. en 26. 16, en volg. 2. Cor. J, 1. 19. 20. ende 6, 1. 2. Pet. T. 3, 4. |
a 3. Teerſte voozuemen of Beſlupt is / tVBeſlupt vaude
De Pꝛedeſti⸗ Pra deſtinaticofte Verkielinghe tot de hee lijckheyt: doo t welck
Asperen met eenen geſtelt wozdt de noodtwendichept ende nuttichent
77 1 a Des ghe⸗

Cap. o. Van den vville Gods int N. Verbondt. 77
des gheloofs ende der gehooꝛſaemhept / om de ſalichent ende ö
heerlhekhendt te bekomen. Vooꝛ dit Beflupt te willen noch Siet Cal.
een ander Beſlunt ſtellen / dat inde Ozd're ſoude vooꝛgaen / ende de
Baer mede ſekere ſinguliere Perſonen hooft boor hooft / end Canonsdes
peremtoirlijck ſouden zijn verkozen tot de heerlhekheyt / eñ Dortſchen
alle d andere verwozpen tot eenwighe pyne is ſoo veel / Synodi
als de Natuer van dit Beflupt omkeeren / Jeſu Chziſti ver- bier te vo-
dienſt wech nemen / den heerlycken glants der goedtheydt / ren ghe-
Sherechtithepdt ende wijfbepdt Gods verdunyſteren / jae al; meldt,
le de kracht ende werckinghe des Rercken-dienſts / ende van
alle Acligie ende Sodſdienſtichept geheel ende al verdelgen /

ende te niete te doen.
4. T ander vooznemen of Veſtuüpt / ig 't Beſlupt der Beroepingz
Roepinghe of Verkietinghe tot Gkenade, doo: het welcke te ER
ghelick gheſtelt woꝛdt / Be noodtwendichepdt ende nuttie⸗ ke .
hendt e bande Shenade Godts / ofte der middelen die no- „10.8
dich zjn om in Jeſum Chziſtum te ghelooven ende hem te Te?
hooꝛſamen nae ſynen wille / ons inden Euangelio gheo⸗ eze
penbaert. Maer aengheſien wp eer moeten kenniſſe hebben! Ke,
gan den wille Gods / die hp van ons gedaen wil hebben / dan
bande Ghenade / die ons noodtwendich is om ſijnen wille te
doen: ende van de heerlickheydt / die die beſitten ſullen / die

nen wille doen: foo ſullen Wp nu / volgens deſe ſelfde Oz⸗
Ne / van deſe dinghen handelen.

Cap. Xx. Vande Gheboden Iefu Chtiſti int Generael in

ende vande penitentie ofte bekeeringhe. der gededen
des N. Teſt.

„ e wille Gods / die hy van ong ghedatn wil hebben 7285 ed,
op dat wp d eeuwighe falichepdt ſouden berkrjgen/ ; an. 316
is begrepen inde Gheboden Jeſu Chziſti / dewelcke / Rom. 1
„alhoewel fp bele ende verſchepdene Sijn: nochtans alle te fas, 615 7
nen onder t eenich ghebodt van een maerachtich ofte leven⸗ z 9 5
nch geloove aen Jeſum Chziſtum / dat dooꝛ de lief de wertet / ar, 2.
ger vat konnen Worden / ende ghemepnlijck inde B. Schzift . a Ee
dervat wozden: Alhoewel t ghebodk c ban boete ende beet: 1% Ke.
ringhe dickwils daer by ghevoeght pleeght te wozden. bid
EN

Een

78 Vande Bekeeringhe. Cap. 10
Nan geo. 2: Een levendich ende waerachtich gleloove noemen on /
à Gal, 5,6, d 't ghene nootelijck vergheſelſchapt is met goede wercken /
en 6, 1j. ende met een opꝛechte beter ingh onſes gantſchen levens / aen⸗
1. Cor. y, 9 Gheftelt zijnde nae de gheboden onſes Heeren Jeſu Chziſti.
lac. 2,14. Want aengheſien de belofte des eeuwighen levens / dooz⸗
volg. gaens inde Schziftuere van onfen Salichmaecker den
Join. 3, 36 Gheloove boost toeghevoeght / endet et Gheloof gheſeydt
en 6,43. woꝛdt den Gheloobigentoegereerkent te woꝛden tot Recht⸗
t Rom. j. 4. veerdicheydt: ende niet te min nochtans s Jarobus ſept / dat
Gg. wp oock gerechtveerdicht woꝛden unt de wercken / ende niet
3 lac. 2, 24. Unt het gheloof alleen. Dewyl dock Paulus ſeydt / dat de
bre Tim, 4, Godbꝛuchticheydt de belofte heeft deſes ende deg toekomen⸗
10 den leveng : ende d Autheur deſes Brief totten Hebzeen !
Heb. 12, leert / dat ſonder heplicheyt niemant Godt fien ſal / ende bele
14. dierghelijcke k ſpꝛeucken meer tot deſe ſaecke dienende inde
„ Mat, 5 21 Schziftuere uptdzuclielpck gheleſen worden: foo en kan t
ende volg. ghebodt des Gheloofs niet anders aenghemerckt woꝛden /
Heb. 10, 36 dan voc; ſao veel het / polghens fijne aerdt ende natuerlijche
Ec. I 23. eyghenſchap / oock de ghehoozſaemhepdt des Gheloofs in⸗
1. Ioa. , 1 flipt; ende is als eene vꝛuchtbaere! Moeder aller goeder
vols. werclen / eene fontenne ende doꝛſpꝛonck bande geheele Chzi⸗
2. Bet. 2, J, fieleke Godſalichendt ende henlichepdt.
6%, Eph. 3, 3. T Bheloof zynde opdeſe Wijfe aenghemerckt vervat
27 olg. in ſich de gheheele Bekecringhe des menſchen / inden Euange⸗
Wat de Ware lia vaoꝛgheſchꝛeven: begrijpende in ſich niet alleen de Peni= 4d
bekecringh zy. rentie of berouw ende leedtweſen / ſoo tghemepnlijck ghe⸗
m Mat. 33, nocimt wozdt: of een ernſtighe weedom / ende ſmerte over de
Act. 3, 19, begane ſonden: maer docken de boctveerdichepdt of bekee⸗
Luc. 13, 3. ringhe eyghentlick ghenomen) dat is / de veranderinghe
Act. 26.18. des verſtandtg / des ghemoedts / ende des levens in ken
1. Theſ. 1, 9. beter.
Ioan. 3, J, ende vol. Gal. 6, 15. Eph, 2, 1 &c. ende 5,14. |,
aten a ape Alle Chziſtenenmoeten hier van in't Generael dit Wes |
dich. ten / dat / indien de Boctveerdichendt of Belteeringhe Bas’ |
lac. 1, 22. de acnghenaem ſal weſen / dꝛie dingen ozdinairlick daer toe
ccc. en 2, hoodich zijn. J. Datſe krachtich ende dadich zy / dat is / dat⸗
26, en 4, ſenict alleen in wel te willen / of ſimpele gheneghenthepdt
28. ende bloote begheerte of pogen alleen beſtae: maer dock al⸗

zyt /

Cap 11 Van't Gheloof in I. Chriſtum. 70 2. Pet. 1, 8,
tot / als daer ghelegbentheydt toe is / ende t ahefchieden 9 1. Kom.
kan / in deuchdeſpcke wercken datelhek hacr fcioeuupebap 8 Loe.
de: alſoo datmen noch o opſettelijck en doe / t gern men wert 154. 8.34
quaedt te weſen / of daer aen meu rt wyfelt / of het Gode arn⸗ „loan 3e
naem zy / noch lichtelijk anderer lupden fonden doo de ..
vingherenſte / ende de ſelve met toe - ſtemmen / ſwinghen / of Kom. 14.

jeydt doe ophouden. Maer tis noodich dat wy bende deſe 24. en 24,
tuchen/ te weten 't Cheloof ende Goed. Wereken eck ock bj: 13. Heb. 3,
onderlpck inſien. 6.1m 10
38,39.
Cap. xl. Van Gheloof in Ieſum Apoc. 2. 7,

i 10, 265 en
Chriſtum. 10 3

Veſchꝛß vingh
8 Et Gheloof in Jeſum Chꝛiſtum is eene ' welbedach⸗· nnen gs
te / ge wiſſe ende vaſte tot ſtemminge des gemoedts / voor.
7 vergheſelſchapt met een waerachtich vertrouwen / Heb. 11, .
aer mede wp / niet alleen de Leere Jeſu Ehziſti / als een ende volge
acrachtighe Godlycke Leerc / vaſtelhyck aenhangen: maer Rom. 4, 18.
us oock > op Acſum Chꝛiſtum ſelve / als onſen cenigen Pꝛo⸗ b loan. 14,
heet / Hooghen - Pꝛicſter ende Coninck / ons van Bodt ghe⸗ Heb. 4, 16.
heven / gantſch ende geheel verlaten / ende op hem ſteunen: Eph. 3.12,
ſoo dat Wp ban hem alleen / als van onſen eenighen Ver⸗ 17.
ſſer / de ſalicheydt ende t eeuwich leven / op die wiſe ch ma: Ilcb. 5. 9,
lere foo hu ong dat gheopenbaert heeft / ſonder eenighe en 10, 35,
yffelingh verwachten. Act. 412,
2. So cnis dan tot een warachtich en ſalichmakende Ge: enn 3.395
ope niet genoech / dat wp kennen, verſtat / cñ weten dE rech⸗ 1
se @ 5

ten 410. 13,7

* mn

hf

i

80 Van” Gheloof in I. Chiiſtum. Cap. 1 r.
ten fin ende meeningh van alle de noatelijcke dinghen / die in
den Euangelis vervattet zijn. Want men ſoodanighe we⸗ 1
tenſchap hebben kan / ſelfs ſonder de ſalke tae te ſtaen: ghe⸗
lick die e inden dupvelen ende veele booſe onghelogvighe
menſchen ghevonden Wordt. Oock niet allerhande tocſtem.
Tit. T. 16. Winge, alg daer ig / die ſchielijck / met licht overloapen / ſon⸗
Nia 1 der overwegingh van redenen / int rouw / ſonder verſtandt / |
. vj blindelingh / op geen reden ſteunende / ende ſonder eenich ag,
e ole Deel ghefchiede. Want ſoodanighe toeſtemmige / of tocſtaen
Rom. 12 1 der ſalichmaeckende Leere epghentlyck niet heylſaemof fa,
Ke E b lichmaeckende en is: noch en lan menſchen wille niet gh
5 bn noechſaem beweghen of buygen tot eene redelijcke ende vzß⸗
W.: willighe ghehoozſaemhepdt / ende woꝛdt daerom oock mee⸗
nichmael gheyonden ſelfs in ſulcke lieden / die niet ſeer Ch 1
ſtelijck en leben : Maer Wort hier ver- eyſcht ende gevoꝛden
ten toeſtaen ende toeſtemminghe der ſalichmaeckende Lee re
welck ſterck ende vaſt zu / zijnde) nae rijpe overweginge vg
ſaecken / gheveſticht in ene wel-ghereſolveerde wille / die be
8 Epb. 1. 15 woghen ende gheboghen ig s tot vertrouwen ende ghehodg
volg. Eph, ſuemhepdt: daerom dock ſoadanighe toeſtemminge een Ve 0
3. 1,18. trouvvien ghenoemt woꝛdt: niet cen vertrouwen op de bnſon
Mat. 9, 2, dere Barmhertichepdt Godts / daer mede wp / elck int by
Hebr. 11, 1. ſonder / ghelooven / dat ons onfe ſonden vergheven zn.“
en voorts. Mant ſulck vertrouwen en ghehooꝛt niet tot het weſen deſeß
* Rom.1,17 Gheloafs : noch en ſtelt 't weſen des Geloofs ſelve niet / dan
en z, 25, en ig eene ſaecke / die ſtracks op het gheloove volght / alſoo hes
4,4, en vol. geloove / zijnde eene conditie / die ver epſcht wozt / om ver
en 5, 1, en Hhevinge der ſonden / ende daer op een verſekert vertrouwen
12,9 Act. 4 van ſoodanighe verghevinghete verkrüghen / noodtſaecke
125 en 1;, 38, lijck vooꝛgaen moet: Maer t is cen vertrouwen /daer me
39. de won vaſt / ſeecker ende gewis hauden ende gelooven! / dat
Hob. 5, 9. tet onmogbelijck is dat Wp anders / als dooꝛ Jeſum Che
Acc. g, 32. ſtum / deeuwighe doodt ontgaen ende t eeuwighe leven be
Joan. 3 36. komen: ende volghens dien / fulcken vertrouwen / dat u t
Rom. io, is hem ſelven vooꝛtbꝛenght ende baert die ghehoozſaemheydt /
f die wn Chꝛiſto ſchuldich zijn / beſtaende niet in een ſlecht mas | |
gher vooꝛnemen alleen / of dadelooſe gheneghenthepdt omte
155 gehoozſamen: maer in eene dadelpcke gehoagfaemrpe ke |
| 7 5 | 3: Waer

e Iac. 2, 14
volg. Luc.

U

Ean tar kt

Van't Gheloof in J. Chriſtum. Sr

Cap. x f.

toeſtemminghe is / van odt ons gheboden onder Belofte weert

helaſt woꝛden te doen / ende en mogen over ſulcks den naem vverp, Art⸗
ver boeten van ware gehooꝛſaemhepdt: noch oock met recht 3e
vereert woꝛden met eenighe vergheldinghe van loon / of ghe⸗
n eenighen lof of prijs in den menſche waͤer⸗
ich te zijn.
4. Opdat deſe toeſtemminge in Ben menſthe te wege Wer: Eier dunhen
e ghebzacht / zin twee dinghen noodich. I. Soodanighe her sheloofte
lrgumenten ende redenen / teghen de welcke niet waerfchijs becoinen.
elickg gheſeydt / of vooꝛtghebꝛacht kan woꝛzden / waerom /
gheen ons vooꝛgheſtelt werdt om te ghelooven / niet en bez
Hoost ghelooft te wozden. II. Gene Godtvpzuchtighe leer-
mheydt of vꝛomicheydt des ghemoedts inden genen / van hel.
n welcken het ghelogbe woꝛdt gevozdert. Want! Geloof « 2 Theſ. 3
niet aller: ende dieden vville Geds doen vvil, Idie ſal bekennen f;: f
f verſtaen) of Chriſti Leere uyt Godt is, of niet. Maer m die Ioan. 7, 17
uaedt doet, haet het licht, ende en komt niet tot het licht, op dat (y Ioan. 3,
2 vvercken niet en ſouden beftraft vVorden: maer die de vvaerheydt 19 585 Ze
oet, die komt ten lichte „op dat fyne vvercken openbaer vverden, Ioa. 8. 474
m datſe in Godt ghedaen zijn, Die uyt Godt is, a hoort dewvoorden O Joan. 10,
ods, daerom en hoort ghy niet, om dat ghy uyt Godt niet en zijt: 27. „
Ghy en ghelooft niet, om dat ghy van mijne Schapen niet en zijt, P Al,2,4i8
inder andere biergbeliekeplactfenancer. AAG
5. Soo is dan dit vertrouwende toe-ſtemmen / of ghe⸗ ee
dozſamende vertrouwenhet waere ende levendich gheloo⸗ gende goede

e / twelck donderhoudinghe der geheten Jeſu Ehn W

en

82 Van't Gheloof in I. Chriſtum. Cap. 11
21. Ioan. y, of a goede werckeu met ſich treckt. Want fo wie wacrtijck
3%. Cal. ghelooft / ende vooz ſeecker ende ghewis houdt / dat Jeſus
5,6, m 6, ij Chꝛiſtus van Godt gheſtelt is tot een Autheur der falrchent
I Lat. 7, 16, alleen den ghenen / die hem ghehooꝛſamen / ende Sodvzuch⸗
en volg. en tich ende heplichlijcken leven / ende datter onmoghelijck is /
12, 34, 35. datmen tat de eeuwighe ſalichepdt gheraccke of deeuwi⸗
Heb. ,. , ghe doodt ontgac / anderg dan daoz ben wegh der Ggehooꝛz⸗
en 11, 6, Sc ſaemhendt of der goeder wercken / de ſelve ſal buyten alle
en 12. 14. twiffel gheerne ende vlijtich den ſelven wech ingaen / ende /
ende volg. Doop waere boete of veranderinghe ns ghemoedtg / wil⸗
le ende wercken in een beter / nae de ceuwighe ſalichepdt
trachten ende arbenden / indien hy anders / wat deeuwi⸗
DE alichepdt is / wel ende rij pelijck by hem ſelve overlepdt
eeft.
ERA Dewijlnochtans die ghene / die nicuwelicks totten
of ozdzen van gheloove in Chziſtum bekeert wozden / ghemeenlijck met de
Sheloovighen. ghewoonte van ſondighen behanghen zijn: foa gheſchiedt
veel tts / dat dit toeſtemmen / hoewel het vaſt / welbedacht /
ende wel ghegrondt is / nochtans die ghewoonte van ſondi⸗
f ghen / die dooꝛ het daghelhelgg ende langhduerich plegen van
. Ioan. 2, de ſonde ſeer Diep ghewoꝛtelt ig / niet ſoa terſtondt ban ſich
„1. l. Cor. en werpt: daer unt dan komt / datter Dep-erlep ſoozten zjjůn
3. L, &c. van boetveerdighe of weder-ghebozene menſchen / dat is /
Heb, y. 13. van menſchen / die dooz den gheloo ve goede wercken doen. .
&c, ende 6 Der ghener / die beginnen, dewelcke wel den Euangelio ge⸗
cc. looben: maer omde inghewoztelde ghewoonte van ſondi⸗
Ich. cr; ghen / ende veroude aenkleventhendt ban dien / fa en konnen
ij 85 4 fp niet / dan met groote moepte/ arbepdt / woꝛſtelinghe ende
Celo ; ſtrijdt des vleeſches twelck dickwils opquelt / ende teghen
Te. Gale tverſtandt / dat van den Gheeft Bonte doopt Euangeſium
. verlicht is / dapper weder ſtreeft) de kracht ende bewegin⸗
gen der ſonden bꝛeken / temmen ende tonderbꝛengen. 2. Der

As, ghener / die voortgaen, udewelcke / zijnde dooz de kracht des

4 gheloofs eenichſins tot cen ſtrickter ende inghetogener mas
Woontgaende. niere van leben ghewent / oock nu / al eenighen tydt / wat bes
Gal. 5, 16, ter inden loop der Godtſalichendt / gheoeffent / haer ſelven
17. Eph. 4, lichter eũ met minder ſtrüdt of wederſtandt Lande gewoon⸗

2% c (e van ſondighen onthauden / hoewel fp ſomwplen Son
8 f 4

Sn —

he a

Cap 11. Van’ Gheloof in I. Chriſtum. 83

klennen feit in haer ſelven ghevoelen. 3. Der volyvaſfener e Banne
of die teeuigher maten volma-ckt zijn / dat is der gener / die / Rom. 12,1
zynde nu inde Godſalichendt gheveſticht / dooꝛ de huſpe hae: en volgen
res geloofs met luſt / vermaeck ende blijſchap de heplichept verſ. 9, ende
betrachten / ende de Gherechtichepdt ende Godſalichept van voort,
gantſcher herten / van gantſcher zielen / ende upt alle haere Rom. 15. z
krachten beminnen: alſoo dat de Schꝛiftuere vande ſuleke &c. Phil. 3
vooꝛnamelijck betuncht / y dat (y niet en lo rdigben, jae uictſo - 17, en volg,
dighen cn konnen. iet dat fn nimmermeer / ſelfs niet doo ARo, 36.

miſverſtandt / of dooꝛ cenich haeſtich overloop van paſſie / of y 1. oa. 3,4.

eenighe andere ſwackheydt / byſonder in eenighe ſware aen⸗ ende 5, 10.
vechtinghe / niet fauden konnen cenighe ſonde begaen / of
dock datciijck bedꝛyven ( vvant daer is gheen menſch, di- niet x 1. Reg. 8,
en londicht) a maer om dat fp de aenhanghelijelihepdt of aen⸗ 47,
kleventhepdt der ſonde untghetaghen hebben / ende haer ban a Eph.4, 23
de ghewoonte van ſondighen onthouden: ende foo fp / moge: Col. 2, 11.
ek zijnde en blijvende weder ghebozen / komen te Ballen Rom., 4,
in eenighe ſonde (twelck nochtans (elden ghebeurt ) dat ghe⸗ en voorts,
ſchiedt alleen doo, daolingh / over-rompelingh / of eenige an:
dere over-plinghe ende beſchemeringhe des gemoedts. Van
alle ende een peder ban deſe dan houden Wp / dat fp ware ger Boe veſe ar
loovighe ende boetveerdighe zjn / Wanneer ſymaer gantſch dergeboz zun
neerſtich ende ſoꝛghvuldich daer nae trachten / dat fp van die
guade ghewsonte van ſondighen teenemael moghen ontfla⸗
gen woꝛden / ende die ſwackheden / die fp meeſt alle / nae ghele⸗
ghenthepdt van haer jaren / haer temperament / plaetſchen /
ſtandt / conditie / ende andere omſtandicheden / min of meer / go. 5 14
onderworpen zijn / alle rijdt meer ende meer ſoecken te bete 5
ren: dtwelck alle bepde wp Godbzuchtelhck gheloonen te PE il 0 ze
konnen gheſchieden dooz de ghenade Godts / jae noodich te ran, 4,
1 . „454
zyn / dat het gheſchiede. g d
7. Ende hoewel de ſulcke / die nu een baft gheloove ende def
aenklevende heylichepdt hebben verkreghen / feex beſwaer⸗ zonen fonte
dijck konnen vervallen tot haer oude ende vooꝛgaende God: jen, enne Deen
looſhept ende ongebondenhept des levens / nochtans geloove met.
wp / 4 dattet kan geſchieden / zac dickwils geſchiedt is / datſe <1, Ioa. 3, 9.
Hab. b. 4. en volge Apoc· a, en 3, doorg. 2. Pet, 2, 18, &c, Ezech. 18.24. Heb· 18.
28.29. le Lim. i, 59. 20, Rom. 1. 18, ende volg. l

62 allens⸗

2

pn

84 _ Vande Goede vvereken, en thien Geboden Cap, 12
allenſkens berballen/ ende van hare eerſte geloove ende liefs
de afwöcken / ende den wegh der Gherechtichepdt verlaten⸗
de / tat de oude beſmettinghe der Wereldt / die ſp verlaten
hadden / als ſwinen tot de wentelinghe inden ſlijck / ende als
de honden tot haer uptſpouſel wederkeeren / ende wederom⸗
me inghewickelt woꝛden inde ſelve bleefcheljche begheer⸗
lhekheden / die ſpte vozen waerlyck ontuloden waren: ende
Oe af ballighe alfoo gheheelhek / ten leſten oock epntelhjck ten zu ſaecke fp
Seba doch Un tijde boete boen)upt Gods genade uptvallen. Baer -en⸗
beſwaerlyck. tüſſchen willen wp niet t'eenemael lochenen / e dattet geſchie⸗
e Plal. 51. den kan / dat die ghene / die eens ghelooft hebben / ende daer
doorg. nae tot de vooꝛgaende onbeplichepdt des leveng vervallen /
2. Cor. 2. wel wederom / Hooy de weldaedt der Ghenade Godts ver⸗
doorg. nieuwt ende te recht ghebzacht werden hoe wel wy gheloo⸗
el. r. door pen / dat het feer befwaerlhck geſchiedt) Vaerom wp dock
Deut. 30. houden / als ſulcks gheſchiedt / datmen de ſoodanighe onder
doorg. ttghetal der ghener / die haer ſelven waerlyck bekeeren / en⸗
Luc. 1x, pe feecher ſullen ſalich zn / behoozt te ſtellen / indien ſp in
24. en vol. de ſelbe her⸗haelde ende her mende bekeeringhe volher⸗
Heb, 6,4, den. \ g f
&c. 2, Pet, 79 hep,
BORGE „Cap: XII. Vande goede vvereken int byfonder,
doorg. e p 8
ende vande uyrlegginghe der thien

„Gheboden.

zulderlmgh en z. , Ommighe goede vvereken zijn allen Chziſtenen ges |

Boevewsteken CSP mepn: ſommighe zyn ſeetkere Berdepinghen ven,
a Mat. g, en e ghen. De Somma der goeder wercken / die allen

b. ende, Chziſtenen int ghemeyn ſonder eenich onderschept zin vooz⸗
doorg. gheſthzeven / kan woꝛden Begrepen in deſedzie ooft-ſtut⸗ 1
» Eph. 5, ken. 1. Inde Liefde tot God ende den naeſten / vervat inde
22. voorts. Met der zeden / fo die van J. Chꝛiſto is untgelent. 2. Ande
en 6, 1, &c. Beſtieringhe of verlocheninghe ons ſelfs. 3. Ju gheduerich |
Bidden tot God ende Danchfegge boorde ontfangene wel⸗

daden. i
Deſunme der 2. De Wet der zeden is int koet vervat inde thien Ghebo=
ehen Er bodk. den, begrepen in tvvee Tafelen, waer van d'eerſte sa w
* Rr, de twee⸗

ap. 12 Vande Goede vvercken, eñ thien Geboden, 8;
de tweede / ſes Ghehoden heeft. De eerſte fiet vooꝛ al / ende Exod. 20,
reghel- recht op de lief de Gods: De andere op de lief de deg oorg.
Nacſten. Bepde hebben fp meeſt al Generale ende verbie⸗Deut. , en
dende bevelen / die over al ende t'allen tijd abſolutelijell ver 6. Mat. 22,
binden: onder de welclie oock gebiedende / ende niet wennich 37-33 39,
ſpeciale bevelen dooꝛgaens inde Schziftuere begrepen Woz: 40. Marc,
* opeen Chʒiſten ghemoedt altijdt neerſtelhjck moet 12.30.
tten.
3. °C Gerfte Ghebodt vande eerſte Tafel beveelt / dat Betere

Whebodt

Wygheenen anderen Godt (veel min andere Goden} tea de
boo? den waren Sodt hebben Cullen : Ufgoderpe,

d Deut. 6, u
Dat is / dat wy / of ſelve nae ons wel- ghevallen / niet 12. Kc. on
verſieren en ſullen / ofte / als bu overleberinghe van handt 2,6, 1
te handt ontfanghen zünde / bunten Godts uptghedꝛuckt 1 Reg. ul, 4
Ghebodt / toelaten en ſullen / pet (het zy gheſchapen / of ende vole,
ghemaeckt / of levend / of dood / of redelyck / of Beeftelijck) en 12 28.
het welcke wp eene Sodlicke Patuere / of Gods epghen⸗ cr. 2 11.
ſchappen / of werckinghen / af eenighe Godlijcke macht ende 12 1 3.
Authoꝛitept over ons / direcktelijck of indirecktelijck toe - Mat. 418
ſchꝛyven: item / dat wp t ſelve niet eeren en ſullen met ſulcke , Thel 105 b
manieren van doen / daer unt men feecherlijch kan beflunten/ Ack. 14. 1.
datmen de felbe pet Godlcks toeſchzift: gheliel dan zijn Gal. 4,8.
e alle daden van Godſdienſtichepdt / als vertrouwen / hopen / Deut. 6
aenbidden / aenroepen / dock / tghene daer unt ontſtaet / lof ; en 1020
ende danckſegginghe: Item offerhanden / eedt-ſweeren / re⸗ f Eph. 5. 5
ligieuſe beloften doen / ende dierghelnjcke devotien meer ple: pfl. 3 19.
ghen. Want ſoo wie eenich dinck of perſoon ſoodanige eere rr. 44. 16
bewijft/ of ſoodanighe actien / als nu gheſendt zijn / aen ende Ir. ain pl
ontrent de ſelve pleeg ht/ die woꝛdt inde Schziftuer gefepdt/ z var, .
dat hy ſoodanich dinck of perſoon houdt vod fjnen Bodt, J. 25 15
Defin en meeninge deſes Ghebodts is dan / dat wp neerſte⸗ Paal. 50. 14
Wijck alle Afgoder he ſchuwen, ende ter contrarie/s dien eeni⸗ 5 en 116.
ghen waren Gadt / die ſich in fn wooꝛdt geopenbaert heeft / 5,6. Apoc
Godlijcke cere aen doen, dat is hem recht kennen / heplich⸗ 147 en 15.
Wet aenbidden oormoedelijck aenroepen/ met dauckbaren 4 en 19.10,
herten loven ende prijfen/ ende alle onſe hope / toeverſicht / en⸗ N
de vert rouwen in hem alleen ſtellen / als d'eenighe Aucheur
ende oozſpꝛonck alles gordtg. Det
. 4. DES

Pd

R

85 Vande thien Gheboden. Cape a
Betere 4. Het tweede Ghebodt is / dat |
derbeedu. DM geenerlen Beelden ok geliſckenillen lullen ceren.
*. 26 Vat ig / dat wy vos »gheen gheſnedene / ghehouwen ofte
cc N gheſchilderde Beelden oſte Kigueren Edie of den waeren / of
15. en vol, enen valſchen Godt / die t ghene dat anders niet / dan een er⸗
Pal. 97, en dicht dinckt / of een Piet is: of oock eenich menſch / beeſt of
115. door. Enghel / of pet / wat inden Hemel / of onder der Lerden waer⸗
Lel. 408, lick ig / verthoonen of afbeelden) ons ſelven bupghen of ter
19, en vol. neder werpen / of oock aen ende ontrent de ſelve ſodanich unt⸗
en 44. terlijch ghebaer ende werck bedzihven / welcke de heplighe
cc. ct. 17 Schꝛiftuere houde vooz teeckenen van ſoodanighe eere / die
29. Kom. 1 Wacrlijck Gopſdienſtelhck is / ende Godt alleen toekomt en
23 ο tocbchooꝛt: ſelfg ooch dan / wanneer ſchoon pemandt ſepdt
1. Cor. 12, ende verklaert / dat hy die Beelden / bog? de welcke hy ſooda⸗
2. nich upterlhek ghebaer maeckt en aenſtelt / boog Godt niet
fel. 44. 16, en houdt (want Godt in ſoodanighe verboden Godſdien⸗
27. les. a, ſten der menſchen Daden niet en aopdeelt upt haere intentie
275189. ende meeningh / dieſe moghen by haer ſelven hebben / of mas
Matt. 6. 24. ken: maer ter contrarie / hy oordeelt unt haere daden / welch
Pen“ Jer haere mreningh en intentie zy: alſoo / dat nae Godts ooz⸗
Thil. 3, 19 Deel de menſchen gheſepdt woꝛden van ſteenen ende houten
eenen rechten Afgodt te maccken „jae die ſelvighe haren Godt en-
de Vader te noemen / Wanneer fp de ſelvigbe alleen op die
maniecre / als voozſepdt is / upterlijck ceren / al iſt ſchoon
dat fp weten / dat het niet / dan ſteen of hondt en is: jae
K f. Cor. 10 al iff ſaccke / datſe dock opent liel pꝛoteſteren / dat ſy het
14, 4, Kc. niet / dan boog ſulcks en hauden) k maer ter contrarie / dat
1 . loan, 5, wp alle ſoodanighze upterlycke ghedaente van Afgoderhe
21. blkztelych ſchuwen / ende / foo d Apoſtel Joannes vermaent /
m 2, Cor. 61d Afgoden vlicden : ſcecker zynde upt den Apoſtel Paulo /
18. m datter gheen ghemeenlchap cn is tallchen den Tempel Godts
a Ie. 42, g, ende den Afgoden, Epntelijck / dat Wp Godt / a die pverich
en 48.1. i ende jalours boor ſyne tere /o waer Wp zijn’ inden Geeſt
o loln. 4, ende inder waerhepdt / nae het vooz· ſchꝛift van fijn wooꝛdt /
23. dock in't upterlhcke / aliydt recht dienen / genbidden ende
Alt derdete / CELCN a s
piss . Het derde Ghebodt is / dat
be . W den naem Gods niet pdelijck ghebꝛupcken:

— wer ˙ . ME ² Ur nn r ere

Dat

95 id * Vande Thien Gheboden. 387

at is / dat w in onſe wooꝛden ende pꝛopooſten / v het zy e
pet ſegghen of lochenen / beloven of . 1 den cie 1 45
grooten naem Godts nimmermeer 9 oneer-bicdentijjck of L..) 4

lichtveerdeliſck inden mondt nemen : ende bpſonder / dat top 1 10
den ſelven nimmermeer; laſteren / of “licht beerdelijck / onbe⸗ en 1

dachtelijch of balfcheltjck bp hem ſweeren. Ten leſten / dat Lev. 5 4
wy niet met poele vooꝛgheven ende beroemen van den naem Mat.; 33
Gods ghelhck de valſche Propheten voozmaels menich⸗ ende gole.
mael ghedaen hebben) anderen verlepden: maer dat wp ter lac. 12.
tontrarie van Godt ende Godlijcke ſaecken ſpꝛeeckende / ſoo⸗ : Deut. ro
danighe wooꝛden ende pꝛopooſten ghebzuncken die deftich zo 225
ende heplich zijn ende vol eerbiedinghe tot Bodt ende fn 131 2 85
B, woordt. Dat oock onſe Woorden na 't voozſchzift onſeg ler. 29. 5
Heeren J. Chꝛiſti zijn / lae ende Neen: ofte / indien wp ſwee⸗ 7
ren moeten (t welck den Chziſtenen oock nu / in ghebal van
waerachtighe noodt / gheooꝛloft is: Wanneer namelijcht e Rom. 1
Godts eere ende des menſthen welvaren ſulcks vereyſ cht) ende 5 5
dat Wp dan niet alleen niet onwaerachtelick / of lichtvaer⸗ z ele 2
Belek / of ſonder noodt / maer niet dan met ſeer groote eer⸗ en U, 31 5
biedinghe ende neerflachtichendt des ghemoedts / betame⸗ H-b,6, 16
Wek ghelaet / opzechte ende ronde Wooden! die alderhep⸗ Phil. x. 8.
lichſte / hooghwaerdichſte ende berfchickeljchfte Maje⸗ Apoc 106
— 5 een ghetuyghe ende wꝛeecker over onſe zielen acn⸗ 905

4 n Sabbath

anden ſevenden / of Sabbath dagh te henlighen:

T ſelde moſt wel ſcherpelijck Bondi vat bel Rd)
Oude Teſtament: Maer obermidts y tonderſchepdt der en
Jaghen int Pieuwe Teftament t'eenemael wegh-gheno⸗ ent.
nen is 2 ſoo en Wordt gheen Chziſten pꝛetiſclyck verbon⸗ 1
en tot donderhoudinghe van t ſelve. Daer en tuſſchen / sdi
Praedemael Wop leeſen dat deerſte dach der weeckke / die de are
ö Dondagh wozdt ghenoemt/ bande eerſte Rercke is ghe⸗ 7

chiekt gheweeſt tot heplighe bp-cen-komfien ende Sodtſ⸗ e
Nenſtighe oeffeninghen / ende het in ſich ſelve ten ſeer lof⸗ 5
elijcke pꝛüſelijcke ſaecke is / met Gheceſtelijcke heplighe S
vercken ende oeffeninghen beſich te zijn / foo Houden vp, .
ock / dat de Chziſtenen recht ende God vzuchtelhck doen / dat .

a RE) zp rn 10

8. Voancde Thier Gheboden. Cap x.
4 Tertull. ſy / nae a 't Exempel der eerſter Bercke / de ſelve Sodſhligl
Apologer, ghewoonte (ten zp eenighe groate noodtwendichepdt ſon
c. 18. & de tijdts dwinghe anders te doen) niet nae en laten: maer u
Corona polghen / ende onderhouden den rerſten dach der weecke va
Milit. Hi- de andere daghen (verre nochtans blijvende van alle Jood
ſto. Trip. l. ſche ſuperſtitie) af-ſonderen / ende haer tot dien eynde va
. co. onmnoodighe wercken onthouden / op dat ſphaer ghemoet
met meerder ernſt ende aendacht / ſonder eenighe verruekn

ghe / moghen gheſpannen ende beſich houden met Godlyek

ende Hemelſche overdenckinghen ende andere Godpzucht

ghe oeffeninghen. Daer teghen achten w die gene dic

ders doen / wel dappere ende ernſtighe beſtraffinghe wae

dich / als verbꝛekers van publicke oꝛdꝛe en betramelijckhey

Dus verre vande Gheboden der cerſter Latel. |

Volghen nu de andere, 1

Niet bůfde van 7. T Eerſte Ghebodt der weeder Tafel / of t vüfde in
een. ers te pdze / is / dat | 1
Wu aue Ouders eeren ſullen. |
b Exod 21, Dat is / e dat wy hunlicden behoozlijcke cerbiedinghe bew
15. Lev. 20 ſen / niet alleen met upterlijtke wooꝛden ende ghelaet: ma
9, Po, 20 hock met cen nederich gemoedt ende opꝛecht herte / oock or
20, Eph. 6, ſelven hun met vaerdigheghehoozſaemhepdt / ende vzywill
1, &c. ghen bly-moedighen dienſt / aenghenaem maecken: Do
Col. 3, 20. Alle tijdt inden Heere dat is / niet dan in die dingen / diem
de Geboden onſer alder-opperſter Heere ende Meeſters IE
Mato, 375 Chziſti niet en ſtrydẽ ( want als fadanige ſtrit ſoude valk
Luc. 4, 26, wont ons bevolen / de Ouders te haten cit te verlaten.) E:
41, Tim. g, telijt / dat wy hun beo, de ontfangene weldaden “alte dank
4. Mat. , 4 baerhept van herten bethoonen / hare nooden te hulp komen
ende volg, dt / hart ſmackheden doo de vingher ſiende / haere ghebzee
N P! keumet ſchacmhaftichendt bedecliende / ten beſten ontſchn
digheude / ende ten goeden dupdende / ende bpfonder hae
hardichepdt ende ghemeltckhepdt of quellichepdt lüdtſe
melick ende lanckmocdichlijck verdzaeghende / jae aac
ſao veel moghelijcli met ſoete ende belecſde manieren verb

Wande Ober terende. MAL
le ende 8. Onder den naem ban Ouders Agh ende kanmen be

Sn derdauen.

|

[Cap. 2. 5 Vande Thien Gheboder. 89
niet allt en de Ouders die dien naem enghentiij Epho. C. i.
—— oock alle andere / e dit aver e un een
ende eenich opſicht ofte gebiedt over ong hebben als HL rn, Eo 22.88
| Vooghden, Meclters, Heracrs, Oad: rlinghen. inſondet hendt ende Act. 23.5.
voz al / Go taliyhe Overbevsen; die hun als Ouderg dꝛaghen / „. 1
dat is die haere Onderdanen met rechtvaerdighe Wetten Deut 12.14
ende billijcke rechten regeren / ende de vrome teghen der on: 4olg.
vꝛomenoverlaſt ende onghelhck beſchermen: de baoſe ende Plal. Sa. en
dtdoenderg / unt liefde tat de gherechtiehendt (alle tijdt r · loorg·
nochtans mede lettende op de Chziſtelijcke gocdertieren⸗ Ack. . 10.
bept/ beſchendenhendt ende reckelnckhendt) niet ongeſtraft e. Rom.
laten / den gocden loon / den quaden ſtraffe tocleggen / dat 18 32 Den vol.
een yder 't ſyne geven: Eynntelhck / hare Ouderdauen / wan⸗
neer de noodt t ſelve teenemael verepſchte / ende het / na dat
alle ſachte remedien vergeefs aenghewent zin / niet anders guat!
weſen en kan / oock met het ſwaert teghens alle onrecht ende iran es
ghewelat (foo beele / behoudens de Godt bruchtichepdt ende ee
liefde / geſchieden kan) voo:ſtacn ende beſchermen: den welt⸗
nen d Onderdanen s wederom / niet allet eere ende eerbiedin⸗ 1 +,
zhe te bewijſen: maer oock ſthattingh ende tollen te betalen / 1
ande andere dierghelijcke dienſten te doen / ſchuldich zjn: het K
velcke foo waerachtigh is / darmen ſelfs den harden / ende 3
anbillycken Magiſtraten / boog foo becle alſt ſonder guet ſin⸗ Boothach
1. . — gheſchieden kan / ſulcks alles niet mach & e
DEL » h 5 2
5. S Seſte ghebodt is :- die
Niet doodt ie flaen: iProv.17:13
. Dat is /b dat wy nimmermeer onſes Naeſten leben of ge: en 20.22.
onthepdt / met opfet/ te koꝛt doen / of hem / foo hp moghelhck end 24,17.
fe vpandt waere / die ons eenich leedt / of onghelijck had⸗ Lxvit. 19, l6é
e aenghedaen / unt wzaeckgierichepdt Wederom beſchadi⸗ 19, en volg.
hen / of keenich quaedt torwenſchen / wepnigher aendoen: Rom. 12.
ger dat top alle tijdt verre ende vꝛeemt zijn van alle! on. 1.
€: btbaerdighe tooꝛn / haet ende gheneghenthept tot wꝛaeck / Ephe. 4, 26
nde nt ſelve over al met Woorden / ghelaet ende daedt be: Rom:12: 19
hognen: Dat wp hem daer- tegen met heet ende ghemoedt Mat. 5:22
zoedtgunftich zun hem met mondt ende tonghe ſeghenen: 54. Rom 12
dem alles / wat hem / nae ziel ende ly / noodich is / tocwen⸗ 14.Gal,6, 9
S 2 ſchen e:

2,13, 14.
Tit. 3. 1 2.

90. Vande Thien Gheboden.
ſchen ende vooz hem bidden: jae hem oock metter daedt /

Deut. 15: nae onſe krachten ende vermoghen / wel boen ende te hulpe
778. en vol. komen / hem o ſpijſende / foo hy honghert: te dꝛincken geven⸗

en 22,1, de / indien hy dozſt: kleedende / Wanneer hy naeckt is: in

N hups nemende / (oo hy een vꝛeemdelinck is: hem beſoecken⸗

Luc. &, 35. de / iſt ſaeclie hu Rranck is: vertrooſtende / indien hu gevan⸗
o Rom. 12, ghen is: vergevende / ſao hy ons heeft leedt ghedaen : Enn⸗

20. Mat. 25 telijck / indien hy ons qualijck wil / qualijck wenſcht / qua⸗
3. lick doet / wn hem al het contrarie Doen / ende alfa t quaedt

1. Theſ. S, met het goedt overwinnen.
15. ro. Het ſevende ghebodt is / dat
f. Pet. 3, 9. My gheen Overſpel en doen:

Het ſevende
p Lev. 18, len /afte de ſuypverhepdt ſchenden ofte bevlecken: ende bpſon⸗

doorg. en derlijck ade Polijgamie of veelhendt der vrouwen / ende al⸗

20, io, &c, le ghewillighe echt- ſcheydinglk / ten ware om overſpel neer⸗

Mat. 5, 28. ſtelijck mijden : ons oock wachten de ſoodanige / die anders /
a 1. Cor. 6, alg om overſpel / verlaten is / te trouwen. Voozts alle
9, io, ende hoererije / ongebondene wulpſhept / dertelhept / ende allerlen
‚en 7, onrepnichepdt / midtſgaderg alle occaſien ende acnlockſelen
2, &c. daer toe dienende / ſos in den Pouwelijcken ſtate / als daer

volg

Mat. j. 32 bupten / verre van ons laten zijn: ende. Daer teghen de kupfe

11. Th. ſ. 4, hept / rennichendt / ſunverheydt ende alle cerbaerheydt alles
3.4 F. h dt ende over al / oack in wooꝛden ende ghelaet / ſoꝛghvulde⸗

1. Cor. 6, dich betrachten. 5

18. 1,4. . Hcb. 13, 4. Mat. 19, 3. ola. Cor. 7, 9. Col. 3, VuR. 13, 12, 13. Gal. 5 23,

Vet acht he I. et achtſte Ghebodt is / dat

tegen Biefte/

Hoverrelie. Wn niet en ltelen⸗ 4
*Exod. 22, Dat ig / dat wp ouſes Naeſten goederen / het zy de ſelbe

1 en volg. het gemeyn acngaen / of yemant int byſouder epgen zyn / het
Deut. 29 zu de ſelve ten dienſte Gods ge=cpgentende geheplicht zin;

en voort, of anders / oꝑ geenericp onwettige maniere / met gheweldt /

Lela. „8, bedoch ef gusde pꝛacthcken en ſoecken tat ons te trecken / of
Amos. &, 4, Vetogen hebbende / te behauden⸗ maer veel liever / fo vecl in
5 6,7. ons ig / des Pacſtenſchade hoeden ende weeren: ende » ders

EI ch. 6 11, halben indien hp flecht ig / hem niet en bedriegen: is hy on⸗

r lacs 5, T, en voort, J Tal. 5... Eph. i, 28. Luc. b, 30, 3, &c. cn la, 3. 4
a 4 9 00e

Cap. 1 2.

Datis / date wp onſeg Paeſteng bedde / in eenigher ma⸗
tegs Boeverde, Nieren / het zu wp gehouwt of onghehouwt zn / niet beſoede⸗

—

aren WE en nen ee

ar MR en

2 *

— EP PRE or

Cap. 1 2. Vande ihien Gheboden. ge
vooꝛzſichtich / hem niet archliſtelijck omleyden: is hy ſwack / 1. Tim. 6,
niet en overvallen / of dooꝛ verſchꝛicken / dꝛenghen / of andere !? 18, 19.

omons pet te gheven of te leenen: is hy arm ende behoef: 78,12.
tich / hem met geen woecker en beſwarẽ / veel min uptmerge⸗ Kc.
len en untſupgen: maer hem veel eer met aelmoeſſen / met afz 1 Theſ. 4. 6
lerlen raedt / hulpe ende daedt vlite lick byſtaen / ende van't L. Joa. 3 17
gheen Wp tot onderhoudt onſer Natuere niet van noode en
hebben / geerne eit mildelhe mede- deplen op dat wn / wanneer
Wp fouden willen vooz ons behouden, ꝛtgheen Wp hem in ſy⸗
ne ſoodanige hooghſte noodt ende behoeftichept : fo wel van
weghen natuerlich / als Godlijcke rechten / ſchuldich zijn /
als van befijden gheen bepmelijeke dieverpe en begacn vooz
Godt. ger negheuſt
12. Het neghende Ghebodt is / dat tegen leughen /
Dat is / dat Wp ons niet alleen van alle logenen / calum⸗ 1 e 2
nien / achterklap faem-rovinghen ende onbedachte 002: eb
drelcu teghen onſen Naeſien: byſonder / wanneer hem ſulex, ed 28.
eenighe ſchade mochte toebzenghen / gantſchelhck wachten: 1205 5 185
maer oock nae de loghenen / calumnien / ende valſche ghetun⸗ 55 dals
gheniſſen / Lp andere untghewoꝛpen / niet en lunſteren / noch N
de ooꝛe Daer toe leenen / noch lijden dat onſe naeſte / door ons 3 ·
ſwighen / als doo een ſtilſwighend valſch ghetuygheniſſe / 5
ofte heymelicke toeſtemminghe der ſelve / beſwaert en wer⸗ 2M 8
de: maer dat wy ter contrarie “fijne eere / naem ende faem / Mat. 7 D
foo int openbaer / als int hepmelyck / nae onſe upterſte 755 1
vermoghen / vooz-ſtaen ende verdedighen. Ten leſten / an 37
dat wu neerftich ende ſozghvuldigh zun / om in alle on: En 4. 25.
fe woozden / Wereken / contrackten / ende ghetupgheniſ⸗ 1.
fen over al / het zu int recht of daer bunten / alle opzech⸗
tichepdt / rondichendt / waerhepdt ende ghetrouwicheßpdt
te plegheu.
13. Het thiende Ghebodt is / dat 5 Bin,
Wp niet en begeeren onfes naeſten vꝛou / noch huys /
ok pet anders / dat hem toebehooꝛt: Nn
Dai is dat wp niet alleen onſen Rane en berongelijc: en F ches
83 3 en d 425

ongerechtige manieren van doen en dwinghen ende perſſen Ezech- 18,

Bp geen valſch getungenis lpꝛekẽ tegen onfen naeſtẽ: mene.

k

E. en vel,

92 Var ons ſelfs verlocher inch.
b Rom. 7, ken unterſijck: maer oock dat vp o ans tot fijne ſthade en⸗
7·8. Iac. I, de nacdeel / niet en laten gheluſten pet / dat hem toekomt / tzu

8 eenighe ongheoozlofde manicre/ tot ons tetreckenofte wen⸗
Jobi 3 1 x ſchen / dat ſy onſe mochten zin / of werden: maer dat mpc ons
en voort, ſe ghemordt / ghedachten / begheerten / ende luſten bedwm⸗
Mat. 5, 28. gende / de ſelve van alles / dat de alderwiſte Godt ende Hee⸗
en 15,19, re eens anders macht ofte ghebzuncl onder wozpen heeft /

af wenden / hondende alſoo onſe affetten ende gheucghenthe⸗

den alle tidt Godbzuchtelheck binnen de palen ons van God

vooꝛgheſchꝛeven / dickwils ghedenckende deſe twee dinghen.

1. Dat onſe ampt ende ſchuldige plicht mede bꝛeught / onz
ALev. 19,18 fen Maeſten lief te hebben / als ons ſelven. 2. Een ander
Mat. 22. 39 niet te doen / dat wy niet en willen dat ons gheſchiede. By
e Mat. , 12 atleet welcke dan noch komen moet het upterſte ende hoogh⸗

fie werck van liefde / dat ons Chiſtus de Beere / doo ſynen

r Ioan. 15. Apaſtel Joannem wel ernſtelyck heeft ingheſcherpt, nae⸗
melijck / dar vvy ons niet en Lullen outtten oock ons leven te ſtellen

12. 13,16, dan geſchieden kan vooznemelijck op tWee manieren. 1. In

en 121, 2, dien b Wp ong ſelven verlochenen. 2. »Deſe teghenwoodi⸗
2. Cor. 5, , ghe Mereldt niet lief en hebben: Maer liever gaerne alles

b Luc. 9, 23 berlaten om des Heeren wil / ende daerom oock niet en wep⸗
en voort. gheren het Cruys Chriſti te dzaghen. f
en 14. 26. c 1. Ioan: 2,1, 16. Mu. 10, 38. end 16,24, ende voort.

: 2 Wy verlochenen ons ſelven: Eerſt / wanneer wy in den

Wide dienſt Gods met onſe vleefcheltjele wijfhepdt niet te raede

4 Mat. 11, eu gaen: “ waer in alles gaerne ende ſonder eenighe e
phepd

Cap. 13.

144. en 4. 2, dat hem ſulcks noodich of pꝛofüieigek of vermaeckelneck
ig: noch dock dat wn begheeren de ſelbe ſine gocderen op

12, 13. /

1. Ioan. 3, or one Zro ders.

10 n | |

5 Cap. XII. Vande Beſtieringe ende Verlocheningh

ons lelves, eude vaude Verdracenfaemheyde
a des Cruyces.

eis 1. N Eneffens de Gheboden nu verhaelt / is noodigh / dat
f dene 1 PR moeck ons ſelven beftieren code rechten nae den vez
a2 Rom. 6, ghel ende 't voozſchzift van den wille Govert twelck

Cap. 15. Van ons ſeſſs veflocheninghe. WN 5
heydt volghen 't beleydt ende ghebodt des genes / die niet en! Cor. 1,1%
kan doolen / eñ niet en wil bedriegen. Tentweeden / wanncer SC en 3,18
bep onſe ſondige luſten ende gencgentheden e ende voozueme , 19. LLS,
hen die byſondere luſt / daer meve Wp tot feechere ghebꝛerc 21. Pro. 3
ken / of ſomtihdtg oock tot cen ſrecker ghebꝛeck weeft ghe. .
neyght zun ende genghepoꝛt woꝛden / den wille Gods onder: Rom. 8,6
werpen / ende dooz contrarie deughden ende wercken des 12, ende
Sheeſts / die d Apoſtel verhaclt Gal. 5. de feite luſten fo veel voorts.

als krupten ende t'onderbꝛenghen / bꝛeeckende onſe gram⸗ Sal. 5,17.

fehap deo, ſachtſinnichendt ende ſachtmoedichepdt / de ſtuer⸗ Tit. 2, 12,
ſicheydt / boor lieffelijckheydt: ve dꝛoevighe ghemelickhent / Eph. 4, 22,
dooz blp-ghecſtichepdt: de knibbelachtichendt / doo recke⸗ 25,24,
Wckelhkhepdt ende vꝛede-liebemheyt ett. Ten leſten / ver⸗ Col, 3, 8,12
lochenen wp ons ſelbenepghentlück ende aldermeeſt / Wan: .
neer lun Die eerſte ende aldernatuerlhchxſte lief de / dooꝛ de ie
welcke wy fo gantſch eñ al / oock foo krachtelijek ghedꝛeben kMat. 16,
woꝛden ende gheneghen zyn tot ons leven / eude tot onſeg le 24. Luc. 14
venus voozſpocdt / welvaren ende ghemack berepdt zijn upt 26. loan. 12
te trecken ende van ons te Werpen om Chziſti wil / ende te 25. Act. 26
vꝛeden zjn liever onſe leven ſelve te verlaten / jae met groote 24 nde
ſmerte ende pyne / oocli die gheweldelijek Wordt aengedaen / 21,13.
te voꝛen te gheven ende te verlieſen / dan dat wp pet ſouden
doen / dat onſe pꝛafeſſie onbetamelich / ende de heerlycke ende denn
hooghwaerdige Acligic onſes JDreſterg J TCheiſtionwaer⸗ det werelt n
digh ſoude moghen zijn. dꝛpen veſtaen⸗
3. Wp hebben de Wereldt niet lief /s niet alfdan alleen / g. loan. 2
Wanneer wp ons onthouden van die grove ende ſchandelytc⸗ , es 85
he ſonden / die dock de gheſchickſte onder de Bepdenen fel: u. Cor. 551
veteghengheſpꝛoocken ende verfocpt hebben / namelijeh / die voorr.
met groot onrecht tegen God ende den Nacſten verſelſchapt pon 4 5
zyn: Oock niet allcen alſdan / wanneer wy des Wereldts 85 5 8
goederen / die onſen vleeſche lieffelyck ende aengenaem zyn / lat. 6, 31
met ſoodauighen luſt en treck met en begheeren / dat wn de e Lac. 21
ſelve / op wat wyſe het ſoude moghen wefen (oock met nae: , 1 sx
Beel ende ſchade onſer gheſonthendt ende berongbelichinghe … voort,
onſeg nacſten) ſouden ſoecken te bekomen ende ons Lande , pet. 2,10
ſelve Meeſter te macthen: Maer k cock / wanneer wy ſoo⸗ .
danig he goederen nict en beminnen / noch ous deſelve oon k Mat, 6sto
2

0

N 94 Van ons felfs Verlochenineh. Cap. 13.
Tit. 2,12. gheluſten met onbetamelicke ongheregelthepdt ende onma⸗
Col. 3 1, tichepdt / namelyck met ſchade onſes opghelepden ampts /
en voort, oock met naedeel / letſel ende hinder vande ſoꝛghe / die wp bez
hoozen te dꝛaghen tot de betere ende Hemelſche goederen.
Rom. 12, Twelck alſdan placht te gheſchieden / Wwanncer wo de Des
11. en vol. melſche ende ceuwighe goederen / ofte geheel ver ſloffen ende
Phil. z, zo. gantſch niet behartighen / ofte alleen kouwelijck ende lauwe⸗
Apoc. 3,15, lick ter herten nemen / of niet dan bn occaſie of by eenen
&c. ſchierlijcken luft ende inval / diemen ſomtidts krijght / ende

op een bot (ghelijckmen fepdt) nae jaghen / ofte dat wp fog
diep inde ſoꝛghe der wereltſcher dinghen ſteecken ende inge⸗
wickelt blijven hanghen / als of de liefde ende ſoꝛghe der Des
melſcher goederen / ons naulijcks en raecliten of int alder⸗
wepnichſte ter herten gingh. N
Jerich ghe⸗ 4. Alſdan en ſullen wp de geederendefer Werelt niet al te
bꝛupck ende ſcer / of oumatigh lief hebben wanneer wp noch de Werelt ſel⸗
gerbeſche dm be / w noch de goederen deſer wereldt niet ſullen ſoetken te gez
gben. nieten / dat is / die met ſoodanighe eene ſmaeck / luft en treck
21. Cot. 7 niet beghceren / als of in de ſelbe eenich rechtſchapen wae⸗
29, 30, 31» rachtich of beſtendich goedt gheleghen ware: maer Wanneer |
32. Heb. 13 w de ſelve alleen ſullen ſoecken te ghebzupcken / als behulp ⸗
56 nniddelen / dat is / nict verder / dan baar foo vele wy die van
doen en van noode hebben / om een recht Chziſtelijck leven te
. lepden / ſonder pemandt te koꝛt te doen / of Chziſti gheboden
n 1. Tim. &, te overtreden. Eynteltick wanucer wyn met nootdzuft van
G. en voort. peetfel ende deckſel te vꝛeden zijn / oock niet Daer boven met
anxt ende ſoꝛghe ſoecken of hegheren. 1
1 5 5. Soodanighe wereldtſche goederen zijn / nae de Teere
Daie nere de, Joannig / o dꝛie / Daer onder men alle d andere begrijpen
Seerlhenhept Ran / namelück Ricldommen / Gere ende Welluſten / welc⸗
© 2. Ioan. 2 ner luſt / of liefde gheuoemt wozdt Begheerlijckheydr der oo=
16 ghen: grootſheydt des levens, ende begheerliſckheydt des Vleer
2. Pet. 2, 11 (ches: weltke dꝛie een recht Godſaligh menſch verlochenen
Iac: 4, 1, moet.
ende volg, 6. Wonmatige liefde der Rückdommen is ede Giericheyt,
e ‚ef liefde tot gheldt ende goedt. Deſe verlochenen wu wan
1 5 Luc. 12 Meer wh nief meer gheldts / ryckdommen of beſittinghen
2 fn Kc. hehbende / dan ons ende den onſen noodigh is / niet ſeer bez

— 8

prij. Vanons ſelfs Verlocheningh. *
kommert en zin / of anexſtelijck arbeyden om meer te heb⸗ en 16 ul en
ben / altijdt met deckel ende voetſel te bzeden zijnde: Potch voort-

niet ſoo baſt met onſe Gerten en hanghen / dat Wp niet en ſou⸗ Heb12, 5.
den willich ende berepdt zijn / bande ſelve / tgeen boven ons / Ha. G1.
ende der onſen noodich onderhoudt oberſchiedt / mede te den⸗ Marc. ro,
len ende handtrepckinghe te doen / des noodt zijnde / allen 2324.

den ghenen / die ſulcks van doen hebben / buſonder den Bꝛoe⸗ 2. Cor. 9, 7
deren ende Bunſ-ghenoten des gheloafs: Nach dock / in⸗ 8 9.

dien ous de ſelve goederẽ dooz den wille of toelatinge Gods Pal. 37, 20
ontnomen wierden / of anderfling eng quamẽ tontgaen / daer en 112,5,

eenich waerachtich goedt verlozen hadden: maer Gode ende Cal. 6. To»
fijne Daderlijcke goedertierenhepdt vertrouwende / Calle Phi. 418
tihdt even naerſtich ende vaerdich onfe Ampt ende ſchul⸗ 12.
dighe plicht tot Godt ende onſen naeſten waernemen / het zu
wp ſoodanighe goederen hebben of nieten hebben. Epnte⸗ 4
lick / wanneer Wp de goederen deſer wereldt alſoo Lerkrij: t r. Cor. 7,
ghen / beſitten ende verlieſen / als of Wijfe niet ren verkre⸗ 29. Luc. 46
ghen / beſaten of verlozen. ö 1, en volge)
7. Deonmatighe liefde tot Eer / of grootſhept des leveng 2.Boberdpe.
is de Eergierichæydt, of hoovaerdye, Deſe verlochentmen / Mar. 7, 22
wanneer men gheen Eere / hoocheydt / weerdichendt / of gun⸗ Act. 12, 22
ſte ende loftupterije des volcks nae en jaeght / noch daer mes lac. 42.
de foo vermaeckt en is / als of daer in eenich bart ende beſten⸗ 1. Pet. 5, 6.
dich gheluck ende welvaren gheleghen ware: »Ende daer⸗ Mat. 6, x,
om oock hem ſelven niet en verheft boven andere / unt wat en voorts.
porfaeck het oock ſoude moghen weſen / met woozden / gelaet / en 23, 5,6»
ghebaer / gangh en weſen: of / van andere verheven zijnde/ 7. Luc. 16,
daer uyt gheen vermaeck en ſchept / of daer in eenighe ghe⸗ j · Ioan. 5.
nocchte neemt: even als of daer inne eenich waerachtich 44 en 12,
goedt gheleghen ware: maer Wanneer Wp althdt / in wat 43.
even ende ſtandt wp zijn / der Godlijcker ghenade / onſer v Ro. 12,16
eygen onwaerdichept vooz Bodt ende der Chziſtelijcke oat: Phil. 2,3,
moedicheydt ghedachtich / ende volghens dien onbeſwaert en voort.
zin / ons ſelven over al ende by allen (hoewel d Overheydt z Eph.4, 2.
dock famwijlen hare Majeſtept ende publijcke Nuthozitept Col. 3, 12.
in behoozlpcke achtinge nemen. moeten) manterlijck/ aen⸗ 1,Thef.2,6
| | fpzacche: 12 Her 5, de

dock / a indtenſe ons Booz Gods zeghen toevloepen / daer aen „ Tim.

over ons ſelven (aa niet ontſtellen / of bedꝛoeven / als of wn Nat. 25

; 96 Van ons felfs verlocheningh. Cap. 1
4 Luc. 16, ſpꝛaetkelijck / ghemeenſaemende beleeft te verthoonen / fes
19. Act. 12. ditheydt bewiſende in Woorden ende ghelaet: ons oock in
21. en 25e Klee deren / ſpijs ende hupſ raedt dꝛaghende met alle beta⸗
23. Iac. z, 1 melijckhendt / op dat wpons noch doozaenghenomene ende
en 5, i, & c. gheſochte floꝛdichepdt ende vuplicheyt / ſonder ooꝛſacck / ver⸗
1. Pet. 3, 3, athtelijck maccken: noch doo: onmatighe pracht ende pꝛael
en voort, ernighe pdele eere nae- jaeghen Ten leſten / dat wy ons in
1. Tim. 2, 9 alles dꝛaghen / ſos het de heylichmacckinghe betaemt / aen⸗
Ioa. 13,14 treckende een ſoodanigh ghemoedt / b dat ſich niet en ſchame
15. 1. Tim. Jeſum Chziſtum nac te volghen / die dock ſjner Diſtipulen
5.10. voeten wieſch.
3. Welluſt. 8. D'onmatighe liefde tot welluſten is de Begheerlijckhevde
Ko. z, 13 des vlecſches. Deſe verlochentmen / wanneer Wp niet en ſoer⸗
14 2. Pet. ken de vermacckelijckheyt onſer ſinnen / waer dooz tolceſch
2510, 25 18. fijne welluſten gheniet: ende a der-halven onſe doghen niet
Iudæ. 8, 12 en voeden met het gheſicht van pdele / ongheoozlofde en⸗
16,9. de gheheel onnutte dingen / gocli ontuchtighe / ſchampere
Ab. zl, 1, ende onnutte beerterijen: onkupſche ſpꝛeuckjeng / fieltighe |
Palo, zy e dertele rBumptjeng / ſelfs niet baoꝛt en beenghen / noch an⸗
2. Pet. 2,14, ders dan ongaerne ‘begren: Wanneer dun de ſoberhepdt be⸗
e Eph. 4, 29 trathten / ende in fpijfe ende dꝛanck gheens overploet / koſte⸗ 1
tn 4. lijckhendt / of dinghen / die maer en dienen om in't dooghe te
12 Pet. 2. ſthijnen / ende dat te vullen / en ſoccken noch onſe herten vaer
„8: medebeftwaren/ ende ons ſelven onbequaem maken om onſe
Luc, 21, beroep wel ende behoozlijck waer te nemen. Wpders ! wan⸗
34, 1. Pet. neer Wp elck onfe epgene vat ſoetcken te beſitten in eere / ende
473,4. de Rupf hegt ſo Chꝛiſtus die heeft vooꝛ ⸗gheſchꝛeven / altijdt 8,
2. Pet · 2, 13 ende over al nau ende ſoꝛghbuldelijek waer nemen / alle occa⸗
b 1. Theſ. 4, ſien ende aenlockingen tot vleeſchelicke luſt / te weten dꝛone⸗
45.1. Cor. Renſchap / overdaet / bꝛaſſerpe / iedighept / pdelhent in wooz⸗
6, 15. &c. den ende ghelact / naerſtelijck ſchuwen: ende daer teghen be⸗
Luc. 16, 19 ſich zijn / ende onſe vermaeck nemen inn waecken / Thꝛiſtelhſc⸗
en 21.3 4. lie moccupatien ende becommeringhen / ⸗godſalighe ’tfamens
Eph. 5, 18. ſpꝛekinghen ende ino heplighe eerlhcke wandelinghe of om⸗
kEph.4, 28 megangh / als bequame hehulpſelen tot onderhoudinghe van
1. The. 4 in matighepdt ende van kupſhendt. Eypntelhck / Wanneer us
. Mitth, 26,41. 1. Pet. J, 6. 2, Cor, 6,6. m Rom. 12. 11, 1. Cor.
33. O A N n 5 u
REN EA ans

Cap. 13 8 Van ons fel& Verlochenineh. er

te beter t'onder te bꝛenghen / ende den Gheeſt op te Wecken/ locl,1,r4,
bpfonder in tijdt des Cruytces ende ghemeene ſwaricheden: ende 2, 15.
ende vooꝛts van geen ruſt / ghemack of ſoetighendt eenigher Ion z ,
dingen / ont rent dewelcke de ſinnen gewoon zijn te ſpelen / ſo 1. Ed. 3,22
peel wercks en maecken / dat Wp dat alles niet liener ſouden „latth. 4.
willen der ven ende miſſen / dan dat wp cen hay bꝛeedt ſouden Luc. 2. 37.
wycken bande gheboden Frſu Chꝛiſti. 5 1. Cor. , 5.
9. Doo wie aldus gheſtelt ende ghemoedt is / die volglit Ac. x3, 2,3
Chriſtum nae / eude ſal den ſoodanighen niet ſwaer 9 vallen en 14.2.
Chriſti Cruys ghelijckmoedelhek te dꝛaghen / oock daa, : fchan- „Waspalen
de oneere / berobinghe van goederen / hongher / naeckthent / Tier se.
gevangenis / t vunzen / bꝛanden / ſweerden / galghe ende radt / a lat. 16.24
nae t exempel van fn Tepdtſman ende heer / als tnoodigh Luc. 9, 24.
ſal zin / ende het Bode ſoo ghelieven ſal / tot inde ceuwighe 2. Cor. 6. 8
onſterffelücke heerlijckhepdt ende beſteudighe ruſte als met [Arb 10,34
gheweldt dooz te dzeinghen. Want de Sodſalighe betrach- en 21, 36,
tiughe deſer ſaecke / heeft eertijdtg den Apoſtelen eude hep⸗ t RO. 8, 35.
lighe mannen Godts / dock by onſen tijden / niet wepnighe en voorts,
ghetrouwe Martclaren Jeſu Chziſti / ſulek een hert ende fo « Heb. 12. 2
grooten kloeckmoedichepdt ghegheven dat fp vꝛoliek / bln⸗ x z. Pet. 3.
de cũ luſtich nae de alderwꝛerdtſte toꝛmenten zijn toegegaen / 19:
ende dat fp midden inde vupzen ende vlammen Godt ende fj: r Act. 5, ar
nen Soon met Pſalmen ende geeftelijche Liedekens / al ſin⸗ en y. 60, en
ghende ghezeghent / ghelooft ende ghepꝛeſen hebben: “Jae 16,25, en
hebben midden inde verdzuekingen geroemt ende Bodt ghe⸗ zo. 24. en
dauclit / alles onder de hope der heerlijckhepdt der kinderen 21:13,
Sodtg / dat fp waerdich ghehonden Wierden / die vooꝛ Jeſu kieb. 1. 35
Chꝛiſto haren Heere mochten lyden / ende fre waerheypdt en⸗ en voorts,
de gloꝛie met haren bloede verzeghelen ende verheerlycken. Apoc. 6, 9,

Cap. XIV. Var” Ghebedt ende byſonder en y. 14.
van't Vader onfe. 2 Rom. 5,3
en 8,21,

bpſonder de ghehooꝛſaemhent / die fp Chꝛiſto bewij⸗ Nuttichent
„ ſen, verſchendenſwarichede / periculen verſoeckin⸗ werdnhent
gen cñ aenvechtingen des Satans / des vleeſches eñ der Wes des Geloofs,

relt / oot geen geringe of wepnige noden eñ behoeffelhckhedẽ
4 2 Booze

5 *

4. Mia, der gelooviger menſchen geheele leven / eñ

ong p het vaſten ſonderlinghe laten bevalen zin / om tbleeſch v Dan. , &

1

| e% Van't Ghebedt des Heeren, Cap. 24.
8 Mat. 7. 7. dooꝛgaens ende gheſtadich onder woꝛpen is: op dat fp in foo
en volg, en eene ſware ſtrijdt niet en ſouden t onderghebꝛacht werden /
26,41. beſwicken ende wanhopen / heeft Jeſus Chꝛiſtug gewilt /
Luc. 18, 1. dat alle / ende peder van hun Godt om hulpe ende Grenade
ende volg. b in (nen naem / met een gheloove / dat aenhoudt ende niet
b Ioa. 4. 3. moede en woꝛdt / “altijdt ende gheduerichlůck / bnſonder in
en 16,32. (ware aenvechtinghenende teghenheden ſouden b aden ende
e Marc. IT, aenrocpen, hem oock e altijdt boor fine weldaden dancken:
24. lac. I, Daer mede betupghende / dat fp al haer gheluck ende welva⸗
556. ren van Godt hebben / als den eerſten Autheur ende ghever
d Rom. 12, alles goedts / ende dat fp deo, ſijne hulpe / byſtaudt ende
12, 1. The. weldaedt alleene Deen konnen / ende dock doen metter daedt /
5,17: alles wat hun te doen ende te onderhouden noodich is:
€ Phil. 4, (, Daerom oock niet boorde gheringhſte Beelen des Gofſdien⸗
Pal. 116, i ſteg te houden en zijn / eenſdeels t Ghebede, het zy om 'tgheen
13. en 102 · goedt is te verwerven / het zu om t quaedt af te bidden / an⸗
103. 104. derdeels de danckſegginghe ende de grootmakinge des naemg

155 0 melpck

Cap. 14. Van't Ghebedt des Heeren. N os
felijek » Waerachtich leedtweſen over hare booz-begangene * 1: loan. 2
ſonden een” paſt vertrouwen bande Shenade Gods dooz PAL: 32. 2.
Chꝛiſtum verkreghen / meto een opzechte deffeninghe ende en voolts,
betrachtinghe van hepliehept ende ban r Bracderlijchke lief: en 51,
de / neffeng a kruſtighe aendacht / devote vernederingh ende = Heb. 416
con vermoepde gheſtadichepdt inr bidden. en 10˙22.
Eph. 2. 18. ende 3,12. 0 l. Ioan. z, 21, 22. 1. Pet. 3, 12. P Marc. 11. 25. Mat. ), 23.24,
ende 6 14. Luc. 18. 1e. r Luc 18,13. [Rom. 122. 1. Thefl. 5,1 /. Luc. 18. .
3. Tfozmiſier deſes Gebedts woꝛdt ghendemt / Gebed BEL aucvent
onfes Hceren, of / t Vader onſe, hebbende vooznamclijck dꝛie 8 8 ler
deelen / de Voora eden, it Verhacl , ende 't Beſluyt, hoewel 't leſte des ſelden.
in Lutat niet en is / ende eyghentlyck de ſubſtantie ofte we⸗ F
ſen der ſaecke niet en raeekkt. 33
. gen Lage 295 men altijdt aenroe⸗ wien ende hoe
emoe en e 0 7 2 men aenroe⸗
area 255 g v wat maniere / name⸗ en moer.
nſe Hemelſche Vader / ofte / die inde Hemelen is! v Ex Od. 403
Den welcken wn aenſpꝛeecken moeten met ad ned rich 15 34. .
moedt / ende als de kinderen haeren Vader: als die niet al⸗ : Reg, 8,
Teen Doo, natuere de alderhooghſte ende machtichſte / of 12. 5
de beſte ende grootſte is (woonende nu niet / als Looy: v Act. 7, 48
maels / inden Tabernaecrkel Moſis / of in Salomons 49. feel
Tempel onder de Chernbijng : maer met alle heerlyck⸗ z lac. , 1).
hepdt inde / hooghſte Bemelen ſelve / twelck is t Palleps a1. Tim. 2;
der eeuwichept ende onſterffeltjckhept / 2 daer ons alle goedt en 4 10.
van daen komen ende op ons dalen moet) maer diea ſich 6 Pfal 8
dock ghenadich ende gordertieren aenbiedt tot een pegelhck / z. loan. 14.
de inder waerhendt met o een Vaderlhek ghemoedt jegens 13. en vol.

: foo dat hy die boo, “kinderen ende «Gal. 4, 6.

100. Van't Ghebedt des Heeren, Cap. 149
enderſeuepdt affectie / als kinderen hare Ouders toedzaghen / konnen ende
17 6. eden. moeten vertrouwen. ö
loan 5 F. T verhael heeft ſes Bedẽ / waer vans d eerſte dꝛie ſtraex
13. F Cor ende epghentlijck op Godtg eere zien: d' Andere volghende
881 1 1 Drie aldermeeſt op t gheen ons nut ende ſalich is: alfa noch⸗

„sz tans / dat ſu alle doc; feecker ghevolgh ende onderlingh ins
on ſicht / dat deene op d andere heeft / ſos wel op het eene alg
„ op t andere ſchieten ende haere ooghen⸗ merck hebben /*
Ke, en gengheften Gods eere van onſe ſalichepdt niet gheſcheyden
50,14» KS) kan zn / ende onfe falichept wederom op de eere Gods teene⸗
15 „eme macl moet untkomen. |
e 8 6. Inde cerfte bede woꝛden do ghelaſt te bidden / dat
van! Gods na
vevaunr Sods naem ghehenlicht werde. 5
Satis ads Dat is / dat de heerlijckhendt der goedtheydt / wiſhent
11... 29, 23 ende macht Godts / vooꝛnemelijck in den Euangelio ghes⸗
ende 42,8, penbaert / allenthalben ghekent ende groot ghemaeckt wer⸗
Ezech. 29e de: ende derhalven / dat Godt ons bpftae met fijne hulpe /
4 „en 28, op dat ſoo wel Wp ſelve / k als alle andere menſchen / dooꝛ ons
22,25. kxempel ende aenmaninge / verlatende alle profane Goden /
Plal. 96, en Afgoden ende verſierde Godekens / dien eenighen waeren
99, en 99, Bodt / den Vader onſes Heeren Jeſu Chꝛiſti met wooꝛden /
doorgaens werclien / Lof-fanghen / ſchꝛiften / als unt eenen mondt las
k Rom. ro ven ende roemen: dickwils met hert ende mondt ſinghende /
6,9, Eph. 3 hepligh / hepligh heylich is de Godt ende Vader onſes Dees
“zoen 5, 19 ren Jeſu Chziſti: hem zu laf eere ende henedictie / van eeu⸗
20, Col. 3, wichent tot eeuwichendt / Amen. |
16,17. 7. De tweede bede is / dat b
2, Theſ., u Sijn rucketoekome⸗
12, Apoc. 4, Dat is / dat hy dooꝛ de kenniſſe der Chꝛiſtelijcker Religie /
8,9,en g, 8, die te dier tydt als van verre allenfkens ‘quam aenbzeec⸗
Bande date lic li / anſe herten meer ende meer ſtueren wil tot de heylich⸗
ſous Gncks. macckiuge fing Godlijcken naems / ende bele andere met de
act, 3, z, felbe kenniſſe begiftighen / op dat “fp hun gheheel ende al
Col. VM 6 &c over gheven ander ſyne regieringhe: haer ſelven fijne wet⸗
Eoh nns ten ende bevelen onderwerpen: ende alfoo gheſamentlhek
en 316,17, dagheihckg meer ende meer ghefchicht ende bequaem ghe⸗
ICI. 2, 2, en voort. Mic, f. I, &c Pſal, 122,

Cap. 14. van t Snebeqt dss Heeren. 191. /, Cor. ,
maecht moghen werden in dit leven tot het Coninckrijcke 24. voort.
der Hemeſt᷑ / dat Wp hier namaels inde ſalige onſterffelhek⸗ » Sn

bent volkomelick ſullen beſitten. wilete bnen.
8. De derde is / dat N „Phil. 2.13.
De wille Sodts gheſchiede op der Aerden als in den e
ze — 4. The.

Dat is dat Godt ons ende andere menſchen / die ghenade ,
doe / Dat Wp fijnen wille / te bogen in fijne geboden verelaert / p Dan. . 10
een pder in het ſyne / ſoo berent / willich / gaerne ende vlitich „at, 16.10
doen / als de beplighe Enghelen de felbe ghewoon zijn te 0, 1. 14.
boen in den Hemel. Daer nae / dat wp alſerlen quaedt ob ro
of teghenſpoet / a dat Godt ons laet toekomen of toefchicht/ 36.cû 1 2 Ee
gheduldelijck dꝛaghen / ende t ſelve ſonder eenigh moꝛren of 8. Kc.
teghenſpꝛeecken keeren tot onſe gheeſtelicke nuttichent / dat
is tot verſterckinghe ende aen -was van onſe ghehoozſaem⸗
hept ende be voꝛderinghe onſer eeuwigher ſalichept. .

9. De vierde is / dat f 5 De vierde

Dp ons hupden ghebe ons daghelijcxr Bꝛoodt?: wand ee
dat is / dat hy ſich verwaerdighen wil / ons altijdt te verlee⸗ Nat, 6. 25
nen / t gheen ons / foo om dit leven ſonder rechte armoede ; 1. 1. Tim,
ende krenckinghe van onſe gheſonthept in vꝛede ende ghe⸗ 6.8. H-b. 3
ruſtichent dooꝛ te bꝛenghen / als oork om ons met meerder 5, Phil. 4.
luft ende vꝛolijckheyt des ghemsedts ende des Gheeſtes tot n. 12.1;
ernſtighe betrachtinghe van heplighe ende Godlijcke ſaken L.. 26.
te begheven / noodich is: oock / dat hem alt gelieve te ſege⸗ 26.
nen / t ghene hp ons alreede toeghelent ende ghegeven heeft / Mat, 6.33
op dat bop daer mede / als met een ſtock ofte kruck onder: Luc, 10,41,
ſteunt zijnde, ons te beter eñ ſonder verſtropinge van ſinnen 42.
begheven moghen om ſinen naemte heplighen / ſyn ruck.

te bꝛeyden / ende ſijnen wille te volbꝛenghen. ade

10. De vpfde is / dat 8 ghe der fond?

Hy ons onſe ſchulden verghebe / ghelijck Wop verghe⸗
en die ons lehuldich zijn. 0

Dat is / dat hu ong alle onſe ſonden / die wy ont oft uyt

onwetenhept en onverſtant / oft upt dolinge en miſ verſtant / 5

of upt ſwackheydt / of oock wel inſonderhepdt Deo boog: 3

hepdt ende verkeerthept / begaen hebben / ghenadelhck wil °°
a in

Pet. z. 17.
ende 4.12.

u Mat. 6,14.

15. eñ 18.22

7 &c.

7

102; Van't Ghebedt des Heeten. Cap 14
Col. 3. 12 in Chꝛiſto vergheven: ghelijck oock tp van herten / ende
ccc. 1. Pet. 4 alle- tijdt te vergheven berepdt zijn (alleen om ſiinen t wille
8. 1. loan. ende om dat hy t ons gebiedt ende beveelt) aen allen ende een
1.7. 9. pder / die teghen ons miſdaen hebben / alle het onrecht ende
leedt ons van hun aenghedaen / ende wat fp teghen ong miſ⸗
daen moghen hebben. "a
Ber An. Oe ſeſte is / dat Meik *
ban eck, Hu ons niet en lende in verloeckinghe / maer ons
5 lat. 25. verloſle ons vanden quaden:
41. Vat is / dat hy ons nimmermeer met al te ſeer ſwaere
2. Pet. 2. 9 ende langhduerighe tentatien ende verſoeckinghen en late
Apoc. 3. ro onderdzuckt ende overwonnen woꝛden / oft ong 2 niet en la.
21. Col. ro te beſotht woꝛden boven ons vermoghen: maer ons a alle
13. tůdt / nae fine groote macht / vaderlicke liefde ende toe ge ⸗
a Eph. 3.16 neghentheydt / met fGnen H. Gheeſt verſtereke ende onders
17.18. en ſtutte / vaoznamelijck in {ware verdzuckinghen / gevaerlihck⸗
Gere Kc. heden ende benautheden / ende andere dierghelßcke teghen⸗
1. Theſ. 3. 2. heden / dao, dewelcke de dupvel ons faeckt te vernielen / og
en voort, dat wp, te ſeer dooꝛ de felbe ghedzuckt zjude (gelijck wp dan
1. Pet. g 10. ſwacke menſchen zijn) niels en doen / dat ſinen heplighen
Heb. 13. 20 wille teghen / ende onfe ſalichent ende goede conſcientie groa⸗
21. Rom,s, telijcks ſoude konnen ſchadelpck zn. Enntelhckb dat hy /
2,3. voorts met de verſoeckinghe alle-tijdt eene goede unt liomſte ghe⸗
bl. Cor. io: lieve te gheven / om de verſoeckinghe te moghen verdꝛaghen /
13. l. Pet. 5 ende dat wn alfoo bande arghliſticheden / aenloc en /
89710. bedꝛoch ende gheweldt des Sathans heerlöck verloſt ende
I. Ioan. 5: 18 unt het perijckel des eeuwighen verderfs bep gheſtelt mo⸗
ghen werden. 1
Vie erlen ves 12. T Beſluyt bervaet het fundament ofte de redene / waer⸗
de besen dor. In Wp de gheſeyde ſalen derven hegheeren ende daerom bid⸗
den: ende met een / wacrom mp die behoozen te begheeren /

am dat / namentlick /

Sine is dat rijcke: f

e Plal. 143: Dat ig / om dat hy alleen abfolupt Coninck ende Peer
11. 12.13. 16 / niemandt onderworpen / of aen niemandt ghehouden /
146:10. die ſouveraine heerſchapppe ende ghebiedt heeft over alle
Apoc. 2: to dinghen / ende derhalven over den Sathan ſelve / hoe wel hy
2 Det. 2: 4. de Godt ende de Vogt deſer Wereldt 18: Om dat ſyne 1
€

Cap. 14. Vamt Ghebedt des Heeren, ro3,

De Macht is / dat is / om dat hp alle kan doen / geven / Tal 175.
toeſenden / afnemen / toelacten / verhinderen ende Netten td 3. Mac. 14
Hp wil / nae zijn welgevallen: ende tegen welcken derhalben é. 1
de Bupvel niet de geheele werelt niet en vermach. Eyntelick /. e
om dat zyne is de Peerlickhept: dat is / om dat e Hp allet
de ernighe is / welcken wp alles / wat wp wenſchen ende bee
. Bier alone bc bi) itten/ e hebben: eñ tot
welckers eere along geheele goet ende we (tij .
ken moet ende ſal. 8 d e ee .

13. Pademael dan dock de gene / die hem godtbzuchtelick 2, 188
dienen bart verhoozen haerer Ghebeden / die ſp ſtoꝛten nae 8 5
den wille Gods / verſceckert zijn / ende neffens dien alle tijdt deken 1
ten hoochſten wenfrhen ende begheeren / dat de glozie ende ces “LER
re des H. Maems Gods ende haer epghen ſalichepdt meer 1. Io m. z,
ende meer ghevordert werde: Daerom Wordt daer achter 22 5,
aen gevoeght 't woozdt A / t welck ten Deel de ſeker⸗ .
pot der boorgheftelbe faccke: ten Deele dock de heplighe Cor. 14.
begheerte ende wenſch der gheloovigher ziele in ſich vervat. 16. Plal. 89
14. Het andere deel des Gebedts (t wooꝛdt Gebedt rupm 53:

f generael ghenomen zijnde) is de Dancklegginghe, s daer ang.

ede Wp Bodt boog de weldaden / tot deſen of den torkomen⸗ e Eph. 5,193
den leven ghehooꝛich / dantkſegghen dooꝛ Jeſum Chꝛiſtum / 20. Phil. 4.
do hepmeipck / foo openbaerlijck in fijne Shemepnte: ende 6. 1. The.
foo ong danckbaer herte / foo met ſonderlinghe betrach⸗ 515. 5
inghe der heylichmaeckinghe / foo met Lof-ſanghen / Pſal⸗ 2, Theſ. , 3
nen / Geeſtelhcke Liedckens / Lelmoeſſen ende andere God? ende 2.13.
gzuchtighe deffeninghen ende dienſten ſtreckende tot Gods 1. Tim. 2, f
vere ende Boordeel onſes Nacſten / nae de hoedanichepdt ens n PAL, 116, f
be grootte der ontfangener weldaden / betupghen ende Let: ende volge

laren. 2, Cor. 9,

C 1. Cor. 6,
20, cn 10,

31. Col. 3.

1112. &c.
Cap. xv. Vande ſpeciale, of byſondere Beroe- Col. 1, 12,
pinge nende vande menſchelijcke Geboden. 3, en 3.16
17.

gemeyn van Jeſu Chziſto bevolen / eũ allen Chꝛiſte⸗ base.

. D It is de Sunrma van die Wercken/ die ons allen int soorten ban
Au nen / deen foo wel als d ander / 0 3
305,

Mik & Van de byfondere Beroepinghen. Gap. 1 1
Rom. i;, zijn / om 't ceuwighe leben te betomen. Nevens deſen heeft
1 Kc. evenwel een peder geloovige dock zin byfonder Beroep, t wele
. Det. 2, ende t geen daer toe verepſcht wort / hy neerſtelijck acnmeres
1314 ken moet: geiijck / by exempel / de Beroepingen der Over⸗
c Eph. 6, 1, heden; Onderdanen / heeren / knechten / gehouwde / onge
ende volg, houwde / maechden / weduwen, Aycke / Armen ete. van de
àEph.g 22 welcke hier boo; ta de uptlegginghe der thien Geboden ten
1. Pet. 3, 1, Deele gehandelt 18. Aengaende de reſte / daer van hebben w
en voorr. ende ontmoeten ong doozgaengs veele vermaningen in de B.
el Cor. 7. 8 Schziftuere.

&c. fi. Cot. y. 25. n volg, 8 1. Tim, 5, 3, &c. h 1. Tim. 6, 17. lac. 2. l. en 5,1. Ke.
Een ciegel die 2. Man deſe int gemepn moetmen houden den Regul deg
. ende Apoſtels: i En yeghelijck blyvæ in die Brrospinghe , da c hy in

bg _gheroepen is. Dewelcke Berocpinghe ons nochtans vꝛn ſtaet
voort, te verbeteren / foo veele behoudens de Godvzuchtichendt ges

ſchiedẽ kan. Want alle die ſtandẽ zijn in haer ſelven middel}
Col. 3. 11 matich / en makẽ ong derhalve Cheiſta niet aengenat / nach
11. Co. „ batelije of onaengenaem Waerom men aoc (bp exempehde
Tae macghdeihcken of der ongehouwden ſtaet beven den hau
weljhſcken / noch de armoede boven den rickdom gheen hen ⸗
licheyt moet toeſchꝛijven: Moch Gode doen eentghe licht
vaerdige onbedachte beloften / die dinge aengaende / om ons
daer mede hier of daer acn vooz altijdt te verbinden / jae waer
Dao? un Bodt verſoecken / ende over ong ende onſe vzphep
een ſtriek werpen ſouden. 2 1
Dan menſtten 3. Maer alle andere upterlicke wercken / diemen bod
Sbebaden. Meligicufe of Godſdienſtighe wercken houdt / ende die das
* Matt. 15, bloot menſchelijck m ingeben bunten Godes B. Moozt be.
25 en voort dacht ende erdicht woꝛden / het zy de ſelve der menſchen Con
Gal. 4,9. ſtientien opgheleydt Worden met Authoꝛitept / of dat de li
en 5, &c. den die van ſelfs tude unt haer enghen wille aennemen en
Col. 2,8. plegheu / met opinie / als of inde ſelvighe cenen noodt wende
en voort. ghen of verdienſtelgjcken Godsdienst ware ghelegen: Det
. Ioan. 2, en zijn ter ſalichent niet noodich / noch ooch waerdich te ach
17. Matt. 7. ten! datſe den tijtel van Gadſdienſteihcke of recht- ſchapen
Ben 1,16. goede wercken dꝛaghen ſullen: overmidts a fp den heerlit
n 3, 23. Keu treffelijcken naem van gehoozſaemhendt / diemen God
g ende Chziſto den eenighen Wet; gheber ſchuldich is ⸗ ad N

*

2. en vol

Cap. 16. Fer. dienſt Chrifti des Middelaers. .
hem bevolen zijnde onder de belofte des eeuwighen leveng / 1. Tim. 4
niet voeren en mogzen. Jae o verhinderen dickwils ende d'en voort.
zun inden wege den rechten ende pꝛintipalen Godſdienſt / be⸗ ade 6.3.

ſtaende inde liefde tot Godt ende den Paeſten. Tir. 3.8.9.

Cap. xvl. Van den dienſt ende ecre diemen Jef Chriſto
den Middelaer ſchuldich is, ende vande Aenroe-
pinghe der Heylighen. rDaieftent
. Vs verre dan bande kenniſſe / ere ende dienſt Gods Tabellen
alleen: hier op volght nu s'eere ende dientt leſu Chiriſti, a Mat. 28,18
vooz foo veel hy Mradelaer ig / want daer inne Mez b loa. 3,33
de uptdzuckelhck gheſepdt woꝛdt t eeuwighe leven te Bez en 5,22, 2
ſtaen / Johan. 17. 3. overmidtg Jeſu Chꝛiſto den Middelaer ende 17,2.
ghegheven is alle macht in Hemel ende Actde, ende b alle oorseel, Joa. 5, 27
op datſe alle kem eeren , ghelijck fy den Vader ecren, ende is hem d Hcb. 2,
Authoriteyt ghegheven omte oordeelen, om dat hy de Soone des 7,8.
menſchen is. Oock . heeft hem Godt ghekroont met heerlijezheyr e Epheſ. 2,
unde cere, ende heft alles onder ſyne voeten ondervvorpen: heeft 2 1, 22.
hem oock gheſtelt tot een hooft ſyner Kercke over alle &c. jde heeft f Phil. 2, 9,
aem ghegheven feen naem boven alle namen, op dat ſich inden naem 10, 11.
leſu buyghe alle knye der ghener, die inden Hemel, op der Aerden, 51. Pet, 1, 21
nde onder der Aerden zijn, ende dat alle tongh belijde lefugn Chri- ende 3, 22.
tum den Htere ter eeren Gods des Vaders. Soo moct dan deſe fB: . Cor. j,
1e Majeſtept / hem van Godt den Vader ghegheven es tot on⸗ 27, Act. 2.
en trooſt / met Godſdienſtige ende danckbare herten erkent / 36. n 5, 31
de alle tydt ter eeren Godig ende Chziſti ghepꝛedickt ende en ro, 36,
aprghekondicht woꝛden. N 42. Ap. i, 5
2. Soo wie hem dan boog fo veel hub Middelaer is / bps &c. en 3, 1
onder van die tydt af / dat hy tot de alderhooghſte hoogh⸗ dent hen
zept verheven eñ k inden Thꝛoon fijns Daders geſet is / reli⸗ toebehoozend.
picufelijceert eũ dient / dat is ( aenbidt / »aenroept / ſjne ⸗ho⸗ hi. Tim, 2,
ge ende vertrouwen op hem ſtelt / hem dotmoedelijec o danckt 5. 1. Ioa. 2
nde looft / de ſelve Doet gantſch wel ende nae den wil⸗ 1,2. N
e Godts. WMaer die hem deſe Gere ende Dienſt wep⸗ Phil. 2, 9.
ert te Doen / de ſelve en Doet Godt ende Jeſu Chꝛiſto 10.
eb. i, z, en 7, 26, en 8. 1. Ap oc. 3, 2 1. Heb. 1,6. Ioa. 5, 23. Phil. 2, 10, 11. m Act, v.
9. en 9, 14. 1. Cor. 1. 2, Ion. 14, l. 1. Theſ. 3, II. 2. Theſ. 3, 5, O Apoc. 53, 8.9, 1,15.
1 R 2 gheen

106. . Vande Roepinghe. Cap. xy
gheen kleyn oneere ende ſmaetheydt: bpſonder Wanneer hn
ſoodanighe Godſdienſtichepdt fauve beſchuldighen als of

het een afgoderpe of ſuperſtitie ware N
Ceghen de z. Doch beneven deſen eenighen Middelger e Godg ende
aentoepinghe der menſchen / eenighe andere het zug Engelen of menſchen /
a ri levende of doode / het zy die in der waerhendt heylich zijn gez
klum. 2, weeſt / of alleen van ong vooꝛ ſoodanighe gehouden woꝛden /
J Coll ig, Aeligieuſelhck te willen eecen / dat is meer als met cite
5 b Ye / boꝛgherlicke / ende onder de menfchen ghewoonlicke
„poel eerbiedinghe / aenbidden of aenrocgen namelijck als onfe
EES Advotaten ende Booz-ſpꝛaccken by Godt: of tot haere cere
22,9. Tempelen/ Altaren / Feeſt.daghen / inſtellen ende heyligen /
belaften doen / op hare verdienſten vertrouwen ete. nenn
houden wp gheheel ongheoozloft te zin / byſonder alſ nen de⸗
b fe eere aen⸗doet den dooden / al iſt ſchoon dat fp henlichlijck |
Ta en moghen gheleeft hebben: Nademael de . Schaifir deur⸗
123. Kc. gaens bande dooden betuypght / datſe van onſe dinghen mier
110 95 en weten / ende haer met t ghene onder de Sonne ghechiedt /
Eccl. 9,5. niet en bekommeren. Doch achten wy recht ende Uillhen / 1
2· Reg. 22, Barmen hare memoꝛie heplichlijck in eere houde / dock haere
20. Lela. 38. deughden met roem pzijfe/ verbꝛende ende naevolghe: Soo
18519 en perre iſt van daer / dat wy der gheloovigen / (die noch op der
63,16, Lerden leven / onderlinghe vooꝛ biddinghen boo, maleande⸗ Ì

8 be f ren ſouden verwerpen of cenichſing verachten.
„Cor., 0

e Cap. xvll. Vande Godlijcke vveldaden ende belof=
2. Theſ. 3-1 ten, ende eerſt, vande Verkieſinghe tot
Heb. 13,18 ghenade, ende de Roepinghe.

voz t Seloove niet alleen ſoude konnen / maer aotk gaerne eũ van
Jer. 3 1. 32 herten ſoude willen doen / heeft Godt van fijner ſij⸗
34. Heb. 8, de alles willen doen /; wat noodich was om beyde die din⸗
d. en voort, ghen in den menſch te wercken ende te weghe te brengen: dat
Ezechu,19 ig hy heeft willen den ſondighen menſch ſoodanighe ghena⸗
en 36,37. de bewijſen / daer doo bp bequaem mochte worden / omte
2· Cr. 7. 1 doen / t gheen van hem in den Euangelio ghe·epſcht aa

EN och

be e 40 P dat nu de menſch alle deſe Bodlijcke Gheboden

„

„ Vande Roepinghe. 109
dock hem ſoodanighe goederen beloven / welcher untnement⸗ 2. Pet. 1,3,
hepdt ende ſchoonhepdt t begrijp des menfchelijcken Ger: 4. 1. Ioan.
ſtants ſoude te boven gaen / eñ welcker begeerte cit gewiſſe 3,3.

hope 's menſchen wille ſoude konnen ontſteecken / ende Doen Col. 1, 4,5
bzanden om ſaodanighe ghehoozſacmheydt metter daedt te r. Pet. 1, 3,
betrachten ende int werck te ſtellen. Alle welche weldaden ende volg.
hy ons doo, ſijnen b H. Geeſt / daer van hier boor meer ghe⸗ b Rom, ss
ſpꝛoken is / pleeght te gheven. ende 8, 9.
ende volg. 1: Cor. 2: 10: ende 12, 3, &c: 2. Cor. 3: C. &c: i: loan. 2, 20.29:

2. Eerſt dan verleent Godt den Sondaren ⸗noadtwendi⸗ ee
ghe ende ghenoeghſame Genade om in hem te ghelooven en⸗ 71 Ze
de hem te ghehooꝛſamen / wanneer hy de ſelve daor het Euan⸗ 2 en 22. 2
gelium tot ſich voegt / ende hunlieden onder belofte des eeu⸗ s Joan.
wighen leveng / ende dꝛepginghe des eruwighen doodts / 5 4.40 TE
tGeloove eñ de gehooꝛſaemhept vooꝛ- ſchʒijft. Deſe Roepinge 4 ee
sf Berocpinge, woꝛt ſombolẽ inde Schꝛiftuere genoemt d Ver- 2 per. 1 3
kiefinge, te weten tot de Genade eñ tot de middelen der ſalic⸗ 41 Cor. 1
hendt. De ſelve Roepinghe gheſthiedt ende woꝛdt voltogen 6: voorr.
Door de pꝛedicatie des Euangeliums / ende de kracht des 2 Tim. 1. 4
Sheeſtes / die daer is bn gevoeght / unt eene gunſtige / goedt⸗ ber. 2 „,
willighe ende ghenadighe meeninghe ende ernſtighe intentie u; z.
aan ſalich te maecken / ende tot den gheloove te bꝛengen alle | bk
set ghene/ die gheroepen woꝛden / het zy de ſelve de intentie
Bobs nakomende inder daedt gelooven ende ſalich woꝛden /
et zy fp lupden Godts ghenadighe wille verachtende / niet
dhelooven / ende / volghens dien / niet ſalich woꝛden en wil⸗

Ioan. 5

18. Ioan. 5.
34. Rom.
14. IJ.

2. Cor. 33
556. 5

f 1. Tim. 2.
4. Tit. 2.1K

s 1 D 1. Pet. 1. 235
neeningh ende 't vooznemen Gods: Sijnde eenc krachtige n

ier voeghen belepdt woꝛdt / datſe tot effect komt / ende in: 1. Cor. .

unghe of inſluppe inde wille des ghenen / die gherocpen 24:26.

mogt : nochte om k dat de ſelve krachtelijck / Door een macht / Act. 2.45

je men niet kan wederſtaẽ / of dooz eene 1 1 ende 13:48.
3 de

108. Vande Roepinghe. Cap. 197
Rom. 6. 27 die niet minder zu / als de macht Gods inde Scheppinge tn
1 The. 2. 3 opwertiughe upt den dooden / den wille des ghenen / die ghe⸗
Prov. 1, 24 voepen woꝛdt / alſo pꝛaemt ende noodiſaeckt omte gelooden /
25, ll. 5. Dat hy niet en kau nalaten te gelooven / noch te gehooꝛſamen:
ende volg. maer overmidts dat de menſche de Roepinge Gods niet Wes
Ercch. 12, 1 derſtaet / nochte voor de Ghenade Gods de deure / die hy ans
Mat. 23.37 derſins wel hadde konnen tocflupten/ niet toe en ſlunt. We
Luc. 7. 30. andere Rocpinghe ig wel! ghenoeghſaem: Maer krachtes |
Ioan. 5. 40. log / om datſe niet en komt tot een Geplfaem of ſalichmaer⸗
Act. 7. 31, liende effett: maer / alleen dooz s menſchen quade wil en⸗
en 13, 46. de ſchuldighe opſet / onvꝛuchtbaer blift / of / de gewenſchte
2. Thel. 3,1 ende behoozlijcke uptkomſte niet en berepckt. |
2, Teghen het Dortſche Synod. Hoofſt. 3, ende 4. 5 |
Bekeecingh/ 4. Deeerſte Roepinghe / die nameljck tot effect komt / of
done bande ban ons waer ghenomen woꝛdt / die woꝛdt ſomtydts inde
Sods zyde. Schziftuer ghenoemt * 1 Weder-gheboorte, Ghee
Acc. 3. 19, ſteliſcke m opvveckingh uyt den dooden , ende anieuvve Scheppin=
26.1. Theſſ. ghe: obermidtg Wp doo de ſelve krachtelgeck woꝛden bez
2, 9. Keert van eene quade maniere van leven / om» rechtvaerde⸗
laco. 3, 5, lick / matelick / ende Godtſalichlyck te leben: ende om dat
&c. Ioan. 1 M unt rde doodt der ſonde / ofte de doodtelycke ghewoonte
185 van ſondighen / tot een gheeſtelpck leven / of tot een heplighe
Eph. a, 6. wife ban leben opgheweckt woꝛden: oock om dat up doo
Cal. 6,5, de gheeſteljcke kracht des wooꝛdtg her nieuwt / ofte her⸗
2, Cor. 53. 7 ſtelt zijnde stat de ghelijckeniſſe der Leere / ende t leven Je
Eph. 2, 10, ſu Chiſti / ghelijck als her · boꝛen woꝛden / ende alfoo daag
o Tit. 2,11, belieeringhe ende waren geloove: nieuwe Creatueren woz⸗ 1.
12. den in hem.
2 Rom. 6. 2, &c. q Rom. 6, 17. Eph. 4. 24. Col. 3.0. a 15
4Erlooſ ende 5. Soo en heeft dan de menſch t ſalichmaeckende geloos⸗
mietüpt ones be niet unt hem ſelven / ende en wozt niet bekeert of her- ho⸗
ſelven. boꝛen upt de krachten van ſijnen vꝛpen wille: aengheften hn
I Mat. u. 27 f inden ſtaet der ſonde nict goedts / dat / namelick / een ſalich⸗
en 23,14, Makende goedt zy (als vaer is vooznamelöck de bekeeringe
ende 16, 27. ende 't ſalichmareliende gheloof unt hem ſelve ende van hem
2 Mat. 7. ), ſelve en kan dencken / willen of doen: maer is noodich / dat
ende 12, 34 hh van Godt in Chziſto dooz't woozdt des Euangeliums /
Aaan. 3%, &&. einde 6. 44, 45, GJ, u Phil, 1,5, 6 ende 2, 13. Eph. 2, 5 ende 2

Cap. 17. Vande Koepinehe, 189. 8
ende de byghevoeghde kracht des H. Gheeſts weder-gebo⸗ lac. 517,13
ren ende her meuwet werde in verſtandt / gheneghenthe⸗ x. Pet. 1, 23
den / wil ende alle krachten / om t ſalichmaeckende goedt
recht te moghen verſtaen / overdencken / willen eude volbzen⸗
ghen. N 0 M art uxt ges
6. Sos honden wp dan / dat de ghenade Gods is °t «be: naar alleen.
inſel / de vooztganck / ende z vervullinghe des goet: dock Eph. 2.7
bat de weder-gheboꝛen menſche ſelve / ſonder deſe voz 18. Ut. 21
komende / opweckiende / volghende / ende mede wercliende 12 13.
ghenade / gheen ſalichmaeckende goedt dencken / willen of u 3.4.
doen kan / late ſtaen / eenighe n verſoeckinghen ten quade Phil. 1,6,
wederſtaen: Soo dat alle goede wercken / oock alle Gadt / loan. 15. 5
vzuchtighe ende ter ſalichepdt ghedpende Wercken / die De 1. Cor. 1.4.
menſch kan bedencken / de Ghenade Gods in Chꝛiſto / als de &c.
eerſte ende vooznaemſte oozſaeck van dien / moeten toeghe⸗ 1: Thel.
fcbzeben woꝛden. 23,24.
Epheſ-6 13. a Matth. 26.415. Corinth. 0:13. Ephef. 2 4 nde volghend.

7. Evenwel kan de menſch de Ghenade Godg verwer⸗ Se ende
pen ende verſtoten: alſoo dat hy hem ſelven / als hy tot den wederſtaen.
gheloove gheroepen woꝛdt / onbequaem kan maecken om te bEzech.rz
ghelooven / ende den wille Godts te ghehooꝛſamen / ende dat 2. Prov. x
dooꝛ ſine eygen ſchuldt ofte ghebꝛeck / t welck hu hadde 24, 25.
konnen overbinmen / indien hy hem ſelven niet hinderlijck Matuz: 192
en ware gheweeſt / het (np < doo, ſozgelooſe onachtſaemhepdt / en 23 37.
ofte a dooz blint vooz-ooꝛdeel / ofte⸗ doo; onbedachten pver: Act. , 51:
of dooꝛ “Des werelts endes fing ſelfs onghereghelde liefde: u 13:4
ofte dooz eenigheb andere ſoodanighe oozſaken. Want wat Mat: 3,19:
gengaet eene Shenade / die ouwederſtaenlhck ſoude zin / of aloan. 7,3:

immers ſoodanich / die niet min krachtich en zu / in Werc: 4. : 52.
kinghe / als de macht der Scheppinghe / generatie / of der cRomsrost
opweckinghe upt den dooden: alſoo dat fm dock de daedt z: 2: Cor.
des Gheloofs ende der ghehooꝛſae mheydt ap ſulcker wij 313.
fe in den menſchen ſoude wercken / dat de ſelve werckin⸗ Luc. 14:18
ghe gheſtelt zijnde, de menſch niet en ſoude konnen nae— gloan. 5. 44

Wendelijck ſonde meeten ghelooven ende ghehaozſacmen / 2: Thel. 33
die en Ran hier niet gheſteldt ofte eenichſins ghebzupckt 2: Tim: 323
worden / dau met ſeer groote onwyjſhepot / daer men / te a: cc

ö weten / 12loa, 53

dacten te ghelooven / ende te ghehoozſaemen ofte noodt hz. Cor. 4:4

ſtaen en kan. Sock is het gantſch ongherijmt / pemandts
ghehooꝛſaemhepdt quanſups te beloonen / in den welcken
ſelve ghehooꝛſaemhepdt ghewꝛacht is van een ander dooz
ſulck een Kracht: Ghelhck het dock niet ghefchieden en kan /
dan met onrecht ende met wꝛeedthepdt / dat pemandt ghe⸗
ſtraft werde / als onghehoozſaem / bpſonder met eeuwighe
ſtraffe ende pine / wanneer hy alleen daerom ongehooꝛſaem
is geweeſt om dat hy de onwederſtaenlijcke kracht / die hem
tot die gehooꝛſaemhent noodich was / niet ghehadt en heeft:

2. Pſal. 95 telijcht is. a

7.8. r Act. 2 31. en 13.47. (Add. 6. 2. en 47. 1. 1. Pet. 1. 2 2. Rom. 6. 25.
Alben geroep, 8. Hoe wel nu de Ghenade ſeer r ongheltzck is / volghens
ben warn de pifpenfatie ende upt-deplinghe der ſelver nac den vꝛpen
ge e be Wille Gods/nochtang verleent de y. Geeft allen ende pder /
Non. 12,6 ende volg, I. Pet. 4. 10. dien

Cap.17. Vande Roepinghe. ret:
dien 't wooꝛdt des gheloofs oꝛdinarie geyꝛedickt woꝛdt / ſo lat. 11, 21
veel ghenade / of immers is hu berepdt (aa veele ghenade te Lit. 3. 48. c.
gheven / als ghenoechſaem is om 's menſchen bekecringhe £ Pet. 1.23.
Doo? bequame trappen te voꝛderen / ſoo dat de Ghenade / die dc 2, 9.
tot het gheloove ende helleeringhe ghenoechſaem is / niet al⸗ Cor. 41
Teen ghedaen en woꝛdt den gheuen / die inder daedt gelooven lac. 1, 28.
ende bekeert woꝛden: maer oock den genen / die inder daedt 2. Cor. 3, .
niet en ghelooven noch bekeert en wozden. Want die Godt lieb. 912.
tot het gheloove ende ſalichendt roept / die roept hy ernſte⸗ I l4.65. 2.
lick / dat is / niet alleen unterlijcl inden ſchin / of alleen met Pzech. 18
het uyterlijcke wooꝛdt / boog foo bele namelijck Daer inne fp: Prov. 1,24
ne ernſtighe gheboden ende Beloften verklaert zijn: maer Kc. Matiz;
pock met eene ernſtighe / opꝛechte / angheveynſde meeningh / Luc. 8.
intentte ende wille omſe ſalich te maecken: ſonder dat hp opt 12.
hebbe ghewilt / dat over de ſelve eenich abſolunt beflupr van „Lit. 2, 11.
ver werpinghe / of onverdiende verblindingheof verhardin⸗ 2 Iim: 19
ghe / ſoude vooz-henen gaen. Een
20. n 6, 1.
Cap. XVIII. Vande Beloften Gods, die den bekeerden Le, 2. &c:
ende gheloovighen in deſen leven qheſchieden, dat Pl f:.
is, vande Verkiefinghe tot heerlijckheyt, Aen- 1 5 eig
neminghe, Rechtvaerdichmaeckinghe, denn
Heylichmakinghe ende Verze-
ghclinghe,

A2. Ptrent de ſondighe menſchen / doch die nu doo de wo hevlfame

werckingẽ ans

Ghenade Godts gheroepen ende tottet gheloove sent de gbelo⸗

nighe tot het teghenwooꝛdighe / ſammige tot het toekomen:
tr ghehoeren. 0
2, De werckingengehooꝛich tat defen levẽ / zn de Verkie-
inghe tot heerlückheydt / ende D'Adoptie, Aenneminghe of dek
Stellinghe tot kinderen. Met de Eerſte Worden P die gene / °Mar.13-20
ue nu bekeert zjn / ende waerlick ghelooven afgheſondert lac. 25.

N . vande Rom: 8,27.

112. Verkieſing, Adoptie, Rechtveerdichmaking. Cap.r
vande hepllooſe menichte der ghener / die verlooꝛen gaen /
ende zjnde als untghekipt ende gheſtelt (vooz ſoo vecle fp
ſulcks zin / als fp zun te weten gheloovighe ende bekeer⸗
de / ende verder niet) bupten de rolle / ende 't gheſelſchax der
ghener / die verdoemt ſullen woꝛden / nae haren teghenwooz⸗
2 Wenden ſug dighen ſtandt: moꝛden ſy oock met eenen afgheſchepden tot
tat bieten. Oodts eyngendom. Met de Tweede worden fp daer- en- bo⸗
Jom. l. i ven nach tot ups ghenoten Sodts / ende tot het recht
Rom. 8. 17 der erffeniſſe / die (pt ſyner tijdt ſullen acuveerden ende Ges
Gal. 3 25, ſitten / aeng henomen / ende met een gheſteldt in de Oꝛdze
en 4, 9%. der ghener / die ſalich ſullen woꝛden / dat is / der ghener /
d Ko. 3,23 die Godt niet ſtraffen wil / of den welcken hy de ſonden
Luc. 20, 36 vergheven wil: hoe-wel d' Adoptie of Kenneminghe tot
1. Iban. 3 I. kinderen elderg a inde heplighe Schziftuere / ooch de Here
dc. loſſinghe der Lichamen of de ſalighe verrhſeniſſe betee
kent, | ; 1
3. Archtbeer⸗ 3. Lier aen hanghen dicht ende nau by cen noch drie an
dichmahugh. dere daden ef wercken Godtg / de Rechtvacrdichwacckinghe,
cal. 32. 1 Heylichmaeckinghe, ende ten leſten / ſeeckere ſonderlinghe Ver⸗
& c, Luc. i8 zeghelingh door den F. Gheeſt. De Rechrvaerdichimaeckinghe ig
13. 4. Act. eene barmhertighe ende ghenadighe weldaedt Godts, deu
10.43, niz deweltlie hy den boctvaerdighen ende gheloovighen fandaet
38. 39. volkomelijck e vep-ſpꝛeect / ende ontflaet van fijne verdiend
Leb. 8, 12. ſtraffe / alleen dooz cude om Chziſti wille: ofte / deur de welt
Rom. z, 24 fe Godi den ſoodanighen om niet / alleen deur het geloaven
&c. Jeſum Chziſtum / alle fijne ſonden ende miſdaden quijt ſchel
Ro. 4. z. en ki vergeeft jac hem fijn geloove unt een feet mildadige end
volg, en 5, gunſtige goedertierenheydt / toerckent tot reehtvaerdicheyt
1. &c. inſulcker voeghen / dat hy de ſelvige / ſonder eenige verdien
263. 2, 16 ſten fijner wercken allet dooz't geloove in Jeſum Chziſtum
Eph. 2.4. doch levendich ende dooꝛ de ſiefde dadich zijnde s unt louter
ende volg, ghenade Godts bekomt en verkrüght. Ende dit is de mee
Tit. 3.4, ningh van't Artijckel onſes gheloofs / daer wp ſegghen:

J

ende volg, Ack ghelook de verghevingh der landen. 1
re 4. De Heylichmakinge, die ſpecialijck alſo genoemt werd!

5 1. Cor. , 2 (want anders Wozdtfe b inde B. Schziftuere dock ghenomer

en 6, 11. boorde Weder-geboorte: of Bekeerin ghe, of Krach tige Roepinghe ®

Neo. 2, 11, of alderhande geeftelijeke repninge) is ſaodanige weldaedt
| | | [ é deu

Cap. 18. Heylichmaking en Verzegelingh. 113. %
deur weleken Godt den vꝛomen ende gheloovighenmeer cuz The. 2.1
meer vande wereldt af-ſondert ende af keerich macckt: ofte b. Pat. i, 2.
peur welche hy den geloovighen / ende den ghenen / die haer act. 25, 22
Ampt upt den gheloove naerftichitjek betrachten / voltome⸗ ende 26,15,
ner ende overvloedigher verlicht inde lienniſſe der Godiijſc⸗ io. 17. 17
ker wacrhepdt ('twelclie dat dickwils daag bele ende won⸗ 19 T, loa. 2
derbaerlijcke middelen van Godt te weghe werdt gebracht.) 22.27.
Dacer-benevens / Deur de welcke Godt oock ! fiber ende H-b-6,4,

ſtercker de ſelvighe aen pzichelt ende aenpoꝛt tot ecuen en ie: :0,14
traſtighen haet teghen de fanden / ende tat het betrachten van! 1. Thel.
heplichendt ende Godſalichendt: alſoa dat hare wille dage: 23.2. Tim.
weeks ghenepchder ghemaccht Woerdt tot de deucht / in boe: 2. 21.

en dat fp niet toe en laten / datmen hun (ghelhck den ghe⸗
nen / die inde Loopbane der SGodpzuchtichepdt en der deuch⸗
den loopen / dickwils ghebeurt) pet inden wegh werpe / om
gaer in dien loop der Gadſalicheyt op te houden / ofte hinder⸗

Dek te weſen / of / foo hun pet inden wegh gewoꝛpen woꝛdt /
t ſelve lichtelick ende Klocckelhck oberwinnen ende upt den

veghe neten.

F. De Verzeghelinghe door den H. Gecſt. ig ſoodanighe Wel: 2
aedt / deur de welcke de vꝛomen en gheloovighen vaſter ende Sheeſt.

trachtiger verſterckt woꝛden int ware vertrouwen ende in Kom, 5 5
e hope der Hemelſcher gloꝛie / midtſgaders inde ſeecker⸗ n 8, , 16.
jepdt der OGodtlijcker Ghenade: daer doo? dan dock ghe⸗ 2 Cor. 21
hiedt / dat (p van haer Aenneminghe Nechtvaerdichmacc⸗22 cn 5,5»

ghe ende berheerlijckinghe / die ten leſten daer op fal vol⸗Eph. 1;

n / meer ende meer / als dooz cen Sodtg-penninck / die code 4 30.

r als op de handt ghegheven woꝛdt / verſeecliert / en⸗ Cor. 8,9
e indient aen hun niet en ontbꝛeeckt / ten eynde tot / inde ge⸗ Phil. 1,6
ade Gods / ende tware gheloove bewaert / ofte met eynte⸗ Kc.
Beke volherdinghebegifticht wozden. 8

6. Dit zijn ghenadighe daden / daer mede Sodt beſich is watt. 13,
Ween ontrent alle ware hoewel onghelijckelhck) gheloovi⸗ 2 c.
he ende boetvaerdighe menſchen: Der welcher men daer: Luc. 8, 12,

oock dꝛie-erlep ſoozten bindt inde heplighe Schziftuer. rz, .
Ver ghener / »die cerſt verſch tot den gheloove bekeert 1, Cor. zr,
Joden / hebbende wel / neffens de toe-ſtemminghe bande en voorr.
ere Jeſu Chziſti / oock een ernſtich eñ bedacht vooznemen Gl. 16,

N 4 2 om de ap. . en 3.

f 114. Rechrveerdich- heylichmaking etc: Cap 18.
n Mat. o. om de wille Godts te gheboozſamen: maer doch foodants
17. en vol. ghen vooꝛnemen / dat oo haeſt het rupee / de verdzuckinghe
en 23,9, ende andere ghevaerlheke aenvechtinghen haer bejeghenen
ec. Chef, en ontmocten / terſtondt wederom verſlauwt / of oock ſom⸗
2 , ende wylen ander het ſelvighe wel gantſchelick verdwint ende
voort verſterft. 2. Der ghener / »die in den gheloove ende in dat
te Tim. io, goede vooznemen wel eenighen langhen tot beſtendich blij⸗
en 4,1, en ben / ende de opzechtichendt haers gheloofs met goede tude
volg. H. b. heplige wercken boog cenighen Dt bewüſen: maer even⸗
6 4, ende wel int leſte overwonnen ende ghebꝛoocken zijnde daor deg
volg. en to, wereltg / of des vleeſches / of des Dupvels aenlockinghen /
za, ende of dooz gheweldighe tprannpe / ban t gheloove afwycken
voot ende afvallen. 3. Der ghener / die in dat vooznemen / ende
2. Pat. 2.18 in die heplighe werckenofte gheſtadelijck tot den eynde toe
&c. ande bolharden: ofter ghevallen ende afgheweeclken zijnde / we⸗
3. 1. 13. derom ernſtich berouw krůghen: ende alſos Bao, de ghenade
Matt. Io, weder opgherecht zjnde/ noch tot den cynde toe volſtandich
22. en 2 blijken. Deerſte twee ſooꝛten van gheloovighe warden wel
13. Luc. 2 waerlijck verkozen / aenghenomen / ende gherechtvaerdicht /
19, Eph. 3, bee, foo bele ende foo langhe zy ſoodanige zijn ende blyven /
16, cc. maer de leſte ſooꝛte alleen wozdt epndtelijck ende onweder⸗
Col. 1, 21. rocpelijek gherechtvaerdicht / nae t geen wp leſen / 4 Die vol⸗
en voort, ſtandich blijft ten eynde toe die ſal ſalich zijn, |
en 2,5, &c» P Luc. 22-32. 2. Cor. 2. 7, 8. ende 7, 10. 2. Tim. 2, 25, 26. Matth. 19,
225 ende 24, I;. K 4

ber dcn, 7. Want deſe Sodtlicke Actien of een
let BOONS: mel d'eene tijdt gedupꝛichlijck ſonder ophouden: maer (ams
tidts houdenſe op ende werden afghebꝛoocken / als niet lane

| gher dupꝛende / dan en duert het gheloove ende de ghehoo

Teghen de faemhendt / die altijdt / als een conditie van Godt verepſ
Canons pooz-henen moet gaen / ende dan ophoudende / wanneer de
des Dort- menſche begaet dinghen / die met het ware gheloave / endede
ſchen Sy- goede Confcientiein gheener manieren en konnen beſtaen /
nodi nae t gheen Wp binden bn Ezechielem Cap. 18 / ver 24. Soo
Hooftſt. Ic. de recht aerdighe Aich keert van fijne gherechticheydt , ende onghe-
rechticheydt bedrijft,ende leeft na alle de boof heden, die een godloofg
doet, (al die foo doen ende leven? Allefyne gherechticheden die hy
ghedaen heeft, en fallen niet ghedacht vvorden, om de kn
ghen

eet af K
Cap. 19. verrijſeniſſe en Heerlijckmaking. 119
hen, datt mede hy overtreden heeft, ende om de fonde ; daer mede hy r Ro,1 1. *
ghefondicht heeft, (al hy ſterven. Hier mede ſtemmen over een ht 2d
Beele andere ſoodanighe ghetupgheniſſen / ende exem⸗ . Cor. o.

12. &c.
pclen. Ol. T. 2.

23. Heb. 3, *
Cap. XIX. Vande Godlijcke beloften behoorende tot 6, 13% 105
het toekomende leven: ofte vande Opv veckin- 35.36.
ghe uyr den dooden ende het ccuvvi- Apoc. 2,19
1 en 3,1112.
ghe Leven. i

S daden of werckinghen Godts / die tot het toeko⸗ Han rocko

1 mende leven behoozen / zun de * opvveekinghe uyt den mend leben,

w dooden, ende de heerlinckmaeckinghe, ofte ghebinghe a 1. Co.. 15
der Hemelſcher hecrlückheydt ende des ecuwighen leveng / doorgacns, |

volghens deſe leſte Articulen des Gheloofs. b Matt, 2 5, |

Ick ghelsove de opftandinghe des vleelches ende wen vols.

2 Dopweckinghe ſal gheſchieden in de c komſte Chꝛiſti att. 16,

tot het alghemepne ooꝛʒdeel / als wanneer hp alle de dooden / 2 en 25,
recht vaerdighe ende onrechtvaerdighe / ten leven bꝛengen / zu en volg,
ende deſelve / midtſgaders die int leben overghebleven ſullen 4 Apoc. 20.

n / op den Gichterftoel ſyns Vaders ooꝛzdeelen / ende / s nae 12.13.

1 a eñgewichtichept haver wercken / dieſp indẽ e act. 24,15
lichame ghedaen hebben / goede ofte quade / loon ofte ſtraffe f Rom. 14,9

toe - eyghenen ſal. Want alſdan ſal hy (Hue gheloovighe en⸗ 0, 11 12,

de hepligbe / namelpck b die doodt gheweeſt ſulle n zůn / upt 82. Cor. se
get ſtof der Aerden ten eeuwighen ende ſalighen leven op: 1, 2. The:
wecken / ende met een heerlyck onverder flöck lichaem bee 1. , sc. 4
hencken. Baer die hy alſdan noch int leben oberich bin: Mat. 2 5,3 12
den ſal / die ſal hy ſchielick / ende in een doghen-blick veran⸗ Kc. a |
eren / ende met De ſalighe onſterffelyckhepdt begiftighen. „ Theſ.4
6. 1. Cor. 5,4, &e. Philip. 3, 21. i 1. Corinth. 15. 5 1. ende volghend. :

8 3 Ende op deſe opvveekinghe ſal ſtracks volghen die falis Pr en er
he Hrerlijckmaeckinge, die de voltreckinghe ende vervullin⸗ entond ieven,
eis van alle godlijjcke werckingen ontrent de gheloovighe k. Thel. 4e
nenſchen: met de welche de Peer A nae dat hy met 16,17,

* 3 gen 4

118. | _ Vande Vervverpineh, Cap. 20.
Nat. 24.30 ten lunpdt geſchꝛey / ende ſtemme des Archenghels ende Bar
31, en 25, fupne Goos van den Hemel fat zun ueder-ghedaelt / die op⸗
31, Kc. verweckte dooz de Enghelen fijner macht met hem opnemen
1. loan. z, 1 ſal inde locht / ende de ſelve unt de! alghemepne vernielinghe
vnde vole. ende verderviughe der gheheeler wervelde (Die alfdan dooꝛ het
12. Theſ. 2 oper verbzanden ſal) overvoeren in dien eeuwige ende heers.
LS, en vol, Ieke woon-plaetſen der Hemelen / die inde Schziftuere niev-
2. Pet. 3, 10 vve Hemelen, nieuvve Aerde, ende de toekomende V Verelt genoemt
11. woꝛden / ende ſal hun ceuwigher heerliſckhepdt ende onupt⸗
® Hebez, 5 ſpꝛeeckelijcke blijdſchap gheven / om die met hem / met Godt
e ‚13 ſijnen Vader ende ſijne B. Enghelen te ghenicten.
poc. 2 1, 1
0a. 2, 26. Cap. XX. Vande dreyginghen ende ſtraffen, ſoo vyvel
Luc. 13 17 tot deſen, als den toekomenden leven, ghe-
1 hoorich: namelijck, de Vervverpinghe, Ver-

O. Mat. 1 . 1 bi
3 55 23 3 hardinghe, Verblindinghe, midiſgaders
23. Apoc. 3 vande verdoemenis ende eeu-
12,21, en 14 vvighe doodt.

3 5en 20, 15 1
terchmgben x. Ende Sodlooſe ende aongeloovige / of die hals -ſterek
hornet oek blijvende niet en Willen ghelooven / ende hoewel lans
deongelovige. ghe en veel gheroepen / vermaent / beſtraſt / ghecaſtijt
a Mat. 10, 4 zijnde / even wel vodztgaen den Euangelio onghehooꝛſaem te
em, 20 zijn / wil Godt beſich zin ende wercken met recht contrarie /
Luc. 19, 42. ende te ghelijck ſtrenghe daden ende handelinghen / die hy in
Rom. 2. 2. fn wooꝛdt ghedꝛepght heeft / ende Die foo wel tot deſen als
&c. i. Theſ. den tockomenden leven ghehoozen. sd
. 10. en 2, 2. De daden of werckinghen ghehoogich tot deſen leben /

15 16, Zijnde Vervverpinghe, of Verlactinghé: item Verblindinghe ende

mer pmb. der boa ſer menſchen Verftockinghe, ende andere diergbelijcke

b Mat. 8, 12 tijdelücke ſtraffe / van welcke de eerſte is de Berwerpinge

en 21, 43. der Godlooſer menſchen zv wanneer Godt de ſelve niet meer

Ron 11 2 bod fijn bolck kennen wil / ende hun daerom de ghenade des

20. Kc. . Sheeſtes / die fp diclwils veracht hebben / ontreckt / ende

cl 2, 3j ſomtidtg ſich niet en verwaerdicht hun de middelen mede te

Luc. iz, 24 dchlen / vie hu tat de behoudeniſſe (jug volcks plach te ghe⸗

en 1% 22. zupcken / haer / namelhek / als int wildt latende loben ö

Cap. 2 0. Verhardingh en verdoemenis: 177
der hun eenighe ware Herders ende Sodſalighe Teeraerg / Alact. o, 4.
ernſtighe vermaenders / ende necrſtighe onderſocckers der Kc. Actag,
wacrheydt toe te ſchiclien. 16. Ap. 2.3
ze ler op volcht de Verdlindingh ende die Verhardingh, te nvoort.
weten / Wauneer die Sondaers 't licht der warrhendt gut Ineens
zynde / dooꝛ Godes toclatinghe / died einghewickelt warden 4 ela. 6, 9.
in doolinghen ende onwetenheden / cũ op verſchepdene Warre Mat. 13,14
derlicke wijfe banden rechten wegh verbyſtcrenen verlepdt 10a. 12,40.
wooden: Wanneer ſp ooch Gare f epghene verkeerde begeer⸗ act. 28, 26,
wckheden overghelevert / of inde macht der ſelver gelaten Kom. 9.18
woꝛden: ofte docks des Satans temtatien / liſten ende lagen ende 11.8.
aen allen zyden / woꝛden te vozen gegeven: wyders / wanneer Rom. 24
de Deere Hare raedt : ſlagẽ / vooꝛnemens ch handelingen n lact 25. &c.
voozſpocdichlyck vooꝛztgaen en na haer fin gelucken / cht Baer 32: Cor. 4,
een tijdt lanck ongheſtraft in haer ſonden laet voozt-varen. 4. 1. The. 2
Ten leſten / Wanneer hun velerlep occaſien / daer dooꝛ ſy ber: 12.
der komen af te dwalen / ende Baer te verloopen ende te De: v Plal. 20,4
ſondighen / te vazen komen / ende (mick doende hare k conſti⸗ Kc. en 73,
tientien evenwel niet opgheweckt noch ghepꝛickelt en Wor 4: en volg,
den met eenich nae - denclien: maer blyven fander ghevoelen / lere. 4017.
fonder dꝛoefheydt / linaghen / ſmerte ende weedom over de 18. Deur.
begane ſonden ett. Weltke alle ende andere dierghelhcke z, 13:15.
dinghen meer / de Profane godloafe menſchen pleghen aen te : Ezech. 14
wenden ende te miſbꝛupcken tot haer epghen verderf / daer 5,9. Ief. 63
upt dan de blindtheydt / hardichendt des herten / den luft ende 16:27.
blijk om te ſondigen ende quaet te Boen / meer eit meer Waffen * Fph, 4249
en toenemen / ende epntelpck / dicke grove dupſterniſſen / dat Rom, u. 8.
18, beeftelijcke onwetenhepdt ende godlooſheyt des lebens 3, Eremplace
den menſche gheheel ende al overvallen ende innemen, Op 8509 6
welcke daden dan oock wel fomtijdts bolght eene! exemplars Ack. f hed g
15

ende opendare trat., tot een ſpieghel voo, aller menſchen oo⸗
ghen / in deſen leven. g 111
4. De daden van ſtraffe ghehooꝛich tot het toekomende Pl, 278

leven / zijn dickwils begrepen inde wooden van toorne, jd 3

W oondee ende n verdoemenis , waer mede Godte den Godt: aus

looſen ende eugheloovigen / niet alleen de onſterffelheke Beers Nedoememſ.

Welhepdt onwederroepelhck omſepdt ende afwijft: maer wRow. 225

Muc. 3:29. 2. Luc. 1:5, 2. Let. 2, 9 cn 327: lud. 6. n Ko, 51 S. 1.0 Mat, 8: 123

n LZ: en 25.4146. 8 doch 5

118 Van den Dienſt des vvoerdts Cap. 21.
pack de ſelbe ſtraft met eeuwighe ſtraffe: twelck opentlijck
gheſchieden ſal in dien unterſten dach / als hy haer met lijf

Mitt. 2 5, en ziel in t eeuwighe vper e ſal werpen / op dat fp aldaer dꝛa
1. jude. hen de ſtraffe des eeuwighen verderfs / verſtoten vam t aen⸗
2 Thel 155 fchijn Godts ende bande heerlicke ſterckte ſtjner macht.
Aituve F. Maer dat nu alle deſe dinghen alſoo gheſchiedt ſullen
Wereldt. zyn / ſoo ſal daer terſtondt a een Nieuvve VVerelt ontſtaen / inde
ꝗ 2. Pet. 3, welcke de Nechtveerdichepdt woont / ende alwaer Chziſtug
13, Apoc. onſe Conincli ende Heere / alle fijne bpanden gheheel ende al
zijbende te niete gedaen hebbende / r't Coninckrijck Gode fijnen Das
5 85 15 der weder gheven ſal / op dat Godt vooztaen zy al in alles.
„Col. 15. ö

24, &c. Cap. XXI. Vanden Dienſt des Godlijcken vvoordts

Innersten ende vande Ord' ren der Dienaren.
3· doorg:

eee de Y dat nu deſe wille Godts / beſtaende upt (oa bee
Wanted; heylighe / jae alderheplichſte gheboden / ende unt
kendt des H. nemende beloften / den ellendighen menſchen ſou

Dienſts. _ gekent wozden ghemaeckt / ende hun alle-tijdt vooz goghen
a Matt. 28, zijn: heeft die goede Godt eñ erbarmer over 't menſchelycke
19. 20. Act. geflacht geoꝛdineert / niet allet dat de ſelve in Schzift verva
10. 42. &c. tet / ende alſo de menſchen dooz het leſen van die Schziften te
Rom. 10. ij verſtaen ghegheben ſoude wozden: a maer oock opentlij
15. 2. Cor. doo; de Pꝛeditatie allenthalven uptghekondicht / ende do
5. 19. 20. de ſelbe den menſche daghelycks ingheplant ende ingedzuck
2. Tim. 4· 2 ſoude werden.
&c. 2. Op dat dit nu wel ende gheboeghlick mocht gheſchie⸗
Verkleſing en den / is daer toe inſonderhepdt noodich gheweeſt eene ſolem⸗
LEES LO nele vfendinghe ſommigher menſchen / die van hem ſelve / fons
RO. 10. 15 der middel of toe doen van menſchen met eene onfeplbare ins
Eph. 2. zo. ſtructie/ooc onwederſpꝛekelijcke Authoꝛitept ch Macht af
&c, Apoc. ghevaerdicht ſouden werden. Derhalven heeft fiche de Dee
21. 14. re Jeſus boor eerſt bunten oꝛdꝛe of gewoonlijcke wiſe upt⸗
e Act. 1, 8. ghelioſen ſommighe gheſanten / ende ſonderlinghe dienaers /
en 10.4. 4 Ende heeft de ſelve “met alle gaven ende krachten des h.
4. Cor. 12. Sgeeſtes / noodich om ſoodanighe beſendinghe te verrich⸗
23. Kc. den / voozſten ende gheſtadelhck gheregeert / e beſtiert / ghe⸗
Ep. 4. 11, d Marc.x5, ). &c-· Ach 2. I, VOOILe 2. Cor. 1212. Hab. 2, 3. 4. c Act. 13,1

ſterckl

Cap. 2 T. Van den Dienſt des vvoordts. 119.
ſterckt ende bebeſticht / niet alleen op dat fp deſen Sodtlhe⸗ en voort,
ken wille vooꝛ een nder ende openbaer ſouden verkondigen / en 16,6. 7.
ende de ſelve met allerley foopten van tepckenen ende mira⸗
tulen vaſt maecken ende bekrachtigen : maer dat ft hun oock e Eph. 4.
op allen plaetſen (gemepnten ſouden vergaderen / inde wele⸗ Act. 14 22
ke de verkondinghe van de ſelve fijne Wille gheſtadelhen / ſoo zen 15,
peel doenlijck waß / ſoude int werck gheſtelt ende gedupzich⸗ z, en 19,8.
ek onderhouden werden / tot tontinuele vertrooſtinghe / op⸗
zouwinghe ende ſtichtinghe aller gheroepenen int waerach⸗
ighe ende ſalichmaeckende Gheloove Jeſu Chꝛiſti. 0
z. Deſe eerſte ende vooꝛnaemſte Herauten / Gheſanten of; der Apostelen?
e Boden zijn gheweeſt s D'Apoftelen : die in't leeren ende ver⸗ 5 Mat. 10,1
aderen der Gemepnten / midtfgaders in't regeren ende on: en 28,19,
jerhouden van de ſelve / ſaodauighe Authozitept hebben 20. 1. Cor⸗
chebzupckt / hals fp van den Heere Jeſu ſelve immediate⸗ 12,23.
pek hadden ontfanghen / te weten / ſaodanighe Authozitept 1. Cor. 5
Ende Macht / die onwederſpzeeckelijck was / ende de welcke 3. Kc.

lle de gheloovighe abfolutelijck waren ghehouden te ghe⸗ 2 Cor. zo,
oozſamen ende onderdanich te zijn. Bp deſe zijn ghevoeght 1,2, ;. &c,
heweeſt / Propheten ende Euangeliſten, Leeraers ende Herders, en 13. 10.
de andere ſoodanighe / die mede de handt ſouden acnflaen 2. Thel. 3,
n arbepden om ſoodanige bp-een-komften eñ gemepnten te 6,4. |
ergaderẽ: of / die nu dooz d Apoſtelẽ alrede vergadert wart . Thel. 2,
onderhouden / voozder te onderwyſen ende te berfterchen. 13.
Thel. 2. 1 J. 2. Iim. 3, 14. K Act. 15, 32, ende 21,9, I. Cor. 12, 28. E ph. 4,11, 12.
4. Doth als nu ſoodanighe Fondamenten ende beginſe⸗ Baere avol⸗
In dooz deſe ghelepdt waren op dat die vergaderingen niet ers.
er en ſouden verloopen ende vervallen / t zy dooꝛ haer af⸗

eſen / of dooz haer over-lyjden / ende alſoo deſe Godlycke
Meplfame Leere niet weder allenfkens ſoude komen te ver, 1 Ais, 23
wijnen: hebben (p doozgaens inde plaetſen / daer eenighe en 20:28
Shemepnten nu vergadert waren,! gheſtelt Biſſchoppen, Ou- Hab. i 1155
rlinghen ende Diaconen, doo; welcker arbepdt eude ſozghe . phil. 1
pfelbe vergaderinghen onderhouden / ende foa Beele Doen: Tim. 4,16
jeh was / vermenichvuldicht ſouden werden met untghe⸗ en 57.
zuckte vermaninghe / datmen t ſelve oock ſoude doen alt HDE 1. Tiw. 3,4
we over al in alle Ghemepnten / met pertinente m beſchzij⸗ Kc. Tit. 1,6
inghe / hoedanich die behooꝛden te weſen / Diemen aver ſoo⸗ ende volg
a JR Banis

RPT PT TE EE

120 Vanden Dienft des vvoordts.”

en 2,7. 15 vodzt planten fouden/ete. Ende de Diaconen P op dat fp.
1. Tig . 5. eerſt ende al- boozen zijnde bepꝛoeft / haer (ouden beſich houw
* |

12. Tit. 2 ber ſozghen. Maer unt dan de gheduerige noodtwendichept
4. Pet. j, 3. ende meuichvuldighe nuttichept / banden geheelen Rercken⸗
Diatomn. dienſt is omſtaen. 0
Act. 6, 1, 1. Timoth. 3, 10, 12. 1
Befer Luthor 6. Maer dewil / nae de tijden der Apoſtelen ende der eer
sept bepacle ſter verkondighers des Euangeliums / die Fondateurs van
de Chziſtelücke liercke gheweeſt zin / als nu de Leere des
Euangelij vol ende al voozghedꝛaghen / overvloedich / nae
Gods poedt duncken / beveſticht / ende dupdelijck in ghe⸗
ſchzifte gheſtelt ende verzeghelt was / die ſeudinghe der Dits
naren / die ſonder middel van menſchen War gheſchiedt / ops
hieldt / ghelick dan oackſtilhieldt de onfeplbare onderrech
tingh ende byſtandt des B. Gheeſteg: ſos cu heeft oock di
onwederſpꝛekelhcke onfeplbare Authozitept int leeren ende
92. Tim. z, regeren niet langer plaets gehadt: twelckd Apoſtelen he
10,14. ben te kennen gegheven / Wanneer fp den Biſſchoppen ende
Act. 5, 24. Ouderligen a eenen ſeeckeren ende geduerenden Regel gaven
Cor. 14. ende naelieten / na dewelcke ſy de Bercken voortaen leeren e
37,38. Tit, regeren ſouden / den ſelven dock uptdzuckelpck belaſtende en
1,5. Gal. 6. de voorſchꝛivende / dat fp" De forme der geſonde woorden / di
16, 17. ſp ban hun ghehooꝛt hadden / ſoꝛghvuldelijck (ouden volgen
12. Tim. 1, Ende aende ghetroume Leere / die fp gheleert hadden / vat
13,14. ßhouden / derhalven fp oock de ſulcken / die wat anders lee >
Tit, 1. 9. ren ende dzijven ſauden bupten 't ghene fp gheleert hadden
Gal. 1.8, geen «Anathema verklaert / dat is vervloeckt ende verban
Ro. 16, 17 nen hebben: den Rerckẽ belaſtende / dat fp bupten de au 8

Jap. 2 1. Vanden Diepſt des vwaord:s: 127
rie fp bande Apoſtelen ontfanghen hadden / gheen andere en
auden toelaten / al waer het oock dat een Enghel de ſelve upt
den Hemel bzachte. IED
Mae dien dan het Ampt aller Biſſchoppen eude Ou: vaude ca-
zerlinghen is / de fiercken te leeren ende” te regeren nac de dan der Die
forme banden Apoſtelen vooz-geſchzeven: ſoo ſchijnt Daer garen.
mt klaerlijck te blicken / dat deen over d'ander ⸗ geen Beers 2. Tim. x,
thapppe / of epghentlick faa ghendemde macht en heeft / 13.
ae eenich Godtlhck recht. Even-wel en miſpꝛüſen wü. Pet. j,
merom niet ghcheel / veel depnigher verwerpen wp ver⸗ 1.3. b
netelhek / ſoodauighe trappen van Teeraers ende Kegeer⸗ Marr, 20,
erg / die in verſchepden Rercken / om Oꝛdꝛe ende goede 25. Sc. en
Regel te houden / certidts ingheſtelt zjn / ende nu noch in 23.8.
zele plaetſen ouderhouden wozden: (want Gadt gheen r. Cor. 14

odt is van confuſie / maer van ozdze) in-dien de ſclve 33,40.
lechts niet en ver-aerden tot Epzannpe/ ende in haet „Tic. z, 17
nanieren van doen meer een ghedacnte verthoonen van
enighe Wereldtſche Wooghendt ende Macht / als wel
van gheeftelijche Pelitie/ ende van eene ſoodanighe ghe⸗
chic ii ende ſedichepdt / als den Diſcipulen Chziſti bez
aemt.
8. Vooꝛwaer / indien pemandt ſich niet en ontſiet langhs reghen bee
ie trappen foo hoogh op te klimmen / dat hy ſich ſelve niet auſozurck.
lleen aenneemt het Recht van de Beligie te ooꝛdeelen / te

ideren / ende te upten alle de gheſchillen over Ghe⸗
ofs ſaecken: ° maer daer-en-boven noch een Heerſchap⸗ b Matth. 24
pe over ſine Mede-dienaers / ſelfs oper Roninghen 45.
de Pꝛinten uſurpeert / jae dat meer is / hem ſelven aen- Luc. 12,42.
leet of laet aen-meten van andere / eene / direcktelijck of ende volg:
direcktelpck dwinghende macht (dat 1g / om oocli met 3.Ioan.9,
en vleeſchelhycken arm de Eupden aen te taſten / jae met 2. Thel. 2.
et Swaerdt ende de doodt te ſtraffen die ghene / die ton 4 &c.
ientie halven ſoodanighe Authozitept hem niet toe Brac: 2. Petr. 2,
hen of toe: ſtaen / ofte hun beſwaerdt binden Hue De⸗ ende volg.
eten / Teeringhen / ende Statuten te onder-ſchzyven / 2. Cor. 11.
zynſe anders broome Tidt-maeten der kiercke / ende 20.
Shetrouwe Onderdaenen des Handtg) ſoodanigh een Apoc. 11,7

ide 13, doorgaens. Gal. 4, 29. a 5 10
3 | 2 unt

hs rad bed > RS

182. Vande Kercke, 1 Cap. 22
dunckt ons voozwaer verre bant officie ende ampt ceng
rechten Billchops af te wijchen. 1

Cap. xxll. Vande Kercke leſu Chriſti, ende Merck.
teeeckenen der ſelve. el

*

We Rerele 1. Je Vergaderinghen / die ofte dooꝛ den openbaren
Gean 1 dienſt der Pꝛeditanten / oft anderſing dooz 't wooꝛdt
der ſelbe. des Euangeliums / int byſonder geleſen of gehoozt

zijnde / als in een Lichaem verſamelt wozden / waer van de
Mat. 16. 18 Leden ſeecker onderlinghe ghemepnſchap onder malcande⸗
ende 18, 17. ren / ende met onſen Heer Jeſu Chꝛiſta / haer eenich ende was
Act. zo, 28 rachtich hooft / hebben / deſe woꝛden⸗ de Kercke oft Ghemeynte
enelders Hef Chꝛiſti genoemt / waer van wy inde Articulen des ges
doorgaens, loofs ſegghen: cee een
Ick gheloove een Henlighe / Alghemenne nerck /
de Ghemennſchap der Hepligen. | il
sl 2, Mant deſe is en niet anders / dan een Vergaderingh van
Ron. 10. menſchen / geroepen dooz het Euangelium / » ende in Jeſum
14. en vol, Chziſtum gheloavende / oft immers / ſunen naem ende Heere)!
Eph. 5, 23, als eene ſalichmaeckende Heere / metten monde belijdende:
Kc. Bee-kel d'een met minder / d ander met meerder apzechtie⸗
hent / of ſunßverhept / of baftichept in Chziſtum ghelooft ende

hem upterlöck metten monde belijdt. 4
Boe de ern 3. Want op tweederlen wyſe plach- men de Rercke of Ges
outchtbaec ts. mepute Chziſti / fao lange die op deſer Werden ſtrijdt / inte
“Eph.5,25 ſien ende aen te mercken. Eerſt als eene Vergaderinghe⸗
27. Gal. 6. der warer Godſalighe ende gheloovighe / die de ſalichmaer⸗
10, fende Leere Jeſu Ehziſti / die fp met den mande belydẽ / ock
1. Pet. 1. 22 metter herten omhelſen / van gantſcher zielen vaſt houden /
425 ende haer leben daer nae aenſtellen. Welcke Vergaderinge
Ro. 2528. Gone alleen ſichtbaer ende bekent} maer waor ons Io fichbaer
2g,en 8. 27 ig / overmidts niemandt 't ware geloof ende Godſalichept /
ende 10, 9. die in g menſchen herte fchuplt ende verboꝛghen is / ſien en
Cor. 4 5° kan / als alleen Godt / die de herten ende nieren dooꝛſoeckt en
Apoc. 2. 23 daoꝛgronde. 8
4. Doch fog en is het vaſt· houden bande ſalichmaet ure |

Cap. 22. Van de Kercke, nr Gein
Heere Jeſu Chꝛiſti fulchs niet / datmen e alles wat inde Bee: zanerarcte
re Chiſti cenichfing vervat ende begrepen is / foo volcome⸗ boor ehen

lick wete ende verſtae / datmen in gheen Artijckel / in gheen vente.
Hiſtozie / of finder H. Schrift en doole of tuhfele: maer f het Kom. 14
is alle die dinghen wel weten / verſtaen ende vaſt houden / ſon⸗ Kc. en 15 1,
der de welele men de gheboden van te gheloo ven ende te ger ende volg-
hoozſamen niet wel onderhouden / ende volghens dien gheen Phil. 3, .
vergiffeniſſe van ſondẽ / noch t eeuwige leven / na Gods meer 16.
ninghe ende befluyt / verwerven kan. Daerom ghelooven f. Cor..
wy / dat men alle die Rerclẽ / die int geloove ende inde belijde: 19. Gal. 56
nis vande naodtſakelijcke waerheydt te ſamen over een dꝛa⸗ ende 6, 1).
. waere Bercken Jeſu Chziſti houden moet / al iſt
hoon / datſe in berfchepden ſaecken niet eens en zijn / ende
— — dinghen niet wepnich Lande waerhepdt af-

en. 2 ce
3. Ten tweeden wozdt de Beeck aenghemerckt / als eene 5 Ack. 2 4x

menichte der gener / die t gheloof ende de Leere Jeſu Chziſti &c. en 3
gopentlijck beliden / hoewel fp moghelijck niet waerlhck in ende 8.1
hem ghelooven dewelcke / foo veel de unterlzcke belidenis en 14,23
des mondts / ende andere ſoodanige spenbare mere teecke⸗ h RO. 10,9,
nen aengaet / oock ong ghenoech bekent / ende by haer ſelve ro „en u, 3.4
fichtbacr 18 / hoewelſe n haer deen tijdt met minder / d ander 1. Cor. 4, 4
met meerder klaerheydt en glants aen ons verthoont. ende voort
6. Wederom konnen deſe bepde Bercken aenghemerclt De nercheis
woꝛden / ofte als cen Cacholijcke, dat is / algemenne Rercke / of Letbonche
dewelcke verſtropt zijnde dooz de gantſche wereldt / alle de bvn): 1,2
verſamelinghen der warer gheloovighen / of ten minften der e. 1
ghener / die t gheloove met den monde belijden / behelſt ende 23.
ombat/ ofte als Particuliere byſondere Rercken / k die in ſeet⸗ 1. Cor. 12,12
kere byſondere plaetſen bpfondertijck werden vergadert: als ph. 1.
ten Exempel / de Rerck van Coꝛinthen / Galaten / Epheſen / 223. en 5
etc. Deſe particuliere Rercken / wieſe dan oock mogen we⸗ .
en / konnen niet alleen van 't waere gheloove ende de belpde⸗ ae
nis van dien / afwijcken: maer wücken oock ldiewils date⸗ 1. Cor. i, 2
lick af van het ware gheloof / blijvende daer-en-tuſſchen de Gali, 2.
Catholpcke Alghemepne Berck behouden ende in Baer ghe⸗ Ro. 1. 7, en
heel. Want nerghens eenighe Godtlycke belofte te binden 16,1. 4.5.
is / on dewelcke aen eenige particuliere of bpſonderenercke / 1Apoc. 20
dd 3 of Ver- enz-dgorg;

124 Vande Merckrteeckenen der Kercke, Cap.
of Hergaderinghe / toegheſeydt ende Gelooft zy / dat de ſelve
altijdt met gheduerighe ſutceſſie ende vervolgh der wacre
Leere / of met gheſtadighe aſſiſtentie ende byſtandt des hey⸗
wa Ther lighen Sheeſteg / of met een-foꝛmighe gheduerichendt deg
deb 2 onpervalſchten gheloofs / ſonder eenige interruptie / ofte on⸗
3. Kc. pphoudetjch / begifticht / ofte ooch altijt ſichtbaer ende
2. Tiw. 4.1. openbaer weſen fal. Men vindt ter contrarie beleerempes |
2. Tim. z. len / w oock vooꝛſeggingen inde H. Schzift van veler ſodani⸗
1 her Rercken afwyckingheende afval. 14
Add. 20, 29, Vande Merck-teeckenen der Sichtbare kercke.
30. e 777 |
Aan bew, 7. Daer is een cenich / ghewis / ende onbedzieghelijck
been Merck-teecken, ' twelck ons eene Mercke of Vergaderingh / die
nat. 10, 32 nu dooꝛ de pꝛedicatie des wooꝛdts vergadert is / ſichtbaer
33. loa. 10, maecſlit / te weten » de Pꝛofeſſie ofte Belijdenis Lande ghe⸗
4.5.27, en ſonde ende heplſame Leere / die ons doo, Jeſum Chziſtum
12,42, 43, ghegheven is / ghevoeght bp de upterlhcke onderhoudingg
en 13, 34,35 van Chziſti gheboden. Mant / naedemael dat gheloef / daer
en 14, 21 mede men de ſalichmakende Leere Jeſu Chziſti aenneemt / de
&c. warachtige ende onſichtbare Rercke Jeſu Chziſti maett: fa
© Act. 2, 41 moet neodtelijck volghen / dat oock alleen de Beldems
42,en 4,32 des ſelven waren ende ſalichmaeckenden gheloofs / de ſelve
&c. Ro. 10 Kercke ſichtbacr macckt. id 7
9. 1. Tim. 8. Andere Merck-tecckenen te willen foechen of aen⸗
3.15; wyſen / dooꝛ de weltke pemandt / die noch gantſch niet en
Leuben de be Weet / wat de Lierche Jeſu Chiſti is / ofte welcke ſijne Sas
Prace lichmacckende Lcere zy / tot de kenniſſe vande waere Berts.
Werk teet⸗ die / cude volghens bande waerhepdt ſelve / ghebzacht werde /
tn. mis niet noodich / noch pꝛofijtelick / jae dock niet moghe⸗
lijck Soo pberre ft dan daer / dat ſoodanighe Ren-teccke⸗
nen gheleghen ſonden zijn in die dinghen / dewelcke de werelt
ende het vleeſcheltijck Dernuft hoogh pleeght te achten / als
Dacr zun / de Gudthepdt / Menichie / Over-cen- ſtemminghe /
Sucteſſie of vervolgh der Perſoonen / upterlicken glants

ende heerlückheydt der Vergaderinghen / ofte Wereltſch gee.

| Tuck cude voozſpocdt ete. Maer van beele al van over-lange
4 Pdelhck roemeun. N Be”
Ampt

Cap. 2 5. Vande Sacramenten 12 5.

9. t Ampt ende Officie der ghener / die tot de ſichtbacre Aut dende
Rerckeghehoozen / en is niet aſleen hier in gheleghen / dat „
een peder de Salichmaeckende Leere Jeſu Chziſtle met ſij⸗ lar. 8. 39.
nen monde ende leben belijde : maer dock / dat de gheloovi⸗ Rom. 10,
ghe g onder malkanderen vereenicht ende bp een ghevoeght *. Cor. Li,
Inde / in kleyn of groot ghetal / die dinghen doen / die oꝛdi⸗ zoen 13, 4
naris niet dan in Vergaderingh konnen of pleghen teghe⸗ Act: 2, 4u:
ſthieden / ende die de Vergaderinge meer ende meer ſichtbaer 42. Mat. 28
macchen. a 6 C016

10. Soodanighe dinghen zin / beneven 't ghehooꝛ deg 1. &c.

ghepzedickten wooꝛdtg / twee dinghen: tgebzupck der Sa: Dooramedliëks

tramenten / ſo die genoemt wozden / ende de Oeffeningh van Ack. 41
de Chziſtelycke diſcipline. en S. ra. en
2 Je
Cap. XXIII. Vande Sacramenten ende andere FM 18.17
H. Ceremonien, 1. Cor. 5 4.
1. Tims Zo

prerlehe Ceremonien / ende die heplighe ſolenmele 1

1. Cor. io. T
2, 3. 16. &
E112. 1 3.

b RO. 2,25»
26. n 6, 3.
4. &c. 8

1. A wy Bande Sacramenten ſpꝛeecken / verſtaen Mp die war Daczas
0

effeninghen / met de welcke / als met ſichtbare * teec⸗
kenen ende zeghelen / Godt ons ſüne ghenadighbe weldaden
verthoont / afbeeldt ende op een ſeeckere maniere daer felt
ende verzeghelt / daer bn oock Wy ſelve aen onſe zijde open
baer ende boor cen peder verklaren ende betupghen / dat wp
le de Godtlycke beloften met een vaſt / opꝛecht / ende ghe⸗
ooꝛſaem gheloove omhelſen / ende fue weldaden / met ghe⸗ Co
adighe ende danckbare memogieende gheheugeniſſe alydt ati
erkondighen ende groot-maken willen e
2. Soobanighe Ceremonien / ende D. Inſtellinghen en hann.
sijn niet meer dan rvvee int Nieuwe Teſtament: de Doop ens Teftament. *
e t heplich Avontmael, De Doop en paft niet qualijck op Gen 17, io
dee Bein ydenis, t welck onder t Oude Teſtament een teecken ende volg.
ag / van ſecckere inlijvinge int volck Godts. T Heplich 8.1, 36.
Avontmael heeft doc zun a opſicht ceiuchſins op't etene ban 41. Cor. 10
Te ch-lan:, i welek Wag erne Crremonie van ſolemnele 1, en volg.
dauckſeggingh tot God over de figuerlycke verloſſinge des e Bog. 12.
bolcks / namelijck om Godt te loven / pꝛöüſen ende dancken 26, en vol,
aber de verloſſinghe upt Egppten. Lev. a3. .
i Han en voer —

126. Vanden Doop en 't H. Avontmael. | Cap. a3.

Vanden Doop 1 ik
Befchaiöbingb 3. De Doop ig D'eerfte teremoniale inſtellinge ende oeffe⸗
des Dre ninge des P. Ceſtaments / voo welck alle de Bondt-gena⸗
Mitt. z. xr ten (ſondec eenich onderfchepdt van Haren of Sexe) int fwa:
en 28,19. ter gheſteecken of ingedoocken / oft met water afgewaſſtchen
Marc. 16, 16 ende beſpꝛenght werden / inden name des Vaders / ende des
Jon. 3. 25 Soons / ende des . Gheeſtes / op dat met ſoodanich Waer⸗
en 4, T. Act. teccken ende B. Onder -pandt de ghenadighe wille Godtg
2, 4, &c. en t'ong-waerts beveſticht werde / alſos dat / ghelijck de ſmet⸗
8,12. 36. 37 ten ende vuplicheden des lichaems met water afgewaſſchen
38. en 10,47 werden: fp oock alſoo Doo, t bloedt ende Gheeſt Chꝛiſti / ins
en 16,15, dien ſp dit ghenadige verbondt Godg dooꝛ hare eygen ſchult
33. en 19. 2. niet en vernietighen / inwendich gheſuyvert / of bande ſchult
zeen 22,16 Aller harer ſonden volcomelyck verloſt / ende met de heerlhyec⸗
ke onſterffelijckheydt ende eeuwighe gheluckfalichepdt der
kinderen Gods begifticht ſullen woꝛden / waer mede fp dock
Ro. 6, 3, 4 ſelbe / aen hare zijde / verbonden woꝛden / endes betuygen / dat
1. Cor. i. 1ʒ fp alle hare falichepdt van Godt ende den Heere Jeſu Chꝛi⸗
Sc. en ia, iʒ ſto haren eenighen Middelaer / Pꝛieſter ende Coninck / ver⸗
Gal. 3, 25. wathten / o hem vertrouwen / ende / verwerpende alle vun⸗
. Pet. 3. 21. licheden ende onrepnicheden der ſonden / hem alle haer leven
lanck willen ghehoozſaem zin. | 1

5 Van't heylich Aventmacl. ; |
Weſrheßbingh 4. Het heylich Avontmael ig d ander D.C eremonie des N.

des l. About, Teſtamentg / van Jeſu Chziſto / inder nacht als hy verraden
a vie wiert / ingeſtelt / tot eene danckbare ende ſolemnelen verkon⸗
* Nart. 26. dinghe ſhng daodtg / waer in de gheloovighe / nae dat fu hun
27.28. ſelven inden waren geloove bepzoeft hebben / het H. Bꝛoodt /
Nate. g. 2 gpenttijch inde Bergaderingh ghebzoocken/ eten / ende den
2324, Wijn opentlijek ingheſchonclien / D2tncken/ende dat / om des
Luc. 22. 19 Heeren bloedighe doodt (daer mede onſe zielen dock alſoo in
20. 1, Core ge hope des eruwighen leveng / gheſpyſt ende ghevoedt woz⸗
2006.17. en den in dit leven / gelijck onſe lithamen met ſpůs ende dꝛauck
23,24. gf met Bꝛoodt ende Mijn onderhouden wozden) met ſolem⸗
2. nele banchfeggingge te verkondighen / ende hare levendich⸗

makende ende gheefteljcke ghemepnſchap met het gecruypſte
| | Lichaem

Cap 23. VantH. Avontmacl, 127.
Lichaem Chꝛiſti ende ſyn vergoten bloet / of met Jeſu Chris

ſto ſelve / die boog hun ghecrupſt ende gheſtoꝛven ig / tude der⸗

halven ooch met alle de weldaden / die dooꝛ Chꝛiſti voot ver⸗

woꝛven ende verkreghen zijn / midiſgaders oock hare onders

linghe liefde tot malcanderen, vooꝛ Bodt ende de Gemepn⸗

te / opentlijck te betuyghen. 5
F. Dpt t gheen van deſe B. Ceremonien / ende vande fake Waagen
dooꝛ de ſelve beteeckent / inde B. Schzift gheleſen werde: Tuc. 22,15
als oock uyt het gheen de rechte redene leert / zijnde vooꝛne / 20, 1. Cor.
melnck ghegrondt inde Articulen des gelaofs vande waer⸗ 11. 24.
hepdt der menfchelijcker natuere Chiſtt / undtſgaders van

fijn doodt / opklimmen ten Hemel ende verhoogingheete. k Act. i, , io
blpckt Klaerlück. 1. dat hier gene Wefentlijcke verande⸗ en 3, 21
ringhe der teeckenen inde beteeckende ſaken / te weten / des eb. 8. .
Bꝛoodts ende Wins int Lichaem ende Bloedt des Heeren / 1 ar. 26
en gheſchiedt. 2. noch oock ceuige plaetſelijcke vereenigin , 1, Cor.
ghe / of lichamelijcke inſluptinghe / of natuerlijcke tſamen 1 16, en
bechtinghe deſer dinghen: Soo verre iſt van daer. 3. dat 124,25.
men 't eene Deel deſer teeckenen (namelyck 't ghebꝛunck van 8.

de kielck of Beecker) den gheloovighen / onder ſoodanich
deck-mantel / behoozt te ontnemen / ende. 4. datmen ſoude
ghelooven dat dat waerachtighe ende levendichmaecliende

ſden offer Jeſu Chziſti / voozmaels van Jeſu Chꝛiſto on » Heb. y.
ſen eenighen Hooghen Pꝛieſter ſelve opgheoffert / alhier in? 2 28. en 9
der Daed: ſoude gheſchieden: enntelick. 5. dat de teeckenen 25,26, 28,

Peeren van ons Godſdienſtelijck ende Feligieufelijc ſouden 12.13, 14218
moeten aenghebeden werden / datſe tot dien epnde opentlyck
vooꝛgheſtelt / oft in cibozien inghefloten / oft in Pꝛoteſſien
omghedꝛaghen ſouden mocten werden. 3
Vande Kerckelijcke Ceremonien, die middel-
matich zijn,

5. Daer zjn noch andere P. Ceremonien / neffens de uam
voozgaende bande welcke hoewel de gheloovighe gheen *
ghebodt en hebben van Chꝛziſto / ende daerom oock niet ſchul⸗
dich en zijn / om die alle-tijdt ende noodtſaeckelijck te moeten
onderhouden: nochtans dewyhle fp net, van de *

f e

83 Vande Kerckelijcke Ceremonien] Cap-·
„ Acc. 6, 6, fen ende hart diſtipulen om goede ordze ende upterlycke diſ⸗
ende 13, 3 tipline witte onderhouden zin / mogen de ſelve oock als noch
1. Tim. 4 14 fonder ongodlickhept ende ſuperſtitie vzpelhſck ende nuttelle
2. Ti w,. onderhouden woꝛden / als / bn cxempel / d' Opleggings der han-
o Acc. 8, 15 den in't vinſtellen der Dienaren des woozdts / ende o exami⸗
&c.en i, 5 neren ende tonfirmeren der Nicuwelingen/ die Catechument
6. Heb. 6, 2 genoemt wierden: Eyndtelhck dock p int openbaer weder⸗
pi. Tim. , opnemen tot de ghemepnte / ofte verſoeninghe der ghener / die
22. in ſware ſonden gevallen zinde / boete daez over doen: Item
de ſolemnele rlaemen-vocgiughe ofte ſegeninghe des huwelicks in
de gemepnte ett. mits dat daermede noch eenige ijdele ſuper⸗
ſtitie / noch opinie van Sodfdienſtichept of precijfe nootwen⸗
dicheyt vermengt en zy: maer dat int tegẽdeel op de oꝛdꝛe ale
leenliek eñ t gene dat cerlije is / ende tot publißcke ſtichtinge
dienende / acht genomen werde / in ſoodanighe ſaecken d'op⸗
q Rom. ia, rechte vꝛphendt q ende Chꝛiſtelijcke liefde, reckelijckhepdt
doorg. ende onderlinghe verdꝛaechſaemhept alle tijdt ongeſchonden
bewaert / ende de vꝛede der Rerclie / om ſoodanighe upterlhe⸗
ke Ceremonien / die by hacer ſelven middel-matich zin / met
verſtoczt en werde.
srune door? 7. Pier by moghen oock gheboeght woꝛden ſoodanighe
ban ulantien. Godſdienſtige toſtuymen ende uſantien / Diemen (hoewelſe
Gp haer ſelven dock middel-matich zun) nochtans inde open⸗
1. Cor. u, 2 Daere ende unterlicke bp-cen-komſten qualick Berben kan /
&c. ende iq als Daer zijmde openbare oꝛdꝛe ende maniere van inde Rere⸗
doorg, en ken te bidden / Pfalmen ſanghen / Pꝛopheteren / Aelmoeſſen
16.1. Vergaderen / de knien onder 't bidden te bupghen etc. Atem
Act, 20, 36 ontrentłd'openbare ſolemnele Vaſten ende andere Bid da⸗
ende 21, j. ghen / ende dierghelhcke Godvzuchtighe oeffeninghen meer /
Eph · 3, 13. die maer upterlijck ende t'eenemael ceremoniael en zijn / die
Mat. 26, 39 oock de Heere wel partitulierlijck niet en heeft gheboden /
Mar. 14, 3) foo verre iff van daer datſe verdienſtelijck ſouden zn:
Luc. 22, 41 nochtans / dewilſe tot de upterlijcke oꝛzdꝛen ende betame⸗
t Act. 2, J. Ilijcken welſtandt der Kercke ghehooꝛen / jae dock de devotie
12, en 13, 3 ende aendacht eenichſins verwecken ende onderhouden in
ende 4, 23. onſe herten: foo en behooztmenſe niet lichtelijck te verſma⸗
1. Cor, 14 den / noch oock daerſe eens aenghenomen zijn / vermetelyen
33. en 1 ofte met aenſtoot der vꝛomen af te ſchaffen. 5. In
An

|
|
|
1
|
0
|

8. In alle deſe dinghen (gelijck ooch in alle andere upter⸗ heen ween

eke Rerckelieke Bedieninghen / als mede inde ghehcele op o2d:e/ozede
untwendighe regieringhe der Rerene) moetmen ſonderlin⸗ rechen |
ohe ſoꝛghe dzaghen dat alles alle tiqdt int Huys des Heeren bata- 15 |
melijck met ordre gheſchi de, I ende diene tot aller ſtichtinghe, bp: 335 Cor 0 |
ſonder der ſwacke / doch ſulcke; ſwacke / die in ernſt nae de tn 4 |
SHodtſalichepdt trachten: maer niet / dat pemandt daer o,
mede eenighen ſtrick om den halſe geworpen / nach b de Chai: ld
fkelijcke vznhendt ghequetſt noch den fwacken erghernig 5.
ghegheven werde. Om waer toe te beter ende beguamelhe⸗ Je 6
ker te gheraecken / men over al neerſtelijck letten moet op Die „.
unterlöcke ende alrede aenghenomene ozdꝛe / eerbaerhepdt / 1 5 10,
agheſchickthepdt / betamelhekhepdt / tiden / plaetſen ende b *
andere omſtandicheden: ende bnſonder moet oock acht ghe⸗ 7 851 5
nomen Worden op de Authozitept eener Chziſtelycker Over: 5 45

Cap. 23. Vande Kerckelijcke Ceremonien. 129. 5 7

* 1. Cor, 14

| . daermen die hebben kan / ende dat van weghen de pu⸗
teke ruſt der HRercke / die in ſoodanighe ſaecken altijdr De: g 413
tracht moet Wozden. : Cordis
Cap. XXIIIl. Vande Kerckelijcke Phil. 8.
Diſcipline. 3
Nuttichent eñ

melijck ende wel de ſelve fn ingheſtelt / ende met hoe vune.
2 goede wercken de ſelve vooꝛſien zu / langh beſtaen a Lim. 5
en kan / ten zy de ſelve op eenen feecheren voet werde ghere⸗ . Eph. i,

1. Mute vooꝛts ghene Vergaderingh hoe bequa⸗ ben verdiſetl⸗

ſchuldighe plichten ghehouden wozden: Soo achten Wy in 4 Kc.
aller manieren ſeer doꝛbaer ende billuck / dat ſoodanighe 1b. 1,22

130 Vande Kerckelijcke Difcipline; Cap:24
doen ende haer bekeeren: oft / indien fp dickwils vermaent
zynde / harineckichbliven / ende haer niet beteren en willen /
8 inde s afwijckinghe bande ſelve / eñ uptſchendinge van die
8 1, Theſ. 5 Bꝛoederlijcke gemeenſchap / diemen met hun gehauds heeft /
14. als die haer nuonwaerdich gemaect hebben dienlieffelpeken
2. Theſ. 3, 6 naẽ der Vꝛoedert᷑ of der gener / die dẽ alderheplichſten naem
14.15 Chꝛiſti aeuroepen / ende haer ſelven vooꝛ liedẽ / die Pꝛofeſſie
Je Tim. 5, Doen bande Oodſalichepdt ende heplichepdt te betrachten /
19.20. uytgheven: op dat de Religie ende Ghemepnte Chziſti dogz
5 t geſelſchap ſulcker lieden niet eenen quaden naemen krijge
ende ſchade lde: maer veel eer de ghemeene falrchepdt aller
Lidtmaten doop ſuleken afſchepdinghe ghevoꝛdert werde.
Diſtipline 3. Men moet deſe diſcipline oeffenen / (09 wel aende Tee⸗
vntrent ve raers cn Opfiendersg der Rerclie / als aende Schaptz eñ Toe⸗
nac „ hooꝛderg. Aeude Leeraers h eñ Ophhenders, Wanneer fp hun in't
e Roe leeren / bedienen / eñ int regeren it zu bande Hierele / t zp van
hun ſelvt᷑ / tzy van hare hups geſinnen / fa dꝛagẽ / dat fn f
danich Ampt niet en konnen inde Ghemepnte met vzucht /
of immers niet ſonder erghernis / bedienen. Int leeren,
warmeer ſp die dinghen gebieden / die Chziſtus in ſijne Wets he
ten verbiedt / verbieden dat Chziſtus ghebiedt / toelaten / dat
in fijn woordt niet toeghelaten en wozdt: noodtfacchelijck
maetken / dat vn ende middel-matieh is / om ſien üben
ſaecken / eude die niet ſeer nut en zin / heftich twiſten / li ven /
ende de Shemepnten / te dier oozſaeck / doo, fattien / in tween
ſtheuren: of anders int leeren ſulcke manieren van doen
en 3, 10. en hleghen / die den Leeraren / den welcken de Godſalichepdt
4. 1. 2. Kc. ᷑rnſt is / niet en betamen / ende meer dienẽ om twiſten / knib⸗
Tit 3.8. belinghen ende oneenicheden te ondergouden dan geeſtelhe⸗
4.10 kee ſtichtinghe te vorderen / ende bequamer zijn om den poet
ee der Gadſalichepdt meer upt te bluſſchen / als te ontfoncken
3. Jol. 9. 10 en aen te blaſen. An haer elven te vegheren , indien (p niet en
EI. Tim. 3, zijn onbefiraffelijch/ eener Pupſpzouwen mannen/ wacker /
l ſober / deft ich / ghemaniert / herbergigh / reckelck / of mo⸗
deraet ende billijtk: indien fn haer niet van win - ſunperße /
Tit. 1.6. toon vupl-ghewin ſoeckinghe / vechten / ghevepnſthept en⸗
11, Tim. 3.4 de gierꝛchendt etc. en wachten. lor Regeren van har HA. s - ger
4 Tit. 16. linen, I indien fp hare kinderen niet en houden in onderda⸗
e - mehept

28. Rom.
12. 6,7. 8.
1 Pet, 5, 1, 2

3. Col. 4.

17.

ir, Tim. , 3
4, en 3, , 12
en 5,17, I3.
en 6. 3, vol.
2. Tim. 13
14, Ch 2, 14.

1. Pet. 4, 10

2, en voort
ende 5, 17.

9.24. Vande Kerckelijcke Diſcipline. 1337
nchepdt met alle cerbaerhept. Int bedienen, w indien fp niet“ Ack. 6% 35
chetrouwelijck / vlitelück ende voozſichtelijck upt en deplen . Kom.
uicks als hun berscoutwt ig. 12870.

4. Lende Schapen of Tochoorders meet deſe Difcipline ghe⸗ . um. 3·85
effent woꝛden / indien fp verfloffen / of willens cude welens 2.
melaten/ tgheen Godt bebolen heeft: of dingen bedꝛyven / Toebudsdrkse
ie met Chꝛiſti gheboden niet over een en omen / of eghene » Gal, 3, 1.
oen / dat in middelmatighe Binghen: e de publycke oꝛdꝛe en: 1. Cor. 418
e bꝛede der Rercke verſtooꝛt / ende die volgens dien ſodant⸗ 19. 2. Cor,
he dinghen aenrechten / die haer enghene falichept ende des z. 1, 2.
aeften ſtichtinghe konnen ſchadelijck zijn. l. Cor. 11.
5. De orffeninghe deſer diſcipline moet gheſchieden met 1c. en 14
lle liefde / vooꝛſichticheyt ende beſchepdenheyt / nae de ver⸗ doorg.
hepdene qualitept en ende ghelegentheden der perſonen en⸗ Rom. 14.
e der ſonden / tot het meefte voozdeel / ſoo der ſondaren ſelve / goorg.
Ils anderer: hier in volghende ſeeckere trappen / die ons in De matere
woorde Godts aengheweſen zijn. Men moet op de ge: verdad
ghentheydt der berloo nen acht nemen: mant de Woude moet: der Perfonen,
en niet hardelyck ſtraffen: maer als Vaders vermanen: » Cal. 651.
ejonghe als Bꝛoederg / doude Drouwen als Moederg Sc. Matt.
t. Maer vooꝛ al moctmen acht nemen op de perſoonen / die 1845.
Authozitept ende openbare bedteninge geſtelt zijn. Want J Tin,
gaben r cenen Ouderlingh machmen niet lichtelhck eenighe ! &c.

ſchuldinghe aennemen: maer als fp gheſondicht hebben / 1e Tim. 5.
u is / opentlyck bevonden zijn gheſondicht te hebben / ſoo 19.
| \aetmenfe in teghenwooꝛdichept van allen ſtraffen / op dat 4
ander vꝛeſen. CT ſelve heeft dock plaetfe ‘inde Overheden, Rom. 13, 7
de al die m hoochept gheſtelt zijn. 1. Let. 2, 17
6. Oock moetmen ſonderlingh tetten op de verſchepdene malen de

eſtaltemſſen der ſonden. Want iſt ſaeck de ſonde r henme⸗ verſchepden⸗

ck ende noch niet openbaerltjck bekent en is / foo moctmen rj wiken,

n ſondaer int bpfonder vermanen / teng ende meer-mael / 2 5

ieh andere die daer van kenniſſe hebben / ofte ghetupghen e

ler bp nemende indien 't ſelve naodich if Maer is de

me openbaer / dat is iſt niet alleen cen {ware ſonde / maer 1. Theſ. y,

edaer en-hoven oock begaen met openbare erghernts der 14.2, Thcl,

eheeler Ghemepnte / ofte zun anders allen de byſondere 3. 6,15,

Irmaninghen hardtneckelyck 88 alſ dan moet de Mat, 18.16
VDer⸗

g 132. Vande Kerckelijcke Difcipline. Cap. 2 |

f. Cor. 5, beemaningher gheſchieden vooꝛz allen / of inde Vergadering N
34, Kc. der Ouderlingen / op dat de ſondaer ſchaem- root werde / end
1. Tim. , 20 andere dooꝛ fijn exempel van ſondigen mogt werden afge
ſchꝛickt. Indien dan noch bp de leelhilthept der fende co m.

tene kenlijcke hertneckichepdt / ende verachtinghe aller Ber

. maninghen / foo datter gheen beteringh des lebens op er
E Mat. 18,1, volght / dan moermen fijn familiare gheſelſchap of den

dicheydt ghebꝛacht konde werden) daer by noch doende / in
dien de upterſte noodt ſulceks boꝛdert / eene uptdꝛuckelheln
ende ernſtighe verklaringhe / dat hy / ſoo langh hy ontboet.
vaerdich blijft / vꝛeemt is van't Caninckrijche Godts, alg
die in een openbaer werck des vleeſches / willens ende we
tens / volherdet. Even-wel moet-men alle tijdt baerdigk
2. Cor. & zijn om hem wederom tot den vꝛeede ofte ghemepnſchap den
8, To, Ii, en Mercſie toe te laten / wanneer hy de ſelve ernſte lijck be
778, 9, lo, 2 ende waerſchinelhck verthoont / dat hy boetvaer
11.12. dich is. ú
angle ſcbende 7. Doch en mach dit mijden van familiare ende Bꝛoeder
ber poen, elen ommegangh / daer van Wp gheſpꝛoocken hebben,
Mat. 19,5 gheen plaets hebben in ſulcke / die / ofte dooz ceren God elt
1. Cor. , io ken onberbꝛeeckelijcken bandt zjn t'ſamen gevoeght / b alg
&c. Eph. j, man ende vꝛou: of dooꝛ de Wet der natuere / als de kinde:
22. ren / of doop noodtwendichepdt van dienſt / dalg knechten
Eph. 4 J. ende dienſt- maeghden / of onderlingh aen malcanderen / o |
ende volg. d ren gen ander verplicht zijn. 4 |
Lit. 2, 9, 10. Philem. 10, en volg. 1. Pet. 2, 18, 19. 0 1
Dine int ge 8. De voozſchꝛeven Difcipline en is niet eenighe ſoodg
bel. niche handelinghe/ die bande Fterche e met vleeſchelhen
e 2. Cor. io macht / wereldtiijcke Luthozitept / of eenighe dwinghend
35475 kracht gheoeffent wordt: maer is alleen fcene vzywilligh
. Cor. 5.9, af ſonderinghe of ſcheyden der Rercke vanden ſoodanighen
10,11. metten welckenhet de felbe langher niet gheooꝛloft en is“
Rom, 16, leven ende om te gaen / als met een Diſcipel Chiſti / alfa
1718, dat de Heeracrg ende de Ghemepnte den ſoodanighen mi
ze Theſ. 3. foo cyghentlieken van hun / als wel haer ſelven ende de har
CI. Tits rc Ban hem af-ſonderen ende ſchepden / ende kb bal

A] ie 304,191.

5 N "eee 5
ap: 24. Vapde Kerckelijcke Diſcipline. 145.
chꝛiſti haers Heeren: Soo dat ſu vooztaen niet anders Mat. 18.7
zet hem / ais met s een Heyden ende Tollenaer / of eenich an: Ei
er openbaer ende Godtloos guaedidoender / cu begheeren
mme te gaen / immers niet (oe laugh hp onboetveerdich

t

9. Daerom die gene / die deſe Diſtipline niet allet en deffe⸗ ver ah we
en met vleyſchelijcke ende dwingende macht: maer de ſelve !ocke voungh.
ock untſtrecken tot lif - ſtraffen / caſtijdinghen / jae tot het at. 13,28
goden toe / byſonder onder het deckſel van ketterie / die ne: 29,30.
en hun ſelven aen eene al te groote’ gheheel vꝛeemde ende Cal. 4, 29.
onwettighe macht / onderdꝛucken de bzphept der Conſtien⸗ Luc. 9. .
en ende der Prophetie / berkeeren dit heylſame remedie ir. Theſſ. 5,
fes ſalichmakers (t welck hy ingheſtelt heeft tot des ſon⸗ 20.21.
gen menſches verbetering) in een doodt⸗ſteeck / ende ber: r. Cor 14.
deren het gene tot fijner behoudeniſſe gheſchickt was / om doorgaense
m te rupneren ende te verderven. Die dan t Ketter-dooden KZ. Cor. tor
n dierghelijſcke Tyꝛannie of vervolginghe / vooz; ſtaen / die 3.4. Kc. on
Budé topte zijn ſeer verre tũ vꝛeemt van Jeſu Chꝛiſti ſacht⸗ 1 30. Eph.

oedighe Geeſt / achtende dat ſy tegen de Retterijen ſtrijden 621. Kc.
et ſeer onbequame ende heel verkeerde wapenk: eñ voozts /
t ſy haer vooꝛ Bodt aen eene {cer groote ende ſware ſonde
huldich maccken.

Cap. XXV. Vande Synoden, Concilien, hate
b maniere ende ghebruyck.

O moet dan elekte Kercke int byſonder / in maniert / „ orte r
ö als nu geſept / vã hare Bedienaers cn Opſienderg Synoden.
€ geregeert werdẽ: maer iſt ſaeck dat daer- en boven
Ich pet vooꝛ- valt inde Leere / of levẽ / of de epgentlicke Ce⸗
monien der liercken / dat ghewichtich is / ende dacrom
lerder verhandelt moet woꝛden / als raeckende alle of bele a Aas, 5
hemepnten / aig- dan konnen ende behoozen de Synoden en vile ee
de Rerckelpeke by-een-komften klepne of groote / nae dat 18. 516. en
noodt der ſaken verepſcht / nuttelijek aengheſtelt woꝛden / 2 18, en v,
de dit na t exempel der a Apoſtelen ſelbe / wanneer maer de Gal. 2, &
e Hohe 9 ende manier van doen in de ſelve wel onders kk
De 0. 5

75 Twelck —

E

JN RPT WR

134. Van Synoden en Concilien. Cap

F en GEGE
Pamere ende 2. Twelck gheſchiedt. 1. Wanneer aller Cn
woe ſcloe han Waerbept/nuttichent ende noodtwendichept inde ſelve ges
Bennets, toetſt / onderfocht/ende onderwozpen woꝛdt / nict aen b eend 0
8 Gal. 5,9 menſchelhck richtſnoer of Reghel / hoedanich de ſelve fa 8
Act. 17, 11. moghen wefen/ maer aen t eenighe woozdt Godts alle n
Sr Thel. 5 2. Manneermẽ een peder inde ſelve volle vzphept geeft: In
- los. an ghevoelen ſonder ſcrupule of breefe unt te ſegghen / anderer
Act. 17,2,3 gheboelen te onderſoecken / ende de gheheele ſaeck te examine
1. Cor. 14. ren. 3. Wanneermen inde ſelve niemandt toe en laet / dan
40878. Tiümden / die de Godlhelte dinghen verſtaen / die machtich zi 0
Lum. 4. inde Schzift / hebbende de finnen gheoeffent tot onderſchen⸗
een 6,35 dinghe van 't gheen waer of valſch is / Godpzuchtich / Boor |
1. 2. Iim. 2 fichtich / deftich / moderaet/waerhepdt ende brede beminne 1
212425 de / vꝛp / ende t examen of onderſoeckghe duerende / aen gheen
en 358,9. 10 Perſoon / of Rercke / of Confeſſie / maer alleen aen God end Js
Erpse Ehꝛiſto / midefgaders (Hu woozdt / verbonden: vꝛeemt * |
Heb.5,14. alls affecten/ van tooꝛn / haet ende partpdichepdt. 4. Wan
lac, 3,13. neermen inde ſelve daer op niet upt en is / ende niet dat al N.
en vort. vooz-heeft / dat de verſchillen / op wat maniere het zy / wer ＋
ghenomen ende aen D'een of d ander zijde ſlechts geuptet n N
ghen werden / ende dat alleen om de unterlycke ruſt ende ſtil
te van t Landt of de fepublycke te verſoꝛghen / of teonder
e bouden: maer wanneermeninde ſelve vooz- heeft / ende hie
22. Hum. 2. mede beſich is / e dat rechte letterhen / ſcheuringen ende an
2 Mtr, dere ghebꝛeeckien ende ergherniſſen boog alle dingen geweer
eg wech ghenomen moghen werden: midiſgaders dat ag
Kom-16,17 de waerheydt / vꝛyhendt ende Chꝛiſtelicke liefde altydt w ö f
„ COH . ghetertet werde: ende derhalven de klare ende noodttwendik.
13. Gal. 5. ghe waerhepdt wel altijdt nau ende vaſt ghehouden werde
78 maer evenmel den genen / die eens anderen gevoelens zun
2 Colo afte die deſe waerhendt noch niet eu kennen noch begrijpe 0
2. 2. Core dacrom geen geweldt aengedaen en werde of pemant daß
7 055 over in ecuich ghevaer en kome: maer datmen haer deſa
Lac. 4. u. 12 lichmaecltende waerhent mer alle ſachtſinnicheydt doe ve
13. 2. Tüm. egen ende alſoo acunemen: bihvende daer en-tuſſchen an
2.22 U. Pet. der feeckere Wetten in haer gheheel de vꝛyhendt om in a *
5.3. 175 Are dinghen bep te moghen van andere verſchillen / ende a2
B 31255 alfeo beguame remedien gheſocht werden om onderl vn N
CO. 3,1213 *

4

lap 25. Van Svnodenen Concilien. 1735.
sede ende eendꝛacht te Bekomen. 3. Wanncer it ghene in
zodanighe Spnoden beſtemt is / altijdt ghelaten Wardt on: .
er woꝛpens vzpe reviſie ende onderſocck / Jae datmen ernfte: 3 103.41
ick laſte ende bevele alles naerſtelijck te overweghen / ende Ke.
benwel niemandt dier oozſaccken halven in eenich perijchel 1. Theſ. 5.
Age. zj : zj 19.20.21.
B Bp deſe Spnoden moet ooch komen naeſt Godt ende Ger uvt
hꝛiſti Authoꝛitept / d- Authoritept der Chriſtehicker Overh: yar, een Were
s die l cen Voeſter is der Lliercke / indiender cenighe fooda: byte outen
ighe Overhepdt inde Rercke is / als welcker Gverhepdt Eick 0 2
mpt ig: nac texempel der Godſaligher Coninghen ende 40
aften des Ouden Teſtaments / dunterlicke regicringhe cn
er Rercke met de hoochſte opſicht te belepden / den openba⸗
un Sodſdienſt inde ſelve onverſeert ende onghequetſt te bez ,
zuden: ende dacrom / ſoo dickwils het noodich is / ſelve *
Spnoden bp eente rocpen / inde ſelve op hare plaets te „ß
zeſideren / de ſaecken / die te verhandelen ſtacu / te ſamen
et de Kerchelijche Perſoonen vooz te dzaeghen / de bape
emmen⸗ te vergaderen / ſelfs mede hacer ſtemme te ghe⸗
un / als die met recht vermach / ende Ampts halven
huldich is / nae vermoghen te vooz- ſien / dat in alle die
f nen wel / ende hae Godt / ghepzocedeertende verhandelt
erde. 5 p
4. Evenwel en is der ſelver Overhendt macht ende Offi⸗ Bio,
e niet / de Spnodale Detreten met upterlijck gheweldt ter Tpafbandelm⸗
etutie te ſtellen / ende die gene / die haer ſelven in Conſcien⸗ den.
e beſwaert binden / de felbe Decreten aente nemen / met
eyghementen of bocten / wepnigher met banniſſementen / Rom. 1351
evangheniſſen / banden / epntelůck met de doodt / ende an: ende volg.
re ſoodanighe [ware ende wꝛeede ſtraffenk te dwingen en⸗ Act. 4, 1,
benauwen. Ooch en behoozt gheen Overhepdt / jae en &c en 5,17
mach niet met eenighen Rechte / dooz! Placcaten / Edic⸗ ende volg.
n / unt ſetten / of bannen / bocten af-halen / Soldaten op't lijf en 6,9. &c.
jaghen / ende andere violente gheweldighe middelen / te be⸗ Ack. vz.
vinghen of mocpten aen te Doen den ghenen / die bunten de ende 13. 1.
Ol replactfen (want deſe alle d' Overhent onderwoꝛpen en voort.
Fh ven) alleen Conſcientie ende Beligie halven / w met alle ende 20. 7e
dichepdt / ende behoudens alle-tijdt 3 ghehoozſaemheypdt / ende volg.
diemen

17. J, ende
37 2e

136. Van Synoden en Concilien. Cap. 2
diemen de Overheden ſchuldich is / haere bp ten-Romſten
„Act. 5. 34 ende Vergadermghen begeeren te houden: maer is d Ove
ende 18, 2. heydt ter tontrarie ſchuldich te beſoꝛghen ende te benerrſt⸗
en volg. en ghen / n datmen haer de vznhepdt / om Godt openbaerlhent⸗
2 6. 31, 3 2. dienen ende te eeren / late onverſeert ende onverhindert / mi
2. Cor. 10 gaderg dat de Heligie alleen met gheeſtelycke Wapenen
4.5. ende redenen ſtaende gehouden / ende den lieven aengepzeernt
Eph. 6. 12. ende aengheraden werde ten zu hu wil aengheſien zun von
Pi, Theſ. 3, foo eene O verhendt / die de Confcientien gewelt aen doe / rey,
19. 1. Cor. Chziſtelijcke baphepdt met boeten trede / eyntelhck dock de
14. doorg. macht / die Godt ende onſen Meere Jeſu Chzifta epghen i
2. Cor. i, 24 uſuxpt xen ende tot hem trecken wille. bh
en 3,17, en
4.2. ende EHE.
volg.

0 17.
Beſluyt. |

Itis dan onſe gevoelen van alle / immers bande soor:
1 naemſte Articulẽ der Chziſtelijcker Religie. Daer unt
A. Chziſtelicke Leſer / wie ghy zoe / lichtelick bees
taen cit feet klaer bemertken liont / dat wp geheel vzeemt CA
an (ju bande ketterijen / ſtheuringen eñ andere quave ſcha⸗
elpehe opinien / die ons van onſe tegen-partien tot noch toe
afterlijchen fijn opgheleyt: dat wp oock niet wederom open
raven / of op nieus ten toon ophangen eenighe dwalingen
ude ongheſondemeeninghen / die eertihdts bande oude ende
ſte Chziſtenhept fn verwozpen en derdeemt gheweeſt:
ock dat wp geeuſins en verſwaclien / noch om verre werpen
ie dinghen / die met overeenſtemminghe vande rechte alghe⸗
nepne Chziſtelcke Rereke eens zijn beſtemt ghewecſt: wy
upten noch en definieren of Bepalen niet vermetelijck ende
fneckelijck die dinghen / die wel cer ingeſchil ende twijfel
In ghelaten gheweceſt / ende niet veel en Boen noch tot Godts
ere / noch tot voꝛderingh van onſe ende onſes naeſten ſalic⸗
est. Oock en dooz- ſnuffelen ende onderſoecken op niet nau⸗
eurlijck en met grooten arbepdt / tgheen ons niet gheopen⸗
aert en is / op dat Wop onſen voet niet en ſtellen / noch dieg in
eliẽ in die dingen / die valtwijfe Bodt heeft willẽ heymceluck
ade verboꝛghen houden. Maer hier over zijn Wp ſonder⸗
ngh upt / dat wp de waerhept / die nae de Godtſalicheyt is /
de aen welckers ghewiſſe grondighe kenniſſe ons alten ten
oochſten gheleghen is / vaſt houden / ende tgheen dient om
‘onderlinge vꝛede ende ceuichept onder alle Chꝛiſtenen t'on?
erhouden ende weder op te rechten / over al betrachten / ende
o veel in ons ig / voꝛderen / indachtich der vermamnghe des
poſtels tot litum 3. 8. Dit is een ghetrou wootdt, ende dit wal CK
w ghy ſterckeliſck drijft, dat die ghene, die aen Godt gheleoft heb-
en, ſorghe draghen met goede wecken andere voor te gam. Dit zijn
eeerlijcke ende den menſchen profijteli cke dingen · Item'tge⸗
ehpelders vermaent : Tracht nae vrede met allen ende nac hey-
cheyt, londet dewelcke niemant den Heer: fien fal. In deſe twee
goopnameljek ghelegen de heerkijckhept ende upinement⸗
ept der Chziſtelycker Keligie 3 hier mede iſt / dat pr
_ 2

Hab, 1 2.
14

EEE _ Befluvt. - 8
tot noch toe gheheel beſich sijn. Maer ober onnoodighee
de ter ſalichent niet ſeer pꝛofütelijcke dinghen en willen t

wp perre van ons zijn / als die meer tyviſten ende vragingen voorts
1, Tim. 1,4 brenghen als ſtichtinghe Gods, dis do or't gheloove is. Oper t on-
derhouden van middel-matighe dinghen ende Ceremomien
inder Rerelien / ballen wy niemandt lichtelijhck mocpelhchk
wanneermen maer der ſwaelien ergerniſſe naerſtich mijt: en⸗
de ſich ſoꝛghvuldelijck wacht van ſuperſtitie. Eputelhek
ſtrecken wp alle onſe ſoꝛge ende neerſtichepdt daer heen / dag
won die dinghen / die noodich ofte heel nuttteh zijn tot beſten⸗
dighe Godſalichent ende ecuwighe ſalicheydt / onbeweegh
lc vaſt Gouden : ende die ghene / die in andere dinghen meß
oog niet ceng ghevoelens cn zijn / wieſe dan weſen moghen
waerne verdꝛzaghen / ende met alle Rerellen Jeſu Chꝛiſti / hoes!
wel dolende / na onſe meeninghe / van herten vꝛede ende een
hepdt houden ende onderhoudenmoghen. RE
Dit alles ſoo zijnde / Chziſtelijcke Hefer / bidden ende hete |
bidden wp uſeer dienſtelijek / om deg Heeren wille / dat gijn
de contrarie ſuſpicien by ugheen plaetſe verleenen en wi
nochte d'onbillijcke beſchuldinghen calumuten ende acht
klappen aennemen ende toelaten / of uwe dozen lichtelt
leenen den genen / den welcken daer aen ten hooghſten ghe
gen is / datmẽ ons daer mede beſwarc / op dat fp niet en fel
nen ons / die onnooſel ende onſchuldich zijn / ſonder dozſaech
verdaemt / ghebannen ende te Tande uptgedꝛevente hebben;
maer dat ghy / behooꝛlijcke acht nemende op 't gheen recht
ende hillijck ig / van ong ooꝛdeelt unt deſe onſe openbare bes
lijsdeniſſe des Gheloofs ende Verklaringhe. Soo ghy dan
noch meynt / dat wp pewers in doolen / onderwyſt ons met
den gheeft der ſachtſinnichept ende ſachtmoedichept / die den
Dienaren Jeſu Chziſti aldermeeſt betaemt. Wp ijn val

|
ö
9

jad

Beſſuyt. — 28.

zus wat beters ſullen weten te Wijfen / ende de Godlicke
waerhent / die ons waerdt ende toſtelijek is / boven alle din⸗
ghen ter werelt plaets te geben. So boy dan noch evenwel

alkander niet berftacn en konnen / ende van verſchepden
zhevoelen Blijven in ſalien / die ter ſalichendt niet noodich en
zijn / laet ons malcanderen inden Beere verdꝛaghen / ende te
zelijck der Chziſte lijcker liefde ende vooꝛſichtichent indach⸗
ich zijnde: Lact ons nacritich zijn d'cen cheydt des Gheeceftes te
mderhouden,doorden bandt des vredes. Alleen int gheen daer toe
vy door Chriſtum den Leydtſman ghekomen zijn, laet ons dacrinne
vandelen nae den (elven Reghel, eens ſins ende ghemordts zijnde,
p dat, indien vvy dan noch vvat anders gevoclen, Godt ons dat ſelve
pede ont decke.

De ſelve Godt gheve / dat wy inden waren geloove / God⸗
zuchtichepdt / liefde / vooꝛſichtichepdt / goedertierenheydt /
anchkmoedichepdt / ende heplighe gaven ende Chziſtelucke
eughden / daghelijcks meer ende meer toc-nemen / tot ſijner
eren: ende dat Wp Deen des anderen doolinghen / ſwackhe⸗
en ende ſtrupckelinghen / gheduldelijck dꝛaghen / ende met
achtichepdt ſocclien te beteren / op dat wp inde liefde gewoz⸗
elt ende ghegrondt zinde / met alle Heplighen mogen bearij:
en / welek Daer zy de bzeedte / ende lenghte / ende diepte / ende
ooghte / ende / dre alle lienniſſe te boven gaet / de liefde Jeſu
hꝛiſti / op dat wp alſoo vervult werden tot alle de volhepdt

odg. Hem die met onepndtelijcke overvloedichendt als
s lian doen boven 't ghene Wp begeren of metten verſtan⸗
e begrůpen / nae de ltracht / die in ons werckt / hem / ſeggen
p / zu eere inde Shemepnte dooz Jeſum Cheiſtum in alle
den ende ceuwen der eeuwicheden: ME.

allen tijden ende t allen plaetfen te wůcken den ghenen / die

Eph. 4.30 8
Phil. 3. 15.
6

0

Eph, 3. i7,
18.19. 20.

21.

2 7
b
a 7
.

Et geſchiet om vele redenen, dat deſe Belijdeniſſe eerſtin on-
ſe Duytſche Tale uytgegeven vvorde, Syis al voorlanghe
5 int Latijn geſtelt, ende tal {oo haeſt, als doenlijck is, in La-
tijnſche ſprake int licht komen, eñ de vverelt gemeen wordẽ gemacdte
Het vvelcke tot dien eynde vvordt verhaelt, om cen yeghelijck te ade
verteren, dat niemandt {yne neerſticheyt verkeerdelijck aenvvende, om
dit vverck (it vvelck ſelf cen overſettingh is) over te fetten. VVant
in (alek n ghevalle ſouden de Remonſtranten mocten proteſteren, ge⸗
lijek ſy oock doen midts deſen, verklarende, dat ſy voorhaer vverclk

nieten (ullen houden 't ghene fender hacre bennie ende confentin
andere (praecken mach v vorden uytgegeven. T'zijn ſeer booſe tijdens
Ende daer is feer veel aengheleghen, van vvien ende met vvar gemoedt
yemandts gheſchrift in andere Talen vvorde ghebracht.

Voorder vvordt ap V. L. begheert, beminde Leſer, deſe aen-ghe⸗
teeckende Letter fauten / die vvy int over-loopen ghevondenheb=
ben, aldus te verbeteren,

Pag. 38. lin. . voor bellicker / leeft, Gillickee.

Pag. 66, lin, 35. voor dan / leeft, dat

Pag. 7 1. lin. 2. voor Dedzieghen / leeft bedgij berte
Pag · 78. lin 10. op de cant, voor, Rom 5 4 lecſt, Rom. 4.5.
Pag. 10. lin. 33. voor, pecife/ lceſt, ꝓʒecijſe.

Iller meer mis- ſet, vvilg het doch ten beſten duyden. Die opente
dijck ende fonder vreeſe een Boeek nae cen ghedruckte copye doen
drucken, konnen feer felden fo ſcherp tovekijcken „dat eenige Fauten

haer niet e ontflippen, Chedenckt dat dit vverck onder het

Cruys, int heymelijck, met groot: perijckclen, is ghedruckt, ſoo dat
noch Correcteur, noch Drucker haer devoir hebben konnen deen
na: begheerene Leeft alles met een Chriftelijck herte, ende vactt
Vvvel.

|