Quaestiones Fridericianae ..

QUAESTIONES
FRI DERICI AN AE

Ludwig Jeep

I

QDAESTIONES FRIDERICIANAE

SCRIPSIT

LUDOVICUS JEEP

REGIMONTANUS NUPER LIPSIENSIS

AUGUSTAE TAURINORUM

APUD HERMANNUM LOESCHERUM

AN. M.DCCC.LXXXI.

4

Digitized by Google

Ex Ephemeride cui tttulus est : « Rivista di Filologia k d'Istruzione Classica,

Anno X, fascicolo IV, 1881 » exscriptum.

Digitized by Google

DIS • MANIBUS
L0BECKI1 • ET • LEHRSII
SACRVM

IS2427

Digitized by Goog

Quamquam Regimontanis plurimi anni sunt propter vi-
rorum doctrina moribusque excellentium memoriam cele-
brando tamen hic annus praeter ceteros dignus est, qui
praedicetur, quoniam ante centum annos amplissimus vir
natus est LOBECKIVS, qui vir Regimonti clarissimum
philologiae lumen accendit, et ante annos quinqùaginta
LEHRSIVS divinus grammaticus in academia Albertina ad
docendi munus accessit. Quorum virorum memores esse
imprimis Fridericiani collegii sodales decet, primum quod
maxime semper in nostro collegio severa philologiae disci-
plina florebat, deinde quod alter illorum virorum ex eo pro-
fectus, utriusque autem pius discipulus est qui nunc collegis
Fridericianis est praepositus, Albertus Lehnerdtius. Quare
volo lectiones et observationes criticas, quae secuntur « Fri-
dericianas » esse et manibus praeclarissimorum virorum sa-
cras, quamquam bene scio vix fieri posse, ut scribendo
dignum quidquam eis consequar. At impulit pietas , impulit
etiam virorum illorum admiratio, ut opusculum quamvis
parvulo ingenio perfectum, elaboratum tamen amore et qua

Digitized by Google

- 6 -

potui industria amplissimi^ nominibus tamquam optimis
auspicibus ornare auderem.

Atque ut inde quaestio mea proficiscatur, unde totius
antiquitatis studiorum principia ducuntur, primus Homerus
tractetur.

Constat dogma esse insitum doctis illis, quos Lachman-
nianos appellant philologi, esse in primo Homeri Iliadis
libro diversorum carminum contaminationem neque res sic
esse compositas, ut piane inter se cohaereant. Idque cum
aliis argumentis tum e v. 493 intelligi putant

àXX'Sie òn. £'èic toio buwòeKdTn. TéveT'nws

quem versum defendi suo loco non posse, nisi quid sit,
quo c èK toio* referatur. nihil autem est in superioribus ver-
sibus dictum, ad quod pertinet, neque versu Q, 3i excu-
satur, ubi similem difficultatem habemus atque hoc loco;
nam ne eum quidem versum iusto loco esse patet. Sed ut
id omittamus, non convenit temporum ratio, qualem nunc
habemus in v. 423-425, cum aliis rebus, quas poeta nar-
ravit. Eis enim versibus Iuppiter reversurus esse dicitur
duodecimo die, postquam Thetis ad filii colloquium venerat.
Et revertitur sane die duodecimo, sed 'èie toio', id quod quo
loco nunc legitur tantum potest referri ad Ulixis expedi-
tionem, quae antea descripta est. Ergo si dies accurate nu-
meramus, cum v. 475-477 dies et nox praeterierit, Iuppiter
re vera non duodecimo die post illud colloquium redit, sed
die decimo quarto seu quinto. At enim viri doctissimi, pe-
ritissimi carminum Homeri ab hac sententia dissentiunt,
quorum auctoritatem apud multos hoc tempore plurimum
valere intellego. Quid igitur dicunt il li viri ? consentiunt
rectissime Lachmannum vidisse, sed putant hoc loco tem-
porum rationem non habuisse nec poetam nec auditores.

Digitized by Gc

- 7 -

Quid? num ipsos effugit illa contradictio ? an dubitant, num
id quod ipsi viderint, alii item perspiciant? vereor, ne qui
librum primum Uiadis, qualis nunc est, defendant, cum
illas res inter se repugnantes animadverterint, se ipsi re-
fellant. Iam vero musae Homeri quae potest medicina in-
veniri? insani medici sunt, qui aegrotum si vident nunquam
piane posse sanari, priusquam mortuus sit, in partes dis-
secare volunt: sic ne bestiam quidem trattare fas est. Quae
cum ita sint, remedia adhibenda vel desperatissimis et ea
semper vitanda, quae ipsam mortem afferant. Atque illud
in primis iure me semper aegre tulisse puto, quod eo qui
nunc est in libro primo rerum ordine Ulixis navigatio in-
terrumpitur non modo exercitus piaculo, sed etiam Bri-
seidis ex Achillis tabernaculo deductione, quae deductio a dei
conciliandi Consilio prorsus aliena est. Exspectaveris enim
post exercitus purgationem Ulixis expeditionem ad finem
perduci ; et id ipsum poetam voluisse certissime puto, cum
praesertim videam hunc rerum contextum facillime esse re-
stituendum loco qui legitur v. 430-487 tralato in medium
versum 3 18, ita ut versus 3 18 initium excipiatur exitu v.
43o hoc modo

fòc, di uèv tò tt^vovto Kcrrà arpatóv ctuTàp' Oòuaaeuc, cet.

Multo vero verisimilior fit res, quod etiam nunc posse
videtur intellegi, quomodo Carmen simili duarum particu-
larum initio distortum sit. Neque enim dubito, quin post
v. 487 poeta superiore versu ex usu H omerico repetito (cf.
vii, 442) perrexerit olim (v. 3 18)

uic, 01 jièv 7T€vovto KCtià aiparóv * oub* 'Atauéuvujv cet.
usque ad v. 428 et 429

Digitized by Google

(bq àpa cpwvT^cTa<r , àTreprjaeTO, tòv ò' èXnr' aÙToG
Xwóuevov Karà 6u>iòv èuEwvoio yuvcukóc,.

Quibus versibus iam ea subiungenda esse, quae a versu
493 usque ad finem totius libri leguntur, patet. sunt enim
quae incipiunt inde a verbis

ÓXX* ÓT6 bf| p' èK TOIO ÒUWÒ€KàTT) T^V€T* T^U»?,

xa\ tót€ òf| TTpò? "OXujuttov foav Geoì aìèv éóviec,.

Dimidium versus 430: Ttjv £a (Jiri àéKOvioc, àirriupujv cum
Lachmanno Lehrsii observatione adiuto expungendum, quia
speciem additamenti prae se fert, quod a quodam diasceuasta
videtur inlatum, ut disiecta carminis membra consueret. Re-
liquum est, ut de loco qui versus 488-492 complectitur pauca
dicam. ego enim existimo eos versus , quos et ipse Zeno-
dotus r^érnae, removendos esse a Carmine , in quo neque
contio quam Achilles adire neque pugna commemoratur
cuius particeps esse potuisset, ut toti libro contradicant ea
quae leguntur v. 491-492.

otite ttot' eie, àtopf|v TrwXecXKeTO Kuòidveipav

OUT€ TTOT* èc, TTÓXe|10V.

Satis mihi multa verba fecisse videor, qua ratione esset
hoc Carmen restituendum : restat, ut de sententiarum con-
textu qualis exoritur versibus transpositis pauca exponam.
Chryseidem postquam Agamemnon dimisit, convocato exer-
citu omnibusque militibus ad lustrationem adhibitis (v. 3o8-
317) celeriter mandata Agamemnonis peregit Ulixes (v. 430-
487). Agamemnon autem, ubi altero die Ulixis adventum
cognovit, Briseidem iubet adduci, qua re permotus Achilles

Digitized by Gc

- 9 -

cum procul ad oram maritimam abiisset, matrem suam
Thetin ad Iovem mittit rogatum, ut ipsum ulciscatur (v. 3 1 8-
429). Postquam id animum advertit, filium suum Thetis
relinquit seque die duodecimo ad Olympum confert (v. 493
seqq.). Qua ratione praeterea res sunt ita compositae, ut
id quod Achillis mater dixit, deos ^heri' ad Aethiopes de-
cessisse bene conveniat cum isto 'die duodecimo'; nam die
postquam filia sacerdoti reddita erat, quominus Thetis cum
filio colloquens dicat 'deos*, in iis Apollinem et Minervam
l heri' ad Aethiopes profectos esse , nihil prorsus obstat,
quoniam causa non est, cur negemus Apollinem cum Graecis
reconciliatum eodem die ceteros deos prosecutum esse. Li-
cuit tamen deo usque ad vesperum in Olympo preces Grae-
corum atque paeanes audire, licuit quoque altero die, ubi-
cumque erat, Graecis ucuevov oupov mittere.
Atque ita simul efficitur, ut v. 428-429

tòc, àpa qpiwvr|aao > ÓTiepriaeTO, tòv Ò J ÉXitt' aÙToG
Xwóuevov Kaià 8uuòv èu£wvoio tvvcukós

recte excipiantur ab isto

àXX* 6t€ bf| ff ìk toio òuwòeKdTn. t^vex nuiq.

Neque vero timeo, ne quis contra me praesentia proferat
in v. 389-390

xriv uèv fàp aùv vnì 6orj éXkiuTre^ 'Axaioì
de, Xpùtfnv TreuTtoucriv, drrouai òtòpa àvaKTi,

quamquam v. 391 poeta praeterito tempore pergit

if)v òè vdov KXicrinGev É0av KripuKec, crroviec.
xoupnv Bpiafìoc,, xrjv noi òóaav vleq 'Axaiajv.

nam cum desint apud Homerum praesentia historica quae

- 10 -

vocantur, patet hoc loco poetam praesenti tempore dedita
opera adhibito exprimere voluisse : Achillem Ulixis expedi-
tionem, utrum iam prorsus peracta esset necne non amplius
curasse, cum ira incensus a ceteris sese secrevisset interque
Myrmidones suos succenseret Achaeorum rerum incuriosior.

Facile autem intellegitur vitia eiusmodi solis tribuenda
esse tribus illis viris, qui Homeri carmina redegerunt Pi-
sistrato iubente, quibus nuper tandem quartum rectissime
videtur addidisse Italorum summus philologus Comparetti.

In lectorum faciliorem usum infra versus Homeri eo
ordine secuntur, quo ego ponendos arbitror.

'Aipeiòric, b'fipa vf\n 6of|v aXabe 7rpoépuo*o"ev.

èc, b'èpéiac, iKpivev èeucomv, èc, b'èKaTÓupnv

pnae 6€uj, ava bè Xpuanfòa KaXXuràpnov 310

efocv àruiv èv b* àpxòc, èpn. TroXuunric, 'Obuoaeuq.

0\ uèv ?tt€it àvapdvieq èiréiiXeov ì>TP« KèXeuOa,
Xaoùc, b'ATp€(bn.q àTToXuuaivtaeai àvwTev ■
ol b* àireXunaivovTO Kai eie, &Xa Xu^ai' èpaXXov.
èpbov b 1 'AttóXXujvi T€\r\iaaaq éKaiónpas 315
Taùpujv nb'aìxwv rcapà 6Tv àXò? àipirrèTOio*
Kvicrn b* oòpavòv kev èXio*o"ouèvri rapì Kairvip.
tòc, o\ uèv TrevovTO KOtTÒ arparóv • aùxàp 'Obuaaeùc, 430
èc, Xputfnv kavev àxujv ìepnv èKatóuPnv.
oi b' 6t€ bf| Xiuèvos iroXupeveèoc, èvròc, ikovto,
Icrria uèv aieiXavTo, 8eo*av b' èv vnt ueXaivq,
io*tòv b' laxobÓKri irèXaaav TipoTÓvotaiv ùqpèvtec,
KapTraXiuwc,, Tf|v b' eie, òpuov TTpoépeaaav èp£Tuoi<;.
éK b J eùvàc, èpaXov, KaTà bè TtpuurioY Ibnaav 436
èK bè Kai auioì paivov èm Situivi GaXdo*o*ri<;,
Ik b'èKaróuPnv Pntfav èKn.póXu) 'AiróXXiuvr
èK bè Xpuani? vnòc, pn irovTOTrópoio. 439
if|v uèv èirciT* èm pwuòv óyujv TroXuunri<; 'Obutftfeùs
iraipì (piXii) èv X€po*ì xiGei, Kai uw TTpoffécurev

Digitized by Google

- 11 -

i *Q Xpuan, irpó Érrcnqjev dvaH dvbpwv 'AYa^nvwv
iraibà T€ aoi àyenev, <l>oipuj 6' \epf|v éxaTÓnprjv
{>é£a\ uirèp AavaU&v, dq>p' \Xao*ó>€0*9a àvcnaa,
òq vOv 'ApYCioio-i 7ToXù(TTOva xribe' ècprìxev ». 445

"Q? dmbv év x^poi t(6€i, 6 b* èbéEaxo xaipuuv
iraiba <piXr)v toì b'uixa 6e# xXeirfiv éxaTÓ^priv
éSeins €o*TT]0*av èùbjunTOV rapì Pu^òv,
XepvtyavTo b* ètreiTa xaì oùXoxOxa? dvéXovTO.
xoiaiv bè Xpuan? MeydX' eòxeto X € iP a< » dvao"xwv * 450

a KXOGi M€u, àpTUpÓToE*, 8? Xputfnv àMqnpépr|xaq
KiXXav T€ Caeénv, Tevéboió tc Tq>i àvàaaeiq*
niièv bri ttot' èu.eu irdpoq ÉxXueq €Ù£au.évoio.
Tiuriaa^ pèv èfiè. n^ta b'tyao Xaòv y Axaiuùv ■
rjb' éti xaì vOv |uoi tób' èmxprjrjvov èeXbujp- 455
rjbr| vOv Aavaoimv àeiKéa Xorròv duuvov ».

è(pat' eòxó>i€vo?. tou b' ÉxXue <t>oipo<; 'AttóXXujv.
oÒTàp èirei fi etiHavio xaì oùXoxuTas TrpopdXovTO,
aùépuaav nèv TrpuÙTa Kai ÉatpaSiav xaì Ébeipav,
liTìpou? x'èH^TajLiov xaid T€ xvi'arj èxdXuiyav 460
bmxuxa TTOtyjcTavT€(;, èir'aùtwv b' u^oe^rricrav.
xaie b' ém oxilris ó répwv, diri b J attorca oTvov
XeTpe • vdoi be irap' aÙTÒv dxov ir€u,iru>poXa x^paiv.
aÒTàp ènei xaià jLifìp' dxdr| xaì o-irXdtXv' diràffavTo,
MiatuXXóv t dpa TàXXa xaì à^y òpeXouttv dueipav.
ùjTTTriaàv T€ nepKppabéui?. dpuo"avxó re iràvra. 466
aÒTàp direi irauaavro ttóvou tctuxovtó te baita,
baivuvx, oùbd ti 6unòq dbcueto baiTÒ? èiarj?.
auxàp direi nócxoq xaì èbr|TÙo? è€ è*pov evio,
xoupoi nèv xprjTrìpaq direo*rdi|javTO ttotoio, 470
vwurttfav b 1 apa iraaiv dirapHdiievoi bcTraeaaiv,
oi bè Travrmépiot iioXirrj 6eòv iXàaxovxo,
xaXòv deibovTes irairìova, xoupoi 'Axaiwv,
judXirovT€<; éxdepTOV 6 bè q>pdva xdpireT àxouwv.

*Hno? b* ndXio? Kaiebu xaì étti xvd<paq fjXGev, 475

Digitized by Google

òf| tót€ KOi|iir|cyavTo rapa 7rpujnvr|(Tia vrjós.

fjiioq b* npixéveia (pdvn pobobaKxuXo? 'Hw?,

Kai tot* ^Tteit àvdYovxo jneià axpaxòv eùpùv * Axaiuiv *

xoTmv ò* iKjievov oupov ¥ei éKàeptoq 'AttóXXujv. 479

o\ b'kixòv avocavi dvd 6' icfxia Xeiwà iréxaaaav

èv b' fivejioq TTpfì<T€v inéaov icrxiov, d^icpi bè Kujiia

crxeipg TTOpqpupeov nexdX' iaxe vriòs loùariq

n b' ÉGeev nata Kuya bumpricKToucTa KéXeuGov.

aùxàp ènei (f ikovxo Kaxà axpaxòv eùpùv 'Axaiuùv,

vfìa jièv ovre ^éXaivav in ^treipoio epucraav 485

ùiyoO èm ipaudeoiq, ùttò b' epuaxa (iiaKpà xdvuaaav *

aùxoi b' ètfKibvavxo KaTà KXioiaq t€ véa? xe.

"Qq ol ^ièv xà m-vovxo Kaxà crxpaxóv oùb^Axanénvwv 318
Xfjt épibo?, ir)v TTpuùxov èTTTiTTeiXria' 'AxiXf\i,
àXX' óre TaX0ùpióv xe Ka\ Eùpupdxnv Trpoaéeurev,
xw oi £<Jav KripuKe Kai ÒTpnpùj Oepàirovxe 321

« "EpxeaGov kXioìtiv TTriXmdbeuu 'AxiXfjo^*
Xetpòq éXóvx* dxe'nev Bpitfniba KaXXiTrdprjov
eì bé K€ un bwr)<iiv, Ifù) bé Kcv aùxòs gXwnai
èXGdiv aùv irXeóvecxov xó o\ Kai (ttriov laxai ». 325

"Q$ eìmbv irpoiei, Kpaxepòv b' èm iuOGov IxeXXev.
xw b* àéKOVxe pax^v rrapà 8Tv dXò? àxpuréxoio,
Mupjiibóviuv b' èm xe KXioia? Kaì vfjas \KéoQr\v.
s xòv b' eùpov rapa xe KXioIr) Kai vili neXaivrj
T^nevov oùb' dpa xwxe ibwv TnencJev 'AxiXXeù?. 330
xùj nev xappnaavxe Kai aìbo|névuj pa<JiXr\a
(TxrixTiv, oùbè xi jiiv TTpoaeqpuuveov oùb 1 èpèovxo
aùxàp ó è*Tvuj fjmv évi qppeoi, cpujvrio"év xe*

« Xaipexe, Kripuxec, Alò? dYYeXoi f\bì Kai àvbpuiv,
àcrcrov Xt' oòxi noi ùmie? éirairioi, àXX >, AYan€>viuv,
o aqpuùi TTpoiei Bpianiboq evveica Koùpn?. 336
dXX'dre, Aiotevè? TTaxpÓKXei?, éHate Koùpnv
Kai tfqpunv bò<; àreiv. xib b' aùxw Mdpxupoi eaxuuv
TTpó? xe Geuùv jiaKdpuv irpó? xe Gvnxiùv àvepwmuv

- 13 -

koù Trpòs toO patfiXrìoq àTrnvècx;, emote b' cujt€ 340
Xpeidj èjieTo Tèvr|Tai àeiKta Xorròv à^uvai
toi? dXXoi^. rj ràp óy' òXonjai <ppeoi 8uei,
ovbé ti olbe vonaai à>a Ttpóacruj kcù ÒTriaauj
òttttiu? di Trapà vriuoi cfóoi naxéoivTO 'Axaioi ».

9ÓT0* ndxpOKXoq bè qriXw èTreTreiGeO 1 éraipuu, 345
èK b' dYcrre kXkjIti»; BpidTiiba KaXXiTràprjov,
ba»K€ b' dYeiv, Tub b' aimq ìrrjv Ttapà vfìa? 'Axaitòv.
fri b' dKèouo"' fi^a xoiai Yuvrj Kiev, aùràp 'AxiXXeù^
baicpuaat éidpujv dqpap &€to vóaqpi Xiao*8€is,
eiv* &p' àXò? TroXinq, òpówv in' àireipova ttóvtov 350
TToXXà bè \xr\jp\ cpiXr) ripriacrro xcipa? òpeYvus

<f Mf\T€p, èirei }i étckcs re juiivuv0dbióv trep eóvxa,
Ti^nv 7T€p juoi òcpeXXev 'OXù|LiTrio<; éYYuaXféai,
Zeù<; uHiippe^eTri^' vOv b* oùbé ine tutGòv ÉTiaev.
fj tdp 'ATpelbris €ÙpuKp€iujv 'Araiiénvwv 355
^ti|liti(T€V éXibv Tàp hei vépaq, auTÒ? àtroupa^ ».
"Q<; (pdxo baxpuxéujv, xou b' ékXue ttótvkx quitti p
njiévii èv pévGeaaiv dXòs trapà irarpì YèpovTi.
KapTraXijLiu)? b* àvébu TroXifìq dXòq T]ut ò^CxXn,
Km 0a TràpoiG 1 aùxoio KaQélejo baKpuxèovTOs, 360
Xeipi xé mv KaxépeHev, éttos t* ÉcpaT* Ik t òvó^aJev '

« Téicvov, ti kXcucis; tì bé (J€ <ppèva$ ikcto TrèvGoq;
èHauba, un KeOGe vótu, ?va efbofiev djucpuj ».

Tf|v bè papuaxevdxujv TTpoaètpri nóbaq wKÙq 'AxiXXeù?
<( ofoecr Tiri Tot TauTa ibuirj rcdvT àTopeuio; 365
ibxÓMee'è? Grìpriv, leprjv ttóXiv 'Hctiuuvos,
Tfjv bè bi€Trpd9o|Li^v T€ xa\ fj^ojaev èvGdbe TrdvTa.
kcù Tà jièv eu bdo*o"avTo n€Tà aqncxiv uicg 'Axaitòv,
èK b' £Xov 'ATpeibr) Xpu<Jr|iba KaXXiTiàpriov.
Xpuariq b* a\59*, éKOTriPóXou 'AttóXXuuvo?, 370

fìXGe 6oà$ èli) vna<; 'Axaiwv xaXKOXiTaiviwv
Xuaó)n€vó? T€ GuyaTpa (pèpujv t* àTtepeioY dtiowa,
(TTèmuaT* Ixwiv èv x^poiv èKTiPóXou 'AttóXXwvo?

Digitized by Google

- u -

Xpuaétu dvò (JKrprrpqj, Ka\ éX(o*o*€TO irdvrat 'Axaioùs,

'Arpeiba òè ^àXiata bum, KoaMniope Xawv. 375

IvG* dXXoi nèv Travici èrauqprinriffav 'Axaioì

alb€i(J0ai 6'Upna Kaì drXaà béxQw oroiva'

àXV ouk 'ATpcibrj 'Axanenvovi fivbave euntp,

àXXà kqkujc; àqrfci. Kpaxepòv b* èm |i08ov ÉTeXXev.

XujÓ|li€vo? b* ó répuiv irdXiv 4»x*to- toio b 1 'AttóXXwv

euEa^vou fjKouaev, imi ndXa ol <p(Xo? f\ev t 381

Ve b' èrc 'ApTeioiai koikòv péXoq* 01 té vu Xaoì

8vtìo*kov èTraCCTuTepoi, rà b y ènujx€TO Kf\Xa Oeoio

ttóvtij ava axpaTÒv cùpùv 'Axaiuiv djLijui bè inavri?

cu eìbib? drópcue eeoirpoma^ éKàioio. 385

aum' ètib TTpurros KeXó^nv Oeòv iXdaKeaear

'Aipeuuva ò* IrciTa xóXo? Xdftev, a?iya b* àvaaiàs

ì^TreiXnaev uGGov, 8 bf| TeieXeo-uivo? èa™.

if]v u.èv ràp o*ùv vtjÌ 8oq éXhcumeq 'Axaioì

i<; Xpuotiv ité\mov<S\v ) dTOuo"i bè bwpa àvaKTr 390

rnv bè véov KXiauiGev €*0av xr|puK€? àrovT€q

Koupiiv Bpitfrìo$ Trjv (noi bóaav ule^ 'Axaiuiv.

àXXà o*ù, eì buvaaai ft, ircpitfxeo iraibòs èqo^*

èX9oO<T > OCXuHTtóvbe Aia Xtoai, emoTe bri ti

f\ lim wv\)Oa<; Kpabuiv Aiò^ i^è Kaì Épr^- 395

ttoXXoki rdp creo irarpòs évi netapoiffiv dKOuo*a

eùxo^iévn?, óY l<pno*6a KcXaivetpéi Kpovium.

oXr\ èv àGavdxoiaiv dewea Xoiyòv dfiuvai,

ÒTnróxe |wv Euvbfìam 'OXO^ttioi t(0€Xov dXXoi,

"Hpn t* r^òè TToaeibduuv Kaì naXXàq 'Aerjvn. 400

àXXà tfù tóv f èXOoOaa, eco, uTreXuaao bco>u>v,

iuX* éKOTÓTX^ipov KaXéaao*' è? inaicpòv "OXunirov,

6v Bpidpeuiv KaXÉouailGcoì, dvbpc? bé tc izàvTiq

AÌTaia)V > — ó'tàp auTeipirj ou trarpòs d^ivuiv —

6<; £a trapà Kpoviaivi KaGéfero Kubei Yaiwv 405

tòv xaì ònébbexaav ndKape^ 0€oì ovbé t ébr\aa\.

tiùv vOv »uv nvrjaaaa trapéZeo Kat Xapè touvujv,

Digitized by Google

- 15 -

cu K€v nwc, è9éXr|0*iv ètri Tpw€<X(Jiv àpf\£ai,
toùc, bè Kaià Tfpóuvac, t€ xaì duo/ dXa ÉXaai 'Axaioùq
' Kteivouévous, iva TTÓVTe? èrraupujvTai ^aaiXfjoq, 410
yvqj bè kcù 1 Aipeiòns eOpuxpedjv 'AYauéuvwv
rjv errnv, 5t* dpiOTov 'Axaitùv oubèv ÉTiaev ».

Tòv b* rjueipeT Inena Qérxt; mxà bàicpu x^ou°" a
« ujuoi, xéxvov èuòv, ti vu cr'ÉTpeqpov aìvà xeKouaa;
ale* òqpeXe? irapà vriuoiv àbdKpuTOC, Ka\ dmiuiuv 415
rjo*9ai, ènei vù toi afoa uivuvGà 7T€p, outi udXa br\v
vuv b* Sua t* djxuuopo? xaì òiÉupòq rapi TrdvTuuv
éttXco- tui de Kanrì aTo*ri -réicov èv uerapoirnv.
touto bé toi èpéoutfa Éiroc, Aù TepTTiKepaùvi|)
eTu* aùrn TTpòc, "OXuuttov àravvicpov, a! K€ mOnTai.
àXXà ai) uèv vuv vnuoi irapTjuevos djKimópoiaiv 421
arivi' 'Axaioitfiv, TroXéuou b* àrtOTraueo Tràuirav
Zeù<; tàp 'Qvceavòv uct* duùuovaq AÌ9i07Tf\aq
X6irò<; Éprj Hard barra. 0eoì b* Sua Trdvxe? frrovTO
bujbeKdTTj bé toi auTi? èXeu<J€Tai OoXuuTróvbe, 425

Kaì TÒT* ÉTT€lTa TOI €?Ul Alò? ITOTI X^OpaTèc, bÓJ,

Ka( uiv xouvào*ouai, icaf urv Tr€io*€0*9ai òiw ».

"Qq dpa <pwvr|0*a<T > à7T€pr)<T€TO, tòv b* ÉXnr' aÙToO

Xwóuevov KaTà Ouuòv èu£wvoio xovaiKÓ^.

'AXX* 6t6 bri P* &c toTo buu>b€KàTr) t^vet* r^dx;, 493

xai tót€ bf| npòc, "OXuuttov foav 9eo\ aìèv èóvT€? etc.

Quoniam de vetustissima arte epica verba fecimus ,
recte nemini ineptum videbitur, quod tetigimus infra etiam
epicum quendam posteriorem.

Duentzerus qui primus quod sciam fragmenta graecorum
epicorum collegit, Pisandri cuiusdam praeclarum fragmen-
tum protulit ex Zosimo historico (V, 29) : toù? 'Aptovaóras

Digitized by Google

- 16 -

qpaoiv uttò toO AiriTou bituKojnévouq Tale, e\q tòv TTóvtov ètcffoXai^
toO "laxpou Ttpodopnicrerìvai Kpivou re KaXwc, l\eiv bià toutou
irpòq avTiov tòv £o0v àvaxefìvai xaì /uéxpi too*outou biaTrXeuaai
tòv TroTa^òv eìpecria kcù TTveujiiaTOC, èmTT|beiou cpopqi, M^XP 1 ? $v
ri} 9aXdo*<ir| TrXnmaiTepoi y^voivto ' TrpàHavTec, bè òirep iTviwaav.

èTf€lÒri K(XTà TOUTOV ètÌVOVTO TÒV TÓTCOV, MVriUTlV KaTaXlTTÓVTC^

Tri? o*q>€T€pa? dqnEewe, tòv rt\<; TcóXewc, oìkio"uòv un.xavaTe, èTri-
eévTcte, *rf|v 'ApYib kcù T€TpaKO<Xiwv OTabiwv óbòv axpi 6aXào*o"n.<;
éXKuaavT€S, ouTw Tate, 0e(TO"aXu>v cuctcuc, TrpocrwpjLua8n.o*av, ib^
ó ttoitìttì? icTTOpei TTiaavbpos ó TTj TWV fipunicwv eeOYCtUlWV
èTTiTpaqpt) rraaav wc, eìrceiv Urropiav irepiXapuiv. Quo loco cum
mare, cui Argonautae appropinquant , Hadriaticum fuisse
constet idque quin etiam Olympiodorus historicus nomina-
verit non dubium relinquat Sozomenus ecclesiasticae hi-
storiae scriptor non spernendus, prò GeoaaXijjv seu potius
9€TTaXujv haud dubie scribendum est IraXwv, ut sententia
recte procedat. Vidit enim Duebnerus qui paucis septimanis
post Duentzerum in fine voluminis editionis Didotianae,
quod primo loco Hesiodum a fratre Lehrsii Regimontani
recensitomi complectitur , eadem fragmenta contulit, re-
perisse illa Sozomenum idque ut rectissime Duebnerus 1. c.
contendit ex Olympiodori Silvis, unde extremam partem
suarum historiarum etiam Zosimum hausisse inter omnes
nunc satis constat. Neuter virorum doctorum cognovit etiam
a Plinio H. N. in, 18 ed. Detlefs. similia narrata esse. 'De-
ceptos credo, inquit, quoniam Argo navis flumine in mare
Hadriaticum descendit non procul Tergeste, nec iam constat
quo flumine, umeris travectam Alpes diligentiores tradunt,
subisse autem Histro, dein Sayo, dein Nauporto, cui nomen
ex ea causa est inter Aemonam Alpesque exorienti\ Quam
narrationem ex Pisandri Carmine fluxisse nemo negabit, cui
notitia est Argonauticorum. Quae cum ita sint, dubitatio-
nibus vel coniecturis, utri duorum Pisandrorum, quos no-

Digitized by Google

- 17 -

vimus, fipumcaì Georaulai vindicandae sint, non amplius opus
est ; neque enim dubitari potest, quin Suidas s. v. TTeioav- :
òpoc, Carmen illud iuniori Pisandro sub Alexandro impe- j
ratore vivente tribuens erraverit, quem errorem quidem
nonnulli cognoverunt, sed certis argumentis non comproba-
verunt. Idque maximi momenti est, quod Heynius olim in
excursu primo ad lib. u Vergilii negaverat Carmen Pisandri,
quem Vergilio fontem excidii Troiae fuisse Macrobius te-
status est, et quod quin idem sit, quod Zosimus comme-
morat, dubitari nequit, senioris Pisandri esse, sed omnia
a Macrobio de ea re exposita temere esse dieta. Kinkelium
qui nuper denuo Graecorum epicorum fragmenta collegere
coepit, res prorsus effugisse videtur.

Postquam de Homero et poesi epica nonnulla disputa-
vimus, transibimus ad illos , qui Teuàxn tuiv 'Ounpou neYà-
Xuuv beiirvujv collegerunt. Atque primum quidem lectores
relegamus ad Sophoclis Oedipum Regem qui vocaturv. 420
seqq.

poffc bè Ttìc, Gr\<; rrotog oùk latai Xinnv,
ttoio? KiGaipibv oùxì tfO^qpuuvoe, xdxa,
ÓTav Kaxaiaerj tòv ujnévaiov, 8v òó/uioi?
àvopiuov €lcréTT\euo*a^ eùiTXoiac, tuxwv;

Ut nunc alia omittam, quae interpretationi difficultatem
attulerunt, Tiresias caecus vates iam montes, inquit, Oedipi
lamentationes repercutient, cum cognoverit nuptias suas,
quales sint infaustae neque similes putandae navi in se-
curum quendam portum intranti. Sed ad singula accedamus.
Omnes adhuc quantum scio vnévaiov tralata notione prò
ipsis nuptiis acceperunt, 6v autem idque quidem accuratius

2

Digitized by Google

- 18 -

descriptum àvopuov attributo accusativum esse voluerunt in-
terioris obiecti quod grammatici recentiores vocant. Aó-
uoic, denique cum eìtféTrXeucrac, coniungi solet, ut tamquam
meta navigandi significetur. At qualis est illa meta? domus
est, inquit poeta. Esto, sed cuius? Lai et Iocastae dixeris.
Id tamen non legitur apud poetam. Sunt qui contendunt
supplendum esse et facile suppleri posse. Fieri posse prorsus
nego; nam si eam supplendi rationem sequeremur, quaelibet
ubique ex silentio scriptorum supplere liceret. Neque autem
fieri potest, ut òóuoi in universum prò domo accipiantur,
quoniam Tiresias commemoratione dignum non potest putare
Oedipum omnino domum quandam nuptiis sortitum esse,
sed domum illam certissimam, unde ipse natus est. Quo-
cumque igitur bóuwv interpretationem vertimus, ad rectam
sententiam cum non perveniamus, postquam levi mutatione
Tajaoiq prò bóuoic, scriptum est, óuévcuov primaria notione
carminis nuptialis accepto, hoc modo putamus interpre-
tandum esse : omnes regiones Oedipi clamorem repercutient,
cum cognoverit, quo hymenaeo infausto ac tamquam im-
portuoso cantato quamvis felicem navigationem nactus in-
sanarum nuptiarum portum ceperit. Ad fótuoic, non opus
est supplemento, ut eae nuptiae significentur, in quibus
totius fabulae cardines vertuntur. Cf. v. 1403, ih fàixoi,
Tàuoi.

Ad graecarum rerum scriptores pervenimus, ex quorum
numero Thucydidem et Xenophontem tractabimus.

Thucydides postquam narravit (II, 6) Thebanos a Pla-
taeensibus captos interfectos esse, pergit : touto bè iroirjffavTes
(scil. TTXaTain?) Iq T€ tàc, 'Aerjvac, àrreXov ÉirenTiov kq\ roùq
veicpoùc, ÙTTOOTTÓvbouq àTT^boaav toT<; GriPaioi?. Miserunt igitur
Plataeenses legatos-, sed ut quid nuntiarent ? mortem ni-

Digitized by Google

J

- 19 -

mirum Thebanorum, cum non esset alia causa, cur post
victoriam Athenas mitterent. At id non nuntiaverunt, nam
infra Thucydides ipse testatur duos nuntios Athenas missos
esse, quorum neuter Thebanorum mortem in notitiam Athe-
niensium pertulerat, ut eorum legatus cum Plataeas ve-
nisset, praeter exspectationem mortuos inveniret. Quid?
tertius nonne dimitti potuit a Plataeensibus ? potuit sane,
concedo, sed non missus est, nam aut Athenas re vera ve-
nisset: tum Athenienses non ignari fuissent Thebanorum
interfectionis (cf. infra); aut si non advenisset id tantum
reliquum esset, ut praeconi Atheniensium eum obviam
factum esse putaremus; quod si fuisset verum, praeco ad
Thebas viam neque perfecisset neque id Thucydides silentio
praetervectus esset.

At narrar, où fàp nYTéXeri auTOi?(= 5 A9rivaioi5),ÒTiT€evnKÓT6?
elev (scil. 0T]paioi)* &\xa fàp -ri} èoóòif) TiTVOj^évrj tuiv Siipcuwv
ó irpurroc, drrreXoc, ltr\ei , ó bè beùxepoc, àpti veviKiuievujv te
Km HuveiXnmnévujv • »ca\ twv lioiepov oùbèv fjbeoav. outuj br]
oùk eibórec, oi 'A0nvaioi èTréoxeXXov ' ó bè KfJpuH àqpiKÓuevoc,
nupe toùc, tfvbpae, bi699ap)Li€vou?. Quae cum ita sint, vitium
latet in làc, 'AOnvas, cuius loco scribendum est Tàc, Gnpac, ,
ut h. 1. nuntius signifìcetur missus qui interfectos esse The-
banos traderet.

In pestilentia describenda Thucydides, II, 48, 3 : Xe^Tiu
jièv olov, inquit, itcpt auxoO ubc, gKOtatoc, yitvu)0*k€i Kaì iarpòc,
Kaì ibiuJTnq, àqp* 6tou eucòc, fjv T€V€<J6ai aÙTÒ ical xà<; a'mac,
&o*Tivaq vojuiZei toociùttk uexapoXfìc, fcavàc, eivai buvauiv [eie,
tò ueiacTTfìvaij o*X€iv. Quo loco cum verba toociuttic, ueta-
ftoXnc, ita sint comparata , ut a relativo dependere possint
(cf. Krueg, 47, 9, 5), ita tamen non comparata sint, ut
eorum notio accurate sit disiungenda a notione verbi jLieia-
OTfjvai quod sequitur, sed tautologia exoriatur, quae ferri
nequeat, quis dubitabit, quin haec tanta 'mutande verborum

■

r

Digitized by Google

- 20 -

coacervano, quae nobis hoc loco offertur, in contextum li-
brarli interpolatione irruerit? At de illorum verborum re-
latione de quibus nunc agitur \ doctus Thucydidis inter-
pretum Nestor ita exposuit, non ut in enuntiatione relativa
eaverba posita esse videantur, sed ut videantur dependere a
ama?. Sed tamen vir peritissimus Thucydidis interpre-
tationis, cum Toacturric, |i€TapoXrte de acmvac, pendeat, illa
verba manere semper partem enuntiati relativi negare non
poterit, ut etiam tautologia in eo remaneat, praesertim cum
propter ea quae secuntur non possit dubium esse, ad quam-
nam rem fcavàc, ama? scriptor referre voluerit. Quare

«

quamquam viri doctissimi auctoritatem etiam apud me plu-
rimum valere confiteor, tamen in hac causa interpretandi
viam mihi intrandam esse putavi, quam post Gesnerum
Stahlius denuo nobis praeivit, qui nuper peregregie Thu-
cydidis libros recensuit. Qui vir doctissimus eadem haud
dubie ratione perductus, quam supra demonstravimus , in
adnotatione critica iure reiecto exemplo, quod Poppo ohm
ad locum nostrum defendendum ex Thuc, vi, 20 attulerat,
interpretamentum esse iudicavit òuvauiv iq tò jueiaarfìoai
axelv et inclusit.

Multo vero id magis laudaverim, quia ne Reiskio quidem
divo illi Lipsiensi philologo contigit, ut xaì post eTvai inter-
iecto sententiam restitueret ; nam qui locus ex Demosthenis
oratione Olynthiaca (II, § i3) a Wyttenbachio collatus est,
ttoXXtiv òf| rnv ucióataaiv xaì |i€TaXnv òetKTeov Tf|v uexapoXfjv.

»

eum locum dico prorsus alienum esse ab eo, de quo agitur,
quoniam cum Demosthenes oratoris gravitate usus copiosius
saepe soleat loqui, Thucydides res gestas graviter sane nar-
rat, sed procul ab illis verborum ornamentis, quae spectant
ad forensem usum et publicum. Reliquum est, ut id paucis
exponamus, quod in Stahlii lectione vituperandum esse pu-
tamus. Est sane interpretamentum quoddam removendum,

Digitized by Google

- 21 -

sed cavendum, ne nimia resecemus. Si quid est in me iu-
dicii, aut ToaaÙTns ueiapoXrìc, aut èc, tò ueTao*Tnvcu expun-
genda sunt; cur reliqua verba òuvauiv <Jxeiv in suspicionem
vocemus, causa non est, cum iis tautologia efficiatur nulla.
Utrum autem eorum expungendum sit, non difficile est ad
intellegendum. Ego enim existimo, alterum esse interpola-
tum, quo remoto, postquam toctciutik uetaftoXTÌc, cum òuvajuiv
coniunximus, optima sententia evadit; nam indicantur causae,
quas aptas esse putant , quae facultatem habuerint tantae
mutationis.

Et quoniam de rerum scriptorum principe egimus, unum
quoque locum tractabimus Xenophontis anabasis, qui diffi-
cili imus est habendus.

Quo loco graecorum transitus in Carduchos describitur,
legitur, IV, 2, 6: juaOTÒc, flv urcèp aìrnljv irap'Sv fjv f] Otevr)
avTX] óÒòc,, èqp'fj écàenvTO o\ <puXotKec/ èqpoòoc, uévroi aòióGev
èm xoùc, iroXeuiouc, r|v oi èiri xrj qpavepqi oboi èKàGnvTo. Ga-
rolus Schenkelius , Annoi. Vindob. Acad., 1869, P* 606:
o*T€vf|v óòòv eandem esse voluit atque cpavepàv òòóv, utqpu-
Aaicec, et TToXéjuioi non essent diversi. Quod si recte dixisset
vir doctus, eodem iure nap' òv — 01 cpuXctKec, interpolationem
expunxisset. At cum Vollbrechtio , Ann. Fleck., 1874,
p. 622 altera via ab altera accuratissime discernenda est,
cum sit tfxevfi óòóc,, quam viam voluntarii Graecorum in-
traverant Carduchos circumveniendi causa, <pctvepa autem
óòóc, supra nominetur uia aurri óòòc, ¥[v ópàc, òpOia, in qua
(puXdtToucfi Tf)v èKpaoiv (IV, 1, 20). Quam rem vir doctus
mathematicorum subtilitate demonstrare potuisset , si (IV,
2, 8) contulisset, ubi Gheirisophum copiis progredientem le-
gimus àvuj xaià xf)v cpavepàv óòóv. Age vero qualis sit aievfi
óòóc, consideremus. Xenophon enim ipse (IV, 2, i3) de suo
itinere narrat èm ttoXù ò' fjv tà ùttoéuyici are òià arevrìc. -ri\<;
óòoO iTopeuóneva, quam viam non esse diversam ab altera

Digitized by Google

via , in qua hostium custodes stationem habebant , verba
nos docent, quae ibid. § 9 leguntur =€vo<pujv bè ~ étto-

«

p€Ù€TO f)TT€p OÌ TÒV nt€|LlÓva èx°VT€C,.

Cave ne credas cum Schenkelio viro dottissimo nostrae
sententiae ea repugnare quae ibidem secuntur cùoòun-àTn.
toic, ùtto&jtiouc,; nam iu menta alter um post alterum etiam
in angusti is satis commode progredì posse patet , quae
ascensu non difficiles sunt. Iam vero viis accurate distinctis
etiam Breitenbachii conatum, Zeilsch. Gymn., 1868, p. $9
seqq. praeterire possumus , qui idem duas illas vias di-
versas esse negavit.

Reliquum est, ut de Écpoòoc, quam definire nemo conatus
est, pauca exponamus. In tabulis pictis Vollbrechtius, 1. e,
p. 620 et in editione sua, Rehdanzius in adnotationibus
0"t£vt|v óbòv et &poòov secrevisse videntur. Languescit tamen
ista sententia silentio Xenophontis multo magis quam aliis
rebus refutata; nam tale trivium , si ilio loco vere fuisset,
Xenophon facere non potuit, quin commemoraret. Quid
multa? brevissime dicam, Éqpoòov aditum esse, quem axevr\
óòóc, ad illos, oì èm rrj qmvepa óbCu èKàenvTO, eis dabat qui
ot€vf)v óòòv fecerant.

Novam autem difficultatem praebet ibid. § 9. Dicit enim
Xenophon de se ipso: èTtopeue-ro rjTrep ol tòv rjYeiióva Éxov-
T€<; ' eùobujxdtTrì ràp ?jv toic, ùttoéuyioic, (cf. 1 , 24) , quae
eadem res 2, § ìorepetitur hisce verbis: k<x\ aùto\nèv Sv èTro-
peuentfav fjtrep oi SXX01, xà òè uttoéùyici oùk fiv àXXrj fi TauTrj
èKpf\vai. Verbis, quae postremo loco descripsimus, etiam
narrationis contextus prorsus interrumpitur. Xenophon
enim hostibus in clivo viae imminenti inventis timet, ne
milites dimoverentur òtto twv fiXXuuv 'EXXrivwv id est ab re-
liquis Graecis, quos Cheirisophus altera via secum duxerat.
Errare patet, si qui hoc loco apud Xenophontem excusa-
tionem viae exspectent. Verbis igitur quibus Xenophon ti-

Digitized by Google

- 23 -

morem expressit, ne a Cheirisopho intercluderetur, statim
subiungenda sunt ea quibus Xenophon narratur milites
cohortatus esse , ne se admodum animo dimitterent , sed
impetum in clivum facerent. Idque suadet etiam particula
ÉvGct òri, unde incipit alterum enuntiatum. Quae cum ita
sint inclusis iis quae interpolata puto atque spuria esse,
locum hoc modo seri bo (§ io): Tropeuójievoi b' èvTUYxàvouoi
Xócpw urrèp xfì<; òbou KaTeiXrmMviu uttò tu»v ttoX€(ìiu)v , oOc, f\
àTTOKÓipai flv àvdTKTi f| biaieOxOai dirò tujv fiXXwv 'EXXnvuuv.
[xaì aÙToi uèv av èTropeùenaav fjirep 01 dXXoi. Tà bè imo£\JTia
oùk fjv fiXXrj n. laOir) èxpnvai]. évGa on. irapaxeXeuaànevoi àX-
XrjXoic, TrpoopaXXouai rcpòs tòv Xóq>ov cet. Schenckelio autem
teste utor , qui praeclara dissertatone 1. e, p. 61 3 seqq.,
plurimis exemplis docet, quam multis locis Xenophontis
scripta interpolationibus foedata sint.

Hoc loco Demosthenis locum sequi volui simili modo sa-
nandum , qui legitur prima oratione in Philippum habita
§ 20: xaì Tpoqpnv TauTrj iropitfai xeXeùur lami b* aurr) tic, fi
buvafne, xaì TTÓarj xaì ttóGcv xf|v rpoqpnv 2Hei xaì ttwc, taux è6e-
Xrjcrei Troieiv, èyw (ppàffuu , xa8* £xacrrov toutuuv bieEiwv xwpk.
Habemus igitur hoc loco enumerationem earum rerum,
quas orator clarissimus infra tractaturus est. Atque primum
quidem interrogationi £<ttcu b* au-m. tic, f| bùvaui?; locus re-
spondet qui legitur infra inde a verbis Eévouc, uèv Xéru),
deinde alteri rotori; inde a X<éyw bri. toùc, rravrac, OTpaTiwTac.
biaxiX'iouc,. De duabus denique postremis quaestionibus agitur
inde a ttóOcv bri toutoic, fi Tpoqprj revricreTai; Quae cum ita
sint, non intellegitur, quid sibi verba veiint, quae partitioni
supra praemittuntur xaì Tpoqpnv TctuTrj rroptoat xeXeùuj : sunt
enim praeter omnem conexum cum iis quae secuntur. Ne-
quaquam vero coniungi possunt cum verbis antecedentibus.
Postulat enim Demosthenes superiore oratione buvauiv, f\
nte TTÓXeiuq ftXTai, xav ùueiq £va xav TrXeiouq xav tòv belva xaì

Digitized

- 24 -

ÓVTIVOOV XeipOTOVT]<TTlT€ (TTpaTrjYÒV, TOUTlfJ TT€tCf€TCtl Ka\ ÓKOXOU-

Gricrei. Cui postulationi subiungi non possunt illa verba,
quae sequi iam diximus Kaì Tpoqpfjv rauiri Tropical xeXeuuj
cum in verbis com memo rati s insit non ferenda TrpóXimii^
tertiae particulae divisionis quae sequitur. Ergo nihil restat,
quam ut illa verba Kaì Tpocpf|v TauTTi no placa KeXeuw expun-
gamus. Est enim lemma, quod librarius quidem in mar-
gine notavit sive ad eum locum, quem supra descripsimus,
si ve ad § 22 rróGev — YevnoeTai.

In transcursu denique commemoro vix sanum esse in
§21 tòv auTÒv rpÓTTOV. Ut enim superiore loco Demosthenes
voluit OTpaTiurrac, xpóvov xaKTÒv axpaTCuou^voue, nulla re de
bellandi ratione addita, sic puto eum etiam infra equites
significasse non tòv aùiòv Tporrov , sed tòv auTÒv XP°vov
OTpaTeuojLiévouq. Sed haec hactenus de Demosthene.

Ne desint christiani inter paganos, nonnulla de ecclesia -
sticis graecis scripsi, quos quod viri docti qui illius aetatis
res gestas conscripsere, nimis neglexerunt, studiis historicis
detrimento fuit maximo.

Et vetus quidem est controversia, uter prior scripserit
historiam ecclesiasticam, Socrates an Sòzomenus? Uterque
enim eadem tempora enarravit, praeterea consentit alter cum
altero non modo in rebus earumque ordine, sed etiam non
paucis locis fere verbo tenus. Valesius doctissimus ille Gal-
lorum causidicus, ut decebat virum a Societate Jesu pro-
fectum , credo, inquit, Socratem Sozomeni auctorem fuisse,
ncque fidem suam argumentis comprobavit. Prorsus vero
nihil profuit Holzhausenus, qui libellum academico praemio
Georgiae Augustae ornatum eumque tamen deterrimum
edidit qui ne dignus quidem est, cuius titulum hoc loco

Digitized by Gc

-25-

commemoremus; voluit autem utrumque scriptorem eundem
fontem adhibuisse. Valesii sententiam denuo nuper exce-
perunt Gueldenpenning(Theodosius Magnus imperator, scri-
pserunt Gueldenpenning et Ifland 1878) et Sarrazinus (de
Theodoro Lectore in commentt. phil. Ienens, 1881, p. 166)
paulo confidentius. Sed etiam Gueldenpenning vir sane
summae industriae id tantum demonstravit scriptores illos
miro modo nonnullis locis inter se convenire. Omnes ef-
fugit Socr., 1, 10 et Sozom., 1, 22. Quibus locis contro-
versia tandem diiudicatur secundum Valesium. Socrates
enim postquam 1. c. narratiunculam quandam colloquii
inter Constantinum imperatorem et Acesium episcopum
commemoravit, Toùtujv, inquit, oui€ ó TTauqpiXou Eùcxépioc,,
oòre àXXoc. re èuvnuóveutfe 7twttot€- èrub bè irapà àvbpòc, nKOutfa
oubquiùje, ipeubouévou, TtaXaió^ te fjv tfqpóbpa xai dbc, ìo*to-
pntfac, xà xarà rnv cròvobov èXeyev. Exspectaveris quidem
apud Sozomenum rem praetermitti. Immo vero, etiam apud
Sozomenum legitur neque is verborum convenientia caret.
c Eccum quem quaeris' fraudulentum homunculum.

Hoc quod sequitur satis luculentum omnibus exemplum
numeralium corruptionis esse duxi. Hausit enim non pauca
Sozomenus ex Philostorgio , cuius membra quod misere
tantum mutilata nunc habemus, valde dolemus. Locus au-
tem de Joviani morte apud Phiiostorgium frgm. Vili, 8,
legitur hic: cujtòc, bè uetà toùc. imoXeiq)8évTac, KaiaXa^pàvei
rà AabàaTava * Év rivi bè KctTaXuo*ac, ataOml» mi Tpocpfic, ^e-
TaOxuuv èv oÌKrmaxi rivi apri KEKOviajj^vtu KaTaKXiverai • trpòc,
uttvov. Trupòc, b' àvacpeévTO? , ujo*t€ àkéav InevéoQai tiju okri-
ucm, voxìc, |nèv tujv veoaxpiaTwv toixwv àvebiboTO' n.péfia bè
bià tujv pivujv Trapabuo^vn. tca\ toùc, àva7rvuo"riKÒuc, Ttópouc,
èTTiqppàTTOuaa xai àTT07Tvrrouo*ci biaq>eeip€i tòv ftoaiXéa.

Sozom. VI. 6, de eadem re scripsit: èHamvrìc, èv Aabaard-
voic, xvjp'uu tt\c, BiBuviac, KCte* òbòv èTeXeuTrjaev * f| aepeibéaiepov

Digitized by Google

- 26-

ùjc. xiveq Xèroum, Ò€i7rvr|aa<; f\ ùttò ttì<; òbufìc, tou oite/ijiaTot
èv uj èicàGeubev, àapéaTiw TrpoacpctTUJc. ètxpio^vToc/ èmtevéo-eai
Tàp kjiàba KCtì votiaefìvai toùc, toixous ànétpw<;. ttoXXujv àv-
GpdKUJv aùióGi Katouevujv. due, èv wpqt x^Mwvoq btà Tnv àXèav.

Qui scriptorum consensus multo magis cognoscitur, si
comparatur Marcelli™ locus xxv, io, 12, qui non prorsus
cum illis convenir, 'cum enim venisset Dadastanam, qui
locus Bithyniam distinguit et Galatas, exanimatus inventus
est nocte. super cuius obitu dubietates emersere complures.
fertur enim recenti calce cubiculi illiti ferre odorem no-
xium nequivisse, vei extuberato capite perisse succensione
prunarum immensa aut certe ex colluvione ciborum avida
cruditate distentus'. (Cf. Aur. Vict., ep. c. 44 cruditate sto-
machi, tectorio novi operis gravatus repente interiit).

At summa tamen differentia inter Philostoreium et So-
zomenum eodem loco intercediti ut primo obtutu compa-
rano, quam fecimus, irrita videatur. Subiungit enim Phi-
lostorgius biavutfavra èv tfl pacriAeiqt invece, èTYÙq bèica , cum
Sozomenus loco, quem descripsimus, praemittit ó bè 'lopiotvòc,
àjn<pi òktuj uflvac, èv patfiXeiqt biciYevóuevoc, (scil. èreXeuTTiaev).
Locus Philostorgii autem corruptus est, quae corruptio de
itacismo qui vocatur posteriorum Graecorum a nobis de-
ducitur. Signa enim numeralium 1' et n/ sunt, quae eodem
modo illis temporibus pronuntiata et audita a quodam li-
brario inter se oculis quoque commutata sunt. Cf. de men-
sium numero Zosim., Ili, 35, unvac, uiv òktuj patfiXeuaavTi
(se. mors venit) et Eutr., X, 18, minus accurate 1 decessit
imperii mense septimo \ Et quoniam Zosimi est facta
mentio, qui Eunapium descripsit cum aliis locis , tum eo
loco , quem commemoravimus , etiam pauca dicemus de
Philostorgio qui Eunapium legisse videatur. fuit enim con-
stans ususecclesiasticis graecis paganorum historias eorumque
etiam pervicacissimorum legendi , quam rem cum Rosen-

Digitized by Google

■

- 27 -

steinius accurate demonstravit de nono Sozomeni libro, tum
ego demonstrabo opuscolo peculiari paulo post in aedibus
B. G. Teubneri proferendo. Sed si accurate quaerimus ,
cur etiam Philostorgium putaverimus in rebus profanis .
quae dicuntur, scribendis hausisse ex Eunapio, causam re-
periemus verissimam: quod Theodosii Magni ingenium et
naturam aeque condemnavit, ac Zosimus fecit seu potius
Eunapius, cuius verba ipsius nonnulla ea de re facta in
Suidae lexico conservata sunt. Cf. Mueller, Frg. hist. gr.,
IV, p. 36, 49. Dicit autem is qui excerpta ex Philostorgio
con fecit: Tcu/ra Aérwv ò òuo*o*€pf|c, rapi toO cuaepecriaTOu 0eo-
òooiou oùk aio"xuv6Tai Kwmyòetv outòv ^tt* àKpaoia (Jiou Ka\
Tpu(pn<; àueipia, h\ r\v aùiòv aXaivai TP«<pei xaì Tq) tou uòépou
voo*r|uaTi. Ad quem locum velim lectores conferant praeter
ea quae Muellerus, 1. e, commemoravit, Zosim., IV, 5o,
qui de Theodosio dixit: (putoi yàp wv èKjieXnq ^aeujnicjt te
Tràar) èKKeinevoq et paulo inferius Kaeio*Tàu€voq eìq àv<rri<nv
o*a\eu€iv Kcrrà ti Tà KaGeo*Tu>Ta TTpocròoKUJuevnv àTT6Ti9€TO pèv
Tfjv £a8uuiav xaì Tri Tpucptj xaip^v ebruiv cet. Cf. Guelden-
penning, Ifìa/id, L e, p. 236(de veritate eius iudicii). Frustra
Sudhausius contendit, ut ea similitudo, quae inter Ammia-
num et Zosimum (i. e. Eunapium) intercederet, inde orta
esset, quod uterque eorum Oribasium medicum illum Iu-
liani praeclarissimum, qui sibi in bello Parthico uirouvri-
uaxa notaverat, exeripsisset. Iure enim Th. Opitz (Ritschl.,
Act. II, p. 260, adn. 83): 'E^inquit, sententiae hoc obstat,
quod Ammiano et Zosimo etiam de rebus ceterorum prin-
cipum convenit, Oribasii autem uTrójuvnua res unius Iu-
liani complexum esse videtur'. Ergo ad Martini sententiam
revertamur necesse est, qui multis locis Eunapium Am-
miani vestigiis insistere recte iudicavit. Quae cum ita sint,
non mirum est, quod quibus locis Sozomenus plus habet
quam auctor suus Socrates ecclesiasticus cum Ammiano

Digitized by Google

- 28 -

saepius consentit. Neque enim dubito, quin id plerumque
factum sit eo, quod Sozomenus Philostorgium legerit, qui
Eunapio usus est. Quomodo diiudicandum sit de praeclaris
illis ecclesiasticorum locis qui ad .Ulphilam episcopum per-
tinent Maroldius Fridericiani collegii 'Gothicus' peculiari
libro iam est explicaturus.

Sed restant alia, quae ad Latinos scriptores pertinent.

Et primum quidem locus Ciceronianus a me tractabitur,
qui legitur in oratione de imperio Gn. Pompei, § 18. Quo
loco nunc ex Mommseni auctoritate apud Kayserum 'etenim
illud parvi refert, nos republica his amissis [vectigalia] po-
stea Victoria recuperare 1 . Quamquam in Mss. traditur 'nos
publicanis amissis vectigalia postea Victoria recuperare 1 .
Quae verba ut rectam sententiam efficiant, tantum abest,
ut ne verti quidem possint. Quid hoc loco Cicero sibi vo-
luerit, si quid video, non potest dubium esse. Dixit enim,
si ea quae res publica ex Asia cotannis in publicum usum
accepisset, perdidisset, postea Mithridate vieto recuperasse^
tamen facultates eorum, qui in Asia pecunias magnas con-
locatas habuissent, non restituì, cum eorum fides et pecunia
semel periisset. Quare gravioribus mutationibus , quas
praeter Mommsenum alii conati sunt, non opus est, sed
scribendum est, lenissima litterarum mutatione l etenim illud
parvi refert, nos publicis agris amissis vectigalia postea
Victoria recuperare 1 . Sententia, quae desideratur, eo modo
efficitur. Iam enim, inquit Cicero, parvi refert, nobis qui
rempublicam representant, publicis agris primum bello
amissis, sed postea Victoria recuperatis vectigalia, quae ex
illis agris in aerarium confluunt, denuo comparari, nam eo
modo nequaquam restituuntur privatorum et maxime quidem

Digitized by Google

- 29-

*

publicanorum res semel amissae. Sic igitur probatur ìd
quod praecedit: humanitatis futurum esse populi magnum
numerum civium, qui in Asia provincia pecunias colloca -
verant, a republica non seiunctum putare. Rvecnc, quae
vocatur corruptelae quamvis antiquae facillime cognosci po-
test: scriptum olimerat, ut fitetiam in inscriptionibus, PVBL.
AGRIS vel PVBL. AGR. quod compendium posterioris
aetatis librarius non perspexit ut prò uno vocabulo legeret
et in PVBLIGANIS corrumperet. Potuit quoque fieri, ut
vitium evaderet ex 'publicis agris* minusculis litteris exarato
sillaba 'is* postquam casu quodam vel librarti temeritate
omissa est, duabus voculis in unum contractis.

Nuper legi secundi Titi Livi c. 3o 'Multis, ut erat, hor-
rida et atrox videbatur Appi sententia; rursus Vergini
Larciique exemplo haud salubres, utique Larcii putabant
sententiam, quae totam fidem tolleret'. Quem locum inter-
polatum esse viderunt omnes fere qui Livium ediderunt.
Sunt enim qui verba 'putabant sententiam' a contextu pu-
tent esse removenda, ut quamvis Vergini Larciique sen-
tentiae haud salubres fuerint, tam noxia Larcii sententia
videatur fuisse, quae totam fidem tolleret. Sunt quidem
quoque qui nullam censeant in hoc loco inesse corruptionem,
sed interpretandum esse : quamquam Vergini Larciique
exemplo haud salubres videbantur sententiae, tamen Larci
sententiam talem esse putabant, ut totam fidem tolleret.
At in utraque earum lectionum duplex illa Larcii nominis
repetitio maxime offendit, cum primo loco 'haud salubris'
eius sententia nominetur, altero autem multo gravius 'quae
totam fidem tolleret'. Id ferri nequit, cum praesertim Appi
Vergini Larci sententias, sicut singulae antea enumeratae
sunt, ita hoc capite singulas a scriptore recensitas esse con-
textus facile doceat. Quae cum ita sint, non dubito uncis
includere 'Larciique et 'salubres* mutare in 'salubris', ut

Digitized by Google

-30-
illa quam deesse supra diximus, sententiarum distinctio ef-
ficiatur. Sed ne sic quidem locus sanatur, sive priorem
quam commemoravimus rationem interpretandi sequimur,
sive alteram; nam cum scriptor dicat Larcii sententiam,
quae totam fidem tolleret, omnino non potuisse accipi, ita ut
patres eam prorsus statini reicerent, vocabulum desideratur,
quod 'multis' respondeat et 'omnes* significet. Si tale quid
deesset, locus de ea sententia derlecteret, quam Livium
exprimere voluisse patet : nemini Larci propositum pla-
cuisse. Ex 'multis' enim ad ea quae secuntur, nihil liceret
suppiere, nisi iterum 'multi*, quae res eo non -mutatur, quod
'utique* particula addita est. Ergo in 'utique' latere puto
'cunctique' saepissime compendio 'cuctique* in Mss. exa-
ratum et prò 'putabant' scribendum esse Vepudiabant', quod
ante me etiam ab altero quodam scriptum nuper vidi. Id
autem rectissime factum esse propterea prò certo habeo,
quod verba 'utique Larcii putabant sententiam, quae totam
fidem tolleret' prorsus a latinitatis usu abhorrere videtur.
Restat, ut locum qualis a melegitur, infra describam : 'Multis,
ut erat, horrida et atrox videbatur Appi sententia; rursus
Vergini exemplo haud salubris, cunctique Larcii repudia-
bant sententiam, quae totam fidem tolleret*.

Legenti mi hi deinde permirum videbatur, quod editores
initium capitis XL eiusdem libri silentio praeterierunt vel
pauca modo dixerunt, quae interpretationem parum adiu-
vabant. Nunc enim legitur ille locus hoc modo: 'tum ma-
tronae ad Veturiam matrem Coriolani Volumniamque
uxorem frequentes coeunt, id publicum consilium an mu-
liebris timor fuerit, parum inverno*. Quid ? num putemus
Livium frequentem matronarum conventum dixisse 'esse'
publicum consilium vel timorem muliebrem? Id fieri po-
tuisse omnino negamus; nam tantum abest, ut ille con-
venne consilium vel timor quidam *sit*, ut Consilio vel ti-

Digitized by Google

- 31 -

more quodam 'efficiatur'. Quare iam ne caecum quidem
loci corruptela, ubi sit, effugerit. Latet enim in 'fuerif prò
quo scribendum est 'fecerit', ut loci postrema particula sic
lega-tur 'id publicum consilium an muliebris timor fecerit,
parum inverno'. Sana ilio modo evadit sententia : Livium
apud scriptores quos adhibuit, non invenisse, utrum illum
Romanarum matronarum conventum effecisset reipublicae
consilium an timor mulierum.
Sed haec hac tenus.

Scripsi quae potui, non ut volui, sed ut ingeni tenuitas
concessit. Quamquam quid multa? gaudeo me qui nuper
Lipsiensis eram, iam iam esse Regimontanum, ut quodam
iure licuerit praeclarissimos illos viros celebrare. Tépac,
quidem esse òXitov bene scio ; utinam <pi\ov sit divis illis
viris.

Digitized by Google

INDEX RERUM TRACTATARUM

■

Homeri, lib. I pag. 5 seqq.

Pisandri, fragm » i5 seqq.

Soph., Oed. R., v. 420 seqq » 17 seq.

Thucydid., II, 6 » 18 seq.

Thucydid., II, 48 » 19 seqq.

Xenoph., Anab., IV, 2, 6 . . . . . » 21 seqq.

Demosth., Philipp., I, § 20 » 23 seq.

Sozomenus Socratem excripsit » 24 seq.

Sozom., VI, 6 et Philostorgius, Vili, 8 . . » 25 seq.

Sozom. Philostorgiura legit » ibid.

Ennapius et Philostorgius » 26 seq.

Sozomenus et Aramianus » 27 seq.

Cic, De imp. Gn. Pomp., § 18 ■» 28 seq.

Liv. Il, 3o . . » 29 seq.

Liv. Il, 40 . » 3o seq.

1 */» „ ; ; \ ' , Digttiied by Google